Justyna Wołoszyk-Brzezińska

Odyseja Umysłu

Justyna Wołoszyk-Brzezińska

Program edukacyjny, który uczy marzyć, myśleć i tworzyć

Jestem nauczycielką języka polskiego w szkole podstawowej (wcześniej uczyłam w gimnazjum). Od wielu lat prowadzę zajęcia dla dzieci „Techniki uczenia się”. Podczas cotygodniowych spotkań uczymy się myśleć krytycznie, rozwijać myślenie dywergencyjne i kreatywność, odkrywamy talenty. Niniejszy tekst pisałam z perspektywy trenerki. Z jednej strony zdaję sobie sprawę, że są to dosyć ogólne informacje, z drugiej – chodziło mi o to, żeby pokazać, jak organizacyjnie wygląda praca z programem edukacyjnym Odyseja Umysłu. Kiedy ja zaczynałam przygodę z tym projektem, musiałam sama wszystko sprawdzać, szukać informacji, co było dość wymagającym i czasochłonnym zadaniem. Mam nadzieję, że ci, którzy w przyszłym roku będą chcieli zostać Trenerami Odysei i prowadzić grupę uczniów w swoich szkołach, skorzystają z niektórych porad i refl eksji, które wynotowałam.

Twórcze podejście

Swoją przygodę z Odyseją rozpoczęłam od udziału w szkoleniu, podczas którego poznałam założenia programu i ćwiczyłam umiejętności potrzebne do prowadzenia grupy uczniów. Intensywne zajęcia dały mi możliwość poznania kolejnych etapów zmagań z postawionym przed grupą problemem. Niczym Odyseusz wyruszyłam w trzydniową podróż, aby rozpocząć drogę rozwijania kreatywności, przełamywania schematów iuczenia się współpracy z innymi. Przejście przez ten etap jest konieczne, by otrzymać Certyfi kat Trenera, który daje uprawnienia do prowadzenia grupy szkolnych Odyseuszy. Do zadań trenera, między innymi, należą: współpraca z dyrektorem placówki, wktórej działa drużyna, ustalenie współpracy z rodzicami Odyseuszy, dopilnowanie rejestracji członkostwa, czyli uczestnictwa placówki wprogramie, iodebranie materiałów niezbędnych do realizacji programu, takich jak: „Książeczka Trenera”, „Treningowe Problemy Spontaniczne”, „Przewodnik Odysei Umysłu. Problemy Długoterminowe”. Jedno z najtrudniejszych zadań to wyłonienie członków drużyny, wktórej skład powinno wchodzić około 5–7 uczniów. W mojej szkole konieczne było przeprowadzenie konkursu, ponieważ zgłosiło się zbyt wielu kandydatów. Zadania postawione przed dziećmi miały pokazać, kto najlepiej poradzi sobie z wyzwaniami wymagającymi twórczego, nieszablonowego podejścia do zagadnienia. Uczniowie musieli również udowodnić, czy potrafią pracować wzespole. Kolejny etap pracy wramach realizacji programu polega na ustaleniu harmonogramu spotkań. Moi Odyseusze spotykają się raz wtygodniu, akilka tygodni przed konkursowymi eliminacjami – dwa razy wtygodniu (sobotnie spotkania trwają wtedy około 3–4 godzin).

Najlepsze rozwiązania

Podczas pierwszego spotkania trzeba uzmysłowić dzieciom, jak ważne jest, by Odyseusze pracowali – jako grupa – samodzielnie, by nie korzystali z tak zwanej Pomocy z Zewnątrz (na przykład ze strony rodziców). Ich zadaniem jest jedynie wspieranie swoich dzieci, zachęcanie do regularnego przychodzenia na spotkania drużyny. W Książeczce Trenera można przeczytać: „Z Pomocą z Zewnątrz mamy do czynienia wsytuacji, wktórej ktokolwiek inny niż członkowie drużyny wymyślił bądź wykonał jakikolwiek oceniany element rozwiązania Problemu Długoterminowego (materialny lub nie)”. Odyseusze muszą zrozumieć, że wkażdym z nich drzemie ogromny potencjał twórczy, aich zadaniem jest odkrywanie go podczas wspólnej pracy. Należy podkreślać, że samodzielne dojście do rozwiązania uczy doceniania własnych umiejętności. Integrowanie nowej grupy Odyseuszy to czasochłonne zadanie. Występ konkursowy nie tylko pokazuje, jak drużyna rozwiązała postawione przed nią zadanie, ale też daje obraz zespołu, po występie bowiem każda drużyna krótko przedstawia wrozmowie zSędziami przebieg kilkumiesięcznej współpracy. To, w jaki sposób Odyseusze mówią, jak się do siebie zwracają, ma niebagatelny wpływ na odbiór i wizerunek drużyny. Odyseusze rozpoczynają wspólną przygodę we wrześn iu. Praca zaczyna się od treningu nad Problemami Spontanicznymi (słownymi, manualnymi lub słowno-manualnymi). To właśnie wte ćwiczenia wpisana jest formuła: kto nie chce współpracować, naraża na straty całą drużynę. Takie wstępne zadania bardzo integrują grupę i motywują wszystkich do szukania jak najlepszych – dla całej ekipy – rozwiązań. Moja grupa Odyseuszy szybko zrozumiała, że sprawna współpraca ułatwia osiągnięcie wyznaczonego celu. Myślę, iż był to jeden z elementów, który zadecydował onaszym zwycięstwie. Wksiążce Aleksandry Szyłło Godzina wychowawcza. Rozmowy opolskiej szkole, będąca zapisem rozmów zludźmi, którzy rozumieją konieczność zmian wpolskiej edukacji, jeden zrozmówców, Jacek Strzemieczny, mówi, jak ważne jest kładzenie nacisku na budowanie relacji:

„Za bardzo przygotowujemy do indywidualistycznego życia, orientujemy na indywidualny sukces. Już od dawna Noble to zespoły. Abezpieczeństwo, które tak odmieniamy przez wszystkie przypadki, to nie pieniądze, tylko relacje. My o innych, inni onas” (s. 82). Odyseja to właśnie budowanie relacji, które prowadzą do stworzenia wspólnego projektu.

Kluczowe umiejętności

Gdy drużyna otrzyma Pakiet Członkowski, rozpoczyna się praca nad Problemem Długoterminowym. Odyseusze przez kilka tygodni przygotowują 8-minutowy występ. Należy wybrać jeden z pięciu zaproponowanych Problemów Długoterminowych. Od tego momentu praca Trenera ogranicza się do zadawania pytań, na które Odyseusze odpowiadają, jednocześnie zastanawiając się nad rozwiązaniami. Trener nieustannie zachęca do pracy nad wybranym tematem iczuwa nad bezpieczeństwem wczasie przygotowywania konkursowego zagadnienia. Odyseusze sami przydzielają sobie role, wyznaczają zadania. Bardzo ważne jest, by sprawdzać wykonanie powierzonych obowiązków i narzucać tempo pracy. Trzeba też przypominać o ograniczeniach, które wyznaczają organizatorzy konkursu (są one związane między innymi z limitem czasu oraz poniesionych kosztów). Należy przypominać, jakie wymagania stawiane są postaciom występującym wspektaklu, za co drużyna otrzymuje punkty, jak ma wyglądać scenografi a. Tworzenie całości wystąpienia daje uczestnikom możliwość odkrycia i zaprezentowania swoich umiejętności, talentów, pokazania cech, które przyczyniają się do wzmocnienia wiary we własne możliwości. Dla Trenera, który staje się obserwatorem, to też bardzo ważna lekcja „bycia wtle”. Moim zdaniem to najtrudniejsze zadanie, bo polski nauczyciel często nie potrafi stanąć z boku, by dać uczniom możliwość tworzenia projektów, a nade wszystko pozwolić na samodzielne działania. Praca zespołu skupia się na stworzeniu scenariusza 8-minutowego przedstawienia, wtym scenografi i, strojów, anastępnie zaprezentowanie go przed Sędziami. Na stronie internetowej Odysei Umysłu napisane jest: „Świat zmienia się coraz szybciej… Nowej wiedzy przybywa (…). Nie da się wszystkiego nauczyć na pamięć – zaś to, co jeszcze niedawno wydawało się pewne, już wkrótce może okazać się nieaktualne. Postęp naukowo-techniczny ma niespotykane dotąd tempo, a społeczeństwo jutra będzie inne niż współczesne (…). Jeśli młodzi ludzie przekonają się, że osobisty sukces fajniej iprościej osiągnąć wgrupie – będą chcieli i umieli współdziałać z innymi. Jeśli zrozumieją, że jedno zadanie można rozwiązać na różne sposoby – uświadomią sobie, że każdy problem to wyzwanie, anie przeszkoda”. Podczas trwających kilka miesięcy spotkań (od września 2019 roku do marca 2020 roku) moi Odyseusze pokazali, jak wspaniale potrafią współpracować nad wspólnym zadaniem wymagającym twórczych rozwiązań. Przejście przez Eliminacje Regionalne izakwalifi kowanie się do Ogólnopolskiego Finału Odysei Umysłu – końcowego etapu krajowej edycji międzynarodowego konkursu edukacyjnego Odyssey of the Mind 2019 – było przeżyciem, które już na zawsze zostanie wpamięci jej ucz estników. W tym roku kolejny raz przystąpiliśmy do konkursowych zmagań. Od września wspólnie marzymy, myślimy i tworzymy, bo Odyseusze chcą nieustannie się rozwijać.

Justyna Wołoszyk-Brzezińska

Dyplomowana nauczycielka języka polskiego wPrywatnej Szkole Podstawowej „Prymus” wKościerzynie. Ukończyła polonistykę oraz Podyplomowe Studium Dziennikarstwa na Uniwersytecie Gdańskim. Należy do sieci współpracy i samokształcenia nauczycieli pracujących kreatywnie KRET (Kreatywny Rozwój Edukacji Twórczej) działającej wCentrum Edukacji Nauczycieli wGdańsku. Jest Certyfi kowanym Trenerem Odysei Umysłu. Autorka artykułów do „Edukacji Pomorskiej”.