Czym jest samodzielność? 16

Czym jest samodzielność?

Mianem samodzielności można określić, jako gotowość do podejmowania zadań opartych na osobistej aktywności, a jej źródłem może być wola działania oraz akceptacja postawionego sobie celu. Zanim pojawią się pierwsze małe sukcesy i niezależność, droga do samodzielności może być usłana błędami, próbami, ciągłymi pytaniami. Jest to droga rozwoju indywidualnego, której przejście prowadzi do zwiększenia kontroli nad własnym życiem. Pierwszymi obszarami, w których dziecko może rozwijać swoją samodzielność, są przede wszystkim zabawa, jak i czynności samoobsługowe dnia codziennego. Dziecko sześcioletnie zwykle już samodzielnie:

ubierać się i rozbierać,

rozpoznawać swoje rzeczy,

wyjąć z tornistra czy wziąć z półki przybory potrzebne w czasie zajęć,

zawiązać buty,

obsłużyć się w łazience i toalecie.

Może jednak zdarzyć się tak, że do gromady trafi dziecko, które do tej pory było wychowywane w domu przez zbyt troskliwą, a nawet nadopiekuńczą rodzinę, która wyręczała dziecko w większości czynności czy to z troski czy braku czasu na przejawy samodzielności dziecka. Na skutek wyręczania jest teraz nadmiernie uzależnione od osób dorosłych i w efekcie ma niskie poczucie własnej wartości oraz trudności z samodzielnym podejmowaniem innych działań. Ograniczenie samodzielności fizycznej dziecka uwidacznia się we wszystkich innych obszarach jego funkcjonowania. Nadmierne uzależnienie od dorosłych utrudnia dziecku działanie w świecie zewnętrznym i w konsekwencji hamuje jego odwagę, dociekliwość i ciekawość poznawczą. W procesie nabywania przez dziecko samodzielności można wyróżnić trzy etapy: symbiozy, separacji i indywiduacji. Z każdym z nich związane jest pojawienie się jednej z podstawowych potrzeb człowieka, które ważne są przez całe życie, choć sposób ich realizacji ulega przemianom rozwojowym.

Etap symbiozy — związany z potrzebą więzi z podstawowym obiektem; przywiązanie najczęściej do matki, a potem do innych (w tym również do swojego Zuchmistrza). Pomyślne przejście tego etapu jest warunkiem poczucia bezpieczeństwa.

Etap separacji — związany z potrzebą określenia tożsamości, wyodrębnienia swojego ja i budowania granic psychicznych. Etap indywiduacji — związany z potrzebą samorealizacji, eksploracji otoczenia, samodzielnej aktywności i ekspresji swojego ja, rozwijania własnych zainteresowań i podejmowania autonomicznych działań.

Potrzeby te pojawiają się kolejno, przekształcają w toku rozwoju, a ich ekspresja jest uzależniona od sytuacji. Samodzielne wykonywanie różnych czynności zmusza dziecko do koncentracji uwagi, kształtuje również podzielność i wybiórczość uwagi. Sprzyja zapamiętywaniu. Wszystko, co dziecko wykona własnymi rękami, do czego dojdzie własną myślą, co przeżyje — buduje jego umiejętności, wiedzę o sobie i innych oraz o świecie. Dziecko, poznając efekty własnej aktywności, jest konfrontowane ze swoimi możliwościami. Dzięki temu się uczy, w których sytuacjach poradzi sobie samodzielnie, a w których musi się zwrócić o pomoc. Czerpie również ze swojego działania satysfakcję i buduje poczucie sprawczości. Ma większy wpływ na zdarzenia niż dziecko wyręczane w planach, decyzjach i działaniach.

Samodzielne dziecko to w przyszłości

Samodzielny dorosły

Człowiek, który w pełni wykorzysta swój potencjał rozwojowy!

dobrze znający siebie, skonfrontowany z wieloma różnorodnymi trudnościami, pewien własnych możliwości, mający zaufanie do własnych wyborów i sił, gotowy na zmiany, otwarty na nowe wyzwania, podejmujący wiele różnorodnych aktywności.