360. nummer 02

nr. 02 | 10 dec. tot 24 dec. 2011

â‚Ź 5,95

Tweeder numme

w w w. a z z a r o p a r i s . c o m

De tekens van het oerwoud Jonathan Littell reist mee met Oegandees leger

Belgrado

Verzetsbeweging krijgt 'bounty eiland'

Indonesië

West-Papoea in wurggreep van mijnexploitant

het beste uit de internationale pers

nr. 02

|

10 tot 24 december 2011 |

www.360magazine.nl

| € 5,95

in dit nummer: die zeit politika the new york times le temps foreign policy the sunday telegraph die tageszeitung international herald tribune le courrier o estado de sao paolo financial times ha aretz the national gazeta.ru the independent city press le monde nezavissimaa gazeta kommersant vlast ogoniok vzgliad kompas nord-sud quotidien the economist

Terug naar de USSR Russische media verwelkomen Medvedev en Poetin in het nieuwe tijdperk van Brezjnev

nick davies

| journalist

‘I'm considering becoming Dutch, so I can read 360'

www.warsteiner.nl

www.facebook.com/warsteinerNL

Puur smaak.

TONZON uitvinder van slimme oplossingen o.a. voor radiatoren en voor koude vloeren n onZo T t e do e Hier rfo li o erk t a i ijn w rad z r a htba onzic

“Een goede besteding van ons spaargeld.

Het geeft direct comfort en heeft onder de vloer een veel hoger rendement dan op de bank.”

“Het verschil is direct merkbaar.

Hadden we dat maar eerder gedaan.”

TONZON isolatie, isoleren als een Thermosfles TONZON produceert opvouwbaar isolatiemateriaal dat is gebaseerd op het thermosflesprincipe.

Omdat dit principe beter isoleert, kunt u met minder ruimteverlies meer isolatiewaarde opbouwen.

Handig wanneer u een geïsoleerde voorzetwand wilt maken, maar niet te veel ruimte wilt verliezen.

Hebt u wel de ruimte zoals in een dak of onder een vloer dan kunt u met TONZON zeer hoge isolatiewaardes halen. Bestaande vloeren worden nog warmer dan in de nieuwbouw en ook een ‘TONZON‘ zolder blijft in de zomer koeler dan een zolder in een standaard nieuwbouwhuis. Omdat u lucht gebruikt die overal gratis aanwezig is, is het volume zeer beperkt. Het TONZON principe is van toepassing op vloeren, muren (voorzetwanden), daken, radiatoren, verwarmingsbuizen en baden.

Radiatorfolie doet onzichtbaar zijn werk Een radiator straalt warmte uit, niet alleen naar de kamer, maar ook naar de muur daarachter. Dat is jammer, want veel warmte verdwijnt zo door de muur. TONZON heeft een nieuw type HR radiatorfolie ontwikkeld die achter op de radiator zelf wordt geplakt. Deze oplossing is een stuk beter dan het beplakken van de muur: die folie wordt vies, laat los en kan soms zelfs beschimmelen.

TONZON HR radiatorfolie doet onzichtbaar zijn werk en is een stuk effectiever. Dat maakt dat de toepassing ook bijzonder geschikt voor kantoren, scholen en overheidsgebouwen. Bekijk het filmpje op onze website www.tonzon.nl en zie hoe eenvoudig het aanbrengen gaat.

Werking van radiatorfolie TONZON HR radiatorfolie plakt u op de achterkant van de radiator. De warmtestraling naar de muur wordt maar liefst 96% minder. Daarmee is onze oplossing veel effectiever dan de radiatorfolie op de muur. Deze reflecteren vaak niet meer dan 70 tot 90%. TONZON radiatorfolie is bovendien een veel fraaiere oplossing

omdat de folie vanuit de kamer niet te zien is. Op de infraroodfoto’s ziet u het verschil:

Links met HR folie en rechts (nog) zonder HR folie.

Snel terugverdienen met radiatorfolie Bij een slecht geïsoleerde muur heeft u de TONZON radiatorfolie binnen een winterdag terugverdient. Bij een goed geïsoleerde muur is dat het geval binnen enkele winterweken. De energie die nodig is voor de grondstoffen, de productie, het transport en de montage bedraagt circa 0,1 m3 gas. Maar u bespaart jaarlijks een veelvoud.

Nu online te bestellen in onze webshop via www.tonzon.nl.. De radiatorfolie wordt u per post toegestuurd, het past door de brievenbus.

Een origineel cadeau voor onder de kerstboom!

Meer comfort en lagere stookkosten met vloerisolatie van TONZON Veel beganegrondvloeren in Nederland zijn koud. Vooral aan het eind van de winter. De ‘koude zone’ onderin de woning blijkt eenvoudig te verhelpen met een unieke Nederlandse uitvinding. Ons vloerisolatie systeem kan worden toegepast bij alle soorten vloeren. Ook als er onder de vloer een koude garage of kelder zit en zelfs als er geen kruipruimte aanwezig is. Ook bij vloeren die al met andere isolatiematerialen zijn geïsoleerd, kunt u met TONZON isolatiemateriaal uw vloer isoleren en genieten van een nog fijner binnenklimaat.

Bijzondere isolatietechniek TONZON heeft een unieke isolatietechniek ontwikkeld, waarbij lucht wordt gebruikt die overal gratis aanwezig is. Het opvouwbare isolatiemateriaal (Thermoskussen) ziet eruit als een flexibele thermosfles. De Thermoskussens blokkeren de permanente uitstraling van de vloer naar de koude grond onder ons huis. Hierdoor komt de vloer eindelijk op kamertemperatuur en koelt ’s nachts maar weinig af. Het effect is verbluffend en niet te vergelijken met andere isolaties!

Extra kostenbesparend TONZON bespaart veel meer energie dan een gewone vloerisolatie. Het stookseizoen wordt korter en u hoeft minder heet te stoken om comfortabel te wonen. Bij vloeren met vloerverwarming is de besparing nog hoger.

De verwarming kan eindelijk goed geregeld worden.

Wilt u meer weten over Tonzon isolaties? Bezoek onze website www.tonzon.nl en bekijk de video’s op YouTube kanaal TONZONHR.

TONZON BV • Enschede • T: 053 - 433 23 91 • E: info@tonzon.nl • www.tonzon.nl • YouTube: TONZONHR

redactioneel

colofon

Inwisselbare rollen

jaargang 1 nr 2, 11 tot 24 december 2011 Een uitgave van 360 international media Prinseneiland 24 B II 1013 LR Amsterdam +31 (0)20 8465023 www.360magazine.nl hoofdredacteur Katrien Gottlieb uitgever Charles Lansu eindredactie Pieter van den Blink courrier international Philippe Thureau-Dangin, Dalila Bounekta, Marie Beloeil, Odile Conseil, Raymond Clarinard, Pascal Philippe. vertaling Peter Bergsma, Paul Bruijn, Nelleke de Bruyn, Valentijn van Dijk, Nelleke Foppen, Tineke Funhoff, Ingeborg Gonizzi, Menno Grootveld, Nicolette Hoekmeijer, Joop Koopman, Richard Kruis, Frank Lekens, Marlene Lokin, Jan Messchendorp, Elsowina Ruitenberg, Astrid Staartjes, Pieter Streutker, Martinette Susijn, Jolijn Tevel, Tess Visser, Marten de Vries, Eelco Vijzelaar, Dirk Zijlstra, Annemie de Vries. correctie Bert Ydema art direction Dog and Pony, Amsterdam vormgeving Uriël Nieuwenburg Thomas Wansing productiebegeleiding Hans Snitslaar beeldredactie Nicole Robbers webredactie Marie-José Klaver copywriter Jaap Toorenaar marketing Ronald Appelman advertentieverkoop Robin Kolner kolner@360mag.nl, 06-19675573 Antoinette Vrisekoop, vrisekoop@360mag.nl, 06-53124469 Download de mediakit op www.360magazine.nl/adverteren controller Arthur van der Meeren bestuur Bessel Kok, Gert Jan Oelderik, Marijn de Jong druk Roularta Printing, Roeselare 360 wordt gedrukt op PEFC-papier, afkomstig uit duurzaam bosbeheer. www.pefcnederland.nl partners NRC Media, BNR Nieuwsradio, VPRO, Hollandse Hoogte, Getty Images, ANP, Cartoon Movement, Nyenrode Business Universiteit license partner Courrier International, Groupe Le Monde, Paris beeld voorpagina Newscom abonnementen* € 9,95 p/mnd in Nederland en België € 7,99 p/mnd digitaal Meer informatie: www.360mag.nl/abonneren *Alle abonnementen continueren automatisch en gelden tot wederopzegging, tenzij anders vermeld. Prijswijzigingen voorbehouden.

Cadeauabonnementen eindigen automatisch.

Voor bedrijfsabonnementen gelden speciale tarieven. 360 verschijnt 24 keer per jaar.

Oplage: 25.000

verspreiding Nederland: Aldipress | België: AMP ISSN: 2212-7615 missie Nieuws uit het buitenland is iets anders dan nieuws over het buitenland. We hebben niet de pretentie dat het wereldnieuws zich laat samenvatten in 64 pagina’s, wel de ambitie relevante, originele en mooie verhalen bereikbaar te maken voor een Nederlandstalig publiek.

360 – Amsterdam

Het beste uit de internationale pers paste niet in nummer 1 en met geen mogelijkheid in nummer 2. Gelukkig paste het tijdschrift wel goed in de kiosk waar 360 op veel plaatsen in een mum van tijd was uitverkocht.

360 is er. En als het aan ons ligt blijven we om onze belofte waar te maken. Een zorgvuldige selectie … over de dijken … wereldwijd … uit alle talen … kaf van het koren … lacunes dichten … expertise van lokale redacteuren … anticiperend op het nieuws van morgen.

Wat we u deze twee weken niet willen onthouden is de achterwaartse beweging, terug naar de toekomst, die de voormalige Sovjet Unie lijkt te maken. Schitterend verwoord in de London Review of Books waar Peter Pomerantsev de Raspoetin van Poetin aanwijst en de Russische contemporaine geschiedenis in bedrijven uiteenzet.

Misschien nog belangrijker zijn de artikelen waarin de Russische pers over een brezjnevisatie’ (brezjnevizatsia) van het regime schrijft, waarmee ze verwijzen naar de jacht van Leonid Brezjnev (secretaris-generaal van de Communistische Partij, 1964 - 1982) op elke hervorming die het rookgordijn van leugens en corruptie neer zou kunnen halen. Ze zien oude gewoontes herrijzen, samengebald in de ijzeren vuist tegen dissidenten zoals Chodorkovski, en in de bereidheid om de Slavische broeders terug naar het ouderlijk huis te halen. De meeste Russische kwaliteits-

kranten durven Poetin en zijn clan openlijk te bekritiseren zoals u kunt lezen in ons dossier (pag 16 tot en met 27) Maar behalve dat deze kranten worden gelezen door de intellectuele middenklasse in Moskou en St. Petersburg, zullen zij nauwelijks effect hebben op de hofhouding van het Kremlin. Alle populaire kranten en televisiestations zijn in handen van de macht die via deze kanalen stabiliteit en veiligheid uitstraalt. Grote kans dat de werkende klasse op Poetin blijft stemmen. Gorbatsjov bracht het land de perestrojka die leidde tot de ineenstorting van de Sovjetunie. Daarna introduceerde Jeltsin het anarcho-kapitalisme.

Sindsdien is de communistische ideologie geen gebod meer, zijn de productiemiddelen niet langer collectief bezit, en zorgde de liberale euforie voor economische rampspoed.

De Beatles zongen het in 1968, 'I'm back in the U.S.S.R. You don't know how lucky you are boy', al ging dat over de Moskouse en Oekraïense meisjes.

Als u alle continenten bereisd heeft, neemt Prix Concourtwinnaar Jonathan Littell u mee naar het oerwoud van Oeganda waar een eskadron van het Oegandese leger de taal van de jungle probeert te ontcijferen in hun operatie Donder en Bliksem tegen het Verzetsleger van de Heer.

Katrien Gottlieb gottlieb@360international.nl

Vergroot uw gezichtsveld met 2 510.000.000 km 360, Nederlands nieuwste magazine, brengt het beste uit zo’n 900 buitenlandse dagbladen, tijdschriften en online media.

Nu in de winkel voor € 5,95. Of word abonnee voor € 9,95 per maand. Vul de antwoordkaart in of ga naar 360mag.nl

bronnen

360 selecteert Nieuws en achtergrondverhalen uit vrijwel ieder land ter wereld. De artikelen in dit nummer komen onder meer uit de volgende kranten, tijdschriften en websites.

12 13 14 15

Kommersant vlast Rusland, weekblad, 53.900

01 02 03 04 05 06

Vlast ‘Macht’, het belangrijkste weekblad van de Kommersant-groep. Het weekblad richt zich tot de ‘nieuwe Russen’ (ondernemers), met specifieke informatie en analyses, maar ook goede reportages.

die zeit Duitsland, dagblad, 540.000

07 08 09 10

die zeit

Krant van de Duitse intelligentsia. Tolerant en liberaal. Iedere donderdag grootse politieke analyses. Met regelmatige bijdragen van voormalig bondskanselier Helmut Schmidt.

Ha' aretz Israel, dagblad, 80 000

ha aretz

Opgericht in 1918. Verscheen als eerste in 1919 tijdens het Britse mandaat in het Hebreeuws. ‘Het land’ is de krant voor Israëlische politici en intellectuelen.

11

The National Verenigde Arabische Emiraten, dagblad, 50.000

The national

Een project van prins Mohammed Ben Zayed Al Nahyan. Niet kritisch over binnenlandse zaken, internationaal nieuws van hoge kwaliteit.

FINANCIAL TIMES Londen, oplage 448.000 Toonaangevende krant voor de Londense City en de rest van de wereld.

Internationale economie en management worden uitputtend behandeld.

01

The Economist Londen, oplage 1.337.180 Instituut. Opgericht in 1843 door Schotse hoedenfabrikant tegen ‘de onnozelheid’ die de vooruitgang in de weg stond. Bijbel voor iedereen die zich interesseert voor internationaal nieuws.

02

SUNDAY TELEGRAPH Londen, dagblad, oplage 669.750 Opgericht in 1961, de zondageditie van de grote conservatieve krant The Daily Telegraph.

03

Het biedt verschillende supplementen over cultuur, reizen, het bedrijfsleven, werkgelegenheid, sport en lifestyle.

THE INDEPENDENT Londen, dagblad, oplage 215.000 Opgericht 1986 in het Thatcher-tijdperk, politiek neutraal. De kleinste kwaliteitskrant van Engeland is sinds 2002 in handen van de Rus Alexander Lebdedev, eveneens eigenaar van The London Evening Standard.

04

INTERNATIONAL HERALD TRIBUNE Parijs, dagblad, oplage 242.000 242.000 Opgericht in 1887, gepubliceerd in Parijs, gedrukt in 28 steden, gelezen in 180 landen. Tweederde van de lezers bestaat uit niet-Amerikanen.

05

LE MONDE Frankrijk, dagblad, oplage 345.000 Beschouwt zichzelf als “toonaangevend”.

Zeer gehecht aan zijn onaf hankelijkheid van de politieke machtscentra, Belangrijkste Franstalige krant ter wereld.

06

TAGESZEITUNG Duitsland, dagblad, oplage 57.000 57.000 Opgericht in 1979 als reactie op het terrorisme van de RAF. Uitgegroeid tot de dagelijkse krant van linksgezinden.

07

LE COURRIER Zwitserland, dagblad, oplage 9.100 Opgericht in 1868. Humanistisch, progressief en ambassadeur van mondiale rechtvaardigheid.

08

LE TEMPS Zwitserland, dagblad, oplage 49.000 Opgericht in 1998. Fusie van Nouveau Quotidien, Journal de Genève en Gazette de Lausanne, rechts van het midden.

09

POLITIKA Servië, dagblad, oplage 100.000 Politika was de spreekbuis van Slobodan Milosevic tot en met zijn afzetting in 2002.

Gekocht door een krantengroep WAZ heeft het zijn status weer terug als respectabel dagblad 10

CITY PRESS Zuid-Afrika, zondagkrant, oplage 189.000 Opgericht in 1982, Een van de meest gelezen zondagkranten en een van de eerste publicaties voor de zwarte gemeenschap.

11

bronnen

17

18

16

19

GAZETA.RU (gazeta.ru) Rusland De site biedt informatie over Rusland en internationale kwesties. Heldere, moderne vormgeving.

12

OGONIOK Rusland, weekblad, oplage 67.000 Na een bewogen geschiedenis is de ‘kleine vlam’ momenteel een tijdschrift met algemene informatie en geïllustreerde reportages.

13

VZGLIAD (vzglyad.ru) Rusland, opgericht in 2005 De site onderscheidt zich door razendsnelle reactie op de actualiteit. Zonder twijfel de sleutel tot hun succes. Neuws en analyses door talentvolle schrijvers.

14

Nezavissimaa Gazeta Moskou, dagblad, oplage 42 000 De ‘Independent Journal’ werd opgericht in 1990, een jaar voor de val van de SovjetUnie. Sociaaldemocratisch. Was een uitlaatklep voor links, nu minder streng in de leer, toegankelijker.

15

KOMPAS Indonesië, dagblad, oplage 450.000 Opgericht in1965 als reactie op de communistische pers. Geschreven in het Indonesisch. Kompas is de grootste landelijke krant met achtergrondverhalen over de door Java vaak ‘vergeten’ andere eilanden.

16

FOREIGN POLICY Verenigde Staten, wetenschappelijk tijdschrift, oplage 106.000 Opgericht in 1970 om het ‘debat te stimuleren over belangrijke kwesties van de Amerikaanse buitenlandse politiek’.

17

18 THE NEW YORK TIMES Verenigde Staten, dagblad, oplage 1.160.000 Met 1000 journalisten, 29 vestigingen en meer dan 80 Pulitzerprijzen de belangrijkste krant van de VS met “all the news that’s fit to print”.

19 O ESTADO DE SÃO PAOLO Brazilië, dagblad, oplage 350 000 Opgericht in 1891, de meest traditionele van de vier grote kranten. Conservatief en streng.

01

locatie aangehaalde bronnen dossieronderwerp (vanaf p. 16) landen, besproken in dit nummer

Geld spaart Spaar bij een bank die de wereld spaart.

ASN Ideaalsparen:

2,7%* rente, 366 dagen kijkplezier cadeau!

Sparen bij de ASN Bank is goed voor mens, dier en klimaat. En voor uzelf. Want ASN Ideaalsparen geeft u 2,7%* rente zonder beperkende voorwaarden. En u krijgt nu de schitterend uitgevoerde National Geographic Scheurkalender 2012 cadeau! Heeft u al een rekening ASN Ideaalsparen?

Stort dan vóór 1 januari a.s. € 500,- bij en ook u krijgt de scheurkalender thuis gestuurd.

Meer weten? Kijk op www.asnbank.nl of bel gratis 0800-0380 (ma/vr).

* Variabele rente per 5 december 2011. Wijzigingen voorbehouden. Per adres ontvangt u maximaal één scheurkalender. Deze aanbieding geldt tot 1 januari 2012 en geldt niet in combinatie met andere acties. De ASN Bank is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en heeft een vergunning van de Nederlandsche Bank N.V. Op tegoeden van klanten bij de ASN Bank is het wettelijke depositogarantiestelsel van toepassing.

inhoud 12 Wereldnieuws 15 Controverse 16 Het nieuwe oude Rusland

dossier

rusland

Moe van Poetin Nezavissimaïa gazeta – Moskou

(de minister van Financiën die

Het leidersduo heeft een gevoelig

verlies geleden.

Dat was te voorzien, hun popularite it is tanende volgens onafhankeljke deskundig en.

De verkiezingsoverwinning valt hem tegen, en het is onrustig in de straten van Moskou en Sint Petersburg, maar desalniettemin loopt alles in Rusland zoals Vladimir Poetin het bedacht. De pers in het land, plus een Brit met een Russische naam, over de schijnvertoning in het Kremlin.

H

et Centrum voor Strategische Projecten (in 1999 opgericht om het eerste verkiezingsprogramma van Poetin op te stellen) en de Russische Economische Academie stelden onlangs in een rapport dat de terugkeer van Poetin en Medvedev na de verkiezingen van maart aanstaande veel méér is dan een simpele herschikking, en zal leiden tot verzwakking van het duo. Het document getiteld Drijvende krachten en perspectieven op politieke vernieuwing in Rusland,' refereert aan onderzoek, uitgevoerd onder testgroepen, die '[deze beslissing] die veel weg heeft van manipulatie, met ongenoegen bezien, zelfs veroordelen'.

28 Lage landen

Het rapport analyseert ook de jaren dat het duo aan de macht was en waarin 'een natuurlijke specialisatie van de twee leden, Poetin en Medvedev, tegengestelde maatschappelijke groeperingen aantrok. Hun imago's vulden elkaar aan, en dat maskeerde het toenemende belangenconflict tussen de maatschappelijke polen'. Al laten de peilingen zien dat Medvedevs imago van modernisator snel is verbleekt, hij heeft nog altijd het vermogen om de voorstanders van modernisering binnen de elite en de samenleving te verenigen. De voorgenomen wisseling van posten ‘werpt een fel licht op het feit dat Medvedev politiek niet onafhankelijk was, waarmee hij de samenbindende kwaliteiten verliest die je verwacht van een nationaal leider.

Zijn imago heeft z'n intrinsieke waarde verloren, waardoor het de macht eerder zal schaden dan versterken.’

Nederland en België door de ogen van de wereld. Voor de bloggers van The Economist zijn de Economisch Statistische Berichten aanleiding tot een vergelijking van de inkomensverdeling hier en in Amerika.

Modernisering

is ondervertegenwoordigd. Zo beschouwd heeft Poetins imago veel minder te lijden gehad dan dat van Medvedev, maar wel 'ziet het zich geconfronteerd met politieke veroudering en met z'n onvermogen om het beide polen van de samenleving tegelijk naar de zin te maken.'

Maar vooral, benadrukt het rapport, 'verkleint deze postenruil de kans op verandering binnen de machtsstructuu r en op het ontstaan van een dialoog met de samenleving.'

De deskundigen die wij hebben geïnterviewd onderschrijven de conclusies van het rapport wat betreft de geringe populariteit van de machthebbers. Igor Boenin, directeur van het Centrum voor Politieke Studies stelt: ‘Als Medvedev president was gebleven, en een ‘kamikaze' als Alexei Koedrin

ontslag

nam kort na Poetins mededeling) was gepolst voor de post van premier, had Poetin als leider van de Partij Verenigd Rusland de held van de conservatieve krachten kunnen blijven.’

In afwachting van deze postenruil, weten we niet meer waar we aan toe zijn, zegt een andere deskundige.

‘Degenen die in Medvedev geloofden, hebben hun hoop in rook zien opgaan.

Dat hij nu op de lijst van Verenigd Rusland komt te staan, heeft voor de conservatieven geen betekenis, want hij past qua persoonlijkheid totaal niet bij die partij.’ Maar al vóór deze manœuvre ging het de verkeerde kant op: ‘Uit peilingen van dit voorjaar blijkt dat de meeste maatschappelijke groeperingen meer politiek pluralisme en meer gerechtigheid wensen. Tachtig procent van de middenklasse sprak zich uit ten

gunste van verandering van de politieke lijn. Nu, een half jaar later, is dat een wens van een meerderheid van de bevolking.' Ook al weet deze deskundige zeker dat Verenigd Rusland als winnaar uit de bus zal komen, hij meent toch dat de kloof tussen kiezers en machthebbers duidelijk dieper is geworden doordat het proces van modernisering waar de middenklasse op wacht, nog steeds niet op gang is gekomen.

Voor Gleb Pavlovski, voorzitter van de Stichting voor Effectieve Politiek, is 'de afbrokkeling in etappes gegaan.

Het keerpunt was in september, toen Medvedev en Poetin weigerden zich uit te spreken voor een Kremlin-kandid aat voor de presidentsverkiezingen van 2012'.

'Iedereen kreeg de indruk dat de machthebbers kozen voor een surplace en, erger nog, dat Poetin z'n eigen belangen verdedigde en z'n eigen redenen had om Medvedev de macht niet in handen te geven.'

'Tot besluit: Ik denk dat het probleem niet zozeer die postenruil is als wel het feit dat de mensen Poetin-moe zijn.

En dat is zijn eigen schuld, want hij heeft z'n imago niet vernieuwd. ' Alexandra Samarina

Politieke veroudering

Deze aanslagen op zijn geloofwaardig-

rusland

dossier

Drieduizend klikken als verz et Kommersant Vlast – Moskou

Een journaliste van het tijdschrift

verwijt tegenstanders van Poetin

Kommersant Vlast

zich veilig achter hun computers te verschuilen en behagen te scheppen in hun status van 'binnenlan dse emigrant'.

E

Kort geleden had ik een gesprek met Erjena Boedajeva, een gehandicapte vrouw uit de republiek Boerjatië, die al dertig jaar in een rolstoel zit.

In Oelan-Oede, waar zij woont, heeft zij met behulp van een groep personen van dat tijdperk, wat ook geldt voor zijn die haar ondersteunen, een aangepaste toehoorders. Wanneer een vertegenflat laten bouwen met hellingbanen, woordiger van het systeem generaals liften en woningen met de nodige voorontslaat die een fortuin hebben verzieningen. Deze flat is de enige in zijn duisterd, is hij niet langer een ondersoort in heel Rusland. Tien jaar van deel van dat systeem, wat ook geldt haar leven heeft Erjena tegen ambtenavoor de mensen die daarvan getuige ren gestreden, geld bijeengebracht en zijn. Wanneer een politicus over onze toezicht gehouden op de bouwplaats. landgenoten in de Noordelijke KaukaDaarmee heeft zij zo'n honderd persosus zegt dat hij werkgelegenhe id en nen weer plezier in het leven gegeven. infrastructuur wil creëren om te voorZij beschouwt de overheid als een komen dat zij terroristen worden, hebobstakel voor haar plannen, maar dat ben we volgens mij te maken met een belet haar niet al het nodige te doen om politicus die die naam waardig is. Dat haar doelen te bereiken en geleidelijk is een heel ander verhaal dan hen "tot de wereld om haar heen te veranderen. op het toilet koud maken" (beruchte Deze vrouw kan ik geen binnenlandse aansporing van Poetin met betrekking emigrant noemen. 'Burger' zou wellicht tot de Tsjetsjeense rebellen). beter passen, maar dan wel in een andere betekenis dan we gewend zijn.

Wanneer ik naar haar kijk, schaam ik Masker

en van mijn collega-journalisren. Dat was heel wat spectaculairder ten heeft onlangs een artikel geweest dan drieduizend klikken.

Wij gepubliceerd over al het onrecht jammeren op onze blogs over het feit dat Poetin hem heeft aangedaan.

Nu dat Medvedev onze hoop heeft Poetin heeft aangekondigd dat hij weer beschaamd, maar niemand is op het president wil worden, kunnen de Rusidee gekomen om zijn computer uit te sen volgens hem kiezen uit twee zetten en de straat op te gaan.

Of misopties: in de situatie berusten en schien had niemand daar zin in. accepteren dat het is afgelopen met de Gaat het ons niet allemaal aan?

In zijn wet, het recht en het gevoel van veiligartikel beantwoordde mijn collega deze heid; of zich gedragen als binnenlandse laatste vraag terecht met 'ja'. emigranten. Mijn collega is boos op Momenteel verdedigen wij in de VNPoetin omdat hij voor deze keuze wordt Veiligheidsraad samen met China de gesteld, en hij is niet de enige.

Meer regimes in Libië, Syrië en Iran, terwijl dan drieduizend mensen zijn het met de telgen van onze hoge ambtenaren in hem eens; zij hebben geklikt op 'vind ik Parijs of Londen zullen gaan studeren, Na de moord op Anna Politkovskaja leuk', of 'like' zoals internetmaniak ken ver weg van Damascus en Teheran, met (journaliste van Novaja Gazeta, het noemen. Dat is veel. Ik heb beroemd zelf vette bankrekeningen in Zwitserland, vanwege haar onderzoek in Tsjetsjenië, trouwens zelf ook meegeklikt. niet in China. Van de honderdveertig vermoord in oktober 2006) had Zo ziet de virtuele wereld eruit Poetin waarin miljoen inwoners zijn hooguit een klei- cynisch verklaard dat wij oppositie voeren. We zijn allemaal haar dood meer ne miljoen verontwaardigden hiervan last veroorzaakte dan haar artikelen. binnenlandse emigranten, ook al vinop de hoogte; zij kunnen als een 'vijfde De reactie van Medvedev na de den we dat een irritante term. misPersoon- colonne' worden gekenmerkt. handeling van Oleg Kasjin was lijk vind ik overigens dat dit begrip totaal De afgelopen jaren zei ik steeds tegen anders. Hij sloeg met zijn vuist geen ongunstige bijklank heeft. op tafel Een mezelf dat de situatie onder Medvedev en beval de schuldigen op te sporen binnenlandse emigrant is het niet eens zou verbeteren, zij en het misschien maar te straffen. Hij had een ontmoeting met wat er om hem heen gebeurt, een klein beetje. Ik vond dat er een met Kasjin en met de leden van maar probeert geen dingen te de verande- hemelsbreed verschil was met zijn redactie van Novaja Gazeta; Poetin ren, omdat hij dat zinloos of te zou riskant voorganger, althans qua stijl. Dat was dat nooit hebben gedaan. En ook vindt. Deze burger is weliswaar dat een voor mij van belang, want wanneer een was voor mij van betekenis. non-conformist maar heeft niet het loot uit het Sovjettijdperk begint te verlangen of de mogelijkheid het land spreken over het primaat van de wet en te verlaten. In het Sovjettijdperk van het recht en over corruptiebestrij bestempelden sommige schrijvers of ding, dan is hij op een gegeven critici de dichteres Anna Achmatova en moment niet langer een representant de romanschrijver Boris Pasternak (beiden werden door het toenmalige regime vervolgd) als binnenlandse emigranten.

Geleidelijk de wereld veranderen me een beetje voor mezelf, voor wat ik schrijf op mijn blog, voor de manier waarop ik op 'vind ik leuk' klik, voor het masker waarachter ik me verschuil, voor het feit dat alles zinloos is, voor dit vermaledijde intellectuele snobisme dat mij tot een lafaard maakt.

Olga Allenova

'Leuk'

heid zijn onherstelbaar, want de steun die Medvedev wordt onthouden, komt niet ten goede aan Poetin, en dat ondergraaft hun gezamenlijke basis.

Dit wordt vooral schrijnend duidelijk binnen de rechtervleugel van het electoraat, dat in de leidinggevende echelons © Motchalov – Vlast, Moskou

pagina 22 nr. 02 11 tot 24 december 2011

Als we deze definitie hanteren, behoren de meeste van mijn vrienden en collega's tot deze categorie. Eigenlijk hadden de drieduizend mensen die het kritische artikel over Poetin als 'leuk' betitelden, op 25 september (de dag dat hij zijn kandidatuur aankondigde) op het Poesjkin-plein moeten demonstre-

© Vlahovic

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 23

vietnam

azië

maken. keuzes moeten pende politieke t met overheid probeer ‘De Vietnamese g te een grote bloedin kleine pleistertjes hoge Aziatische stelpen,’ zegt een een in ‘Maar diplomaat in Hanoi. rentie heeft geleid tot concur eit ende stabilit economische wereld van toenem hun ongelijkheid, hyperdat investeerders ende risico het toenem een bestaat in de zou de aan vertrouwen naar elders.’ Dat inflatie, gebrek biezen pakken crivoor een banken den schatkist verder munt en de vrees toch al beschei lijk banenteoververhitting, en en een aanzien sis. Binnenlandse van de leeghal de overhtering waar verslec land de een gekoppeld aan kort creëren in eriteit ontleent aan ie, heeft veel investe wereldeconom heid haar legitim eid te andse als Vietnaom werkgelegenh ders, zowel buitenl haar vermogen de hun ideeën over de snelgroeiende mese, genoodzaakt scheppen voor te stelvan het land bij ng. mogelijkheden beroepsbevolki aiLonden – problemen, zoals e vraag is of autorit Times al worteld Financi len. Diepge Een belangrijkere onderwijs en infrakomenseconomieën slecht hoge-in ie, s regime corrupt re tegelijnten – die in de kelen, terwijl ze structurele knelpu kunnen ontwik in Hanoi investeerders genesysteem in stand ssen duiken op hoogtijdagen door kertijd een politiek onta in -Vutt inperkt scherp nu Louis debat n kwame publieke Bentley's en geerd waren – houden dat het e overheid richt g van om de vestigin lonen door de inflatie stad. De Vietnames en er niet in slaagt tot beeld. En nu de en Ho Chi Minh het arbeidsniveau instituties te che groei. Dit leidt zijn gestegen, terwijl sterke, onafhankelijke , corsieve economis vooruit is gegaan t. nodig zijn om de zich op een explo niet in gelijke mate stimuleren die ouwen in de mun vragen aan. tende uitgavepagebrek aan vertr dienen zich nieuwe ruptie en het verkwis hyperinflatie en gaan. te tegen troon van de staat ieterrein van Thang Op het industr zo hoog waren. op rijstvelden buiten de lonen drie keer Pijnlijk Long, gebouwd e nistieraat de grootste of de communistisch Japanse conglom e Vietnamese commu In 2010 was Vietnam Een daarvan is Hanoi door het le om old in de en van het mondia erin zal slagen sche leiders, gescho zijn de mogelijkheden schoenenproducent partij van Vietnam enien Sumitomo, wilden tisch-L realiser was het ertijd te Marxis ingen Tegelijk leer van de te zien. In 2009 sportmerk Nike. de pijnlijke hervorm valkuilen goed duie discipline, hangen zorgen dat de ‘valbeleggers en merkna n vol, met 55.000 nistische politiek internationale die ervoor moeten industrieterrei voorn’ vermevan de snelst vuile was niet buiten. werkten voor 95 die het middeninkome graag profiteren gewoonlijk hun van mensen men kuil zend de de overheid georgaen. Maar een economieën van klasse in Azië en jk Japanse bedrijv Maar bij een door wordt waarin de groeiende midden den nameli HoeHanoi in t zijn landse vraag. re discussie inflatie, nu meer Thailand verstrik niseerde openba toenemende binnen aanhoudend hoge criut- Maleisië en ende economische leveren wel goediPhones en Louis-V t, eist zijn tol. Volover de toenem wel de Bentley's, geraakt; die landen dan twintig procen van nog geen direceren hoog op. Een en centrum maar n, het gemoed algeme in de de die krachte sis, liepen tontassen kope arbeids gens Tomoyasu, e en, der van de central Chi Minhstad opduik op het ardige producten. vroegere bestuur teur, zijn dit jaar en Hanoi en Ho eco- hoogwa van de n onder de verwijt kelingsbank het opmerkelijke n ten minste tien bank werd bedolve tekenen zijn van De Aziatische Ontwik industrieterrei van een de de problemen wijst dit ook op schuwd dat de toen hij probeer nomische succes, heeft ervoor gewaar d en te schuiven niet vanzelfspreken rele onevenwichtig het land in de schoen diepere, structu opkomst van Azië ingrijdie ‘gegijzeld de overheid van Vietnam landen heid zoals kelde gericht van ontwik heid. De is, en dat landen van de door hebzuchtige groei ten koste zouden worden op de explosieve ngen’. financiële instelli isgedreven ex-min Tran Xua Gia, een rde de ringen, advisee ter van investe vooral naar zichleiders van Vietnam en te kunnen begrijp zelf te kijken om het hoogste inflatie waarom hun land Hij waarschuwde cijfer van Azië heeft. schulde rand van een dat het land op de regeen drong er bij staat is dencris en en ring op aan te hervorm edrijven zo snel inefficiënte staatsb n. mogelijk te verkope

n Een kwestie va evenwicht

de continenten 34 Revolutie met worst

europa | Een keerpunt in de Duitse vakbondsgeschiedenis: het ledental groeit, voor het eerst in bijna een kwart eeuw. Die Zeit rapporteert over ‘het actiepunt kantine’.

D

rklaringen ozy mogen niet van de gen

verenigd kon

inkrijk

Oververhitting

geleden was VietNog maar vijf jaar buitenlandse invesnam populair bij naar de China, zochten teerders die, na van de arkt. Bedrijven, volgende groeim terchipsfabrikant Amerikaanse compu elektronicagroep Intel tot de Japanse , Vietnam in n fabrieken Canon, bouwde arbeids pe goedko lucratief door de land van bijna negenkrachten in een len David Cameron inwoners. Tiental tig.miljoen Als het nodig isese con, mag hij Cam Zuid-Koreaanse en Taiwan variëeron met producten drijven,publ tractbezelfs iekelen tot kleding, eron moet opparend van houten meube ssen. De Dailyvan China, waar verlieten het zuiden text.

Amerikaanse steun – de handen ineengeslagen in een buitenlands avontu ur dat succesvol is verlopen. De samen werking op defens iegebied verdiep t zich op manie ren die beide partije n blijft verrassen.

In de Verenigde Naties en in de opstell ing jegens Iran is de samenwerkin g zelfs indrukwekke nd.

Het Louvre heeft de National Gallery er 2011 in Londen toestem 11 tot 24 decemb ming gegeven pagina 40 nr. 02 een paar van zijn kostba re schilderijen van Leonardo te lenen voor een belang rijke tentoonstellin g. Maar al deze goede werken verblek neerd en bij de risico’s voor de jaar – hij blijft wereldeconom ge Britse premie een op de vrije ie door de hachel r David markt ijke georiënteerde toestand van de jn relatie niet Atlanticus, die euro. minder heeft geprobeerd zijn Cameron is begonn d: de ene keer land te moder en aan een moeili omhelst hij niseren jk en het meer concur spelletje driedim nbroeder in het ension rerend aal te schaak maken. bevrijde met De vriendschap Sarkozy en Merkel hazi, de andere tussen beide staatsl . Eeuwenoude keer geeft den waarieheden komen werd gesmeed tbrander als Camer daarbij opnieu tijdens de campa w naar on gne in Libië. ‘Als voren. Zoals altijd aagd zijn menin Sarkozy zegt dat het geval is gewees g te hij iets heeft t, zal doen, houdt Engeland er belang lot van de euro. hij zich daar ook bij dat het Ze hebaan,’ zegt een Britse machtsevenw icht tussen zijn re band dan menig diplomaat vol bewongrote een dering. rivalen op het n is Sarkozy eeuwig Europese vastela nd niet De uitbarsting ten faveure van ranse president van de preside de een of de ander nt een gaf blijk paar doorslaat. weken geleden, gen om grote, toen hij tijdens royale een van de vele en door een militai topconferenties over de Zwak re eurocrisis tegen te verhullen Cameron zei dat die zijn mond moest Vanuit Londen s perspectief is houden – ‘We het volhebben komen er genoeg van duidelijk dat de dat je ons bekriti crisis een paar seert en waarh tegen ons zegt eden over het wat we moeten relatieve gewich doen. Je van t zegt dat je de euro de sterkste macht haat en toch wil van de Europe je je Unie aan se bemoeien met het licht brengt onze bijeenkomsten . Frankrijk ’– werd op Downi schurkt tegen Duitsland aan ng Street al snel om zijn terzijde eigen geschoven als zwakte te verhul een staaltje acteren en om de Britse len, terwijl prevoor de binnenlandse Duitsland het omgekeerde doet bühne. In het ar de verblijfplaats voorjaar kracht om zijn van 2012 zijn er te verbergen. Britse immers weer presivader te vervoe regeringsren. dentsverkiezingen functionarisse n stellen het helder vergeet je nooit,’ in Frankrijk. De der: kie- in deze zers van Sarkoz crisis bepaalt Berlijn y lijken van plan wat er hem te gebeur laten opvolgen t, en Sarkozy weet door een bloede ste buitenlandse dat, het is de loze socialist. Om dat reden dat hij Merkel te voorkomen meron als opposi zo innig omarm moet tie- hij zijn imago t.

Wat zal hij ervan oppoetsen met balen dat hij alles ng. Hij kreeg sympa een vuist moet - tegen de verrad geven om erlijke Angelsaksen de hoge krediet stige Fransman. status en hun gehate markte ozy’s eisen soms n.

Zo bezien worden de betrekkingen er wordt gefluis tussen Engeland en Frankrijk steeds zich achter de hartelijker, ondan ks de loos hebben gedrameningsversc hillen over de sbezoek van vorig eurocrisis.

In Libië hebben de twee landen – met

voor de

36 Reddeloos in Amerika

amerika's | Naast de gebouwen van de Yale universiteit in Conneticut staat een gaarkeuken. De beroemde historicus Paul Kennedy werkt daar als vrijwilliger. In wat hij meemaakt ziet hij de Down and Out-verhalen van George Orwell herleven.

verenigd kon

inkrijk

van zijn land op de financiële markten te kunnen beschermen. Het verlies van die status zou een vernedering voor de republiek betekenen.

Achter de warme woorden van Londen over Sarkoz y gaan harde waarh eden schuil. De Franse wens om een belasting op financ iële transacties in te voeren, die door Duitsland met

© Paula Bronstein

europa

41 Dag van de dagbladadvertenties

azië | Negen maanden na de tsunami en de aardbeving staat de Japanse pers stil bij de moeilijkheden die de kranten hadden om na de ramp te blijven verschijnen en de solidariteit die daarbij aan de dag werd gelegd.

/Getty Images

‘We zijn niet paranoïde – zij zijn er op uit om ons te grazen te nem en’

45 Gezichtsbedrog

enthousiasme is begroet, wordt gezien als een weldoordacht plan om de invloed van de Londense City, waar 80 procen t van deze transa cties plaatsvindt, te neutraliseren.

‘De Franse reactie op de crisis was de Angelsaksen en hun markten er de schuld van te geven, en om aan te dringen op nog meer toezicht.

We zijn niet parano ïde – zij zijn erop uit om ons te grazen te nemen,’ zegt een Britse insider.

midden-oosten | Terwijl veel Israëliërs vervuld zijn van woede en schaamte over hun politici, zien Tunesiërs en Egyptenaren in Israël een staat waar president en premier rekenschap moeten geven van hun misdaden en fouten, en waar demonstranten de straat op kunnen zonder zich te hoeven afvragen of ze het er levend van af zullen brengen. In Ha’aretz een halfhartige lofzang.

Heilige unie

De Franse preside nt heeft binnen twee maanden twee noodbegrotingen moeten indien en, wat bewijs t -zoals het Britse ministerie van Financiën achter de schermen betoogt - dat hij er niet in is geslaag d het probleem van de Franse schuldenlast adequa at aan te pakken . Een regering die het woord 'soberh eid' in de ban heeft gedaan om de kiezers niet tegen zich in het harnas te jagen, en die al vroeg in haar bestaa n aankondigde de belofte om de begroting in evenwicht te brengen op te zullen schorte n, vraagt nu eenma al om moeilijkhede n. Regeren is keuzes maken, heeft [de legendarische Franse socialist] Pierre Mendès-France ooit gezegd. Sarkoz y heeft geprobeerd te regeren zonder te kiezen en moet daar nu de prijs voor betalen .

Op een gegeve n moment zal Cameron naar Parijs moeten gaan om de

horizon

© Matt Kenyon

– The Guardian

, Londen

Britse visie op de toekomst van de EU op tafel te leggen . Hij weet dat Frankrijk een heilige unie met Duitsla nd is aangegaan, en dat het roekelo os zou zijn te specule ren over de duurza amheid daarvan.

Maar de crisis heeft de keuze blootgelegd waar Frankrijk al tientallen jaren voor staat. Wendt het zijn steven naar het noorden of naar het zuiden? Naar de efficiënte noorde lijke, liberale econom ieën of naar de siësta-zone van de Middellandse Zee? Het is lastig je voor te stellen dat

Frankrijk daar een besluit over zal nemen: het wil immers allebei . En wat Sarkozy betreft : ‘Als hij over Europa praat, bedoelt hij Frankrijk,’ zoals de vroegere Britse premier Harold MacMillan ook al eens bedroefd moest vaststellen na een ontmoeting met Charles de Gaulle.

'Als hij over Euro pa praat, bedoelt hij Frankrijk'

47 Hoe goed is de nieuwe man?

Benedict Brogan

afrika | Bij zijn aantreden in september leek Michael Sata de president die Zambia nodig had. Nog voordat zijn zelf gestelde termijn van negentig dagen is verstreken, constateert de pers scheuren in zijn blazoen. horizon

11 tot 24 decem

ber 2011 nr. 02 pagina 31

reportage

horizon De Amerikaanse

48 Een bos zo groot als Duitsland

Wat betekent de aankondiging van president Obama dat hij soldaten naar Oeganda stuurt om te zoeken naar Joseph Kony en zijn ‘Verzetsleger van de heer’? De schrijver Jonathan Littell gaat mee op rebellenjacht.

55 De virtuele commandant

Gretig stort Michael Peck zich namens Foreign Policy altijd in de nieuwste videogames. In Future Force kan de speler niet alleen schieten en bommen gooien maar ook het defensiebudget beheren.

60 Gerecenseerd

Wat de buitenlandse recensenten al schreven over de boeken, films, concerten en voorstellingen die binnenkort naar Nederland en België komen.

reportage

president Obam a stuurt 100 soldat en naar Oeganda, om te helpen in de jacht op het Verzetsleger van de Heer, waarvan de laatste strijde rs zich schuilhouden in de Oegan dese grensgebieden met Congo en Zuid-Soedan. Al langer steunen de VS deze slepende strijd financieel.

In een persbericht rept het Pentagon van ‘Amerikaanse veiligheidsbelang en’ bij een nederlaag van de rebellen. Voor de hand ligt de gedac hte dat de VS ook is geïnteresseerd in de olie die in Oeganda nog in de grond zit.

D

e Mi-8 gonst boven de bomen, een dik insect met een gezwolle n buik, wit als een walvis die plotseling is gaan vliegen. Zijn lichte schaduw strijkt over de groene toppen.

Via de openstaande raampje s blaast een aangena me bries door het toestel; de deur naar de cockpit staat open, zodat de dikke rode nekken van de Oekraïen se piloten zichtbaar zijn. De helikopter is met Amerikaans geld gehuurd door het Oegandese leger, de UPDF (Uganda’ People’s Defence s Force). Op een bankje zitten twee officieren, hun ongelade n kalasjnikovs tussen hun knieën, de loop op de vloer gericht.

Een luitenant van de luchtmacht luistert te midden van het geraas gespannen naar zijn radio en houdt de koers in de gaten. Voor hem staan stapels dozen met cornedbeef, gierstmeel en flessen mineraalwater. Door het raampje in de deur kijk ik uit over het bos, een enorme oceaan in voortdur end wisselende tinten groen, doorsneden met bleke, ontboste geulen.

In de verte daalt een grijze massa neer op de bomen, een nevelige kolom regen die de wolk verbindt met het groen.

We zijn ergens tussen zuid-Soedan en Congo, niets dat een grens aangeeft , geen enkel teken van leven ook, nergens vuur, een akker of een hut. Daar beneden houdt de vijand zich plunderen en kinderen schuil en je hoeft ontvoeren en als alleen maar te slaven kijken om de onmoge behandelen. Er moeten tempo, het vertraag lijkheid te zien van nog een paar honderd t, wordt ongelijkm de voortdu- zijn. rende missies om atig. We laveren over Vind die maar eens, tussen gedrongen het gebied uit te daar in het bos. palmbomen die kammen.

Wat de Oegande omwikkeld zijn met lianen, zen OLT noemen raken verstrikt in - Operation Lightdoornstruiken, ning Thunder [zie afgebroken takken kader] - beslaat een vol prikkels haken gebied zo groot als Duitsland, geheel zich in onze Machete voeten, we komen overdekt met bos, moeizaa vrijwel m vooruit. Er is nauweonbe- De bush, woond en met nauwelij lijks gelegenheid noemen de Oegande ks wegen. De vijand, om omhoog te kijken, zen het. Twintig dat is het ten na Verzetsleger van je moet je minuonze landing aan ogen naar beneden de Heer, bestaand de rand van het afgelege gericht houden, e uit Oegandese rebellen die jaren want tussen dorpje Nakale komt n het gras zitten onpretti geleden uit hun land onze kleine colonne ge verrassingen zijn verdreven, UPDF-solda- je maar in de drie buurland verborgen; ten met hun bezoeker hoeft je voet maar en nog steeds moorden s aan bij de zoom iets te lang op een van het bos , verkeerde en verdwijnt tussen plek te laten staan de bomen. Meteen of rode mieren kruipen verandert het onder je broekspijp langs je been omhoog, planten hun kaken pagina 50 nr. 02 11 tot 24 decembe

r 2011

en de aanwezigheid van bronnen bepaalt welke afstand men aflegt en waar het kamp wordt opgeslagen. We steken een droge rivierbedding over, er staan nog een paar plassen in, een soldaat vult zijn fles; er wordt een metalen bord gevonden, sporen waaruit blijkt dat hier gevist is: de vijand is hier langsgekomen, ongeveer een week geleden. Iets verderop stuiten we op zijn kamp, een ‘fort’, zoals de mannen van de UPDF het noemen . Wat vuurplaatsen, bedden van gedroogd gras, met goten om het regenwa ter op te vangen en in een vierkant geplaats te stokken om de poncho die als tent dient. overheen te hangen. ‘Dit is niet de manier waarop het mislukte offensief de UDPF een kamp van december 2008. opslaat,’ verklaart kapitein ‘Aan die palmen kun je zien Patrick Mukund dat hier mensen ane, die aan het hebben hoofd van de patrouill gewoond,’ legt Patrick e staat . De gps-coör uit. ‘Nog niet zo dinaten lang geleden, worden genoteer misschien twee d om door te geven of drie jaar. De bush aan Nakale, de neemt snel weer bedden worden geteld de overhand, als om de omvang van je hem zijn gang laat gaan.’ Ook de de vijandelijke groep te schatten LRA-strijders leven , een soldaat gaat al jaren in de bush, met zijn opgejaagd als hand door de overblijf wilde dieren waarvan alleen de selen van het vuur, zwakste kunnen uit de samenstelling daarvan worden gevange kan hij afleiden hoe n. Je zou graag willen oud het begrijpen hoe kamp is: een tot zij het volhouden. twee weken waarsch Voor de UPDF zijn ijnlijk. Op een de omstandigvan de bedden ligt heden zwaar, maar nog de gescheur het beschikt over de bijsluiter van logistieke een malariamedicijn; middelen, ze hebben de LRA-strijders gps, radio’s, nieuwe bezitten vaak laarzen en medicamenten, poncho’s, elke week geroofd van handelar komen de Mi-8 helikopters en die de regio van hun basis in zuid-Soe dan om voedsel te brengen en zieken te evacuere n. Het LRA heeft dat allemaal niet.

In het regenseizoen wordt het nog erger: er komen nog veel meer muskiet en die malaria overbren gen, het gras wordt hoger dan de mannen zelf, het kleinste spoor blijft zichtbaa r, al is het maar van één enkele vluchteling.

Eindelijk komen we uit bij een natte savanne. Nog enkele tientallen meters, het kamp is vlakbij, we per fiets doorkrui ruiken het: vuur, sen. ‘Hier heeft een zweet, bonen, gemaaid belangrijke gras. Een commandant gezeten, laatste zonnestraal ’ zegt Patrick. ‘Dat prikt tussen de bomen zie je aan de zon manier waarop ze door, de © BenedicteKurzen/VIIN zakt naar de horizon. georganiseerd waren. etwork / HH We hebben meer Ze hebben gevist, ze hebben dan een uur gedaan over wilde zoete aardappe die laatste 400 meter. len opgegraven.

Er zijn veel sporen Op de terugweg te vinden in de buurt, in de helikopter zal ik met andere ze moeten hier wel een maand ogen naar het bos gebleven zijn. Het kijken, Die verspreide, bleek zou Ongwen geweest kunnen groene vlakken zien er niet zijn. Die houdt erg langer uit of ze makkelij van vis.’ Dominiq Ongwen is een van ue steken zijn, k over te het zijn uitgestre de hoofdmannen kte moerassen, verstikt van het LRA die door het Internat door hoog gras. Via ionaal Strafhof worden het grijsgroen van gezocht, het jonge hout een moordenaar, gaan ze over in grote verantwoordelijk massa’s donkere, voor afschuwelijke veel grotere bloedbaden Het bomen, mango’s is bekend dat hij en andere oude reuzen, hier in de buurt in het vet van je langs rondzwe het bed van een rivier rft. Al verschillende huid en zetten koers die in het droge seizoen keren heeft de UPDF naar je bovenlichaam. Er kan niet hem bijna te pakken niet bestaat. De vegetatie halt gehouden worden, gekregen, wat wapens groeit, sterft, stort je moet de mieren onder van hem ineen, vormt buitgemaakt en een kluwen en je het lopen een voor zijn vrouwen bevrijd, begrijpt dat die geweldig een lostrekken. jonge meisjes Er is niets anders die hij had ontvoerd e uitgestrektheid allesbeh te horen dan de zware en gedwongen om alve een zee is, geen geluiden van trouwen. met hem te voetstappen, het vlakte, niet homogeen, maar Maar hij is sluw en geritsel van lichamen doorsneden met wist elke keer te ontkome langs takken en bladeren en je nerven en krachtn. lijnen, krommin eigen ademhaling: gen en plooien, die invloed praten is verboden, stemmen dragen hebben op de doortocht en ver in het bos en de aanwezigheid de vijand zou ons kunnen horen. van mensen, en Vuur, zweet, bonen bepalend zijn voor Er is geen pad, de de jacht die ze er gps geeft de richting aan, een bedrijven. Als Als de soldaten klaar man voorop hakt zijn met hun onderzoe met zware slagen van zijn machete k, gaat de tocht voort. Verderop de grootste obstakel kruisen we een voetspoo s weg, degenen achter hem ruimen Weer het LRA? De r. zo goed mogelijk volgende dag zullen uit de weg wat we overblijft. met meer mannen terugkom en om het spoor te volgen. Tegen Dan komt er een vier uur in de middag groot moerasgebied, zijn we volgens de dicht begroeid gps nog met meer dan manshoo maar 400 meter van ons einddoel g gras en met riet , het UPDF-bataljon dat je moet dat platslaan voor je in een ander LRAer overheen kunt kamp wacht op versterki lopen, je voet slipt weg, je glijdt uit, ng door onze colonne. valt, dit is nog moeilijke We komen stap voor r dan het stap vooruit, bos. Het zweet stroomt, voeten blijven steken doorweekt je kleren, in lianen en wortels, maar de minuten soldaten drinken elke vijf gaat de kapitein weinig, water is op een munitiekist op rantsoen, twee liter per dag meestal, zitten terwijl zijn mannen en soms maar één; een pad vrij hakken. de mannen Toch leven van het LRA, zegt hier mensen. Boeren men, kunnen het van het Zandé-vo een hele dag uitlk - de etnische houden zonder te groep die vroeger drinken, een martelin het hele gebied bewoond g in deze omstandigheden e waar nu de LRA huishoudt . Water is hier een - leefden in de bush, belangri jk binnen kleine onder- familieg werp. Ondanks zijn emeenschappen, weelderigheid is voordat ze werden de bush droog verjaagd door de komst van rebellen die op de vlucht waren na

Niets anders te horen dan de zware geluid en van voetstappen

De tegenstelling tussen visuele pracht en psychische beklemming

11 tot 24 decemb

wereldnieuws Hongarije Capitulatie

Het financieel verzwakte Hongarije heeft hulp gevraagd aan het Internati­ onaal Monetair Fonds (IMF). Vóór janu­ ari 2012 moet een oplossing worden gevonden. De Hongaarse pers vraagt zich af of premier Viktor Orbán hier­ mee toegeeft dat hij heeft gefaald of dat er een complot tegen zijn onafhan­ kelijkheidsbeleid wordt gevoerd. De krant Magyar Nemzet schrijft: 'Laten we de zaken vooral niet mooier voorstellen dan ze zijn, dat heeft geen zin. De her­ vatting van de onderhandelingen met het IMF komt neer op capitulatie. Een ander woord is er niet voor wat er is gebeurd, aangezien we onze breuk met deze organisatie afgelopen zomer nog omschreven als een ‘onafhankelijk­ heidsoorlog’ [Hongarije had de bespre­ kingen met het IMF afgebroken, omdat het de aanbevelingen van het Fonds weigerde over te nemen. In 2008 heeft het land 20 miljard euro van het IMF, de Wereldbank en de EU ontvangen, red.]. Die capitulatie is slecht nieuws en een vernedering voor degenen die vechten voor hun onafhankelijkheid.

venezuela

China Bill Gates duikt in kernenergie

Bill Gates werkt met ons samen aan het onderzoek naar en de ontwikkeling van een nieuw type kernreactor,’ ver­ klaarde algemeen directeur Sun Qin van China National Nuclear Corpora­ tion (CNNC) op 2 december in Peking.

Dit staatsbedrijf is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van het Chinese civiele en militaire kernenergiepro­ gramma. De oprichter van Microsoft gaat in de loop van december naar China om de gesprekken voort te zet­ Hoe gaat het met Hugo Chávez? De gezondheid van de Venezolaanse ten die hij in 2009 met CNNC begon, president Chávez, geopereerd aan een kwaadaardige tumor afgelopen juni, is zo meldt de South China Morning Post, opnieuw voer voor allerlei speculaties. Volgens rapporten van de geheime dien­ dagblad in Hong Kong. Bill Gates staat sten van beide landen, zo schrijft The Wall street Journal verspreidt de ziekte aan het hoofd van het bedrijf TerraPo­ zich steeds sneller. De krant betwijfelt of de populaire leider de presidents­ wer, dat een ‘schone’ reactor wil produ­ verkiezingen in oktober 2012 haalt. Voormalig ambassadeur van de VS voor de ceren, die laag verrijkt uranium Verenigde Naties, Roger Noriega, zegt in de Miami Herald: ‘Chavez reageert niet verbruikt en dus minder afval produ­ goed op de behandeling.’ De entourage van de president veroordeelt op haar beurt ceert dan een traditionele reactor. de politieke manoeuvres van de oppositie. In een publiekelijk commentaar op de medische onderzoeken, bevestigt Chávez dat ‘alles er goed uitzag.’ Hij heeft de ex-president van Brazilië, Lula da Silva, die aan de vooravond staat van een Senegal chemotherapie tegen kanker in het strottenhoofd, gebeld om hem een hart onder de riem te steken. Aldus El Universal.

Frontale aanval Youssou

N'Dour

Youssou N’Dour daagt de vertrekkende president uit. Het hele land gonst ervan. ‘Hij heeft het gedaan!’ Youssou N’Dour, wereldberoemd zanger, muzi­ kant en beschermheilige van de groot­ ste persgroep in Senegal lanceert zich officieel in de politiek met zijn bewe­ ging Fékké Maci Bolé. ‘Geen schoten voor de boeg meer tussen Youssou N’Dour en Abdoulaye Wade,’ schrijft de krant Sud Quotidien, ‘maar een frontale aanval.’ De presidentsverkiezingen staat gepland op 24 februari. De oppo­ sitie spreekt de kandidatuur van Wade tegen omdat een derde ambtstermijn volgens de grondwet niet tot de moge­ lijkheden behoort. De Constitutionele Raad moet hierover beslissen.

Verenigd Koninkrijk Sociale ladder

De volgende keer dat u in de Lon­ dense tube zit, kijk dan eens goed om u heen. Als u denkt steeds meer blanke, zakelijke dienstverleners te zien, dan klopt dat. Volgens een nieuw onder­ zoek, uitgevoerd in opdracht van de dienst Openbaar Vervoer, staat het gebruik maken van de metro gelijk met omhoogklimmen op de sociale ladder.

De tickets zijn niet meer voor iedereen op te brengen. De data schilderen een scherp beeld van de groeiende soci­ ale ongelijkheid in Londen, schrijft Rowenna Davis in The New Statesman.

wat zij zeggen

Abdallah

Hazem Aboe Ismail

Ahmet Davutoglu

Lee Myung-bak

Koning van Jordanië

Egyptisch presidentskandidaat

Minister van Buitenlandse Zaken van Turkije

President van Zuid-Korea

Kritisch: 'Als ik in zijn positie had verkeerd, zou ik zijn afgetreden.' In maart vonden meer dan 3500 Syriërs de dood tijdens protestmanifestaties die zijn onderdrukt door het regime van president Bashir El-Assad.

Reactionair: Volgens deze salafist zou de regering ‘een klimaat moeten scheppen’ dat het dragen van een sluier bevordert. ‘Ik zou niet toestaan dat een jonge man en een jonge vrouw samen op een openbare plek zitten. Dat is in strijd met onze sociale tradities,’ verduidelijkte hij.

Stoutmoedig: 'Als de onderdrukking zich voortzet, heeft Turkije alle scenario’s klaarliggen. Wij hopen dat een militaire interventie nooit nodig zal zijn.' Hij herhaalt het voorstel van de Arabische Liga om waarnemers naar Syrië te sturen.

Bashir El-Assad heeft dit afgewezen.

Gewend: ‘In het begin zat het wel ongemakkelijk, maar nu heb ik het lekker warm.’

In het kader van de ‘strijd’ voor het zuiniger omgaan met energie geeft de president het goede voorbeeld door thermisch ondergoed te dragen in verband met het terugdringen van energieverbruik.

pagina 12 nr. 02 11 tot 24 december 2011

wereldnieuws Italië

Mohammed Ali

Nog strenger

Bij het ter perse gaan van deze pagina's is het nog maar een gerucht op de pagina’s van de roddelpers: Mohammed Ali zou niet lang meer te leven hebben. Vanuit Louisville, Kentucky, spreekt een woordvoerder van ‘buitenproportionele bericht­ geving’. Maar elke reden is een goeie reden om The Greatest Fighter of All Times in het blad te hebben. Al blijft het moeilijk kiezen of je hem moet afbeelden met bokshandschoenen of juist in een overhemd. Want ook buiten de ring, tijdens optredens of interviews, is Ali trouw gebleven aan het adagium: float like a butterfly, sting like a bee. De ziekte van Parkinson heeft hem niet tot zwijgen kunnen brengen, en tot het zover is zal onzeker blijven of de dood dat wel kan.

Het derde in minder dan een half­ jaar tijd: de regering van Mario Monti heeft zondag 4 december een pakket draconische maatregelen gepresenteerd, dat Italië moet red­ den van de schuldencrisis. Een groot deel van de in totaal 20 miljard euro wordt gerealiseerd via versobering van de pensioen­regelingen: het aantal premiejaren wordt uitge­ breid en vrouwen zullen langer moeten doorwerken. Het is een ‘bittere pil’ die de Italianen te slik­ ken krijgen, schrijft de Corriere della Sera, die het betreurt dat ook een verhoging van de onroerendgoed­ belasting onderdeel is van het plan.

De CGIL, de belangrijkste vakbond in Italië, heeft de maatregelen afge­ wezen als ‘sociaal onacceptabel’.

Marokko Opkomst islamisten

Abdelilah Benkirane, de nieuwe pre­ mier van Marokko zei: 'Als de koning in 2006 niet van ons hield, zal hij in 2011 wel van ons zijn gaan houden.'

De leider van de islamistische partij PJD, die bij de verkiezingen van 25 november een overwinning heeft geboekt, maakt een toespeling op de door WikiLeaks openbaar gemaakte ambtsberichten van de Amerikaanse ambassade in Marokko. Koning Mohammed VI waarschuwde de Amerikanen daarin voor de opkomst van de islamisten, gematigd of niet, waarbij hij ze kwalificeerde als ‘antiAmerikaans’. TelQuel, Casablanca

wat zij vinden

Khieu Samphan

José Maria Santos

Dmitri Strotsev

Michel Roux jr

Ex-leider van de Khmer Rouge

President van Colombia

Dichter en uitgever in Wit-Rusland

Oorspronkelijk uit Frankrijk af komstige kok

Ontkennend: ‘U wilt graag dat de hele wereld luistert naar uw verzinsels,’ zei de vroegere leider van Democratisch Cambodja tijdens zijn proces in Phnom Penh tegen de rechters over zijn vermeende betrokkenheid bij de genocide.

Pragmatisch: ‘We zijn onze beste magistraten, onze beste politici, onze beste journalisten en onze beste politiemensen kwijtgeraakt in deze oorlog tegen de drugs,’ Hij riep op tot een mondiaal debat over de legalisering van marihuana en cocaïne.

Solidair: ‘Executeer mij maar,’ stelt hij aan president Loekasjenko voor in een open brief over Konovalov en Kovaljov. Volgens de oppositie hebben de twee voor terrorisme ter dood veroordeelde jonge mannen geen eerlijk proces gehad.

Gematigd: ‘Als het om wijn gaat tijdens de maaltijd, drink ik bijna niets, ook al hebben wij Fransen dat in ons bloed zitten,’ verklaart de chefkok van restaurant Le Gavroche in Londen, met twee sterren vertegenwoordigd in de Michelin-gids.

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 13

www.nyenrode.nl

meningen

Steunpilaar van de nieuwe dictatuur Nouveau Courrier – Abidjan

Wil het Internationaal Strafhof ons werkelijk doen geloven dat Gbagbo – en hij alleen – verantwoordelijk is voor het uitbreken van een gewapende opstand, met alleen al op 19 december 2002 driehonderd doden, het afslachten van politiemensen en hun families in Bouaké, onbeschrijflijke moordpartijen in Guitrizon en PetitDuékoué in 2005, het afbranden van tientallen dorpen in het westen van Ivoorkust en de grootste massamoord in de geschiedenis van het land, in de Carrefour-buurt in Duékoué (op 29 maart 2011)?

Wil het Internationaal Strafhof die versie met gewiekste storytelling in de media bewijzen, en zo de hele wereld ervan overtuigen, behalve natuurlijk de meerderheid van de Ivorianen? Vergist u zich niet. Door Laurent Gbagbo te slachtofferen voor het directe politieke gewin van Alassane Ouattara, bedient de internationale rechtspraak zich van aloude praktijken. De Rwanda-, Joegoslaviëen Sierra Leone-tribunalen waren, en zijn nog steeds, tribunalen waar de verliezers terechtstaan.

Het Internationaal Strafhof heeft sinds zijn oprichting – overduidelijk bedoeld om het ongehoorzame Afrika in het gareel te houden – alleen in het geval van Kenya betrokkenen uit beide kampen vervolgd, en dat waren alleen kleine vissen. En in dat dossier zit absoluut geen schot! In alle andere gevallen was de vervolging unilateraal, en stond in dienst van de politieke allianties en de belangen van het Westen. Interessant was ook de dreigende taal die geuit werd toen een aantal dwarsliggende Afrikaanse staatshoofden weigerden de Soedanese president Omar al-Bachir ‘uit te leveren’, of het aanmatigende ‘begrip’ dat getoond werd toen de Libische Nationale Overgangsraad zich onttrok aan de ‘verplichting’ om gehoor te geven aan het arrestatiebevel tegen Saif al-Islam Khadafi.

Tegelijkertijd kunnen we vaststellen dat het de internationale rechtspraak, sinds die zich op Afrika is gaan richten, niet is gelukt om er de straffeloosheid terug te dringen en respect voor mensenlevens en democratische vrijheden af te dwingen.

Geheel los van de respectievelijke merites van de twee politici in kwestie, is het pikant dat het Strafhof – een conglomeraat van grote Westerse mogendheden - Joseph Kabila, die (in 2006) onder uiterst verdachte omstandigheden is gekozen, heeft ontdaan van zijn rivaal Jean-Pierre Bemba. Het heeft de legitimiteitscrisis waar de Democratische Republiek Congo mee te kampen heeft niet bepaald verminderd, zoals het geweld dat de presidentsverkiezingen omlijst duidelijk maakt.

Het Strafhof stelt zich op het moment in Ivoorkust op als steunpilaar van een dictatuur in wording, die zich straffeloos weet omdat hij gesponsord wordt door de grote mogendheden. Geheime bijeenkomsten tussen hoofdaanklager Luis Moreno Ocampo en Alassane Ouattara hebben zowel de aanklager als de instelling waar hij voor werkt elke vorm van geloofwaardigheid ontnomen. De troepen van Ouattara worden geregeld genoemd in getuigenverklaringen bij het Strafhof. De huidige president zou dus met dezelfde terughoudendheid moeten worden behandeld als Laurent Gbagbo. Maar belanghebbenden, internationale media en een door Frankrijk geleide diplomatie hebben besloten om de ogen te sluiten over hoe Ivoorkust tot een hel wordt.

Geen geesten meer oproepen Nord Sud Quotidien – Abidjan

Kouamouo

Veelgelezen blogger die niet alleen via zijn blogs nieuws verspreidt maar ook het bloggen zelf groot wil maken in Afrika.

Diomandé

Choilio Diomandé is hoofdredacteur van De Ivoriaanse Nord Sud Quotidien. Als sportverslaggever schrijft hij over meer dan alleen sportieve verrichtingen, reden dat hij in 2010 de leiding van de redactie kreeg toevertrouwd

Ons voormalig staatshoofd zit opgesloten in Den Haag. Veel van zijn medestanders vragen zich nu af of hij daar terecht is beland. Het antwoord is ja, en dat is nog zwak uitgedrukt. Door zijn toedoen zijn duizenden burgers na de verkiezingen gedood tijdens onlusten die ontstonden door zijn weigering de stembusuitslag te erkennen. Zijn troepen hebben een bloedbad aangericht onder de vrouwen van Abobo, de buurt die fungeerde als zondebok. Het enige wat de inwoners hadden misdaan was sympathiseren met de RDR of de PDCI (tegenstanders van Gbagbo’s partij FPI). Vanuit het politiebureau van Agban beschoten scherpschutters iedereen die zich op de voetgangersbrug tussen Adjamé en Williamsville waagde. Wat een doden! Vraag de bewoners van die twee gebieden maar naar de details. In Yopougon werden Malinké, Baoulé, Burkinabé, en wie weet nog meer, opgejaagd als ratten. Ze werden gedood, verbrand door jonge Gbagbo-aanhangers. In het Plateau-district werden twee Franse ingezetenen ontvoerd vanuit het Novotel. Ook de Verenigde Naties in Ivoorkust werden vernederd door het Gbagbo regime: medewerkers werden bedreigd na opruiing door een zekere Blé Goudé (*agitator en rechterhand van Gbagbo). De wapenfeiten van ‘het kind van de verkiezingen’ spreken voor zich, het zijn er te veel om op te noemen, daar is een heel boek voor nodig.

Gbagbo’s aanhangers zien zijn overdracht aan Den Haag niet als het happy end dat het wel is. Ze worden gered door de bel, als een verwarde oude bokser bij zijn laatste gevecht. Het verstandigst zou zijn als ze het boek eindelijk zouden sluiten, en vooruit zouden kijken naar het post-Gbagbo tijdperk. De enige weg die voor ze ligt, en de belangrijkste, is die van nationale verzoening, en ze moeten stoppen met het oproepen van geesten. De strijdmakkers van de oud-president zullen weer in harmonie moeten leren leven met de rest. Het is aan hen om zich te verzoenen met het volk dat de verschrikkingen beu is: de pagina Gbagbo is omgeslagen. President Ouattara’s slogan ‘samenleven’ is daarom van essentieel belang. Na een titanenstrijd van twintig jaar is het ‘je t’aime, moi non plus’ van de twee protagonisten van de verkiezingen definitief in het voordeel van Alessane Ouattara beslist. De recente gebeurtenissen in Korhogo ( waar Gbagbo op het vliegtuig naar Den Haag werd gezet) zenden zonder twijfel een sterk signaal uit aan alle staatshoofden met neigingen à la Gbagbo, nu helemaal alleen op de wereld.

Choilio Diomandé

Théophile Kouamouo

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 15

dossier

Terug naar de USSR Met de terugkeer van de tandem in het Kremlin, begroet Rusland het nieuwe Breznjev-tijdperk. De Russische pers signaleert reacties op de consolidatie van het regime: verzet vanachter de computer, vermoeidheid bij de middenklasse en een gespannen voet met het Westen. Raspoetin lacht in zijn vuist om het rijk van maskers en poses dat lijkt op een democratie maar het niet is.

pagina 16 nr. 02 11 tot 24 december 2011

rusland

dossier

Š Denis Sinyakov / Reuters

rusland

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 17

dossier

rusland

Kinderen van de stagnatie Ogoniok (verkort) – Moskou

In tien jaar tijd hebben Poetin en zijn Petersburgse clan een krampachtige samenleving gecreëerd die lijkt op hun grote jeugddroom: een DDR zonder Muur.

D

e generatie van Vladimir Poetin is geboren in het Stalintijdperk, ging naar school onder Chroesjtsjov en begon te werken onder Brezjnev. Het is Ruslands eerste generatie die geen wereldoorlog gekend heeft en ook geen echte repressie. Ze begint nu langzaam het toneel te verlaten. Maar de leidende figuren zijn kennelijk van plan om het roer nog een jaar of twintig in handen te houden. Zij hebben twee dingen gemeen, namelijk hun geboortejaar (tussen 1945 en 1953) en hun geboorteplaats (Leningrad). Onder hen bevinden zich zonen van hoge officieren, ingenieurs, historici. Degene met de eenvoudigste achtergrond is Vladimir Poetin, zoon van een werkster en een soldaat.

Poetin en zijn generatiegenoten groeiden op in woonkazernes, zaten op scholen met overvolle klassen en brachten de zomervakantie door in Pionierskampen. Thuis werd niet over politiek gepraat en geen kritiek geuit op het gezag. De kinderen namen deze houding over, zowel ten opzichte van het Sovjetregime als tegenover hun

eigen ouders: in de jaren zeventig was het vrijwel onmogelijk om aan het juk van beide ‘instituten’ te ontsnappen.

De grenzen zaten potdicht en het duurde decennia eer je een eigen woning kreeg.

Voor de generatie van Poetin was 1968 het cruciale jaar, zoals 1953, toen Stalin stierf, dat was geweest voor de generatie voor hem. In dat jaar rollen Russische tanks [het toenmalige] Tsjechoslowakije binnen en begint wat later de ‘stagnatie’ werd genoemd.

De belangrijkste banen worden bezet door de generatie van hun ouders, die nog oorlog gevoerd hadden, of door hun oudere broers die al eerder in de jaren zestig promotie hadden gemaakt. Wie geen hooggeplaatste connecties had, kon alleen een plaatsje onder de zon veroveren via de topsport of door in dienst te treden bij de KGB. De achttien jaar van het Brezjnevbewind (1964–1982) waren relatief rustig. Het sociaal contract behelsde in het kort het volgende: de overheid sluit de ogen voor de drankzucht en ledigheid van zijn burgers, ze bemoeit

Julian Röder / Ostkreuz

Woordenschat Twee woorden in Rusland hebben een rentree gemaakt in de journalistieke en ideologische woordenschat: ‘brezjnevisatie’ (brezjnevizatsia), naar de naam van Leonid Brezjnev, secretaris-genraal van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie van 1964 tot 1982, en ‘stagnatie’ (zastoj), de aanduiding voor de tijd tussen twee creatievere perioden, namelijk de 'dooi' (ottepel) onder Nikita Chroesjtsjov (1956-1964) en de 'perestroika' onder Michail Gorbatsjov (1985-1991).

De woorden doken meteen op nadat Poetin zich opnieuw kandidaat had gesteld. ‘En hoe lang heeft Poetin al geregeerd? En hoe lang kan hij nog blijven regeren?’ vroeg iedereen zich af. Aangezien de presi­ dentiële ambtstermijn voortaan zes jaar is en Vladimir

pagina 18 nr. 02 11 tot 24 december 2011

Poetin in 2000 aan de macht kwam – de zijsprong naar het premierschap wordt meestal ook meegeteld als regeerperiode – wordt dat in totaal vierentwintig jaar.

Zo wordt Brezjnev (met achttien jaar) ruimschoots verslagen.‘De regering heeft besloten de kritiek daar­op terug te nemen en zal vanaf nu pogingen doen het brezjnevisme in een positief daglicht te stellen,’ vervolgt de site. ‘De techniek is in de jaren 2000 bijgeschaafd.

In die periode moest “een land in het slop weer op de been worden geholpen” en “de orde hersteld”. Daarvoor was het idee van een sterke man nodig en is het imago van Stalin officieel opgepoetst.’ Tegenwoordig draait het om ‘behoud’, om het handhaven van ‘de bestaande orde’, verklaart Gazeta.ru.

Afgezien van de verkiezingsperikelen waardoor voor een poosje de tijden van Brezjnev herleven, wijst een kenner van de Russische cultuur in de Nezavisimaja Gazeta op een meer latent en dieper liggend sociaal­ psychologisch fenomeen dat leeft bij voormalige Sovjetburgers. ‘Binnen elke grote mogendheid bestaat een droombeeld van wereldoverheersing,’ stelt hij.

‘Bij de burgers van een voormalige supergrootmacht kan een nostalgie blijven bestaan naar een soort oereenheid, die symbool staat voor de heelheid van de mens. Die geestesgesteldheid, die zich bij ons snel verspreidt, kun je ''totalgie'' (totalgia) noemen.’ Dit woord is een samentrekking van ‘totalitarisme’ en ‘nostalgie’.

dossier

rusland

zich niet met hun privéleven, staat hen zelfs toe om voorzichtig kritiek te uiten op het Sovjetregime en moppen te vertellen over Brezjnev of Lenin. Niemand komt om van de honger, de meeste families beschikken over een datsja en kunnen één keer per jaar op vakantie naar de Krim. Onderwijs en gezondheidszorg zijn kwalitatief niet geweldig, maar in ieder geval gratis. Het eerste loon ligt rond de 80 roebel per maand en men eindigt zijn werkzame leven met zo’n 150 roebel per maand.

Tegen de jaren tachtig ligt de belangrijkste verworvenheid voor de jong­ volwassenen op het gebied van de per­soonlijke levenssfeer. Tot dan waren privé en collectieve ruimte amper gescheiden Poetin en zijn leeftijdgenoten dachten in die tijd enigszins cynisch dat je meer had aan honderd vrienden dan aan honderd roebel op zak.

Poolse make-up

Jonge Russen doen in de jaren zeventig enorm hun best om allerlei schaarse consumptieartikelen op de kop te tikken: Tsjechische fornuizen, gerookte worst, Poolse make-up. Ze bedrijven ruilhandel om aan boeken te komen.

In hun vrije tijd verdienen ze bij door in de bouw te werken, bijles te geven, kleren en sieraden te maken, toeristen rond te leiden of zieken te verzorgen.

Maar de vakantie is heilig, dan gaan ze duiken of kajakken. Het handjevol gelukkige bezitters van een Lada gaat op vakantie naar de Baltische staten.

Eigenlijk is al in 1982, het jaar van Brezjnevs overlijden, de communistische doctrine in de Sovjetunie morsdood.

Geleidelijk aan heeft die plaatsgemaakt voor een ratjetoe van orthodoxe religies, aanbidding van alles wat Westers is en het geloof in het bestaan van buitenaardse wezens. Jongvolwassenen gaan aan karate doen, tot dan een verboden sport, lezen De Goelag Archipel, werk van Nietzsche en handboeken voor betere seks. Ze kopen spijker­ broeken via jongeren die illegaal in buitenlandse producten handelen, ze luisteren naar de Beatles.

Midden jaren tachtig loopt de carrière van de oudere generatie op z’n einde, of die nu zich nu afspeelde bij de KGB, op een wetenschappelijk bureau of in de fabriek. Het pensioen is in zicht.

Maar in Rusland moet je een lange adem hebben. Ineens is daar de perestrojka. Kort daarna stort het Sovjet­ regime definitief in.

Rond 1987 zet de maatschappelijke lift zich weer in beweging. De generatie die het voor het zeggen heeft is dan al in de veertig. De jaren die volgen gaan

Club Opera, Moskou – Thomas Peter / Reuters

ze demonstreren, allerlei nieuwe politieke en literaire bladen kopen, op Jeltsin stemmen en reizen ze voor het eerst van hun leven naar het buitenland. De crisis van de jaren negentig zal hen hard raken. Ze zijn te oud om te veranderen en nooit gewend geweest om risico’s te nemen. Door­dat ze gemakzuchtig zijn, een zwak hebben voor alcohol en weinig creatief zijn, missen ze de boot.

De mannen die tien jaar later het land zullen leiden zijn ten tijde van de perestrojka nog onbekenden in lagere functies. In plaats van de politiek in te gaan en de wetgevende macht te veroveren, blijven ze slim zitten binnen de organen van de uitvoerende macht, aan de zijde van bijvoorbeeld de nieuwe democratisch gekozen burgemeester van Leningrad, Anatoli Sobtsjak of in de aan de macht gelieerde zakenwereld. Zelfs in Leningrad kent bijna niemand hun naam.

In 1996 richten Poetin en een aantal huidige kopstukken de coöperatie Ozero (Het Meer) op, ze regelen hun zaken goed, gaan samenwerken met partners in het buitenland. (Critici van de premier stellen dat de coöperatie hem in staat heeft gesteld zich illegaal

te verrijken.) Ze geloven noch in Lenin, noch in Adam Smith, zijn noch fanatiek gelovig, noch uitgesproken atheïstisch. Deze in materiële welvaart geïn­teresseerde generatie die dol is op dure spullen komt als geroepen wanneer het land genoeg heeft van alle ideologieën, hervormingen en verkiezingen. Hun finest hour begint eind jaren ’90.

Afkomstig zijn uit Leningrad is een voordeel. Moskou lijkt op de Verenigde Staten, maar Sint-Petersburg heeft meer van Engeland. Op de oevers van de Neva verloopt het leven wat trager.

Als je iets wilt bereiken, moet je geduld kunnen opbrengen, je mond weten te houden, je met de juiste vrienden omringen. Inwoners van Sint-Petersburg hebben veel vrije tijd, dus tijd om na te denken, te lezen, talen te leren.

Vergeleken met de ‘rode directeuren’ uit de entourage van Jevgeni Primakov en Joeri Loezjkov maken Poetin en de zijnen een meer aristocratische indruk.

Ze zijn lichamelijk in topvorm, hebben een verzorgd taalgebruik en beheersen de Engelse of Duitse taal. Ze zijn zonder twijfel de best geschoolde leiders die het land de laatste eeuw gehad heeft.

Dromen ontstaan in iemands

Jonge Russen wilden naar het buitenland reizen, hip zijn en een tikje cynisch

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 19

dossier

rusland

Kille berekening wordt de regel Ernaar streven om te realiseren wat je als kind miste jeugd. Mensen streven er hun hele leven naar om datgene te realiseren wat ze in hun jeugd misten. In de New Yorkse wijk Brighton Beach (bijgenaamd Little Odessa) hebben Russische immigranten een sfeer geschapen zoals ze die vroeger in de Sovjetunie graag gekend hadden: met privérestaurants, leren jassen, diamanten. De Poetin-generatie heeft dat luilekkerland ter plekke gecreëerd.

In de jaren zeventig wilden jonge Russen vlotte kleren hebben, naar het buitenland reizen, hip zijn en een tikje cynisch. Vandaar dat ze nu totaal ongevoelig zijn voor wat voor ideologie dan ook. Hun generatie bootst de periode van de stagnatie na, maar dan in de vorm die ze in hun jeugd hadden willen kennen: met de vrijheid om te lezen wat ze willen, over de hele wereld te reizen, te stelen (maar met mate), te delen, zich te verrijken, de regels te respecteren. Een ieder heeft het recht om het niet met de machthebbers eens te zijn, maar je moet je vooral verre van de politiek houden.

Voor hun verjaardag laten ze Engelstalige bands uit hun jeugd overkomen en gaan ze naar Sotsji. Ze dragen de gouden zegelring of het kwartshorloge of de zwarte leren jas waarvan ze droomden in hun jeugd, maar ze bezitten ook jachten, sneeuwscooters en luxe buitenhuizen. In augustus 2008 hebben ze de oorlog tegen Georgië gewonnen. Het leven is mooi.

Ze hebben hun eigen ‘stagnatie’ geconstrueerd.

Vladimir Poetins eerste buitenlandse verblijf was in de DDR. Alles wijst erop dat hij de sfeer van dat land in zijn eigen land wilde nabootsen: goed bier, een keurige uiterlijke schijn en een geleide democratie. Maar dan zonder Muur.

Je moet nooit de macht uit handen geven. Vladimir Poetin is de dag van 5 december 1989 niet vergeten, toen

een woedende menigte zich voor het hoofdkwartier van de KGB in Dresden verzamelde, terwijl hij compromitterende documenten verbrandde. Hij wist wat er met zijn collega’s van de Stasi gebeurd was. In een systeem zoals door Poetin en zijn leeftijdgenoten ontwikkeld raakt de verliezer alles kwijt waar hij in zijn jeugd van droomde, toen hij met een lege maag op de binnenplaats van zijn woonkazerne rondhing. Van de ene op de andere dag: weg villa’s, labradors, uitbundige feesten, de jacht op wapiti’s.

Hoe klein ook, toch bestaat dat risico wel. De generatie die tijdens de perestrojka opgroeide, wil op haar beurt aan de macht komen. Dat is de ‘Pepsigeneratie’ (naar het cultboek van Viktor Pelevin), die eind jaren vijftig, begin jaren zestig is geboren. En vergeet ook de nog jongere garde niet, van skinheads tot hipsters, lezers van het culturele magazine Affisja en het hippe blad Bolsjoi Gorod en de leden van het provocerende kunstenaarscollectief Vojna.

Zullen zij net zo geduldig op hun beurt wachten als Poetin en zijn kameraden? Je mag voor Vladimir Poetin en zijn vrienden hopen dat ze net zo lang aan de macht blijven als Brezjnev. Maar wijs geworden door het voorbeeld van Galina Brezjneva (dochter van) en haar man Joeri Tsjoerbanov die eind jaren tachtig ver­oordeeld werd wegens grootschalige corruptie, hebben zij hun kinderen al naar het buitenland gestuurd.

Want je weet maar nooit.

Lev Loerje

Lev Loerje is historicus

pagina 20 nr. 02 11 tot 24 december 2011

Poetins aankondiging van een Euraziatische Unie klinkt vooral als een presidentieel programma.

Gazeta.ru – Moskou

K

ort na Poetins mededeling dat hij weer president zou worden (zich althans kandidaat zou stellen) lanceerde hij een plan voor een Euraziatische Unie. Het wordt over het algemeen gezien als een uiteenzetting van zijn plannen als toekomstig staatshoofd waarin hij de verzwakking van de Europese Unie wil gebruiken voor een expansionistisch tegen­ offensief met als doel het herstel van het Russische Rijk. Anderen zien in Poetins idee de wens om een unie op te bouwen waarin hij uitkomt als de grote democraat te midden van tal van autocraten. Er zijn echter ook positieve geluiden. Zoals de analyse dat dit sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie de eerste poging is tot een integratie die beantwoordt aan economische logica, en aantrekkelijk is voor Ruslands buren.

Zo zijn er nog veel meer hypothesen, maar wat de bedoelingen van de huidige premier ook zijn, er bestaat een objectieve realiteit die bij ieder strategisch project om de hoek komt kijken: het lijkt er steeds meer op dat het vaak genoemde Russische streven om de invloedssfeer uit te breiden langzaamaan terrein verliest ten gunste van andere motieven.

De recente conflicten met Tadzjikistan, lieten weer zien dat als het draait om (nationaal) prestige, instinctmatige reacties het al gauw winnen van de theoretische opzet.

Wel is het zo dat de populistische campagne tegen Tadzjiekse immigranten (die een groot deel vormen van de gastarbeiders in de Russische grote steden) niet lijkt op de campagne tegen Georgiërs, vijf jaar geleden. Toen waren er veel uitbarstingen van vijandigheid en hoorde je makkelijke verklaringen als 'ze hebben het ernaar gemaakt.'

Ook nu doen natuurlijk weer bepaalde xenofobe idioten hun voordeel met de situatie, maar in de meeste gevallen

blijft men correct. We hebben het dan niet over de plotselinge onthulling van dokter Onisjenko (de belangrijkste gezondheidsadviseur van de regering) over de gezondheid van de Tadzjiekse immigranten (hij beschuldigde hen er zeer opportunistisch van aids en tbc te verspreiden).

Angst voor verandering

Steeds minder mensen voelen zich onderdeel van het volk dat ooit één was (de Sovjet-Unie, bijna 300 miljoen inwoners, verspreid over vijftien federale republieken, tot 1991). Bij de evolutie van andere grote rijken, bijvoorbeeld het Britse Rijk, zien we de expansiedrift ook gevolgd worden door een nationalistisch isolationisme dat ontstaat uit angst voor verandering. De slogan 'we hebben de Kaukasus lang genoeg te eten gegeven' gaat wel in tegen de groot-Russische gedachte (de noordelijke Kaukasus is onderdeel van de Russische federatie), maar geeft ook aan dat een bepaalde maatschappelijke randgroep niet neigt naar expansie, maar naar het afstoten van gebieden bevolkt door landgenoten met een andere cultuur.

Ook in regeringskringen wordt de aandrang minder sterk om tot elke prijs de vlag te hijsen en te laten zien dat Rusland nog altijd de grootmacht is binnen de voormalige Sovjet-ruimte. In ieder geval wordt minder snel besloten tot inmenging in lokale conflicten, verkiezingen of politieke ontwikkelingen. Kille berekening wordt de regel: men vraagt zich eerst af wat iets gaat kosten en wat het kan opleveren.

Nieuw leven

In het tv-programma Gesprek met Poetin, Het vervolg, in december 2010 rechtstreeks uitgezonden door de zen-

dossier

rusland De Euraziatische NOORWEGEN Unie

Douaneunie van Rusland, Wit Rusland Kazachstan, kern van de toekomstige economische unie De voornaamste kandidaten voor toetreding Lange termijn kandidaten

WIT RUSLAND

ir

OEKRAÏNE

45,5 € 4.939

RUSSICHE FEDERATIE 140 € 11.684 Bevolking BBP (in miljoenen)

GEORGIË

1 000 km

ARMENIË KAZAKHSTAN

AZERBEIDJZAN

15,6 € 8.943 MONGOLIË MONGOLIE

TURKMENISTAN OEZBEKISTAN

der Rossia, kwam de premier plotseling met de uitspraak dat Rusland, dat tweederde van het hele USSR-potentieel vormde, ook alleen wel de Grote Vaderlandse Oorlog (Tweede Wereldoorlog) had kunnen winnen, zonder steun van de andere republieken. Afgezien van de vraag of dat zo is, botst deze bewering met de idee van een post-Sovjet canon. Tot dan toe was de notie van een gezamenlijke overwinning door de Unie een samenbindende factor en een legitimatie van het Russische beleid om de eenheid van het hele gebied van de voormalige USSR te bewaren. Door de rol van de veertien andere republieken naar het tweede

5,4

KIRGIZIË TADJIKISTAN

plan te verwijzen, ontkende Poetin de noodzaak van die verbondenheid.

Paradoxaal genoeg gaat de Euraziatische Unie helemaal niet over Eurazië.

Wat deze Unie vooral beoogt, is Oekraïne te integreren. En ook hier gaat het niet om een imperialistisch streven, maar om praktische overwegingen.

Eén daarvan komt voort uit economische logica: zonder Oekraïne zijn de douane-unie en de Eengemaakte Economische Ruimte niet meer dan interessante voorbeelden van hoe het kan.

Pas mét Oekraïne, dat beschikt over een relatief grote binnenlandse markt en een veelzijdige economie met groeikansen, krijgt de Eengemaakte Econo-

6,5

De Sovjet-Unie tot 1991

CHINA CHINE

€ 1.738

JAPAN

€ 1.626

mische Ruimte betekenis en wordt ze een realiteit waarmee buitenlandse partners rekening hebben te houden.

Ook speelt een rol wat ik hiervoor zei: door de toenemende vreemdelingenhaat in Rusland (die waarschijnlijk zal blijven toenemen) zou een unie met uitsluitend centraal-Aziatische staten de spanningen doen toenemen. Oekraïne is een ideale partner want versterkt, net als Wit-Rusland, het 'Slavische' element van de nieuwe structuur. Je zou zelfs kunnen stellen dat door de toenadering tot Oekraïne de Aziaten van de arbeidsmarkt geweerd kunnen worden. Maar op termijn zullen Rusland en Oekraïne wor-

© Svetlana Privalova / Kommersant / HH

De EU

Bron: FMI

o Po

MOSKOU

MOLDAVIË

lc

e iqu rct ea lair o ep rcl Ce

Source : FMI

LE. ES. LI.

l

€ 9.754

ke

9,5

den geconfronteerd met soortgelijke demografische problemen en een (nationaal) tekort aan arbeidskrachten.

Melancholie

Eigenlijk kan elk project dat unaniem beschouwd wordt als een poging om de USSR nieuw leven in te blazen, het definitieve afscheid van de Sovjet-Unie betekenen. Bij discussies tussen deskundigen valt vaak te beluisteren dat we afstand moeten nemen van centraal-Azië door het instellen van echte grenzen met bijbehorende controles.

Radicale oproepen, perfect passend bij de 'postkoloniale melancholie', zoals de Britse socioloog Paul Gilroy de tweede fase van het post-imperialistisch syndroom noemt.

De Euraziatische Unie wordt dus, in tegenstelling tot wat velen hopen, geen terugkeer naar Russisch imperialisme, maar juist een stap ervandaan.

Want het streven is te verenigen wat werkt en zich te ontdoen van belemmeringen (wat slechts tot op zekere hoogte mogelijk is, want bij een oncontroleerbare crisis kan geen enkele grens immigrantenstromen tegenhouden). Maar dat is pas het volgende stadium van de ontmanteling van het Sovjet-erfgoed. En op de onderbezette arbeidsmarkt van de Euraziatische Unie zullen niet de onderdanen van de voormalige Sovjetstaten het werk komen doen, maar die van een ander rijk: het Rijk van het Midden.

Fjodor Loekjanov

Loekjanov is de hoofdredacteur van het onafhankelijke tijdschrift Russia in Global Affairs.

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 21

dossier

rusland

Moe van Poetin Nezavissimaïa gazeta – Moskou

Het leidersduo heeft een gevoelig verlies geleden.

Dat was te voorzien, hun populariteit is tanende volgens onafhankeljke deskundigen.

H

et Centrum voor Strategische Projecten (in 1999 opgericht om het eerste verkiezingsprogramma van Poetin op te stellen) en de Russische Economische Academie stelden onlangs in een rapport dat de terugkeer van Poetin en Medvedev na de verkiezingen van maart aanstaande veel méér is dan een simpele herschikking, en zal leiden tot verzwakking van het duo. Het document getiteld Drijvende krachten en perspectieven op politieke vernieuwing in Rusland,' refereert aan onderzoek, uitgevoerd onder testgroepen, die '[deze beslissing] die veel weg heeft van manipulatie, met ongenoegen bezien, zelfs veroordelen'.

Het rapport analyseert ook de jaren dat het duo aan de macht was en waarin 'een natuurlijke specialisatie van de twee leden, Poetin en Medvedev, tegengestelde maatschappelijke groeperingen aantrok. Hun imago's vulden elkaar aan, en dat maskeerde het toenemende belangenconflict tussen de maatschappelijke polen'. Al laten de peilingen zien dat Medvedevs imago van modernisator snel is verbleekt, hij heeft nog altijd het vermogen om de voorstanders van modernisering binnen de elite en de samenleving te verenigen. De voorgenomen wisseling van posten ‘werpt een fel licht op het feit dat Medvedev politiek niet onafhankelijk was, waarmee hij de samenbindende kwaliteiten verliest die je verwacht van een nationaal leider.

Zijn imago heeft z'n intrinsieke waarde verloren, waardoor het de macht eerder zal schaden dan versterken.’

is ondervertegenwoordigd. Zo beschouwd heeft Poetins imago veel minder te lijden gehad dan dat van Medvedev, maar wel 'ziet het zich geconfronteerd met politieke verou­ dering en met z'n onvermogen om het beide polen van de samenleving tegelijk naar de zin te maken.' Maar vooral, benadrukt het rapport, 'verkleint deze postenruil de kans op verandering binnen de machtsstructuur en op het ontstaan van een dialoog met de samenleving.'

De deskundigen die wij hebben geïnterviewd onderschrijven de conclusies van het rapport wat betreft de geringe populariteit van de machthebbers. Igor Boenin, directeur van het Centrum voor Politieke Studies stelt: ‘Als Medvedev president was gebleven, en een ‘kamikaze' als Alexei Koedrin

(de minister van Financiën die ontslag nam kort na Poetins mededeling) was gepolst voor de post van premier, had Poetin als leider van de Partij Verenigd Rusland de held van de conservatieve krachten kunnen blijven.’

Modernisering

In afwachting van deze postenruil, weten we niet meer waar we aan toe zijn, zegt een andere deskundige.

‘Degenen die in Medvedev geloofden, hebben hun hoop in rook zien opgaan.

Dat hij nu op de lijst van Verenigd Rusland komt te staan, heeft voor de conservatieven geen betekenis, want hij past qua persoonlijkheid totaal niet bij die partij.’ Maar al vóór deze manœuvre ging het de verkeerde kant op: ‘Uit peilingen van dit voorjaar blijkt dat de meeste maatschappelijke groeperingen meer politiek pluralisme en meer gerechtigheid wensen. Tachtig procent van de middenklasse sprak zich uit ten

gunste van verandering van de politieke lijn. Nu, een half jaar later, is dat een wens van een meerderheid van de bevolking.' Ook al weet deze deskundige zeker dat Verenigd Rusland als winnaar uit de bus zal komen, hij meent toch dat de kloof tussen kiezers en machthebbers duidelijk dieper is geworden doordat het proces van modernisering waar de middenklasse op wacht, nog steeds niet op gang is gekomen.

Voor Gleb Pavlovski, voorzitter van de Stichting voor Effectieve Politiek, is 'de afbrokkeling in etappes gegaan.

Het keerpunt was in september, toen Medvedev en Poetin weigerden zich uit te spreken voor een Kremlin-kandidaat voor de presidentsverkiezingen van 2012'.

'Iedereen kreeg de indruk dat de machthebbers kozen voor een surplace en, erger nog, dat Poetin z'n eigen belangen verdedigde en z'n eigen redenen had om Medvedev de macht niet in handen te geven.'

'Tot besluit: Ik denk dat het probleem niet zozeer die postenruil is als wel het feit dat de mensen Poetin-moe zijn.

En dat is zijn eigen schuld, want hij heeft z'n imago niet vernieuwd.'

Alexandra Samarina

Politieke veroudering

Deze aanslagen op zijn geloofwaardigheid zijn onherstelbaar, want de steun die Medvedev wordt onthouden, komt niet ten goede aan Poetin, en dat ondergraaft hun gezamenlijke basis. Dit wordt vooral schrijnend duidelijk binnen de rechtervleugel van het electoraat, dat in de leidinggevende echelons

pagina 22 nr. 02 11 tot 24 december 2011

© Motchalov – Vlast, Moskou

dossier

rusland

Drieduizend klikken als verzet Kommersant Vlast – Moskou

Een journaliste van het tijdschrift Kommersant Vlast

verwijt tegenstanders van Poetin zich veilig achter hun computers te verschuilen en behagen te scheppen in hun status van 'binnenlandse emigrant'.

E

en van mijn collega-journalisten heeft onlangs een artikel gepubliceerd over al het onrecht dat Poetin hem heeft aangedaan. Nu Poetin heeft aangekondigd dat hij weer president wil worden, kunnen de Russen volgens hem kiezen uit twee opties: in de situatie berusten en accepteren dat het is afgelopen met de wet, het recht en het gevoel van veiligheid; of zich gedragen als binnenlandse emigranten. Mijn collega is boos op Poetin omdat hij voor deze keuze wordt gesteld, en hij is niet de enige. Meer dan drieduizend mensen zijn het met hem eens; zij hebben geklikt op 'vind ik leuk', of 'like' zoals internetmaniakken het noemen. Dat is veel. Ik heb zelf trouwens zelf ook meegeklikt.

Zo ziet de virtuele wereld eruit waarin wij oppositie voeren. We zijn allemaal binnenlandse emigranten, ook al vinden we dat een irritante term. Persoonlijk vind ik overigens dat dit begrip geen ongunstige bijklank heeft. Een binnenlandse emigrant is het niet eens met wat er om hem heen gebeurt, maar probeert geen dingen te veranderen, omdat hij dat zinloos of te riskant vindt. Deze burger is weliswaar een non-conformist maar heeft niet het verlangen of de mogelijkheid het land te verlaten. In het Sovjettijdperk bestempelden sommige schrijvers of critici de dichteres Anna Achmatova en de romanschrijver Boris Pasternak (beiden werden door het toenmalige regime vervolgd) als binnenlandse emigranten.

ren. Dat was heel wat spectaculairder geweest dan drieduizend klikken. Wij jammeren op onze blogs over het feit dat Medvedev onze hoop heeft beschaamd, maar niemand is op het idee gekomen om zijn computer uit te zetten en de straat op te gaan. Of misschien had niemand daar zin in.

Gaat het ons niet allemaal aan? In zijn artikel beantwoordde mijn collega deze laatste vraag terecht met 'ja'.

Momenteel verdedigen wij in de VNVeiligheidsraad samen met China de regimes in Libië, Syrië en Iran, terwijl de telgen van onze hoge ambtenaren in Parijs of Londen zullen gaan studeren, ver weg van Damascus en Teheran, met vette bankrekeningen in Zwitserland, niet in China. Van de honderdveertig miljoen inwoners zijn hooguit een kleine miljoen verontwaardigden hiervan op de hoogte; zij kunnen als een 'vijfde colonne' worden gekenmerkt.

De afgelopen jaren zei ik steeds tegen mezelf dat de situatie onder Medvedev zou verbeteren, zij het misschien maar een klein beetje. Ik vond dat er een hemelsbreed verschil was met zijn voorganger, althans qua stijl. Dat was voor mij van belang, want wanneer een loot uit het Sovjettijdperk begint te spreken over het primaat van de wet en van het recht en over corruptiebestrijding, dan is hij op een gegeven moment niet langer een representant

van dat tijdperk, wat ook geldt voor zijn toehoorders. Wanneer een vertegenwoordiger van het systeem generaals ontslaat die een fortuin hebben verduisterd, is hij niet langer een onderdeel van dat systeem, wat ook geldt voor de mensen die daarvan getuige zijn. Wanneer een politicus over onze landgenoten in de Noordelijke Kaukasus zegt dat hij werkgelegenheid en infrastructuur wil creëren om te voorkomen dat zij terroristen worden, hebben we volgens mij te maken met een politicus die die naam waardig is. Dat is een heel ander verhaal dan hen "tot op het toilet koud maken" (beruchte aansporing van Poetin met betrekking tot de Tsjetsjeense rebellen).

Masker

Na de moord op Anna Politkovskaja (journaliste van Novaja Gazeta, beroemd vanwege haar onderzoek in Tsjetsjenië, vermoord in oktober 2006) had Poetin cynisch verklaard dat haar dood meer last veroorzaakte dan haar artikelen.

De reactie van Medvedev na de mishandeling van Oleg Kasjin was totaal anders. Hij sloeg met zijn vuist op tafel en beval de schuldigen op te sporen en te straffen. Hij had een ontmoeting met Kasjin en met de leden van de redactie van Novaja Gazeta; Poetin zou dat nooit hebben gedaan. En ook dat was voor mij van betekenis.

Kort geleden had ik een gesprek met Erjena Boedajeva, een gehandicapte vrouw uit de republiek Boerjatië, die al dertig jaar in een rolstoel zit. In Oelan-Oede, waar zij woont, heeft zij met behulp van een groep personen die haar ondersteunen, een aangepaste flat laten bouwen met hellingbanen, liften en woningen met de nodige voorzieningen. Deze flat is de enige in zijn soort in heel Rusland. Tien jaar van haar leven heeft Erjena tegen ambtenaren gestreden, geld bijeengebracht en toezicht gehouden op de bouwplaats.

Daarmee heeft zij zo'n honderd personen weer plezier in het leven gegeven.

Zij beschouwt de overheid als een obstakel voor haar plannen, maar dat belet haar niet al het nodige te doen om haar doelen te bereiken en geleidelijk de wereld om haar heen te veranderen.

Deze vrouw kan ik geen binnenlandse emigrant noemen. 'Burger' zou wellicht beter passen, maar dan wel in een andere betekenis dan we gewend zijn.

Wanneer ik naar haar kijk, schaam ik

Geleidelijk de wereld veranderen me een beetje voor mezelf, voor wat ik schrijf op mijn blog, voor de manier waarop ik op 'vind ik leuk' klik, voor het masker waarachter ik me verschuil, voor het feit dat alles zinloos is, voor dit vermaledijde intellectuele snobisme dat mij tot een lafaard maakt.

Olga Allenova

'Leuk'

Als we deze definitie hanteren, behoren de meeste van mijn vrienden en collega's tot deze categorie. Eigenlijk hadden de drieduizend mensen die het kritische artikel over Poetin als 'leuk' betitelden, op 25 september (de dag dat hij zijn kandidatuur aankondigde) op het Poesjkin-plein moeten demonstre-

© Vlahovic

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 23

dossier

rusland

Poetins Raspoetin Hij is het brein achter de privatisering van de Russische economie, Poetins belangrijkste ideoloog en de kwade genius van het Kremlin. Vladislav Soerkov schreef het volgende bedrijf van de Russische contemporaine geschiedenis en liet de hoofdrolspelers slechts van rol wisselen.

London Review of Books– Londen

S

traks begint het volgende bedrijf in de Russische geschiedenis: Poetin en Medvedev gaan af, duiken de Moskouse kleedkamer in, ruilen van kostuum en komen weer op om elkaars rol te spelen. Poetin als president, Medvedev als premier. Dat zal dan de apotheose zijn van de zogenaamde ‘geleide democratie’ en de grote triomf van de schrijver-regisseur van de hele poppenkast, Poetins belangrijkste ideoloog en éminence grise Vladislav Soerkov, ‘de kwade genius van het Kremlin’. Deze ‘poppenspeler die de Russische politiek privatiseerde’ is het ware genie van het Poetin-tijdperk. Als je hem begrijpt, krijg je niet alleen inzicht in het hedendaagse Rusland, maar ook in een nieuw type machtspolitiek, een vorm van autocratie die veel geraffineerder is dan de twintigste-eeuwse varianten.

Soerkovs zachte, innemende gezicht heeft iets engelachtigs, zijn starende blik juist iets demonisch. Hij heeft een regisseursopleiding gevolgd en is later de PR ingegaan. Zijn officiële functie is

De poppenspeler die de politiek privatiseerde ‘plaatsvervangend hoofd van de presidentiële staf’, maar zijn politieke invloed is ongekend. Hij is de man achter het concept van ‘soevereine democratie’, wat neerkomt op de instand­ houding van democratische instellingen, maar zonder democratische vrijheid. Hij is de man die de Russische TV heeft veranderd in een kitscherige propagandamachine voor

pagina 24 nr. 02 11 tot 24 december 2011

Poetin. En hij is de man achter jeugdbewegingen die pro-Kremlin zijn, zich spiegelen aan de Hitlerjugend, buitenlanders en kritische journalisten afrossen en op het Rode Plein ‘onpatriottische’ boeken verbranden. Maar dat is nog maar de helft van het verhaal.

In zijn vrije tijd schrijft Soerkov essays over conceptuele kunst en songteksten voor rockbands. Hij is dol op gangsta rap: op zijn bureau prijkt naast een portret van Poetin ook een foto van Tupac. En hij zou de auteur zijn van een succesvolle roman, Bijna nul. ‘Zou’, want het boek werd in 2009 gepubliceerd onder het pseudoniem Natan Doebovitski: de vrouw van Soerkov heet Natalja Doebovitskaja. Wel schreef Soerkov een voorwoord bij het boek, waarin hij ontkent de auteur te zijn en vervolgens opvallend tegenstrijdige beweringen doet. Eerst is het: ‘De auteur van deze roman is een weinig originele, door Hamlet geobsedeerde prulschrijver.’ En even verderop: ‘Ik heb nog nooit zo’n goed boek gelezen.’

In interviews flirt hij met de suggestie dat hij de auteur is, zonder het ooit toe te geven. Maar of hij het boek nu helemaal zelf heeft geschreven of niet, hij doet wel heel erg zijn best om er zijn naam aan te verbinden.

De roman is een satire op het huidige Rusland. De held, Egor, is een corrupte PR-jongen die alles aanpakt wat brood op de plank brengt. Vroeger gaf hij avant-gardepoëzie uit, nu koopt hij teksten van berooide undergroundschrijvers en verkoopt ze door aan rijke ambtenaren en gangsters met artistieke ambities, zodat zij het onder hun naam kunnen publiceren.

In deze roman ben je als uitgever je leven niet zeker. Uitgevers hebben

bendes die elkaar overhoop schieten om de rechten op het werk van Nabokov en Poesjkin te bemachtigen, en de geheime diensten infiltreren die bendes weer voor hun eigen duistere doeleinden. Het zijn precies boeken van dit type die door Soerkovs eigen jeugdbewegingen op het Rode Plein worden verbrand.

Egor is in de provincie opgegroeid als zoon van een alleenstaande moeder, een vlotte jongen die van lezen houdt en ontgoocheld is door de holle retoriek van de late Sovjetunie. In de jaren tachtig gaat hij naar Moskou en hangt rond in de marges van de kunstwereld, in de jaren negentig wordt hij een PR-goeroe. Hij heeft veel gemeen met Soerkov, over wie heel weinig bekend was tot het tijdschrift Novoye Vremya dit jaar zijn profiel schetste. De in 1964 geboren Soerkov is de zoon van een Russische moeder en een Tsjetsjeense vader, die hen verliet toen Soerkov nog klein was. Oud-schoolgenoten vertellen dat hij graag de spot dreef met de lievelingen van de leraar, fluwelen broeken droeg, net zulk lang haar had als de leden van Pink Floyd, gedichten schreef en veel succes had bij de meisjes. Hij haalde altijd hoge cijfers en zijn opstellen over literatuur werden hardop voorgelezen in de lerarenkamer: het was dus niet alleen inbeelding dat hij te intelligent was om te geloven in het maatschappelijke en politieke stelsel waarin hij opgroeide.

Eind jaren tachtig en begin jaren negentig werden in Rusland verschillende maatschappelijke systemen uitgeprobeerd die elkaar in duizeling­ wekkend tempo opvolgden: de stagnatie van de Sovjettijd mondde uit in de perestrojka, die leidde tot

de ineenstorting van de Sovjetunie en liberale euforie, gevolgd door economische rampspoed. Hoe kun je nog ergens in geloven als alles om je heen zó snel verandert? Soerkov volgde een hele reeks academische opleidingen die hij niet afmaakte, van metallurgie tot toneelregie, hij zat enige tijd in het leger, bezocht kunstenaarsfeestjes en belandde regelmatig in knokpartijen (hij werd wegens vechten van de toneelschool geschopt). Een door WikiLeaks onthuld memo van de Amerikaanse diplomatieke dienst beweerde dat Soerkov zichzelf altijd als een miskend genie had beschouwd, maar dat het even had geduurd voor hij zijn draai had gevonden.

Hij zat in een vechtsportklasje met Michail Chodorkovski, toen nog een van de aanstormende talenten in het Russische zakenleven. Chodorkovski nam hem in dienst als lijfwacht, merkte al snel dat hij meer in zijn mars had en liet hem zijn PR regelen. Soerkov oogstte niet alleen bewondering met zijn uitgekiende publiciteitscampagnes, maar ook door zijn talent om ze, met een mengeling van charme, agressie en omkoping, in de media te krijgen.

‘Soerkov gedraagt zich als een Tsjekist uit de jaren twintig en dertig,’ zei de politieke analist Dmitri Oresjkin.

‘Hij heeft een feilloze neus voor je zwakke plek.’ Later vervulde Soerkov belangrijke functies bij banken en TV-zenders. In 1999 kreeg hij een post aangeboden in de presidentiële staf van Jeltsin. Daar viel hij op door zijn uiterlijk: meer designer dan bureaucraat. Hij was een van de belangrijkste spindoctors die Poetin in 2000 aan het presidentschap hielpen. Veel van zijn toenmalige collega’s vielen daarna weer in ongenade, maar hij wist in het zadel te blijven door zich naar de wensen van zijn meesters te voegen.

‘Slava is een windvaan,’ meent Boris Nemtsov, een prominent oppositielid.

‘Onder Jeltsin een democraat, onder Poetin een despoot.’

Postmoderne knipoog

Op een gegeven moment vreesde hij even ten onder te gaan aan zijn eigen succes. Er werd gespeculeerd over zijn eigen presidentiële ambities: een gevaarlijk gerucht, zeker in politieke kringen. Terstond liet hij uitlekken dat hij een Tsjetsjeense vader had, iets wat hij tot dan toe verborgen had gehouden. Dat deed hij alleen maar

dossier

rusland

– zo wordt althans beweerd – om zijn kansen op het hoogste ambt eigen­ handig om zeep te helpen. Het was zijn manier om te zeggen: ‘Ik ken mijn plaats.’ Een van zijn voormalige werkgevers omschreef hem als ‘een gesloten mens, geplaagd door demonen. Hij kan niet op gelijke voet met mensen verkeren. Hij moet per se je meerdere, of desnoods je mindere zijn, een van de twee: of meester, of slaaf.’

De interessantste passages in Bijna nul zijn die waarin de auteur geen satire bedrijft maar het karakter van zijn hoofdpersoon beschrijft. Egor wordt

Hij droeg fluwelen broeken, schreef gedichten en had succes bij de meisjes

Vladislav Soerkov tijdens een vergadering van Verenigd Rusland © Valery Sharifulin / Newscom

‘een vulgaire Hamlet’ genoemd, iemand die een scherp oog heeft voor de oppervlakkigheid van zijn tijd maar niet in staat is om voor iets of iemand echte gevoelens te koesteren.

In de Sovjetunie moest je je artistieke vrijheid opgeven als je in de materiële welvaart wilde delen. In het Rusland van nu kun je, als je maar talentvol en gewiekst genoeg bent, van twee walletjes eten. Dat leidt tot een uniek mengsel van primitieve onderdanigheid met een vette postmoderne knipoog. Tekenend is een advertentie voor nieuwe woningen die eerder dit jaar overal in Moskou te zien was: een afbeelding in de stijl van een nazi­ poster, met twee germaans-aandoende jongelui tegen de achtergrond van een berglandschap en de slogan ‘Het Leven Wordt Beter’. Je kunt niet zeggen dat het een grap is, maar helemaal serieus

bedoeld is het ook niet. Het zit er een beetje tussenin. De boodschap is: dit is de maatschappij waarin wij leven (een dictatuur), maar we doen maar alsof (we mogen er grappen over maken), maar dat doen we wel serieus (want ondertussen verdienen we er wel geld aan, en we staan niet toe dat iemand de regels verandert).

Maskers en poses

En een paar maanden geleden werd in de hipste nachtclub van Moskou een groot ‘Poetin-feest’ gehouden, met kronkelende paaldanseressen die ‘ik wil jou, premier’ kreunden. Dat is van hetzelfde laken een pak. Het geslijm is

volkomen oprecht, maar aangezien we allemaal geëmancipeerde mensen van deze tijd zijn, die genieten van de films van de gebroeders Coen, slijmen we bij onze meesters met een ironische grijns, al weten we natuurlijk ook dat we binnen de kortste keren morsdood zijn als we ze ooit dwarsbomen.

Dat is de wereld die Soerkov heeft geschapen, een wereld van maskers en poses, kleurrijk maar leeg, waar macht uitoefenen een doel op zich is en verder alles draait om het verwerven van onmetelijke rijkdom. Het land houdt zich aan het script van de gemankeerde toneelregisseur. Soerkovs triomf lijkt volledig. Maar dat is niet helemaal waar. Bijna nul is niet de enige recente

bestseller die geschreven is door een lid van de politieke en economische elite.

In januari publiceerde zijn oude vriend Chodorkovski, de veroordeelde voormalige olietycoon die zich in de gevangenis tot politiek dissident heeft ontpopt, een bundel essays en interviews. De relatie tussen Soerkov en Chodorkovski is danig verstoord. Naar verluidt werd Soerkov door Chodorkovski nooit helemáál vertrouwd, dus ving hij bot toen hij partner wilde worden in Chodorkovski’s olie- en bankconcern.

De twee kregen ruzie, en volgens velen heeft Soerkovs wrok bijgedragen aan Chodorkovski’s veroordeling.

Hun boeken vertegenwoordigen nu de twee uiterste polen van het Russische

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 25

dossier

rusland

morsige nachtclub kan ‘democratisch’ zijn, wat inhoudt: ze laten zomaar iedereen binnen. Slechts een paar restaurants dragen het etiket ‘democratisch’ met trots. Dat zijn tenten die worden gerund door de kinderen van voormalige Sovjet-dissidenten, waar vrijdenkende kunstenaars, filmmakers, journalisten en andere ‘demsjiza’ tot in de kleine uurtjes rondparaderen, eten, drinken en roken.

en festivals. Dan kun je dat stuk maar beter gezien hebben.

‘Ik wil daar nog niet dood gevonden worden,’ zei een bekende journaliste tegen me in de ‘democratische’ bar.

‘Ik wil met die hele Soerkov niks te maken hebben.’ Want ja, zei ze, ‘het leven in Rusland is erop vooruit­gegaan, maar de afdronk blijft smerig.’ We bestelden een rondje. ‘Is het je weleens opgevallen dat Soerkov niet ouder lijkt

'Ik botste met mijn hoofd tegen het geparfurmeerde dijbeen van een onmogelijk mooi model'

© Anton Butsenko / Newscom

denken. Chodorkovski ventileert in zijn essays vooral zijn visie op de politieke toekomst van het land. Hij heeft zich in de gevangenis ontwikkeld tot een sociaal-democraat met felle kritiek op het roofkapitalisme waaraan hij zijn eigen rijkdom te danken heeft. Zijn ideeën zijn weinig origineel, wat vooral opvalt is de toon: die is kalm, waardig en gematigd. Chodorkovski haalt niet uit naar de mensen die hem achter de tralies hebben gestopt, maar maakt ook geen knieval voor ze – terwijl dat toch van hem wordt verwacht. Het droomscenario van het Kremlin zou zijn dat Chodorkovski, net als de meeste andere oligarchen, bezwijkt, om genade smeekt en een valse bekentenis aflegt. De oude KGB-strategie.

Nare bijklank

Maar dat vertikt hij, zodat hij is uitgegroeid tot een boegbeeld voor liberalen.

Niemand denkt dat hij in de jaren negentig een haar beter was dan al die andere miljardairs, maar zijn houding nu, in de huidige cultuur van Soerkovi-

pagina 26 nr. 02 11 tot 24 december 2011

aans conformisme, dwingt ontzag af.

In de recente strafzaak die hem op nog eens zes jaar celstraf kwam te staan, werd hij ervan beschuldigd op de een of andere manier olie te hebben gestolen van zijn eigen bedrijf. Bovendien beweerde de rechter in het vonnis dat twee oud-ministers die een verklaring ten gunste van Chodorkovski hadden afgelegd, in feite tégen hem hadden getuigd. De wereld op zijn kop. En die volstrekte absurditeit was opzettelijk: zo maakte het Kremlin duidelijk dat het de werkelijkheid dicteert; dat alles wat het Kremlin zegt, hoe onzinnig ook, de waarheid is.

Nog zo’n mooi voorbeeld van de wereld op zijn kop is de manier waarop de liberale aanhangers van Chodorkovski in door Soerkov beheerste media worden uitgemaakt voor ‘demsjiza’ (zoiets als ‘lijders aan democratische schizofrenie’). Als iets schizofreen genoemd mag worden, is het wel de Soerkoviaanse ideologie. Het zijn juist Chodorkovski’s aanhangers die om standvastigheid vragen. ‘Demsjiza’ is ook een dankbaar scheldwoord omdat het ‘democratisch’ gelijkstelt aan ‘geestesziek’. Het woord ‘democratisch’ heeft in Rusland een nare bijklank gekregen. Het wordt vooral gebruikt als synoniem voor goedkoop en inferieur. McDonald’s heeft ‘democratische’ prijzen en het deurbeleid van een

Op een avond belandde ik zelf in zo’n gelegenheid, toen ik na maandenlang bellen, zeuren, dreigen en smeken eindelijk een kaartje had bemachtigd voor de toneelversie van Bijna nul, de meest exclusieve toneelvoorstelling in de geschiedenis van deze op theater verliefde stad. De officiële prijs voor een kaartje was minstens 500 dollar, op de zwarte markt betaalde je al snel het dubbele. Wat het mij uiteindelijk kostte? Twee flessen champagne en de belofte dat een van de hoofdrolspeelsters in het huis van mijn ouders in Londen zou mogen logeren. Dat bleek niet genoeg voor een gewone plek in de zaal. Ik werd binnen gelaten toen het licht al uit was en kreeg een kussen om vooraan op de vloer te gaan zitten. De hele avond botste mijn hoofd tegen het geparfumeerde dijbeen van een onmogelijk mooi model, waar haar vervaarlijke echtgenoot niet blij mee was. De zaal zat vol met zulke types, de ruige, gehaaide kerels die in dit land de dienst uitmaken en de oogverblindend mooie vrouwen die om hen heen cirkelen.

Smerige afdronk

Normaal kom je ze in het theater niet snel tegen, maar dit moesten ze per se zien: als ze Soerkov ooit eens tegen het lijf liepen, konden ze zeggen hoe enorm ze van dit fascinerende stuk genoten hadden. De andere helft van het publiek bestond uit kopstukken van de artistieke wereld: impresario’s, acteurs, regisseurs. Zij kwamen ongeveer om dezelfde reden. Soerkov staat bekend om zijn subsidies aan theaters

te worden? Geen rimpel.’ We dronken nog meer. We praatten over Soerkovs obsessie met Hamlet. De journaliste gaf me haar interpretatie van het stuk, die zij weer had van een literatuur­ professor die later producer van rockbands was geworden (een heel normaal carrièreverloop in Moskou).

‘Wie is de spil van Hamlet?’ vroeg ze.

‘Het brein achter de schermen dat de hele boel regisseert?’

Ik zei dat ik geen idee had.

‘Dat is Fortinbras, de kroonprins van Noorwegen die Denemarken op het eind binnenvalt. Horatio en het reizende toneelgezelschap werken voor hem.

Het is hun missie om Hamlet tot waanzin te drijven en de spanningen binnen Elsinore tot een kookpunt te brengen. Elke Moskoviet doorziet dat meteen. Wij staan hier nog heel dicht bij de wereld van Shakespeare.’

Moskou – met zijn intriges en dolk­ stoten in de rug (maar dan een gouden dolk, ingelegd met diamanten), vergiftigde spionnen, bureaucraten die oliebaronnen zijn, ex-oligarchen die in ballingschap revoluties beramen, Soerkovs die als zestiende-eeuwse raadslieden de machthebbers in het oor fluisteren, en Chodorkovski’s die als ketters in de kerker zuchten – dat Moskou ligt op de kaart van de beschaving niet ver van Elsinore.

Peter Pomerantsev

Als tv-producent woonde en werkte Peter Pomerantsev lang in Moskou, waar hij programma's van de BBC aan de Russische tv verkocht.

dossier

rusland blog

Kremlin herontdekt de koude oorlog Vzgliad – Moskou

Het is officieel erkend dat belangrijkste militaire dreiging niet van Iran of Noord-Korea komt maar van de NAVO, juicht een journalist op zijn blog.

D

e handelsblokkade die Syrië is opgelegd door een Arabische Liga, lopend aan de leiband van de Amerikanen, en de verklaring van Dmitri Medvedev over het raketschild*, klinken als het dondergerommel van de naderende derde wereldoorlog! Met de verklaring van de president. Eindelijk wordt het na al die tijd eens duidelijk en onomwonden gezegd dat we ons moeten bewapenen, dat er een directe oorlogsdreiging bestaat tegen de Russische Federatie et dat deze niet van Iran of Noord-Korea komt, zoals men ons heeft willen doen geloven, maar van de NAVO. Laat ons nog eens kijken naar de belangrijkste punten van deze verklaring: • 'De opslagplaatsen van onze strategische kernwapens beter beschermen.'

De president ziet onder ogen dat de Verenigde Staten als eerste de aanval kunnen inzetten, door een preventieve nucleaire aanval op de stations waar de troeven van onze nucleaire slagkracht liggen opgeslagen.

• 'Onze strategische ballistische raketten uitrusten met geavanceerde apparatuur om afweersystemen te misleiden en voorzien van efficiëntere aanvalsmiddelen.'

Het spreekt voor zich dat dit een versnelde overgang betekent naar de staat van alarm van een slagkracht met de beste capaciteiten. Deze versnelling wordt veroorzaakt door de optelsom van alle informatie over reële plannen van oorlog tegen ons.

• 'In het westen en zuiden van het land moderne aanvalssystemen opstellen, die in staat zijn om de installaties van het Europese raketschild uit te schakelen.' Commentaar overbodig.

• 'De detectie- en geleidingsinstrumenten van het raketschild vernietigen.'

Geweldig, toch? Het is lang geleden dat onze leiders het woord 'vernietigen' zo stellig hebben uitgesproken.

Al deze harde maatregelen laten zien dat de opperbevelhebber van de strijdkrachten er niet meer aan twijfelt dat oorlog vrijwel onvermijdelijk is en dat wij erop voorbereid moeten zijn.

Ik zie een parallel tussen deze plotselinge verandering van discours en het bevel dat aan drie Russische oorlogsschepen is gegeven om de Syrische wateren binnen te varen (terwijl het Amerikaanse nucleaire vliegdekschip George H.W. Bush zich sinds 25 november in de Syrische wateren bevindt).

Weerloos Syrië

Ook al kan de aanwezigheid van de schepen de NAVO-luchtmacht niet verhinderen het land te bombarderen, toch zal de kans hierop aanzienlijk afnemen. Want een weerloos Syrië aanvallen is één ding, een weerloos Syrië aanvallen in de wetenschap dat radars van Russische schepen de coördinaten van de naderende NAVOvliegtuigen en raketten aan land doorgeven, is een ander ding. Het zal natuurlijk niet van doorslaggevende betekenis zijn, want Rusland heeft tenslotte nooit zijn allermodernste luchtafweersystemen aan Damascus en Teheran verkocht, maar misschien wordt de NAVO ertoe gebracht onze schepen aan te vallen. En dan wordt het van een heel andere orde.ƒ Het is duidelijk dat Rusland heeft besloten om Syrië onder geen enkel voorwendsel te laten vallen. Dat is natuurlijk een uitstekend besluit, en het werd tijd. Beter laat dan nooit.

sluiten met China en Iran en deel gaat nemen aan transcontinentale projecten in Europa en Azië, zoals hogesnelheidslijnen, olie- en gas­pijpleidingen.

Misschien werd Medvedev wel aangezet tot het houden van deze dreigende redevoering toen hij hoorde hoe Barack Obama, die kort geleden nog zijn vriend was, reageerde op de video waarop de doodsstrijd van kolonel Gadaffi was te zien. In reactie op de beelden van de mishandeling van hem die Obama onlangs nog 'mijn zoon' noemde, verklaarde de Amerikaanse president: 'Een dergelijk einde ziet niemand graag. Maar ik denk dat deze dood een boodschap is voor alle dictators in de hele wereld, dat mensenrechten en universele verlangens van de volkeren gerespecteerd moeten worden.' Als Dmitri Medvedev tot dusver had geloofd in de beroemde reset (het terug op nul zetten van de Russisch-Amerikaanse betrekkingen) en andere Amerikaanse kletspraatjes, dan heeft hij nu geen enkele twijfel meer: hij heeft te maken met een wreed, cynisch, meedogenloos beest dat om de financiële problemen in eigen land op te lossen, bereid is tot het plegen van de ergste misdaad waar ook ter wereld.

Versnipperd

Laten we hopen dat de illusies van onze leiders over de openstelling en de wil tot vrede van hun westerse collega's nu in rook zijn opgegaan. En laten we ook hopen dat de adviseurs die hun influisterden dat we lid zouden moeten worden van de NAVO, zouden moeten samenwerken en een bondgenootschap zouden moeten aangaan met de Verenigde Staten voor Libië, Syrië en Iran, van het toneel zijn verdwenen of naar de achtergrond zijn gedrongen. Want al die dwaze plannen zouden onze kansen verkleinen om een levende natie te blijven (en in plaats daarvan een versnipperd land te worden), of ten minste een soevereine democratie te zijn.

Hopelijk komen er nieuwe tijden van realisme aan, waarin Rusland zijn strategisch militair leiderschap in Centraal-Azië en de Kaukasus terugvindt, waarin het gaat bijdragen om degenen uit Afghanistan te verjagen die het land kwamen bezetten, waarin het stabiele militaire allianties gaat

Laten we hopen dat in plaats van het streven om de vijfde, op speculatie gebaseerde economie ter wereld te worden, Rusland eindelijk begint na te denken over de manier waarop het zijn immense rijkdommen kan exploiteren in het belang van de volkeren van het grootste continent ter wereld, waarvan de 20ste eeuw het de historische leider heeft gemaakt.

Ik geef toe dat ik moeite heb om te geloven dat dit alles verwezenlijkt zal worden. Want een te groot deel van onze 'elites' klampt zich vast aan hun persoonlijke belangen in het Westen.

De meeste van deze mensen zijn te materialistisch en hebben te veel minachting voor 'hun' land. Maar misschien dat de waanzin van de Amerikanen, die zijn begonnen met een meedogenloze herorganisatie van de wereld zoals hun dat het beste uitkomt, ons zal redden van een catastrofe die na Libië onvermijdelijk lijkt en dat Rusland halt zal houden aan de rand van de afgrond?

Maxime Chevtchenko

* Eind november heeft de Russische president in een unieke verklaring op televisie een aantal militaire missies besproken die Moskou gaat uitvoeren in reactie op de plaatsing van het Amerikaanse raketschild. ** Maxime Chevtchenko heeft deze tekst op zijn blog gepubliceerd. Deze vermaarde journalist van de geschreven en audiovisuele pers staat bekend om zijn nogal provocerende opvattingen. Hij presenteert het programma 'Het oordeel is aan u' op de grootste zender van de Russische televisie.

Als deskundige op het gebied van religies en militaire vraagstukken is hij bovendien lid van de Sociale Raad van Rusland.

Hij heeft te maken met een wreed, cynisch, meedogenloos beest

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 27

lage landen

belgië

De bindende kracht van het surrealisme in tijden van crisis The Guardian – Londen

De Europese pers schrijft over de voorlopige apotheose in de Belgische regeringscrisis.

The Guardian beschouwt de perikelen met

tongue in cheek als een werk van Magritte.

S

tudenten kleedden zich uit en deelden gratis friet uit; gigantische leeuwen en hanen stonden te tongen op straat; ‘s lands bekendste acteur riep alle mannen op tot een scheerstaking; en een vrouwelijke senator zei dat de echtgenotes van politici hun man seks moesten onthouden. Het mocht allemaal niet baten: meer dan tachtig onderhandelingsronden leidden tot helemaal niets.

Pas toen Standard & Poor’s de Belgische kredietwaardigheid verlaagde, de leningen het BNP evenaarden en de bankensector fiks begon te wankelen, kozen de politici eieren voor hun geld.

Uiteindelijk was er een dreigende ineenstorting van de eurozone voor

Het geboorteland van René Magritte is nog niet van de absurde politieke crisis verlost nodig om de belachelijk verdeelde en kibbelende politieke klasse in België ertoe te brengen een regering te vormen. Nadat het land het record mislukte formaties had gebroken – Irak heeft nu het nakijken – overwon België de linguïstische en culturele impasse die het land bijna van de kaart had geveegd.

Toch zou het goed kunnen dat het geboorteland van René Magritte en geestelijke bakermat van het surrealisme nog niet van de absurde politieke

pagina 28 nr. 02 11 tot 24 december 2011

crisis af is. Het 180 jaar oude land, eens omschreven als een ongeluk in de geschiedenis, heeft een splitsing dan misschien afgewend, maar het linguïstische ijzeren gordijn is er nog steeds.

Door de crisis zijn de tegenstellingen tussen het rijke Nederlandstalige noorden en het armere, Franssprekende zuiden dieper dan ooit, met de smeltkroes Brussel als eiland daartussen.

Stereotyperingen

Tijdens de anderhalf jaar durende crisis waren de meedogenloze stereotyperingen niet van de lucht. De Vlamingen werden gekarakteriseerd als een zootje lichtgeraakte rechtse nationalistische extremisten, de Franstaligen neergezet als werkschuwe klaplopers.

Een voorlopige coalitie van zes partijen van zeer verschillende politieke tinten moet zich nu een weg banen door het mijnenveld van zware bezuinigingen, belastingwijzigingen en –verlagingen, die zeker tot sociale onrust zullen leiden; de stakingsacties staan al gepland.

De opvallend afwezige in de coalitie is de grootste politieke partij van België, de rechts-nationalistische Vlaamse N-VA, geleid door Bart de Wever, wiens verkiezingsoverwinning er vorig jaar toe bijdroeg dat de zaak muurvast kwam te zitten. Zijn belangrijkste programmapunt was het opheffen van België en de afscheiding door Vlaanderen van het Franssprekende Wallonië.

Dit is niet gebeurd en De Wever staat nu aan de zijlijn te schreeuwen.

Ondertussen zal de huidige coalitie worden geleid door de kleurrijke, eeuwig glimlachende man met de vlinder-

België is niet opgeheven, Bart de Wever is veroordeeld tot schreeuwen aan de zijlijn

das, Elio Di Rupo. Met zijn zestig jaar zal hij de eerste Franssprekende premier in dertig jaar zijn, een zeldzame centraal-linkse stem in een Europese Unie die naar rechts is gedraaid, en een van de weinige wereldleiders die zijn homoseksualiteit uitdraagt. Hij is sinds 1974 tevens de eerste socialist die het Belgische premierschap aanvaardt.

Maar zijn Nederlands is slecht. En dat is een probleem in een land waar het kan gebeuren dat gemeenteraadsbesluiten worden herroepen als iemand op een Frans woord wordt betrapt.

Belabberde uitspraak

De grootste Vlaamse krant, Het Laatste Nieuws, heeft scherpe kritiek geuit op Di Rupo’s belabberde uitspraak en zinsbouw. Hij heeft beterschap beloofd.

Maar zijn falen blijft niet onopgemerkt door de Vlaamse nationalist De Wever: ‘Mijn Nigeriaanse werkster spreekt beter Nederlands dan Elio. Je krijgt in Brussel geen handtas verkocht als je niet tweetalig bent, maar je kunt wel minister-president worden zonder dat je behoorlijk Nederlands spreekt.’

Pascal Delwit, hoogleraar politicologie

lage landen

nederland

Inkomensongelijkheid revisited Op de website van The Economist is een discussie gaande over het

Nederlandse systeem van belastingen en herverdeling. Zit de

© Les Amants, René Margritte/ Newscom

nivellering ons in het bloed?

aan de Vrije Universiteit van Brussel, zegt: ‘België is de hoofdstad van het surrealisme, en deze lange politieke crisis was nou typisch surrealistisch, met een soort algehele kalmte onder de burgers. Toen er in 2010 in Engeland een parlement zonder werkbare meerderheid was, vroegen de mensen na zes dagen of er nog iets ging gebeuren. Hier duurde het meer dan 530 dagen zonder dat men massaal de straat op ging; een kalm, pragmatisch volk dat de surrealistische elementen accepteerde.’

Angelique Chrisafis

The Economist – Londen

A

merikanen die op hun spandoeken de 99 procent minder bedeelden afzetten tegen de 1 procent rijken, vinden vaak dat de spreiding van inkomens en belastingdruk in Amerika meer op die in Europa moet gaan lijken, omdat daar de inkomensverschillen minder groot zijn.

(Wat de vraag opwerpt waar al die activisten van Occupy mee bezig zijn in Berlijn, Rome en Amsterdam.) Maar het klopt wel: in alle Europese landen zijn de inkomens opvallend minder ongelijk verdeeld dan in Amerika (om over Japan maar te zwijgen). En je mag aannemen dat dit het gevolg is van belastingdruk en herverdeling die rigoreuzer worden bij een hoger inkomen.

Hier wordt het interessant. Nederland is bijvoorbeeld zo’n land dat progressieve types graag als model opvoeren.

De inkomensongelijkheid in Nederland komt na belastingen en subsidies niet zo laag uit als in Denemarken en Noorwegen maar wel veel beter dan de score van Amerika (op nummer 32 van 35 landen die zijn onderzocht door de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, OESO). Je zou verwachten dat dit komt doordat in Nederland de belastingen vooral zwaar drukken op de hoogste inkomens. Maar in een even obscuur als gezaghebbend artikel in de Economisch Statistische Berichten tonen

Belastingdruk vrijwel vlak verdeeld over alle inkomensgroepen

Rens Trimp van het Centraal Bureau voor de Statistiek en Flip de Kam van de Universiteit Groningen aan dat de inkomstenbelasting in Nederland weliswaar sterk progressief is, maar dat alle andere vormen van belasting (btw, sociale premies, accijnzen enzovoort) zo sterk degressief zijn dat de totale belastingdruk vrijwel vlak verdeeld is over alle inkomensgroepen. Iedereen betaalt ongeveer veertig procent. Voor elke inkomensgroep is het aandeel in

omdat de inkomsten in Nederland toch al niet sterk uiteenlopen, zelfs vóór belastingen en subsidies. Wanneer je de OESO-lijst met inkomensverschillen voor belastingen doorneemt, stuit je op een aantal verrassingen. Nederland kent na belastingen en subsidies ongeveer hetzelfde niveau van inkomensverschillen als Duitsland en een iets lager dan Frankrijk of Italië. Maar voor belastingen en subsidies liggen de verhoudingen in Duitsland, Frankrijk en

In een klein land worden flagrante verschillen in betaling ingeperkt door een soort dorpsgevoel het bruto nationaal inkomen ongeveer gelijk aan het aandeel in betaalde rijksbelastingen.

Dit betekent dat de progressiviteit van de belastingen in Nederland globaal gezien niet sterk verschilt van die in Amerika. In Amerika zijn de federale belastingen progressief, maar dat komt gedeeltelijk omdat de landelijke overheid geen btw heft. De vergelijking kan beter worden gemaakt door belastingen van staten en gemeenten mee te rekenen, vooral de ‘sales tax’, die in de VS het dichtst in de buurt komt van de btw. Dan blijkt dat ook in Amerika de totale effectieve belastingdruk redelijk vlak is.

Dus zou de conclusie voor de hand liggen dat in Nederland de kleine inkomensverschillen niet het gevolg zijn van progressieve belastingtarieven maar van subsidie. Die belastingopbrengst moet wel worden besteed aan lieden met de laagste inkomens, waardoor de overkoepelende inkomenscurve horizontaler gaat lopen dan in Amerika. En op dit punt is het… nog steeds interessant. Volgens opgave van de OESO helpen subsidies in Nederland inderdaad om de inkomensverschillen te nivelleren. Maar die verschillen zijn in Nederland voornamelijk klein

Italië veel ongelijker. Het bruto inkomen is in Duitsland en Italië zelfs minder gelijk dan in Amerika. Je kunt daarom niet zeggen: ‘Ze hebben in Europa hogere belastingen en meer subsidies, en daarom zijn de inkomensverschillen kleiner.’ Dat gaat alleen op voor sommige delen van Europa. In andere landen zijn de verschillen kleiner omdat mensen gewoon min of meer gelijke bedragen verdienen.

Dit zou een sociaal-historische oorzaak kunnen hebben: mensen in Nederland en Scandinavië voelen een afkeer van grote verschillen in inkomen. Dit weerspiegelt zich in een lagere opslagfactor wanneer het salaris van directeur en werknemer wordt vergeleken.

Een tweede mogelijke verklaring is dat Duitsland, Frankrijk en Italië net als Amerika grote landen zijn. Een grotere economie leidt ook tot hogere beloningen voor de top. In een klein land worden flagrante verschillen in betaling ingeperkt door een soort dorpsgevoel, dat resulteert in maatschappelijke afkeuring. In een grotere economie kan ingrijpen van de regering nodig zijn om een gigantisch onderscheid in rijkdom af te zwakken.

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 29

europa

verenigd koninkrijk

Liefdesverklaringen van Sarkozy mogen Cameron niet van de wijs brengen Daily Telegraph – Londen

Sarkozy kan weinig kwaad doen bij David Cameron. Als het nodig is voor Sarkozy’s binnenlandse imago, mag hij Cameron zelfs publiekelijk de mantel uitvegen. Maar Cameron moet oppassen. De Daily Telegraph plaatst de Eurotop in context.

A

ls Nicolas Sarkozy aan de telefoon zat met Gordon Brown, maakte hij zijn eigen medewerkers soms aan het lachen door zijn liefde te verklaren aan de toenmalige Britse premier en soortgelijke liefdesbetuigingen te ontlokken aan zijn stijve tegenpool. ‘Ik houd van je, Gordon,’ zei hij dan, op een manier die zijn koelere noordelijke collega niet goed begreep. Hij doet nu hetzelfde met de Duitse bondskanselier Angela Merkel, door haar en public te zoenen, tot evident ongemak van haar kant. Maar hij

Gepassioneerd

Met de huidige Britse premier David Cameron is zijn relatie niet minder gepassioneerd: de ene keer omhelst hij hem als wapenbroeder in het bevrijde Libische Benghazi, de andere keer geeft hij hem een uitbrander als Cameron het heeft gewaagd zijn mening te geven over het lot van de euro. Ze hebben een nauwere band dan menigeen beseft. Cameron is Sarkozy eeuwig dankbaar. De Franse president gaf blijk van zijn vermogen om grote, royale gebaren te maken door een militaire

Terzijde geschoven als staaltje acteren voor de binnenlandse buhne schiep er ook genoegen in privé onhoffelijke grapjes te maken met de voormalige Italiaanse premier Silvio Berlusconi over Merkels kaasconsumptie en de omvang van haar boezem.

pagina 30 nr. 02 11 tot 24 december 2011

helikopter te sturen om de Britse premier vorig jaar naar de verblijfplaats van zijn stervende vader te vervoeren.

‘Dat soort dingen vergeet je nooit,’ aldus een vriend.

Sarkozy was de eerste buitenlandse politicus bij wie Cameron als oppositieleider op bezoek ging. Hij kreeg sympathie voor de strijdlustige Fransman.

Ook al kunnen Sarkozy’s eisen soms hemeltergend zijn – er wordt gefluisterd dat de Fransen zich achter de schermen schaamteloos hebben gedragen tijdens het staatsbezoek van vorig

jaar – hij blijft een op de vrije markt georiënteerde Atlanticus, die heeft geprobeerd zijn land te moderniseren en het meer concurrerend te maken.

De vriendschap tussen beide staatslieden werd gesmeed tijdens de campagne in Libië. ‘Als Sarkozy zegt dat hij iets zal doen, houdt hij zich daar ook aan,’ zegt een Britse diplomaat vol bewondering.

De uitbarsting van de president een paar weken geleden, toen hij tijdens een van de vele topconferenties over de eurocrisis tegen Cameron zei dat die zijn mond moest houden – ‘We hebben er genoeg van dat je ons bekritiseert en tegen ons zegt wat we moeten doen. Je zegt dat je de euro haat en toch wil je je bemoeien met onze bijeenkomsten’ – werd op Downing Street al snel terzijde geschoven als een staaltje acteren voor de binnenlandse bühne. In het voorjaar van 2012 zijn er immers weer presidentsverkiezingen in Frankrijk. De kiezers van Sarkozy lijken van plan hem te laten opvolgen door een bloedeloze socialist. Om dat te voorkomen moet hij zijn imago oppoetsen met een vuist tegen de verraderlijke Angelsaksen en hun gehate markten.

Zo bezien worden de betrekkingen tussen Engeland en Frankrijk steeds hartelijker, ondanks de meningsverschillen over de eurocrisis.

In Libië hebben de twee landen – met

Amerikaanse steun – de handen ineengeslagen in een buitenlands avontuur dat succesvol is verlopen. De samenwerking op defensiegebied verdiept zich op manieren die beide partijen blijft verrassen. In de Verenigde Naties en in de opstelling jegens Iran is de samenwerking zelfs indrukwekkend.

Het Louvre heeft de National Gallery in Londen toestemming gegeven een paar van zijn kostbare schilderijen van Leonardo te lenen voor een belangrijke tentoonstelling. Maar al deze goede werken verbleken bij de risico’s voor de wereldeconomie door de hachelijke toestand van de euro.

Cameron is begonnen aan een moeilijk spelletje driedimensionaal schaak met Sarkozy en Merkel. Eeuwenoude waarheden komen daarbij opnieuw naar voren. Zoals altijd het geval is geweest, heeft Engeland er belang bij dat het machtsevenwicht tussen zijn grote rivalen op het Europese vasteland niet ten faveure van de een of de ander doorslaat.

Zwakte verhullen

Vanuit Londens perspectief is het volkomen duidelijk dat de crisis een paar waarheden over het relatieve gewicht van de sterkste macht van de Europese Unie aan het licht brengt. Frankrijk schurkt tegen Duitsland aan om zijn eigen zwakte te verhullen, terwijl Duitsland het omgekeerde doet om zijn kracht te verbergen. Britse regeringsfunctionarissen stellen het helderder: in deze crisis bepaalt Berlijn wat er gebeurt, en Sarkozy weet dat, het is de reden dat hij Merkel zo innig omarmt.

Wat zal hij ervan balen dat hij alles moet geven om de hoge kredietstatus

europa

verenigd koninkrijk

van zijn land op de financiële markten te kunnen beschermen. Het verlies van die status zou een vernedering voor de republiek betekenen.

Achter de warme woorden van Londen over Sarkozy gaan harde waarheden schuil. De Franse wens om een belasting op financiële transacties in te voeren, die door Duitsland met

‘We zijn niet paranoïde – zij zijn er op uit om ons te grazen te nemen’ enthousiasme is begroet, wordt gezien als een weldoordacht plan om de invloed van de Londense City, waar 80 procent van deze transacties plaatsvindt, te neutraliseren. ‘De Franse reactie op de crisis was de Angelsaksen en hun markten er de schuld van te geven, en om aan te dringen op nog meer toezicht. We zijn niet paranoïde – zij zijn erop uit om ons te grazen te nemen,’ zegt een Britse insider.

Heilige unie

De Franse president heeft binnen twee maanden twee noodbegrotingen moeten indienen, wat bewijst -zoals het Britse ministerie van Financiën achter de schermen betoogt - dat hij er niet in is geslaagd het probleem van de Franse schuldenlast adequaat aan te pakken. Een regering die het woord 'soberheid' in de ban heeft gedaan om de kiezers niet tegen zich in het harnas te jagen, en die al vroeg in haar bestaan aankondigde de belofte om de begroting in evenwicht te brengen op te zullen schorten, vraagt nu eenmaal om moeilijkheden. Regeren is keuzes maken, heeft [de legendarische Franse socialist] Pierre Mendès-France ooit gezegd. Sarkozy heeft geprobeerd te regeren zonder te kiezen en moet daar nu de prijs voor betalen.

Op een gegeven moment zal Cameron naar Parijs moeten gaan om de

© Matt Kenyon – The Guardian, Londen

Britse visie op de toekomst van de EU op tafel te leggen. Hij weet dat Frankrijk een heilige unie met Duitsland is aangegaan, en dat het roekeloos zou zijn te speculeren over de duurzaamheid daarvan. Maar de crisis heeft de keuze blootgelegd waar Frankrijk al tientallen jaren voor staat. Wendt het zijn steven naar het noorden of naar het zuiden? Naar de efficiënte noordelijke, liberale economieën of naar de siësta-zone van de Middellandse Zee? Het is lastig je voor te stellen dat

Frankrijk daar een besluit over zal nemen: het wil immers allebei. En wat Sarkozy betreft: ‘Als hij over Europa praat, bedoelt hij Frankrijk,’ zoals de vroegere Britse premier Harold MacMillan ook al eens bedroefd moest vaststellen na een ontmoeting met Charles de Gaulle.

Benedict Brogan

'Als hij over Europa praat, bedoelt hij Frankrijk'

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 31

europa

servië

Belgrado aan zee Activisten beloond met eiland protestbeweging

Otpor (Verzet), in 1998 opgericht door studenten aan de universiteit van Belgrado, is een Servische niet-gewelddadige protestbeweging, die actief heeft bijgedragen aan de val van het regime Milosevic in 2000. Het is niet gelukt om daarna verder te gaan als politieke partij, maar een aantal leiders ervan hebben wel het Centre for Applied Nonviolent Action and Strategies (Canvas) opgericht, dat invloed op veel revolutionaire bewegingen heeft gehad, met name in Georgië, Oekraïne en recent ook in Egypte. Ook op de Malediven heeft Canvas meegeholpen bij het wippen van president Gayoom.

Politika – Belgrado

Een Orde van Verdienste hebben de oprichters van de beweging Otpor uit Belgrado niet ontvangen voor hun bijdrage aan de val van de Maledivische heerser Maumoon Gayoom in 2008. Wat ze wel hebben gekregen is een eigen bounty-eiland, het 'eiland der democatie' (aantal inwoners: 37).

D

e jongeren van Otpor - Servisch voor ‘verzet’- , die de gebalde vuist als logo voeren, waren vermoedelijk de beslissende factor in de explosieve cocktail die een eind maakte aan het regime van Milosevic. Maar daar hebben ze het niet bij gelaten. Onder de vlag van Canvas (zie kader) hebben ze hun kennis van revoluties geëxporteerd en de tanende politieke regimes in Georgië, Oekraïne, Libanon en Egypte een kopje kleiner helpen maken. In de schaduw van deze spectaculaire revoluties is hun missie in het toeristenparadijs van de Malediven onopgemerkt gebleven.

Otpor en Occupy De Amerikaanse regering heeft Otpor-activisten ingehuurd om de protestbeweging in Wall Street op te zetten als tegenhanger van de conservatieve Tea Party, zo beweren Amerikaanse liefhebbers van complottheorieën. Volgens de internetsite van de Belgradose radiozender B92 is dit vuurtje opgestookt doordat een van de oprichters van Otpor, Ivan Marovic, opdook in het Zuccottipark, waar de New Yorkse Occupy’ers zich hebben verzameld. Sommige rechts georiënteerde commentatoren herinnerden ook aan de banden die er

pagina 32 nr. 02 11 tot 24 december 2011

ten tijde van het regime Milosevic tussen de CIA en Otpor bestonden.

Marovic heeft toegegeven dat hij op de bewuste datum in New York was: om college te geven. De studenten daar zouden hem hebben meegenomen naar de New Yorkse Occupy’ers, die hij toen kort heeft toegesproken over ‘het nut van het bezetten van plekken met symbolische waarde’.

Marovic's compaan Srdja Popovic werd in november door Foreign Policy tot een van de honderd belangrijkste global thinkers gekozen.

Tegenwoordig is Mohamed Nasheed president van deze eilandengroep in de Indische Oceaan. Als oppositieleider werd hij vroeger vervolgd en gevangengezet. De omwenteling die Nasheed aan de macht bracht, werd op gang geholpen door de Servische activisten van Otpor. Zo komt het dat het eilandje Tinadu, met z'n veertien huizen, zevenendertig inwoners, twee straatjes, een regenwatertank en een stroomaggregaat zo maar de eerste maritieme basis van de Servische ideologen van het niet-gewelddadig verzet is geworden.

‘Het begon allemaal in 2006. Ik zat op een saaie top van een aantal ngo’s in Lille toen een jongen en een meisje naar me toe kwamen. Ze zeiden dat ik in hun land een held was. Ze bleken een film over de revolutie in Servië te hebben gezien,’ zegt Srdja Popovic, directeur van Otpor (dat hij in 2004 mede oprichtte). Srdja had de basis hiervoor al in 1998 gelegd. Voor de antiglobalisten was Otpor niet meer dan een filiaal van de Amerikaanse regering maar in de ogen van de oppositie voerende jongeren uit autocratisch bestuurde landen was deze ngo juist de ster van de democratische revoluties.

Met dit aureool vertrok Slobodan Djinovic (de andere oprichter van Otpor) als eerste ter verkenning naar het land van de twaalfhonderd eilandjes met zijn 300.000 inwoners. In de hoofdstad Malé, een soort mini-Manhattan waar 70.000 mensen opgepakt op één vierkante kilometer wonen, werd hij opge-

wacht door een groep jonge activisten die vastbesloten waren de autocratische president Maumoon Gayoom ten val te brengen. Die had al dertig jaar de absolute macht in deze exotische oase, die was omgetoverd tot een luxe vakantieoord voor celebrity’s uit de showbusiness en de rijken der aarde.

Maar meer dan veertig procent van de bevolking leefde onder de armoedegrens. Oppositieleden werden er gearresteerd en de hele wereld sloot de ogen voor de dictatuur van Gayoom.

Slobodan ging op de Malediven meteen aan de slag. Twee dagen lang leidde hij workshops, organiseerde hij discussies en legde hij uit hoe je niet-gewelddadige bewegingen moet opzetten. President Gayoom, kennelijk niet van het kaliber Loekasjenko of Ahmedinejad, kwam niet in het geweer – of had niets in de gaten. De opstandige jongeren brachten hun bezoekers en mentoren van Otpor zelfs naar oppositieleider Mohamed Nasheed, die toen huisarrest had. Op die dag deed hij hun een belofte: ‘Als ik win, krijgen jullie een eiland om er een trainingscentrum van te maken. Dat noemen we dan het Eiland van de Democratie.’

Cool volk

In oktober 2008 werd Mohamed Nasheed de eerste president van de eilandengroep die democratisch gekozen was. ‘Ongelooflijk hoeveel de Malediviërs op de Serven lijken. Wat een cool volk. Het is net of er midden in de Indische Oceaan een Servisch eiland is gemaakt!’ verklaarde Srdja enthousiast.

‘Het verzet ontstond in strohutjes.

Toch wisten de jonge activisten op de eilanden wat ze deden. Ze hadden drie, vier rockgroepen met wie ze van eiland naar eiland trokken. Omdat ze wisten dat ze aangegeven zouden worden en dat de politie na een uur ter plekke zou arriveren en de stroom afsnijden, zorgden ze dat elk protestconcert niet langer dan drie kwartier duurde. Lang genoeg om foto’s te maken en die op YouTube te zetten, de instrumenten in te laden en naar het volgende eiland te

europa

duitsland

‘Als ik win, krijgen jullie een eiland om een trainingscentrum van te maken.’ vertrekken,’ gaat Srdja verder. Hij was destijds degene die de Malediviërs de strategie aan de hand deed die de Servische oppositie in 1996 had gebruikt, toen die in dertig steden tegelijk demonstraties hield en zo wist te verhinderen dat de politie georganiseerd tegenactie kon ondernemen.

Die werkwijze was zelfs op de Malediven succesvol. Mohamed Nasheed won de presidentsverkiezingen dankzij de jongeren in zijn land, van wie sommigen T-shirts droegen met het logo van het Exit Festival in Novi Sad, dat is voortgekomen uit de jongerenbewegingen die anti-Milosevic waren. Een

jaar later, in 2009, stuurde hij de mannen uit Belgrado een uitnodiging om naar de Malediven te komen. ‘Ik heb jullie een eiland beloofd, dus dat krijgen jullie!’ zei hij tegen ze.

Op twee uur varen van Malé werden Srdja en Slobodan op een reepje land van 680 meter lang en 270 meter breed ontvangen door het dorpshoofd, een hoge moslimgeestelijke. ‘Volgens de grondwet van de Malediven kan een eiland niet voor altijd worden overgedragen, de maximumtermijn daarvoor is vijfendertig jaar. We gaan er een zomerschool opzetten en er Servische trainers naartoe sturen,’ meldt Srdja.

Door hun hulp bij de verkiezing van Mohamed Nasheed tot president van de Malediven hebben niet alleen de mensen van Otpor een onverwachte beloning gekregen, maar geven zij ons ook iets waar we al jaren van dromen: toegang tot de zee. Dankzij Srdja en zijn vrienden heeft Servië nu zijn eigen eiland in de Indische Oceaan – voor vijfendertig jaar dan.

Aleksandar Apostolovski

Niet de liefde maar werk gaat door de maag IG-metaal probeert met onorthodoxe methodes nieuwe leden te winnen. Een bord eten en organziers moeten bedrijven veroveren waar de vakbond nog geen voet tussen de deur heeft.

Die Zeit – Hamburg

D

e revolutie begint bij de IGmetaal tegenwoordig met worstjes. Zeventig stuks heeft Manuel Schmidt in een koffer als hij de toegangsdeur van windturbineproducent Repower in Bremerhaven passeert.

In zijn auto staan nog twee kratten met broodjes. Te groot om over het hoofd te zien. Bij de receptie schrijft hij zijn naam op de presentielijst, ‘Manuel Schmidt, IG-metaal, aankomst 10.47’, en haast zich vervolgens de trap op naar het kantoor van de ondernemingsraad.

Schmidt en de voorzitter van de ondernemingsraad Rainer Könemann hebben op deze donderdagmorgen een kleine verrassing voor de bedrijfsleiding in petto. Niets groots. Geen staking.

Geen fluitconcerten. Alleen een warme maaltijd voor de werknemers.

Staken voor hogere lonen kan het personeel van Repower in Bremerhaven niet vanwege een nog te lage organisatiegraad. Bovendien hebben de ongeveer 150 medewerkers andere zorgen. Sinds kort krijgen ze niet langer een warm middagmaal. Vroeger organiseerde een van de collega’s dat op eigen initiatief.

Er was keuze uit enkele opgewarmde

gerechten. Maar sinds de betreffende collega een nieuwe functie heeft, komt hij daarvoor tijd tekort. De bedrijfsleiding was tot nog toe niet bereid om voor vervanging zorg te dragen.

Daarom zet de IG-metaal zich nu in voor een kantine. En al lijkt het banaal, toch is dit een van de oorzaken waarom het IG-metaal sinds kort lukt waar veel experts al niet meer in geloofden: de bond groeit weer.

In augustus had de vakbond 4000 leden meer dan een jaar eerder, eind van dit jaar moeten dat er 15.000 zijn.

IG-metaal zal dan ongeveer 2,4 miljoen leden hebben. ‘Dit is de eerste echte ledengroei sinds meer dan 22 jaar’, zegt IG-metaalvoorzitter Berthold Huber. Naar het zich laat aanzien zal de vakbond dit jaar meer contributiegeld innen dan ooit. ‘We hebben eindelijk een keerpunt bereikt’, verheugt Huber zich over het goede nieuws.

Al jarenlang lijden vrijwel alle organi-

saties onder ledenverlies – de politieke partijen, de kerken, de grote vakbonden.

Het leek wel een natuurwet. De mensen, zo werd vaak verontschuldigend gezegd, wilden zich niet langer aan een organisatie binden. Nu blijkt: dat is misschien maar een deel van de waarheid.

Vlak voor twaalven maakt Manuel Schmidt op de parkeerplaats met enkele medewerkers van Repower een tafel in gereedheid. Ze zetten er een bord naast: ‘Liefde (doorgestreept) Werk gaat door de maag’. Als de eerste arbeiders

De vakbond gaat dit jaar meer contributie innen dan ooit

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 33

europa

duitsland

Arbeiders krijgen een handdruk en een broodje worst

© Ralph Orlowski/Getty Images

uit de vroege dienst komen worden de meesten door Schmidt met een handdruk begroet, hij maakt een kort praatje en geeft hun een broodje worst.

Manuel Schmidt maakt deel uit van een team van zogenaamde organizers dat de IG-metaal heeft opgebouwd.

Deze organizer moeten bedrijven veroveren waar de vakbond tot nu toe nauwelijks is vertegenwoordigd. Soms klopt een ondernemingsraadslid bij de IG-metaal aan, een andere keer richt de bond zich doelbewust op ondernemingen waar ze kansen ziet. Zoals in de groeisector hernieuwbare energie, waar tien organizers actief zijn.

Organizing is een begrip dat is overgewaaid uit de VS, waar vakbonden en lokale activistengroepen zich al vele jaren op een vergelijkbare wijze inzet-

ten voor sociale vooruitgang. De IGmetaal, evenals ver.di en andere Duitse vakbonden zijn al lange tijd druk met dit soort ideeën – die soms niet ver afliggen van goed, traditioneel vakbondswerk.

Eerst wordt grondig onderzoek gedaan: hoe staan de zaken in de onderneming die men in het vizier heeft ervoor, hoe ziet de structuur van de onderneming eruit, wat kunnen we te weten komen over de financiële situatie? Pas daarna zoeken organizer als Manuel Schmidt contact met het personeel. Ze proberen met minimaal de helft van het personeel contact te leggen, zo mogelijk via een persoonlijk gesprek. Vaak ’s avonds na het werk om niet op te vallen. Daarbij gaat het niet direct om het werven van leden, maar om er achter te komen wat de medewerkers van het betreffende bedrijf bezighoudt. De richtlijn voor zulke gesprekken luidt: zeventig procent luisteren, dertig procent praten.

Zo ontdekten de organizer in Bremerhaven het actiepunt kantine. In een ander bedrijf binnen de windenergiesector waren medewerkers bang voor hun gezondheid omdat ze met gevaar-

De grootste bron van ergernis waren de vieze koptelefoons

pagina 34 nr. 02 11 tot 24 december 2011

lijke epoxyharsen moesten werken. En bij een callcenter bleek dat de grootste bron van ergernis de vieze koptelefoons waren die men bij wisseling van de wacht moest opzetten. ‘Het gaat nu eens om grote en dan weer om kleine zaken’, vertelt IG-metaal vicevoorzitter Detlef Wetzel. ‘Maar waarom mensen zich bij IG-metaal aansluiten, kunnen we altijd alleen maar van de mensen zelf te weten komen.’ Daarom is luisteren zo belangrijk.

Uit kleine verlangens komen naar Wetzels ervaring vaak ook grotere doelen voort. Als de mensen eenmaal doorhebben dat ze iets kunnen veranderen, zullen ze algauw ook andere dingen aanpakken. De IG-metaal helpt daarbij, maar neemt hen bewust niet alles uit handen. ‘Een basisregel van organizing luidt: doe niets, wat het vakbondslid zelf kan doen’, zegt Wetzel.

‘Het gaat om emancipatie, niet om reclame voor onszelf.’

Acte de présence

Maar alleen met organizing is nieuw succes voor de vakbond niet gegarandeerd. Het is maar een van de vele bouwstenen in de strategie van de metaalvakbond, er zijn meer projecten nodig om leden te winnen. Zo zijn er recentelijk ook IG-metaal kantoren op de universiteiten te vinden.

Het merendeel van de beroepsopleidingen vindt tegenwoordig aan de

hogescholen en niet meer binnen de bedrijven plaats’, vertelt Wetzel. Daarom wil de IG-metaal er acte de présence geven. Vanaf 2007 zijn in drie pilotprojecten verschillende concepten getest.

Nu zullen in december, uiterlijk in januari, aan in totaal veertien Duitse hogescholen IG-metaalkantoren worden geopend, onder andere in München, Hamburg, Aken en Rostock. ‘We willen studenten op hun weg naar het beroepsleven van meet af aan ondersteuning bieden’, aldus Wetzel. ‘Bijvoorbeeld als ze rond een practicum of als werkstudent in de industrie met vragen zitten.’

Een ander project is al jarenlang een groot succes: een campagne voor betere afspraken met betrekking tot uitzendkrachten. De IG-metaal vraagt niet alleen van de wetgever strengere regelgeving voor deeltijdarbeid – voor uitzendkrachten heeft de bond in 1200 bedrijven zelf verbeteringen afgedwongen, vaak zelfs ‘equal pay’, gelijke betaling t.o.v. de vaste werknemers. Naar eigen zeggen zijn inmiddels 35.000 uitzendkrachten lid van de IG-metaal.

‘We zijn in Duitsland feitelijk de bond voor uitzendkrachten’, aldus Wetzel.

Kolja Rudzio / Julian Trauthig

TRY IT AND TAKE A WALK ON THE DARK SIDE

SCOTLAND’S FAVOURITE WHISKY

GENIET, MAAR DRINK MET MATE

www.thefamousgrouse.nl

de amerika's

verenigde staten

In de gaarkeukens van Amerika International Herald Tribune – Parijs

De omstandigheden van 46 miljoen Amerikanen onder de armoedegrens zijn een ‘moreel en maatschappelijk schandaal’ waaraan sinds de jaren dertig niets is veranderd, constateert historicus Paul Kennedy in de gaarkeuken naast zijn universiteit.

O

ndanks zijn enorme talent voor ironie en zijn zelfbeheersing kon George Orwell zijn afkeer niet verhullen van de sociale onrechtvaardigheden die in zijn ogen waren veroorzaakt door de klasse waaruit hij zelf afkomstig was – hij was per slot deels opgeleid aan Eton, de chicste Engelse privéschool. Voor zijn reportages (die de basis vormen voor zijn boek Down and out in Paris and London uit 1933) wilde hij één zijn met de arbeiders. Maar tot zijn verdriet lukte het de lange, magere ‘Etonian’ niet om door te gaan voor ‘een van ons’. De portier bij de deur van de Spike – een naargeestige slaapzaal voor mannen, die zich bij binnenkomst moesten uitkleden en wassen –herkent Orwell ogenblikkelijk als een gentleman in de problemen en behandelt hem met respect. En wanneer hij als hopplukker tijdens de lunchpauze een beduimelde Franse roman ligt te lezen onder een appelboom in Kent, zijn de andere arbeiders meteen nieuwsgierig: is het

Paul Kennedy

Professor Kennedy, beroemd sinds zijn boek The Rise and Fall of Great Powers (1988) onderzoekt als historicus aan Yale de gevolgen van economische veranderingen voor de status van grootmachten. Net als George Orwell heeft Kennedy een scherp oog voor de menselijke factor in de geschiedenis.

pagina 36 nr. 02 11 tot 24 december 2011

soms een vies boekje (alle Franse boeken zijn immers vies)? Wat staat erin?

Toch weet Orwell de mengeling van moedeloosheid, nieuwsgierigheid, kameraadschap en de incidentele uitbarstingen van woede en geweld in de groepen die hij bestudeert briljant onder woorden te brengen, al kan hij de gebeurtenissen alleen als buitenstaander waarnemen.

Behoort de wanhoop die hij beschrijft nu tot het verleden? Heeft die geen equivalent in onze veel welvarender 21ste-eeuwse wereld? Om preciezer te zijn, is de permanente onderklasse verdwenen in het moderne Amerika, een land vol politici die luidkeels beweren dat dit ‘het beste land ter wereld’ is?

Helaas, ik vrees van niet.

In New Haven, Connecticut, aan de periferie van Yale, de universiteit waar ik 28 jaar heb gedoceerd, zijn er opvanghuizen en gaarkeukens waarin ik ook 28 jaar heb gewerkt. Wij bieden een warme, voedzame maaltijd, een plek waar je rustig aan tafel kunt zitten en de kou kunt ontvluchten.

Als de deuren van de St. Thomas Moregaarkeuken om half twaalf ’s ochtends opengaan, stromen onze gasten binnen, met honderden tegelijk, mensen die in armoede leven en lijden aan een slechte gezondheid. Sommigen zijn chronisch ziek, sommigen weten niet waar ze die nacht zullen slapen, en aan het eind van de maand (als de voedselbonnen allemaal op zijn en de energierekening nog betaald moet worden) komen er ook moeders met jonge kinderen. Een paar komen er al zo lang ik er werk, maar voor veel anderen is dit allemaal nieuw – zij zijn de verbijsterde slachtoffers van onze ingrijpende recessie. Ik vraag me soms af hoe een essay van Orwell getiteld In de gaarkeuken eruit zou zien.

Op de laatste woensdag in oktober bezweek ons systeem bijna omdat we 434 maaltijden moesten opdienen. De rijen wachtenden waren enorm, het gedrang bij de voordeur angstaanjagend. Even brak er een verwarde vechtpartij uit, tot de voornaamste kemphanen – twee vrouwen – overgehaald konden worden te vertrekken; daarna was de spanning geweken. Het was zinloos om iemand de schuld te geven van die ruzie: als mensen zonder hoop zich bedreigd voelen, of als iemand per ongeluk tegen ze aan stoot, dan willen ze weleens met een vuist zwaaien.

Orwells Spike is springlevend (of juist doodziek) in het huidige Amerika en in

veel andere zogenaamd rijke landen. In Amerika leven 46 miljoen mensen onder de armoedegrens. Slechts weinigen van hen zijn gebaat bij ‘stimuleringsdollars’, omdat ze ziek en zwak zijn en absoluut niet in staat om aan het werk te gaan. Niet één van alle onbezonnen beleidsvoorstellen van de Rick Perrys en Mitt Romneys in dit land (Republikeinse presidentskandidaten) kan iets betekenen voor deze door het noodlot getroffen mensen – ze zullen de bestaande steun, die toch al karig is, alleen maar beperken. Het is een aanval op de menselijke waardigheid waarvan elk redelijk denkend persoon in tranen zou moeten uitbarsten.

Het is dan ook geen wonder dat een paar van de iets geletterder gasten van onze gaarkeuken na de lunch stilletjes in Het evangelie naar Mattheüs zitten te lezen, waarin Christus herhaaldelijk belooft dat de armen op deze aarde als eersten het koninkrijk der hemelen zullen betreden. (Nieuwsgierige lezers

Is er misschien een slimme oplossing die we gewoonweg over het hoofd zien? Ik betwijfel het

de amerika's

colombia

kunnen, ook in Het evangelie naar Mattheüs, nalezen wat Christus de gevoelloze rijken belooft.)

Uiteindelijk, zou je kunnen zeggen, maakt het politiek gezien niets uit, want geen van deze mensen stemt, ze hebben geen lobbyisten, ze zijn nooit voorgesteld aan hun senator op de countryclub. Ze weten niet wat een countryclub is.

Dus wat kan ons het schelen? Wie trok zich tachtig jaar geleden iets aan van Orwells essays? Waren dat, net als het wekelijkse werk van deze auteur in de More House-gaarkeuken, geen zwakke pogingen van een door zijn geweten gekweld lid van de middenklasse om te ervaren hoe de andere helft leeft?

Orwell was kwaad dat zo weinig andere leden van zijn klasse enige passie voelde voor de twee sleutelconcepten ‘rechtvaardigheid’ en ‘fatsoen’.

Op mijn beurt blijf ik me verbazen over de zelfgenoegzaamheid van een grote meerderheid van de Amerikanen die wel hun stem uitbrengen, jegens het morele en maatschappelijke schandaal dat zich in hun midden afspeelt.

Geen van deze mensen stemt, ze zijn nooit voorgesteld aan hun senator op de countryclub

Is er misschien een slimme oplossing die we gewoonweg over het hoofd zien? Ik betwijfel het. Het socialisme heeft de uitzichtsloze armen nooit echt geholpen zonder elders ernstige schade toe te brengen. Het sociale liberalisme heeft het geprobeerd, maar moest zich verslagen terugtrekken, behalve misschien in Scandinavië, Canada en Nieuw-Zeeland. Het vrijemarktconservatisme, zoals dat nu wordt gepredikt, bekommert zich simpelweg niet om de armen.

Echt, het is geen grapje om tegenwoordig een machteloze binnenkomer in een Spike te zijn. Maar ja, dat is het nooit geweest.

Paul Kennedy

© Reuters

Latino's stoten Engelse copywriters van de troon O Estado de São Paulo - São Paulo

Creatieve Latijns-Amerikaanse reclamemensen bedreigen de aloude Angelsaksische hegemonie.

Engelstaligen zijn te droogkomisch. Dat werkt niet in deze tijden van crisis.

V

oor de presentatie van zijn voorstel voor een reclamecampagne voor de antiroosshampoo Head & Shoulders zette de Colombiaanse reclameman Juan Carlos Ortiz een auto neer voor het hoofdkantoor van Procter & Gamble in Londen. ‘We hadden maar één voorstel en wilden aan­ tonen dat je bij het onderwerp roos een hoofd beter van boven kunt laten zien.

Dus vroegen we de directie van P & G om even uit het raam te kijken.

Op het dak van de auto zagen ze de reclame die we ontworpen hadden.

Verrassing, applaus.’ Aldus Ortiz, topman van DDB Latina, de Latijns-Amerikaanse tak van DDB, dat weer deel uitmaakt van Omnicom, het op een na grootste communicatiebureau ter wereld.

De ongebruikelijke aanpak werkte. ‘De Latijns-Amerikaanse cultuur is spontaner, minder krampachtig dan die van de Engelstaligen, die op reclamegebied altijd marktleiders zijn geweest.

Wij zijn flexibeler en optimistischer in tijden van crisis, omdat wij er meer ervaring mee hebben,' zegt Ortiz lachend.

Op grote reclame-evenementen zijn de latino’s hoe langer hoe sterker aanwezig. Brazilianen en Argentijnen slepen steeds meer prijzen in de wacht op het bijna zestig jaar oude Cannes Lions, het grootste festival in z’n genre dat vroeger gedomineerd werd door Angelsaksische bureaus. En als gevolg van de reorganisatie van de markt is het aantal latino’s dat voor internationale reclame-bureaus werkt de laatste drie jaar sterk gestegen.

Zo heeft DDB in 2008 een eigen Latijns-

Amerikaanse tak opgericht voor de Spaanstalige markt in de Verenigde Staten en Spanje. Dit geldt eveneens voor andere grote spelers zoals Ogilvy, Leo Burnett en Young & Rubicam. Ortiz, die als eerste latino leiding heeft gegeven aan een groot Amerikaans reclamebureau, Leo Burnett USA zegt dat al die belangstelling voor ‘the latin way of life’ nog nooit eerder vertoond is en ook duidelijk z’n vruchten afwerpt.

In het geval van DDB heeft de LatijnsAmerikaanse tak in een jaar 23 procent meer winst gemaakt, tegen 4 procent voor DDB Europe en DDB USA en 16 procent voor DDB Azië.

‘Engelsen zijn ironisch, en dat werkt niet altijd in tijden van crisis. En Amerikanen zijn puur pragmatisch.

Consumenten kunnen nu wel wat passie en emotie gebruiken, een uit­ gelezen kans dus voor de latino’s,' aldus Ortiz.

Marili Ribeiro

We zijn flexibeler en optimistischer

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 37

de amerika's

venezuela

Cuidad Caribia Le Courrier – Genève

Ciudad Caribia is het Almere van Venezuela en het paradepaard van president Chavez.

Spiksplinternieuwe huisvesting voor 100.000 bewoners.

R

odrigo Rivera staat tussen het puin van een ingestort huis en kijkt afgunstig naar de stad die in de verte op een heuvel in aanbouw is. Ciudad Caribia staat nog volop in de steigers, maar moet volgens de Venezolaanse regering in 2018 zo’n 100.000 inwoners huisvesten. De eerste 602 gezinnen zijn eind augustus al ingetrokken.

Rodrigo is woordvoerder van een vluchtelingenkamp en heeft de bouw van de door Venezolaanse, Cubaanse en Iraanse ingenieurs ontworpen stad van dag tot dag gevolgd. Enkele van zijn vrienden uit het kamp wonen er zelfs al.

met oven, een koelkast en een wasmachine van Chinese makelij komen we in een zit- en eetkamer met slechts een paar bankjes en een kleine tafel. Verder twee slaapkamers en twee badkamers.

‘In het kamp sliepen we in één kamer.

Het is fijn om wat meer privacy te hebben,' vertelt ze.

Bewoners weten nog niet of ze huur moeten betalen. Maar huisvestingsambtenaren zeggen: ‘Het budget is al overschreden. Vluchtelingen en door de overstromingen getroffen gezinnen zullen een kleine bijdrage moeten betalen.' Bedragen worden niet genoemd. Andere bewoners, voor het merendeel afkomstig uit de barrios, arme, vaak in risicogebied liggende wijken, zullen wat meer huur moeten betalen.

Daar hoog op de heuvels, met uitzicht op zee, is Ciudad Caribia niet alleen het paradepaardje van het huisvestingsprogramma. Het moet ook een voorbeeld van zelfbestuur worden. Per flat hebben de bewoners een woordvoerder aangewezen, in afwachting van de oprichting van zogeheten consejos comunales, buurtraden en medezeggenschapsorganen van bewoners.

Uit raamposters blijkt dat hier zeer binnenkort het Ribas-programma van start gaat (een stimuleringsprogram-

ma voor het behalen van het middel­ bareschooldiploma). Ook het Robinsonprogramma, ter bestrijding van het analfabetisme, wordt snel opgestart.

Greily Arana heeft haar dochter onlangs gratis laten onderzoeken door een Cubaanse arts, werkzaam in een volksgezondheidscentrum van het programma Barrio Adentro.

Ana Caravallo, een 33-jarige alleenstaande moeder, is blij met de aan­ wezigheid van een Mercal, een supermarktje waar gesubsidieerde producten als meel, suiker en olie verkocht worden. ‘De helft goedkoper dan elders,' jubelt Ana.

Lange termijn

Toch zet Gustavo Izaguirre, directeur van de architectuurfaculteit van de Centrale Universiteit van Venezuela, zijn vraagtekens bij de haalbaarheid

op lange termijn van het project. Dat heeft volgens hem alles te maken met de afstand tot de hoofdstad. Greily Arana daarentegen, die als secretaresse op het ministerie van Onderwijs in het centrum van Caracas werkt, vertelt dat de reis haar maar dertig minuten kost.

De regering zelf wil dat Ciudad Caribia niet afhankelijk zal zijn van de hoofdstad, maar dat ter plekke werkgelegenheid gecreëerd wordt.

Planoloog Cesar Garmendia kan zich nog steeds opwinden. Met andere deskundigen was hij aangesteld om onderzoek te doen naar een goede locatie voor de toekomstige stad. ‘We hebben inderdaad gekozen voor halverwege het vliegveld en de hoofdstad, alleen zijn ze verderop gaan bouwen,' zegt hij. Volgens hem uitgerekend in een omgeving waar de kans op aard­ bevingen groot is en waar makkelijk aardverschuivingen kunnen optreden.

Greily Arana en Ana Caravallo daarentegen geloven in de toekomst van hun stad, een socialistische gemeenschap ‘waar wij zelf onze dromen moeten gaan waarmaken.'

Sébastien Risso

Uitgerekend een omgeving waar aardbevingen kunnen optreden

Trots

Op slechts drie metrohaltes van het centrum van Caracas staan op gas rijdende fourwheeldrives op passagiers te wachten. Voor twee bolivar (35 eurocent) brengen ze hun klanten naar de in aanbouw zijnde stad, via de snelweg richting de Caraïbische kust en het vliegveld. Een twintigtal minuten later rijden we over kronkelwegen door de heuvels. Op de geëgaliseerde toppen krioelt het van de vrachtwagens, een tiental flats van vier, vijf verdiepingen is al klaar. Hier begint Ciudad Caribia, het paradepaardje van het door de regering gelanceerde huisvestings­ programma.

Greily Arana is een 29-jarige alleenstaande moeder van twee dochters van wie de oudste vijftien is. Trots laat ze haar nieuwe appartement van 72 m2 zien: via een keuken met een fornuis

pagina 38 nr. 02 11 tot 24 december 2011

© Vlahovic

de amerika's

bolivia

Imperialistisch Brazilië

Projecten in kwestie Projecten in kwestie Tunpurahua, constructie van een waterkrachtcentrale m.m.v. de Braziliaanse .

BNDES-bank

Aanleg van een weg

Bolivia bijt van zich af. Het land voelt zich

Evenaar

ÉQ. PERU

dreigde te zwichten voor buitenlandse deviezen.

I

Langzaam brandende opstand in inheems gebied In Argentinië hebben beambten een groot project van een Braziliaans mijnbouwbedrijf opgeschort omdat er te weinig lokale arbeid zou worden ingehuurd. Spanningen rond een waterkrachtcentrale in Ecuador hadden een

Aanleg van een weg

Brasilia

Bouw van BOLIVIA dammen in de PA. Rio Ene, na een akkoord tussen Peru en Brazilië

New York Times – New York nheemse demonstranten op sandalen hebben hun president fel bekritiseerd en voor ‘marionet van Brazilië’ uitgemaakt. Bij boze betogingen voor de Braziliaanse ambassade werden de ‘imperialistische’ neigingen van dat land veroordeeld. Boliviaanse intellectuelen hekelden de ‘bourgeoisie van Sao Paolo’ en vergeleken die met de slavenronselaars die de grenzen van het koloniale Brazilië uitbreidden.

Dit soort verhitte termen waren altijd bestemd voor de Verenigde Staten, die door heel Latijns-Amerika buitengewoon veel invloed hadden. Maar nu de Amerikaanse overheersing begint te tanen en Brazilië zijn pas ontdekte politieke en economische macht steeds verder uitbreidt, ervaart het land ook vaker wat de valkuil van die rol is: een afkeer jegens de opkomende macht van dit halfrond.

‘De macht is de Avenida Arce overgestoken,’ zei Fernando Molina, een lokale columnist, doelend op de straat in La Paz waar de residentie van de Braziliaanse ambassadeur zich bevindt tegenover de torenhoge Amerikaanse ambassade.

Verscheidene landen bekijken de Braziliaanse inspanningen met argusogen.

Het voorstel om een weg aan te leggen door het oerwoud van Guyana is blijven steken door de angst dat Brazilië het kleine buurland met migratie en handel zal overweldigen.

B R A Z I L I Ë

bittere juridische strijd tot gevolg en de voortgang van een Braziliaans damproject in het Peruaanse Amazonegebied is onzeker geworden door protesten van Asháninka indianen.

Maar waarschijnlijk heeft geen enkel Braziliaans project in de regio zoveel woede teweeggebracht als dit: Het plan was om door een afgelegen Boliviaans inheems gebied een weg aan te leggen, gefinancierd door de nationale ontwikkelingsbank van Brazilië - een financiële kolos die de leningen van de Wereldbank in het niet doet zinken en het belangrijkste Braziliaanse middel is geworden om zijn macht over heel Latijns-Amerika en daarbuiten uit te breiden. Maar het bracht een langzaam brandende opstand teweeg; honderden inheemse betogers kwamen hier in oktober aan na een afmattende mars die twee maanden duurde en hen over de kam van de Andes voerde, om hun afkeuring te uiten tegen hun oudvoorvechter President Evo Morales vanwege zijn steun aan het plan. ‘Llunk’u of Brazil’ stond er op een van hun affiches, hetgeen in het Quechua, een inheemse taal, zoveel betekent als hielenlikker van Brazilië. Morales, Bolivia’s eerste inheemse president en erkend milieuactivist, ligt plotseling overhoop met een belangrijk deel van zijn politieke achterban, omdat hij een Braziliaans project verdedigt waardoor de ontbossing wel eens zou kunnen toenemen. Uiteindelijk zwichtte hij voor de eisen van de demonstranten en blies de wegaanleg door het gebied af.

Ook ondernemingen uit andere landen, met name China, breiden in hoog tempo uit in Latijns-Amerika en lopen af en toe tegen vijandigheden op. Maar Brazilië is met zo’n 200 miljoen inwoners het grootste land in de regio en de omvang en kracht van de groei van de afgelopen tien jaar verklaart wel iets van de spanning die de kwestie veroorzaakt heeft.

ARGENTINIË

Afkortingen: Eq-Equador Gu-Guyana Pa-Paraguay

Aankoop van grond grond door Braziliaanse emigranten

Potassium-mijn, ontwikkeld door de Braziliaanse onderneming Vale

1 000 km

Economische hausse

Honderdduizenden Braziliaanse immigranten en hun nakomelingen hebben zich in Paraguay gevestigd en kochten vaak grond op voor grootschalige landbouw in een land met veel minder inwoners. Deze Brasiguayos, zoals ze genoemd worden, zijn zowel geroemd om hun bijdrage aan Paraguay’s economische hausse als verguisd om hun beheersing van grote, uitgestrekte stukken land, hetgeen landactivisten er soms toe aanzet de Braziliaanse vlag te verbranden.

Meer dan een eeuw geleden, voordat het een republiek werd, was Brazilië een keizerrijk dat af en toe boze plannen had met het territorium van buurlanden en vaak optrad als arbiter in geschillen in Latijns-Amerika.

Tegenwoordig verlaat Brazilië zich op een verfijnd corps diplomatique, stijgende ontwikkelingshulpbetalingen en de diepe buidel van zijn ontwikkelingsbank, die niet alleen projecten financiert in Latijns-Amerika, maar ook in Afrika.

Een Braziliaans bedrijf, OAS, bemachtigde in 2008 het wegencontract van $415 miljoen met financiering door de BNDES, de Nationale Bank voor Economische en Sociale Ontwikkeling in Brazilië. De bank heeft in 2011 zo’n $83 miljard aan leningen uitstaan. Ter vergelijking: de Wereldbank leende $57,4 miljard uit.

Bron: Courrier International

en verzet zich tegen president Morales die

‘Brazilië is duidelijk alleen maar geïnteresseerd in onze hulpbronnen,’ zei Marco Herminio Fabricano (47), een handwerksman van de inheemse groep Mojeño die zich onder de betogers naar La Paz bevond. ‘Evo denkt dat hij ons kan verraden aan zijn Braziliaanse bondgenoten.’

Hulpbronnenroof

Braziliaanse beambten verzekeren dat de weg niets te maken heeft met verraad of hulpbronnenroof.

‘Wij willen graag dat Brazilië wordt omgeven door welvarende, stabiele landen,’ zei Marcel Biato, de Braziliaanse ambassadeur in Bolivia, over de infrastructuurfinancieringen in Bolivia en andere Zuid-Amerikaanse landen.

Brazilië blijft een reeks plannen voor Bolivia koesteren, waaronder meerdere waterkrachtprojecten en een ambitieus antidrugsbeleid met onder meer de inzet van radiografisch bestuurde vliegtuigen langs de grens en de opleiding en toerusting van Boliviaanse veiligheidstroepen.

Maar Brazilië is door het weggeschil op zijn hoede. ‘Zoals China de regionale hegemonie over Azië handhaaft, zo wil Brazilië dat in Latijns-Amerika doen,’ zei Raúl Prada Alcoreza, voormalig topambtenaar in de Boliviaanse overheid en nu vurig criticus van Morales.

Simon Romero

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 39

Courrier international

onder de voet gelopen door buurland Brazilië

azië

vietnam

Een kwestie van evenwicht Financial Times – Londen

Bentley's en Louis-Vuttontassen duiken op in Hanoi en Ho Chi Minhstad. De Vietnamese overheid richt zich op een explosieve economische groei. Dit leidt tot hyperinflatie en gebrek aan vertrouwen in de munt.

D

e Vietnamese communistische leiders, geschoold in de leer van de Marxistisch-Leninistische politieke discipline, hangen gewoonlijk hun vuile was niet buiten.

Maar bij een door de overheid georganiseerde openbare discussie in Hanoi over de toenemende economische crisis, liepen de gemoederen hoog op. Een vroegere bestuurder van de centrale bank werd bedolven onder de verwijten toen hij probeerde de problemen van het land in de schoenen te schuiven van ontwikkelde landen die ‘gegijzeld zouden worden door hebzuchtige financiële instellingen’.

Tran Xua Gia, een gedreven ex-minister van investeringen, adviseerde de leiders van Vietnam vooral naar zichzelf te kijken om te kunnen begrijpen waarom hun land het hoogste inflatiecijfer van Azië heeft. Hij waarschuwde dat het land op de rand van een schuldencrisis staat en drong er bij de regering op aan te hervormen en inefficiënte staatsbedrijven zo snel mogelijk te verkopen.

de lonen drie keer zo hoog waren.

In 2010 was Vietnam de grootste schoenenproducent van het mondiale sportmerk Nike. Tegelijkertijd wilden internationale beleggers en merknamen graag profiteren van de snelst groeiende middenklasse in Azië en de toenemende binnenlandse vraag. Hoewel de Bentley's, iPhones en Louis-Vuttontassen die in het centrum van Hanoi en Ho Chi Minhstad opduiken, tekenen zijn van het opmerkelijke economische succes, wijst dit ook op een diepere, structurele onevenwichtigheid. De gerichtheid van de overheid op de explosieve groei ten koste van de

economische stabiliteit heeft geleid tot een toenemende ongelijkheid, hyperinflatie, gebrek aan vertrouwen in de munt en de vrees voor een bankencrisis. Binnenlandse oververhitting, gekoppeld aan de verslechtering van de wereldeconomie, heeft veel investeerders, zowel buitenlandse als Vietnamese, genoodzaakt hun ideeën over de mogelijkheden van het land bij te stellen. Diepgewortelde problemen, zoals corruptie, slecht onderwijs en infrastructurele knelpunten – die in de hoogtijdagen door investeerders genegeerd waren – kwamen nu scherp in beeld. En nu de lonen door de inflatie zijn gestegen, terwijl het arbeidsniveau niet in gelijke mate vooruit is gegaan, dienen zich nieuwe vragen aan.

Pijnlijk

Een daarvan is of de communistische partij van Vietnam erin zal slagen om de pijnlijke hervormingen te realiseren die ervoor moeten zorgen dat de ‘valkuil van het middeninkomen’ vermeden wordt waarin de economieën van Maleisië en Thailand verstrikt zijn geraakt; die landen leveren wel goedkope arbeidskrachten, maar nog geen hoogwaardige producten.

De Aziatische Ontwikkelingsbank heeft ervoor gewaarschuwd dat de opkomst van Azië niet vanzelfsprekend is, en dat landen zoals Vietnam ingrij-

pende politieke keuzes moeten maken.

‘De Vietnamese overheid probeert met kleine pleistertjes een grote bloeding te stelpen,’ zegt een hoge Aziatische diplomaat in Hanoi. ‘Maar in een wereld van toenemende concurrentie bestaat het risico dat investeerders hun biezen pakken naar elders.’ Dat zou de toch al bescheiden schatkist verder leeghalen en een aanzienlijk banentekort creëren in een land waar de overheid haar legitimiteit ontleent aan haar vermogen om werkgelegenheid te scheppen voor de snelgroeiende beroepsbevolking.

Een belangrijkere vraag is of autoritaire regimes hoge-inkomenseconomieën kunnen ontwikkelen, terwijl ze tegelijkertijd een politiek systeem in stand houden dat het publieke debat inperkt en er niet in slaagt om de vestiging van sterke, onafhankelijke instituties te stimuleren die nodig zijn om de corruptie en het verkwistende uitgavepatroon van de staat tegen te gaan.

Op het industrieterrein van Thang Long, gebouwd op rijstvelden buiten Hanoi door het Japanse conglomeraat Sumitomo, zijn de mogelijkheden en valkuilen goed te zien. In 2009 was het industrieterrein vol, met 55.000 duizend mensen die werkten voor 95 voornamelijk Japanse bedrijven. Maar een aanhoudend hoge inflatie, nu meer dan twintig procent, eist zijn tol. Volgens Tomoyasu, de algemeen directeur, zijn dit jaar op het industrieterrein ten minste tien van de

Oververhitting

Nog maar vijf jaar geleden was Vietnam populair bij buitenlandse investeerders die, na China, zochten naar de volgende groeimarkt. Bedrijven, van de Amerikaanse computerchipsfabrikant Intel tot de Japanse elektronicagroep Canon, bouwden fabrieken in Vietnam, lucratief door de goedkope arbeidskrachten in een land van bijna negentig miljoen inwoners. Tientallen Zuid-Koreaanse en Taiwanese contractbedrijven, met producten variërend van houten meubelen tot kleding, verlieten het zuiden van China, waar

pagina 40 nr. 02 11 tot 24 december 2011

© Paula Bronstein/Getty Images

azië

japan

bedrijven getroffen door wilde stakingen. Op het mededelingenbord van het terrein probeert Canon arbeiders te lokken met vijf kilo rijst per maand en goedkope woningen. Dit in combinatie met een maandloon van 2,9 miljoen dong en om het jaar een loonsverhoging.

Lakmoesproef

In het hele land zijn de problemen zichtbaar. Het bruto binnenlands product, dat tussen 2003 en 2007 steeg met een gemiddelde van 8,1 procent per jaar, zal volgens een prognose van de Wereldbank in de vijf jaar tot 2012 afnemen tot 6 procent.

Dit alles bleek te veel voor de regering van premier Nguyen Tan Dung en het heersende kader van het land, waarvan het grootste deel is afgestudeerd aan instellingen uit het Sovjettijdperk. In plaats van hervormingen na te streven hebben ze hun toevlucht genomen tot voorspelbare, ouderwetse maatregelen, zoals het beknotten van de vrijheid van meningsuiting, beperkingen op de import van luxegoederen en restricties op de uitgifte van visa aan buitenlandse arbeidskrachten.

De sociale onvrede blijkt toe te nemen, in Hanoi zijn protesten over grond aan de orde van de dag – straatarme boeren klagen dat ze door ambtenaren belazerd worden omdat ze te goedkoop hun land verkopen aan bevriende zakenrelaties.

De lakmoesproef voor Vietnam zal zijn of de regering er uiteindelijk in slaagt om de noodlijdende staatsbedrijven die de economie bepalen te hervormen.

Dat probleem werd nijpend toen vorig jaar Vinashin, een staatsscheepswerf die diep in de schulden zat, bijna ineenstortte.

Jonathan Pincus, hoofd van de opleiding economie van de Harvard universiteit in Ho Chi Minhstad, is van mening dat zonder de noodzakelijke verbeteringen in het onderwijs en de infrastructuur en het snijden in de inefficiënte staatsuitgaven Vietnam onmogelijk kan uitgroeien tot een Oost-Aziatische tijger als Zuid-Korea of Taiwan, maar een kwijnende, bevriende kapitalistische staat zal blijven.‘ Vietnam herhaalt het Zuidoost-Aziatische model van naar binnen gerichte conglomeraten die profiteren van speculanten en gunsten van de overheid, zoals Thailand en Indonesië in de jaren tachtig,’ zegt hij. ‘De overheid is de fase van het improviseren voorbij en er zullen harde maatregelen genomen moeten worden.'

Ben Bland

De langste dag voor de Japanse pers Asahi Shimbun – Tokio

In Japan bestaat niet alleen een Week van de Pers maar zelfs een Dag van de Dagbladadvertenties. Bij die gelegenheid staan de media stil bij de moeilijkheden die zij hadden, en overwonnen, in de dagen na de tsunami.

T

oen ik een eerste blik wierp op de avondeditie van de Yomiuri Shimbun van 20 oktober, kon ik mijn verbazing niet onderdrukken: alle ruimtes die normaal voor advertenties bestemd zijn, waren blanco gelaten. Toen ik beter keek, las ik in kleine lettertjes onderaan de pagina dit zinnetje: ‘Weet u nog dat vlak na de aardbeving die het noordoosten trof (op 11 maart jongstleden), alle advertenties in de krant ontbraken?’

Vervolgens waren op elke pagina daar waar normaal advertenties stonden, de volgende zinnetjes afgedrukt: ‘Ook al was alle advertentieruimte opgeof-

ferd voor journalistieke artikelen, toch is het ons niet gelukt al het leed van deze ramp over te brengen.’ ‘Als de maatschappij zijn levenskracht verliest, verdwijnt de reclame vanzelf.’

‘Het artsengenootschap van de prefectuur Tokio en het dagblad Yomiuri zullen het herstelwerk in de getroffen gebieden tot het eind toe volgen. Vandaag, 20 oktober, is de Dag van dagbladadvertenties.’ Het bleek te gaan om een campagne die het belang van dagbladadvertenties moest aantonen met een speciaal nummer, gemaakt in samenwerking met het artsengenootschap van Tokio.

Ik moet zeggen dat die advertentieloze krant er eigenaardig treurig uitzag en dat het idee van deze adverteerder daarin geweldig goed over het voetlicht kwam. Totdat ik deze editie doorbladerde, wist ik niet dat er een Dag van de dagbladadvertenties bestond.

Wel wist ik dat er een Week van de dagbladpers was en dat daarom elke krant themanummers uitbracht over de manier waarop ze over de ramp hadden bericht. Ze schreven allemaal over hoe hun journalisten klaarstonden om een ramp van een dergelijke omvang te verslaan. Het dagblad Mainichi Shimbun bijvoorbeeld zette de regionale bladen waarmee het gelieerd is, in de schijnwerper: de Iwate Nippo (dagblad van Iwate, een van de

Een advertentieloze krant zag er treurig uit

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 41

azië prefecturen die ernstig zijn getroffen door de tsunami), de Tokushima Shimbun en de Nagasaki Shimbun.

[Shimbun betekent krant] Laten we niet vergeten dat, na de aardbeving en de tsunami, alleen al elke dag verschijnen een gevecht was voor de kranten in het rampgebied.

Dat blijkt wel uit het interview in de Mainichi met Hiroyuki Kawai, de hoofdredacteur van de Iwate Nippo: ‘Twee dagen lang is onze ochtendeditie gedrukt met hulp van Too Nippo (dagblad uit de regio Aomori), waarmee we de afspraak hadden elkaar in

'Dat de krant gedrukt wordt en naar de lezers gaat, leek altijd een vanzelfsprekendheid' noodgevallen te helpen.’ Vanwege de stroomstoringen konden ze hun krant niet zelf drukken. ‘Aan het eind van die middag zijn zeven van onze mensen vanuit Morioka naar Aomori vertrokken. De snelweg naar Tohoku (in het noordoosten van Honshu) was door de aardbeving ernstig beschadigd en onbegaanbaar geworden.

Daardoor koos iedereen voor de gewone doorgaande wegen, wat tot lange files leidde, zodat onze ploeg zes uur onderweg is geweest (over 180km).

Maar de editie van 12 maart van de Iwate Nippo (vier pagina’s) kwam tegen de middag uit. Dat onze krant wordt gedrukt en vervolgens naar onze lezers gaat, leek ons altijd een vanzelfsprekendheid. Voor het eerst realiseerden we ons toen hoe lastig het kon zijn een regelmatige verschijning te garanderen,’ vertelt Kawai.

In de dagen na de ramp publiceerden alle kranten een lijst van slachtoffers die tussen het puin waren gevonden.

En de Iwate Nippo kwam met een lijst van namen van mensen die naar evacuatiecentra waren gevlucht. De journalisten gingen alle centra af om namen te verzamelen. Dat bleek een waardevolle informatiebron voor de vele getroffenen: ze wilden allemaal achterhalen in welk centrum hun familie of vrienden zaten om er zo snel mogelijk naartoe te gaan.

japan

Deze krant die een nog kleiner gebied bedient dan de Iwate Nippo, kon zijn drukpersen niet meer gebruiken.

Daarom maakten de journalisten snel een speciaal nummer: ze schreven het met de hand op grote vellen papier die ze vervolgens ophingen in de evacuatiecentra. Andere kranten hebben zich ook wanhopig en tot het uiterste ingespannen om hun lezers van nieuws te voorzien. Zo leverden ook de journalisten van de Kahoku Shimpo, de regionale krant van Miyagi, een opvallende strijd. In het weekblad Bungei Shunju is onlangs een verslag van hun ervaringen verschenen: Kahoku Shimpo no ichibannagai hi, oftewel: De langste dag voor de Kahoku Shimpo. Hoewel de drukpersen gespaard waren gebleven, konden de artikelen ten gevolge van de aardbeving niet meer gedrukt worden: de dtp-computers waren vernield.

Gelukkig had de krant met de Niigata Nippo (regionaal dagblad voor Niigata) een afspraak gemaakt elkaar in tijden van nood bij te staan. Dergelijke samenwerkingsverbanden tussen regionale bladen waren ontstaan na de aardbeving in Kobe in 1995, toen de Kobe Shimbun toch nog kon verschijnen doordat die hulp kreeg van de Kyoto Shimbun.

Speciale editie

De Kahoku Shimbun, de krant van de prefectuur Miyagi, bracht een speciale editie uit die op 11 maart tegen tien uur ’s avonds eindelijk klaar was.

Medewerkers van de krant gingen er meteen mee naar de evacuatiecentra om die te verspreiden. ‘De slachtoffers sprongen op en probeerden allemaal als eerste een exemplaar te bemachtigen. Zodra we de mensen vooraan een krant gaven, reikten anderen alweer over hun schouders naar de volgende exemplaren. We waren al onze kranten binnen een paar minuten kwijt. (…) Door de stroomstoringen was er geen televisie of internet. Iedereen stortte zich daarom op onze speciale editie om eindelijk meer te weten te komen, om antwoorden te krijgen op alle vragen over wat er gaande was en wat er nog dreigde te gebeuren.’ Na deze ramp hoeven we aan het belang van papieren kranten niet langer te twijfelen.

Akira Ikegami

Geschreven krant

De Ishinomaki Hibi Shimbun (de krant van de havenstad Ishinomaki) is van alle regionale kranten ongetwijfeld het meest in het nieuws geweest.

pagina 42 nr. 02 11 tot 24 december 2011

Mijnstaking legt heel Papoea lam Kompas – Jakarta

Freeport, de grootste bovengrondse goudmijn ter wereld, ligt al twee en een halve maand stil. Resultaat: heel West- Papoea functioneert op halve kracht. Maar zonder de mijn zou het leven op het eiland nog moeillijker zijn.

O

ni Rumaropen (43) is uitgeput.

Al dertien jaar slooft hij zich uit in de goudmijn van Freeport Indonesia, in het departement Mimika in West-Papoea [het voormalige Irian Jaya], en zijn omstandigheden zijn er niet beter op geworden. Het leven is zwaar. Maar wat kan hij eraan doen? Oni is, net als duizenden van zijn collega’s, volledig afhankelijk van de Amerikaanse mijngigant. ‘De mensen denken dat we bakken met geld verdienen omdat we in een goudmijn werken. Maar de werkelijkheid is anders.’ Met zijn salaris en de productiepremies verdient hij rond de 6,5 miljoen roepies per maand [tussen de 500 en 550 euro]. Elke dag bedient hij negen en een half uur lang

een zware machine in de bovengrondse mijn. Omdat de mijn op 4200 meter hoogte ligt, wordt zijn werk verzwaard door het gebrek aan zuurstof in de lucht.

Om zijn schulden af te lossen heeft hij geen andere keus dan overuren maken.

Zo komt het vaak voor dat hij dagen maakt van veertien uur, waardoor hij in een goede maand zo’n 10 miljoen roepies [800 euro] mee naar huis neemt.

Maar nu duizenden mijnwerkers in staking zijn gegaan, is de situatie van Oni dramatisch verslechterd. Hij vreest in ieder geval dat zijn droom om te verhuizen naar een klein huisje dat helemaal van hemzelf is nooit uit zal komen. Tot nu toe heeft hij met een lening van de bank alleen nog maar de funderingen en de muren kunnen bekostigen, in de wetenschap dat bouwmaterialen in West-Papoea twee keer zo duur zijn als op Java. Oni woont met zijn vrouw en hun drie kinderen op 16m2, verdeeld in vier ‘kamers’: de woonkamer, de slaap-

Goudmijn

- De koper- en goudprijzen (en de winsten die daarop gemaakt worden) staan op een hoogtepunt.

- Freeport is de grootste belastingbetaler in Indonesië.

- De Indonesische overheid heeft zelf een belang van 9,3 % in de mijn.

- Van de 10.000 mijnwerkers zijn er 8.000 in staking.

- Indonesische veiligheidsdiensten hebben op de stakers geschoten, met 1 dode tot gevolg. Onbekende schutters hebben later nog 2 mijnwerkers vermoord op de weg naar de mijn.

De baas van Freeport McMoran, Richard Adkerson, verdiende in 2010 $ 35,3 miljoen (26,3 miljoen euro).

azië

indonesië

Muhammad Yamin/Reuters

kamer, de keuken en de natte cel. En dan hebben we het nog niet over zijn verslechterende gezondheid. Het komt vaak voor dat mijnwerkers na hun pensionering al hun pensioengeld kwijt zijn aan medische zorg, of zij sterven voordat ze ervan hebben kunnen profiteren.

Simon Fairyo (39), die dagen maakt van twaalf uur, vertelt dat hij regelmatig zwart slijm ophoest, soms vermengd met bloed, en dat hij kortademig is.

‘Toch zegt de bedrijfsarts van Freeport altijd dat we gezond zijn.'

Mislukte onderhandelingen

Het is dan ook niet verbazingwekkend dat de mijnwerkers de moed hebben gevonden om een staking te organiseren en alle toegangswegen naar de mijn af te sluiten. Ze eisen een stevige salarisverhoging. Bijvoorbeeld 11,6 miljoen roepies [950 euro] per maand voor een ongeschoolde arbeider in plaats van de 3,3 miljoen roepies [270 euro] die hij nu krijgt. Bij de laatste mislukte onderhandelingen bood Freeport hun 4,4 miljoen roepies [360 euro]. Deze staking, die alle

activiteiten van Freeport lamlegt, wordt overigens niet gedreven door haat jegens het bedrijf en zijn aanwezigheid in Mimika.

‘We willen alleen niet beschouwd worden als pure productiemiddelen terwijl het bedrijf al jaren de ogen sluit voor onze leefomstandigheden,’ motiveert Juli Parorongan, de woordvoerder van de Bond van Indonesische arbeiders van Freeport. Geen van de werknemers kan zich voorstellen dat Freeport weg zou gaan uit Mimika. Ze zijn volledig afhankelijk van de onderneming, die de grootste mijnexploitant van Indonesië is geworden. De 22.000 arbeiders zijn afkomstig uit alle hoeken van de archipel, van Sabang [Atjeh, Sumatra] tot Merauke [West-Papoea] en ze hebben zich hier meestal met hun gezin gevestigd.

Het hele leven in het departement Mimika, en zelfs in heel West-Papoea, steunt op Freeport. Een afhankelijkheid die nog opvallender is geworden sinds de staking. Op de centrale markt van Timika [de stad waar het hoofdkwartier van Freeport gevestigd is], zijn de verkopen enorm gekelderd en een

groot aantal kooplieden staat op het punt de handdoek in de ring te gooien.

Ander voorbeeld: de onderbreking in de aanvoer van kerosine naar de luchthaven Mozes Kilangin, in Timika.

verbindingen van cruciaal belang zijn om zieke bewoners vanuit de binnenlanden te vervoeren naar het ziekenhuis van Timika, en ook om medicijnen en eerste levensbehoeften van Timika naar de berggebieden te vervoeren.

Het ergste is dat de regionale regering zich volledig bewust is van de reikwijdte van deze afhankelijkheid van de Amerikaanse onderneming, maar geen pink uitsteekt om te proberen de burgers van Mimika en West-Papoea middelen te verschaffen voor autonomie. ‘Het is te

Ook de luchthaven is eigendom van de mijnbouwmultinational Freeport Freeport is eigenaar van de luchthaven en heeft een monopoliepositie. De Amerikaanse multinational weigert te leveren aan andere luchtvaartmaatschappijen terwijl de werknemers de aanvoer voor de vliegtuigen van Freeport blokkeren. De consequenties van die blokkade zijn ook voelbaar in het midden en zuiden van West-Papoea, doordat Timika het zenuwcentrum is van het luchtverkeer naar die gebieden.

Zeventien luchtlijnen naar negen departementen die bediend worden door kleine propellertoestellen zijn onderbroken. Johannes Rettob van het departement Mimika, legt uit dat die

hopen dat de gevolgen van deze staking de autoriteiten duidelijk zullen maken dat ze ontwikkelingsprogramma’s op touw moeten zetten om ons te bevrijden van die afhankelijkheid,’ verklaart Abdul Muis, de locoburgemeester van Mimika.

De exploitatievergunning van Freeport loopt in 2021 af. Dat is nog maar tien jaar.

Als op die datum het contract niet verlengd wordt en als Freeport zijn biezen pakt, dan kunnen we nu al voorspellen dat de bevolking van Mimika en zelfs die van heel West-Papoea donkere tijden tegemoet gaan.

Ponco Anggor

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 43

midden-oosten

israël

Democratische schijn bedriegt Arabische demonstranten kijken halsreikend uit naar een democratie zoals die van de staat Israël.

Maar het is nog altijd een kwetsbare constructie met veel tekortkomingen, volgens de krant Ha'aretz.

Ha’aretz – Tel Aviv

‘W

ij willen een democratie zoals in Israël.´ Deze uitspraak ving ik een keer op in een winkelcentrum in Tunis, en iets vergelijkbaars in een straat bij het Tahrirplein in Caïro. Als ik uitleg dat de mensen die door mij geïnterviewd werden, niet wisten dat ik de speciale correspondent van een Israëlische krant was, dan gelooft niemand me.

Maar ze waren dus geen van allen op de hoogte van mijn Israëlische nationaliteit.

De jonge Tunesiër die ik sprak - een casual geklede moslim - prees echter eerst de verdiensten van de Israëlische democratie, voordat hij aan een tirade begon over de manier waarop de Palestijnen door de joodse staat worden behandeld.

Het mag dan misschien vreemd lijken dat Arabische betogers de verachte zionistische staat tot democratisch ideaal verheffen, in plaats van bijvoorbeeld Zweden of Nederland, maar dat komt omdat zij geen enkele ervaring hebben met een bestaan in een samenleving waar de vrijheid van meningsuiting gewaarborgd is en waar ministers verantwoording moeten afleggen aan het parlement en de rechterlijke macht.

In het televisiejournaal van Al Jazeera en andere Arabische zenders komt Israël veelvuldig aan bod. Er worden weliswaar voornamelijk beelden getoond van militairen die op Palestijnen schieten, maar de afgelopen jaren waren de Arabische kijkers ook getuige van de processen tegen (oud-president) Moshe Katzav en (ex-premier) Ehud Olmert, en konden ze zien hoe generaals en ministers gedwongen waren om voor parlementaire enquêtecommissies te getuigen.

pagina 44 nr. 02 11 tot 24 december 2011

Terwijl wij vervuld zijn van woede en schaamte over de incompetentie en corruptie van onze politici, zien de Arabieren in Israël een staat waar een president en een premier rekenschap moeten geven van hun misdaden en fouten, en waar honderdduizenden demonstranten de straat op kunnen gaan zonder zich te hoeven afvragen of ze het er wel levend van af zullen brengen. Ook al kunnen Arabische televisieploegen niet ongehinderd hun werk doen in Israël (denk maar aan de vernederende fouilleringen waaraan ze voorafgaand aan een Israëlische persconferentie worden onderworpen), hun kantoren zijn nog nooit gesloten en deze journalisten zijn nooit een doelwit geworden, zoals in de Arabische landen zelf wel het geval is.

Natuurlijk zal dit alles er nooit toe leiden dat Egyptenaren of Tunesiërs eerder voor het zionisme dan voor de Palestijnse zaak kiezen, maar het feit ligt er. Voor velen van ons klinkt ´de enige democratie in het Midden-Oosten´ als een cliché, maar voor degenen die nooit ook maar de geringste vorm van vrije meningsuiting hebben genoten, is het een terechte uitspraak.

democratie al 44 jaar omgaat met de vier miljoen Palestijnen op de westelijke Jordaanoever en in de Gazastrook. En als wij ons ook maar enigszins objectief opstellen, dan moeten we wel toegeven dat de mate van liberalisme die de Israëlische democratie heeft bereikt, beslist niet vanzelfsprekend was. Denk alleen maar terug aan het feit dat het merendeel van de grondleggers van de staat Israël geboren en getogen is in autoritaire, of zelfs totalitaire samenlevingen, dat velen van hen hun bewondering voor het stalinistische model niet onder stoelen of banken staken en dat de meeste immigranten die op de nieuwe staat afkwamen,

daarvóór geen enkele ervaring met democratie hadden. En denk er tot slot aan dat de militaire verordeningen onder de noodtoestand - een overblijfsel uit de periode van het Britse mandaat (1920-1948) - waarmee het mogelijk is grond te onteigenen of mensen te arresteren zonder gerechtelijk bevel, nooit zijn afgeschaft, ook al zijn ze tegenwoordig eerder uitzondering dan regel. Toegegeven: als je er gedurende zes decennia van conflicten in het Midden-Oosten in weet te slagen een democratie in stand te houden, ondanks alle tekortkomingen die deze vertoont, dan is dat niet niks. Maar als je geboren bent in een democratische samenleving en daar je hele leven hebt gewoond, dan zie je dit model uiteindelijk als een vanzelfsprekendheid en realiseer je je niet meer dat het nog altijd een kwetsbare constructie is. Ik heb niet de behoefte me aan te sluiten

'De enige democratie in het Midden-Oosten klinkt als een cliché, maar als je geen vrije meningsuiting kent, is het een terechte uitspraak'

Geen lofzang

Dat is geen lofzang op de Israëlische democratie. Er is geen reden om trots te zijn op een land waar de niet-joodse burgers (twintig procent) in theorie en voor de wet weliswaar gelijk zijn aan de overige burgers, maar in de praktijk gediscrimineerd worden als het gaat om toegang tot de basale middelen van bestaan. Dan hebben we het nog niet eens over de manier waarop onze

Mayk, Sydvenskan Malmö

midden-oosten

syrië

bij de storm van protesten tegen de wetten die waarschijnlijk in de Knesset zullen worden aangenomen en waarmee beoogd wordt de macht van de rechters in te perken, of de herkomst en bestemming van buitenlandse overheidssteun aan Israëlische ngo's te controleren. Uiteindelijk is het niet ongewoon dat een democratie buitenlandse financiële bijstand wil verifiëren en controleren, vooral als deze afkomstig is van landen.

Temeer omdat een volgende verkiezing misschien een andere parlementaire meerderheid zal opleveren om deze wetten aan te passen of af te schaffen. Maar er zijn risico's en wij moeten ons realiseren dat onze parlementaire democratie ons meest kostbare nationale goed is. Terwijl talloze mensen in de landen om ons heen dag na dag hun leven in de waagschaal stellen om een bepaalde mate van vrijheid te bereiken, kunnen wij het ons niet permitteren onze eigen vrijheden weer op losse schroeven te zetten.

Anshel Pfeffer

Op de rand van een burgeroorlog Het binnenlands verzet tegen de Syrische president Bashar Al-Assad is niet meer vreedzaam. Toch zal een omwenteling door het buitenland gevoed moeten worden.

Le Temps – Genève

D

e stad Homs in het noorden van Syrië wordt sinds een aantal dagen omcirkeld door tanks.

Met minstens 140 voertuigen is, in een zoektocht naar mogelijke deserteurs, een hele wijk afgezet. In reactie op de gewelddadigheden in Syrië dreigt de Arabische Liga, onlangs bijeen in de Marokkaanse stad Rabat, Damascus met sancties. Maar hoewel de wereld eist dat het bloedbad stopt, wordt de

situatie ter plekke alleen maar ernstiger.

De vreedzame opstand is in gewapend verzet aan het veranderen. Aan de zijde van het verzet daagt het Vrije Syrische Leger (ASL) de troepen van Bashar al-Assad uit en voert het steeds spectaculairder acties uit. Zo heeft het inmiddels aanvallen uitgevoerd op gebouwen van de geheime dienst in Damascus en de noordwestelijke stad Idlib .Er zijn voor het eerst twee raketten afgevuurd op het hoofdkantoor van de Ba’ath-partij in Damascus.

Het ASL is ontstaan uit afvalligen uit het reguliere leger. De Syrische strijdkrachten bestaan vooral uit jonge diensplichtigen, dus gewone Syrische burgers. Zoals Moussab Azzawi van het Syrische Bureau voor de Mensenrechten zegt: ‘Die jongens ontdekten dat ze niet tegen terroristen vochten, zoals het regime beweert, maar tegen het Syrische volk, tegen hun eigen broers,

Vechten tegen je eigen broers zussen en neven.' Vanwege het steeds gewelddadiger karakter van de onderdrukking besluit een toenemend aantal dienstplichtigen om het voor gezien te houden.

Deserteurs hebben twee mogelijkheden:

zich bij het klandestiene leger aansluiten of het land ontvluchten, wat zonder logistieke steun een gevaarlijke onderneming is. Volgens Moussab Azzawi zouden er inmiddels 15.000 à 17.000 deserteurs zijn. In september heeft een andere klandestiene beweging, het Leger van Vrije Officieren, zich bij het ASL gevoegd, dat onder bevel staat van kolonel Riad al-Asaad. Vanuit Turkije, waarheen hij gevlucht is, legt al-Asaad uit: ‘Ruim tweederde van de deserteurs sluit zich bij het opstandige leger aan, waardoor we met de dag groter worden.’

Maar tot spijt van al-Asaad voegen veel deserteurs zich ongewapend bij het verzet.

De structuur van het ASL is fragiel, mede doordat er meerdere verzetshaarden zijn, alle decentraal gelegen: in Deraa aan de grens met Jordanië, in Homs dat niet ver van Libanon ligt en in Idlib bij de grens met Turkije. De opstandelingen vluchten indien nodig de grens met die landen over, maar kunnen er geen echte bases oprichten.

Daarom wil het ASL dat er boven Syrië een vliegverbod wordt ingesteld en dat er aan de grenzen een 25 kilometer brede bufferzone komt. Moussab Azziwi legt uit waarom: ‘Wij willen de burgerbevolking binnen Syrië zelf beschermen en het ASL de mogelijkheid geven vanuit uitvalsbases te opereren.’

Riad Kahwaji, directeur van het Institute for Near East and Gulf Military Analysis zegt: ‘Net als eerder in Libië, met de bevrijde gebieden, moet in Syrië een zone gecreëerd worden van waaruit de opstandelingen kunnen opereren en gaandeweg het hele land kunnen bevrijden. Met het instellen van een no-flyzone vraag je de internationale gemeenschap impliciet om militair in te grijpen. Want hoe kun je een vliegverbod opleggen zonder militaire dwangmiddelen?’

Hasni Abidi, directeur van het in Genève gevestigde Cermam, (Centre d’études et de recherche sur le monde arabe et méditerranéen) relativeert de slagkracht van het ASL. ‘De opstandelingen zijn slecht georganiseerd en zodoende niet in staat het officiële leger te verslaan.

Bovendien wordt er nog niet massaal gedeserteerd, en vooral niet door hogere officieren. Het Syrische regime weet opstanden al jaren te onderdrukken.

De dreiging komt dan ook niet vanuit het land zelf. Een omwenteling zal vanuit het buitenland opgelegd worden, met politieke en economische sancties.’

Burhan Ghalioun, de voorman van de Syrische Nationale Raad, waarin tegenstanders van de Ba’ath-partij hun krachten gebundeld hebben, was onlangs in Moskou om de Russen voor hun zaak te winnen. Het feit dat hij door officiële autoriteiten is ontvangen mag dan veelzeggend zijn, de Russen laten hun Syrische bondgenoot vooralsnog niet vallen. De Chinezen daarentegen hebben openlijk kritiek geuit op het regime van Damascus.

De toon binnen de Syrische oppositie begint te veranderen: alle partijen willen de beweging liefst vreemdzaam houden, maar militarisering wordt niet uitgesloten. De militaire steun die de nieuwe Libische machthebbers vorige week hebben aangeboden is door Burhan Ghalioun afgewezen.

Maar hij zou van mening kunnen veranderen. Hozan Ibrahim, van de CCL, de Lokale Coördinatie Comités, ziet geen andere mogelijkheid dan gewapend verzet. ‘Als het Westen een sterk signaal afgeeft, zoals het instellen van een no-flyzone, zullen militairen eerder geneigd zijn om naar de opstandelingen over te lopen. Want dan hoeven ze minder bang te zijn voor represailleaanvallen vanuit helikopters.’

Boris Mabillard

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 45

afrika

libië

Openbare wanorde na Gaddafi-regime The Independent – Londen

Libië probeert zich te herstellen van een wrede burgeroorlog. Maar het valt niet mee een nieuwe rechtsorde te scheppen.

A

an de vooravond van de revolutie, richtte de Libische piloot Abdullah al-Mehdi in een voormalige school in de stad Zintan een detentiecentrum in. Daar verbleven meer dan honderd gevangenen van het Gaddafi-regime. Als hem wordt gevraagd wie hem daarvoor toestemming heeft gegeven, antwoordt hij: ‘Niemand. In deze oorlog heb ik geen toestemming nodig.’

Sinds het Gaddafi-regime begin februari begon te wankelen, is de handhaving van de wet en de openbare orde in handen gekomen van een aantal zelfbenoemde plaatselijke raden en onafhankelijke milities.

Terwijl het land zich probeert te herstellen van veertig jaar geïnstitutionaliseerd geweld en een acht maanden durende, wrede burgeroorlog, hebben deze kersverse bestuurders soms moeite om vergeldingsaanvallen en eigenrichting door burgerwachten te voorkomen.

In Tripoli waren er in augustus aanwijzingen dat rebellenstrijders vermeende huurlingen standrechtelijk hebben

geëxecuteerd. Naast een van de ingangen van Gaddafi's Bab al-Aziziyah-complex in het stadscentrum werden een stuk of vijftien lijken ontdekt. Van sommigen waren de handen gebonden, anderen waren doodgeschoten terwijl ze op bedden in een geïmproviseerd ziekenhuis lagen.

Bij bezoeken aan gevangenissen in de hoofdstad zijn de laatste maanden honderden zwarte Afrikaanse gastarbeiders aangetroffen die waren opgepakt door de voormalige rebellen die Tripoli nu besturen. Bij één gevangenis, waar The Independent op bezoek was, vertelden bewakers dat er meer dan vijfhonderd zwarte Afrikanen werden vastgehouden die ervan werden verdacht huurlingen te zijn. Zwarte Afrikanen in de stad vertelden dat ze bang waren de straat op te gaan uit vrees om gearresteerd te worden.

Elders zijn aanwijzingen gevonden voor standrechtelijke veroordelingen door de voormalige rebellen. Tawargha, waar Gaddafi's soldaten een bloedige aanval op Misrata voorbereidden,

We hebben de zoon van Gaddafi en weten niet of we hem nou dood moeten slaan, wurgen, zijn kop eraf moeten hakken, vergiftigen of hem moeten executeren... En een rechtszaak? Zou dat heel saai zijn?

Langer – Clarin, Buenos Aires

is geplunderd en de bewoners zijn gedwongen te vluchten.

Volgens milities uit Misrata zullen de 30.000 vroegere bewoners van Tawargha geen toestemming krijgen terug te keren. Families van vluchtelingen uit de stad hebben hun toevlucht gezocht in een moskee langs een weg in de woestijn bij Sirte, op twee uur rijden van Tawargha. Ze hebben het gevoel collectief te worden gestraft voor de misdaden van enkelen uit hun midden. Ook in steden in het westelijke berggebied zijn vergeldingsaanvallen uitgevoerd door Gaddafi-aanhangers.

De manier waarop Moammar Gaddafi vorige maand door een bende strijders

uit Misrata in zijn geboorteplaats Sirte is gevangengenomen, geslagen en gedood, heeft een aantal plaatselijke leiders in verlegenheid gebracht. Zij proberen hun reputatie nu te verbeteren door Saif al-Islam, Gaddafi's onlangs gevangengenomen lievelingszoon, een menselijker behandeling te geven.

Maar nu Libië vanuit het niets nieuwe instellingen probeert op te bouwen, zal het nog niet meevallen om te zorgen dat aanhangers van het voormalige regime een eerlijk proces krijgen en om sommige milities in toom te houden die het op dit moment in het land voor het zeggen hebben.

Portia Walker

De lange weg naar Tripoli The National, – Abu Dhabi

D

r. Mohamed El-Tarhuni, hoofd elektrotechniek aan de Amerikaanse Universiteit van Sharjah, had afgesproken met een oude vriend en collega. Ze hadden elkaar lang niet gezien en er viel genoeg te bespreken.

Hun land, Libië, worstelde met een revolutie. En zijn vriend, prof. Abdurrahim El-Keib, bevond zich in een unieke positie om over het thuisfront te praten. Hij was tot interim-premier van Libië benoemd.

ontmoeting met de Nationale Overgangsraad.

Dr. El-Tarhuni, zelf ook een Libiër, erkent dat een van de uitdagingen voor prof. Abdurrahim El-Keib - die al meer dan vijfentwintig jaar buiten zijn vaderland woont - zal zijn de harten van het gewone volk te winnen. ‘Hij heeft goede connecties in zowel Libië zelf, als met

Dr. El-Tarhuni was niet bijzonder verrast door deze ontwikkeling. Hij had El-Keib de afgelopen zes à zeven jaar een steeds grotere politieke rol zien innemen. Hij leidde de Libische gemeenschap in Abu Dhabi en was in april naar Benghazi afgereisd voor een

Vastberaden academicus maakte zijn eigen regels

pagina 46 nr. 02 11 tot 24 december 2011

Libiërs in het buitenland. Maar het wordt een uitdaging om hem bij het Libische volk te introduceren,’ zei hij.

Tot de vroege zomer behield El-Keib zijn positie als hoofd van de afdeling elektrotechniek aan het Petroleum Instituut in Abu Dhabi. El-Keib studeerde af aan de universiteit van Tripoli en vertrok in de jaren zeventig voor verdere studie naar de Verenigde Staten.

De voorzitter van het Arabisch Instituut voor Wetenschap en Technologie dr. Abdullah El-Najar, was verrast door de promotie van zijn vroegere collega en waarschuwde dat de overgang van academicus naar politicus niet gemakkelijk zou zijn. Maar hij twijfelde er niet aan dat prof. El-Keib breed zou worden gesteund. ‘Hij is enorm betrokken bij Libië,’ zei hij. ‘Het is iets heel persoonlijks voor hem.'

De man die hem bij de Amerikaanse Universiteit van Sharjah had aangenomen, herinnert zich een vastberaden academicus die bij tijd en wijle zijn eigen regels maakte. ‘Dr. El-Keib heeft twee gezichten,’ zei Yousef El-Asaf, decaan van de faculteit Techniek. ‘Als persoon is hij erg vriendelijk, genereus, nuchter… in zijn werk was hij enorm toegewijd, onbuigzaam zelfs. Hij deed dingen omdat hij bevlogen was, bijna tot op het punt waar hij anderen geen ruimte voor een eigen mening liet.’

‘Hij wilde er koste wat kost heen,’ herinnert dr. El-Asaf zich. ‘Hij stak niet onder stoelen of banken dat hij tegen het regime was … maar hij heeft nooit laten merken dat hij iets ondernam om het te beëindigen.’

Melanie Swan

afrika

zambia

Een nieuwe sheriff in de stad City Press– Johannesburg

Het leek erop dat Zambia in september de leider kreeg die het wilde. Maar Michael Sata verliest aanzien door schofferingen en anti-protocollaire acties.

M

ichael Sata heeft al het een en ander meegemaakt. Hij verliet als jongeman zijn land en werkte als machinist bij British Rail. Zijn domein was het drukke Victoria Station in het centrum van Londen. Na zijn klus in Engeland, waar hij nog altijd een grote voorliefde voor heeft, volgde hij een militaire opleiding in de voormalige Sovjet-Unie en OostDuitsland, waar hij leerde vliegen. Hij zou later het eerste zwarte lid van de Kitwe Flying Club in Zambia worden, en de eerste zwarte inwoner met een privévliegtuig.

Volgens naaste medewerkers is hij rijk geworden als arbeidsadviseur. Bij zijn

terugkeer in Zambia ging hij de politiek in en werkte zichzelf op tot gouverneur van Lusaka.

Hij raakte echter teleurgesteld in oudpresident Kenneth Kaunda en zijn Verenigde Nationale Onafhankelijkheidspartij en sloot zich aan bij de Beweging voor Meerpartijendemocratie van oudpresident Frederick Chiluba. Toen Chiluba niet Sata maar Levy Mwanawasa als opvolger benoemde, pakte hij zijn biezen en begon voor zichzelf: hij richtte het Patriottisch Front op, wat hem later naar de toppositie zou voeren.

aantal ministeries terug van 26 tot 19 en schrapte onnodige buitenlandse regeringsreisjes. Dit verklaart wellicht waarom hij nog geen enkel staatsbezoek heeft afgelegd, hoewel Zuid-Afrika en Angola erom vechten welk land de nieuwe president als eerste mag ontvangen.

Staatsmedia werden geliberaliseerd, met een regeringsaanbod om 35 procent van haar aandelen in de twee dagkranten, Zambia Daily Mail en Times of Zambia, van de hand te doen. Partijgebonden functionarissen van de nationale omroep werden ontslagen, evenals vele hooggeplaatste functionarissen die in verscheidene ministeries deel hadden uitgemaakt van het oude regime.

Hij liet de Chinezen weten dat er een nieuwe sheriff was en dat slechte arbeidspraktijken in mijnen en bedrijven niet zouden worden getolereerd. [De

meeste kopermijnen in Zambia zijn in handen van Chinese (staats-)bedrijven.

Human Rights Watch publiceerde in november een rapport over de slechte arbeidsomstandigheden in de mijnen.]

Hij blies zelfs een deal af waarbij een Zambiaanse bank, Finance Bank, aan Zuid-Afrika’s FirstRand zou worden verkocht. Zijn voornaamste reden was dat de deal corrupt was, maar een bijkomstige reden was dat het nationale bezit weer in Zambiaanse handen

Britse diplomaat. Het niet in acht nemen van het protocol wekte grote ergernis onder zijn bodyguards.

In het Statengebouw in Lusaka, een van de weinige plekken die tekenen vertoont van enig koloniaal verleden, beging Sata zijn eerste grote blunder en begon zijn presidentschap voor het eerst barsten te vertonen, nog geen maand nadat hij voor het eerst voet in het gebouw had gezet.

Hij probeerde - clandestien - twee provinciegouverneurs aan te stellen die waren aangeklaagd voor corruptie, wat recht inging tegen zijn campagnebelofte om corruptie uit te roeien.

Sata’s presidentschap zal volgens zijn adviseurs staan of vallen met de manier waarop hij beslissingen neemt.

Hij wilde de turbo-injectie zijn die Zambia nodig had kwam. Een paar weken lang leek het erop dat Zambia eindelijk de leider kreeg die het wilde: een die zich inspande om het land te laten functioneren.

Maar Sata schoffeerde onlangs de Chinese ambassadeur die de nieuwe president een felicitatiebrief kwam overhandigen. ‘Maak open en lees voor,’ droeg Sata de beduusde diplomaat ten overstaan van het gehele kabinet op.

Hij veroorzaakte nog meer gegeneerde gezichten toen hij naar voren snelde om het autoportier te openen voor een

Als hij het collectief doet, gaat hij de boeken in als de man die zijn beloftes waarmaakte. Maar hij zal geen vrienden maken met zijn beslissingen achter de schermen, zonder iemand te consulteren. Het wachten is op grillige besluitvormingen.

Zambianen kunnen veel geduld opbrengen, maar niet tot in het oneindige.

Sata, en zijn nieuwe collectief, zullen bij de volgende stemronde de scorelijst gepresenteerd krijgen.

Mandy Rossouw

Ernst

In september begon Sata zijn bewind met een lange takenlijst. Hij wilde overduidelijk de turbo-injectie zijn die Zambia nodig had. Hij legde zichzelf een deadline van negentig dagen op, bedoeld voor ‘radicale veranderingen’ zo tekende City Press uit zijn mond op.

‘In deze periode wordt een blauwdruk voor succes gemaakt,’ verklaarde hij boud.

Zo op het eerste gezicht was het hem ernst. Belastingen en rentetarieven werden verlaagd, de belasting op mijnbouw werd verdubbeld om staatsfondsen te vergroten voor het leveren van diensten en er werd een campagne tegen corruptie gelanceerd. Sata bracht het

Michael Sata, Zambia's nieuwe president – © Xinhua /eyevine HH

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 47

horizon

pagina 48 nr. 02 11 tot 24 december 2011

reportage

horizon

reportage

Vijanden die elkaar nooit zien Le Monde Magazine – Parijs

De Amerikaans-Franse schrijver Jonathan Littell gaat met het Oegandese leger mee op een expeditie waarbij vergeleken het zoeken naar een speld in een hooiberg kinderspel is.

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 49

horizon

reportage

De Amerikaanse president Obama stuurt 100 soldaten naar Oeganda, om te helpen in de jacht op het Verzetsleger van de Heer, waarvan de laatste strijders zich schuilhouden in de Oegandese grensgebieden met Congo en Zuid-Soedan. Al langer steunen de VS deze slepende strijd financieel. In een persbericht rept het Pentagon van ‘Amerikaanse veiligheidsbelangen’ bij een nederlaag van de rebellen. Voor de hand ligt de gedachte dat de VS ook is geïnteresseerd in de olie die in Oeganda nog in de grond zit.

D

e Mi-8 gonst boven de bomen, een dik insect met een gezwollen buik, wit als een walvis die plotseling is gaan vliegen. Zijn lichte schaduw strijkt over de groene toppen. Via de openstaande raampjes blaast een aangename bries door het toestel; de deur naar de cockpit staat open, zodat de dikke rode nekken van de Oekraïense piloten zichtbaar zijn. De helikopter is met Amerikaans geld gehuurd door het Oegandese leger, de UPDF (Uganda’s People’s Defence Force). Op een bankje zitten twee officieren, hun ongeladen kalasjnikovs tussen hun knieën, de loop op de vloer gericht. Een luitenant van de luchtmacht luistert te midden van het geraas gespannen naar zijn radio en houdt de koers in de gaten. Voor hem staan stapels dozen met cornedbeef, gierstmeel en flessen mineraalwater. Door het raampje in de deur kijk ik uit over het bos, een enorme oceaan in voortdurend wisselende tinten groen, doorsneden met bleke, ontboste geulen. In de verte daalt een grijze massa neer op de bomen, een nevelige kolom regen die de wolk verbindt met het groen.

We zijn ergens tussen zuid-Soedan en Congo, niets dat een grens aangeeft, geen enkel teken van leven ook, nergens vuur, een akker of een hut. Daar beneden houdt de vijand zich schuil en je hoeft alleen maar te kijken om de onmogelijkheid te zien van de voortdurende missies om het gebied uit te kammen.

Wat de Oegandezen OLT noemen - Operation Lightning Thunder [zie kader] - beslaat een gebied zo groot als Duitsland, geheel overdekt met bos, vrijwel onbewoond en met nauwelijks wegen. De vijand, dat is het Verzetsleger van de Heer, bestaande uit Oegandese rebellen die jaren geleden uit hun land zijn verdreven, maar in de drie buurlanden nog steeds moorden,

pagina 50 nr. 02 11 tot 24 december 2011

plunderen en kinderen ontvoeren en als slaven behandelen. Er moeten nog een paar honderd over zijn. Vind die maar eens, daar in het bos.

Machete

De bush, noemen de Oegandezen het. Twintig minuten na onze landing aan de rand van het afgelegen dorpje Nakale komt onze kleine colonne UPDF-soldaten met hun bezoekers aan bij de zoom van het bos en verdwijnt tussen de bomen. Meteen verandert het

tempo, het vertraagt, wordt ongelijkmatig. We laveren tussen gedrongen palmbomen die omwikkeld zijn met lianen, raken verstrikt in doornstruiken, afgebroken takken vol prikkels haken zich in onze voeten, we komen moeizaam vooruit. Er is nauwelijks gelegenheid om omhoog te kijken, je moet je ogen naar beneden gericht houden, want tussen het gras zitten onprettige verrassingen verborgen; je hoeft je voet maar iets te lang op een verkeerde plek te laten staan of rode mieren kruipen onder je broekspijp langs je been omhoog, planten hun kaken

horizon

reportage

en de aanwezigheid van bronnen bepaalt welke afstand men aflegt en waar het kamp wordt opgeslagen. We steken een droge rivierbedding over, er staan nog een paar plassen in, een soldaat vult zijn fles; er wordt een metalen bord gevonden, sporen waaruit blijkt dat hier gevist is: de vijand is hier langsgekomen, ongeveer een week geleden. Iets verderop stuiten we op zijn kamp, een ‘fort’, zoals de mannen van de UPDF het noemen. Wat vuurplaatsen, bedden van gedroogd gras, met goten om het regenwater op te vangen en in een vierkant geplaatste stokken om de poncho die als tent dient. overheen te hangen. ‘Dit is niet de manier waarop de UDPF een kamp opslaat,’ verklaart kapitein Patrick Mukundane, die aan het hoofd van de patrouille staat . De gps-coördinaten worden genoteerd om door te geven aan Nakale, de bedden worden geteld om de omvang van de vijandelijke groep te schatten, een soldaat gaat met zijn hand door de overblijfselen van het vuur, uit de samenstelling daarvan kan hij afleiden hoe oud het kamp is: een tot twee weken waarschijnlijk. Op een van de bedden ligt nog de gescheurde bijsluiter van een malariamedicijn; de LRA-strijders bezitten vaak medicamenten, geroofd van handelaren die de regio

Niets anders te horen dan de zware geluiden van voetstappen

© BenedicteKurzen/VIINetwork / HH

in het vet van je huid en zetten koers naar je bovenlichaam. Er kan niet halt gehouden worden, je moet de mieren onder het lopen een voor een lostrekken.

Er is niets anders te horen dan de zware geluiden van voetstappen, het geritsel van lichamen langs takken en bladeren en je eigen ademhaling: praten is verboden, stemmen dragen ver in het bos en de vijand zou ons kunnen horen. Er is geen pad, de gps geeft de richting aan, een man voorop hakt met zware slagen van zijn machete de grootste obstakels weg, degenen achter hem ruimen zo goed mogelijk uit de weg wat overblijft.

Dan komt er een groot moerasgebied, dicht begroeid met meer dan manshoog gras en met riet dat je moet platslaan voor je er overheen kunt lopen, je voet slipt weg, je glijdt uit, valt, dit is nog moeilijker dan het bos. Het zweet stroomt, doorweekt je kleren, maar de soldaten drinken weinig, water is op rantsoen, twee liter per dag meestal, en soms maar één; de mannen van het LRA, zegt men, kunnen het een hele dag uithouden zonder te drinken, een marteling in deze omstandigheden. Water is hier een belangrijk onderwerp. Ondanks zijn weelderigheid is de bush droog

per fiets doorkruisen. ‘Hier heeft een belangrijke commandant gezeten,’ zegt Patrick. ‘Dat zie je aan de manier waarop ze georganiseerd waren. Ze hebben gevist, ze hebben wilde zoete aardappelen opgegraven.

Er zijn veel sporen te vinden in de buurt, ze moeten hier wel een maand gebleven zijn. Het zou Ongwen geweest kunnen zijn. Die houdt erg van vis.’ Dominique Ongwen is een van de hoofdmannen van het LRA die door het Internationaal Strafhof worden gezocht, een moordenaar, verantwoordelijk voor afschuwelijke bloedbaden Het is bekend dat hij hier in de buurt rondzwerft. Al verschillende keren heeft de UPDF hem bijna te pakken gekregen, wat wapens van hem buitgemaakt en zijn vrouwen bevrijd, jonge meisjes die hij had ontvoerd en gedwongen om met hem te trouwen. Maar hij is sluw en wist elke keer te ontkomen.

Vuur, zweet, bonen

Als de soldaten klaar zijn met hun onderzoek, gaat de tocht voort. Verderop kruisen we een voetspoor.

Weer het LRA? De volgende dag zullen we met meer mannen terugkomen om het spoor te volgen. Tegen vier uur in de middag zijn we volgens de gps nog maar 400 meter van ons einddoel, het UPDF-bataljon dat in een ander LRA- kamp wacht op versterking door onze colonne. We komen stap voor stap vooruit, voeten blijven steken in lianen en wortels, elke vijf minuten gaat de kapitein op een munitiekist zitten terwijl zijn mannen een pad vrij hakken. Toch leven hier mensen. Boeren van het Zandé-volk - de etnische groep die vroeger het hele gebied bewoonde waar nu de LRA huishoudt - leefden in de bush, binnen kleine familiegemeenschappen, voordat ze werden verjaagd door de komst van rebellen die op de vlucht waren na

het mislukte offensief van december 2008. ‘Aan die palmen kun je zien dat hier mensen hebben gewoond,’ legt Patrick uit. ‘Nog niet zo lang geleden, misschien twee of drie jaar. De bush neemt snel weer de overhand, als je hem zijn gang laat gaan.’ Ook de LRA-strijders leven al jaren in de bush, opgejaagd als wilde dieren waarvan alleen de zwakste kunnen worden gevangen. Je zou graag willen begrijpen hoe zij het volhouden. Voor de UPDF zijn de omstandigheden zwaar, maar het beschikt over logistieke middelen, ze hebben gps, radio’s, nieuwe laarzen en poncho’s, elke week komen de Mi-8 helikopters van hun basis in zuid-Soedan om voedsel te brengen en zieken te evacueren. Het LRA heeft dat allemaal niet.

In het regenseizoen wordt het nog erger: er komen nog veel meer muskieten die malaria overbrengen, het gras wordt hoger dan de mannen zelf, het kleinste spoor blijft zichtbaar, al is het maar van één enkele vluchteling.

Eindelijk komen we uit bij een natte savanne. Nog enkele tientallen meters, het kamp is vlakbij, we ruiken het: vuur, zweet, bonen, gemaaid gras. Een laatste zonnestraal prikt tussen de bomen door, de zon zakt naar de horizon. We hebben meer dan een uur gedaan over die laatste 400 meter.

Op de terugweg in de helikopter zal ik met andere ogen naar het bos kijken, Die verspreide, bleek groene vlakken zien er niet langer uit of ze makkelijk over te steken zijn, het zijn uitgestrekte moerassen, verstikt door hoog gras. Via het grijsgroen van het jonge hout gaan ze over in grote massa’s donkere, veel grotere bomen, mango’s en andere oude reuzen, langs het bed van een rivier die in het droge seizoen niet bestaat. De vegetatie groeit, sterft, stort ineen, vormt een kluwen en je begrijpt dat die geweldige uitgestrektheid allesbehalve een zee is, geen vlakte, niet homogeen, maar doorsneden met nerven en krachtlijnen, krommingen en plooien, die invloed hebben op de doortocht en de aanwezigheid van mensen, en bepalend zijn voor de jacht die ze er bedrijven. Als

De tegenstelling tussen visuele pracht en psychische beklemming

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 51

horizon

reportage

geknakte grassprieten, een voetstap in een hoopje zand, een doorgesneden liaan die men bij benadering kan dateren aan de hand van de mate waarin hij is verdroogd. Beetje bij beetje worden de hele tocht en het leven van de vijandelijke groep in kaart gebracht.

Drie dagen tevoren had luitenant Bosco Otin Omony, op verkenning naar een LRA-groep van tien of vijftien mannen die actief waren ten zuiden van de grens en die vervolgens overstaken, de rebellen ontdekt terwijl ze bezig waren met koken; maar ze hoorden hem aankomen, openden het vuur en sloegen op de vlucht. De eenheid van Bosco achtervolgde ze tot de grens en stak die over, om twee dagen lang de

Hun voordeel is dat ze watervlug en beweeglijk zijn

de jungle bij uitstek het universum is van sporen, dan gaat het in de spookoorlog die de UPDF en het LRA hier tegen elkaar voeren, om het zoeken naar betekenis. De twee vijanden zien elkaar nooit, behalve wanneer een LRA-strijder uitgeput de bush uitkomt om zich over te geven, of tijdens de zeldzame ontmoetingen waarbij de UPDF-soldaten toevallig op hen stuiten en hen doden, gevangen nemen of op de vlucht jagen.

Sporen zoeken

Het krachtverschil is krankzinnig groot, het LRA is opgedeeld in groepjes van vier tot zes strijders, zelden meer, die niet allemaal een vuurwapen hebben en patronen zijn schaars, tien, acht, misschien zelfs maar vier per geweer, zeg zestig of zeventig voor de hele groep, terwijl een UPDF-eenheid, met zijn veertig tot zestig mannen en zijn automatische wapens een totale vuurkracht heeft van 5000 of 6000 schoten. Zo draait de een om de ander heen, naderhand speurend naar diens sporen. Alles hier is een teken, want verklaard door de mens. ‘Nadat ze voedsel hebben geroofd langs de weg’, overpeinst kapitein Patrick, die de route van degenen die we achtervolgen probeert te reconstrueren, ‘hebben ze hun kamp opgeslagen op de plek waar wij hebben geslapen, daarna hebben ze hun buit naar het hoofdfort gebracht, voor de commandant.’ Terwijl we voorttrekken, hebben soldaten de taak om aan weerszijden van de colonne naar sporen te zoeken:

bush aan de andere kant uit te kammen, vergeefs, want de LRA-strijders waren zo slim geweest om te keren. Maar één van hun gevangenen, een Soedanees, had van de verwarring gebruik gemaakt om te vluchten en naar een post van het Congolese leger te gaan.

Hij bracht Bosco naar het fort waar wij ons nu bij hem hebben gevoegd met Patrick en zijn versterkingen, die hier in hinderlaag zullen blijven liggen, voor het geval dat, terwijl de eenheid de zoektocht voortzet.

De dag daarop vinden ze een derde kamp, ingericht in de overblijfselen van een verlaten Zandé-dorp, dichtbij een bron. De volgende ochtend zullen de soldaten sporen zoeken rond het water, waarbij ze een grote cirkel beschrijven rond het kamp, om te bepalen in welke richting de vijand is vertrokken.

Maar het LRA doet hetzelfde met de UPDF-troepen, ze bestuderen hun sporen, doorzoeken hun verlaten kampen en nestelen zich daar soms zelfs in, wel wetend dat de UPDF er niet snel zal terugkomen.

Hun enige voordeel is dat ze watervlug en beweeglijk zijn. ‘Bij de UPDF is geen snelheid,’ zal Vincent Okema, een vroegere LRA-kapitein die in 2007 is overgelopen naar de UPDF, me drie dagen later uitleggen, 300 kilometer verderop in de savanne van Pasi ten zuiden van de Centraal-Afrikaanse grens.

‘Maar het LRA heeft dat wel. Als zij weten dat de UPDF achter ze aan zit, kunnen ze dubbel zo hard lopen. Zij kunnen in een of twee dagen even ver komen als de UPDF in drie of vier dagen.’ Als ze merken dat ze op de hielen gezeten worden, kiezen ze een vast punt als ontmoetingsplek, zoals een grote

boom of een bron, splitsen zich op en lopen één voor één in een boog om hun achtervolgers heen, om elkaar daarachter weer te treffen. Soms nemen ze het spoor van de UPDF-soldaten en volgen dat, ervan uitgaand dat die niet zullen omkeren. Maar de UPDF weet dat ook en stuurt dus soms een tweede eenheid achter de eerste aan, op vijf of acht kilometer afstand, om het LRA te pakken te nemen.

Het is een uitputtingsoorlog. Wat de UPDF het ‘oorspronkelijke LRA’ noemt, de strijders van de Acholi-stam die eind 2005 met hun hoofdman Joseph Kony meekwamen naar het gebied ten westen van de Nijl, omvat niet meer dan 200, misschien zelfs maar 150 man, en om de paar maanden komen twee of vier van hen om of geven zich over. De Congolese of Soedanese gevangenen tellen niet mee: de LRA-strijders vertrouwen hen niet, ook al geven ze hun wapens. En sinds de rebellen uit Oeganda zijn verjaagd en tientallen kilometers naar het westen zijn teruggedrongen, kunnen ze niet meer, zoals vroeger, Acholi-kinderen ontvoeren en ‘politiseren’, om de term van Vincent Okema te gebruiken.

Vincent is in 1993 in Gulu ontvoerd, hij was toen al 22 of 23 jaar en zijn kidnappers hadden hem bijna ter plekke vermoord, omdat ze hem te oud vonden om ‘gepolitiseerd’ te worden. Zelf vindt hij dat hij toen nog niet volwassen was, en hij vertelt hoe snel hij zich de LRA-ideologie die Kony en zijn commandanten predikten, eigen maakte. Het LRA is een typisch voorbeeld van een gesloten groep; ze vermeerdert zich door overheersing, door gevangenneming en leeft in afzondering. De groep is georganiseerd volgens regels die zijn uitgevaardigd door Kony, op bevel van de geesten die tot hem spreken. Die regels moet je gehoorzamen, ook als je niet begrijpt waarom, zoals Vincent Okema, die ze voor mij opnoemde. De LRArebel drinkt niet, rookt niet, eet geen vlees van varkens of schapen, want die zijn onrein. Een vrouw die menstrueert mag geen eten bereiden. Als hij water oversteekt doet de LRA-strijder dat zwijgend en neemt hij wat water in zijn hand om daarmee een

Ze splitsen zich op en lopen één voor één in een boog om hun achtervolgers heen, om elkaar daarachter weer te treffen

LRA: 25 jaar terreur In 1986 grijpt Yoweri Musevini in Oeganda de macht, maar hij moet een grote opstand van de Acholi, in het noorden van het land, neerslaan.

Overlevenden verzamelen zich onder het vaandel van Joseph Kony en vormen het Verzetsleger van de Heer (Lord’s Restistance Army, LRA), dat een meedogenloze guerrilla begint, al snel berucht vanwege de bloedbaden die het aanricht en het massaal ronselen van jongens voor het Verzetsleger. De Oegandese strijdkrachten

pagina 52 nr. 02 11 tot 24 december 2011

(UPDF) op hun beurt verjagen de bewoners van het platteland en huisvesten ze onder erbarmelijke omstandigheden in kampen, waar veel mensen sterven. Deze kampen maken volgens gegevens van de WHO tien keer zoveel slachtoffers als het LRA. Uiteindelijk, in 2005, wordt het LRA verdreven uit Oeganda en van zijn bases in Zuid-Soedan en trekt het zich terug in het westen van de Democratische Republiek Congo. Twee jaar vredesonderhandelingen monden uit in een akkoord, maar

Joseph Kony weigert dat te ondertekenen. Eind december 2008 start Oeganda een ondoordacht offensief en het LRA verspreidt zich over Congo, Zuid-Soedan en de Centraal-Afrikaanse Republiek, waarbij het zich op gruwelijke wijze tegen de plaatselijke bevolking keert.

De troepen van de UDPF maken in de drie landen voortdurend jacht op de laatste rebellen.

horizon

reportage

kruisje op zijn hoofd te tekenen. Als hij vuur maakt gebruikt hij geen stenen. Zijn kamp is dan ook te herkennen aan de stokjes die rond de vuurplaats zijn gearrangeerd, om de pannen te ondersteunen, anders dan bij de UPDF, waar wel stenen worden gebruikt of stukken van termietenheuvels. Ook die laatste zijn verboden terrein: tijdens een gevecht mag een LRA-strijder zich er niet achter verschuilen of erop klimmen om beter te kunnen uitkijken of schieten. Vóór een veldslag mag hij niet met zijn vrouw slapen: ‘Als je met haar gaat rollebollen,’ zegt Vincent, ‘zul je sneuvelen.’ Slaapt een LRA-strijder met een vrouw die hem niet door de commandant is toegewezen, dan wordt hij gedood of krijgt hij minstens 300 slagen met een riet. De straf hangt af van Kony’s stemming; maar wie probeert te vluchten zegt Vincent, 'wordt gedood, zonder pardon,’ vaak door andere gevangenen, met stokslagen. Natuurlijk zouden velen zich willen overgeven, niet alleen degenen die pas gevangengenomen zijn, maar zeker ook het grootste deel van de oorspronkelijke LRArebellen. © BenedicteKurzen/VIINetwork / HH

Bang

Maar ze zijn bang, bang voor hun kameraden en hun aanvoerders, bang ook voor wat hen zal overkomen buiten de groep, dat ze, als ze alleen aankomen, gelyncht worden door dorpelingen (iets wat in Congo vaak gebeurt), bang om gemarteld of gedood te worden door Congolese of Oegandese soldaten, bang voor het Internationaal Strafhof, bang voor de Oegandese tribunalen, bang voor wraak in het gebied van de Acholi. In werkelijkheid worden LRA-strijders die zich overgeven, goed behandeld, ze worden wel ondervraagd, maar zonder geweld. Dat is ook niet nodig, want eenmaal tevoorschijn gekomen uit de bush, hebben ze niets meer te verbergen. Dan worden ze naar Oeganda gestuurd, waar ze amnestie krijgen en een programma volgen om te resocialiseren en een vak te leren, voordat ze terug mogen naar hun familie, met wat geld en huisraad, of min of meer vrijwillig in het leger worden opgenomen. Maar hoe is dat aan de rebellen over te brengen? Ook daarbij gaat het om het zoeken naar betekenis. De Verenigde Naties hebben, eerst in Oeganda en later ook in Congo, radioprogramma’s uitgezonden waarin oudLRA-strijders vertelden over hun nieuwe leven; al snel werden in de LRA-kampen veel vernielde radio’s gevonden. Ook hangt men posters op in het bos, in minstens vijf verschillende talen en schrijft men brieven aan de strijders waarin ze worden opgeroepen zich over te geven; die brieven worden, opgerold in plastic flesjes, opgehangen in de buurt van hun kampen. Maar de LRA-commandanten voeren hun eigen tegenpropaganda en voor de strijders die al op jonge leeftijd zijn ontvoerd, jarenlang zijn geïn-

doctrineerd met verhalen over de regeringsterreur en hun hele leven geïsoleerd zijn geweest, is het moeilijk de beloften van de UPDF te geloven. ‘Ook ik,’ roept Vincent uit, ‘heb toen ik in de bush zat, er nooit aan gedacht dat ik mezelf in veiligheid zou kunnen brengen door me bij de overheid te melden. Pas toen ik eenmaal hier was, heb ik gemerkt dat de manier waarop de regering me opvangt en me beschermt, heel erg goed is. Maar er is geen middel om dat duidelijk te maken aan de mannen die in de bush zijn gebleven. Als ik een brief achterlaat, zullen anderen zeggen: “Nee, die bedriegt ons.” Als er een manier komt waarop wij met hen kunnen communiceren, dan kan niemand in de bush blijven.’

Toevallig heb ik er een gezien, een LRA-strijder die net uit de bush was gekomen, op de dag dat ik de UPDF-basis in de stad Obo bezocht, in de CentraalAfrikaanse Republiek. Richard Komakech heet hij, een jongen van 24 jaar die op zijn twaalfde is ontvoerd uit zijn geboortestreek Padal in het gebied van de Acholi. Samen met drie vrienden, van wie één een

conflict met een andere LRA-rebel had om een vrouw, ontvluchtte hij eind 2010 een van de groepen rond Kony, ergens in de buurt van Darfur. Ze hadden maandenlang gezworven, in de richting van de Congolese grens, toen hij op een dag, op zoek naar water, verdwaalde en zijn vrienden niet meer kon vinden. Daarop is hij naar de politie gegaan, die hem de volgende dag overbracht naar de UPDF, op lunchtijd. ‘Geef hem toch een bord,’ had luitenantkolonel Benedict Sserwada, die hier het bevel voert, uitgeroepen en zittend onder de zeer geheime stafkaart, at de voormalige LRA-rebel zijn gegrilde kip, terwijl zijn toegeknepen ogen nerveus heen en weer schoten, tegelijkertijd ongelovig en nieuwsgierig.

‘Ja, in het begin stond ik achter het LRA,’ legde hij me wat later uit, verlegen wegkijkend, terwijl hij glimlachend antwoord gaf op mijn vragen die werden vertaald door een officier van de Oegandese inlichtingendienst. ‘Het LRA beloofde dat we terug naar huis zouden gaan en de macht zouden overnemen en dat wij dan een functie zouden krijgen. Maar uiteindelijk zag ik dat dat helemaal niet gebeurde.

Daarom heb ik besloten om te vertrekken.’

Mogologo

Zijn benen bewegen onophoudelijk, hij praat met een kinderlijk stemmetje en ik heb nooit eerder iemand gezien die zo verloren was. Dat moeten ze allemaal wel zijn, zelfs misschien iemand als Dominique

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 53

horizon

reportage

'Dominique is gevangen genomen toen hij nog heel jong was. Hij is gedwongen om al die dingen te doen'

Ongwen. Luitenant David Agaba, een van de commandanten van de eenheid waar Vincent Okema bij hoort, achtervolgde afgelopen augustus een groep van Ongwen, vlak bij Duru, in het noordwesten van Congo. ‘Ze hadden veel mensen ontvoerd, in Duru, in Nakale, in Mogologo. Om de vijf kilometer vond ik een lijk.’ Glimlachend doet de luitenant na hoe ze erbij lagen: handen op de rug gebonden, voorover, de schedel ingeslagen met stokken. Overlevenden van de bloedbaden in de regio Nakombo, in december 2009, vertellen dat als de strijders die zo’n slachting hadden uitgevoerd, weer bij Ongwen in de bush terugkwamen, hij hen beval lofliederen te zingen op de moordpartij. ‘Het is een verschrikkelijk mens,’ zei Acholi-politica Betty Bigombe vorig jaar in Kampala tegen me. Zij heeft verscheidene keren deelgenomen aan onderhandelingen met het LRA. ‘”Ja,” zei hij tegen me, “wij doden alleen om het doden. Zo vernederen we de regering, daar gaat het ons om.”’ Maar Vincent Okema verklaart zonder aarzelen dat Ongwen onschuldig is. ‘Dominique is a good person, iemand die in wezen goed is. Als hij niet gevangen was genomen, zou hij geen slecht mens zijn geweest. Het probleem is degene die je dwingt, degene die je gevangenneemt.

Dominique is gevangengenomen toen hij nog heel jong was (9 jaar) en hij is gedwongen om al die dingen te doen, dus de bloedbaden die hij aanricht. Als hij niet gevangen was genomen, hoe had hij die dingen dan kunnen doen?’ Volgens die redenering zouden alleen degenen die gekozen hebben voor het geweld, Kony in de eerste plaats en zijn belangrijkste commandanten, degenen die zelf de wapens wilden opnemen, schuldig zijn aan de verschrikkingen. ‘Kony is geen goed mens,’ benadrukt ook Vincent.

Oorlogsmisdaden

Maar wat is uiteindelijk, in dit gruwelijke verhaal, een goed mens? De UPDF vindt in ieder geval dat zij aan de goede kant staat - ‘Ik ben trots op wat ik doe,’ vertelt kapitein Patrick Mugundane me rustig in de bush bij Nakale. ‘Ik dien mijn land. Thuis vertel ik dat ik in de jungle ben geweest, in Congo, om tegen onze vijanden te vechten.’ En het is waar dat zij hun moeilijke missie uitvoeren met een moed, een vastberadenheid en en professionaliteit waar onze troepen jaloers op kunnen zijn. Maar daarbij mogen de oorlogsmisdaden die zich in bijna twee decennia opstapelden, niet vergeten worden: de misdaden in de tijd van de bloedige onderdrukking van het LRA in Acholi, die het Internationaal Strafhof verkoos niet te vervolgen, maar die de mensen hier niet vergeten zijn; of de misdaden begaan in Congo tijdens de rampzalige ‘coltan oorlogen’ (belangrijke grondstof ) tussen 1998 en 2003. Dat is trouwens ook de reden waarom de UPDF zo bereidwillig meedoet aan het spel van het ‘embedden’, en met oprechte vriendelijkheid westerse journalisten verwelkomt. De kracht van propaganda is duidelijk, op deze manier wordt er

‘Wij doden alleen om het doden.

Zo vernederen we de regering, daar gaat het ons om.’

© BenedicteKurzen/VIINetwork / HH

positief bericht over haar operaties en dat helpt om haar vele misstappen te doen vergeten. En het zorgt er ook voor dat men de ogen sluit voor de recente en zeer pijnlijke herverkiezing, de vierde al, van president Museveni, de voormalige rebel die aanvankelijk verklaarde dat de meeste problemen van Afrika werden veroorzaakt door al die corrupte big men die zich decennialang aan de macht vastklampten. Zo dient ook het verhaal, dat telkens terugkomt in de westerse pers, waarin het LRA wordt gereduceerd tot een stel godsdienstfanaten en psychopaten, vooral om te doen vergeten wat Museveni nooit heeft willen toegeven: de bloedige onderdrukking van de Acholi door zijn leger en zijn jarenlange weigering om hen ook maar enige politieke ruimte te geven. Als er een ‘raadsel van het LRA’ bestaat, dan ligt dat niet in de religieuze of mystieke rituelen, die uiteindelijk vrij gebruikelijk zijn in deze regio, maar in het feit dat een politieke opstand die in 1986 en 1987 begon als reactie op een werkelijk bestaande onderdrukking, en dus gerechtvaardigd was in de ogen van degenen die de wapens opnamen, zo snel kon overgaan - tegen het eind van de jaren ‘80 - in radicaal geweld, met geen ander doel dan dat van zijn eigen voortbestaan, zelfs ten koste van het overleven van de eigen groep, waarvoor een vreedzame oplossing nodig is. Is het mogelijk dat een sociale logica zich laat meesleuren door het gewicht van zijn eigen snelheid? In hoeverre heeft de bijzondere persoonlijkheid van Joseph Kony een rol gespeeld?

‘Kony is een normaal mens,’ beweren zowel Vincent Okema als Richard Komaloch. Maar in 2008 lag de vrede binnen handbereik, de akkoorden lagen op tafel, aanvaard door de LRA-onderhandelaars en al getekend door de vertegenwoordigers van Kampala, en Kony tekende niet, waarmee hij de verantwoordelijkheid op zich laadde voor de Oegandese keuze van de militaire optie, voor de uitbreiding van het conflict naar drie landen en voor de lijdensweg van de bevolking in de regio, die nog steeds voortduurt.

De soldaten van de UPDF hadden ons naar de savanne van Pasi gebracht om ons de moestuinen van het LRA te laten zien, bebouwde stukjes land midden in het niets. Ze hadden ze een paar weken daarvoor gevonden, na een reeks schermutselingen waarbij ze een LRA-commandant hadden gedood, kapitein Akema. De akkers lagen nogal verspreid, op zeker anderhalf uur lopen van elkaar. De rebellen hadden een maand eerder al de zoete aardappelen geoogst, maar er stonden nog maniok, gierst, sorghum, nakati, een groentesoort, een plant die in het Acholi boo wordt genoemd en die de LRA-strijders veel gebruiken om ‘oorlogsthee’ van te trekken als ze onderweg zijn, en jonge pindaplanten, die de Oegandezen g-nuts, of ground nuts noemen, nog geen drie weken geleden geplant. Het had duidelijk enorme inspanning gevergd om de akkers aan te leggen, we zagen nog de hopen as van verbrande bomen, die omgehakt waren, naar de zijkant gesleept en opgestapeld.

Alleen dat moet al een maand werk hebben gekost, nu geheel tevergeefs, want zelfs als de UPDF-soldaten de gewassen niet meteen verwoestten, was dat alleen om het LRA te verleiden hier terug te keren en zo in een hinderlaag te lopen.

Pindadoppen

De officier die aan het hoofd van deze eenheid stond, kapitein Moses Tumusiime, zegt daarover: ‘Als je de

pagina 54 nr. 02 11 tot 24 december 2011

horizon

analyse

Oorlog spelen in Irak vijand wilt overwinnen, moet je hem geestelijk martelen.’ Vincent Okema, die zich twee dagen later te voet bij ons zou voegen, denkt er hetzelfde over: ‘Zolang de omstandigheden nog niet al te slecht zijn, zolang zij zeggen “We hebben nog te eten, we hebben het goed”, zal het LRA niet de bush uit komen. Daarom moeten ze zwaar onder druk worden gezet, tot ze inzien dat ze geen kant meer op kunnen, geen voedsel hebben, niets. Dan moet het LRA zich wel aan de regering overgeven.’ Verborgen in het dichte struikgewas, een eindje van de moestuinen, ligt een LRA-fort, het meest uitgebreide dat ik tot nu toe heb gezien, met hutten van takken en gevlochten stro, half platgebrand door de UPDF. ‘Ik denk’, gaat Moses verder, ‘dat ze hier, als ze niet waren betrapt, een permanent kamp hadden gevestigd, misschien wel voor Kony zelf.’ Het is een donkere plek, onnoemelijk triest. Er zijn veel bedden en vier grote hutten voor de aanvoerders; onder de daken zijn lianen gespannen om de poncho’s op te hangen. In de bomen hangen nog flarden van affiches waarop lachende ex-LRA-strijders staan met hun familieleden. Op de grond, tussen de dode bladeren, liggen lapjes gekleurd textiel die van de ontvoerde meisje moeten zijn geweest, een hoofdkussentje van gevlochten stro, om een vracht op te kunnen dragen, een plastic slipper, een petje met gaten. ‘Het verbouwen van groente ging door,’ merkt Moses op terwijl hij wijst op de stapels maniokwortels die klaarliggen om geplant te worden. Aan het uiteinde van het kamp, onder de bomen, ligt een soort paadje, dat overdekt is met pindadoppen. Het kost weinig moeite om hier de ontvoerde kinderen voor je te zien, zwijgend op een rij gehurkt in de schemering, van de ochtend tot de avond bezig met het pellen van de oogst, slaven van meesters die net zo wanhopig zijn als zijzelf.

Jonathan Littell

Jonathan Littell (1967) werd geboren in New York maar bracht vanaf zijn derde een groot deel van zijn jeugd door in Frankrijk. Het boek waarmee hij in 2006 de Prix Gonourt won, De welwillenden, schreef hij in het Frans (evenals deze reportage). Voordat hij zijn leven geheel aan het schrijven ging wijden, was Littell werkzaam voor diverse humanitaire organisaties.

Foreign Policy – Washington

Een journalist van Foreign Policy test de meest recente videogame waarvan de militaire strategie een voorbeeld moet zijn voor toekomstige officiers

in het Pentagon. Verlslag van een virtuele commandant.

‘I

n ieder van ons schuilt een soldaat,’ wordt ons voorgehouden in de advertentiecampagne van de videogameklapper van dit seizoen, Call of Duty: Modern Warfare 3. Maar in werkelijkheid gaat het er in de moderne oorlogvoering natuurlijk niet zozeer om dat je hyperrealistische stedelijke gebieden met de grond gelijkmaakt, maar meer dat

je met alle budgettaire beperkingen nog een effectieve krijgsmacht op de been weet te brengen. Laten we eerlijk zijn: alleen online is er sprake van onuitputtelijke voorraden munitie.

Maar voor diegenen onder ons die een baan als Pentagonbureaucraat ambiëren is er nu Future Force, een nieuwe game waarmee je met het defensiebudget kunt experimenteren.

De game had niet op een gunstiger moment uitgebracht kunnen worden. De supercommissie van het Congres is er niet in geslaagd overeenstemming te bereiken over besnoeiingen op de begroting, met als gevolg dat er 600 miljoen dollar moet worden bezuinigd op defensie. De voortdenderende post-9/11 Pentagontrein komt met piepende remmen tot stilstand op Station Schaarste. Het leger van de Verenigde Staten zal moeten reorganiseren om zich staande te houden in een veranderende wereld, en met minder geld. Zodoende besloot ik me eens te wagen aan een virtuele versie van de meer-doen-met-minder scenario’s, waar militaire beleidsmakers momenteel mee geconfronteerd worden.

Future Force, dat oorspronkelijk is ontworpen voor het U.S. Army’s Command & General Staff College (CGSC), en dat inmiddels verkrijgbaar is voor elke burger die zin heeft om een uurtje voor militair futuroloog te

Het spel is ontworpen door luitenant-kolonel buiten dienst

© Reuters

spelen, doet denken aan het soort spreadsheet-spel dat een docent economie zou kunnen uitdelen bij een basiscollege defensiebudget. Het spel is ontworpen door luitenant-kolonel buiten dienst Jim Lunsford, directeur van Decisive-Point Games, voormalig CGCS-instructeur, en pionier op het gebied van de ontwikkeling van serieuze games voor het leger.

(Hij heeft zelfs de operatie om brandstofkonvooien naar het slagveld te krijgen uitgewerkt tot een Army training game.)

Future Force is een betrekkelijk eenvoudige game; je kunt het in een uurtje spelen, gewoon op de computer thuis. Je krijgt het bevel over het vrijheidslievende Blauwland – dat wel heel erg doet denken aan de Verenigde Staten – in de strijd tegen zijn slechte, door de computer bestuurde rivaal Oranjeland – een amorfe vijand, waarvoor de Sovjet-Unie, China en de Taliban op een hoopje lijken te zijn geveegd. De twee superkleuren strijden in vijf oorlogsgebieden, hier Areas of Operation genoemd, die doen denken aan Afghanistan, Irak, Korea enzovoorts. Elk gebied wordt gekenmerkt door de politieke waarde die het vertegenwoordigt voor Blauw en Oranje, en door de aard van het conflict, waarbij ook de belangrijkste militaire acties, guerrillaoorlogen en schermutselingen in vredestijd worden meegewogen. Elk gebied krijgt tevens een codering al naar gelang de waar-

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 55

horizon

analyse

Net als in het echte leven kan de opstand van vandaag zich ontpoppen tot de oorlog van morgen

schijnlijkheid dat de aard van het conflict zal veranderen, van bijvoorbeeld guerrilla-acties tot hard militair ingrijpen. Net als in het echte leven kan de opstand van vandaag zich ontpoppen tot de oorlog van morgen.

Future Force wordt gespeeld in episoden van een jaar, te beginnen in 2016. Zo’n episode begint telkens met het inzetten van troepen, gevolgd door een bijzonder abstracte gevechtsfase, en tot besluit de fase van het budgetmanagement, waarin de speler veranderingen kan doorvoeren in de structuur van zijn leger.

Aangezien dit is bedoeld als een realistische simulatie maak ik gebruik van enkele doctrines uit de realiteit.

Als leidraad voor mijn strategische aanpak gebruik ik ‘Hard Choices’, een recent onderzoek naar verschillende defensie-opties, van generaal buiten dienst David Barno, in samenwerking met het Center for a New American Security (CNAS). In mijn spel betrek ik de aanbeveling van het CNAS om prioriteit te geven aan de ontwikkeling van drones en, nog belangrijker, het advies om het aantal grondtroepen terug te brengen met zo’n 10 tot 15 procent. Ik voer ook het aantal special operations op. In overeenstemming met het vierjaarlijkse rapport van het ministerie van Defensie voer ik binnen de krijgsmacht slechts eens in de vier jaar een grote reorganisatie door. Ik besluit het spel acht jaar te spelen; ik mag dan misschien niet zo’n lange politieke adem hebben als voormalig minister van Defensie Robert Gates, ik neem aan dat ik het toch wel twee ambtstermijnen zal weten vol te houden voordat ik de laan uit word gestuurd.

Future Force is een game waarin het draait om keuzes en prioriteiten. De eerste keuze is wáár je ten strijde trekt.

De game begint met iets van 33 Amerikaanse – Blauwlandse, bedoel ik – strijdmachten verspreid over de vijf gebieden. In een van die gebieden woedt een heuse oorlog, in een ander gebied zitten opstandelingen en in de overige drie is sprake van een vredesakkoord. Ik kom er al snel achter dat Blauwland slechts over voldoende middelen beschikt om in hooguit twee gebieden de strijd te winnen en, in het gunstigste geval, in twee andere gebieden aan te sturen op een onbesliste strijd met Oranjeland. Ten minste een van de gebieden zal moeten worden prijsgegeven aan de Oranje-horden. Daarom legt Future Force veel nadruk op de inlichtingendiensten.

Afhankelijk van de hoeveelheid geld die er in de

pagina 56 nr. 02 11 tot 24 december 2011

© Reuters

geheime dienst wordt gestoken, bestaat de kans dat Blauw kan zien aan welke gebieden Oranje het meeste belang hecht, en waar Oranje dus vermoedelijk het grootste deel van zijn troepen zal concentreren. (Blauw kan ook geld vrijmaken voor contraspionage zodat de gluiperige Oranjelui niet hetzelfde kunnen doen.)

Dan is er nog de keuze waarméé er wordt gevochten.

Future Force heeft zes verschillende legerkorpsen, die elk een andere gevechtswaarde hebben, afhankelijk van de aard van het conflict. Zo kunnen zware brigades stevig huishouden in een grootschalige oorlog, maar bij het neerslaan van een opstand heb je vrijwel niets aan tanks en artillerie. Commando’s zijn experts in het onderdrukken van opstanden, maar in een traditionele oorlog is hun invloed verwaarloosbaar. Een

was er in alle vijf gebieden sprake van een opstand of van een gewapende vrede. In overeenstemming met de aanbevelingen van het CNAS heb ik toen enkele brigades ontmanteld, maar dan alleen de zwaar bewapende troepen. Natuurlijk brak in 2019 in een van die gebieden een serieuze oorlog uit, wat betekende dat mijn licht bewapende infanterie en mijn Strykerbrigades het moesten opnemen tegen een Oranjetankdivisie. Niet zo’n fijn resultaat.

Dan is er nog de vraag hoe de troepen ter plaatse te krijgen. Net als in een echte oorlog is er een beperkte strategische transportcapaciteit, en zware brigades vergen de meeste capaciteit. Toen ik begon met Future Force had ik het beeld voor ogen van een flexibel, high-tech, brandweerkorpsachtig leger dat ik van de ene brandhaard naar de andere kon sturen – een beetje zoals de krijgsmacht die het Marine Corps voor ogen heeft. Leuk bedacht, alleen heb je ook nog transportvliegtuigen en schepen nodig voor het troepenvervoer. Als je slechts een deel van de tijd een deel van je troepen kunt verplaatsen resulteert dat in een zwakke militaire aanwezigheid waarmee je er haast om vraagt in de pan te worden gehakt, zo werd me duidelijk toen ik tegenover de slechteriken

Bij het neerslaan van een opstand heb je niks aan tanks en artillerie gebied kan ook gaandeweg het militaire ingrijpen veranderen in een strijdtoneel van een andere orde, waardoor je troepen ineens niet goed zijn toegerust voor hun missie. Het kost drie tot vijf jaar om een Future Force-brigade te formeren, dus je kunt niet even snel bij de supermarkt nieuwe tanks of commando’s halen. Een van de keren dat ik het speelde

van Oranjeland kwam te staan.

En dat brengt ons bij kernvraag van Future Force: waaraan besteed je de steeds schaarsere defensiegelden? Blauwland begint met een jaarlijks budget van 140 miljard dollar (Gezien het feit dat het budget van het Pentagon bij benadering 680 miljard dollar bedraagt, zou de Blauwlanddollar zo’n 5 Amerikaanse

horizon

wetenschap

Wortelkussen met capillaire werking dollar waard zijn, met de huidige wisselkoers. Ga te rade bij uw plaatselijke bank.). Daar wordt automatisch zo’n tweederde van afgetrokken voor lopende kosten, al kun je geld besparen door de troepenmacht te reduceren. Dus blijft er jaarlijks zo’n 40 tot 50 miljard dollar over voor aankopen. Maar hoe verdeel je dat geld? Je kunt de capaciteit van de inlichtingendienst en de contraspionagedienst vergroten. Je kunt ook investeren in onderzoek en hopen dat het Blauwland Advanced Research Project Agency (BLARPA) met iets revolutionairs op de proppen komt dat de slagkracht van je troepen vergroot. Je kunt nieuwe brigades in het leven roepen, of de strategische transportcapaciteit versterken zodat je ze kunt verplaatsen. Maar het kan niet allemaal. Dat is een waarheid als een koe, en eentje waarmee de beleidsmakers in het Pentagon maar al te zeer vertrouwd zijn.

Future Force is een eenvoudige game, bedoeld voor snelle analyses en experimenten – al zijn er natuurlijk vele facetten van het defensiebeleid, de begroting en de krijgsmachtoperaties die niet gesimuleerd worden, die ook niet gesimuleerd kúnnen worden. Maar de game biedt wel volop stof tot nadenken. Zo werd mij al snel duidelijk hoe belangrijk inlichtingendiensten zijn; het is lastig om te bedenken hoe jouw krijgsmacht eruit moet zien zonder ook maar de geringste notie te hebben over wat voor troepen de vijand beschikt en waar hij die naar alle waarschijnlijkheid zal inzetten.

Het werd me ook duidelijk dat voor een grootmacht als Blauwland (of de Verenigde Staten), die zijn oorlogen in het buitenland uitvecht, de omvang van het leger misschien van minder belang is dan de capaciteit om de troepen te transporteren naar de plekken waar ze nodig zijn – iets waarmee je een bepaalde macht uitstraalt die de aard van een toekomstig conflict kan beïnvloeden.

Maar de meest saillante les van Future Force is het besef dat beleidsmakers bij de vraag hoe een toekomstige krijgsmacht eruit zou moeten zien, altijd achter de ontwikkelingen aan lopen. Ze moeten alles uit de kast halen om in te spelen op veranderingen die ze niet hadden zien aankomen, en misschien ook niet kónden zien aankomen. Terwijl het Pentagon aan de vooravond staat van een periode van krappe budgetten en het Congres zich het hoofd breekt over de vraag hoe de rekening betaald moet worden, zullen de internationale macht van de Verenigde Staten en het buitenlandbeleid 3. Er zullen plekken zijn waar we graag zouden willen ingrijpen zonder dat we over voldoende troepen beschikken die van het juiste kaliber zijn, of die zich op de juiste plek bevinden. Of dat goed of slecht nieuws is, ligt aan het politieke standpunt dat je inneemt. Maar of we er klaar voor zijn of niet, het is wel wat ons te wachten staat.

Michael Peck

Een ervaren televisiekok zou het niet snel lukken, maar voor een team van voedselspecialisten bij de NASA is het dagelijks werk: smakelijke, gezonde maaltijden verzinnen die een astronaut kan meenemen in een baan om de aarde – en wie weet zelfs naar Mars.

Science News - Washington

M

ensen in de ruimte voeding toedienen is lastiger dan je zou denken. Een maaltijd moet voldoende voedingsstoffen bevatten om het lichaam in vrijwel gewichtloze toestand te laten functioneren. Omdat de ingrediënten rondzweven zijn plakjes, dobbelsteentjes en wokproducten niet aan de orde. En omdat de NASA zijn vizier inmiddels op een bemande reis naar Mars heeft gericht, moet de verpakte voeding langer dan ooit vers blijven om een mislukt avondmaal te voorkomen.

Gelukkig is er nieuw onderzoek gedaan, dat aangeeft hoe de lang goedblijvende ruimtehap tegelijk haalbaar en eetbaar kan zijn. Plantkundigen proberen nieuwe methoden uit om hoog boven de aarde groenten te verbouwen, zodat de astronaut kan proeven van zelfgekweekte ruimtesla. Ingenieurs verzinnen andere manieren om voedsel in te pakken, zodat het wel vijf jaar fris kan blijven.

Eten in de ruimte beleefde zijn debuut in augustus 1961, toen kosmonaut German Titov in zijn baan om de aarde aan een paar toastjes knabbelde. Zeven maanden later zoog de Amerikaanse astronaut John

Appelmoes uit een aluminium tube Glenn op zijn tocht rond de planeet appelmoes uit een aluminium tube, ook al hadden ze bij de NASA geen idee welke uitwerking dat op zijn gestel zou hebben. De astronauten in het Mercury-programma werden weer wat later gelanceerd met tandpastaachtige tubes en samengeperste blokjes voedingswaren aan boord.

‘We kwamen erachter dat niemand dat spul eigenlijk lekker vond,’ vertelt Maya Cooper, voedingswetenschapper bij Lockheed Martin in Houston. Ze werkt ook voor de NASA op het Johnson Space Center. ‘De bemanning kwam terug op aarde, en hun maaltijd in een pilletje eveneens.’

Het is niet de bedoeling dat astronauten op dieet gaan, dus kregen ze van de NASA wat smakelijker keuzes opgediend. Op de vluchten met de Apollo waren er heet

water en kommen die in de ruimte kunnen worden gebruikt, wat uitzicht bood op zaken als soep en vleesnat. In de jaren zeventig hadden de astronauten aan boord van het ruimtestation Skylab hun eigen koel- en vrieskast, die ze speurend naar filet mignon, kreeft en andere op te warmen delicatessen konden opentrekken. De astronauten in de Space Shuttle en latere ruimtestations dineerden met thermisch gestabiliseerd eten dat niet ingevroren hoefde te worden.

Maar uitgebreide, speciaal verpakte maaltijden zijn zwaar en leveren een boel afval op – niet de strakke aanpak waarop de NASA voor langdurige ruimtevluchten mikt. Zes astronauten die drie jaar lang drieduizend calorieën per dag consumeren - want zo lang duurt een reis naar Mars - verteren samen twintig ton voorgekookt voedsel dat mede gelanceerd moet worden, aldus Cooper.

Psychologische opkikker

Dus zoekt zij met andere wetenschappers naar een menu waarin verpakt voedsel wordt gecombineerd met groente die in de ruimte kan worden gekweekt.

Deze gewassen zijn ‘biogeneratief’ gedoopt, omdat ze naast voeding ook zuurstof opleveren.

Aan boord van de ruimteschepen uit de Sovjetunie en nu Rusland wordt door de astronauten al tientallen jaren voedsel gekweekt, aldus Neil da Costa. Hij is chemicus, gespecialiseerd in geur- en smaakstoffen, en schrijft als journalist over ruimtereizen. Deze broeikassen die om de aarde cirkelen, produceren bosuitjes en ander groenvoer dat past bij nationale gerechten als borsjt en kwarteleitjes. In het Russische deel van het internationale ruimtestation ISS bevindt zich een klein tuintje, ook wel ‘de saladepomp’ genoemd, die de bemanning van enkele verse groenten voorziet.

Raymond Wheeler is als plantenfysioloog werkzaam bij het Kennedy Space Center van de NASA in Florida.

Daar werkt hij met zijn collega’s aan proefgewassen geschikt voor hydrocultuur in kleinschalige broeikassen, zoals radijs, kropsla en kerstomaatjes. Zulke planten bieden de astronaut een beetje variatie in zijn menu en betekenen ook een psychologische opkikker. Bovendien nemen de hoeveelheid afval en het startgewicht bij lancering af.

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 57

horizon

wetenschap

In september heeft het team met succes twee weken lang kropsla, raapstelen, radijs en andere planten afkomstig van het Kennedy Center opgekweekt. De onderzoekers zijn plan om volgend jaar de gewassen langer te laten doorgroeien en daarbij meer wit licht te gebruiken, om de gezondheid en het groeigedrag van de planten beter te kunnen beoordelen.

Cooper denkt dat astronauten ook in de toekomst voornamelijk verpakt voedsel zullen blijven eten, aangevuld met groente die ze zelf kweken. Maar op lange reizen wordt die verpakking een probleem.

Plastic, folie en andere bestaande omhulsels van ruimtevoedsel zijn niet geschikt om spullen langer vers te houden dan de anderhalf jaar die de NASA op dit moment voorschrijft. Een reis naar Mars zou een garantie van vijf jaar vereisen.

Een manier om voor de langere termijn te verpakken is het creëren van een hoogwaardiger vacuüm, zodat er minder zuurstof wordt ingevangen die het voedsel kan aantasten en papperig kan maken. Ook kan de inpakmethode zelf worden verbeterd. Wetenschappers bij de NASA onderzoeken bijvoorbeeld hoe granen, pinda’s en katoenzaadolie zich binnen een periode van enkele jaren gedragen wanneer ze in verschillende soorten plastic en folie zijn ingepakt.

Tot dusver lijkt een combinatie van plastic laminaat

Biogeneratieve gewassen leveren naast voeding ook zuurstof op

Bijschrift – © Fotograaf / Agent

De onderzoekers experimenteren met de kweekcondities om te zien hoe de groei het best kan worden ingezet. En daarbij is de belichting de sleutel tot succes, zoals elke tuinier weet die planten in een kast laat opgroeien. Led-lampjes verbruiken weinig energie en leveren gebundeld licht binnen een beperkt spectrum dat geknipt is voor ruimtegroente, ontdekte Wheeler. Uit research in het Kennedy Center blijkt dat planten het liefst blauw led-licht hebben, omdat ze zich in blauw licht beter kunnen oriënteren, gecombineerd met rood licht om de aanmaak van chlorofyl te stimuleren. Door een beetje groen licht toe te voegen ziet het er in mensenogen iets natuur-

pagina 58 nr. 02 11 tot 24 december 2011

lijker uit, waardoor de astronauten beter kunnen bepalen of een plant wellicht ziek aan het worden is.

Groente kweken in Florida is één ding, ze laten opgroeien in gewichtloze toestand is weer iets anders.

Vloeistof gedraagt zich ongewoon bij zwaartekracht vrijwel nul: de vloeibare voedingsstoffen stromen op een andere manier rond de wortels en de plant absorbeert de stoffen ook op een andere manier.

Wheelers team heeft in een nagebootste buitenaardse leefruimte een systeem getest dat is ontwikkeld door de firma Orbitec in Wisconsin. Hierbij wordt een ‘wortelkussen’ gebruikt met een capillaire werking dat het vocht door de wortels zuigt.

met een deklaag van aluminiumoxide het beste te werken, rapporteerde Coopers team maart jongstleden in het vakblad Journal of Food Science.

Ander onderzoek verkent het gegeven dat de ruimte als natuurlijke vrieskist een logische plek is om diepvriesmaaltijden op te slaan. Het team van Cooper bekijkt nu hoe pakketjes met ruimtevoeding zich in een ijskoude vriezer gedragen, bij minus tachtig graden.

Een bron van zorg is dat de verpakking na een tijdje door de koude gewoon kan verkruimelen.

Zelfs het best bewaarde voedsel heeft natuurlijk weinig te betekenen wanneer het de astronauten na een tijdje gaat tegenstaan. De gangbare menu’s in de ruimte kunnen maanden achtereen elke tien dagen hetzelfde lijstje maaltijden doorlopen. ‘Dat betekent dat je erg lang dezelfde dingen eet, wat vooral stoort als er iets tussen zit wat je niet lekker vindt,’ zegt Cooper.

Dit blijkt wel uit de creatieve kookkunsten van de deelnemers aan het ‘Mars-500’ experiment, toen dat in de laatste fase kwam. Zes mensen hebben 520 dagen in Moskou in een afgesloten ruimte doorgebracht, waarmee de claustrofobische leefsituatie van astronauten onderweg naar Mars werd nagebootst.

Toen ze op de inhoud van de voorraadkast uitgekeken raakten, heeft de bemanning een paar ongewone gerechten in elkaar gezet. Een van de laatste experimenten: ‘pizza’s’ van toast met gebakken uitjes, vis uit blik en soms een reepje Chinese bamboe.

Alexandra Witze

cartoons 360 selecteert cartoons van tekenaars wereldwijd

We kunnen het niet anders omschrijven dan als een verbijsterende ontdekking: wij spraken deze mevrouw die drie jaar heeft gewerkt voor de Republikeinse [ex-]presidents-kandidaaat John McCain, en nooit een affaire met hem heeft gehad.

De aanslag op de ambassade in Teheran jaagt de temperatuur op

Nieuw model. Zou het werken, democratie in Egypte?

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 59

gerecenseerd 360 kiest een aantal door de buitenlandse pers beschreven concerten, voorstellingen, nieuwe boeken, films en exposities die naar België of Nederland komen.

Ernstig ruisen

Nieuw werk van Glanert Donderdag 15 (première) en vrijdag 16 december in het Concertgebouw Amsterdam, wordt Insomnium uitgevoerd, het nieuwste werk van de Duitse componist Detlev Glanert. Dit werk is naar verluidt een voorschot op Glanerts nieuwe opera (zijn tiende), die op zijn beurt weer is gebaseerd op de roman Solaris van de Poolse schrijver Stanislav Lem. Solaris is het verhaal van een intelligente oceaan, dat eerder door de Rus Andrej Tarkovski en de Amerikaan Steven Soderbergh is verfilmd. The Guardian schreef in februari over de muziek van Glanert in bewoordingen die ook over het ruisen van een oceaan zouden kunnen gaan: ‘Je blijft vol bewondering voor de ernst ervan, zonder ooit werkelijk overtuigd te raken van wat het wil zeggen.'

Mooier dan Radiohead

Coldplay op tournee

Echte killer Ami Canaan Mann, dochter van de Amerikaanse regisseur Michael Mann (Heat, Collateral) treedt in diens voetsporen met de spannende film Texas Killing Fields, die net in première is gegaan. Het verhaal is gebaseerd op waargebeurde moorden in de olierijke maar verder minder gezellige contreien van God’s own country.

De Los Angeles Times heeft een hoop goeds over de film te melden, inclusief een compliment voor het Texaanse accent van de acteurs. Maar de recensent (Besty Sharkey) trekt uiteindelijk haar conclusie zoals een moordenaar zijn mes: ‘De echte killer is helaas het script’ schrijft zij.

Bewakers van de tempel

© Reporters

Uitgeverij Boom komt met een vertaling van het magnum opus van Emmanuel Levinas.

Coldplay speelt 17 december in het Rotterdamse Ahoy, en de 18e in het Sportpaleis van Antwerpen.

Volgens bandleider Chris Martin is Coldplay ‘misschien niet zo’n goeie band als Radiohead, maar we zien er veel beter uit.’ De nieuwste plaat, Mylo Xyloto, is volgens de Nieuwzeelandse site Thread een succes: ‘Een simpele plaat, bedoeld om je blij en droevig te maken en je mee te nemen in herinneringen en dromen over de toekomst. Zie de onomwonden songtitels als Us Against the World of Every Teardrop is a Waterfall. Chris Martin verstaat het kunstje de wereld te vangen in een enkele regel: you use your heart like a weapon/and it feels like heaven.

pagina 60 nr. 02 11 tot 24 december 2011

Totaliteit en oneindigheid verscheen oorspronkelijk in 1961 en bevat de kern van Levinas’ theorie over de rol van ‘de ander’ in ons leven. In Frankrijk is het werk van de in 1995 overleden filosoof (leerling van Husserl, vriend van Maurice Blanchot, studiegenoot van Martin Heidegger) nog constant onderwerp van debat. Het tijdschrift Les Temps Modernes van Claude Lanzmann wijdde er deze zomer nog een hele editie aan. Die had nog heel wat voeten in de aarde, doordat sommige Levinassianen er juist wel, en andere, onder wie de schoondochter van Levinas, juist niet aan mochten meewerken.

Een theatraal gooi- en smijtwerk over wie de ‘bewaker van de tempel’ van Levinas’ gedachtengoed is, werd uitgevochten in de kolommen van diverse dagbladen en tijdschriften.

© Andersen Ulf /Gamma- HH

gerecenseerd

In het bed van de kunstgeschiedenis Parijs in het Haags Gemeentemuseum Het Gemeentemuseum toont tot eind januari 40 topstukken uit de collectie van het Centre Pompidou in Parijs. Beroemde werken uit het begin van de twintigste eeuw van onder meer Picasso, Braque, Léger en Matisse, kortom de bakermat van de moderne kunst, hangen nu naast de werken van Mondriaan en Kees van Dongen, Nederlandse schilders die belangrijke periodes van hun leven in Parijs woonden en werkten. Het is te hopen dat de Nederlandse kunstcritici net zo poëtisch over deze tentoonstelling zullen schrijven als Harry Belet in Le Monde toen vorig jaar in

Parijs de werken van Van Dongen en Matisse samen werden getoond. ‘Van Dongens bijdrage aan het fauvisme is niet gering, ook al is het Matisse die in het bed van de kunstgeschiedenis meestal de deken naar zich toetrekt.’ Even verderop in de recensie blijkt dat Van Dongen geïnteresseerd was in hele andere bedden dan dat van de kunstgeschiedenis: ‘Waar de Fransman [Matisse] het joie de vivre tot onderwerp neemt in pastorale taferen, zoekt de Batavier [Van Dongen] zijn thema’s in het cabaret, als het al niet in het bordeel is.’

De clou zit in de titel Voorloper van Fear and Loathing vertaald

Hunter S. Thompson, Rum Dagboek – Lebowski publishers De ‘King of Gonzo’ keizer van talloze journalistieke meesterwerken en admiraal van uppers, downers, acid, mescaline, marihuana, cocaïne, tequila, rum, bier en ether in hoeveelheden waar elke dealer van zou blozen, schreef op zijn 22ste Rum Dagboek.

Vanessa Friedman adviseerde in Entertainment Weekly, ‘als je geen antropologische interesse in Hunter Thompson hebt, laat liggen, dat boek.’

The Rum Diary, de clou zit in de titel, volgt journalist Paul Kemp van New York naar San Juan, Porto Rico waar hij gaat werken voor The Daily News. Met de kennis van nu…niet verwonderlijk dat de krant zijn ondergang vreest omdat Kemp en zijn collega’s zich te buiten gaan aan hamburgers, vrouwen en drank in de persclub Al’s Backyard. Wat een ontspannen tropisch verblijf had moeten zijn, ontaardt in een schimmig complot vol lust, liefde, jaloezie. Kemp is een jonge belichaming van de auteur zelf, volgens The Huffington Post dan nog ‘een ontluikende jonge stem, oog in oog met de eerste tekenen van een afmattende volwassenwording, waar hij niet van wegkijkt.’

Het met rum en zweet doordrenkte boek bevat veel kenmerken van Thompsons latere oeuvre: bizar, geestig, gewelddadig, maniakaal, oneindige spot, exces, zelfverzekerd het beschadigde ego, ze waren allemaal aanwezig in San Juan. Of zoals Jimmy Buffet zei: ‘The Rum Diary laat een kant van de menselijke aard zien die lelijk is en slecht.

Maar het is de wereld die Hunter Thompson kent als zijn broekzak. Het is een briljante ‘tribal study’ en een graat in de keel van alle ‘decente mensen.’ Hunter S. Thompson (1937 – 2005) groeide op in Louisville, Kentucky, en pleegde in 2005 zelfmoord.

Zijn as werd met een kanonskogel in het zwerk geschoten.

Rum Dagboek verschijnt in Nederlandse vertaling bij Lebowski publishers.

Woensdag 21 december vindt een speciale Achievers plaats: The Rum Party.

Om half 8 wordt exclusief de film The Rum Diary vertoond met aansluitend optredens van o.a. Nico Dijkshoorn, James Worthy, Henk van Straten, John Schoorl.

RSVP only: kim@lebowskipublishers.nl Locatie: Hotel V, Amsterdam

© Hillcreek/Corbis

11 tot 24 december 2011 nr. 02 pagina 61

media Een selectie uit de buitenland­berichtgeving van de VPRO op televisie, radio en internet.

Oppositie niet toegestaan De documentaire Putin’s Kiss toont de werkwijze van de Poetin-getrouwe jeugdbeweging Nashi.

Repressie en machtsbehoud, daar gaat het om, blijkt uit de documentaire Putin’s Kiss, dat de modus operandi van Nashi blootlegt, de door het Kremlin gesteunde jeugdbeweging en kweekvijver voor politiek talent, mits dat zich loyaal toont aan het regime. Nashi, de opvolger van Komsomol, wordt door tegenstanders ook wel ‘Poetin-Jugend’ genoemd omdat ze politieke tegenstanders in diskrediet dient te brengen. De Deense regisseuse Lise Birk Pedersen volgde de korte loopbaan van Masha Drokova, die al als vijftienjarige toetrad en het door tomeloze inzet en zelfbewuste flair, waarbij ze ook haar grote boezem in de strijd gooit, tot woordvoerder van Nashi schopt. Ze is dol op Poetin (‘een rolmodel voor mijn toekomstige man’), die haar een onderscheiding gaf en zij hem een kus. Poetin is de droom van menige Russische jonge vrouw. Waar kennen we die persoonsverheerlijking toch van? Masha, afkomstig uit de provincie, krijgt een eigen flat en zelfs een praatshow op tv. Putin’s Kiss laat zien dat Nashi ook als een moderne SA fungeert: fel nationalistisch, xenofoob, anti-homo.

Demonstraties worden geheel geregisseerd, tegenstanders geprovoceerd en gemolesteerd.

Wanneer een van hen bijna wordt doodgeslagen, laat ze een moedig protest horen, Tevens einde loopbaan. Maarten van Bracht

VPRO Import: Putin’s Kiss Woensdag 21 december, Nederland 2, 23.45-0.40 uur

Witte woestenij Vier jaargetijden in de Siberische wildernis, hoe voelt dat? Werner Herzog en Dmitri Vasjoekov geven een antwoord.

De woeste natuur. Je kunt haar bewonderen, vernietigen, op afstand houden, cultiveren. Of ook laten zijn en met haar leven. Dat laatste doen de dorpelingen in Bakhta aan de Jenisej in NoordRusland. Daarginds in de afgelegen taiga van Siberië wordt de term woeste natuur tastbaar, alomtegenwoordig, acuut. En zoals West-Europese flora en fauna zich de laatste jaren aanpassen aan de klimaatveranderingen, zo passen de driehonderd inwoners van Bakhta zich aan de natuur en de seizoenen aan.

Bezig met een televisiereeks over de vissport en -vangst in de regio kreeg Dmitri Vasjoekov het idee om het leven van deze volstrekt autonome mensen vast te leggen. De in 1958 geboren Moskoviet, oorspronkelijk acteur en na de implosie van de Sovjet-Unie onder meer werkzaam voor televisie en in de reclame, draaide vervolgens voor zijn eigen productiebedrijf een meer dan vier uur durende documentaire. Op Werner Herzog, de Duitse cineast met een zwak voor exotische streken,

excentrieke figuren en extreme omstandigheden, maakte Vasjoekovs portret van die andere wereld grote indruk. Maar vier uur Russische, dialoogarme docu-cinema over zwijgzame types in een desolaat gebied – welke West-Europese distributeur, welke televisiezender wil eraan? Dus ging Herzog met editor Joe Bini aan de slag. De lengte werd tot negentig minuten teruggebracht en Herzog voorzag de beelden van bespiegelend commentaar.

Mede door Herzogs teksten werd het een onthaaste mélange van antropologisch document, woestenijomzwerving en (over) levensbeschouwing. Verstoken van de meeste moderne voorzieningen stralen de bewoners van de uithoek Bakhta oereenvoud en ongekunstelde harmonie uit.

Oliver Kerkdijk

Happy people – A year in the taiga Woensdag 14 december, Canvas, 22.15-23.50 uur

Ontheemding Documentairemaakster Carina Molier ziet haar vader én zichzelf weerspiegeld in de Zimbabwaanse vamp OG. Carina Molier: ‘Ik raakte geïnspireerd door de trilogie Sferen van de filosoof Peter Sloterdijk, waarin hij stelt dat ouders hun kinderen als een luchtbel de wereld in blazen. Maar wat gebeurt er met hen die niet door iemands adem worden begeleid? Ik dacht direct aan mijn langeafstandsvriendschap met de mooie OG uit Zimbabwe, die al sinds haar negende door Europa zwerft, en ik maakte een film over haar.

Toen mijn vader overleed, zag ik in zijn dia’s van verre oorden en lege hotelkamers een blauwdruk van haar verhaal en besloot een tweede laag aan de film te geven.’

‘Mijn vader behoorde tot de eerste generatie die kon reizen om te zien wat er zich achter die horizon

bevond. Ik heb zelf ook reislust, maar ik ben ook extreem geworteld in Nederland door mijn dochter.

Het wortelen is gekoppeld aan personen, en het begrip ‘thuis’ moet door OG dan ook geherdefinieerd worden als ze herenigd wordt met haar dochter in Afrika.’

‘De wereld wordt getypeerd door globalisering. We sluiten nu via internet vriendschappen met mensen uit verre landen, alsof het onze buren zijn. Dit werpt nieuwe vragen op over wat vriendschap of verbondenheid is.’ Merel van Ommen

Holland Doc: My long distance friend Donderdag 8 december, Nederland 2, 22.55-23.55 uur

agenda Acht Türken, ein Grieche und eine Polizistin

360° - Geo Reportage

Vranckx: De grote behoefte

360° - GEO: Islay, le secret du whisky

Bureau Buitenland: Oekraïne

Japanse vrouwen halen al

In India sterven dagelijks

Op het Schotse eiland Islay

In de aanloop naar het EK voetbal

Duitse neonazi’s pleegden de

honderden jaren schelpdieren

duizend kinderen aan diarree

wordt zeer krachtige whisky

Zondag 18 december,

‘dönermoorden’. Wie waren

van de zeebodem

Zaterdag 17 december,

geproduceerd

Radio 1, 19.04-20.04 uur

hun slachtoffers?

Donderdag 15 december,

Canvas, 20.10-20.40 uur

Zaterdag 17 december,

Maandag 12 december,

Arte, 16.40-17.33 uur

ARD, 22.45-23.30 uur

pagina 62 nr. 02 11 tot 24 december 2011

TV5, 14.00-14.55 uur uitzenddata en uitzendtijdstippen onder voorbehoud

Wie op tijd begint, kan straks 360 kanten op.

Vrijheid. Gaan en staan waar u wilt. 360 kanten op kunnen. Het wordt ook wel het Zwitserleven Gevoel genoemd. Denk er nu eens over na. En kijk op www.hetvoordeelvanvooruitdenken.nl

foto: Joris van Bennekom

WAARGEBEURD VERHAAL | 360ยบ DRAAIENDE THEATERZAAL LEVENSECHTE ZEE EN DAKOTA

WWW.SOLDAATVANORANJE.NL | 0900 - 1353

(45 cpm)

GEEF EEN UNIEKE ERVARING CADEAU T/M APRIL IN DE THEATERHANGAAR | VLIEGVELD VALKENBURG | BIJ LEIDEN IN SAMENWERKING MET

MEDIAPARTNER

IN SAMENWERKING MET

MEDIAPARTNER