Zuid December 2010 by Zuid Media Groep

ONAFHANKELIJK POLITIEK ECONOMISCH OPINIEBLAD

Exclusief: de ondergang van servatius

WWW.ZUIDmAGAZINe.NL 1e JAArGANG NUmmer 4 - December 2010

weg met het dorpisme!

KRIMP

wat kan ZuidLimburg leren van dsM?

het wonder van Roermond Baas wML: ‘ op scholen mogen wij kinderen geen gratis drinkwater geven’ KRA Zuid dec 2010_v2.indd 1

30-11-10 15:56

Hair Science Institute helpt patiënten én cliënten!

E w L r o b t

2 BAS VOOR BEHANDELING

BAS 9 MAANDEN NA BEHANDELING

Haarverlies of zelfs kaalheid kan veel verschillende oorzaken hebben. Bij het woord kaalheid denkt u automatisch aan natuurlijk haarverlies bij mannen en vrouwen. Maar kaalheid kan ook ontstaan door externe oorzaken. Zo komen littekens als gevolg van brandwonden of chirurgische ingrepen veel voor. Oorzaken waarvoor meestal behandeling op basis van medische indicatie aangevraagd kan worden, maar waarvoor bij de reguliere ziekenhuizen geen oplossing bekend of mogelijk is. Er is echter wel een duidelijke tendens aanwijsbaar: men laat zich - net als Bas op de foto’s*) - op steeds jongere leeftijd behandelen, ongeacht de oorzaak. De door Hair Science Institute gepatenteerde HaarStamcel Transplantatie® (HST) is door arts/onderzoeker Coen Gho speciaal ontwikkeld voor de behandeling van brandwonden. Dankzij HST maken uw eigen haren weer nieuwe haren, precies daar waar u dat wilt. Hoofdhaar, maar ook wenkbrauwen, snor, baard en zelfs wimpers. Zonder pijn of littekens. En zonder dat het u haren kost, want de donorharen groeien gewoon verder. Traditionele transplantatietechnieken verplaatsen het haar alleen maar: elke haar die u op een kalende plek erbij krijgt raakt u ergens anders kwijt. Bovendien resteert na een dergelijke ingreep een groot litteken in het donorgebied, meestal het achterhoofd. Hair Science Institute heeft inmiddels al veel van dergelijke littekens gerestaureerd. Omdat HST zo patiëntvriendelijk is heeft Hair Science Institute deze techniek ook ten dienste gesteld aan mannen en vrouwen die om esthetische redenen iets aan hun kaalheid willen doen. Als kliniek ontvangen wij dan ook inmiddels meer ‘cliënten’ dan ‘patiënten’.

Overweegt u een behandeling? Bezoek dan eens onze website: www.hasci.com. Daar vindt u zeer uitgebreide informatie over de techniek, de behandeling en natuurlijk de resultaten. U kunt ook bellen voor een gratis en vrijblijvend consult met één van onze artsen. Zij zullen u een goed beeld geven van wat u kunt verwachten en wat de kosten zullen zijn: 043-6018101.

KRA Zuidpag. decBlad 2010_v2.indd HSI 1-1 Zuid adv. II22010.indd 1

M A A S T R I C H T

O H b H o d “ k

H m v R N R

W s t l b v

Medisch Centrum de Wittevrouwenhof Wethouder van Caldenborghlaan 45 / 6226 BS Maastricht T: 043-6018101 / info@hasci.com / www.hasci.com

*) VAN BAS’ BEHANDELING NEGEN MAANDEN GELEDEN IS DESTIJDS EEN TV-VERSLAG GEMAAKT EN UITGEZONDEN DOOR BEAUTY+ TV OP RTL4. OOK ZIJN CONTROLE WORDT UITGEZONDEN: ZATERDAG 8 JANUARI OM 16.30 UUR (1 e UITZENDING) EN ZONDAG 9 JANUARI OM 12.00 UUR (HERHALING)

A M S T E R DA M

V t d w M l z G

LO N D E N

W E N E N

A N T W E R P E N

30-11-10 29-11-10 15:56 19:41

-10 19:41

inhoud | ZUID | December | 3

Inhoud December 2010

HooFDReDaCtIoneeL CoMMentaaR

HoteLsCHooLMeIsjes

Eindelijk lijkt er een Pact van Zuid te worden gesloten. De gemeenten in ZuidLimburg beseffen nu ook dat de kerktorenpolitiek passé is. Tijd om na te denken over een andere aansturing in Zuid-Limburg. Durven doorpakken, durven investeren, durven af te schrijven. Vrouwelijke studenten zijn aan de Maastrichtse hotelschool al jaren in de meerderheid. Opmerkelijk want tot 1975 werden vrouwen niet eens toegelaten. Maar snel een rijtje succesvolle vrouwelijke hotello’s opnoemen is lastig. Toch zijn ze er….zo blijkt uit de reportage van Gwen Teo.

MIsbRuIK

HuIzenMaRKt

Onderzoeksjournalist Joep Dohmen uit Heerlen stelde als eerste het misbruik binnen de katholieke kerk aan de kaak. Hij schreef er het boek ‘Vrome Zondaars’ over. Een interview met Joep Dohmen die zelf in zijn jeugd op een internaat zat. “Toen kon ik alleen maar toekijken. Nu kan ik iets terugdoen.” Huizenprijzen dalen in 2011 nog licht, maar het herstel zet in. Klanten kiezen voor zekerheid concludeert marktleider Rabobank. Een analyse van Raymond Neilen, directeur Particulieren bij de Rabobank Westelijke Mijnstreek.

RoeRMonD

Wat is dat toch met Roermond? Hoe slaagt de stad er in miljoenen kooptoeristen naar het centrum te trekken. Waarom lijkt het alsof alle bouwkranen van Limburg er staan? Op zoek naar het geheim van het succes van de Bisschopsstad.

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 3

16 KRIMP

Prof. dr. Gert-Jan Hospers schreef een boek over krimp. Het is vooral een mentale uitdaging. In een klein land als Nederland hoeft krimp geen probleem te zijn. 31 procent van de Nederlanders is zelfs positief over krimp en ziet liever een kleinere bevolking.

De MMMM van MouRMans

Ooit was hij de onbetwiste krokettenkoning van ons land, maar inmiddels is de 74-jarige Marcel Mourmans vooral bezig met het behoud van cultureel erfgoed. In hartje Maastricht zorgt hij ervoor dat het uit 1717 daterende wijnhuis Thiessen niet verloren gaat.

60 seRvatIus

Oud-directeur Leks Verzijlbergh van de Maastrichtse woningcorporatie Servatius kreeg en nam alle ruimte bij majeure projecten als de Campus. Het niet afbouwen van de Campus zorgde uiteindelijk voor een strop van 77 miljoen euro bij Servatius. Maar was Verzijlbergh daarvoor verantwoordelijk? Uit het nog niet openbare conceptrapport over het Campus-debacle blijkt dat die vraag niet te beantwoorden valt.

En verder... 13 40 42 48 69 85 104

Het Parkstad Limburg Congres Bureau De jaarlijkse slipjacht in Mheer Wat Zuid-Limburg van DSM kan leren Eigen water eerst in horeca en schoolkantines Ruzie maken zonder het te krijgen Patiënten azM beter af met nieuwe ict De loper uit voor galavoorstelling musical Petticoat

30-11-10 15:56

Kansen pakken waar anderen grenzen zien. Dat is het idee. Internationaal Zakendoen bij de Rabobank betekent wereldwijd zakendoen via uw eigen Rabobank. U profiteert van onze kennis van de meest uiteenlopende markten over de hele wereld, en van ons netwerk van buitenlandse kantoren. Wist u dat we aanwezig zijn in 46 landen en wereldwijd meer dan 600 kantoren hebben? Zakendoen op wereldniveau, met de persoonlijke benadering die u van uw Rabobank gewend bent. Samen op zoek naar mogelijkheden... Dat is de gedachte, dat is het idee.

Internationaal Zakendoen. De Rabobank gaat verder. Rabobank. Een bank met ideeĂŤn.

www.rabobank.nl/internationaal

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 4

30-11-10 15:56

hooFdREdACTionEEL CoMMEnTAAR | ZUID | December | 5

UITGEVER Zuid Media Groep bv Postbus 4211 6202 WB Maastricht Tel. 043-3212144 mail@zuidmagazine.nl www.zuidmagazine.nl OPLAGE 35.000 exemplaren. Zuid wordt per post verspreid in Zuid-Limburg en in het Belgische Lanaken ADVERTEREN Stefan Denen: 06 47302812 FREQUENTIE Zuid verschijnt tien keer per jaar, telkens in de eerste week van de maand DIRECTIE Peter Eberson (algemeen) peter.eberson@zuidmagazine.nl 06 55932918 Stefan Denen (commercieel) stefan.denen@zuidmagazine.nl 06 47302812 HOOFDREDACTIE mr. Maurice Ubags maurice.ubags@zuidmagazine.nl 06 24397212 VASTE MEDEWERKERS Peet Adams, Sander Bisscheroux, Mariëlle Hartmann, Thijs Lenssen, Ruud Linssen, Wim Ortjens, Pedro Rademacher, Guus Queisen, Paul Rinkens, Marco Soeters, Gwen Teo, Stafford Wadsworth, Govert Derix, PeterPaul Verreussel, Charles Lückers, prof. dr. Mariëlle G. Heijltjes FOTOGRAFIE Arnaud Nilwik, Koen den Os, Frits Widdershoven, Jeanine Opreij, Jean-Pierre Geussens, Wouter Roosenboom COVERFOTO www.flyingeye.nl VORMGEVING KRACHT 12, Stefan Roex Grafisch Design DRUK Senefelder Misset Doetinchem VERSPREIDING BusinessPost (Licom, Vixia, MTB) AbONNEREN www.zuidmagazine.nl VOLGENDE NUMMER Het volgende nummer verschijnt 1 februari. Aanleveren materiaal voor 25 januari AUTEURSRECHTEN Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande toestemming van Zuid Media Groep worden gepubliceerd, openbaar gemaakt of verveelvoudigd.

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 5

Pact van Zuid

oor de Limburgse trendwatchers ronduit een opwindend persbericht: Zuid-Limburg slaat de handen in elkaar. Zo’n 150 Zuid-Limburgse gemeentebestuurders, ondernemers, directeuren van corporaties en bestuurders uit zorg en onderwijs willen voor dat éne Zuid-Limburg gaan. Ze willen af van kerktorenpolitiek. Eindelijk, een ‘Pact van Zuid’. Dorpse oplossingen zijn – al langer - geen antwoord meer op de uitdagingen aan onze regio van morgen. Deze uitgave van Zuid onderstreept het belang van uitzoomen op de hele regio. Lees het verhaal over krimp. Krimp is het thema bij uitstek dat vraagt om groter denken, over de eigen (gemeente)grenzen heen. Lukt dat, is krimp een kans! Lees over het onderzoek van Han Hoogma, die de vraag aan de orde stelt hoe DSM Zuid-Limburg zou besturen. Hoogma’s verhaal past uitstekend bij zo’n ‘Pact van Zuid’. Het zou de inwoners een burgermansfortuin aan lasten kunnen besparen. Zet Hoogma meteen aan het uitvoeren van zijn eigen bevindingen. Wanneer voeren we in heel de regio één systeem in van afval ophalen? Elke gemeente die zijn contracten ziet aflopen zou er goed aan doen zich aan te sluiten bij RD4. Dat wordt dus langzaam RD18. Zie de analyse over de twee VVV’s, het Parkstad Limburg Congres Bureau, het Maastrichts Congres Bureau, de stichting Regiobranding, de Provincie en zelfs het Liof. Allemaal partijen die in de kern één doel nastreven – de reputatie van Zuid-Limburg vestigen en deze regio verkopen – maar dat nog niet doen als één speciaal voor zijn specifieke taak samengestelde gevechtsgroep. Een gecombineerde groep waarbij niet alleen de bevelhebber maar ook elke individuele commandant weet wat het einddoel is. Zo voorkom je dat als een commandant sneuvelt – of een burgemeester vertrekt – een hele eenheid gaat

Maurice Ubags

dolen. Lees het boek ‘Schaduwen over de woestijn’! De lijst voorbeelden van hoe het gaat en hoe het zou moeten gaan is helaas nog veel langer. Vijf stuurgroepen gaan onder leiding van een met zwaargewichten bemande Taskforce voor ZuidLimburg binnen enkele maanden een nieuw perspectief schetsen. Als ze inhoud en het bereiken van resultaten voorop stellen, moeten ze vooral het lef en de bestuurlijke gewiekstheid hebben zich niet door regels en procedures te laten ophouden. Dan moeten ze durven doorpakken, durven investeren en ook durven afschrijven. Het ware wellicht verstandig ook meteen na te denken over een andere aansturing – met minder bestuurlijke drukte - in Zuid-Limburg. Besluiten over zaken moeten genomen worden op het niveau waar dat het verstandigst is. De regio beslist over bouwen en economie, de gemeenteraad over subsidies voor verenigingen. Hoe je dat organiseert is een kwestie van uitvoering. Die lijn kun je ook meenemen in het Pact van Zuid, waar alle bestuurders zich openlijk – met het zetten van hun handtekening - aan zouden moeten committeren. Meer burgers dan wellicht gedacht hebben dat al lang begrepen. Provincie-ambtenaar Paul Baeten vertolkte hun gevoel. “Voor de mensen bestaan gemeentegrenzen niet meer, zeker niet als het gaat om werk, wonen en economie”, zei hij op de aftrap van het ‘Pact van Zuid.’ Ziehier hoe de politiek en passant de kloof naar de burgers kan dichten. We gaan 2011 met vertrouwen tegemoet in de wetenschap dat ook een lange reis met een eerste stap begint.

30-11-10 15:56

Jubileumaanbiedingen Auping Royal inclusief: • Royal vlakke spiraalbodems • AVS Inizio matrassen • Royal Support (zonder omranding en hoofdbord)

Auping Royal tijdelijk verkrijgbaar va naf

€ 2495,-* (180 x 210 cm)

Afgebeeld is Auping Royal 370 (meerprijs € 3.240,-).

10% vopoordeel alle Auping donsdekbedde n

€ ju5b0il 0,-

Auping Boxton inclusief: • Hoofdbord Boxton • 2 Boxsprings • Boxton matras(sen) • Boxton topper(s) van € 4.395,- voor € 3.895,-*

eum VOORDEEL

* Vraag naar de voorwaarden in de winkel

Auping Plaza Venlo

Woonboulevard Trefcenter Nijmeegseweg 6, VENLO

Auping Plaza Heerlen In de Cramer 102, HEERLEN

T. 045-400 07 96 - www.aupingplaza-heerlen.nl

T. 077-358 06 20 - www.aupingplaza-venlo.nl

30520 advertentie tbv flyer 3.indd 1

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 6

16-11-2010 10:33:05

30-11-10 15:56

ondERwijs | ZUID | December | 7

Van Gelukskunde naar slimmerkunde LANDGRAAF – In 2007 lanceerde Tjeu Seeverens (Heerlerheide, 1953) voor zijn toenmalige school het Eijkhagencollege in Landgraaf de module ‘Gelukskunde’. Leerlingen van het VMBO tot en met het gymnasium krijgen sindsdien acht weken lang een uur per week les over hoe je gelukkig(er) kunt worden in het leven. Die lesmethode kreeg zoveel lof, prijzen en aandacht van de landelijke media dat schoolboekenuitgever Malmberg in ’s-Hertogenbosch aandrong op een vervolg. In januari wordt op de Nationale Onderwijs Tentoonstelling de nieuwe module ‘Slimmerkunde’ gelanceerd.

et Eijkhagencollege is in 2009 gefuseerd met het College Rolduc tot het Charlemagne College (3000 leerlingen). Voor dat college is Seeverens sectordirecteur en tevens verantwoordelijk voor onderwijsversterking. “Zes jaar geleden begon ik op het Eijkhagencollege met de opdracht: moderniseer het gebouw en versterk het onderwijs. Dan begin je met heel veel personen te praten. Wat doen we hier op school, waar zijn we goed in, waar zijn we minder goed in en wat missen we? Je gaat nadenken over de definitie: wat is goed onderwijs?” Ondertussen werd het oude schoolgebouw verbouwd. Naast extra aandacht voor structuur, concentratieproblemen en planning koos een aantal enthousiaste collega’s er in die gesprekken voor om ook meer aandacht te besteden aan de sociaal-emotionele vaardigheden van leerlingen. “Maar hoe kun je dat vorm geven?” vroegen ze aan Seeverens. “Toen heb ik een hele zomervakantie lang zitten schrijven en ontwikkelen. Toevallig las ik tussendoor ergens een column in Psychologie Magazine, waarin de columnist het had over ‘Gelukskunde’, als een onmisbaar vak voor het leven. Alle stukjes vielen plotseling op hun plaats: ‘Gelukskunde’ was geboren. Leerlingen stap voor stap begeleiden naar een gelukkiger leven: hoe ga je om met tegenslag, verdriet, angst en stress? Hoe koester je momenten van geluk? In hoeverre heb je geluk zelf in de hand? We wilden leerlingen vooral bewust maken dat ze zelf heel veel invloed op hun eigen leven hebben.” Het manuscript kwam uiteindelijk terecht bij uitgeverij Malmberg,

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 7

die er wel iets in zag. Vanaf 2007 ging het vak Gelukskunde van start op het Eijkhagencollege. “Sindsdien zijn we overspoeld met aandacht van de media en de onderwijswereld. Iedereen wil weten wat wij hier aan het doen zijn.” De constante aanloop noopte het Charlemagne College tot maatregelen: alleen op donderdagen worden er tegenwoordig nog gasten toegelaten, om de drukte in goede banen te leiden. In 2008 kreeg Gelukskunde de

Tjeu Seeverens: “De leerlingen weten tegenwoordig meer van informatietechnologie dan docenten.”

Door: Pedro Rademacher Foto: Frits Widdershoven

Limburgse Onderwijsprijs en werd het project genomineerd voor de Nationale Onderwijs Prijs. Inmiddels wordt Gelukskunde niet alleen op honderden scholen in heel Nederland aangeboden, maar ook gebruikt in de jeugd- èn bejaardenzorg, het Vlaamse onderwijs, een vrouwengevangenis en bij managementcursussen. Dat heeft ook alles te maken met de uitstraling van docent Theo Wismans, die al twee jaar als een soort Gelukskunde-ambassadeur door het land trekt. Prima. Dat doet hij uitstekend. Zelf steek ik liever mijn energie in nieuwe projecten.” Seeverens controleert momenteel de drukproeven voor zijn tweede onderwijsboek ‘Slimmerkunde’, dat in 2011 wederom bij Malmberg verschijnt. “Slimmerkunde begint eigenlijk bij de constatering dat we nu in de onderwijswereld een historisch moment meemaken: de leerlingen weten tegenwoordig meer van informatietechnologie dan docenten.” Maar ondanks die voorsprong halen leerlingen nog lang niet alle beschikbare kennis die voorhanden is op bijvoorbeeld internet. “Leerlingen gebruiken internet vooral om te gamen, filmpjes te bekijken, sociale netwerken te beheren en om dingen op te zoeken.” Met Slimmerkunde wil Seeverens leerlingen leren om veel meer uit de informatietechnologie te halen. Hij twitterde een tweet de wereld in, waarin hij belangstellenden opriep om mee te doen aan de ontwikkeling van de nieuwe module. Hij kreeg 60 aanmeldingen, waarvan een harde kern van 17 personen overbleef. “Een heel bont gezelschap. Specialisten op het gebied van informatietechnologie en het onderwijs, maar ook

30-11-10 15:56

8 | December | ZUID | ondERwijs

studenten, lifehackers, ontwerpers en vertegenwoordigers van het Nieuwe Werken. Drie dagen zijn we ondergedoken om samen de basis voor de nieuwe module en de daaraan gekoppelde site te schrijven. Een ongelooflijk mooi proces. Mensen die elkaar online hebben ontmoet en opeens samen werken aan iets unieks. Eigenlijk is het te gek dat het er nog niet was: een methode die je leert hoe je je eigen virtuele docenten kunt creëren of hoe je een eigen You Tube-kanaal aanmaakt om eindelijk de Franse grammatica onder de knie te krijgen. Of hoe je bijvoorbeeld heel wat verfrissender kunt presenteren dan te kiezen voor de zoveelste PowerPointpresentatie. Slimmerkunde bevat honderden links naar sites die je slimmer leren gebruik te maken van internet. Ik denk dat ook heel wat ouders deze module zullen uitproberen.” Seeverens hoopt dat Slimmerkunde kan bijdragen aan de versterking van het onderwijs. “Het voortgezet onderwijs in de huidige vorm is vaak niet flexibel genoeg voor deze nieuwe tijd van de informatietechnologie.” Op zijn school zijn mobiele telefoons tijdens lesuren voor leerlingen (nog) verboden. “Eigenlijk raar, als je bedenkt dat je via een Smartphone

bijvoorbeeld als 6 vwo’er rechtstreeks colleges kunt volgen van de TU in Delft.” Seeverens gaf onlangs een gastcollege aan een groep studenten van Hogeschool Zuyd. “Alle studenten zaten met een laptop op schoot. Sommigen zochten razendsnel informatie op uit mijn gastcollege en corrigeerden mij als ik me vergiste of vulden me aan. Voor sommige docenten is zoiets een nachtmerrie, voor mij is dat een droom.” Als je dankzij de gestaag voortschrijdende techniek op ieder gewenst moment aan alle kennis kunt komen die je nodig hebt, moet het onderwijs dan eigenlijk nog wel doorgaan met het louter overdragen van zoveel mogelijk kennis? Kun je die tijd niet efficiënter besteden, vraagt Seeverens zich af. “De leraar die de leervraag en de leerstof voor de leerlingen bepaalt: dat is niet lang meer vol te houden. Kennis kun je op elk gewenst moment online vinden. Leerlingen moeten nu vooral ontdekken hoe ze die kennis kunnen filteren op kwaliteit en betrouwbaarheid en vervolgens weer leren te delen om samen met anderen denkrichtingen en oplossingen te vinden voor nieuwe uitdagingen. Eigenlijk precies zoals Slimmerkunde is ontstaan.” Onderwijs zal in de toekomst nauw gaan aansluiten bij het ‘nieuwe werken’,

www.scheidenmetjehart.nl

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 8

denkt Seeverens. “Door de enorme progressie in technologie kunnen we binnenkort het klassieke klaslokaal met de docent die citeert uit een verouderde methode niet meer handhaven. Kennis die je op die manier in de brugklas opdoet, is straks helemaal verouderd als je in het eindexamenjaar zit. De meeste leerlingen van nu zullen straks beroepen uitoefenen die nu nog niet bestaan. Dat schreeuwt om een ander soort onderwijs. Andere scholen ook: het zullen steeds meer sociale ontmoetingsplaatsen worden waar kinderen door gepassioneerde en inspirerende docenten de tools krijgen aangereikt, of nog beter: leren te ontdekken, om te kunnen overleven in de steeds weer veranderende maatschappij. Het onderwijs moet omvormen van het klassieke denken naar het lenig denken. De leerling van de toekomst is niet de leerling die alle antwoorden uit het boek van zijn docent weet, maar de leerling die vooral weet waar hij online of in netwerken snel de gewenste kennis van de allerbeste kwaliteit weet te vinden om er vervolgens samen met anderen mee aan de slag te gaan. En net als bij het nieuwe werken hoeft dat niet per se alleen in het klassieke schoolgebouw te zijn.”

V 2 Akersteenweg 118 - 6227 AC Maastricht 043-3615093 - www.juweliervanvelthuysen.nl

30-11-10 15:56

LIOF_W

CoLuMn | ZUID | December | 9

Koning Kachel Pedro Rademacher

ele dingen zijn mij onuitsprekelijk lief. Er is tegenwoordig steeds minder dat mij uit mijn goede humeur kan halen. Dingen waar ik vroeger boos om kon worden, daar lach ik nu om. Tot voor kort was er vooral één ding dat mij jaarlijks zo rond dezelfde tijd emotioneel aan het wankelen bracht. De winter. Ik had niks met winter, ik heb niks met winter en zal hoogstwaarschijnlijk ook nooit iets met winter krijgen. Als kind van pezige, graatmagere ouders ben ik voorbestemd tot een vrijwel spekloos leven. En dat maakt winters koud, bitter koud. Gepriegel met bevroren autoruiten, het knerpen van bevroren sneeuw onder verkleumde voetzolen, oren die aanvoelen als gebarsten porselein, vingers waar alle leven uit getrokken is, het merg in je botten dat boekdelen spreekt. Als kind stond ik verkleumd en verdwaasd te kijken naar andere kinderen die ‘sneeuwpret’ beleefden op hun slee op zo’n heuveltje in ons dorp. Ze schreeuwden en gierden het uit. Maar ik begreep het niet, voelde een nooit eindigende jeuk onder mijn wollen muts, blauwe tenen van de kou. Meestal was ik snel weer thuis. Winter, dat is op één zondagmiddag honderden keren snel voorbij zappen aan schaatsende Hollanders, skiënde Duitsers, veldrijdende Belgen. Wat mensen al niet doen om zo’n winter door

te komen: ik word er niet warm van. Als zelfs de almachtige natuur er volledig de brui aan geeft en voor maanden sluimert op de grens van zijn en niet zijn, als onze wereld voor maanden gevangen is in lichtjaren van duisternis en een blik op de kalender leert dat het de komende tijd vooral meer van ditzelfde wordt. Brrrrrrrr. Totdat we eind vorig jaar een besluit namen. We tikten ergens een Deens houtkacheltje op de kop. Een simpel, sober maar zeer effectief kacheltje. Mijn zwager haalde halsbrekende toeren uit om er een meterslang rookkanaal op aan te sluiten. We bestelden een fikse voorraad schoon en droog brandhout. En toen dat brandhout eenmaal rijendik en metershoog droog opgestapeld lag hadden we zo’n ouderwets veilig gevoel van: laat die winter nou maar komen. En of die winter vorig jaar is gekomen. Maar hij deerde mij veel minder dan andere jaren. Tegen het einde van de middag, als de nauwelijks ontwaakte dag alweer begon te schemeren, maakte ik de kachel aan. En terwijl het buiten guurder en kouder werd, verspreidde zich in huis de warme gloed van een hete houtkachel. En op zondag maakten we er een gewoonte van om ’s morgens bij het opstaan meteen de kachel aan te maken. Dat alleen al maakte de zondag ineens zoveel meer waard. Daar kleefde ook eerlijk gezegd wel een nadeeltje aan. Mijn twee gezinsgenoten hebben op zondag

altijd de onbedwingbare behoefte om ‘iets te gaan doen’. Dat komt meestal neer op wat wandelen, wat fietsen of wat rondtoeren met de auto. Vanzelfsprekend gun ik mijn gezinsgenoten het recht om hun eigen, vrije zondag naar believen in te vullen. Ga jullie gang maar. Doe wat jullie niet laten kunnen. Maar ik wijk op een zondag in hartje winter zelden meer dan een paar meter van mijn Koning Kachel. Met een mok warme chocomel met een moddervette laag slagroom binnen handbereik, kan ik uren vredig en meditatief staren naar het likken van de eeuwige vlammen. Volgens de meteorologen krijgen we dit jaar weer zo’n strenge winter. We zullen zien. Volgende week bestel ik weer zo’n voorraad brandhout waarmee we tot ver in april vooruit kunnen, als het moet. Zelfs een strenge winter kan mijn humeur niet langer bederven.

Voor nu prettige feestdagen. En voor 2011 méér ondernemen. Met LIOF. www.liof.nl

LIOF_WENS ADVERT_BLAD ZUID.indd 1 KRA Zuid dec 2010_v2.indd 9

24-11-2010 11:02:23 30-11-10 15:56

december 2009 januari 2010 februari 2010 maart 2010 april 2010 mei 2010 juni 2010 juli 2010 augustus 2010 september 2010 oktober 2010 november 2010 december 2010

Loewe Gallery Maastricht bestaat één jaar. Wij trakteren niet onszelf, maar ú op een speciaal cadeau. Kom naar onze winkel en laat u informeren over dit cadeau, dat tot 31 december 2010 beschikbaar is.

Loewe Gallery Maastricht Avenue Céramique 185 6221 KX Maastricht Tel. 043 - 3 10 00 10 info@loewegallerymaastricht.nl www.loewegallerymaastricht.nl

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 10

30-11-10 15:56

ondERwijs | ZUID | December | 11

heerlens initiatief verovert nederland: scholieren lenen boeken via internet HEERLEN - Het belang van lezen staat buiten kijf. Maar toch lijkt het boek onbereikbaarder dan ooit voor leerlingen in het primair onderwijs. De taal- en leesprestaties lopen terug. De collectie van de schoolbibliotheek is lang niet altijd aan de maat, de bibliobus is een uitstervend fenomeen en scholieren maken nauwelijks gebruik van de plaatselijke bieb.

n Heerlen ontdekten ze het ei van Columbus. Laat de leerlingen via internet een boek bestellen en bezorg het boek vervolgens op school. Met dit simpele idee verovert Schunck* Bibliotheek inmiddels scholen en bibliotheken in heel Nederland. Het Heerlense vinding is in essentie eenvoudig. Als de leerling niet naar de bibliotheek gaat, dan moet je de bibliotheek naar de leerling brengen. En dat doe je vanzelfsprekend met de computer. De leerling bestelt een boek via internet. Boek1Boek heet het initiatief dan ook veelbetekenend. Achter deze ogenschijnlijk simpele vinding gaat een ingenieus radarwerk schuil. Ten eerste moet er een eigen collectie worden opgebouwd. Deze moet toegankelijk worden gemaakt door een kindvriendelijke digitale catalogus met een logische indeling, veel illustraties en uitnodigende beschrijvingen En om boeken te bestellen en op schol te laten bezorgen heb je geavanceerde IT

en fijnmazige logistieke dienstverlening nodig. Fred Geelen is directeur van Schunck* Bibliotheek Heerlen en stond aan de wieg van Boek1Boek. “Inmiddels functioneert de drietrapsraket van aantrekkelijke catalogus, een uitgebreide collectie en geoliede logistiek goed en het slaat nu ook landelijk aan”. Boek1Boek functioneert inmiddels op enkele tientallen scholen in Zuid-Limburg. In Parkstad Limburg is het inmiddels een vast onderdeel van een breder lees-en taalbevorderingsarrangement voor het Primair Onderwijs. Met de onderwijskoepels Movare en INNOVO wordt nog dit jaar een convenant ondertekend voor de samenwerking de komende vier jaar. Via een franchiseformule wordt Boek1Boek nu ook landelijk aan bibliotheken en scholen aangeboden. In Overijssel en Flevoland wordt al samengewerkt met de Provinciale bibliotheekcentrales en de StichtingBibliotheek .nl omarmt het Heerlense initiatief omdat het

Door: Paul ‘t Lam

meer is dan alleen een online bibliotheek. Fred Geelen: “ het uiteindelijke doel is taalontwikkeling. Als leerlingen in het primair onderwijs dagelijks een kwartiertje lezen dan levert dat 1000 nieuwe woorden per jaar op. Daarom maken we lezen leuk via Boek1Boek. Met leestests, animaties, quizzen, polls, e-cards, geluidsfragmenten en games. Bovendien is Boek1Boek een ideaal communicatiemiddel om in te spelen op de actualiteit. Nieuwsfeiten die interessant zijn voor kinderen worden gekoppeld aan leestips, of aan opdrachten die de interactie in de klas bevorderen”. Boek1Boek voorziet in de groeiende behoefte van scholen aan eigentijdse manieren om het lezen te bevorderen. En dat begint met een gevarieerde en actuele collectie. Voor de gemiddelde basisschool is dat een grote opgave, vooral ook financieel. En over geld gesproken; de bibliobus is in veel gevallen ook geen rendabele oplossing meer. De openbare bibliotheek is voor veel leerlingen een stap te ver en dus maakte de Heerlense bibliotheek gebruik te maken van iets wat de leerlingen wel dagelijks binnen handbereik hebben: een computer. Fred Geelen: “Er zijn landelijk meer initiatieven om het lezen te bevorderen en er ontstaan allerlei vormen van samenwerking. Het is onze droom dat deze initiatieven uiteindelijk leiden tot een voor elke leerling herkenbare digitale ankerplaats. Naast Hyves en Google streven we naar een portal die toegang biedt tot alles wat een leerling nodig heeft aan boeken en informatie. En dat alles ‘made in Heerlen’.

Fred Geelen

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 11

30-11-10 15:56

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 12

30-11-10 15:56

AnALysE | ZUID | December | 13

Links: bastiaan Klomp (Hotel Winselerhof) – Penningmeester Midden: Erik-Jan Ginjaar (Amrâth Grand Hotel Heerlen & Tulip Inn Heerlen City Centre) – Voorzitter Rechts: Stefan Hazen (Hotel- en Leisuregroep Zuid – Nederland) – Secretaris

Parkstad Limburg Congres Bureau, TGV van Zuid-Limburg

iet alleen in Rotterdam verkopen ze hemden met de mouwen al opgestroopt. Ook in de Parkstad wordt aangepakt. Wat te denken van het nieuwe Parkstad Limburg Congres Bureau? Een club die sinds april bijna alle grote spellers in de leisure-industrie heeft verenigd. Een club die gesteund wordt door de gemeente Heerlen om goed op stoom te komen. Een club die als vanzelfsprekend gaat samenwerken met de VVV ZuidLimburg in Valkenburg. Kartrekkers van Parkstad Limburg Congres Bureau zijn Erik-jan Ginjaar van het Amrath Grand Hotel Heerlen, Stefan Hazen van

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 13

Hotel- en Leisuregroep Zuid – Nederland en Bastiaan Klomp van Hotel Winselerhof. Hun doel: alle krachten bundelen en samen ondernemers, vergaderaars, toeristen en andere bezoekers uit de Euregio en uit Europa interesseren voor Zuid-Limburg. Hun werk-motto: Vergader tussen de leeuwen in de tuin van Maastricht. Visie en de dynamiek om die uit te voeren kan het Parkstad Limburg Congres Bureau (PLCB) niet ontzegd worden. De kritische massa van leden is nu al indrukwekkend: Amrâth Grand Hotel de l’Empereur, Amrâth Grand Hotel Heerlen, AV Point,

Door: Maurice Ubags foto: Arnaud Nulwik

Conferentieoord & Hotel Abdij Rolduc, Golden Tulip Parkstad Zuid Limburg, Hof van Gaia, Hotel Vue de Montagne, Kasteel Hoensbroek, M-Event, Mise en Place, Oseven Happening and Food, Parkstad Limburg Theaters, Rodahal Kerkrade, Royal Theater, Snowworld Landgraaf Leisure N.V., TreaT, Tulip Inn Heerlen City Centre, Van der Valk Heerlen, Van Melick Quality Catering, Winselerhof, Continium, Welloord, Kasteel Erenstein, Sport & Leisure Park. In Zuid-Limburg wordt PLCB meteen een grote speler, vanwege de aard en het aantal van de leden en vanwege de samenwerking met de VVV Zuid-Limburg

30-11-10 15:56

14 | December | ZUID | AnALysE

in Valkenburg onder leiding van Anja Niewierra. Maar het zijn niet de enige spelers op dezelfde markt en voor een deel ook met hetzelfde doel. Maastricht heeft nog altijd zijn eigen VVV onder leiding van Marcel Knols. Die VVV is ook eigenaar, samen met het Maastrichts Expositie en Congres Centrum (Mecc), van het Maastrichts Congres Bureau (MCB). En dan is er nog de provincie die zich inzet voor de promotie van Limburg. Natuurlijk ook: de stichting Regiobranding, waar Wim Ortjens verantwoordelijk is voor het reputatiemanagement van deze regio. In zekere zin kun je ook het Liof, dat bedrijven probeert te interesseren voor Limburg, bij deze opsomming betrekken. Al vaak heeft in Limburg de wens en de roep geklonken om die versnipperde aanpak van onze marketing, onze promotie, onze branding, ons reputatiemanagement te stoppen. Om juist samen met het bedrijfsleven en alle instellingen en organisaties Zuid-Limburg uit te dragen en te stoppen. Stoppen eigenlijk met het kerktoren-denken. Vele deskundigen

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 14

hebben erop gewezen dat het niet eens zo zeer van belang is hoe wordt samengewerkt, als de uitkomst maar is dat de regio één boodschap de wereld in stuurt. Nu bedenkt iedereen zijn of haar eigen slogan. Maastricht Hills werd al eens geopperd als naam om het hele gebied Zuid-Limburg internationaal te vermarkten. ZuidLimburg heeft voor buitenlanders ook de schaal van één stad Maastricht-HeerlenSittard met daartussen een groene tuin. Drie belangen gaan er wellicht voor zorgen dat de wens uit gaat komen. Ten eerste moeten alle gemeenten fors bezuinigen. Dat leidt ertoe dat gemeenten elkaar nu ook veel meer willen vinden en zien dat ze allemaal van samenwerking kunnen profiteren. De raad van Maastricht heeft voor komend jaar 193.000 euro bezuinigd op de VVV en dringt krachtig aan op samenwerking met de andere spelers in Zuid-Limburg bij de promotie van de stad en de regio. Twee: het rapport van de Belgische professor Robert Govers over de branding van Zuid-Limburg. Govers conclusie is duidelijk. Er moet één platform komen in Zuid-Limburg dat zich als eerste gaat richten op het benoemen

en het uitventen van de eigen identiteit, de eigen reputatie. Govers analyse laat nadrukkelijk zien dat de versnippering heeft geleid tot verspilling. Silicon Valley en ‘Laptop und Lederhosen’ voor Beieren. En drie: het Parkstad Limburg Congres Bureau. Het PLCB is begonnen vanuit de Parkstad, maar staat nadrukkelijk open voor alle ondernemers in heel Zuid-Limburg. Parkstad Limburg Congresbureau is wars van de oude tegenstellingen en wil verbindend werken voor heel Zuid–Limburg. De gedachte op stedelijk niveau is: gaat het bij mij goed, gaat het ook goed bij jou. Op regionaal niveau: gaat het bij ons goed, gaat het bij jullie ook goed. Deze dynamiek werkt aanstekelijk en versterkt zichzelf als een orkaan boven een warme zee. PLCB kan zo de katalysator worden van een frisse wind waar Zuid-Limburg al zo lang behoefte aan heeft.

30-11-10 15:56

Advocaat Iddo Bakker “Nóg een reden voor het kopersfeest op de woningmarkt” In de novembereditie van Zuid sprak makelaar Erik Bessems over de woningmarkt waarop het een feest om te kopen is. De Maastrichtse advocaat Iddo Bakker dacht, toen hij dit las, gelijk aan een zaak uit zijn eigen praktijk. Er is namelijk nóg een reden voor het kopersfeest te noemen: de toename aan executieveilingen. Ook deze medaille kent echter twee kanten. Over de artikelen in de novembereditie van Zuid over de woningmarkt is veel gesproken. Iedereen kent wel iemand die zijn huis maar niet verkocht krijg en daardoor maandelijks voor twee woningen rente, belasting, en eventueel aflossing of premie levensverzekering moet betalen. Makelaarskantoren, notarissen, aannemers en andere vastgoedprofessionals hebben het ook lang niet gemakkelijk gehad. Makelaar Bessems ziet gelukkig weer licht aan het einde van de tunnel. Hopelijk is voor de familie Striker de verkoop van hun oude woning snel een feit, zodat ze volop van hun nieuwe huis kunnen genieten. De artikelen deden Iddo Bakker denken aan een zaak uit zijn eigen praktijk. Daarin ging het over een executieveiling van een onroerende zaak door de hypotheekbank. Bakker: “Het is natuurlijk niet te hopen voor al die mensen met dubbele woonlasten, maar als de hypotheekrente niet meer betaald wordt, volgt er op enig moment een openbare veiling van de woning. Daar zie je ook een kenmerkend verschil tussen een hypotheek en een andere lening, namelijk

dat de bank zich - zonder tussenkomst van een rechter! - op de woning kan verhalen als de schuld onbetaald blijft”. De bank en de eigenaar kunnen echter aan de rechter toestemming vragen om de woning onderhands te verkopen. Het komt dus niet altijd tot een openbare veiling. Als er minimaal 10% meer dan de getaxeerde executiewaarde geboden wordt, gaat de rechter doorgaans akkoord met onderhandse verkoop. Maar wat was nu het bijzondere aan die zaak? Bakker “Omdat de biedingen geheim zijn, weet je als bieder niet of jouw bod onnodig hoog was. Je kunt eenvoudig 50.000 euro meer geboden hebben dan degene met het volgende bod! Je hebt dan wel de woning voor een acceptabele prijs verkregen, want anders had je dat bedrag niet geboden, maar je hebt wellicht tóch onnodig veel betaald. Daarom werd er door mijn cliënt – en dat is toch wel erg slim! – simpelweg 500 euro meer dan alle andere bieders geboden”. De bank meende dat dat bod ongeldig was en legde het daarom niet aan de rechter voor. Zo liep Bakkers cliënt het executiepand dus mis. Echter, omdat een dergelijk bod in een vergelijkbaar geschil door het hof wel duidelijk genoeg geoordeeld was – dus ondanks het feit dat er geen concreet bedrag in genoemd werd en de hoogte van het bod afhankelijk was van de andere biedingen – had de bank het ook hier niet mogen afkeuren. Door dat tóch te doen, werd de bank verplicht de schade van de bieder te vergoeden. “Als professional houd ik de juridische literatuur nauwgezet bij, en

in dit geval kon ik perfect gebruik maken van een eerdere uitspraak. Dat heeft mijn cliënt waarschijnlijk de winst in deze zaak bezorgd”, aldus Bakker. Er is dus nóg een reden waarom het op de woningmarkt een feest voor kopers kan zijn: bij executieverkopen wordt immers vaak een veel lagere prijs betaald dan de marktwaarde, en er zullen in 2011 waarschijnlijk meer van dit soort verkopen zijn dan voor de huidige economische malaise. Bakker, lachend: “Maar met zo’n 75.000 Zuid-lezers kan ik natuurlijk niet garanderen dat er bij dezelfde Limburgse verkoop niet meerdere van dit soort slimme biedingen worden gedaan. Dan krijgt de bieder met de hoogste maximumprijs waarschijnlijk de woning”. Feest voor de één, doffe ellende voor de ander. Familierecht- en vastgoedadvocaat Bakker ziet het regelmatig gebeuren dat de maandelijkse hypotheeklasten niet meer voldaan kunnen worden. Als de woning dan toch verkocht wordt, is er soms zo’n grote hypotheekschuld is dat die onmogelijk uit de verkoopopbrengst kan worden voldaan. “Dit is natuurlijk een probleem, want de bank wil in de regel het volle pond, en de koper wil de woning alleen overnemen als daar geen hypotheekrecht meer op rust. Het wordt extra gecompliceerd als de verkopers ook nog eens met elkaar in scheiding liggen. Als advocaat moet je dan enerzijds doortastend optreden, want elke dag telt, en anderzijds op je tenen lopen om het overleg gaande te houden. Een goed advocaat gaat niet als een olifant door de porseleinkast”.

Advocatenkantoor Mr. I. Bakker Telefoon Website

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 15

043-3213881 www.advocatenkantoormribakker.nl

30-11-10 15:56

16 | December | ZUID | oMsLAGARTiKEL

Krimp. weg met het dorpisme en kerktorenpolitiek! Gert-Jan Hospers

Nederland heeft krimpangst. Delen van Limburg, Zeeland en Groningen verliezen al inwoners en in de toekomst krijgen ook andere regio’s daarmee te maken. Beelden van dichtgespijkerde huizen, winkels en scholen doemen op. Hoe erg is krimp eigenlijk?

rimp is vooral een mentale uitdaging. In een klein land als Nederland hoeft krimp nooit een probleem te zijn. Maar dan moeten bewoners, bestuurders, ontwerpers en ontwikkelaars wel bereid zijn hun blik te verruimen. Weg met het dorpisme en de kerktorenpolitiek! Zie hier de flaptekst van het boek Krimp!, uitgegeven in de serie SUN Statements. Auteur van het boekje is auteur prof.dr. Gert-Jan Hospers die economische geografie doceert aan de Universiteit Twente en bijzonder hoogleraar city- en regiomarketing is aan de Radboud Universiteit Nijmegen. In zijn boekje plaatst Hospers krimp in perspectief. Zijn ‘statement’ is een verademing is het publieke debat over krimp. Opmerkelijk is overigens de nieuwe taal

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 16

die het gevolg is van krimp. Over roltrapregio’s, ‘tote Augen’ en ‘Zwischenstadt’. In deze Zuid een samenvatting van zijn statement, waar mogelijk ingezoomd op Zuid-Limburg. Wie een halve ton over heeft, kan het Spaanse gehucht Conejares kopen, maar dan moet je wel de oude straatjes en de kerk opknappen. In Spanje staan zo vijfhonderd dorpen te koop. Het Oostenrijkse dorp Rappottenstein pakt het anders aan: daar geeft de burgemeester bouwgrond weg aan nieuwkomers die een gezin willen stichten. Nederlandse bestuurders zijn nog niet zo wanhopig, maar doen hun best met krimp om te gaan. Heerlen pakt de krimp helemaal grondig aan. De gemeente en de corporaties zetten in op ‘slimpen’ (slim krimpen): voor elke nieuwe woning wordt een leegstaand pand gesloopt.

Door: Maurice Ubugs Foto: SUN uitgevers

In Nederland vinden we krimp vooral in de uithoeken van het land. Verwacht wordt dat de bevolking van Parkstad Limburg tussen nu en 2040 met 15% slinkt. Met koppen als ‘Leeg, leger, leegst’ en ‘Leegloop regio’s is rouwproces’, stoken journalisten het vuurtje nog op. Sommige burgemeesters vermijden het k-woord en spreken liever over nulgroei, afslanken of transformatie. Anderen zijn iets verder en spreken over ‘smart shrinking’, krimpen met kwaliteit en krimp als kans. Krimp blijft voor bestuurders een gevoelig onderwerp omdat ze er weinig grip op hebben. Krimp suggereert verlies, neergang en bestuurlijk falen. Anders dan bestuurders zijn burgers redelijk positief over krimp. Zo blijkt dat 31% van de Nederlanders voorstander is van een kleinere bevolking in ons land en 16%

30-11-10 15:56

oMsLAGARTiKEL | ZUID | December | 17

procent hoopt zelfs dat de bevolking in de eigen woonplaats daalt. Gert-Jan Hospers wijst erop dat vooral migratie, en veel minder sterfte en geboorte, van invloed is op krimp. Welke motieven heeft iemand om zijn woonplaats te verlaten? Daar is veel onderzoek naar gedaan. Het gaat om twee krachten die spelen: push en pullfactoren. Push: zelfstandig wonen, werkeloosheid, scheiding, onvrede met de woonomgeving, gezondheidsproblemen. Pull: studie/stedelijkheid, nieuwe baan, nieuwe relatie, terug naar de roots, zorgvoorzieningen.

‘Mattheüseffect’, naar het bijbelse principe. Mattheüs 13:12: ‘Want wie heeft, zal nog meer krijgen, en wel in overvloed, maar wie niets heeft, hem zal zelfs wat hij heeft nog worden ontnomen.’ Groei en krimp zijn, evenals in de natuur, nooit oneindig. Myrdal geeft aan dat er na verloop van tijd sprake is van uitdijings-effecten naar het ommeland. Groeiende steden krijgen vroeg of laat te maken met ruimtegebrek, stijgende grondprijzen en congestie. Daardoor zullen bedrijven en bewoners zich buiten de stad gaan vestigen waar het goedkoper en rustiger is.’

Natuurlijk heeft lang niet iedereen de behoefte om te verhuizen. Er is sprake van selectieve migratie: vooral kansrijke jongeren verlaten hun woonplaats om elders te gaan studeren of werken. Omdat steeds meer jeugd besluit door te leren, hebben veel Europese regio’s te maken met ‘brain drain’, kennisvlucht. Zeker vanuit perifeer gebied vertrekken veel afgestudeerden naar de kerngebieden van het land waar ze sneller een baan denken te kunnen vinden. Dat is in lijn met de ‘roltraptheorie’ die veronderstelt dat mensen gebruik maken van verschillen tussen gebieden om hun maatschappelijke positie te verbeteren. Een gebied dat voor velen zo’n functie heft, heet een ‘escalator region’ oftewel een ‘roltrapregio. Groningen (Maastricht natuurlijk ook, red.) is een tussenstop op weg naar de Randstad. De invloedrijke Zweedse econoom en Nobelprijswinnaar Myrdal liet zien dat groei en krimp zichzelf versterkende effecten opleveren. Vestigt zich bijvoorbeeld een grote onderneming in een gemeente, dan levert dat nieuwe banen op. De stad krijgt een impuls en trekt migranten aan op zoek naar werk. Dankzij de groeiende economie en bevolking krijgt het gemeentebestuur extra belastinginkomsten die weer ten goede komen aan de lokale infrastructuur. Het vestigingsklimaat verbetert daardoor, wat op zijn beurt nieuwe bedrijven en migranten trekt. Maar nu komt het: deze groei vindt niet zomaar plaats, maar gaat ten koste van de ontwikkeling in omliggende gebieden, met als gevolg dat daar minder mensen willen wonen. Myrdal noemde dat de ‘backwash effects’, letterlijk ‘terugloopeffecten’. Het is niet eenvoudig uit zo’n spiraal te komen: een gebied heeft daarvoor een hoop veerkracht nodig. De kracht van de theorie is dat ze groei en krimp aan elkaar relateert. Het is wat genoemd wordt het

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 17

Onbewust hebben veel mensen dit beeld van ‘harde krimp’ voor ogen: teruglopende inwoneraantallen en de gevolgen van die bevolkingsdaling op de ‘hardware’ van een gebied. Veel te koop staande huizen voor weinig geld in het laagste segment, woningen, winkels en flats die aan het verpauperen zijn, leegstand, gaten in de bebouwing, alsof iemand met een reusachtige perforator in de wijk is langs geweest. De bus die nog twee keer per dag langs komt. Deze populaire kijk op krimp is niet alleen gebaseerd op extreme situaties (zoals Franse spookdorpen en ‘perforierte Städte’ in Oost-Duitsland), ze is ook oppervlakkig. Achter de facades van de ‘harde krimp’, aan de binnenkant, vindt niets minder dan een sociaal-culturele verschuiving plaats. Die ‘zachte krimp’ is voor de toekomst van het gebied veel belangrijker dan de leegstaande panden die we op dit moment zien. Krimp sorteert de bevolking uit en zorgt voor een wijziging in de lokale

‘software’. Anders gezegd: de sociale structuur verandert. Door de ‘brain drain’ van kansrijke jeugd die elders op de roltrap stapt wijzigt de bevolking van samenstelling, met alle gevolgen van dien. Aan de ene kant loopt het krimpgebied de kinderen van de verhuisde jongeren mis, waardoor het draagvlak voor crèches en scholen afneemt. Aan de andere kant vragen ouderen juist om nieuwe voorzieningen, zoals ontmoetingsplekken en gezondheidscentra. Hoe komen de lokale voetbalclub en het buurtcomité aan nieuwe leden? Waarom moet juist mijn stamkroeg sluiten? En waar kan ik de laatste nieuwtjes horen nu de bakker weg is? Dat zijn de vragen die bij bewoners in krimpgebieden leven. Kortom: krimp tast de beleving van mensen over de leefbaarheid van hun woonomgeving aan. De gevolgen van krimp zijn niet beperkt tot de hardware en de software van een gebied. Ook de mindware, het imago, kan eronder te lijden hebben. Illustratief is de opmerking die staatssecretaris Bijleveld begin dit jaar maakte: ze raadde Nederlanders sterk af om een huis in OostGroningen, Zeeland of Zuid-Limburg te kopen. Haar ‘negatieve woonadvies’ bracht imagoschade toe aan juist die regio’s die gebaat zijn met de komst van nieuwe inwoners. Nog vervelender is het als de bewoners zélf zich laten beïnvloeden door het beeld dat buitenstaanders van hen hebben. Het risico bestaat dan dat er een gevoel van minderwaardigheid en berusting ontstaat. En dat is weer funest voor de ‘local empowerement’ waarvan krimprgio’s voordeel kunnen hebben. Krimpkenners spreken al van de ‘communicatieparadox’: het benoemen van krimp werkt averechts. Immers, als je weet dat het ergens krimpt, ga je erop letten. Opeens zie je overal aanwijzingen voor krimp die je anders misschien helemaal niet waren opgevallen. Dat is een variant op het Thomas-theorema: ‘Als mensen een situatie als reëel definiëren, dan is ze ook reëel in haar consequenties.’ Self-fulfilling prophecy dus. Vooral lokale bestuurders zitten gevangen in hun groeidenken. Krimp vraagt om een heuse paradigma-verandering. In de praktijk zie je tenminste vier beleidsreacties op krimp en de gevolgen ervan. De vier ‘B’s. Van Bagatelliseren, Bestrijden, Begeleiden en Benutten. Bagatelliseren: het valt wel mee. Zo werd vijftig jaar geleden voorzien dat Hogeland in Groningen dramatisch zou krimpen. Dat bleek mee te vallen:

30-11-10 15:56

18 | December | ZUID | oMsLAGARTiKEL

tegen de verwachting in keerden oud-inwoners terug als retourmigranten, aangevuld met nieuwkomers die op zoek waren naar rust en ruimte. Krimpcijfers zijn niet onafwendbaar, maar richtinggevend. De verwachte krimp in ons land voor 2040 is binnen een jaar met een half miljoen mensen naar beneden bijgesteld. De hoogleraren demografie Hooijmeijer en Van Wissen verbazen zich over alle ophef. Als Nederland al krimpt, vormt dat in elk geval geen bedreiging. Spookdorpen hoeven we in onze contreien zeker niet te verwachten. Is krimp dan een mythe die bestuurders nodeloos najagen? Nee, absoluut niet! Bevolkingskrimp en de effecten ervan zijn moeilijk in te schatten. Krimp is realiteit in ons land. Bestrijden. In de hoop nieuwe inwoners te trekken en alsnog te groeien investeren de meeste krimpgebieden in city- en regiomarketing, variërend van ‘Er gaat niets boven Groningen’, ‘Dronten: ontdek de ruimte’ tot ‘Zuid-Limburg: Bright site of life’. Parallel aan deze campagnes wordt het woonklimaat aangeprezen. De Blauwestad – een groot wonen-opwater project in Oost-Groningen) is een klassiek voorbeeld van deze strategie. Bij

de ‘koude’ city- en regiomarketing zijn de nodige vraagtekens te plaatsen. Recent Zweeds onderzoek laat zelfs zien dat campagnes geen enkele invloed hebben op beslissingen van mensen om naar een bepaalde gemeente te verhuizen.

Spookdorpen hoeven we hier niet te verwachten Als je al nieuwkomers wilt binnenhalen, richt je dan op oud-inwoners, voormalige toeristen en anderen die een gevoel hebben bij een gebied. In de praktijk blijkt retourmigratie vaak voor te komen. Zo gaan relatief veel 25- tot 35-jarigen uit Zuid-Limburg terug naar hun geboorteregio. Wil een gebied dergelijke spijtoptanten trekken, dan is werkgelegenheid cruciaal. In Twente is daarom een Career-center opgezet. Begeleiden. De relevante vraag is daarom niet ‘hoe trekken we nieuwe bewoners?’, maar ‘hoe zorgen we ervoor dat de bestaande bewoners niet vertrekken?’ Dat vraagt om een ‘warme’ marketing die de bevolking aan de stad of regio

probeert te binden. Noodgedwongen besluiten enkele gemeenten hun nieuwbouwplannen te matigen en de bestaande woningvoorraad te herstructureren. De Duitsers hebben het optimistisch over Gesundschrumpfen. In Engeland spreekt men over ‘planning for decline’. Voorbeelden van maatregelen zijn het aftoppen van flats en het ombouwen van rijtjeshuizen tot twee-onder-eenkap-woningen. Zo zijn in Heerlen mijnwerkershuisjes samengevoegd tot moderne gezinswoningen. In het Friese project ‘Aanpak Rotte Kiezen’ doen corporatieshun best om ‘rotte kiezen’, verpauperde panden die de aanblik van een dorp bederven, weer toonbaar te maken. Dat gebeurt ook in Duitsland, waar leegstaande panden vanwege hun gebroken ramen ‘tote Augen’ worden genoemd. De gemeente Heerlen zet liever in op ‘onthuren’ en ‘slim slopen’: nieuwbouw is toegestaan, maar alleen als er voor elk nieuw huis één of twee vrijgekomen huurwoningen worden afgebroken. Benutten. ‘Wij omarmen de krimp omdat krimp letterlijk en figuurlijk ruimte biedt,’, luidt stelling drie van het Krimp Manifest. In acht stellingen houden

Wij wensen iedereen een succesvol 2011

www.battacs.nl

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 18

30-11-10 15:56

oMsLAGARTiKEL | ZUID | December | 19

Limburgse creatievelingen een pleidooi om krimp positief te benaderen. Zij zijn niet de enigen. Vooral stedenbouwers en architecten hebben de mond vol over ‘krimp als kans’, ‘pimp de krimp!’ en ‘Luxus der Leere’. Hun redenering is dat ons geluk niet zozeer afhangt van inwoneraantallen, maar van de kwaliteit van onze leefomgeving. Als gebieden bevolkingskrimp ook nog eens weten te koppelen aan duurzaamheid en de vrijetijdseconomie, dan zou krimp zelfs nieuwe economische dragers kunnen opleveren. Men spreekt al over de ‘silver economy’. Ook zouden lokale partijen kunnen inspelen op de trend van ‘living in leisure-rich area’s’: Lila’s. Het Zuid-Duitse dorp Liebenau heeft van de nood een deugd gemaakt. Het dorp is extreem vergrijsd, bestaat voor tweederde deel uit 60-plussers. In plaats van te klagen hebben de senioren het heft in handen genomen en de taken in de gemeenschap verdeeld. Elke ochtend gaat er bijvoorbeeld een mevrouw langs de huizen om te kijken of iedereen in orde is. Sommige ouderen passen op de kinderen van jonge gezinnen, anderen verzorgen hun dementerende leeftijdgenoten. Het ‘model-Liebenau’ is inmiddels in andere Duitse plaatsen overgenomen. De les is duidelijk: wil de gemeente krimp benutten, dan moet ze dat primair doen voor de bestaande inwoners. Als de gekozen strategie ook bij buitenstaanders aanslaat, is dat mooi meegenomen, maar laat dat nooit de opzet zijn. Migratiebeslissingen zijn nu eenmaal lastig te beïnvloeden. Wie had ooit gedacht dat de leeggelopen DDR-stad Leipzig binnen tien jaar de place-to-be zou zijn voor de Duitse creatieve klasse? Als het om krimp gaat, reikt het perspectief van de meeste bewoners en bestuurders niet verder dan de dichtstbijzijnde kerktoren. Maar hoe reëel is dat nog in deze tijd? Degene die ’s middags het hardste roepen dat het dorpshuis open moet blijven, kruipen ’s avonds achter internet om met hun kinderen in Engeland te mailen, een gemiste tv-uitzending te bekijken of bij Bol.com een boek te bestellen. Het is en vreemde paradox: dorpsdenken in een global village. Het is de hoogste tijd onze blik te verruimen en verder te kijken dan het hier en nu. Een cirkel met een kruis erin. Dat was het hiëroglief van de oude Egyptnaren voor het begrip ‘stad’. Drieduizend jaar later behoeft dat nauwelijks uitleg: de cirkel

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 19

staat voor een afgegrensde nederzetting, het kruis symboliseert de concentratie van mensen, macht en middelen van bestaan. Ons beeld van de stad is niets veranderd. Impliciet beschouwen we de stad (en ook een dorp) nog steeds als een vastomlijnd gebied met daarbinnen een duidelijk herkenbaar centrum. Al sinds de zeventiende eeuw klopt dat beeld echter niet meer. De grenzen tussen stad en land zijn opgelost, de stad is een stadsregio geworden, en agglomeratie die lijkt op een roerei. In onze buurlanden wijzen stedenbouwkundigen al langer op de opkomst van de metapolis, Zwischenstadt, poly-nuclear city en post-urban city. In Nederland is dit denken nog niet erg ontwikkeld, maar vallen sinds 2000 wel

begrippen als ‘stedelijk netwerk’, ‘netwerkstad’ en ‘stadsregio’. De bevolkingsontwikkeling van Groningen laat zien hoe belangrijk het is om krimp vanuit zo’n stadregionaal perspectief te bekijken. Tussen 2000 en 2010 is het aantal Groningers niet gekrompen maar gestegen. In deze periode is in negen van de 22 gemeenten de bevolking toegenomen. Dertien gemeenten (met Delfzijl als uitschieter) hebben inwoners verloren, meestal aan omliggende groeikernen. Groei en krimp liggen letterlijk dicht naast elkaar. Wat we aan krimp waarnemen, hangt af van de geografische schaal waarop we kijken. In 1933 stelde de Duitse geograaf Christaller een even simpele als

30-11-10 15:56

20 | December | ZUID | oMsLAGARTiKEL

tijdloze vraag: waarom komen er in elke regio grote, middelgroot en kleine plaatsen voor? Volgens Christaller had dat te maken met de verschillen tussen nederzettingen in hun verzorgingsfunctie. Niet alle plaatsen in een regio kunnen alle goederen en diensten aanbieden. Ommelanders gaan naar de bioscoop in de stad omdat hun dorp er geen heeft. Om rendabel te kunnen zijn, heeft een voorziening immers een minimale klantenkring nodig – in het krimpdebat vaak met ‘draagvlak’ aangeduid. Dagelijks naar de bakker om de hoek, twee keer per jaar naar een grotere plaats om kleren te kopen. Wat meespeelt is de maximale afstand die mensen willen afleggen voor een voorziening. Voor een trouwpak rijden ze gerust twintig kilometer, voor een halfje bruin niet.

Friesland moeten de inwoners gemiddeld 2,4 kilometer afleggen om bij hun huisarts te komen. Waar hebben we het over? Op het platteland van Frankrijk, Duitsland en Zweden is het heel normaal om een half uurtje in de auto te zitten om de meest basale voorzieningen te bezoeken. Voor Amerikanen is ons beperkte afstandsbesef helemaal niet te bevatten. Met de krimp op komst zou het goed zijn als we het belang van afstand in ons land relativeren. Want hoe ver is ver? Het Huis van Thorbecke (rijk, provincies en honderden gemeenten) stamt uit het midden van de negentiende eeuw. Toen voldeed het systeem prima: voor de meeste mensen speelde het leven zich af binnen een straal van een paar kilometer. Dat past niet meer in deze tijd. Mensen verplaatsen zich voor hun werk, sociale contacten en vrijetijdsbesteding kris-kras door de regio. Ook de meeste bestuurlijke vraagstukken spelen zich op regionale schaal af. Krimp is daarvan een sprekend voorbeeld. Of een gemeente krimpt, hangt voor een deel af van de ontwikkelingen elders in de regio.

Bij krimp speelt dus niet alleen het draagvlak van voorzieningen een rol. Het gaat ook om de afstand die mensen bereid zijn om ervoor te reizen. En daar zit ‘m in ons land nu net het probleem. Wij Nederlanders vinden iets al heel snel ‘ver’ en hebben het liefst elke voorziening om de hoek. Die verwende houding stond in de jaren zestig al bekend als ‘dorpisme’: het denken in dorpsdimensies. Veel bewoners van krimpgemeenten klagen erover dat de school, het zwembad en de supermarkt moeten sluiten. De leefbaarheid zou daardoor in het geding komen. Is dat standpunt niet dat overdreven? De vraag die eronder ligt is veel fundamenteler van aard: hoe erg is het eigenlijk als inwoners van krimpgebieden zich in de toekomst wat verder moeten verplaatsen om bij school, huisarts of bakker te komen. Ook voor onderwijs, zorg en de dagelijkse boodschappen is zo’n regionale focus onontkoombaar.

Het is tijd om verder te kijken dan het hier en nu Op papier onderschrijven veel bestuurders het belang van coördinatie binnen de regio. In de praktijk vallen de resultaten echter tegen. Machtsstrijd, haantjesgedrag en wantrouwen winnen het veelal van een gedeelde visie waaraan elke gemeente zich houdt. Neem krimpgebied Zuid-Limburg waarin zeven gemeenten de handen ineen hebben geslagen om het krimpproces te begeleiden. De gemeente Nuth deed eerst ook mee aan dit ‘Pact van Parkstad’, maar is uit het samenwerkingsverband gestapt om op eigen houtje en tegen de stroom in de eigen woningvoorraad uit te breiden. Ook al weten alle gemeenten dat samenwerking het meeste oplevert, uiteindelijk wint het eigenbelang. Dat verschijnsel kunnen we ‘kerktorenpolitiek’ noemen: als het erop

Misschien moeten kinderen naar school in een andere wijk en ouderen voor hun boodschappen een dorp verderop. Zeker is dat in een klein land als Nederland afstanden nooit onoverkomelijk zijn. In Nederland ligt de gemiddelde afstand tot een huisarts op 0.9 kilomter. Alleen in

aankomt kijken lokale bestuurders altijd naar hun eigen kerktoren. Op zich is die reflex goed te begrijpen. Per slot van rekening worden wethouders niet afgerekend op wat ze voor hun regio doen, maar voor hun gemeente. Bovendien is er vaak sprake van lokale sentimenten. Vooral buurgemeenten of plaatsen die op elkaar lijken, gunnen elkaar het licht in de ogen niet. Het lijkt er wel op alsof ze zich tegen elkaar móeten afzetten om hun eigen identiteit te kunnen definiëren: ordering by bordering. Omdat lokale bestuurders er waarschijnlijk zelf niet uitkomen, is hulp van buitenaf nodig. Gelukkig gaan er steeds meer stemmen op om de bestuurlijke organisatie in ons land aan te passen aan de schaal waarop het dagelijks leven van bewoners zich thans afspeelt. De huidige veiligheidsregio’s - gebieden met een omvang van Utrecht, Groningen of Zuid-Limburg – kunnen als basis voor de nieuwe geografische indeling dienen. In de aanloop naar de vorming van regiogemeenten zouden het rijk en de provincies verder moeten inzetten op deregulering. Wijs delen van krimpgebieden aan als ‘regelluwe zones’, zodat er volop ruimte ontstaat voor lokaal initiatief. Welbeschouwd is krimp niets anders dan een mentale uitdaging. Het probleem dat we krimp noemen zit voor een groot deel tussen onze oren. Waarom moet de buurtsuper koste wat kost open blijven, terwijl de meerderheid van de inwoners sowieso naar de Albert Heijn in de stad gaat? Natuurlijk is het van belang oog te houden voor de sociale aspecten van krimp, maar met mobiele dienstverleners en ontmoetingsplekken komen we al een heel eind. Laten we daarom verder kijken dan het hier en nu. Niet krimp is het probleem, maar onze mentaliteit. Zolang we dat over het hoofd zien, is elke vorm van krimpbeleid niet meer dan symptoombestrijding.

Z v

W i d n s t E r i k m

Comfortabel en veilig blijven wonen in uw eigen huis. Dat wordt geregeld!

Oostenbach Advisering & Projecten Eckelraderweg 1, 6267 NM Cadier en Keer

043-4072097

043-4071431

www.oostenbachadviseringenprojecten.nl

06-50742827

info@oostenbachadviseringenprojecten.nl

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 20

30-11-10 15:57

WP_ad

Te huur: Te huur: compleet compleet ingerichte ingerichte studio’s studio’s

u tijdelijke huisvesting oekt uZoekt tijdelijke huisvesting voor medewerkers of studenten? oor medewerkers of studenten?

wezig zijn. De oppervlakte van Woonpunt biedt diverse aan mogelijkheden wezig zijn. De aan oppervlakte van npunt biedt diverse mogelijkheden 2 de studio’s varieert in Zuid-Limburg. Zo verhuren we aan de studio’s varieert van 35 tot 45 m2. van 35 tot 45 m . uid-Limburg. Zo verhuren we aan de Markt in mooi Maastricht arkt in Maastricht in een mo- in een mooi moPrijzen en voorwaarden numentaal pand compleet ingerichte Prijzen en voorwaarden entaal pand compleet ingerichte Deverhuurd studio’s worden verhuurd voor studio’s. van Allesdekbed is aanwezig dekbed De van studio’s worden voor io’s. Alles is aanwezig 8 prijzen tussen de € 700,en € 1000,tot gordijn en van LCD-tv tot theelepel. prijzen tussen de € 700,- en € 1000,ordijn en van LCD-tv tot theelepel. perservicemaand, en inclusief service- en Elkeeigen studiokeuken heeft een per keuken maand,en inclusief studio heeft een en eigen beheerkosten, energie, water, tv en ruime badkamer met toilet. Ook is een beheerkosten, energie, water, tv en e badkamer met toilet. Ook is een internet. Opzeggen aanwezig. Bewoners internet. Opzeggen kan op elke dag kan op elke dag netaansluitinginternetaansluiting aanwezig. Bewoners van de week, waarbij één maand kunnen gebruikmaken van de was van de week, waarbij één maand nen gebruikmaken van de was opzegtermijn geldt. machines in het pand geldt. opzegtermijn hines en drogers die in en hetdrogers pand die

WP_adv_SNS-gebouw_A4_Zuid_def.indd 1 gebouw_A4_Zuid_def.indd KRA Zuid dec12010_v2.indd 21

Meer informatie Meer informatie Neem voor meer informatie Neem voor meer informatie contact op met Woonpunt, contact op met Woonpunt, woonconsulent Kim Snijders woonconsulent Kim Snijders (043) 387 38 38. (043) 387 38 38.

12-08-2010 15:53:32

12-08-2010 15:53:32 30-11-10 15:57

22 | December | ZUID | inTERViEw

Marcel Mourmans: leven om te winnen MAASTRICHT - Discussies over de AOW-leeftijd zijn aan Marcel Mourmans niet besteed. Hij is 74 en niet kapot te krijgen. Hij verkocht in 1995 voor een fortuin zijn snackbedrijf Mora aan Unilever. Geen reden om het wat rustiger aan te doen. Integendeel: op zoek naar nieuwe uitdagingen, nieuwe investeringen. Niet om nog meer geld te verdienen: “Geld is een middel, geen doel”, zegt hij daarover. Wel om te winnen en de beste te worden. Door Peter Eberson En Maurice Ubags

Om zijn doelen te bereiken is Mourmans nog steeds ongenadig streng en veeleisend voor zichzelf. De eeuwenoude Wijnhandel Thiessen uit Maastricht neemt nu het grootste deel van zijn tijd in beslag. Onder Mourmans leiding moet de omzet van het bedrijf uit 1740 dat inschrijfnummer 1 heeft bij de Kamer van Koophandel de komende vijf jaar flink omhoog. Om dat doel te bereiken neemt de ervaren ondernemer deel aan het programma ‘Groeiversnellers’ van het ministerie van Economische Zaken. In vijf jaar tijd moet het programma ervoor zorgen dat Mourmans zijn gestelde doelen haalt. De Maastrichtenaar valt in ieder geval op tussen het gezelschap. De ondernemers die deelnemen zijn over het algemeen een stuk jonger. “Het programma is heel intensief. Om vijf uur opstaan om de trein van zes uur te nemen naar Amsterdam. Om half negen beginnen we. De hele dag programma, ‘s avonds nog een diner. Om tien uur pak ik de laatste trein terug naar Maastricht.

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 22

Dan kan ik heerlijk werken in de stiltecoupé. Dan lees ik eerst een aantal edities van het Financiële Dagblad. Meestal ben ik daar in Den Bosch mee klaar. Dan ga ik me verdiepen in wat ik die dag heb geleerd en maak ik daar aantekeningen van. Ik ben daar zo geconcentreerd mee bezig dat ik soms niet in de gaten heb dat de trein stil staat op het perron in Maastricht. Dan moeten de passagiers me zeggen dat we zijn aangekomen.” Het is de Mourmanslevenshouding ten voeten uit. “Alles eruit halen wat er in zit.” Mourmans wilde meedoen aan het programma Groeiversnellers. “Ik had twijfels of ik zelf gereed was om de zaak weer op te zetten. Ik wil van jonge ondernemers iets meekrijgen van het moderne denken. Mijn ervaring stamt natuurlijk toch uit een heel andere tijd. De jonge ondernemers zijn kritisch, houden me de spiegel voor als ik plannen presenteer. Aan de andere kant merk ik dat zij juist heel veel willen leren van mijn ervaringen.” Mourmans conclusie over wat hij heeft geleerd is niettemin snel getrokken: “Eigenlijk is ondernemen nu precies hetzelfde als ondernemen dertig, veertig jaar geleden. Nu wordt alleen wat meer

marketing toegevoegd. Maar het komt er nog steeds op neer dat je de beste prijskwaliteit-verhouding moet hebben in alle opzichten en dat je altijd en overal beter in moet zijn dan je concurrent. Keihard werken totdat je van de klant een 9 krijgt. Een zeven is gewoon niet goed genoeg. Je moet natuurlijk nooit tevreden zijn.” Limburg kan blij zijn dat Mourmans Thiessen heeft gekocht. Samen met zijn vrouw heeft hij kosten noch moeite gespaard om Thiessen op het gewenste niveau te krijgen. Het hele pand, de aangrenzende panden, de inrichting, de stadswijngaard, de kelders, de kantoren, de proefruimtes: alles ligt er even perfect bij. Perfect zoals het was, niet gelikt gemaakt. Wel schoon, warm en vooral sfeervol. Mourmans heeft die investeringen niet gedaan om geld te verdienen. “Als je kijkt naar rendement was niemand aan Thiessen begonnen. Ik ben eraan begonnen omdat Thiessen een fantastisch mooi bedrijf is dat ook nog eens in een van de mooiste panden van de stad is gevestigd. Het bedrijf bestaat al sinds 1717, al wordt naar buiten toe steeds gesproken over 1740. Thiessen is cultureel

30-11-10 15:57

inTERViEw | ZUID | December | 23

Marcel Mourmans

erfgoed en mijn investeringen zijn erop gericht om dat voor de stad te bewaren. Bij Thiessen gaan we proberen de omzet fors te verhogen. Uiteindelijk moet Thiessen een normaal renderend bedrijf worden, zodat er geen geld meer bij hoeft. Een bedrijf als Thiessen heb je niet voor jezelf. Dat probeer je straks zo goed mogelijk door te geven aan volgende generaties.” Grote vraag is hoe Mourmans de omzet in vijf jaar wil vervijfvoudigen? “Drie miljoen omzet moet uit het bedrijf zelf komen, uit de directe verkoop van wijnen, uit het organiseren van evenementen in de kelders, van recepties, bedrijfsbijeenkomsten, presentaties, proeverijen. De mensen die bij ons afspreken moeten zeer tevreden zijn als ze Thiessen weer verlaten. Alles moet kloppen, de temperatuur in de kelders, de sfeer, de wijnen, de service, de ambiance. De hele belevenis moet geweldig zijn.” De voorgenomen groei van Thiessen wil Mourmans enerzijds op eigen kracht halen en anderzijds uit samenwerking met andere bedrijven. Mourmans wil niet uit de doeken doen hoe hij dat heel concreet voor zich ziet. Een eigen keurmerk

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 23

beginnen voor aangesloten wijnhandelaren en wijnhuizen? Mourmans glimlacht de vraag weg. Wat hij wel wil zeggen is dat hij niet uit is op overnames van andere wijnhuizen. “Dat is ook een belangrijke les die ik bij het programma Groeiversnellers heb geleerd. Samenwerken met goede partners kan een prima strategie zijn om te groeien. Je kunt profiteren van elkaars kracht en netwerk.” Het is een opmerking die juist uit de mond van Mourmans veelzeggend is. In de tijd dat hij Mora uitbouwde, wilde hij de absolute marktleider worden in de snack-industrie. “Ik wilde altijd 100% van de aandelen hebben als ik een bedrijf overnam. Alles werd afgestemd op het bereiken van de top. Een nummer-twee plek telde niet. Samenwerken met partners kwam niet in me op.” Mourmans haalde met Mora de top. Hij leverde de beste kwaliteit snacks. “Ons laboratorium en de eigen kwaliteitsdienst hadden een onafhankelijke positie in het bedrijf en het stelde vast of de snacks aan de vereiste kwaliteitseisen voldeden. Ze moesten een 9 of hoger scoren. Bij een 7 gingen ze de deur niet uit, ook al hoefde je

geen klachten van het publiek te verwachten. Het beste of niets, daar moet je nooit aan tornen. Ook al kost het veel geld om een partij af te keuren.” De passie en inzet die Mourmans aan de dag legt, nog steeds, verlangt hij ook van zijn medewerkers. Dat was bij Mora zo, het is bij Thiessen niet anders. “Landelijk is er een keer een staking geweest bij snack-fabrikanten, georganiseerd door de Voedingsbond. Alleen bij Mora werkten de mensen door. Stakingsbrekers uit het westen konden niet verhinderen dat onze mensen wilden werken. Mora was goed voor hen, zij waren trouw aan Mora. Er was een enorme gebondenheid. Fantastisch.” Wie bij Mourmans wil werken krijgt veel ruimte voor initiatief. Maar wie kansen laat liggen en te snel tevreden is, die past eenvoudig niet in de bedrijfscultuur. “Goede mensen krijgen alle ruimte. Ik ben wat dat betreft een echte people-manager. Maar je kunt geen 8 tot 5 mentaliteit hebben, dat kan niet als je de beste wil zijn. Als je iets wil bereiken, kun je moeilijk afschakelen tussen vrijdagavond en maandagochtend. Je moet voortdurend bedenken wat je kunt doen, hoe het weer beter kan.

30-11-10 15:57

24 | December | ZUID | inTERViEw

Je moet voor die 9 willen gaan, net zolang totdat je dat cijfer haalt. Zolang je die 9 niet haalt, ben ik streng op mezelf en ben ik ook streng op de mensen, dan stuur ik ze bij. En als je de 9 haalt, mag je daar tevreden over zijn, maar mag je zeker niet achterover leunen.” Over de vraag of hij zich bezig houdt met alles tussen de grote lijnen en bij wijze van spreken de paperclips, moet hij even nadenken. “Als je de beste wil zijn, moet je je overal mee bemoeien om ervoor te zorgen dat de klant die 9 wil geven. Maar wat zijn kleine zaken? Ik ken geen kleine zaken. Bij mij geldt altijd afspraak is afspraak. Elke afspraak die je maakt, moet je ook heel stipt nakomen. Als je zegt dat je om twaalf uur wijn levert, moet je niet om twee uur ‘s middags komen. Dat bestaat niet. Dat lijkt een kleine zaak, maar het gaat om het principe. Voor mij is dat heel belangrijk. Als iemand een nacht het licht in de kelders laat branden, zeg ik daar wat van. Dat doe je thuis toch ook niet? De zaak moet steeds proper zijn. Dat is van groot belang. Dat betekent dus ook dat er nergens meer een gebruikt glas mag staan of en viltje op de grond mag liggen. Detail? Niet voor mij.”

KAMPIOEN Mourmans heeft nog steeds ambities. Hij is als mede-investeerder nog betrokken bij het GaiaPark. Andere deelnames, onder meer in Toverland en in een Belgische ijsfabriek, heeft hij afgebouwd. En hij doet nog altijd aan sport. Hij wil biljartkampioen van Nederland of België worden, traint daar tien uur per week voor, in Eijsden en in Lanaken. Hij werkt drie uur per week aan zijn conditie. Langer gaat niet omdat hij op zijn leeftijd meer tijd nodig heeft om te herstellen. is een middel, geen doel op zich. Het gaat om een gezonde toekomst van een bedrijf, dat moet centraal staan. Het had niet veel gescheeld overigens of Marcel Mourmans had zijn eigen bedrijf terug gekocht. “Ik was er maar zo ver vanaf,” zegt hij terwijl hij een centimeter ruimte laat tussen zijn duim en wijsvinger.

Het is de Mourmans-filosofie die ervoor zorgt dat Mora nummer-1 werd. “Bij Mora haalden we die 9 en onze mensen zeiden dat ze oranje bloed hadden. ”

Hoewel de in Lanaken woonachtige Mourmans mede aan de wieg stond van de lokale partij Grenzeloos Lanaken heeft hij een politieke carrière nooit geambieerd. “Die partij in Lanaken vond ik een sympathiek initiatief van allemaal Nederbelgen, maar ik heb me nooit met politiek bezig gehouden. In de politiek wordt veel te veel gepraat.”

De verkoop van Mora aan Unilever heeft Mourmans een fortuin opgeleverd, maar ook een kleine deceptie. “Met Unilever was afgesproken dat de werkgelegenheid behouden zou blijven. Maar enkele jaren na de overname werd de fabriek in Veldhoven gesloten, omdat ze die productie efficiënter konden organiseren. Dat hoort niet, dat was tegen de afspraak. Wat mij betreft gaat het niet alleen om aandeelhouderswaarde. Geld

Mourmans, een van de meest gedreven ondernemers van Nederland, krijgt elke maand wel een ondernemingsplan voorgelegd met de vraag ernaar te kijken of erin te investeren. “Soms vragen vrienden van me of ik eens met zoon of dochter wil praten over de manier waarop zij hun onderneming voeren. Die kinderen willen te weinig luisteren naar hun ouders die vervolgens denken dat ze wel naar mij luisteren. Ik treed dan soms op als coach.

En soms moet ik constateren dat iemand geen ondernemer is. Dan zeg ik dat op een nette manier. Dat is in het belang van iedereen. Niet iedereen is dan alijd even blij met mijn mening, maar als iemand mijn mening vraagt, geef ik die ook in alle oprechtheid. Geld mag ook nooit een drijfveer zijn om te ondernemen. Als dat zo is, gaat het vaak mis. Je moet het beste willen zijn op jouw gebied, dat is ondernemen.” Mourmans erkent dat het soms “knap frustrerend” kan zijn dat hij nooit tevreden is. “Dat is lastig voor jezelf. Gelukkig heb ik een vrouw die volledig naast me en achter me staat. Die heeft dezelfde instelling. “ Niettemin oordeelt Mourmans dat hij in de loop der jaren toch milder is geworden. “Dat zal toch wel door de leeftijd komen.” Thiessen heeft de komende vijf jaren zijn volledige aandacht. Want Mourmans neemt niet deel aan het programma Groeiversnellers zonder de intentie te hebben te winnen. Na die vijf jaar moet Thiessen verder kunnen. “Misschien wil iemand van het huidige personeel de zaak overnemen, misschien een van de partners waar we mee gaan samenwerken. Ik weet het nog niet. Dat zal de toekomst leren.”

Ook in 2011 zorgen wij weer voor een warm thuis Verhuur Exploitatie Verkoop www.thehousingcompany.nl t +31-43-3900399

0 KRA Zuid dec 2010_v2.indd 24

30-11-10 15:57

210x29

Opvallend aanwezig en helemaal van nu.

89,-

Vanaf slechts

p.mnd. met Ford Options

Superaanbod én meteen rijden!

Met de nieuwe Ford Ka en Ford Fiesta bent u opvallend aanwezig en helemaal van nu. Nu is er nog een reden om voor de Ka of Fiesta te kiezen: ze zijn uit voorraad leverbaar. Kortom, snel naar de Ford dealer, want weg is weg!

FIESTA LIMITED V.A.

9.995,-

FIESTA COMFORT PAKKET:

• Airconditioning • Radio/CD-speler • Elektrisch bedienbare voorportierramen • Elektrisch verstelbare en verwarmbare buitenspiegels • Centrale portiervergrendeling met afstandsbediening • Ford Easy Fuel • 15 inch stalen velgen NORMAAL 2.100,- NU VOOR

Kenmerken Optionsaanbieding: Ka: prijs € 8.350 - aanbetaling € 2.590 = kredietsom € 5.760; slottermijn: € 4.542 Fiesta: prijs € 9.995 - aanbetaling € 3.267 = kredietsom € 6.728; slottermijn: € 5.436 rente Looptijd Maandlast Totale prijs Kredietsom Effopectieve jaarbasis van het krediet € 5.760,8,9% 25 € 89,€ 6.678,€ 6.728,8,9% 25 € 99,€ 7.812,-

1.000,-

KA LIMITED V.A.

8.350,-

KA COMFORT PAKKET:

1.000,-

Vanaf 10 december in onze showroom de nieuwe C-MAX en GRAND C-MAX

Rekenvoorbeeld betreft een niet-doorlopend krediet. Gebaseerd op 20.000 km per jaar. Voor dit ﬁnancieringsproduct is een prospectus beschikbaar op www.ford.nl Alle bedragen in euro’s. Prijzen zijn incl. BTW/BPM, excl. kosten rijklaar maken en verwijderingsbijdrage, tenzij anders aangegeven. Wijzigingen voorbehouden. Afgebeelde auto kan afwijken van standaardspecificaties. Geldig voor registratie t/m 30 december 2010.

Gemiddeld brandstofverbruik en CO2-uitstoot: km/liter: 15,2-27,0; liter/100 km: 3,7-6,6; CO2 gr/km: 98-154.

Automobielbedrijven Jos Bogman B.V. Nu ook de Ford dealer voor Sittard, Geleen en omstreken. www.ford-josbogman.nl

Beek

Kerkrade

Maastricht

Heerlen

046 - 437 53 53

045 - 542 30 30

043 - 361 66 66

045 - 523 20 30

210x297+ Ka-Fiesta DUO Options NEW.indd 1

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 25

19-11-2010 10:33:29 30-11-10 15:57

Feiten en Cijfers

www.kvk.nl/ limburg

Limburgse ondernemers over Kamer van Koophandel Limburg

Waardering Limburgse ondernemers KvK-ondersteuning economische prioriteiten Logistieke versterking Venlo (Noord-Limburg) Lobby voor infrastructuur en zorg voor goede bereikbaarheid? ( Verbreding A2 en bedrijvenplatform A2 Maastricht) (Westelijk Limburg) Stimuleren van grensoverschrijdende samenwerking met de regio Aken (Oostelijk Zuid-Limburg) Ondersteuning maakindustrie (Make Tech Platform) (Middenlimburg) Samenwerking ondernemers Greenport Venlo (Noord-Limburg) Lobby voor infrastructuur en zorg voor goede bereikbaarheid? (Bedrijvenplatvorm buitenring Parkstad)(Oostelijk Zuid-Limburg) Bevorderen van Toerisme (Midden-Limburg)

Wist u dat Kamer van Koophandel Limburg in 2010: • meer dan 50.000 fysieke contacten met ondernemers heeft gehad? En nog eens honderdduizenden via verschillende on- en offline media? • 37.500 bezoeken aan de balies heeft gehad voor adviezen, voorlichting, export en handelsregister? • meer dan 5.000 ondernemers heeft mogen verwelkomen op KvK-bijeenkomsten en dat meer dan 90% hierover (zeer) tevreden is? • ruim 10.000 ondernemers ontmoet op tal van bijeenkomsten waar de Kamer (mede) initiatiefnemer is? • 90.000 telefoontjes en 21.000 e-mails van ondernemers heeft beantwoord? • 10 keer de Kamerkrant uit heeft gegeven en deze door ruim 50.000 ondernemers gelezen wordt? En dat sinds 2010 ook bij ruim 44.000 ondernemers Eigen Bedrijf op de mat valt?

6,2

6,4

6,6

6,8

7,2

7,4

• ruim 1.000 geregistreerde Limburgse ondernemers op de zakelijke Community Hallo! welkom mag heten? • meer dan 300.000 bezoeken aan www.kvk.nl/limburg heeft gehad? • aan meer dan 45 regionale projecten werkt om de Limburgse economie te versterken en 88% van de ondernemers dit werk waardeert met minimaal een 7? • 1,5 miljoen euro extra heeft uitgetrokken voor extra stimulering van de Limburgse economie? En dat dit leidt tot een totale economische impuls van minimaal 13 miljoen euro in Limburg (multiplier 8)?

Kamer van Koophandel Limburg | Postbus 1910 | 5900 BX Venlo | info@limburg.kvk.nl

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 26

30-11-10 15:57

soCiETy | ZUID | December | 27

de meisjes van de hotelschool Terwijl de Europese Commissie aandringt op het aanstellen van meer vrouwen in topposities zijn de vrouwelijke studenten aan de managementopleiding Hoge Hotelschool Maastricht al jaren in de meerderheid. Daar is het vrouwelijke overwicht tegenwoordig zelfs een ‘aandachtspunt’. Directeur Ad Smits: “Het is niet goed voor de branche als er voornamelijk mensen van één geslacht worden opgeleid, dus enige balans is noodzakelijk”.

inds eind jaren ’80 telt de Hoge Hotelschool Maastricht beduidend meer vrouwelijke studenten dan mannelijke. Zo stromen er in 1990 84 mannen in het propedeusejaar van de managementopleiding in, versus 129 vrouwen (een procentuele verhouding van pakweg 40-60, red.), in 2000 zijn dat er 119 versus 188. Vandaag de dag is het verschil nog iets groter: dit jaar zijn wederom 119 mannen aan de propedeusefase begonnen, maar het aantal vrouwen is verder opgelopen tot 208, wat neerkomt op ruim 63 procent. Directeur Ad Smits erkent dat de sekseverdeling een ‘punt van aandacht’ is. “Tijdens onze selectieprocedure wordt allereerst gekeken naar de cognitieve vermogens, persoonlijkheid en mentaliteit van potentiële studenten. De selectiecommissie heeft de moeilijke taak om daarbij het ontwikkelingsvermogen van iedere persoon in te schatten. De gemiddelde leeftijd van de jongens en meiden die de procedure doorlopen, is zeventien, achttien jaar. Meestal zijn vrouwen op die leeftijd wat volwassener dan mannen. Tegen de tijd dat ze afstuderen is dat echter

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 27

juBiLEuM De Hoge Hotelschool Maastricht bestaat 60 jaar. De vierjarige hboopleiding gastvrijheidsmanagement, die deel uitmaakt van Hogeschool Zuyd, is sinds 1970 in en rond het middeleeuwse kasteel Bethlehem in de Maastrichtse wijk Limmel gevestigd. Studenten wonen het eerste jaar verplicht op de campus. Eerder dit jaar werd het kasteel getransformeerd tot Teaching Hotel met 26 hotelkamers, vergaderruimten, een restaurant en een bar. niet meer aan de orde. De commissie moet als het ware vooruitblikken en beoordelen hoe iemand zich gedurende vier jaar hotelschoolstudie waarschijnlijk zal ontwikkelen. Van de 800 tot 1000 mensen die zich inschrijven, worden er uiteindelijk zo’n 320 toegelaten. Dat er wat meer vrouwelijke dan mannelijke studenten zijn, is niet zo bezwaarlijk. Maar verder dan een procentuele verhouding van ongeveer zestig-veertig mag dat verschil in mijn optiek echt niet oplopen. Dat is niet goed

tekst en foto’s: Gwen Teo

voor de hospitalitybranche, niet goed voor de vrouwen én niet goed voor de mannen.” Volgens Smits wordt met dit gegeven ‘een beetje rekening’ gehouden tijdens de selectieprocedure. Het is een dun koord waarop hij balanceert, tenslotte mogen opleidingen niet selecteren op basis van geslacht - dat zou immers discriminatie zijn. “Het is eigenlijk een maatschappelijk vraagstuk. Dat geldt ook voor het feit dat de studentenpopulatie op onze school overwegend blank is, terwijl de Nederlandse samenleving veel multicultureler is. Daardoor ontbreekt het aan bepaalde invloeden en leid je in wezen niet goed op voor de branche. Dergelijke zaken spelen overigens niet alleen hier in Maastricht, ik hoor collega-directeuren van andere hotelscholen er ook over. Die zien namelijk dezelfde ‘trend’.” Een halve eeuw geleden had waarschijnlijk niemand ooit vermoed dat de man-vrouw-verhouding binnen de Hoge Hotelschool überhaupt nog eens onderwerp van gesprek zou worden. Hoewel vrouwen min of meer zijn verweven met de geschiedenis van

30-11-10 15:57

28 | December | ZUID | REPoRTAGE

‘Horecatijgers moeilijk te vinden’

“Toen ik zwanger was, reed ik elke vier weken naar Van der Valk om de salarisadministratie te doen. Dat vind ik heel normaal.” Hoewel hoofd personeelszaken Martine Leenders (44) vandaag de dag maar vierentwintig uur per week werkt, rinkelt haar telefoon ook de overige zestien regelmatig. “Zo werkt het in de horecabranche. Of het nou zondagochtend elf uur of vrijdagmiddag half zes is, de directeur belt als dat nodig is.” Als tiener weet Leenders al dat ze naar de hotelschool wil. Met dat in haar achterhoofd begint ze als veertienjarige aan haar eerste ‘baan’ bij een cateringbedrijf. “Mijn ouders waren regelmatig ongerust, om vijf uur ’s nachts was ik soms nog steeds niet thuis. Dan was ik op een feest aan het werk.” Na haar studie vertrekt ze - inmiddels een wijnkenner en –liefhebber - naar Bordeaux, waar ze de pr doet voor wijnkasteel Chateau Maucaillou. Lang blijft ze echter niet, heimwee brengt haar een jaar later terug naar Maastricht. Ze werkt als wijnvertegenwoordiger, als opleidingsadviseur en uiteindelijk als consulent in het leerlingstelsel voor de horeca als ze elf jaar geleden in de krant leest dat Van der Valk een hotel opent in Maastricht. “Ik wist dat ik verder wilde in personeelszaken binnen de hotellerie. In Limburg waren indertijd maar twee interessante ondernemers op dat gebied: Oostwegel en Van der Valk. Omdat het laatste bedrijf meer bij mij paste, heb ik daar gesolliciteerd. Drie dagen na het sollicitatiegesprek was de zaak beklonken. Ik was één van de eerste P&O-ers die ze aannamen, dus dat moest min of meer aan de rest van de familie worden ‘verkocht’: een P&O-er levert immers niet meteen geld op. Nu is dat beeld veranderd, maar toen was het een

beetje pionieren.” Aanvankelijk is Leenders verantwoordelijk voor het personeel van vier Van der Valk-filialen, maar met vier kinderen en een thuisbasis in Noord-Brabant is dat aantal inmiddels teruggebracht tot twee. “Wat neerkomt op zo’n 200 werknemers. Vijfendertig tot veertig procent van mijn tijd houd ik me bezig met het aannemen van nieuwe mensen, in de horeca is veel verloop. Het valt me op dat echte horecatijgers steeds moeilijker te vinden zijn. Dat merk ik ook tijdens de selectiegesprekken bij de Hoge Hotelschool, waar ik in de selectiecommissie zit. Potentiële studenten zeggen vaak dat ze het zo’n leuke, brede opleiding vinden. Die indruk krijgen ze blijkbaar tijdens de open dagen. Ze zien het veelal als een opstapje, niet meer, zoals vroeger, als een eindstation. Dat is jammer, eigenlijk zouden ze na het

de Hoge Hotelschool-locatie - kasteel Bethlehem was vroeger de tijdelijke thuisbasis van Italiaanse meisjes, die aardewerk beschilderden in de Sphinxfabriek -, werden er tot 1975 helemaal geen vrouwen toegelaten tot de opleiding. Ondanks de enorme inhaalslag die de vrouwelijke ‘hotello’s’ inmiddels dus hebben gemaakt, lukt het de gemiddelde Limburger waarschijnlijk niet om binnen drie tellen een rijtje namen van

succesvolle, vrouwelijke, Limburgse alumni uit de mouw te schudden. Camille Oostwegel, Benoit Wesly en Paul Rinkens, die namen doen een belletje rinkelen. Vooruit, Simone van Trier is weliswaar niet in Limburg geboren, maar hier wel een bekende tv-persoonlijkheid én oud-hotelschoolstudent (zie ook pagina 30). Maar verder? Zelfs de Hoge Hotelschool kost het desgevraagd enige moeite. Gedeeltelijk is dat te verklaren

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 28

Martine Leenders

afronden van de opleiding meteen aan de slag moeten kunnen en willen gaan.” Bovendien schreeuwt de horecabranche om ‘doeners’. Het lijkt wel alsof jonge mensen de bediening vies vinden, alsof het beneden hun stand is om het gasten naar de zin te maken. Terwijl je het daar in de hospitality uiteindelijk toch allemaal voor doet. Zelf breng ik Tweede Kerstdag niet thuis bij de kerstboom door, maar ga ik met een groep vaste gasten wandelen. Met Oud en Nieuw is ons hele gezin hier en mijn dochter werkt geregeld in de bediening als er iets te doen is. In de horeca gaat het werk continu door, privé en werk zijn daardoor moeilijk te scheiden. Maar dat hoeft ook niet per se, vaak gaat het prima samen.”

door het feit dat de opleiding populair is onder jongeren in heel Nederland en de studenten zodoende uit alle windstreken komen. Bovendien geven lang niet alle alumni iedere carrièrestap of adreswijziging door. Manette Griffioen (36) uit Geleen is dat ook al vaker vergeten. Ze is woonachtig in Amsterdam en nu een weekendje in Maastricht samen met vier hotelschoolvriendinnen. Het is de eerste keer sinds hun afstuderen dertien

30-11-10 15:57

REPoRTAGE | ZUID | December | 29

‘Vrouw aannemen vergt visie van gevestigde orde’

Suzanne bohlander

“Als je in een mannenwereld carrière wilt maken, val je als vrouw juist eerder op. Daar kun je je voordeel mee doen.” Suzanne Bohlander (41) zegt tijdens haar studie in de jaren ‘90 aan de Hoge Hotelschool Maastricht dat ze niet in de hotellerie en de catering terecht wil komen. Want ze heeft gedurende haar stage vastgesteld dat dat ‘hard werken voor relatief weinig geld is’ en ‘een heel onregelmatig bestaan’. Tegenwoordig is ze general manager van Parkhotel Rooding in Valkenburg. Château de Raay en Crowne Plaza Maastricht staan ook op haar cv en ze is haar loopbaan begonnen bij – inderdaad – een cateringbedrijf. “Het stagebedrijf bood me een leuke functie aan. Die kans heb ik toch maar aangegrepen. Spijt heb ik nooit gehad.” Bohlander werkt jarenlang in de

jaar geleden dat ze allemaal tegelijk in de Limburgse hoofdstad vertoeven. Met haar warrige bos krullen, vele armbanden en ringen en lagen felgekleurde vrijetijdskleding heeft Griffioen, zoals ze het zelf zegt, niet ‘het stereotype hotellouiterlijk’. Haar cv daarentegen past wel bij het internationale onderwijsimago van de Maastrichtse opleiding. “Als kind zei ik tegen mijn moeder dat ik net zoals Sinterklaas de hele wereld over zou gaan

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 29

Randstad, maar Limburg blijft trekken. De balans tussen werk en privé vindt ze beter in het zuiden, de omgeving mooier en het eten ‘lekkerder’. Acht jaar geleden besluit ze met haar gezin terug te keren. “Bij Crowne Plaza Maastricht zochten ze iemand voor de communicatie. De hotelmanager was een autoritair figuur. Hij vertelde uitgebreid over zijn eigen prestaties en stelde mij welgeteld één vraag: ‘Er zitten negen vrouwen, kun jij daar leiding aan geven?’. Hoewel ik niet zo veel leidinggevende ervaring had, heb ik gezegd dat ik dat ‘natuurlijk’ kon. Ik wist namelijk dat ik mensen kan motiveren. En dat ik een gezonde dosis boerenverstand heb, net zoals de meeste ‘hotello’s’ die ik ken.

‘Van deze tijd’ is de inrichting van Parkhotel Rooding eveneens niet meer als Bohlander daar voor het eerst naar binnen stapt. Tijdens het sollicitatiegesprek, de exploitatie is in handen van vastgoedbeheerbedrijf Metroprop, stelt ze dat er ‘wel iets moet gebeuren’ aan het pand. “Het is een prachtig gebouw, ontworpen door Pierre Cuypers in 1892. Maar het moest vanbinnen nodig worden gemoderniseerd.” Bohlander krijgt haar zin en de verbouwing is inmiddels voor een groot deel afgerond. “Ik houd van uitdagingen, zoek telkens nieuwe. Zo zit ik nu in het bestuur van het wielerteam dat door het hotel wordt gesponsord. Wielrenners zijn voor ons een belangrijke doelgroep: je struikelt in Zuid-Limburg over de fietsers en het wereldkampioenschap wielrennen wordt hier in 2012 gehouden.” Tegenwoordig ziet Bohlander de

reizen.” Hoe toepasselijk die uitspraak later zal blijken te zijn, kan Griffioen dan nog niet bevroeden. Op de middelbare school twijfelt ze tussen de kunstacademie (“ik was altijd al creatief, hield van schilderen en styling”) en de hotelschool. Het wordt uiteindelijk een bijna zakelijke beslissing: “De kans op een buitenlandse carrière was na de hotelschool veel groter, daarop heb ik

voordelen van een carrière in de horeca. Ze stelt dat medewerkers in een ‘24-uursbranche’, zoals de hotellerie, hun tijd vaak wat flexibeler kunnen indelen. “Als je altijd klaarstaat voor een bedrijf, dan krijg je meestal wel enige ruimte van leidinggevenden. Dat is prettig als je kinderen hebt. Die vrijheid heb je bij een bank niet. Maar hard werken blijft het hoe dan ook. Ik maak me in dat opzicht wel zorgen over de toekomst van de horeca. De huidige generatie studenten heeft een voorkeur voor een negen-tot-vijf-functie. Persoonlijk heb ik geen moeite met hard werken, ik doe het niet om een huis te betalen. Ik doe het omdat ik van dit vak houd en er zo goed mogelijk in wil worden. Ik ken weinig vrouwelijke hotelmanagers. Behalve persoonlijke keuzes die daaraan ten grondslag liggen, vergt het ook een bepaalde visie van de gevestigde orde om voor een vrouw te kiezen. Ik vind het ouderwets om te verwachten dat iemand zeventig uur per week aanwezig is, kijk ook eens naar de productiviteit van een persoon. Vooropgesteld dat je inhoud hebt, is het volgens mij geen nadeel om als vrouw in een mannenwereld te werken. Alleen met veel mascara en mooie lippenstift red je het echter niet.”

mijn keuze gebaseerd. De school was mijn easy-way-out-ticket.” Na een verplicht jaar op de campus betrekt ze samen met vrouwelijke medestudenten een groot huis in het Maastrichtse stadscentrum. “Dat hadden de ouders van één van de meiden gekocht. De rest kon er een kamer huren, dat was natuurlijk geweldig. Onderling hadden we een soort rouleersysteem bedacht voor school. Lessen waarbij praktijkervaring

30-11-10 15:57

30 | December | ZUID | REPoRTAGE

‘U kunt als vrouw nooit worden gekozen’ “Ik vind het belangrijk dat vrouwen werken. Soms ben ik een beetje teleurgesteld als ik tijdens congressen die ik mag leiden, constateer dat het aantal vrouwelijke aanwezigen de afgelopen jaren niet substantieel is gegroeid.” Simone van Trier (46), presentator, gespreksleider en sprekerscoach, staat tijdens haar studie aan de Hoge Hotelschool Maastricht (“het was een brede opleiding en gastvrijheid heeft me altijd getrokken”) al in de ‘spotlights’. Ze is de eerste vrouw die zich kandidaat stelt voor het voorzitterschap van studentenvereniging Amphitryon. “Het is min of meer als een lolletje begonnen, zo van: ‘doe dat eens’. Ik heb campagne gevoerd en werd uiteindelijk tot voorzitter gekozen. Helemaal zonder slag of stoot verliep dat proces niet, de oude garde zag een vrouwelijke preses namelijk helemaal niet zo zitten. Dat was deels spel, deels serieus. Tijdens de ‘campagne’ werd ik eens geïnterrumpeerd: ‘U bent een vrouw, u zult nooit gekozen kunnen worden’. Nu ben ik niet het type dat dan in de schulp kruipt, dus het werd een vrolijke krachtmeting. Uiteindelijk heb ik veel geleerd tijdens die periode als voorzitter. Hoe je een club mensen aanstuurt, financiële zaken regelt en verantwoordelijkheid draagt. Toen een bus tijdens een uitstapje eens helemaal werd vernield, werd ik daarop aangesproken. Moest ik ervoor zorgen dat

de schade werd verhaald en alles correct werd afgehandeld.” De manier waarop Van Triers voorzitterschap tot stand is gekomen, lijkt enigszins kenmerkend voor de carrière die volgt. Ze springt meermaals in het diepe, afgaand op een soort ‘waarom-eigenlijkniet-gevoel’. Zo belandt ze ook op de buis. “Indertijd runde ik samen met een zakenpartner een makelaardij voor ‘housing en relocation van expats’ in Maastricht. Daar was ik, na een periode in loondienst te hebben gewerkt, mee begonnen omdat het beter was te combineren met het gezinsleven. Als zelfstandig ondernemer heb je nu eenmaal meer vrijheid om de dingen in te richten zoals jij dat wilt. Bovendien was het een nieuwe uitdaging, de makelaardij interesseerde me. Toen TV8 belde met de vraag of ik nieuwslezer wilde worden, kon ik geen goede reden bedenken om het niet te proberen. Aanvankelijk heb ik beide

of groepsopdrachten geen rol speelden, werden afwisselend door één van ons gevolgd. De anderen kopieerden de aantekeningen vervolgens. Eigenlijk was dat heel efficiënt time management, haha.” Na een stage bij Radisson SAS-hotels (tegenwoordig Radisson Blu, red.) in China besluit Griffioen dat ze meer wereldsteden wil zien. Ze slaat een baan in Peking af en laat haar oog vallen op

de cruisewereld. “Ik solliciteerde bij verschillende maatschappijen. Reageerde op uiteenlopende managementfuncties, tenslotte had ik de hotelschool succesvol afgerond. Maar antwoord bleef uit.” Uiteindelijk vraagt een maatschappij haar naar Zürich te komen voor een sollicitatiegesprek. Griffioen vliegt opgetogen naar Zwitserland, waar haar een teleurstelling wacht. Het bedrijf biedt haar een baan als receptioniste aan op één van de

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 30

Simone van Trier

gedaan, maar na verloop van tijd kreeg ik het zo druk dat dat niet meer ging.” Inmiddels leidt ze naast haar werk als presentator bij de regionale publieke omroep L1 congressen, vergaderingen en bijeenkomsten, binnen en ver buiten de provinciegrenzen. “Mezelf blijven ontwikkelen, nieuwe dingen leren, staan hoog op mijn agenda. En niet zeuren, maar doen. Die pragmatische houding is volgens mij iets wat veel hotelschoolstudenten delen. Evenals het talent om een ander centraal te stellen. In de hedendaagse individualistische maatschappij is dat iets bijzonders, daarom zijn ‘hotello’s’ waarschijnlijk al jaren zo geliefd bij het bedrijfsleven. Voor een deel is dat karakter, voor een deel vormt de opleiding je daarin. In mijn vak benader ik onderwerpen ook op die manier. Als ik een congres leid, ben ik ondergeschikt aan het onderwerp. Anders zou ik meteen door de mand vallen.” Nog altijd getrouwd met haar ‘hotelschoolliefde’ - “die huwelijken zijn fameus”- , twee kinderen en een succesvolle carrière. Het lijkt alsof het Van Trier allemaal komt aanwaaien. “Mensen zeggen regelmatig tegen mij: ‘Jij hebt gemakkelijk praten’. Dan denk ik: hallo, ik organiseer en regel het wél allemaal. Een hele lieve kennis heeft ons geholpen met de kinderen toen die nog heel jong waren. Dankzij haar heb ik altijd kunnen werken, zelfs toen ik zwanger was. Zij was onze steun en toeverlaat. Maar die lieve mevrouw stond hier heus niet zomaar opeens op de stoep. Daar ben ik bewust naar op zoek gegaan. Zelfredzaamheid is heel belangrijk. En je moet keuzes maken. Dat doe je als koppel samen. Ik denk dat mijn man en ik een goed voorbeeld zijn voor onze kinderen: twee werkende ouders, die sámen het gezin draaiende houden. Overigens begint daar wel veel mee, met een geëmancipeerde man.”

cruiseschepen. “Daar zat ik dan in mijn tenue de ville. Ik heb toch maar ‘ja’ gezegd. Ik ging ervan uit dat de kansen vanzelf wel zouden komen als ik eenmaal een voet tussen de deur had.” Binnen een jaar klimt Griffioen op tot front desk supervisor, waarna ze – dankzij een hotelschoolcontact – de overstap maakt naar het exclusieve Silversea Cruises. Daar bekleedt ze onder meer de

30-11-10 15:57

REPoRTAGE | ZUID | December | 31

opzichten toch een beetje gesloten. Als een bedrijf in Maastricht kan kiezen uit twee geschikte kandidaten voor een baan, een Amsterdammer en een Maastrichtenaar, en de raad van bestuur bestaat uit Maastrichtenaren, dan durf ik te wedden dat de Maastrichtenaar meer kans maakt. In dat opzicht zou Limburg de horizon veel meer moeten verbreden. Dan wordt het aantrekkelijker voor mensen uit andere gebieden om zich hier te vestigen en zouden ze in het westen niet meer zeggen dat ‘Limburg stiekem alleen voor Limburgers is’.”

functies van hr-manager, guest relations manager en chief purser. “Op een cruiseschip werk je zeven dagen per week, zowel dag- als nachtdiensten, in contractperiodes van vier tot zes maanden. Het zijn enorm lange dagen, maar je ziet veel van de wereld. Financieel is het een aantrekkelijk bestaan, je hebt weinig kosten en de salarissen zijn goed: als receptioniste verdiende ik al tweeduizend dollar per maand. Tussen contracten door heb ik ruim vier maanden door India gereisd en ben ik twee keer voor de liefde naar Italië verhuisd. Eerst naar Aosta, vervolgens naar Genua.” Ze lacht. “De liefde hield geen stand, maar Italiaans spreek ik inmiddels vloeiend.” In zeker opzicht is Griffioens beslissing om twee maal haar cruisecarrière te onderbreken voor de liefde wellicht enigszins tekenend voor het tekort aan vrouwen aan de top waarmee onder andere Nederland al langere tijd worstelt. “Ik denk dat vrouwen toch meer geneigd zijn om hun gevoel te volgen in bepaalde omstandigheden. Ze kiezen bijvoorbeeld eerder voor een gezin en dan verschuift de carrière naar de tweede plaats.” Ad Smits wijst er bovendien op dat het aantal vrouwen dat niet in eigen onderhoud kan voorzien in Nederland ‘hoog is in vergelijking met andere Europese landen’. “Het is een opvallend gegeven dat veel vrouwen economische onafhankelijkheid blijkbaar niet het belangrijkste vinden in hun leven. Dat zegt iets over de ambities van vrouwen hier of over de maatschappelijke omstandigheden waarmee vrouwen die carrière willen maken, worden geconfronteerd. Zo zijn er voldoende hoog opgeleide vrouwen in ons land, maar tellen universiteiten weinig vrouwelijke professoren. En we hebben slechts drie vrouwelijke ministers.” Aan ambitie ontbreekt het Griffioen in elk geval nog altijd niet. Na zeven jaar in het buitenland en een functie als teammanager bij IKEA heeft ze het roer volledig omgegooid. Ze is begonnen aan een nieuwe studie. “Kleurenleer. Ondertussen verdien ik de kost als manager in een restaurant. Daar ga ik binnenkort de bovenverdieping helemaal opnieuw inrichten. Na mijn studie wil ik als zelfstandig ondernemer aan de slag. Horecabedrijven stylen, dat lijkt me een geweldige uitdaging. Zowel mijn creativiteit als mijn liefde voor de hospitalitybranche kan ik daarin kwijt. Of ik in de toekomst ooit nog eens terug verhuis naar Zuid-Limburg weet ik niet. Mijn familie woont hier, dus ik zeg nooit

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 31

Ad Smits

‘nooit’. De omgeving is natuurlijk prachtig en de mensen zijn vriendelijk, maar daarentegen zijn de economische perspectieven beperkter dan in de Randstad. Bovendien is deze regio in bepaalde

Manette Griffioen

30-11-10 15:57

Wie kan er eigenlijk het beste bepalen wat goed voor je is?

Dat bent u natuurlijk zelf. Bij ONVZ heeft u optimale vrijheid in de keuze van medicijnen, het ziekenhuis en welke arts of specialist u wilt inschakelen. En als u het prettig vindt om daarbij advies te krijgen, dan hebben we deskundige ZorgConsulenten die altijd voor u klaarstaan. Want zeg nou zelf: wat is er belangrijker dan uw eigen gezondheid of die van uw gezin? Vraag uw verzekeringsadviseur hoe u ontspannen kunt over stappen, of kom naar onvz.nl.

Koester je kostbaarste bezit. ONVZ Zorgverzekeraar

KRA Zuid Adv dec 2010_v2.indd 32 1150.094 Jongetje Zuid Magazine 210x297 FC ??-??-2010.indd 1

30-11-10 18-11-10 15:57 16:06

10 16:06

ZoRG | ZUID | December | 33

oogheelkunde AZM: visie leidt tot succes Hoe visie leidt tot succes. Een verhaal over de Universiteitskliniek voor Oogheelkunde in het AZM in Maastricht. Nu de grootste kliniek in Nederland, met de meeste artsen, de meeste patiënten. Was de kliniek lang weggestopt in vele gangen in het AZM, nu verrijst naast de hoofdingang een apart – zeven verdiepingen tellend - oogziekenhuis. Stenen symbool van een succesverhaal in Limburg dat zijn weerga niet kent.

et verhaal is een aaneenschakeling van visie, durf en een tikje burgerlijke ongehoorzaamheid. Van gebruik maken van kansen, van veranderde wetgeving. Maar het is ook een verhaal van keihard werken, van vakmanschap en van winsten niet uitkeren maar investeren. Ondernemerschap in een ambtelijke en politieke omgeving. Een verhaal van een gedreven professor en een gedreven manager en staf, van een Raad van Bestuur die vertrouwen geeft. Het verhaal begint in 1992. Enigszins smalend wordt aan professor Fred Hendrikse gevraagd of hij in Maastricht een dependance van Nijmegen gaat openen. Tot dan is Nijmegen, met Hendrikse, een van de leidende academische centra op het gebied van oogheelkunde. Het ziekenhuis in Maastricht heeft dan nog niet meer dan een bescheiden afdeling oogheelkunde. De kliniek levert goede niet-academische zorg voor de patiënten in de regio en meer ook niet. Met de komst van Hendrikse verandert dat sneller dan iedereen had kunnen vermoeden. Nijmeegse patiënten volgen Hendrikse omdat ze alleen door hem geopereerd en geholpen willen worden. Hij is gespecialiseerd in diabetische oogaandoeningen. De professor krijgt verwijzingen van patiënten voor wie Maastricht dichterbij is dan Nijmegen. De verzekeraars vinden dat niet erg: ze besparen kapitalen op taxikosten. De nieuwkomer wil de personele staf van de kliniek uitbreiden, maar dat kan alleen maar als er meer patiënten komen. Als Hendrikse in 1994 geruchten in de

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 33

markt verneemt dat Belgische oogartsen in het oude Annadal-ziekenhuis een kliniek willen beginnen, onderneemt hij dan ook onmiddellijk actie. “Ik wilde die ruimtes gaan huren, puur uit defensief oogpunt. Iedereen verklaarde mij voor gek. Maar we zijn wel gaan huren.” Het is nog 1995 als Hendrikse besluit Astrid Hacking in dienst te nemen. Hacking geeft op dat moment als jonge vrouw leiding aan 28 poliklinieken. Hacking zegt ‘ja’ onder de voorwaarde dat ze zakelijk ook bevoegdheden krijgt om

Prof. dr . Fred Hendrikse

Door: Maurice Ubags foto: Frits Widdeershoven

te handelen. Het is het begin van een succesvolle samenwerking. Hacking weet nog goed dat ze de eerste keer met Hendrikse door het oude Annadal liep. “Overal ratten, afval en troep. Zei de professor: let op, hier gaan we straks opereren.” De tijd is de professor in meerdere opzichten gunstig gestemd. De Raad van Bestuur van het AZM wil dat elke afdeling in het ziekenhuis zijn uiterste best doet een goed academisch niveau te halen. Het is ook de tijd van beruchte wachtlijsten in de zorg. Bij Oogheelkunde speelt dat probleem ook, juist en vooral door de instroom van extra patiënten die voor academische zorg komen. De komst van Hendrikse betekent de komst van meer patiënten dan de kliniek aankan. Voor een routine cataract-behandeling bedraagt de wachttijd twee jaar. Hendrikse: “Als ik een la open trok op de polikliniek, ploften daar de verwijzingsbrieven uit.” Het is ook de tijd waarin de publieke opinie eist dat de politiek en de zorgverzekeraars de wachtlijsten in de zorg aanpakken. Her en der in het land ontstonden privé-klinieken van artsen, die voor eigen rekening mensen die op de wachtlijsten stonden gingen helpen. En in die tijdgeest forceert Hendrikse de oplossing voor zijn wachtlijsten. “Ik heb de pers gebeld om te vragen of ze interesse hadden in een interessant verhaal. Uiteraard. Ik heb ze verteld dat wij in Annadal een aparte kliniek gingen beginnen om de wachtlijsten terug te dringen. Ik wilde per se niet het beeld in de media dat het een privé-kliniek zou zijn, want dat was niet de bedoeling. Met de journalist is afgesproken dat

30-11-10 15:58

34 | December | ZUID | ZoRG

we het een privé-kliniek voor ziekenfondspatiënten zouden noemen. Ik had de Raad van Bestuur ingelicht, maar de verzekeraars wisten van niets. Die stonden één dag later vier man sterk, keurig in pak en allemaal met een aktetas, op de stoep. Hoe ik zoiets had kunnen zeggen buiten de verzekeraars om? Eigenlijk: hoe ik het in mijn hoofd haalde! Toen heb ik gezegd dat ik ze niet had kùnnen inlichten, omdat ze me dan wellicht hadden tegengehouden. Zoals ik het nu heb gezegd, zei ik ze, kan het altijd nog waar zijn. Toen waren ze nog verbaasder. Ik heb het ze voorgehouden dat als ze mij niet zouden steunen in Annadal ik nog een keer naar de pers zou gaan. Om uit te leggen dat de verzekeraars wel elke maand vooraf de premies incasseren, maar hun verzekerden rustig twee jaar laten wachten op de verzekerde zorg. Alsof je een auto betaalt en die pas na twee jaar geleverd krijgt.” Hacking: “Vooraf hadden we besloten: we geven gewoon dat interview en wenden vervolgens de grootst mogelijke naïviteit voor.” Hendrikse: “Burgerlijke ongehoorzaamheid, maar puur voor het goede doel. Daarom durfden we.”

de steigers staat. Belangrijk is de gekozen constructie: die biedt Hendrikse de mogelijkheid snel te investeren omdat hij nu in Annadal en in Heerlen externe locaties heeft met een eigen financiële huishouding. Hendrikse ziet zijn staf groeien naar zeven oogartsen. Hij kan mensen aannemen om verder te groeien. Langzaam maar zeker creëert de staf haar eigen winning team. Hendrikse: “Iedereen gesalarieerd. Gaan voor de beste zorg. Zorgen dat we steeds meer subspecialismes in ons aanbod hadden. Geld dat we met zijn allen overhielden, hebben we steeds opnieuw geïnvesteerd in groei. Als we het nieuwste apparaat wilden hebben, bestelden we dat gewoon en betaalden we het ook meteen.

De powerplay van Hendrikse pakt goed uit. De grootse verzekeraar in Limburg, het VGZ, gaat akkoord met wat ze veiligheidshalve ‘een experiment’ noemen. Patiënten kunnen zich in Annadal laten helpen, het VGZ betaalt. Het AZM en de verzekeraars worden zo partners in crime, want door niet in het ziekenhuis zelf te opereren maar daar wel voor te betalen worden bestaande regels niet nageleefd. In de overleggen die volgen besluit het VGZ Hendrikse en zijn kliniek te steunen. Hendrikse: “Ik moet het VGZ ook de credits geven: vrij snel zijn ze trouwe bondgenoten geworden om de wachtlijsten met ons aan te pakken.”

Van bureaucratie hebben Hendrikse en Hacking sowieso een natuurlijke afkeer. Hacking: “We hebben al die jaren nog nooit één jaarverslag gemaakt. We hoeven onszelf toch niet te vertellen wat we gedaan hebben? Niemand die dat gemist heeft.” Hendrikse: “Op een gegeven moment werden we bedolven onder het werk. Toen hebben we heel simpel gezegd: alles wat niet te maken heeft met de directe oogheelkundige zorg, schuiven we keihard opzij. Ik heb zeker een kuub post zonder te openen weggegooid in enkele jaren tijd. Toen we alle mails, alle rapporten, alle stukken die we ter lezing kregen en aan ons gerichte algemene vragen consequent negeerden, kregen we weer ruimte om ons te focussen op de kliniek.”

Niet veel later speelt het lot Hendrikse weer in de kaart. Het De Weverziekenhuis in Heerlen krijgt twee vacatures voor oogheelkunde maar niet vervuld. De Raad van Bestuur en de medische staf wendt zich tot Hendrikse, of hij Heerlen niet uit de problemen kan helpen. Hendrikse grijpt ook deze kans met beide handen aan. Hij wil Heerlen helpen, door de hele afdeling over te nemen vanuit Maastricht. Hij neemt de volledige verantwoordelijkheid over, maar ook de formatieplaatsen en de budgetten. Met de kliniek in het AZM, de kliniek in Annadal en de kliniek in Heerlen onder zijn hoede legt Hendrikse het fundament voor het huidige oogziekenhuis dat nu in

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 34

Met de komst van Peeters hebben we de wind onder de vleugels gekregen

Het AZM kreeg een nieuwe Raad van Bestuur onder leiding van Guy Peeters. Hendrikse: “Dit gaf een nieuw elan. Met de komst van Peeters hebben we de wind onder de vleugels gekregen en snel grote stappen kunnen zetten. We hebben die ruimte altijd zeer serieus ingevuld. We vroegen alleen financieringen aan op basis van volledig uitgewerkte plannen. Zo konden we vijf praktijken kopen in Heerlen, Kerkrade en Brunssum en konden we groeien. We hebben die investeringen altijd keurig conform afspraak terugbetaald. Steeds binnen vijf jaar. We kregen alle vertrouwen en toonden ons

30-11-10 15:58

ZoRG | ZUID | December | 35

een betrouwbare partner. Natuurlijk waren er discussies over investeringen. De financiële bestuurder, Lou Brans-Brabant, toetste al die plannen en zette dan het licht al dan niet op groen. Met alle overnames groeit de kliniek als kool. Meer patiënten, meer omzet, meer artsen, meer specialismen en niet onbelangrijk: meer en meer status in de ziekenhuiswereld. Maastricht is uitgegroeid tot meest vooraanstaande academische oogkliniek. De beste artsen in opleiding zetten Maastricht op één als meest gewilde plek om het vak te leren. De kliniek is in een opwaartse vicieuze cirkel terecht gekomen. Oogheelkundige klinieken en praktijken in het land zien in Maastricht ook een betrouwbare partner voor samenwerkingsverbanden. Afgelopen jaar is er een samenwerkingsovereenkomst met vijf Zeeuwse klinieken afgesloten. Ook die verwijzen nu naar Maastricht. In België is de praktijk van de wereldberoemde oogarts Camille Budo in Sint-Truiden overgenomen. De arts, die veel internationale patiënten maar ook de bakker op de hoek helpt, wil de laatste jaren van zijn carrière in een academische omgeving werken en doet dat in Maastricht. De Belgische kliniek wordt in januari officieel in gebruik genomen. De groei is terug te zien in de cijfers. Bij de komst van Hendrikse in 1995 werden 27.000 consulten geteld. Nu zijn dat er 140.000 per jaar. De wachttijd is terug gelopen van toen een half tot driekwart jaar voor een consult naar nu maximaal vijf dagen. De patiënten komen uit het hele land, zeventig procent woont buiten de regio. De staf is uitgebreid tot 23 oogartsen plus vijf in Zeeland. Het aantal academici verbonden aan de kliniek is nu 55. Hendrikse: “Als we nu een personeelsuitje regelen, doen we dat voor 180 medewerkers!” Hendrikse heeft desondanks van Maastricht nooit een bastion gemaakt. “Juist niet. Onze medische staf is altijd onmiddellijk te bereiken voor oogartsen in het land als ze een specialistische vraag hebben. Ze kunnen onze staf sneller bereiken dan wij onze eigen managers. We houden de lijnen met de oogartsen in de periferie heel bewust open.”

Fred Hendrikse en Astrid Hacking voor de nieuwbouw van de Oogtoren

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 35

De staf wil de organisatie niet meer onbeperkt verder laten groeien. “Als je nog groter wordt, roep je tegenkrachten op in het land. Dat moet je niet willen. Bovendien moet je dan meer managers gaan toevoegen om het geheel in de

30-11-10 15:58

36 | December | ZUID | ZoRG

niet.”

hand te houden: dat willen we ook

De staf heeft nu haar handen vol aan de bouw van het nieuwe oogziekenhuis. Kosten: 22 miljoen euro. Het is een droom die uit is gekomen. Hendrikse: “Zoals een journalist een eigen krant wil opzetten, is het voor een arts natuurlijk een droom een eigen ziekenhuis te kunnen oprichten. In Maastricht hebben we met zijn allen die droom kunnen verwezenlijken. We krijgen een hypermodern ziekenhuis, waarbij patiënten en artsen maximale inspraak hebben gehad. Carroll Webers en Astrid Hacking hebben een volkomen nieuwe logistiek bedacht: geniaal. We gaan werken met tien profielen patiënten. Zodra een patiënt zich meldt aan de balie, doorloopt hij of zij een bepaald onderzoeksprogramma dat wordt uitgevoerd door het para-medische personeel. Die onderzoeksgegevens worden meteen doorgestuurd naar de oogarts. Als de patiënt zich daar vervolgens meldt, heeft die meteen alle benodigde gegevens om goed werk te kunnen verrichten. We gaan dan feitelijk andersom werken dan we nu doen. We verwachten dat we zo vele malen

sneller en efficiënter kunnen werken, ook al blijkt achteraf dat een van de kleine onderzoekjes wellicht niet nodig was geweest. Het wordt een volledig nieuw zorgconcept.”

Vanuit de Oogtoren zal zeker gekeken worden naar het Belgische achterland en de Euregio. De nieuwbouw, de Oogtoren, moet uitgroeien tot het European Eye Centre, een internationaal topinstituut, als onderdeel van het AZM. Topzorg, top-onderzoek en top-opleidingsplaats. Voor de opleiding is een operatiesimulator aangeschaft, waarmee de werkelijkheid, inclusief complicaties, exact kan worden nagebootst. In de Oogtoren is elk denkbaar specialisme vertegenwoordigd. Meer dan tachtig soorten ingrepen worden verricht, van

eenvoudig tot uiterst gecompliceerd. De specialisten zijn overigens ambulant, behalve in de Oogtoren houden ze ook in alle vestigingen spreekuur. Vanuit de Oogtoren zal zeker gekeken worden naar het Belgische achterland en de Euregio. Hendrikse: “Ook net over de grens zitten veel patiënten die we uitstekend kunnen helpen. Alleen komen ze nog nauwelijks.” Voor wie denkt dat ‘het’ alleen te doen is in de Randstad, bewijst de bouw van de Oogtoren het tegendeel. Hendrikse: “Wat ik hoor van artsen en medewerkers die vanuit het westen hier komen werken is vaak heel positief. Goede scholen, veel minder drugsproblematiek op de scholen. De huizen zijn hier veel beter te betalen. Ze vinden de natuur geweldig. Cultuur is er op korte afstand voldoende te vinden. Ze vinden het leven hier goed. Als ik nu zelf naar Amsterdam, Den Haag of Utrecht rij, dan heb ik ook echt het gevoel dat ik naar de periferie ga. Het woord Randstad zegt het eigenlijk ook al. Het ligt allemaal aan de rand!”

Dé specialist in gashaarden: inspiratie, advies, levering en installatie. Nieuw: Eén open haard op gas én hout!

room ! w o h s e w u e i n Bezoek onze

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 36

Willem Alexanderweg 4 6222 NC Maastricht T: 043-36 32 011 www.arnoldopreij.nl

30-11-10 15:58

CoLuMn | ZUID | December | 37

(on)betrouwbaar Prof. dr. Mariëlle G. Heijltjes

k zit in de trein en het landschap van Groningen zoeft voorbij. Er is net omgeroepen dat deze trein vandaag niet verder rijdt dan Amersfoort want alle treinverkeer rondom Utrecht ligt stil. Ik bereid me wat geïrriteerd voor op weer een veel langere reis naar Maastricht. Eergisteren verliep de heenreis van Maastricht naar Groningen bijna net zo: bij aankomst in Utrecht bleek de trein naar Groningen niet te rijden. Na veel gedoe leverde dat een extra reistijd op van meer dan een uur. Het lijkt me te achtervolgen want vorige week overkwam het me ook al in de fameuze Maastricht-Brussel express: de eindhalte werd ineens Visé in plaats van Maastricht. Nu kan dat allemaal toeval zijn, want eigenlijk reis ik hoogstzelden met de trein, maar het zet me wel aan het denken over hoe vertrouwen in iets of iemand zich ontwikkelt en hoe er uiteindelijk een perceptie van betrouwbaarheid ontstaat. Waarom wekken sommige leiders wel vertrouwen en andere niet? Hoe ontstaat vertrouwen en hoe brokkelt het weer af? Deze vragen raken aan de kern van het (economisch) functioneren van onze maatschappij. Geen transactie vindt plaats zonder vertrouwen, geen relatie houdt stand zonder vertrouwen, geen innovatie en vooruitgang is mogelijk zonder vertrouwen. Dat maakt vertrouwen tot een zeer wezenlijk leiderschapsthema. ’s Ochtends bladerend door de krant zijn er voorbeelden te over: waarom wordt Obama in 2008 euforisch onthaald en reageren dezelfde kiezers nu uiterst kritisch? Wanneer spreekt een Maastrichtse gemeenteraad vertrouwen uit in het MVV bestuur en wanneer raken ze dat vertrouwen weer kwijt? Hoe zorgen de leidinggevenden binnen NedCar dat ze in deze turbulente

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 37

tijden het vertrouwen van hun medewerkers behouden? Hoe overtuigt Oce haar nieuwe moeder Canon vertrouwen te hebben in haar kwaliteiten en potentie? En.. hoe krijgen de spoorwegen mij en met mij vele anderen toch weer in de trein? Ondanks de prominente aanwezigheid van en noodzaak tot vertrouwen zullen slechts weinigen bij het lezen van de ochtendkrant zich ook daadwerkelijk afvragen hoe het vandaag met hun betrouwbaarheid is gesteld en of ze deze in relatie tot anderen bewust kunnen managen. Een gemiste kans, want ook het creëren van vertrouwen begint bij uzelf. Uit onderzoek (*) blijkt dat in het toekennen van vertrouwen aan een leider, de verwachtingen van mensen een cruciale rol spelen. Verwachtingen over wat ze denken dat de leider voor de maatschappij, de organisatie, het eigen team of de medewerker kan betekenen. Verwachtingen over de capaciteiten van zo iemand en verwachtingen over zijn of haar moreel kompas. In de praktijk betekent dit dat ik mijn vertrouwen geef aan een leider wanneer ik denk dat hij/ zij de capaciteiten heeft om een voor mij relevante doelstelling te helpen realiseren en ik die leider ervaar als iemand die mij ook echt helpen wil. Zonder verborgen persoonlijke agenda’s, maar strevend naar een gemeenschappelijk doel. Vervolgens kijk ik naar wat iemand doet en toets of hij mijn vertrouwen waard blijft. Stephen Covey stelt in zijn boek ‘The Seven Habits of Highly Effective People’: “You can’t talk yourself out of a problem you’ve behaved yourself into” en dat geeft heel mooi de kern weer. Doet de leider ook echt wat hij zegt dat hij zal doen. En doet hij dat op een transparante, consistente manier. Naast het observeerbaar gedrag is daarbij ook het leveren van een beloofd of verwacht

resultaat heel belangrijk. Ik blijf namelijk vertrouwen houden in de leider wanneer de prestatie volgens of boven verwachting is. Wanneer de prestatie beneden verwachting is, neemt mijn vertrouwen langzaam af. En dat gebeurt elke keer dat ik een negatief verschil ervaar tussen wat ik verwacht dat zal gebeuren en wat ik zie dat daadwerkelijk gebeurt. Dat betekent overigens niet dat het verloren vertrouwen niet meer kan worden hersteld. Dat kan in veel gevallen wel, maar vergt aanzienlijke investeringen. Vertrouwen komt te voet maar gaat te paard. Dus hoe kan ik (als leider) investeren in mijn betrouwbaarheid? De ingrediënten zijn eigenlijk verrassend eenvoudig: door duidelijk te zijn over wat u wel of niet van mij kunt verwachten, door uit te stijgen boven mijn eigen belang, door consequent te doen wat ik zeg en het beloofde en/of verwachte resultaat leveren. Daadkracht, integriteit en meedogen als leidraad van mijn gedrag (**). Maar dan ook echt alle drie de aspecten tegelijkertijd. Altijd en overal. Ik ben benieuwd of dat voor u net zo moeilijk is als voor de spoorwegen. (*) Caldwell,C., et al. (2010), Leadership, Trustworthiness and Ethical Stewardship, Journal of Business Ethics, 96. 497-512. (**) Mayer, R.C. et al. (1995), An Integration Model of Organizational Trust, Academy of Management Review, 20.3, 709-729. Prof. dr. Mariëlle G. Heijltjes Mariëlle Heijltjes is hoogleraar Managerial behavior en directeur Postgraduate Education bij Maastricht University School of business and Economics.

30-11-10 15:58

BEDRIJFSPROFIEL

Ricoh Document Center Limburg het beste van twee werelden Toen de eerste computers hun intrede deden, spraken visionairs – inmiddels al weer lang geleden - over het papierloze bureau. Achteraf kan daar om gelachen worden: iedereen heeft wel een stapel papier op zijn of haar bureau.

Ricoh Document Center Limburg, dit jaar opgestart als eigen bedrijf door Astrid Roebroeck-Pinckaers (38), kan zich in beide beelden uitstekend herkennen. “Voor wie een copier, printer, fax, scanner, multifunctional of een productieprinter voor grote volumes nodig heeft, is Ricoh een logische keuze. Een stapje verder in dat - papieren – beeld volgt gedistribueerd printen. Moet één en dezelfde bestelling uit de printer rollen bij het de afdeling verkoop, het magazijn en bijvoorbeeld de administratie: Ricoh regelt het. De beste apparaten, de snelste service. Alleen al in Limburg en de regio Helmond zijn dagelijks meer dan dertig service-engineers op pad voor Ricoh om de klanten bedrijfszekerheid van de apparaten te garanderen. Ricoh is er groot mee geworden, marktleider in de wereld zelfs.” Ook in papierloze – of misschien wel beter: papierarme - kantooromgevingen kan Ricoh zich uitstekend herkennen. Het scannen van post, digitale facturatie, elektronische personeelsdossiers, papierloos archiveren: het zijn enkele van de eenvoudige toepassingen waarbij stromen van documenten worden gedigitaliseerd. Het zijn toepassingen die dagelijks al breed worden uitgerold: ze bieden bedrijven concurrentievoordeel tegenover concurrenten die letterlijk achterblijven. Astrid Roebroeck-Pinckaers: “Dat is logisch: de handmatige bewerkelijkheid van stukken die een hele route moeten afleggen door een bedrijf, kost nou eenmaal veel tijd en dus geld. Digitalisering maakt een kostenreductie mogelijk van dertig procent, zo leert de ervaring.” Factuur En dat is eigenlijk voor iedereen ook te begrijpen: uit onderzoek blijkt dat één factuur

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 38

op papier gemiddeld acht minuten arbeidstijd in beslag neemt, terwijl een digitale factuur gemiddeld drie minuten bewerkingstijd kost. Voor wie veel facturen heeft is de rekensom snel gemaakt. Zo kun je veel voordelen snel zelf bedenken: postrondes? Overbodig. Je kunt de verzendkosten beperken, je hebt geen archiefruimtes meer nodig. En zeker zo belangrijk: je hebt à la minute de beschikking over de informatie die jij op dat moment nodig hebt. Door zo te werken houd je veel tijd over voor de zaken die er echt toe doen. Managers in een traditionele kantooromgeving zijn tot veertig procent van hun tijd kwijt met het zoeken naar informatie en het bekijken van informatie waar ze uiteindelijk niet naar op zoek waren! Ricoh: het beste van twee werelden. Ricoh is wereldwijd marktleider op het gebied van ‘document management’ en ICToplossingen. Het beste van die schaalgrootte is dat Ricoh voor elke situatie en elke behoefte uitstekende oplossingen heeft. Of dat nu is voor gemeenten, voor grote zorginstellingen of voor het onderwijs. Op elke plek waar veel, of gigantisch veel, documenten passeren, biedt Ricoh voordeel dat aantoonbaar uit te rekenen is in harde euro’s. Iedere drie jaar verdubbelt de informatiestroom en nemen de kanalen waarlangs die informatie bij organisaties binnenkomt in aantal toe. De verwerking van administratieve documenten vergt veel tijd en energie. AIs wereldwijd marktleider in IT & Document Solutions biedt Ricoh oplossingen voor een goed georganiseerde informatielogistiek. Ricoh Document Center Limburg, zelfstandig opererend onder de Ricoh-vlag, is een van de zestien document centers, die Ricoh in Nederland heeft opgezet. Ricoh Document

Center Limburg biedt de klant het beste van twee werelden: de wereldwijde Ricoh ervaring én de flexibiliteit van een kleine slagvaardige organisatie die deze ervaring toepast op de Limburgse markt. Ricoh Document Center Limburg wordt door Astrid RoebroeckPinckaers en haar team gerund. Allemaal mensen met roots in de Ricoh-organisatie. Astrid heeft twee grote drives: Limburg en ondernemen. Met passie praat ze over Limburg en met evenveel passie onderneemt ze. “Ik geloof niet in verhalen dat er in Limburg te weinig te doen is. Als je goed kijkt en ziet welke bedrijven hier allemaal gevestigd zijn, dat is fantastisch. Ik ontmoet veel innovatieve ondernemers. Dat geeft me energie om het beste uit mezelf en uit het team van Ricoh Document Center Limburg voor ze te halen. Ik kan daarbij gebruik maken van alle kennis, expertise en deskundigen die Ricoh in Nederland in huis heeft. Het is de kunst om goed met de ondernemer te analyseren waar – op het gebied van apparatuur, service en onderhoud maar zeker ook procesmatig – veel winst is te behalen. Omdat ik zelf onderneem, versta ik ondernemers ook goed. Het is onze kracht dat we gewend zijn heel analytisch naar juist processen te kijken, terwijl ondernemers vaak al heel lang gewend zijn op een bepaalde, ingewortelde, manier te werken, ook al wordt die manier steeds inefficiënter. Onze verbetervoorstellen voor een efficiëntere informatiestroom zijn voor de klant soms een openbaring.” Ricoh Document Center Limburg, Astrid Roebroeck-Pinckaers, gaat voor de duurzame relaties. “Je moet met je partners samenwerken. Zo kom je het verst. Ik ben hun aanspreekpunt binnen die hele grote Ricohorganisatie, als er wat is en dan zorg ik dat de zaken worden geregeld. Contracten van

30-11-10 15:58

n p l . n . g t , e t h . n m r l , e h n , r. s

d n t n

Astrid Roebroeck-Pinckaers

Ricoh Document Center Limburg worden gegarandeerd door Ricoh Nederland.” Roebroeck-Pinckaers heeft een directe manier van zakendoen. “Het is altijd goed als partijen duidelijk maken wat ze over en weer van elkaar verwachten. Ja is een antwoord, nee ook! Als je een juist verwachtingspatroon hebt en je kunt elkaar helpen in de business, dan gaat het goed. Dan kun je werken aan duurzaamheid en continuïteit. Ik krijg er een kick van als ik erin slaag werkprocessen te

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 39

veranderen bij bedrijven waardoor die zich veel meer op hun core business kunnen concentreren. Tevreden klanten zijn mijn beste ambassadeurs. Iemand die huiverig is voor veranderingen laat zich vaak het beste overtuigen door verhalen van klanten die dat ook waren en naar achteraf bleek: ten onrechte. Met ons zul je nooit verzanden halverwege een verandering. Als ondernemer begrijp je als geen ander hoe andere ondernemers denken. Het gaat om oplossingen.”

Voor meer informatie: Business Park Stein 108 6181 MA Elsloo Tel: 046-763 0404 Email: rdc-limburg@ricoh.nl www.ricoh-documentcenter.nl

30-11-10 15:58

40 | December | ZUID | BEELd

SLIPJACHT

De omgeving van het kasteel in Mheer is jaarlijks het décor voor de slipjacht, waar Jachtvereniging Soestdijk met hun meute de ruiters van Zuid-Limburg weer voorgaan op zoek naar de slip. Onder leiding van de Master jaagt de meute bloedhonden geflankeerd door de Whippers-in op de vos. De slipjacht is een nagebootste vossenjacht. Het levert deze mooie beelden op. Foto’s: Wouter Roosenboom

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 40

30-11-10 15:58

BEELd | ZUID | December | 41

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 41

30-11-10 15:58

42 | December | ZUID | ondERZoEK

wat Zuid-Limburg kan leren van dsM Han Hoogma, oud wethouder van Maastricht, onderzocht voor zijn studie aan de UMbs, de e-MBA-opleiding, welke lessen de lokale overheden in Zuid-Limburg kunnen trekken uit de operatie Copernicus die DSM in 2000 doorvoerde. Nu de gemeenten in Zuid-Limburg hun begrotingen hebben gepresenteerd voor 2011 en doorkijken naar de komende jaren, is Hoogma’s onderzoek relevanter dan ooit. Bijgaand een samenvatting van zijn onderzoek, dat indien op juiste waarde geschat misschien wel onbetaalbaar is. Daarom onderstaande opinie, onder de redactie van Zuid.

Onderzoek: Han Hoogma Door: Maurice Ubags Foto: Frits Widdershoven

taken kunnen ingekocht worden, welke taken moeten per se zelf gedaan worden? Risico-inschattingen spelen hierbij een belangrijke rol en ook speelt de machtsverdeling tussen de opdrachtgever en de opdrachtnemer.

e Rijksmaatregelen ten gevolge van de economische crisis kosten veel geld. Het Kabinet heeft aangegeven dat vanaf 2011 de extra uitgaven ten behoeve van het stimuleren van de economie, terugverdiend moeten gaan worden wil het overheidstekort niet te hoog oplopen. Momenteel wordt een overheidstekort van 5,5% in 2011 verwacht. Niet alleen de landelijke maar ook de provinciale en gemeentelijke overheden dienen hieraan een bijdrage te leveren. Het kabinet heeft eerder een bezuinigingsopgave van € 9 miljard vanaf 2011 aangekondigd. Een rekensom levert op, dat Zuid-Limburgse overheden, ongeveer 3,6% van dit bedrag zullen moeten ophoesten. Modelmatig kan dit dus leiden tot een bezuinigtaakstelling van € 33 miljoen vanaf 2011. Uit het rapport “De Zilveren eeuw” van de Provincie Limburg (2004) blijkt dat Limburg in Nederland voorop loopt ten aanzien van de vergrijzing en ontgroening van de bevolking. De verwachting is dat 10% van de beroepsbevolking zal

uitstromen tussen 2010 en 2015. Ook de lokale overheden krijgen hiermee te maken. Zij zullen het werk simpelweg met minder ambtenaren moeten gaan doen. Een berekening voor de Zuid-Limburgse gemeenten levert een uitstroom van 500 tot 600 ambtenaren tussen 2010 en 2015. De helft van de uitstroom van oudere werknemers kan opgevangen worden door instroom van jongere. Een van de elementen om arbeidsmarktknelpunten op te heffen vormt een efficiëntere bedrijfsvoering, om een onnodig beslag op schaarse arbeid te voorkomen. Er zijn dus goede argumenten om het efficiënter en effectiever te organiseren: minder geld en minder personeel. DSM heeft eerder een forse afslankingsoperatie en bezuiniging doorgevoerd. Welke analyse, concepten en inzichten hebben dit internationale bedrijf geholpen om hun ambities en doelstellingen waar te maken? DSM heeft zich laten leiden door de Kraljic-matrix. Daarbij kiest het bedrijf hoe het in de waardeketen en de supply-chain wil staan. Welke

Met behulp van de Kraljic-matrix kan een aanzet gegeven worden om producten en diensten te selecteren die in aanmerking komen voor een andere manier van produceren en dus anders organiseren van de bedrijfsvoering (beheer en onderhoud, afvalinzameling, wegenonderhoud, rioolbeheer en -onderhoud, verstrekken van vergunningen en uitkeringen, paspoorten verklaringen van goed gedrag, kapvergunningen, etc). Dit kan, door vanuit waardeketens te denken. Het op Zuid-Limburgse schaal centraliseren van productie-eenheden kan zowel een voordeel opleveren vanwege de schaalgrootte (economics of scale) als wel ook vanwege de scope van het product of dienst. De kennis kan immers in een ‘stevig’ bedrijf gebundeld worden. Ook de facilitaire taken van de overheidsorganisaties

Actie

Omschrijving

Centraliseren

Onderhoudsbedrijf: (groot) onderhoud, grote en kleine projecten, procestechniek (riolering, ICT e.d.) Handhavingdienst: veiligheid, gezondheid en milieu, bouwen woningtoezicht. Bedrijfsterreinenschap: beheer van eigendom van de grond van de gemeenten, inclusief de voor exploitatie benodigde basisinfrastructuur en diensten en acquisitie nieuwe bedrijven. Inkoopbedrijf: inkopen van alle benodigde productiemiddelen. Beleidsadvisering: onderzoek en statistiek. Gebouwendienst: beheer en onderhoud van gemeentelijke gebouwen, kantoren, cultuur- en sportaccommodaties (zwembaden e.d.)

Decentraliseren

Het uniforme gemeenteloket waar de dagelijkse producten en diensten geleverd kunnen worden met daarbij horende stafdiensten.

Outsourcing

Bijvoorbeeld: kantinediensten, beveiliging, reproductie.

Behouden

Diverse wettelijke taken die alleen een gemeente of provincie mag uitvoeren.

Tabel 1. Vertaling Kraljic-matrix op dienstenpakket Zuid-Limburgse overheden.

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 42

30-11-10 15:58

ondERZoEK | ZUID | December | 43

waar het product geproduceerd wordt. De burger in de rol als ‘onderdaan’ duidt op een afhankelijkheidsrelatie van de overheid die een vergunning verleent onder bepaalde voorwaarden. Hier is de kwaliteit van het klantencontact maatgevend is en niet afhankelijk van de productieplaats. Dit bepaalt de producent immers zelf. De rol van de burger als ‘gebruiker’ geeft ook aan dat het om een concrete dienst of product gaat. Hoe de overheid haar inbreng organiseert, zal voor de burger niet zo spannend zijn. Als de prestatie maar geleverd wordt op het moment dat afgesproken wordt (voorspelbaarheid en transparantie).

Han Hoogma

kunnen gezamenlijk uitgevoerd worden. Naast bovengenoemde producten en diensten levert een nadere bestudering van de Operatie Copernicus, meer verrassende kansen op: het gezamenlijk beheren en aanleggen van bedrijfsterreinen, het organiseren van een gezamenlijke ‘personeelspool’ vanwege de te verwachten vergrijzing en ontgroening van het personeelsbestand. De financiële opgave voor de Limburgse overheden zijn qua budget vergelijkbaar met DSM; zij zullen gezamenlijk vanaf 2011 een forse bezuiniging te verwerken krijgen. Op basis van de te verwachten uitstroomcijfers hoeven zij geen personeel te ontslaan. Door de natuurlijke uitstroom zullen met minder ambtenaren de producten en diensten geleverd moeten worden. Door de ontgroening van de bevolking zal het moeilijk zijn nieuwe medewerkers aan te trekken. Kwantitatief dus waarschijnlijk geen probleem, kwalitatief waarschijnlijk wel omdat er van de toekomstige ambtenaren andere kwaliteiten gevraagd gaan worden. Door samen te werken kunnen de financiële middelen die hierbij vrijkomen enerzijds gebruikt worden om de te

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 43

verwachten bezuinigingen op te vangen en anderzijds gebruikt worden om te investeren in projecten die de gewenste economische conversie (naar een kenniseconomie) ondersteunen. De initiërende rol van de overheid, in het netwerk, kan dan verder ontwikkeld worden. Hoe zal de klant reageren op een veranderende overheidsorganisatie, en wat verwacht deze van de overheid? Er zijn vijf rollen (klant, kiezer, onderdaan, partner, gebruiker) van de burger in de relatie met de gemeente te duiden. Met name de (overheids)producten die te maken hebben met de rol als klant, onderdaan en gebruiker geven de mogelijkheid voor de overheid om deze anders te organiseren. Meer gespecificeerd: de burger als ‘klant’ verwacht een bediening die ook bij ‘normale’ bedrijven verleend wordt. Uit de literatuur is bekend dat bij consumentengedrag, cognitieve en emotionele aspecten een rol spelen. Kort samengevat moet het product voldoen aan de specificaties (rationele transactie) en de klantbediening moet goed zijn (emotionele beleving). De plaats en de kwaliteit van het klantencontact is daarbij bepalend en niet de plaats

Deze drie rollen zijn min of meer cognitief gedreven. Het gaat om concrete dienstverlening en deze kan bedrijfsmatig georganiseerd worden. En mag – zo te zeggen moet - efficiënt en effectief gebeuren (operationele excellentie). De andere twee rollen raken meer de emotionele kant van de burger. De ‘kiezer’ en ‘partner’ zullen zeker bij de minder grijpbare gebieden van de-keuze-voor-een-politieke-partij of meedenken-over-een-toekomstplan op het gebied van woningbouw of andere ontwikkelingen eerder de emotie laten prevaleren dan de ratio (not-in-my-backyard fenomeen). Door de verkregen inzichten door de toepassing van de Kraljic-matrix op het dienstenpakket van de overheden te combineren met de kennis over consumentengedrag, kan geanalyseerd worden welke producten of diensten in iedere geval ‘probleemloos’ voor de burger in zijn rol als klant, onderdaan en gebruiker anders georganiseerd kunnen worden. Daarbij is maatgevend de kwaliteit van het product of dienst en een goede klantbehandeling bij het verlenen van de dienst of leveren van het product. Op deze wijze kunnen in inverdieneffecten gerealiseerd worden die niet alleen de kwaliteit van de dienstverlening aan de burger en het bedrijfsleven verhogen, maar ook met minder middelen – dus belastinggeld - tot stand komen. Dit moet noodgedwongen met met een kleiner maar beter geoutilleerd overheidsapparaat geschieden. Waarbij individuele gemeenten hun (beperkte) zeggenschap behouden.

30-11-10 15:59

44 | December | ZUID | CoLuMn

het i-woord Wim Ortjens

n Duitsland zijn ze er al een stuk verder mee. De Frankfurter Allgemeine (toch niet bepaald een linksig krantje) rekende ons vorig weekend vier pagina’s lang voor: “Einwanderung lohnt sich” – immigratie loont. Ter onderbreking van een lange reeks tabellen en grafieken plaatste de krant een foto van drie gastarbeiders met bouwhelm en besmeurde overal. Het fotobijschrift kon niet treffender: “Drei Steurzahler.” Wie het I-woord in Nederland in de mond neemt kan rekenen op hoongelach of zenuwachtig op hun stoel schuifelende politici. De laatste groep weet dat we er niet onderuit komen, willen we onze welvaartsstaat op peil houden. Maar ze weten ook dat het uitspreken van het I-woord gelijk staat aan politieke zelfmoord. Immigratie is echter onvermijdelijk. In Zuid-Limburg zindert de discussie daarover. De oud-burgemeester van Heerlen, Jef Pleumeekers, rekende ons onlangs voor dat alleen al in ZuidLimburg, alleen al in de zorg, binnen nu en vijftien jaar 17.000 vacatures zich hardnekkig manifesteren. Dat los je niet op in de echtelijke sponde, noch in de schoolklas. Dat los je alleen maar op met immigratie, hoewel Pleumeekers erkent dat het politieke klimaat er nu niet rijp voor is. Dat laatste weerhoudt de directeur van de Limburgse Kamer van Koophandel, Wil Houben, er niet van om het I-woord vol in de mond te nemen. Omdat het aanbod uit de EU niet toereikend is, zullen onze nieuwe broeders en zusters van verder moeten komen. Houben pleit voor een geleide instroom van arbeidskrachten uit landen die cultureel dicht bij ons staan: Indonesië, India, Zuid-Afrika. Goed opgeleide, hoog gemotiveerde mensen die zich snel aanpassen aan andere culturen. In de VS is immigratie minder

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 44

beladen, omdat het rationeel wordt benaderd. Het is minder een humane kwestie, it’s the economy, stupid. Immigranten zijn niet zielig, maar nodig. George Bush heeft tijdens zijn presidentschap twaalf miljoen illigalen gewit, niet uit christelijke motieven, maar onder druk van een stevige lobby van de grootindustrie. Het omvangrijke financieel-economisch onderzoek van de Universiteit van Freiburg dat in de Frankfurter Allgemeine wordt aangehaald, berekent eveneens winst. De samenleving als geheel verdient 50.000 euro per immigrant, en ze leveren per saldo meer banen op dan ze innemen omdat bedrijven beter renderen en de immigranten zelf banen creëren en vacatures bezetten waarvoor geen Duitser meer warm te krijgen is. Het Amerikaanse greencard-systeem is in 2007 al eens bepleit voor Limburg, in een gezamenlijk pleidooi van een CDA- en een PvdA-gedeputeerde. Het uitgangspunt is simpel, op basis van een economisch contract: als u zich meldt met een arbeidscontract, en de werkgever kan aantonen dat hij eerst de kaartenbakken van het arbeidsbureau binnenstebuiten heeft gekeerd, dan bent u welkom. Zolang u werkt, belasting afdraagt, en de wet respecteert, mag u blijven. En als u tien jaar netjes contributie heeft betaald aan onze Vereniging, wordt u Nederlander met alle bijbehorende rechten en plichten. Door deze economische immigratie geografisch af te bakenen, kunnen de krimpende en vergrijzende grensregio’s als eerste bediend worden. In het Westen van het land groeit de bevolking nog en moeten integratieproblemen eerst opgelost worden voordat er begrip ontstaat voor nieuwe immigranten. Limburg heeft die integratieproblemen niet, en kent een lange geschiedenis van immigranten die de regio groot en sterk hebben gemaakt.

En hier zijn de greencard-immigranten het hardst nodig. Ze leveren immers niet alleen een positieve bijdrage aan de economie, maar ook aan de demografie. De Freiburgse onderzoekers beamen dat wat voor banen geldt, ook voor woningen opgaat: plekken waar autochtonen hun neus voor ophalen, worden door immigranten zeer gewaardeerd. Leegstand kan bestreden worden, nieuwe buren vormen gezinnen, kinderen worden geboren en gaan naar school. “Inder statt Kinder”, stelt de krant als antwoord op krimp en vergrijzing: “Mit Geburten ist das demographische Problem schwer in den Griff zu kriegen.” In mijn Hoensbroekse jeugd had ik een Italiaans vriendinnetje en mijn broer een Hongaarse. (Later kwam hij met een halve Marokkaanse en ik met een hele Turkse). Mooie mijnwerkersdochters, wier afkomst in ons Hollands-Limburgse gezin verder geen onderwerp van gesprek was, behalve dat wij op zondag exotischer aten dan pap en mam. Die tijden zijn ook in Limburg veranderd, en het vergt behoorlijk wat politieke moed en overtuigingskracht om de positieve kant van immigratie weer terug in de hoofden en harten van Henk en Ingrid te krijgen. Het kan, door ze uit te leggen dat de vierentwintiguurs-luier verdwijnt als ze de billen van hun negentigjarige moeder laten wassen door een gemotiveerde verpleegster uit Johannesburg. En dat hun huis weer in waarde stijgt omdat er meer vraag is naar woningen in de buurt. En dat de school open kan blijven omdat er weer kindertjes zijn. Het vreemdelingenvraagstuk demonteren, dat is de opdracht voor de politiek. Immigratie uit de ideologische hoek halen en positioneren als een puur economische contract, een zakelijke win-win-situatie voor autochtoon en allochtoon. Misschien moeten we het er toch maar eens met onze Limburgse minister van I en A over hebben.

30-11-10 15:59

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 45

30-11-10 15:59

Klein cultuur-hoofdstedelijk traktaat Door Govert Derix

1 1.1

1.2 1.3 1.4

1.5

1.6 1.7

2 2.1 2.2

2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8

2.9

Cultuur is alles wat wij leven. Cultuur omvat eten, drinken, vorm, inhoud, wonen, muziek, tekst, mobiliteit, stabiliteit, seks (onze tijd als het tijdperk waarin ieder standje ‘in’ is) en andere omgangsvormen. Survival of the fittest is de wortel van alle cultuur. Cultuur is geen luxe, maar noodzaak. Een cultuur die zichzelf niet als noodzaak begrijpt, zet zichzelf op het spel. Het is de uitdaging van cultuur deze grens van het zichzelf-op-het-spelzetten steeds opnieuw te zoeken en te vinden. Een cultuur die zichzelf niet op het spel zet is ten dode opgeschreven. Iedere cultuur is paradoxaal (Leve Harry Mulisch!).

Wij bewonen cultuur. Wij bewonen een samenspel van paradoxen. De kosmos neigt naar chaos (= entropie), leven is een extreem hoge graad van organisatie. Cultuur is de verwondering over deze paradox der paradoxen. Wij kunnen niet ‘buiten’ cultuur. Alles buiten de culturele sfeer is niet-menselijk. Een planeet zonder cultuur is onmenselijk. Beschaving zonder cultuur is barbaars. Er bestaat geen heilige definitie van cultuur. Cultuur is een kwestie van permanente zelfuitvinding en constante herdefinitie. Stoppen met investeren in zelfuitvinding grenst aan collectieve zelfmoord.

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 46

3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

3.6

3.7

3.8

3.9

3.10

3.11

4 4.1 4.2 4.3

4.4 4.5

De Culturele Hoofdstad van Europa is een cruciaal fenomeen. Een fenomeen is cruciaal als het de vinger legt op een cruciale paradox. De cruciale paradox van Europa is de populariteit bij haar inwoners. Niemand weet wat de Europeanen willen. Populisten denken te weten wat de Europeanen niet willen. De Culturele Hoofdstad moet een MegaParty der Paradoxen zijn, en geen populistisch feestje. De Culturele Hoofdstad is een zaak van leven en dood – net als alle Grote Cultuur. Grote Cultuur benoemt de cruciale paradox van haar tijd. In onze tijd: onbehagen jegens onze toekomst. André Rieu en Jo Cortenraedt hebben geen gevoel voor onbehagen of zijn er juist een symptoom van. Wil Maastricht en omstreken kans maken op de installatie van Culturele Hoofdstad in 2018, dan trakteert het Rieu, Cortenraedt en vergelijkbaren op onbehaaglijke opdrachten. Laat Marijn Simons een variatie op Schoenbergs ‘Verklärte Nacht’ schrijven, opgedragen aan Rieu. Laat Cortenraedt in de voetsporen treden van Bibeb en Oriana Fallaci.

4.6

4.7 4.8 4.9 4.10

4.11

5 5.1

5.2

5.3

5.4

De Culturele Hoofdstad verdient een Heiligdom.

5.5

Ieder mens is zijn eigen tempel. De Culturele Hoofdstad als project om mensen hiervan te doordringen. Een tempel is de plaats voor de viering van wat in een gegeven tijd als het meest belangrijk wordt ervaren. De actuele mens als tempel van onbehagen. De Culturele Hoofdstad als plaats en kans om dit zichtbaar te maken –

5.6 5.7

5.8

en te kanaliseren in nieuwe vormen van behagen. Het Heiligdom van 2018 is een MegaParty voor de transformatie van onbehagen in behagen – en omgekeerd. Behaaglijke cultuur is verdacht, onbehaaglijke cultuur stoot af. De Culturele Hoofdstad moet een fenomeen zijn dat shockeert. Pas als niemand haar wil, maakt ze kans op het succes dat ze verdient. Een volk dat krijgt wat het wil verdient het niet te willen wat het niet krijgt. De Culturele Hoofdstad zal alleen een succes zijn door geen succes te zijn.

De Culturele Hoofdstad kan niet onschuldig zijn. Wie stelling 1 tot en met 4 vat, kan niet meer zeggen dat hij het niet geweten heeft. Ten aanzien van de situatie in de wereld en in Europa is ‘Wir haben es gewußt’ het hoogste gebod van de Culturele Hoofdstad. De multicrisis in economie, ecologie en cultuur is haar centrale thema. De Culturele Hoofdstad gaat over het opnieuw uitvinden van menselijkheid, solidariteit, vrijheid en rentmeesterschap. Wie dit vaag vindt klinken, mag beseffen dat ook dit een teken van onze tijd is. Iedere serieuze Culturele Hoofdstad neemt zichzelf als probleem. Wat betekent het om in de 21e eeuw mens te zijn? Wat is onschuld in een wereld waarin iedereen alles kan weten? Is onschuld de heilige plek waar alles mee begint? Leegte als begin van alle creativiteit? Kunst die ertoe doet gaat over de relaties tussen schuld en onschuld, leegte en volheid.

30-11-10 15:59

5. 5. 5.

6. 6.

← Govert Derix is filosoof, adviseur en schrijver van onder meer de roman ‘De wereldomwandelaar’ die onlangs in de boekhandels arriveerde.

5.9 5.10 5.11

5.12

6 6.1 6.2

6.3

6.4 6.5

w n

6.6 6.7

Kunst is altijd politiek. Politiek is helaas zelden kunst. De Culturele Hoofdstad als uitdaging om vorm en inhoud te geven aan een kunstige politiek en een houtsnijdende politieke kunst. De Culturele Hoofdstad als belijdenis van het overleven van de soort. Ik ben homo sapiens = ik ben cultureel kapitaal.

6.8

6.9

De Culturele Hoofdstad is een kapitale schuldbekentenis Dit niet onder ogen zien is een kardinale fout. Cultureel schuld bekennen is: onder ogen zien dat wij het licht kunnen zien, en het kunnen doven. Cultuur in onze tijd is: zien dat het er in onze tijd om spant. Wij zijn de generatie die voor eens en altijd het aanzien voor komende generaties bepaalt. Cultuur is aandacht trekken. De Culturele Hoofdstad trekt kapitale aandacht voor de bijzondere tijd waarin leven – een tijd die bepalend is voor alle tijd na ons. De Culturele Hoofdstad als voorrecht en plicht om hier iets mee te doen. In tekst: door virtuose schuldbekentenissen. In muziek: door Rowwen Hèze een ‘Bestel met mate’ ten gehore te laten brengen en onze kinderen zoveel mogelijk te leren zingen. Zang als opperste viering van de tempel die wij met huid en haar zelf zijn.

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 47

6.10

6.11

6.12

6.13

6.14

In beeld: Schunck* als heiligdom van onschuld-schuldtransformaties, een MeaMaximaCulpa-transformator die vonken en bliksemstralen doet overspringen naar alles en iedereen dat in Europa last heeft van een inspiratie- of begeesteringslek. In smaak: bezinning op het bord als ontmoetingsplek van culinaire windrichtingen. Laat Hans van Wolde en Toine Hermsen een cursus vasten geven als ‘opsmaak’ voor een workshop hongerstaking – voorbereiding van een collectief hongerkunstwerk als protest tegen al te drastische bezuinigingen op cultuur. In fotografie: voorzie parken en plantsoenen van Kim Zwarts ‘Wijze Bomen’ (Palos Verdes). In architectuur: schep gebouwen die de hoop hoog van de toren blazen en menselijkheid met twee voeten op de aarde zetten. In natuur: geeft Moeder Natuur vrij baan, stop met het onderhoud van plantsoenen en bossen, laat alles overwoekeren met weelderig groen en kijk je ogen uit. De natuur is immers de meesteres der kunsten. In religie: bezinning op de relatie tussen schuld en onschuld. Waarom werden wij verdreven uit het paradijs? Wat is de relatie tussen ons hier en nu en de Tuin van Eden? In spiritualiteit: doof maandelijks een nacht lang alle lichten en maak mensen opnieuw vertrouwd met de sterrenhemel boven ons en misschien, daardoor, met een ethische wet in ons. Zie mijn boek ‘Holo-

6.15

6.16

faust’ voor een nadere toelichting. In filosofie: stel elke week een meesterwerk centraal, te beginnen met de ‘Tractatus logico-philosophicus’ (Wittgenstein) en te eindigen met ‘De illusie van het einde’ (Baudrillard). In seks: 2018 als een jaar met veel seks met zoveel mogelijk zónder orgasmes, beseffende dat onthouding van climax leidt tot een ongelofelijke toename van creatieve energie.

Waarover men niet spreken kan, daaromheen moet men cultuur bedrijven

7.1

De lege plek in het hart van de cultuur is een plek van stilte. Stilte is de rode draad van de Culturele Hoofdstad. De frustratie van seks zonder orgasme is als een angst voor de stilte. Ware cultuur kijkt de angst in het gezicht. Het gezicht van de angst is mijn gezicht. De Culturele Hoofdstad is een spiegel voor iedereen. Ik ben de spiegel van mijn gezicht. Ik ben mijn paradox. Als grootste angst is de Culturele Hoofdstad onze grootste kans – en andersom. De Culturele Hoofdstad is de ladder om dit inzicht te bereiken. Wie de ladder na het bereiken van het inzicht wegwerpt heeft het begrepen en niet begrepen.

7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 7.8 7.9

7.10 7.11

30-11-10 15:59

48 | December | ZUID | soCiETy

Eigen water eerst in horeca en schoolkantines

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 48

30-11-10 15:59

inTERViEw | ZUID | December | 49

“De WML (Waterleiding Maatschappij Limburg) dient het publieke belang. Als monopolist zijn particuliere klanten aan ons gebonden voor de watervoorziening. Daarom zie ik het als onze belangrijke plicht om tegen zo laag mogelijke kosten een goed product af te leveren.” Het is die opdracht die directrice Ria Doedel een mening doet hebben over krimp, over boeren die zelf putten slaan, over water in de horeca en in schoolkantines, over de vraag of water te goedkoop is en over de noodzaak om urine van grote zorgcentra niet langer te lozen via de wc.

ia Doedel is al sinds haar 29e als eindverantwoordelijke werkzaam in de publieke sector, vrijwel altijd in een politiek-bestuurlijke omgeving. Ze was directeur van een grote welzijnsinstelling, directeur van sociale zaken in Maastricht en later in Eindhoven. Ze was vier jaar directeur van ‘Sport, Cultuur, Welzijn en Maatschappelijk vastgoed’ in Nijmegen, waarna ze vier jaar geleden gevraagd werd voor WML. Ze kwam in een roerige tijd bij WML. Een tijd waarin onderzocht was of WML zou moeten fuseren met Brabant Water, of samen zou moeten gaan met de waterschappen en het Zuiveringschap in Limburg. Tot een fusie kwam het niet. Wel wordt nu inhoudelijk samengewerkt in de Zuid-Nederlandse waterwereld. Samen gebruiken Brabant Water, Evides en WML nu bijvoorbeeld één groot laboratorium en werkt WML op operationeel vlak samen met Waterschapsbedrijf Limburg, de uitvoeringsorganisatie van de Limburgse waterschappen. Doedel: “Ik heb wel meteen gewerkt aan het verbeteren van de relatie met de aandeelhoudende gemeenten en de provincie. We weten dat er voor de komende tien, vijftien jaar geen noodzaak is voor WML om te fuseren.” Doedel voerde een reorganisatie door met als doel de organisatie beter voorbereid op de toekomst te maken. Er verdween ongeveer 15% van het personeel, van 465 fte naar 395 fte, waarmee ook ruimte ontstond voor nieuwe en jonge instroom. Ook op het gebied van en met behulp van ICT werd de organisatie efficiënter gemaakt. Totale besparing, nu al elk jaar dik acht miljoen euro. Doedel: “Ik had vier jaar geleden niks met water. Nu weet ik dat er een hele wereld achter schuil gaat, waar bijna niemand weet van heeft.“ De krimp van de bevolking is een van

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 49

de ontwikkelingen die ook voor WML van belang is. “We hebben een wettelijke leveringsplicht, tot in de verste uithoek van Limburg. We willen toe naar een situatie waarbij de gebruikers via het vastrechtdeel van hun factuur betalen voor het in stand houden van het netwerk. Om dat te bereiken zijn we het vastrecht aan het verhogen, terwijl we het verbruik goedkoper hebben kunnen maken in 2009. Limburg had met 35 euro nog het laagste vastrecht van het land. We zijn dat stapsgewijs aan het verhogen naar een kostendekkend niveau. Maar we blijven het tarief van het drinkwater zo laag mogelijk houden. Duizend liter water kost 82 eurocent (zonder de belastingen en andere heffingen die we verplicht zijn te innen).”

We gaan ons eigen water promoten in de horeca Ze noemt het verrassend dat over de hoogte van het energietarief, van de prijs van een kuub gas of een kilowattuur, zelden discussie is, terwijl die bedrijven geprivatiseerd zijn en grote winstuitkeringen doen. “Als het water een paar cent omhoog gaat, leidt dat meteen tot een heel debat.” Over de vraag of water niet te goedkoop is, heeft Doedel een dubbele mening. “Goed water is van belang voor de volksgezondheid. Het is een basisbehoefte die we zo goedkoop mogelijk moeten leveren. Aan de andere kant: als water goedkoop is, voelt niemand de noodzaak zuinig met water om te springen. Dat is jammer.” De inspanningen van WML om water zo goedkoop mogelijk te leveren, daar heeft Doedel veel werk aan. “70% van ons water halen we uit de grond, 30%

Door: Peter Eberson en Maurice Ubags Foto: Jean Pierre Geusens

uit oppervlaktewater. Technisch kunnen we heel veel om dat oppervlaktewater schoon te krijgen, maar daar hangen wel forse kosten aan vast. Uiteindelijk betalen we die kosten met zijn allen. Het is veel goedkoper voor de samenleving om afvalwater aan de bron te scheiden en dus niet te lozen maar apart af te voeren. Kijk bijvoorbeeld naar medicijnresten en denk aan de vergrijzing die meer medicijngebruik betekent. Een deel van de werkzame stoffen van medicijnen komt via de urine in het oppervlaktewater terecht. Vooral grote zorgcentra en ziekenhuizen zouden hun afvalwater moeten scheiden. Kijk naar de bouw van Orbis, een state of the art-ziekenhuis, waar je echt kunt spreken van een gemiste kans. Het nieuwe ziekenhuis van Boxmeer heeft onlangs in 2007 een prijs gekregen omdat ze urine apart afvoeren. Ik denk dat de politiek moet ingrijpen voor de toekomst. Dat kan door in bouwbesluiten deze zaak te regelen.” Om dezelfde reden is WML ook kritisch op boeren die zelf putten slaan. “Het gaat ons er niet om dat we wat omzet missen,. We zijn bevreesd voor potentiële besmetting van het grondwater bij het lek prikken van de bodem. We zien overigens ook dat ons drinkwater zo goedkoop en goed is, dat het voor boeren vaak aantrekkelijker en beter is dan eigen putten slaan. Want als je zelf water oppompt, moet je het weer regelmatig laten controleren door laboratoria.” WML levert water dat – uiteraard – voldoet aan de wetgeving. Doedel: “Die normen zijn zo ontzettend streng dat de kwaliteit van ons water superieur is. Vaak beter dan bronwater. Bronwater bevat soms nog mineralen die het water een iets andere smaak kunnen geven, maar voor de kwaliteit kun je net zo goed kraanwater nemen. Dan hoef je al dat bronwater ook niet over de halve wereld te vervoeren.” Zo heeft Doedel nog meer plannen

30-11-10 15:59

50 | December | ZUID | inTERViEw

‘Er is geen glazen plafond’ Ria Doedel (53) is van de stroming die zegt dat het glazen plafond voor vrouwen die carrière willen maken niet bestaat. “Met die opvatting maak je jezelf niet populair. Maar toch zie ik het zo.” Doedel: “In een van de laatste magazines van Volkskrant las ik een verhaal over de ma-di-do vrouwen. Vrouwen die altijd woensdag en vrijdag vrij hebben. Dat verhaal ging over de luxeprinsesjes van deze tijd. Kijk, zo kun je geen carrière maken. Ik word wel eens moe van de huidige generatie. Die willen en kinderen opvoeden, en een baan, en vriendinnen en de ene na de andere belevenis meemaken, of dat nu een theater of een concert is. Zo organiseer je natuurlijk je eigen burn out.” Zelf heeft ze heel bewust een keuze gemaakt om hogerop te komen. “Dat

begint met de keuze van je partner. Die moet een bijdrage leveren aan het werk thuis en aan het opvoeden van de kinderen. Als je een partner hebt waar je elke week mee in discussie moet over die zaken, dan gaat het fout. Als een kinderwens mij een carrière onmogelijk had gemaakt, had ik niet voor kinderen gekozen.” Doedel heeft altijd fors meer dan veertig uur per week gewerkt en ze heeft kinderen. “Het gaat uiteindelijk om je inzet in combinatie met je kwaliteiten en competenties. Zo kom je hogerop. Als ik benaderd zou worden omdat ze een vrouw zoeken, weiger ik bij voorbaat al een functie. Ik wil geen functie omdat ik een vrouw ben, maar omdat ik de juiste persoon voor de klus ben. Zo selecteer ik zelf ook altijd. En als er dan uiteindelijk

twee personen even geschikt zijn voor een baan, dan wil ik de vrouw als eerste de kans geven zich te bewijzen.” Of ze voordeel heeft als vrouw aan de top? “Ik denk dat vrouwen minder behoefte hebben zich te profileren. Minder haantjesgedrag. Dat leidt tot een andere dynamiek in vergaderingen. Wat denk ik wel een pluspunt is, is dat vrouwen minder moeite hebben dan mannen om hele sterke kritische mensen om zich heen te verzamelen. Daarmee voorkom je blikvernauwing: bij mensen die je naar de mond praten loop je juist de grootste risico’s de gevaren voor een organisatie en voor jezelf niet meer te zien.”

om het WML-water te promoten. “Kijk naar het gebruik van tafelwater in de horeca. Dat ze enkele euro’s vragen voor een liter water, past binnen hun prijsstelling en beleid. Dat is te begrijpen. Wat ik wel erg vind, is dat ze niet gewoon ons drinkwater serveren. Om die reden gaan we de horeca ook mooie karaffen geven, om ons eigen water te promoten. In andere landen zie je al dat het gebruik van producten van eigen bodem, ook water, een fenomeen wordt binnen de horeca.” Promotie van het eigen water doet de WML heel gericht. “Tijdens het OLS, Pinkpop en de 11e van de 11e geven we altijd gratis water weg. Dat doen we samen met veel vrijwilligers. Tijdens Pinkpop steekt Jan Smeets bijvoorbeeld zijn nek uit door zich hard te maken voor gratis waterverstrekking. Het feit dat alle bezoekers, ongeacht de inhoud van de beurs, over water moeten kunnen beschikken telt voor hem zwaarder dan de keiharde omzetdoelstelling. Dat is lovenswaardig en getuigt van visie.” Saillant is dat de WML het ook als haar taak ziet iets te doen aan het frisdrankgebruik van de jeugd, waardoor veel kinderen zwaarlijvig worden. “Op scholen plaatsen we gratis waterapparaten, waar je gekoeld drinkwater kunt tappen. Op sommige scholen ligt dat moeilijk, vanwege de contracten die die scholen hebben met de leveranciers van de kantines. Die cateraars sluiten ons buiten. Hier ligt ook nog een mooie taak voor scholen, besturen, ouders en politiek.”

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 50

30-11-10 15:59

Eindejaarstips 2010 Mogelijk kunt u profiteren van huidige regelingen of beslissingen uitstellen

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 51

30-11-10 15:59

eindejaarstips

H s f

Voorwoord 10 jaar bestaat Baat Accountants en Fiscalisten en dit laten wij niet ongemerkt voorbij gaan. Met het voltallige personeel en hun partners maakten we er in september een mooi weekend van in Parijs. In dit jubileumjaar presenteren wij ons vol trots in het net nieuw gestarte blad “Zuid”. In deze editie nemen wij onze eindejaars nieuwsbrief op. Alle ontvangers van Zuid wensen wij veel leesplezier. Onze bestaande relaties zullen separaat ook nog een exemplaar toegestuurd krijgen. 2010 stond voor velen in het teken van consolidatie. Houden wat je hebt en waar mogelijk nieuwe opdrachten en opdrachtgevers verwerven. De economische crisis slaat hard toe. Iedereen heeft er last van. De vooruitzichten voor

2011 zijn nog steeds niet heel rooskleurig. Benader het positief ook in een slechte markt zijn voldoende uitdagingen. In ons vakgebied is het relatief rustig wat betreft wijzigingen. Het kabinet heeft het te druk gehad met haar formatie. Veel plannen zijn vooruitgeschoven. Een aantal belangrijke en leuke nieuwtjes treft u in deze bijdrage aan. Vanaf deze plaats wenst Baat Accountants en Fiscalisten u plezierige feestdagen en een gezond en bruisend 2011. Wij hopen van ganser harte dat we allemaal goede zaken doen en samen het herstel kunnen inluiden.

F h k t v w 2 d o d p d s o d i e g w

T O a 2 v n

Baat Accountants en Fiscalisten

•

B d

I t j d O z

D a k w D

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 52

30-11-10 15:59

. e

u j n

eindejaarstips

Hoe blijven ongehuwd samenwonenden vanaf 2011 fiscaal partner? Fiscale partners kunnen in het algemeen hun heffingskortingen beter benutten. Bovendien kunnen zij bepaalde inkomsten en aftrekposten onderling verdelen. Denk aan het saldo van de inkomsten en uitgaven van de eigen woning, studiekosten of giften. Op 1 januari 2011 komt er één standaard partnerbegrip dat geldt voor alle belastingwetten. Bent u ongehuwd samenwonend? Dan bent u voor de inkomstenbelasting pas elkaars fiscale partner als u aan bepaalde voorwaarden voldoet, zoals de aanwezigheid van een notarieel samenlevingscontract, een gezamenlijk kind of een gezamenlijke woning. Als u voldoet aan de voorwaarden, dan bent u fiscaal partner en is er geen vrije keuze meer. Bij de schenken erfbelasting is als aanvullende voorwaarde gesteld dat u in het samenlevingscontract een wederzijdse zorgplicht opneemt.

afschrijvingstabellen van de Belastingdienst. De verschuldigdheid van rest BPM kan voorkomen worden door de BPM vrijstelling door te schuiven naar de nieuwe eigenaar. Deze eigenaar dient uiteraard ook ondernemer te zijn voor de omzetbelasting en de bestelauto zakelijk te gebruiken. Daarnaast is het van belang dat de verkoper in zijn administratie een verklaring bewaart waarin koper en verkoper ervoor tekenen dat de koper voor de toepassing van de bpm-vrijstelling in de plaats zal treden van de verkoper. Mocht doorschuiven naar de koper niet mogelijk zijn, dan dient binnen één maand na verkoop de rest BPM door de verkoper aangegeven en voldaan te worden.

•

TIP! Ongehuwd samenwonenden zijn vanaf 1 januari 2011 fiscaal partner als ze al op 1 januari 2011 op hetzelfde woonadres staan ingeschreven in de GBA en pas in de loop van 2011 een notarieel samenlevingscontract afsluiten.

•

Bestelauto verkopen? Denk aan de rest BPM Indien u als ondernemer voor de omzetbelasting een bestelauto verkoopt waarvoor na 30 juni 2005 een kenteken is afgegeven, vergeet dan niet dat rest BPM verschuldigd kan zijn. Ook als u de auto niet meer minimaal 10% zakelijk gebruikt, is de rest BPM verschuldigd. De rest BPM is enkel van toepassing indien de auto gedurende de eerste vijf jaar na de eerste kentekenregistratie verkocht wordt, dan wel niet meer zakelijk wordt gebruikt. De rest BPM wordt berekend middels de

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 53

benzine- als dieselauto’s blijft voor het hele jaar 2011 bestaan. De afbouw van de BPM en de daaraan gekoppelde verhoging van de MRB per 1 januari 2011 is stopgezet in afwachting van een definitief besluit over de kilometerheffing.

• Bespaar overdrachtsbelasting bij doorverkoop bestaande woning Voor woningen die in 2011 worden gekocht en die binnen twaalf maanden voor de tweede keer van eigenaar wisselen, is bij de tweede aankoop alleen overdrachtsbelasting verschuldigd over het verschil tussen de nieuwe en de oude koopsom. Deze maatregel ziet alleen op het jaar 2011 en geldt dus niet in de situatie waarin de woning wordt doorverkocht aan een ander binnen zes maanden na de vorige verkrijging, gelegen voor 1 januari 2011 respectievelijk na 31 december 2011. TIP! Mogelijk bent u goedkoper uit als u wacht met het kopen van een andere woning tot in 2011! Vraag uw makelaar of notaris of de woning binnen twaalf maanden voor de tweede keer van eigenaar wisselt.

Schaf een ‘groene’ auto aan Vanaf 2010 geldt voor personenauto’s met een lage CO2-uitstoot een vrijstelling voor de heffing van de wegenbelasting (MRB) en de belasting van personenauto’s en motorrijwielen (BPM). De overheid handhaaft voor volgend jaar de beide vrijstellingen en de 14% bijtelling voor het privégebruik van de auto van de zaak. TIP! In 2011 is het opnieuw voordelig om een groene auto aan te schaffen. Op 1 januari 2010 is gestart met de stapsgewijze ombouw van de BPM van cataloguswaarde naar CO2-uitstoot voor personenauto’s. Vanaf 2013 wordt uitsluitend nog geheven op basis van CO2. In 2011 gaat de ombouw van de BPM-grondslag gewoon door. Ook de tijdelijke BPM-korting (bonus) voor auto’s met een CO2-uitstoot van maximaal 120 gram per kilometer voor zowel

•

Gebruik aftrek geen of geringe eigenwoningschuld Op 1 januari 2005 is de aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld ingevoerd. De regeling houdt in dat mensen zonder of met een lage eigenwoningschuld per saldo geen inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen betalen over hun inkomen uit eigen woning. Binnen de huidige regeling kunt u onder voorwaarden in 2010 door middel van

30-11-10 15:59

eindejaarstips

vooruit- of achterafbetaling (elk maximaal zes maanden) van uw eigenwoningrente in aanmerking komen voor deze aftrekpost. Om oneigenlijk gebruik van deze regeling door belastingplichtigen te stoppen, is in het Belastingplan 2011 voorgesteld deze te wijzigen. Let op als u een renteloze of laagrentende personeelslening voor uw eigen woning heeft. Door de nihilwaardering in de loonbelasting zou u onbedoeld eerder in aanmerking komen voor de aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld. Daar wordt nu een stokje voor gestoken. VOORBEELD Het eigenwoningforfait bedraagt ¤ 3.000. De jaarlijkse rente bedraagt ¤ 5.000. De rente over de eerste zes maanden van het jaar 2011 (¤ 2.500) wordt vooruitbetaald op 31 december 2010, de rente over de tweede zes maanden van 2011 (¤ 2.500) wordt achteraf betaald op 1 januari 2012. In 2011 ontstaat in dat geval een recht op aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld van ¤ 3.000. Na inwerkingtreding van de voorgestelde wijziging, wordt zowel de in 2010 vooruitbetaalde rente als de in 2012 achterafbetaalde rente in aanmerking genomen in 2011. Daarmee zijn de aftrekbare kosten (¤ 5.000) in 2011 groter dan het eigenwoningforfait (¤ 3.000) en resteert geen aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld. TIP! Directeuren-grootaandeelhouders die van plan zijn een eigen woning – zijnde hun hoofdverblijf – te kopen, hebben nu (nog) de mogelijkheid om een personeelslening met een nihilrente met hun eigen bv af te spreken. Deze mogelijkheid verdwijnt waarschijnlijk per 1 januari 2011.

•

Controleer op lagere WOZwaarde in 2011 Elke gemeente geeft normaliter binnen acht weken na 1 januari 2011 de WOZ-beschikking 2011 naar de waardepeildatum 1 januari 2010 af. De WOZ-beschikking wordt meestal opgenomen in de aanslag onroerende zaakbelasting. Als de woning volgens u te hoog gewaardeerd is, kunt u tegen de WOZbeschikking in bezwaar gaan. De gemeente moet uw bezwaarschrift binnen zes weken na dagtekening van de beschikking hebben ontvangen. Laat u de bezwaartermijn onverhoopt verstrijken, dan kunt u niet meer in beroep gaan bij de rechter. Vanaf 22 oktober 2010 is de bezwaarprocedure versoepeld: het verschil tussen de vastgestelde waarde en de door u voorgestane waarde hoeft niet meer aan een minimum te voldoen. U kunt dus altijd bezwaar maken tegen een te hoge WOZ-waarde.

VOORBEELD Op 1 januari 2010 leent u aan uw kind een bedrag van ¤ 150.000 uit tegen een rente van 3%. De lening is direct opeisbaar. Het fictieve rentebedrag bedraagt ¤ 9.000 (6% x ¤ 150.000), terwijl het overeengekomen rentebedrag ¤ 4.500 (3% x ¤ 150.000) bedraagt. Vóór 1 maart 2011 moet uw kind aangifte schenkbelasting doen over een schenking van ¤ 4.500 (¤ 9.000 - ¤ 4.500), ervan uitgaande dat de jaarlijkse vrijstelling van ¤ 5.000 reeds is benut. LET OP!

TIP! Maak bezwaar tegen een volgens u te hoge WOZ-waarde, ook al gaat het om een kleine waardevermindering. Maar let wel: op het moment dat u bezwaar maakt, mag de WOZbeschikking nog niet definitief vaststaan.

TIP! Door de economische en financiële crisis dalen de verkoopprijzen van woningen. Dergelijke dalingen zullen normaliter ook tot uitdrukking moeten komen in de WOZ-waarde op de peildatum 1 januari 2010. Controleer dus uw WOZ-beschikking 2011.

I l b p V v d b u d n v d

I e h g v u c

V m v •

De WOZ-waarde wordt vanaf dit jaar ook gebruikt voor de schenken erfbelasting. Er is geen overgangsrecht voor direct opeisbare leningen die al vóór 1 januari 2010 zijn aangegaan.

• •

•

TIP! Wilt u een jaarlijkse schenking van de (niet bedongen) rente voorkomen, dan kunt u de rente aanpassen dan wel de lening aflossen.

D t v v

•

Heeft u aan uw kind(eren) een renteloze of laagrentende direct opeisbare lening verstrekt?

Schenk belastingvrij voor eigen woning of studie van kind

H n

In 2010 mag u uw kind tot een bedrag van ¤ 5.000 belastingvrij schenken. Is uw kind (of diens partner) ouder dan 18 maar jonger dan 35 jaar, dan mag u hem of haar in plaats daarvan ook eenmalig tot ¤ 26.000 belastingvrij schenken. U moet bij gebruik van deze eenmalige vrijstelling altijd aangifte doen. Volgens goedkeurend beleid is de eenmalige vrijstelling ook van toepassing als uw kind de 35-jarige leeftijd al is gepasseerd, maar diens

H t m d s w e t t b

Het verstrekken van een renteloze of laagrentende direct opeisbare lening aan uw kind(eren) leidt vanaf 1 januari 2010 tot een schenking van de (niet bedongen) rente. Bij dergelijke leningen tussen natuurlijke personen wordt een schenking van een vruchtgebruik van de uitgeleende geldsom aangenomen. U berekent dit vruchtgebruik van dag tot dag en u wordt geacht het totale

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 54

bedrag te hebben geschonken op de laatste dag van het kalenderjaar dan wel – als dat eerder is – op de overlijdensdag van uw kind. Uw kind moet schenkbelasting betalen over het verschil van 6% en de bedongen rente.

30-11-10 15:59

e w t

n e t x . e n e s

t e

n f n j s -

eindejaarstips

partner nog niet. In 2010 heeft u als ouders tevens de mogelijkheid om uw kind tussen de 18 en 35 jaar belastingvrij maximaal ¤ 50.000 (¤ 26.000 plus extra verhoging ¤ 24.000) te schenken. Voorwaarde is dat uw kind dat bedrag gebruikt voor de aankoop van een eigen woning of voor de betaling van kosten voor een dure studie of beroepsopleiding. Onder de term duur moet u verstaan kosten die aanzienlijk hoger zijn dan gebruikelijk. Van die schenking moet een notariële akte worden opgemaakt. Opname van de schenking in de akte van levering van de woning volstaat ook. In het geval dat uw kind al vóór 1 januari 2010 een beroep heeft gedaan op de eenmalig verhoogde vrijstelling van ¤ 22.760 (2009), dan geldt als tijdelijke regeling een eenmalige extra vrijstelling van ¤ 24.000 op voorwaarde dat uw kind de schenking gebruikt voor de financiering van een eigen woning. Vooruitlopend op een wetswijziging keurt de minister van Financiën goed de eenmalig extra verhoogde vrijstelling ook te laten gelden voor: • de verwerving van een eigen woning die nog tijdelijk leegstaat bij aankoop en aanbouw; • de aflossing van de eigenwoningschuld; • het onderhoud en verbetering van de eigen woning van uw kind; • de afkoop van een recht van erfpacht, opstal of beklemming. Dit betekent dat u met terugwerkende kracht tot en met 1 januari 2010 de eenmalig extra verhoogde vrijstelling kunt benutten voor een van de vier genoemde mogelijkheden.

vrij ten gunste van het fiscale resultaat. Binnen deze termijn moet de ondernemer of de directie van de bv altijd een herinvesteringsvoornemen hebben. Bij een bv moet de directie jaarlijks aan het einde van het boekjaar in een schriftelijk besluit vastleggen dat er nog een herinvesteringsvoornemen bestaat. TIP! Ga na of er vóór het einde van het boekjaar nog een herinvesteringsvoornemen aanwezig is en leg dit als directie(lid) van de bv vast in een schriftelijk besluit. Dreigt u uit de termijn van drie jaar te raken en kunt u aannemelijk maken dat dit veroorzaakt wordt door omstandigheden buiten uw wil (denk bijvoorbeeld aan een bank die dwarsligt bij de financiering of de gemeente die dwarsligt bij de afgifte van een bouwvergunning), leg dit dan goed vast, ook in directieverslagen. U kunt dan de termijn op verzoek oprekken.

• Verlenging regeling versnelde afschrijving De tijdelijke regeling voor versnelde (willekeurige) afschrijving op investeringen in bedrijfsmiddelen, wordt opnieuw met een jaar verlengd. Dit betekent dat u ook de investeringen die u in 2011 gaat doen in twee jaar kunt afschrijven. In het investeringsjaar mag maximaal 50% worden afgeschreven en het restant (tot de restwaarde) in één of meer volgende jaren.

Herinvesteringsreservetermijn niet verlopen

Deze stimuleringsmaatregel bestaat al enkele jaren. Om de liquiditeits- en financieringspositie van bedrijven die voor vervangings- of uitbreidingsinvesteringen staan te verbeteren, heeft het kabinet voor 2009 een tijdelijke willekeurige afschrijving ingevoerd voor investeringen in het belang van de bevordering van de economische ontwikkeling.

Heeft uw onderneming of uw bv een herinvesteringsreserve gevormd doordat een bedrijfsmiddel de afgelopen drie jaren voor meer dan de boekwaarde is verkocht? Op deze wijze stelt u belastingheffing over de boekwinst uit, waardoor uw liquiditeitspositie verbetert. Zorg ervoor dat uw onderneming of bv de herinvesteringsreserve tijdig benut voor nieuwe investeringen. Doet uw onderneming of bv dit niet binnen drie jaar, dan valt de reserve verplicht

2009 Heeft u investeringen gedaan in 2009, dan kunt u deze in twee jaar of meer afschrijven onder de voorwaarde dat u in het investeringsjaar niet meer dan 50% afschrijft en de jaren erna de rest. De tweede voorwaarde is dat het bedrijfsmiddel vóór 1 januari 2012 in gebruik moet zijn genomen. Door versneld af te schrijven, kunt u de belastbare winst in 2011

•

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 55

en 2012 verlagen en hoeft u daardoor minder belasting te betalen. Op deze manier kunt u dus belastingbetaling uitstellen naar toekomstige jaren! 2010 Heeft u in 2010 geïnvesteerd of gaat u dit nog doen, dan kunt u afschrijven onder dezelfde voorwaarden met het verschil dat het bedrijfsmiddel vóór 1 januari 2013 in gebruik moet worden genomen. 2011 In 2011 blijft de regeling onder dezelfde voorwaarden bestaan. U moet het bedrijfsmiddel wel vóór 1 januari 2014 in gebruik nemen.

TIP! Ga na of versnelde afschrijving voor uw onderneming gunstig is. Controleer of uitstel van belastingbetaling zinvol is, omdat verdeling van de gewone afschrijving over meerdere jaren kan leiden tot een voordeel in verband met de progressieve belastingtarieven die van jaar tot jaar kunnen verschillen. Bij een lagere fiscale winst kan een IB-ondernemer ook minder aan de fiscale oudedagsreserve toevoegen, maar is het bedrag van de zelfstandigenaftrek weer hoger.

•

Overstappen op werkkostenregeling in 2011 of toch nog uitstellen Een werknemer kan de arbeidskosten in de inkomstenbelasting niet aftrekken, maar de werkgever mag in de loonbelasting wel belastingvrije vergoedingen of verstrekkingen toekennen. Op 1 januari 2011 vervangt de nieuwe werkkostenregeling (verder: WKR) het huidige stelsel.

30-11-10 15:59

bn n r-

at ft eus ze w

rw nnt n no

e kbij de,

6 6eindejaarstips eindejaarstips

eindejaarstips

René RenéNaus: Naus: Altijd Altijd plan planB, B,CCén énDDklaar klaar hebben hebben loonsom voor deeltijdwerknemers lager is. 1. Intermediaire kosten.

deze auto zowel zakelijk als privé (op kalenderjaarbasis meer dan vijfhonderd privékilo2. Gerichte vrijstellingen. meters). Voor de terbeschikkingstelling van 3. Verstrekkingen die op nihil mogen wor• René RenéNaus Naus(51) (51)isiseen eenValkenburgse Valkenburgsehorecaman horecamanininhart hartenennieren. nieren.Maar Maar de duurdere auto moet uw werknemer, naast den gewaardeerd. ook ookeen eenondernemer ondernemerpur pursang sangdie diedenkt denktininkansen kansenenenmogelijkheden. mogelijkheden. de eigen bijdrage voor het privégebruik, een 4. Overige vergoedingen en verstrekkingen. Na Nahet hetsuccesvol succesvolopbouwen opbouwenvan vandedezaak zaakGaudi Gaudiaan aanhet hetGrendelplein, Grendelplein, extra eigen bijdrage betalen. Volgens jurisDaarna stelt u het 1,4%-budget (ofwel 1,4% neemt neemthijhijininoktober oktober2008 2008het hetooit ooitvermaarde vermaardehotel-restaurant hotel-restaurantJuliana Juliana prudentie van de Hoge Raad moet de eigen van de totale fiscale loonsom exclusief eindover. over.Naus: Naus:“Al “Alenkele enkelekeren kerenheb hebikikeesn eesnzaak zaakvanaf vanafdedegrond grondafafaan aan bijdrage voor de duurdere auto dan worden heffingsbestanddelen (kolom 14 loonstaat)) weer weeropgebouwd, opgebouwd,die dieuitdaging uitdaginglag lagererook ookbijbijJuliana.” Juliana.” gesplitst in een deel dat ziet op de privéritvast. De resultante daarvan is het bedrag ten en een deel dat ziet op de zakelijke ritten. waaruit u onbelast mag vergoeden, verstrekNaus Nauslaat laatzich zichbijstaan bijstaandoor doorPeter-Paul Peter-PaulVerreussel Verreusselvan vanBaat. Baat.Samen Samen Alleen de eigen bijdrage voor privéritten kan ken of ter beschikking stellen. Het meerdere is hebben hebbenzezeeen eenondernemingsplan ondernemingsplangemaakt. gemaakt.Belangrijk Belangrijknovum novuminindat dat in mindering worden gebracht op de bijtelling belast tegen een eindheffing van 80%. plan planvoor voorJuliana Julianaisisdedesamenwerking samenwerkingmet methet hetacademisch academischziekenhuis ziekenhuis privégebruik auto. Maastricht Maastricht(AZM). (AZM).Het Hetziekenhuis ziekenhuisgaat gaatinineen eenvleugel vleugelvan vanhet hetgebouw gebouw Het 1,4%-budget vergelijkt u met het huidige nierpatiënten nierpatiëntendialiseren. dialiseren.Naus’ Naus’keukenbrigade keukenbrigadeverzorgt verzorgt behalve behalvevoor voordedeover nieuwe Beschik tijdig TIP! totaalbedrag aan onbelaste vergoedingen, eigen eigengasten gastendedecatering cateringvoor voordedenierpatiënten. nierpatiënten.Naus: Naus: “Het “Hetwas wasspanspan‘Verklaring geen privégebruik Het is in fiscaal opzicht gunstiger om met verstrekkingen en terbeschikkingstellingen. Naushad haddedeafgelopen afgelopenjaren jarennauwer nauwercontact contactmet metVerreussel. Verreussel.“We “Wehebhebnend nendhoe hoedat datzou zougaan. gaan.De Depraktijk praktijklaat laatzien ziendat datdie die twee tweefuncties functiesinin Naus auto’ uw werknemer overeen te komen dat hij een Als het budget kleiner is dan dit totaalbedrag, bende deplannen plannen meer daneens eensmoeten moetenbijstellen bijstellenenenmoeten moetenknokken knokken Juliana Julianaprima primatetecombineren combinerenzijn.” zijn.” Uw werknemer heeft ben een auto van demeer zaakdan hogere eigen bijdrage voor het daadwerkelijke vergelijkt u het eindheffingsbedrag onder de om omdedefinanciering financiering steeds steedsrond rondtetekrijgen. krijgen.Daar Daarisisveel veelenergie energieiningaan gaan waarmee hij op kalenderjaarbasis maximaal privégebruik van de auto van de zaak betaalt WKR en de huidige regeling. Afhankelijk van zitten, zitten, maar het hetisisgelukt. gelukt.Peter-Paul Peter-Paulheeft heeftme medaarbij daarbijgoed goedonderonderWaar Waarzowel zowelNaus Nausals alsPeter PeterPaul PaulVerreussel Verreusselgeen geenrekening rekening mee meehebben hebben rijdt. 500 privékilometers In maar uw bedrijfsadin plaats van een extra eigen bijdrage voor de deze totale vergelijking gaat u na of de oversteund.” steund.” gehouden gehoudenininhet hetbusinessplan businessplanisishet hetuitbreken uitbrekenvan vande dekredietcrisis, kredietcrisis, zozo u een ministratie bewaart kopie van de ‘Verterbeschikkingstelling van een duurdere auto. stap op 1 januari 2011 naar de nieuwe WKR ongeveer ongeveerop ophet hetmoment momentdat datNaus Nausdedesleutels sleutelskrijgt. krijgt.klaring Naus: Naus:“De “De horeca horeca geen privégebruik auto’. Met deze gunstiger is voor uw bedrijf. Als de WKR Naus onderneemt onderneemt intussen verder. Plan PlanB,B,CCenenD.D.Vertaald Vertaaldbetekent betekentdat dat draait draaitdertig dertigtot totveertig veertigprocent procentminder minderininzijn zijnalgemeenheid. algemeenheid. BijBijmij mij verklaring hoeft u geenNaus privégebruik autointussen bij onvoordelig uitpakt, kunt u van 2011 tot en met •verder. dat dat hijhijinzet inzetop opdede promotie promotievan vanJuliana Julianaals alstrouwlocatie. trouwlocatie.Juliana Julianaheeft heeft was wasdat datdus dusbeginnen beginnenvan vandertig dertigtot totveertig veertigprocent procenthet onder onder nul.” nul.” loon tellen vanaf het eerstvolgende loon2013 elk jaar opnieuw kiezen voor de huidige alleste tebieden bieden op ophet hetgebied gebiedvan van– –meerdaagse meerdaagse- -vergader-arrangevergader-arrangeDe Deondernemer ondernemerblijft blijftoptimistisch. optimistisch.“Kijk, “Kijk,we wezijn zijnerernog nog steeds. steeds. IkIkhoud houd tijdvak waarover u het alles loon moet berekenen. regeling. Pas vanaf 2014 bent u verplicht de menten, menten, waarbij waarbij natuurlijk ook ookgegeten gegetenenenovernacht overnachtkan kanworden. worden.Naus Naus altijd altijdrekening rekeningmet metplan planB,B,CCenenD.D.Dat Datheb hebikikininhet hetWanneer verleden verledenaan geleerd. geleerd. uw werknemer een anderenatuurlijk auto WKR toe te passen. Als startende werkgever isisnunuook iningesprek gesprek met mettwee tweeonderneemsters onderneemstersdie dieonderzoeken onderzoekenofofzeze Nooit Nooitwedden weddenop opéén éénpaard. paard.Wat Wattegenviel tegenvielwas washet hetaantal aantal toeristen toeristen dat van de zaak terdat beschikking isook gesteld, moet kiest u bij de aanvang van uw inhoudingsininJuliana Juliana botox-behandelingenkunnen kunnengaan gaanuitvoeren. uitvoeren.“Dit “Ditgebouw gebouw zich zichhier hierliet lietdialiseren dialiserenenenbleef bleefovernachten. overnachten.De Degewone gewone overnachtinovernachtinhij voor deze nieuwe auto ook eenbotox-behandelingen ‘Verklaring plicht. heeft heeft zoveel zoveelmogelijkheden!” mogelijkheden!” gen genliepen liependaarentegen daarentegenbeter beterdan danverwacht.” verwacht.” geen privégebruik auto’ overhandigen. De ‘Verklaring geen privégebruik auto’ voor de LET OP! oude auto geldt namelijk niet voor de nieuwe Kiest u in 2011 voor de WKR, dan blijven de auto. Zorg ervoor dat u tijdig beschikt over een afspraken met de Belastingdienst over vernieuwe ‘Verklaring geen privégebruik auto’. goedingen en verstrekkingen gehandhaafd die gerichte vrijstellingen zijn. Alle andere afspraken met de fiscus die zijn gemaakt op basis Voorkom bijtelling privégebruik TIP! DeWKR WKRgeldt geldtalleen alleenvoor voorwerknemers werknemersmet met Overstappen van de ziet wetenvaste regelgeving tot en met 2010 De De De WKR WKR zietopop vaste enenincidentele incidentele kostenkostenOverstappen bij gebruik van ofofuitstellen auto uitstellen van de zaak Ga na of het voor u als werknemer zinvol is loonuit uittegenwoordige tegenwoordigedienstbetrekking. dienstbetrekking. komen te vervallen per 1 januariWerkkosten 2011. U kunt loon vergoedingen enenverstrekkingen. vergoedingen verstrekkingen. Werkkosten InInvoor individuele individuele andere arbeidsovereenkomsten, arbeidsovereenkomsten, dienstbetrekking perperom geregistreerd te staan als houder van de dekosten bestaande afspraken wel weer gebruiken zijn maakt ininhet zijn kostendie diede dewerknemer werknemer maakt het soneelsreglementen soneelsreglementen ofcao’s cao’sheeft heeft u umet metwerkuw uw Stelt u een auto terof beschikking aan uw ‘Verklaring geen privégebruik auto’. Feit is dat als uvan in 2012 of 2013 niet kiestHiertoe voor debehoWKR. LET LETOP! OP! kader kader van zijn zijndienstbetrekking. dienstbetrekking. Hiertoe behopersoneel personeel afspraken afspraken gemaakt gemaakt over over vergoedinvergoedinnemer en gebruikt hij deze ook voor een er een verscherpt toezicht van de fiscus is als holdingstructurenofofeen eensamenhangende samenhangende gen ren renniet niethet hetprivégebruik privégebruikvan vandedeauto autovan vandede BijBijholdingstructuren gen enenverstrekkingen. verstrekkingen. Deze Deze afspraken afspraken kunt kunt andere dienstbetrekking? Dan telt het laatste uw werknemer over zo’n verklaring beschikt. groepinhoudingsplichtigen inhoudingsplichtigenheeft heeftelke elkeinhouinhou- u ugebruik Wanneer u, naast kosten die in 2011boetes gerichte zaak, het van zaak, hetgenot genot vande dedienstwoning, dienstwoning, boetes groep arbeidsrechtelijk arbeidsrechtelijk niet nietzomaar zomaar ongedaan ongedaan als privégebruik. Dat is alleen anders dingsplichtigeeen eeneigen eigenbudget. budget. vrijstellingen worden, veel andere kosten aan dingsplichtige enen vergoedingen enenverstrekkingen ter vergoedingen verstrekkingen terzake zake maken. maken. Maarnaar naar aanleiding aanleiding vande deaanaanals deMaar andere werkgever de van auto mede ter • uw(strafrechtelijke werknemers vergoedt, dan is decriminele WKR welvan gevolgen van) van (strafrechtelijke gevolgen van) criminele staande staande invoering invoering vande deWKR WKR kan kanhet het wel zozo beschikking steltvan en ook de kosten diewel daarbij licht minder gunstig. Bij– bedrijven met sobere activiteiten. Deze blijven – –tot het activiteiten. Deze blijven –net netals alsnunu tot het •• zijn zijn dat datuvolledig udeze dezeafspraken afspraken wilt wiltaanpassen. aanpassen. horen voor zijn rekening neemt. In een Spreek met werknemer een secundaire arbeidsvoorwaarden is evenmin de WKR in loon behoren. Onder loon behoren. OnderdedeWKR WKRvallen vallen evenmin Om Om een eenjuiste juiste keuze keuzetewaren temaken, maken, kuntu ude devolvolrecente rechtszaak de kunt kosten niet volhogere eigen bijdrage voor het algemeen een uitkomst en bij zeer goede dede volgende posten: volgende posten: gende gende stappennemen. nemen. ledigstappen doorberekend. Daarom heeft de inspecprivégebruik af bij aanschaf arbeidsvoorwaarden niet. • • secundaire voordelen buiten voordelen buitendededienstbetrekking, dienstbetrekking, Allereerst Allereerst maaktu ueen eenlijst lijst van alle allehuidige huidige teur eenmaakt bijtelling voor hetvan privégebruik van duurdere auto van de zaak zoals zoalseen eenfruitmand fruitmandofofrouwkrans; rouwkrans; vergoedingen, vergoedingen, verstrekkingen verstrekkingen enenter terbeschikbeschikde auto van de zaak bij het inkomen geteld. U heeft als werkgever op verzoek van uw OP! • • LET intermediaire kosten; intermediaire kosten; king kinggestelde gesteldegoederen goederenvoor vooruw uwpersoneel personeelbijbij werknemer aan hem een auto ter beschikking WKR is aanspraken, nadelig voor werkgevers • • Devrijgestelde uitkeringen enen vrijgestelde aanspraken, uitkeringen dezelfde dezelfde inhoudingsplichtige.Hiervoor HiervoorraadraadTIP! inhoudingsplichtige. gesteld uit een duurdere prijsklasse dan de met veel deeltijdwerknemers. De ververstrekkingen; verstrekkingen; pleegt pleegt u ude deloonloon-enenfinanciële financiëleauto administratie, administratie, Een ter beschikking gestelde van de zaak auto die past binnen het voor hem geldende en verstrekkingen voor vol• • goedingen verstrekkingen waarvoor verstrekkingen waarvoordedewerknemer werknemer dede arbeidsvoorwaarden, arbeidsvoorwaarden, cao caoenen dergelijke. dergelijke. die mede voor een andere dienstbetrekking leasebudget. Dit verzoek berust uitsluitend op tijdwerknemers zijnvan gelijk aan de die voor een minimaal eeneigen eigenbijdrage bijdrage van minimaal de(fac(facVervolgens Vervolgens deelt deeltuleidt ualaldeze deze posten ininininvier vier wordt gebruikt, tot posten een bijtelling voor privéoverwegingen. Uw werknemer rijdt met deeltijdwerknemers, terwijl de totale fiscale tuur)waarde tuur)waardebetaalt. betaalt. categorieën: categorieën: het privégebruik van de auto van de zaak. Bij

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 56

30-11-10 15:59

1.1 2.2 3.3

4.4 DD vav heh vav ww kek beb

HH tot vev AA vev WW ded sts gug ono 20 2 rer WW kik plp

LEL KiK afa gog geg kek vav kok ded ala

WW vrv uw u licl ses heh ses

LEL DD mm gog tit ded

eindejaarstips eindejaarstips7 7

non st n sn n tn. n g

et n n ke n lt de o.

t t s e w

wk-n t te nrs er o bij n -lcen j , ak g r or Bij

1. 1. Intermediaire Intermediairekosten. kosten. 2. 2. Gerichte Gerichtevrijstellingen. vrijstellingen. 3. 3. Verstrekkingen Verstrekkingendie dieop opnihil nihilmogen mogenworworden dengewaardeerd. gewaardeerd. 4. 4. Overige Overigevergoedingen vergoedingenenenverstrekkingen. verstrekkingen. Daarna Daarnastelt steltu uhet het1,4%-budget 1,4%-budget(ofwel (ofwel1,4% 1,4% van vandedetotale totalefiscale fiscaleloonsom loonsomexclusief exclusiefeindeindheffingsbestanddelen heffingsbestanddelen(kolom (kolom1414loonstaat)) loonstaat)) vast. vast.De Deresultante resultantedaarvan daarvanisishet hetbedrag bedrag waaruit waaruitu uonbelast onbelastmag magvergoeden, vergoeden,verstrekverstrekken kenofofter terbeschikking beschikkingstellen. stellen.Het Hetmeerdere meerdereisis belast belasttegen tegeneen eeneindheffing eindheffingvan van80%. 80%.

loonsom loonsomvoor voordeeltijdwerknemers deeltijdwerknemerslager lageris.is.

Het Het1,4%-budget 1,4%-budgetvergelijkt vergelijktu umet methet hethuidige huidige totaalbedrag totaalbedragaan aanonbelaste onbelastevergoedingen, vergoedingen, verstrekkingen verstrekkingenenenterbeschikkingstellingen. terbeschikkingstellingen. Als Alshet hetbudget budgetkleiner kleinerisisdan dandit dittotaalbedrag, totaalbedrag, vergelijkt vergelijktu uhet heteindheffingsbedrag eindheffingsbedragonder onderdede WKR WKRenendedehuidige huidigeregeling. regeling.Afhankelijk Afhankelijkvan van deze dezetotale totalevergelijking vergelijkinggaat gaatu unanaofofdedeoveroverstap stapop op1 januari 1 januari2011 2011naar naardedenieuwe nieuweWKR WKR gunstiger gunstigerisisvoor vooruw uwbedrijf. bedrijf.Als AlsdedeWKR WKR onvoordelig onvoordeliguitpakt, uitpakt,kunt kuntu uvan van2011 2011tot totenenmet met 2013 2013elk elkjaar jaaropnieuw opnieuwkiezen kiezenvoor voordedehuidige huidige regeling. regeling.Pas Pasvanaf vanaf2014 2014bent bentu uverplicht verplichtdede WKR WKRtoe toetetepassen. passen.Als Alsstartende startendewerkgever werkgever kiest kiestu ubijbijdedeaanvang aanvangvan vanuw uwinhoudingsinhoudingsplicht. plicht.

Beschik Beschiktijdig tijdigover overnieuwe nieuwe ‘Verklaring ‘Verklaringgeen geenprivégebruik privégebruik auto’ auto’

LET LETOP! OP! Kiest Kiestu uinin2011 2011voor voordedeWKR, WKR,dan danblijven blijvendede afspraken afsprakenmet metdedeBelastingdienst Belastingdienstover overververgoedingen goedingenenenverstrekkingen verstrekkingengehandhaafd gehandhaafddie die gerichte gerichtevrijstellingen vrijstellingenzijn. zijn.Alle Alleandere andereafspraafspraken kenmet metdedefiscus fiscusdie diezijn zijngemaakt gemaaktop opbasis basis van vandedewetwet-enenregelgeving regelgevingtot totenenmet met2010 2010 komen komentetevervallen vervallenper per1 januari 1 januari2011. 2011.UUkunt kunt dedebestaande bestaandeafspraken afsprakenwel welweer weergebruiken gebruiken als alsu uinin2012 2012ofof2013 2013niet nietkiest kiestvoor voordedeWKR. WKR. Wanneer Wanneeru,u,naast naastkosten kostendie dieinin2011 2011gerichte gerichte vrijstellingen vrijstellingenworden, worden,veel veelandere anderekosten kostenaan aan uw uwwerknemers werknemersvergoedt, vergoedt,dan danisisdedeWKR WKRwelwellicht lichtminder mindergunstig. gunstig.BijBijbedrijven bedrijvenmet metsobere sobere secundaire secundairearbeidsvoorwaarden arbeidsvoorwaardenisisdedeWKR WKRinin het hetalgemeen algemeeneen eenuitkomst uitkomstenenbijbijzeer zeergoede goede secundaire secundairearbeidsvoorwaarden arbeidsvoorwaardenniet. niet. LET LETOP! OP! De De WKR WKR isis nadelig nadelig voor voor werkgevers werkgevers met met veel veel deeltijdwerknemers. deeltijdwerknemers. De De ververgoedingen goedingen enen verstrekkingen verstrekkingen voor voor volvoltijdwerknemers tijdwerknemers zijn zijn gelijk gelijk aan aan die die voor voor deeltijdwerknemers, deeltijdwerknemers,terwijl terwijldedetotale totalefiscale fiscale

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 57

••

Uw Uwwerknemer werknemerheeft heefteen eenauto autovan vandedezaak zaak waarmee waarmeehijhijop opkalenderjaarbasis kalenderjaarbasismaximaal maximaal 500 500privékilometers privékilometersrijdt. rijdt.InInuw uwbedrijfsadbedrijfsadministratie ministratiebewaart bewaartu ueen eenkopie kopievan vandede‘Ver‘Verklaring klaringgeen geenprivégebruik privégebruikauto’. auto’.Met Metdeze deze verklaring verklaringhoeft hoeftu ugeen geenprivégebruik privégebruikauto autobijbij het hetloon loontellen tellenvanaf vanafhet heteerstvolgende eerstvolgendeloonloontijdvak tijdvakwaarover waaroveru uhet hetloon loonmoet moetberekenen. berekenen. Wanneer Wanneeraan aanuw uwwerknemer werknemereen eenandere andereauto auto van vandedezaak zaakter terbeschikking beschikkingisisgesteld, gesteld,moet moet hijhijvoor voordeze dezenieuwe nieuweauto autoook ookeen een‘Verklaring ‘Verklaring geen geenprivégebruik privégebruikauto’ auto’overhandigen. overhandigen.De De ‘Verklaring ‘Verklaringgeen geenprivégebruik privégebruikauto’ auto’voor voordede oude oudeauto autogeldt geldtnamelijk namelijkniet nietvoor voordedenieuwe nieuwe auto. auto.Zorg Zorgervoor ervoordat datu utijdig tijdigbeschikt beschiktover overeen een nieuwe nieuwe‘Verklaring ‘Verklaringgeen geenprivégebruik privégebruikauto’. auto’.

TIP! TIP! Ga Gananaofofhet hetvoor vooru uals alswerknemer werknemerzinvol zinvolisis om omgeregistreerd geregistreerdtetestaan staanals alshouder houdervan vandede ‘Verklaring ‘Verklaringgeen geenprivégebruik privégebruikauto’. auto’.Feit Feitisisdat dat erereen eenverscherpt verscherpttoezicht toezichtvan vandedefiscus fiscusisisals als uw uwwerknemer werknemerover overzo’n zo’nverklaring verklaringbeschikt. beschikt.

•• Spreek Spreekmet metwerknemer werknemereen een hogere hogereeigen eigenbijdrage bijdragevoor voor privégebruik privégebruikafafbij bijaanschaf aanschaf duurdere duurdereauto autovan vande dezaak zaak UUheeft heeftals alswerkgever werkgeverop opverzoek verzoekvan vanuw uw werknemer werknemeraan aanhem hemeen eenauto autoter terbeschikking beschikking gesteld gestelduit uiteen eenduurdere duurdereprijsklasse prijsklassedan dandede auto autodie diepast pastbinnen binnenhet hetvoor voorhem hemgeldende geldende leasebudget. leasebudget.Dit Ditverzoek verzoekberust berustuitsluitend uitsluitendopop privéoverwegingen. privéoverwegingen.Uw Uwwerknemer werknemerrijdt rijdtmet met

deze dezeauto autozowel zowelzakelijk zakelijkals alsprivé privé(op (opkalenkalenderjaarbasis derjaarbasismeer meerdan danvijfhonderd vijfhonderdprivékiloprivékilometers). meters).Voor Voordedeterbeschikkingstelling terbeschikkingstellingvan van dededuurdere duurdereauto automoet moetuw uwwerknemer, werknemer,naast naast dedeeigen eigenbijdrage bijdragevoor voorhet hetprivégebruik, privégebruik,een een extra extraeigen eigenbijdrage bijdragebetalen. betalen.Volgens Volgensjurisjurisprudentie prudentievan vandedeHoge HogeRaad Raadmoet moetdedeeigen eigen bijdrage bijdragevoor voordededuurdere duurdereauto autodan danworden worden gesplitst gesplitstinineen eendeel deeldat datziet zietop opdedeprivéritprivéritten teneneneen eendeel deeldat datziet zietopopdedezakelijke zakelijkeritten. ritten. Alleen Alleendedeeigen eigenbijdrage bijdragevoor voorprivéritten privérittenkan kan ininmindering minderingworden wordengebracht gebrachtopopdedebijtelling bijtelling privégebruik privégebruikauto. auto. TIP! TIP! Het Hetisisininfiscaal fiscaalopzicht opzichtgunstiger gunstigerom ommet met uw uwwerknemer werknemerovereen overeentetekomen komendat dathijhijeen een hogere hogereeigen eigenbijdrage bijdragevoor voorhet hetdaadwerkelijke daadwerkelijke privégebruik privégebruikvan vandedeauto autovan vandedezaak zaakbetaalt betaalt ininplaats plaatsvan vaneen eenextra extraeigen eigenbijdrage bijdragevoor voordede terbeschikkingstelling terbeschikkingstellingvan vaneen eenduurdere duurdereauto. auto.

••

Voorkom Voorkombijtelling bijtellingprivégebruik privégebruik bij bijgebruik gebruikvan vanauto autovan vande dezaak zaak voor voorandere anderedienstbetrekking dienstbetrekking Stelt Steltu ueen eenauto autoter terbeschikking beschikkingaan aanuw uwwerkwerknemer nemerenengebruikt gebruikthijhijdeze dezeook ookvoor vooreen een andere anderedienstbetrekking? dienstbetrekking?Dan Dantelt telthet hetlaatste laatste gebruik gebruikals alsprivégebruik. privégebruik.Dat Datisisalleen alleenanders anders als alsdedeandere anderewerkgever werkgeverdedeauto automede medeter ter beschikking beschikkingstelt steltenenook ookdedekosten kostendie diedaarbij daarbij horen horenvolledig volledigvoor voorzijn zijnrekening rekeningneemt. neemt.InIneen een recente recenterechtszaak rechtszaakwaren warendedekosten kostenniet nietvolvolledig ledigdoorberekend. doorberekend.Daarom Daaromheeft heeftdedeinspecinspecteur teureen eenbijtelling bijtellingvoor voorhet hetprivégebruik privégebruikvan van dedeauto autovan vandedezaak zaakbijbijhet hetinkomen inkomengeteld. geteld. TIP! TIP! Een Eenter terbeschikking beschikkinggestelde gesteldeauto autovan vandedezaak zaak die diemede medevoor vooreen eenandere anderedienstbetrekking dienstbetrekking wordt wordtgebruikt, gebruikt,leidt leidttot toteen eenbijtelling bijtellingvoor voor het hetprivégebruik privégebruikvan vandedeauto autovan vandedezaak. zaak.BijBij

30-11-10 15:59

eindejaarstips

de werknemer kan een bijtelling worden voorkomen indien de andere werkgever de kosten van het gebruik van de auto ten behoeve van de voor hem verrichte werkzaamheden volledig voor zijn rekening neemt.

• Verlies financieringsvoordeel bij bouw van nieuwe woning in 2011 Stel u koopt als btw-ondernemer een onroerende zaak die u volledig aan uw ondernemingsvermogen toerekent en als woon-werkpand gaat gebruiken. De verschuldigde btw in het jaar van aankoop is volledig aftrekbaar. Vervolgens wordt het privégebruik van dit pand belast. Kortom, de afgetrokken btw over het privégebruik moet u binnen een periode van tien jaar terugbetalen, waarbij jaarlijks wordt gekeken naar de omvang van het privégebruik. Dat is een rente- en financieringsvoordeel. Vanaf 2011 zal de btw die aan het privégebruik kan worden toegerekend niet langer aftrekbaar zijn. Daar staat tegenover dat in de toekomst geen btw meer wordt geheven over het privégebruik. De btw over de aanschaffings-, onderhouds- en renovatiekosten kan daarom slechts aftrekbaar zijn naar evenredigheid van het zakelijk gebruik van de onroerende zaak. De aftrek corrigeert u bij een wijziging in het zakelijk en privégebruik gedurende een periode van tien jaar. Herziening van de aftrek vindt alleen plaats bij de ingebruikneming en aan het einde van het desbetreffende kalender- of boekjaar. Vervolgens wordt aan het

einde van dat jaar de aftrek eventueel herzien op basis van de verhouding tussen privé en zakelijk tijdens dat jaar. De aldus afgetrokken btw wordt in latere jaren niet meer herzien. TIP! In het wetsvoorstel is overgangsrecht opgenomen voor onroerende zaken die nog in aanbouw zijn en op of na 1 januari 2011 in gebruik worden genomen. Dit houdt in dat de huidige regeling blijft gelden voor nog in aanbouw zijnde onroerende zaken die worden opgeleverd na 1 januari 2011 en waarvoor reeds één of meer betalingen zijn gedaan op termijnnota’s en waarbij is gekozen om het pand tot het btwondernemingsvermogen te rekenen.

Levert u diensten of goederen aan ondernemers binnen de Europese Unie? Dan bent u verplicht het btw-nummer van uw afnemer te controleren voordat u opgaaf intracommunautaire prestaties (ICP-opgaaf) bij de Belastingdienst doet. Welke mogelijkheden heeft u om het btw-nummer van uw afnemer te controleren? •

•

Controleer nu online het BTWnummer van uw EU-afnemers Voordat u opgaaf intracommunautaire prestaties doet bij de Belastingdienst dient u het btw-nummer van uw afnemer te controleren. De juistheid van dit nummer kunt u nu ook online controleren.

U kunt het btw-nummer van uw afnemer controleren via de belastingtelefoon 0800-0543. Echter, controle via de belastingtelefoon is beperkt tot slechts vijf nummers tegelijk. U kunt ook een brief te sturen aan de Belastingdienst als u meer nummers wilt laten controleren. U kunt uw brief met daarin de btw-nummers en de bijbehorende volledige bedrijfsnamen sturen naar: Belastingdienst/Central Liaison Office Antwoordnummer 469 7600 VB ALMELO Naast bovengenoemde mogelijkheden kunt u nu via BTW-nummer-controle.nl grote aantallen btw-nummers in één keer controleren.

LET OP! Sinds 1 januari 2010 ontvangt u geen uitnodiging meer van de Belastingdienst en dient u dus zelf in de gaten te houden wanneer u de ICP-opgaaf moet doen. Controleer dus tijdig de BTW-nummers van uw afnemers!

Deze ZUID bijlage werd u mogelijk gemaakt door Baat accountants en fiscalisten. Voor meer informatie: www.baat.nl

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 58

30-11-10 15:59

CoLuMn | ZUID | December | 59

u r e n r

e s

n nl r

u e g

Mr. Charles Lückers

e grote nachtmerrie van menig ondernemer en particulier: je hebt een probleem waar je niet zelf uitkomt en mee naar een advocaat stapt. Die gaat dan met het verhaal “aan de haal”: in onbegrijpelijk dure taal en in gecompliceerde procedures. Het conflict lijkt alleen maar uit te dijen, evenals de kosten. Wiens schuld is dat nu eigenlijk? In ieder geval ook van dat soort advocaten. Als klant moet je je echter afvragen of je daar niet zelf ook schuldig aan bent. Het scenario is welhaast klassiek te noemen: men voelt zich ergens gepakt of in ieder geval onterecht behandeld en stapt kwaad bij een advocaat binnen. Het is dan een warm bad als die advocaat helemaal in die emotie meegaat en aangeeft “die boeven aan de andere kant weleens aan te pakken”. Het gaat direct over kort gedingen, beslagleggingen en andere processuele knuppels. De klant stapt dan met een goed gevoel naar buiten na dat eerste gesprek: “die advocaat pakt het in ieder geval eens goed voor mij aan en we zullen die boeven weleens wat laten merken”. De wederpartij wordt hard aangepakt en vervalt in de logische reactie: even hard terugslaan. Vanaf dat moment is in ieder geval elke relatie met de wederpartij voor

Vrachtwagens, advocaten en Ferrari’s: duur en gevaarlijk!? de rest van het leven kapot en is het spel goed op de wagen, welke er met racesnelheid vandoor gaat: recht op de eerste blinde bocht aan. Het is wel je eigen keuze om voor zo’n advocaat te kiezen en hem wild om zich heen te laten slaan. “Actie is reactie” en meestal nog heftiger. Vervolgens zijn er opeens twee partijen en twee advocaten, plus nog rechters en is niets meer beheersbaar, ook niet voor de eigen advocaat. Kan het ook anders? Ja! Het geeft weliswaar een minder goed gevoel bij het eerste gesprek, maar als de advocaat serieus te werk gaat (en doen de meesten), dan gaat hij niet helemaal mee in het gevoel van de klant, maar analyseert hij eerst alle feiten: de zwakke punten nog eerder dan de sterke. Onderschatting van de wederpartij is een dodelijke fout. Ook moet niet op de persoon gespeeld worden, maar op de bal. Hoe harder je de tegenstander trapt, des te harder is de elleboogstoot die terugkomt. Kortom: agressie loont niet en beoordeel de advocaat daarop in het allereerste gesprek, daarna is het te laat! In het verlengde daarvan liggen de advocaten die met uw zaak direct naar de krant rennen en daarin de tegenpartij zwart maken, zelfs als de zaak ook

negatief is voor u. Advocaten die dat doen hebben echt niet uw belang voor ogen, maar slechts hun eigen publiciteit. Ook dan is het direct oorlog. Een andere valkuil zijn de advocaten die zeggen alles te kunnen. Het recht is te breed en ingewikkeld om op alle terreinen voldoende kennis en ervaring te hebben. Een advocaat die zegt alle onderdelen van het vak te beheersen is een vrachtwagen die meent een formule 1 race te kunnen winnen. Hij komt langzaam op gang, maakt veel uren (kosten!) en vliegt geheid uit de bocht. Men moet er wel opletten of de gekozen advocaat zich voldoende heeft gespecialiseerd. Heel klassiek geformuleerd zou dus de wijze les moeten zijn: “bezint eer ge begint”. Iets specifieker van deze tijd: bepaal van te voren of je voor een bepaalde zaak een vrachtwagen nodig hebt danwel een Ferrari en realiseer je, dat een chauffeur die direct met gierende banden optrekt, misschien wel spectaculair overkomt, maar dat de brokken voor u zijn en die zijn meestal duur. Mr. Charles Lückers Lückers bedrijfsAdvocaten / Advocasso Heerlen en Maastricht

Flexibel uw personeelszaken uitbesteden? Als organisatie krijgt u regelmatig te maken met vraagstukken op het gebied van personeelszaken, arbeidsrecht, ontslagrecht of sociaal zekerheidsrecht. Onze ervaring leert dat bij het vroegtijdig inschakelen van een P&O professional en/of arbeidsrechtjurist, langdurige procedures en dus ook kosten kunnen worden voorkomen bij bijvoorbeeld (dreigende) arbeidsconflicten, reorganisaties, ontslagzaken, faillissementen, ziekteverzuim, Arbo, CAO, bedingen e.d.

Neem vrijblijvend contact op met mr. i.o. Jean Lemmens via 06-46291201 of jean.lemmens@personeelsconsultancy.nl. Bezoek ook www.personeelsconsultancy.nl

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 59

30-11-10 15:59

60 | December | ZUID | RAPPoRT

de val van servatius Meer dan een jaar geleden begon het - 260.000 euro kostende - onderzoek naar het Campus-debacle van Servatius. Servatius heeft daarvoor het Instituut Financieel Onderzoek (IFO) ingehuurd, een private club van forensische accountants. Inmiddels circuleert al weken een conceptrapport. Het niet afbouwen van de Campus heeft Servatius een strop opgeleverd van 77 miljoen euro en de corporatie vleugellam gemaakt. De kernvraag wie uiteindelijk verantwoordelijk was voor deze strop, blijft helaas onbeantwoord.

el is de conclusie van het concept-rapport dat de inmiddels weggestuurde bestuurder Leks Verzijlbergh verwijtbaar heeft gehandeld. Maar wat het verwijtbare handelen dan precies is, is moeilijk te zeggen: de verwijtbare handelingen worden niet concreet benoemd. Wat duidelijk wordt, is dat Verzijlbergh alle ruimte kreeg en ook gebruikte. Het rapport maakt ook duidelijk dat de Raad van Toezicht jaar in, jaar uit instemde – soms achteraf - met het bestuur van Verzijlbergh. Het behalen van resultaten ging duidelijk boven procedures bij Servatius. Dat beleid was lange tijd zeer succesvol, Verzijlbergh was de held. Verzijlbergh kent elke alinea in het rapport bijna uit zijn hoofd. Hij is getergd. “Ik word in een sfeer van verdachtmakingen getrokken, maar de onderbouwing daarvoor ontbreekt volledig. Een huis vol verwijten, gebouwd op minder dan drijfzand.” Verzijlbergh heeft het rapport met zijn commentaar op internet gezet. “Kan de lezer zelf oordelen.” Waarna Verzijlbergh erop attendeert dat de onderzoeker Jaap ten Wolde en IFO enkele keren tuchtrechtelijk berispt zijn. De Raad van Toezicht wil niet ingaan op vragen van Zuid. Voorzitter Marijke Clerx: “Dat doen we pas als het rapport in zijn geheel klaar is. De Raad van Toezicht bespreekt het concept-rapport in december. Daarna voorzien we het nog

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 60

van onze conclusies. In januari komt het dan naar buiten.” Servatius is formeel opdrachtgever voor het onderzoek, feitelijk is het minister Eberhard van der Laan. De opdracht waarmee het Instituut Financieel

Door: Maurice Ubags Foto: Jean Pierre Geussens

gehandeld heeft als een goed bestuurder. Het IFO meldt zelf dat het geen onderzoek is naar de successen van Servatius. ‘Naar onze mening gaat hierbij een vergelijk op met onderzoeken naar aanleiding van een vliegtuigramp; daarbij wordt ook onderzocht wat de relevante aspecten zijn en worden bijvoorbeeld niet de 99 daaraan voorafgaande succesvolle vluchten geanalyseerd.’ Niet iedereen werkt mee.‘De accountant van Servatius heeft medewerking aan het onderzoek, daartoe verzocht door de bestuurder ad interim, geweigerd. Gezien de maatschappelijke positie van een woningcorporatie en de maatschappelijke relevantie van een onderzoek als het onderhavige betreuren wij deze weigering.’ Die accountant is Deloitte. Die heeft altijd goedkeurende verklaringen afgegeven over de gang van zaken bij Servatius. In totaal zijn 30 interviews gehouden’, schrijft het IFO.

Leks Verzijlbergh

Onderzoek najaar 2009 aan de slag gaat, behelst een onderzoek naar de kwaliteit van het uitgeoefende bestuur en toezicht en meer in het bijzonder of Verzijlbergh binnen zijn mandaat (wettelijke voorschriften, statuten, aanwijzingen Minister en dergelijke) gehandeld heeft en of hij

Het onderzoek had een tweeledig doel. Gezien de omvang van de verliezen op het campusproject en het feit dat Servatius een maatschappelijke instelling is waarbij sprake is van (gedeeltelijke) financiering door middel van publieke middelen, bestond en bestaat de behoefte om publiekelijk informatie te verstrekken en verantwoording af te leggen. Ook wordt bij Servatius met de mogelijkheid rekening gehouden dat er sprake zou kunnen zijn van laakbaar handelen waardoor

30-11-10 15:59

soCiETy | ZUID | December | 61

Impressie van de nooit gebouwde campus

het verhalen van schade opportuun zou kunnen zijn. Verzijlbergh is meteen duidelijk over de waarde van het onderzoek: “Dit doel kan hoe dan ook niet gehaald worden, gelet op de tussen mij en Servatius gesloten vaststellingsovereenkomst. We hebben over en weer niks meer van elkaar te vorderen. Als je het rapport leest maakt het IFO ook nergens duidelijk in welk dossier concreet schade is geleden en zo ja, in welke omvang. Bovendien wordt nergens ingegaan op de vraag of die vermeende schade mij aan te rekenen valt.” In het rapport komt deze schikking tussen Verzijlbergh en Servatius nog terug. ‘Deze vaststellingsovereenkomst is door de voorzitter van de Raad van Toezicht ondertekend. In de overeenkomst is de volgende ‘vrijwaringclausule’ opgenomen (Artikel 14 lid 3): “Behalve de nakoming van de onderhavige overeenkomst hebben partijen niets meer van elkaar te vorderen uit hoofde van de arbeidsovereenkomst c.q. de beëindiging daarvan noch anderszins en verlenen zij elkaar over en weer finale kwijting.” De huidige RvT laat thans de reikwijdte van dit deel van de overeenkomst beoordelen door een juridisch adviseur, zo blijkt uit het concept-rapport. ‘Wat er van deze stelling ook zij, het aangaan van een vaststellingsovereenkomst met de hiervoor genoemde clausule kan in

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 61

de gegeven omstandigheden naar onze mening als een laakbare handeling worden gekwalificeerd’, meldt de onderzoeker. Die dit overigens niet onderbouwt. Het IFO wil zelf ook niet op die vraag ingaan. “Welke tekortkomingen in het handelen van betrokkenen behoren als het ware bij het vak — en zijn onvermijdbaar c.q. niet verwijtbaar —en welke tekortkomingen leiden tot aansprakelijkheid? De aansprakelijkheidsvraag is een juridische vraag waarvan de beantwoording buiten onze opdracht ligt.” Voor de buitenwereld is het bijzonder jammer dat het onderzoek niet ingaat op het proces noch op het besluit de stekker definitief uit het Campus-project te trekken. Het onderzoek strekte zich uit over de periode 2005 tot juni 2009. Het in november 2009 genomen besluit om het campusproject te stoppen is geen onderwerp van onderzoek geweest. Verzijlbergh: “Juist in de periode tussen juni en half oktober is het besluit tot stopzetting ‘voorbereid’. Door deze periode buiten beschouwing te laten beantwoordt het onderzoek niet aan het door de Minister gestelde doel, namelijk een onderzoek naar bestuurdersaansprakelijkheid. In zo’n onderzoek dient de hele zittingsperiode, inclusief de redenen van opstappen van de Raad van Toezicht onderwerp van onderzoek te zijn.” Het IFO heeft voor een beoordeling

van de kwaliteit van het uitgeoefende bestuur en de effectiviteit van het toezicht uitgebreid de daadwerkelijk gevolgde regels en procedures beschreven en deze inventarisatie getoetst aan de, op dat moment geldende regels zoals procedurebeschrijvingen, reglementen, statuten, etc. Verzijlbergh: “Er wordt door het IFO geen melding gemaakt van de context. Die is echter wel degelijk van belang. Belangrijke aspecten als cultuur en de soft skills die appelleren aan de motivatie, loyaliteit, integriteit, inspiratie en normen en waarden van de betrokkenen worden niet meegenomen. Het is bekend dat cultuur en het gedrag binnen Raden van Toezicht net zo belangrijk zijn als het voldoen aan formele regels. Het IFO heeft ook geen enkel oog voor de organisatiecultuur. Binnen deze cultuur, die wordt geschraagd door de kernwaarden verbindend, stoutmoedig, ondernemend en prudent, gold primair de uitkomst van de besluitvorming en niet de procedure.” Het IFO gaat overigens marginaal wel op die context in: ‘Enkele betrokkenen hebben ons schriftelijk verzocht de hierna volgende context in ogenschouw te nemen. Een voormalige voorzitter van de Raad van Toezicht, de heer Van der Velde, heeft met betrekking tot de context het volgende verklaard: 1. “De druk op corporaties om maatschappelijk te presteren werd opgevoerd. Zware eisen werden gesteld door de landelijke politiek én plaatselijk

30-11-10 15:59

62 | December | ZUID | RAPPoRT

door de gemeente. Er was weinig stabiliteit in landelijk volkshuisvestelijk beleid en er vonden veel wisselingen plaats in de personele bezetting politiek en ambtelijk aan de top van VROM. In die sfeer zochten corporaties met de koepel Aedes zo goed als mogelijk een eigen weg. VROM wenste geen wegen te zoeken voor het op basis van vigerende weten regelgeving mogelijk maken van experimenten. 2. Er was geen sprake van een kredietcrisis. 3. Er was geen sprake van een krimpdiscussie. 5. Binnen deze context gaf de RVT voldoende ruimte, met toetsing, aan de bestuurder om de in de goedgekeurde beleidsplannen opgenomen doelstellingen waar te kunnen maken. 7. Het project Campus alsook de door U genoemde projecten waren tot mijn vertrek positief ingebed op basis van toen bekende financiële (meerjaren) positie van Servatius. Zoals ik reeds stelde in mijn verklaring kan ik de ontwikkelingen vanaf 1 januari 2008 (datum vertrek) niet beoordelen.” Ook andere leden van de Raad van

Toezicht schetsen een beeld als bovenstaand. Maar het IFO doet niets met deze informatie. Verzijlbergh: “De IFO-rapportage gaat immers in hoofdzaak alleen over de formele/procedurele kant van de besluitvorming. Nergens wordt een poging gewaagd om te duiden waarom genomen besluiten afweken van de formele procedures of pas achteraf werden geformaliseerd. Die verklaring is er wel degelijk: het volledig ontbreken van de lokale, maatschappelijke en volkshuisvestelijke context alsmede de ontwikkelingen binnen de sector zelf tussen 2000 en 2010. Het afgelopen decennium kan, voor wat betreft de positionering van het corporatiebestel en daarbinnen van de individuele corporatie, worden gekenschetst als één lange zoektocht naar de contouren van het maatschappelijk ondernemerschap. “Maatschappelijke ontwikkelingen, bestuurlijke veranderingen en de nieuwe positionering van maatschappelijke ondernemingen als woningcorporaties, leiden tot allerlei nieuwe paradoxen, dilemma’s en spanningen” (Inleiding bij het Jaarverslag 2000). Anders gezegd, deze zoektocht verliep dus niet geheel probleemloos.

Een smakelijke kerst

Markt 40 6461 ED Kerkrade T: 045 - 545 25 86

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 62

Servatius heeft dat door de jaren heen ook zelf aan den lijve ondervonden.” Resultaat boven procedures, dat gold ook voor de Campus. ‘Toen met de bouw van de Campus is gestart, waren enkele door de Raad van Toezicht gestelde voorwaarden niet ingevuld: a. huurcontract UM; b. erfpachtovereenkomst UM; c. aandelenparticipatie gemeente Maastricht en UM; d. opschortende voorwaarde bouwteam inzake garantiestelling. Hoewel niet expliciet in de notulen vermeld dat aan de voorwaarden diende te zijn voldaan vóórdat met de bouw van de Campus mocht worden gestart, hebben enkele leden van de RvT verklaard dat zij deze voorwaarden voorwaardelijk beschouwden voor de start van de bouw van de Campus’, meldt het IFO. Onder andere de heer Fekkers (vicevoorzitter) heeft hierover verklaard: ‘De finale besluitvorming over het Campus project vond plaats op 5 juli 2008. De stichtingskosten bedroegen toen € 165 miljoen, de aanvullende onrendabele top € 7 à 8 miljoen en er was een oplossing voor de exploitatie van de niet-woningen, een joint-venture met de gemeente en de universiteit. Daarnaast was er de voorwaarde van het VROM met betrekking tot het beperken van het eigen vermogen in het niet-woning gedeelte. Aan de voorwaarden moest zijn voldaan voordat begonnen kon worden met de bouw.’ Even later zegt Fekkers: ‘Het verloop van de vergadering was zeer hectisch. De RvT had een uiterst kritische houding. De bestuurder vond het maar allemaal onzin. De RvT heeft gepersisteerd in de voorwaarden gezien de omvang en risico’s van het Campusproject. Als dit niet duidelijk uit notulen blijkt dan had Leks Verzijlbergh dat ook kunnen afleiden uit het verloop van de discussie en de vergadering. De teneur aan het begin van de vergadering was duidelijk “De Campus gaat niet door, tenzij” en toen zijn we naar voorwaarden gaan zoeken.’ Verzijlbergh bestrijdt die lezing. “Er wordt door een aantal toezichthouders gesuggereerd dat eerst aan alle voorwaarden moest zijn voldaan, voordat met de bouw kon worden begonnen. lk heb steeds aangegeven dat een aantal zaken liep en gedurende het traject zou worden opgelost. Over de toetreding van de UM als aandeelhouder heb ik een brief overlegd, over de status van de huurcontracten en de erfpachtovereenkomst heb ik ook de Raad geïnformeerd. Het sprak

30-11-10 15:59

RAPPoRT | ZUID | December | 63

Verzeijlbergh bij de hekken van het terrein voor het AZM, waar de campus had moeten verrijzen.

voor zich dat al deze afspraken dienden te worden opgelost, daar werd ook aan gewerkt. Echter niet onder de conditie dat de start van de bouw daarop zou moeten wachten. Dat heb ik duidelijk gecommuniceerd met de Raad ….. en dit is ook door de Raad geaccepteerd.”

(€14,6 mln.). Verzijlbergh: “De sloopkosten van de sporthal zijn, voor zover ik mij herinner onder de rubriek grondkosten opgenomen. Wat betreft de rente, deze was correct in het stichtingskostenoverzicht opgenomen.”

Verzijlbergh: “Het IFO kan hier niet volstaan met haar reactie op mijn standpunt door alleen maar te stellen dat alle leden van de Raad van Toezicht ‘in de veronderstelling waren’ dat aan de voorwaarden van 5 juli 2008 diende te zijn voldaan, voordat met de bouw zou worden gestart. Is die veronderstelling dan juist, of niet? En waar is deze veronderstelling dan op gebaseerd? Kortom, wat is hier nu de beoordeling van het IFO zèlf? Deze ontbreekt.”

IFO-rapport: ‘Door de - aanzienlijke - rentekosten ten laste van de reguliere exploitatie van Servatius te verantwoorden wordt geen juist beeld verkregen van de (begrote) projectkosten; opgemerkt wordt dat deze wijze van begroten volgens de Controller bij alle projecten werd toegepast.’

Het IFO ziet meer missers in het Campus project. ‘ln het geaccordeerde stichtingskostenbudget van 164,5 miljoen euro blijken bepaalde kosten niet of niet volledig te zijn opgenomen. Onder meer de kosten voor de tijdelijke sporthal (€1,7 mln.), kosten organisatie Campus Maastricht (€ 3,4 mln.) en de rentekosten

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 63

Verzijlbergh: “En wat is hier nu het concrete verwijt aan mijn adres? Het verwijt richt zich hier kennelijk op de wijze van begroten binnen Servatius, daar waar het IFO tegelijkertijd zèlf vaststelt dat de door haar geconstateerde manier van begroten bij alle projecten binnen Servatius werd toegepast. Welke voor de bestuurder, mij dus, geldende regel en/of procedure (waaraan het IFO, blijkens haar verantwoording, zou toetsen) zou ik hier dan hebben geschonden?”

Ook acht andere projecten van Servatius laten volgen het IFO een beeld zien van rammelende besluitvorming. ‘De bestuurder heeft voor de meeste projecten geen tijdige goedkeuring van de RvT gezocht. In de beleidsplannen (c.q. ondernemingsplan) en de begrotingen 2002-2008 is geen bepaling of mandaat aangetroffen op grond waarvan aankopen van betreffende projecten niet vooraf ter goedkeuring aan de Raad van Toezicht dienden te worden voorgelegd.’ Verzijlbergh: “Het IFO laat na te vermelden dat de Raad van Toezicht in alle gevallen haar goedkeuring aan de handelwijze van de bestuurder heeft verleend. Alle projecten, waarvan de aankoopprocedure slechts een onderdeel is, zijn vooraf in de Raad van Toezicht gemeld danwel besproken. Goedkeuring is, voor zover noodzakelijk, in alle gevallen achteraf verkregen. Daarmee zijn dus geen statutaire bepalingen geschonden. Ook hier wreekt zich dus een beschrijving van de relevante context en de wijze waarop er binnen Servatius werd bestuurd en toezicht gehouden.”

30-11-10 15:59

64 | December | ZUID | RAPPoRT

de lange arm van het ministerie Wie is de baas over de corporaties in Nederland? Decennia lang was dat glashelder: het ministerie van volkshuisvesting. Totdat Den Haag in 1995 tot de ‘bruteringsoperatie’ besluit en corporaties verzelfstandigd worden. Ze worden maatschappelijk ondernemer. Veel corporaties veranderen de verenigingsstructuur in een stichtingsstructuur. Corporaties gaan zich in hun nieuwe rol ook richten op commerciële projectontwikkeling – vaak ondergebracht in een dochter-bv - , waarmee ze geld willen verdienen voor de oorspronkelijke taak: mensen met een smalle beurs huisvesting bieden.

ervatius, onder aanvoering van Leks Verzijlbergh, ontwikkelt zich – voor Den Haag – tot het lastigste jongetje van de klas. Servatius gaat – naast vele projecten in het Maastrichtse - een woonproject ontwikkelen in Luik, in België. Het leidt tot een lange juridische strijd, met vragen aan het Europese Hof van Justitie, tussen Servatius en het ministerie. In essentie draait het om de vraag wie uiteindelijk de beschikkingsmacht heeft over de vermogens van de corporatie. Den Haag gruwt van het idee dat Servatius geld over de grens investeert. Servatius wint de strijd. Terwijl die strijd zich ontwikkelt, ligt er tussen het departement en Servatius al weer een ander dossier dat tot heftige correspondentie leidt: de doorzakoperatie. Wat wordt daarmee bedoeld? Servatius verkoopt feitelijk de huur-inkomsten van een deel van zijn woningbezit in ruil voor 200 miljoen euro aan een eigen dochter-bv. De ING financiert die dochter-bv voor 200 miljoen euro. Servatius haalt zo eigenlijk geld uit zijn stenen zonder de huizen zelf te verkopen. Geld dat Verzijlbergh wil gebruiken voor de tijdelijke financiering van een deel van de Campus. Minister Van der Laan van Wonen, Wijken en Intgratie (WWI) stelt zich op het standpunt dat de overdracht onrechtmatig is. Servatius, het Waarborgfonds, de ING, financieel adviseur prof. P. Eichholtz en twee advocatenkantoren noemen de overdracht wel rechtmatig. Tot een juridische procedure zal het niet meer komen, maar het is duidelijk dat het ook in deze kwestie gaat om de vraag wie de baas is over de vermogens van de corporaties. En plots keert het tijdgewricht zich

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 64

tegen Servatius en Verzijlbergh en reikt de lange arm van Den Haag weer tot in Maastricht. In Amerika valt Lehmann Brothers om en wordt de banken- en kredietcrisis geboren. In eigen land liggen diverse corporaties zwaar onder vuur. Een corporatie in Rotterdam ziet de kosten voor de renovatie en ombouw van het schip de SS Rotterdam oplopen tot het astronomische bedrag van meer dan 250 miljoen euro, waar in de verste verte geen rekening mee gehouden was.

Amsterdamse PvdA-connectie De Tweede Kamer rekent het toenmalig minister Ella Vogelaar zwaar aan dat ze de bestuurder niet aanpakte. De bestuurder van Rochdale uit Amsterdam blijkt in een Maserati te rijden en komt in het duistere daglicht van corruptie te staan. Politiek Den Haag, dat in zijn algemeen in vele branches spijt heeft gekregen van de absolute heiligverklaring van de marktwerking, probeert zijn greep op de corporaties weer te versterken. In Maastricht zelf is aannemer Paul Smeets toegetreden tot de Raad van Toezicht van Servatius. Hij gaat zich meteen bemoeien met het beleid van Verzijlbergh en hij twijfelt direct aan de in zijn ogen veel te zachte financiële onderbouwing van het Campus-project. In mei 2009 legt de Raad van Toezicht de bouw van de Campus voorlopig stil. Even later treedt de Raad van Toezicht af.

risico’s die Servatius neemt bij de ontwikkeling van de Campus, grijpt Van der Laan in. Hij benoemt bij Servatius een ‘externe toezichthouder namens de minister’: Duco Stadig. Het is zijn voormalige fractiegenoot (PvdA) uit de Amsterdamse gemeenteraad. Stadig moet toezien op het onderzoek naar bestuur en toezicht bij Servatius dat de minister aan de Tweede Kamer heeft beloofd. Even later wordt Kees Hobo voorzitter van de Raad van Toezicht ad interim. Het Instituut Financieel Onderzoek (IFO) krijgt de opdracht de gang van zaken bij Servatius door te lichten. Later blijkt die opdracht vooral de vraag in te houden wie aansprakelijk gesteld kan worden. In de tijd van Stadig en Hobo wordt de stekker definitief uit het Campusproject getrokken en later wordt de schade berekend op 77 miljoen euro. Stadig vertrekt op 1 april 2010, het IFOonderzoek is dan nog lang niet klaar. Uit de vele kandidaten selecteert hij een nieuwe voorzitter van de Raad van Toezicht. Het wordt Marijke Clerx. Clerx was eveneens voor de PvdA fractielid in de Amsterdamse gemeenteraad tussen 1990 en 1994. In Limburg zit ze haar derde termijn uit in Provinciale Staten. Ze is een goede bekende van zowel Van der Laan als Stadig. Saillant detail: De Amsterdamse PvdAconnectie bij Servatius kijkt vooral naar de Rotterdamse PvdA-er Leks Verzijlbergh. Die is op zijn beurt partijgenoot van de oud-Burgemeester van Rotterdam: Bram Peper. En hoeveel toeval kun je hebben: het onderzoek naar het declaratiegedrag (de bonnetjesaffaire) van Bram Peper werd uitgevoerd door KPMG, door dezelfde onderzoeker van het IFO die nu bij Servatius actief is. Dat is Jaap ten Wolde. Bram Peper pakte met succes Ten Wolde tuchtrechtelijk aan. Peper kreeg niet alleen gelijk maar ook een voorschot van 374.000 euro op zijn schadevergoeding. Uiteindelijk zou Peper naar verluidt één miljoen euro van KPMG hebben gekregen als vergoeding voor zijn reputatieschade.

Als er in september 2009 na het vertrek van de Raad Kamervragen komen over de

30-11-10 15:59

RAPPoRT | ZUID | December | 65

Campus-droom

Toewerkend naar een conclusie deelt het IFO de kwaliteit van het bestuur in drie categorieën in: 1. bestuurshandelingen waarop niets is aan te merken, de uitstekende handelingen daaronder begrepen; 2. bestuurshandelingen die als ‘onder de maat’ kunnen worden aangemerkt; 3. handelingen die onder de maat zijn en waarvan daarenboven gesteld kan worden dat er sprake is van ‘nalatigheid’, van ‘opzet’, van —een mate van —verwijtbaarheid. Verzijlbergh: “Het door IFO aangegeven onderscheid, speelt bij de verdere uitwerking en de beoordeling van de kwaliteit van het gevoerde bestuur geen enkele rol meer. In de conclusie is alleen te lezen dat op ‘essentiële onderdelen’, het bestuur naar de mening van het IFO ‘verwijtbaar onder de maat is geweest’. Door in de verdere uitwerking de categorieën 2 en 3 samen te voegen, maakt het IFO een cruciale methodologische fout. Het onderzoek is namelijk juist bedoeld om het onderscheid tussen categorie 2 ‘onder de maat’ en categorie 3 ‘verwijtbaar onder de maat’ scherp van elkaar te onderscheiden. Nu dit niet gebeurt, gaat het onderzoek ook volledig aan haar doel voorbij. Dit klemt temeer omdat in bijna alle gevallen het IFO geen motivering geeft waarom een bepaald bestuurshandelen naar haar oordeel (kennelijk) in categorie 3 valt. Voorts zal het de lezer duidelijk worden dat, behalve het duiden van de mate van verwijtbaarheid, in nagenoeg alle gevallen een koppeling ontbreekt tussen het aan de bestuurder gemaakte verwijt en de door hem geschonden regel. Daarmee is het rapport ondeugdelijk: het gaat immers om de vraag of er regels zijn overtreden en zo ja, wat daarbij van wie precies de mate van verwijtbaarheid is geweest.” Het IFO schetst een beeld dat Verzijlbergh binnen Servatius bepaald niet werd afgeremd of tegengehouden door de Raad van Toezicht. ‘Niettemin

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 65

had de RvT, vooral in het licht van eerdere ervaringen met de bestuurder en het grote belang van het project binnen Servatius, controle moeten uitoefenen op haar eigen opvolging van de besluiten. Met name met betrekking tot de opvolging van de besluiten en actiepunten met betrekking tot het Campusproject is de RvT tekort geschoten. In de periode augustus-december 2008 had de RvT de bouw van de Campus kunnen en - naar onze mening - moeten stilleggen vanwege het niet voldoen aan de door hun op 5 juli 2008 gestelde voorwaarden. Zo had de aankondiging van de feestelijke activiteiten rondom de bouw van de Campus in november 2008 een ijkmoment voor de Raad van Toezicht kunnen zijn om af te stemmen of haar voorwaarden afdoende

geloven of zien dat we systematisch om de tuin geleid werden. Het is jammer dat we niet begin januari 2008 de stekker uit het Campusproject hebben getrokken. In Verzijlberghs slotreactie over het Campusproject geeft hij het goedpratend zelf aan dat een aantal zaken niet geregeld waren en dat waren zaken waar wij als RVT steeds op gewezen hebben. Hieruit is voor mij slechts de conclusie te trekken dat hij lak had aan zijn hele omgeving de RVT incluis. Als ik inzoom op zijn reacties naar aanleiding van jullie bevindingen komt bij het beeld naar voren dat hij steeds opnieuw kiest voor een hem passende inkleuring (dus opnieuw totaal gebrek aan zelfreflectie) die de impliciete werkelijkheid zeker geen recht doet om het eufemistisch uit te drukken. Ik wil het

Verzijlbergh voor de Lambertuskerk in Maastricht

waren ingevuld.’ Toezichthouder Laumans blijkt zich vooral bedonderd te voelen door Verzijlbergh, zo blijkt uit het conceptrapport: ‘De heer Verzijlbergh heeft op sluwe wijze alles in het werk gesteld om zijn persoonlijke doelen op het vlak van volkshuisvesting te bereiken. Hij heeft niet geaarzeld de RVT daarbij voor voldongen feiten te plaatsen als dat in zijn streven van pas kwam, als ook ontoereikende informatie te verschaffen in dit opzicht. Dat gekoppeld aan een totaal gebrek aan zelfreflectie bij hemzelf heeft geleid tot de zorgelijke situatie waar Servatius zich nu in bevindt. Bovenstaand gedrag is er in eerste aanleg de majeure oorzaak ervan geweest dat het zolang heeft door kunnen gaan, omdat de RVT heeft willen

hierbij laten.” Toezichthouder Fekkers reageert op het verwijt. ‘Uiteraard is het wel zo dat het vertrouwen tussen de RvT en de bestuurder een deuk krijgt als de bestuurder niet doet wat de RvT van hem verwacht of van hem toegezegd heeft gekregen. Die deuken kunnen in de loop van de tijd cumuleren tot een breuk. In dat geval heeft de RvT de beschikking over sancties om de bestuurder tot andere gedachten te bewegen of uit functie te zetten (hetgeen in 2009 ook gebeurd is om die reden). In bijna alle vergaderingen van de RvT met de bestuurder spelen de statuten, instructies, huishoudelijke reglementen en dergelijke dan ook geen vooraanstaande rol. Ze zijn op de achtergrond aanwezig als

30-11-10 15:59

66 | December | ZUID | RAPPoRT

een gemeenschappelijke grondwet die alleen tevoorschijn wordt gehaald als er een probleem is dat met formele bevoegdheden moet worden beslist. Dat komt echter zelden voor. In het overleg van bestuurder en RvT is men gefocussed op de prestaties van de woningstichting, op planontwikkeling, op financiële performance, op het goed functioneren van de organisatie, op het tevreden zijn van de huurders, op de relaties met de gemeentebesturen en met andere corporaties. Van groot belang zijn de jaarverslagen en het prestatieoordeel van de externe toezichthouders daarop, de management letters van de accountant, de kwaliteitsoordelen door de huurdersorganisaties, de reputatie in kringen van stedenbouw en wijkontwikkeling en dergelijke. In de betrokken periode (2000 t/m 2008) waren al deze berichten positief tot lovend. In veel opzichten is Servatius ten voorbeeld gesteld aan anderen op meerdere terreinen.’ Zie voor het volledig onderzoeksrapport: www.verzijlbergh.eu

Doelgericht en Doelgericht en doordacht design Doelgericht en doordacht design Doelgericht en doordacht Doelgerichtdesign en doordacht Stefan Roex design doordacht design Grafisch Design

www.stefanroex.nl

Stefan Roex Grafisch Design Stefan Roex Grafisch Design Stefan Roex Stefan Roex Grafisch Design Grafisch Design

www.stefanroex.nl www.stefanroex.nl www.stefanroex.nl www.stefanroex.nl

Expositie bij Buck Office

i.s.m. Galerie De Auw Sjoekelaatfabriek

met werken van

Bert van Loo Marjon Bessems Sjer Jacobs Sjer Jacobs “proost”

1975 - 2010

BOSBOOM caSual leather

jaar

Nú diverse Feestelijke Aanbiedingen

Bert van Loo “intrude

Einderstraat 59 6461 EM Kerkrade

Marjon Bessems “polonaise”

Buck OFFicE KRA Zuid dec 2010_v2.indd 66

T. 045 - 545 29 81 E. info@buckoffice.nl I. www.buckoffice.nl Pennenspeciaalzaak Bestelboekhandel Kantoorvakhandel Kantoorinrichting

30-11-10 15:59

CoMMEnTAAR | ZUID | December | 67

Commerciële partijen en onafhankelijk onderzoek

at is de waarde van onderzoeken die worden verricht in opdracht van? Het spreekwoord wil dat: Wie betaalt, bepaalt. Wiens brood men eet, diens woord men spreekt. Een commerciële partij die afhankelijk is van opdrachten die snel in de tienduizenden en in de tonnen lopen, zal hoe dan ook rekening houden met de belangen van de opdrachtgever. Het IFO (Instituut Financieel Onderzoek) en zusje BING (Bureau Integriteit Nederlandse Gemeenten) zijn – hoewel hun neutrale namen wellicht anders doen vermoeden – gewoon commerciële partijen. Partijen die geld willen verdienen, waar natuurlijk niets mis mee is. BING is overigens in Maastricht niet onbekend. BING deed onder meer onderzoek naar de Bulgarije-affaire waarin voormalig burgemeester Gerd Leers verzeild raakte. De onderzoeker bij Servatius is Jaap ten Wolde (1947), registeraccountant. Directeur van het commerciële bureau BING (Bureau Integriteit Nederlandse Gemeenten) en partner bij het IFO, het Instituut Financieel Onderzoek. Ten Wolde afficheert zich op de sites van IFO en BING als deskundige op het terrein van de forensische accountancy.

Forensische accountants vertegenwoordigen begin 2000 de snelst groeiende praktijk bij de grote commerciële accountantskantoren. Het regent in 2001 en 2002 klachten over deze accountants. Klachten komen er ook over de werkwijze van KPMG Forensic Services en één van haar toenmalige directeuren: Jaap ten Wolde. “Juist bij hen (forensische accountants, MU) is er spanning tussen commercieel

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 67

instinct en publiek geweten”, schrijft de Volkskrant. Jaap ten Wolde heeft voor enkele van zijn rapporten een ‘berisping’ van tuchtrechters gekregen. De meest geruchtmakende zaak is ongetwijfeld de kwestie Peper. In opdracht van de gemeente Rotterdam werd door KPMG onderzoek gedaan naar het declaratiegedrag van B&W. Met name burgemeester Peper moest het in de media ontgelden. De rapportage van KPMG wekte de indruk dat er sprake zou zijn geweest van ‘graaien in de kas’. Het OM besloot echter eind 2001 tot een onvoorwaardelijk sepot. In de daarop volgende tuchtzaak werden Ten Wolde en zijn twee mededirecteuren (allen auteurs van het KPMG- rapport) in eerste instantie door de Raad van Tucht Amsterdam ten dele vrijgesproken. In hoger beroep oordeelde het College van Beroep voor het Bedrijfsleven echter anders, vooral omdat de accountants de zaken in hun rapportage verkeerd voorstelden. Het College acht het opleggen van de maatregel van een schriftelijke berisping dan ook passend en geboden. Deze uitspraak is gegrond op de artikelen 5 en 11 van de GBR-1994.” Genoemde artikelen hebben betrekking op schenden van de eer van stand der registeraccountants en het ontbreken van een deugdelijke grondslag aan een rapport. (bron: LJN: AE4057)

Maurice Ubags

BING met Jaap ten Wolde als rapporteur in opdracht van de gemeente Amstelveen een rapport uit naar aanleiding van de financiële perikelen rondom de IJslandse Landsbanki waar de gemeente een aantal deposito’s had. Jaap ten Wolde presteerde het om binnen tien dagen nadat hij de opdracht had ontvangen een rapport uit te brengen. De Rekenkamercommissie van Amstelveen bracht middels een quick scan in november een aantal aanbevelingen uit aan de gemeente met daarin stevige kritiek op het BING-rapport. Het BING-rapport leek vooral gemeentebestuur en ambtenaren in bescherming te willen nemen voor het wegzetten van gelden bij Landsbanki. Het rapport over Servatius roept ook vele vragen op. De conclusie in het onderzoek dat Verzijlbergh verwijtbaar heeft gehandeld wordt onder meer bewezen met het aantonen dat hij zich in een aantal gevallen niet aan de formele regels heeft gehouden. Verzijlberghs ‘tegenbewijs’ is even sterk: jarenlang heeft de Raad van Toezicht altijd – vooraf of achteraf - ingestemd met de besluiten van Verzijlbergh.

Peper trof in 2003 een schikking met KPMG na eerder in kort geding alvast een schadevergoeding van € 374.000 toegekend te hebben gekregen. Die spanning tussen commercieel instinct en het publieke geweten is er nog steeds, getuige een voorbeeld uit Amstelveen. In oktober 2008 bracht

30-11-10 15:59

261110 Mestrini - Zuid_Opmaak 1 11/29/10 2:06 PM Page 1

mestrini Occhiali

HET PERFECTE ZIEN. DE PERFECTE BRIL . Occhiali slaat een brug tussen oog en bril. Mestrini Occhiali geeft vorm aan levensstijlen en personaliteit. Voor ieder mens een eigen identiteit. Bijzondere mensen vragen om uitzonderlijke monturen. Mestrini Occhiali loopt vooruit in optische innovatie en optische perfectie. M E S T R I N I O C C H I A L I S TAT I O NS S T R A AT 19 - 2 1 623 1 C K M E E R S S E N T 043 3 64 3 9 2 7 W W W. M E S T R I N I . N L

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 68

30-11-10 15:59

dinER | ZUID | December | 69

Ruzie maken zonder het te krijgen Zuid-columnist Charles Lückers heeft de laatste twee edities van Zuid de bankiers hard aangepakt. De koppen spreken boekdelen: ‘Uw bankier nog altijd uw vriend?’ en ‘Bankiers; goede buren, verre vijanden (maar niet veraf genoeg)’. Heel populair vertaald is de kern van de zaak: Banken denken niet meer vanuit een klantrelatie zodra er ernstige problemen zijn bij een klant. De advocaat Lückers ging in op de ‘slachtersafdelingen’ van de bank die dan in beeld komen. Zijn kritiek richt zich niet tegen de ‘voorkant’ , de directeuren en de managers

e columns hebben tot veel reacties geleid. Zuid heeft in gesprekken met ondernemers de afgelopen maanden gemerkt dat een deel zich herkent in het beeld dat Lückers oproept. Banken zijn veel kritischer op kredietverstrekkingen aan ondernemers geworden. Ondernemers die bijvoorbeeld vastgoed op hun balans hebben staan dat nu fors lager gewaardeerd wordt en die door de crisis veel langer op geld van hun klanten moeten wachten, merken hoe lastig het is nog krediet te krijgen. Reacties kwamen er ook uit de hoek van de bankiers. Ze vinden dat Lückers de banken veel te negatief neerzet en ze tekort heeft gedaan. De bankiers Harm Loopstra en David Mevissen van de ABN-Amro bank belden de advocaat op met het voornemen hem te dagvaarden: Lückers kon die actie afkopen met een etentje en met een goed gesprek van bankiers tot advocaat. Dat gesprek vond onlangs plaats bij Kasteel Terworm in Heerlen. Zuid prikte een vorkje mee.

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 69

Dat gesprek ging ongeveer zo. De bankiers: “Sportief dat je in bent gegaan op ons idee.” De advocaat: “Zo ben ik.” De bankiers: “Die columns. Je hebt niks van bankieren begrepen.” Lückers: “Wat klopt er precies niet? De columns en de voorbeelden daarin zijn gebaseerd op de zaken in mijn praktijk.” Enfin, daarmee was de toon gezet. Al snel werd het gesprek genuanceerder en dus aangenamer. Lückers: “Kijk. Ik beschouw het als een kwaliteit om ruzie te kunnen maken zonder ruzie te krijgen. Dat moet je als advocaat kunnen.” De bankiers: “Natuurlijk heeft iedere bank ook een eigen belang. Dat ontkennen we niet. Maar je kunt nooit over ‘de’ bank en ‘de’ bankiers spreken. Waar het bij zowel bankiers als advocaten op aankomt is de vraag wie je voor je hebt. Zakelijke dienstverlening is peoples business. Heb je een goede advocaat met wie het klikt, bereik je het meeste. Heb je een slechte advocaat, heb je dikke pech. Dat geldt ook voor bankiers. Net als voor bijvoorbeeld medisch specialisten en andere beroepsgroepen.”

Harm Loopstraa (L), David Mevissen en Charles Lückers

Door: Maurice Ubags

Lückers: “Banken moeten meer meedenken met ondernemers. Als er problemen zijn en een bank gaat achter zijn geld aan, dan moet de bank daarbij toch rekening blijven houden met de belangen van de ondernemer. Dus niet altijd de voor de bank makkelijkste weg kiezen. De bankiers: “Ook wij zien niets liever dan dat we een ondernemer door een moeilijke periode heen kunnen helpen. Ook dat is trouwens in ons belang, want we willen niets liever dan dat onze ondernemers ook als ondernemer klant blijven. En als het echt niet lukt met een onderneming, dan is het van groot belang een slechte boodschap zo duidelijk mogelijk uit te leggen. Wij doen dat altijd persoonlijk. Dan sturen we natuurlijk geen mailtje.” Lückers: “Ik heb overigens ook in mijn columns geschreven dat ik goede bankiers ken.” U begrijpt: het werd nog laat en gezellig.

30-11-10 15:59

BEDRIJFSPROFIEL

Sevagram bouwt a Bestuursvoorzitter Pim Steerneman

HEERLEN - De ouderenzorg verandert. Niet alleen worden mensen steeds ouder, zij blijven ook langer gezond. Als men zorg nodig heeft is dat vaker op latere leeftijd maar dan is er wel vaker vraag naar zwaardere zorg. Tel daarbij op dat de generatie ouderen die er nu aan komt hoger opgeleid is en is opgegroeid met internet dan is het duidelijk dat de toekomstige ouderenzorg er heel anders uit zal zien.

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 70

30-11-10 15:59

BEDRIJFSPROFIEL

ij Sevagram zijn ze ook al bezig met de zorg voor ouderen tot 2025. Dat jaartal is demografisch gezien belangrijk, want tot die tijd zal de vraag naar zorg toenemen. Door demografische ontwikkelingen als krimp neemt vanaf 2025 de zorgvraag weer af. Iets waar bestuursvoorzitter Pim Steerneman nu al rekening mee moet houden. “De afgelopen twee jaar zijn we intern heel druk geweest met deze toekomstige ontwikkelingen. In 2011 willen we naar buiten toe goed laten zien wat Sevagram doet,” zegt Steerneman. De organisatie met meer dan 2400 medewerkers en meer dan 1000 vrijwilligers biedt ouderenzorg in Parkstad en in het Heuvelland. Zorg- en verpleegcentra, seniorenwoningen, Sevagram heeft heel wat gebouwen van waaruit ouderenzorg wordt geboden. “In 2011 kiezen we voor focus,” vertelt de bestuursvoorzitter. “We willen duidelijk een richting kiezen die we op gaan voor de toekomst. Dat betekent dat we nu strategische keuzes voor de toekomst maken. We hebben allereerst het vastgoed tegen het licht gehouden en dan zie je dat in de regio Parkstad de zorgsector bijna de enige sector is waar nog volop gebouwd wordt. Als je een hijskraan ziet dan weet je bijna zeker dat het om een bouwproject in de zorg gaat. De zorg is toekomstgericht bezig en dat betekent ook bouwactiviteiten. We bouwen nu en houden daarbij rekening met toekomstige trends. Dat gebeurt op dit moment meer en meer vanuit een vraagkant en niet vanuit aanbod. Verzorgings- en verpleeghuizen zoals die nu nog bestaan, worden niet meer gebouwd, omdat mensen langer in hun eigen vertrouwde omgeving blijven wonen. Er is minder vraag naar verzorgingshuisplaatsen. Voor Sevagram betekent dat de komende jaren 300 plekken minder ten gunste van een uitbreiding van de thuiszorg en kleinschalige verpleeghuiszorg.

Duurzaam, flexibel en levensfasebewust bouwen vanuit een inhoudelijke visie. Daar gaat het om bij Sevagram. Steerneman: “Het heeft geen zin een torenflat te bouwen als je weet dat daar nu al nauwelijks vraag naar is en over vijftien jaar de zorgvraag afneemt. Wat je wel moet doen is flexibel bouwen. In modulaire units. Bouw voor ouderen, maar zorg dat je straks een deel van het gebouw bijvoorbeeld als reguliere woning of winkel kunt verhuren.” Steerneman gelooft erin dat we steeds meer gebruik gaan maken van ict. “Dat komt omdat de vijftigplussers van nu opgegroeid zijn met ict. Ik denk dat over niet al te lange tijd een flatscreen veel functies biedt voor zorg. De alarmeringsknop die je nu nog hebt om een verpleegkundige te roepen zit straks gewoon op je afstandsbediening of op je touchscreen. Via de televisie komt de verpleegkundige in beeld. En maaltijden bestellen kan dan via de computer. Daar hoef je geen formulieren meer voor in te vullen. Deze ontwikkelingen leiden tot een noodzakelijke modernisering en efficiency en dus tot ontbureaucratisering.” Daarin past ook slimmer samenwerken met andere partijen. Niet alleen bij het bouwen van woningen, maar ook in de zorg. “We werken nu samen met Atrium Medisch Centrum bij revalidatie. Iemand die een heupoperatie ondergaat, kan meteen bij Sevagram revalideren. Het ziekenhuis kan op die manier meer mensen helpen en wij zorgen dat de mensen snel weer naar huis kunnen.” Voor 2011 heeft Sevagram de ambities ook liggen bij groei in de thuiszorg. Steerneman: “We noemen dat buurtzorg. We hebben de ambitie om ook echt buurtzorg te bieden. Dat betekent dat iemand die thuiszorg nodig heeft altijd met een vast iemand te maken krijgt, dat het heel makkelijk moet zijn de zorg aan te vragen. Integrale zorg die mensen echt helpt. Het is voor ons nog een kleine

wt aan de toekomst

Als je de bouwen verbouwplannen van Sevagram bekijkt valt het op dat organisatie erg actief is in het vastgoed. “Dat is vanuit het verleden zo gegroeid. Sevagram bouwde altijd zelf de voorzieningen voor ouderen. We zijn dan ook honderd procent eigenaar van het vastgoed. De vraag is echter of je dat moet willen en dat bekijken we nu. Het is ook voor het eerst dat we kiezen voor een scheiding tussen wonen en zorg. De woningcorporatie Weller bijvoorbeeld bouwt nu zorgwoningen voor ons en wij huren deze en organiseren de zorg .” Toch blijft Sevagram zelf ook bezig met (ver)bouwen. Zo wordt op dit moment de omgeving bij het hoofdkantoor aan de Henri Dunantstraat in Heerlen opgeknapt. De gebouwen krijgen een frissere uitstraling en VKH (de verpleegkliniek) gaat onder een nieuwe naam verder. Die namen zijn vanaf 1 december 2010: Molenpark, expertisecentrum voor psycho-geriatrie en Plataan, experticecentrum revalidatie.

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 71

tak van sport, maar wel een heel belangrijke. Juist omdat mensen graag zo lang mogelijk thuis willen blijven wonen. We kijken vooral wat we kunnen doen in de wijk, dicht bij de mensen. Dan moet je ook denken aan zorgappartementen. Nu is het zo dat partners niet bij elkaar kunnen blijven wonen als een van de twee ernstig dementeert. In een zorgappartement kan dat wel, omdat de (thuis)zorg voorhanden is. Het is een nichemarkt, maar voor ons steeds belangrijker.” Bij alles wat Sevagram doet staat de Planetree-gedachte centraal. Een uit Amerika overgewaaid concept dat neerkomt op zorg met bezieling. Daar passen geen witte ziekenhuisgangen bij, maar huiselijke omgevingen. Plaatsen waar mensen zich thuis voelen. Dat is wat Sevagram wil bieden. Dat is wat we in 2011 bij iedereen bekend willen maken, zodat mensen weten waarvoor ze bij Sevagram terecht kunnen.”

30-11-10 15:59

72 | December | ZUID | inTERViEw

de kerk is niet één doofpot, het zijn er vele Heerlenaar Joep Dohmen (50) schreef voor NRC Handelsblad een gedegen boek over het machtsmisbruik in de katholieke kerk. Hij concludeert in Vrome Zondaars dat het misbruik vooral een internaatprobleem is. De oorzaak is gelegen in de ongezonde geslotenheid van het katholieke kostschoolsysteem. Eerder deed hij ander spraakmakend onderzoek naar machtsmisbruik, bijvoorbeeld in de Limburgse politiek. Hoe komt Dohmen aan die gedrevenheid? Dohmen vertelt dat hij in zijn jeugd zelf op een internaat zat. ‘Toen kon ik alleen maar toekijken. Nu kan ik iets terugdoen.’ Een gesprek met een scherpe onderzoeksjournalist over misstanden in de kerk en hoe het verder moet. ‘De rol van de kerk hoeft zeker niet uitgespeeld te zijn.’

In 2010 kwamen er na een oproep van u bij NRC Handelsblad 423 meldingen binnen van machtsmisbruik in met name katholieke internaten. In 2002 deed u ook zo’n oproep, maar toen kwamen er nauwelijks meldingen binnen. Hoe verklaart u dat verschil? ‘Dat had te maken met het verschil van focus dat we hadden. We berichtten in 2002 over misbruik door pastoors, in parochies. We hebben toen een e-mailadres geopend voor lezersreacties en kregen maar enkele meldingen binnen. Daaronder waren er ook twee over misbruik in een internaat. Ik wist toen niet wat we nu weten en we zijn met die twee meldingen niet verder gegaan. Nu weten we dat 85% van het misbruik voorkwam in internaten. Toen we in 2010 een oproep daarover deden, stroomden de reacties binnen.’ Van die 423 meldingen die u dit jaar kreeg, hebben er 380 betrekking op wat u noemt ‘seksueel misbruik’ in internaten. Die term ‘misbruik’ is erg ruim: ook het vermeende gluren van oud-bisschop Gijsen valt er onder. Is die term niet te algemeen? ‘De definitie die ik hanteer, is afkomstig van de organisatie Hulp en Recht, de door kerk zelf ingestelde organisatie voor onderzoek naar misbruik. Die definitie is zeer ruim: van verbale seksuele insinuaties tot zeer ernstig misdrijven als verkrachting. Dat laatste is een klein percentage. Meestal gaat het over het wrijven en betasten door

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 72

religieuzen van internaatleerlingen. En dat houdt verband met de oorzaak: de daders zijn zelf opgegroeid in dat systeem en zijn daardoor seksueel onvolwassen gebleven. Als 12-jarige jongen gingen ze zelf naar een internaat of priesteropleiding. Hun seksualiteit werd zeer geremd in die instituten. De seksuele en emotionele ontwikkeling is blijven steken in de kinderlijke fase. Daarom is de vorm van het misbruik ook in de meeste gevallen zo vreemd: het gaat om het geven van tikken op blote billen en het oprijden tegen jongetjes. Het celibaat van de daders is volgens mij niet het hoofdprobleem. Het is een combinatie van factoren: het gesloten internaatsysteem is de belangrijkste, daarnaast de onderdrukte seksualiteit ten gevolge van het celibaat, het gebrek aan controle op internaten en de verzuiling van de samenleving. Wat die verzuiling betreft: ik leg die aan mijn kinderen uit door de vergelijking te maken met Ierland. Je had het katholieke zuiden en het protestantse noorden. Dat waren twee totaal gescheiden werelden. In het zuiden was de invloed van de kerk enorm: van de wieg tot het graf. De situatie in Limburg laat zich vergelijken met Ierland, vanwege de totalitaire macht die de Kerk daar en ook hier had.’ U vergelijkt de situatie hier met Ierland. Uit onderzoek blijkt dat daar 1,5% van de internaatleerling slachtoffer werd van machtsmisbruik. In de beeldvorming die u creëert lijkt het om

Door: Sander bisscheroux Foto: Arnaud Nilwik

veel grotere aantallen te gaan. Hebt u door uw oproepen in de krant niet een enorme hype veroorzaakt? bovendien voelen plots mannen zich slachtoffer die menen 50 jaar geleden in een internaat betast te zijn. ‘Dat is niet zo. Het gros van de melders heeft niet opeens bedacht: ik ben misbruikt in het verleden. Deze mensen zijn dit nooit vergeten. Ze hadden het hooguit weggestopt. Ik vind het ook niet correct dat jij in de vorige vraag spreekt van ‘vermeende’ slachtoffers, alsof het ook niet waar zou kunnen zijn wat ze hebben meegemaakt. Dat is echt ten onrechte. Zo benadrukt de Maastrichtse rechtspsycholoog Marko Jelicic in de media alleen maar dat de herinneringen van de slachtoffers zoveel jaar na dato vertekend kunnen zijn. Hij heeft zich niet voldoende verdiept in deze zaak. De vraag is: hoe kun je bewijzen dat de beweringen kloppen. Heel simpel: ik heb een bestand waarin ik alle meldingen heb opgenomen. Van al die meldingen beschrijf ik in mijn boek alleen die gevallen, waarvan minimaal twee onafhankelijke melders zijn. Zo verklaarden via het e-mailadres van NRC Handelsblad 9 mannen onafhankelijk van elkaar hetzelfde over het misbruik door een specifieke broeder tijdens een bepaalde periode. Vervolgens bevestigt de leiding van de orde waar deze broeder werkzaam was dat die broeder vlak na die periode is overgeplaatst. En er is ook nog een medebroeder die bevestigt dat die broeder betrapt is. Dat alles samen, maakt

30-11-10 15:59

inTERViEw | ZUID | December | 73

Joop Dohmen in zijn werkkamer

dat de meldingen een grote mate van waarschijnlijkheid hebben.’ Maar die melding in NRC Handelsblad over oud-bisschop Gijsen dan? U schreef dat hij gegluurd zou hebben naar een masturberende leerling van Kleinseminarie Rolduc. Op Radio 1 hoorde ik een journalistenpanel zeggen dat deze berichtgeving ‘NRC onwaardig’ is. ‘Wat een onzin. Luister nooit naar journalistenpanels. NRC heeft een zeer strikte code: één melding is geen melding. Je hebt minimaal twee onafhankelijke meldingen nodig. Die hadden we in dit geval. Ten eerste was er namelijk een melding over het gluren door Gijsen bij de instelling Hulp en Recht binnengekomen. Het was voor ons van groot belang dat een eigen kerkelijke instelling, Hulp en Recht, op dat moment een onderzoek was gestart naar een oud-bisschop. Ik heb een afschrift van dat dossier in mijn bezit. Hoe ik aan dat dossier kom? Hoe krijgt een journalist zijn stukken, hè? Hoe dan ook, daarnaast

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 73

hadden we bij NRC zelf een melding tegen Gijsen binnengekregen: hij zou bij jongens in bed gekropen zijn. Ik had dus twee meldingen: onze eigen melding en de melding bij Hulp en Recht op grond waarvan een klachtenprocedure was gestart tegen Gijsen in verband met dat gluren. Dat doen ze alleen als de klacht voldoet aan hun eisen. Dat nieuwsfeit was het melden waard. We hadden het daarbij kunnen laten, maar we hebben onze eigen melding eraan toegevoegd. We hebben erover vergaderd

bij NRC en vonden dat we het zo konden doen. Er zijn ook mensen die zeggen: het was ‘slechts’ gluren wat Gijsen deed. Maar dat is een waardeoordeel. Als journalist meng ik me daar niet in.’ Uw boek is bijzonder compleet. Het begint met een schets van de internaatcultuur in samenleving van toentertijd, daarna volgen tientallen gevalsbeschrijvingen en u besluit met een analyse. Wat kan de officiële commissie Deetman

joEP dohMEn ConTRA MAChTsMisBRuiK Joep Dohmen (50) woont in Heerlen. Hij is onderzoeksjournalist voor NRC Handelsblad. Hij won onlangs de Loep 2010, een prijs voor onderzoeksjournalistiek. Eerder werkte Dohmen voor Dagblad De Limburger. Daar legde hij de corrupte praktijken van een aantal Limburgse bestuurders bloot. Dit leidde tot het boek De Vriendenrepubliek (1996). Daarna volgden onder andere publicaties over de bouwfraude in Nederland en de stroperige macht van de Europese Unie. Eind oktober 2010 verscheen zijn boek Vrome Zondaars over het misbruikschandaal in de katholieke kerk. Het centrale thema in het werk van Dohmen is machtsmisbruik.

30-11-10 15:59

74 | December | ZUID | inTERViEw

die het seksueel misbruik in de katholieke kerk onderzoekt nog toevoegen aan dit boek van de ‘commissie Dohmen’? ‘De secretaris van de Commissie Deetman vertelde me dat hij twaalf van mijn boeken besteld heeft voor de leden van de commissie. Ik zei toen tegen hem: “Dan kunnen jullie stoppen met jullie onderzoek.” Nee, natuurlijk twijfel ik niet aan de Commissie Deetman. De leden zullen een gedegen wetenschappelijke verdieping geven, maar ze zullen niet tot een veel andere conclusie komen dan ik in mijn boek. Ik heb me niet gewaagd aan een uitspraak over de totale omvang van het misbruik. Het zal ook voor de Commissie Deetman moeilijk zijn om dat vast te stellen. Maar belangrijker dan de aantallen, is de vaststelling dat het structureel fout zat in internaten. En dan bedoel ik voornamelijk katholieke internaten, want ik constateer een groot verschil met protestantse internaten. Die waren veel minder gesloten, waardoor er minder misging. Maar er moet niet het foute beeld ontstaan dat seksueel misbruik exclusief iets voor de katholieke kerk is. Maar wat je wel kunt zeggen, is dat de kerk via het internaatsysteem 120 jaar gelegenheden heeft gecreëerd waardoor seksueel misbruik kon plaatsvinden.’ U begint uw boek met de zin dat religieuzen in Nederland goed werk hebben gedaan door bijvoorbeeld kinderen te leren schrijven. Ze hebben het katholieke volksdeel geëmancipeerd. Heeft dit nog waarde voor u? ‘Ja. Dat religieuzen het katholieke

volksdeel hebben leren lezen en schrijven: dat is van blijvende waarde. Veel congregaties werden daar speciaal voor opgericht. Dat is een enorme verdienste.

‘In internaten werkten broeders die soms echt getikt waren’ Je had priesters en je had broeders. De eerste groep had een goede opleiding gehad, bij de tweede groep was dat minder het geval. En binnen die groep van broeders, zo vertelde iemand me eens, had je twee soorten broeders: domme en slimme. De slimme broeders haalden een onderwijsbevoegdheid en gaven les op de internaten. De domme broeders werden ingezet als surveillant. En daar ging het mis. Ruim drie vierde van het seksueel misbruik gepleegd in internaten werd door die laatste groep broeders gepleegd. En dat is de verantwoordelijkheid van die congregaties en de kerk: ze hebben ook mensen geselecteerd die niet geschikt waren en soms zelfs echt getikt waren.’ Was het misbruik op de internaten structureel te noemen? Was er sprake van rotte appels of van rotte manden? ‘De commissie Deetman, de commissies in België en Ierland, en ook ik met mijn boek: we doen allemaal afzonderlijk onderzoek naar het misbruik in de katholieke kerk. Maar er is geen enkele reden om aan te nemen dat de situatie in Ierland veel anders is dan in Nederland. Het structurele

dE CijFERs uiT VRoME ZondAARs NRC Handelsblad ontving dit jaar 423 meldingen van machtmisbruik in de katholieke kerk in Nederland. 85% van die meldingen betreft het misbruik in internaten, 15% in parochies. Op 50% van de katholieke internaten vond machtsmisbruik plaats. 5% van de internaatpupillen kreeg met machtsmisbruik te maken. 75% van het misbruik in internaten werd gepleegd door broeders met toezichthoudende taken. Van de 423 meldingen hadden 356 van doen met seksueel misbruik, waarvan 26 ernstig seksueel misbruik. De overige meldingen betroffen geweld tegen leerlingen. Het internaatsysteem in Nederland bestond van 120 jaar: ruwweg van 1850 tot 1970. In die jaren bevolkten honderdduizenden kinderen en tienduizenden religieuzen de internaten. In 1938 waren er 87 internaten, in 1958 was dat aantal spectaculair opgelopen tot 444. Vanaf 1970 slonk het aantal katholieke internaten en daarmee het misbruik in de kerk. Joep Dohmen doet in zijn boek geen uitspraak over het totale aantal slachtoffers van machtsmisbruik in de kerk. De reden daarvoor is dat veel slachtoffers inmiddels zijn overleden. Ook zal een percentage van de slachtoffers bijvoorbeeld uit schaamte weigeren een aanklacht in te dienen. De Commissie Deetman die het misbruikschandaal in de katholieke kerk onderzoekt, zal wel met concrete totaalcijfers komen. Hier liggen wetenschappelijke rekenmethodes aan ten grondslag die ook gebruikt worden om bijvoorbeeld te bepalen hoeveel illegalen in Nederland wonen.

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 74

probleem vormt de gesloten cultuur van de katholieke internaten. Gezien de hoeveelheid, de plaats en de duur van het misbruik kun je dat gewoon zo zeggen. In meer dan de helft van de jongensinternaten vond misbruik plaats. Bij protestantse internaten is dat een stuk minder, omdat die minder gesloten waren. Daar lag het internaat niet bij een klooster. Ook waren er de slaapplaats en de school vaak volledig gescheiden. De protestantse internaatpupillen kregen bijvoorbeeld les op een gewone middelbare school een paar kilometer verderop. En er werkten meer leken. Kortom, het systeem was er minder gesloten. Het is dat gesloten katholieke internaatsysteem dat de grootste oorzaak is van het misbruik. Er is dus geen sprake van een paar foute broeders, de rotte appels, maar van structurele rotte manden.’ ‘Besef dat we nu spreken met de laatste generatie van 120 jaar internaten in Nederland. In de jaren ‘60 en ‘70 sloten de internaten massaal. Dit is de laatste generatie die op internaten gezeten heeft. Deze mensen zijn nu rond de 65 jaar. Als we een paar jaar later waren geweest, zou er geen slachtoffers meer in leven zijn om te getuigen van de misstanden.’ ‘Het is dankzij de journalistiek dat de misstanden aan het licht gekomen zijn. De wetenschappers die jarenlang onderzoek deden naar de geschiedenis van de congregaties en ordes hebben dat verzaakt. Ze kregen inzage in de archieven, maar deden weinig tot niets met de informatie over het misbruik. Ze schreven vooral over het goede werk dat de broeders en zusters gedaan hebben. Wetenschappers hebben het mes in het varken laten steken. Nee, ze hebben er niet eens een mes ingestoken. Het misbruik op internaten is onderdeel van de geschiedenis van de katholieke kerk. Het moet verteld worden. Als je als wetenschapper aan het promoveren bent op de geschiedenis van een congregatie en je leest dat de Ierse tak van deze congregatie betrokken is bij misbruik op grote schaal, dan ga je je toch afvragen of dat in Nederland misschien ook het geval geweest zou kunnen zijn? Zo’n wetenschapper had toch een oproep kunnen plaatsen in een krant?’ Conservatieve stromingen in de katholieke kerk wijten het misbruik aan de vrije seksuele moraal die in de jaren ’60 de kerk is binnengekomen. Met name de koers die is uitgezet tijdens het progressieve Tweede Vaticaanse Concilie (1962-1965) zou de oorzaak zijn. ‘Dat klopt niet. Het misbruik in internaten is niet iets van na de Tweede Wereldoorlog of van na het Tweede

30-11-10 15:59

inTERViEw | ZUID | December | 75

worden. De kerk is te veel een gesloten wereld.’ Hoe kijkt u zelf tegen de kerk aan? ‘Ik ben niet gelovig, maar ik heb geen antipathie tegen de kerk. Voor mij was dit onderzoek één van de vele. Kijk, de kerk heeft een duidelijke rol in de samenleving. Mensen vinden troost in kerken. Dat is prima. We zien vandaag de dag de goede en slechte kanten van de dominante kerk. Ik vind het goed dat die dominantie weg is. Die dominantie hoorde bij dat verzuilde systeem dat we in Nederland hadden. Je keek katholieke televisieprogramma’s, las door bisschoppen gecensureerde kranten en boeken, en ging naar de katholieke bakker. De kerk is nu niet meer allesoverheersend.’ ‘De laatste maanden van mijn moeders leven speelde het geloof bij haar op. Ze greep naar zekerheid, daar vond ze steun bij. Ze had een hele goede pastoor waar ze fijne gesprekken mee had. Ik heb respect voor de kerk die gesprekken biedt over leven en dood. De rol van kerk hoeft zeker niet uitgespeeld te zijn.’

Joop Dohmen

Vaticaanse Concilie. Nee, het internatensysteem is vanaf 1850 in een razend tempo opgetuigd om de katholieke zuil vorm te geven. En in 1970 klapte dat systeem weer helemaal in. Het is belangrijk te beseffen dat de misbruikers geen product zijn van de ‘moderne’ tijdsgeest van het Tweede Vaticaanse Concilie. Ze hebben namelijk zelf hun opleiding gehad vóór het Tweede Vaticaanse Concilie. Ze zijn door het oude systeem verwrongen geraakt.’ ‘We spreken nu de laatste generatie die in de jaren ‘50 en ‘60 in die internaten zat. In de jaren 50 was er meer misbruik dan in de jaren ‘60, omdat de internaatcultuur meer gesloten was. Waarschijnlijk was er daardoor vóór de oorlog nog meer misbruik in internaten dan ná de oorlog, maar die getuigen leven nu niet meer. Juist met de komst van het Tweede Vaticaanse Concilie duikt het aantal misbruiken in de kerk omlaag. Simpelweg omdat in de jaren ‘60 de internaten gesloten werden.’ ‘Wat je steeds ziet in die misbruikschandalen is dat er een zeer slechte communicatie onderling is tussen die ordes, congregaties en bisdommen. Een pedofiele broeder die weggestuurd werd uit een internaat kon vervolgens aan de slag

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 75

binnen een parochie, omdat er onderling niet gecommuniceerd werd. Er is steeds een patroon te zien in de manier waarop de kerk omging met machtsmisbruik. De zaak werd toegedekt, de dader werd niet of nauwelijks bestraft. Dat is het patroon, de structuur. De kerk is niet één doofpot, het zijn er vele. Machtsmisbruik door functionarissen van de katholieke kerk is zo oud als de katholieke kerk zelf. Maar strenge regels tegen dat misbruik ook. Heel oude documenten bewijzen dat. Maar de geschiedenis van de kerk laat zien dat men zich niet altijd aan die strenge regels hield. De kerk past zijn eigen strenge regels niet toe. Dat is altijd zo geweest.’ Zou dat kunnen liggen aan de verheven status die de priester volgens de theologie van de kerk heeft: hoe verdorven hij als mens ook is, de priester is en blijft door zijn wijding verheven? ‘Ja, de positie van priesters was verheven door hun bijna goddelijke status. Zij hadden een heilige status, waardoor kinderen die misbruikt werden niet werden geloofd. Priesters hadden een enorme macht. En daar hebben we het hier over: machtsmisbruik. Priesters moeten meer feilbaar

Wat is uw advies voor de kerk? Mijn advies voor de kerk is: ben transparant over machtsmisbruik. Ben barmhartig. Dat is ook wat de kerk vanuit de historie zou moeten zijn. Dat verdienen de slachtoffers. Ik moet er bij zeggen dat dé kerk niet bestaat: ze is een verzameling van bisdommen, ordes en congregaties. Het ene bisdom communiceert veel opener over dit onderwerp dan het andere. Het aartsbisdom Utrecht bijvoorbeeld geeft geen enkele informatie aan slachtoffers. En ook de ene orde of congregatie is opener dan de andere. Zo zijn de Jezuïeten het minst gesloten. Zij staan echt open voor de slachtoffers.’ ‘Een ander advies: de kerkelijke organisatie Hulp en Recht moet veranderen. Die club past in de toedekcultuur van de kerk. Het is een kerkelijk instituut. In de media staat weliswaar vaak dat Hulp en Recht een stichting is, maar dat is niet zo. Ze zijn niet ingeschreven bij de Kamer van Koophandel.’ ‘Daarnaast moet de kerk oppassen voor het ontstaan van het beeld van schijnheiligheid. Enerzijds weigeren priesters hosties aan homoseksuelen, anderzijds blijkt uit onderzoek dat een derde van de priesters zelf praktiserend homoseksueel is. Als moraliserend instituut heb je dan een enorm probleem. En uitgerekend dat scherp moraliserende instituut is op een toedekkende manier omgegaan met pedofiele priesters.’

30-11-10 15:59

76 | December | ZUID | inTERViEw

U bent bekend als de journalist die machtsmisbruik in de politiek en nu ook in de kerk blootlegt. Hoe ziet uw ideale wereld eruit? ‘Als journalist draag je bij aan een betere samenleving. Dat is mijn beroepsmotivatie: ik wil mensen informeren, macht controleren. Wacht, ik zal een spreuk voorlezen.’ Joep Dohmen springt op en loopt naar de boekenkast. Hij komt terug met zijn boek ‘Kreukbaar Nederland’ over fraude. ‘Dit exemplaar heb ik toentertijd aan mijn moeder gegeven. Ik heb erin geschreven: “Voor mams, van wie ik een kritische geest erfde.” In het boek staat het volgende motto: “Niet iedereen kan de weelde van de macht dragen”, van de jurist Bob Wit, lid van het Hof van de Antillen en Aruba. Het controleren van de macht is mijn werk. Nu zijn het de gezagsdragers in de kerk, daarvoor waren het wethouders of onze vertegenwoordigers in het Europees Parlement. Natuurlijk, macht hoort bij het leven. Maar daar zit ook snel machtsmisbruik bij. Dat is een risico voor machthebbers. De pers ziet er, samen met een goed rechtssysteem, op toe dat de macht niet misbruikt wordt. Dat is de rode draad in mijn werk.’

Hebt u enig idee hoe die rode draad bij u is ontstaan? ‘Dat vroeg ik me laatst af toen ik de hand legde aan mijn boek ‘Vrome zondaars’. Waarom wil ik altijd dit soort machtsmisbruik onderzoeken? Tijdens het schrijven van dit boek begon ik te beseffen dat ik zelf in mijn jeugd ook een geval van machtsmisbruik heb gezien. Dat was op een internaat. Ik heb begin jaren ’70 op een katholieke kostschool gezeten in Maaseik. Ik heb daar best een leuke tijd gehad. Toen ik daar werd aangemeld waren alle slaapplaatsen bezet. Er werd voor mij opvang gevonden in een gezin vlakbij de school. Daar sliep ik en ontbeet ik.

‘Dohmen, je had wat moeten doen’ Ook toen later wel plaats was op de slaapplaats in het internaat, ben ik bij dat gezin gebleven. Misschien heb ik daarom zelf geen nare ervaringen gehad op het internaat. Ik heb het zelf nooit ondervonden, maar zag het machtsmisbruik wel gebeuren. Er werd in die tijd veel meer

geslagen dan nu. Eén voorval dat ik heb gezien, was zeer schrijnend. Ik zat in de tweede klas van het internaat. Wat toen gebeurde: de docent Nederlands, een lange, grijze man, duwde een jongen onze klas in. De jongen moest op zijn knieën voor het schoolbord gaan zitten. De docent sloot de deur af en stopte de sleutel demonstratief in zijn colbertjasje. Hij rolde de mouwen van zijn witte hemd op. En sloeg die jongen vervolgens helemaal in elkaar. Die jongen zag er vreselijk uit met een oogkast die helemaal uitpuilde. Wij keken met 30 jongetjes toe. Je zit daar en ziet het gebeuren. Het was pure machtsmisbruik. De dag erna, tijdens het eerste lesuur, hoorden we schreeuwen op de gang. De vader van die jongen kwam verhaal halen. Ik zag hoe twee paters hem tegenhielden. De docent kon gewoon op de school blijven, hij werd niet verwijderd. Wat was er gebeurd als we samen waren opgestaan, vraag je je later af. Maar je doet helemaal niets op zo’n moment. Dat raakte me enorm. Het is die typische afwachtende houding van de massa. Ik had iets van het gevoel, dat al die slachtoffers beschrijven in mijn boek. Die angst en eenzaamheid. Nu denk ik: Dohmen, je had wat moeten doen. En dat doe ik nu, door er over te schrijven.’

Het v het

Exclusieve handgemaakte monturen bij Siefers Opticum

Vip-Goud Infodag 11 december Goud-Infodag 11 december

Zaterdag 11 december is goudsmid Frans Veurink te gast bij Siefers Opticum. Hij demonstreert hoe gouden brilmonturen worden gemaakt. Belangstellenden kunnen deze dag bijwonen door zich aan te melden via emailadres: info@siefersopticum.nl

Siefers Opticum in de sjieke Maastrichtse Stokstraat is bijna twee jaar na de opening een begrip. Rob en Sonja Siefers en hun zoon Laurens verkopen exclusieve handgemaakte monturen van goud en buffelhoorn. Het is dan ook niet verwonderlijk dat hun klanten uit heel Nederland komen voor een exclusieve bril. Hoe exclusief die brillen zijn is zaterdag 11 december te zien tijdens de Goud Infodag. Goudsmid Frans Veurink van Mistral Exclusive Eyewear laat op die dag zien hoe gouden brilmonturen worden gemaakt. De monturen worden voor een deel op ambachtelijke wijze uit 18 karaats goud gemaakt. Daardoor zijn de monturen licht, comfortabel, supersterk maar ook flexibel. Iedereen is van harte welkom om de demonstratie van goudsmid Veurink te komen bekijken. Naast gouden monturen heeft Siefers Opticum een zeer exclusieve lijn monturen van buffelhoorn, gemaakt door de Duitse firma Wollenweber. Per week worden er vijftig monturen gemaakt en wereldwijd zijn er slechts drie bedrijven die gespecialiseerd zijn in hoornen brillenmonturen. Siefers Opticum is een van de weinige opticiens die deze brillen van Hornline verkoopt. Behalve deze monturen verkoopt Siefers brillen van exclusieve merken als Fred, Lindberg, Porsche Design, Cartier en J. F. Rey. Collecties worden door de familie Siefers met zorg ingekocht in Parijs en Milaan.

Stokstraat 22 Maastricht 043 350 0089 Maandag gesloten www.siefersopticum.nl

ny sen ee de jaa ran elk in Pr tel 2w ad

W E

S c h r i j f u i n vo o r d e Vi p - G o u d I n fo d a g o p z a t e r d a g 1 1 d e c e m b e r.

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 76

30-11-10 15:59

t voelt goed, Het voelt goed, het voelt Willems et voelt Willems

at is al vele jaren het credo van Willems Project- en binnen twee weken bij u afleveren en plaatsen. En, als LuxaWoningstofferingen. Kom naar deen sfeervolle showadviseren zij u graagdoor bij het at is al vele jaren het credo van Willems Projecttie. Alles wordtflexspecialist gelegd, opgehangen of gemonteerd een bepalen van de room in Meerssen. U vindt de ruimste keuze in ideale raamdecoratie. Alles wordtengelegd, opgehangen of geWoningstofferingen. Kom naar de en daar sfeervolle team van specialisten. Op tijd en volgens afspraak dat tegen gordijnen, vloerbedekking, laminaat, en marmoleum. showroom in Meerssen. U vindt daar de vinyl ruimste de beste prijs inmonteerd de Euregio.door een team van specialisten. Op tijd en volgens keuzeiedere in gordijnen, vloerbedekking, laminaat, viVoor woonstijl heeft Willems de passende bekleding. afspraak en dat tegen de beste prijs in de Euregio. nyl en marmoleum.Voor iedere woonstijl heeft Willems de pasWillems Projecten Woningstofferingen heeft een naam sende bekleding. Willems ProjectWoningstofferingen opgebouwd in het en bedrijfsleven, maar isheeft er óók voor de parIn de40 showroom Meerssen is hetinhele assortiment onder een naam opgebouwd in Eigenaar het bedrijfsleven, maar isiser óókvakman. voor showroom Meerssen is het heleéén assortiment onder ticulieren! Sjef Willems een Met jaar Ininde dak gebracht. De complete collectie kan hier in alle rust worden de particulieren! Eigenaar Sjef Willems is een vakman. Met 40 ervaring en een ISO certificering staan hij en zijn team garant één dak gebracht. De complete collectie kan hier in alle rust bekeken. Particulieren, inkopers of architecten worden hier jaar ervaring en een ISO certificering staan hij en zijn team gavoor een uitstekende service. De persoonlijke wensen van elke worden bekeken. Particulieren, inkopers of architecten wordoor Sjef Willems en zijn personeel vakkundig en in alle rust rant voor een uitstekende service. De persoonlijke wensen van klant staan voorop. Zo is het mogelijk om uw eigen ontwerp den hier door Sjef Willems en zijn personeel vakkundig en in geadviseerd. Overtuig uzelf en kom een kijkje nemen aan het elke klant staan voorop. Zo is het mogelijk om uw eigen ontwerp in uw lievelingskleur of elk gewenst design te maken. Wil- alle rust geadviseerd. Overtuig uzelf en kom een kijkje nemen Weerterveld in Meersen. Zodat óók u straks kunt zeggen: “Het in uw lievelingskleur of elke gewenst design te maken. Willems lems Project- en Woningstofferingen beschikt over een eigen aan het Weerterveld in Meerssen. Zodat óók u straks kunt zegvoelt goed, het voelt Willems”. Project- en Woningstofferingen beschikt over een eigen naaianaaiatelier voor gordijnen. Zij kunnen telier voor gordijnen. Zij kunnen daardoor uw gordijnendaardoor binnen uw gordijnen gen: “Het voelt goed, het voelt Willems.”

Showroom Showroom

2 weken bij u afleveren en plaatsen. En, als Luxaflexspecialist adviseren zij u graag bij het bepalen van de ideale raamdecora-

Weerterveld 10 - 6231 ND Meerssen - T + 31 (0) 43 408 2218 - F + 31 (0) 43 408 2678 E info@willemsprojectstofferingen.nl - www.willemsprojectstofferingen.nl

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 77

30-11-10 16:00

Cécile van Eeden ver koopt oor spronkelijke sieraden Hij is industrieel ontwerper, vooral bekend om zijn horloge-ontwerpen die wereldwijd worden verkocht, zij is goudsmid en ontwerpt designsieraden. Samen vormen Cécile van Eeden en Paulus van Leeuwen een echtpaar dat vanuit de Rechtstraat in Maastricht en hun vestiging in Eindhoven fraaie collecties sieraden van ontwerpers uit binnen- en buitenland verkoopt.

Uitgangspunt daarbij is dat het gaat om collecties van kleine ateliers van ontwerpers die ze zelf goed kennen. Authenticiteit en kwaliteit zijn daarbij belangrijke criteria. Dat het echtpaar na Eindhoven in Maastricht terecht kwam in de sfeervolle Rechtstraat was min of meer toeval. “De Maastrichtse juwelier Antoine de Wever stopte een paar jaar geleden en hij verkocht ook mijn collectie,” vertelt Cécile. “We vonden het jammer om geen verkooppunt meer in Maastricht te hebben. Mijn man en ik waren het snel eens dat we dan zelf een winkel zouden openen in Maastricht.” Dat werd een fraai pand aan de Rechtstraat 80. Het interieur is een ontwerp van Paulus.Werk van hem is onder meer terug te vinden in de permanente collecties van verschillende musea waaronder het MOMA in New York. De moderne vitrines

geven een goed beeld van de internationale collecties. Sieraden van de Franse ontwerper Claude Chavent. Zijn stijl is bijzonder en vooral geliefd in het buitenland. Andere namen: Leo Cahn (Ned) Angela Huber (Dui) en Bruno Ninaber, ook de ontwerper van de Nederlandse zijde van de euromunt. De eigen collecte horloges van Paulus die onder de naam Quantuz worden verkocht liggen eveneens in de moderne zaak in Maastricht. Een vaste stijl is niet te ontdekken. “Je kunt geen etiket plakken op wat wij verkopen,” zegt Cécile. “Voorop staat het niveau van het ontwerp. Het moet kwalitatief zijn, maar ook te repareren mocht er iets stuk gaan. Origineel en oorspronkelijk. Zo zou je dit het beste kunnen omschrijven. We willen geen kopie verkopen van sieraden die ooit al eens ontworpen zijn.

Cécile van Eeden s i e r a d e n

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 78

Rechtstraat 80 Maastricht T: 043 3251020

We verkopen namen, geen merken. Het zijn de namen van ontwerpers die wij persoonlijk goed kennen en ontmoeten op beurzen.” Paulus vult aan: “Op zo’n beurs lopen Cécile en ik vaak apart rond en aan het eind van de dag hebben we het over de collecties die wij mooi vinden. We komen vrijwel altijd allebei bij dezelfde ontwerpers uit. Wij willen graag ambachtelijke producten verkopen.” Bijzondere designsieraden. Het klinkt meteen duur, maar dat betekent het zeker niet. “Je praat over ringen van honderd euro tot inderdaad wel vierduizend euro en alles wat daar tussen zit,” zegt Cécile.“De materialen die gebruikt worden variëren van vilt tot platina.” Het moge duidelijk zijn dat in de Rechtstraat bij Cecile van Eeden sieraden exclusiviteit en kwaliteit de boventoon voeren.

www.cecilevaneeden.nl Maandag en dinsdag gesloten.

30-11-10 16:00

e d t k n n. to-

n t l ,” n k n n

CoLuMn | ZUID | December | 79

droomrelatie Mariëlle Hartmann

k had niets liever gewild dan diagnose en daaropvolgende ziekteperiode met een partner te kunnen delen. Maar niet alle relaties overleven een levensbedreigende aandoening. Hoe goed een relatie is laten we vaak nog bepalen door de romantische momenten (goede sex, heerlijke vakanties). Maar het is vooral de manier waarop partners zich samen door de moeilijke tijden heenslaan, die de echte kracht van een relatie weergeeft. Jammer dat je niet geboren wordt met zoveel kennis, maar alles door schade en schande moet ondervinden. De kans dat een man door zijn vrouw verlaten wordt nadat bij hem een ernstige ziekte is geconstateerd, is 3%. Andersom is dat maar liefst 23%.* Een m.i. ontstellend hoog percentage, maar laten we eerlijk zijn, ongeacht de aard van het probleem, de ware is hij zeker niet als hij er niet voor je is in tijden die alles van jou vergen. Dan is het nog altijd beter alleen sterk te staan dan verzwakt te worden door een partner die door zijn tekortkomingen jouw innerlijke kracht ondermijnd. Maar zonde is het wel. Als je het besluit neemt om je partner in een crisissituatie niet bij te staan met als enige drijfveer de korte termijn bevrediging (“ik heb hier nu geen zin in”) ontzeg je jezelf en de ander een ongelofelijke kans om tot elkaar te komen op een veel dieper niveau. Persoonlijk voel ik dat heel sterk met familie en vrienden, we zijn door het gevecht samen aan te gaan oppervlakkigheden en kleine strubbelingen ontstegen. Maar is het kwaad eenmaal geschied, dan kun je verdriet hebben over het stuklopen van de relatie, of jezelf gelukkig prijzen omdat een acute crisis

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 79

heeft blootgelegd wat je eigenlijk al lang wist. Dat de relatie niet meer inhield dan een verstrengeling van onverschilligheid en vertrouwdheid. De plotselinge panieksituatie heeft de weegschaal dan gewoon naar de –uiteindelijk goede- kant laten doorslaan. In het in oktober verschenen boek van psycholoog Huub Buijssen “Nu begrijp ik je” stelt hij dat het maar voor 10% van de mensen is weggelegd om een leven lang gelukkig te zijn met dezelfde partner. Die 10% zie je wel eens wandelen, meestal in unisex regenjacks en met identieke verstandige schoenen aan. Of samen op een terrasje oprecht genietend van een eenvoudig kopje koffie. De oudere echtparen die nu –in hun gouden jaren- van de rust en van elkaar genieten. Hand in hand, knoestige knoken in elkaar verstrengeld. Maar ook de overige 90% neemt deze “droomrelatie” als uitgangspunt. Om binnen korte of langere tijd hun idealen, wensen en verlangens te moeten inruilen voor niet uitgekomen verwachtingen en diepe teleurstelling. Want ingebouwd is een diepmenselijk verlangen om te geloven in eeuwigdurende, onvoorwaardelijke liefde. De huidige echtscheidingscijfers laten echter zien dat daar dezelfde reden aan ten grondslag zou kunnen liggen als waarom we naar de bioscoop rennen voor de nieuwste Twilight film of niet kunnen wachten tot J.K. Rowling ons weer met een nieuw Harry Potter avontuur verblijdt. We willen graag geloven in sprookjes. Wellicht beter is het om te geloven in ieders recht op geluk. En het mislukken van een relatie –om wat voor reden dan ook- niet te zien als falen, maar als een nieuwe kans die twee mensen

krijgen om hun persoonlijke geluk te hervinden. Want het leven is veel te kort en te kostbaar om door te brengen in een toestand van voortdurende relationele twijfel. Heeft u een levensgezel die u in goede en slechte tijden aan uw zijde weet, vergeet dan niet om elkaar vandaag uitbundig aan die liefde en toewijding te herinneren. En deze decembermaand niet te laten kleuren door discussies over bij wiens ouders Eerste Kerstdag gevierd wordt, de hoeveelheid cadeaus onder de boom en hun waarde in geld en wie het meest boven een heet fornuis heeft staan sloven. Hopelijk zet u dan zo weer een volgende stap op de weg die leidt naar de benijdenswaardige rust en het eenvoudige geluk van hand in hand wandelingen en koffie op een zonnig terrasje. Afgelopen jaar was voor mij geen jaar om over naar huis te schrijven. In plaats daarvan ben ik u met mijn persoonlijke perikelen lastig gaan vallen. Uit de grond van mijn hart dank ik u voor de interesse en de bemoedigende en troostende woorden die ik heb mogen ontvangen. Ik hoop dat 2010 u heeft gebracht wat u ervan verwacht had en vertrouw erop dat de start van 2011 voor ons allemaal het begin van (nog) betere tijden zal inluiden. Unne gooje roetsch, tot volgend jaar. *Bron: maandblad Linda editie 69/2010 Mariëlle Hartmann beschrijft in ZUID haar strijd tegen kanker.

30-11-10 16:00

Open dagen op 12 december en 16 januari van 11.00 uur - 16.00 uur

Wij wensen u goede feestdagen en een gezond 2011 Limburg, een provincie constant in ontwikkeling. Gebouwd op veerkracht, vernieuwing en het verbinden van mensen. Limburg is een gevoel, waar de kwaliteit van het leven geldt. Een mentaliteit met oog voor de eigenheid van Limburg. Ook in 2011 zetten wij samen de schouders eronder. Typisch Limburg. College van Gedeputeerde Staten

De kantoren van de Provincie Limburg zijn gesloten van dinsdag 28 tot en met vrijdag 31 december 2010.

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 80

www.limburg.nl

30-11-10 16:00

BEdRijFsPRoFiEL | ZUID | December | 81

onVZ, Rolls Royce onder de zorgverzekeraars ONVZ Zorgverzekeraar. Een landelijke vereniging die in 2008 het 75-jarig jubileum vierde. ONVZ is zeker niet de grootste speler als zorgverzekeraar, maar wel de allerbeste. Klanten van ONVZ zijn dik tevreden over de zorg en de service, die ze steevast waarderen met een dikke acht. Kenners in de branche noemen ONVZ de Rolls Royce onder de zorgverzekeraars. Zelf adverteerde ONVZ in haar bestaan wel eens met de leuze: ‘Niet de goedkoopste, wel de beste’. Dat geldt nog steeds: ONVZ zit qua premie in de middenmoot, qua prestaties staat de organisatie nog steeds aan de top.

Bestuursvoorzitter Erno Kleijnenberg (59) kan de reden van dat succes helder uitleggen. “We hebben zeer betrokken medewerkers. Betrokken bij onze klanten en betrokken bij elkaar. Die houding zit al decennia in ons DNA. We willen de beste zijn: voor onze klanten. Daar doen we alles voor. Al onze systemen zijn uitstekend op orde, we kunnen onze klanten razendsnel helpen. Onze volledige focus ligt op het verbeteren van de tevredenheid van de klanten: als vereniging gaat het ons niet om zoveel mogelijk winst of zoveel mogelijk nieuwe klanten. We hebben nu 400.000 leden en als dat volgend jaar ook zo is, is dat ook prima. Onze omzet is 800 miljoen euro.”

kwaliteit van de zorg en prijs. Ze kunnen zelfs zeggen dat ze door contractafspraken goedkoper kunnen inkopen en de klant zo een premievoordeel kunnen bieden. Prima: als ze het allemaal maar aan de klant vertellen.”

second opnion aanvragen, noem maar op. Het draait om de klant.” Als de klant, belangrijk voor Zuid-Limburg waar ONVZ goed vertegenwoordigd is, naar een ziekenhuis in het buitenland wil, is dat geen enkel probleem. Kleijnenberg: “Een gebied tot zestig kilometer vanaf de grens beschouwen we gewoon alsof het Nederland is. De klant bepaalt, wij vergoeden.” Wie zich wil aansluiten bij ONVZ kan dat het beste doen via een verzekeringsagent. Kleijnenberg: “De assurantietussenpersoon is ons enige verkoopkanaal, al bijna tachtig jaar lang. Je hebt direct contact met een deskundige die thuis is in onze polissen en aanpak en die ook weet wat de andere zorgverzekeraars te bieden hebben. Je kunt je dan goed laten voorlichten en ook dan weer zelf kiezen.”

ONVZ is glashelder over zijn ware aard: “We zijn een verzekeraar, een financiële instelling. Dat zeggen we altijd heel bewust. We laten onze verzekerden, onze leden, kiezen waar ze geholpen willen worden als ze zorg nodig hebben. Wij verzorgen op de eerste plaats het financiële deel. We vergoeden direct de facturen aan de zorgverleners. Die absolute keuzevrijheid van onze klanten is bijna heilig voor ons; de klant mag zelf bepalen wat voor zijn of haar gezondheid het beste is. Daarom heten we een restitutie-verzekeraar.”

Erno Kleijnenberg

Kleijnenberg: “Zorgverzekeraars in natura daarentegen sturen je als verzekerde naar de zorgverleners waar zij contracten mee hebben afgesloten. Nu komt het: ook die zorgverzekeraars zijn financiële instellingen. Zij bepalen waar je voor je zorg terecht moet, van welke fabrikant het medicijn komt. Als zij voor je kiezen hebben ze natuurlijk twee belangen:

Kleijnenberg: “Uiteraard hebben we een uitgebreide adviesdienst - onze zorgconsulenten - voor onze klanten die ze kunnen raadplegen als ze hulp nodig hebben. In die dienst zitten paramedici en ook artsen. We kunnen samen met de klant op zoek gaan naar behandelmogelijkheden, uitzoeken waar de beste specialist zit voor een bepaald type operatie, een

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 81

Door: Maurice Ubags

ONVZ denkt - net als Rolls Royce altijd na over de vraag hoe het nog beter kan. Kleijnenberg: “Eigenlijk is het heel raar: verreweg het grootste deel van onze klanten is gezond. Daar hebben we als organisatie nooit direct contact mee. Daar moet je eens even bij stilstaan. Erger nog: die klanten sturen we alleen een factuur. We zijn nu aan het bekijken wat we ook voor onze gezonde klanten kunnen doen. We willen ze gaan helpen gezond te blijven. Anders dan door ze aan te sporen meer te gaan sporten, te stoppen met roken en gezond te gaan eten. We willen onze klanten helpen dat ze lekker in hun vel blijven zitten. Maar hoe we dat gaan doen, daar broeden we nu op.”

30-11-10 16:00

82 | December | ZUID | oPiniE

Fundament voor de woningmarkt is goed GELEEN – De woningmarkt stabiliseert, maar huizenprijzen dalen nog licht in 2011. De klant kiest voor zekerheid en gaat voor langere rentevastperiodes. Een analyse van Raymond Neilen, directeur particulieren bij Rabobank Westelijke Mijnstreek, marktleider op het gebied van hypotheken.

e Nederlandse woningmarkt maakt nog altijd een moeilijke tijd door. Toch bespeur ik ook lichtpuntjes. Zo hebben zes kwartalen van dalende huizenprijzen plaats gemaakt voor twee opeenvolgende kwartalen van stijging. Deze stijgingen lijken te wijzen op nagenoeg stabiliserende prijzen. Op jaarbasis zullen de gemiddelde huizenprijzen in 2010 met 2% dalen, vooral als gevolg van de nog relatief forse daling aan het begin van dit jaar en eind 2009. In 2011 zal de gemiddelde prijsdaling verder afvlakken naar 1%, waarbij de daling vooral wordt veroorzaakt door het grote aanbod van woningen. In het derde kwartaal van 2010 liet de Prijsindex Bestaande Koopwoningen (PBK) van het CBS/Kadaster een toename zien van 0,1% ten opzichte van een kwartaal eerder. In het tweede kwartaal van dit jaar bedroeg de groei ten opzichte van het eerste kwartaal 0,3%. Omdat woningverkopers de komende tijd naar verwachting in toenemende mate bereid zullen zijn de vraagprijs te verlagen in ruil voor betere verkoopkansen, blijven de prijzen in de resterende maanden van 2010 en in 2011 naar verwachting nog onder druk staan. Hierbij blijven de regionale verschillen groot. De regio Westelijke Mijnstreek heeft specifieke kenmerken en bijbehorende problematieken ten opzichte van de rest van Nederland. De Westelijke Mijnstreek is bij uitstek de industrieregio van Zuid-Limburg waarbij de werkgelegenheid sterk afhankelijk is van grote ondernemingen zoals DSM, Sabic, NedCar en Orbis Medisch Centrum. Er is dus een concentratie van met name kapitaalen arbeidsintensieve industrie waarin zowel de werkgelegenheid als productiviteit conjunctuurgevoelig is. Deze mate van onzekerheid is voor jongeren vaak de reden om te vertrekken naar andere regio’s zoals bijvoorbeeld Eindhoven en zelfs de Randstad. Wonen volgt werken, niet andersom. Naast de ontgroening kenmerkt onze regio zich

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 82

ook door een sterke vergrijzing wat uiteindelijk zorgt voor demografische krimp. Deze specifieke kenmerken van de regio hebben invloed op de prijsontwikkeling van de koopwoningen. Ondanks het feit dat het aantal woningtransacties historisch gezien laag is, zie ik hier tekenen van herstel. Kijkend naar het aantal woningoverdrachten, zullen deze in 2011 licht stijgen. Dit komt doordat de vraag naar woningen enigszins toeneemt als gevolg van de dalende werkloosheid en de historisch gezien lage hypotheekrente. In 2009 vonden er ruim 1.200 woningtransacties plaats in de Westelijke Mijnstreek. Hiermee wordt de in 2007 ingezette daling voortgezet. Ter vergelijking: in de periode 2005-2007 lag het aantal transacties gemiddeld op 1.831. Dit betekent een daling van ruim 34%. Voor geheel Limburg was de daling bijna 38%. De lage transactieaantallen hebben negatieve gevolgen voor makelaars,

Raymond Neilen

tussenpersonen, verhuisbedrijven en notarissen. Voor veel woningverkopers betekent het ook dat hun huis langer te koop staat. In 2009 is de theoretische verkooptijd van koopwoningen ten opzichte van 2008 in de Westelijke Mijnstreek gestegen van 12 naar 15 maanden en ligt daarmee twee maanden onder het Limburgs gemiddelde. Deze lange verkooptijd gaat samen met een toename van het aantal te koop staande woningen in de Westelijke Mijnstreek. Dit aantal is in een periode van twee jaar gestegen met meer dan 9%. Voor geheel Limburg is het aantal te koop staande woningen gestegen met ruim 17%. Daarnaast is er nog een grote groep huizenbezitters die wacht op betere tijden voordat ze hun huis te koop aanbieden. Dit ‘latente’ aanbod kan ook op langere termijn nog blijven zorgen voor een zeer gematigde prijsontwikkeling en is in ieder geval de belangrijkste reden voor de verwachte prijsdaling in 2011. Voor de jaren na 2011 legt het beperkt aantal op te leveren nieuwbouwwoningen binnen de regio naar verwachting een bodem onder de verwachte prijsdaling in de markt. Als gevolg van de demografische krimp vindt binnen de Westelijke Mijnstreek beperkt nieuwbouw plaats. Het beleid is gericht op kwaliteit: per gesloopte woning wordt één nieuwe woning gebouwd. Ten slotte kan de voorlopige duidelijkheid over de hypotheekrenteaftrek zorgen voor meer woningverkopen. De onlangs geuite wens van de Eerste Kamer over een geheel nieuwe visie op de woningmarkt en de beperking van de hypotheekrenteaftrek, doet de ogenschijnlijke rust op de hypotheekmarkt echter geen goed. Voor 2011 voorzie ik een toename van de transactieaantallen. Zo laat het aantal transacties in de eerste helft van 2010 al een eerste prille stijging zien van ruim 2% en naar verwachting zal dit ook voor de tweede helft van 2010 gelden. Dit laatste is een positieve ontwikkeling en markeert naar verwachting het begin van herstel. Desondanks is dit niet voldoende om het aantal transacties weer op het niveau van voor de crisis te doen

30-11-10 16:00

oPiniE | ZUID | December | 83

belanden. De combinatie van een groot woningaanbod en het feit dat woningen langer te koop staan, zorgt wel voor een grote onderhandelingsruimte. Dit lijkt vooral voor de starter interessant omdat de doorstromer zelf ook nog een woning te verkopen heeft. Met name de doorstromers die in 2008 een nieuwe woning kochten, hebben in een aantal gevallen hun nog te verkopen woning niet verkocht. Daarbij komt dat de waarde van de verkopende woning is gedaald. Deze groep doorstromers heeft het moeilijk en het niet verkochte pand is letterlijk en figuurlijk een zware last. Zij worden geconfronteerd met dubbele maandlasten en veelal met langlopende overbruggingen. Het kabinet heeft een aantal maatregelen genomen om de woningmarkt een impuls te geven. Een van de maatregelen is het verlengen van de hypotheekrenteaftrek van 2 naar 3 jaar in de periode waarin huiseigenaren dubbele hypotheeklasten hebben. Deze tijdelijke regeling vervalt per eind 2012. De afgelopen jaren is veel discussie geweest over het verstrekken van hoge hypotheken, de zogenaamde tophypotheken. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) deed in 2009, mede naar aanleiding van de financiële crisis, voorstellen om de hypotheekverstrekking aan te passen. Uit onderzoek van de toezichthouder bleek dat de bestaande norm te veel ruimte liet voor te hoge hypotheken. Zo kon een aantal huishoudtypes zoveel lenen, dat zij de minimumbehoeften voor levensonderhoud niet meer op wisten te brengen. Ook is het risico op restschuld te groot omdat leningen vaak hoger zijn dan de aankoopwaarde van de woning. De Rabobank heeft haar verstrekkingsbeleid niet veranderd ten opzichte van de situatie voor de crisis. Goed bankierschap is en blijft het motto van de Rabobank. We handelen vanuit klantbelang en geven invulling aan onze ambitie een levenslange

en betrouwbare financiële partner te zijn. Ervaring leert dat een duurzame klantrelatie leidt tot duurzame groei: klanten met een loyale houding overwegen sneller opnieuw bij de Rabobank een product af te nemen. Of een klant loyaal aan de Rabobank is, wordt bepaald door verschillende factoren. Daarbij is een goed hypotheekgesprek vanzelfsprekend. In een adviesgesprek wordt rekening gehouden met de lokale omstandigheden zodat we klanten op een verantwoorde wijze een financiering kunnen aanbieden. Niet omdat het móet, maar omdat het logisch past bij wat wij voor onze klanten willen betekenen. De Rabobank gaat uit van langdurige klantrelaties in goede en in slechte tijden. Op basis hiervan is de bank vrij om een klant minder ruim te financieren dan het beleid toestaat, dan wel om extra zekerheden te vragen voor de financiering. Wij gaan mee in een aanscherpende wetgeving. Hiermee houden we niet alleen gelijke tred met de overige aanbieders, maar zijn we hierin ook toonaangevend. Er bestaan vele hypotheekvormen, afgestemd op de wensen en behoeften van de afnemer. Daar waar een aantal jaren geleden de aflossingsvrije hypotheek populair was, zie ik nu een duidelijke kentering. Onze klanten kiezen steeds vaker voor een hypotheek met waardeopbouw. Wij verkopen onder geen enkele voorwaarde beleggingshypotheken. Beleggen binnen een hypotheek en daarbij het risico lopen dat je veilige thuis in gedrang komt, gebeurt niet bij Rabobank Westelijke Mijnstreek. Is vermogensopbouw je doel en heb je geld over, dan kan beleggen een prima alternatief voor sparen zijn, gezien de lage rentevergoeding op spaarproducten. Maar niet via de hypotheek. Een huis moet immers rust geven. Dat is het idee! Ten aanzien van rentevastperiodes zie ik een verschuiving van de voorheen korte naar de langere rentevastperiodes van 10, 15 en 20 jaar. Ook daar kiest de klant voor

zekerheid, geholpen door de historisch lage rente. Ondanks de lage hypotheekrente en de daaraan gekoppelde verbeterde betaalbaarheid missen veel van hen het vertrouwen om nu een woning te kopen. De nog steeds onzekere toekomst van het overheidsbeleid ten aanzien van de woningmarkt speelt daarbij een grote rol. Voor de toekomst is het fundament van de markt goed. Er is voldoende onderliggende vraag. Mensen willen een goede en betaalbare woning op de juiste plek, ook in de Westelijke Mijnstreek. Nu is er door mismatch tussen vraag en aanbod en door economische onzekerheid sprake van een stagnerende vraag. Als de carrousel eenmaal in beweging komt, zal de woningmarkt snel weer een stijgende lijn laten zien. Indien de economie aantrekt, zien we in de Westelijke Mijnstreek volop kansen. Bovenal is het een prachtige regio om te wonen en te werken. Dit vormt een solide fundament voor de woningen hypotheekmarkt. Als betrouwbare en stabiele partner in de regio bouwen we graag mee aan dit fundament. Raymond Neilen is directeur Particulieren bij Rabobank Westelijke Mijnstreek

HEERLIJK ZACHT WATER IN LIMBURG Wekelijkse kalkpoets ellende? Bent u het wekelijkse poetsen en schuren in badkamer en keuken met agressieve poetsmiddelen, kalkoplossers en azijn ook spuug zat? Wilt u een schone vaat? Wilt u lekker zacht haar zonder klitten, geen huidirritatie en geen droge huid na het douchen? Wilt u helder, schoon, lekker zacht drinkwater zonder geurtje? Wilt u een douchecabine, ramen en auto zonder strepen en watervlekken? “1-malige aanschaf=levenslange fabriek garantie”

Kalkrijkwater in Limburg Bijna elk Limburgs huishouden weet uit ervaring, dat kalkaanslag heel wat schade en extra kosten kan veroorzaken: o.a. de energie- en waternota’s nemen toe, de levensduur van boiler, geiser, (stoom) douchecabine, stoomoven, vaatwasser wasmachine, (thermostaat)kraan, en combiketel worden drastisch verkort, reparaties, onderhoud en vervanging zijn duur. “de onnodige wekelijkse poets ellende”

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 83

Wilt u mooie beloften of resultaat ? U ziet door de bomen het bos niet meer. Bijna alle waterontharders zijn uniek, het beste, het goedkoopste maar zonder retourgarantie. Wij verkopen geen waterontharder, maar een resultaat. Bij montage laten wij u meteen het verschil zien, proeven voelen en ruiken. Daarna mag u hem in uw dagelijkse huishouden zelf uitproberen. U mag de vele voordelen zelf ervaren. U bepaald zelf wat goed is en wat niet goed is. De duurzame ISO 9002, ISO 9001-2000, ISO 9001-2008 en QA gecertificeerde en geproduceerde Alpine Water Descaler No.1 wordt met een levenslange fabriek (omruil) garantie en een 2 maanden = OP PROEF = niet goed = geld terug garantie geleverd. Hij wordt gratis gemonteerd zonder voorrijkosten indien u ons binnen 1 week belt.

“het tandenpoets+nachtkastje glas”

Informatie en bestellen: FUEL SAVE EUROPE BV Tel. : 0475 - 527 516 info: www.AWD2000.nl

30-11-10 16:00

Wij wensen u een behaaglijk en comfortabel 2011 Houtskeletbouw Limburg heeft al meer dan twintig jaar ervaring met houtskeletbouw in Limburg. Deze milieu en mensvriendelijke manier van bouwen heeft geen enkel geheim meer voor ons. Houtskeletbouw Limburg begeleidt uw bouwproject van initiatief tot en met oplevering. Wij treden niet alleen op als bouwer maar als partner en zorgen voor de organisatorische, financiĂŤle en technische realisatie van uw woning. Hierbij heeft kwaliteitsbewaking onze hoogste prioriteit. Houtskeletbouw Limburg ontwerpt desgewenst uw woning of realiseert het ontwerp van uw eigen architect. Indien uw bouwplannen vanaf de ontwerpfase door ons worden begeleid, garanderen wij dat het door u gestelde bouwbudget niet overschreden wordt. Houtskeletbouw Limburg realiseert tevens traditionele woningen. Door het procesmatig denken, ontwikkeld vanuit de (prefab) houtskeletbouw methode, te integreren met de (traditionele) gangbare bouwmethodes, leidt deze aanpak tot een lagere bouwprijs.

Wie meer wil weten over toekomstgericht bouwen: Vestigingsadres

Tel. 045-5353120

Krijgersberglaan 57

Mob. 06-55392784

6371 CA Landgraaf

Fax. 045-5354066

www.houtskeletbouwlimburg.nl

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 84

30-11-10 16:00

oPiniE | ZUID | December | 85

Patiënten AZM beter af met nieuwe iCT MAASTRICHT – Het Maastricht UMC+ is een aantal jaren geleden begonnen met de vernieuwing van de gehele ICT van het ziekenhuis. Zij hoort daarmee bij de eerste groep ziekenhuizen die dit doen. Het gaat om een absolute noodzaak, met een fors prijskaartje, maar met een enorme winst voor de patiëntenzorg.

aarom is het noodzakelijk de gehele ICT te vervangen? De meeste Nederlandse ziekenhuizen hebben een ICT-systeem waarvan de kern soms al tientallen jaren oud is. Internationaal hebben Nederlandse ziekenhuizen lang voorop gelegen met hun ICT. Het eerste grote systeem kwam al in de jaren zeventig in de markt. Midden jaren tachtig ontstond hieruit een zogenoemd ziekenhuisinformatiesysteem (ZIS), een centraal computersysteem met een geïntegreerde, zeer snelle database. De essentie van dit systeem bleef tot in het nieuwe millennium hetzelfde. Vanaf midden jaren ’80 tot en met de jaren ’90 van de vorige eeuw deden veel netwerken, vaak op afdelingsniveau, hun intrede in ziekenhuizen. Op deze wijze is in de meeste ziekenhuizen een wijd vertakte maar tegelijkertijd zeer complexe en intransparante ICT ontstaan. Fundamentele innovatie in de ICT-architectuur heeft nauwelijks plaatsgevonden. Overigens was er vaak wel veel vernieuwing in specifieke applicaties. De hele wijze van benaderen van de ICT kan worden beschouwd als incrementeel en fragmentarisch. Anno 2000 kon al worden geconstateerd dat de ICT-situatie in Nederlandse ziekenhuizen niet toekomstigbestendig is. Toch was er vanuit diezelfde ziekenhuizen weinig animo om de ICT echt te vernieuwen. De redenering daarvoor lijkt de volgende te zijn: De kosten van ICT in de meeste ziekenhuizen waren, en zijn, veelal erg laag. Vaak percentages tussen de 1,5 en 3 procent van de omzet. Afhankelijk van de bedrijfstak worden in de commerciële sector vaak veel hogere percentages genoteerd. Bij weinig innovatiebehoefte voldoet de ICT redelijk aan de ‘voorkant’. De grootste klachten betreffen met name bedrijfsinformatie (‘management-informatie’), aangezien

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 85

van ICT-kosten. Alleen al de vervangingsslag zal deze kostenstijging veroorzaken. Dit betekent dus een kostenstijging met relatief weinig zichtbare voordelen aan de voorkant. De achterkant zal echter aanzienlijk verbeteren. Daarmee wordt een basis gelegd voor aanzienlijke innovatie in de toepassingen van ICT. Het gaat hier om nieuwe wijze van werken: de ICT als enabler. Deze enabling-functie zal echter niet zomaar plaatsvinden. Werkprocessen zullen anders moeten, zorgprofessionals zullen anders moeten gaan werken. Het gaat hier om een combinatie van een strak centraal geleid proces met veel bottom-up bereidheid en input om dit voor elkaar te krijgen.

Prof. dr. Frits van Merode

de ICT achter de voortdurende veranderingen in de financieringsstructuur en de wijze van declarering aanhobbelt. Aan de ‘achterkant’ is er veel achterstallig onderhoud: de technische infrastructuur is verouderd, veel software is echt ouderwets en dreigt ‘out of service’ te geraken. En er is het voordurende management van koppelingen tussen systemen. Dit alles wijst op serieuze risico’s. Voor de hand liggende innovaties als het EPD (elektronisch patiëntendossier) worden al tientallen jaren beloofd, maar komen niet of nauwelijks tot stand. Lokale ICT is vaak niet geschikt. Er moet immers op een zeer complexe, intransparante, ouderwetse infrastructuur verder worden gebouwd. Stimulerend overheidsbeleid is afwezig en centrale organisaties zijn ineffectief gebleken. Niet onbelangrijk gegeven is dat de Nederlandse markt voor ZISsystemen erg klein is. Grootschalige vernieuwingen in de ICT zullen leiden tot een zeer grote toename

Gezien de complexiteit en omvang van de systemen mag verwacht worden dat de vervangingsslag zal betekenen dat de meeste ziekenhuizen tussen de 4,5 en 7 procent van de omzet aan ICT gaan uitgeven. Innovaties in ICT ten behoeve van echt grote veranderingen in het werken in de zorg zijn hier nog niet eens in meegerekend. En dan is er nog de tijdsfactor. Het ontwikkelen implementatieproces zal in de meeste ziekenhuizen jaren in beslag nemen. En haast is geboden, want veel ICT is binnenkort echt verouderd en het veranderingsproces moet dan in een veel te korte tijdsspanne worden uitgevoerd. Voornaamste reden om te investeren in informatietechnologie is de winst die ermee te behalen valt voor de zorg. Hoe ziet die winst eruit? Wat schiet de patiënt op met al die drastische vernieuwingen van en investeringen in ICT? Er wordt in toenemende mate samengewerkt in de zorg tussen zorgprofessionals, maar ook tussen zorgorganisaties. Continuïteit in patiëntinformatie is dan essentieel. Dit kan het beste via het digitaliseren van die informatie. Voor de eenduidigheid van de informatie is het van belang dat informatie maar één keer wordt vastgelegd.

30-11-10 16:00

86 | December | ZUID | oPiniE

Een vergaande mate van integratie van verschillende informatiesystemen is daarvoor noodzakelijk. Dit veronderstelt wel nieuwe informatietechnologie. Een belangrijke risicofactor in de zorg is de overdracht van informatie, van laboratorium naar dossier, van intensive care naar dossier. Er is voor gekozen deze overdrachten in zijn geheel te automatiseren. Hiermee worden overdrachtsrisico’s vermeden. De planbaarheid kan worden vergroot als duidelijk is welke capaciteit, bijvoorbeeld spreekuurplaatsen of OK-tijd, op korte termijn beschikbaar is. Via ICT en moderne roostersystemen kan veel beter worden gepland. Dit betekent een beter gebruik van de capaciteit en kortere wachttijden voor de patiënten. Door de introductie van nieuwe ICT neemt het aantal menselijke handelingen fors af. Dit betekent dat in zowel primaire als secundaire processen kosten kunnen worden bespaard en dat er in primaire processen veel meer ‘handen aan het bed’ beschikbaar komen. Door de wijze waarop de nieuwe ICT procesgericht werken ondersteunt, kunnen op een heel natuurlijke wijze data voor kwaliteits- en veiligheidsbeleid worden verzameld en worden gemonitord. Tevens is er dan een directe koppeling met de gegevens die verzameld dienen te worden ten behoeve van gezondheidszorginspectie en andere instanties. Daarmee wordt een continuïteit gecreëerd die loopt van de zorgprofessional naar de externe verantwoording. De mogelijkheden die patiënten worden geboden om het eigen dossier in te zien, nemen door de ICT-vernieuwingen aanzienlijk toe. Er is immers een geïntegreerd digitaal dossier. Koppeling met het landelijke elektronisch patiëntendossier (EPD) kan snel worden gerealiseerd. Tot slot. Het Maastricht UMC+ loopt ten opzichte van andere academische en algemene ziekenhuizen ver voorop met ICT-investeringen. Ook andere ziekenhuizen zullen fors moeten investeren in de ICT. Dat is onvermijdelijk. Overigens sluit dit goed aan bij de verwachtingen die stakeholders hebben over hoe ziekenhuizen moeten werken en samenwerken. Prof. dr. Frits van Merode Prof. dr. Frits van Merode is lid van de raad van bestuur van het Maastricht Universitair Medisch Centrum+ en decaan van de Faculty of Health, Medicine and Life Sciences (FHML) van de Universiteit Maastricht. Hij is specialist op het gebied van de logistiek in de zorg.

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 86

holtum Holtum, dorp tussen hoop en vrees Zuid, novembert 2010.

et ergernis en verbazing heb ik het artikel van de heer Peet Adams gelezen. Wat moet het toch een heerlijk gevoel zijn om als journalist een dorp de grond in te boren! U wekt met Uw artikel de schijn, dat het voor ons dorp van levensbelang is dat autoconcern NedCar blijft voortbestaan! Natuurlijk is het jammer dat bij sluiting van NedCar mensen uit Holtum hun baan verliezen. Maar dat gebeurt in de hele industriële sector en straks ook bij de overheid of overheidsbedrijven waar volgens de laatste berichten in het kader van de bezuinigingen zeer veel mensen moeten afvloeien. Waarop is Uw constatering gebaseerd dat 80% van de ongeveer 1250 inwoners van Holtum banden heeft met de autofabriek? Is dit duimzuigerij of stemmingmakerij? Ook heb ik nog nooit gehoord, dat iemand met respect spreekt over ‘zijn ‘ fabriek. Laat staan dat je tranen in de ogen krijgt als je terugdenkt aan de aankomst en het vertrek van NedCar-, vroeger DAF- en Volvobussen en dat het doodzonde is dat het uitzicht op deze bussen nu door de A2 verdwenen is. Wat zielig toch! Ja, de basisschool is weg, maar in plaats daarvan is er Triangel gekomen, een school voor een andere doelgroep. Fusie van scholen gebeurt niet alleen in Holtum en niet alleen op grond van een teruglopend leerlingenaantal. Ook veroudering van gebouwen, doelgerichter werken en de onontkoombare bezuinigingen spelen wel degelijk mee. Ook andere dorpen hebben slechts één of helemaal geen winkel. Of ik voor mijn levensmiddeleninkoop van Holtum naar Buchten, Susteren of Born moet of van de buitenwijken van Born naar het centrum van Born, de afstand is even ver. Er zijn trouwens ook rijdende zelfbedieningswinkels. Waar hebben we ’t toch over?! Vreemd dat de schrijver even verder zegt: Met het dorp is niets mis! Wat een tegenstelling tot het voorafgaande negatieve gedeelte. Nu heeft hij gelijk. Ook ik als weliswaar niet geboren maar wel getogen ‘Houtemer’ betreur wat er door omstandigheden in Holtum niet meer mogelijk is. Anderzijds ben ik blij dat ik in Holtum woon. Er blijft voldoende positiefs over om er te blijven wonen. Het is er mooi en relatief rustig. Het verenigingsleven bloeit, al hebben grote verenigingen door dalende ledenaantallen het niet gemakkelijk het hoofd boven water te houden. Maar waar is dat niet zo?

Verder hoop ik, dat de negatieve tendens van het artikel geen invloed heeft op de verkoop van de huizen in ons dorp. De huiseigenaren zullen met dit artikel niet blij zijn. De huizenmarkt is al slecht genoeg, ook zonder zo’n artikel! Ik wil mogelijke kopers geruststellen: het is goed wonen in Holtum. Een extra voordeel van wonen in Holtum zijn de goede bereikbaarheid en de goede uitvalswegen. Binnen de kortste tijd ben je op de A2 richting Maastricht, Aken of Eindhoven en op de nieuwe weg richting Duitsland. Prima aansluitingen. Over het sociale aspect. Het ligt aan je zelf of je je in Holtum zult thuis voelen. Je zult zelf het initiatief moeten nemen. Wie zich wil aansluiten, erbij wil horen, wil integreren, die wordt opgenomen in de dorpsgemeenschap van Holtum. Gewoon doen! Tot slot wil ik zeggen, dat ik het eens ben met wethouder Pieter Meekels die in de slotwoorden opmerkt dat het heel mooi wonen blijft in Holtum. Vooral door die opmerkelijke gemeenschapszin. Jos Cramers Holtum adv_98x228

28-02-2010

23:03

Pagina 1

Marie Jo Prima Donna L’Aventure Lejaby Barbara Mey Chantelle Triumph Lise Charmel Marlies Dekkers Huit Freya Hanro

I n M W i b o k l v h n

T l d d e v “ o d t n

l p n g

30-11-10 16:00

De stad als decor voor Magisch Maastricht In Maastricht ging vorige week het nieuwe winterevenement Magisch Maastricht van start, de opvolger van Winterland Maastricht. Voor het eerst is niet alleen het Vrijthof, maar de hele binnenstad en Wyck in kerstsfeer. In opdracht van het gemeentebestuur kreeg het winterevenement een kwaliteitsimpuls en is er meer aandacht voor cultuur. Zo zijn er meer dan vierhonderd culturele uitvoeringen tussen nu en 2 januari volgend jaar. Tony Maas is namens de gemeente projectleider van Magisch Maastricht. Maas kreeg de opdracht een evenement neer te zetten dat gedragen wordt door de Maastrichtenaren en dat ook gemaakt wordt door de inwoners van de stad. In die opzet lijkt Maas geslaagd. “Het college was niet meer helemaal tevreden over de kwaliteit van Winterland. Ze besloten daarom het contract met de vorige exploitanten niet te verlengen en te kiezen voor een nieuw concept,” legt Tony Maas uit. “Voor de gemeente ging het om drie belangrijke doelen. De economie moet ervan profiteren, de leefbaarheid van de stad mag niet in het geding komen en het moest breed gesteund worden door inwoners en onderne-

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 87

mers. Een echt onderscheidend evenement moest het worden.” Sinds juni is Maas vrijgesteld om zich volledig te concentreren op Magisch Maastricht. Hij voerde tientallen gesprekken met alle partijen en daaruit kwam naar voren dat de ondernemers vooral authenticiteit wilden. “Dat betekent minder leren tassen en riemen op de kerstmarkt, maar meer streekproducten en zaken die met Kerstmis te maken hebben. Minder kermis ook.” Uiteindelijk viel het concept van Magisch Maastricht in een aantal zaken uiteen. Attracties op de diverse pleinen in de stad, met als belangrijkste trekker het Vrijthof. Een nieuwe sfeerverlichting die de verbinding vormt tussen de stadsdelen en pleinen en een cultuurfestival. Door de keuze om heel Maastricht in kerstsfeer onder te dompelen hoopt het projectteam, waar ook Centrummanagement en VVV Maastricht in participeren, dat er een spreiding komt van de bezoekers. Niet alleen door de stad, maar ook verdeeld over de tijd. “Tot dit jaar concentreerde alles zich op het Vrijthof en dan ook nog met name in de weekenden,” zegt Tony Maas. “We willen vooral meer bezoekers door de week. Daar hebben we actief campagne voor gevoerd onder vijftigplussers. Dat zijn mensen die in de gelegenheid zijn om door de week naar de stad te komen.”

Belangrijk voor de eerste editie van Magisch Maastricht is dat de stad het decor is. Daar speelt het zich af. Zo wordt de Keswww.magischmaastrich selskade omgetoverd tot Kerst aan de Maas, compleet met een ijsbaan, in Wyck zijn veel muzikale optredens en op de Markt is ruimte voor een kleinschalige kerstmarkt. Het Onze Lieve Vrouweplein herbergt een levende kerststal en in het kunstminded Jekerkwartier zijn diverse exposities. Ook in Theater aan ‘t Vrijthof zijn speciale kerstvoorstellingen. Op het Vrijthof is naast een schaatsbaan ook een ijssculpturenfestival. 50 kunstenaars brengen een ode aan de Maastrichtse violist André Rieu. Volgens Maas is Magisch Maastricht in de eerste plaats bedoeld voor de inwoners van de stad. Zij moeten zich betrokken voelen bij het evenement en de stad bezoeken. Daarnaast verwacht het projectteam veel mensen uit de directe omgeving, uit de Randstad en het buitenland. “Daarbij is de regio van groot belang. Met name verblijfstoeristen bezoeken ook de regio. Het evenement mag dan Magisch Maastricht heten, we promoten ook de regio. Zo is er een goede samenwerking met Kerststad Valkenburg. In februari volgt een evaluatie van Magisch Maastricht. We willen in ieder geval volgend jaar nog intensiever samenwerken met de regio. Dat is ook logisch in een klein gebied als Zuid Limburg.”

30-11-10 16:00

Signeer uw boodschap op een tegel en maak naam voor eeuwig

Uw roem voor een museum Het wordt gegarandeerd een publieksactie die nog veel navolging zal vinden: de tegel-actie die in Maastricht gehouden wordt om het vernieuwde Museum aan het Vrijthof (dat vier keer zo groot wordt als het huidig Spaans Gouvernement) te sponsoren.

n 2012 gaat het nieuwe museum open na een verbouwing in 2011 van acht miljoen euro. Made in Maastricht wordt het motto en de rondleiding neemt u straks mee door de laatste vijf eeuwen Maastricht. Maximaal 2012 natuurlijke personen, families, clubs en groepen kunnen voor eeuwig naam maken op de fantastische – overdekte - cour (zie de artist impression) die straks ontstaat in het museum. 2012 tegels zijn beschikbaar om er een persoonlijke boodschap op achter te laten, die gesigneerd kan worden. Die boodschap wordt in een Mosa-tegel gelaserd. De tegels worden in het najaar van 2011 gelegd op de cour. U kunt uw naam zo voor heel lang letterlijk aan het museum en aan Maastricht verbinden. Laat anderen uw inspiratie na! De tekst ‘Dit is de enige keer dat ik over me heen laat lopen’, is al geclaimd. De vrijwilligers Evert-Jan Oostvogel, Gerard Walraven en Emmy Haarsma hebben de actie ingebracht en samen met Zuiderlicht uitgewerkt. “De creatieve mogelijkheden zijn natuurlijk onbegrensd. Van tegeltjeswijsheden, oneliners tot Loesje-achtige teksten. Van studenten die iets over hun studie in de stad achter willen laten, van ‘bomma en bompa’ die iets aan hun kleinkinderen schrijven, van een koppel dat zijn trouwdag laat vereeuwigen, van mensen die iets aan de stad te danken hebben of die een liefdesverklaring kwijt willen. Elke vereniging of club kan iets kwijt. De spelers van MVV, de burgemeester en de wethouders, geëmigreerde Maastrichtenaren. Burgers kunnen ook alleen hun naam achterlaten. Van eenvoudige teksten tot een inspirerende dichtregel. Eeuwige roem op

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 88

v o l n t h b n

C J v z h o o Gerard Walraven en Evert-Jan Oostvogel

de mooiste cour aan het mooiste plein van Europa! Wie wil dat nou niet?” De vrijwilligers hebben nu al een beeld van hoe het straks wordt: duizenden mensen die jaarlijks de teksten aan hun voeten lezen en rij voor rij de tegels op de cour aflopen. Op zoek naar hun eigen tekst of om te kijken naar het beste dat de tegels in de Maastrichtenaren naar boven heeft gebracht. Het nieuwe Museum aan het Vrijthof

wordt vier keer zo groot als het huidig Spaans Gouvernement is. De Elisabeth Strouven-stichting heeft daartoe een pand aan de Papenstraat aangekocht dat ter beschikking wordt gesteld aan het museum. Door die koop is het mogelijk één grote cour, binnenplaats, te maken en die heel transparant te overkappen. De gemeente Maastricht en de provincie dragen elk één miljoen euro bij aan de plannen. De vrijwilligers die de fondsen werven hebben

30-11-10 16:00

W e s w s e

e s

g h d . e l e n n

veel organisaties gevraagd te subsidiëren of het nieuwe Museum op te nemen in de lijst van doelen die op geld kunnen rekenen. Sluitsteen van de financiering is de tegel-actie. Met één tegel vanaf 175 euro, afhankelijk van de lengte van de tekst kan dat bedrag oplopen tot 250 euro, maakt u het nieuwe Museum aan het Vrijthof mogelijk. Cadeau Je kunt zelfs iemand een tegel ‘cadeau’ geven. Dan kan de ontvanger van dat cadeau zelf een tekst bedenken die hij op zijn of haar tegel wil hebben. Van elke tegel wordt ook een genummerd certificaat verstrekt, om thuis te bewaren.

/ CINDY EDEREN DAAG MÈT DIECH IS E FIES POEN ROB /

Wie op zoek is naar eeuwige bekendheid en de vernieuwing van het museum wil sponsoren, verwijzen wij graag naar de website museumtegel.nl. Daar zijn ook alle spelregels te vinden. Wacht niet te lang: de eerste 250 tegels zijn al verkocht! Op de koopzondagen 12 en 19 Op de koopzondagen 12 en 19 dedecember zijn van 12.30 tot 14.30 cember zijn van 12.30 tot 14.30 uur in uur in Selexyz Dominicanen profesSelexyz Dominicanen professionele sionele tekstschrijvers aanwezig om tekstschrijvers aanwezig om u te u te helpen een originele tegeltekst helpen een originele tegeltekst te te formuleren. De tekstschrijvers zijn formuleren. De tekstschrijvers zijn Eline Dekker, Peggy van Sebillen en Eline Dekker, Peggy van Sebillen en Dewi Andoetoe van Zuiderlicht voor Dewi Andoetoe van Zuiderlicht voor het Nederlands, en de Mestreechse het Nederlands, en Jan Janssen voor cabberetier en sjrijver Will Wintjes voor de Maastrichtse teksten. Ook Mode Maastrichtse teksten. Ook Monique nique Dickhaut, directeur/conservaDickhaut, directeur/conservator van tor van het Museum aan het Vrijthof het Museum aan het Vrijthof is erbij is erbij om persoonlijk de tegels te om persoonlijk de tegels te verkopen. verkopen.

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 89

/ Deze persoonlijke tegel krijgt Cindy van Rob. Vanaf 2012 te bewonderen in het Museum aan het Vrijthof. /

Wil jij ook een origineel cadeau geven? Voor 175 euro vereeuwig je je boodschap op een tegel op de mooiste cour van Maastricht en draag je ook nog eens bij aan de realisatie van het nieuwe Museum aan het Vrijthof. De tegel is te koop bij De Chauvinis, De Kiekoet, Selexyz Dominicanen en VVV Maastricht of op www.museumtegel.nl.

30-11-10 16:00

g da

Zilveren Sieraden - Schilderijen - Versteend hout - Interieur Design - Sculpturen - Glaswerk

Sint Pieterstraat 26

ARTEAUX_adv_2010-ZUID.indd 1 KRA Zuid dec 2010_v2.indd 90

MAASTRICHT Tel 043 326 13 06

www.arteaux.nl

25-11-2010 15:00:35 30-11-10 16:00

RoERMond | ZUID | December | 91

het wonder van Roermond ROERMOND – Beste gemeente van Limburg, beste ondernemersstad, beste binnenstad, beste Designer Outlet Center van Europa. De prijzenregen voor Roermond houdt maar niet op. Waar is dat gigantische succes toch op terug te voeren? Zoektocht naar het geheim van Roermond.

Door: Peet Adams Foto’s: Peter Wouters

Op naar vijf miljoen bezoekers per jaar. Het Designer Outlet Center (DOC) in Roermond is hard op weg om alle records te breken. Het merkkledingdorp, in fraaie Maaslandse architectuur opgetrokken, is met de huidige 3,8 miljoen bezoekers al de best bezocht attractie van Nederland, op de Efteling na. Om even de juiste verhoudingen te schetsen: de Floriade in de regio Venlo hoopt in 2012 op twee miljoen bezoekers. Kwaliteit. Dat straalt het DOC uit. Tot op de met marmer afgewerkte toiletten toe. Straatvuil is ondenkbaar in het DOC. Etalages moeten van het hoogste niveau zijn. De formule van het Amerikaans/ Engelse moederbedrijf McArthurGlen is simpel en geniaal tegelijk. Bied kleding van topmerken als Armani, Zegna, Burburry, Tommy Hilfiger en Hugo Boss met kortingen van 30 tot 50 procent aan. Een concept dat op de consument werkt als een magneet. In 2011 viert het DOC in Roermond het tienjarig bestaan. Het Designer Outlet Center telt dan al 140 winkels en tien horecazaken. Er werken zo’n 1400 mensen. Het winkelend publiek komt voor iets meer dan de helft uit Duitsland. Acht procent komt uit België en 36 procent uit Nederland. En er tekent zich een nieuwe trend af. Onderzoeken wijzen uit dat shoppingtoeristen uit China en Rusland Roermond ook ontdekt hebben. Na Amsterdam besteedt die categorie toeristen het meeste in Roermond. Manager Marc Bauwens van het DOC in Roermond wijst steevast op drie factoren als verklaring voor de toppositie: de perfecte ligging met een bereik van ruim 25 miljoen mensen binnen anderhalf uur rijden, de optimale medewerking van de gemeente en de hoogwaardige opzet van het DOC. En de horizon van het DOC is nog lang niet in zicht. Een

15:00:35

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 91

De nieuwe Natalinitoren

vierde uitbreiding zit in de pen. Jazz City, dat het DOC tot aan de oevers van de Maas brengt. Met fenomenale nieuwe kansen om winkelen, wonen, watersport en bedrijvigheid met elkaar te verbinden.

Over drie of vier jaar moeten de bouwkranen er staan. De nieuwe allure van Roermond is overal zichtbaar. De stad heeft een

30-11-10 16:00

92 | December | ZUID | RoERMond

nieuwe skyline. Met de Natalinitoren als absolute pronkstuk. Een architectonisch juweel als getuigenis van de gouden eeuw die Roermond beleeft. Grandeur, zelfvertrouwen, ongenaakbaarheid. Dat straalt die skyline uit. Projectontwikkelaar Piet van Pol, die mede aan de basis stond van die nieuwe skyline, heeft het al vaker verkondigd: de komst van het merkkledingdorp is de basis voor de huidige toppositie van Roermond. Maar dat ging niet zonder slag of stoot. De middenstand in het historische centrum verzette zich hevig tegen de komst van het DOC. De winkeliers vreesden omzetdalingen. Je hoort ze niet meer. Met het DOC is het oude winkelcentrum tot nieuwe bloei gekomen. Een luxe passage verbindt het DOC met de historische kern. En de omzetten? Ze zijn in tien jaar tijd geëxplodeerd. Aan de randen van het historische hart van Roermond zie je het fenomeen, dat allerlei nieuwe winkeltjes van start gaan. Aantrekkelijk omdat ze Roermond weer extra toegevoegde waarde geven. En de nadruk wat minder ligt op winkelketens die je in elke stad vindt. Die binnenstad van Roermond is inmiddels goed voor zeven miljoen bezoekers per jaar. De Bisschopsstad heeft het winkelcentrum van Sittard-Geleen al zo ongeveer leeg

gezogen. Roermond zit Maastricht op de hielen als eerste winkelstad van Limburg en de regio Venlo heeft de Bisschopsstad ook ontdekt. Neem Leo Benders. Bijna vijftiger uit het lieflijke Venlose kerkdorp Steijl. Hij heeft grote twijfel of Venlo de teloorgang als winkelstad kan stoppen met de komst van de nieuwe Maasboulevard.

ROERMOND IS VOOR ONDERNEMERS THE PLACE TO BE ‘Daarvoor is het centrum te zeer achteruit gehold’. Waarom kiest hij voor Roermond om te winkelen? ,,De stad ademt toch een Bourgondische sfeer. Dat heeft Venlo niet. De historie van het centrum werkt aanstekelijk. En dan natuurlijk het fantastische aanbod. Niet alleen het DOC, maar ook het retailpark. Ik kan me herinneren dat Venlo ooit ook in de race was voor het Designer Outlet Center en geweigerd heeft. Niet te vatten. Er is nóg een reden waarom we graag naar de Bisschopsstad gaan. Mét de A73 is Roermond eigenlijk makkelijker bereikbaar dan Venlo, dat nog steeds geen goede

ontsluiting heeft”. De A73. Met de tunnelmisère in het achterhoofd blijft de autoweg gemengde gevoelens oproepen. Maar het is ontegenzeggelijk waar dat de A73 voor een belangrijk deel bijdraagt aan de ontstuimige groei en bloei van Roermond. Als de consument en ondernemers teveel moeite moeten doen om je te vinden, kun je economisch succes wel vergeten. De A73 en vooral ook de N280-oost, de rechtstreekse verbinding met het immens belangrijke Duitsland, zijn de goudaders voor Roermond. Infrastructuur die van Roermond het kloppend hart van een alsmaar uitdijende internationale regio maakt. De eerste bedrijfsvestigingen langs die A73 krijgen gestalte, waaronder een regionaal kantoor van de Rabobank. Met het DOC, het retailpark, de huisen tuinboulevard én het Outdoor Center heeft Roermond er de afgelopen jaren 110.000 vierkante meter winkeloppervlakte bij gekregen. De werkloosheid is spectaculair gedaald. Van ruim achttien procent in 2001 naar minder dan zeven procent nu. Hoezo crisis? De psychologische effecten van dat succes mogen trouwens niet onderschat worden. De inwoners zijn weer trots op hun stad, die twintig jaar geleden in een

Eigentijds wonen aan de rand van hartje Sittard

SITTARD - ODASINGEL, DE DOMINICAAN Royale en luxe huurappartementen met eigen parkeerplaats • 15 verschillende woningtypen varërend van 100 m2 tot 150 m2 woonoppervlak • Bouw is gestart - oplevering najaar 2011 • Schrijf u geheel vrijblijvend in via www.dedominicaan.nl

Voor meer informatie > www.dedominicaan.nl of bel Marcel Haemers 043 - 328 41 40 VESTEIND0167_DOMINICAAN.indd 1 KRA Zuid dec 2010_v2.indd 92

29-11-10 30-11-10 12:38 16:00

RoERMond | ZUID | December | 93

eeuwige winterslaap leek verzonken. Roermond is voor ondernemers the place to be. Iedereen voelt zich immers lekker in een stad met dynamiek en vitaliteit. En het stadsbestuur steekt z’n nek uit voor een optimaal ondernemersklimaat. En daarmee zorgt Roermond ook voor het onderscheid. Snelheid en hulpvaardigheid typeren dat ondernemersklimaat. Geen vertragend ambtelijk geneuzel, maar doorpakken en meedenken. Ook na lang zoeken, is er geen ondernemer te vinden die afgeeft op de gemeente. Poulissen Audio Video Center is dit jaar onderscheiden als beste ondernemer van Roermond. Het familiebedrijf opereert in het topsegment van de audiovisuele markt. Gerard Poulissen en dochter Suzan over het succes van Roermond: ,,Natuurlijk profiteren we van het fantastische winkelcentrum. En het imago van de stad is top. De gemeente zorgt daarbij voor toegevoegde waarde. Geeft je het gevoel dat je ook gewaardeerd wordt al ondernemer. Door betrokkenheid te tonen op moment dat je wilt uitbreiden, of verbouwen. Dat stimuleert bijzonder”. Roermond mag dan vooral retailstad zijn; de maakindustrie draagt nog altijd in belangrijke mate bij aan het economische hoogtij. Rockwool, SIF, Van Houtum Papier en UPS zijn maar een paar voorbeelden van grote spelers die mede voor het totale aantal van bijna 35.000 banen in de stad zorgen. En Roermond krijgt met het prestigieuze cultuureiland ECI ook een fraai podium om zich als cultuurstad te etaleren. Maar Roermond is toch vooral ook woonstad. Het gebruik van het woord krimp is een vloek. Groei luidt steevast het parool. En ook op dat vlak dienen zich nieuwe tendensen aan. Roermond is

uitgegroeid tot aantrekkelijke woonstad voor mensen elders uit het land. Zoals in de luxe wijk Oolderveste. Een van de weinige bouwplaatsen in Limburg waar nog activiteiten zijn waar te nemen. Ongeveer de helft van de geplande 900 woningen is klaar. Circa dertig procent van de nieuwe bewoners komt van buiten Limburg. En die groei is geen loze kreet. Roermond verwacht dit jaar een groei van de bevolking met zo’n 400 tot 500 mensen.

WIE WETHOUDER VAN REY BELT MET EEN PROBLEEM KRIJGT ALTIJD REACTIE Succes hangt altijd samen met personen. Dan doemt onvermijdelijk de naam van wethouder Jos van Rey op. Telg uit een slagersfamilie, financieel onafhankelijk geworden in de verzekeringsbranche, al een mensenleven VVD-er en een van de beste en geduchte politieke debaters van Limburg. Maar Jos van Rey is toch vooral Roermondenaar met een ongeëvenaarde drive om zijn stad op te stuwen naar alsmaar grotere hoogte. Zelfs zijn felste tegenstanders spreken daarover met respect. Tegenstanders die vooral morren over de ruimte die projectontwikkelaars in de stad hebben gekregen. Maar de grootste kracht van Van Rey is dat hij niet alleen oog heeft voor de mega-ontwikkelingen in de stad, maar onvermoeibaar aandacht is blijven houden voor de kleine noden van de inwoners. Wie de wethouder belt met een probleem, krijgt altijd een reactie. Onmiddellijke

hulp, of een verklaring waarom iets niet kan. Dezelfde dag nog. Die intensieve band met de bevolking verklaart waarom Van Rey verkiezing na verkiezing een stemmenmagneet blijft. Van Rey geniet. Zijn eigen verklaring voor het succes van Roermond? ,,Een kwestie van lef hebben, kwaliteit leveren, de samenwerking zoeken, netwerken en vooral niet bang zijn voor veranderingen. En natuurlijk moet je soms ook gewoon geluk hebben”. Een Jos van Rey die op z’n lauweren rust, bestaat niet. Heeft Roermond inmiddels de status van ideaal paradijs? Nee. Er zijn nog wel wat vlekjes weg te werken. Van Rey beaamt ook dat een stad nooit af is. Zo baren de sociale problemen en de veiligheid in de wijk Donderberg kopzorgen. In de stad zijn verkeersmaatregelen nodig om de toeloop naar het Designer Outlet Center in goede banen te kunnen blijven leiden. De ontwikkeling van de Maasplassen gaat Van Rey te langzaam. Net als de besluitvorming over de komst van de nieuwe autoweg tussen Roermond en Weert: de N280-West. En Roermond is geen echte onderwijsstad meer. Het hoger onderwijs ontbreekt. Samen met het bedrijfsleven en onderwijsinstellingen is inmiddels de Retail&Business Academy opgezet. Een voorzichtig begin van mogelijk nieuwe glorie als onderwijsstad. Van Rey: ,,Als het niet anders kan, doen we het zelf. Je zult op alle fronten moeten blijven investeren”. Hoe lang gaat Jos van Rey, die inmiddels 65 is, nog door? Hij laat het antwoord in het midden: ,,Er blijft altijd werk aan de winkel. En van werken is nog nooit iemand dood gegaan”.

10 12:38

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 93

30-11-10 16:00

Adv Winterland Zuid:Layout 3

29-11-2010

10:37

Pagina 2

Van 20 november 2010 tot 9 januari 2011 1000 m2 schaatsbaan Reuzenrad CafĂŠ Winterland Kersttreintje Huis van de Kerstman Kerstmarkt Christmas Ride Christmas Hotel Roetsjbaan Hesselse Poepjee (Grote Markt)

www.winterland.be

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 94

30-11-10 16:00

CoLuMn | ZUID | December | 95

Vragen stellen Paul Rinkens

nders is niet altijd beter, maar beter is wel altijd; omdat het anders is! Het is nog niet zo lang geleden, dat we onze kinderen probeerden te behoeden voor “schermoogjes”. Als bewuste en verantwoorde ouder beperkte je het “achter de computer zitten” tot een minimum. Enerzijds omdat al jouw vrienden en kennissen dat ook deden, anderzijds omdat opa en oma bang waren dat hun kleinkinderen zouden gaan lijken op a- sociale wezens. Je wilde toch niet dat jouw kind buiten de boot ging vallen. Het waren de jaren van de hokjesgeest. Afhankelijk van waar je geboren werd, in welke buurt je woonde, milieu, kleding, sportbeoefening en auto, werd jouw sticker bepaald. In de marketing noemde men dat “segmenteren” en dat werd gezien als een belangrijk marketing instrument. Ik weet nog dat we in de hotellerie in doelgroepen dachten, gekoppeld aan beroep, sekse, gezinsvorm, budget en interesse. Dat was logisch, je probeerde niet de Paus een condoom te verkopen, om maar eens een zijstraat te noemen. Inmiddels is de wereld veranderd. De samenleving is steeds complexer geworden en dat betekent dat de ouderwetse manier van segmenteren ons niet verder meer helpt. Inmiddels zijn er nieuwe modellen aan het ontstaan, die beter passen bij de complexiteit van de huidige maatschappij. Er zijn verschillende modellen die de doelgroepen segmenteren op grond van hun houding in het leven, de waarden die ze nastreven. De huidige consument heeft een gamma aan keuze mogelijkheden, die zelfs schijnbaar onverenigbare elementen bevatten. De complexiteit die dit met zich mee brengt, krijgt een sterke impuls als gevolg van van de ontwikkelingen op het gebied van internet en automatisering. Social media als Facebook, Twitter en LinkedIn bieden “rolswitchers”

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 95

ongekende mogelijkheden. Mensen kunnen zich in diverse thema’s, leefstijlen, overtuigingen of subculturen georganiseerde groepen begeven en hun identiteit regelmatig aanpassen. Wanneer we dit weten, ontstaat er een interessante vraag, namelijk; gaan alle aanbieders die deze modellen gebruiken, niet allemaal op elkaar lijken? Hoe meer jouw aanbod lijkt op dat van andere bedrijven, hoe meer je segmentatie nodig hebt. En omgekeerd, hoe meer je segmenteert, hoe meer je aanbod creëert dat lijkt op de concurrent. Deze wijze van segmentatie gaat uit van de wereld zoals hij is. De kunst wordt het, om in staat te zijn de wereld te veranderen. Diegene die in staat is om methoden te ontwikkelen, die de potentie hebben om de dynamiek van de markt te veranderen, is spekkoper. Ik noem dat “Gedrag” van de klant. Wat zijn de knoppen die de klant, cliënt, gast of patiënt, tot gedrag aanzetten? Wat zijn de emoties, gevoelens, ideeën en associaties die zijn of haar gevoelswereld bepalen? Wat zijn de waarde-alternatieven waartussen de consument wisselt? Met andere woorden, we moeten op zoek naar wie deze consument nou eigenlijk is. En hier ligt nou de crux, hoe weten we nou wie jij bent? Het stellen van vragen ligt niet in onze cultuur. “Niet zo nieuwsgierig Paul, dat is niet netjes”, waren de woorden van mijn moeder. Uit onderzoek is gebleken, dat kinderen tussen 5 en 10 jaar gemiddeld 66 keer per dag “Waarom?” vragen terwijl datzelfde kind, wanneer hij of zij met pensioen gaat, nog maar 6 keer per dag “Waarom” vraagt. Vragen stellen vinden wij blijkbaar niet zo fijn. Inmiddels is er Facebook en Linkedin, waardoor we al meer weten van onze klant dan vroeger, maar we moeten meer de dialoog aangaan. Het spel van vraag en antwoord met onze klant zal leiden tot het vertellen van verhalen. Als ik zou mogen kiezen, dan wordt het woord van 2010 “Storytelling”. Verhalen zijn

al zo oud als de weg naar Rome, zonder verhaaltje ging ik niet slapen. Deze verhalen zijn eigenlijk een mix van motieven, behoeften, gevoelens en emoties. Het zijn de verhalen die ervaringen, interpretaties en veranderingen beschrijven die wij mensen elke dag ondergaan. Door deze verhalen krijgen we een relatie met onze klant en meer inzicht in wie hij of zij is. Daar ligt ook de innovatie. Maak producten en diensten vanuit een samenhangend geheel rondom de klant. Wanneer we dat goed doen, dan is er een vorm van herkenning. Mooi verhaal is mijn ervaring met een taxi chauffeur in New York. Bij aankomst op JFK stond er een auto met chauffeur klaar, geregeld door het bedrijf waar ik een afspraak mee had. Tijdens de rit naar New York vroeg deze chauffeur met de heerlijk naam Lebronne, mij het hemd van het lijf: Do you visit New York often, What business are you in, How is business going etc, etc. Plotseling ging hij bellen en kon ik het volgende gesprek meeluisteren: “She is arriving at La Guardia at 5.40, her name is July and she returnes from a weeks holiday in Barbados, she works for General Motors and lives at 241. Madison Avenue”. Blijkbaar belde hij met een collega om hem te informeren over een klant die hij op moest halen. Lebronne bleek de eigenaar te zijn van een limousine service met 13 chauffeurs, hij was van Trinidad Tobago en woonde reeds 10 jaar in New York. Toen we bijna op de plaats van aankomst waren, gaf hij mij zijn kaartje. Niet alleen voor mijn volgende keer, maar ook om aan mijn netwerk uit te delen voor mensen die ook regelmatig naar New York gaan. Het stellen van vragen had hem geen windeieren gelegd en mij had hij “Impressed”. Paul Rinkens is ondernemer en bedenker van Q-bic-hotels.

30-11-10 16:00

Met mijn SAAB naar Landgraaf? Ja, u leest het goed. U kunt met uw Saab naar Saab Service Ben Goossens in Landgraaf. Dat kon al meer dan tien jaar maar automobielbedrijf Ben Goossens is met zijn team uitgegroeid van Saabspecialist tot officieel Saab Service Ben Goossens.

Voor u betekent dit, dat Ben Goossens en zijn door Saab onderrichte monteurs uw auto onderhouden en repareren zoals u dat van Saab mag verwachten. Dit gebeurt volgens de laatste technische know-how, de meest up-to-date informatie, volledig onder garantie en met gebruikmaking van originele onderdelen. U verwacht niet anders, daarom rijdt u Saab. Kent u ons nog niet? Maak nu een afspraak voor een vrijblijvende controle of kom gewoon eens kennismaken! De koffie wordt vers voor u gezet!

Saab Service Ben Goossens Saab Service Ben Goossens

Koeweg 12 | 6372 AM Landgraaf | T +31 (0)45 533 10 18 M +31 (0)6 533 255 77 | I www.ben-goossens.nl

Vip-Goud Infodag 11 december 10 0823 BENG adv Niveau 147x228.indd 1

06-09-10 20:57

graus haard & design graus haard &a home design with a heart! a home with a heart!

S c h r i j f u i n vo o r d e Vi p - G o u d I n fo d a g o p z a t e r d a g 1 1 d e c e m b e r.

Graus Haard & Design en Installatiebedrijf Hoog Rendement zijn samengegaan om hun klanten, op het gebied van

energiehuishouding, optimaal kunnen bedienen. Door deze samenwerking wij u nu alles onder één dak aanbieden. Graus Haard & Design en teInstallatiebedrijf Hoog kunnen Rendement zijn samengegaan om Dit betekent dat wij van conceptidee tot aan de oplevering (in eigen hand) aanbieden. hun klanten, op het gebied van energiehuishouding, optimaal te kunnen bedienen. Graus Haard & Design en Installatiebedrijf Hoog Rendement zijn samengegaan om hun klanten, op het gebied van HAARDEN | ZONNEPANELEN | HR KETELS | VLOERVERWARMING | DESIGN RADIATOREN energiehuishouding, optimaal te kunnen bedienen. Doorwij deze samenwerking kunnen wij u nu alles onder dak aanbieden. Dit Door deze samenwerking kunnen u nu alles onder één dakéénaanbieden. Dit betekent dat wij van conceptidee tot aan de oplevering (in eigen hand) aanbieden. betekent dat wij van conceptidee tot aan&deDESIGN oplevering (in eigen hand) aanbieden. HAARD

HEERLERBAAN 197 | 6418 CD HEERLEN | TEL. 045 54 29 246

WWW.GRAUSHAARDENDESIGN.NL HEERLERBAAN 197 – 6418 CD HEERLEN – TEL. 045 54 29 246

WWW.GRAUSHAARDENDESIGN.NL

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 96

30-11-10 16:00

Lentekriebels-reis van 5 maart tot en met 13 maart 2011 Een lange winter ligt in het verschiet. Wij kijken al uit naar de lente en verheugen ons op het goede weer en de zonnige dagen. Speciaal voor de lezers van ZUID heeft de stichting Bon Pasteur, gespecialiseerd in cultuurreizen, een attractieve, romantische ‘lentekriebels-reis’ naar de Adriatische kust georganiseerd. Wij kozen als standplaats de eeuwenoude vissersplaats Cesenatico aan de Adriatische kust. Leonardi da Vinci ontwierp de haven en het karakter is sindsdien nagenoeg onveranderd. Hier is de lente al begonnen en het klimaat is er zeer aangenaam. Het oergezellige familiehotel Laura (3 * en ook Duitstalig) ontvangt u met open armen en de familie Fiorenzo Gardelli zal niets nalaten om uw verblijf tot een onvergetelijk vakantie te maken. In dit comfortabele typisch Italiaans hotel verblijft u in zeer schone en ruime kamers en ’s avonds wordt u onthaald op een voortreffelijk 5-gangen diner waarbij wijn en water inbegrepen is. De regionale keuken en de gastvrijheid zijn dan ook het visitekaartje van dit hotel. U wordt ontvangen met drankjes en hapjes en u zult zich direct thuis voelen. Programma • Bezoek aan de vissershaven van Cesenatico met de traditionele vismarkt, het drijvende museum, de pittoreske haven, de aanlokkelijke terrasjes en winkeltjes. • Bezoek aan de oudste republiek ter wereld San Marino en de oude burchtstad Gradara. Beiden hoog gelegen in een fantastisch landschap. • Dagtocht naar Venetië. Het beroemde San Marcoplein en kerk, het Dogenpaleis, de Rialtobrug en noem maar op. Dat alles kunt u zien en beleven want Venetië is onvergetelijk en de Gondeliers verwachten u! • Een indrukwekend treintochtje door de Apennijnen. U zult versteld staan van het overweldigende natuurschoon. • Bezoek aan Ravenna met haar wereldberoemde mozaïeken, kerken en gebouwen. • Wijnproeverij en bezoek aan de wijngaarden van de Emiglia Romagna. Kosten Deze exclusieve 9 daagse busreis naar Cesenatico en de Adriatische kust, speciaal voor lezers van het blad ZUID, kunnen wij aanbieden voor een éénmalige prijs van € 499,00 per persoon. Toeslag 1-persoonskamer € 120,00. In deze prijs is begrepen: vervoer per luxe touringcar, overnachting op heen en terugweg in de buurt van het franse Mulhouse, 6 overnachtingen in Cesenatico, alle excursies en treinvervoer. Verzorging op basis van halfpension. Exclusief reis- en annuleringsverzekering, entrees en bootkosten in Venetië. Aanmelden U kunt intekenen op deze lentereis per email op info@bonpasteur.eu of telefonisch op nummer 06-53160887. U ontvangt dan van ons verdere informatie en een aanmeldingsformulier. Bon Pasteur en ZUID Onze reizen voor de lezers van ZUID worden speciaal georganiseerd. Het zijn altijd kwalitatief hoogstaande busreizen met eigenzinnige excursies tegen scherp concurrerende prijzen. U verblijft altijd in goede hotels waarbij de gastvrijheid voorop staat en de keuken het visitekaartje is. Deskundige en onderhoudende begeleiding geven de reizen veel meerwaarde!

wenst u een goede reis!

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 97

30-11-10 16:00

Meerssen, Op de Beukel 1

Internetnummer 37675

Ruime en zeer goed onderhouden vrijstaande villa, gelegen op een uitstekende locatie beneden aan de Lange Raarberg te Meerssen met weids uitzicht over het prachtige landschap met weilanden, fruitplantages en lintbossen. Het behoort tot de mogelijkheden om een weiland van 2.380 m² aan de achterzijde en een weiland van 5.240 m² aan de overzijde aan te kopen. De villa heeft een volume van 1.070 m³ en is onder meer voorzien van vijf slaapkamers, twee badkamers, een multifunctionele ruimte en een inpandige, dubbele garage.

Prijs € 685.000,- k.k.

Jonkheer Ruysstraat 95 • 6221 VS Maastricht Tel: 043 - 361 62 63 • info@bonnema.nl • www.bonnema.nl

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 98

30-11-10 16:01

Landgraaf, Bosheide 22

Internetnummer 37938

Vrijstaande bungalow gelegen in de deelgemeente Nieuwenhagen en direct grenzend aan de Brunssummerheide. Een 36 holes golfbaan, winkelcentra en belangrijke uitvalswegen liggen in de nabijheid. Deze bungalow staat op een perceel van 1.413 m², heeft een volume van 800 m³ en beschikt over een goed geouttilleerde praktijken kantoorruimte met eigen ingang in het souterrain, een leefkeuken van 45 m² en een middels eigen ingang bereikbare gastenkamer met tweede badkamer.

Prijs € 598.000,- k.k.

Kruisstraat 56 • 6411 BW Heerlen Tel: 045 - 571 22 55 • info@bonnema.nl • www.bonnema.nl

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 99

30-11-10 16:01

Hulsberg, Nieuwenhuysstraat 5

Internetnummer 38572

Wonen in het groen Moderne, vrijstaande villa met oranjerie, binnenzwembad, inpandige garage, oranjerie en onder architectuur aangelegde tuin, gelegen op een uitstekende locatie in het landelijke buurtschap Aalbeek. Deze villa met mooie leefruimtes is zeer goed afgewerkt met duurzame en kostbare materialen en beschikt over een volume van ruim 1.200 m³. Zeer centrale ligging met goede bereikbaarheid richting Maastricht, Heerlen, Sittard, Aken en Luik.

Prijs € 795.000,- k.k.

Jonkheer Ruysstraat 95 • 6221 VS Maastricht Tel: 043 - 361 62 63 • info@bonnema.nl • www.bonnema.nl

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 100

30-11-10 16:01

Heerlen, Valkenburgerweg 159

Goed onderhouden vrijstaand landhuis gelegen op een uitstekende locatie aan de Valkenburgerweg in de geliefde wijk Welten te Heerlen. Het landhuis is gesitueerd op een royaal perceel van 1.552 m² en beschikt onder meer over een sfeervolle woonkamer met open haardpartij, een separate leefkeuken en een drietal slaapkamers. De zonnig gelegen tuin biedt veel privacy, het professioneel zwembad completeert het luxe wonen.

Prijs € 735.000,- k.k.

Kruisstraat 56 • 6411 BW Heerlen Tel: 045 - 571 22 55 • info@bonnema.nl • www.bonnema.nl

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 101

30-11-10 16:01

Rabobank Twee keer per jaar houdt de Rabobank Westelijke Mijnstreek een netwerkbijeenkomst voor relaties en potentiĂŤle relaties. Dit keer werd de borrel in de Stadsschouwburg gehouden. Meer dan vijfhonderd gasten bezochten de avond en zij konden onder meer luisteren naar Piet van Schijndel, lid van de raad van bestuur van Rabobank Nederland.

Fotos FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S Je JEan ANPierre PIERRE Geusens GEUSENS en EN koen KOENden DENos OS

Anton AntonBarske, Barske,Peter PeterGiesberts Giesbertsen en Marga MargaGiesberts Giesberts

Edwin EdwinGulikers, Gulikers,Ben Benvan vanHeugten, Heugten,Jac JacLebens Lebensen en Mieke MiekeAdriaens. Adriaens.

Karlijn KarlijnDaniels Danielsen enFrans FransPeters Peters

Berry Berryvan vanRijswijk Rijswijken enJoost JoostOude Oude Hengel Hengel

Sonja SonjaGeenen, Geenen,Peter PeterFrissen Frissenen en Thies ThiesGeenen Geenen

Rob RobSchippers Schippersen enJohn JohnDriessen Driessen

Piet Pietvan vanSchijndel Schijndel

Roel RoelRutten, Rutten,Jacques Jacquesvan vander derLinden Lindenen enHarry HarryLempens Lempens

Yvonne Yvonnevan vander derMeer, Meer,Frank FrankWetzels Wetzelsen enSylvia SylviaPepels Pepels

Meer Meerdan dan500 500gasten gastenbezochten bezochtende deavond avond

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 102

Piet Pietvan vanSchijndel Schijndelvertelt verteltover overde decrisis crisisen ende degevolgen gevolgen

30-11-10 16:01

Snelle incasso’s op advocaatnivo

Specialisten in ondernemingsrecht, financieel-economische problemen en bouw Tempsplein 29 | 6411 ET Heerlen | T: (045) 571 30 00 | F: (045) 571 66 66 | E: info@luckers.nl De Geusseltweg 33C | 6225 XS Maastricht | T: (043) 362 52 52 | F: (043) 363 72 73 | E: info@advocasso.nl 0032507.pdf 1

Vergaderen in stijl Het Tulip Innn Heerlen City Cente beschikt over een aantal prachtige vergaderaccommodaties, ideaal voor een vergadering, seminar, beurs, workshop of bedrijfsevent. Gezelschappen van 8 Amrâth Grand Hotel Heerlen Groene Boord 23, 6411 GE Heerlen T: +31 – (0)45 – 571 38 46 F: +31 – (0)45 – 574 10 99

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 103

23-11-2009 13:56:06

tot 250 personen kunnen hier terecht. Ruimte, rust en comfort staan in de zalen centraal. Dankzij de hoge plafonds en de authentieke inrichting heerst overal een inspirerende sfeer. De grote Clauszaal is meer dan indrukwekkend.

Daarnaast is er nog de spiegelzaal waar eveneens grote gezelschappen kunnen vergaderen. Vanzelfsprekend zijn alle technische faciliteiten aanwezig en zorgt het personeel ervoor dat het deelnemers aan niets ontbreekt.

Tulip Inn Heerlen City Centre Wilhelminaplein 17, 6411 KW Heerlen T: +31 – (0)45 – 574 13 55 F: +31 – (0)45 – 574 10 99

30-11-10 16:01

Petticoat Rabobank De loper loperlag laguit uitvoor voordede première FOTOS première vanvan Pet--Pet Fotos FOTO’S ticoat in het hetParkstad ParkstadLimburg Limburg theater Je ticoat in theater JEan-pierre AN PIERRE GEUSENS in Heerlen. Heerlen. De De musical musicalisisspeciaal speciaal voor geusens voor GEUSENS Chantal Janzengeschreven geschreven Lim Chantal Janzen en en de de LimEN burgse premièrekreeg kreeg daarom burgse première daarom eeneen extraextra KOEN DEN OS feestelijk tintje.Met Metveel veelgenodigden genodigden feestelijk tintje. uit uit de musicalwereldenen daar buiten. de musicalwereld daar buiten.

Anton Barske, Peter Giesberts en Marga Giesberts

Applaus voor de cast van de musical aan het einde van de voorstelling

Edwin Gulikers, Ben van Heugten, Jac Lebens en Mieke Adriaens.

Karlijn Daniels en Frans Peters

Guido Dieteren en Wendy Kokkelkoren

Berry van Rijswijk en Joost Oude Hengel

Sonja Geenen, Peter Frissen en Thies Geenen

Pinkpopbaas Jan Smeets en echtgenote

Roel Rutten, Jacques van der Linden en Harry Lempens

Chantal Janzen en Sjef Willems

Vivian Platte en Kevin (Fabrizio) Kramer

Rob Schippers en John Driessen

Piet van Schijndel

Beppie Kraft en haar echtgenoot Pierre Knubben

Yvonne van der Meer, Frank Wetzels en Sylvia Pepels

Kor Bonnema en Makelaar Cor echtgenote

Wethouder Lex Smeets en echtgenote

Meer dan 500 gasten bezochten de avond

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 104

Martin Hurkens en echtgenote Piet van Schijndel vertelt over de crisis en de gevolgen

30-11-10 16:01

Bedrijfscontactpunt

Maastricht

• advies & informatie & informatie • ondersteuning • vestigingsmogelijkheden regelgeving • vergunningen & & regelgeving • relevante ontwikkelingen

Een heldere kijk kijk op ondernemen U vindt ons op de Bedrijven Kontakt Dagen in stand Z 608

Postbus 1992, 1992,6201 6201BZ BZMaastricht Maastricht tel. 043 350 35040 4050 50 fax 043 350 35043 4385 85 e-mail bedrijfscontactpunt@maastricht.nl bedrijfscontactpunt@maastricht.nl

T D N I V E B R A WA ? 1 1 0 2 N I H U ZIC de in verschillen rlei plekken en n! le ge al te op ld r ve ee ur w t- en cultu ns Ons komt u ku se rg l bu aa ovinci het Lim enoten (42 pr gedaantes in or onze Huisg vo vele andere én en ) et en m ng Samen verenigi en n ge in ht ic opererende st partners. , muziek, toneel rg is thuis in: bu m r, Li n uu at te er ns lit Ku edia, Huis voor de diovisuele m nde kunst, au s en cultuur- al iv st fe dans, beelde n, , monumente al ta ek re st , musea participatie. rg.nl

www.hklimbu

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 105

30-11-10 16:01

rabobank-alleen foto's.pdf

30-11-10

14:09

Amstel en Fagro

Rabobank

Interim- en adviesbureau Fagro groeit Dat was voor het bedrijf reden GEUSENS om een nieuw pand te betrekken op Maastricht Aachen Airport. Een nieuw, EN Anton Barske, Peter Giesberts is en de modern, duurzaam kantoorpand KOEN DEN OS Marga Giesberts komende jaren de thuishaven voor Fagro. In Amsterdam kwamen meer dan 600 genodigden naar het Top Shop Evenement in het Grand Hotel. Daniëlle Dessart uit Maastricht mocht veel Zuid-Limburgers in The Grand begroeten. Fotos FOTO’S

koen den hard. JE ANos PIERRE

De modeshow van Monique Collignon in Amsterdam

Edwin Gulikers, Ben van Heugten, Jac Lebens en Mieke Adriaens.

Margit Jacobs (Fagro) en Kim Nafzger (MGL)

Karlijn Danie

Het wijngoed Fromberg timmert goed aan de weg. Vooral de champagne die geen champagne mag heten viel in The Grand in de smaak

Dorrie Collé en Henk Smeets Berry van Rijswijk en Joost Oude Hengel

Sonja Geenen Thies Geenen

Roel Rutten, Jacques van der Linden en Harry Lempens

Rob Mevis, Paul Caanen, Peter Ramakers en Harold Hassink

Jos Paffen, Dick Snellenberg en Jolanda Thurlings

Rob Schippers en John Driessen

Luc Brouwers (Fagro) en Rob Hanssen

Piet van Schi

Yvonne van der Meer, Frank Wetzels en Sylvia Pepels

Mark Lamkin, Guus Custers, Petra van Helden en Alexander Baumann deden goede zaken in The Grand Hotel Opticien Carl Kramp had voldoende aparte brilmonturen mee naar Amsterdam genomen Meer dan 500 gasten bezochten de avond

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 106

Piet van Schijndel vertelt over de crisis en de gevolgen

30-11-10 16:01

t n p , e . 0 t t s

Een ‘naam’ krijg je niet zomaar… Je moet er wel wat voor doen. Aan een ‘naam’ moet je bouwen.

Sinds haar oprichting investeert Limbourg & Partners in haar re-

Vraag het maar aan de eigenaren van het wereldberoemde cham-

putatie als dé specialist in executive search, interim management

pagnemerk Moët & Chandon. Sinds 1743 bouwt dit merk aan zijn

en detachering in de Euregio. Wat dat betreft hebben ze inmiddels

nagenoeg smetteloze imago.

een naam hoog te houden. Integriteit, passie voor het vak en een grenzeloze interesse in mensen zijn de kernwaarden die ze hierbij

Respect voor traditie, lagering op de edelste houtsoorten en de beste

hanteren.

vinificatiemethodes zorgen ervoor dat dit champagnemerk zijn eigen ‘persoonlijkheid’ heeft. De champagne van Moët & Chandon

‘A match made by Limbourg’ staat garant voor succes! Kijk maar

is niet voor niets favoriet bij de echte connaisseurs.

naar de talrijke bedrijven en instellingen die inmiddels topmanagers, aanstormend talent of interim specialisten via Limbourg &

Limbourg & Partners bestaat ‘sedert’ 1993. Nog niet lang genoeg

Partners aangetrokken hebben.

om net zo stevig in de samenleving verankerd te zijn als voornoemd champagnemerk. Maar toch…

L E A D I N G

E X E C U T I V E S

•

Y O U N G

E X E C U T I V E S

•

P R O J E C T

P R O F E S S I O N A L S

www.limbourg.eu

KRA Zuid dec 2010_v2.indd 107

30-11-10 16:01

100% op hun plek SRZL_adv_Zuid Mag_ed DEC.indd 1 KRA Zuid dec 2010_v2.indd 108

24-11-2010 19:04:10 30-11-10 16:01