Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Εργασία των μαθητών της Γ΄τάξης του 3 ου Γυμνασίου Θέρμης
Η ΜΟΥΣΙΚΗ εξημερώνει... Η μουσική, γνωστή και ως Απολλώνια Τέχνη, παίρνει το όνομά της από τις εννέα (9) Μούσες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας και ο όρος περιλάμβανε: • τον Λόγο -Ποίηση (επική-λυρική-δραματική) • το Μέλος (άσμα, μελωδία) και • την Όρχηση (κίνηση, χορός) ως μια αδιάσπαστη ενότητα τεχνών η οποία καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα στο Θέατρο.
Η ΜΟΥΣΙΚΗ εξημερώνει... Την αρχαία ελληνική μουσική θα χαρακτήριζαν οι λέξεις παιδεία και δύναμη. Ήταν ένα μείζον κομμάτι του αρχαιοελληνικού θεάτρου όπου μεικτές χορωδίες τραγουδούσαν για διασκεδαστικά, εορταστικά και πνευματικά δρώμενα αλλά παράλληλα ήταν σημαντικό μέρος και της αρχαιοελληνικής παιδείας. Ήταν απόλυτα συνυφασμένη με την καθημερινότητά τους. Η μουσική, το άσμα και η όρχηση ήταν οι χαρακτηριστικότερες εκφάνσεις της πολιτισμένης κοινωνίας και δείκτες ευζωίας.
Η ΜΟΥΣΙΚΗ εξημερώνει... Οι αρχαίοι ΄Ελληνες όπως γνωρίζουμε υπήρξαν σοφοί στις σκέψεις και τα έργα τους. Είτε είχε να κάνει με το πολιτικό τους σύστημα, είτε με την προσφορά τους στις επιστήμες, τις τέχνες και τα γράμματα. Ήταν εξοικειωμένοι με την ιδέα ότι η μουσική καταπραΰνει, χαροποιεί, πλάθει ήθος, θεραπεύει.
Η ΜΟΥΣΙΚΗ εξημερώνει...
Έτσι: Για τον Πυθαγόρα και τη σχολή του, η μουσική ήταν πάνω από όλα μια μαθηματική επιστήμη, η εικόνα της ουράνιας αρμονίας. Οι Πυθαγόρειοι πίστευαν πως η μουσική σε συνδυασμό με αυστηρούς κανόνες διαβίωσης βοηθάει στην κάθαρση της ψυχής. Για τον Πλάτωνα η αστρονομία και η μουσική είναι αδελφές επιστήμες. Ο Ησίοδος στα Διδακτικά του Έπη δίνει πληροφορίες για τη σημασία της μουσικής η οποία αποτέλεσε την βασική πηγή αποκάλυψης και συμβολικών δυνάμεων του θείου. Κατά τον Πρωταγόρα οι μουσικοδιδάσκαλοι αναγκάζουν τις ψυχές των παιδιών να εξοικειώνονται με τους ρυθμούς και τις αρμονίες ώστε να γίνουν ήρεμοι άνθρωποι.... και χρήσιμοι ΄΄λόγῳ καί πράξει....΄΄
Η ΜΟΥΣΙΚΗ εξημερώνει... Ως μορφή τέχνης, αποτελεί έναν τρόπο ανθρώπινης έκφρασης, ένα αναπόσπαστο κομμάτι του ανθρώπινου πολιτισμού και της ιστορίας των λαών. Ως επιστήμη, αποτελεί έναν τομέα γνώσης που έχει εξελιχθεί στη διάρκεια των αιώνων και κατέχει μια σημαντική θέση μεταξύ των επιστημονικών κατακτήσεων της ανθρωπότητας.
Η ΜΟΥΣΙΚΗ εξημερώνει... Συνεπώς η μουσική είναι σημαντικό μέσο για :
ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΠΟΛΑΥΣΗ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΠΙΚΥΡΩΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΘΕΣΜΩΝ
ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ Όργανο είναι το αντικείμενο που με τον κατάλληλο χειρισμό μπορεί να παράγει μουσικούς φθόγγους. Τα μουσικά όργανα στην αρχαιότητα χωρίζονταν σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: Τα κρουστά ή ιδιόφωνα Τα πνευστά ή αερόφωνα Τα έγχορδα ή χορδόφωνα
Μ ΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑ ΝΑ ΣΤΗ Ν Α ΡΧΑ ΙΟΤΗ ΤΑ ΚΡΟΥΣΤΑ – ΙΔΙΟΦΩΝΑ Τύμπανον: ήταν κυλινδρικού σχήματος με δύο τεντωμένες δερμάτινες μεμβράνες και δύο κυκλικές πλευρές. Παιζόταν με το χέρι κυρίως από γυναίκες και χρησιμοποιούνταν σε τελετές λατρείας της Κυβέλης και του Διονύσου.
Κύμβαλα: ήταν δύο ημισφαιρικά μεταλλικά πιάτα.
ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑ ΝΑ Σ ΤΗ Ν Α ΡΧΑ ΙΟΤΗ ΤΑ ΚΡΟΥΣΤΑ – ΙΔΙΟΦΩΝΑ Σείστρο: ήταν μικρό πήλινο όργανο αφρικανικής ή αιγυπτιακής προέλευσης σε σχήμα πετάλου προσαρμοσμένο σε λαβή. Είχε μέχρι και εφτά εγκάρσιες ράβδους ή κουδουνάκια. Συνάντησε μεγάλη απήχηση στην Κρήτη.
Κρόταλα: αποτελούνταν από δύο κοίλα κομμάτια από όστρακο, ξύλο ή μέταλλο και χρησιμοποιούνταν για το ρυθμό των χορευτών.
ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑ ΝΑ Σ ΤΗ Ν Α ΡΧΑ ΙΟΤΗ ΤΑ ΠΝΕΥΣΤΑ – ΑΕΡΟΦΩΝΑ Αυλός/δίαυλος: χρησιμοποιούνταν σε όλες σχεδόν τις ιδιωτικές και δημόσιες τελετές, στους εθνικούς αγώνες, στις πομπές και φυσικά στις παραστάσεις τραγωδίας. Ήταν συνδεμένο με τη λατρεία του Θεού Διονύσου. Ο αυλητής έπαιζε σχεδόν πάντα δύο αυλούς ταυτόχρονα, δεμένους με μια δερμάτινη λωρίδα στο πρόσωπό του , τη φορβειά.
Σύριγξ: χρησιμοποιούνταν από τους ποιμένες και ήταν συνδεδεμένο με τον Θεό Πάνα, η πολυκάλαμη εκδοχή του οργάνου ονομαζόταν μάλιστα και ‘’σύριγγα του Πανός’’. Ήταν συστοιχία 3-18 καλαμιών κλειστών από τη μια πλευρά και δεμένων μεταξύ τους με κερί και λινάρι.
ΜΟΥΣ ΙΚΑ ΟΡΓΑ ΝΑ ΣΤΗΝ Α ΡΧΑ ΙΟΤΗ ΤΑ ΠΝΕΥΣΤΑ – ΑΕΡΟΦΩΝΑ Σάλπιγξ: κατασκευασμένη από χαλκό που χρησιμοποιούνταν κυρίως για πολεμικά σαλπίσματα και τελετουργικούς σκοπούς. Εκτός από τη χάλκινη σάλπιγγα χρησιμοποιούνταν και κοχύλια με ένα μικρό άνοιγμα στη βάση ή κέρατα. Ρόμβος: ξύλο σε σχήμα τραπεζίου ή ρόμβου που δένεται με σκοινί και περιστρεφόμενο παράγει δαιμονιώδη θόρυβο. Χρησιμοποιούνταν σε τελετές μύησης αλλά και στον πόλεμο για να τρομάζει ο εχθρός. Ύδραυλις: το πρώτο πληκτροφόρο του κόσμου και πρόγονος του εκκλησιαστικού οργάνου.
ΜΟΥΣ ΙΚΑ ΟΡΓΑ ΝΑ ΣΤΗΝ Α ΡΧΑ ΙΟΤΗ ΤΑ ΕΓΧΟΡΔΑ – ΧΟΡΔΟΦΩΝΑ Όλα τα χορδόφωνα ήταν νηκτά παίζονταν δηλαδή τσιμπώντας τις χορδές. Τρεις οι κατηγορίες τους στην αρχαιότητα: οι λύρες-κιθάρες τα τρίγωνα-άρπες οι πανδουρίδες Λύρα-κιθάρα: προέρχονταν από τη Μεσοποταμία και ήταν ταυτισμένη με τον Θεό Απόλλωνα. Τρίγωνο: μικρή επιγονάτια άρπα με πολλές χορδές.
ΜΟΥΣ ΙΚΑ ΟΡΓΑ ΝΑ ΣΤΗΝ Α ΡΧΑ ΙΟΤΗ ΤΑ ΕΓΧΟΡΔΑ – ΧΟΡΔΟΦΩΝΑ Πανδουρίς ή τρίχορδο: όργανο με μακρύ μανίκι, ηχείο και 3 χορδές σαν ταμπουράς που παιζόταν με πλήκτρο. Φόρμιγξ: κατασκευασμένη από ξύλο ενώ οι χορδές ήταν κατασκευασμένες από στριφτό έντερο ζώου. Βάρβιτος: πιο στενή και πιο μακριά λύρα, προκαλώντας έτσι βαθύτερους ήχους.
Ο ΧΟΡΟΣ Σ ΤΗ Ν ΑΡΧΑ ΙΑ ΕΛ ΛΑ Δ Α Όρχηση κατά την αρχαιότητα ήταν η ρυθμική κίνηση του σώματος ανάλογα με το ρυθμό που έδινε ένα μουσικό όργανο, συνήθως ο αυλός και τελούνταν στο πλαίσιο εορταστικών εκδηλώσεων προς τιμή του θεού Διονύσου. Κατά τον Πλάτωνα υπήρχαν δύο είδη ὀρχήσεως: • Η πυρρίχη η οποία περιλάμβανε χορούς με πολεμικό χαρακτήρα • Η ἐμμέλεια η οποία αναφερόταν σε χορούς με κοινωνικό και λατρευτικό περιεχόμενο. Τέτοιοι χοροί στην αρχαιότητα ήταν: ο χορός των Κουρητών, ο χορός των Ωρών, ο χορός των Πεπλοφόρων, ο Παιάν, ο γέρανος, ο παρθένιος, το υπόρχημα, ο γυμνικός χορός, ο αγέροχος, ο μορφασμός, η αναπάλη, το άνθεμα, η αγγελική, ο μακτρισμός, η βίβασις, η γλαυξ, η μολοσσική, ο όρμος, η σίκιννις και άλλοι......
Σ Κ Ε Ψ Ε Ι Σ Κ Α Ι Σ Υ Ν Α Ι ΣΘ Η Μ ΑΤΑ ΤΩ Ν Μ ΑΘ Η ΤΩ Ν. . . Γ Ι Α Τ Η Μ ΟΥ Σ Ι Κ Η Σ Η Μ Ε ΡΑ Μέσα από τη μουσική ηρεμείς, σκέφτεσαι και περιπλέκονται όλα τα συναισθήματα μαζί, άσχημα ή όμορφα. Η μουσική επηρεάζει τη συμπεριφορά και τον ψυχισμό των ανθρώπων. Δεν έχει σημασία τι είδους μουσική ακούς αφού η μουσική διαμορφώνει τον τρόπο αντίληψης και μέσα από αυτήν μπορούν να μεταδοθούν εικόνες και συναισθήματα, είναι ένα άγγιγμα ψυχής. Η μουσική μπορεί να προσφέρει στο κάθε παιδί την πραγματική χαρά και ευχαρίστηση. Τη χαρά που ίσως προέρχεται από το άκουσμα μιας εύθυμης και αγαπητής μελωδίας, τη χαρά σαν αποτέλεσμα μιας δημιουργικής εργασίας. Αυτό το αίσθημα της χαράς θα το χαρίσει και στους άλλους. Γι΄αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται στην αγωγή των νέων με σκοπό να προκαλέσει την αισθητική καλλιέργεια των παιδιών, δηλαδή των σύγχρονων ανθρώπων.
Σ Κ Ε Ψ Ε Ι Σ Κ Α Ι Σ Υ Ν Α Ι ΣΘ Η Μ ΑΤΑ ΤΩ Ν Μ ΑΘ Η ΤΩ Ν. . . Γ Ι Α Τ Η Μ ΟΥ Σ Ι Κ Η Σ Η Μ Ε ΡΑ Η μουσική, το τραγούδι και ο χορός είναι ένα μέσο έκφρασης, επικοινωνίας, ένας λόγος που βγαίνει από το σώμα και την ψυχή. Νίτσε - με την μουσική τα πάθη ψυχαγωγούνται. Μπετόβεν - Η μουσική πρέπει να φωτίζει το μυαλό των ανθρώπων. Τζόρτζ Τζέλινεκ - Η ιστορία ενός λαού βρίσκεται στα τραγούδια του. Κατά τον Πρωταγόρα οι μουσικοδιδάσκαλοι αναγκάζουν τις ψυχές των παιδιών να εξοικειώνονται με τους ρυθμούς και τις αρμονίες ώστε να γίνουν ήρεμοι άνθρωποι και χρήσιμοι ΄΄λόγῳ καί πράξει...΄΄
Σ Κ Ε Ψ Ε Ι Σ Κ Α Ι Σ Υ Ν Α Ι ΣΘ Η Μ ΑΤΑ ΤΩ Ν Μ ΑΘ Η ΤΩ Ν. . . Γ Ι Α Τ Η Μ ΟΥ Σ Ι Κ Η Σ Η Μ Ε ΡΑ Η μουσική μας τονώνει και μας βοηθάει να αντιμετωπίζουμε τη ζωή. Μας μιλάει και η γλώσσα της είναι πάρα πολύ πλούσια. Είναι ο πιο λεπτός, ο πιο σοφός, ο πιο ευαίσθητος δωρητής. Μας δυναμώνει, μας διδάσκει, μας πλουτίζει και δεν διαλέγει. Είναι πρόθυμη για όλους, ανοίγει την αγκαλιά της σε όλους όσους θέλουν να της ανοίξουν την καρδιά τους. Γι΄αυτό η εκπαίδευση στη μουσική είναι ανάγκη επιτακτική, γιατί περισσότερο από οτιδήποτε στον κόσμο, ο ρυθμός και η αρμονία επηρεάζουν το ενδότερο κομμάτι του εαυτού μας και ο καθένας από εμάς πρέπει να ξέρει πως να το κατευθύνει.
ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ των μαθητών....
Πηγές – Βιβλιογραφία – Ηχητικό άκουσμα http://g-pribas.pblogs.gr http://el.wikipedia.org/wiki http://www.musicheaven.gr http://www.iema.gr http://www.musipedia.gr http://www.hellenicpantheon.gr/keimena.htm Τις εικόνες τις πήραμε απο το βιβλίο: Neubecker, Annemarie Jeanette, Η μουσική στην αρχαία Ελλάδα (Αθήνα: Οδυσσέας, 1986) Exodos -(Kratea Asteropi) (Ομηρικός ύμνος) Dios Astrapeiou -(Kratea Asteropi) (Ορφικός ύμνος) Daemonia Nymphe - Sirens of Ulysses
Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Υπεύθυνες καθηγήτριες: Γιάγκου Σταυρούλα Παπασπανού Άννα