Ανάπτυξη και προοπτικές των ακρόδρυων στην Ελλάδα

κή κ σ

ρ σκή κα ε συ ε ε

Με… όπλο τη συνδεδεµένη ενίσχυση Στο προσκήνιο επανέφεραν οι συνδεδεµένες ενισχύσεις –στο πλαίσιο της πρόσφατης επισκόπησης της ΚΑΠ– τις καλλιέργειες των ακρόδρυων δέντρων (καρποί µε κέλυφος), δεδοµένου µάλιστα ότι τα τελευταία χρόνια κάποια από τα προϊόντα αυτά –όπως, για παράδειγµα, το αµύγδαλο– σηµειώνουν και ικανοποιητικές εµπορικές τιµές. Σύµφωνα µε το ρεπορτάζ της «ΥΧ», η καλλιέργεια των ακρόδρυων σήµερα αγγίζει τα 195.000 στρέµµατα σε όλη τη χώρα, ενώ, όπωσς έκανε γνωστό πρόσφατα το ΥΠΑΑΤ, η συνδεδεµένη ενίσχυση για το 2017 αγγίζει τα 4 εκατ. ευρώ. Με αφορµή και τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν τα τελευταία χρόνια πολλές παραδοσιακές - εκτατικές καλλιέργειες, οι ξηροί καρποί (αµύγδαλο, φιστίκι, καρύδι, φουντούκι, κάστανο) κεντρίζουν εκ νέου το ενδιαφέρον των παραγωγών. Να σηµειωθεί ότι έως και το 2009, οι καρποί µε κέλυφος βρίσκονταν, επίσης, σε ειδικό καθεστώς ενίσχυσης στο πλαίσιο της ΚΑΠ, λαµβάνοντας από το 2004 περίπου τα 20 - 25 ευρώ ανά στρέµµα. Σε διεθνές επίπεδο –σύµφωνα µε τα τελευταία στοιχεία που παρουσίασε το αµερικανικό υπουργείο Γεωργίας (USDA)–, αναµένεται οριακή αύξηση της τάξης του 2% στην παγκόσµια παραγωγή αµυγδάλου, καθώς θα φτάσει τους 1,1 εκατ. τόνους φέτος σε σύγκριση µε τους 1,078 εκατ. τόνους πέρυσι. Την ίδια στιγµή –σύµφωνα πάντα µε το USDA–, άνοδος κατά 8,4% αναµένεται στην παγκόσµια παραγωγή φουντουκιών, αφού σε σχέση µε το 2015 θα ανέλθει περίπου στους 2 εκατ. τόνους, µε την Κίνα και τις ΗΠΑ να αποτελούν το 75% της συνολικής διαθέσιµης παραγωγής. Ωστόσο, αισθητά µειωµένη, κατά 14%, θα είναι η φετινή διεθνής παραγωγή φιστικιού, φτάνοντας τους 529.000 τόνους (615.000 τόνους την προηγούµενη παραγωγική περίοδο). Τέλος, όσον αφορά την παγκόσµια παραγωγή κάστανου, σύµφωνα µε τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν πέρσι, σε ευρωπαϊκό συνέδριο στην Ουγγαρία (σχετικά µε την καλλιέργεια της καστανιάς), οι κύριες χώρες παραγωγής κάστανου στην Ευρώπη είναι η Ιταλία και η Πορτογαλία, ενώ η Ελλάδα ακολουθεί. Επιπλέον, όπως τονίστηκε, και η Τουρκία συνεχίζει να αποτελεί µεγάλη παραγωγό χώρα που προµηθεύει µε το προϊόν τα κράτη-µέλη της ΕΕ.

Επιµέλεια - Συντονισµός: Χρήστος ∆ιαµαντόπουλος

3 4 7 8 9 10

Για την ανάπτυξη και τις προοπτικές των ακρόδρυων στην Ελλάδα γράφει στην «ΥΧ» ο Γιώργος Νάνος, καθηγητής στο εργ. ∆ενδροκοµίας, Σχολή Γεωπονικών Επιστηµών, Παν/µιο Θεσσαλίας. Όπως σηµειώνει, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η δηµιουργία Οµάδων Παραγωγών για να αποδώσουν καρπούς τα δέντρα. Στροφή στα ακρόδρυα δέντρα κάνουν οι Έλληνες παραγωγοί, που τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να επενδύουν όλο και περισσότερο στις καλλιέργειες της φιστικιάς, της αµυγδαλιάς, της καστανιάς και της καρυδιάς, µε τους πιο τολµηρούς να επιστρέφουν στην καλλιέργεια της φουντουκιάς. Οι αποδόσεις και το κόστος εγκατάστασης αποτελούν βασικά στοιχεία που θα πρέπει να γνωρίζει ο κάθε επίδοξος παραγωγός, προκειµένου να ξεκινήσει µια νέα καλλιέργεια, όποια και αν είναι αυτή. Τα στοιχεία αυτά έχουν µεγαλύτερο ενδιαφέρον στις περιπτώσεις των δενδρωδών καλλιεργειών, αφού οι αποδόσεις τους ξεκινούν κατά βάση µετά τα τρία µε πέντε έτη. Παρά το γεγονός ότι η εξαγωγική δραστηριότητα των ακρόδρυων (καρπών µε κέλυφος) βρίσκεται σχεδόν σε εµβρυική κατάσταση λόγω της µικρής παραγωγής, η µεταποίηση στη χώρα µας κάνει βήµατα, µε µικρές εταιρείες και επιχειρήσεις να ασχολούνται µε την επεξεργασία των ξηρών καρπών. Η µετασυλλεκτική µεταχείριση και η συντήρηση έχουν ιδιαίτερη σηµασία για τους καρπούς των ακρόδρυων. Ο Γιώργος Νάνος παρουσιάζει βήµα-βήµα τα απαραίτητα µέτρα που θα πρέπει να ληφθούν. Οι εχθροί και οι ασθένειες που πρέπει να γνωρίζει ο καλλιεργητής. Μια σειρά από κινδύνους απειλούν τα δέντρα, αν δεν ληφθούν άµεσα µέτρα πρόληψης ή αντιµετώπισης.

ΑΚΡΟ∆ΡΥΑ 22/2 Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2016

Ανάπτυξη και προοπτικές των ακρόδρυων στην Ελλάδα Υπάρχει ολιγοψώνιο στους ξηρούς καρπούς και οι διακινητές γνωρίζουν καλά τα κανάλια εισαγωγής τους

Α

ν και δεν υπάρχουν ερευνητές και πολλοί εξειδικευµένοι γεωπόνοι, ώστε να υποστηρίξουν σωστά την ανάπτυξη των ακρόδρυων, µια και υπάρχει ενδιαφέρον, όλοι έγιναν ειδικοί σε µια νύχτα. Γενικά, οι απαιτήσεις των ακρόδρυων είναι συγκεκριµένες και, απ’ όσο γνωρίζω, γίνονται µεγάλες σπατάλες σε εφόδια. Όταν οι φυτεύσεις γίνονται σε εδάφη στα οποία προϋπήρχαν ευαίσθητες σε εδαφογενείς ασθένειες καλλιέργειες, έχουµε σηµαντικές απώλειες φυτών. Υπάρχει ολιγοψώνιο στους ξηρούς καρπούς και οι διακινητές γνωρίζουν καλά τα κανάλια εισαγωγής τους. Το καλό είναι ότι διεθνώς δεν υπάρχουν διαθέσιµα αµύγδαλα υψηλής ποιότητας όπως τα ελληνικά από αρδευόµενους αµυγδαλεώνες. Το κακό είναι ότι οι Έλληνες δεν συνεταιρίζονται. Μόνο µια Οµάδα Παραγωγών Κελυφωτού Φιστικιού γνωρίζω να λειτουργεί αρκετά χρόνια και καλά. Οι οµάδες µπορούν να αγοράσουν εφόδια και να διακινήσουν προϊόντα πολύ αποτελεσµατικά για τα µέλη τους και σε καλύτερες αγορές. Μπορούν ακόµα να ζητήσουν τη χρήση φυτοπροστατευτικών για τη συγκεκριµένη καλλιέργεια για περιορισµένο χρονικό διάστηµα, µια και αυτά δεν είναι συχνά διαθέσιµα για τα ακρόδρυα. Τέλος, µπορούν να επωφεληθούν από προγράµµατα της ΕΕ και να ζητήσουν βοήθεια από τον ερευνητικό κόσµο πιο αποτελεσµατικά. Η δηµιουργία οµάδων παραγωγών είναι µονόδροµος. Αµυγδαλιά Τα τελευταία χρόνια, η αµυγδαλιά επεκτείνεται σηµαντικά στην Ελλάδα, αλλά και στη Μεσόγειο. Η διεθνής κατανάλωση αµυγδάλων αυξάνεται λόγω της υψηλής διατροφικής τους αξίας. Εφόσον ένας αµυγδαλεώνας έχει µια µέτρια προς υψηλή παραγωγή (3-5 κιλά ψίχα το δέντρο), έχει ένα καλό οικονοµικό αποτέλεσµα. Η αµυγδαλιά κινδυνεύει από ανοιξιάτικους παγετούς σε κρύες περιοχές, που φυτεύεται συχνά σήµερα. Έχει καλή προσαρµοστικότητα, λίγα φυτοπαθολογικά προβλήµατα και µεγάλες δυνατότητες µε τις καινοτοµίες σε ποικιλίες και υποκείµενα. Καρυδιά Το τελευταίο διάστηµα, η καρυδιά επίσης φυτεύεται πολύ σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας και το οικονοµικό της αποτέλεσµα είναι συχνά καλύτερο από εκείνο της αµυγδαλιάς. Η κλιµατική αλλαγή, ωστόσο, θα επηρεάσει αρνητικά την παραγωγή της σε

θερµότερα περιβάλλοντα, όπως πιθανώς έγινε το 2016. Όσον αφορά τα φυτοπροστατευτικά της προβλήµατα, είναι συγκεκριµένα και διαχειρίσιµα για κάποιον που γνωρίζει. Το φυτωριακό υλικό είναι ένα πρόβληµα µε πολλές εισαγωγές φυτών και πολλές αποτυχίες στο χωράφι. Φουντουκιά Όσον αφορά τη φουντουκιά, υπάρχουν δύο κατευθύνσεις. Η Τουρκία παράγει τα καλύτερα και σχεδόν όλα τα φουντούκια του κόσµου. Όµως, όταν παράγεις και διακινείς τα ακρόδρυα, οι αγοραστές απαιτούν και φουντούκια. Η φουντουκιά έχει ιδιαίτερες κλιµατικές απαιτήσεις. Ίσως σύντοµα να ξεριζώνουµε ακτινιδιές και να ξαναφυτεύουµε φουντουκιές. Τι κάνει η ανεξέλεγκτη απρογραµµάτιστη ανάπτυξη! Φιστίκια Το κελυφωτό φιστίκι έχει τις καλύτερες προοπτικές, καθώς είναι υψηλής ποιότητας και παραγωγικότητας, όταν αρδεύεται και καλλιεργείται εντατικά. Έχει προβλήµατα που τα γνωρίζουµε και µπορούµε να τα αντιµετωπίσουµε (φυτοπροστατευτικά, θρέψη), ενώ κάποια άλλα δεν µπορούµε να τα διαχειριστούµε (παρενιαυτοφορία). Οι απαιτήσεις του σε κλίµα είναι συγκεκριµένες (ξηρό περιβάλλον άνοιξη και καλοκαίρι). Καθώς έχει ανοιχτό κέλυφος, έχει και συγκεκριµένες απαιτήσεις τόσο στη συγκοµιδή όσο και µετασυλλεκτικά. Καστανιά Με άρδευση, σωστή λίπανση, διαχείριση εδάφους, φυτοπροστασία και κλάδεµα, η καστανιά αποδίδει πολύ καλά σε ορεινές περιοχές. Ωστόσο, πρόβληµα αποτελεί το πολλαπλασιαστικό υλικό. Οι ξενικές ποικιλίες δεν έχουν υψηλής γευστικής ποιότητας κάστανο για νωπή κατανάλωση. Είναι άριστες σε εµφάνιση (µαρόνιες) και για µεταποίηση. Τα επόµενα χρόνια, πρέπει να αναπτύξουµε τη µεταποίηση του κάστανου, καθώς η Ιταλία θα αυξήσει ξανά την παραγωγή της. Άριστη καλλιέργεια για κατάλληλα εδάφη ορεινών περιοχών.

Γιώργος Νάνος, εργ. ∆ενδροκοµίας, Σχολή Γεωπονικών Επιστηµών, Παν/µιο Θεσσαλίας

Όταν οι φυτεύσεις γίνονται σε εδάφη στα οποία προϋπήρχαν ευαίσθητες σε εδαφογενείς ασθένειες καλλιέργειες, έχουµε σηµαντικές απώλειες φυτών

7 Απαραίτητες είναι οι Οµάδες Παραγωγών, οι οποίες µπορούν να ζητήσουν τη χρήση φυτοπροστατευτικών για τη συγκεκριµένη καλλιέργεια για περιορισµένο χρονικό διάστηµα, µια και αυτά δεν είναι συχνά διαθέσιµα για τα ακρόδρυα.

Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2016

3 /23

Οι στρεµµατικές εκτάσεις παρουσιάζουν ήδη αύξηση, µε τις εκτιµήσεις για την εγχώρια παραγωγή τα επόµενα χρόνια να είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικές

24/4 Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2016

Ο φετινός καλλιεργητικός χάρτης για τα ακρόδρυα Η πορεία των τιµών, οι εκτιµήσεις για την παραγωγή, τα προβλήµατα που καταγράφονται και οι προοπτικές

Σ

τροφή στα ακρόδρυα δέντρα κάνουν οι Έλληνες παραγωγοί, που τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να επενδύουν όλο και περισσότερο στις καλλιέργειες της φιστικιάς, της αµυγδαλιάς, της καστανιάς και της καρυδιάς, µε τους πιο τολµηρούς να επιστρέφουν στην καλλιέργεια της φουντουκιάς. Οι στρεµµατικές εκτάσεις παρουσιάζουν ήδη αύξηση, µε τις εκτιµήσεις για την εγχώρια παραγωγή τα επόµενα χρόνια να είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικές. Ωστόσο, η φετινή χρονιά, στο σύνολό της, ήταν απογοητευτική για την πλειονότητα των καλλιεργητών εξαιτίας των καιρικών συνθηκών, που οδήγησαν στη µείωση της παραγωγής. Όσο για τις τιµές, διαφοροποιούνται ανάλογα µε το προϊόν. Φιστίκι Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί το κελυφωτό φιστίκι. Παρά τη µειωµένη παραγωγή, σχεδόν κατά 40% σε σχέση µε πέρσι, τα καιρικά φαινόµενα δεν επηρέασαν την ποιότητα του προϊόντος, το οποίο κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος στις αγορές του εξωτερικού. Στην Αίγινα, καταγράφεται µία από τις µικρότερες παραγωγές των τελευταίων ετών, ενώ στη Στερεά Ελλάδα η µείωση άγγιξε το 30% µε 40%. Παρά ταύτα, κι ενώ ολοκληρωνόταν η συγκοµιδή, τα µηνύµατα της αγοράς ήταν ικανοποιητικά, αφού η τιµή παραγωγού παρέµενε σταθερή και µε ανοδική τάση σε σχέση µε πέρσι, από 7,20 ευρώ/κιλό έως –σε πολλές περιπτώσεις– τα 8,5 ευρώ/κιλό. Οι Έλληνες φιστικοπαραγωγοί, µιλώντας στην «ΥΧ», επισηµαίνουν την ανάγκη σωστής οργάνωσης και σύναψης συνεργειών από την παραγωγική διαδικασία στον καταναλωτή, προκειµένου αφενός να αντιµετωπίζονται οι στρεβλώσεις της αγοράς και αφετέρου να διασφαλιστεί η προστιθέµενη αξία του ελληνικού προϊόντος, που υπερέχει ποιοτικά από τα αντίστοιχα άλλων χωρών. Η αυξηµένη ζήτηση, άλλωστε, έχει αναπυρώσει το ενδιαφέρον για την καλλιέργεια. Αµύγδαλο Τα τελευταία χρόνια, η καλλιέργεια της αµυγδαλιάς, η οποία είναι ιδιαίτερα δηµοφιλής στη Θεσσαλία και τη Μακεδονία, κατάφερε να εκτοπίσει, εν µέρει, το κελυφωτό φιστίκι. Οι τιµές των αµυγδάλων, τα τελευταία χρόνια, είναι υψηλές, οδηγώντας πολλούς παραγωγούς στην εγκατάσταση νέων φυτειών. Εκτιµάται ότι στη χώρα µας παράγονται 12.000 - 14.000 τόνοι αµύγδαλα ετησίως, µε τις προοπτικές για τα επόµενα χρόνια να είναι ενθαρρυντικές. Η φετινή χρονιά χαρακτηρίζεται από τους παραγωγούς µέτρια προς καλή, αφού ο όγκος παραγωγής σχεδόν τριπλασιάστηκε σε σχέση µε πέρσι, όταν µόνο στον Νοµό Λάρισας η καταστροφή των δέντρων, κυρίως από τον παγετό, άγγιξε το 90%. Το ίδιο ικανοποιητική, όµως, δεν ήταν και η τιµή παραγωγού, που µειώθηκε σχεδόν κατά 50%, αφού διαµορφώθηκε

στα 2,50 ευρώ/κιλό (αµύγδαλο µε κέλυφος), όταν πέρσι ήταν στα 4,10 ευρώ/κιλό. Καρύδι Αύξηση, όµως, παρατηρείται και στην καλλιέργεια της καρυδιάς, µε τους Έλληνες παραγωγούς να έχουν αφουγκραστεί τα τελευταία χρόνια τον σφυγµό ζήτησης του προϊόντος κυρίως στην ΕΕ, που είναι στο σύνολό της ελλειµµατική σε καρύδια, µε τις εισαγωγές να φτάνουν τους 150.000 τόνους. Ιδιαίτερα ζωηρό είναι το ενδιαφέρον στη Μακεδονία, µε την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, της Κοζάνης, των Γρεβενών, της Πιερίας και των Σερρών να έχει µετατοπίσει σηµαντικά το βάρος στην εν λόγω καλλιέργεια. Πέρσι, η παραγωγή ήταν καλή, µε την τιµή να κυµαίνεται στα 3 µε 4 ευρώ/κιλό (καρύδι µε φλοιό). Στις Σέρρες φέτος, για παράδειγµα, η παραγωγή εκτιµάται ότι θα είναι µειωµένη έως και 70% για τα βιολογικά καρύδια και έως 50% για τα συµβατικά εξαιτίας του ήπιου χειµώνα που δεν ευνόησε τις καρυδιές. Όσο για την τιµή, αυτή την περίοδο διαµορφώνεται στα ίδια µε τα περσινά επίπεδα, ανάλογα πάντα µε την ποικιλία, το µέγεθος και το χρώµα του καρπού. Ενώ, λοιπόν, στις αρχές της σεζόν η τιµή εκκίνησης διαµορφωνόταν στα 2,50 ευρώ/κιλό, τώρα µπορεί να φύγει, σε πολλές περιπτώσεις, από τον παραγωγό µέχρι και τα 5 ευρώ/κιλό µαζί µε το κέλυφος. Κάστανο Περίοπτη θέση στην ευρωπαϊκή αγορά έχει καταφέρει να κερδίσει το ελληνικό κάστανο,

µε την Ιταλία να αποτελεί τα τελευταία χρόνια σταθερό εξαγωγικό µας προορισµό. Ωστόσο, φέτος, η παραγωγή είναι µειωµένη σε σχέση µε πέρσι, εξαιτίας των καιρικών συνθηκών. Για τους καστανοπαραγωγούς του ∆ήµου Αγιάς στη Θεσσαλία πρόκειται για µία από τις δυσκολότερες των τελευταίων ετών. Η παραγωγή ήταν µειωµένη κατά 30%, ενώ µεγάλο ήταν το πρόβληµα µε τα σκισµένα κάστανα, που υπολογίζονται στο 40% µε 50% της συνολικής παραγωγής. Απογοητευµένοι είναι και οι καστανοπαραγωγοί στα Χανιά, που µιλούν για µείωση της παραγωγής κατά 50% λόγω του καύσωνα και της παρατεταµένης ανοµβρίας. Όσο για τις τιµές, στον ∆ήµο Αγιάς η διάθεση του προϊόντος ξεκίνησε για τα α’ ποιότητας στα 2,30 ευρώ/κιλό, δηλαδή ένα ευρώ λιγότερο σε σχέση µε πέρσι, στη συνέχεια έφτασε τα 2,70 και κάποιες ποσότητες δόθηκαν ακόµη και 3 ευρώ/κιλό. Τα 2,40 µε 2,50 ευρώ/κιλό έπιασαν τα α’ ποιότητας κάστανα στα Χανιά, όταν πέρσι η τιµή ήταν στα 3 ευρώ/κιλό. Μειωµένη ήταν η παραγωγή κάστανου και στην Αρκαδία, αλλά µε καλύτερες τιµές σε σχέση µε πέρσι, καθώς οι εξαγωγές του προϊόντος προς την Ιταλία πραγµατοποιήθηκαν φέτος για πρώτη φορά µέσω του Αγροτικού Κτηνοτροφικού Συνεταιρισµού Αρκαδίας. Συνολικά, εξήχθησαν µέσω του συνεταιρισµού 150 τόνοι και η τιµή παραγωγού διαµορφώθηκε από τα 1,80 ευρώ/ κιλό έως τα 2,25 ευρώ/κιλό, ανάλογα πάντα µε την ποιότητα. Φουντούκι Στον αντίποδα βρίσκεται η φουντουκιά, η οποία σήµερα καλλιεργείται σε πολύ µικρές εκτάσεις και από ελάχιστους παραγωγούς κυρίως στην Κεντρική Μακεδονία. Εκτάσεις µε φουντουκιές, για παράδειγµα, στην Πιερία αντικαταστάθηκαν πριν από πολλά χρόνια από ακτινιδιές και στη Μαγνησία από µηλιές. Τα τελευταία 25 µε 30 χρόνια, η καλλιέργεια εγκαταλείφθηκε, αφενός λόγω της καταστροφικής ασθένειας (βακτηριακός καρκίνος), που έπληξε τα ακρόδρυα, και αφετέρου λόγω της κατακόρυφης πτώσης της τιµής παραγωγού, που προκάλεσαν οι εισαγωγές από τη γειτονική Τουρκία. Τα τελευταία χρόνια, όµως, το προϊόν γίνεται όλο και πιο περιζήτητο, κυρίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο, µε αρκετούς Έλληνες παραγωγούς να έχουν κάνει µόλις τα τελευταία δύο χρόνια τα πρώτα δειλά βήµατα για την ανάκαµψη της εγχώριας παραγωγής. Όλοι συµφωνούν, όµως, στο εξής: Ότι τα ακρόδρυα δίνουν καρπούς που υπερέχουν σε σύγκριση µε άλλα προϊόντα, και δη νωπά, γιατί στην πλειονότητά τους µπορούν να αποθηκευτούν, να διατηρηθούν και να διατεθούν σε χρόνο και µε τρόπους που διευκολύνουν τον παραγωγό.

Γεωργία Μπόχτη

6 Η φετινή χρονιά, στο σύνολό της, ήταν απογοητευτική για την πλειονότητα των καλλιεργητών εξαιτίας των καιρικών συνθηκών, που οδήγησαν στη µείωση της παραγωγής.

Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2016

5 /25

Ανάγκες λίπανσης των ακρόδρυων Απαιτούνται σχετικά υψηλές ποσότητες σε σχέση µε άλλα δενδροκοµικά είδη

Π

ριν από τη φύτευση, προτείνεται µια εδαφολογική ανάλυση για τα διάφορα ανόργανα συστατικά, το pH και τη συγκέντρωση οργανικής ουσίας. Τυχόν ελλείψεις ή υψηλές απαιτήσεις σε φώσφορο (Ρ) και κάλιο (Κ) καλό είναι να καλυφθούν πριν από τη φύτευση. Οργανική ουσία, επίσης, εφαρµόζεται πολύ αποτελεσµατικά µόνο πριν από τη φύτευση µε ενσωµάτωση, καθώς τα επόµενα χρόνια η αναµόχλευση του εδάφους πρέπει να αποφεύγεται. Στα παραγωγικά δέντρα, η φυλλοδιαγνωστική ανάλυση είναι απαραίτητη ανά διετία και γίνεται µε δειγµατοληψία φύλλων στα τέλη Ιουλίου. Στην καστανιά, δεν έχουµε επίπεδα επάρκειας διεθνώς, εποµένως ακόµα δεν έχει νόηµα. Στη φιστικιά, η φυλλοδιαγνωστική θα πρέπει να γίνεται τη χρονιά της ακαρπίας. Τα ακρόδρυα απαιτούν σχετικά υψηλές ποσότητες λίπανσης σε σχέση µε άλλα δενδροκοµικά είδη λόγω της υψηλής πρωτεΐνης στους καρπούς τους. Γενικά, είµαι αρνητικός στην εφαρµογή βασικών λιπασµάτων από το έδαφος από νωρίς τον χειµώνα. Προφανώς, το άριστο είναι σε αρδευόµενα χωράφια να προστίθενται θρεπτικά µε υδρολίπανση, όταν τα φυτά τα χρειάζονται και τα ιχνοστοιχεία και ο φώσφορος να εφαρµόζονται διαφυλλικά την κατάλληλη περίοδο. Αντίθετα, στα ξηρικά χωράφια, εφαρµόζονται τα απαραίτητα στοιχεία µε θειική αµµωνία, θειικό κάλιο και 11-15-15 στα τέλη χειµώνα, που οι βροχοπτώσεις στα τέλη χειµώνα και κατά την άνοιξη είναι συνήθως ικανοποιητικές. Αντίθετα, σε περιοχές µε χαµηλή βροχόπτωση, προφανώς η εφαρµογή από τον ∆εκέµβριο µπορεί να είναι χρησιµότερη. Σε όλα τα είδη ακρόδρυων φαίνεται ότι η διαφυλλική εφαρµογή 2% ουρίας και βορίου και ψευδαργύρου µετά τη συγκοµιδή σε ακόµα υγιή φύλλα βοηθούν σηµαντικά την επόµενη άνοιξη τα δέντρα να εκβλαστήσουν, να ανθίσουν και να αναπτύξουν τα καρπίδια ικανοποιητικά τις πρώτες εβδοµάδες µετά την άνθιση έως τον Απρίλιο, όταν πια τα δέντρα µπορέσουν να απορροφήσουν στοιχεία από το έδαφος! Αµυγδαλιά Τα ώριµα δέντρα χρειάζονται το 80% του αζώτου (Ν) την άνοιξη (κυρίως για τη βλάστηση και την αρχική ανάπτυξη των καρ-

26/6 Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2016

πών) και το καλοκαίρι (κυρίως για τους καρπούς). Απαιτούνται έως 12-15 κιλά Ν το στρέµµα ετησίως. Επειδή η αµυγδαλιά καλλιεργείται συχνότατα σε αλκαλικά εδάφη, η από εδάφους εφαρµογή φωσφόρου είναι αναποτελεσµατική. Ο φώσφορος πρέπει να εφαρµόζεται σε ικανές ποσότητες (20-30 κιλά το στρέµµα) πριν από τη φύτευση και διαφυλλικά στα καρποφόρα δέντρα (2-3 κιλά το στρέµµα συνολικά µε δυο-τρεις ψεκασµούς την άνοιξη). Το κάλιο εφαρµόζεται σε ποσότητες παρόµοιες µε το άζωτο, όταν έχουµε καλή καρποφορία. Μόνο σε φυτείες ώριµων αµυγδαλιών µε πολύ καλή παραγωγή (>10 κιλά ψίχα το δέντρο) απαιτούνται έως 1 κιλό Ν, 0,5 κιλό Ρ και 1 κιλό Κ το δέντρο ετησίως. ∆ηλαδή, µε µέση πυκνότητα τα 30 δέντρα το στρέµµα, µόνο σε χρονιά µεγάλης παραγωγής (>10 κιλά ψίχα το δέντρο ή >300 κιλά ψίχα το στρέµµα), απαιτούνται 30 κιλά από Ν και Κ στο στρέµµα το έτος! Πολύ σηµαντική είναι και η εφαρµογή ψευδαργύρου και βορίου ετησίως ή, τουλάχιστον, ανά διετία. Καρυδιά Θεωρείται ότι η καρυδιά έχει παρόµοιες ανάγκες σε λίπανση µε την αµυγδαλιά. Φουντουκιά ∆εν θεωρώ ότι υπάρχουν πρόσφατα χρήσιµα στοιχεία για να είµαι ικανός να προτείνω ορθολογική λίπανση. Φιστικιά Οι ανάγκες είναι µειωµένες σε ξηρικούς και σε χρονιά ακαρπίας φιστικεώνες. Σε ξηρικούς σε καρποφορία φιστικεώνες θα µπορούσαν να εφαρµοστούν 600 γρ. Ν, περίπου 500 γρ. Κ και 150 γρ. Ρ ανά δέντρο τον χειµώνα. Με τις επικείµενες βροχές ή αναµόχλευση για ζιζάνια τον Μάη-Ιούνη εφαρµόζονται επιπλέον >200 γρ. Κ ανά δέντρο µε νιτρικό κάλιο. Σε αρδευόµενους φιστικεώνες, εφαρµόζονται στο τέλος του χειµώνα 600-700 γρ. Ν, περίπου 1 κιλό Κ και 250-350 γρ. Ρ ανά δέντρο. Από τις αρχές Ιουνίου έως τα τέλη Ιουλίου πρέπει να εφαρµοστούν ακόµα 500 γρ. Ν και 200-300 γρ. Κ µε νιτρικό κάλιο και νιτρική αµµωνία ή ουρία µε υδρολίπανση ανά δέντρο. Σε όλα τα καρποφορούντα δέντρα κάνω διαφυλλικούς ψεκασµούς τον Ιούνιο-Ιούλιο µε πλήρη λιπάσµατα πλούσια σε Ρ, Ν και Κ.

Γιώργος Νάνος, εργ. ∆ενδροκοµίας, Σχολή Γεωπονικών Επιστηµών, Παν/µιο Θεσσαλίας

Αποδόσεις και οικονοµικά στοιχεία για την καλλιέργεια Ποιο είναι το κόστος εγκατάστασης και παραγωγής ανά είδος και τι θα πρέπει να περιµένουν όσοι επιλέξουν τα ακρόδρυα

6 Η φιστικιά αργεί να γίνει παραγωγική και κερδοφόρα, καθώς τα πρώτα χρόνια αποδίδει 1-2 κιλά ανά δέντρο και φτάνει τα 7-9 κιλά µετά τον 10ο - 12ο χρόνο

Ο

ι αποδόσεις και το κόστος εγκατάστασης αποτελούν βασικά στοιχεία που θα πρέπει να γνωρίζει ο κάθε επίδοξος παραγωγός, προκειµένου να ξεκινήσει µια νέα καλλιέργεια, όποια και αν είναι αυτή. Τα στοιχεία αυτά έχουν µεγαλύτερο ενδιαφέρον στις περιπτώσεις των δενδρωδών καλλιεργειών, αφού οι αποδόσεις τους ξεκινούν κατά βάση µετά τα τρία µε πέντε έτη. Η «ΥΧ» συγκέντρωσε τα παρακάτω στοιχεία µετά από επικοινωνία µε παραγωγούς από όλη τη χώρα που καλλιεργούν ήδη καρυδιές, καστανιές, αµυγδαλιές, φιστικιές και φουντουκιές.

µισµένο κέρδος από τη συγκοµιδή αµυγδάλων ανέρχεται στα 250 – 300 ευρώ το στρέµµα.

Φιστικιά

Καρυδιά

Αποδόσεις Η καρυδιά αποτελεί µία καλλιέργεια που απαιτεί τουλάχιστον πέντε χρόνια, ώστε να αρχίσει να αποδίδει. Σε αυτήν τη χρονική στιγµή, µπορεί να αποφέρει στον παραγωγό έως και 8 - 10 κιλά ανά δέντρο ή 230 - 250 κιλά/στρ. Η απόδοση της καρυδιάς, βέβαια, εξαρτάται και από την ποιότητα του εδάφους, καθώς σε πιο ιδανικές συνθήκες η παραγωγή µπορεί να φτάσει και τα 800 κιλά/στρ., ενώ σε χειρότερες εδαφικές συνθήκες τα 250 κιλά/στρ. Η καρυδιά φτάνει στο µέγιστο της απόδοσης µετά το 10ο έτος καλλιέργειας. Κόστος εγκατάστασης και παραγωγής Το κάθε δενδρύλλιο καρυδιάς κοστίζει περίπου 7-10 ευρώ (ανάλογα µε την ποικιλία και την ηλικία του δενδρυλλίου), ενώ το κόστος πρώτης εγκατάστασης (συνυπολογιζόµενης της εγκατάστασης υπόγειας άρδευσης) κυµαίνεται από 350 έως 550 ευρώ το στρέµµα. Τα έξοδα λίπανσης και φυτοπροστασίας µπορούν να φτάσουν στα 30 - 45 ευρώ ανά στρέµµα. Τα εργατικά και ο µηχανολογικός εξοπλισµός κατά τη διάρκεια της συγκοµιδής αποτελούν το µεγαλύτερο κόστος για έναν παραγωγό καρυδιάς, που κυµαίνεται από 250-400 ευρώ ανά στρέµµα. Τέλος, η τιµή που θα λάβει ο καρυδοπαραγωγός, ανάλογα µε το µέγεθός του, είναι στα 2 - 4 ευρώ/κιλό για το καρύδι µε κέλυφος και 9-11 ευρώ/κιλό για την ψίχα.

Καστανιά

Αποδόσεις Η καστανιά είναι ένα δέντρο που καρποφορεί από το 3ο - 4ο έτος µετά τη φύτευσή της και για τα επόµενα 75 χρόνια (µετά χρήζει αντικατάστασης µε νέα δενδρύλλια). Μια καστανιά ηλικίας 15 ετών µπορεί να αποδώσει στον παραγωγό της περίπου 25 κιλά καρπό. Κόστος εγκατάστασης και παραγωγής Στα κόστη εγκατάστασης µίας καλλιέργειας καστανιάς περιλαµβάνεται το γενετικό υλικό

(περίπου 3-5 ευρώ/δενδρύλλιο) περίπου 50 - 65 ευρώ/στρέµµα, το σύστηµα άρδευσης (πλαστική λεκάνη, λάστιχα κ.ά.) περίπου 300 - 400 ευρώ και περίφραξη της καλλιέργειας γύρω στα 450 ευρώ. Το κόστος πρώτης εγκατάστασης καλλιέργειας καρυδιάς κυµαίνεται στα 700 - 850 ευρώ/ στρέµµα. Τα έξοδα λίπανσης και φυτοπροστασίας της καστανιάς είναι 35-55 ευρώ/στρ., άρδευσης 75-85 ευρώ/στρ., ενώ το κόστος οργώµατος, κλαδέµατος και συγκοµιδής ανά έτος µπορεί να φτάσει από 200 έως 350 ευρώ/στρ. Τέλος τα 1,80 - 2,5 ευρώ/κιλό µπορεί να φτάσει η µέση τιµή κάστανου για τον παραγωγό.

Αµυγδαλιά

Αποδόσεις Η αµυγδαλιά µπορεί να αποδώσει τον πρώτο της καρπό από το 3ο έτος από τη φύτευσή της και να παραµείνει παραγωγική µέχρι το 70ό έτος της, ενώ σε στάδιο µέγιστης καρποφορίας µπαίνει µετά το 7ο - 8ο έτος της. Με τα τέλη Αυγούστου-αρχές Σεπτεµβρίου, που ξεκινά η συγκοµιδή των καρπών της, η αµυγδαλιά αποδίδει 4-16 κιλά ανά δέντρο. Στις πιο εντατικές καλλιέργειες, µια αµυγδαλιά µπορεί να αποδώσει 8-25 κιλά ανά δέντρο. Κόστος εγκατάστασης και παραγωγής Το κόστος ενός αµυγδαλεώνα κυµαίνεται περίπου στα 250 - 300 ευρώ το στρέµµα και σε αυτό περιλαµβάνονται τόσο τα εργατικά, όσο και η εγκατάσταση του συστήµατος άρδευσης των δέντρων. Να σηµειωθεί ότι σύµφωνα µε το ρεπορτάζ της «ΥΧ», το κόστος των δεντρυλλίων κυµαίνεται στα 2 ευρώ, ενώ σε κάθε στρέµµα φυτεύονται περίπου 40 δέντρα. Όταν τα δέντρα αποκτήσουν κανονική παραγωγή το µέσο σταθ-

Αποδόσεις Ο φιστικοπαραγωγός θα πάρει τους πρώτους καρπούς πέντε χρόνια µετά τη φύτευση του δέντρου. Η φιστικιά αργεί να γίνει παραγωγική και κερδοφόρα, καθώς τα πρώτα χρόνια αποδίδει 1-2 κιλά ανά δέντρο και φτάνει τα 7-9 κιλά µετά τον 10ο - 12ο χρόνο. Στις φιστικιές ηλικίας άνω των 20 ετών, η απόδοση καρπών µπορεί να φτάσει και τα 20 - 30 κιλά ανά δέντρο. Χαρακτηριστικό της φιστικιάς, δε, είναι πως δίνει αξιόλογη παραγωγή κάθε δεύτερη χρονιά. Κόστος εγκατάστασης και παραγωγής Το κόστος για κάθε φιστικόδεντρο κυµαίνεται από 11 έως 16 ευρώ, ενώ για την άρδευσή του (µε σύστηµα υπόγειου αυτόµατου ποτίσµατος) απαιτούνται 14-22 ευρώ. Στα 5 µε 10 ευρώ ανά δέντρο κυµαίνεται το κόστος για τις καλλιεργητικές εργασίες (λίπανση, φυτοπροστασία, καταπολέµηση ζιζανίων κ.ά.). Το κόστος ενός ενήλικου παραγωγικού οπωρώνα φιστικιάς κυµαίνεται από 2,50-3,20 ευρώ/κιλό, η λίπανση 45-75 ευρώ/στρ., η φυτοπροστασία 140-220 ευρώ/στρ., ενώ η τιµή που παίρνει ο φιστικοπαραγωγός µπορεί να φτάσει τα 4,2-5,6 ευρώ/κιλό για τα κλειστά και 6-8 ευρώ/κιλό για τα ανοιχτά.

Φουντουκιά

Αποδόσεις Μια φουντουκιά θα φτάσει σε πλήρη καρποφορία µετά το 10ο έτος της, ενώ αποδίδει καρπούς από το 3ο κιόλας έτος από τη φύτευσή της. Μία παραγωγική φουντουκιά αποδίδει περίπου 150250 κιλά καρπό ανά στρέµµα, ενώ σε καλύτερες περιοχές και εδάφη η απόδοση µπορεί να φτάσει και τα 350-400 κιλά/στρ. Κόστος εγκατάστασης και παραγωγής Τα έξοδα πρώτης εγκατάστασης καλλιέργειας φουντουκιάς µπορούν να φτάσουν τα 550 ευρώ/ στρ., µε το κάθε δενδρύλλιο να κοστίζει από 1,80 έως 4 ευρώ. Η φουντουκιά έχει σχετικά χαµηλό κόστος λίπανσης και φυτοπροστασίας, συγκρινόµενο ιδιαίτερα µε το κόστος άρδευσης, που µπορεί να φτάσει τα 90 - 100 ευρώ/στρ. Τέλος, τα έξοδα για µια καλλιέργεια φουντουκιάς κυµαίνονται στα 250 ευρώ/στρ. Η µέση τιµή προς τον παραγωγό κυµαίνεται από 1,65 έως 2,00 ευρώ/κιλό, ενώ η φουντουκιά µπορεί να επιφέρει στον καλλιεργητή της έως και 600-700 ευρώ/στρ. έσοδα.

Κυριάκος Λάµπρου

Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2016

7 /39

Η επεξεργασία των καρπών µε κέλυφος O εξοπλισµός και τα µηχανήµατα είναι ιδιαίτερα κοστοβόρα και η τιµή αυξάνεται ανάλογα µε τις γραµµές παραγωγής, αλλά και τις δυνατότητες που έχουν

Π

αρά το γεγονός ότι η εξαγωγική δραστηριότητα των ακρόδρυων (καρπών µε κέλυφος) βρίσκεται σχεδόν σε εµβρυική κατάσταση λόγω της µικρής παραγωγής, η µεταποίηση στη χώρα µας κάνει βήµατα, µε µικρές εταιρείες και επιχειρήσεις να ασχολούνται µε την επεξεργασία των ξηρών καρπών. Όµως, αν και η µεταποίηση ξεκινά –όπως για το αµύγδαλο– από το χωράφι µε τη συµβολή των παραγωγών σε αυτήν, ο εξοπλισµός και τα µηχανήµατα επεξεργασίας είναι ιδιαίτερα κοστοβόρα και η τιµή αυξάνεται ανάλογα µε τη γραµµή παραγωγής, αλλά και τις δυνατότητες που έχουν. Χαρακτηριστικό είναι ότι, σύµφωνα µε εκπροσώπους του χώρου, αν κάποιος επιθυµεί να επενδύσει στον κλάδο, αγοράζοντας τα βασικά µηχανήµατα, θα χρειαστεί τουλάχιστον το ποσό των 300.000 ευρώ. Μια εταιρεία ξηρών καρπών ξεκινά µε το σπάσιµο και συνεχίζει µε τη διαλογή µέχρι την τελική επεξεργασία που το προϊόν (χύµα ή συσκευασµένο) θα διοχετευτεί στην αγορά. Αµύγδαλα, καρύδια, φουντούκια, φιστίκια Αιγίνης, κελυφωτά φιστίκια τύπου Αιγίνης και κάστανα, όλα περνούν από διάφορα στάδια επεξεργασίας. Η συνήθης διαδικασία που ακολουθείται είναι το σπάσιµο και η αποφλοίωση, η διαλογή των καρπών σε ανοιχτά και κλειστά (κυρίως φιστίκια) και, στη συνέχεια, έρχεται το ψήσιµο, η λεύκανση (για τα αµύγδαλα), αλλά και το κόψιµο ή ακόµα και το θρυµµάτισµα (συνήθως για τη ζαχαροπλαστική). Ανάλογα µε τη δυναµική και τις ποσότητες που επεξεργάζεται µια µεταποιητική εταιρεία, διαθέτει διάφορα µηχανήµατα. Αυτά µπορούν να συνοψιστούν σε σπαστήρες - γραµµές παραγωγής ξηρών καρπών, διαλογείς, ξηραντήρια, λευκαντήρια, κοπτικά, φούρνοι και χρωµατοδιαλογείς. Τα προϊόντα που υπάρχουν στην αγορά και τα οποία προέρχονται από τις εταιρείες ξηρών καρπών είναι τα εξής: • Αµύγδαλο φλοιός, αµυγδαλόψιχα ωµή, αλλά και σπασµένη και σε φέτα, λευκή αµυγδαλόψιχα ολόκληρη ή σε κροκάν και φιλέ (στη ζαχαροπλαστική), ψηµένη και αλατισµένη.

• Καρύδι φλοιός, καρυδόψιχα (και τρίµµα).

• Κελυφωτό φιστίκι µε φυσικό άνοιγµα, φιστικόψιχα Αιγίνης ολόκληρη και σε φέτα, πράσινη φιστικόψιχα Αιγίνης, κοράν φιστικόψιχα κελυφωτού φιστικιού και ψηµένο κελυφωτό φιστίκι.

• Φουντούκι φλοιός κλασικό, φουντουκόψιχα ωµή και ψηµένη.

Επεξεργασία αµυγδάλου Μία από τις επιχειρήσεις, η οποία ασχολείται µε την επεξεργασία αµυγδάλου, που αποτελεί και τον βασιλιά των καρπών µε κέλυφος, είναι αυτή του Γιώργου Κολώνα στο Μακρυχώρι της Λάρισας. Η αρχική επεξεργασία του καρπού γίνεται από τον ίδιο τον παραγωγό στο χωράφι. «Αφού ο πα-

40/8 Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2016

ραγωγός µαζέψει από το δέντρο το αµύγδαλο, το αποφλοιώνει και, στη συνέχεια, το στεγνώνει είτε σε ξηραντήρια, εφόσον διαθέτει, είτε µε τον παραδοσιακό τρόπο, που περιλαµβάνει άπλωµα στον ήλιο, προκειµένου να στεγνώσει», µας λέει ο Γιώργος Κολώνας. Από εκεί και πέρα, αναλαµβάνει η µεταποιητική εταιρεία των ξηρών καρπών: «Εµείς, αφού πάρουµε τους καρπούς, προχωρούµε στο σπάσιµο από το εξωτερικό κέλυφος και, στη συνέχεια, διαχειριζόµαστε την ψίχα, την αµυγδαλόψιχα», συνεχίζει. Κάθε χρόνο η ζήτηση για το ελληνικό αµύγδαλο πάει όλο και καλύτερα. Όπως µας εξηγεί ο Γιώργος Κολώνας, ο οποίος συνεργάζεται µε παραγωγούς από κάθε γωνιά της χώρας όπου υπάρχει αµύγδαλο και κυρίως από την Ελασσόνα, την Καβάλα και τα Κανάλια Βόλου, «το ελληνικό αµύγδαλο πλέον έχει ζήτηση, µε αποτέλεσµα να… µένει πίσω το εισαγωγής, το οποίο µας δηµιουργούσε σοβαρό πρόβληµα». Κύρια χώρα εισαγωγής φθηνού αµυγδάλου είναι η Καλιφόρνια: «Η επιλογή του εισαγόµενου καρπού από τους καταναλωτές γίνεται καθαρά και µόνο για την τιµή του, µια και είναι πιο οικονοµικό. Όµως, ο κόσµος πλέον έχει µάθει το ελληνικό, το οποίο είναι πιο ποιοτικό και γευστικό και το ζητάει», µας είπε. «Κατά ένα µεγάλο ποσοστό, το αµύγδαλο δουλεύεται έτσι ακριβώς όπως είναι, ωµό. Από εκεί και πέρα, το ψήνουµε βάζοντας λίγο αλάτι. Το καρύδι, επίσης, δουλεύεται όπως είναι, χωρίς καµία επεξεργασία. Από την άλλη µεριά, το φουντούκι ψήνεται ή επεξεργάζεται ωµό, αλλά ανάλατο. Το Αιγίνης, που είναι από τα πιο βασικά, και αυτό ψήνεται µε λίγο αλάτι», µας λέει, στη συνέχεια, ο Γιάννης Μαµουζής, από την οµώνυµη εταιρεία ξηρών καρπών που βρίσκεται στη Νάουσα. Οι ξηροί καρποί προέρχονται τόσο από παραγωγούς απ’ όλη την Ελλάδα όσο και από εισαγωγές. «Σχεδόν το 50% είναι ελληνικό και το άλλο 50% είναι εισαγόµενο, κυρίως από Τουρκία και Κίνα. Ο λόγος που εισάγουµε δεν είναι ότι εκεί τα βρίσκουµε πιο φθηνά, απλά δεν υπάρχουν σε επάρκεια στη χώρα µας. Ένα από τα είδη των καρπών που δεν υπάρχει σε αφθονία στη χώρα µας είναι και το φουντούκι», σηµειώνει ο Γιάννης Μαµουζής. Ο ίδιος εκτιµά ότι αν κάποιος θέλει να επενδύσει σε αυτόν τον κλάδο, χρειάζεται πάνω από 300.000 ευρώ κεφάλαιο για την αγορά βασικών µηχανηµάτων, προκειµένου να γίνει η τελική επεξεργασία. Σε ό,τι αφορά τον τρόπο ψησίµατος των ξηρών καρπών, ο Γιάννης Μαµουζής διευκρίνισε ότι καθένας χρησιµοποιεί διαφορετικές µεθόδους: «Παλαιότερα, χρησιµοποιούσαν λαµαρίνες και έψηναν τους καρπούς σε φούρνους, σαν αυτούς που συναντάµε στις πιτσαρίες. Εµείς χρησιµοποιούµε φούρνους που ψήνουν τους ξηρούς καρπούς στον αέρα». Ακόµα ένα σηµαντικό µηχάνηµα, που δεν το διαθέτουν όµως όλες οι επιχειρήσεις, είναι αυτό για τη συσκευασία, το οποίο

µπορεί να κοστίσει µέχρι και 70.000 ευρώ, όπως µας λέει ο Γ. Μαµουζής. Τα µηχανήµατα που απαιτούνται για τη µεταποίηση του αµυγδάλου είναι εξαιρετικά ακριβά και οι τιµές διαµορφώνονται ανάλογα µε τις γραµµές παραγωγής που διαθέτουν. Μετά το χωράφι και τη δουλειά που κάνει ο παραγωγός σε ό,τι αφορά το αµύγδαλο µε τον αποφλοιωτή (αποµακρύνει την εξωτερική πράσινη φλούδα), το στεγνωτήριο και το ξηραντήριο, έρχεται η σειρά της εταιρείας. Το αµύγδαλο κατευθύνεται στη γραµµή παραγωγής, που χρησιµοποιείται για το σπάσιµο του αµυγδάλου (σπαστήρας) και στη συνέχεια γίνεται η διαλογή. Από εκεί και πέρα, απαραίτητο εργαλείο αποτελεί ο φούρνος, προκειµένου να γίνει το σωστό ψήσιµο ή το... καραµέλωµα του καρπού. Άλλα µηχανήµατα είναι το λευκαντήριο και τα κοπτικά για τη δηµιουργία κροκάν και φιλέ, που χρησιµοποιούνται στη ζαχαροπλαστική. Το πιο ακριβό µηχάνηµα, σύµφωνα µε τον Γιώργο Κολώνα, αποτελεί το λευκαντήριο, που µπορεί να φτάσει µέχρι και τα 300.000 ευρώ, ενώ ο σπαστήρας στοιχίζει περίπου 150.000 - 160.000 ευρώ. Η τιµή της κροκανιέρας (εξοπλισµός παραγωγής κροκάν αµυγδάλου) φτάνει τα 35.000 ευρώ και της φιλιέρας (εξοπλισµός παραγωγής φιλέ αµυγδάλου) στα 40.000 ευρώ. Αντίστοιχα και οι φούρνοι στοιχίζουν ανάλογα µε τη γραµµή παραγωγής. Έτσι, ένας κοινός φούρνος, χωρητικότητας µέχρι 250 κιλά καρπών µε χρόνο ψησίµατος τα 25 λεπτά, µπορεί να στοιχίσει 18.000 ευρώ (αυτοί οι φούρνοι είναι κοµµάτι των λευκαντήρων). Υπάρχουν και φούρνοι γραµµικοί, όπου τα αµύγδαλα περνάνε σε ταινία, διαθέτοντας τρεις διαβαθµίσεις ψησίµατος. Εδώ οι τιµές τους είναι πιο τσουχτερές, καθώς µπορούν να στοιχίσουν σε µια επιχείρηση από 40.000 έως 100.000 ευρώ. Αποφλοιωτής ∆ιαφορετική τύχη έχει το κάστανο, το οποίο εξάγεται κυρίως στην Ιταλία, στη Γαλλία και στην Τουρκία, µε το καλύτερο προϊόν του να είναι το µαρόν γλασέ. Η µεταποίηση του κάστανου αποτελεί µια µεγάλη επένδυση, µε ακριβά µηχανήµατα, το βάρος της οποίας δεν µπορεί να σηκώσει ένας παραγωγός ή µια µικρή επιχείρηση ή ένας µικρός συνεταιρισµός. Η παραγωγή του µαρόν γλασέ πραγµατοποιείται µε την αποφλοίωση του κάστανου, η οποία γίνεται µε ατµό. Η γραµµή αυτή στοιχίζει –σύµφωνα µε προηγούµενο ρεπορτάζ της «ΥΧ»– περίπου 60.000 µε 70.000 ευρώ. Τα µεταποιηµένα προϊόντα, όπως το στεγνό κάστανο για τη ζαχαροπλαστική, ηδύποτα, αλλά και αρτοσκευάσµατα, διατίθενται στο εµπόριο για µεγάλο διάστηµα, ενώ η µεταποίηση του κάστανου µπορεί να αυξήσει και την περίοδο κατανάλωσης.

Ανθή Γεωργίου

Το πιο ακριβό µηχάνηµα, σύµφωνα µε τον Γιώργο Κολώνα, αποτελεί το λευκαντήριο, που µπορεί να φτάσει µέχρι και τα 300.000 ευρώ, ενώ ο σπαστήρας στοιχίζει περίπου 150.000 160.000 ευρώ. Η τιµή της κροκανιέρας φτάνει τα 35.000 ευρώ και της φιλιέρας στα 40.000 ευρώ. Αντίστοιχα και οι φούρνοι στοιχίζουν ανάλογα µε τις γραµµές παραγωγής

Μετασυλλεκτική µεταχείριση και συντήρηση Αµύγδαλα Η συγκοµιδή είναι καλύτερο να γίνεται όταν το περικάρπιο έχει ξηρανθεί µερικώς. Τα αµύγδαλα µπορούν να παραµείνουν, µετά από δόνηση, στο έδαφος να ξηρανθούν και κατόπιν να συντηρηθούν σε σωρούς µε το περικάρπιο για έξι µήνες σε ανεξέλεγκτη θερµοκρασία. ∆ιαφορετικά, τα αµύγδαλα αποφλοιώνονται αυθηµερόν και παραµένουν στον ήλιο ή στη σκιά για να ξηρανθούν. Έπειτα, συντηρούνται σε κοινές αποθήκες έως την άνοιξη. Όµως, πριν από τους θερινούς µήνες, τα αµύγδαλα πρέπει να σπάσουν και το σπέρµα (ψίχα) να διατηρηθεί σε ψυκτικούς χώρους. Η θερµοκρασία συντήρησης του σπέρµατος αµυγδάλου πρέπει να διατηρείται κάτω από ή έως τους 10°C και ισχύει ότι όσο χαµηλότερη η θερµοκρασία (έως τους -1°C) τόσο καλύτερα και µακρύτερα διατηρείται η υψηλή ποιότητα του σπέρµατος από έξι έως δώδεκα µήνες. Σε γενικές γραµµές, η επιθυµητή σχετική υγρασία του ψυχόµενου χώρου συντήρησης πρέπει να είναι έως 80% ή ακόµα καλύτερα <65%. Κλασικά, τα αµύγδαλα συντηρούνται σε 1% οξυγόνο ή πολύ υψηλό διοξείδιο του άνθρακα. Σε τέτοιες συνθήκες, η διάρκεια συντήρησης διπλασιάζεται σε σχέση µε την κοινή ψύξη στην ίδια θερµοκρασία. Το σπέρµα πρέπει να συντηρείται ένα µε δύο έτη σε κατάψυξη (-18οC) και να καταναλώνεται σύντοµα µετά την έξοδό του από αυτήν. Φουντούκια Τα φουντούκια έχουν παρόµοιες αντοχές και απαιτήσεις µε τα αµύγδαλα, εκτός του ότι αποφλοιώνονται αµέσως µετά τη συγκοµιδή και στον χώρο ψυχροσυντήρησης της ψίχας η σχετική υγρασία δεν πρέπει να ξεπερνά το 60%-65%. Καρύδια Όταν η φλούδα του σπέρµατος µεταχρωµατίζεται από λευκή σε καστανή στο σηµείο ένωσης των δύο τµηµάτων του σπέρµατος, η συγκοµιδή των καρυδιών πρέπει να γίνει σε 15-20 ηµέρες, ανάλογα µε τις καιρικές συνθήκες. Όσο πιο σύντοµα γίνει η συγκοµιδή, τόσο πιο λευκό σπέρµα και πιο υψηλής εµπορικής αξίας προϊόν λαµβάνεται. Ο µεταχρωµατισµός του φλοιού του σπέρµατος δεν σχετίζεται µε το άνοιγµα του περικαρπίου σε όλες τις ποικιλίες. Στην ποικιλία Chandler, που καλλιεργούµε στην Ελλάδα, περικάρπιο και σπέρµα ωριµάζουν παράλληλα και το σπέρµα δεν µεταχρωµατίζεται εύκολα. Τα καρύδια, αµέσως µετά τη συγκοµιδή, πρέπει να αποφλοιώνονται και να ξηραίνονται µηχανικά µε θερµό αέρα στην Ελλάδα συνήθως 36°C για τουλάχιστον 24 ώρες, καθώς στη συγκοµιδή τα καρύδια έχουν υγρασία σπέρµατος 10%-30% και αυτή πρέπει να µειωθεί σύντοµα στο 5%-8% (το 8% είναι σε ισορροπία µε σχετική υγρασία χώρου ≤60%). Τα καρύδια, επειδή περιέχουν πολλά πολυακόρεστα λίπη, είναι δυο φορές πιο φθαρτά στη συντήρηση από τα αµύγδαλα. ∆εν πρέπει να παραµένουν στο κέλυφος σε απλές αποθήκες για πάνω από τρεις µήνες. Η ψίχα πρέπει να συντηρείται στους 0°C και σχετική υγρασία <80% για ένα έτος και σε κατάψυξη για ενάµισι έτος. Και εδώ το χαµηλό οξυγόνο ή η συντήρηση σε κενό ή άζωτο (<1% Ο2) κατά την ψύξη βοηθά στη µείωση του ταγκίσµατος και στην αποφυγή ανάπτυξης µυκήτων και επιµηκύνει τη συντήρηση στα δύο έτη. Φιστίκια κελυφωτά (τ. Αιγίνης) Τα φιστίκια συγκοµίζονται όταν το περικάρπιο (φλούδα) αποχωρίζεται εύκολα από το ενδοκάρπιο (κέλυφος). Εδώ το κέλυφος είναι ανοιχτό και πρέπει να δίνεται µεγάλη σηµασία στην καθαριότητα των πανιών συγκοµιδής και γενικότερα των µέσων συγκοµιδής. Τα φιστίκια αποφλοιώνονται αµέσως µετά τη συγκοµιδή και πρέπει να ξηρανθούν κατά προτίµηση σε θερµό αέρα (65-71 °C για 8-10 ώρες) και όχι µε παραµονή στον ήλιο. Η ξήρανση πρέπει να προχωρήσει έως ότου το σπέρµα έχει υγρασία 5%-6% για ασφαλή συντήρηση. Καθώς τα φιστίκια έχουν σχισµένο ενδοκάρπιο, η συντήρηση πρέπει να γίνεται σε ψυχροσυντήρηση. Βέβαια, το σπέρµα είναι αρκετά ανθεκτικό στη συντήρηση, εφάµιλλο των αµυγδάλων. Οι συνθήκες συντήρησης είναι 0-10°C για ένα έτος. Το σπέρµα πρέπει να συντηρείται στους 0°C και περίπου 65% σχετική υγρασία µέχρι ένα έτος και έως τρία έτη σε κενό αέρα (<1% Ο2) ή κατάψυξη.

Γιώργος Νάνος, εργ. ∆ενδροκοµίας, Σχολή Γεωπονικών Επιστηµών, Παν/µιο Θεσσαλίας

Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2016

9 /41

Οι εχθροί και οι ασθένειες που πρέπει να γνωρίζει ο καλλιεργητής Μια σειρά από κινδύνους απειλούν τα δέντρα, αν δεν ληφθούν άµεσα µέτρα πρόληψης ή αντιµετώπισης Αµυγδαλιά

6 Το ευρύτοµο αποτελεί τον σηµαντικότερο εχθρό της αµυγδαλιάς. Λόγω της ωοτοκίας του, προκαλείται πρόωρη καρπόπτωση, ενώ η βασική ζηµιά προκύπτει από την καταστροφή του εδώδιµου τµήµατος του καρπού από την προνύµφη του εντόµου.

42/10 Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2016

Εχθροί 1. Ευρύτοµο (Eurytoma amygdali, Hymenoptera, Eurytomidae): Το έντοµο αυτό αποτελεί τον σηµαντικότερο εχθρό της αµυγδαλιάς. Λόγω της ωοτοκίας του, προκαλείται πρόωρη καρπόπτωση, ενώ η βασική ζηµιά προκύπτει από την καταστροφή του εδώδιµου τµήµατος του καρπού από την προνύµφη του εντόµου. Έπειτα, το έντοµο διαχειµάζει µέσα στα προσβεβληµένα αµύγδαλα (συνήθως παραµένουν µουµιοποιηµένα στο δέντρο). Τα νέα έντοµα εξέρχονται των καρπών στα µέσα της άνοιξης. Η ευαισθησία της αµυγδαλιάς στην προσβολή από ευρύτοµο διαφέρει από ποικιλία σε ποικιλία, ενώ σχετίζεται και µε τις ετήσιες κλιµατικές συνθήκες. Πρόληψη: Αφαίρεση και κάψιµο των µουµιοποιηµένων καρπών. Αντιµετώπιση: ∆υο-τρεις ψεκασµοί εντοµοκτόνων τους µήνες Απρίλιο-Μάιο, µε καθοδήγηση ως προς τον χρόνο εφαρµογής τους από τον υπεύθυνο γεωπόνο. Ασθένειες 1. Φαιά σήψη/µονίλια (Monilinia laxa): Για την αµυγδαλιά, φαίνεται ότι αποτελεί πρόβληµα µετά τον τέταρτο ή τον πέµπτο χρόνο. Το παθογόνο προκαλεί ξήρανση και νέκρωση των ανθέων και από εκεί επεκτείνεται στους κλαδίσκους. Ο µύκητας επιβιώνει στα προσβεβληµένα τµήµατα του φυτού (ταξιανθίες και κλαδίσκοι) και µε αυτόν τον τρόπο οι προσβολές συνεχίζουν και την επόµενη χρονιά. Οι προσβολές ευνοούνται από την υψηλή σχετική υγρασία (ανοιξιάτικες βροχές), ενώ η ευαισθησία διαφέρει από ποικιλία σε ποικιλία. Πρόληψη: Αφαίρεση προσβεβληµένων κλαδίσκων και κλάδων πριν από την πτώση των φύλλων. Αντιµετώπιση: Συνιστώνται τρεις ψεκασµοί, µε καθοδήγηση ως προς τον χρόνο εφαρµογής τους από τον υπεύθυνο γεωπόνο.

2. Πολυστίγµωση (Polystigma fulvum συν.

Polystigma ochraceum): Ο ασκοµύκητας αυτός προσβάλλει την άνοιξη τα φύλλα της αµυγδαλιάς. Τα συµπτώµατα της προσβολής είναι πορτοκαλί κηλίδες στα φύλλα και ο µύκητας επιβιώνει σε µολυσµένα φύλλα στο έδαφος. Οι προσβολές ευνοούνται από την υψηλή σχετική υγρασία (ανοιξιάτικες βροχές) και η ευαισθησία διαφέρει από ποικιλία σε ποικιλία. Πρόληψη: Αποµάκρυνση των προσβεβληµένων φύλλων από τον αγρό. Αντιµετώπιση: Ψεκασµοί από την έκπτυξη των «µατιών» µέχρι τις αρχές Ιουνίου (αναλόγως των καιρικών συνθηκών), µε καθοδήγηση ως προς τον χρόνο εφαρµογής τους από τον υπεύθυνο γεωπόνο.

3. Κορύνεο (Coryneum beijerinckii, Wilsonomyces carpophilus): Ο µύκητας αυτός προκαλεί νεκρώσεις στους οφθαλµούς, νεκρωτικές κηλίδες σε άνθη, φύλλα, βλαστούς και νεαρούς καρπούς. Η εξέλιξη της προσβολής δηµιουργεί έλκη στους βλαστούς, ενώ µε την πτώση των ιστών των κηλίδων γίνεται ορατό το παθογνωµικό σύµπτωµα των «τρυπών από σκάγια». Ο µύκητας επιβιώνει στα προσβεβληµένα φυτικά τµήµατα και οι προσβολές

ευνοούνται από την υψηλή σχετική υγρασία (ανοιξιάτικες βροχές). Πρόληψη - αντιµετώπιση: Ψεκασµοί από την πτώση των φύλλων (επανάληψη τον χειµώνα) και την άνοιξη µετά την πτώση των πετάλων, µε καθοδήγηση ως προς τον ακριβή χρόνο εφαρµογής τους από τον υπεύθυνο γεωπόνο.

Καρυδιά

Εχθροί 1. Καρπόκαψα (Cydia pomonella): Το λεπιδόπτερο αυτό αποτελεί τον κυριότερο εχθρό της καρυδιάς. Προτιµά τις θερµές πεδινές περιοχές, µε την προνύµφη (κάµπια) του να τρώει το εδώδιµο µέρος του καρπού. Έχει δυο-τρεις γενιές/έτος (τέλος άνοιξης, Ιούλιος, Αύγουστος), µε την πρώτη να είναι πιο καταστροφική, αφού η προνύµφη προσβάλλει παραπάνω από ένα καρύδια. Πρόληψη - αντιµετώπιση: Ψεκασµοί µε βάση τα αποτελέσµατα των παγίδων και τις γεωργικές προειδοποιήσεις, µε καθοδήγηση ως προς τον ακριβή χρόνο εφαρµογής τους από τον υπεύθυνο γεωπόνο.

2. Αφίδες (Chromaphis Juglandicola και Callaphis Juglandis): Οι αφίδες τρέφονται µε τον χυµό των φύλλων, εξασθενώντας το δέντρο και µειώνοντας την παραγωγή του. Η προσβολή είναι πολύ χαρακτηριστική χάρη στα άφθονα µελιττώδη εκκρίµατα. Πρόληψη - αντιµετώπιση: Ψεκασµοί µε βάση την εκτίµηση της προσβολής από τον υπεύθυνο γεωπόνο.

3. Τετράνυχοι (κίτρινος και κόκκινος): Οι τετράνυχοι προκαλούν σηµαντική ζηµιά στα φύλλα, τρεφόµενοι από τους χυµούς, µε αποτέλεσµα την πτώση των φύλλων και τη σοβαρή εξασθένηση των δέντρων (µείωση παραγωγής). Πρόληψη - αντιµετώπιση: Ψεκασµοί µε βάση την εκτίµηση της προσβολής από τον υπεύθυνο γεωπόνο.

4. Βλαστορύκτης (Oberea linearis). Οι προσβολές από το έντοµο αυτό έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Κρίσιµος παράγοντας είναι ο έγκαιρος εντοπισµός του από τον υπεύθυνο γεωπόνο, ο οποίος και θα υποδείξει τις χηµικές επεµβάσεις, αλλά και τις απαραίτητες αποκοπές των προσβεβληµένων τµηµάτων. Ασθένειες 1. Βακτηρίωση (Xanthomonas arboricola pv. juglandis): Αρχικά, προσβάλλει τη νεαρή βλάστηση, ακολούθως τα αρσενικά και τα θηλυκά άνθη (το πιο ευαίσθητο µέρος του φυτού) και, τελικά, τον καρπό της καρυδιάς. Όταν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές, η ασθένεια αυτή µπορεί να προκαλέσει µεγάλη µείωση της παραγωγής. Πρόληψη - αντιµετώπιση: Ένας ψεκασµός µε χαλκούχα στην έναρξη της βλάστησης και οι υπόλοιποι ανάλογα µε την προσβολή και τις συνθήκες, υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου.

2. Ανθράκωση (Gnomonia leptostyla): Ο µύκητας προσβάλλει τα φύλλα (φυλλόπτωση, εξασθένηση δέντρου, µείωση παραγωγής) και επιβιώνει σε προσβεβληµένα φύλλα στο έδαφος. Πρόληψη - αντιµετώπιση: Ψεκασµοί µε βάση την εκτίµηση της προσβολής από τον υπεύθυνο γεωπόνο.

Εχθροί 1. Βαλάνινος της καστανιάς (Curculio elephas): Το κολεόπτερο αυτό αποτελεί σοβαρό εχθρό της καστανιάς. Η ζηµιά γίνεται από την προνύµφη του, η οποία τρέφεται µε το εσωτερικό του κάστανου. Οι προσβολές είναι σηµαντικότερες στις πρώιµες ποικιλίες σε σχέση µε τις όψιµες. Πρόληψη: Οι προσβολές είναι πολύ πιο περιορισµένες, αν αποµακρυνθούν οι προσβεβληµένοι καρποί από το χωράφι. Αντιµετώπιση: Ψεκασµοί µε βάση την εκτίµηση της προσβολής από τον υπεύθυνο γεωπόνο.

2. Καρπόκαψες της καστανιάς (Pammene fasciana/Laspeyresia splendana/ Laspeyresia fagiglandana): Οι ζηµιές προκαλούνται από τις προνύµφες των λεπιδόπτερων (πεταλούδων) αυτών που τρέφονται από το εδώδιµο τµήµα του καρπού. Σε χρονιές καλής καρπόδεσης, η προσβολή µπορεί να λειτουργήσει σαν φυσικός τρόπος αραίωσης των καρπών και οδηγεί σε παραγωγή µεγάλων καρπών. Πρόληψη: Οι προσβολές είναι πολύ πιο περιορισµένες, αν αποµακρυνθούν οι προσβεβληµένοι καρποί από το χωράφι. Αντιµετώπιση: Ψεκασµοί µε βάση την εκτίµηση της προσβολής από τον υπεύθυνο γεωπόνο.

3. Σφήκα της καστανιάς (Dryocosmus kuriphilus Yasumatsu): Αποτελεί τον σοβαρότερο εχθρό της καστανιάς, που παρατηρήθηκε πρόσφατα (2014) στη χώρα µας. Η προνύµφη της σφήκας διαχειµάζει εντός των οφθαλµών και την άνοιξη, µετά την έκπτυξη των οφθαλµών, δηµιουργούνται κηκίδες (παθολογικά εξογκώµατα) στη νεαρή βλάστηση όπου και τρέφονται οι προνύµφες. Με την ενηλικίωση του εντόµου, οι κηκίδες ξηραίνονται και ξυλοποιούνται, ενώ παραµένουν στα δέντρα έως και δύο έτη. Ο σχηµατισµός κηκίδων καθηλώνει την ανάπτυξη των βλαστών και µειώνει την καρποφορία κατά 50%70%. Σοβαρή προσβολή µπορεί να οδηγήσει ακόµα και στη νέκρωση των προσβεβληµένων καστανόδεντρων. Αντιµετώπιση: Ως µόνιµη και αποτελεσµατική αντιµετώπιση του εντόµου θεωρείται η βιολογική καταπολέµηση µε τη χρήση του παρασιτοειδούς εντόµου Torymus sinensis. Ασθένειες 1. Μελάνωση (Phytophthora cambivora): Αποτελεί ασθένεια των ριζών που εντοπίζεται µε την προοδευτική ξήρανση τµηµάτων του δέντρου (φύλλα, βλαστοί), την ηµιπληγία ή και την αποπληξία. Το τυπικό της σύµπτωµα είναι οι νεκρώσεις ακανόνιστου σχήµατος στον λαιµό του δέντρου από όπου εκρέει σκούρο υγρό. Η προσβολή έχει ως αποτέλεσµα την εξασθένηση του δέντρου και, τελικά, την ξήρανσή του.

Πρόληψη: Αποφυγή µηχανικών ζηµιών και πληγών µε αρόσεις και φρέζες, αποφυγή της άρδευσης µε κατάκλυση και αυλάκια, αποφυγή του βρεξίµατος του λαιµού του φυτού και χρήση υποκειµένων ανθεκτικών στη µελάνωση. Αντιµετώπιση: Έκθεση των προσβεβληµένων τµηµάτων στο φως και επάλειψή τους µε πάστα θειικού χαλκού 10%. Επίσης, βοηθά η λίπανση µε αµµωνιακό άζωτο, ενώ µπορούν να χρησιµοποιηθούν χηµικές ουσίες υπό την επίβλεψη του υπεύθυνου γεωπόνου.

2. Έλκος της καστανιάς (Cryphonectria parasitica/Endothia parasitica): Ο µύκητας εισέρχεται στο φυτό από πληγές και προσβάλλει τον φλοιό και το υπέργειο τµήµα του, προκαλώντας έλκη στους κλάδους. Τα φύλλα που βρίσκονται πάνω από το έλκος γίνονται χλωρωτικά και µετά νεκρώνονται ή πέφτουν. Τυπικό σύµπτωµα αποτελεί η έκπτυξη πολυάριθµων λαίµαργων βλαστών κάτω από το έλκος. Πρόληψη: Απολύµανση εργαλείων κλαδέµατος, επικάλυψη πληγών/τοµών, αποφυγή τραυµατισµών. Αντιµετώπιση: Βιολογική καταπολέµηση, µε εµβολιασµό των ελκών µε υποµολυσµατικά στελέχη του µύκητα.

Φιστικιά

Εχθροί 1. Ευρύτοµο (Eurytoma plotnikovi): Το έντοµο εµφανίζεται σε µεγάλους πληθυσµούς από το τέλος της άνοιξης έως το µέσο του θέρους, µε ικανότητα να προκαλέσει µεγάλη µείωση της παραγωγής. ∆ιαχειµάζει µέσα στους προσβεβληµένους καρπούς, που έµειναν πάνω στο δέντρο (στους πεσµένους δεν επιβιώνει). Πρόληψη - αντιµετώπιση: Αφαίρεση των προσβεβληµένων καρπών από το δέντρο. Παρακολούθηση των πληθυσµών των ακµαίων και του επιπέδου της προσβολής και ψεκασµοί υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου.

2. Ψύλλες (Agonoscena pistasiae, A. targionii, A. cisti και Megagononsena gallicola): Τα τέσσερα αυτά είδη που έχουν εντοπιστεί στην Ελλάδα έχουν διαφορετική παρουσία σε κάθε περιοχή της χώρας. Άρα, οι προσβολές και η αντιµετώπισή τους διαφέρουν χρονικά από περιοχή σε περιοχή. Οι κύριες ζηµιές, που είναι η φυλλόπτωση και η καταστροφή των νεαρών οφθαλµών, πραγµατοποιούνται µέσα στο καλοκαίρι. Η ψύλλα προτιµά τα θηλυκά δέντρα. Πρόληψη: Αποµάκρυνση όλων των ξερών οργάνων των φυτών και ενσωµάτωση στο έδαφος των πεσµένων φύλλων. Επάλειψη του κορµού και των βραχιόνων µε βορδιγάλειο πολτό νωρίς την άνοιξη. Περιµετρική φύτευση λίγων κουτσουπιών για προσέλκυση των φυσικών εχθρών της ψύλλας. Αντιµετώπιση: Ψεκασµοί ανά περιοχή και βάσει της προσβολής υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου.

6

Καστανιά

Η σφήκα της καστανιάς αποτελεί τον σοβαρότερο εχθρό του δέντρου, ενώ παρατηρήθηκε σχετικά πρόσφατα (το 2014) στη χώρα µας.

Η παραµέληση της φιστικιάς ευνοεί τον σκολύτη. Το κολεόπτερο αυτό προσβάλλει τον κορµό, τους βραχίονες και τους κλάδους του φυτού και αποτελεί το πιο σοβαρό ξυλοφάγο έντοµο της φιστικιάς. Ανοίγει στοές στους νεαρούς πράσινους βλαστούς και καταστρέφει τους οφθαλµούς στους ξυλοποιηµένους βλαστούς Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2016

11 /43

6

44/12 Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2016

2. Σεπτορίωση (τέλεια µορφή: Mycoshaerella pistachio, ατελής µορφή: Septoria pistacinna): Η ασθένεια αυτή προσβάλλει τα φύλλα, στα οποία δηµιουργεί σκούρες κηλίδες. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα την πρόωρη φυλλόπτωση και την εξασθένηση του δέντρου. Η ασθένεια ευνοείται από την υψηλή σχετική υγρασία. Αντιµετώπιση: Ψεκασµοί βάσει της προσβολής υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου.

3. Σκωρίαση (Pileolaria terebinthi): Η ασθένεια προσβάλλει τα φύλλα, τις ταξιανθίες και τις ταξικαρπίες, προκαλώντας χαρακτηριστικές παραµορφώσεις. ∆ιαχειµάζει στα προσβεβληµένα φύλλα στο έδαφος. Πρόληψη: Αποφυγή της φύτευσης του δενδρώνα κοντά σε δασικές εκτάσεις λόγω παρουσίας µεγάλου αριθµού συγγενών αυτοφυών (π.χ. σχίνος, τσικουδιά κ.ά.). Αντιµετώπιση: Ψεκασµοί βάσει της προσβολής υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου.

Φουντουκιά

Εχθροί 1. Άκαρι των οφθαλµών (Eriophyes avellanae και Phytoptus avellanae): Τα µικροσκοπικά αυτά ακάρεα διαχειµάζουν εντός των οφθαλµών, οι οποίοι και διογκώνονται αργά τον χειµώνα και νωρίς την άνοιξη. Η ευαισθησία διαφέρει από ποικιλία σε ποικιλία. Πρόληψη-αντιµετώπιση: Παρακολούθηση του εντόµου µε προσκολλητικές ταινίες διπλής όψεως και ψεκασµοί βάσει των αποτελεσµάτων και υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου. Ασθένειες 1. Βακτηριακός καρκίνος (Pseudomonas syringae pv. avellanae): Η προσβολή οδηγεί στη µάρανση των κλαδιών και την ολική ξήρανση του δέντρου. Πρόληψη - αντιµετώπιση: Προµήθεια υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού. Παρακολούθηση του αγρού την άνοιξη και το καλοκαίρι και αφαίρεση και καύση προσβεβληµένων βλαστών. Ψεκασµοί υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου.

Ειδικός συνεργάτης

6

3. Σκώρος (Tinea pistaciae): Οι προνύµφες του µικρολεπιδόπτερου αυτού ορύσσουν στοές στους βλαστούς και τις ταξιανθίες. Το καλοκαίρι προκαλείται καρπόπτωση των νεαρών καρπών. Έχει πέντε γενεές τον χρόνο. Το καλοκαίρι κάθε µήνα έχουµε περίπου και µία γενεά, ενώ η τελευταία εµφανίζεται το φθινόπωρο. Πρόληψη: Καταστροφή συγγενών αυτοφυών δέντρων, που υπάρχουν κοντά στον δενδρώνα (π.χ. σχίνος). Αποµάκρυνση των προσβεβληµένων καρπών. Χειµερινός πολτός πριν από την έναρξη της νέας βλάστησης. Αντιµετώπιση: Ψεκασµοί βάσει της προσβολής υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου.

4. Σκολύτης φιστικιάς (Acrantus vestitus): Το κολεόπτερο αυτό προσβάλλει τον κορµό, τους βραχίονες και τους κλάδους του φυτού και αποτελεί το πιο σοβαρό ξυλοφάγο έντοµο της φιστικιάς. Ανοίγει στοές στους νεαρούς πράσινους βλαστούς και καταστρέφει τους οφθαλµούς στους ξυλοποιηµένους βλαστούς. Πρόληψη: ∆ιατήρηση του δέντρου σε εύρωστη κατάσταση. Αφαίρεση ξηρών κλαδίσκων και τοποθέτηση παγίδων ωοτοκίας (ξερά κλαδάκια κρεµασµένα, τα οποία καίγονται τον Φεβρουάριο). Αντιµετώπιση: Ψεκασµοί βάσει της προσβολής υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου. Ασθένειες 1. Βοτρυοσφαίρια (τέλεια µορφή: Botryosphairia dothidea, ατελής µορφή: Neofusicoccum vitifusiforme): Η µόλυνση ξεκινά από ασκοσπόρια και πυκνίδια, που βρίσκονται σε ξερά κλαδιά ή σε έλκη επί των φιστικιών (ή άλλων γειτονικών δένδρων π.χ. ελιά). Από την προσβολή προκαλούνται έλκη στους βλαστούς, ξήρανση φύλλων, οφθαλµών και ταξικαρπιών. Η ασθένεια ευνοείται µε πολύ υψηλές τιµές θερµοκρασίας και υγρασίας. Πρόληψη: Καταστροφή των προσβεβληµένων φυτικών µερών. Καλό κλάδεµα τον Μάρτιο, ώστε να εξασφαλιστεί ο καλός αερισµός και εφαρµογή, κατά προτίµηση, της στάγδην άρδευσης. ∆ιατήρηση των δέντρων σε καλή κατάσταση και αποφυγή υδατικού στρες. Επίσης, το χώµα θα πρέπει να είναι καθαρό από ζιζάνια. Αποφυγή πληγών και εντοµολογικών προσβολών. Αντιµετώπιση: Ψεκασµοί βάσει της προσβολής υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου.

Το λεπιδόπτερο καρπόκαψα (Cydia pomonella) αποτελεί τον κυριότερο εχθρό της καρυδιάς. Προτιµά τις θερµές πεδινές περιοχές, µε την προνύµφη (κάµπια) του να τρώει το εδώδιµο µέρος του καρπού.

Το κολεόπτερο βαλάνιος αποτελεί σοβαρό εχθρό της καστανιάς µια και η προνύµφη τρέφεται µε το εσωτερικό του κάστανου. Οι προσβολές είναι πολύ πιο περιορισµένες, αν αποµακρυνθούν οι προσβεβληµένοι καρποί από το χωράφι.