ZUID april 2013 by Zuid Media Groep

Inge Lemmens

Vrouw in de bouw

Pieter Meekels

Optimisme in Sittard-Geleen

Nanne Kort

Over de Tom Tom voor de knie

onafhankelijk opinieblad

jaargang 3 · Nr 17 · zuidmagazine.nl

Het economisch hart van Limburg

- advertentie -

Gerard Joling: Helemaal zichzelf, dankzij HaarStamcel Transplantatie® Kijk op www.hasci.com voor Gerard Joling’s videoverslag

Gerard Joling gaat voor perfectie. Niet alleen waar het een performance betreft, ook als het gaat om zijn verschijning. De reden: hij wil er niet ouder uitzien dan hij zich voelt. Een streven dat inmiddels vele duizenden met hem delen. Op een ‘haarwens’ rustte tot voor kort een taboe. Inmiddels toonden Gerard Joling en tal van andere BN’ers aan dat dit vooroordeel achterhaald is. Gerard deed dat door in de media melding te maken van zijn HaarStamcel Transplantatie® (HST). Op www.hasci.com vertelt hij nog eens precies wat zijn beweegredenen waren. HST is ontwikkeld en Europees gepatenteerd door Hair Science Institute. Dankzij de verfijnde techniek herstelt de hoofdhuid volledig binnen enkele dagen. Zonder pijn, zonder littekens. En het resultaat wordt gegarandeerd, net als de hergroei van de haren in het donorgebied. Lijdt u aan haarverlies of kaalheid neem dan contact op met ons. Tijdens een discreet, vrijblijvend consult zullen de artsen u precies vertellen wat de mogelijkheden zijn.

Hair Science Institute Amsterdam: +31 (0)20 575 23 30 Maastricht: +31 (0)43 601 81 01 www.hasci.com info@hasci.com

www.hasci.com

inhoud apr/mei 2013

40 dossier

Booming SittardGeleen De westelijke mijnstreek loopt voorop op het gebied van toptechnologie, logistiek en automotive. Een thema-bijlage over het geheim van dit stukje Limburg.

eHealth Het Sittardse bedrijf Sananet is landelijk voortrekker in de ontwikkeling van telebegeleiding van mensen met een chronische aandoening.

Tom Tom voor de knie Orbis maakt furore met een nieuwe techniek voor het plaatsen van knieprotheses. De patiënt kan nu veel eerder naar huis.

Samenwerking Er is in Zuid-Limburg maar één keus en dat is samenwerking in het belang van de regio. Dat zegt burgemeester Sjraar Cox van Sittard-Geleen. Allen voor een en een voor allen.

32 9 Bouwvrouw Inge Lemmens runt een bouwbedrijf en is bestuurslid van Bouwen Nederland. “Je weet pas echt hoe je moet bouwen, als je weet hoe de mensen leven.” 13 Limburgs Lef Ondernemen in Limburg is geweldig. Pessimisten vergeten dat activiteiten om ons heen weer beginnen te groeien en bloeien, betoogt Harm Wiertz 48 Een vergeten volk Het Gallo-Romeins Museum in Tongeren laat een interessante expositie zien van een vergeten volk. In het spoor van de Etrusken in Eigenbilzen en Tongeren. apr/mei '13

De ondernemende bank Banken hebben de naam dat ze moeilijk doen over het financieren van bedrijven. De lokale 84 Rabobank Westelijke Mijnstreek is een uitzondering. De bank neemt een actieve rol in als het gaat om het stimuleren van de economie in de regio.

De chemie van Chemelot Chemelot groeit. Van 1000 naar 2500 kenniswerkers in 2020. Directeur Bert Kip verklaart het succes van de innovatieve Campus.

24 3

- advertentie -

Méér dan voetbal! Roda JC Kerkrade wil voetbalbeleving bieden aan een breed publiek. Op basis van een gezonde bedrijfsvoering en met veel gevoel voor de maatschappij. Bovenal willen we een positieve betrokkenheid creëren van bevolking, bedrijfsleven en overheid bij Roda JC Kerkrade. Op deze manier willen we een centrale rol spelen in de samenleving in Limburg. Graag geven we u een beeld van ons beleid en de organisatie, onze historie en roots, onze ambitie en doelstelling én de zakelijke mogelijkheden bij de sportief meest succesvolle club van Limburg. Wilt u meer informatie over de mogelijkheden bij Roda JC Kerkrade? Stuur een e-mail naar business@rodajc.nl of neem telefonisch contact op via 045-6317000. We staan u graag te woord!

Roda J.C. Ring 1 6466 NH Kerkrade www.rodajc.nl

hoofdredactioneel commentaar

VOOR BESLISSEND LIMBURG

Opgericht in 2010 door Peter Eberson en Maurice Ubags Uitgever Zuid Media Groep BV Tongersestraat 20 6211 LN Maastricht Postbus 4211 6202 WB Maastricht Tel. 043 3212144 mail@zuidmagazine.nl Hoofdredacteur/directeur Peter Eberson | 06 55 93 29 18

Het best bewaarde geheim van Limburg

peter.eberson@zuidmagazine.nl Redactie Govert Derix, Peter Eberson, Wim Ortjens, Pedro Rademacher, Paul Rinkens, Marco Soeters, Kim Maes, Loek Kusiak, George Vogelaar, Jean Paul Toonen Fotografie Jean-Pierre Geusens, Guy van Grinsven Cover Toon Hezemans Sales Van Lijf Business Support Vormgeving Stefan Roex Grafisch Design Oplage 10.000 exemplaren. ZUID wordt vijf keer per jaar gratis aan alle decisionmakers in Limburg verstuurd. Het volgende nummer verschijnt in juni. Auteursrechten Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande toestemming van Zuid Media Groep gepubliceerd, openbaar gemaakt of verveelvoudigd worden

apr/mei '13

aar zijn de meeste banen in de industrie in Limburg? Waarom openen steeds meer wereldspelers hun Europese hoofdkantoor er? En waarom wordt er 200 miljoen euro geĂŻnvesteerd in een voormalig DSM-terrein? Het is wellicht het best bewaarde geheim van Limburg, maar de regio Westelijke Mijnstreek is met recht de economische motor van Limburg. De naam Mijnstreek herinnert nog aan de vroegere staatsmijn in Geleen, maar anno 2013 is de regio vooral koploper in innovatie, automotive en logistiek. Lanxess, Sabic en OCI Nitrogen hebben er hun Europees hoofdkantoor gevestigd. Mitsubishi heeft er zijn Europees distributiecenter. BMW koos Nedcar om Miniâ&#x20AC;&#x2122;s te produceren. Het bedrijf Avantium bouwt voor 150 miljoen euro een proeffabriek. Met een investering van 200 miljoen moet de Chemelot Campus groeien met 1000 kenniswerkers. 31.000 mensen verdienen hun boterham op de bedrijventer-

reinen. Maastricht Aachen Airport ziet het aantal passagiers verdubbelen door de nieuwe bestemmingen van Ryanair en Maastricht Airlines. Binnenhaven Holtum Noord heeft een rechtstreekse verbinding over water met de haven van Rotterdam. Bedrijven als Helly Hanssen, Saint Gobain, Seacon, Geka en Koopmans vestigen hun logistieke hub in Holtum. De internationale Railterminal verbindt de haven van Antwerpen met Chemelot. De Westelijke Mijnstreek. Je bent er zo doorheen als je over de A2 vanaf het knooppunt Vonderen richting Maastricht rijdt of andersom. Maar het is in de Westelijke Mijnstreek waar het gebeurt. Waar innovatie met hoofdletters wordt geschreven. In ZUID dit keer ruim aandacht voor deze economische motor. Wie de bedrijvigheid in deze regio volgt, ziet dat een crisis ongekende kansen biedt. Je moet ze wel pakken. Peter Eberson Hoofdredacteur

- advertentie -

Bekijk de nieuwe iMac bij ivizi.

De desktop. In zijn meest geavanceerde vorm ooit.

De schitterende nieuwe iMac is voorzien van een prachtig breedbeeldscherm, de nieuwste quad-core Intel-processors, een supersnelle NVIDIA grafische processor en nog veel meer. En dat allemaal in een ongelooflijk dunne behuizing die aan de randen slechts 5 mm meet. Maastricht: Wycker Brugstraat 30, Kemenadeplein 33 Heerlen: Saroleastraat 45b • Venlo: Vleesstraat 75 www.ivizi.nl • info@ivizi.nl • 043 352 0 352

column - advertentie -

Vroeg of laat

MEUBELKLASSIEKERS VRIJBLIJVEND ADVIES

COMPLETE INRICHTING

pedro rademacher

VLOERBEDEKKING De afgelopen weken waren de weken van een winter die maar niet wilde wijken. Hoe zeer de tijd ook inmiddels rijp was, hoe snel de dagen ook langer en langer werden: de winter hield het voorjaar met ijzige oostenwind buitenspel. Ook dat zijn de onvoorspelbare krachten van de natuur, waaraan we blootgesteld zijn. Of we dat nu leuk vinden of niet. Daar zit de natuur niet mee. Begin maart zagen we in ons dorp duizenden kraanvogels in luide groepen terugkeren vanuit Zuid-Europa, richting hun broedgebieden in het hoge noorden. Dat doen ze elk jaar, steeds weer in die eerste dagen van maart. Meestal luidt de kraanvogeltrek bij ons het prille voorjaar in, maar dit jaar bleef maart tot en met het begin van april eerder winters, dan lenteachtig. In de loop van maart moest ik nog regelmatig aan die kraanvogels denken. Puur op intuïtie doen ze wat ze altijd al hebben gedaan. Daarbij vertonen ze zelden een spoortje van twijfel. Ze reizen streng gedisciplineerd samen, vertrouwen volledig op elkaar en volgen de meest ervaren leiders, weten gedecideerd waar ze heen moeten en exact wanneer ze moeten gaan. Alles tot in de puntjes goed gedaan, dus. Alleen klopte er iets niet. Daarom vroeg ik mij af: kennen kraanvogels ook twijfel? Zullen ze onderweg wel eens gedacht hebben: “dit is niet goed.” En wat doe je dan als enkeling in zo’n groep? Volg je je eigen twijfel en ga je vervolgens je eigen weg? Of blijf je toch maar veilig binnen het verband van de grote groep, ook al vertrouw je het niet helemaal. Soortgelijke parallellen zie je nu ook in de Europese politiek. Ooit zijn we als Europa, na de schade en schande van een bloedovergoten apr/mei '13

RAAMDECORATIE

WOONACCESSOIRES geschiedenis, gezamenlijk begonnen aan een lange reis, die ons voorspoed en een vredige toekomst moest garanderen. Maar eenmaal onderweg sloeg de twijfel toe. De euro leek eerder een vloek dan een zegen, landen dreigden failliet te gaan, banken moesten met steun van de staat kunstmatig overeind gehouden worden. De grote vraag is: hoe nu verder? Geven we toe aan onze groeiende twijfel, trekken we ons terug van de groep om als enkeling met de verbitterde kop in de veren op betere tijden te wachten? Of blijven we juist nu solidair aan de groep en doorstaan we bittere tijden beter dankzij het collectief waar we nog steeds onderdeel van uit maken? Het kenmerk van een reis is: dat je nog onderweg bent. Je bent nog lang niet gearriveerd waar je moet zijn. En zo lang als je reist heb je te maken met tegenwind, vertragingen, files, opstoppingen, omleidingen, waardoor het soms lijkt alsof je niet meer vooruit gaat. Dan is het altijd even goed om er aan te herinneren waarom we eigenlijk ooit aan die reis begonnen zijn. Juist ja: die schade en schande van een bloedovergoten geschiedenis die niemand kan ontkennen. Daarom moeten we die tegenslagen voor lief nemen, solidair blijven, karakter tonen en millimeter voor millimeter vooruitgang boeken, richting het doel waar we moeten zijn en waar we ooit zullen aankomen. Je lost de problemen van Europa niet op door er van weg te lopen. Kraanvogels vertrouwen volledig op hun intuïtie. Hoe veel tegenslagen er ook zijn, hoe lang het ook duurt. Diep van binnen weten ze: vroeg of laat wordt het toch lente.

RESTAURATIE

VERLICHTING

EXCELLENTE SERVICE

Aan de Fremme 30/32 6269 BE Margraten T 043 - 321 53 31

apr/mei '13

interview

National Park Limburg Ondernemers, overheid en onderwijs vormen fundament van het ‘nieuwe’ bouwen door Kim Maes beeld Jean-Pierre Geusens

“Z

ou Limburg in Amerika hebben gelegen, dan was het een gigantisch National Park,” stelt Inge Lemmens, eigenaar van Bouwbedrijf I.J. Lemmens bv en bestuurslid van Bouwend Nederland. “Kijk naar ons gigantisch cultureel erfgoed, het overweldigende natuurschoon, de karakteristieke monumentale panden. De talloze kloosters, kastelen, boerderijen, herenhuizen, het zijn de parels die Limburg karakter geven. Bij het in stand houden hiervan, is niet alleen een essentiële rol weggelegd voor de bouwsector, maar ook voor de overheid en het onderwijs. Het ‘nieuwe’ bouwen vergt een compleet andere insteek waarbij bedrijfsleven, onderwijs en overheid intensief met elkaar zullen moeten gaan samenwerken. Samen vormen zij het fundament, alleen zo kun je bouwen aan een gezond Limburg en een gezonde toekomst.” Nog nooit is er in zo’n korte periode, zoveel veranderd. Dat vraagt om herbezinning, een andere manier van denken, werken en een andere aanpak. “Want de bouw staat over het algemeen dan wel bekend als een vrij traditionele branche, maar vergelijk je de huidige bouwwereld met die van honderd jaar geleden dan apr/mei '13

zijn de overeenkomsten ver te zoeken,” concludeert Lemmens. “De branche is nu zoveel innovatiever en tevens ingewikkelder. Je moet van veel meer markten thuis zijn om een gebouw geschikt te maken voor de moderne gebruiker. Dat vergt een heel andere manier van kijken, ontwikkelen en bouwen. Alleen dat is al een rigoureuze verandering in deze branche. Maar ook de manier van werken is ingrijpend gewijzigd. Door de technologische ontwikkelingen hebben tal van innovaties hun intrede gedaan. Daar moet je als bouwbedrijf in investeren.” Lemmens verwijst naar het zogenoemde ‘Building Information Modeling’ ofwel virtueel bouwen. Hiermee wordt alle relevante informatie gedurende het hele bouwproces opgeslagen, gebruikt en beheerd in een digitaal 3D

“Je weet pas hoe je moet bouwen als je weet hoe mensen leven”

gebouwmodel. Alle partijen die bij het bouwproces betrokken zijn, werken daardoor met dezelfde informatie en zien dus wat er daadwerkelijk gebeurt. “Zo kun je gevolgen veel beter overzien,” legt ze uit. “De knelpunten zijn al op voorhand zichtbaar. Daarbij kun je op deze manier veel beter en constructiever samenwerken. Het draagt de kennisdeling naar een hoger niveau, biedt ruimte aan ketenintegratie en schept nieuwe inzichten.” Dat laatste ziet Lemmens als een toonaangevende factor in het ‘nieuwe’ bouwen. Het is volgens haar niet alleen leidend voor een adequaat verloop van het bouwproces - want bouwen is vooral ook communiceren en teambuilden - maar ook bepalend voor het woongenot van de klant. “Je weet pas echt hoe je moet bouwen, als je weet hoe de mensen leven,” aldus Lemmens. “Daarom is het essentieel dat je je in mensen verdiept. We moeten zoveel vandaag de dag. We zorgen voor de kinderen, onze ouders, het huishouden en werken vijftig uur per week dan is het des te belangrijker dat de woonomgeving klopt. Naar mijn idee wordt het grote belang van prettig wonen nogal eens onderschat. We willen dan wel massaal nieuwe mensen naar Limburg halen en zoveel mogelijk jongeren voor de regio behouden, maar 9

dan moet je ze wel wat bieden. Woongenot staat hoog op de verlanglijst. Maar intussen worden nieuwbouwprojecten afgeblazen en is het bijna onmogelijk om herbestemmingprojecten van de grond te krijgen, aangezien renovatie vaak duurder is.” Het maakt de bouwbranche tot een vat vol tegenstrijdigheden. Veelal het gevolg van politieke ontwikkelingen en de daarmee gepaard gaande continue instroom van aangescherpte of nieuwe regelgeving, die in de praktijk gewoonweg niet werkbaar blijkt. “De centrale vraag is eigenlijk: hoeveel is ons er aan gelegen om die historische monumentale panden overeind te houden,” stelt ze. “Al zou dit naar mijn mening geen vraag mogen zijn. Met het vernietigen van cultureel erfgoed ontneem je Limburg zijn karakter. Het is voor de identiteit van deze provincie essentieel om deze identiteitsdragers te koesteren en in stand te houden. Dat kan echter alleen als de overheid en het bedrijfsleven de krachten bundelen. We moeten van die eilandcultuur af. Ons veel meer verdiepen in elkaar en de problemen die we tegenkomen.” Kwaliteit ziet Lemmens hierbij als leidende factor. Ze hekelt dan ook het huidige aanbestedingsbeleid waarin deskundigheid, volledigheid en de ontwikkelingen op lange termijn een ondergeschikte rol spelen. “We moeten veel meer vooruitkijken, want het ‘nieuwe’ bouwen vereist een flexibele instelling,” vervolgt ze. “Je moet kunnen inspelen op actuele ontwik10

kelingen.” Het antwoord ligt volgens haar besloten in ‘concepten op maat’. “Daarmee bedoel ik dat je gebouwen casco oplevert en de inrichting realiseert aan de hand van de vraag van de markt,” legt ze uit. “Zo houd je de herbestemming open. Je kunt dan, afhankelijk van de vraag, ervoor kiezen om er een kantoor te huisvesten, appartementen of met het oog op de vergrijzing kleine woonunits te realiseren waar ouderen samen hun oude dag kunnen doorbrengen. Dat flexibel inrichten vereist echter een andere manier van denken en een andere manier van werken, want dan zou er bijvoorbeeld ook ruimte moeten komen voor flexibele (her)bestemmingsplannen. Zo kun je optimaal inspelen op de behoeften en ontwikkelingen in de markt. Ik ben mij ervan bewust dat dit een cultuuromslag vereist, ook binnen de branche.” Want met de ontwikkelingen in de bouw worden tevens aan de medewerkers andere eisen gesteld. Een leven lang leren, zet ook hier inmiddels de toon. “Iedereen moet beseffen dat hij zelf de regisseur is van zijn eigen leven,” benadrukt Lemmens. “Daarbij hoort ook dat je je moet blijven ontwikkelen. Door de technologische vooruitgang komen de verschillende disciplines elkaar steeds vaker tegen. Dat vraagt om een ‘open’ houding en een bereidheid om te blijven groeien. Hiervoor moet eigenlijk al op de opleidingen de basis worden gelegd. Leerlingen moeten de leerstof veel meer visueel aangereikt krijgen. ‘Learning

Inge Lemmens: “Met het vernietigen van cultureel erfgoed ontneem je Limburg zijn karakter”

on the job’ is essentieel. Laat de leerlingen niet in een praktijklokaal aan de slag gaan, maar op de bouwplaats. Je moet het vak in de praktijk kunnen leren.” Volgens haar is daarom ook een intensievere samenwerking tussen ondernemers en het onderwijs van cruciaal belang. “Zet de deuren open, communiceer met elkaar,” pleit Lemmens enthousiast. “De bouw heeft, mede door de prijzenslag, een slechte naam gekregen en dat is ontzettend jammer, want het is een geweldig vak dat zoveel kansen biedt. Maar dan moeten we wel samen die verbeterslag gaan maken. Niet op die eilandjes blijven zitten, maar samenwerking zoeken. Het ‘nieuwe’ bouwen begint met het bouwen van bruggen waardoor ondernemers, overheid en onderwijs elkaar vinden. Zo bouw je aan de toekomst, zo bouw je aan Limburg.”

apr/mei '13

- advertentie -

Waar ga jij heen? Zomervakantie al geboekt? Voor een groot aantal bestemmingen is het raadzaam om advies in te winnen over voorzorgsmaatregelen met betrekking tot de gezondheid. Worden er bijvoorbeeld vaccinaties aangeraden? Ook als je naar een dicht-bij-huis bestemming afreist, is het verstandig om vooraf te informeren. De specialisten van Ease hebben een antwoord op veel van uw vragen. Bezoek eerst onze website of neem direct contact met ons op om een afspraak te maken. Dat kan in een van onze vestigingen in Maastricht, Geleen, Heerlen of Venray.

MAASTRICHT Centrale hal aZM

apr/mei '13

GELEEN GGD

Ease heeft nu een ves ook tig in Venra ing y!

go-ease.nl 0900 - 8504466 HEERLEN GGD

VENRAY Viecuri Vitaal 11

- advertentie -

Looking for a business Location? bezoek www.the-locator.eu, het eerste grensoverschrijdende informatiesysteem voor bedrijfsvestiging in de regioâ&#x20AC;&#x2122;s Aken, eupen, hasselt, luik en Maastricht.

Alles wAt u wil weten over beschikbAre kavels, viA deze geavanceerde research tool

s - R he in Eure

E ur e gi

io us e - Rhin Eur eg

a s - Rijn s - R he i n E u r

us e - Rhin Eur e g

g io

a s - R ijn

Supported by the European Regional Development Fund (ERDF)

E ur e gio

www.rebislimburg.nl

The European Commission invests in your future

apr/mei '13

column

aarschuwing: de inhoud van dit bericht bevat goed nieuws. Het lezen van deze column kan gevaarlijk zijn voor zwartkijkers, pessimisten en liefhebbers van half lege glazen. Want als je vandaag de dag de kranten openslaat of naar de tv kijkt krijg je de indruk dat het op economisch gebied kommer en kwel is. Faillissementen, werkloosheid...het gaat maar door. We zouden door dit alles soms uit het oog verliezen hoe fantastisch en uitdagend ondernemen in Limburg is. Dat activiteiten om ons heen weer beginnen te groeien en te bloeien. Onlangs bezocht ik in Sittard een bijeenkomst waar Wim van der Leegte sprak. De happening werd georganiseerd door de lokale Lions club. De opbrengst was voor een goed doel, in dit geval het opleiden van krachten voor de procestechniek in Limburg. Want die sector schreeuwt om personeel, mensen in de techniek zijn de komende jaren hard nodig. Ik ging naar de bijeenkomst vanwege mijn interesse in de redding van Nedcar. Maar ook omdat mijn eigen BMW dealer Keram hoofdsponsor was. Aangezien ik sinds kort lid ben van de plaatselijke Lions club in Kerkrade zag ik het ook een beetje als familiebezoek. Het verhaal van de eigenaar van VDL was geweldig. Met vrijwel niets begon hij in 1966 binnen het bedrijf van zijn vader. Vandaag de dag staat er een solide organisatie met 82 bedrijven verspreid over 18 landen waar 8.700 medewerkers dagelijks hun brood verdienen. Wat een prestatie! In Limburg werken 1.700 medewerkers

bij VDL en daar blijft het de komende jaren niet bij. Op 4 juli 2014 rolt de eerste Mini One in Born van de lopende band, het begin van een klinkende samenwerking tussen VDL Nedcar en BMW. Onze eigen Mini van Limburgse bodem. Werk voor duizenden mensen direct en indirect gedurende vele jaren! En ja, ik ben er zeker van dat die samenwerking succesvol zal worden. Van der Leegte is een serieuze ondernemer. Wars van gebakken lucht, niet afhankelijk van aandeelhouders en met lange termijn visie. En niet te vergeten: nog steeds een gewoon familiebedrijf, waarin de nieuwe generatie in de vorm van de drie kinderen zich klaarmaakt voor de toekomst. Er is meer goed nieuws. Maastricht Culturele Hoofdstad 2018. In september valt de beslissing en ik hoop dat die gunstig is. MCH 2018 richt zich op de Euregio tussen Luik en Aken dus een groot gebied kan er van profiteren. Met de Limburgse Werkgevers Vereniging nam ik deel aan een dagtocht naar het Ruhrgebied. Onder aanvoer van Noel Lebens. In Duitsland waren ze in 2010 Culturele Hoofdstad. Ik stond versteld van de effecten die dat heeft gehad op de omgeving daar! MCH 2018 kan zorgen voor een ongelofelijk vliegwieleffect op het gebied van ondernemerschap, werkgelegenheid en toeristische aantrekkingskracht. Een ware stimulans voor Limburg en dus zeer veelbelovend! Aandacht voor Kerkrade, tot slot. Daar woont ons gezin. En daar gebeurt van alles. Wist u dat Gaia Zoo onlangs door ANWB leden werd verkozen tot leukste uitje van Nederland? En wat dacht u van Discovery Center Continium. Uitbreiding en opschaling zorgen de komende jaren voor een verdubbeling van het aantal bezoekers. Op dit moment zijn de voorbereidingen voor het Wereld Muziek Concours in volle gang. Van 4 t/m 28 juli is Kerkrade voor de 17e keer het wereldwijde middelpunt van wereldwijde blaasmuziek. Zowel professionele als amateur blaasorkesten strijden hier voor de hoogst haalbare titel. Duizenden internationale bezoekers brengen vanwege het Wereld Muziek Concours als muzikant of toeschouwer een bezoek aan Limburg in die periode. Hierdoor zetten we niet alleen Kerkrade, maar de hele provincie en zelfs Nederland op de internationale landkaart. Deze zomer een voorproefje nemen van de Culturele Hoofdstad? Kom dan naar Kerkrade. Reist u met de auto dan huur eens een Mini One Cabrio voor die dag. Kunt u het ware gevoel van Limburgs Lef helemaal binnen laten komen.

Harm Wiertz

Limburgs Lef

Harm Wiertz Wiertz Personeelsdiensten h.wiertz@wiertz.com apr/mei '13

sittard-geleen

Optimisme in SittardGeleen door Pedro Rademacher beeld Jean Pierre Geusens

atuurlijk merkt de gemeente Sittard-Geleen ook dat er sprake is van een wereldwijde economische crisis. Maar dankzij de economische diversiteit in de gemeente en de daarmee gepaard gaande veerkracht zijn de toekomstverwachtingen optimistisch. Het aantal banen bij VDL Nedcar in Born kan binnen twee jaar oplopen naar 3.000 tot 4.000 werknemers. Ook de Chemelot Campus in Geleen ontwikkelt zich voortvarend en gaat voor veel extra banen zorgen. Dat, in combinatie met een nieuwe, rechtstreekse verbinding met het Duitse achterland zorgt voor veel meer bezoekers van de centra van Sittard-Geleen.” Wethouder Pieter Meekels (economische zaken) van de gemeente Sittard-Geleen is ronduit optimistisch over de toekomst van Sittard-Geleen. Dat optimisme is mede gebaseerd op de nieuwe plannen van VDLNedcar in Born. VDL-directeur Wim van der Leegte liet onlangs weten dat BMW in Born meer auto’s wil gaan produceren dan aanvankelijk gepland. Daardoor zou de werkgelegenheid bij VDL-Nedcar binnen twee jaar kunnen verdubbelen van 1.500 werknemers naar 3.000 of zelf 14

4.000 werknemers. “Dat is een goede zaak voor Sittard-Geleen en voor de hele regio”, aldus Meekels. VDL uit Eindhoven nam Nedcar, inclusief al het personeel, oktober vorig jaar over van Mitsubishi. Zo’n 300 Nedcar-medewerkers zijn nu aan de slag met de ombouw van de fabriek voor de productie van de BMW-MINI vanaf volgend jaar. Zo’n 300 anderen werken bij VDLfabrieken in Duitsland (Leipzig) en Engeland (Oxford) en een ander deel bij de nieuwe eigenaar VDL. Daarnaast worden of zijn enkele honderden medewerkers gedetacheerd of bemiddeld naar ander werk. Zo’n 250 andere medewerkers doen vrijwilligerswerk voor het ‘werkfitproject’. Zij zijn aan de slag als

vrijwilliger bij zorginstellingen, scholen, sportclubs, wijkraden en andere instellingen. Ze doen dat twee dagen per week om de tijd te overbruggen tot de productie bij VDL Nedcar medio 2014 weer op gang gekomen is en ze daar weer aan de slag kunnen. Tot deze laatste categorie horen mensen die meestal vanwege hun leeftijd en/of opleiding moeilijk bemiddelbaar zijn op de arbeidsmarkt. “Doel is dat deze mensen ‘arbeidsfit’ blijven”, zegt Meekels. “Door dit vrijwilligersproject op te zetten helpen we als gemeente mee aan het behoud van een belangrijk stuk werkgelegenheid in de regio. We doen dit overigens niet alleen. Alle gemeenten in de regio en in Zuid-Limburg dragen hun steentje bij aan dit werkfitproject.

“Nedcar zou wel eens 3000 banen kunnen opleveren”

Chemelot Maar niet alleen bij VDL NedCar ziet de toekomst er rooskleurig uit. Ook vijf kilometer zuidelijker, bij Chemelot, volgen de ontwikkelingen zich in een snel tempo op. “De Chemelot Campus zal in de komende 10 jaar groeien van de huidige 7.000 tot zo’n 20.000 werknemers”, verwacht Meekels. De kennissite in Geleen maakt onderdeel uit van Brainport 2020, het Limburgs deel van Brainport Zuid-Oost Nederland, een strategie die apr/mei '13

Wethouder Pieter Meekels van Sittard-Geleen is ondanks de huidige economische crisis optimistisch over de toekomst.

dit deel van ons land tot koploper in de internationale kenniseconomie moet maken. Veel van die toekomstige kennis wordt op de Chemelot Campus ontwikkeld en vermarkt. En daar profiteert niet alleen de campus zelf van. Ook in de rest van regio zal dat een positief effect hebben. Een voorbeeld is de samenwerking van het op de campus gevestigde TiGenix met het Orbis Medisch Centrum (OMC), het ziekenhuis van de 21e eeuw. De producten van TiGenix worden in het OMC gebruikt. Meekels: “Er is uitgerekend dat elke kenniswerker die op de campus aan de slag gaat, in de regio nog eens acht banen oplevert. Van kamermeisjes in een hotel tot productiemedewerkers bij toeleveranciers, van verkopers in een winkel tot medewerkers van accountantskantoren. De provincie Limburg heeft onlangs nog 43,5 miljoen euro in de Chemelot Campus geïnvesteerd. Dat geeft wel aan hoe belangrijk die campus voor onze toekomst wordt.” Maar voor de toekomst zullen we veel meer jongeren in de techniek moeten opleiden, waarschuwt Meekels. “De techniek gaat grote apr/mei '13

stappen vooruit maken, maar dan moeten we straks wel de juiste mensen op de juiste plekken hebben. In het verleden was er wat dat betreft een gebrek aan focus: we hebben veel te weinig technische mensen opgeleid. Meer dan ooit moeten we nu gezamenlijk focussen op het belang van technische opleidingen.” Sittard-Geleen heeft nog meer ijzers in het vuur. De logistiek bijvoorbeeld. Bedrijventerrein Holtum-Noord stroomt stilaan vol. Van de 120 hectare bedrijventerrein is nog maar 20 hectare vrij. De goede ligging langs de autosnelweg A2, in combinatie met een overslaghaven en een railverbinding, blijkt de sleutel tot succes van het bedrijventerrein. Niet voor niets is vorig jaar de capaciteit van de haven flink uitgebreid. Bovendien opent medio dit jaar de Railterminal Chemelot zijn deuren c.q. kraan. Dan worden de logistieke mogelijkheden in de regio nog groter. ‘Zitterd Revisited’ Er is echter ook een zorgenkindje in de stad. Dat is de leegstand van winkels in vooral Geleen en in mindere mate Sittard. Meekels: “Daar zie je onder andere de invloed van de economische crisis: mensen geven minder snel geld uit. Bovendien tekent zich hier de trend af dat steeds meer mensen online shoppen.” Heerlen heeft de succesvolle Woonboulevard, Roermond heeft het Outlet Center, en wat heeft Sittard-Geleen op dat vlak te bieden? “Geleen heeft natuurlijk de Chemelot Campus, waar volop aan de kenniseconomie van de toekomst wordt gewerkt. “Als gemeente willen we de winkeliers in Geleen stimuleren om aansluiting te zoeken bij het imago en de bedrijvigheid van de Chemelot Campus.

Zoals in het verleden de mijnbouw het imago van Geleen bepaalde, zo moet in de toekomst de Chemelot Campus het imago van Geleen bepalen.” Sittard heeft een historische binnenstad waar het goed toeven is. Een plek waar je heerlijk kunt winkelen in velerlei speciaalzaken, in een historisch decor, en waar je op de vele terrassen kunt genieten van de geneugten van de horeca. Funshoppen in optima forma.” Jaren geleden al zijn plannen gemaakt om dat historische hart van Sittard duurzaam te conserveren voor de toekomst: ‘Zitterd Revisited’. Die plannen zijn nu deels klaar en deels nog in uitvoering. Het Kloosterkwartier in de binnenstad al gerestaureerd. Ook herstelt de gemeente de oude stadswallen rond het centrum. De schootsvelden worden in ere hersteld en in de grachten rondom de wallen stroomt weer water. Voor het noordelijke deel van het centrum, tussen de Rijksweg-Noord en de Haspelsestraat heeft de gemeente ambitieuze nieuwbouwplannen, in het

kader van het plan ‘Ligne’. Op die plek worden onder meer winkels, een vestiging van de Hogeschool Zuyd voor 5.000 tot 6.000 studenten, een filmhuis en een bibliotheek gevestigd. De bedoeling is dat het Ligne-project in 2016 klaar is. Verbinding Meekels heeft hoge verwachtingen van de nieuwe verbinding met het Duitse achterland: de nu in aanleg zijnde N 297N. “Die verbindt ons straks rechtstreeks met het dichtstbevolkte gebied van West-Europa: het Ruhrgebied. Dat zo’n directe verbinding enorm belangrijk is, heeft het Outlet Center in Roermond wel bewezen, dat voor een groot deel op Duitse bezoekers draait. Ik hoop en verwacht dat de Duitsers straks ook makkelijker de weg naar Sittard-Geleen gaan vinden. Daar kunnen we nog veel toekomstige bezoekers werven.” Dat in combinatie met de genoemde duizenden studenten kan van Sittard nog meer een regionaal ontmoetingscentrum maken, met een belangrijke winkelfunctie.

- advertentie -

Als ondernemer of manager staat u vaak onder hoge druk. Om goed te kunnen functioneren, is het belangrijk dat u fit bent én blijft. Maar hoe is het eigenlijk gesteld met uw gezondheid? Wilt u hier meer over weten bezoek dan even

Een ‘perfecte afslag’ begint bij de Dr. Keulen Kliniek 16

onze website: www.keulenkliniek.nl

apr/mei '13

100% SERVICE 0% BIJTELLING

Kessels Automobielen Bij Kessels Automobielen hebben we één gezamenlijke passie: AUTO’S. Maar daarin hebben we toch onze voorliefdes: BMW, MINI en Land Rover. Komen ze bij ons in onderhoud, dan gaan we ermee om alsof het onze eigen auto was. Gaan we samen met onze klant op zoek naar een nieuwe, dan klopt ons hart sneller mee. Soms denken we dat bij ons benzine door de aderen stroomt.

Kessels Automobielen | Duitse Poort 15 (Vanaf Centraal Station in zuidelijke richting, stadsdeel Wijck)

Maastricht |

+31 (0)43 350 33 00 | www.kessels-automobielen.nl Open van maandag t/m zaterdag

Sitard-Geleen

Cijfers in beeld

Wat u wilt weten over de Westelijke Mijnstreek In de Westelijke Mijnsteek is veel bedrijvigheid. Met name de automotive en logistieke sector is er sterk vertegenwoordigd. Ook ‘reuzen’ als DSM, Sabic, Chemelot en Nedcar hebben grote invloed op de economische impuls van deze streek. In Cijfers in beeld een uiteenzetting van onder meer terreinoppervlakten, werkgelegenheid, aantal bedrijven en een vergelijking met andere werkgebieden in Midden- en Z uid-Limburg. Gegevens beschikbaar gesteld door Rabobank Westelijke Mijnstreek

Oppervlakte bedrijventerreinen Per werkgebied

Oppervlakte bedrijventerreinen

Centraal Zuid-Limburg 171 ha

Per werkgebied

Roermond-Echt 655 ha Westelijke Mijnstreek 2.073 ha

Maastricht 695 ha

Parkstad 1.269 ha Bij dé ‘motoren’ van de Westelijke Mijnstreek

Aantal werknemers

Lanxess 250 Emerald Kalama 126 Sitech 750 OCI Nitrogen 660

Sabic Europe 1.800

(regio Westelijke Mijnstreek)

Polyscope 40

Aantal werknemers

Bij dé ‘motoren’ van de Westelijke Mijnstreek

DSM 3.770

Totaal: 7.406

apr/mei '13

Bedrijventerreinen

Ontwikkelingen in de Westelijke Mijnstreek Bruto oppervlakte

Netto oppervlakte

Sittard

297

260

483

9.174

Geleen

213

3.195

Chemelot

800

720

100

118

7.500

Born/ Holtum

402

339

3.752

Beek

235

162

263

3.457

Stein

223

163

255

3.579

325

2.078

1.749

294

1.494

30.982

Susteren Totaal

Restcapaciteit

Vrije kavels

Aantal bedrijven

Werkgelegenheid

Sector logistiek

Westelijke Mijnstreek: meer logistieke bewegingen dan Venlo

Holtum

Holtum Noord

250

Holtum Noord III 50

1500

Internationale oriëntatie • Belangrijke invoerfunctie vanuit Haven Rotterdam • Trimodaal knooppunt weg / water / spoor • Unieke inlandterminal (BTB) • Klanten: Barge Terminal, PLC, GEM • Trekt internationale partijen die hier logistieke hub vestigen: Helly Hansen, Saint Gobain, Seacon, Geka, Koopmans

70 200

1200

150

900

100

600

300

60 50 40

0 Bruto oppervlakte

0 Aantal bedrijven

Restcapaciteit Netto oppervlakte

Werkgelegenheid

30 20 10 0 Aantal panden

Sector automotive Industrialpark Swentibold

Nedcar

2000

150 120

1500

90 1000 60 500

apr/mei '13

Ontwikkelingen Nedcar • 2012: einde contract Mitsubishi • 2012: overname door VDL • 2013: ombouw productielijnen, investering ¤ 200 miljoen • 2014: opdracht BMW voor productie van de MINI Overige Automotive bedrijven • IAC • Faurecia • Distributiecentrum Mitsubishi

De grote getallen • Aantal medewerkers: 1.500 • Maximale productiecapaciteit: 200.000 auto’s • Productie tot 2020: 60.000 - 90.00 MINI’s / jaar • In omgeving voldoende ruimte + logistieke + infrastructurele voorzieningen

0 Bruto oppervlakte

Nedcar Yard

Restcapaciteit Netto oppervlakte

Werkgelegenheid

Sittard-Geleen

Sananet specialist in eHealth-programma’s

Online een chronische ziekte managen door Loek Kusiak beeld Jean Pierre Geusens

inder ziekenhuisbezoek, meer controle over je ziekte, lagere kosten. Dat is het effect van eHealth. Het bedrijf Sananet in Sittard is landelijk voortrekker in de ontwikkeling van telebegeleiding van mensen met een chronische aandoening. Een jaar of acht geleden voelde directeur/gezondheidswetenschapper Jan Ramaekers van het Sittardse bedrijf Sananet zich nog een roepende in de woestijn als hij met zijn elektronische oplossingen voor zorg op afstand aanklopte bij zorgaanbieders. “Toen stond men nog geparkeerd in het idee dat in de spreekkamer van de arts de patiënt per definitie het best geholpen was. Dat je ict ook kunt inzetten om het gedrag van

patiënten te beïnvloeden en hen meer regie geeft over het verloop van hun ziekte, geldt als een doorbraak en heeft de effectiviteit van de zorg verbeterd.” Inmiddels zijn in de zorg teleconsulten als onderdeel van een behandeling en thuismonitoring bij patiënten met chronische aandoeningen niet meer weg te denken. Aan deze doorbraak heeft Sananet (negen personeelsleden) als pionier van het eerste uur bijgedragen met programma’s voor telebegeleiding voor mensen met chronische aandoeningen als hartfalen, COPD, astma, diabetes, de ziekte van Parkinson, pijn bij oncologische aandoeningen en de ziekte van Crohn, die zich kenmerkt door chronische ontstekingen van het maag-darmstelsel.

Medisch verantwoorde oplossingen voor zorg op afstand ontwikkelt Sananet samen met wetenschappers van onder meer de Universiteit Maastricht en Hogeschool Zuyd, specialisten en verpleegkundigen van de ziekenhuizen Orbis, Atrium en aZM in Maastricht en farmaceuten. Hetzelfde doet deze eHealth-specialist met instellingen elders in Nederland. Monitoren klachten “Onze kracht als technologiebedrijf,” zegt Ramaekers, “is dat we uitsluitend focussen op medische aandoeningen, niet op welness. Daarbij zijn de vragen en ervaringen van patiëntenverenigingen leidend. Alleen zo kom je tot draagvlak en toepassingen die artsen en verpleegkundigen

“Patiënten trokken vroeger te laat aan de bel” 20

effectief ondersteunen in de behandelrelatie met hun cliënten.” Vier jaar geleden investeerde Sananet in de ontwikkeling van een eigen medisch internetplaform, SananetOnline. Patiënten kunnen thuis inloggen op hun persoonlijke dossier voor het monitoren van klachten en overleg met de polikliniek. Jan Ramaekers: “De praktijk vroeger was dat patiënten te laat aan de bel trokken, ook al was door artsen gezegd: ‘Bel ons direct als u pijn heeft’. Met telemonitoring laten mensen het niet meer zover komen, zoals we zien bij de patiënten met een verminderde pompfunctie van het hart en voor wie teveel vocht in het lichaam riskant is. Dat patiënten thuis online hun eigen ziektebeeld kunnen volgen en zelf het moment bepalen om met de arts te communiceren, heeft tot optimalisatie van de zorg geleid.” Tachtig procent van de patiënten volgt afhankelijk van de ernst van hun aandoening dagelijks of een paar keer per week vanaf de computer thuis een sessie met een vragenlijst. “Aan de andere kant van de lijn,” aldus Ramaekers, “zit een verpleegkundige die een signaal op haar dashboard krijgt. Gaat de conditie van iemand snel achteruit, dan kan zij de arts waarschuwen. Hij kan de patiënt vragen meteen naar de poli te komen en kan volstaan worden met een korte opname.”

Jan Ramaekers: “We focussen op medische aandoeningen niet op welness”

Minder opnamen Als uit de online ingeapr/mei '13

vulde vragenlijsten blijkt dat het wekenlang goed gaat met de patiënt, is een controlebezoek aan het ziekenhuis overbodig. Terwijl daar vroeger een vaste frequentie voor stond. “Wekelijks een keer een dialoog tussen verpleegkundig en patiënt, kan voldoende zijn. Voor iemand met COPD, met kortademigheid, kan een griep of een infectie een risico zijn. De telebegeleidingscoach kan dan op tijd een behandeladvies geven om erger te voorkomen. Zonder zo’n interventie komt iemand tien dagen in ziekenhuis terecht.” “Of neem,” geeft Ramaekers als een ander voorbeeld mee, “de telebegeleiding die mensen met COPD stimuleert zoveel mogelijk te blijven bewegen. Daartoe is een softwareprogramma met een bewegingssensor ontwikkeld. De patiënt kan op een mobiele telefoon die met de sensor in verbinding staat aflezen of hij voldoende minuten apr/mei '13

beweging heeft gehad, wat motiveert om alsnog van de bank te komen. Bij mensen met hartfalen heeft het gebruik van het Health Buddy Systeem, waarvoor Sananet het begeleidingsprogramma maakte, geleid tot maar liefst 42 procent minder ziekenhuisopnamen.” Betere therapietrouw Een significante daling in ziekenhuisopnamen wordt als effect ook verwacht van de zogeheten ‘MijnIBDcoach’, een telebegeleidingsprogramma van Sananet dat op 21 maart is gelanceerd na een pilot met patiënten en medische professionals van het Orbis MC, het aZM Maastricht en Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Dat gebeurde bij 30 patiënten met collitus ulcerosa en de ziekte van Crohn, ook wel IBD (Inflammatory Bowel Disease) genoemd. “MijnIBDcoach past helemaal in de trend van patiënt empowerment,”

zegt maag-darm-leverarts Marieke Pierik. “De patiënt krijgt online informatie aangereikt om thuis meer macht te krijgen over de chronische darmontsteking in plaats van dat hij een half uur in de wachtkamer zit terwijl het goed met hem gaat. Wij willen de mensen met deze complicaties echter niet loslaten. Als het slecht met ze gaat, zien we dat doordat ze via de IBDcoach communiceren met de arts.” In Nederland lijden 50.000 mensen aan deze ziekte, waarvan 4300 in Limburg. Patiënten met IBD bezoeken normaal gesproken minimaal één keer per jaar de polikliniek, ook wanneer de ziekte onder controle is. De opvlammingen die met deze ziekte gepaard gaan, zijn echter niet voorspelbaar. Soms blijven patiënten te lang met klachten rondlopen. Jan Ramaekers: “De webapplicatie is zo opgezet dat alle ziekenhuizen deze tool kunnen

“eHealth betekent een nieuwe distributie van de zorg”

aanbieden. Mensen krijgen een wachtwoord op een beveiligde internetpagina met icoontjes. De informatie wordt voor de arts overzichtelijk gerangschikt naar vlaggetjes. Rode vlaggetjes laten meteen zien met welke patiënt iets serieus aan de hand is.” De vragenlijsten informeren eveneens naar andere zaken die typerend zijn voor een chronische ziekte, zoals depressie, ondervoeding en het correct innemen van medicatie. “Specifieke online begeleiding stimuleert betere therapietrouw en een gezondere leefstijl. En als zelfmanagement leidt tot betere gezondheidsresultaten, leidt dat ook tot minder ziekteverzuim op het werk en lagere zorgkosten,” aldus Ramaekers. 21

Kenniskuren Eerder dit jaar werd al, opnieuw na een geslaagde pilot, ditmaal in het Atrium in Heerlen, gestart met e-consulting van Parkinsonpatiënten. De patiënt beheert online zijn behandelplan en volgt zogenoemde kenniskuren waardoor hij meer over zijn ziekte te weten komt. Jan Ramaekers schat dat er in Nederland op dit moment 12.000 patiënten met uiteenlopende chronische ziekten gebruikmaken van telebegeleiding “Twaalfduizend is nog een druppel op de gloeiende plaat. Er zijn 1,5 miljoen mensen in Nederland met een chronische aandoening. Er

is dus nog een complete populatie te winnen voor eHealth. Sananet heeft nu aanvragen lopen voor de ontwikkeling van een telebegeleidingscoach voor mensen met multiple sclerose en mensen die een CVA, een hersenbloeding, hebben gehad. Ook in de evolutie van technologie gaan we mee. Het begeleidingsprogramma voor hartfalen leveren we nog dit jaar voor op een iPad, die nieuwe patiënten meekrijgen. We gaan met eHealth naar een heel nieuwe distributie van de zorg. Hierdoor zal de zorg over 25 jaar niet meer, naar ik verwacht, de helft van ons Bruto Nationaal Product opslokken.”

- advertentie -

Elsresidentie Sittard is stijlvol wonen met alle zorg

In Sittard opent 25 mei De Elsresidentie. Oud Minister Maria van der Hoeven en wethouder Ruud Guyt zijn bij de officiële opening aanwezig. Zij is onder meer voorzitter van de Raad van Toezicht van de Alzheimer Stichting Nederland. De Elsresidentie is een kleinschalig appartementencomplex voor dementerende ouderen. Het project is een samenwerking tussen woningcorporatie Woonpunt en de Zorg Groep Beek. Hannelore Hamers-Roesink van de Zorg Groep Beek is de initiatiefnemer van de Elsresidentie. “Op dit moment wordt hard gewerkt om de laatste puntjes op de i te zetten voor de opening. Vanaf 1 juni zullen de eerste bewoners bij ons komen wonen. Nog enkele appartementen zijn vrij,” aldus Hannelore. “Belangstellenden kunnen altijd komen kijken na het maken van een afspraak.”

G OPENIN

25 MEI

Mensen die belangstelling hebben voor de Elsresidentie kunnen contact opnemen met Hannelore Hamers van Zorg Groep Beek. 046 46 000 40. Of kijk op de website: www.elsresidentie.nl 22

Elk appartement heeft een woonkamer, keuken, slaapkamer en badkamer. De bewoners bepalen zelf de inrichting. Zij huren het appartement in de Elsresidentie, en de 24-uurs zorg wordt geboden door Zorg Groep Beek. Elke bewoner bepaalt individueel van welke zorg en diensten hij of zij gebruik maakt.

Zorg Groep Beek is een kleinschalige thuiszorgorganisatie. Het bedrijf is onlangs door het weekblad Elsevier uitgeroepen tot beste thuiszorgorganisatie van Zuid Limburg en Westelijke Mijnstreek.

apr/mei '13

- advertentie -

plegen. “In het geval van hoge koorts, bloed bij de ontlasting en uitdrogingsverschijnselen moet onmiddellijk medische bijstand worden gezocht”, waarschuwt Astrid Oude Lashof, als internist-infectioloog verbonden aan Ease Travel Clinic & Health Support.

Astrid Oude Lashof

Ease Travel Clinic & Health Support waarschuwt voor ‘onschuldige’ reizigersdiarree

Reizigersdiarree verpest één op drie zomervakanties

Je kunt reizigersdiarree voorkómen door hygiënische maatregelen te treffen, zoals regelmatig je handen wassen met water en zeep. “Ook is verstandig geen schepijs te eten, omdat bacteriën vrijspel hebben in het vaak halfzachte ijs”, vertelt Astrid. In het algemeen geldt het advies om al het koude en rauwe voedsel te mijden, zoals salades, vlees dat niet goed doorbakken of op temperatuur is en ongepasteuriseerde melk. Als je dan toch reizigersdiarree hebt opgelopen, verlies je zeker in warme landen veel vocht. Het is belangrijk dit vochtverlies aan te vullen door veel te drinken. Om de vochtopname te bespoedigen, kun je het beste ORS nemen. ORS is een oplossing die het tekort aan suikers, zouten en water aanvult, en is zonder recept verkrijgbaar in de apotheek. Het gebruik van diarreeremmers als Diacure en Immodium wordt alléén aanbevolen als je lang in de bus of het vliegtuig moet zitten en diarree voor praktisch ongemak zorgt. Hepatitis A- en DTP-vaccinaties must voor meeste vakantiegangers Diarree is een meestal onschuldige, maar veel voorkomende infectieziekte onder reizigers naar landen als Egypte, Marokko, Tunesië en Turkije. Het risico op DTP (difterie, tetanus, polio) en hepatitis A (virale leverontsteking) is dan weliswaar kleiner, maar de gevolgen zijn veel ernstiger dan die van diaree. Sterker nog, tetanus (‘kaakklem’) is zonder behandeling zelfs dodelijk. Een vaccinatie wordt dan ook met klem aanbevolen. Zo voorkom je dat je in het buitenland als je een ogenschijnlijk onschuldig wondje oploopt een tetanusprik moet gaan halen in het ziekenhuis.

Vakantie boeken is Ease bezoeken Gemiddeld krijgt één op de drie tot vier reizigers naar Egypte, Marokko, Tunesië en Turkije te maken met reizigersdiarree, dat daarmee de twijfelachtige eer heeft de meest voorkomende reizigersziekte te zijn. Vaccineren is nagenoeg onmogelijk; je kunt de aandoening eigenlijk alleen voorkómen of behandelen. Gelukkig is er wel een vaccin tegen ernstiger aandoeningen als hepatitis A en DTP, die nog veel voorkomen in de genoemde landen.

www.ease-travelclinic.nl 0900 - 850 44 66 apr/mei '13

Reizigersdiarree met name gevaarlijk voor jonge kinderen en ouderen Reizigersdiarree loop je meestal op door het eten of drinken van voedsel of water dat besmet is met de E. Colibacterie. Maar ook andere bacteriën, virussen en soms parasieten kunnen reizigersdiarree veroorzaken. Door de veelvoud aan mogelijke oorzaken bestaat er geen algemene vaccinatie. Je loopt de aandoening meestal in de eerste vier dagen van je vakantie op en deze houdt dan meestal twee tot vier dagen aan. Symptomen zijn drie keer of vaker per dag dunne ontlasting, darmkrampen, en misselijkheid. De aandoening verloopt meestal mild, maar in combinatie met hitte ligt uitdroging op de loer. Jonge kinderen, ouderen en mensen die medicijnen gebruiken moeten hiervoor het meest oppassen. Als de symptomen na vier dagen nog niet verdwenen zijn, moet je een arts raad-

Als je naar Egypte, Marokko, Tunesië of Turkije op vakantie gaat, doe je er goed aan een hepatitis A- en DTP-prik te halen. Deze vaccinaties worden meestal vergoed door je ziektekostenverzekeraar. Bel voor een afspraak met Ease Travel Clinic & Health Support naar 0900 850 44 66 (22 ¢/gesprek) of maak online een afspraak op maak-een-afspraak of via www.ease-travelclinic.nl.

azM P. Debyelaan 25, Maastricht GGD Geleenbeeklaan 2, Geleen GGD Het Overloon 2, Heerlen

go-ease.nl

0900 - 8504466

Ease is powered by:

Sitard-Geleen

Een TomTom voor een nieuwe knie Het Orbis Medisch Centrum maakt furore met een nieuwe techniek voor het plaatsen van knieprotheses. De computer berekent de kunstknie op maat. De patiënt kan eerder naar huis. Door Loek Kusiak beeld Jean-Pierre Geusens

n Europa was hij in 2009 de derde chirurg die een nieuwe operatietechniek voor hele knieprotheses in praktijk bracht en de eerste chirurg die deze techniek ook voor halve knieprotheses uitvoerde. In 2007 was Nanne Kort, orthopedisch chirurg in Orbis Medisch Centrum, gepromoveerd op een studie naar halve knieprotheses. Anno 2013 heeft hij bijna 600 van dit type operaties achter de rug en ontvangt Kort in Sittard maandelijks collega-orthopedisten uit alle windstreken – van Breda, Noorwegen tot Saudi Arabië – die door hem worden ingewijd in de ‘trics and tips’ van de knieoperatie volgens de zogeheten Signaturetechniek. Kort (1969, Curacao) ontdekte het bestaan van 24

de techniek, die ontwikkeld is door het medisch instrumentenbedrijf Biomet, in 2008 op een congres in Amerika. Kort zag het voordeel van deze innovatie direct voor zich: niet langer meer, zoals gebruikelijk bij de standaardtechniek voor het vervangen van een versleten knie, de positie van knieprothese bepalen tijdens de operatie, maar met hulp van de computer voorafgaand aan de operatie. Waardoor er voor de patiënt maatwerk, ofwel ‘een meer reproduceerbaar resultaat geleverd’, aldus Kort. Met minder bloedverlies, minder risico op infectie en een kortere hersteltijd. Hoe werkt de Signaturetechniek? Gewrichtsas Nanne Kort: “Voordat we gaan opereren om de

kunstknie te plaatsen, wordt een MRI- een CTscan gemaakt van zowel enkel, knie als heup. Met deze scan wordt in een computerprogramma de gewrichtsas bepaald. Dit is een rechte lijn door de genoemde gewrichten. Omdat het been door artrose enigszins vergroeid kan zijn, is het bepalen van die as belangrijk. Vervolgens maakt de computer een 3-dimensionaal model van het kniegewricht en berekent hoe de prothese geplaatst moet worden om het been als het ware recht te zetten.”

De zogeheten zaagmallen die nodig zijn om de knieprothese op het onder- en bovenbeen te plaatsen, worden op maat voor de patiënt gemaakt. Voor elke patiënt wordt dus een unieke mal gemaakt om de ideale positie van de knie te bepalen. Kort: “Dat is ook meteen het verschil tussen de Signature-techniek en de standaardtechniek, die overigens nog steeds het meest wordt toegepast. Daarbij wordt uitgegaan van een gemiddeld kniegewricht en moet de chirurg vooral afgaan op zijn timmermansoog. De

Nanne Kort: ‘Voor elke patiënt wordt een unieke mal gemaakt”

“De patiënt kan snel naar huis” apr/mei '13

Signature-techniek die in opmars is, vergroot de nauwkeurigheid waarmee je de operatie uitvoert.” Kort kan het verschil in operatietechniek ook met deze beeldspraak uitleggen: “Als je met de auto naar Den Helder gaat kun je navigeren op de TomTom of op de kaart. Op de kaart moet je tijdens het rijden af en toe kijken of je nog op de goede weg zit. Dat leidt af, kan riskant zijn. De TomTom is de Signature-techniek, de routeplannenr die je meteen de goede weg op stuurt. Het is dus geen andere auto die je rijdt, maar het gaat om de weg die je neemt.” Extra kwaliteit Met een versleten knie is het moeilijk lopen en sporten. Voor oudere mensen kan zo’n knie apr/mei '13

een vergaande beperking van de bewegingsvrijheid betekenen. Een blokjeom lopen kan al veel pijn veroorzaken. En wie als oudere gedwongen aan huis moet blijven, loopt sneller kans te vereenzamen. ‘Het winnen van extra kwaliteit van’ is volgens Kort dan ook de reden waarom steeds meer mensen, zonder het stadium van gestrompel af te wachten, kiezen voor een knieprothese. Of het een hele of halve prothese wordt, is afhankelijk van de slijtage de binnen- en buitenzijde van de knie. “Mensen willen tegenwoordig dat er sneller iets gedaan wordt. Men wil niet te lang met pijn rondlopen,” aldus Kort. De voordelen van de Signature-techniek schuilen volgens Kort in het ‘totaalpakket’: van voorbe-

reiding, de operatie zelf, tot en met de revalidatie, waarbij gewerkt wordt met een Rapid Recovery Programma. Ter voorbereiding op de knieoperatie krijgen de patiënten in het Orbis MC een voorlichtingsklapper en is er een informatiemiddag in het ziekenhuis, waar men ook ‘lotgenoten’ kan ontmoeten die de operatie net achter de rug hebben. De tijd vanaf het eerste bezoek aan kniepoli tot en met het moment van operatie beslaat circa vijf tot zes weken, tijd die nodig is voor logistieke voorbereidingen, zoals het bepalen met de 3D-printtechniek van de exacte positie van de knieprothese, die bestaat uit onderdelen van metaal en polyethyleen. Over de ingreep zelf zegt Kort: “Doordat het intra-

medulaire kanaal van de knie niet meer geopend hoeft te worden, is er minder bloedverlies. Ook het risico op infecties is verminderd. Omdat de positie van de prothese tevoren wordt vastgesteld, is tien procent van het denken meetwerk al voor de operatie verricht. Door deze fine-tuning duurt de operatie niet meer één uur maar vijftig minuten. Voor pijnbestrijding is primair geen morfine nodig, waardoor mensen makkelijker kunnen mobiliseren. Het streven is om zes uur na operatie de patiënt uit bed te laten komen. Hoe eerder het bed uit, hoe sneller het herstel verloopt.” Snel naar huis Rapid recovery biedt de nieuwe operatietechniek ook in de vorm van een kortere hersteltijd in het ziekenhuis. Moest de patiënt na een operatie volgens de ‘klassieke’ methode van maandag tot en met vrijdag in het ziekenhuis verblijven, nu kan de patiënt vaak al op woensdag naar huis. “Als ik twee dagen na de operatie zie,” zegt Kort, “dat een patiënt zijn knie 90 graden kan buigen en goed op krukken loopt, mag deze patiënt wat mij betreft naar huis. Ook daardoor zie ik veel tevreden patiënten. De gemiddelde ligtijd is afgenomen van vijf naar drie tot vier dagen. De bespa25

ringen in zorgkosten kan ik nog niet uitdrukken, want ook dat onderzoeken we nog. Maar dat die besparingen aanzienlijk zijn, en ook interessant voor de zorgverzekeraars bij de inkoop van zorg, is wel duidelijk.” De kwaliteitsslag die Orbis met deze operatietechniek heeft gemaakt, is in ieder geval al beloond met het kwaliteitscertificaat van Achmea. Toch zal volgens Kort nog het nodige onderzoek naar de voordelen van deze techniek moeten plaatsvinden, ook naar de kostenvoordelen. Heupprothese Het Orbis Medisch Centrum, met Nanne Kort als arts-opleider, fungeert dan ook voorlopig nog als referentiecentrum,

als trainingslocatie, voor artsen die zich de techniek eigen willen maken. Bij de Orthopedie van het Orbis werken nu vier van de zes chirurgen met de Signature-techniek. Bovendien wordt onderzocht of de techniek ook voor heupprotheses geschikt is. Kort: “Voordat de Signature-techniek in alle orthopedische behandelkamers verheven is tot gouden standaard zijn we acht tot tien jaar verder. De vooruitzichten zijn echter hoopvol. Ideaal is natuurlijk te horen over de zogeheten forgotten knee. Dan hebben we het over de patiënt die zegt: ‘Ik liep laatst een trap op en realiseerde me pas veel later ik me dat ik helemaal geen last van mijn knie heb gehad.”

- advertentie -

Wie komt er bij ons werken?

www.sevagram.nl

apr/mei '13

- advertentie -

Samen innoveren. Dat is Teckle Rabobank Westelijke Mijnstreek TECKLE, de INNOVATIESERVICE van Rabobank Westelijke Mijnstreek, HELPT ondernemers bij het vermarkten van hun NIEUWE PRODUCT of DIENST. Met goede RAAD, een kritische blik en nuttige INGANGEN. Teckle is er voor kansrijke STARTERS én ERVAREN ONDERNEMERS met een innovatief idee. Teckle is uw SPARRINGPARTNER, FINANCIER, VERZEKERAAR en NETWERKER. Zaken die nodig zijn om verder te groeien. Dit alles maakt Teckle bijzonder en anders dan de ‘gewone’ bank.

INNOVATIE

TECKLE

N D

N EM ER SC H AP

KENNIS* FA O CI M LI GE TE VI RE N N G* D

IDEEËN

KAPITAAL

Wat is Teckle?

Innovatie * Kennis Technisch, organisatorisch, sales & marketing, financieel * Faciliterende omgeving Overheid, campus

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

6. Merknaam / label Innovatieteam Innovatieportaal Kennis Netwerk Financiële partner & Bruggenbouwer Liof, DSM, Agentschap, Gemeente, Syntens, Provincie Kapitaaloplossingen

SAMENWERKING

Helmond

ACTIVITEITEN Things to do...

Braaf hondje...

Omzet Teckle bedrijven

€ 62.620.000,Werkgelegenheid

Thijs

Richard

Anjo

Justin

Maurice

Wendy

Michèl

Rabobank Westelijke Mijnstreek, Eindhoven-Veldhoven, Helmond

RESULTATEN

188Fte.

EindhovenVeldhoven

Kalender -

ond Toetreding Rabobank Helm bij Innosolids Teckle Innovatie Café innoveren” Campagne “Duurzaam ie Prijs 2013 Herman Wijffels Innovat

2013

JAN. FEBR. MRT.

APR.

MEI

JUNI

JULI

AUG.

SEPT. OKT.

NOV.

DEC.

Limburg Chemelot Brabant High Tech Campus Eindhoven High Tech Automotive Campus De Groene Campus

Westelijke Mijnstreek

Als coöperatieve bank weten we dat je samen meer bereikt dan alleen. Door mensen met elkaar te verbinden en kennis te delen versterken we de omgeving waarin onze klanten wonen en werken. Samen sterker. Dat is het idee van coöperatief bankieren apr/mei '13

www.teckle.nl

column

arketing met Sociale Media, wat brengt dat een ondernemer nu eigenlijk echt? Is het hele verschijnsel niet stilaan ontmaskerd als een enorme tijdverspiller die nauwelijks omzet genereert? Zoveel verwarring over social media, zoveel adviseurs. En als je die adviseurs vraagt naar de succesformule, dan hoor je uiteenlopende antwoorden. Sommigen zweren bij hun ideale platform. Zij willen je doen geloven dat als je maar flink te keer gaat op Linkedin, dat je de nieuwe wereld van succes vanzelf binnenstapt. Of dat Twitteren je bedrijf laat groeien. Hoe mooi het deze mensen persoonlijk ook inspireert, aan zulke adviezen heb je niets. Anderen bieden iets meer overzicht en claimen dat ‘content’ de basis is van alle succes. Zoals bijvoorbeeld nieuws uit je vakgebied, fraaie foto’s, of een artikel in een toonaangevend magazine. De gedachte daarbij is: als je maar met regelmaat wetenswaardigheden uit jouw vakgebied deelt, dan laat je bij je lezers een deskundige indruk achter. Dat klinkt inderdaad aannemelijk. Want het delen van je betrokkenheid en vakkennis is natuurlijk veel beter dan de stilte. Maar in de praktijk blijkt dat een heel leger facebookers, twitteraars en linkediners min of meer steeds dezelfde content rondpompt, omdat het hen ontbreekt aan eigen materiaal. Ze schrijven en fotograferen niet, ze hebben geen eigen films of publicaties, maar grabbelen hun informatie uit de ruif van online collega’s en coryfeeën: “tien tips voor een goede mailing” en “de vijf grootste blunders bij solliciteren”. Wie kent ze niet? Sommige beroepsgroepen hebben wat minder moeite met unieke content. Journalisten bijvoorbeeld beschikken over nieuws en kunnen makkelijk een primeur twitteren. Johan van de Beek (Limburger) is bijvoorbeeld wat actiever op Facebook met 750 connec-

ties. En dat aantal volgers heeft Branko Eijsen (Limburgs Dagblad) op twitter. Dat zijn weinig schokkende aantallen als je het vergelijkt met Leon Verdonschot (o.a. L1) en zijn 12.000 twitter-volgers. Uiteraard scoren bekende Limburgers nog wel hoger, zoals Chantal Janzen met 14.000 en André Rieu met 36.000 volgers. Maar wat is nu wijs voor een ondernemer? Horeca uitbaters hebben soms wel profijt van Facebook en de andere sociale sites. Daar delen ze aanbiedingen en herinneren hun doelgroep aan events en de seizoenkaart. Ook kunstenaars, modeontwerpers en fotografen zie je eigen werk plaatsen, zo blijven ze onder de aandacht. Maar wat kun je als fysiotherapeut nu met social media? Of als accountant? Waarschijnlijk bitter weinig. Voor wie geen natuurlijke affiniteit heeft met sociale platforms, is het medium niet geschikt. Wie geen innerlijke drive voelt om er veel mee bezig te zijn, kan beter wat maat houden. En je persoonlijke online rol uitbesteden aan een ander werkt evenmin. De enige aanbeveling: maak wel je accounts aan zodat je een beetje kunt meekijken op zakelijke platforms, lanceer geen domme dingen en laat een fanatieke collega de dagelijkse bewegingen monitoren. Want social media brengen geen nieuwe contacten als je er niet oprecht en gedreven mee bezig bent. Wie zomaar accountancy aanbiedt op Facebook of twittert dat hij in 12 beurten een Whiplash behandelt, irriteert vooral. De uitzondering is het enthousiaste communitydier. Mensen die authentiek en eerlijk zijn. En heel graag elk nieuwtje en hun mening delen, desnoods op het exhibitionistische af. En daarbij vooral anderen inspireren, ook met hun vak. Ruben L. Oppenheimer is zo’n vat van energie, al doopt hij daarbij zijn cartoonpenselen ook graag in azijn. Zulke ‘social addicts’ krijgen een groeiende stroom volgers en worden ook laagdrempelig aangesproken op hun uitlatingen. En al die contacten zullen hen wellicht de juiste klussen opleveren. Je zou samenvattend kunnen zeggen dat er voor het succesvol toepassen van social media, een zekere x-factor nodig is. Dat je het best oprecht en authentiek je mening deelt en de onstuitbare bereidheid hebt elke 10 min naar je telefoon te grijpen, om te initiëren en te reageren. Naast social media bestaat er gelukkig ook nog online marketing. Dat is een andere tak van sport die zakelijk veel kan opleveren. Als je kijkt naar zoekmachines, online video, blogsites en andere online tools, bestaan daarin prachtige aanjagers om je ideale doelgroep op te sporen. Maar daarover weer een andere keer.

Jean-Paul Toonen

Levert dat nog iets op, dat Social Media?

apr/mei '13

- advertentie -

Sevagram introduceert ‘Zingend Zebrapad’ Recent is binnen Sevagram het eerste van in totaal 17 Zingende Zebrapaden in gebruik genomen. Het Zingend Zebrapad is een innovatief hulpmiddel, dat muziek maakt als er overheen wordt gelopen en zodoende ouderen stimuleert om meer te bewegen. Dit project is gerealiseerd dankzij de opbrengst van de goede-doelen-loop Zweit veur Leid in 2012. Wij bedanken nogmaals sponsoren en lopers die destijds maar liefst 29.200 euro bijeengebracht hebben!

Sevagram Henri Dunantstraat 3 6319 PB Heerlen 0900 777 4 777 www.sevagram.nl

- advertentie -

www.capra.nl specialisten arbeidsverhoudingen nie ves uwe tigi ng

‘s-Gravenhage Laan Copes van Cattenburch 56 2585 GC ‘s-Gravenhage

‘s-Hertogenbosch Bastion Vught 1 5211 CZ ´s-Hertogenbosch

Zwolle Terborchstraat 12 8011 GG Zwolle

Maastricht Spoorweglaan 7 6221 BS Maastricht

Telefoon 070 364 81 02 Fax 070 361 78 47 s-gravenhage@capra.nl

Telefoon 073 613 13 45 Fax 073 614 82 16 s-hertogenbosch@capra.nl

Telefoon 038 423 54 14 Fax 038 423 47 84 zwolle@capra.nl

Telefoon 043 760 06 00 Fax 043 760 06 09 maastricht@capra.nl

Download de gratis app van Capra Advocaten

apr/mei '13

- advertentie -

Heerlen Bedrijvige stad in het hart van de Euregio

Gemeente Heerlen

Wie een plek zoekt voor zijn onderneming, zoekt een thuis voor zijn bedrijf. Wie succes nastreeft, zoekt een prettige leefomgeving voor zijn personeel. Wie een toplocatie zoekt voor zijn bedrijf komt terecht in Heerlen! Heerlen is een bruisende stad midden in het groen. Een stad die nieuwkomers hartelijk in haar samenleving opneemt. Wij nodigen u uit om kennis te maken met deze stad, een jonge levendige stad waar veel mogelijk is. neem daarom een kijkje op www.zakelijk.heerlen.nl om zelf te ontdekken wat Heerlen u te bieden heeft!.

telefoon: 045-560 48 88 email: bcp@heerlen.nl www.zakelijk.heerlen.nl

apr/mei '13

column

Geachte heer Weekers, Zoals u weet heeft Limburg meer grens met België en Duitsland dan met Nederland. De meeste Limburgers wonen binnen 10 kilometer van een buitenland. Dat is een prachtig gegeven in een globaliserende wereld. Maar soms ook lastig. Die dubbele beleving (prachtig, maar soms ook lastig) komt sterk tot uitdrukking in de carrièrekansen van Limburgers. Zij zijn bereid (als alle Nederlanders) een uur woon-werkverkeer voor lief te nemen voor hun baan. Limburgers hebben - binnen dat uur reistijd - meer banen tot hun beschikking dan vanuit de Randstad. Dat komt omdat Limburg en haar directe omgeving een sterke economische dynamiek kennen met steden als Eindhoven, Düsseldorf, Aken, Luik, Hasselt en Leuven binnen handbereik. De Brainport2020agenda, die het gebied naar de top-10 van toptechnologische regio’s wereldwijd moet brengen, zal het aanbod van hooggekwalificeerde banen alleen maar doen toenemen. Limburg draagt daar zelf, met haar campusontwikkeling in Maastricht (Health), Sittard-Geleen (Chemelot) en Venlo (Greenport), sterk aan bij. Een belangrijk deel van deze carrièrekansen ligt net aan de andere kant van de landsgrens. Heel interessant - want een internationale carrière vanuit je vertrouwde Nederlandse omgeving - ligt voor het oprapen. Maar er zijn ook barrières. Zo zijn de vacatures over de grens moeilijk vindbaar en nauwelijks bekend. Daar hebben we inmiddels een oplossing voor: een Euregionale Careerportal die permanent 1250 vacatures op HBO- en WO- niveau aanbiedt in en rond de regio. Met

als criterium: maximaal 1 uur reistijd. Om mensen te helpen bij het overwinnen van de administratieve barrières bieden we zelfs een Euregionale Careerservice aan. Kijk maar eens op http://www.zuidlimburg.nl/ werken/vacatures.html en u zult versteld staan van de kansen die dit gebied biedt, zelfs in tijden van recessie en oplopende werkloosheid. Carrièrekansen zichtbaar maken en mensen helpen is een belangrijke stap voor Limburg. Een andere hoge prioriteit ligt in het aanpakken van administratieve barrières. We hebben inmiddels genoeg ervaring in Euregionale samenwerking, om ons heil niet te gaan zoeken in het harmoniseren van wetgeving. Dat is een uitermate complex en langdurig proces. We zetten liever in op eenvoudige, snel te realiseren, slimme oplossingen. Bijvoorbeeld rond de hypotheekrente-aftrek, pensioenoverdracht en sociale zekerheid. U heeft belastingverdragen gesloten met België en Duitsland, en dat zijn belangrijke voorwaarden voor een soepeler grensverkeer. Toch blijft het voor veel mensen een enorm ingewikkelde kluif om wijs te worden uit de wirwar van regelingen. Dat schrikt ze af om over de grens te gaan werken. De grensoverschrijdende arbeidsmobiliteit is daardoor nog altijd zeer laag, en daarmee doen we onszelf - Limburg en Nederland - tekort. We zouden een geweldige stap voorwaarts kunnen zetten als de deskundigheid van de belastingdienst ingezet zou kunnen worden om maatwerk te leveren aan individuen op het gebied van grenswerken. De belastingdienst heeft de afgelopen jaren bewezen dat ze steeds klantgerichter is gaan werken, en door de toenemende automatisering komt er capaciteit vrij. Het inzetten van deze capaciteit om grenswerkers te adviseren en te ondersteunen bij hun belastingaangifte, pensioenregelingen en andere administratieve beslommeringen, zou een geweldige impuls kunnen bieden aan de arbeidsmobiliteit in grote delen van Nederland. Een voor iedere Nederlander beschikbare grenswerk-service, geleverd door zijn eigen belastingdienst, is een overzichtelijke investering die de Staat uiteindelijk veel geld oplevert. Want meer mensen kunnen aan het werk en de economische dynamiek in grensregio’s (en dat zijn er nogal wat in Nederland) wordt vergroot. Last but not least: voor alle Nederlanders komt de gewilde leefkwaliteit in Limburg - in combinatie met grote carrièrekansen - beschikbaar.

Wim Ortjens

Geachte heer Weekers

Graag werken wij daarom deze kans voor de BV Nederland verder met u uit.

“We zetten liever in op slimme oplossingen” apr/mei '13

Hoogachtend, Namens Regiobranding Zuid-Limburg Wim Ortjens 31

Sitard-Geleen

Burgemeester Sjraar Cox:

“We hebben maar één keus: samenwerken in ZuidLimburg” door George Vogelaar beeld Jean-Pierre Geusens

jraar Cox (59) zit nu in zijn tweede termijn als burgemeester van SittardGeleen. Als zijn gezondheid het toelaat wil hij die ook graag afmaken. Grappend: ”Ik moet wel, want ik kan ook niet veel anders”. Cox oefent al decennialang het ambt van burgemeester uit. Via Diever (Drenthe), Nuth en Veldhoven (Brabant) is hij, geboren in Maasbree, weer in Limburg terechtgekomen. Vanaf 2006 is hij eerste burger van Sittard-Geleen. Cox is een routinier en opvallend ontspannen tijdens het gesprek. Vriendelijk en ter zake kundig. Elke vraag wordt in rap tempo voorzien van een antwoord. Op een enkele na. Deze bijvoorbeeld: Wat is het belang van Sittard-Geleen om Maastricht te steunen in haar wens om culturele hoofdstad te worden van Europa in 2018? Dan blijft het een aantal seconden stil voordat de uitleg komt. “Wij hopen dat de culturele hoofdstad uitstraling heeft op heel Zuid-Limburg. Bovendien hoop ik dat het vooral een economische meerwaarde heeft voor het gebied. Dat kunnen we allemaal goed gebruiken.” Soms doe je dingen samen met je partners waarbij een partner sterker is dan jijzelf, legt hij uit. “Het accent ligt nu op Maastricht. Nog teveel vind ik. Want als ik dat dikke aanbiedingsboek lees, dan moet ik goed zoeken om de naam van Sittard-Geleen te vinden. Dat moet dus nog wel een beetje worden aangepast.“ 32

Samenwerking Cox ziet de bijdrage aan de culturele hoofdstad van Sittard-Geleen als onderdeel van de noodzakelijke en gewenste samenwerking in Zuid-Limburg. Het is de rode draad van het gesprek. Nog niet zo heel lang geleden ging iedere stad zijn eigen weg. Daar is nu geen sprake meer van. Uit nood of uit liefde, het maakt Cox niet uit als er maar wordt samengewerkt. Er waren tijden, zo weet de verslaggever, dat de twee andere ZuidLimburgse steden weigerden met elkaar zaken te doen. De ene stad probeerde de kroonjuwelen van de andere in te pikken. Zo wilde Maastricht graag dat het hoofdkantoor van DSM van Heerlen naar de provinciehoofdstad verhuisde. En op kleiner niveau wilde Maastricht het Holland Casino uit Valkenburg schaken om het een plekje te geven binnen haar stadspoorten. Het is een publiek geheim dat de voormalige burgemeesters Leers (Maas-

“Ik kan niet veel anders”

tricht) en Gresel (Heerlen), beiden van het CDA, niet elkaars beste vrienden waren, om het eufemistisch uit te drukken. Gresel verklaarde ooit naar samenwerking met Maastricht gevraagd: “Ik ga liever naar Aken om zaken te doen dan samen te werken met Maastricht.” Die tijden zijn nu veranderd. Tot grote opluchting van Sjraar Cox. “Ik heb met Paul Depla van Heerlen en Onno Hoes van Maastricht een geweldige relatie. Zij begrijpen dat we geen andere keus hebben dan samen te werken als we Zuid-Limburg op de kaart willen zetten. Een gebied waar zo’n zeshonderdduizend mensen wonen. Vergeet dat niet.” Allen voor een en een voor allen. Dat is het devies. Alsof de drie musketiers uit hun graf zijn herrezen. Als in september niet de keus op Maastricht maar op Eindhoven of Leeuwarden valt als culturele hoofdstad namens Nederland, is hij ernstig teleurgesteld. “Dan moeten we ons verlies nemen, maar in deze tijd moeten we investeren in dit soort projecten, moeten we durven, een beetje ondernemen, anders gaan we de slag echt verliezen.” Samenwerking kan alleen slagen als je uit gaat van gelijkwaardigheid, zegt Cox. Niet alleen in woorden, maar ook in daden.” Sittard-Geleen is de meest loyale samenwerkingspartner in Zuid-Limburg volgens de burgemeester. “Wij hebben de kleinste dubbele agenda. Wij kunnen en willen graag samenwerken, maar apr/mei '13

hebben ook ons eigen belang.” Het mag niet zo zijn, zegt Cox, dat Sittard-Geleen een soort open reservaat is waaruit iedereen ‘s morgens vertrekt. “Dan zit het niet goed.” Er zijn nu punten die heel goed gaan in de onderlinge samenwerking, maar ook die minder goed uit de verf komen. Cox geeft als voorbeelden het vervoer en wonen. Hij pleit voor daadkracht. Die twee onderwerpen moeten “in de gezamenlijke versnelling”. We moeten daarbij voorkomen dat er dikke rapporten worden geproduceerd die geen resultaten opleveren.” Hij noemt ook onderwerpen die juist dankzij de samenwerking beter op de politieke agenda zijn terechtgekomen. De verbreding van de A2, Brainport, de Chemelot-campus in Sittard-Geleen en Health Campus in Maastricht. Allemaal voorbeelden van het gezamenlijk creëren van hoogwaardige werkgelegenheid. “Dat is in ons gezamenlijk belang in Zuid-Limburg.” Chemelot De Chemelot-campus waar allerlei kleine hoogwaardige bedrijven zich verzamelen, is een succes aan het worden. Er werken veel hoog opgeleide mensen. Een deel van hen komt van buiten de provincie of vanuit het buitenland. “Wij constateren dat die mensen een voorkeur hebben voor wonen in Maastricht. Ondanks onze goede samenwerking is er niks mis mee om dat om te buigen. Om die mensen te verleiden tot het vinden van een huis in onze gemeente.” Cox gaat niet de concurrentie aan met Maastricht maar hij wil er voor zorgen dat de voorzieningen in zijn gemeente op zo’n hoog niveau zijn dat die hoogopgeleide mensen Sittard-Geleen als alternatief voor Maastricht ontdekken. Hij vindt het ‘klein denken’ als je elk jaar alleen maar naar je eigen stad kijkt. Als de totale bevolking in Zuid-Limburg op niveau blijft is dat belangrijker dan dat een er een paar meer heeft en de ander wat minder. “Het totale gebied moet aantrekkelijk zijn en blijven. Op alle fronten.” Regiobranding kan daarbij een rol spelen, maar ook deze campagne levert geen busladingen met nieuwe inwoners op geeft Cox toe. Wel heeft de gezamenlijke campagne tot bewustwording en trots in Zuid-Limburg zelf geleid. “Het is nu eenmaal een prachtig gebied waar het heel prettig wonen is. Dat dat nu 34

eens goed wordt uitgedragen heeft zeker mijn zegen.” De ontwikkelingen bij Chemelot zijn niet alleen gunstig voor de hooggeschoolde kenniswerkers. Op termijn biedt het ook werk aan minder geschoolden. Volgens Cox, die daarbij cijfers aanhaalt van de ontwikkelingen in en rond Eindhoven, betekent dit dat er met een werkplek voor een hooggeschoolde ook werk komt voor zes lager geschoolden. De opleidingen van de laatste groep is een zorgenkind voor de burgemeester. “Wij doen er alles aan om de vmbo’s en de mbo’s ervan te overtuigen dat zij een vakkenpakket moeten bieden dat aansluit op de behoeften uit de markt.” Het gevaar bestaat volgens Cox dat als de kleine hoogontwikkelde bedrijfjes in de omgeving niet het juiste personeel kunnen vinden, dat ze wegtrekken. “En dat moeten we koste wat kost zien te voorkomen. Vandaar onze inzet naar die onderwijsinstellingen toe.” Cox realiseert zich dat hij en zijn collega’s geen enkele invloed kunnen uitoefenen

op het inhoudelijk vakkenpakket. Wel wil hij de instellingen erop wijzen dat hun toekomst ook afhangt van jongeren met de juiste opleiding. Opleidingen die aansluiten bij de vraag uit het bedrijfsleven. “Gelukkig is dat geen ingewikkelde exercitie die wij moeten doen. Het besef is ook bij de directies van die onderwijsinstellingen aan het doordringen.” Erg eenzijdig beeld Voor aanvang van het gesprek moesten we nog even wachten. De woordvoerster van de burgemeester moest eerst nog iets met hem bespreken over een ondernemer die de krant had benaderd met zijn grieven. Cox: “Ach ja, dat zijn zaken die er allemaal bij horen. Het zijn niet de leukste dingen, maar je moet het wel goed afhandelen om te voorkomen dat je boze gezichten houdt.” Hij citeert een recent onderzoek gedaan door de gemeente naar de ervaring van de burgers met het gemeentelijk apparaat. Dat leverde naar zijn zeggen veel tevreden burgers op. Hij verbaast zich er over dat apr/mei '13

“Goed nieuws, is geen nieuws”

de media dat dan niet oppikken. Goed nieuws is geen nieuws, dat weet hij ook wel. “Maar het mag door de media ook wel eens gezegd worden als een gemeente het goed doet. Ze zijn er als de kippen bij als er fouten worden gemaakt, dat is ook hun taak, laat daar geen misverstand over bestaan, maar het beeld wordt ook af en toe wel erg eenzijdig neergezet.” Er gaat heel veel goed in zijn gemeente, vertelt Cox. Er gaan ook dingen fout of kunnen worden verbeterd. “Maar het zijn zware economische tijden en we zijn al heel blij als we kunnen behouden wat we nu hebben.” Eind van dit jaar gaan de eerste palen de grond in voor nieuwbouw van De Dobbelsteen, een multifunctioneel gebouw in het centrum van Sittard, bestemd als nieuw onderkomen voor onder meer het museum Het Domein en Zuyd Hogeschool. “Een grote publiekstrekker, een winkel van naam en faam, is naast deze twee van belang om De Dobbelsteen nog aantrekkelijker te maken. Daar zijn we naar op apr/mei '13

zoek.” De bouw van het nieuwe complex moet het aansluitende gebied naar het station toe eveneens een impuls geven. Het is een gebied dat een duidelijke stimulans kan gebruiken. Tegenover het station is fraaie nieuwbouw gepleegd, maar wie vijftig meter doorloopt komt in aanloopstraten terecht die, net als in veel andere steden, lijden onder een mix van verpaupering en winkelleegstand. In dit soort straten slaat de recessie meedogenloos toe. De gemeente heeft daar weinig invloed op, houdt de boel goed in het oog, maar is afhankelijk van de “markt” en de ontwikkelingen die er spelen. Daarom is er de verwachting dat als De Dobbelsteen eenmaal is gebouwd, het als katalysator van een groter gebied gaat optreden. Een grote trekker is daarvoor van belang “Als je steden als Maastricht of bijvoorbeeld Groningen binnenkomt dan ruik je de studenten. Wij hebben hier zo’n vijfduizend studenten van Zuyd Hogeschool en Fontys. Dat geeft reuring en dat trekt weer andere mensen aan. Dat moeten we hebben, dat geeft leven. “ Blij Cox herinnert zich dat toen het oude, in de stad gelegen ziekenhuis er nog was veel werknemers tussen de middag hun weg in de stad zochten. Dat bracht leven. Door de ligging van het nieuwe ziekenhuis, midden in de gemeente SittardGeleen maar fysiek in het buitengebied, is die aanloop naar de oude binnenstad verdwenen. Sittard-Geleen heeft volgens Cox veel te bieden. “Onze ligging is heel goed. We hebben binnen onze grenzen een geweldige campus, Chemelot, met een bedrijvengebied waar flinke investeringen plaats hebben. En ik vind dat we een ondernemersklimaat hebben waar menig stad een puntje aan kan zuigen.” Daarnaast noemt hij het behoud van Nedcar een heel positief gegeven. “De toekomst daarvan zag er heel somber uit, maar gelukkig is dat door de overname door Van der Leegte en

de toezegging van BMW om hier auto’s te gaan bouwen, heel anders komen te liggen.” De vooruitzichten zijn zelfs zo goed dat er naar verwachting op termijn voor drieduizend man werk komt in de fabriek. “En dan te bedenken dat er in Genk zo’n 4500 man door Ford uit zijn gezet. Dan mogen wij blij zijn dat we door een goede samenwerking met de provincie en het ministerie van economische zaken dit voor elkaar hebben gekregen.” Volgens Cox is Wim van der Leegte zo blij als een kind met Nedcar. En dan lachend: “Bijna net zo blij als ik als kind was met mijn eerste Meccanodoos.” Later in het gesprek wijst hij nog de nieuwe sportzone aan als een zeer positieve ontwikkeling in de stad. “In de sportzone werken sport, onderwijs en DSM samen en dat gaat naar verwachting veel opleveren. Zowel voor de breedtesport als voor de topsport.” Op de sportzone wordt nu van alles gebouwd. Er verrijst een topsporthal waar 2500 mensen op de tribune kunnen zitten. De vaste bespeler van de hal wordt de handbalclub Lions, waarvan Cox fan is. De hele zone is een grote investering van naar schatting tweehonderd miljoen euro. Centrum Als minpunt noemt hij dat Sittard-Geleen nog onvoldoende naar de buitenwereld duidelijk maakt welke kwaliteiten de stad heeft met haar 94.000 inwoners. Sittard-Geleen wordt gevormd door de twee stedelijke kernen met veel buitengebied er omheen. Heel anders dan bijvoorbeeld Maastricht dat een compacte stad is. “Wij hebben er last van dat je bij ons niet van een centrum kunt spreken”. Sittard heeft een zeer aangename authentieke kern met een divers winkelaanbod. Geleen is daarentegen voor menig buitenstaander niet echt aantrekkelijk. Er moet veel inspanning worden verricht om daar het klimaat te verbeteren, geeft Cox toe, die terecht de kanttekening maakt dat Geleen een veel jongere stad is die niet de kenmerken en gezelligheid heeft van het veel oudere Sittard. Investeren in het ene deel van de stad leidt onderling niet meer tot scheve ogen. In 2007 opende Cox samen met toenmalig gouverneur Leon Frissen een nieuw winkelcentrum in Geleen. Hij geeft toe dat er nog steeds bloed35

groepdiscussies zijn. “Maar ze leveren zo weinig op. Wijzen naar elkaar is niet productief. Elk onderdeel moet uitgaan van zijn eigen kracht en gezamenlijk levert dat meer op dan elkaar vliegen af te vangen.” Zo kijkt hij er tegen aan, niet alleen lokaal maar ook zoals gezegd regionaal, op Zuid-Limburgse schaal. “Ik heb er een hekel aan als mensen bij me komen en zeggen: je moet het zus of zo doen. Dan denk ik: en wat doe je zelf dan? Ik heb liever dat ze bij me komen en zeggen: we willen dit of dat en dan de mouwen opstropen om het voor elkaar te brengen. Mensen die aan de kant staan en alleen maar bekritiseren, daar schiet je niets mee op.” Plasterk In zijn laatste nieuwjaarsboodschap laat Sjraar Cox weten dat het inwonertal van Sittard-Geleen gedaald is met 491 inwoners tot net iets meer dan 94.000. Op de langere termijn krimpt de bevolking tot naar schatting 82.000 inwoners. De huidige regering, in de persoon van minister Ronald Plasterk van binnenlandse zaken wil dat er in Nederland door herindeling gemeenten ontstaan vanaf honderdduizend inwoners. Cox is daar fel op tegen. Toevalligerwijs verklaarde de PvdAminister een dag na het gesprek dat het getal van honderdduizend geen keihard cijfer meer is. Veel burgemeesters van vooral kleinere gemeenten zijn tegen schaalvergroting en wijzen erop dat de afstand tussen bestuur en bevolking er ongewenst door wordt vergroot. Onderzoek van de universiteit Groningen heeft aangetoond dat grotere bestuurseenheden niet leiden tot bezuinigingen maar juist tot meer uitgaven. Cox: “Als hier in 2003, bij de laatste herindeling ook Nieuwstadt was betrokken, waren we nu een stad van die omvang. Maar daar gaat het niet om. Wij willen als lokale overheid juist een andere kant uit. Wij willen de zaken juist kleiner maken, meer op wijkniveau organiseren, dichter bij de mensen. Binnen de algemeen geldende kaders, maar wel op wijkniveau omdat wij ervan overtuigd zijn dat je dan beter kunt inspelen op de mogelijkheden van de mensen in de wijken. “ Cox ‘gelooft er geen hout van’ dat de door de regering voorgestelde herindeling doorgaat. Deze regering is volgens hem niet bezig met mensen, maar puur met bezuinigen. Allerlei wetgeving komt terecht op het bordje van de gemeente, 36

onder meer jeugdzorg, AWBZ en WMO. “Als we dat moeten uitvoeren moet er ook wel het budget voor zijn. Als ik hoor dat we soms met vele tientallen miljoenen minder hetzelfde moeten uitvoeren, dan zeg ik: ho, ho, regering doe het dan zelf maar.” Hij denkt dat op de WMO tien procent bezuinigd kan worden door de regels strakker aan te trekken en door slimmer om te gaan met het geld. Bezuinigingen van dertig procent ziet hij niet behaald worden. “Dat vind ik volstrekt onmogelijk.” Verlies Cox ergert zich eraan dat deze snel in elkaar gestoken regering zaken niet goed heeft doordacht. Hij noemt de zorgpremie en het gebrek aan steun in de Eerste Kamer. “Dat is toch idioot? Dat had iedereen toch kunnen zien toen dat kabinet werd gevormd? Daar hoef je niet voor gestudeerd te hebben. Ik begrijp daar niets van.” Hij moppert nog even door over de compromissen die de regering nu met allerlei partijen moet sluiten om zaken voor elkaar te krijgen in de Eerste Kamer. “Als wij SittardGeleen zo zouden besturen hadden we toch een fiks probleem.” De regering moet volgens Cox naar een groter en breder akkoord met andere partijen zien te komen wil hij het vertrouwen in het kabinet niet kwijt raken. “Wat me het meest ergert als lid van de Partij van de Arbeid is dat Samsom ongeveer de enige is die het regeringsbeleid verdedigt. Straks is hij de enige verdediger van een beleid dat niet te verdedigen is. En dat gaat de partij zeker zetels kosten. Daar ben ik van overtuigd.” Nog geen week na het gesprek blijken de regeringspartijen inderdaad veel sympathie kwijtgeraakt

te zijn onder de kiezers. Polls wijzen op verliezen van tientallen zetels. Voetbal Onvermijdelijk komen ook de sportclubs in het gesprek aan de orde. In zijn jeugd deed Cox aan tafeltennis en als burgemeester speelde hij mee in het Nederlands burgemeesterselftal. Naar eigen zeggen meer als vulling van het team dan als dragende speler. Natuurlijk houdt hij alle ontwikkelingen rond de handbalploegen, voetbalclub Fortuna Sittard en de Eaters, de ijshockeyploeg in de gaten. We praten nog even door over het betaald voetbal dat net als andere sectoren van het bedrijfsleven een moeilijke tijd doormaakt. De drie ZuidLimburgse clubs worstelen zich door zwaar weer heen. Geen politiek bestuurder durft na de poging tot fusie van de drie clubs tot FC Limburg zijn vingers nog aan dit onderwerp te branden. Cox houdt de voortgang bij Fortuna vooral in het oog vanwege de ontwikkelingen bij de sportzone die naast het stadion ligt. Het zou heel ongunstig zijn voor de de sportzone als er door wat voor reden dan ook, een leeg voetbalstadion zou staan. Dat moet niet gebeuren vindt hij. Cox weet ook dat Fortuna ondanks haar naam geen onbezorgde toekomst heeft. “Als je tevreden bent over het niveau waarop Fortuna nu voetbalt hoef je de club niet af te schrijven. Maar als je de illusie hebt dat het allemaal op hoger niveau kan en zowel Fortuna als MVV en Roda in de eredivisie spelen, dat voorspel ik dat dat niet uitkomt. Daarvoor is Zuid-Limburg te klein, is er onvoldoende draagkracht. Zowel financieel als qua supporters.”

apr/mei '13

column

n mijn vorige bijdrage vertelde ik dat `Veer doen ´t` niet alleen de titel boven deze column is maar ook staat voor onze stichting (www.smpm.nl) en heb ik o.a. beloofd om te laten zien wat we vóór en mét bedrijven kunnen betekenen in maatschappelijke betrokken ondernemen (MBO). Dus: “Wat doen veer daan?” Wat doen wij? We pakken met allerlei partners, zoals (sport-) verenigingen, scholengemeenschappen, zorgen welzijnsorganisaties, woningcorporaties, overheid en politiek en al dan niet georganiseerde burgers maatschappelijke vragen op. Die vragen, groot en klein, variëren van het mogelijk maken van een avondopenstelling in een zorgcentrum, actief ouderen uit isolement halen, het re-socialiseren van mensen zonder werk, sociaal leven of met een verslavingsproblematiek, het realiseren van een buurtcentrum, jongeren meer laten sporten en bewegen zoals dansen, zwemmen en voetballen of simpelweg een paar fietsen voor fietslessen op school. Dan rijst de vraag: “En wie doen veer dat daan?” Hoe doen we dat dan? We verbinden….. we verbinden vraag met het aanbod en daarbij specifiek gericht op het bedrijfsleven. We zoeken naar aanbod, dat past bij de vraag. Net zoals een makelaar dat doet als er een huis te koop staat. Op zoek naar gegadigden, die kunnen passen in het aanbod en dat kan leiden tot een perfecte match. Zo zoeken wij naar aanbieders die een passende oplossing kunnen bieden voor de gestelde maatschappelijke vraag. We noemen dit maatschappelijk makelen. Maatschappelijk staat voor wat met de samenleving/ maatschappij te maken heeft, met hoe mensen met elkaar omgaan. Het element maat- is een vertaling van het Latijnse socius (bondgenoot, metgezel, deelgenoot, kameraad, maatje). In een samenleving wordt je geboren en groei je op, maar aan een maatschappij of society moet je wél actief deelnemen om deze in stand te houden of opnieuw vorm te geven. Bij “Veer doen ‘t” ben ik ondernemend maatschappelijk makelaar en het bijvoeglijk naamwoord ondernemend wijst op ondernemen. Het betekent iets gaan doen. Een bedrijf of actie in werking stellen. Aanpakken, aanvaarden, beginnen, op zich nemen. Ondernemen is initiatief nemen. I.Kirzner (1930) hoogleraar economie aan New York University, beschreef de ondernemer als iemand die alert is op kansen. Kernbegrippen: Kansen zien, kansen benutten, groeien en creëren van waarde. Deze creativiteit moet leiden apr/mei '13

tot waardevolle, duurzame oplossingen in de sociaalmaatschappelijke leefwereld met een nadrukkelijk rol voor de ondernemer. Een maatschappelijk betrokken ondernemer is in onze ogen dus iemand die (ondernemers-) kansen ziet en de rol pakt binnen het opbouwen en in stand houden van de maatschappij, lees zijn/haar eigen sociale omgeving. We koppelen deze ondernemers via het maatschappelijk makelen aan projecten en programma’s (de maatschappelijke vraag), waarbij we rekening houden met het DNA van het bedrijf in relatie tot de op te lossen maatschappelijke vraag. Als daarin namelijk al raakvlakken of gemeenschappelijke interesses worden herkend, is de kans op deelname, betrokkenheid, partnerschap, succes en continuïteit groot. Kortom, als we dicht bij de kernactiviteiten van de ondernemer blijven is de kans op een succesvolle match het grootst, zo hebben we ervaren. In dit makelaarsproces ontzorgen we de ondernemer, die immers druk bezig moet zijn en blijven met zijn kernactiviteiten. Een ondernemer kan zijn expertise ter beschikking stellen (bijv. Ict-kennis), hij kan vrijwilligerswerk binnen zijn vakgebied leveren met zijn medewerkers, materialen ter beschikking stellen, zijn netwerk gebruiken maar natuurlijk ook (fiscaalgunstig) financieel ondersteunen. Door een passende propositie voor de ondernemer te maken, door te vragen naar de wensen, dromen, creativiteit en mogelijkheden en door een relatie met de vrager in zo’n project of programma te ontwikkelen, zorgen we voor MBO op maat. We gaan dan ook voor kwaliteit in plaats van kwantiteit en zorgvuldigheid is belangrijker dan snelheid. Dat kost tijd en energie, maar levert wel ontzettend mooie verbindingen op. Ik kan en doe dat natuurlijk niet alleen. Al onze projecten worden begeleid door vrijwilligers, projectmanagers op Hbo-niveau, die op dit moment even geen werk hebben. Na toestemming van UWV en met behoud van uitkering en uiteraard sollicitatieverplichting sturen zij de projecten aan, doen daarmee actief ervaring en een nieuw netwerk op en vullen hun CV aan met deze waardevolle inzet. Ik mocht afgelopen jaar met veel plezier 8 van deze professionele projectmanagers zien vertrekken naar een betaalde parttime of fulltimebaan, aantoonbaar verkregen door het (net-) werk van “Veer doen ‘t”. Da’s extra mooi, niet alleen beperk je de overhead en kan alle financiële ondersteuning direct naar de projecten vloeien, maar geef je tegelijk mensen weer een mooie en snellere kans op een nieuwe baan. Eigenlijk een project in een project….. Geïnteresseerd in ons verhaal? Doe mee! Kijk voor onze contactgegevens op onze website www.smpm.nl.

Peter Paul MUYRES

Veer doen ´t

- advertentie -

COLUMN: piM steerNeMaN

Uw Zorg, onze Zorg De zorg is naast het bankwezen en het weer vaak hét gesprek van de dag. Er moet ook veel veranderen in de zorg de komende jaren. De zorg is in ons huidige stelsel onbetaalbaar geworden en dus moet er ingrijpend veranderd worden. Maar hoe dan en in welk tempo? Daar lopen de meningen nogal uiteen. Verandering is noodzakelijk door onontkoombare bezuinigingen, dreigende personeelstekorten, vergrijzing en ontgroening. Veranderingen en verschuivingen in de zorg zijn ook nodig om de betaalbaarheid en de kwaliteit van de zorg, waar nodig, te verbeteren. De zorg is politiek gedreven. De overheid bepaalt de strategie en helaas is die te vaak maar voor een te korte termijn. Net omdat het politiek gedreven is. Er worden naast wat mindere ook redelijke of goede ideeën gelanceerd. De vraag is waarom ideeën uit de politiek als het om zorg gaat niet altijd beklijven? Misschien omdat ze niet eenvoudig zijn, omdat ze weinig concreet zijn én omdat ze niet altijd met gevoel gebracht worden, waar-

door ze niet altijd geloofwaardig over komen. Verder wisselt het perspectief sterk en dit leidt tot allerlei paradigma shifts: bijvoorbeeld van marktwerking en concurrentie naar samenwerking, van intramuraal naar extramuraal, van groot(schalig) naar klein(schalig).En nu dan? Waar leidt dit toe? Wie niet sterk is moet slim zijn en dat geldt zeker voor de zorg. Menno Lanting beschrijft in zijn nieuwste boek over slimme organisaties dat dit de organisaties van de toekomst zijn. Dit is ook interessant voor de zorg. De wereld verandert en de zorg verandert mee. De wereld wordt complexer en dit geldt ook voor de zorg. Op zoek naar slimme zorgorganisaties. Een slimme zorgorganisatie die de muren tussen de buitenwereld en haar eigen organisatie zo veel mogelijk afbreekt. Slimme zorgorganisaties verbinden zich met netwerken van klanten en andere ketenpartners en stakeholders. Ze betrekken deze netwerken bij hun strategie en innovatie. Slimme zorgorganisaties realiseren zich dat

groot(schaligheid) niet altijd beter is. Het kan zelfs nadelig zijn om snelheid te maken en flexibel te zijn. Op weg naar specialisatie en netwerksamenwerking. Dat is de toekomst van de zorg. Dit is wel een uitdaging in een zorgstelsel dat gekenmerkt wordt door een sterke fragmentatie in wetgeving en de daaraan gekoppelde financiering en organisatie in een sector waar vaak te weinig wordt samengewerkt. Vrijwel iedereen is het er over eens dat kostenbesparingen noodzakelijk zijn. En natuurlijk is er altijd discussie mogelijk over welke maatregelen in welk tempo je moet nemen om dat te regelen. Wat in de discussie soms vergeten lijkt te worden, is dat de huidige situatie ook kansen biedt om de zorg anders in te richten. Nu is het moment om schotten in de financiering te verwijderen, die een duurzaam, betaalbaar en kwalitatief goed zorgstelsel in de weg staan. Er kan ruimte worden gecreëerd om buiten de gebaande paden te treden. En dus om samen te werken over de sectoren heen. Van marktwerking en concurrentie naar samenwerking en ontschotting. Dit is een uitdaging, maar goed om er ook zo eens naar te kijken. Uiteindelijk levert dit winst op, niet in de laatste plaats voor de klant. Een advies aan de politiek en aan de zorg: leg goed uit waarom de inrichting van de zorg moet veranderen. De focus van veel reacties - zonder mensen tekort te willen doen- ligt te vaak op negatieve consequenties. Toch liggen er wel degelijk kansen. Kansen om onze zorg anders in te richten, toekomstbestendig te maken, betaalbaar te houden en in kwalitatief opzicht te verbeteren. Op weg naar zorg 2.0.

Dr Pim Steerneman MBA Bestuursvoorzitter Sevagram

apr/mei '13

column

Paradijsvogels

Peter Paul Verreussel

s Nederland wel of geen belastingparadijs? De vraag stellen is de vraag beantwoorden. Ik heb lang gedacht mij buiten deze hetze te houden maar uiteindelijk zwicht ik toch. De hoofdreden is de recente nieuwsberichten in de diverse media. Erg tendentieuze berichtgeving in mijn beleving. Voorde niet-ingewijden zal ik de problematiek kort schetsen. Nederland heeft een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor met name buitenlandse holding vennootschappen. Nederland kent de deelnemingsvrijstelling, maar Nederland kent ook rulings. De deelnemingsvrijstelling werkt zal volgt. Als een vennootschap een belang van meer dan 5% heeft in een ander lichaam dan zijn winstuitkeringen aan de aandeelhouder in Nederland vrij van belastingheffing. De dochtermaatschappij heeft immers al belasting betaald over de winst en het zou niet terecht zijn dat de moeder dan nog een keer belasting zou moeten betalen over de winstuitkering. Om deze reden is het voor vele bedrijven aantrekkelijk om de moedermaatschappij in Nederland te vestigen omdat de winstuitkeringen van de dochtervennootschappen vrij geïncasseerd worden. Vele bekende namen zitten mede om deze reden in Nederland. Het is ook mogelijk om een ruling af te sluiten. Nederland kent een aantal standaard rulings. Een ruling is een afspraak vooraf met de belastingdienst omtrent de fiscale behandeling. Vroeger was dat redelijk vormvrij, inmiddels is dat gestandaardiseerd. Vele bedrijven en artiesten zijn daarom in Nederland gevestigd. Echter om in Nederland gevestigd te zijn moet er op zijn minst een vestigingsadres zijn. Een trustkantoor kan daar bij behulpzaam zijn. Het trustbedrijf fungeert als directie en daar waar de directievoering geschiedt, is de onderneming gevestigd. Om als trustkantoor te mogen optreden is een vergunning van De Nederlandse Bank vereist. Aan het uitoefenen van een trustkantoor zijn vele regels verbonden. DNB toetst bij aanvraag van de vergunning of de aanvrager voldoet aan de eisen die worden gesteld. Indien dit positief is, wordt de vergunning verleend. Uit eigen ervaring weet ik dat de eisen heel stringent zijn en zeker niet soepel. Dat is ook wel logisch omdat een trustkantoor in hoge mate een belangrijke functie vervult.

‘De hetze rondom trustkantoren gaat mij te ver’ apr/mei '13

In de media worden de trustbedrijven tendentieus neergezet. Alsof het in strijd met de wet is, de fiscus wordt getild enz. Dat is zeker niet waar. Een trustbedrijf voert een functie uit ten behoeve van haar clienten en handelt binnen de weten regelgeving. Het klopt dat de bedrijven, uiteraard meestal hoofdzakelijk om fiscale redenen, gebruik maken van de diensten van een trustkantoor. Echter, daar is naar mijn mening niets mis mee. De wetgever heeft er immers doelbewust voor gekozen om de wet zodanig te redigeren dat een fiscale vestigingsplaats middels een trustkantoor te verkrijgen is waardoor de voordelen van het hebben van een zetel in Nederland deze bedrijven toekomen. Volledig legaal. De keerzijde is natuurlijk de dogmatiek. Vinden wij allemaal dat dit soort fiscale regelingen niet meer passen in het huidige tijdsbeeld dan staat de weg open om de wet aan te passen. Bij een aanpassing van de wet waardoor Nederland haar aantrekkelijkheid verliest zullen de trustkantoren ook verdwijnen. Hun functie wordt overbodig. Met het aanpassen van de wet is volgens mij niemand gebaat. Nederland moet juist aantrekkelijk blijven voor bedrijven om zich hier te vestigen. Dat levert ook weer werkgelegenheid op. Werkgelegenheid levert loonheffing op voor de schatkist. Loonheffing is een veel belangrijkere bron van inkomsten voor ‘s Rijks schatkist dan winstbelasting. De hele grote bedrijven vestigen zich in het land dat voor hun de beste regeling biedt. Het is publiek geheim dat de grote Nederlandse bedrijven nauwelijks iets bijdragen aan de inkomsten van het Rijk. Als Nederland haar aantrekkelijkheid verliest kost dat niet alleen inkomsten voor de staat maar indirect slaat dat ook om naar onderwijs. Nederland is een kenniseconomie en die moet bedrijven aantrekken waardoor afgestudeerden hun kennis in praktijk kunnen brengen. Nederland moet er juist voor zorgen dat er goede regelingen komen waardoor bedrijven naar Nederland komen. Regelingen die passen binnen de bedoelingen van de (Europese) wetgever en die geen valse concurrentie zijn voor andere landen. Kortom, de hetze rondom de trustkantoren gaat mij in ieder geval te ver. Laten we allemaal een steentje bijdragen om er voor te zorgen dat Nederland blijft wat het is. Een aantrekkelijk land om te wonen, werken en investeren. Peter Paul Verreussel Baat accountants & adviseurs p.verreussel@baat.nl 39

Sitard-Geleen

Harry Lempens, Rabobank Westelijke Mijnstreek:

“Deze regio is dé economische motor van Limburg” door Peter Eberson beeld Jean Pierre Geusens

elke regio in Limburg beschikt over een luchthaven, rechtstreekse waterverbindingen met de grootste havens ter wereld en een ligging aan internationale verkeersknooppunten? Waar is Nederlandse enige autofabrikant gevestigd? Waar zitten de wereldspelers op chemiegebied en verdienen 30.000 mensen een boterham in de industrie, logistiek en automotive? “Juist ja, in de Westelijke Mijnstreek. Niet gedacht hè?” Aan het woord is Harry Lempens, directeur Bedrijven bij Rabobank Westelijke Mijnstreek. De bank is één van de grootste lokale Rabobanken in Limburg met een werkgebied dat bijna de hele Westelijke Mijnstreek bestrijkt. Vernieuwen en Verbinden “De Rabobank wil verbindingen leggen,” legt Lempens uit. “Dat doen we onder andere met partijen die er belang bij hebben de economie te laten groeien. We staan op het punt te participeren in het investeringsfonds Limburg Ventures II. Daarin zijn we als bank uniek. Het idee dat banken niets doen in deze tijd is, zeker als je kijkt naar de Rabobank, niet terecht. Uiteraard zijn we kritisch, maar we financieren nog altijd.

30.000 mensen een baan hebben, telt de regio. Op één van die terreinen, het voormalige DSM-terrein, zijn nu wereldspelers gevestigd. Allereerst natuurlijk DSM zelf, met enkele duizenden arbeidsplaatsen een belangrijke economische factor. Het bedrijf is hét voorbeeld van een onderneming die zich steeds wist aan te passen aan de veranderende wereld en marktomstandigheden. Van staatsmijnen naar chemiebedrijf en van chemiebedrijf naar toponderneming op het gebied van gezondheid, voeding en materialen. Eén op de vier DSM-ers in Nederland houdt zich bezig met onderzoek, ontwikkeling en innovatie. Het is een broedplaats voor vernieuwing die op vele plaatsen in de wereld gestalte krijgt. Andere wereldspelers zijn Sabic Europe (1.800 banen), OCI Nitrogen (660 banen) en Lanxess (260 banen). Laatstgenoemd bedrijf opende eind april haar nieuwe Europese hoofdkantoor op de Chemelotcampus. De Campus voorziet in een faciliteit voor hoogtechnologische kennisontwikkeling binnen het concept van open innovatie. Het is de Euregionale vestigingsplaats voor start-ups, mkb, grootbedrijf, onderwijs- en onderzoeksorganisaties op het gebied van CHEMaterials. De Chemelot Campus wordt gezien als een van de fundamenten om de concurrentiekracht van de Limburgse economie te versterken.

Van de mijnen naar innovatie Harry Lempens laat een presentatie zien over de economische betekenis van de regio waarin de bank actief is. Meer dan 2.000 hectare bedrijventerrein, waar

Trots op onze bedrijvigheid “Ik wil maar laten zien,” legt Harry Lempens uit, “dat het hier gebeurt. Veel mensen die hier wonen, beseffen dat wellicht niet, maar we wonen en werken in een

Harry Lempens: “Kansrijke starters geven wij de kans te groeien.”

apr/mei '13

top-regio. Als bank zijn we al meer dan honderd jaar lokaal geworteld. We zijn ontstaan uit een fusie van kleinere lokale Rabobanken. Meteen na de laatste fusie (in 2009) hebben we binnen Rabobank Westelijke Mijnstreek besloten dat wij de economie in het werkgebied actief gaan stimuleren. Echt een bijdrage leveren, ook voor de lange termijn. Niet alleen op maatschappelijk vlak, wij gaan verder. Doen misschien wel meer dan je van een bank zou verwachten. Zo hebben we Teckle, de innovatieve neus van de Rabobank, in het leven geroepen. Kansrijke starters en ervaren ondernemers met een innovatief idee geven we zo een kans verder te groeien. Vaak krijgen deze bedrijven bij een bank geen reguliere financiering, omdat de risico’s te groot zijn. In dat geval kan Teckle hulp bieden. Met kennis, een netwerk en know-how over mogelijke subsidies. En met een financiering.” Bedreigingen ombuigen naar kansen Bedrijventerreinen worden bedreigd door de crisis. Minder investeringen leiden tot faillissementen en leegstand. Harry bevestigt dit beeld, maar geeft tevens aan dat er voldoende kansen liggen om tegenwicht te bieden aan de bedreigingen. “Kijk maar naar de ontwikkelingen op de Chemelot Campus en bij VDL Nedcar. Op de Chemelot campus gaan 1.000 kenniswerkers aan de slag. Nedcar biedt straks weer werk voor 1.750 mensen en de bouw van de MINI biedt ook weer werk voor toeleveranciers. En Mitsubishi mag dan wel geen auto’s meer bouwen in Born, naast de fabriek ligt het Europees distributiecentrum van de Japanse autofabrikant.” Samen sterker Zelf bouwt de Rabobank Westelijke Mijnstreek een nieuw Adviescentrum in Sittard. Met als overbuur het Europees hoofdkantoor van Sabic. Harry Lempens: “Het gebouw krijgt een open karakter. Er is ruimte voor ondernemers om elkaar te treffen. En natuurlijk organiseren we er zelf bijeenkomsten om onze kennis én onze kennissen te delen. Want als coöperatieve bank weten we dat je samen meer bereikt dan alleen,” aldus Harry Lempens. apr/mei '13

Sitard-Geleen

Campus wil 2500 kenniswerkers aan het werk

De chemie van Chemelot door Peter Eberson beeld Chemelot

e Westelijke Mijnstreek vormt het hart van de top-technologische regio van Nederland. Chemelot Campus in Sittard-Geleen maakt onderdeel uit van die regio. Chemelot Campus positioneert zich als innovatieve en succesvolle chemieen materialencommunity. Managing director Bert Kip over de kansen voor de regio, de groei van Chemelot Campus en het belang van samenwerken. “Chemelot Campus groeit sneller dan verwacht,” legt Bert Kip uit. “Op dit moment zijn er 47 bedrijven gevestigd. Ruim 1200 kenniswerkers hebben hier een baan en dat aantal groeit de komende jaren. De uitdaging voor ons is om de komende tien jaar te groeien naar 2500 kenniswerkers. Die groei van werkgelegenheid zorgt op haar beurt voor meer banen in de toeleverende sfeer. Bedrijven als DSM en SABIC gaan fors investeren. LANXESS Elastomers opende vorige maand haar Europese hoofdkantoor op Chemelot.” [KBO: die opening is op 18 april]

“Als je kijkt naar hoe we de groei realiseren gaat dat over een aantal assen. We rekenen op groei van bedrijven die er nu gevestigd zijn. Hierbij gaan we ervan uit dat bedrijven als DSM, SABIC en LANXESS nieuwe activiteiten starten en we proberen hen te verleiden dat juist op Chemelot Campus te doen. Daarnaast proberen we nieuwe bedrijven naar Chemelot Campus te krijgen. Bijvoorbeeld bedrijven in de biomedische sector uit de Verenigde Staten die zich willen vestigen in Europa. Aan ons de taak te zorgen dat deze bedrijven voor hun Europese vestiging kiezen voor Chemelot Campus. Om dat te bereiken moet de naam Chemelot in de wereld bekend worden. “We moeten zorgen dat we onder de aandacht zijn. Dat bedrijven weten welke faciliteiten wij hier bieden. Er is nu een aantal vacatures voor mensen die dat voor ons over de wereld moeten gaan doen. Die Chemelot op de kaart gaan zetten,” zegt Bert Kip. Chemelot Campus heeft grote ambities. Uiteindelijk moeten daar 2500

kenniswerkers aan de slag. “Hoe we dat gaan doen?” vraagt Kip. “De menselijke factor is daar van belang. Samenwerken over grenzen van organisaties heen. Veel wetenschappers hebben contacten met collega’s over de hele wereld op hun vakgebied. Zo ontstaan er verbindingen die uiteindelijk goed zijn voor Chemelot. Partijen moeten met elkaar samenwerken op Chemelot Campus. De Universiteit Maastricht verzorgt op de campus natuurwetenschappelijk onderwijs en verricht er samen met de Technische Universiteit van Aken (RWTH) onderzoek naar moderne biomaterialen (planten als grondstof ) in het AachenMaastricht Institute for Biobased Materials (AMIBM). Chemelot Campus werkt samen met de TU Eindhoven, DSM en UM/Maastricht UMC+ aan de oprichting van het Chemelot Institute for Science and Technology (Chemelot InSciTe) met activiteiten op het gebied van biomedische materialen en biobased processen.” De samenwerking met het onderwijs is voor Chemelot cruciaal. Op de campus is CHILL opgericht, Chemelot Innovation and Learning Labs. CHILL is binnen de chemie het knooppunt voor mensen, faciliteiten en kennis. CHILL werkt samen met studenten van mbo-, hbo- en wo-niveau aan uitdagende, spannende projecten in doorgaande leerlijnen. CHILL biedt een uitdagende en inspirerende leer-werkomgeving voor studenten en is voor het bedrijfsleven de aanjager van innovatieve oplossingen. CHILL is een samenwerking tussen Arcus College, Leeuwenborgh Opleidingen, Zuyd Hogeschool, Maastricht University, DSM en SABIC. De participatie van deze bedrijven maakt CHILL de plek voor een leer- en innovatielab: een dynamische plek waar onderwijs, wetenschap, ontwikkeling, faciliteiten en productie bij elkaar komen. Ook de provincie Limburg ondersteunt Chemelot Campus. Vorige maand [KBO: in februari] maakt gedeputeerde Twan Beurskens (economie) bekend dat de provincie met een extra kapitaalinjectie van 43,4 miljoen euro over de brug komt. Daarmee onderstreept de provincie de cruciale rol die Chemelot speelt. Beurskens: “Gedeputeerde Staten hebben van het Limburgs Parlement de opdracht om de concurrentiekracht van de Limburgse economie te versterken. Chemelot Campus is daarvoor een van apr/mei '13

Bedrijven van wereldfaam hebben op Chemelot de meest succesvolle chemieen materialencommunity van het land tot stand gebracht

de fundamenten. Daar gaan we nu op verder bouwen. De campus geniet in brede kringen, waaronder het bedrijfsleven, vertrouwen. Dat leidt tot een versnelling van de investeringen. Die kans grijpen we nu door meer eigen vermogen in de campus te steken”. Het geld van de provincie komt bovenop de 55 miljoen die reeds in de campus is gestoken. De provincie is ook ingestapt in Enabling Technologies BV, een bedrijf dat officieel van start is gegaan. Deze joint venture van DSM Resolve, Universiteit Maastricht/MUMC+ en provincie Limburg biedt op Chemelot Campus en Maastricht Health Campus hoogwaardige analytische apparatuur, zoals geavanceerde licht- en elektronenmicroscopen, NMR en massaspectrometers. Deze high-end apparatuur is niet alleen beschikbaar voor de initiatiefnemers van Enabling Technologies, maar ook voor bedrijven op de beide campussen en in de (wijde) omgeving. Enabling Technologies B.V. geeft het midden- en kleinbedrijf toegang tot high-end analyse apparatuur die zij zich doorgaans niet zelf kunnen veroorloven. Uiteraard hoort daarbij ook de ondersteuning om de meetresultaten te interpreteren. Tevens voorziet een MKB ticketregeling in een ondernemerssubsidie voor innovatief onderzoek waarbij de faciliteiten van

“Met Chemelot staan we pas aan het begin” apr/mei '13

Enabling Technologies worden ingezet. Bert Kip: “Met Chemelot Campus staan we pas aan het begin. We moeten zorgen dat talent hier komt werken. Dat toppers uit de hele wereld weten wat we hier bieden. Dat gaan we doen door campagnes te voeren, maar vooral de onderzoekers spelen daarbij een belangrijke rol. Zij bezoeken congressen over de hele wereld en staan in contact met duizenden andere wetenschappers. Als zij Chemelot promoten is de kans groot dat toponderzoekers uit de hele wereld hier naar toe komen.” De komende jaren wordt er flink gebouwd op Chemelot Campus. Het open karakter moet veel meer zichtbaar zijn. Op dit moment moet elke bezoeker zich melden, registreren en langs een slagboom. Dat heeft alles te maken met veiligheid. De campus ligt tegen chemische fabrieken aan. Toch wordt er gewerkt aan een eigen entree die meer recht doet aan het open karakter van de research campus. De komende jaren worden er miljoenen geïnvesteerd in nieuwe gebouwen. Directeur Bert Kip wil maar aangeven dat de ontwikkelingen in een stroomversnelling zijn gekomen. “Het is niet altijd zichtbaar voor de buitenwereld, maar hier zitten vele wereldkampioenen, zowel in wetenschappelijke zin als in business opzicht. We hebben bedrijven zien starten die nu actief zijn op de wereldmarkt. Gestart met nul euro omzet en nu met een perspectief van vele tientallen miljoenen euro’s. Dat soort pareltjes ontstaan hier en dat is iets om trots op te zijn.”

Chemelot is méér dan een industrieterrein Chemelot méér is dan een industrieterrein. Chemelot is ontworpen vanuit één centrale gedachte: het samenbrengen van kennis en vaardigheden die normaliter alleen toebehoren aan grote organisaties, en deze toepassen binnen een flexibele community van kleine en grote chemische bedrijven, die de kijk op de chemische industrie ingrijpend verandert. Diverse bedrijven van wereldfaam hebben op Chemelot de meest succesvolle en innovatie-gedreven chemieen materialencommunity van Nederland tot stand gebracht. Dit gebeurt in een omgeving waar gelijkgestemde bedrijven van elke leeftijd en omvang profiteren van gedeelde kennis, korte afstanden, uitstekende faciliteiten en open innovatie om de ontwikkeling van nieuwe producten en producttoepassingen te versnellen. Het open werkklimaat stimuleert kennisdeling tussen bedrijven en creëert unieke mogelijkheden voor gezamenlijke ontwikkeling en versneld leren. 43

- a dv e r to r i a l -

Lagere maandlasten door kopen met erfpacht

Mooie vrijstaande woning in Stein te koop voor 199.000 euro Innovatieve makelaars in Limburg bieden nu ook bestaande woningen aan die verkocht worden met erfpacht. Het voordeel is dat de verkoopprijs een stuk lager is, zodat ook starters tegen lagere maandlasten een mooie woning kunnen kopen. Onlangs werd de private erfpacht opgenomen in de woningwet, een reden voor makelaars Steffen Frusch en Paula Cox om in gesprek te gaan met institutionele beleggers die genegen zijn de grond te kopen waardoor particulieren hun woning met erfpacht kunnen verkopen. Steffen Frusch: ‘Een koper kan hierdoor tegen lagere maandlasten wonen’. Paula Cox vult aan: ‘Doordat een starter niet hoeft af te lossen over het gronddeel, immers wordt deze hier geen eigenaar van, vallen de woonlasten lager uit.’ Vooraf wordt de grondwaarde vastgesteld middels uitgebreide taxatie, hierdoor kan exact de maandelijkse erf-

pacht (de canon) worden berekend. Bij een aankoop met erfpacht wordt vervolgens zorgvuldig naar de notariele overdracht gewerkt. Steffen Frusch: ‘Grondakte, Hypotheekakte en een huurovereenkomst met de pachter alles moet kloppen zodat er bij overdracht in één keer met de verkoper kan worden afgerekend.’ ‘Verkoper ontvangt bij de notariële overdracht zijn opbrengsten van de grond en van de opstalkoper’. Paula en Steffen noemen hun actieve marktbenadering ‘het nieuwe makelen’ of te wel makelaar 3.0 Graag beantwoorden de makelaars van kantoor Maasland of kantoor Makelaarshuis alle vragen, die kopers en verkopers hebben. Wij nemen graag de tijd om in alle rust uitgebreide uitleg en toelichting te geven. “Het kost de mensen alleen één kop koffie’, lacht Paula. Onderstaande woning werd vorige

week door de makelaars met deze constructie in de verkoop genomen: Het vrijstaande huis in Stein kan gekocht worden met erfpacht voor 199.000 euro en zonder erfpacht voor 279.000 euro. De keuze is aan de koper. De woning aan de Drossaert Jonker van Kesselstraat 20 in Stein is een vrijstaande woning die begin jaren zeventig is gebouwd. Het is een zeer ruime woning die voor veel doeleinden geschikt is. Zo is er een aparte ruimte met eigen entree, met toilet, die uitstekend geschikt is voor werken aan huis. Een ideale kantooruimte voor accountant of de perfecte praktijk voor schoonheidsspecialist of kapper. De ruimte is daarnaast uitstekend te gebruiken als separaat appartement of bed & breakfast. Naast een verwarmde garage heeft de woning een kelder en een grote woonkamer van 56 vierkante meter. De Siematic keuken beschikt over alle apparatuur. Achter de woning ligt een parkachtige tuin met optimale privacy. Vanuit de tuin en de eetkamer is er toegang tot een ruime bijkeuken met aansluiting voor wasmachine en droger. De garage is voorzien van een electrische rolpoort. Op de eerste verdieping zijn drie ruime slaapkamers en een badkamer.

Waarom kiezen mensen voor kopen met erfpacht? Eigenlijk een heel eenvoudige reden: een woning die je niet kan kopen op eigen grond omdat dan de lasten te hoog worden en de bank geen hypotheek wil verstrekken kun je vaak wel kopen wanneer de grond in erfpacht wordt uitgegeven. Hoe werkt nu precies zo’n constructie? Eigenlijk heel simpel: de grond van de woning wordt verkocht aan een belegger, die deze grond gelijk weer uitgeeft in erfpacht en de woning wordt met erfpacht verkocht. Als koper betaal je dan alleen de rente en aflossing van de woning en over de grond betaal je de z.g. “erfpachtcanon” . De erfpachtcanon (soort huur) kent in de regel een lagere rente dan de hypotheekrente en is net zoals hypotheekrente ook fiscaal aftrekbaar en zo ontstaan dan de lagere lasten.

Over de makelaars Begin dit jaar besluiten makelaars Steffen Frusch (Maasland Makelaardij) en Paula Cox (Makelaarshuis Limburg) om intensief met elkaar samen te gaan werken, hierdoor ontstaat er voor de klanten die via Maasland of makelaarshuis Limburg hun woning willen kopen of verkopen heel veel voordeel. Naast de jarenlange ervaring kan de woonconsument nu profiteren van een groot netwerk en de laatste innovatieve aanpak zoals kopen met erpacht. Makelaarshuis Limburg Makelaarshuis Bedrijfsmatig.nl Maasland Makelaardij Havenstraat 31 Maasbracht

essay

Dankzij mijn demon

oit, balancerend op het randje van een burn-out, besloot ik een cursus mindfulness te volgen. Een dreigende burn-out is een vreemd verschijnsel. Mijn huisarts (één van de beste ‘general practitioners’ die ik ken) vergeleek het met wandelen door het donker. Je weet dat er ergens een gat gaapt. Maar je weet niet waar. Een ander beeld is dat van een auto die je wel steeds kunt bijtanken. Maar als de motor niet meer wil, dan wil de motor niet meer. Ik heb het geluk dat ik gezegend ben met wat Socrates een demon noemde, een innerlijke stem die me, vlak voordat het te laat is, influistert dat het bijna te laat is en dat maatregelen noodzakelijk zijn. Diezelfde demon had me al vaker proberen te overtuigen van het nut van een meditatiecursus. Maar zoals dat gaat: rationeel leek het een zinvolle ervaring. Maar emotioneel stond het hoofd er niet naar. Totdat, precies in een periode dat het hoofd er helemáál niet naar stond, mijn demon iets voor elkaar kreeg wat me, als ik eraan terugdenk, nog altijd met stomheid slaat. Hij sloeg me namelijk létterlijk met stomheid. Middenin een krankzinnig drukke periode, werd ik op zekere dag wakker zonder stem. Ik wilde iets zeggen, maar het lukte niet. Mijn stem, werktuig bij uitstek van mijn werk, was weg. Een rationele verklaring was er niet. Ik had niet uitbundig gezongen of geschreeuwd. Ik had niets onder de leden, althans niet fysiek. En toch was mijn stem weg.

Enough is enough De verdere details van het verhaal zal ik u besparen (ik nam in die periode uiteindelijk afscheid van mijn bedrijf, mijn riante huis en driekwart van mijn bibliotheek en begon onder het motto ‘travel light’ een nieuw leven als zzp’er). Feit is dat ik ten overstaan van mijn collega-directeur met een nauwelijks hoorbaar piepstemmetje ternauwernood over mijn lippen kreeg dat het met mij volledig de verkeerde kant uitging. Die middag liet ik mede op zijn advies acuut alles uit handen vallen en deed wat ik zelden eerder had gedaan: ik meldde mij ziek. Ik heb in mijn arbeidzame bestaan namelijk nooit structureel voor een baas gewerkt (met uitzondering van tweeëneenhalf jaar als studentassistent wijsbegeerte op de universiteit). Ik ging zelfs prat op de uitspraak ‘freelancers worden nooit ziek’ en schreef onder die stoere kop ooit een artikel. Die dagen echter was het alsof ik heel dat hectische, overspannen, overambitieuze en bij tijd en wijle megalomane en monomane bestaan frontaal in mijn gezicht gesmeten kreeg. Ging het hier echt om? Was dit allemaal écht zo belangrijk? Jarenlang had ik als een bezetene aan mijn bedrijf en mijn loopbaan gewerkt. Totdat datgene waar het in de krochten van mijn geest toch ook om ging, in opstand kwam. Enough is enough, zoals Toon Hermans zo prachtig kon zeggen. Mijn stem deed er domweg het zwijgen toe en dreigde ook de andere loketten te sluiten.

Oordeelloos Dat als aanloop naar mijn ervaringen met mindfulness. Lopend door de Wycker Grachtstraat in Maastricht was mijn oog vaker gevallen op een onduidelijk pand met een religieus beeldje met daaronder de oproep ‘Keert weder tot God’. Precies in dat pand bleek de mindfulnesscursus te worden gegeven waarvoor ik me had ingeschreven. Het was in een tijd dat deze uitgebeende vorm van meditatie in Nederland nog in opkomst was en de boeken van Jon Kabat-Zinn (de ‘goeroe’ van de mindfulnessbeweging) nog geen bestsellers waren. Ook een gedetailleerde beschrijving van de cursus zal ik u besparen. Tijdens mijn puberteit had ik in een boeddhistengemeenschap in de buurt van Roermond wel eens twee dagen mee-gemediteerd. Ook had ik enige ervaring met zelfhypnose (waarmee ik ooit van het roken af probeerde te komen). Tijdens deze cursus echter kreeg ik pas echt een indruk van het spectaculaire universum van wat meditatie zoal kan inhouden. Meditatie, dat begon als een oefening in het oordeelloos kijken naar de oeverloze stroom van dialoog, gepieker, beelden, associaties en alle mogelijke andere gebeurtenissen die zich in je brein afspelen. Dat was allesbehalve een rustige aangelegenheid. Steeds was er de verleiding om méé te gaan met gedachten, om iets te gaan dóén, of om op te staan uit de ongemakkelijke houding op het meditatiekussen. Allengs echter begon ik te begrijpen dat het erom ging die chaotische mix van herseninhouden simpelweg te nemen voor wat ze zijn. Let it be. Kijken naar het kijken. En op momenten kijken naar het kijken naar het kijken. Een eindeloos jezelf vergapen aan de ‘stream of consciousness’ die zich door je egotunnel wurmt. Ben ik dit? Blijkbaar. Wat komisch eigenlijk! Zen Meditatie was een avontuur. Nu pas herinner ik me dat ik jaren eerder in een klooster in de Ardennen een paar avonden onder leiding van een non zenmeditatie deed. Prompt hoor ik weer het geluid van een klankschaal. Dat emotioneert. Wellicht omdat het vertelt dat je je altijd en overal kunt terugtrekken in jezelf en kunt kijken naar het kijken (naar het kijken). Dat wil zeggen: terugtrekken is een verkeerd woord. Het

apr/mei '13

gaat om aanwezig zijn, om diep, breed en omvattend laten landen van het besef dat je bent. Daar kan een enorme troost vanuit gaan. Ook vanwege het besef dat je dus niet altijd hoeft te oordelen of ergens iets van moet vinden. En vanwege de ontdekking dat er op de bodem van je binnenste (die ik in meditatie soms voor me zag als het oppervlak van een spiegelende oceaan) kwaliteiten liggen die te maken hebben met dankbaarheid, vergeving en mededogen. ‘Je’ schrijf ik vanwege mijn hoop dat ieder mens hier uiteindelijk op eigen wijze mee gezegend is. Hernia Eigenlijk was ik van plan een heel ander essay te schrijven. Beginnend aan deze tekst dacht ik terug aan hoe ik na afloop van de cursus maandenlang minimaal één uur per dag mediteerde en daarbij vanaf zeker moment vooral keek naar een heftige pijn in mijn bovenrug. Een arts in Brazilië stelde vast dat het een hernia was. Dat je ‘gewoon’ kunt kijken naar je pijn... ook dat was een ontdekking. Of neem die keer dat we tijdens een opfrisbijeenkomst in meditatie met onze kleine teen naar muziek leerden apr/mei '13

“Ik ben gezegend met wat Socrates een demon noemde” luisteren. Of die keer dat ik door steeds sneller te ademen door een soort mentale geluidsbarrière brak en één werd met mijn zogenaamde boeddhanatuur. Dat deed trouwens denken aan toen ik ooit in één ruk een tweepersoonsluchtbed met mijn mond opblies en ineens hyperventilerend mijn complete leven voorbij zag komen. Kortom, spektakel te over. Maar in de kern ging het daar natuurlijk niet om. Zitten Een goeroe uit de psychedelische beweging merkte ooit op dat je eigenlijk niet volledig mens bent als je niet tenminste één keer een psychedelische trip hebt meegemaakt. Eenzelfde iets geldt voor de wereld van meditatie. Ik moet echter

bekennen dat ik zelf al jaren niet meer mediteer. Die hernia deed me uiteindelijk wat meditatie betreft toch de das om. De hernia zelf ging over. Maar de discipline en de tijd om weer te gaan ‘zitten’, kon ik niet meer vinden. “Zit je nog?” vragen vrienden uit die tijd nog wel eens. Meestal verwijs ik dan naar Krishnamurti die volhield niet te weten wat meditatie is. En ik voeg eraan toe dat ik ‘het’ sindsdien op alle mogelijke andere manieren doe. Hardlopen, improviseren achter de piano, een essay een richting uit laten gaan die ik niet van plan was... het zijn allemaal vormen van meditatief aanwezig zijn. Met op de bodem die kwaliteiten van dankbaarheid en verwondering. Want daar begon het mee. Met de demon die me op wonderlijke wijze terughaalde naar de les van mijn leven. “Ben je er nog?” vraagt hij. En als ik twijfel of even niet meer weet waar het eigenlijk om ging: “Kijk naar jezelf. En kijk dan naar dat kijken. Wat zie je? Wat voel je? Sta er bij stil. En laat het dan los.”

Govert Derix is filosoof en schrijver van de roman Sterrenmoord 47

kunst

Weer een prachtige tentoonstelling in het Gallo-Romeins Museum van Tongeren

Etrusken in Eigenbilzen en Tongeren – Una Storia Particolare door Josef Vondrak beeld Guy van Grinsven/StudioPress

pnieuw maakt het Gallo-Romeins Museum in Belgiës oudste stad Tongeren zijn faam waar. Die reputatie vestigde het ‘beste Europees Museum van 2011’ met sensationele tentoonstellingen als Neanderthalers in Europa en de Sagalassos-tentoonstelling van vorig jaar, die beide circa 150.000 bezoekers trokken. Ditmaal heeft het team van het museum een zowel wetenschappelijk verantwoorde als familievriendelijke tentoonstelling samengesteld over de Etrusken. Dit ‘vergeten volk’ leefde 2000 jaar geleden in het huidige Italië, en zijn invloed op de westerse beschaving kan niet genoeg worden benadrukt, zo wordt snel duidelijk. De Etrusken – Una Storia Particolare is zowel interessant voor professionele en klassieke archeologen als voor museumliefhebbers, gezinnen en schoolklassen. Het Gallo-Romeins Museum heeft patent op deze unieke combinatie. Ferdi Simmons woont in Eigenbilzen, een vredige plattelandsgemeenschap van amper 2000 zielen, 16 km ten

“Een expositie van een vergeten volk” 48

noorden van de oudste stad van België, Tongeren. In de loop van duizenden jaren hebben talloze legers, ridders, handelaren, rovers, verkrachters, gastarbeiders en handwerkslieden hun sporen achtergelaten in de golvende heuvels van de Haspengouw, de vruchtbare regio in Belgisch-Limburg rondom Ferdi’s dorp en Tongeren. Die sporen bestaan uit afstammelingen en nakomelingen, ideeën, handvaardigheden, verbouw en bereidingswijzen van voedsel, gewoontes, gebruiken en namen. Sporen die soms nog zichtbaar zijn bij de Haspengouwers. Bij mensen als Ferdi. De huidige tentoonstelling in het Tongerse Gallo-Romeins Museum, getiteld De Etrusken – Una Storia Particolare, en zelfs onze huidige kennis over de Etrusken zou onvolledig zijn zonder de ontdekking, in 1871, van een ongeveer 2500 jaar oud Keltisch graf, met daarin een geribd mengvat uit Noord-Italië en een snavelkan uit Vulci in Etrurië. Het graf werd ontdekt in in Eigenbilzen. Het gouden sierbeslag, uit hetzelfde graf, is onderdeel van een drinkhoorn. De motieven van de decoratie bestaan uit onder andere lotusbloemen en zijn afkomstig uit het Nabije Oosten. De Grieken namen ze over en de Etrusken pasten ze op hun beurt toe. Opmerkelijk is dat ze hier in een eigen Keltische stijl zijn uitgewerkt. Nooit eerder of sindsdien zijn Etruskische voorwerpen in zulke noordelijke contreien in Europa gevonden, maar ze vormen een ontegenzeggelijk bewijs van de omvang van de oude handelsnetwerken van zowel de Etrusken als de Kelten.

De Etrusken oefenen een speciale aantrekkingskracht uit op de huidige bewoners van de Haspengouw

Deze unieke vondsten, evenals honderden andere, aan de vergetelheid onttrokken objecten geleend van musea in Duitsland, Nederland, België, het Vaticaan en Italië, vormen de basis voor de fraaie tentoonstelling in Tongeren over de Etrusken. Een bezoek aan de tentoonstelling maakt zonneklaar dat zonder ‘dit vergeten volk’ de Romeinse – en in extenso de hele westerse – beschaving zoals wij die nu kennen, er heel anders zou hebben uitgezien. Een vriendelijk verrassingsbezoek De golvende heuvels en de niet altijd even vriendelijke historie van de van Haspengouw hebben misschien wel Ferdi Simmons’ flegmatieke karakter gevormd. Om hem van zijn stuk te brengen is meer nodig dan een onaangekondigd verrassingsbezoek van fotograaf Guy van Grinsven, die op een vrijdagmiddag pardoes zijn auto parkeert op de met grind bezaaide binnenplaats achter Ferdi’s woning in Eigenbilzen. Guy, met een kaart uit de bibliotheek van het Galloapr/mei '13

Wie waren de Etrusken?

Romeins Museum in de hand waarop de vindplaats van het Etruskische graf vagelijk is gemarkeerd, is lang onderweg geweest. Onlangs heeft hij foto- en filmopnames gemaakt in Etrurië, en de hele ochtend heeft hij hetzelfde gedaan in het Gallo-Romeins Museum voor een 15 minuten durende tv-documentaire over de wortels en aanwezigheid van de Etrusken in Italië en België. Ferdi begint gezellig mee te keuvelen en is maar een heel klein beetje verrast als hij te horen krijgt dat uitgerekend in zijn tuin, meer dan 140 jaar geleden, een van de meest tot de verbeelding sprekende archeologische vondsten in België is gedaan. Met een kalme glimlach om de mond bevestigt hij dat het kruisje op Guy’s kaart zijn achtertuin markeert. De Etrusken doen wel ergens bij hem een belletje rinkelen, maar veel weet hij er niet van. Zijn buren hebben meer belangstelling voor en verstand van geschiedenis. Toch is hij de beroerdste niet om met een schop in de hand in zijn tuin voor de camera te poseren. apr/mei '13

Als de foto gemaakt is, is er ook een einde gekomen aan Guy’s ontdekkingstocht naar het leven en de werken van de Etrusken. Uitgerekend hier, op een steenworp afstand van zijn eigen woning, vindt hij de laatste schakel in de cirkel van zijn zoektocht naar de Etrusken. De link tussen verleden en heden, tussen daar (Etrurië) en hier (Haspengouw). Nu is het materiaal af dat hij nodig heeft voor zijn documentaire. Een onwaarschijnlijke mix van mensen De Etrusken oefenen een speciale aantrekkingskracht uit op de huidige bewoners van de Haspengouw. Deze streek met haar vruchtbare golvende heuvels en adembenemend mooie bloesems in het voorjaar wordt soms ook wel aangeduid als ‘het Toscane van het Noorden’. Tot op zeker hoogte stammen de 21ste-eeuwse Haspengouwers, net als de Etrusken duizenden jaren vóór hen, af van een onwaarschijnlijke mix van mensen, van autochtonen en talloze

De Etrusken waren afkomstig uit een gebied ongeveer halverwege de Italiaanse laars, in het huidige Toscane, Umbrië en Lazio. In deze vruchtbare streek ontstond de eerste grote Italiaanse beschaving, eeuwen vóór de opkomst van het Romeinse rijk. De Etruskische beschaving bereikte haar hoogtepunt tussen 750 en 500 v.Chr. Vanaf de 8ste eeuw v.Chr. ontwikkelden de Etrusken een handelsnetwerk met onder anderen Grieken en Feniciërs. Exotische goederen doken in Etrurië voor het eerst op, en met de goederen kwamen ook nieuwe ideeën en nog onbekende denkwijzen. De migranten hadden een grote invloed op de Etruskische cultuur. Vooral houtbewerkers, bronsgieters, pottenbakkers, schilders, beeldhouwers en edelsmeden vanuit de Griekse wereld en het Nabije Oosten vestigden zich in Etrurië. De Etruskische elite stond kennelijk open voor hun nieuwe ideeën, gewoonten, technieken en stijlen. Hun religie, architectuur en kunstuitingen, maar ook hun festiviteiten en manier van leven volgden ook dit Grieks-oosters patroon. Tegelijkertijd zorgden de Etrusken ervoor dat ze hun eigen Etruskische cultuur in stand hielden en dat die meer bleef dan alleen een vergaarbak van vreemde elementen. Ze vormde een interessante mix van zaken die kenmerkend voor hen waren en invloeden van buitenaf. Dat maakt de tentoonstelling op een heldere en elegante manier duidelijk. En passant is de boodschap voor het heden ook volkomen duidelijk, zonder dat die er dik bovenop wordt gelegd.

“Topstuk is het vrouwengraf van Regolini-Galassi” migranten – de meesten afkomstig uit Italië, Griekenland, Turkije, Marokko, Spanje, Portugal en Joegoslavië. Kort na de Tweede Wereldoorlog kwamen zij hier hun geluk zoeken in de kolenmijnen en staalfabrieken van BelgischLimburg en Wallonië en stichtten eigen gemeenschappen in plaatsen als Genk, Maasmechelen en Luik. Bewijzen van hun herkomst en aanwezigheid zijn nog steeds zichtbaar en hoorbaar in de talrijke Mediterrane eetgelegenheden, eigennamen, en beletteringen op verenigingshuizen in dit deel van België. Geen wonder dat de samenstellers van de tentoonstelling De Etrusken – Una Storia Particolare inspelen op dit multicultureel fenomeen in hun eigen achtertuin en de aandacht van de bezoekers onder andere richten op de contacten van de oude Etrusken met andere volken, zoals de Grieken en de Feniciërs. Als klapstuk hebben ze zelfs besloten een Italiaanse dag te organiseren in de loop van de tentoonstelling, met een wijnproeverij en creatieve workshops voor kinderen, die kunnen ontdekken hoe is het om een Etruskische edelsmid te zijn of een pottenbakker. 350 voorwerpen De Etrusken – Una Storia Particolare brengt in tal van opzichten het leven,

de cultuur en het vakmanschap van de Etrusken tot leven. Er zijn ruim 350 voorwerpen te zien uit het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden en het Allard Pierson Museum in Amsterdam, uit collecties van de Vaticaanse en Capitolijnse Musea, het museum van de Villa Giulia en de archeologische musea van Florence en Bologna. Ook uit het Rheinische Landesmuseum (Trier) en het Württembergische Landesmuseum (Stuttgart) worden voorwerpen getoond. Een van de echte topstukken – behalve de inhoud van het graf uit Eigenbilzen – is het vrouwengraf van Regolini-Galassi. Haar stoffelijk overschot moet bedekt zijn geweest met gouden sieraden en edelstenen, en naast haar bevonden zich nog andere kostbare objecten: een troon, zilveren schalen en bronzen ketels. Haar gouden armband was zó groot en met zo’n dun bladgoud bedekt dat hij

- advertentie -

“ ! r e n t r a P ss e n si u B R H “... uw 50

vermoedelijk nooit is gebruikt maar uitsluitend bedoeld was als grafgift. Het museum laat al deze voorwerpen in een eigentijdse, goed uitgelichte setting zien, met moderne interactieve installaties, slim gebruik van multimedia en – vooral voor kinderen – heel aantrekkelijke workshops.

Practisch De Etrusken – Una Storia Particolare Gallo-Romeins Museum Kielenstraat 52 B-3700 Tongeren, België Tel. +32 12 67 03 30 E-mail: grm@limburg.be www.galloromeinsmuseum.be Geopend van 16 maart tot 25 augustus 2013 dinsdag t/m vrijdag van 9.00 tot 17.00 uur. Zaterdag, zondag, nationale feestdagen en (Belgische) schoolvakantie: 10.00 tot 18.00 uur. Het museum is op maandag gesloten, tenzij die dag een vakantiedag is. Toegangsprijzen Volwassenen: € 10,00 Kinderen en bezoekers van 4 tot 26 jaar: € 1,00 55-plus, andersvaliden, kortinghouders en groepen: € 8,00 Families: € 21,00 De audioguide is inbegrepen in de toegangsprijs.

apr/mei '13

column

nlangs zijn wij een nieuwe vestiging begonnen: in Maastricht. Dit betekent ook de nodige kennismakingsgesprekken. Leuk om te doen. Aan het eind van zo’n gesprek zeggen wij dan steevast: “graag tot ziens!”. De reactie van onze gesprekspartner is dan nog wel eens: “ook tot ziens, maar liever niet!”. Begrijpelijk? Toegegeven, wij advocaten komen vooral in beeld als er problemen zijn. In een conflict nemen wij ook een eenzijdig standpunt in. Dat is ons vak, en, zeker voor de andere partij, niet altijd prettig te horen. Wij zijn dus niet altijd geliefd. Maar uit die vervelende conflicten bloeit vaak ook wat moois. Juridische beperkingen en bezwaren betekenen dus zeker niet dat er geen nieuwe mogelijkheden zijn. Integendeel. Hiervan schieten mij meerdere voorbeelden te binnen. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de ambtenaar die kritiek kreeg op zijn functioneren. Zijn schriftelijke uitdrukkingsvaardigheid was niet goed genoeg: te kort door de bocht. De samenwerking verliep bovendien wat stroef, waarmee het conflict was geboren. Uiteindelijk is het een regeling geworden, waarbij het dienstverband is beëindigd. De beste man wilde zelf ook graag weg, want hij voelde zich eenzaam in zijn functie. Zijn kwaliteiten kwamen niet tot uiting. Hij liep vast. Een half jaar later las ik in de krant dat deze voormalig ambtenaar burgemeester was geworden, van een prachtig dorp. Zijn roeping. Het was dus goed! En dat is het gelukkig nog steeds. Deze rol past hem blijkbaar wel. Een nieuwe omgeving, andere eisen en competenties, en nu wel met succes. Je zou wensen dat meer mensen die in een conflict verzeild raken, er beter van worden. Problemen in de samenwerking: doe het de volgende keer anders. Blik vooruit. Maar dat is helaas niet altijd het geval en dat kan ook niet altijd. Sommigen blijven hangen in de ellende waarin zij verzeild zijn geraakt. De langlopende juridische procedures helpen hen daarbij ook niet bepaald. Zo kent ons vak teleurstellingen, maar gelukkig ook nieuwe kansen. En dat laatste is toch wel erg prettig, en smaakt naar meer: de teleurstelling als vruchtbare bodem. Dat kan evengoed gelden voor bestuurlijke samenwerkingen waarbij het proces niet altijd naar wens verloopt. In De Limburger van 23 maart 2013 bijvoorbeeld, apr/mei '13

stond dat in kaart gebracht is welke nadelen er zijn verbonden aan het samenwerkingsverband Parkstad Heerlen. En dat zijn er blijkbaar nogal wat (“de processie van Echternach”). Maar hoe kan het beter? Samenwerking tussen gemeenten is juridisch op veel verschillende manieren vorm te geven. Wees daarbij creatief! Dat geldt ook voor samenwerking tussen overheden en bedrijven en tussen bedrijven onderling. Binnen Nederland en in Limburg. Het geldt ook voor samenwerking over de grenzen: de Euregio! In de krant van 11 maart 2013 stond een verslag van het bezoek van Minister Timmermans aan Wallonië: Nederland wil intensievere samenwerking met Wallonië! Er werd in dat verband onder meer een bezoek gebracht aan de haven van Luik. Wat geweldig! Weg met die grenzen, want werken aan welvaart en welzijn kent deze niet. Natuurlijk, er zijn altijd wel juridische beperkingen. Om maar bij mijn eigen rechtsgebied te blijven: grensoverschrijdend werk kent veel juridische vragen die niet altijd even gemakkelijk te beantwoorden zijn. De uitwerking is ook niet altijd even duidelijk. Lees bijvoorbeeld de ‘Europese coördinatie verordening sociale zekerheid’ maar een keer en u zult het beamen: zeer taaie kost. En hoe zit het met een Euregionale samenwerking tussen overheden: het ‘Verdrag van Madrid’, de ‘Benelux Overeenkomst Grensoverschrijdende Samenwerking’, alternatieven. Doen we daar genoeg mee? Of is het verschil in cultuur de beperkende factor? Zou het zo simpel zijn? Nee ………., dat wil ik niet geloven. We hebben elkaar daarvoor immers te hard nodig, “pour créer des emplois” (Minister Timmermans op 11 maart 2013). Prof. Geert Hofstede, lang verbonden geweest aan de universiteit van Maastricht, schreef baanbrekende boeken over culturen in organisaties en de verschillen daartussen. In maar liefst 20 talen uitgebracht. Daar moeten wij toch wat van geleerd hebben. Passende mogelijkheden zoeken en benutten, zoals de ambtenaar die weg moest en daarna elders burgemeester werd. Vooruit kijken. Dat geldt voor iedere organisatie, voor Parkstad en natuurlijk ook voor de Euregio. Dat vraagt wat van onze houding. En dat is nodig: als het zuiden van ons land zich in een krimp bevindt, moet vooral gekeken worden naar nieuwe ‘opportunities’, en in dit geval liever nog naar ‘possibilités’, ‘Möglichkeiten‘ en ‘Chancen’. In het belang van de mensen die er wonen, jong en oud. Ondertussen gaan wij door met kennis maken, en vooral ook met ons werk als advocaat: dus graag tot ziens!

Mark van de Laar

Vruchtbare bodem

Mark van de Laar Capra advocaten te Maastricht 51

gezondheid

Limburgse huisartsen willen mobiele kliniek Tanzania redden

door peter eberson

wee huisartsen uit Melick proberen een mobiele huisartsenkliniek weer aan het rijden te krijgen in Tanzania. De bus, een complete huisartsenpraktijk op wielen, reed een aantal jaren rond om de meest afgelegen gebieden van medische zorg te voorzien. Door geldgebrek staat de bus stil en blijven duizenden mensen verstoken van medische zorg. De artsen Toy Broen en Niverte Nasr willen nu voldoende geld bij elkaar zamelen om de bus weer te laten rijden. De twee huisartsen

maakten tijdens een nascholingsreis kennis met de Amerikaanse arts Frank Artress, die samen met zijn vrouw Susan Gustafson verschillende gezonheidsprojecten in Tanzania heeft opgezet. Het gaat onder meer om een klein ziekenhuis en een polikliniek. Hun stichting Foundation for African Medicine & Education (FAME) liet sinds 2006 een mobiele kliniek rondrijden. Met deze mobiele kliniek heeft FAME sinds 2006 duizenden Tanzanianen in de binnenlanden weten te bereiken en hen voorzien van medische

zorg. FAME maak met de mobile clinic de medische zorg toegankelijk juist voor hen die het nodig hebben. Toy Broen: “De bus reed tot voor kort gemiddeld één keer per maand gedurende 5 dagen. Tijdens zo’n rit worden ruim 290 kilometer afgelegd en ongeveer 350 patiënten behandeld. Na een reis van één dag wordt er als het ware een kamp opgezet in en rondom een missionarishuis, waar geen elektra of stromend water is. Patiënten komen van heinde en ver. Ze betalen als ze kunnen (anders gebeurt dat uit

Om de bus te kunnen laten rijden is 60.000 euro per jaar nodig

de donatiepot) een kleine bijdrage voor consult van de dokter, eventueel medicatie en lab-onderzoek. Dit lab draait met behulp van zonnepanelen die boven op de bus liggen. Iedereen krijgt vitamines en een anti-worm kuur. Meest voorkomende ziektebeelden zijn malaria, luchtweginfecties, darminfecties en zwangerschapscomplicaties. Er reist een kleine theatergroep mee die door dans en muziek de wachtende mensen entertaint en meteen aan educatie doet (uitleg over het nut van handen wassen, over malaria, over seksueel overdraagbare aandoeningen etc). De mobile clinic wordt met name gerund door Tanzanianen zelf,” zegt Broen. Niverte vult aan. “Sinds januari van dit jaar rijdt de bus niet meer. De stichting die de bus subsidieerde is daarmee gestopt, met als gevolg dat duizenden patiënten niet meer bezocht kunnen worden. We willen dolgraag dat de bus weer gaat rijden, maar dat kost 60.000 euro per jaar. Om dat geld bij elkaar te krijgen hebben wij de stichting Friends of Fame opgericht. In het najaar willen we terug naar Tanzania en dan hopen wij dat we voldoende geld bij elkaar hebben om te mobile clinic weer te laten rijden,” aldus de Melickes huisarts. Wilt u een donatie doen, heel graag! Dit kan naar ABN-Amro rekening nummer 606.626.026 t.n.v. Friends of Fame.

Meer informatie. www.friendsoffame.com apr/mei '13

column

n het voetbal kennen we het jaarlijks terugkerend fenomeen van 1 juli tot en met 13 augustus en van 1 januari tot en met 31 januari genaamd “de transfer periode”. Na jaren van “het kan niet op” en van euforie is de gehele samenleving in een transferperiode geraakt. En het zal waarschijnlijk niet snel beter worden. De werkloosheid blijft maar stijgen en dat is een slechte indicator voor herstel. Men zegt dat het Japan model voorlopig ons voorland zal zijn, met een procentje groei hier en procentje krimp daar. Op zich is dat geen ramp, want eigenlijk is het minder van meer, maar dat is te weinig voor een groeiende bevolking met stijgende levenskosten. Deze transferperiode duurt inmiddels zolang dat er een generatie kinderen is opgegroeid die niet anders meer weten. Voor deze generatie is dit een fase van “het is zo altijd geweest” met dezelfde dromen en ambities die wij gekend hebben op deze leeftijd. Dat was voor ons in de jaren zeventig ook zo alleen niet zo lang en zo diep. Alleen hadden we toen geen vier generaties op de werkvloer. Volgens de generatie-expert Aart Bontekoning lopen de Babyboomers (1940-1955), Generatie X (1955-1970), de Pragmatische Generatie (1970-1985) en Generatie Y (1985-2000) op de huidige werkvloer. Met name deze Generatie Y moet in staat zijn om ons dinosaurussen te helpen om het anders te gaan doen. Diversiteit is voor hen een gegeven, authenticiteit en een fijne werkcultuur zijn belangrijke waarden voor deze generatie. Ze zijn kritisch en willen zichzelf ontplooien en zijn ambitieus. Maar bovenal zijn zij al van jongst af aan gewend om in teamverband samen te werken. Ze communiceren makkelijk en snel via verschillende social media en internet. apr/mei '13

“De leiders vandaag zullen in de spiegel moeten kijken”

Waar wij veel kennis, maar altijd minder dan op het internet, hebben opgeslagen in onze hersenpan, raadplegen zij veel makkelijker anderen. Met name dit laatste is minder gekoppeld aan het eigen ego en veel efficiënter en creatiever. Deze generatie hoeft niet out of the box te denken, hebben geen moeite met veranderingen, multitasken van de morgen tot de avond, laat staan dat ze daarvoor op cursus moeten gaan. Zij zijn de cultuur waar menig 40 plusser naar toe moet veranderen. Normaal gesproken wordt het effect van een nieuwe generatie op de arbeidsmarkt pas merkbaar wanneer meer dan de helft van deze generatie werk op deze arbeidsmarkt heeft gevonden. Echter wat is nog ‘normaal gesproken” in deze transferperiode? Wat meer dan normaal aan het worden is, is het onderwerp van cultuur en kernwaarden van een onderneming. Dankzij de draconische afgang van het vertrouwen in de financiële sector, aangevuld met de nodige schandalen, zijn kernwaarden meer dan kretologie op het bedrijfs-intranet. De leiders van vandaag zullen zich een spiegel voor moeten houden om deze Y boys en girls aan zich te binden. Opvallend is dat hoe zeer de financiële crisis ons allen in de achterzak pikt, des te verrassender is dat de deze generatie Y meer waarde hecht aan een uitgebalanceerd werk-prive verhouding, dan aan een meer financiële beloning. The Chartered Institute of Personnel and Development vernoemd in haar 2012 Reward Management Survey dat flexibele werkomstandigheden bovenaan staat, gevolgd door ruime trainings- en ontwikkelingsmogelijkheden, op het lijstje van waarderingen. Medewerkers van tomorrow willen het gevoel hebben, dat ze door te werken zichzelf ontwikkelen. Eigenlijk is het woord medewerkers “so five minutes ago” en kun je beter spreken van mede-eigenaren of partners, want kernwaarden die bezit je niet, die deel je met elkaar om ze verder te ontwikkelen tot gedeelde waarden en die zijn van iedereen.

Paul Rinkens, ondernemer

De generatie Y

De voordelen voor uw bedrijf?

Slim geld besparen, gemakkelijker dan u denkt!

Direkt Stock & Deliver, opslag is onze expertise Ieder bedrijf, groot of klein heeft artikelen op voorraad. Dit kunnen dozen papier, formulieren, enveloppen of brochures zijn. Maar ook andere artikelen vragen om opslagruimte. Wat dacht u van beurs- en standmateriaal, relatiegeschenken, of heel specifiek horecagelegenheden die hun bestekzakjes of placemats moeten opslaan. En denk maar eens aan een andere zeer snel groeiende bedrijfstak, de opkomende bedrijven die via internet verkopen. Al met al nemen deze spullen veel ruimte in beslag. En, zoals iedere ondernemer weet, vierkante meters bedrijfsruimte zijn veel te kostbaar om te gebruiken als opslagruimte. Voor een klein bedrijf is dat lastig, want veel ruimte voor opslag is er vaak niet, om over conditionering nog maar te zwijgen. Voor grote bedrijven heeft het zelfs nog veel meer impact. Er is niet alleen een groot magazijn nodig maar ook personeel dat zorgt voor de logistieke afhandeling waaronder distributie en administratie. Dit vormt vaak een aanslag op de budgetten. Direkt Stock & Deliver in Elsloo biedt voor elk bedrijf, klein, middel en zelfs voor multinationals de oplossing. Direkt Stock & Deliver, onderdeel van Direkt Mail Service Buro in Beek,

is dé specialist in opslag, voorraadbeheer en logistiek. Of het nu gaat om een klein aantal dozen papier voor de printer, bestekzakjes, wijn, bijouterie of honderden pallets papier of brochures. Direkt Stock & Deliver neemt uw opslag en de daarmee gepaard gaande werkzaamheden uit handen. Uw artikelen worden in een geconditioneerd magazijn opgeslagen. En heeft u spullen nodig, dan bestelt u online en binnen één dag wordt alles op de plaats van bestemming afgeleverd. Jean-Marc Bovens, directeur Direkt Stock & Deliver: “Direkt Stock & Deliver, dat ik samen met compagnon Frans Stalman run, is een dochter onderneming van Direkt Mail Service Buro in Beek. Direkt Mail verzorgt al meer dan 25 jaar mailings voor bedrijven. Of het nu om honderd brieven of 1 miljoen mailings gaat. Vaak verzorgde Direkt Mail al de opslag van briefpapier, enveloppen en brochures die verwerkt moesten worden. Van daaruit is het idee ontstaan om deze gespecialiseerde service onder te brengen in een aparte dochter onderneming, Direkt Stock & Deliver. Later is de opslagruimte uitgebreid om zo ook andere artikelen op te kunnen slaan. Dit kunnen de meest uiteenlopende artikelen zijn, bedenk het maar en wij kunnen het opslaan, voor welk bedrijf dan ook. Bedrijven

“Direkt Mail verzorgt al meer dan 25 jaar mailings voor bedrijven” 54

• U hoeft zelf geen ruimte te hebben om spullen op te slaan, dat doet Direkt Stock & Deliver voor u. Een bedrijfsruimte vol dozen papier, bestekzakjes of flessen wijn, dat zijn pas dure vierkante meters die niets met uw bedrijfsvoering te maken hebben. • U heeft geen personeel nodig dat voortdurend bezig is met opslag, uitlevering en administratieve afhandeling. • U kunt online bestellen en laten leveren. Wij houden voor u de voorraad bij. • U kunt groot inkopen en daardoor een lagere inkoopprijs bedingen omdat u niet meer afhankelijk bent van de grote van uw opslagruimte. Daarmee bespaart u veel geld op uw inkoop.

huren de ruimte. Dat kan een halve meter schapruimte zijn, een palletruimte, maar ook honderden meters palletruimte. De spullen liggen veilig in een enorm magazijn, waar de ideale temperatuur en vochtigheidsgraad heerst, zomers en ’s winters. Bedrijven hebben er geen omkijken meer naar. Ik zal een voorbeeld noemen, een van onze klanten is Tence een uitzendbureau met 39 vestigingen. Vroeger hadden al die vestigingen een eigen voorraad kantoorartikelen. Nu niet meer. Alles ligt bij ons opgeslagen en als een filiaal spullen nodig heeft, worden ze online bij ons besteld en bezorgen we binnen een dag. Zo hoeft deze klant geen vierkante meters van het kantoor te gebruiken voor opslag, want dat is dure opslag, zeker voor een kantoor in de binnenstad.” Jean-Marc vervolgt: “Het bedrijf heeft grote multinationals zoals Sabic en DSM als klant, maar ook kleine eenmanszaken. Dit is het grote verschil tussen Direkt Stock & Deliver en vele andere logistieke bedrijven. Daar waar andere bedrijven alleen grote volumes opslaan, zijn wij er ook voor de kleine en apr/mei '13

middelgrote ondernemers. We kunnen elke aanvraag aan. Van drie doosjes brochures, of enkele kisten wijn tot duizenden dozen papier of folders. En, alle artikelen die binnen komen worden eerst gecontroleerd en geregistreerd in ons computersysteem. De klant kan 24 uur per dag bekijken wat de voorraad is, maar ook wat door wie besteld is. Zo houdt een bedrijf een goed overzicht.” apr/mei '13

Direkt Stock & Deliver Schuttersstraat 15 6181 AC Elsloo www.direktstockanddeliver.nl

Eind 2012 heeft Frans Stalman, eigenaar van Direkt Mail en Direkt Stock & Deliver, de Direkt Groep opgericht en gelijktijdig twee nieuwe ondernemingen toegevoegd. Onder de Direkt Groep vallen nu ook de nieuwe dochter onderneming Direkt Print- en Copyshop en de meest recente DM Document Services. Frans Stalman vertelt dan ook met gepaste trost: “Naast de twee eerste ondernemingen zijn we onlangs gestart met Direkt Print- en Copyshop, de goedkoopste online printen copyshop, voor zowel bedrijven als particulieren en met DM Document Services. DM Document Services neemt ondernemers, instanties en overheid de complete verwerking van documenten uit handen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het printen en versturen van salarisstroken naar medewerkers en het digitaliseren van archieven. Hierdoor heeft de Direkt Groep alle disciplines onder één dak. De Direkt Groep is uniek. We kunnen printen, drukken, verpakken, versturen, opslaan, digitaliseren en verwerken. We zijn snel, leveren we de beste kwaliteit tegen de beste prijs en er is maar één aanspreekpunt voor onze klanten.”

column

MVO en MBO

et zijn DE termen van deze tijd in ondernemersland; MVO en MBO. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en Maatschappelijk Betrokken Ondernemen. Maar wat is nu eigenlijk het verschil? Verantwoordelijkheid of betrokkenheid: Het eerste doet vermoeden dat je “het” doet omdat “het” moet. Omdat het zo hoort. Misschien zelfs omdat het van je verwacht wordt. In betrokkenheid schuilt veel meer: een bewuste keuze, een filosofie, zo u wilt. Niet omdat het van buiten komt, maar omdat het intrinsiek is. Het is zogezegd wie je bent. En dat laatste is daarom niet alleen waardevoller maar vooral ook duurzamer. Want betrokkenheid is geen bevlieging. Betrokkenheid verdwijnt niet, het maakt deel uit van je wezen, ook als onderneming. Waar bedrijven vroeger in hun jaarlijkse budget een post reserveerden voor goede doelen, zien we dat met name het MKB zwaar getroffen is door de economische crisis. In veel gevallen moesten bedrijven, die ons in het verleden financieel ondersteunden, personeel laten gaan. En uiteraard is het eerder genoemde potje “goede doelen” daarmee als eerste komen te vervallen bij deze bedrijven. Wij kunnen ons daar alles bij

voorstellen. Maar hoe zwaar ook, vaak brengt een crisis ook iets bijzonders teweeg. Een herdefiniëring. Laat ons dat even uitleggen vanuit onze dagelijkse praktijk. In onze Ronald McDonald Huizen logeren gezinnen die allemaal in een crisis verkeren. Hun kind is opgenomen in het ziekenhuis wegens vroeggeboorte, acute ziekte, chronische aandoening of ongeval. Of: de ergste crisis is achter de rug maar gezinnen moeten dealen met het leven zoals ze het zich niet hadden voorgesteld: met een kind met een beperking. Zo’ n crisis brengt je enorm uit balans: de dingen die je altijd als vanzelfsprekend hebt ervaren, blijken dat niet te zijn. En dingen die je altijd heel belangrijk hebt gevonden, blijken ineens van totaal onbelangrijke waarde. En daarmee trilt je hele leven ineens op zijn grondvesten. In het midden van zo’n orkaan is er eigenlijk maar een ding te doen. Accepteren. Je kunt immers niets veranderen aan wat je overkomt. De Beatles zeiden het al: “ het leven is wat je gebeurt terwijl je andere plannen maakt” . En dus: accepteren. Heel even stil blijven staan, diep ademhalen, focussen. Waar ben ik? En dan: keuzes maken. Voor wat echt van waarde is. Niet omdat het zo hoort of omdat het van je verwacht wordt.

Maar intrinsieke keuzes, omdat je niet anders kunt, omdat dat is wie je bent. En dat is precies wat we merken aan bedrijven om ons heen die door de economische crisis worden geraakt. Ze raken uit balans en worden gedwongen om heel even stil te staan, diep adem te halen en te focussen. En dan: keuzes te maken. Voor wat echt van waarde is. En werkelijk van waarde: dat is niet persoonlijk gewin, een grotere auto of een steeds hogere omzet. Wat van waarde is, is van betekenis zijn. Samenwerken, verbinden, elkaar versterken, samen groeien. Waarachtig onderdeel uitmaken van de samenleving waarin je je geld verdient. Niet slechts vanuit vantwoordelijkheidsgevoel, maar vooral uit betrokkenheid. Van MVO naar MBO. Wilt u met uw bedrijf invulling geven aan uw maatschappelijke betrokkenheid? Laat het ons weten. U bent bij ons van harte welkom. Thea Coolen Ronald McDonald Kindervallei t.coolen@kindervallei.nl Margo de Kock Ronald McDonald Huis Maastricht maastricht@ronaldmcdonaldhuis.nl

apr/mei '13

society

De Sociëté op weg naar 2018 In Limburg bestaat al acht jaar de Sociëté St. Gerlach, een netwerkclub exclusief voorbehouden aan directie en management van bedrijven en organisaties binnen de Euregio Maas-Rijn. Acht keer per jaar ontmoeten de bijna 50 leden van de Sociëté elkaar, waarbij kennis, kunde en contacten worden uitgewisseld. Hans Erkens is directeur van de Sociëté St. Gerlach. Hij vertelt over het succes van de stichting, want hoewel er heel veel netwerkclubs komen en gaan, blijft de Sociëté ongekend populair. “Ik denk dat het succes vooral te maken heeft met het feit dat wij een persoonsgebonden lidmaatschap hebben,” vertelt Hans Erkens. “Je kunt dus niet even iemand anders sturen. Bovendien komen onze leden uit de top van het bedrijfsleven en organisaties en geldt er redelijke exclusiviteit per branche. Tel daar bij op dat we Chateau St. Gerlach als uitvalsbasis hebben en je begrijpt waarom Sociëté St. Gerlach zolang al bestaat. Nog steeds verwelkomt de Sociëté nieuwe leden en dat is volgens Erkens een bewijs dat de stichting op de goede weg is. “Acht keer per jaar zijn er bijeenkomsten. Drie keer per jaar gaan we de grens over om ondernemers te ontmoeten in België en Duitsland. Onlangs hebben we een evaluatie gehouden en het blijkt dat de leden vooral het informele karakter en het persoonsgebonden lidmaatschap waarderen. Na de evaluatie hebben we als bestuur gekozen om de Sociëté verder uit te bouwen. De Sociëté op weg naar 2018 hebben we als titel gekozen. We merken dat het soms moeilijk is om in contact te komen met ondernemers over de grenzen. Soms is er echt nog wel een grens. We gaan door intensiever samen te werken de komende jaren echter wel proberen meer contacten te leggen over de grenzen. Juist voor Limburgse ondernemers liggen daar nieuwe markten,” aldus Hans Erkens. “De doelstelling is om het komend jaar brugjes te bouwen. Stap voor stap vooruit.” www.soc-gerlach.com foto’s Photostique.com

apr/mei '13

society

ZUID Borrel Bram Moszkowicz, Maastrichtenaar, advocaat, bekende Nederlander. Hij sprak tijdens de ZUID Borrel in Maastricht bij wijnhuis Thiessen. Meer dan 150 ondernemers waren aanwezig om het verhaal van Bram te horen. Moszkowicz waarschuwde de ondernemers voor de risico’s om zelf onderdeel te worden van een strafzaak. “Ook keurige ondernemers lopen risico’s doordat ze zaken doen met mensen die door justitie in de gaten worden gehouden,” hield hij de ondernemers voor. foto’s Jean-Pierre Geusens

apr/mei '13

De partners van de

zijn:

ZUID BORREL WESTELIJKE MIJNSTREEK

COMMERCIﾃ記E ADVOCATEN VOOR SUCCESVOLLE ONDERNEMERS

046 4363388 | www .cvradvocaten.nl

marketing & communicatie

ZUID BORREL MAASTRICHT

marketing & communicatie

Bouwspecialiteiten B.V.

ZUID BORREL PARKSTAD

marketing & communicatie

De Zuid Borrel is een initiatief van:

marketing & communicatie

Petra Quaedvlieg, schrijfster

“Wat hier bewaard is gebleven, is uniek in de wereld.”