N O W A P R E N U M E R AT A 2 0 2 2 Lotnictwo Aviation International
Cena detaliczna 17,99 zł | Prenumerata roczna: 198,00 zł 12 numerów w tym 1 numer GRATIS Obejmuje numery od 1/2022 do numeru 12/2022.
NOWE
CENY OBOWIĄZUJĄ: OD 1 STYCZNIA 2022
Wojsko i Technika Historia + numery specjalne (6+6)
Cena detaliczna 19,50 zł | Prenumerata roczna: 215 zł 12 numerów w tym 1 numer GRATIS Obejmuje 6 numerów regularnych i 6 numerów specjalnych wydawanych w 2022 roku.
PRENUMERATA
OSZCZĘDZAJ I BĄDŹ NA BIEŻĄCO
Wojsko i Technika
Cena detaliczna 16,50 zł | Prenumerata roczna: 182,00 zł 12 numerów w tym 1 numer GRATIS Obejmuje numery od 1/2022 do numeru 12/2022.
Prenumeratę zamów na naszej stronie internetowej www.zbiam.pl lub dokonaj wpłaty na konto bankowe nr 70 1240 6159 1111 0010 6393 2976
W numerze Vol. VIII, nr 2 (78)
Aktualności wojskowe
Luty 2022
Numer 2
ISSN 2450–1298 | nakład: 14.5 tys egz.
Paweł Bondaryk, Paweł Henski, Stanisław Kutnik...................................4
Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 1 S.A. kolejny raz z rekordowymi przychodami
materiały prasowe WZL Nr 1 S.A........8
Rejestr polskich statków powietrznych 2022
Jerzy Liwiński..................................... 46
Drugie życie MQ-9A Reaper w USAF?
Paweł Henski...................................... 54
54
Mojave: samolot bezzałogowy do zadań specjalnych Zdjęcie okładkowe: Samolot Boeing 777X. Fot. Michał Petrykowski
Paweł Henski.......................................11
Aktualności kosmiczne
Waldemar Zwierzchlejski...................12
36
Redaktor naczelny Jerzy Gruszczyński jerzy.gruszczynski@zbiam.pl Korekta Stanisław Kutnik Redakcja techniczna Adam Mojski, redakcja.techniczna@zbiam.pl Stali współprawcownicy Piotr Abraszek, Paweł Bondaryk, Piotr Butowski, Robert Czulda, Jerzy Gotowała, Paweł Henski, Andrzej Kiński, Jerzy Liwiński, Marek Łaz, Edward Malak, Łukasz Pacholski, Michał Petrykowski, Miłosz Rusiecki. Wydawca Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. ul. Anieli Krzywoń 2/155 01-391 Warszawa office@zbiam.pl Biuro ul. Bagatela 10/17 00-585 Warszawa Dział reklamy i marketingu Andrzej Ulanowski andrzej.ulanowski@zbiam.pl Dystrybucja i prenumerata office@zbiam.pl Reklamacje office@zbiam.pl
Siły powietrzne Hiszpanii Wojska Lądowe i Marynarka Wojenna Aktualności cywilne
64
Paweł Bondaryk..................................14
Nowości końca roku 2021 w lotnictwie rosyjskim
Piotr Butowski.....................................16 Prenumerata realizowana przez Ruch S.A: Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne w godzinach 7.00–18.00. Koszt połączenia wg taryfy operatora.
16 Polskie samoloty rozpoznawcze: 1945-2020 (5)
Adam Gołąbek, Andrzej Wrona........ 64
Copyright by ZBiAM 2022 All Rights Reserved. Wszelkie prawa zastrzeżone Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy jest zabronione. Materiałów niezamówionych, nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych. Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczonych ogłoszeń i reklam. Więcej informacji znajdziesz na naszej nowej stronie:
www.zbiam.pl www.zbiam.pl
Bliskowschodni rynek lotniczy
Michał Petrykowski.............................26
Siły powietrzne Hiszpanii. Wojska Lądowe i Marynarka Wojenna
Focke-Wulf Fw 187. Zapomniany myśliwiec Luftwaffe (1)
Marek J. Murawski............................. 72
72
Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński..... 36
Zapraszamy na nasz fanpage
facebook.com/lotnictwoaviationinternational
Lotnictwo Aviation International
3
PRZEMYSŁ LOTNICZY
Nowościw lotnictwie końcarosyjskim roku 2021 Piotr Butowski
Pierwszy strategiczny bombowiec Tu-160 zbudowany po wieloletniej przerwie wystartował do pierwszego lotu 12 stycznia 2022 r. z lotniska zakładu w Kazaniu. Spędził w powietrzu pół godziny.
Koniec każdego roku to czas pospiesznego wykonywania planów. W Federacji Rosyjskiej zawsze w ostatnich tygodniach roku sporo się dzieje i rok 2021, pomimo pandemi COVID-19, nie był wyjątkiem. Kilka ważnych wydarzeń przesunęło się na początek bieżącego roku. Pierwszy nowy Tu-160
Najważniejsze i długo oczekiwane wydarzenie – pierwszy lot pierwszego zbudowanego od nowa po wielu latach przerwy strategicznego samolotu bombowego Tu-160 – nastąpiło już w nowym roku, 12 stycznia 2022 r. Samolot Tu-160M, jeszcze niepomalowany, wystartował z lotniska zakładu w Kazaniu i spędził w powietrzu pół godziny na wysokości do 600 m. Samolot nie wciągał podwozia, ani nie składał skrzydła. Za sterami była czteroosobowa załoga dowodzona przez Wiktora Minaszkina, szefa pilotów doświadczalnych Tupolewa. Fundamentalne znaczenie dzisiejszego wydarzenia polega na tym, że nowy samolot jest zbudowany całkowicie od nowa, od zera – tak ocenił wagę tego lotu dyrektor generalny Połączonej Korporacji Lotniczej (OAK) Jurij Slusar. Rosjanie mieli zamiar zdążyć z nowym Tu-160M na okrągłą rocznicę – 18 grudnia 2021 r. minęło 40 lat od pierwszego lotu Tu-160 w 1981 r.; nie udało się, ale i tak poślizg okazał się niewielki. Co prawda, nie jest do końca pewne, czy przy produkcji tego samolotu nie wykorzystano częściowo gotowego płatowca. Produkcja seryjna Tu-160 była prowadzona w Kazaniu w latach 1984-1994; później w zakładzie pozostały jeszcze cztery niedokończone płatowce. Trzy z nich zostały dokończone po jednym w 1999, 2007 i 2017 r., a jeszcze jeden nadal pozostawał w zakładzie. Formalnie, samoloty nowej produk16
Lotnictwo Aviation International
cji oznaczane są Tu-160M2 (izdielije 70M2), w odróżnieniu od Tu-160M (izdielije 70M) będących zmodernizowanymi samolotami operacyjnymi, ale w informacjach prasowych OAK dla wszystkich stosuje oznaczenie Tu-160M. Jako że dla Rosjan priorytetem są ich jądrowe siły strategiczne, to Tu-160M, zarówno nowa produkcja, jak i modernizacja obecnie użytkownych samolotów, jest najważniejszym realizowanym obecnie lotniczym programem wojskowym. 28 grudnia 2015 r. rosyjskie ministerstwo przemysłu i han-
Wznowienie produkcji Tu-160 wymagało odtworzenia wielu utraconych technologii, w tym wykonywania wielkowymiarowych paneli z tytanu, mocnych mechanizmów zmiany skosu skrzydła oraz silników.
LUTY 2022
Lotnictwo cywilne
Bliskowschodni rynek lotniczy
Michał Petrykowski
17 edycja Dubai Airshow była pierwszą masową, międzynarodową imprezą lotniczą jaka odbyła się od 2019 r. i największą jak dotychczas cyklicznie organizowaną pod tą nazwą od 1989 r. Salon zgromadził 1200 wystawców, w tym 371 nowych, ze 148 państw. Dwuletnia przerwa w organizacji targów na świecie, spowodowana wiadomymi względami, rozbudziła duże nadzieje i oczekiwania szczególnie wśród obserwatorów rynku cywilnego. Z tego też względu Dubai Airshow postrzegany był jako barometr nastrojów i tendencji w lotnictwie komercyjnym, liczba zaś zamówień odzwierciedlać miała dynamikę powrotu branży do wyników przewozowych sprzed pandemii.
I
rzeczywiście podczas imprezy zebrano zamówienia i opcje na ponad 500 maszyn, z czego 479 to potwierdzone kontrakty. Są to wyniki znacznie lepsze niż uzyskane podczas targów w Dubaju w 2019 r. (niespełna 300 samolotów), co daje powody do ostrożnego optymizmu. Pod względem liczby transakcji poprzednie edycje imprezy zdominowali przewoźnicy bliskowschodni, w ubiegłym roku zaś jedynie dwie linie z regionu zainteresowane były nowymi konstrukcjami (Jazeera Airways list intencyjny na 28 A320/321neo i Emirates Airline na dwa B777F).
Jebel Ali), to komplementarny port dla Dubai International Airport (DXB). W 2007 r. ukończono budowę jedynej jak dotąd drogi startowej DWC, a inauguracja rejsów cargo miała miejsce w lipcu 2010 r. Pierwszy rejs pasażerski wykonany został w lutym następnego roku, a pierwszymi liniami które regularnie operowały z DWC zostały w październiku 2013 r. Wizz Air oraz Nas Air (obecnie Flynas). Zgodnie z założeniami DWC miał dysponować sześcioma drogami startowymi o długości 4500 m, jednak ich liczbę zmniej-
Dubai International Airport (DXB) to największy port w regionie, jednocześnie hub Emirates Airline. Na pierwszym planie terminal T3 należący do linii, w chwili ukończenia największa budowla pod względem powierzchni na świecie, zajmująca 1,7 mln m².
Lotniska Dubaju: DWC i DXB
Miejsce organizacji targów w Dubaju – lotnisko Al Maktoum International (DWC) – znane także jako Dubai World Central – jest doskonałym przykładem tego jak ogólna koniunktura na rynku lotniczym wpływa na rozwój jednego tylko portu lotniczego. Według założeń Al Maktoum International Airport, położony 37 km na południowy zachód od centrum Dubaju (i kilka kilometrów od morskiego portu World Dubai Central (DWC) zgodnie z założeniami miał być największym lotniskiem na świecie, zdolnym do obsługi ponad 160 mln pasażerów rocznie. Na jego terenie powstała wydzielona infrastruktura wystawowa – od 2013 r. organizowane są tam targi Dubai Airshow. 26
Lotnictwo Aviation International
LUTY 2022
Siły powietrzne
Siły Powietrzne Hiszpanii Wojska Lądowe i Marynarka Wojenna J a c e k F i s z e r, J e r z y G r u s z c z y ń s k i Hiszpania, choć nie jest bezpośrednio zagrożona agresją ze strony nieprzyjaznych sąsiadów, utrzymuje zaskakująco silne wojska. Warto zwrócić uwagę, że Wojska Lądowe (Ejército de Tierra) mające w swoim składzie dwie dywizje, są niemal równie silne jak Wojska Lądowe Niemiec. W Wojskach Lądowych Hiszpanii służy (2021 r.) 75 822 oficerów, podoficerów i żołnierzy zawodowych, bowiem zasadnicza obowiązkowa służba wojskowa jest obecnie zawieszona (ale nie zniesiona).
N
a czele Wojsk Lądowych stoi Sztab Generalny Wojsk Lądowych (Estado Mayor del Ejército de Tierra), którego siedziba znajduje się w Madrycie. Zadaniem sztabu jest planowanie rozwoju Wojsk Lądowych, organizowanie i przygotowanie sił pod względem wyposażenia, wyszkolenia i gotowości do użycia, a także koordynacja różnych przedsięwzięć organizacyjnych i szkoleniowych. Wygenerowane siły są przekazywane do dyspozycji dowództw operacyjnych, które kierują bezpośrednio ich użyciem. Sztab składa się z sekretariatu administrującego, oddziału planowania, oddziału operacyjnego i oddziału logistycznego oraz mniejszych samodzielnych wydziałów. Jednym z ważniejszych pionów sztabu jest szefostwo łączności i systemów teleinformatycznych, odpowiadające za utrzymanie sieci informatycznych oraz łączności w Wojskach Lądowych, ale też za kartografię i zabezpieczenie w niezbędną informację. Za operacyjne dowodzenie Wojskami Lądowymi odpowiada Dowództwo Sił Wojsk Lądowych (Fuerza Terrestre
36
Lotnictwo Aviation International
del Ejército de Tierra de España), które znajduje się w Sewilli. To właśnie temu dowództwu podlegają bojowe formacje hiszpańskich wojsk lądowych, zgrupowane w dwóch dywizjach: División „Castillejos” w Huesca niedaleko od granicy
Jedyną jednostką hiszpańskiego lotnictwa Wojsk Lądowych wyposażoną w NH90 TTH, jest batalion BHELMA III stacjonujący w Aeropuerto de Agoncillo w północno-wschodniej Hiszpanii.
Hiszpania planowała zakup 104 NH90, w tym 48 dla lotnictwa Wojsk Lądowych. Wobec kryzysu finansowego zamówienie ograniczono do 16. Dopiero obecnie mówi się o pozyskaniu kolejnych NH90.
LUTY 2022
Lotnictwo cywilne
Rejestr polskich statków powietrznych 2022 Jerzy Liwiński
Do rejestru statków powietrznych zostało wpisanych 180 samolotów komunikacyjnych, a ich największym operatorem są PLL LOT (73 szt.). Na zdjęciu Boeing B7879 (rej. SP-LSC, wpis 26.06.2018 r.).
Na początku stycznia 2022 r. do rejestru prowadzonego przez Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego było wpisanych 3116 statków powietrznych. W ciągu minionego roku zarejestrowano 204 egzemplarze sprzętu, a wykreślono 97. Ubiegłorocznymi, ważnymi wydarzeniami były wpisy: ośmiu Boeingów 737 MAX 8-200 linii Buzz, dwóch sanitarnych Learjet 75 Liberty i historycznego, odrzutowego samolotu myśliwskiego Lim-2. Prawie 270 statków w rejestrze ma 50 i więcej lat, a najstarszym jest pamiętający czasy II wojny światowej de Havilland DH.82A Tiger Moth (SP-YAA).
R
ejestr i ewidencję statków powietrznych prowadzi Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Poprzez wpisanie do rejestru stwierdza się tożsamość danego egzemplarza sprzętu, określa właściciela i ewentualnie użytkownika, a także ustanawia się jego przynależność państwową. Statkom powietrznym nadaje się znak
rozpoznawczy, składający się ze znaków przynależności państwowej i oddzielonych poziomą kreską znaków rejestracyjnych. Trzy litery otrzymują: samoloty, śmigłowce, sterowce, balony i bezzałogowe statki powietrzne (+25 kg), a cztery cyfry: szybowce i motoszybowce. Natomiast urządzenia latające wpisane do ewidencji otrzymują czteroliterowe znaki rejestracyjne.
Rok 2021 w rejestrze
W ubiegłym roku działalność rejestru polskich statków powietrznych została zainaugurowana 5 stycznia wpisem samolotu Cessna F172, rej. SP-NAS i śmigłowca Bell 429, rej. SP-KKS. W ciągu 12 miesięcy wykonano ponad 500 różnych operacji, głównie wpisów, wykreśleń i zmian danych adresowych lub własnościowych sprzętu. Do rejestru zostało wpisanych 204 egz., w tym: 98 samolotów, 28 śmigłowców, 3 motoszybowce, 55 szybowców i 20 balonów. Natomiast wykreślonych zostało 97, w tym: 55 samolotów, 21 śmigłowUbiegłorocznym wydarzeniem w rejestrze był wpis ośmiu B737 MAX8-200 linii Buzz. Są to nowe samoloty pozyskane bezpośrednio z fabryki Boeinga w Seattle. Na zdjęciu jeden z zarejestrowanych B737, rej. SP-RZE (poz. 5509, wpis 2.09.2021 r.). 46
Lotnictwo Aviation International
LUTY 2022
BEZZAŁOGOWCE
Bezzałogowy samolot rozpoznawczo-szturmowy General Atomics MQ-9A Reaper ze stacjonującego w Creech AFB w Newadzie skrzydła 432nd Wing podczas lotu nad poligonem.
Drugie życie MQ-9A Reaper w USAF?
Reaper jest średnioplatem z silnikiem AlliedSignal Garret TPE331-10T o mocy 671 kW, umieszczonym w tylnej części kadłuba i napędzającym trójłopatowe śmigło pchające oraz motylkowym usterzeniem ogonowym.
Paweł Henski Jeszcze do niedawna siły powietrzne Stanów Zjednoczonych planowały relatywnie szybkie wycofanie ze służby samolotów zdalnie pilotowanych typu General Atomics MQ-9A Reaper. Uważano, że powolne, łatwo wykrywalne dla stacji radiolokacyjnych i podat-
54
Lotnictwo Aviation International
ne na zestrzelenie bezzałogowce nie będą miały racji bytu w konflikcie z bardziej zaawansowanym przeciwnikiem. Rezygnacja z dalszych zakupów MQ-9A miała pozwolić na rozwinięcie programu budowy samolotów bezzałogowych nowej generacji (MQ-X). Plan ten jednakże spotkał się ze sprzeciwem Kongresu Stanów Zjednoczonych. Legislatorzy zatwierdzili fundusze na kontynuację programu i zakupy kolejnych Reaperów w latach fiskalnych 2021–2022. Wygaszaniu programu MQ-9A niechętni są również dowódcy jednostek operacyjnych. Pomimo wycofania się Stanów Zjednoczonych z Iraku i Afganistanu zapotrzebowanie na „usługi” floty MQ-9A wcale nie maleje. Reapery zapewniają dowódcom różnego szczebla nieprzerwaną możliwość monitorowania sytuacji w zapalnych częściach świata. Potencjał MQ-9A z pewnością nie został jeszcze w pełni wykorzystany. LUTY 2022
Siły powietrzne
Samolot myśliwsko-bombowy Su-22 z numerem bocznym „3306” kołuje na start do lotu rozpoznawczego z lotniska w Świdwinie. Wraz z likwidacją 7. elt ciągłość tego typu zadań przejęła jedyna jednostka wyposażona w ten typ – 40. elt.
Polskie samoloty rozpoznawcze 1945-2020 cz.5
Adam Gołąbek, Andrzej Wrona Obecnie polskie Siły Powietrzne dysponują trzema typami samolotów (Suchoj Su-22, Lockheed Martin F-16 Jastrząb i PZL Mielec M28 Bryza), które mogą wykonywać loty rozpoznawcze. Ich szczegółowe przeznaczenie jest różne, jednak pozyskane za pomocą ich systemów zadaniowych pojedyncze dane rozpoznawcze wpływają bezpośrednio na kompletność systemu interpretacji i weryfikacji danych. Samoloty te różnią się od siebie także wykorzystywanymi środkami oraz sposobem zdobywania danych a także ich obróbką i przekazywaniem do dowództwa. Czwarty typ wszedł do wyposażenia lotnictwa Straży Granicznej w 2020 r. (motoszybowiec Stemme ASP S15) i ten fakt również został odnotowany w artykule.
S
amoloty myśliwsko-bombowe Su-22 zostały wprowadzone do wyposażenia polskiego lotnictwa wojskowego w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku w ilości 110 egzemplarzy, w tym: 90 jednomiejscowych bojowych Su-22M4 i 20 dwumiejscowych szkolno-bojowych Su-22UM3K. W pierwszej kolejności wdrożono je do eksploatacji w 6. Pułku Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego w Pile (1984 r.) i 40. Pułku Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego w Świdwinie (1985 r.), a następnie w 7. Pułku Lotnictwa Bombowo-Rozpoznawczego w Powidzu (1986 r.) i 8. Pułku Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego w MirosławPo wycofaniu z eksploatacji Su-20, Su-22 przejęły po nich zadania wykonywane z zasobnikiem KKR. W początkowym okresie do misji rozpoznawczych przystosowano m.in. 5 samolotów 30 serii produkcyjnej.
64
Lotnictwo Aviation International
LUTY 2022
monografiA
1
Focke-Wulf Fw 187 Zapomniany myśliwiec Luftwaffe Marek J. Murawski
Focke-Wulf Fw 187 V1, W.Nr. 949 przed startem do pierwszego lotu wykonanego 10 kwietnia 1937 r.
W drugiej połowie lat trzydziestych XX wieku, obok tradycyjnych konstrukcji jednomiejscowych i jednosilnikowych samolotów myśliwskich oraz dwusilnikowych i wielomiejscowych ciężkich myśliwców, pojawiła się koncepcja stworzenia dwusilnikowego, jednomiejscowego samolotu pościgowego. W Holandii powstał Fokker D.XXIII, w Związku Radzieckim MiG-5 (DIS-200), w Niemczech Focke-Wulf Fw 187, w Wielkiej Brytanii Westland Whirlwind, a w Stanach Zjednoczonych Lockheed P-38 Lightning. Tylko dwie ostatnie konstrukcje trafiły do służby liniowej lecz sławę, trwającą do dnia dzisiejszego, zdobył wyłącznie Lightning.
Z
początkiem 1934 r. Ministerstwo Lotnictwa Rzeszy (Reichsluftministerium – RLM) ogłosiło konkurs na stworzenie nowoczesnego, jednomiejscowego samolotu myśliwskiego, który mógłby zastąpić użytkowane dotychczas dwupłatowce Heinkel He 51 i Arado Ar 68. Nowy myśliwiec miał mieć konstrukcję całkowicie metalową oraz osiągać prędkość przekraczającą 400 km/h z nowym silnikiem Junkers Jumo 210 o mocy maksymalnej 600 KM. Uzbrojenie strzeleckie powinno składać się z co najmniej trzech karabinów maszynowych lub z jednego automatycznego działka lotniczego oraz dwóch karabinów maszynowych. Do konkursu przystąpiły cztery firmy lotnicze: Arado, Heinkel, Messerschmitt i Focke--Wulf. Arado przedstawił projekt Ar 80. Był to wolnonośny dolnopłat z charakterystycznym układem skrzydeł w kształcie spłaszczonej litery W oraz stałym podwoziem. Focke-Wulf zaproponował konstrukcję opartą o wcześniejszy model Fw 56 Stößer, czyli Fw 159 w układzie górnopłata typu parasol z zakrytą kabiną i chowanym podwoziem. Messerschmitt stworzył zgrabny wol-
72
Lotnictwo Aviation International
nonośny, dolnopłat oznaczony Bf 109, który bazował na doświadczeniach zdobytych podczas eksploatacji doskonałego samolotu kurierskiego i dyspozycyjnego Bf 108 Taifun. Heinkel zaprezentował wolnonośny dolnopłat ze skrzydłami o eliptycznym obrysie, a w wi-
Samolot Fw 187 V1 na lotnisku fabrycznym w Bremen, zwraca uwagę układ skrzydła w kształcie spłaszczonej litery W.
LUTY 2022