14 minute read
w wieku wczesnoszkolnym. 4
Jak to jest być ZUCHEM?
Advertisement
ROZWÓJ
· Rozwój fizyczny, intelektualny, emocjonalny, społeczno-moralny oraz duchowy dziecka w wieku wczesnoszkolnym jest jedną z najbardziej istotnych kwestii, która pozwala dziecku na funkcjonowanie w społeczeństwie. Ważnym zagadnieniem szczególnie związanym z dzieckiem w tym wieku jest fakt, iż dziecko staje przed nowymi wyzwaniami, jakimi są np. rozpoczęcie edukacji szkolnej, poznanie nowych znajomych, zwiększenie się obowiązków a co za tym idzie coraz większa samodzielność dziecka w niektórych sferach jego życia, czyli całkiem nowa i rozszerzona rzeczywistość, w której dziecko musi teraz żyć. Przed dzieckiem otwierają się nowe możliwości i wachlarz zajęć pozalekcyjnych począwszy od nauki języków obcych poprzez sztuki walki oraz właśnie harcerstwa. Dzieci w tym wieku stają się coraz bardziej ciekawe świata i ciągle są jeszcze na etapie nauki przez zabawę a tu nagle zostają posadzone w ławkach i dostają książki do ręki. Właśnie tutaj naprzeciw potrzebom dzieci w tym wieku wychodzi harcerstwo a dokładniej mówiąc metodyka zuchowa i Ty Zuchmistrzu! Poznaj charakterystykę rozwojową swoich podopiecznych, by jeszcze lepiej zaplanować pracę swojej gromady.
Charakterystyka
· Okres wczesnoszkolny jest pojęciem szeroko rozumianym i często ciężkim do jednolitego zdefiniowania. Najczęściej w literaturze pedagogicznej klasyfikowany jest jako okres, który i trwa od ok. 6-7 do 10-12 roku życia, czyli obejmuje cały okres nauki w szkole podstawowej. Jest to czas wielkich zmian dla dziecka i wcielenie się w nową rolę społeczną, jaką jest bycie uczniem. Momentem, który wyznacza okres wczesnoszkolny jest rozpoczęcie przez dziecko nauki w pierwszej klasie szkoły podstawowej, co powoduje wiele zmian. „Chodź ten etap rozwojowy wyraźnie należy do ery dzieciństwa, z pewnej perspektywy można go także ujmować, jako pierwszy krok w poważnym świecie dorosłych” [1].
Okres wczesnoszkolny niesie za sobą wiele zmian i dużo nowych zadań rozwojowych do zrealizowania przez dziecko, które od tej pory musi sobie poradzić nie tylko z oczekiwaniami rodziców, ale też szkoły. Są to przede wszystkim:
Rozwój fizyczny dziecka między 6 a 12 rokiem życia jest dynamiczny. Jest to wstęp do okresu dojrzewania, co przejawia się zmianami hormonalnymi, które mają prowadzić do rozpoczęcia okresu dojrzewania. U dziewczynek można zauważyć już zmiany od 8 roku życia, u chłopców jest to około 9/10 roku życia.
wzbogacenie i uporządkowanie swojej wiedzy o świecie, ale też o sobie samym, opanowanie umiejętności do nabywania i organizowania wiedzy oraz posługiwaniem się nią w nowych, nieznanych sytuacjach,
Po krótkiej charakterystyce okresu jakim jest wiek wczesnoszkolny i jego ram czasowych oraz wyzwań i zdań stawianych przed naszym zuchem przyszedł czas na pochylenie się nad zagadnieniami rozwoju członków gromad.
opanowanie czynności czytania i pisania, wejście w grupę rówieśniczą i znalezienia w niej swojego miejsca, ważne jest też osiągnięcie osobistej autonomii, rozwijanie postaw wobec grup i instytucji społecznych.
Rozwój fizyczny
Widoczne zmiany od 8 r.ż. Widoczne zmiany od 9/10 r.ż.
Cechą charakterystyczną sylwetki dziecka w wieku wczesnoszkolnym jest to, że jego rozwój somatyczny osiąga maksymalny poziom, co ma zasadnicze znaczenie dla odporności fizjologicznej i sprawia, że jest to okres w życiu człowieka, gdy jest on najzdrowszy. Również dalszemu rozwojowi ulega głowa oraz mózg. W tym okresie osiągają one prawie swoje maksimum, a fale EEG* są bardzo zbliżone do zapisu u człowieka dorosłego, co ma wpływ na funkcjonowanie mózgu i intelektu dziecka. Ciało dziecka nadal się rozrasta, przy czym duża liczba tkanek chrzęstnych sprzyja powstawaniu deformacji kręgosłupa. Zmienia się także uzębienie pojawiają się już prawie wszystkie zęby stałe. . Funkcjonowanie zbliżone Nadal się rozrasta. Możliwość wystąpienia deformacji kręgosłupa. do człowieka dorosłego. Pojawiają się już prawie wszystkie zęby stałe.
Dziewczynki w wieku wczesnoszkolnym nadal wyprzedzają chłopców, jeśli chodzi o proces dojrzewania. Ich ciało ma więcej tłuszczu i trochę mniej tkanki mięśniowej niż ciała chłopców. Chłopcy są nieco silniejsi i szybsi. Są to jednak różnice niewielkie i prawie niezauważalne.
Zatem rozwój dziecka w wieku wczesnoszkolnym nie jest już tak spektakularny jak w poprzednich okresach rozwojowych. Dziecko w tym wieku nadal jednak charakteryzuje się tak samo jak w wieku przedszkolnym bardzo dużą potrzebą ruchu i wysoką aktywnością fizyczną. W ciągu roku dziecko zyskuje aż 5 cm wzrostu i przybiera na wadze około 3 kg.
ok. 3 kg na rok. ok. 5 cm na rok.
Dziecko w wieku wczesnoszkolnym ma już opanowane podstawowe ruchy takie jak skakanie, bieganie itp. Dlatego łatwo opanowuje takie umiejętności jak jazda na rowerze czy rolkach. Motoryka duża nadal się rozwija, poprawia się szybkość i sprawność ruchów całego ciała, pojawia się też celowość ruchów oraz wzmocniona zostaje siła mięśni. W tym wieku następuje intensywny rozwój motoryki małej. Przejawia się to wzrostem sprawności i precyzji drobnych ruchów nadgarstka i palców ręki. Co wspaniale umożliwia naukę pisania, a także wykonywanie różnych prac technicznych takich jak kolorowanie, rysowanie, wycinanie itp.
Ruchy precyzyjne mogą jeszcze męczyć, szczególnie na początkach tego okresu rozwojowego.
U dziewczynek zmiany hormonalne objawiają się początkowo rozwojem gruczołów piersiowych, który może się pojawić już między 8 a 13 rokiem życia. Kolejnym ważnym sygnałem zmian hormonalnych jest rozwój owłosienia łonowego i pachowego, który jest uzależniony od wydzielania się hormonów przez nadnercza. Hormony te mogą także wywołać trądzik czy zmiany skórne.
U chłopców natomiast pierwszym sygnałem zmian hormonalnych jest powiększenie się jąder, a następnie pojawienie się owłosienia łonowego.
Wzrost szybkości, dokładności i płynności ruchów oraz zwiększona sprawność fizyczna pozwalają, dzieciom wykonywać czynności w sposób szybki i elastyczny oraz wspierają umiejętność posługiwania się potrzebnymi narzędziami, by uzyskać zamierzony przez nie efekt działania. Wartym uwagi jest też fakt, że wzrok i słuch w tym wieku zaczynają funkcjonował niemalże na poziomie człowieka dorosłego.
Rozwój intelektualny
W okresie wczesnoszkolnym następuje intensywny rozwój spostrzeżeń i spostrzegawczości dziecka. W dalszym ciągu wzrasta zdolność obserwacji, selekcji czy analizy sensorycznej otaczającej go rzeczywistości. Dzieci w tym wieku różnicują i uogólniają cechy różnych przedmiotów i zjawisk. Jest to ściśle związane z rozwojem uwagi dziecka. Aktywność dziecka staje się dowolna, selektywna i systematyczna. Dziecko w tym wieku potrafi już koncentrować swoją uwagę i obejmuje nią coraz więcej elementów (niż w okresie przedszkolnym), potrafi także dowolnie zapamiętywać oraz stosować tzw. strategie pamięciowe. Strategie pamięciowe to nic innego jak różne zabiegi, które w sposób efektywny pozwolą przyswoić i zapamiętać dany materiał. Jedną ze strategii pamięciowych może być zwykłe powtarzanie materiału. Pod wpływem doświadczeń w uczeniu się dziecko poddaje refleksji własne procesy poznawcze, między innymi rozwija się metapamięć (wiedza o własnej pamięci).
Uwaga ma podstawowe znaczenie dla rozwoju procesów poznawczych dziecka w wieku wczesnoszkolnym. Sprawia, że dziecko może skupić się na przedmiocie, na dowolnej treści zadania czy potrafi kontrolować różne czynności, a zarazem jest zdolne do zdobycia doświadczenia. Dzięki uwadze dziecko ma możliwość uzyskania potrzebnych informacji, przetworzenia ich oraz zapamiętania. Uwaga pozwala dziecku na odczytywanie dosłownego znaczenia tekstu czytanego, a także dołączenie nowych informacji do istniejących już struktur wiedzy. Dzieci różnią się między sobą stopniem koncentracji uwagi oraz umiejętnościami skupiania uwagi dowolnej. Zależne jest to od cechy indywidualnej takiej jak np. temperament, przez co mogą koncentrować się na wykonywanej czynności z różną łatwością oraz z różnym limitem czasowym. Zdolność skupienia uwagi wpływa na proces obserwacji, który umożliwia uchwycenie idei, prawa lub zjawisk, co wpływa na rozwój procesu myślenia dziecka. 3399
Myślenie. Dziecko w tym wieku opanowuje umiejętność prawidłowego wnioskowania na bazie myślenia opartego na działaniu, czyli na tzw. konkretach, natomiast, jeśli ma się odwołać do wyobraźni sprawia mu to jeszcze duże trudności. Około 6/7 roku życia dziecko zaczyna zauważać, że jego myślenie nie zawsze musi być takie samo jak myślenie jego rówieśników, ale może być ono sprzeczne z nim. Interakcje w grupie rówieśniczej ujawniają konflikty własnego myślenia w zetknięciu z myśleniem innych dzieci, co jednakowoż zmusza je do refleksji oraz poddania w wątpliwość i zweryfikowania własnego punktu widzenia i własnego sposobu myślenia. To właśnie kontakty społeczne są czynnikiem, który osłabia charakterystyczny dla wcześniejszego okresu przedszkolnego egocentryzm poznawczy.
Pamięć, która do tej pory była w większości mechaniczna, zaczyna przekształcać się w pamięć w coraz większym stopniu logiczną, a sposoby zapamiętywania, zmieniają się wraz ze wzrastającą tendencją do porządkowania, kategoryzowania informacji oraz doskonaleniem ich zapisu oraz organizacji czyli tzw. reprezentacji pojęciowych.
Wzrasta także znacznie zakres i trwałość pamięci oraz szybkość zapamiętywania. Pamięć mechaniczna nadal bardzo dobrze funkcjonuje, dlatego bardzo łatwo zapamiętuje to, co je szczególnie interesuje, lecz wciąż ma trudności w wyłapaniu związków logicznych i zapamiętaniu ich. Dziecko w wieku wczesnoszkolnym nie potrafi jeszcze panować nad swoją pamięcią i podporządkowywać procesów zapamiętywania i jej reprodukcji do celów szkolnych. W wieku wczesnoszkolnym można zauważyć wyraźne doskonalenie się metapamięci, czyli świadomości własnych procesów pamięciowych oraz także wiedzy o nich, ponieważ dziecko coraz lepiej zaczyna zdawać sobie sprawę z tego, co już wie, jakie są jego mocne i słabe strony, jeśli chodzi o pamięć i co pogarsza jego zdolność zapamiętywania.
Rozwój społeczno-moralny
Popularne dzieci
Rozpoczęcie nauki w szkole wiąże się ze znaczącymi zmianami w społecznym otoczeniu dziecka, ale także ze zmianami w jego funkcjonowaniu. Relacje, jakie nawiązuje na tym etapie swoje życia rzutują na jego późniejszą przyszłość. W tym wieku dziecko zaczyna szukać swojego miejsca w grupie rówieśniczej. Szuka rzeczy, które go interesują i osób, które podzielają zafascynowanie danym tematem. Do jakiej grupy dziecko trafi nie przesądza od razu o tym, kim zostanie w przyszłości. W tym wieku zmiana grup zainteresowań jest bardzo płynna oraz elastyczna. Dziecko od razu nie musi być przypisane do jednej i tylko jednej grupy społecznej, ale poszukuje już siebie i swojego własnego ja. Zazwyczaj wybór odpowiedniego kręgu znajomych pomaga w późniejszych interakcjach ze społeczeństwem, rozszerzaniu zainteresowań, specjalizowaniu się w danych dziedzinach czy późniejszym wyborze dalszej ścieżki edukacyjnej, a później zawodowej. Dziecko staje się członkiem grupy formalnej, jaką jest klasa szkolna. Od jego umiejętności komunikacyjnych, orientacji w zachowaniu innych ludzi zależeć będzie dalsze nawiązywanie kontaktów przez dziecko i znalezienie swojego własnego miejsca w grupie rówieśniczej. W tym okresie dziecko poprzez stosunek innych osób kształtuje swój własny obraz. To powoduje, że dzieci się dzielą na te popularne oraz te niepopularne. Dlaczego tak się dzieje? W dzisiejszych czasach jest wiele powodów wykluczania dzieci z grup społecznych. Powodem nie tylko jest charakter tych dzieci, chociaż są cechy, które opisują te dwie grupy dzieci.
bystre, asertywne, przyjacielskie, współpracujące, prospołeczne, mające zdolności do nawiązywania kontaktów,
Niepopularne dzieci
zazwyczaj agresywne, nieodpowiednio się zachowujące, o niskim poziomie zdolności społeczno-poznawczych
Kolejnym aspektem, który może być brany pod uwagę przy obu grupach jest zainteresowanie dziecka, im mniej pasuje do ogółu tym bardziej dziecko staje się niepopularne. W tym wieku jeszcze mało znaczy status materialny rodziny dziecka. Dlatego jeśli mówimy o przyjaźni dzieci z tego okresu cechują ją wzajemne zaufanie i udzielanie sobie wzajemnie pomocy. Dziecko nazywa drugą osobę przyjacielem nie ze względu na przedmioty, które posiada, ale na jego cechy, zainteresowania i osobowość. W rozwoju społecznym u dziecka w wieku wczesnoszkolnym dalej możemy zaobserwować:
Egocentryzm, który jest oparty na rywalizacji z innymi dziećmi,
Interakcje z rodzeństwem, które są zależne od zajmowanej przez dziecko pozycji w rodzinie, Przyjaźń z innymi dziećmi, która jest oparta na bliskości terytorialnej lub czasowej i zazwyczaj dotyczy dzieci tej samej płci,
Wzrasta poczucie własnego ja, dlatego dziecko bardzo mocno odbiera przejawy nieakceptacji i krytyczne uwagi ze strony innych osób. Przyjęcie nowej roli, czyli roli ucznia, powoduje, że rodzice i najbliższa rodzina przestaje pełnić funkcję pośredników między dzieckiem a światem , zewnętrznym. Teraz to od innych ludzi może czerpać wiedzę o świecie, poznawać inne poglądy (także te na temat samego siebie). Dziecko poszerza swój krąg osób i uczy się nawiązywania więzi interpersonalnych z osobami już nie tylko pośród swoich rówieśników, ale także szuka kontaktów u osób w różnym wieku.
Można też zauważyć, że dzieci w wieku wczesnoszkolnym dzielą się na grupy ze względu na płeć członków danej grupy, a nie tylko ze względu na wspólne działanie. Jeśli chcemy poznać moralny rozwój dziecka musimy popatrzeć na jego stosunek do nakazów, zakazów oraz norm społecznie przyjętych. Ważne są tutaj zachowania rzeczywiste jak i ich oceny zachowań moralnych. W rozwoju moralnym dziecka w wieku wczesnoszkolnym na pierwszy plan wysuwa się oczywiście kształtowanie takich cech jak:
poczucie obowiązku,
pracowitość,
sprawiedliwość społeczna,
dlatego ważna jest łączność z grupą szkolną, kontakt z osobami znaczącymi, zaspokojenie własnej potrzeby uznania oraz takie aspekty jak zdrowa rywalizacja czy zapoznanie z nowymi zwyczajami i obyczajami innych ludzi.
W rozwoju moralnym postępuje także dalsze kształcenie się poczucia winy i wstydu, które w tym okresie są nie tylko uzależnione od wpływów wychowawczych rodziców, ale także od postaw nauczycieli i wychowawców czy właśnie was Zuchmistrzów. W tym okresie dziecko posługuje się oceną faktów, zdarzeń oraz ich skutków. Dziecko w tym wieku normy osobiste i społeczne traktuje jeszcze, jako kryteria zewnętrzne, czyli takie, które nie dotyczą bezpośrednio ich samych.
Rozwój osobowości w wieku wczesnoszkolnym jest ściśle połączony również z rozwojem zainteresowań dziecka, które są względnie trwałe i prowadzą do poznania otaczającego świata. U uczniów klas młodszych można zauważyć, że największym zainteresowaniem cieszą się dyscypliny sportowe, zabawy ruchowe, czytanie czy oglądanie programów w telewizji.
Rozwój emocjonalny
Rozwój osobowości w wieku wczesnoszkolnym to przede wszystkim kształtowanie samoświadomości siebie samego, jako podmiotu własnych działań. W okresie późnego dzieciństwa dzieci stają się bardziej świadome swych stanów emocjonalnych i ich wpływu na zachowanie. W tym okresie doskonali się także samokontrola dziecka. Coraz lepiej potrafią dostosować swoją ekspresję do wymagań społeczeństwa, a ich działanie staje się niezależne od bezpośredniego wpływu emocji. Kształtuje się też umiejętność wyrażania tego, co czują, zarówno tych pozytywnych jak i negatywnych emocji zgodnie z oczekiwaniem społecznym. W wieku 11-12 lat dziecko potrafi skutecznie ukrywać swoje przeżycia przed otoczeniem oraz przeciwstawia się wpływom silnych przeżyć i pragnień na swoje zachowanie, powstrzymując niepożądane reakcje. W parze z doskonaleniem samokontroli idzie także różnicowanie oraz wzbogacanie się sfery emocjonalnej. Możemy zaobserwować rozwój uczuciowości związany z pełnionymi rolami, a więc aspiracje i pasje poznawcze, wzrost znaczenia satysfakcji z dobrze wykonanej pracy lub ze spełnienia normy, zazdrość o sukces innych i inne uczucia wywołane wszechobecną rywalizacją. Różnicują się też reakcje emocjonalne towarzyszące współpracy, kierowaniu innymi lub sprawowaniu opieki. Pojawia się w tym wieku większa dojrzałość emocjonalna, która objawia się:
przejściem od bezradności do niezależności i samowystarczalności,
nabywaniem „giętkości emocjonalnej” i większą różnorodnością uczuć,
różnicowaniem się, poszerzaniem i specyfikowaniem spektrum ekspresji emocjonalnej, odczytywaniem i rozumieniem emocji wyrażanych przez innych ludzi,
utrwaleniem się stereotypów ekspresji emocjonalnej związanych z płcią, które przeszkadzają dzieciom w wyrażaniu emocji takich jak płacz dla chłopców a wpadanie w złość dla dziewczynek.
Rozwój duchowy
W rozwoju duchowym dziecka w wieku wczesnoszkolnym, dotyczącym systemu wartości, ważnym elementem jest wychowanie religijne. Sfera duchowa w wieku zuchowym najczęściej jest narzucona przez rodziców. Zdarza się jednak, że rodzice wybierają inną drogę dla swych dzieci i nie życzą sobie, aby uczestniczyły one w lekcjach religii czy mszach podczas kolonii. Jako drużynowy gromady zuchowej powinno się być tolerancyjnym i wspierać rodziców w procesie wychowania duchowego. Dlatego przed wyjazdem na kolonię czy biwak warto dowiedzieć się jaka jest decyzja rodziców odnośnie podejścia do spraw wiary. Nie można dyskryminować zuchów ze względu na ich wiarę oraz jego rodziców. Trzeba wszystkim dzieciom uświadomić, że każdy może wierzyć w co chce jeśli nikogo nie krzywdzimy, nasza wiara nie może być powodem do tego, aby traktować nas inaczej niż pozostałych. Jest to szczególnie ważne dlatego, że dzieci w tym wieku wciąż zwracają bardzo dużą uwagę na każdy przejaw „inności”, Niestety może się zdarzyć, że inne zuchy mogą być niechętnie do koleżanki i kolegi, którzy nie chodzą na religię i do kościoła. Takie postawy kształtują się najczęściej w domu rodzinnym, zatem dzieciom trzeba wytłumaczyć, iż to, że każdy jest inny i wybiera dla siebie taką wiarę, jakiej potrzebuje, jest czymś całkowicie normalnym. Wspieranie rozwoju duchowego w gromadzie:
kontakt z religią, refleksja nad samym sobą. rozbudzanie wrażliwości etycznej i estetycznej,
poznawanie i tworzenie kultury,
pokonywanie własnych słabości służba innym
kontakt z przyrodą,
rozwijanie zdolności i doskonalenie samego siebie,
kształtowanie odpowiedzialności poprzez stwarzanie okazji do podejmowania decyzji,
