Een uniek en openhartig verslag in brieven van de kunstenaar Gerti Bierenbroodspot aan emeritus hoogleraar Ruud Lapré, kunstliefhebber en schrijver van kunstboeken. Schilder, beeldhouwer en dichter Bierenbroodspot geeft in deze monografie haar bronnen prijs. Ze vertelt over haar reizen door de woestijnen van Egypte, Libië en Syrië, en schrijft over haar tijd in Petra, Jordanië, en de antieke Minoïsche ruïnes van Kreta. En hoe die reizen en intense ervaringen tot uitdrukking kwamen in beelden en schilderijen. In dit lezenswaardige boek leren we Bierenbroodspot kennen als een kleurrijke en authentieke tijdreiziger die het verleden in ere herstelt en laat herleven in kunst van nu. Met afbeeldingen van schilderijen en sculpturen in kleur is dit document een gids bij de tentoonstelling ‘Time out of mind’ in het Museum Jan van der Togt in Amstelveen. ISBN 978-90-9027512--3
9 789090 275123
Stichting Collectiebeheer
De tijdreiziger is altijd onderweg, heeft altijd iets te ontdekken – hij kijkt en schildert, kan daar niet buiten, het is zijn leven.
Ruud Lapré Tijdreiziger Een briefwisseling met Gerti Bierenbroodspot
Ruud Lapré, emeritus hoogleraar gezondheidszorgbeleid en economie van de gezondheidszorg, is geboren in Batavia. Over zijn jeugd in Nederlands-Indië schreef hij het boek Terra incognita, Indische schetsen van vader tot zoon. Lapré is betrokken bij verschillende kunstprojecten. Vanuit zijn vriendschap met Gerti Bierenbroodspot en zijn waardering voor haar oeuvre kwam hun samenwerking bij het boek Tijdreiziger tot stand.
Ruud Lapré
Tijdreiziger Een briefwisseling met Gerti Bierenbroodspot
Ruud LaprĂŠ
Tijdreiziger Een briefwisseling met Gerti Bierenbroodspot
Stichting Collectiebeheer
Deze uitgave is mogelijk gemaakt door Stichting Collectiebeheer Tekst © 2013 Ruud Lapré Afbeeldingen en tekst © 2013 Gerti Bierenbroodspot Fotografie en design © 2013 Studio Fong-Leng Eindredactie en vormgeving Astrid Koelemeijer | zinnetaal Omslagillustratie Gerti Bierenbroodspot Sfinx van Cyrenaica (detail) Druk Opolgraf, Polen 978-90-9027512-3 nur 642 isbn
www.bierenbroodspot.com
Inhoud Het atelierhuis Podere il Casino ii gedicht
7
Tijdreiziger Een briefwisseling met Gerti Bierenbroodspot
8
‘Time out of mind’ schilderijen en sculpturen
42
Rubbing van zuil in Palmyra
Het atelierhuis Podere il Casino ii Toen ik het doek ontdekte in de kelder, Afgebladderd schilderij Vervaagde en vergane schildering Van een Toscaans landschap misschien Het houten frame Was echter ongeschonden Verried de eeuwen dat het Had gestaan En ooit gediend wellicht Als illustratie Op stenen muur van het palazzo Het was een antwoord op al mijn vragen Welk blauw gebruikte Michelangelo? Bierenbroodspot uit: Mijn mond sluimert lila gedichten en tekeningen
Tijdreiziger Een briefwisseling met Gerti Bierenbroodspot
Haarlem, zondagmorgen 19 augustus 2012 Dag Gerti, Je hebt het mij niet gemakkelijk gemaakt. Eerst vroeg je me of ik een biografie over jou wilde schrijven. Leek me leuk. Persoon leeft nog, staat midden in een exotisch leven. De menagerie om haar heen is volop actief, schroomt niet om zich te laten horen. Wat wil een biograaf nog meer? Bovendien een hoofdpersoon bij wie je de uitspraken niet uit de mond hoeft te trekken, die niet geleerd heeft verkiezingsleusachtige gemeenplaatsen te blaten. Een compliment daarvoor, vooral nu, een maand voor de verkiezingen hier. Ik houd mijn hart vast voor de bestuurbaarheid van het land met al die onnodige polarisaties. Maar daar zal jij in je geliefde Toscane, hakkend in marmer, weinig last van hebben. Een biograaf heeft iets van een voyeur en ik verheugde mij al op het openschuiven van het gordijn van je boudoir. Herinner jij je nog dat je vertelde over je beginjaren als kunstenaar en vrijgevochten bohemienne? Ik spitste mijn oren. Het was dus wel even een teleurstelling toen je tijdens ons laatste etentje zonder omwegen zei: ‘Toch maar geen biografie. Dat doen ze wel na mijn dood. Een monografie voor mijn tentoonstelling in het Van der Togt Museum komt mij beter uit.’ Enige verklaring kwam later toen je vertelde dat er ook andere mensen met ‘iets’ bezig waren – jijzelf met een essay met reisverhalen en je zuster met een tekst over het verzetsverleden van je vader tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het goede nieuws voor mij is dat het schrijven van een monografie, toegespitst op je komende tentoonstelling, minder tijd kost – vandaar mijn jawoord. Bovendien ben ik eigenwijs genoeg om toch te schrijven wat mij, met alle respect voor jou als mens en als kunstenaar, vanuit mijn auteursverantwoordelijkheid goeddunkt. Ik hecht eraan daaraan vast te houden. Ik zal je uiteraard veel zelf aan het woord laten, want het boek gaat over jouw kunst en dus voor honderd procent over jou. Kunst en kunstenaar vallen samen. Jij bént je kunst. Jouw kunst is je alter ego. Welke afbeeldingen je wilt opnemen is geheel aan jou. Als ik maar het laatste woord heb over wat er uiteindelijk op papier komt. Deal? Overigens, het was een goed idee van je tijdens ons etentje – je voorstel om van de nood een deugd te maken. Een ouderwetse briefwisseling is voor mij een aantrekkelijk alternatief voor een mond-tot-mondcommunicatie. Ik hoef geen vellen papier met aantekeningen vol te kladden en jij zult iets langer moeten nadenken 9
over wat je mij uit je atelier in Toscane mee wilt geven. Zo’n ingebouwde gedachte- en spraakbegrenzer bij jou zal ons speelveld niet hoeven te verkleinen. Je brief van 1 augustus heb ik ontvangen. Geluksvogel die je bent. De vrijheid die je creëert, de bezoeken aan historische spots, het wroeten in de grond en daar mooie dingen in ontdekken. Oef, ben ik nu jaloers of denk ik: zij liever dan ik? Bij het meebeleven van je reiservaringen stel ik me vaak de vraag of ik dat allemaal zelf wel zou willen meemaken? Niet zelden denk ik: ik zie het wel op National Geographic, dat bespaart me een hoop tijd. En geen malariapillen, geen verloren uren op luchthavens en geen gedoe bij grensovergangen met grijpgrage handen aan een kalasjnikov. Je handgeschreven brief neem ik hier integraal op. Ik had hem bij eerste impuls liever digitaal ontvangen, maar ik begrijp dat de overgang voor jou wel erg groot zou zijn om van een Minoïsche ruïne en vellen tekenpapier de overstap te moeten maken naar een afstandelijk toetsenbord. Bovendien koester ook ik nog steeds de romantiek en ouderwetse ervaring van inkt op papier. De geur van een boekwinkel vol met wanden gekleurde omslagen roept bij mij dezelfde gevoelens op die ik ervaar in een bloemenboetiek. Voor mij dus voorlopig geen e-reader, laat staan bij een boek met plaatjes. Je brief geeft al een goede indruk waar je mee bezig bent. De start is gemaakt. Als we klaar zijn met ons project laten wij de kurk uit de champagnefles knallen. Voor nu: graaf, hak en beitel. Laat de penselen dansen. Als je maar niet vergeet van de zon en je tuin te genieten. Knuffel, Ruud
10
Toscane, 1 augustus 2012 Lieve Ruud, Het is een groot verschil aan te komen op de luchthaven van Rome uit Athene vanaf Iraklion (Kreta), of met de Land Rover scheep te gaan in Venetië en via Patras en het Kanaal van Korinthe naar dat geheimzinnige eiland der Minoërs te varen, mijn geliefde Kreta waar ik zo veel gegraven, geklommen en getekend heb. Door de genadeloze opeenvolging van tentoonstellingen is er bijna nooit die prachtige ‘hap’ uit een jaar om drie maanden achter elkaar ergens te zitten waar de ruïnes van tempels, paleizen en amfitheaters zijn. Want dat zijn nog steeds mijn inspiratiebronnen. Ik verdiep me mijn hele kunstenaarsleven lang in mathematische dingen, zoals beschrijvende meetkunde (schaduwbepalingen en zo), architectuur en landschappen met bergen, rotsen, vreemde horizonnen die ineens opgaan in de mist van de hitte. Deze laatste (te korte) reis was een weerzien met verbazing hoe prachtig de paleizen er nog bij lagen en hoe ontroerend die kleinschalige menselijke maat van verhoudingen is. Zuilen, bordessen, brede koninklijke trappen, broze en kleine tronen van een koningin, albasten vloeren en labyrinten van poorten, ingangen, archiefruimtes voor gigantische amforen vol graan, olijfolie, wijn en zo: de beroemde pithoi met slangenmotieven. Alles moest ik opnieuw tekenen en opschrijven. Opgravingen waren aan de gang op heuvels vol wilde bloemen. Opgravingen boven de zee en boven nieuwe asfaltwegen. Als kunstenaar moet je buiten rijstpapier en penselen (alles moet in een rugzakje kunnen) ook een visueel geheugen hebben, waar je later op kunt bouwen. Je moet uithoudingsvermogen hebben wil je in de hitte op een overhangend rotsplateau, met je tekenplank balancerend op je knie, kunnen schilderen. Je moet erop kunnen vertrouwen dat je wat je ziet later in je atelier, in de hittegolf van Toscane, boven krijgt. Je moet alles weer opnieuw kunnen zien en beleven. Een detail, een vondst, een onverwachts lijnenspel, of vormen die in je nog niet ontstane schilderijen te zien zullen zijn. De dromen daarbij dat je, met wat je hebt gezien, een wending gaat maken in je kunst. Het begin van een nieuw oeuvre wellicht, dat zal bestaan uit verrassende tekeningen, aquarellen, schilderijen en beelden… En ook dat er weer gedichten zullen vloeien. 11
‘Time out of mind’ schilderijen en sculpturen
De wachters i van het grote bronzen muziekinstrument ‘Sounds of time’ 2013
De wachters ii van het grote bronzen muziekinstrument ‘Sounds of time’ 2013
Bronzen muziekinstrument iii ‘Sounds of time’ 2013
Een uniek en openhartig verslag in brieven van de kunstenaar Gerti Bierenbroodspot aan emeritus hoogleraar Ruud Lapré, kunstliefhebber en schrijver van kunstboeken. Schilder, beeldhouwer en dichter Bierenbroodspot geeft in deze monografie haar bronnen prijs. Ze vertelt over haar reizen door de woestijnen van Egypte, Libië en Syrië, en schrijft over haar tijd in Petra, Jordanië, en de antieke Minoïsche ruïnes van Kreta. En hoe die reizen en intense ervaringen tot uitdrukking kwamen in beelden en schilderijen. In dit lezenswaardige boek leren we Bierenbroodspot kennen als een kleurrijke en authentieke tijdreiziger die het verleden in ere herstelt en laat herleven in kunst van nu. Met afbeeldingen van schilderijen en sculpturen in kleur is dit document een gids bij de tentoonstelling ‘Time out of mind’ in het Museum Jan van der Togt in Amstelveen. ISBN 978-90-9027512--3
9 789090 275123
Stichting Collectiebeheer
De tijdreiziger is altijd onderweg, heeft altijd iets te ontdekken – hij kijkt en schildert, kan daar niet buiten, het is zijn leven.
Ruud Lapré Tijdreiziger Een briefwisseling met Gerti Bierenbroodspot
Ruud Lapré, emeritus hoogleraar gezondheidszorgbeleid en economie van de gezondheidszorg, is geboren in Batavia. Over zijn jeugd in Nederlands-Indië schreef hij het boek Terra incognita, Indische schetsen van vader tot zoon. Lapré is betrokken bij verschillende kunstprojecten. Vanuit zijn vriendschap met Gerti Bierenbroodspot en zijn waardering voor haar oeuvre kwam hun samenwerking bij het boek Tijdreiziger tot stand.
Ruud Lapré
Tijdreiziger Een briefwisseling met Gerti Bierenbroodspot