Zuchowe Wieści Lato 2019

lato 2019

Drużynowemu pod rozwagę Gromada w szczepie

Czujnik na...

Mundur - jak to ugryźć?

Z teki metodyka Odkryć ducha u zucha cz.2 Hydepark Kamyk Odpowie

1

Wstępniak

hm. Magdalena Turbasa Szefowa Zespołu Zuchowego Wydziału Wsparcia Metodycznego GK ZHP, członkini ZKK Hufca Łódź-Górna. Z wykształcenia pedagog. Przez 6 lat drużynowa GZ „Promyczaki”.

2

duru zucha poczytacie w artykułach w „CZUJniku na…”.

Witajcie w numerze letnim! :) Chociaż wakacje zaczną się dopiero za kilkanaście dni, to jesteśmy pewni, że w waszych gromadach przygotowania do kolonii chylą się ku końcowi.

Kilka słów do drużynowego zamieściliśmy też w artykułach dotyczących gromady w szczepie i kursanta KDZ. Poczytajcie koniecznie, zwłaszcza teraz, gdy wakacje niosą zwykle dużo zmian w waszych środowiskach i funkcjach.

Już za momencik wsiądziecie w autokar czy pociąg, by zacząć najbardziej intensywny, ale i radosny okres w roku harcerskim.

W tej całej przedwyjazdowej bieganinie zapraszamy do lektury nowego numeru „Zuchowych Wieści”!

Wiele inspiracji do działania z gromadą jak zwykle w naszym Skarbcu Inspiracji, ale i W tece metodyka, gdzie odnajdziecie kolejną część rozważań o duchowości zuchów. Zanim zaczniecie realizację letnich form pracy, polecamy waszej uwadze tekst dotyczący ewaluacji tegorocznego programu gromady. To ważna sprawa, tym bardziej przed rozpoczęciem planowanie kolejnego roku harcerskiego.

W tym numerze postanowiliśmy skupić się nie na samej kolonii (temu tematowi poświęciliśmy zeszłoroczny numer wiosenny - gorąco polecamy!), ale na mundurze.

Na temacie umundurowania skupiliśmy się na kilka stronach patrząc na niego z dwóch stron. O tym dlaczego ważne jest dbanie o schludność mun-

3

4

Na koniec zachęcamy do wnikliwego przeczytania Wieści ze Związku i skupienia się dłużej na informacji dotyczącej zrzutki dla Łukasza.

Pewnie nie raz rzuciła Wam się w oczy licznie udostępniona na Facebooku zbiórka na portalu zrzutka.pl, na której zbierane są środki na leczenie Łukasza Czokajło - członka Głównej Kwatery. Do uzbierania jest nie mała kwota, bo aż 100 tysięcy euro. Już nie raz pokazaliśmy w ZHP, że chcieć znaczy móc i mocno wierzymy, że tak samo będzie i w tym przypadku. Uzbierano (duża siłą harcerzy i instruktorów) juz ponad połowę tej niebagatelnej kwoty, ale zrzutka wciąż trwa! I Ty możesz być superbohaterem i pomóc Łukaszowi wygrać tę walkę!

My już się włączyliśmy w tą spiralę dobra, teraz Twoja kolej :) Szczegóły właśnie w Wieściach ze Związku, więc działajmy - #bojakniemytokto?

obozów i instruktorskich wakacji. Czerpcie z nich garściami i łapcie energię na nadchodzący rok harcerski :)

Tym przesłaniem zachęcamy Was do pomocy i przeczytania letniego numeru. A korzystając z okazji, całą redakcją życzymy Wam niesamowitych kolonii,

5

Wieści ze związku podtytuł artykułu lorem ipsum lorem

hm. Magdalena Turbasa Szefowa Zespołu Zuchowego Wydziału Wsparcia Metodycznego GK ZHP, członkini ZKK Hufca Łódź-Górna. Z wykształcenia pedagog. Przez 6 lat drużynowa GZ „Promyczaki”.

6

Leczymy Łukasza!

nawet najmniejsze wsparcie.

Gorąco zachęcamy do pięknych gestów, a za Łukasza trzymamy kciuki najmocniej jak się da! Nie pozostańmy w tej walce obojętni!

ZHP znowu w stanie najwyższej mobilizacji! Hm. Łukasz Czokajło - członek Głównej Kwatery potrzebuje naszej pomocy. Pół roku temu zaskoczyła nas wszystkich wiadomość o jego chorobie. Glejak wielopostaciowy czwartego stopnia - brzmi jak wyrok, ale walka trwa i przy wsparciu całej rodziny i rzeszy znajomych Łukasz się nie poddaje. I my możemy dać Łukaszowi coś od siebie. Bo pomóc można w prosty sposób - wpłacając dowolną kwotę na wspólną zrzutkę. Leczenie Czocza jest bardzo kosztowne i liczy się

Link do zrzutki: https://zrzutka.pl/100-tysiecy-euro-po-raz-pierwszy-7drsh9

7

Konferencja „Kobieta - Skautka - Harcerka”

niczona i wynosi 60 osób (decyduje kolejność zgłoszeń).

Konferencja podzielona jest na dwie częsci. Uczestnikami konferencji harcmistrzowskiej mogą być instruktorki i instruktorzy co najmniej w stopniu podharcmistrza z otwartą próbą harcmistrzowską oraz harcmistrzowie. Uczestnikiem konferencji instruktorskiej mogą być instruktorki i instruktorzy ZHP w stopniu co najmniej przewodniczki/przewodnika. Konferencja harcmistrzowska i instruktorska mają formę wspólnej konferencji, część warsztatów jest przeznaczona dla instruktorek i instruktorów realizujących pró-

Harcerski Instytut Badawczy i Wydział Zagraniczny Głównej Kwatery ZHP zapraszają na konferencję instruktorską i harcmistrzowską “Kobieta-Skautka-Harcerka”. Jej celem jest stworzenie przestrzeni do rozmowy na temat dziewcząt i kobiet i ich miejsca w ruchu harcerskim i skautowym. Konferencja odbędzie się w terminie 11-12 października 2019 roku w Bibliotece Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.

Liczba uczestników jest ogra-

8

Konferencja-instruktorska-i-harcmistrzowska-Kobieta-Skautka-Harcerka.pdf Źródło: https://zhp.pl/2019/ konferencja-instruktorska-i-harcmistrzowska-kobieta-skautka-harcerka/

bę harcmistrzowską, zadanie przedkonferencyjne jest obowiązkowe dla wszystkich.

Warunkiem uczestnictwa jest wysłanie zgłoszenia do 05.07.2019 r. oraz wpłata dodatkowej składki członkowskiej zadaniowej (49 zł) w terminie 7 dni od daty otrzymania potwierdzenia mailowego przyjęcia na konferencję. Niezbędnym warunkiem uczestnictwa jest także wykonanie zadania przedkonferencyjnego i przesłanie go w wyznaczonym terminie.

Szczegóły znajdują się pod adresem: https://zhp.pl/wp-content/uploads/2019/06/

9

Nabór do zespołów na Europejskie Jamboree 2020

nych na stronie zhp.pl plikach.

Europejskie Jamboree 2020 jest wydarzeniem wychowawczym WOSM i WAGGGS, które odbędzie się we współorganizacji z Miastem Gdańskiem na przełomie lipca i sierpnia 2020 roku na Wyspie Sobieszewskiej. W wydarzeniu tym weźmie udział około 10 tysięcy skautów i przewodniczek z kilkudziesięciu organizacji członkowskich WOSM i WAGGGS w Europie oraz goście spoza kontynentu.

Komenda EJ 2020 zaprasza instruktorki i instruktorów Związku Harcerstwa Polskiego do udziału w rekrutacji do zespołów przygotowujących Europejskie Jamboree 2020.

Obecnie poszukiwane są osoby do zespołów wchodzących w skład European Jamboree Planning Team (JPT) – “Pre and Post Jamboree Events – Contingent Support Department” oraz “Marina and Splach!”. W imieniu organizatorów zachęcamy do zapoznania się z ofertami w załączo-

Źródło: https://zhp.pl/2019/rekrutacja-jpt/

10

Rajd Granica 2019

jest „Sprawdź się!”, dlatego też komenda rajdu postawiła na sprawności. Jedną każdy uczestnik będzie musiał zdobyć w ramach zadania przedrajdowego, kolejne będzie można zdobyć w trakcie rajdu.

Szczegóły znajdują się regulaminie, który zamieszczony jest na stronie rajdgranica.zhp.pl.

Tam również znajdują się linki do zapisów na poszczególne trasy.Zgłoszenia trwają do 1 września, liczba miejsca na trasach jest ograniczona, decyduje kolejność zgłoszeń.

Chcesz zmienić się w jednego z superbohaterów?

A może rozwiązać jedną z zagadek pozostawionych przez samego Sherlocka Holmesa albo poczuć wędrowniczą siłę? To tylko kilka z szeregu propozycji, jakie przygotowali komendanci tras tegorocznego Rajdu Granica.

Właśnie ruszyły zapisy na to wydarzenie! Rajd odbędzie się w dniach 12-15 września 2019 roku. Tradycyjnie już, trasy będą wiodły głównie przez Karkonosze, Góry Izerskie oraz Rudawy Janowickie.

Hasłem tegorocznego rajdu

Źródło: https://zhp.pl/2019/ ruszyly-zapisy-na-rajd-granica-2019/

11

#MakeItHappen – zmień świat w 50 dni

mieszczą się w obszarze celów. Następnie udokumentujcie swój projekt i udostępnijcie go na stronie http://sdgs.scout. org. Pamiętajcie, aby dodając zdjęcia do mediów społecznościowych oznaczyć je hasztagami #MakeItHappen i #Scouts4SDGs. Aby realizacja zadań była jeszcze prostsza, WOSM stworzył dla was szereg postów, filmów, wyzwań i quizów w mediach społecznościowych, które zachęcają do realizacji własnego projektu. Na stronie https://www.scoutsmakeithappen.com/marketing-materials znajdziecie również broszury informacyjne o celach oraz

Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ zawierają ponad 160 zadań, które mają zostać zrealizowane przez świat do 2030 roku. Na 50 dni przed 24. Światowym Jamboree Skautowym WOSM rozpoczął kampanię #MakeItHappen zachęcającą do podjęcia działań związanych z realizacją celów. „Starajcie się zostawić ten świat choć trochę lepszym, niż go zastaliście” – mówił założyciel skautingu Robert Baden-Powell. Wy również możecie zmieniać świat! Wykonacie jedno lub kilka zadań, które

12

uzyskacie dostęp do kampanii i materiałów, które będą cotygodniowo aktualizowane.

Kampania #MakeItHappen będzie trwała aż do zakończenia 24. Światowego Jamboree Skautowego. Nie zwlekajcie!

Włączcie się do akcji już dziś! Źródło: https://zhp.pl/2019/ makeithappen-zmien-swiat-w-50-dni/

13

Kalendarz wydarzeń harcerskich 2019/2020 Mimo że #harcerskielato dopiero się zaczyna, Głowna Kwatera i Wydział Promocji już myślą o nadchodzącym roku harcerskim. Aby ułatwić jednostkom planowanie pracy, po raz kolejny, tworzony jest kalendarz z najważniejszymi i najciekawszymi wydarzeniami.

Kalendarz ma zawierać przedsięwzięcia o charakterze ogólnopolskim lub regionalnym otwarte dla wszystkich członków ZHP. Jeżeli Twoja jednostka lub wydział organizują takie wydarzenie, koniecznie wypełnij dostępny na stronie

zhp.pl formularz.

Na zgłoszenia twórcy kalendarza czekają do 30 czerwca. Źródło: https://zhp.pl/2019/ pomoz-w-tworzeniu-kalendarza-wydarzen-harcerskich/

14

15

Czujnik na...

Jak Cię widzą, tak Cię piszą, czyli kilka słów o mundurach naszych zuchów.

hm. Magdalena Turbasa Szefowa Zespołu Zuchowego Wydziału Wsparcia Metodycznego GK ZHP, członkini ZKK Hufca Łódź-Górna. Z wykształcenia pedagog. Przez 6 lat drużynowa GZ „Promyczaki”.

16

Pamiętam doskonale moje początki w drużynie harcerskiej. To był październik 1999 r., nowy rok szkolny, lekcja religii.

Do klasy, zapraszając na zbiórki nowopowstałej drużyny, weszły cztery osoby ubrane w mundury harcerskie, a ja zakochałam się z miejsca. Nie w osobach, a w ich mundurach właśnie. A potem poszło juz z górki - już na drugiej zbiórce miałam swój wymarzony mundur. Używany, trochę za duży, ale taki piękny!

Moja ówczesna drużynowa jak mantrę powtarzała nam zawsze, że mundur to świętość. Że zawsze musi być czysty, uprasowany i schludny. Że jest naszą wizytówką. Że nie powinniśmy obwieszać jego kieszeni milionem przypinek czy plakietek, bo to nie choinka. Że spodnie i buty do munduru mają mieć określony krój i kolor. Zgadzaliśmy się z każdym słowem, więc nie trudno się dziwić, że drużyna prezentowała się bardzo dobrze.

ność dość często uczestniczyć w zuchowych zbiórkach czy przedsięwzięciach. I chociaż realizowany na nich program mogę ocenić pozytywnie, to umundurowanie niestety nie. Zuchy nie nosiły mundurów, a były w nie poprzebierane. Wyglądało to jak największy koszmar Maffashion ;) Bluza mundurowa, getry w groszki i pas harcerski je okalający. Albo bluza mundurowa, pod spodem koszula z kołnierzem, pleciony różowy pasek i okraszone brokatem dżinsy. Brzmi śmiesznie, ale wygląda naprawdę smutno. A najsmutniejszy w tym wszystkim nie jest sam widok zuchów, ale brak jakiejkolwiek reakcji drużynowego. „Przecież to dzieci”, „Powtarzałem zuchowi sto razy, ale to wina rodziców…”.

Wymówek jest dużo, ale prawda jest taka, że żadna z nich nie usprawiedliwia takiego stanu rzeczy.

Sama byłam drużynową i wiem, jak to jest.

Nie wzięło mnie na sentymenty bez powodu. W ostatnim czasie miałam przyjem-

17

Przeżyłam niejeden zawał serca, np. wtedy, gdy na wizytowaną zbiórkę przyszła zuchenka w mundurowej bluzie i różowych legginsach.

ce? Czasami wystarczy zwykła rozmowa, list z fragmentem regulaminu mundurowego i wyjaśnieniem, czym dla zucha mundur jest. Temat munduru można poruszyć też na zebraniu.

Dlaczego w tym numerze poruszamy w ogóle temat munduru? W głowach wielu zuchy traktowane są jak niepełnoprawni członkowie ZHP. Jeszcze nie harcerze, nie szczycące się pełnieniem służby - dopiero pretendują do tego, by stać się członkami ZHP. No bo co ten zuch wie, jak nawet porządnie munduru nie umie założyć. I bluza wyłazi mu ze spodni… Chodząca ciapa! Nie to co harcerz! Wracamy tu do tytuły „Jak cię widzą, tak cię piszą”… Ciężko poważnie traktować kogoś, kogo mundur jest rozchełstany, niechlujny.

Ciężko pomyśleć o nim, jaki jest zaradny, obowiązkowy i jak dużą ma wiedzę. Ciężko też przypuszczać, że z takiego zucha wyrośnie rezolutny harcerz, wędrownik, instruktor.

Dlatego też druhno drużynowa, druhu drużynowy - zadbaj o mundury swoich zuchów.

Nie każde dziecko stać od razu na pełne umundurowanie, więc wiele zuchów ma najpierw samą bluzę mundurową, to z kolei prowadzi do mundurowych faux pas.

Zuchy, zwłaszcza te nowe, i ich rodzice nie mają wiedzy, jak mundur należy nosić i do czego. To duża rola drużynowego, by po pierwsze uświadomić rodzica, a po drugie dbać o umundurowanie na zbiórkach. Sposobów na walkę z niechlujnym mundurem jest zapewne tyle, ile drużynowych. Pochwały w kręgu, współzawodnictwo szóstek, tablica chwały czy tytuł zucha miesiąca - w działaniach motywujących można przebierać.

Warto też zrobić zbiórkę na ten temat, odnosząc się na niej do tego, dlaczego powinniśmy dbać o swój mundur. A rodzi-

18

Idą wakacje, masz niebywałą okazję do tego, by popracować nad umundurowaniem w trakcie kolonii. Zmienisz w ten sposób nie tylko postrzeganie konkretnego zucha, ale całej metodyki.

oznaczenia funkcji noszone są wyłącznie na koszulach mundurowych i bluzach mundurowych. Harcerze przed złożeniem Przyrzeczenia Harcerskiego noszą na miejscu Krzyża Harcerskiego srebrną lilijkę wzoru ZHP. Krzyż Harcerski można także nosić na mundurach służb mundurowych RP w zakresie dopuszczonym ich regulaminami. Na pozostałych ubraniach oraz strojach galowych ZHP dopuszcza się noszenie miniaturki Krzyża Harcerskiego, opcjonalnie wraz z podkładką oznaczającą stopień instruktorski. W czasie ogłoszonej żałoby na Krzyż Harcerski nakłada się czarną przepaskę.

A poniżej krótkie przypomnienie tego, jak z mundurem się obchodzić ;) Regulamin mundurowy (fragmenty) Każdy członek ZHP ma obowiązek dbania o mundur i utrzymywania go w należytym porządku.

Każda jednostka organizacyjna ZHP dąży do pełnego umundurowania swoich członków oraz dba, aby w czasie wspólnych zajęć harcerskich wygląd członków jednostki był jednolity.

Koszulę mundurową nosi się wpuszczoną w spódnicę, krótkie lub długie spodnie.

Podczas występowania razem z daną jednostką organizacyjną ZHP instruktor powinien nosić umundurowanie zgodne z zasadami przyjętymi w tej jednostce.

Mundurowe nakrycie głowy noszone jest wtedy, gdy nie przeszkadza w wykonywanych czynnościach.

Do munduru nie nosi się nakryć głowy innych niż regulaminowe, chyba że spowodowane jest to warunkami atmosferycznymi. W pomiesz-

Odznaki organizacyjne (Krzyż Harcerski, Znaczek Zucha) oraz

19

czeniach zamkniętych nie nosi się nakryć głowy, z wyjątkiem sytuacji ujętych w zasadach ceremoniału harcerskiego.

• pas harcerski lub zuchowy wzoru ZHP; • chusta; • skarpety lub getry, opcjonalnie także wywijki; • obuwie; • nakrycie głowy Wybór koloru krótkich i długich spodni jednolity dla dziewcząt w całej jednostce.

Spódnice nosi się bez rajstop lub z rajstopami w kolorze j ednolitym cielistym lub czarnym.

Pas harcerski wzoru ZHP; zuchy mogą także nosić pas zuchowy wzoru ZHP. Typ i kolor pasa jednolity w całej jednostce. Pas jest obowiązkowy do spódnicy, krótkich spodni i długich spodni, noszony w szlufkach.

Na mundur podstawowy damski składają się: • koszula mundurowa damska, szara wzoru ZHP; • spódnica szara wzoru ZHP; dopuszcza się także szare lub czarne krótkie spodnie wzoru ZHP bądź szare, czarne, granatowe lub oliwkowe długie spodnie o jednolitej barwie;

Chusta wg wzoru (koloru) ustalonego przez jednostkę. Noszona pod kołnierzem, spięta suwakiem (pierścieniem) lub wiązana. W trakcie realizowania próby środowiska noszona jest chusta próbna (np. biała).

20

Na mundur podstawowy męski składają się:

Do spódnicy oraz krótkich spodni zakłada się skarpety lub getry, w kolorze ustalonym przez jednostkę. Dodatkowo dopuszcza się noszenie wywijek w kolorze ustalonym przez jednostkę.

• koszula mundurowa męska, zielona wzoru ZHP; • krótkie spodnie zielone wzoru ZHP bądź zielone, czarne, granatowe, oliwkowe długie spodnie o jednolitej barwie; • pas zuchowy lub harcerski wzoru ZHP; • chusta; • skarpety lub getry, opcjonalnie także wywijki; • obuwie; • nakrycie głowy.

Nakryciem głowy jest: dla zuchów: • kapelusz zuchowy wzoru ZHP (w kolorze wybranym przez gromadę), • czapka zuchowa (w kolorze wybranym przez gromadę);

Wybór koloru spodni jednolity dla chłopców w całej jednostce.

Pas harcerski wzoru ZHP; zuchy mogą także nosić pas zuchowy wzoru ZHP. Typ i kolor pasa jednolity w całej jednostce. Pas jest obowiązkowy do krótkich i długich spodni, noszony w szlufkach.

Chusta wg wzoru (koloru) ustalonego przez jednostkę. Noszona pod kołnierzem, spięta suwakiem (pierścieniem) lub wiązana. W trakcie reali-

21

22

zowania próby środowiska noszona jest chusta próbna (np. biała).

Do krótkich spodni noszone są getry lub skarpety w kolorze ustalonym przez jednostkę. Dodatkowo dopuszcza się noszenie wywijek w kolorze ustalonym przez jednostkę.

Nakryciem głowy jest: dla zuchów: •

czapka zuchowa (w kolorze wybranym przez gromadę);

23

Czujnik na...

Mundur- jak to ugryźć ?

hm. Michał Działowski HR Od 12 lat Drużynowy 23 Świdnickiej Gromady Zuchowej „Leśne Duszki”. Gromada wygrała Turniej Gromad w 2015 r. i 2016 r. Członek komendy hufca ZHP Świdnica ds. gromad zuchowych. Szczęśliwy małżonek żony Karoliny oraz tato Wiktora i Weroniki.

24

Użytkowanie munduru, szczególnie w wydaniu całej gromady zuchowej nie jest łatwe. O tym wie każdy, kto chociaż otarł się o metodykę zuchową. Jak jednak sprawić, aby nasze zuchy zaczęły być postrzegane jako “porządne i schludne” zamiast “urocze w tych rozchełstanych mundurkach”. Niestety nie jest to łatwa droga i - szczególnie w pionie zuchowym - wymaga edukacji również rodziców i opiekunów naszych zuchów.

Przy każdym spotkaniu organizacyjnym z rodzicami weź ze sobą dwójkę świetnie ubranych w mundury i przedstaw ich ubiór jako cel, do którego powinni dążyć wraz ze swoimi dziećmi. Ponieważ nie wszystko da się powiedzieć i wytłumaczyć, tak aby rodzic w jednym momencie to zapamiętał, stwórz na stronie gromady zakładkę poświęconą mundurowi. Spisz w zwięzłej formie najważniejsze zasady noszenia munduru, opisz o co chodzi z otoczką i wizerunkiem munduru. Zaprezentuj na zdjęciach jak zuch powinien wyglądać w mundurze. Im szybciej na-

uczysz rodziców jak ważny jest dla was odpowiedni stan umundurowania tym szybciej zuchy przestaną przychodzić w spodniach dresowych do munduru czy innych zabawnych pomysłach opiekunów naszych zuchów.

Jeżeli chodzi o zuchy to według mnie najbardziej sprawdza się konkurs i zbiórki poświęcone mundurowi przeprowadzone w ciekawej i zabawnej formie. Za kilka złotych można kupić naklejki lub pieczątki w kształcie buziek. Wtedy możesz na karcie konkursu mundurowego zaznaczać w jakim stanie kompletności był mundur zucha na zbiórce. W notce obok zamieszczam list napisany do rodziców w sprawie munduru.

25

Czujnik na...

Dlaczego mundur jest taki ważny?

hm. Michał Działowski HR Od 12 lat Drużynowy 23 Świdnickiej Gromady Zuchowej „Leśne Duszki”. Gromada wygrała Turniej Gromad w 2015 r. i 2016 r. Członek komendy hufca ZHP Świdnica ds. gromad zuchowych. Szczęśliwy małżonek żony Karoliny oraz tato Wiktora i Weroniki.

26

Odpowiadając na pytanie z nagłówka chciałoby się odpowiedzieć: bo tak:)

wania munduru.

Często już samo nazewnictwo naszego munduru powoduje zjeżenie się nieistniejących włosów na głowie drużynowego:) Mundurek, strój, przebranie , ubranko, fartuszek - takich słów Państwo używają i nie powinno mieć to miejsca. Ziemniaki mają mundurki, a zuchy mundury! Strój czy przebranie mają klauny w cyrku. Zuchy są zuchami i mają mundur, który służy im do bycia zuchem.

Jednak niniejsza notka czy artykuł wymaga szerszego spojrzenia na temat munduru w taki sposób, aby Państwo zobaczyli jak istotny jest właściwy wizerunek Państwa dziecka w ubraniu naszej organizacji.

Zacznijmy od początku. Każdy zuch, harcerz czy instruktor w ZHP nosi ten sam wzór munduru. Każda drużyna czy środowisko odróżnia się poprzez własne elementy obrzędowości. Stąd inne chusty, getry czy nakrycia głowy. Jednak dla wszystkich wspólny mianownik jest jeden - właściwy stan umundurowania. Ten stan nie jest stałą.

Zuchy jeżdżą na rajdy, zdobywają naszywki sprawności, brudzą się. Bardzo ważne jest, aby z dwóch stron czyli kadry w gromadzie i Rodziców w domu wpajać zuchowi właściwy porządek oraz zbiór zasad dotyczących noszenia i uży-

Na samym początku ma miejsce zakup munduru. Już tutaj możemy zucha co nieco nauczyć. Mianowicie dobrze jest, aby zuch dołożył się do zakupu munduru z własnych oszczędności. W ten sposób będzie bardziej szanował coś, co zostało w części kupione na jego „ciężko” uzbierane pieniądze. Nauka szanowania munduru to przy okazji nauka szanowani innych kupionych przez Państwa ubrań, prezentów i rzeczy. Generalnie dzieci dzisiaj mają duży problem z szanowaniem swoich rzeczy, gdyż wychowały się w cie-

27

płym środowisku konsumpcyjnej dostępności towarów i powszechnego dobrobytu.

dem czy innym wydarzeniem łatwiej będzie zapakować wszystkie elementy. Najlepiej zapakować to też w jeden worek, gdyż wtedy jest nam c zy dziecku łatwiej go znaleźć w czeluści ogromnej torby.

Niestety mundur to nie kurtka niemowlaka z przyszytymi rękawiczkami, butami czy czapeczką oraz smoczkiem na łańcuszku. U zucha mundur składa się z kilku części, które nieustannie próbują się zgubić czy zapodziać. Bluza mundurowa, chusta, suwak, czapka , spodenki, getry, spodnie, polar.

Taka ilość elementów wymaga nie lada zdolności organizacyjnych u zucha. Jednak wraz z upływem czasu i pracy nad zuchem, opanowanie sztuki używania munduru udaje się coraz lepiej.

Bardzo często ma miejsce prawdziwe zło. Pozwalają Państwo, aby zuch poszedł na zbiórkę w bluzie mundurowej i dresach albo w przypadku dziewczynek - leginsach.

Nie wyobrażam sobie większego zła. No chyba, że rozsypanie opakowania żelków Haribo na ziemię:) Jednak powinni Państwo być czujni i w pewnym wieku po prostu nie wypada zakładać dresów, kiedy wychodzi się do ludzi:) Przypominam, że dla chłopców poza porą srogiej zimy obowiązują krótkie zielone spodenki (wzór ZHP) i dla dziewczynek krótkie spodenki czarne (wzór ZHP).

Do tego zakładamy getry!

BARDZO ważne jest szczególnie dla dziewczynek, aby rajstopy czy getry zakładane do krótkich spodenek powinny być CZARNE. Nie zakładamy różowych,

Bardzo ważne jest, aby mundur w domu był odpowiednio przechowywany. Nie chodzi nam tutaj oczywiście o zamykanie go w sejfie lub rozłożenie na specjalnej półce z podświetleniem i podniosłą muzyką włączaną przez fotokomórkę. Mundur powinien być powieszony na wieszaku lub złożony na półce. Najlepiej wraz ze wszystkimi jego częściami. Przed zbiórką, wyjaz-

28

w kwiatki czy paski. Dla chłopców najlepiej kupić długie zielone spodnie typu bojówki, a dla dziewczynek spodnie czarne typu bojówki. Często szukacie Państwo dziwnych rozwiązań pośrednich. Kupujecie Państwo spodenki nie wiadomo skąd lub wyciąganie elementy munduru sprzed wojny. Nie dawajcie proszę też dzieciom spodni ciasnych, biodrówek lub oszukanych dżinsów, dalej będącymi dresami. Spodnie muszą być wygodnie, trochę luźne i co najważniejsze ze szlufkami. Skoro mowa o dole umundurowania warto wspomnieć jeszcze o butach. Buty powinny być w jednolitym ciemnym kolorze. Już na kilkadziesiąt złotych można kupić buty trekingowe do kostki lub za kostkę w Decathlonie czy innym sportowym sklepie. Zobaczą Państwo jak bardzo zuchy dbają o buty, gdy same za nie zapłacą!

Poniżej graficzna prezentacja jak powinny być rozmieszone naszywki. Niestety często już po kilku miesiącach na mundurze zucha bardzo ciężko jest dostrzec kawałek munduru, gdyż cały obszyty jest naszywkami. Przypominam, iż naszywki czy przypinki z imprez hufcowych mogą wisieć na mundurze przez jeden miesiąc. Te z wydarzeń chorągwianych przez trzy miesiące. Natomiast naszywka z wyjazdów ogólnopolskich np. z Rajdu Granica przez cały rok. Proszę pamiętać, iż na lewej kieszeni munduru mogą być przypięte maksymalnie trzy przypinki. Nie pięć, nie osiem oraz jeszcze kolorowy breloczek. Stare naszywki należy odpruwać, odpinać i chować do szuflady. Kiedy zuch otrzyma kolejną gwiazdkę to poprzednią należy odszyć.

Wszystkie sprawności powinny być dobrze przyszyte.

Czyli nie łapiemy nitką trójkącika w dwóch lub trzech miejscach, ale obszywamy całą dookoła. Ze sprawności trójkątnych układamy kółka tzw. romby, aby więcej sprawności zmieściło się na rękawie.

Wyczerpując powyższe kwestie przechodzimy do tematu samej bluzy mundurowej.

Tutaj, aż ciśnie mi się na usta tylko jedno słowo: schludność!

29

30

Kiedy zuch zgubi guzik, pagon czy coś innego to należy niezwłocznie zgłosić się do drużynowego. Czapka gromady, z uwagi na jej kolor, bardzo szybko się brudzi. Dlatego warto co jakiś czas ją wyprać.

Nie ma nic gorszego niż zuch chodzący w brudnej czapce.

na ścianę na pamiątkę. Jednak lepszym pomysłem będzie sprzedać mundur w gromadzie lub nam go zwyczajnie oddać. Mogą Państwo skorzystać ze specjalnej zakładki w dziale „Dla Rodziców” albo skontaktować się z drużynowym.

Powoli zmierzamy do nieubłaganego końca mundurowej batalii. Co najgorsze nigdy się nie kończącej. Mam nadzieję, że dzięki Państwa pomocy i zaangażowaniu kadry uda nam się wygrać jeszcze wiele bitew i błyszczeć przykładem na niejednej zbiórce czy wyjeździe.

Jednym słowem do końca roku przeprowadzamy akcję mundurową w gromadzie.

Zuchy będą otrzymywały buźki uśmiechnięte, neutralne i smutne. Zuchy z największą ilością buziek uśmiechniętych otrzymają nagrody.

W przypadku kiedy zuch przechodzi do drużyny harcerskiej i już zwyczajnie wyrasta z munduru można stary mundur sprzedać za połowę wartości i zainwestować w zakup nowego munduru.

W końcu czasami przychodzi taki czas, kiedy zuch popełnia największy błąd w życiu i odchodzi z gromady. Wtedy mogą Państwo zapakować mundur w ramkę i powiesić

31

Drużynowemu pod rozwagę Gromada w szczepie

pwd.

Małgorzata Kolasa HO Drużynowa 29 ŚGZ „Leśni Tropiciele”. Instruktorka Hufca ZHP Świdnica. Prywatnie studentka Technologii Chemicznej na Politechnice Wrocławskiej

32

Moja gromada istnieje od 3 lat i od samego początku działa w szczepie harcerskim.

Aktualnie w szeregach szczepu, oprócz gromady, jest drużyna harcerska oraz drużyna starszoharcerska. Jak wygląda nasza codzienność? Oczywiście każda jednostka należąca do szczepu ma swoje zbiórki, za to wspólnie wyjeżdżamy na zimowiska oraz obozy, mamy też wspólny biwak oraz wigilię szczepu.

Jeżeli chodzi o plusy działalności gromady w szczepie to jest ich o wiele więcej niż minusów. Po pierwsze ja jako drużynowa nie muszę się martwić załatwianiem wszelkich formalności związanych z organizacją zimowiska czy obozu. Oczywiście jako kadra drużyny czy gromady bierzemy udział w ustalaniu szczegółów dotyczących miejsca, tworzymy program i decyzje zawsze podejmujemy razem. To duże ułatwienie, dzięki któremu możemy poświęcić więcej uwagi na uatrakcyjnienie programu i tworzenie niesamowitej przygody dla naszych zuchów.

Nie wiem, czy jest to najlepsze rozwiązanie, ale chciałabym podzielić się kilkoma spostrzeżeniami z naszej działalności.

33

do drużyny harcerskiej, a ponieważ przez całe swoje zuchowanie poznają zarówno przybocznych oraz drużynowego swojej drużyny harcerskiej, jak i starszych kolegów i koleżanki harcerzy to odbywa się to dla nich w bardzo wesoły i „bezbolesny” sposób.

Przy okazji obozów, podglądają co takiego czeka na nich w drużynie harcerskiej, więc rzadko kończą swoją przygodę harcerską na etapie gromady zuchowej. Oczywiście zuchy są oczkiem w głowie całego szczepu i swoją niezdarnością oraz dziecięcą radością wywołują uśmiech na twarzy każdego harcerza, który staje się dla nich naturalnie „starszą siostrą” czy „starszym bratem”.

Myślę że to jest ważne nie tylko z perspektywy gromady zuchowej, ale również z perspektywy drużyny harcerskiej. Harcerze w naturalny sposób wypełniają idee braterstwa i chęci niesienia pomocy, a zuchy - jak to zuchy - są przeszczęśliwe! Natomiast z perspektywy drużynowego gromady zuchowej to świetny sposób na obserwacje i szukanie „perełek”, które

Kolejną sprawą są sprawy programowe. W naszym przypadku wygląda to tak, że część zajęć na obozie lub na zimowisku odbywa się dla całego szczepu, a część jest prowadzona dla poszczególnych pionów. Oprócz tego zajęcia dla zuchów prowadzone są nie tylko przez kadrę gromady, ale również przez kadrę innych drużyn. Dzięki temu zuchy jeszcze chętniej biorą udział w swoich zajęciach, a i kadra gromady ma chwilę oddechu od swojej metodyki. Myślę, że to rozwiązanie jak najbardziej pożądane dla komfortu psychicznego każdego zuchmistrza. Pytanie tylko czy da się stworzyć ten sam urok i świat zdobywania sprawności zespołowej?

Odpowiedź brzmi: oczywiście, że tak. Należy tylko wybrać odpowiednią sprawność i podpowiedzieć kilka tajników pracy z metodyką zuchową.

Kolejnym ważnym plusem w kontekście działania gromady zuchowej w szczepie jest zachowanie ciągu wychowawczego. Nasze zuchy są naturalnie przekazywane

34

Co natomiast z wadami, istnieją w ogóle jakieś?

w przyszłości zasilą kadrę gromady zuchowej. Myślę, że jest to bardzo ważne, bo wiemy, że nie każdy jest gotowy do pracy w tej metodyce.

Nazwałabym je raczej „pułapkami”, które pojawiły się w ciągu tych ostatnich 3 lat.

Dzięki dużej liczbie osób w kadrze szczepu, w tym osób dorosłych, nigdy nie zdarzyło nam się mieć problemu z pełnoletnimi opiekunami. Jest to bardzo istotne, ponieważ wiemy że zdarza się prosić chętnych rodziców czy innych instruktorów naszego hufca o pomoc w takiej sytuacji.

Przykłady zalet można jeszcze mnożyć, ale myślę, że te są najważniejsze zarówno dla zuchów, jak i dla kadry gromady.

Pierwsza z nich dotyczyła wspólnych wycieczek oraz wędrówek. Okazało się, że w niektórych przypadkach wymagało to większych nakładów energii oraz logistycznej organizacji, a to wszystko na swoje barki brała przede wszystkim kadra gromady. Bo przecież nie damy godzinnego czasu wolnego naszym zuchom w środku wielkiego miasta, musimy je mieć w zasięgu wzroku.

To była dla nas cenna lekcja i teraz przykładamy większą uwagę do tego tematu przy planowaniu naszych aktywności.

Kolejny temat, który się pojawił to była ilość obowiązków, która spada na kadrę gromady zuchowej, w porównaniu chociażby do kadry drużyny harcerskiej, podczas „przy-

35

ziemnych” czynności. Wiemy, że kadra gromady ma ich ciut więcej, bo oprócz umycia swoich zębów oraz ubrania się w mundur, musi tą czynność powtórzyć kilkukrotnie ze swoimi zuchami. Oczywiście jest to logiczna rzecz, ale z drugiej strony zaczęło nam to przeszkadzać i pojawiała się frustracja, szczególnie w tych napiętych sytuacjach. Dlaczego my musimy wstawać 30 minut przed pobudką, żeby mieć czas na swoją poranną toaletę, a później być gotowym do pomocy swoim zuchom, a reszta kadry może spokojnie spać do czasu pobudki?

Rozwiązanie tego problemu niestety nie jest proste, bo po pierwsze dotyczy ona zwykłego ludzkiego myślenia, a po drugie ciężko wymagać np. od przybocznych drużyny starszoharcerskiej, aby pomagali swoim harcerzom w porannej toalecie. Nad tą pułapką wciąż pracujemy, szukając złotego środka. Może wystarczy zwykła rozmowa podczas trudniejszego dnia na obozie, bo wiemy że zuchy oprócz wszelkich sił fizycznych, które

nam każdego dnia „zabierają”, wpływają również na nasz stan psychiczny.

Pamiętajmy, że oprócz supermocy, które posiada każdy zuchmistrz, jesteśmy zwykłymi ludźmi, potrzebującymi wsparcia i pomocy.

Jak widać, wszystkie minusy nie dotyczą bezpośrednio samych zuchów, wiążą się one raczej z komfortem pracy kadry gromady oraz z sytuacjami, z którymi do tej pory się nie spotkaliśmy. Uważam, że każdy problem da się rozwiązać, a najważniejsza jest zawsze rozmowa i zasygnalizowanie, że nie wszystko jest tak jak być powinno.

Na koniec, oprócz moich przemyśleń z perspektywy drużynowej gromady działającej w szczepie, poprosiłam również kadrę drużyny harcerskiej i starszoharcerskiej o kilka słów jak to wygląda z ich perspektywy.

36

„Gromada zuchowa ubogaca szczep harcerski oraz daje wiele możliwości, a same Zuchy dają dużo radości i powodów do uśmiechu pozostałym harcerzom i harcerkom do tego stopnia, że kiedy Zuchy wyjeżdżają wcześniej z obozu nie już to to samo.” phm. Filip Cygan przyboczny drużyny harcerskiej, zastępca komendanta szczepu

nie być zuchów. Wprowadzają w działalność szczepu dużo atrakcji, zabawy i dziecięcej radości. Zarówno kadra, jak i harcerze oraz harcerze starsi mają okazję wykazać się jako „Starsza siostra/Starszy brat”, co jest dla nich zupełnie naturalne.”

„Powstanie gromady zuchowej i włączenie jej do szczepu było jednym z lepszych pomysłów na jakie udało nam się wpaść.

Dzisiaj nie wyobrażam sobie żeby na naszym obozie, biwaku czy zimowisku miałoby

„Gromada zuchowa to bardzo ważna i niezwykle cenna część każdego harcerskiego szczepu. To właśnie jako zuchy swą przygodę z harcerstwem zaczynają dzieci,

phm. Kamila Pamuła zastępca komendanta szczepu ds. programowych

37

„Gromada zuchowa jest nieodzowną częścią naszego Szczepu. To właśnie zuchy sprawiają, że każdy dzień naszego zimowiska, obozu czy jakiegokolwiek innego wyjazdu jest doprawiony dużą dozą humoru! Dzięki działaniu w szczepie nabywają wzorce, które przekazywane są przez każdego innego harcerza czy harcerkę. Wręcz nie wyobrażam sobie pracy bez zuchów - dzieci, które są w stanie wywołać uśmiech na twarzy nawet u największego ponuraka!” sam. Martyna Czerniec - przyboczna drużyny starszoharcerskiej

które przechodząc z czasem do kolejnych drużyn tworzą harcerski ciąg wychowawczy, który dla środowiska jak i całej organizacji jest niezwykle istotnym elementem naszej pracy wychowawczej. Zuchy dzięki pracy w szczepie zyskują wiele istotnych umiejętności i nawyków od starszych od nich harcerzy, dając jednocześnie coś od siebie. Pokazują na własnym przykładzie jak można z ogromną i niewymuszoną radością tworzyć naszą organizację.” phm. Oskar Kaszubowski przyboczny drużyny starszoharcerskiej

38

39

Drużynowemu pod rozwagę Do kursanta Kursu Drużynowych

hm. Magdalena Turbasa Szefowa Zespołu Zuchowego Wydziału Wsparcia Metodycznego GK ZHP, członkini ZKK Hufca Łódź-Górna. Z wykształcenia pedagog. Przez 6 lat drużynowa GZ „Promyczaki”.

40

Drogi Kursancie!

na aspekcie integracyjno-zabawowym.

Zdecydowałeś się wziąć udział w Kursie Drużynowych Zuchowych. To wielka rzecz, bo po jego ukończeniu najprawdopodobniej obejmiesz najpiękniejsza funkcję w ZHP - zostaniesz drużynowym!

To na Ciebie skierowane będą oczy Twoich zuchów.

Będziesz nie tylko wodzem w zabawie, ale także autorytetem! Druhną wszystkowiedzącą, Druhem prawdomównym, Druhną obowiązkową i zawsze przygotowaną, Druhem odpowiedzialnym. Wiem, że brzmi poważnie, ale tak właśnie będzie, kiedy ukończysz kurs. No właśnie, tylko czy ukończysz?

Wiosną miałam przyjemność prowadzić kurs drużynowych.

Super obrzędowość i atmosfera, młodzi i fajni kursanci.

Wszystko szło dobrze do czasu pierwszej pracy domowej.

W terminie oddała ją tylko połowa kursantów, część się spóźniła, pisząc maila z przeprosinami, a pozostali pracy nie oddali, mimo, że było to warunkiem ukończenia kursu.

Ok -pomyślałam - zobaczymy, co będzie dalej.

Jako, że kurs obejmował trzy zjazdy, spodziewaliśmy się, że z terminowym przyjazdem może być problem. I nie pomyliliśmy się - kursanci spóźniali się na piątkowe zajęcia, nie przyjeżdzali czasem nawet na sobotnie i niedzielne. Zakładaliśmy, że coś im wypadło, ciocia miała imieniny, przeziębili się, różnie bywa… Czekaliśmy zatem na jakiś znak, bo przecież wypadł im cały zjazd, a bez tego ukończenie kursu będzie problematyczne. I doczekiwaliśmy się. Nie maila czy telefonu z informa-

Kurs drużynowych to intensywny czas. Warsztaty, praca w grupach, uczenie w działaniu w czystej postaci. Czas krystalizowania się naszej wiedzy i budowania postawy harcerskiego wychowawcy.

Czas zawiązywania nowych znajomości i uczenia się od siebie nawzajem. Mam wrażenie jednak, że wielu kursantów skupia się tylko

41

42

cją i wyjaśnieniem, z chęcią nadrobienie straconych zajęć, ale wiadomość na Facebooku dzień przed ostatnim zjazdem „Hej, nie było mnie na pierwszym/środkowym zjeździe, co mam nadrobić, żeby zaliczyć kurs?”. Serio? Dzień przed końcem kursu?

z niego z dyplomem ukończenia, za którym idzie zdobyta wiedza i przeżycia. Warto więc dać z siebie 100%, a na pewno zaprocentuje to w przyszłości.

Za chwilę wakacje, pewnie w ich trakcie odbędzie się wiele kursów drużynowych. Życzę Ci drogi Kursancie, byś nie zapomniał, po co tam jedziesz. Życzę Ci, by była to przygoda życia, która pokaże Ci, jak dobrze prowadzić gromadę i jak fantastyczna jest funkcja drużynowego :)

Przykłady można by podawać z wielu kursów, jednak ja nie o tym. Decydując się jechać na kurs drużynowych decydujesz się objąć w przyszłości funkcję drużynowego. Na samym kursie kadra nie ocenia tylko Twojej wiedzy, ocenia też Twoje zaangażowanie i postawę. To jak podchodzisz do zajęć, czy jesteś aktywny i skupiony na treści, czy wpatrzony w telefon. Czy szanujesz czyjś czas, czy skupiasz się na własnej wygodzie.

Takie zestawienia wyglądają trochę kuriozalnie, ale trust me, takie rzeczy naprawdę mają miejsce. Ktoś kiedyś powiedział, że pierwsze wrażenie robi się tylko raz i to od nas zależy, jak nas zapamiętają.

Założę się, że jadąc na kurs, płacąc za niego niemałe pieniądze, chcesz wyjechać

hm. Magda Turbasa

43

Zuchmistrz numeru Zuchy na wsi Wywiad z Wiktorią Homenda

hm. Michał Działowski HR Od 12 lat Drużynowy 23 Świdnickiej Gromady Zuchowej „Leśne Duszki”. Gromada wygrała Turniej Gromad w 2015 r. i 2016 r. Członek komendy hufca ZHP Świdnica ds. gromad zuchowych. Szczęśliwy małżonek żony Karoliny oraz tato Wiktora i Weroniki.

44

M: Nie ukrywam, iż kiedy rzuciliśmy na tapetę temat zuchów na terenie wiejskim od razu pomyślałem o Tobie :) Przedstaw proszę w jakim środowisku działasz i jak wygląda Twoja gromada.

pwd. Wiktoria Homenda Drużynowa 18 Świdnickiej Gromady Zuchowej “Nocne Wilczki”. Instruktorka Hufca ZHP Świdnica. Na co dzień uczennica II Liceum Ogólnokształcącego oraz animatorka w firmie “Ale heca!”.

W. Bardzo mi miło, że jako pierwsza przyszłam Ci na myśl. Jak już wspomniałam moja gromada znajduje się w Grodziszczu, jest to wioska znajdująca się niedaleko Świdnicy. Aktualnie gromada liczy trzynaście zuchów i trzy osoby kadry. Zbiórki odbywają się w każdy czwartek na terenie tamtejszej Szkoły Podstawowej. Co czwartek od 16:30 do 18:30 świetlica szkolna zamienia się w naszą zuchówkę, gdzie członkowie gromady przenoszą się do krainy zabawy.

M: Witaj! Skoro od czegoś trzeba zacząć to przedstaw się proszę naszym czytelnikom.

W. Dobrze, jak już pewnie wiecie mam na imię Wiktoria.

Mam 18 lat i aktualnie kończę drugą klasę liceum z rozszerzoną matematyką, fizyką i językiem angielskim.

W harcerstwie działam od ponad pięciu lat, a od niecałych dwóch prowadzę swoją gromadę zuchową oraz jestem członkiem 3 ŚDW “Desafio”.

Moja przygoda z harcerstwem zaczęła się od pionu starszoharcerskiego. Już na jednym z pierwszych rajdów, gdy zobaczyłam zuchy, wiedziałam, że kiedyś będę miała swoją gromadę. Tak też się stało. W listopadzie 2017 przy S.P. w Grodziszczu powstała 18 ŚGZ “Nocne Wilczki”.

M: Jakie są zalety pracy z zuchami na terenie wiejskim?

W: Pierwsze co mi przychodzi na myśl to integracja pomiędzy członkami gromady.

Wszyscy uczęszczają do małej szkoły, przez co na co dzień

45

46

mijają się na jej korytarzach.

Kolejną zaletą są też ciche miejsca idealne do ognisk obrzędowych czy gier terenowych. Pomocne jest też to, że tak naprawdę, każdy zna każdego i łatwo jest uzyskać pomoc czy to od Pana Dyrektora, czy od Pani Sołtys.

W: Nie mam za dużego porównania co do pracy na zbiórkach, jednak patrząc na zachowanie zuchów “miastowych” i “wiejskich” na wyjazdach mogę stwierdzić, że nie ma dużej różnicy.

Wszyscy działamy w jednej organizacji i mamy jeden cel, do którego dążymy. Zuchy z mojej gromady świetnie integrują się z innymi zuchami na wyjazdach.

M. Jakie wskazałabyś problemy podczas śródrocznej pracy z gromadą.

M: Jacy są rodzice zuchów w harcerstwie wiejskim?

W: Bywały dni, kiedy na zbiórce pojawiało się czterech/ pięciu zuchów, co było spowodowane wycieczkami klasowymi. Myślę też, że problemem w naszej gromadzie jest nieduże zainteresowaniami sprawnościami indywidualnymi. Jednak od nowego roku harcerskiego postaramy się to zmienić poświęcając, raz w miesiącu, czas na zbiórce na wybranie sobie jednej sprawności indywidualnej, którą zuch chciałby zdobyć.

W: Co jak co, ale na rodziców moich zuchów nie mogę narzekać. Są bardzo wyrozumiali, chętnie pomagają przy jakichkolwiek wydarzeniach i ich organizacjach. Jeżeli wystąpi jakiś problem, od razu kontaktują się i razem próbujemy go rozwiązać.

M: Jak wygląda wsparcie dyrekcji szkoły? Zależy im na tak bardzo czymś innym niż standardowe zajęcia świetlicowe w ramach świetlicy szkolnej?

M; Ciekawi mnie jak Ty jako drużynowa widzisz porównanie pomiędzy gromadami działającymi w miastach, +a wiejskimi.

W: Pan Dyrektor S.P. w Gro-

47

48

dziszczu sam skontaktował się z naszym hufcem z prośbą o założenie gromady zuchowej.

Jak sam mówił, jest bardzo przywiązany do ZHP i chciałby pokazać dzieciom w swojej szkole jak wygląda ta organizacja. Bardzo chętnie pomaga i wspiera gromadę. Czasem nawet przychodzi na zbiórki, aby zobaczyć co zuchy robią w danym tygodniu. Jeżeli gromadzie czegoś brakuje, Pan Dyrektor stara się jej to zapewnić, za co jesteśmy bardzo wdzięczni.

M: Czy masz jakieś rady lub wskazówki, którymi chciałabyś się podzielić?

W: Hmm, to dobre pytanie.

Myślę, że nie należy się bać i zacząć zakładać więcej gromad zuchowych na terenie wiejskim. Dzieci zawsze się znajdą i będą chętnie chodzić na zbiórki. Może ich nie być na początku za wiele, ale warto iść dalej i się nie poddawać, bo gdy już gromada będzie działać na pełnych obrotach, chętne osoby do niej dołączą, chociażby przez opowiadania i zbiórkach przez innych zuchów.

49

Skarbiec inspiracji Urodziny gromady

hm. Michał Działowski HR Od 12 lat Drużynowy 23 Świdnickiej Gromady Zuchowej „Leśne Duszki”. Gromada wygrała Turniej Gromad w 2015 r. i 2016 r. Członek komendy hufca ZHP Świdnica ds. gromad zuchowych. Szczęśliwy małżonek żony Karoliny oraz tato Wiktora i Weroniki.

50

Nieważne czy Twoja gromada ma jeden rok, dziesięć lat czy dwadzieścia. Każdy kolejny rok funkcjonowania to ogromny sukces i warto taki dzień obchodzić szczególnie.

Niezależnie czy jest to jubileusz czy kolejne urodziny gromady warto z tego zrobić większe wydarzenie dla zuchów, rodziców i otoczenia gromady.

Data: każda gromada ma dzień, miesiąc i rok swojego powstania. To może być symboliczna data urodzin naszej gromady. Z tej okazji możemy wysłać kartki pocztowe do systematycznie budowanej bazy naszego otoczenia: dawne zuchy, firmy udzielające nam wsparcia, zaprzyjaźnione środowiska. Dzięki temu co jakiś czas będziemy im przypominać o sobie i inicjować przepływ informacji.

Warto szczególnie na jubileuszowe urodziny zaprosić wszystkich tych, którzy nam sprzyjają. Tylko od Ciebie zależy jaki będzie rozmach i zakres takiego wydarzenia. W tym

Takie święto to świetna okazja do zaprezentowania gromady na tle naszego środowiska, otoczenia, a także na rynku lokalnym. Używając zwrotu “rynek lokalny” mam na myśli zaistnienie na przykład poprzez działania na zewnątrz lub media lokalne w świadomości mieszkańców, a to często przekłada się na nowe zuchy, które chcą należeć do gromady.

51

Wiadomym jest, iż organizacja takiego wydarzenia wiąże się z kosztami. Jednak w tej kwestii można zawsze liczyć na rodziców. Część z nich na pewno będzie chętna, aby przygotować ciasta czy tort. Być może ktoś ma znajomego w firmie wynajmującej butle z helem lub nieodpłatnie wynająć teren zielony na wydarzenie plenerowe.

roku na dwudzieste urodziny gromady zaprosiłem dawną kadrę, dawnych zuchów - do których udało mi się dotrzeć, instruktorów, którzy okazjonalnie nam pomagali, pracowników urzędu miejskiego, którzy decydowali o przyznaniu dotacji na remont zuchówki oraz sponsorów. Takie wydarzenie to też dobra okazja, aby docenić i podziękować naszej kadrze na tle wielu gości. W takim dniu warto też docenić przyjaciół gromady poprzez wręczenie im pamiątkowego dyplomu czy nagrody.

W mniejszym mieście o wiele łatwiej zaistnieć w mediach lokalnych. Dzięki wyemitowaniu przez nich materiałach o Twojej gromadzie możesz być pewny kilku dodatkowych kandydatów na zuchów.

Jednak w przypadku chęci zaproszenia dziennikarzy warto taki zamiar przedyskutować z hufcem. Pamiętaj, iż na zdjęciu czy filmie będzie widać wszystko. Musisz zwrócić szczególnie uwagę na Twoje słowa i gesty, a co najważniejsze jak Ty i Twoje zuchy wyglądacie w mundurach.

52

kilka drzew, posprzątać jakiś wiecznie zaśmiecony kawałek miejskiej przestrzeni. Możecie też ogłosić, iż każdy ma za zadanie wykonanie dobrego uczynku, a następnie poprzez zapisanie ich stworzyć żywy pomnik dobra. Pomysłów jest wiele, ale najważniejsze to docenić ludzi wokół Twojej gromady. Osobiście uważam, iż dobrze jest jeżeli każdy z gości wyjdzie z wydarzenia z jakimś upominkiem.

Dobrze, jeżeli gadżet będzie bardziej harcerski niż biznesowy. Czyli zamiast długopisu być może będzie zaangażować mamy i wykonać ze starych firanek ekologiczne wielorazowe woreczki na zakupy w warzywniaku?

Może jakieś ciekawie wystrugane drewienko? Ponownie wszystko zależy tylko od Twojego pomysłu.

Żadna impreza urodzinowa nie może się odbyć bez atrakcji. U nas co roku puszczamy balony z helem, do których zuchy przywiązują swoje marzenia. Aby zaangażować gości, można połączyć ich w pary z zuchami i poprosić o wykonanie wspólnej karteczki. JEDNAK UWAGA! pamiętaj, iż zamiar wypuszczenia balonów z helem trzeba zgłosić poprzez formularz internetowy do Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej.

Powodzenia!

Z okazji takiego wydarzenia można też zrobić kilka dobrych rzeczy, które po Was pozostaną. Możecie posadzić

53

Skarbiec inspiracji Urodziny gromady

Aleksandra Sławińska Poprzednio przyboczna i drużynowa 22 Kieleckiej Gromady Zuchowej „Księżycowe Biedronki” , obecnie namiestnik zuchowy w Hufcu Kielce- Południe. Prywatnie zakochana po uszy w swoim psie studentka psychologii w zarządzaniu w Akademii LeonaKoźmińskiego w Warszawie.

54

Jako drużynowi doskonale wiecie, że naszą misją jest wychowywanie młodego człowieka. Nie da się wszechstronnie rozwijać zuchów tylko podczas zbiórek i wyjazdów. Ten proces jest nieprzerwany a pomagają nam w tym gwiazdki, sprawności indywidualne oraz zadania międzyzbiórkowe, więc utrzymanie kontaktu z dziećmi w okresie od września do czerwca z pewnością nie jest problemem.

Co jednak z wakacjami?

Tutaj sprawa wydaje się nie być taka prosta.

W kolonii lub półkolonii nie wezmą udziału wszystkie zuchy. A nawet jeśli Wam się uda i cała Wasza gromada weźmie udział w tym wydarzeniu (trzymam za to kciuki), to wciąż ta forma nie będzie trwała całych 2 miesięcy, dlatego w tym artykule znajdziecie 5 pomysłów na to, jak utrzymać kontakt z zuchami przez wakacje.

55

1. Pojedyncze zbiórki

czasu. Możecie wybrać się na takie wydarzenie całą gromadą. Rodzice zuchów często niewiedzą o takich wydarzeniach i z chęcią pójdą na nie z dziećmi, gdy ich zaprosicie.

Będzieto też wtedy okazja dla Was do nawiązania lepszych relacji z rodzicami, którzy są chyba naszymi najważniejszymi sojusznikami (jeśli nie chcecie zapraszać rodziców możecie na takie wydarzenie zaprosić same dzieciaki, a rodzicom dać wolne).

Nie chcecie spędzać czasu

Inną formą utrzymania kontaktu z zuchami mogą być jakieś pojedyncze zbiórki.

Nie mówię tutaj o cotygodniowych spotkaniach, które odbywają się w ciągu roku, ale krótkich wyjściach. Takie działanie wymaga od Was trochę więcej pracy, ale może się opłacić.

W czasie wakacji te spotkania nie muszą mieć tradycyjnej formy zbiórek. Może w Waszej okolicy odbywają się akurat jakieś fajne warsztaty dla dzieci?

A może koncert lub spektakl?

W tym okresie wiele instytucji organizuje dzieciom różne, ciekawe sposoby na spędzanie

z gromadą w towarzystwie innych? Możecie umówić się na zwiedzanie muzeum

56

wiadomość przyczepiona do drzewa na boisku szkolnym, na którym zwykle spędzają letnie popołudnia? Albo wielki napis kredą. Możecie zostawiać im, w miejscu, w którym wiecie, że zwykle spędzają swój wolny czas, np. boisko szkolne pod szkołą, w której odbywają się zbiórki, tajemnicze wiadomości w różnej postaci (ewentualnie w formie listów).

albo jednodniową wycieczkę z przewodnikiem całą gromadą.

UWAGA! Wyjazdy powyżej 2 dni w okresie wakacyjnym należy zgłaszać w kuratorium oświaty!

2. Tajemnicze wiadomości Nic tak nie sprawia, że nasze serce bije szybciej, jak tajemnica. Jeśli już zaplanowaliście nadchodzący rok harcerski i wiecie co będziecie robić we wrześniu, możecie uchylać zuchom rąbka tajemnicy krótkimi wiadomościami przez całe wakacje. Może jakaś

Gdy byłam drużynową, zorganizowałam kiedyś pierwszą zbiórkę tuż przed rozpoczęciem roku szkolnego. Spisałam sobie adresy wszystkich moich zuchów i napisałam krótkie

57

śniowych zbiórek. Nawet możecie wcześniej zapowiedzieć, by szukały tajnych informacji, np. na boisku szkolnym, które przydadzą im się później na zbiórkach

listy, które następnie powrzucałam im do skrzynek pocztowych. W wiadomościach była podana data, godzina, miejsce spotkania, mój podpis i krótka informacja, że to tajne spotkanie gromady i nikt (poza rodzicami) nie może o nim wiedzieć. Taka tajemnica bardzo im się spodobała i pojawiły się w naprawdę licznym gronie.

Możecie spróbować czegoś podobnego.

3. Listy i pocztówki Jak dobrze wiecie wakacje to czas podróży. Wiele zuchów również gdzieś wyjeżdża.

Możecie wysłać członkom swojej gromady krótkie listy lub pocztówki parę razy w przeciągu tych 2 miesięcy.

W dzisiejszym świecie nastawionym na komunikację przez Internet z

Jeśli jakieś krótkie informacje będą pojawiały się przez całe wakacje, z pewnością uda Wam się utrzymać kontakt z zuchami, przyciągnąć ich uwagę i zachęcić do wrze-

58

możecie podsumować na pierwszej zbiórce we wrześniu, na którą każdy przyniesie swoje pocztowe skarby.

pewnością będzie wspaniałe doświadczenie. Taka papierowa wiadomość upewni je w przekonaniu, że o nich pamiętacie i są dla Was ważne.

Z pewnością przywoła to też ich wspomnienia ze zbiórek i wspólnych wyjazdów oraz pozytywnie nastawi do zbliżającego się roku harcerskiego.

Może zaczniecie się wymieniać listami? Pod koniec listu, który wyślecie do zuchów możecie zaproponować, by w odpowiedzi opisały Wam co u nich się wydarzyło, a może wysłały jakąś pocztówkę ze swoich podróży.

4. Konkurs Czy Wasze zuchy lubią współzawodnictwo? Pomyślcie o zorganizowaniu konkursu na czas wakacji. Może to być konkurs na najlepsze zdjęcie (aby bardziej zaangażować zuchy możecie regularnie wrzucać ich zdjęcia na fanpage gromady na Facebooku) albo najniezwyklejszy wakacyjny skarb strzegący wakacyjnych wspomnień całej gromady.Możliwości jest mnó-

Taką wymianę wiadomości

59

w formie regulaminu.

Możecie go stworzyć wspólnie z zuchami na ostatniej zbiórce.

Uwzględnijcie w nim organizatora, czas trwania konkursu, nagrodę i oczywiście zasady, których trzeba przestrzegać, by wynik był fair.

stwo i ogranicza Was tylko wyobraźnia (ale tego kadrze zuchowej nigdy nie brakuje ;) ).

Organizując konkurs, pamiętajcie o tym, by dla zwycięscy była jakaś nagroda - dobrze o niej poinformować na samym początku konkursu.

Dodam jeszcze, że warto przypomnieć zuchom o konkursie podczas trwania wakacji, np. krótkim smsem – „przypominajką” do rodziców, którzy przekażą informacje swoim pociechom albo jakimś symbolem czy zestawem zasad, który dostaną na ostatniej zbiórce w roku harcerskim.

Oczywiście nie musicie wydawać kroci,by sprawić zuchom przyjemność. Nagrodą może być opieka nad totemem przez miesiąc albo dodatkowe punkty do całorocznego konkursu szóstek lub indywidualnego.

Określcie też zasady, najlepiej

60

5. Zadanie międzyzbiórkowe na wakacjach

Tak jak już pisałam o konkursie, tak tutaj też pamiętajcie, by przypomnieć parę razy dzieciom o tym zadaniu ;)

Sposób trochę podobny do konkursu, ale w tym przypadku nie oceniamy naszych podopiecznych. Na ostatniej zbiórce w czerwcu prosimy zuchy, by znalazły jakieś informacje, albo rzeczy w trakcie wakacji. Możemy ich poprosić o zebranie kamyczków, w których mają chować swoje wakacyjne wspomnienia, by przynieść je później na zbiórki albo zaproponować by zaznaczały na tabliczkach, które przygotujecie jeszcze w czerwcu, jeden dobry uczynek dziennie, który zrobią.

61

Skarbiec inspiracji Przekazanie zuchów do drużyny harcerskiej

pwd. Mikołaj Zawiślak HO 6 letni drużynowy 2 Rzeszowskiej Gromady Zuchowej (RwGZ) „Leśne Bractwo”, obecnie jej opiekun, a także szef Zespołu Promocji i Informacji (ZPI) Hufca ZHP Rzeszów, prywatnie student

62

cerskiej jest wspólne ognisko z drużyną harcerską, do której zostaną one przekazane.

W życiu każdego zucha przychodzi taki dzień, że kończy on 3 klasę szkoły podstawowej, tym samym kończąc wiek, w którym przynależy się do gromady zuchowej.

Więc naturalnym staje się, że przejdzie on niedługo do drużyny harcerskiej.

Jeżeli oczywiścienie ma możliwości, aby było to ognisko obrzędowe w lesie, może być to zbiórka w terenie lub harcówce, ważne, aby byli na niej przedstawiciele przyszłej drużynyharcerskiej naszych zuchów, żeby mogli się oni nawzajem wstępnie poznać oraz zintegrować. Ja jednak z lat praktyki wiem, że przekazanie, które odbywa się w lesie podczas obrzędowego ogniska jest niezapomnianym wspomnieniem i poniżej opiszę taki schemat, jaki od lat jest praktykowany w moim środowisku.

Dla zucha jest to moim zdaniem drugi najważniejszy moment (pierwszy to złożenie Obietnicy Zucha) w jego życiu w gromadzie zuchowej i w sumie też ostatni. Zaś metodyka zuchowa i harcerską to dwie sąsiednie metodyki, które posiadają największe różnice między swoim sposobem działania oraz wychowywania. Dlatego warto wcześniej zacząć przygotowywać zuchy na te pewne zmiany (ale jak to zrobić to w sumie temat na osobny artykuł), a sam moment przekazania z gromady do drużyny otoczyć niezapomnianym obrzędem.

W drodze na miejsce ogniska odbywa się zawsze gra terenowa. Patrole na grę tworzone są z pomieszania zuchów i harcerzy, – co już jest pierwszym momentem do wspólnego poznania się.

Podczas gry patrole odnajduję punkty, na których są

Najlepszym sposobem na przekazanie zuchów do drużyny har-

63

64

zadania dla zuchów oraz harcerzy. Zadania dla zuchów zwykle opierają się na Prawie Zucha lub są podsumowaniem, które kończy realizację cyklu sprawności zespołowej. Zadania dla harcerzy są zwykle oparte na wiedzy i technikach harcerskich. Po dotarciu do miejsca ogniskowego odbywa się podsumowanie i jest ogłaszany zwycięski patrol, którego uczestnicy najlepiej wykonali zadania.

w drużynie harcerskiej (oczywiście z instrumentami metodycznymi dla harcerzy), co zuchom pokazuję, że gdy już będę harcerzami dalej będą mogli się doskonalić zdobywając sprawności i stopnie.

Wreszcie przychodzi czas na okolicznościową gawędę, która oparta jest zazwyczaj na motywie przemijania i tym jak szybko czas leci, a my sami dorastamy. Np. może ona brzmieć tak: „Nic nie może przecież wiecznie trwać…”, tak śpiewała kiedyś polska piosenkarka Anna Jantar, bo to poniekąd prawda.

Kiedyś po tej ziemi chodziły dinozaury, a dzisiaj już ich nie ma. W średniowieczu w tych okolicach żyli rycerze, tacy jak Zawisza Czarny, ale dzisiaj też już ich nie ma. Została o nich tylko pamięć. Wszystko ma swój początek i koniec… Tak jak we wrześniu rozpoczął się rok szkolny, tak teraz on już się kończy. Niektórzy jeszcze nie dawno zaczynali szkołę podstawową, gimnazjum czy szkołę średnią, a już są jej absolwentami. Czas leci nieubłaganie. Coś, co się kiedyś

Gdy już wszyscy uczestnicy dotrą na miejsce ogniskowe, rozpoczyna się ognisko obrzędowe. Podczas ogniska zuchy oraz harcerze mają szanse zaprezentować swoje umiejętności wokalne śpiewając swoje piosenki.

Zuchy dla harcerzy prowadzą wybrany pląs, a harcerze dla zuchów prowadzą zabawę w kręgu ogniskowym.

W trakcie trwania ogniska odbywa się przyznanie ostatnich sprawności i gwiazdek w kończącym się roku pracy oraz rozstrzygnięcie rywalizacji między szóstkowej.

Analogicznie dzieje się

65

rozpoczęło musi się też również skończyć. Tak też jest w naszym życiu zuchowo-harcerskim. Niedawno część z Was (można ew. wymienić imiona zuchów) przyszła dopiero do gromady, a dzisiaj już jesteście dzielnymi i dużymi, zuchami, które kończą 3 klasę szkoły podstawowej i po wakacjach rozpoczną naukę w 4 klasie, przez co kończy już się Was czas przynależności do gromady zuchowej, więc przed Wami ważna decyzja. Czy zechcecie kontynuować swoją przygodę i przejść do drużyny harcerskiej, aby zostać harcerzami?

i w powietrzu następuje przekazanie zucha z „krzesełka” zuchowego na „krzesełko” harcerskie, następnie drużynowy harcerzy wraz z przybocznym zanosi nowego harcerza do drużyny harcerskiej. Tam „nowy narybek” dostaję (próbne) barwy drużyny harcerskiej.

Gdy zostaną przeniesione już wszystkie zuchy, wszyscy wracają do wspólnego ogniska, które powoli zmierza już ku końcowi.

Jest to tylko schematyczny i ogólnikowy opis przekazania zuchów do drużyny harcerskiej, który może być inspiracją do modyfikowania na własne sposoby. Ale z własnego doświadczenia wiem, że jest on niezapomnianą chwilą w harcerskim życiu, bo tak właśnie od 12 lat w moim środowisku zuchy z 100 Rzeszowskiej Gromady Zuchowej „Leśne Bractwo” są przekazywane do 100 Rzeszowskiej Drużyny Harcerskiej. Sam przeżyłem takie niezapomniane przekazanie, a później „fundowałem” je moim zuchom, zaś młodsze zuchy, które obserwowały ten obrzęd

Po gawędzie nadchodzi moment na obrzęd przekazania zuchów do drużyny harcerskiej. Gromada zuchowa staję wtedy z jednej strony ogniska, a po przeciwnie stronie ustawia się drużyna harcerska.

Drużynowy wraz z przyboczną biorą na swoje ręce na tzw. „krzesełko” zucha, który ma zostać przekazany i idą z nim w stronę drużyny harcerskiej. W połowie tej drogi czekają na nich drużynowy harcerzy wraz z przybocznym

66

nie mogły się doczekać, kiedy to one za rok czy dwa zostaną przekazane do drużyny harcerskiej.W

67

Skarbiec inspiracji Kolonijna poczta zuchowa

phm. Izabela PyszkaWalczak Od 6 lat drużynowa GZ „Odkrywcy Nieznanych Lądów” Hufiec ZHP Łódź-Górna), wcześniej GZ „Bajkowy Świat”, z wykształcenia ekonomistka, obecnie studentka pedagogiki zainteresowana nurtamialternatywnymi.

Mama fantastycznych synów i żona fantastycznego męża.

68

Potrzebne będą: - karton techniczny A0, - kolorowe papiery, - biały papier, - klej, - markery.

„W koronie starego dębu zamieszkały sowy. Jest ich dokładnie tyle ile osób na naszej kolonii. Jeśli chcesz komuś przesłać wiadomość, włóż w dziób sowy, która należy do tej osoby, małą karteczkę z wiadomością - na pewno dotrze do adresata!“.

Z takim wprowadzeniem może pojawić się na letnim wyjeździe gromady Kolonijna Poczta Zuchowa.

Pomysł ten sprawdzi się także jako Lista Spraw, inny elementem obrzędowości (np. sposób na podsumowywanie dnia) lub miejsce, gdzie zuchy odbierają tajne wiadomości „napędzające“ fabułę kolonii.

Jeśli zdobędzie zuchowe serca, może stać się świetnym pretekstem do opanowania przez zuchy szyfrów.

69

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

70

W zależności od tematyki kolonii, tablica i kieszonki mogą być w innych kształtach.

Pomysłów na składanie orgiami (i nie tylko) można szukać tu: 1. Organizer w kształcie głowy zwierzątka: https://mavelo. pl/2018/01/kieszonka-organizer-przechowywania-drobiazgow/

1.

2. Serduszko origami z kieszonką: http://lubietworzyc. blogspot.com/2013/02/serce-origami-z-kieszonka.html 3. Koperta origami: https://www.youtube.com/ watch?v=BAuPgznr4Ak

2.

4. Kubeczek origami: „Origami.

Zabawy dla każdego“, Margaret van Sicklen, Agencja Wydawnicza Jerzy Mostowski, 2014, str. 92-93 (7 krok z formy czapka krasnala) Origami świetnie rozwija u dzieci małą motorykę, dokładność, cierpliwość i koncentrację!

3.

71

Skarbiec inspiracji Cykl sprawnościowy Ogrodnik

phm. Paulina Bąkowska Kierownik Referatu Zuchowego Chorągwi Białostockiej, za-ca komendanta 15 SzDHiZ „Płomień”, członek ZKK Hufca ZHP Białystok. Wcześniej drużynowa 15 BGZ „Świetliki”, 115 BGZ „Rajska Dolina” oraz namiestnik zuchowy Hufca ZHP Białystok

72

nawozów, szkodliwości używania środków ochrony roślin. Warte podkreślenia jest również znaczenie wyboru odpowiedniego miejsca o uprawy warzyw czy owoców (z dala od szosy, od dymiących kominów).

Zuchy zdobywając sprawność powinny znać przynajmniej 10 roślin ogrodowych, ich znaczenie dla człowieka i gospodarki, umieć posługiwać się prostymi narzędziami ogrodniczymi takimi jak grabie, motyka, łopata (niektóre proste narzędzia mogą sami wykonać na majsterce).

Drogi drużynowy, czy zastanawiasz się jak kształtować wśród swoich podopiecznych chęć dbania o otaczający nas świat? Chcesz, aby twoje zuchy czerpały radość z przebywania na łonie natury?

Mamy dla Ciebie propozycję!

Zrealizuj wraz ze swoją gromadą cykl sprawności zespołowej – ogrodnik.

W czasie hodowania roślin zuchy nauczą się systematyczności, odpowiedzialności za powierzoną pracę, sumienności (gdy nie podleją rośliny lub nie wyrwą chwastów, rośliny przestaną rosnąć i kwitnąć). Można zuchom zasugerować wybór roślin do hodowli innych niż te, jakie hoduje się w szkole, np. zioła.

Wspólnie odkryjcie tajemniczy świat roślin!

Przy realizacji sprawności „Ogrodnika” należy zwrócić uwagę na wiedzę na temat zastosowania odpowiednich

73

74

Propozycja zdobywania sprawności indywidualnych: • zielarka /zielarz • ptasia opiekunka/opiekun • hodowca kwiatów • zbieraczka/ zbieracz grzybów Cele realizowane podczas sprawności zespołowej: • Uświadomienie zuchom jak ważne są rośliny • Uświadomienie zuchom potrzeby zdrowego odżywiania • Nauczenie zuchów podstawowych czynności pielęgnacyjnych i ogrodniczych • Budowanie wśród zuchów więzi z naturą • Zapoznanie zuchów z pracą ogrodnika • Wzbogacanie słownictwa zuchów, w szczególności poznanie nowych nazw roślin • Rozwijanie sprawności manualnych wśród zuchów

75

Zbiórka I – Kim jest ogrodnik?

1. Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki 2. Gawęda – wizyta gościa na zbiórce Do zuchów przychodzi ogrodnik, który opowiada zuchom o swojej pracy, czym się zajmuje, dlaczego jest to ważne. W tym roku ma bardzo dużo pracy i prosi zuchy o pomoc przy pracy w ogrodzie. Przygotował również dla wszystkich prezenty (rękawiczki ochronne).

3. Pożyteczne prace wycieczka do ogrodu

76

Ogrodnik opowiada zuchom jakie rośliny znajdują się w jego ogrodzie, pokazuje jakich narzędzi używa, tłumaczy zuchom co to są „chwasty”. Następnie odbywa się wspólne pielenie ogródka oraz podlewanie roślin.

A ja wiem żabki tańczą (klaśnięcie) sialalalala (klaśnięcie) sialalalala (klaśnięcie) sialalalala Wszystkie żabki tańczą (klaśnięcie) sialalalala I tylko kum, kum, kum Inne zwierzątka: łaciata krówka – mu, mu; różowa świnka – chrum chrum; polarna foczka –yy

4. Pląs Zuchy w ramach podziękowania ogrodnikowi uczą go pląsu pt. „Zakumkała żabka”

Stajemy w kręgu i śpiewając pokazujemy kolejne gesty: przy „kum kum” pokazujemy „żabki” dłońmi; przy „mu mu” pokazujemy ruch dojenia krowy, Przy “sialalalala” stajemy bokiem do kręgu raz lewą, raz prawą nogą i machamy rękami.

5. Powrót do miejsca zbiórki 6. Obrzędowe zakończenie zbiórki Zadanie między zbiórkowe – każdy zuch ma zadanie, aby w domu posadzić wybraną roślinę doniczkową oraz ją pielęgnować.

Załączniki: „Zakumkała żabka” Kum kum zawołała zielona żabka Kum, kum zawołała żabka Kum kum zawołała zielona żabka Zawołała ona kum, kum, kum

77

Zbiórka II – Jakie owoce i warzywa rosną w ogrodzie?

1. Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki 2. Gawęda Wiersz pt. „Na straganie”: tekst wiersza zapisany jest na dużym arkuszu papieru, który jest pocięty na kawałki, zadaniem zuchów jest odnaleźć wszystkie elementy i ułożyć je razem.

3. Majsterka Z przygotowanych wcześniej owoców i warzyw (obrane i pokrojone na kostki) zuchy w szóstkach tworzą wspólnie sa-

78

Gawęda

łatkę według własnego pomysłu. Następnie z reszty owoców i warzyw wykonujemy owocowo-warzywne ludziki przy pomocy wykałaczek. Po zakończonej pracy odbywa się oglądanie prac i wspólna degustacja przygotowanych sałatek.

Jan Brzechwa Na straganie Na straganie w dzień targowy Takie słyszy się rozmowy: – Może pan się o mnie oprze,

Pan tak więdnie, panie Koprze.

4. Gry i ćwiczenia Zuchy pracując w szóstkach odgadują zagadki dotyczące owoców i warzyw.

– Cóż się dziwić, mój Szczypiorku, Leżę tutaj już od wtorku!

Rzecze na to Kalarepka: – Spójrz na Rzepę – ta jest krzepka!

5. Piosenka Nauka piosenki pt. „Witaminki, witaminki” 6. Gry i ćwiczenia Zuchy w szóstkach wymyślają zasady higieny podczas jedzenia (np. zawsze przed jedzeniem myjemy dokładnie ręce z mydłem). Wszystkie pomysły zapisujemy na szarym papierze. Na koniec zuchy odrysowują swoją rękę na arkuszu i obiecują, że będą tak czynić.

Groch po brzuszku Rzepę klepie: – Jak tam, Rzepo?

Coraz lepiej?

– Dzięki, dzięki, panie Grochu, Jakoś żyje się po trochu,

7. Obrzędowe zakończenie zbiórki

– A to feler – Westchnął Seler.

Załączniki:

Burak stroni od Cebuli, A Cebula doń się czuli:

Lecz Pietruszka – z tą jest gorzej: Blada, chuda, spać nie może.

79

– Mój Buraku, mój czerwony, Czybyś nie chciał takiej żony?

Zagadka 1. Ładnie pachnie żółta skórka, Kwaśny mają smak. Zawierają witaminy, Wiemy, że to są … odp. cytryny

Burak tylko nos zatyka: – Niech no pani prędzej zmyka, Ja chcę żonę mieć buraczą, Bo przy pani wszyscy płaczą.

Zagadka 2.

Czerwieni się ze wstydu.

Dojrzewa na słonku.

Wśród zielonych listków wisi na ogonku. odp. pomidor

– A to feler – Westchnął Seler.

Naraz słychać głos Fasoli: – Gdzie się pani tu gramoli?!

– Nie bądź dla mnie taka wielka! – Odpowiada jej Brukselka.

Zagadka 3.

Niedaleko od drzewa pada, każdy je z ochotą zjada.

Okrąglutkie i rumiane, W szarlotce podawane. odp. jabłka

– Widzieliście, jaka krewka! – Zaperzyła się Marchewka.

– Niech rozsądzi nas Kapusta!

– Co, Kapusta?! Głowa pusta?!

Zagadka 4.

Te owoce – jesienią, latem ani wiosną, o żadnej porze, na wierzbie – nie rosną. odp. gruszki

A Kapusta rzecze smutnie: – Moi drodzy, po co kłótnie, Po co wasze swary głupie, Wnet i tak zginiemy w zupie!

Zagadka 5.

Czerwone, pachnące, słonkiem malowane..

Przyniosę ich z lasu w lecie cały dzbanek odp. poziomki

– A to feler – Westchnął Seler.

Zagadki o warzywach i owocach:

80

Zagadka 6.

Jestem większa od poziomki i rosnę w ogrodzie Z cukrem i śmietaną chciałbyś jeść mnie co dzień. odp. truskawki

Zagadka 11.

Taka jest z natury wścibska, że nam z oczu łzy wyciska.

Od „C” nazwę swą zaczyna, lecz to nie cytryna. odp. cebula

Zagadka 7.

Dobra gotowana i dobra surowa, choć nie pomarańcza, jest pomarańczowa.

Kiedy za zielony pochwycisz warkoczyk i pociągniesz mocno, wnet z ziemi wyskoczy. odp. marchewka

Piosenka: „Witaminki, witaminki” Spójrzcie na Jasia, co za chudzina, słaby, mizerny, ponura mina, a inny chłopcy silni jak słonie, każdy gra w piłkę lepiej niż Boniek. (mówione) dlaczego Jasio wciąż mizernieje, bo to głuptasek, witamin nie je

Zagadka 8.

Rosną na zagonkachpod zielonym krzakiem.

A jesienią po wykopkach zjemy je ze smakiem. odp. ziemniak

ref.: Witaminki witaminki, dla chłopczyka i dziewczyki, wszyscy mamy dziarskie minki, bo zjadamy witaminki.

Zagadka 9.

Mały krasnoludku, wyrosłeś w ogródku. Jesteś smakołyczek, choć szczypiesz w języczek. odp. rzodkiewka

Wiśnie i śliwki, ruda marchewka, grusza, pietruszka i kalarepka, smaczne porzeczki, słodkie maliny, to wszystko właśnie są witaminy. (mówione) Kto chce być silny zdrowy jak ryba musi owoce jeść i warzywa

Zagadka 10.

Zielone łódeczki, a w łódkach kuleczki,gdy się ugotują, każdemu smakują. odp. kukurydza

MNIAM! MNIAM

81

Zbiórka III – W wielkim ogrodzie 1. Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki 2. Gawęda Zuchy z zamkniętymi oczami słuchają nagrania, w którym słychać różne dźwięki obecne w ogrodzie. Następnie zuchy wypowiadają się jakie dźwięki rozpoznały.

3. Zwiad Wycieczka gromady do ogrodu botanicznego ew. pobliskiego parku. Gromada na wycieczkę zabiera ze sobą atlas roślin, w którym podczas

82

podziwiania różnych roślin sprawdza ich nazwy oraz drużynowy czyta ich opis.

4. Powrót na miejsce zbiórki i powtórzenie piosenki pt. ”Witaminki, witaminki” 5. Majsterka Każdy zuch rysuje roślinę, która mu się najbardziej spodobała, a następnie wykleja ją za pomocą bibuły.

6. Obrzędowe zakończenie zbiórki Zadanie między zbiórkowe – każdy zuch na następną zbiórkę ma przynieść wybraną znalezioną roślinę oraz dowiedzieć się jaką ma nazwę.

Drużynowy przypomina zuchom, aby szanować przyrodę i nie zrywać roślin, które rosną.

83

Zbiórka IV – Czy rośliny są pożyteczne i co to są witaminy?

1. Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki 2. Gawęda Drużynowy zadaje zuchom pytanie “Czy wiecie co to są witaminy?”, “Czy wiecie, gdzie możemy je znaleźć?”. Każdy zuch wypowiada na ten temat własne zdanie.

3. Gry i ćwiczenia W miejscu zbiórki porozkładane są literki: A, B, C, E. Zadaniem każdej szóstki jest odnaleźć cztery literki i koper-

84

tę swojej szóstki. Następnie drużynowy wyjaśnia zuchom, że są to nazwy witamin i czyta znaczenie każdej z nich.

Zadaniem każdej szóstki, po odczytaniu informacji o danej witaminie, jest na brystolu wokół litery nakleić odpowiednie obrazki warzyw i owoców znajdujących się w kopercie.

owoc np. ananas. Wtedy dzieci, które posiadają ten znaczek wstają i zamieniają się miejscami. Jeśli pada hasło „sałatka owocowa” wszyscy w dowolny sposób zamieniają się miejscami.

6. Majsterka Każdy zuch wykorzystując przyniesioną roślinę tworzy kartkę do wspólnego zielnika gromady, pamiętając o podpisaniu swojej rośliny. W trakcie pracy w tle leci piosenka pt. „Witaminki, witaminki”. Następnie każdy zuch przedstawia gromadzie efekty swojej pracy, drużynowy zbiera wszystkie prace i składa w jeden zielnik.

Po zakończonej pracy zuchy zastanawiają się czy rośliny są pożyteczne np. dostarczają witamin, mają nektar potrzebny dla pszczółek, aby zrobić miód itp.

4. Gry i ćwiczenia Gra prawda/fałsz. Drużynowy czyta stwierdzenia dotyczące wcześniej omówionych witamin - zuchy z gromady muszą określić, czy zdanie jest prawdziwe czy fałszywe stając przy kartce z napisem PRAWDA lub FAŁSZ. 5. Gry i ćwiczenia Zabawa w “Sałatkę owocową”.

Dzieci siadają na krzesłach/ na podłodze, tworząc koło.

Odliczają kolejno od 1 do 5, a drużynowy przypisuje każdemu numerkowi jakiś owoc np.

1 to gruszka, 2 to jabłko, 3 to banan, 4 to pomarańcze, 5 to ananas. Dla ułatwienia można rozdać obrazki owoców.

7. Obrzędowe zakończenie zbiórki Zadanie między zbiórkowe: - na następną zbiórkę zuchy przynoszą wyhodowane przez siebie rośliny.

Osoba prowadząca staje na środku kręgu i wymienia jakiś

85

Załączniki: Informacje o witaminach: Witamina A Dzięki niej rośniesz i dobrze widzisz. Najwięcej jest jej w marchwi, papryce i sałacie.

Najlepiej spożywać ją w surówkach z dodatkiem oliwy.

Witaminy z grupy B (jest ich kilka: B1, B2, B6, PP) Dzięki nim dobrze działa twój układ nerwowy. Najwięcej jest w czereśniach, brukselkach, orzechach.

Witamina C ma kwaśny smak i znajduje się w surowych warzywach i owocach: cytrynach, jabłkach, malinach, truskawkach, porzeczkach, śliwkach, pomarańczach, natce pietruszki, kapuście i rzodkiewkach. Witamina C chroni Cię przed katarem i przeziębieniem.

Witamina E Ułatwia przyswajanie i wykorzystanie pokarmu przez Twój organizm. Dzięki witaminie E masz dużo siły do zabawy z

86

innymi dziećmi. Najwięcej jest jej w ziarnach zbóż, nasionach słonecznika, orzechach i śliwkach.

6. Witamina C chroni przed katarem

Warzywa i owoce zawierają też dużo składników mineralnych (potas, sód, żelazo, magnez, wapń, fosfor). Chronią Twój organizm przed przemęczeniem, bólem głowy, utratą apetytu. Najwięcej z nich znajduje się w sałacie, fasoli, ziemniakach, pomidorach, gruszkach, śliwkach, bananach, winogronach i czereśniach.

8. Witaminy są niezdrowe

7. Witamina E znajduje się w orzechach

9. Witaminy należy jeść codziennie

Twierdzenia do gry prawda/fałsz 1. Witamina A pomaga nam dobrze widzieć 2. Najwięcej witaminy A jest w marchewce 3. Witamina B jest w brukselkach 4. Witamina C ma słodki smak 5. Witamina C jest w cytrynie

87

Zbiórka V – Jestem ogrodnikiem!

1. Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki 2. Gawęda Na zbiórkę ponownie przychodzi poznany przez zuchy ogrodnik. Słyszał, że dzieci dowiedziały się już wszystkiego o roślinach i pracy w ogrodzie.

Prosi, aby każdy zuch zaprezentował swoją własną roślinkę.

3. Gry i ćwiczenia Ogrodnik wręcza każdej szóstce cztery koperty. W każdej z nich znajduje się zadanie do

88

wykonania. Gość chce sprawdzić, czy zuchy są już gotowe, aby otrzymać sprawność.

Zadania: Stworzenie plakatu na temat witamin znajdujących się w warzywach i owocach Wykonanie jednego narzędzia, które jest niezbędne w pracy ogrodnika Przygotowanie scenki na temat jednej wybranej zasady, którą trzeba przestrzegać podczas pracy w ogrodzie Wymyślenie własnego pląsu/ piosenki na temat poznanych roślin

zbiórki Podziękowanie oraz pożegnanie się z gościem.

Opracowanie: phm. Paulina Bąkowska pwd. Izabela Krzywosz

Następnie odbywa się wspólne przedstawienie efektów pracy każdej szóstki.

4. Piosenka Ogrodnik prosi zuchy o nauczenie go piosenki, której nauczyły się podczas zdobywania sprawności. Zuchy śpiewają piosenkę pt. „Witaminki, witaminki” 5.Krąg parady Nadanie przez ogrodnika zdobytej sprawności zespołowej.

6. Obrzędowe zakończenie

89

Piosenka

phm. Paulina Bąkowska Kierownik Referatu Zuchowego Chorągwi Białostockiej, za-ca komendanta 15 SzDHiZ „Płomień”, członek ZKK Hufca ZHP Białystok. Wcześniej drużynowa 15 BGZ „Świetliki”, 115 BGZ „Rajska Dolina” oraz namiestnik zuchowy Hufca ZHP Białystok

90

1. Maszerujmy raz i dwa polną drogą i górami.

Zabierz plecak, okulary i zaśpiewaj razem z nami.

2. Maszerujmy raz i dwa brzegiem morza i szlakami.

Zabierz kompas i kanapki, ruszaj w drogę razem z nami

Ref: Marsz,marsz, marsz, noga lewa, noga prawa.

Marsz, marsz, marsz, to dopiero jest zabawa.

91

92

Lato 1. Lato pachnie lasem, lato to ptaków głosy, lato to na polach zbóż szumiące kłosy.

2. Lato ciepłe lato, lato to piękne plaże, lato to wyprawy pełne nowych wrażeń.

93

Sprawność indywidualna Sprawności indywidualne na obozie zuchowym

phm. Joanna Hepner Drużynowa 18 Staromiejskiej Gromady Zuchowej „Kolorowe Nutki”. Pedagog, pracuje w żłobku działającym według metody Montessori, fanka Planu Daltońskiego, którego elementy stosuje w pracy z zuchami.

94

Na kursach metodycznych, mówią nam, że obóz jest podsumowaniem roku harcerskiego, naszą wisienką na torcie.

I prawdą jest, że przez cały rok na zbiórkach, rajdach i biwakach, nie spędziłaś/ eś tyle czasu z zuchami co spędzisz na obozie. Ten czas możesz bardzo dobrze wykorzystać nie tylko podczas wspólnych aktywności, ale też w pracy indywidualnej z zuchami przy pomocy prób na sprawności indywidualne.

1 Krok pierwszy – cele Wyznacz główne cele, które chcesz aby osiągnęły Twoje zuchy po zdobyciu sprawności. To Ty znasz najlepiej swoich podopiecznych. Wiesz jakie mają umiejętności, zainteresowania, braki. Wiesz jakie sprawności już zdobyli i o jakich marzą.

Cele wypisane? Dobierz do nich sprawności, tak żeby ich wymagania zakładały osiągnięcie umiejętności i wiedzy o które Ci chodzi. W zależności od długości obozu, ilości zuchów i kadry wybierz ile sprawności zaproponujesz zuchom. Ja na czternaście dni i około trzydzieści zuchów przygotowuję dziesięć sprawności.

A jest to rodzaj sprawności z którymi wielu drużynowych, nawet tych z długim stażem, ma problemy, bo jakoś tak, no nie działają. Przedstawię Ci sposoby, które ja stosuję i wypracowałam je w mojej gromadzie.

95

motywacji do zdobywania sprawności u zuchów.

Nieprzypadkowo nazywamy te sprawności indywidualnymi.

Zdobywanie ich całą grupą to jak zdobywanie sprawności zespołowej, no i znajdzie się jakiś maruder który zbojkotuje zdobywanie w ten sposób sprawności. Pozwól swoim zuchom samodzielnie podjąć decyzję i wybrać sprawność, która będzie im odpowiadać.

2 Krok drugi – forma Jeżeli nie będzie atrakcyjna dla zucha, to nie będzie on zdobywał sprawności.

W mojej gromadzie najlepiej sprawdzają się tzw. „Karty Sprawności Indywidualnych” jest to karta z wypisanymi zadaniami, które ma wykonać zuch. Kiedy zbierze podpisy pod wszystkimi zadaniami, kończy zdobywać sprawność.

Karta z wypisanymi zadaniami i podpisami po wykonaniu zadań musi być przejrzysta i czytelna dla dzieci. Dobrze przygotowana karta wprowadza spokój w zdobywanie sprawności, bo wszystkie zasady są jasne, wiadomo co trzeba zrobić. W formie zdobywania sprawności można popełnić bardzo dużo błędów, które skutkują brakiem

3 Krok trzeci – zadania W oparciu o wymagania sprawności stwórz zadania dla swoich zuchów. Uwzględnij wiek, umiejętności i staż zuchowy Twoich obozowiczów. Pamiętaj o różnorodności. Zdradzę Ci też kilka trików,

96

o bezpieczeństwie! Wszystkie zadania muszą być przemyślane i przygotowane tak, żeby były bezpieczne dla Twoich zuchów.

z których korzystam i dzięki, którym nawet mało chętne zuchy zdobywają sprawności indywidualne.

• Jedno zadanie jest plastyczne • Jedno zadanie jest krzyżówką, rebusem, wykreślanką, itp.

• Jedno zadanie każdy zuch uczestniczący w zajęciach na obozie wykona podczas zajęć.

4

Na moich kartach jest zwykle około 6 zadań i trzymam się tych trzech punktów niezależnie od rodzaju sprawności.

Krok czwarty – przygotowanie przestrzeni do realizacji zadań Nad tym musisz się dobrze zastanowić. Sprawdź jakie zadania wybrałeś dla zuchów. Na obóz musisz zabrać wszystkie potrzebne materiały do ich wykonania. Jeśli zaplanowałaś/eś zdobywanie Mistrza/ Mistrzynię Kometki to musisz zabrać lotki i rakiety do badmintona, jeśli masz w planach Sobieradka spakuj tkaniny, igły i nici, guziki. Musisz mieć wszystko!

Dzięki tym kilku trikom mogę dotrzeć do większej grupy zuchów i w karcie każdy zuch znajdzie coś dla siebie. Zadanie, które zrealizujemy wszyscy podczas obozu sprawia, że łączysz fabułę lub życie obozowe ze sprawnością, co daje nam ciąg logiczny, który również zachęca dzieci do realizacji próby. Pamiętaj

97

Krok piąty – motywowanie do zdobywania sprawności

Wyznacz jedną osobę z kadry jako opiekuna prób na sprawności indywidualne, ale uważaj bo jest to funkcja na którą trzeba poświęcić dużo czasu. Taka osoba powinna dbać o materiały przeznaczone do zdobywania sprawności i miejsca wyznaczone na zadania. Powinna też pomagać zuchom kiedy napotkają jakąś trudność i poproszą ją o pomoc. Wszystko co może zrobić zuch, zostaw jemu. Na obozowisku wyznacz miejsce, z którego zuchy będą mogły pobrać potrzebne materiały i sprzęty do zdobywania sprawności, oraz wyznacz miejsca do wykonywania zadań, które potrzebują specjalnej przestrzeni np. boisko, stolik do malowania itp.

Mam nadzieję, że wszyscy się zgodzą, że motywacja wewnętrzna jest najlepsza i zuch zapalony do zdobywania sprawności indywidualnej zdobędzie każdą, którą mu podsuniemy. Niestety część zuchów powinniśmy motywować do zdobywania sprawności różnymi metodami.

Najlepszym sposobem według mnie jest metoda na „mistrza”, w końcu nie bez powodu to słowo znajduje się w nazwie wielu sprawności indywidualnych. Staram się stworzyć w moich podopiecznych takie przekonanie, że jeżeli sobie z czymś nie radzisz, to poproś o pomoc mistrza tej czynności, a jak go znaleźć?

A no sprawdzić na mundurze czy ma on znaczek sprawności mówiący o tym, że zdobył już potrzebne umiejętności do wykonania danej czynności lub zadania. Dopiero kiedy mistrz nie poradzi sobie z pomocą, zuchy przychodzą po pomoc do druhny.

A teraz ręka do góry kto chce

5 98

być mistrzem w wybranych przez siebie dziedzinach? :) Przy tej metodzie trzeba zabrać ze sobą zapas sprawności, tak żeby po zdobyciu jej zuch mógł ją od razu przyszyć do rękawa i być mistrzem.

Kolejnym ważnym motywatorem dla zuchów jest jasność celów. W kroku pierwszym je wyznaczałaś/eś, nie ma żadnej przeszkody w tym, żeby podzielić się nimi z zuchami. W końcu nie zdobywamy sprawności dla znaczka tylko dla nowych umiejętności.

Zuchy świetnie to rozumieją, a przedstawione im cele pomagają im wybrać sprawności w których będą mogli lepiej się rozwijać czyli stawać coraz lepszym.

szone były wszystkie karty oraz duże znaczki sprawności no i cele. Na każdej ciszy poobiedniej znajdą się tam zuchy, może ją oglądać bez problemu nawet 10 osób na raz no i starczy jedna na cały obóz.

Można ją też pięknie przystroić lub wykonać w stylu pasującym do tematu obozu przez co logiczne połączenie będzie oczywistsze dla zuchów.

Nadawanie sprawności na apelu czyli moment w którym wszystkie oczy zwrócone są na naszego zucha a on dumny jak paw przyjmuje brzemię jakim jest bycie mistrzem. Po apelu warto pogratulować zuchowi, inne zuchy też szybko się tego nauczą, a jest to bardzo miłe i motywujące dla wszystkich.

Dostępność sprawności i łatwość wyboru pomaga tym oporniejszym zuchom. Kiedyś dawno temu miałam w gromadzie segregator z kartami na sprawności indywidualne.

Do niego zawsze była kolejka, dzieci oglądały go po pięć zuchów na raz, przez to szybko się niszczył. Dobrym rozwiązaniem była specjalna tablica na obozie, na której wywie-

Natychmiastowa gloryfikacja trudów czyli otrzymywanie znaczka sprawności zaraz po zdobyciu sprawności.

To kolejny powód dla którego warto wziąć zapas sprawności na obóz. Jeśli zuch dostanie emblemat we wrześniu po obozie to zdobywanie sprawności nie smakuje już tak dobrze. Dodatkowo zu-

99

100

chy są w takim etapie rozwoju intelektualnego, że potrzebują konkretów, nie abstrakcji, jak nie dostanie do ręki sprawności to ona nie istnieje.

No i można stosować metodę „na mistrza”.

zuchów! Ja jako zuch kochałam sprawność milczka.

Nigdy jej nie zdobyłam, ale rozmowy o niej, o tym kto się jak wygadał, ile to milczał, jak wyglądało kończenie zdawania sprawności i jakie śmieszne sytuacje i trudności miały inne dzieciaki podczas próby sprawiała, że wszyscy na obozie chcieliśmy ją zdobywać. Emocje sięgały zenitu. No to jak miałabym nie pozwolić na takie przeżycia moim zuchom? Tłumaczę moim podopiecznym, że nie ma takiej sprawności, ale jeśli chcą to możemy zrobić próbę milczenia. I chcą. Zawsze.

Bo najlepiej uczymy się jeśli towarzyszą nam dobre emocje. A mowa jest srebrem, a milczenie złotem i milczenia też trzeba się nauczyć.

A jeśli nadal zuch nie chce zdobywać żadnej sprawności?

Porozmawiaj z nim, może nie znalazł nic dla siebie? A może chciałby którąś zdobyć ale jakieś zadanie mu nie pasuje i możecie je dla niego zmienić?

Ostatecznie może też po prostu nie chcieć, więc nie ma co przymuszać zucha.

Przygotowałaś/eś sprawności najlepiej jak się dało, zuchy je zdobywają, wszystko pięknie się toczy, aż tu nagle przychodzi zuch i mówi, że on chce zdobywać „milczka”.

Czy w waszym środowisku też są popularne? Co wtedy zrobić? Pozwolić zuchowi wzmocnić go, zachęcić tym do zdobywania innych sprawności? Czy powiedzieć, że nie ma dla zuchów takiej sprawności?

Bądź otwarta/y na potrzeby

101

Sprawność indywidualna Meteorolog

phm. Joanna Hepner Drużynowa 18 Staromiejskiej Gromady Zuchowej „Kolorowe Nutki”. Pedagog, pracuje w żłobku działającym według metody Montessori, fanka Planu Daltońskiego, którego elementy stosuje w pracy z zuchami.

102

Meteorolog

1.Mam swoją ulubioną porę roku, narysowałem/am ją.

Podpis druha/druhny: 2. Znam przysłowie o pogodzie, napisałem/am jedno z nich..

Podpis druha/druhny:

103

Meteorolog

3. Przeprowadziłem/am jeden pląs lub zabawę związaną z pogodą na zbiórce.

Nazwa pląsu:

4. Wykonałem/am kalendarz pogody, w którym będę zapisywać swoje obserwacje meteorologiczne przez 3 dni.

Kalendarz zaprezentowałem/am na zbiórce.

Oto przykładowy dzień:

Podpis druha/druhny:

104

Meteorolog

1. Dowiedziałem/am się jak powstają niektóre opady i zjawiska pogodowe, narysowałem/am ich symbole.

burza

śnieg

grad

Podpis druha/druhny: 2. Znam dwa przysłowia o pogodzie, narysowałem/am ich treść

Podpis druha/druhny:

105

Meteorolog

3. Wiem do czego służą podane urządzenia. Pokolorowałem jednym kolorem urządzenie i jego funkcję.

Barometr

Bada ilość opadu

Terometr

Pokazuje wartość ciśnienia

Wiatromierz

Wskazuje temperaturę

Deszczomierz

Bada siłę wiatru

Podpis druha/druhny: 4. Ułożę rebus o pogodzie.

Podpis druha/druhny:

106

Meteorolog

4. Wykonałem/am kalendarz pogody, w którym będę zapisywać swoje obserwacje meteorologiczne przez 3 dni.

Kalendarz zaprezentowałem/am na zbiórce.

Oto przykładowy dzień.

Podpis druha/druhny:

107

Meteorolog

1. Znam przyrządy do określania pogody.

Narysowałem/am kilka.

Podpis druha/druhny: 2. Wykonałem/am plakat związany ze zjawiskami pogodowymi, zaprezentowałem/am go zuchom na zbiórce.

Podpis druha/druhny: 3. Oglądam prognozę pogody w telewizji, znam sposoby jej prezentacji, zaprezentowałem/am zuchom pogodę na następny dzień.

Data prezentacji: Podstawowe informacje pogodowe (temperatura, opady itp.): Podpis druha/druhny:

108

Meteorolog

4. Potrafię wyjaśnić pojęcia: Wyż: Niż: Front: Podpis druha/druhny: 5. Dowiedziałem/am się jak powstają niektóre opady i zjawiska pogodowe, narysowałem/am ich symbole.

grad

deszcz

109

tęcza

burza

mgła Podpis druha/druhny: 6. Wykonałem/am własny przyrząd do mierzenia wiatru, przyniosłem/am go na zbiórkę.

Podpis druha/druhny:

110

111

Z teki metodyka Ewaluacja programu na horyzoncie

Aleksandra Sławińska Poprzednio przyboczna i drużynowa 22 Kieleckiej Gromady Zuchowej „Księżycowe Biedronki” , obecnie namiestnik zuchowy w Hufcu Kielce- Południe. Prywatnie zakochana po uszy w swoim psie studentka psychologii w zarządzaniu w Akademii LeonaKoźmińskiego w Warszawie.

112

3 rzeczy:

Rok harcerski powoli dobiega końca. Z pewnością wykonaliście niesamowicie dużo pracy przy przygotowaniu wszystkich zbiórek i wyjazdów dla zuchów ze swojej gromady. A co gdy to wszystko się już skończy? Co zrobić po ostatnim spotkaniu z zuchami w danym roku harcerskim? To proste - ewaluację programu! Dobrze wiem, że dużo osób na samą myśl o tym ma dreszcze, albo uważa, że to niepotrzebne.

Nic bardziej mylnego!

Przede wszystkim od programu - musimy mieć co analizować, dlatego potrzebujemy programu pracy gromady, który napisaliśmy we wrześniu.

Później przyda się kartka i długopis (albo komputer) – wszystkie przemyślenia i wnioski należy zapisać, aby móc do nich w każdej chwili wrócić. Ewaluacja, z której potem nie skorzystamy, nie ma sensu…

Ważna jest też obecność kadry, a w szczególności tych osób, które współtworzyły program lub/i będą brać udział w tym procesie w nadchodzącym roku - jako drużynowi z pewnością nie piszecie programu zupełnie sami. Osoby, które pisały z Wami program i realizowały go będą wiedzieć, co się udało a co nie. Warto również zaangażować osoby, które dopiero będą taki program współtworzyć, by mogły wykorzystać wnioski z ewaluacji.

Ewaluacja pozwala spojrzeć z perspektywy czasu na to, co się wydarzyło, znaleźć mocne i słabe strony podjętych działań oraz uchronić przed popełnianiem tych samych błędów.

Od czego zacząć?

Do przeprowadzenie dobrej ewaluacji niezbędne są

Wszystko gotowe?

No to zaczynamy!

113

Pytania pomocnicze

Informacje ogólne

Ewaluacja programu to nic innego jak analiza i porównanie tego, co zostało zaplanowane, do tego jak wyglądało to w rzeczywistości a potem wyciągnięcie z tego wniosków.

Poniżej znajdziecie pytania, na które spróbujcie odpowiedzieć analizując kolejne elementy programu pracy.

• Czy miejsce działania gromady się nie zmieniło?

• Wynikły jakieś komplikacje w związku z datą i godziną zbiórek?

• Czy zmienił się skład kadry gromady?

• Czy każdy wywiązywał się ze swoich obowiązków?

W jaki sposób?

• Czy pojawiły się problemy z jakimiś obowiązkami – kogoś przerósł jego zakres zadań do wykonania, a może okazało się, że nie da się wykonywać jakiś obowiązków jednocześnie?

• Czy każdy członek kadry ukończył zaplanowane kursy?

Pytania, które są podane, to pytania pomocnicze. Każdy program jest troszeczkę inny, dlatego dostosujcie je do siebie. Możecie zarówno coś dodać, jak i zrezygnować z tego pomysłu. Najważniejsze jest, by dokładnie przeanalizować każdy element programu.

114

z drużynami harcerskimi?

Na lepsze? Na gorsze?

Wynikły w związku z tym jakieś problemy?

• Czy nie zabrakło stosowania jakiegoś elementu Harcer- skiego Systemu Wychowa wczego podczas pracy gromady?

• Czy mocne strony z analizy SWOT wciąż istnieją? (przeanalizujcie każdy punkt analizy osobno) • Czy udało się przekształcić słabe strony w mocne? (przeanalizujcie każdy punkt analizy osobno) • Czy w ciągu roku szanse się nie zmieniły?

A zagrożenia? (przeanalizujcie każdy punkt analizy osobno)

Charakterystyka gromady • Czy nastąpiła zmiana liczebności gromady?

• Czy zmieniła się jakoś obrzędowość?

• Czy pomysł na obrzędo wość, który miał być wprowadzony się przyjął?

• Czy zuchy zgłosiły jakieś zapotrzebowanie na element obrzędowości?

Czegoś im brakowało?

• Czy wciąż jest zachowany ciąg wychowawczy?

Czy jakaś drużyna się rozpadła?

• Czy wszystkie zuchy przeszły do drużyny harcer- skiej? Czy ktoś zrezygnował z członkostwa zanim przeszedł obrzęd przekazania?

• Czy zmieniła się współpraca

115

Cele

Harmonogram

• Czy każdy cel został zrealizowany? W jakim stopniu? (przeanalizujcie każdy cel osobno) • Czy jakiegoś celu zabrakło podczas roku harcerskiego?

• Czy jakiś cel był zbędny?

• Czy wszystkie zbiórki się odbyły?

• Czy odbyły się zgodnie z planem?

• Czy każdy cykl został zrealizowany?

• Czy wynikły jakieś trudności w związku z realizacją harmonogramu?

• Co się udało Wam zrealizować?

• Co się nie udało i można poprawić? W jaki sposób?

116

Podsumowanie i wnioski Wszystkie odpowiedzi zapisujcie, a później przychodzi czas na ich przeanalizowanie. Pomyślcie o tym co udało Wam się najlepiej? Może warto powtórzyć coś w przyszłym roku? A jeśli coś Wam nie wyszło, to jak można uniknąć takich sytuacji w przyszłości?

Co można usprawnić? W jaki sposób?

Na koniec nie zostaje już nic innego, jak zapisanie tych wniosków i wykorzystanie ich przy pisaniu kolejnego programu!

Powodzenia!

Jeśli macie problem z ewaluacją programu, zgłoście się do programowca swojego szczepu lub hufca, namiestnika, opiekuna gromady lub każdego innego, bardziej doświadczonego instruktora.

Oni z pewnością udzielą Wam pomocy.

117

Z teki metodyka Obietnica Zuchowa

phm. Paulina Bąkowska Kierownik Referatu Zuchowego Chorągwi Białostockiej, za-ca komendanta 15 SzDHiZ „Płomień”, członek ZKK Hufca ZHP Białystok. Wcześniej drużynowa 15 BGZ „Świetliki”, 115 BGZ „Rajska Dolina” oraz namiestnik zuchowy Hufca ZHP Białystok

118

nością zespołową. Podczas każdego obrzędu zuch składający obietnicę powinien wyrazić chęć i zgodę do niej przystąpienia oraz wykazać się znajomością punktów prawa zucha.

Wyjazd z gromadą na kolonię zuchową, wiąże się z wieloma przygotowaniami. Oprócz tego, że głównym celem kolonii jest podsumowanie minionego roku, planując wyjazd warto pomyśleć o zorganizowaniu obietnicy dla zuchów gotowych, aby do niej przystąpić.

Planując obietnicę należy zastanowić się nad formą, miejscem oraz czy reszta gromady jest obecna przy obietnicy zuchowej. Forma jaką wybierze drużynowy jest dowolna należy jednak pamiętać, że

Zainspiruj się! - zadania dotyczące punktów prawa zucha 1. Zuch kocha Boga i Polskę • pokolorowanie godła/flagi Polski • ułożenie puzzli (mapa Polski) • wypełnienie luk w tekście pierwszej zwrotki hymnu Polski • segregacja odpadów – wrzucenie śmieci do odpowiednich pojemników

obietnica zuchowa jest bardzo ważnym wydarzeniem dla każdego zucha i warto, aby zawierała element tajemnicy, była niezapomniana i wyjątkowa

2. Zuch jest dzielny • wypicie soku z cytryny zjedzenie kawałka cytryny z uśmiechem • wykonanie zadania, które sprawia trudność dla danego zucha • przejście toru przeszkód z zawiązanymi oczami,

- kolonia zuchowa jest więc idealnym miejscem.

Warto również temat przewodni obietnicy podczas wyjazdu połączyć z jego fabułą i obecnie zdobywaną spraw-

119

na podstawie instrukcji drużynowego • odgadywanie jakie przedmioty znajdą się w woreczku z zamkniętymi oczami 3. Zuch mówi prawdę • napisanie/narysowanie na karteczce momentu, kiedy ostatnio zuch składający obietnicę skłamał • wytłumaczenie dla młodszych zuchów, dlaczego należy mówić prawdę • gra prawda/fałsz (drużynowy czyta dla zucha twierdzenia np. dotyczące jego gromady zuchowej, zadaniem dziecka jest określić, czy zdanie jest prawdziwe czy fałszywe np. podbieg jąc do odpowiednio oznaczonej kartki) • ułożenie scenki, obrazującej jak trzeba powiedzieć rodzicom prawdę np. zgubienie rzeczy 4. Zuch pamięta o swoich obowiązkach

120

• narysowanie swojego obowiązku, który zuch wykonuje regularnie • zasadzenie własnej rośliny, którą zuch zabiera do domu • narysowanie swoich obowiązków domowych/ szkolnych • ułożenie rozsypanych codziennych czynności w odpowiedniej kolejności, pamiętając o odrobieniu lekcji i zabawie

dla danego zucha np. zawiązanie buta • wykonanie danej czynności, gdzie zuch stara się wykonać zadanie coraz lepiej np. 3x ułożenie wieży z kubeczków na czas.

• zuch rysuje sport, w którym chciałby być mistrzem • zuch pokazuje czynność za pomocą gestów, w której chciałby być mistrzem

5. Wszystkim z zuchem jest dobrze

Pamiętaj!

• ułożenie wspólnie z innymi zuchami puzzli w dużym formacie, przedstawiających np. przyjaciół ze Stumilowego lasu • poprowadzenie pląsu dla reszty gromady • wykonanie prezentu dla innego zucha z gromady • nauka młodszego zucha z gromady poprawnego składania munduru

• warto przygotować prezent na pamiątkę, który zuch będzie mógł zachować na długie lata • obietnicę zuch może składać tylko w obecności instruktora ZHP • zuch musi wyrazić chęć złożenia Obietnicy Zuchowej „Obiecuję być dobrym zuchem, zawsze przestrzegać prawa zucha”

6. Zuch stara się być coraz lepszy • wykonanie zadania, które sprawia trudność

121

Z teki metodyka Odkryć ducha u zucha cz.2

hm. Jolanta Łaba Instruktorka Wydziału wychowania duchowego i religijnego GK ZHP

122

Wychowanie duchowe i religijne w gromadach zuchowych nie jest prostym zadaniem.

Duchowość jest jednym z najważniejszych pól rozwoju każdego człowieka, i praca nad sobą czy też samodzielne odkrywanie siebie w tym zakresie zaczyna się już w dzieciństwie.

osobom w rozwijaniu wartości duchowych.

To co poniżej poznacie to moja autorska kompilacja sprawdzonych form działania z trzech materiałów. Kolejna część – druga.

Nie mam możliwości przytoczyć całości, bo też nie o to chodzi by bezrefleksyjnie skopiować czyjś pomysł. To propozycje chrześcijańskich organizacji skautów niemieckich, austriackich i angielskich, które po modyfikacji zastosować można w polskich gromadach zuchowych1 Mimo, że są to propozycje w większości sięgające na poziom rozwoju religijnego, zawierają wskazówki do wejścia na pierwszy stopień tego rozwoju. Na taki, do którego zaprosić można każde dziecko niezależnie od tego, jaki jest kanon wartości duchowych w rodzinie zucha. Nawet jeśli w Waszej gromadzie macie dzieci z rodzin nie deklarujących się

Rozwój duchowy dziecka jest jego naturalną skłonnością, którą wzmacniać powinni przede wszystkim rodzice.

Harcerski wychowawca powinien być bardzo rozważny we wspieraniu tego, czego chcą rodzice w tej kwestii. Najlepszym sposobem na znalezienie klucza do współpracy z dziećmi w odkrywaniu ducha jest najpierw rozmowa z ich rodzicami.

Oczywiście mogą pojawić się różnice w pojmowaniu wartości duchowych, jakie są ważne w rodzinach dzieci, które mamy gromadzie zuchowej.

Drugą kwestią jest dobór form pracy w gromadzie, które mogą pomóc zarówno drużynie jak i indywidualnym

1 Spiritualität, materiał skautów DPSG (Die Deutsche Pfadfinderschaft Sankt Georg) przetłumaczony przez phm. Sebastiana Meitza w 2003 r, God are You still there? (materiał WOSM) tłum.

Amelia Żyndul (2004 r.).

123

religijnie, te propozycje można zastosować do ogólnego rozpowszechnienia wieści o tym, że dokładnie każdego członka ZHP ogarnąć może zew ducha.

kim od instruktora wejścia na poważnie na teren dość wymagającej pracy nad sobą - w swój osobisty rozwój duchowy i w próby odnalezienia sposobu na indywidualny trening siły ducha.

Zatem – spróbujemy? hm. Jolanta Łaba

Zadania indywidualne, ćwiczenia, propozycje, które mogą nam wszystkim ułatwić zrozumienie, jak bardzo proste i jak bardzo bogate jest spektrum naszego oddziaływania w ZHP na wychowanie duchowe i religijne dzieci i młodzież poprzez formy pracy wynikające ze stosowania harcerskiej metody wychowawczej.

Ważne jest, aby zawsze pamiętać o dostosowaniu zadań i form kształtowania wrażliwości duchowej czy religijnej do poziomu dzieci. Nie można narzucać innym zbyt dużego tempa formacji religijnej czy zbyt ambitnych zadań z zakresu etyki życia.

Pozostaje życzyć powodzenia, uważności, odpowiedzialności i … odwagi.

Odkryć ducha u zucha … poprzez miejsca, przyrodę i zwyczaje2 Zuch poznaje miejsca dla Boga Miejsca obecności Boga są różne. Pierwsze, co nam się kojarzy to budynek, w którym czcimy Boga, w których odprawiamy liturgię, w którym ludzie wchodzą w kontakt z Bogiem poprzez modlitwę.

Kolejne miejsca to wspólnoty, w których przejawia się działanie Stwórcy. Wspólnoty tworzą miejsce obecności Boga i chcą mieć z Nim kontakt. W ten sposób każdy człowiek może być „miejscem dla Boga”, jeśli tylko będzie w stanie znaleźć odwagę i zakomunikować:

Bo – wierzcie mi – nie każdy instruktor zuchowy ma odwagę to zrobić. Dlaczego?

Bo wymaga to przede wszyst-

2 Spiritualitat, materiał skautów austriackich DPSG (Die Deutsche Pfadfinderschaft Sankt Georg) przetłumaczony przez phm. Sebastiana Meitza w 2003 r. i zredagowany przeze mnie.

124

„Bez Niego nie potrafię żyć.

To On daje mi siłę i nadzieję. Chcę wyznaczyć kierunek mojego życia w Jego kierunku. On kocha mnie niezmiernie. On tworzy mi perspektywy, które wykraczają poza moje życie.”

może być pomysł, aby każdy szczep, a wraz z nim każda gromada zuchowa, nawiązały kontakt z lokalną parafią. Życie w gromadzie zuchowej stwarza wiele okazji do włączenia Boga w nasze działała, czy to przez modlitwy, czy przez świętowanie naszego patrona – np. św. Franciszka z Asyżu, św. Bł. Wincentego Frelichowskiego, św. Jerzego, czy przez udział w Mszy Świętej. Dobrą formą pracy nad uświadomi nieme sobie obecności Boga jest też obrzędowe rozpoczęcie/zakończenie dnia na obozie itp.

Odkrywanie i tworzenie miejsc dla Boga jest niesamowitym wydarzeniem dla dziecka.

Dla osoby wierzącej Bóg jest wszędzie. Ale to czy czuje jego stałą obecność jest kwestią wiary i woli. Istnieje też wielu ludzi, którzy mają wątpliwości, lub cały czas poszukują Boga i zdaje im się on być ukryty i odległy. Są to ważne uczucia, które powinniśmy traktować poważnie. Instruktor harcerski nie może tego ignorować.

Instruktorzy zuchowi nie muszą być idealnymi „chrześcijanami” czy też „teologami”, aby tworzyć i wykorzystywać miejsca dla Boga. Muszą tylko być otwarci na zaistniałe możliwości, aby włączyć Boga w życie gromady.

Dzieci zasadniczo są otwarte na przeżycia i praktyki religijne.

Podstawy skautingu wymagają i pomagają tworzyć miejsca dla Boga w pracy z młodymi ludźmi. Metodami na to są gry, malowanie, sklejanie, śpiewanie. Ważne jest też odkrywanie przestrzeni kościelnej. Sposobem na to

Ważny jest osobisty kontakt z tematami i procesami formacji, które wpływają na duchowe i religijne życie gromady.

Instruktorzy nie muszą znać odpowiedzi na wszystkie pytania swoich dzieci. Niektóre

125

126

rzeczy można sprawdzić.

Zasadne jest zatem odwołanie się do odpowiedzialności kapelanów za rozwój duchowy harcerzy i pozyskanie w ten sposób wiedzy czy instruktorów wspierających rozwój duchowy w gromadzie.

Nawet jeśli w ZHP większość dzieci w gromadach zuchowych to katolicy (DPSG jest organizacją działającą w kościele rzymsko-katolickim,3 ale podobnie jak ZHP w swoich gromadach ma członków, którzy są innego wyznania, czy też w ogólne niewierzących) warto zachęcać członków innych wyznań do wzajemnego poznawania swoich tradycji religijnych. Tutaj istnienie ogromna szansa, aby poprzez gry i zabawy poznać religię drugiego człowieka i obalić rozmaite stereotypy na temat uprzedzeń. W ten sposób możemy poznać Boga takim, jakim jest on postrzegany przez wyznawców różnych wyznań.

Dla ludzi wierzących natura to coś więcej niż tylko powietrze, woda, ziemia i istoty żywe.

Jako chrześcijanie uznajemy świat jako dzieło stworzenia Boga. Stworzenie nie wyklucza ewolucji, a wręcz przeciwnie – w pierwszym przekazie stworzenie człowieka jest ostatnim elementem tworzenia. Imiona Adam i Ewa są obrazowymi imionami pierwszych ludzi.

Adam oznacza dosłownie „powstały z ziemi”, a Ewa „życie”. Boskie tworzenie jest ciągłym procesem, w którym i my bierzemy stale udział, do czasu, aż zostanie on przez Niego ukończony. Bóg powierzył tworzenie/kreację człowiekowi. Przed nami stoi odpowiedzialne zadanie c hronienia tego, co już powstało. Jest wiele możliwości poznania z dziećmi dzieła Bożego, zwiększenia uwagi przede wszystkim wobec wszystkiego, co żyje. Działania na rzecz ochrony przyrody oraz uświadamianie wagi godnego traktowania każdego człowieka jest przejawem głębokiej, duchowej postawy chrześcijańskiej. Ochrona stworzonego już świata

Zuch poznaje przyrodę i tajemnicę kreacji 3 Zostawiam to tłumaczenie tak jak w oryginale, bo to ważne zdanie! (J. Łaba).

127

oraz walka o godność drugiego człowieka wymagają działania na płaszczyźnie politycznej. Harcerze nie mogą się z tego wyłączyć. Możemy dać temu wyraz przez wiele rozmaitych akcji, w których zuchy mogą brać bardzo aktywny udział.

byśmy podać kilka przykładów i zmotywować Was do myślenia o tym, w jaki sposób zastosować celebrowanie zwyczajów w pracy waszych gromad. Puśćcie wodze fantazji i twórzcie własne formy, aby Wasze zuchy mogły zdobywać tak cenne doświadczenia i mogły rozwijać się duchowo.

Dzieci, przez dostrzeganie ich doświadczeń związanych z naturą, ochroną środowiska, zdobywają wiedzę i czują się poważnie traktowane. Dzieci często cierpią z powody zanieczyszczania środowiska.

Odczuwają, że środowisko wokół nich jest coraz bardziej degradowane. Czują się teżdotknięte, gdy słyszą lub czytają o gwałceniu praw dziecka.

Instruktorzy zuchowi muszą nie tylko wyczulić zmysły dzieci na odbiór takich rzeczy, ale być też adwokatami dzieci, których godność i prawa zostały naruszone.

Obietnica Obietnica musi być dobrze przygotowana. Zuchy muszą mieć możliwość dokładnego przemyślenia tego, co chcą innym obiecać. Mogą to być obietnice, w zależności od umiejętności i charyzmy, bardzo odmienne. Jeśli treść jest jasna, trzeba znaleźć sposób, aby ją przemienić w praktykę – zastosować symbol obietnicy np. rysunek, rekwizyt, piosenkę itp.

Wszyscy ludzie, a dzieci zwłaszcza, lubią rozmaite rytuały. Obietnica jest tym miejscem, które doskonale nadaje się do tworzenia i sprawdzania rozmaitych zwyczajów. Wszystko znów zależy od Waszej fantazji.

Zuch celebruje zwyczaje Po teorii nadszedł czas na praktykę – jak odkrywać ducha u zucha podczas przyjęcia, liturgii, święta itp. Chcieli-

128

129

Czy możecie spotkać się nocą w lesie, aby złożyć obietnicę?

Albo w innym nastrojowym miejscu, które wprowadzi dzieci w uroczysty nastrój?

Warto też zakończyć obietnicę ułożoną przez siebie modlitwą, w której podsumuj się to wszystko, co zuchy sobie obiecały.

jedzeniem – warto przygotować wcześniej teksty i przyczepić je w widocznych miejscach w stołówce, aby dzieci mogły same czytać i zapamiętywać.

Możecie też samodzielnie układać modlitwy w różnych sytuacjach, w których coś nie udało się, albo wręcz przeciwnie – było pasmem sukcesów. I tutaj ma zastosowanie stwierdzenie, że za wychowanie duchowe na obozie odpowiedzialni są nie tylko kapelani, ale wszyscy uczestnicy i cała kadra obozu.

Obóz Na obozie jest bardzo dużo okazji, aby znaleźć miejsce dla Boga. Obozowe nabożeństwa, samodzielnie przygotowana i przeprowadzona liturgia słowa to tylko jeden z pomysłów. Kapelani harcerscy na pewno chętnie Wam w tym pomogą. Ważne jest, aby kapelani przez cały czas trwania obozu byli na nim i służyli Wam radą i pomocą, a nie wpadali tylko na „imprezy związane z duchowością”.

Innymi możliwościami są powitania i zakończenia dnia, podczas których mogą mieć miejsce tak modlitwy, jak i medytacje (niestety duża ilość powitań dnia ogranicza się tylko do gimnastyki!). Możecie wykorzystać modlitwy przed

Modlitwy Nasza rada: Najlepiej mieć przy sobie kilka modlitewników dla dzieci i młodzieży w bagażu (albo gdzieś zdeponowanych). Zuchy mogą dobrze bawić się także podczas samodzielnego układania modlitwy. To okazja do zdobywania sprawności i umiejętności.

Poza tym krótka modlitwa daje szansę na złapanie oddechu, wyciszenie się, przed dalszym ciągiem dnia. Może odnosić się do przeżyć minionego dnia

130

(„Wycieczka była wspaniała!”, „Jarek złamał sobie rękę”) albo opisywać różne sytuacje z życia gromady.

udział (przekazywanie sobie świecy, malowanie obrazka, piosenka z pokazywaniem gestów itp. Ważna zasada – pozwólcie każdemu zuchowi uczestniczyć w przygotowaniu mszy lub spotkania religijnego.

Jeśli to możliwe, nabożeństwo powinno przygotowywać kilkoro zuchów. Dzieci czują się dzięki temu odpowiedzialne za przebieg i chętniej biorą czynny udział, no i są grzeczniejsze :)

Tę formę można dostosować do dzieci różnych wyznań, także do osób niezdeklarowanych religijnie – w miejsce modlitwy dzieci mogą układać afirmacje, refleksje, dzielić się myślami z grupą4.

Nabożeństwa i liturgia

Refleksje

O nabożeństwach kilka słów zawartych jest pod hasłem „Obóz”. Ale i podczas roku jest wiele okazji, aby z gromadą czy szczepem odprawić nabożeństwo lub mszę. Tutaj ważne jest wykorzystanie kapelanów! Są dobrze przygotowani i wykształceni i na pewno chętnie Wam pomogą.

Przy organizacji nabożeństwa powinniście uważać, aby nie było ono za długie (45 minut to maksimum), nie były zbyt rozwlekłe (jedna historia, jedno czytanie wystarczy), aby było dużo pieśni do śpiewania i aby była jakaś forma aktywizująca, w której wszyscy wezmą

Refleksje są pomocne w formacji duchowej. Dają możliwość zagłębić się we wspólne działania i spojrzeć na własne postępowanie.

Podczas refleksji dostrzegam związki np. odpowiedzialność za siebie i innych.

Dlatego właśnie powinny być one metodycznie dobrze przygotowane, gra pytanie-odpowiedź nie wystarczy. Może powinien być jakiś element, którego posiadanie pozwalałoby na zabranie głosu? Może to być obrazek z wizerunkiem świętego, anioła, może drew-

4 Przećwiczone w praktyce (J. Łaba)

131

132

niana lilijka, złoty kluczyk itp.

tal. Ważne święta mają jednak należyte im miejsce – nawet wśród zuchów.

Kreatywny sposób przeżycia wraz z gromadą tych świąt może być bardzo ważnym doświadczeniem w życiu całej grupy. Jest to dobry sposób na włączenie Boga w życie dzieci. Warto też zwrócić uwagę na przykład instruktora - w sposobie i intensywności świętowania chrześcijańskich świąt pokazuje, jaką rolę w jego życiu pełni wiara w Boga.

Przejście z zuchów do harcerzy Zmiany są bardzo ważne w życiu i coraz więcej ludzi ma ochotę takie zmiany świętować. Przy przejściu do drużyny harcerzy dzieci zauważają: rosnę, dojrzewam, uczę się.

I dlatego to przejście powinno się odpowiednio celebrować.

Zatem za każdym razem można taką zmianę uczcić nabożeństwem, ale można też dokonać przejścia w uroczystej atmosferze w innej formie.

Posiłki Modlitwa przed jedzeniem jest starą tradycją w wielu środowiskach harcerskich.

Niestety bardzo często jest to odczuwane jako niepotrzebny obowiązek. Te modlitwy nie muszą mieć wielkiej uroczystej formy, jednak trzeba przestrzegać pewnych zasad.

Jedzenie, a przed nim modlitwa może rozpocząć się wówczas, jak wszyscy zgromadzą się przy stole. Czasem trzeba zatem pospieszyć osoby, które zbytnio się ociągają. Dobrze jest, gdy dzieci same inicjują modlitwy, z pomocą zeszytów

Rok kościelny Pod pojęciem rok kościelny kryje się czas między pierwszą niedzielą adwentu, a sobotą przed adwentem następnego roku. Narodziny, życie, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa mają swoje odzwierciedlenie w świętach roku kościelnego.

Rok kościelny może też służyć jako podstawa do planowania pracy gromady na cały rok.

Nie oznacza to oczywiście, że trzeba uwzględniać każdy de-

133

z modlitwami itp. Jakie jest duchowe znaczenie modlitwy przed jedzeniem? To sposób na uświadomienie dzieciom, że zawsze trzeba dziękować za to, że mamy co jeść, że ktoś nam posiłek przygotował. Oprócz zwykłego uczenia dzieci bycia wdzięcznym, zwracamy im uwagę na fakt, że posiłki i jedzenie pochodzą z natury, która jest dziełem Boga.

nie powinniście zastosować elementy ruchowe, a całość można zakończyć modlitwą przed śniadaniem.

Pożegnanie dnia jest okazją do refleksji. Przeżycia dnia powinny tutaj zamienić się w doświadczenie rozmowy.

Wszystko, co razem przeżyliśmy, możemy zinterpretować przez pryzmat naszej wiary.

Skauci mają sposób: próbują znaleźć odpowiedni fragment w Biblii pasujący do danego dnia i przez niego interpretować to, co się wydarzyło.

Taki sposób nazywamy modlitwą Pismem Świętym. Zakończenie pożegnania dnia powinno być spokojne, powinno przygotowywać do nocy. W wielu środowiskach harcerskich istnieje tradycja pożegnania dnia zawsze tą samą obrzędową piosenką.

A wy jaki macie dobry pomysł?

Powitanie i pożegnanie dnia Czasem jest to bardzo przykry temat. Wiele powitań dnia odbywa się z tzw. „oklepanymi tekstami, które już się wszystkim znudziły5”. Podczas powitania powinniście pamiętać, że ma to być na prawdę wejście w dzień, a więc musi mieć to coś wspólnego z np. z tematem dnia, z tematem zbiórki!

Obojętne, czy na ten dzień planujecie wycieczkę, czy olimpiadę – powinno znaleźć to odzwierciedlenie w powitaniu dnia. Aby zwalczyć zmęczenie i niewyspa-

Święci Święci są przykładami chrześcijańskiego życia, którego trudy zostały pokonane i zakończone zwycięstwem

5 Cytat autentyczny, zostawiam. Jak widać, nie tylko kadra zuchowa polska ma z tym kłopot. :) (J. Łaba)

134

duchowym. Przy tym wcale nie chodzi o to, by promować tylko chrześcijaństwo. Głównie chodzi o to, że możemy wykorzystać takich świętych do zorientowania swojego życia zgodnie z zasadami chrześcijaństwa. I jako autorytet w danej dziedzinie rozwoju, pracy nad sobą, walki z wadą, pracy nad rozwijaniem zalety.

mowania się tworzeniem nowych zwrotek do pieśni „Laudato si6”, równie dobrym pomysłem jest np. malowanie kolorowanek o życiu świętego, opowiadanie gawęd o ich przygodach itp.

Również ciekawym pomysłem może być namalowanie z zuchami hagiografii niektórych znanych świętych na slajdach.

W czasie swojego życia święci poświęcili się zadawaniu pytań i poszukiwaniu odpowiedzi związanym z problemami danych czasów, z kwestią wiary i swojego stosunku do Boga.

W takim kontekście możemy traktować świętych jako osoby, które dodają nam odwagi, sprawiają, że mamy siłę iść własną ścieżką, również wtedy, gdy prowadzi ona „pod prąd”.

Rewelacyjnym pomysłem jest zrobienie dużego kolażu o kandydatach na „świętych” według danej gromady (z rodziny, z grona drużynowych lub innych znanych harcerzy) albo nakręcenie filmu o tym, co jest ważne i „święte” dla środowiska. To są bardzo dobre pomysły do pracy z wartościami.

Świętowanie imienin, dni patronów jest bardzo starym zwyczajem w historii kościoła.

Również dla harcerzy dzień św. Jerzego (23 kwietnia) ma szczególne znaczenie. Dla zuchów ciekawym świętem jest na pewno też święto ich patrona – świętego Franciszka (4 października). Oprócz zaj-

Wyobraźnia drużynowego zuchowego nie zna granic i kiedy uda się zainteresować zuchy tematyką świętych, pomysłów na pewno nie zabraknie.

6 „Laudato Si” to piosenka bardzo znana wśród dzieci na całym świecie. Tekst jest powszechnie dostępny w Internecie. (J. Łaba)

135

Pożegnanie Dzieci w wieku zuchowym przeżywają różne sytuacje pożegnania. Pożegnanie z przedszkolem czy ze szkołą podstawową jest dużym przełomem w życiu dziecka.

Oznacza opuszczenie okolicy i budynków, koleżanek i kolegów, wychowawców i nauczycieli. Dzieci w rozmaity sposób postrzegają sytuacje rozstania. Przyjęcia pożegnalne pomagają dzieciom zrozumieć, że życie składa się z dużej ilości małych fragmentów, z których każdy ma swój początek i koniec.

W życiu środowiska harcerskiego pożegnanie oznacza przejście do innej grupy wiekowej. Z jednej strony zuchy opuszczają swoją ukochaną wspólnotę – gromadę, z drugiej strony odczuwają dumę z przynależności do kolejnej grupy wiekowej – harcerzy.

Mają perspektywę, aby znów spotkać się z dziećmi, z którymi przeżywali najlepsze chwile w gromadzie zuchowej.

Uzmysłowienie tego zuchom pomoże na pewno złagodzić

136

ich ból odejścia z gromady.

Doświadczenie pożegnania oraz związanego z nim rozstania robią głębokie wrażenie na dzieciach. Jeśli dzieci przynoszą wraz z sobą te doświadczenia na zbiórkę, to zadaniem instruktora jest znalezienie im miejsca i zajęcia, aby oderwać je od przykrych myśli. Te doświadczenia mogą być wywołane śmiercią bliskiej osoby, czy utratą ukochanego zwierzątka. Jednakże mniej ważny jest powód takiego stanu, a o wiele istotniejsze jest to, aby dzieci poczuły akceptację i zrozumienie innych dzieci i instruktorów dla takiej sytuacji.

there?”.

W ostatniej części cyklu spróbuję zmierzyć się samodzielnie, dzieląc się moim osobistym doświadczeniem, z jednym z najtrudniejszych wyzwań każdego drużynowego – jak odkrywać ducha u zucha poprzez przykład instruktora.

Zatem do zobaczenia/przeczytania w kolejnych częściach cyklu.

I powodzenia w odkrywaniu ducha u zucha!

*** W kolejnych częściach cyklu zaprezentujemy odkrywanie ducha u zucha poprzez konkretne zadania i ćwiczenia inspirowanych pomysłami zawartymi w propozycji Spiritualität (DPSG), na odkrywanie ducha u zucha poprzez objaśnianie, działanie i odpowiedzialność. Poznamy też bardzo konkretne ćwiczenia - skautowe sposoby inspirowane materiałem WOSM „God are You

137

Hydepark Kamyk odpowie

Phm. Kamila Roszyk

Hm. Aleksandra Nowak

Z wykształcenia i pasji historyk, członek Komisji Historycznej Chorągwi Wielkopolskiej.

Uczestniczyła w opracowaniu dwóch inwentarzy po zbiorach Muzeum Harcerstwa.

Drużynowa gromady zuchowej, Komendantka Szczepu.

Z wykształcenia pedagog, pracujący w szkole. Harcersko była drużynowa dwóch gromad, była namiestniczka, była kierowniczka wielkopolskiego referatu zuchowego. Obecna harcmistrzyni, członkini Szkoły Wodzów.

138

Drużynowi często szukają sposobów na rozwiązanie swoich mniejszych czy większych gromadowych problemów.

Są kreatywni, i chwała im za to! :)

i programu. Często jednak owe urozmaicenia idą znacznie dalej. Czy nie byłoby lepiej, gdyb tą kreatywność zuchmistrzowie wykorzystywali do tworzenia programu, zamiast do zmieniania Metody? Bo ona jest uniwersalna i jest ponadczasowa. I zamiast próbować ją zmieniać, zacznijmy ją stosować!

Wypracowują często swoje własne rozwiązania. Nie ma dwóch takich samych gromad i jest w tym swego rodzaju piękno. I istnieje ono, tak długo, póki te różnice pozostają na poziomie obrzędowości

Dlatego ja, kiedy coś w gromadzie mi nie wychodziło, sięgałam do źródeł - do podręczników Kamińskiego, Zwolakowskiej, do “Wilcząt” Baden-Powella. Tam znalazłam

139

tak wiele odpowiedzi na moje zuchmistrzowskie niepowodzenia. I do tego chciałabym Was zachęcić! Jednak nie każdy ma dostęp do danych książek. Dlatego też powstał projekt Kamyk dopowie.

Jego działanie jest proste - Ty pytasz, Kamyk odpowiada. Masz jakąś metodyczną czy organizacyjną wątpliwość?

Napisz do nas, a my poszukamy dla Ciebie odpowiedzi! :) Polecam też polubienie naszego profilu na Facebooku znajdziesz tam odpowiedzi na pytania innych osób, ciekawe cytaty czy ciekawostki.

rowniczka wielkopolskiego referatu zuchowego. Obecna harcmistrzyni, członkini Szkoły Wodzów.

Przedstawiamy pare odpowiedzi.

Trzy słowa o nas: Phm. Kamila Roszyk z wykształcenia i pasji historyk, członek Komisji Historycznej Chorągwi Wielkopolskiej.

Uczestniczyła w opracowaniu dwóch inwentarzy po zbiorach Muzeum Harcerstwa.

Drużynowa gromady zuchowej, Komendantka Szczepu.

Hm. Aleksandra Nowak z wykształcenia pedagog, pracujący w szkole. Harcersko była drużynowa dwóch gromad, była namiestniczka, była kie-

Skąd takie pytanie?

Przyczyna jest prosta - przy nadaniu Gwiazdki, zuch każdorazowo odnawia Obietnicę Zucha.

Książka Wodza Zuchów s. 62 “Zuchy powtarzają obietnicę przy otrzymaniu każdej gwiazdki. Tak więc uroczystość złożenia obietnicy za-

140

wsze łączy się z uroczystością wręczenia gwiazdki.”

zuchów obietnice, ma prawo każda kierowniczka gromady, która przeszła próbę na drużynową zuchów. W innych wypadkach tylko osoba upoważniona przez Komenda Chorągwi.”

s. 15 “Obietnica polskich Zuchów jest krótka: Obiecuję być dobrym zuchem I (II, III) gwiazdki.

Składa się ją przy otrzymaniu każdej gwiazdki.”

Na stronie 76 powyższej pozycji znajdujemy wytyczne na ową próbą. Pokrywają się one znacznie z aktualnymi wymaganiami na próbę przewodnikowską, możemy więc przyjąć, że jedno jest odpowiednikiem drugiego. Druhna Zwolakowska, jasno wskazywała, że nadawać Gwiazdki i przyjmować Obietnicę mogła wyłącznie instruktorka.

Nie znalazłam w Książce jasnej informacji, która odpowiedziałaby na nasze pytanie. Zgodnie z powyższymi cytatami, możemy zauważyć też pewną różnicę. Obietnica była składana wyłącznie przy zrealizowaniu próby na Gwiazdkę. Nie składało się jej przy otrzymaniu Znaczka Zucha. Przyczyna ponownie jest prosta - kiedy Kamiński pisał KWZ Znaczek Zucha jeszcze nie funkcjonował :) Zuchy jako odznakę nosiły Wilczka, jednak w KWZ nie ma mowy o obrzędzie jego nadania czy składania Obietnicy przy jego otrzymaniu.

Obecnie Zuchy składają Obietnicę przy nadaniu Znaczka Zucha.

W Krainie Zabawy s.99 “Zuch po okresie próbnym (3 - 6 miesięcy) zostaje dopuszczony do złożenia Obietnicy Zucha i uroczyście przyjęty do ZHP. Obietnicę składa na ręce instruktora ZHP, powtarzając za nim słowa: Obiecuję być dobrym Zuchem, zawsze

W Gromadzie Zuchów s.113 “ Przeprowadzać próby na gwiazdki i sprawności zuchowe oraz przyjmować od

141

przestrzegać Prawa Zuchowego.”

być składana na ręce instruktora, na co wskazują niektóre źródła. Powtarzanie jej ma swój cel - za każdym razem utrwala i umacnia postępowanie naszych podopiecznych, ale też nadbudowuje ich poziom zuchowego wtajemniczenia. I każdy z tych momentów jest niezwykle i równie istotny.

Znajdujemy też informację o powtarzaniu Obietnicy. s. 34 “Rotę obietnicę powtarza się trzykrotnie, gdy zuch, doskonaląc swoje umiejętności i zdobywając wyższe stopnie wtajemniczenia, otrzymuje kolejne gwiazdki.”

Znowu jednak nie trafiłam na informację, czy przy powtarzaniu Obietnicy Zuch składa ją na ręce instruktora.

Na konieczność przyjmowania Obietnicy podczas nadania Gwiazdki jasno wskazywała Zwolakowska.

Myślę, że skoro nasza aktualna Obietnica składana podczas otrzymywania Znaczka Zucha jest obrzędem młodszym, w pewnym sensie wtórnym, względem Obietnicy przy nadaniu Gwiazdki, nie powinna ona stawać się ważniejszą, czy wyższą rangą niż ta gwiazdkowa. Uważam, że w obu przypadkach Obietnica, jako najważniejsze przysięga dla zucha, powinna

Kamyk tak opisuje wielkie wycie: Książka Wodza Zuchów, Kamiński, s. 57-58 “Wilki bowiem często zbierają się w księżycowe noce na wielkie wilcze narady,

142

w czasie których, kucnąwszy, i zadarłszy mordy do księżyca - wyją. To wycie - wilczą naradę - zaczyna zwykle przywódca łowów, najdzielniejszy wilk-wódz. Takie “wielkie wycia” urządzają sobie na każdej zbiórce zuchy wilczęta z całego świata.”

całego świata jest: “Postaramy się wszyscy wraz!” Gdy więc wasz instruktor znajduje się w waszym kole, wszyscy razem buzię w górę i zgodnie ciągnąc każdy wyraz- wyjcie: “A-kil! Po-sta-raaa-my się wszyyyscy wraz!” Słowo “wraz” musicie ostro i głośno wykrzyknąć wszyscy razem, równocześnie zrywając się na równe nogi i salutując po wilczęcemu oburącz, przykładając do obu skroni ręce, tak złożone, by drugi i trzeci palec każdej ręki naśladował nastawiona uszki wilczka.

Tak się to robi!

Gdy trzymacie wasze obie dłonie koło głowy, niech najstarszy z was zawoła donośnie: “Postarajcie się, postarajcie, postarajcie!”. Poczem, po trzecim “postarajcie” wszystkie wilczki jednocześnie opuszczają lewą rękę swobodnie w dół, a salutują dalej prawą - zgodnie szczekną: “Tak! Postaraaaamy się! postaraaamy, postaraaamy!” Po trzecim “postaraaamy” wszyscy razem opuszczają i drugą rękę, poczem stoją na “baczność” czekając rozkazów.

I cóż to ma znaczyć?

A zwyczaj ten wymyślił sam Baden-Powell i opisał go w “Wilczętach” wydanych po raz pierwszy w 1916 roku: Wilczęta, Baden- Powell, s. 11-13 “Kiedy więc przychodzi do Was stary wilk, Akil - to jest wasz instruktor,- pozdrawiacie go siadają dookoła niego w kucki, jakby małe wilczki, i urządzając wilczęce wycie. (...)

Teraz kucnijcie na palcach, kolana w bok, przednie łapki wyciągnięte dotykają ziemi pomiędzy stopami.

Tak! Gdy stary wilk przychodzi do gromadki, wilczki zadzierają głowy do góry i wyją.

Ale to wycie musi cokolwiek znaczyć. Chcą one powitać go i zarazem okazać, że gotowe są słuchać jego rozkazów.

Hasłem gromad wilczęcych

143

To znaczy, że macie się starać wszystko czynić oburącz, nie tylko jedną ręką jak większość chłopców, używając tylko prawej ręki. Wasz czyn niech będzie nie połowiczny, niech będzie dwakroć dzielniejszy niż bywa zwykle.” .

Co prawda istnieją pewne różnice. W opisie Kamyka w wielkim wyciu wódz poleca zuchom o co mają się starać np.: “Postarajcie się zuchy zapamiętać dobrze, że następna zbiórka będzie w niedzielę o jedenastej.”(s.57), czego w pierwowzorze nie ma.

Zwyczaj ten rzadko jest praktykowany w dzisiejszych gromadach zuchowych. Myślę jednak, że każda gromada o wilczęcej obrzędowości, jeżeli jeszcze nie “wyje” powinna spróbować ten zwyczaj wprowadzić. Tak samo, jeżeli zdobywacie sprawność Słoneczko / Wilczek, nie powinno zabraknąć takiego przywitania podczas realizacji tego cyklu

Co mówi literatura?

“Książka Wodza zuchów” s. 108 (Kamyk o celach turniejów zuchowych) „...bo nam nie tyle chodzi o wyrobienie mięśni zuchów, ile o wykształcenie z nich małych rycerzy, nowożytnych, którzy obok siły ramienia posiadać będą odwagę prawdomówności, uczciwości w walce, skromności w zwycięstwie, nieugiętość w przegranej.” s.111 „Współzawodnictwo należy traktować bardzo ostrożnie.

Unikać przesady. Nieustające konkursy i zawody byłyby błędem. (…) Młodszych zuchów

144

(8-9 lat) lepiej zupełnie nie dopuszczać do większych zawodów. W każdym razie im mniej będą ci młodsi mieli zawodów, tem lepiej.”

ną przez walory cnót społecznych, towarzyszące współzawodnictwu zespołowemu.” s.112 „(...) rzeczą dużej wagi jest jest zasada: jeżeli jakiś zuch wzbrania się wykonać trudne czy ryzykowne ćwiczenie – nie zmuszajcie go nigdy do tego!”

s.112 „Niech ta ostatnia uwaga będzie dla wodzów ostatniem, lecz podstawowem ostrzeżeniem: ostrożnie ze współzawodnictwem u dzieci. Współzawodnictwo należy raczej hamować niż podniecać.”

s.112 „(...) rzadko mówcie ‚kto prędzej’, często natomiast stawiajcie sprawę:’kto lepiej’”

“W gromadzie zuchów” s. 293 “Gry odpowiednio dobrane zmuszą dziecko do zwalczania przeszkód , do samodzielnej decyzji, do postępowania uczciwego, rycerskiego.”

s.110 „Tylko, broń Boże, wodzowie, nie zróbcie się zrzędami nie ględźcie przy każdej grze: ‚Nie oszukuj.. Nie becz..’. Trzeba to zrobić inaczej: ‚ Musimy być odważni jak rycerze. Kłamie tylko tchórz; zuch nie może być tchórzem i kłamać’.”

Rady od Kamyka co do współzawodnictwa: “Książka Wodza zuchów” s. 111 „Znakomitem przeciwdziałaniem dla niezdrowych instynktów pogoni za rekordem, tkwiących w każdym zuchu, będzie przeprowadzenie współzawodnictwa zespołowego (…). Ujemne strony zawodów osłabione tu zosta-

“W gromadzie zuchów” str. 62 “Wartość szlachetnego współzawodnictwa byłaby przekreślona, gdyby jedna z gromadek, jako słabsza, stale przegrywała.”

145

Podsumowanie: Kamyk wskazuje, by ostrożnie podchodzić do współzawodnictwa. Jednakże, mądrze i świadomie przeprowadzona rywalizacja, nie skupiona na wygranej, a na wyrabianiu charakterów naszych podopiecznych, może dać nam sporo pozytywów. Wymaga to ogromu uwagi i czujności od wodza zuchowego, ale jest do osiągnięcia. Trzymamy za Was kciuki !

berg A., W krainie zabawy. Poradnik drużynowego gromady zuchowej, Marron Edition, Łódź 2011

https://www.facebook.com/kamykodpowie/ Bibliografia: Baden-Powell R., Wilczęta, Książnica Harcerstwa i Kultury Fizycznej W Niklewicz, Sedlaczek, Glass S-ka, Warszawa 1923 (wyd. I 1916) Kamiński A., Książka Wodza Zuchów, Wydawnictwo Głównej Kwatery Harcerzy ZHR, Wydawnictwo Głównej Kwatery Harcerek ZHR, Warszawa 1998 (wyd. I 1932) red. Zwolakowska J., W gromadzie zuchów, Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej, Warszawa 2001 (I wyd.1933) red. Kulczyk-Prus E., Witten-

146

147

Copyright © 2019 Główna Kwatera ZHP ul. Marii Konopnickiej 6 00-491 Warszawa www.zhp.pl

Redakcja:

Fotografie i grafiki:

hm. Magdalena Turbasa hm. Michał Działowski HR phm. Paulina Bąkowska pwd. Mikołaj Zawiślak HO hm. Jolanta Łaba pwd.Małgorzata Kolasa HO Aleksandra Sławińska phm. Izabela Pyszka-Walczak phm. Joanna Hepner phm. Kamila Roszyk hm. Aleksandra Nowak

www.pexels.com www.flaticon.com www.pixabay.com www.unsplash.com www.freepik.com www.lodzka.zhp.pl www.scoutsmakeithappen. com/marketing-materials www.zhp.pl 23 ŚGZ Leśne Duszki Agnieszka Madetko-Kurczab Karolina Piotrowska Matylda Hojnor

Opracowanie graficzne: phm. Marta Paluszyńska

148