360. Introductienummer

Eerste nummer

Actie cover DEF.indd 1

â‚Ź 5,95

22-11-11 16:55

Azzaro et vous : 01 55 62 24 99

Enrique Iglesias

w w w.. az z z a r o p a ri r s. s co c m

www w.. e nr n iq que u e ig ue i g le lesi s a s .com si om m

Privatisering Nederlandse post London Book Review over de wirwar van postbodes

Saoedi-Arabië

Gecorrigeerde schoolboeken nog steeds antisemitisch

Zuid-Afrika

Jonge vrouw neemt het op tegen Jacob Zuma

het beste uit de internationale pers

nr. 01

| 26 november tot 10 december 2011 | www.360magazine.nl | € 5,95

deze week: elaph n+1 el espectador the new york times london review of books le monde der spiegel expresso the observer kommersant vlast süddeutsche zeitung the economist tehelka beijing qingnian bao nanfang zhoumo generación y caijing wang il manifesto rasid.com sunday times mail & guardian zhongguo xinwen zhoukan jingji cankao bao renming wang xin caijing the guardian the australian

Aan tafel Chinese kranten leggen scala aan voedselschandalen bloot

Artikelen uit: Jingji Cankao Bao Xin Caijing Nanfang Zhoumo Zhongguo Xinwen Zhoukan Caijing Wang Renmin Wang

Beijing Qingnian Bao

adriaan van dis

| Auteur

‘De wereld is ingewikkeld, maar leesbaar in 360’

DE NIEUWE JAGUAR XF

EEN ONWEERSTAANBARE PROPOSITIE De stijlleider van dit moment weet luxe en efficiency op krachtige wijze te combineren. De Jaguar XF met nieuwe krachtige 2.2 liter dieselmotor is goed voor 190 pk en een koppel van 450 Nm. Dankzij onder andere een 8-traps automaat en een brandstofbesparend Intelligent Stop/Start systeem is de nieuwe viercilinder de zuinigste Jaguar ooit, uitgerust met een B-label. En dat vanaf € 56.600. Met het Luxury Pack (€ 3.390) kijgt u lederen bekleding, een 30GB harde schijf voor al uw muziek, een navigatiesysteem en bluetooth connectie.

Voor nog geen € 60.000 kiest u hiermee voor een stijlvolle en onweerstaanbare zakelijke propositie. » LEASEPRIJS JAGUAR XF 2.2D VANAF € 798,OP BASIS VAN FINANCIAL LEASE WWW.JAGUAR.NL

Jaguar XF 2.2D v.a. € 56.600,– incl. btw en BPM, excl. kosten rijklaarmaken en verwijderingsbijdrage. Financial Lease v.a. € 798,– p.m., looptijd 60 maanden, consumentenprijs excl. btw. Slottermijn: 25% van de consumentenprijs excl. btw. Full Operational Lease v.a. € 1.099,– p.m., excl. btw en brandstof, 48 maanden, 20.000 km p.j.

BRON: JAGUAR FINANCIAL SERVICES. WIJZIGINGEN VOORBEHOUDEN. KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP WWW.JAGUAR.NL/LEASEVOORWAARDEN GEM. VERBRUIK: 5,4 – 12,5 L/100 KM. GEM. CO2-UITSTOOT 149-292 G/KM. 3 JAAR FABRIEKSGARANTIE ZONDER KILOMETERBEPERKING.

2011_11_18-Lease-XF-500*335.indd 2

21-11-11 11:30

UPGRADE YOURSELF Met Privium heeft u privileges die uw reizen efficiënter én aangenamer maken.

• snelle grenspassage met de irisscan • toegang tot de Privium ClubLounge • vooraan parkeren Upgrade yourself, ga naar Privium.nl

www.privium.nl

84506 SPL Privium Adv 202x276-Jackie.indd 1

27-01-11 08:58

redactioneel

colofon

News of the World

jaargang 1 nr 1, 26 november tot 10 december Een uitgave van 360 international media Prinseneiland 24 B II 1013 LR Amsterdam +31 (0)20-8465023 www.360magazine.nl hoofdredacteur Katrien Gottlieb uitgever Charles Lansu eindredactie Pieter van den Blink courrier international Philippe Thureau-Dangin, Dalila Bounekta, Marie Beloeil, Odile Conseil, Raymond Clarinard, Pascal Philippe. vertaling Dirk Zijlstra, Eelco Vijzelaar, Elsowina Ruitenberg, Frank Lekens, Ingeborg Gonizzi, Jan Messchendorp, Jolijn Tevel,Joop Koopman, Marlene Lokin, Menno Grootveld, Nelleke de Bruyn,Nelleke Foppen, Nicolette Hoekmeijer, Paul Bruijn, Peter Bergsma, Pieter Streutker, Tess Visser, Tineke Funhoff, Valentijn van Dijk, Marten de Vries, Richard Kruis, Martinette Susijn. correctie Bert Ydema art direction Dog and Pony, Amsterdam vormgeving Uriël Nieuwenburg Thomas Wansing productiebegeleiding Hans Snitslaar beeldredactie Nicole Robbers webredactie Marie-José Klaver copywriter Jaap Toorenaar marketing Ronald Appelman advertentieverkoop Robin Kolner Antoinette Vrisekoop Download de mediakit op www.360magazine.nl controller Arthur van der Meeren bestuur Bessel Kok, Gert Jan Oelderik, Marijn de Jong

360 - Amsterdam

Voor u ligt een nieuw venster op de wereld. Die wijde, veranderlijke wereld, waarover we alles willen weten.

Daarom presenteren wij met trots 360, een nieuw magazine in druk en digitaal, met een zorgvuldige selectie uit de internationale pers, anticiperend op het nieuws van morgen. 360 gelooft in de noodzaak van een ruim blikveld, omdat de werkelijkheid overal anders is en zeker nu het nationale sentiment weer zo opspeelt.

Zelf zeggen we ‘drie-zestig’ maar u mag het uitspreken zoals u wilt. Het is de kortste titel om de lading te dekken: nieuws vanuit de hele wereld, van alle kanten belicht. News of the World had ook gekund, maar die titel was net niet op tijd beschikbaar.

De essentie en kracht van 360 zijn dat wij voor u speuren naar het beste wat de internationale media te bieden heeft en het kaf van het koren scheiden op basis van nieuwsgierigheid en relevantie.

Bovendien onderscheidt 360 zich van bestaande Nederlandstalige media doordat expertise wordt betrokken van lokale redacteuren, werkzaam bij zo'n duizend internationale bronnen, print en online. In aanvulling op de berichtgeving in de gerespecteerde buitenlandkaternen, nemen wij ons voor de lacune in het internationale nieuws te dichten, als dat zich vooral richt op landen waar verkiezingen, conflicten of rampen de voorpagina's bepalen.

Daar houdt onze aandacht niet op.

De selectie maakt 360 in samenwerking met het Franse blad Courrier International, al jaren toonaangevend in het publieke debat en een belangrijke pijler van Le Monde Persgroep. Estado de Sao Paulo, Der Spiegel, Clarin, Kommersant, Khadbdha.org, Wired, New Scientist, The Guardian, Next (de Nigeriaanse), Foreign Affairs, Asharq Al-Awsat, Al Ayyam, Proceso, Respekt, Rooz,

Nanfang Zhoumo … wie duizend talen spreekt en tijd heeft om alles zelf te lezen, hoeft 360 niet te kopen. Wij zijn er voor wie de beste en belangrijkste stukken in het Nederlands zoekt.

Wist u dat de schuldenlast is uitgevonden door de Italianen? En bent u niet nieuwsgierig naar wat de Chinese pers schrijft over geknoei met afgewerkte olie en zware metalen in de voedselindustrie? En welke signatuur die kranten hebben?

Of wat de oppositie in Saoedi Arabië denkt over het lesmateriaal dat de overheid aan haar jongste inwoners verschaft? Hoe de Libiërs over Libië schrijven, de Syriërs over Syrië en de Spanjaarden over Spanje? Of op welke manieren de Europese crisis wereldwijd wordt becommentarieerd? En hoe de wereld naar ons kijkt, en naar België?

We rangschikken het overzichtelijk per continent in vertaling (het team professionele vertalers is een stille kracht achter 360).

Wereldomspannende thema’s die niet tot één continent beperkt blijven, brengen we onder in ‘Horizon’ waarin ecologie, economie, wetenschap en andere hedendaagse onderwerpen aan bod komen. Achterin staan internationale cartoons, wat er aan internationale onderwerpen op de televisie en radio wordt gepresenteerd en kunt u recensies lezen over concerten, films, tentoonstellingen, boeken en ander spektakel dat ons land nog moet bereiken. En dan zeggen we nog niets over de ongewone vondsten, de opzienbarende reportages en de onterecht onopgemerkt gebleven interviews die wij vanaf vandaag beloven aan iedereen die over zijn eigen grenzen durft te kijken.

Katrien Gottlieb gottlieb@360international.nl

druk Roularta Printing, Roeselare 360 wordt gedrukt op pefc-papier.

Afkomstig uit duurzaam bosbeheer. www.pefcnederland.nl partners NRC Media, BNR Nieuwsradio, VPRO, Hollandse Hoogte, Getty Images, ANP, Cartoon Movement, Nyenrode Business Universiteit license partner Courrier International, Groupe Le Monde, Paris abonnementen* € 9,95 p/mnd in Nederland en België € 7,99 p/mnd digitaal Meer informatie: www.360mag.nl/abonneren *Alle abonnementen continueren automatisch en gelden tot wederopzegging, tenzij anders vermeld. Prijswijzigingen voorbehouden.

Cadeauabonnementen eindigen automatisch.

Voor bedrijfsabonnementen gelden speciale tarieven. 360 verschijnt 24 keer per jaar.

Oplage: 25.000.

verspreiding Nederland: Aldipress | België: AMP missie Nieuws uit het buitenland is iets anders dan nieuws over het buitenland. We hebben niet de pretentie dat het wereldnieuws zich laat samenvatten in 64 pagina’s, wel de ambitie relevante, originele en mooie verhalen bereikbaar te maken voor een Nederlandstalig publiek.

360 1103 Advertentie IM 194x162 V1.indd 1

08:58

22-11-11 14:46

bronnen

360 selecteert Nieuws en achtergrondverhalen uit vrijwel ieder land ter wereld. De artikelen in dit nummer komen onder meer uit de volgende kranten, tijdschriften en websites.

Beijing Qingnian Bao China, dagblad, oplage 365.000 Het ‘Dagblad van de jeugd van Beijing’, opgericht in 1949, is voortgekomen uit het Comité van de liga van de jeugd van Beijing. De soms exclusieve informatie en de gewaagde toon staan garant voor een breed lezerspubliek, waaronder de intellectuelen in het gehele land.

Expresso Portugal, weekblad, oplage 140.000

Expresso

Het eerste moderne weekblad van Portugal, in 1973 opgericht door een ‘liberale’ Salazar-gezinde volksvertegenwoordiger, heeft veel Portugezen voor zich weten te winnen dankzij de hoge kwaliteit en onafhankelijkheid. Expresso is het meest gelezen weekblad van Portugal.

Il Manifesto Rome, dagblad, oplage 90.000

Il Manifesto

Gewaardeerd om zijn grafische vormgeving, stevig links georiënteerd, geëngageerd voer voor de Italiaanse intellectueel. Een instituut in Italië, toch wordt het blad vaak gehinderd door financiele tekorten. Publiceert een maandelijkse Le Monde Diplomatique in het Italiaans.

Rasid.com Rasid (rasid.com) Saoedi Arabië, website

Rasid.com

Besteedt aandacht aan de situatie van de sjiieten in Saoedi Arabië. Ondanks zijn partijdigheid en duidelijk militante stellingname, vormt de site vaak de enige informatiebron, vooral waar het repressie tegen deze religieuze minderheid betreft.

Caijing Wang (caijing.com.cn), China, website Deze site van het Beijingse economische tijdschrift Caijing is een van de moedigste sites als het gaat om onderzoek en opinievorming.

reportages. Heeft vaak corrupte kaderleden ontmaskerd en schandalen aan het licht gebracht. De leiding van het blad wordt regelmatig verwijderd, waardoor de inhoud aan scherpte inboet.

Jingji Cankao Bao (Economic Information Daily) China, dagblad, oplage 400.000 ‘Economic Information Daily’ opgericht door het officiële agentschap Xinhua, besteedt aandacht aan structurele problemen die worden veroorzaakt door het hervormingsbeleid en de economische ontwikkeling van het land.

Renming Wang (peopledaily.com.cn), China, website Opgericht in n 1997 als webversie van de Renmin Ribao (Dagblad van het volk), het orgaan van de Chinese communistische partij, is uitgegroeid tot een volwaardig medium. Op internet is deze Chinese site een zwaargewicht en pretendeert de stem van China te vertolken.

Nanfang Zhoumo oplage 1.300.000, China, weekblad Naar dit weekblad wordt in China het meest uitgekeken vanwege zijn onderzoeken en

The Economist Groot Brittannië, weekblad, oplage 1337.180 Instituut van de Britse journalistiek.

Opgericht in 1843 door een Schotse

hoedenfabrikant. Sinds jaar en dag de bijbel voor iedereen die zich interesseert voor internationaal nieuws. Liberaal niet te verwarren met conservatief.

reputatie. Financiële problemen dwingen de krant ertoe als weekblad te verschijnen maar in 2008 verschijnt El Espectador opnieuw als dagblad.

Elaph Verenigd Koninkrijk, website In 2001 in Londen opgericht, publiceert dagelijks in het Arabisch en het Engels politieke, sociale, culturele en economische artikelen over de Arabische wereld en geeft een persoverzicht van artikelen die gepubliceerd zijn in westerse en Arabische media.

Generación Y (desdecuba.com/generaciony), Cuba, blog Het blog van de Cubaanse filologe en informatica Yoani Sánchez, gestart in april 2007, had al gauw een immens succes op internet en werd door CNN tot 25 beste blogs ter wereld gerekend.

El Espectador Colombia, dagblad, oplage 80.000 Opgericht in 1887 en tot 2000 een van de meest dynamische kranten van het land.

Hun stellingnames tegen het drugskartel, bezorgen de krant een internationale

Kommersant Vlast Rusland, weekblad, oplage 53.900 Vlast ‘Macht’, opgericht in 1997 en het belangrijkste weekblad van de Kommersant-groep.

Het weekblad richt zich op ondernemers, maar publiceert ook uitstekende reportages.

bronnen

Beijing Qingnian Bao

besproken landen in dit nummer

London Review of Books Verenigd Koninkrijk, tijdschrift, oplage 45.905 Besteedt aandacht aan literatuur en politiek, in navolging van de prestigieuze New York Review of Books. Bij uitstek geschikt om op de hoogte te blijven van wat actueel is in de Angelsaksische letteren. Meer dan de helft van de oplage wordt in het buitenland verkocht.

Mail & Guardian Zuid-Afrika,weekblad, oplage 41.000 Opgericht in 1985 als Weekly Mail en in 1990 vlot getrokken door The Guardian in Londen.

Sinds 2002 eigendom van de Zimbabwaanse krantenuitgever Trevor Ncube. De duidelijk links georiënteerde krant ijvert voor een toleranter Zuid-Afrika

n+1 Verenigde Staten, weekblad In 2004 in New York opgericht door vier jonge schrijvers onder wie Benjamin Kunkel en Marco Roth). Pleit voor een brede opvatting van de kritiek en haalt fel uit naar degenen die de kritiek willen beperken tot esthetische kwesties. Met zijn typische mengeling van politiek en literatuur past n+1 in de traditie van New Yorkse intellectuelen uit de jaren ’30 en ’40.

The New York Times Verenigde Staten, dagblad, oplage 1.160.000 Opgericht in 1851. De meest toonaangevende krant van de VS met ‘all the news that’s fit to print'. Over het algemeen centrum-links geörienteerd.

Der Spiegel Duitsland, weekblad, oplage 976.000 Belangrijk onderzoekstijdschrift, opgericht in 1947 en uiterst onafhankelijk, dat verscheidene politieke schandalen aan het licht heeft gebracht. Sinds zijn oprichting heeft Der Spiegel gekozen voor onderzoeksjournalistiek en heeft het de oorlog verklaard aan corruptie en machtsmisbruik. Over het algemeen spaart het blad rechts Duitsland niet.

Suddeutsche Zeitung Duitsland, dagblad, oplage 445.000 Opgericht in 1945. De intellectuele, liberale krant van links Duitsland. Samen met de FAZ een van de belangrijkste dagbladen van het land De SZ staat bekend om de drie-eenheid: tolerantie, onafhankelijkheid en waakzaamheid.

Sunday Times Zuid-Afrika, zondagskrant, oplage 504.000 De meest populaire zondagskrant van ZuidAfrika. Stond ooit als conservatief te boek, maar is in de afgelopen jaren een steeds liberalere koers gaan varen. Het succes van de krant is gebaseerd op onderzoeksjournalistiek, talloze analyses en het sportkatern.

Tehelka New Delhi, weekblad, oplage 100.000 Opgericht in 2000. Oorspronkelijk een online tijdschrift. Sinds 2004 in print en het vlaggenschip van de Indiase onderzoeksjournalistiek. Door de modder gehaald en voor de rechtbank gesleept, ging de site in 2001 op zwart, maar verrees dankzij de hoofdredacteur en steun van trouwe lezers.

Het Nieuwe Werken vraagt om Nieuwe Werknemers

midde

Onve als l

Sinds 11 se schoolboek gelieerd aa

ze nog ste

Rasid (verkort

D

e sch Arab maa

meeste van d inclusief Bin land en ging in decembe

bliceerd dip dat, naar he autoriteiten

sche groep deels door worden ge tijds als sta

belast met contra-ter er een nau onderwijs Al-Qaeda

Verbet

Ook ond het scho

pagina 4

Ooit was de wereld simpel. Een baas had arbeiders en kantoorklerken. Beide groe-

op met sociale netwerken of Blackberry maar ook in Het Nieuwe Werken blijft hun

pen bleven binnen, nadat ze de prikklok hadden gepasseerd, en als leidinggevende

kennis van onschatbare waarde. Waar vinden onze medewerkers inspirerende

kon je ze voortdurend in de gaten houden. Met de opkomst van Het Nieuwe Werken

werkplekken als ze eens niet op kantoor of thuis willen werken? Hoe controleren

blijven steeds meer collega’s ‘buiten’. Voorzien van de modernste communicatiemid-

managers hun mensen als ze die niet meer dagelijks zien?

delen werken ze waar hun hoofd is, en kunnen ze overal en altijd aan de slag.

Bij Twynstra Gudde vindt u alle kennis die bij Het Nieuwe Werken onmisbaar is.

Bij Twynstra Gudde adviseren we talloze bedrijven en organisaties bij de invoering

Op het gebied van informatievoorziening, de fysieke werkomgeving en op het

van Het Nieuwe Werken. Vrijwel alle vragen die het bij managers oproept, kennen

gebied van mens en organisatie. Vergroten onze adviezen het werkplezier en de

we. Hoe kunnen we informatie overal en altijd delen en beveiligen? Hoe ziet het

arbeidsproductiviteit? We vertellen u er graag alles over. Kijk voor meer informatie

kantoor van de toekomst eruit? Hoe zorgen we ervoor dat Het Nieuwe Werken zo-

op www.twynstragudde.nl of bel voor een inspirerend gesprek met Ferry Bezem,

danig wordt ingevoerd dat ook de oudere generaties het adopteren? Zij groeiden niet

tel. 06-22467026.

Twynstra Gudde Anders denken, gewoon doen

0710.00.051 ADV Corp_Cees_265x350 NP.indd 1

18-11-11 16:55

inhoud 12 Wereldnieuws 15 Meningen 16 Dossier Chinese voedselschandalen

dossier

china

china

dossier

Geen lekker verhaal

Een inventarisatie van wat de Chinese pers onderzoekt en aan de kaak stelt op het gebied van voedselveiligheid. Bij gebrek aan een functionerende inspectie door de overheid, nemen de journalisten de rol van waakhond over. Tussen de vijfde en de zesde ringweg van Beijing, waar afgewerkte olie verandert in nieuwe olie, en aan de mondingen van de grote rivieren, waar zware metalen de zee in stromen

Gevaarlijk voedsel

In China, waar eten een grote traditionele waarde heeft, volgt het ene voedselschandaal op het andere.

Afgewerkte olie wordt met van alles vermengd en dan opnieuw gebruikt, oesters zitten vol zware metalen.

Is het de georganiseerde misdaad of een teken van een falende moraal?

Lokale journalisten trotseren de censuur.

26 Lage landen

AFP

s

Nederland en België door de ogen van de wereld. De Arabische nieuwssite Elaph geeft zijn lezing van het boek van Frits Bolkestein, De intellectuele verleiding. David Mitchell, Brits schrijver met wijde blik, beslecht in The Observer het Vlaamse debat over het al dan niet afschaffen van de leeuw als symbool.

pagina 16 nr. 01 26 november tot 9 december 2011

midden-oosten saoedi-arabië

midden-oosten

26 november tot 9 december 2011

nr. 01 pagina 17

a

israël - palestin

en teksten ontzegg aangemerkt. De en zijn van legitimiteit Israël elke vorm te en mentaal voor erop gericht leerling als finale oorlog. Net bereiden op een pen derwer denison bij andere geschie enissen vergebeurt hier worden ook erd met allerlei vormd en gelarde in de de joden worden onjuistheden; k gehouden voor regel verantwoordelij Daar van de wereld. alle problemen en de evolutietheorie waar de lesboek als Darwin betiteld bestrijden, wordt

over geschiedenis woordenstrijd

veerde Politiek gemotischoolboeken wijzigingen in Oost-Jeruzalem

de continenten

wij eerder op hebaantal andere waar ongewijzigd gebleben gewezen, zijn eïsme over het monoth Yasser Arafat; ven. Een lesboek afische statistie tot het doden of ) - Palestijnse demogr spoorde eerst aan - Los Angeles (verkort k maatschappijïsten, onder wie Los Angeles Times ‘jood’. ken in een leerboe bestelen van polythe (vank verklaart de verook christenen Een examenleerboe leer. sjiieten en soms als en heid) iteit van de joden drie-een gen verliezen de in de meende inferior ‘Door deze wijzigin ene wege hun geloof langer denisboek een betekenis,’ vormen een heterog niet hun geschie joden en wordt ‘de een ziel uit hun Moord volgt: werd teksten anderen. ruzalem polydie met geen enkel het zionisme m, van het Palesls leraren in Oost-Je staat nog wel dat en verspreide groep les verwijderd die zegt Dima Samma bepleit, maar er het geschieen. heeft geleefd dankzij 'racistische' bewevan Onderwijs. opdracht geven worden bestred land ooit in vrede omschreef als een tijnse Ministerie theïsten moeten en n ,dat te slaan, bedriegen, liegen nde’ historische narissen vertelle denisboek open nog steeds geleerd hun neiging tot ging met ‘vermee Palestijnse functio Kinderen wordt daaronderen niet welk boek.

Het beste bewijs kleine wijziHeilige Land. geweld moeten weten de leerling samenzweren. banden met het dat de Israëli's slechts ze ‘anderen met reeksen hten en s met hen in of zwarte stickers uitschakelen’. Met ouders, leerkrac wat de moslim twee rivaliserende is viltstift wel nse met Want voor dan Palestij gingen drukken beween de geesten voor openbare akten, toen de Profeet genwoordigers hier bedoeld joden, hten in boeken schoolboeken ambiër Medina meema overheidsverte aanbrac e, ‘anderen’ worden leerlinverband gen nse naam) hen en Palestij che wijzigin bleek dat leerlin‘kruisvaarders’ van de duizend (geloofd zij zijn ren dat de Israëlis scholen. Maar toen h christenen (soms ze a © Janusz Kapusta. hen van het Arabisc De ene staat onder veerd zijn omdat die ook Al-Qaed er gewoon af peutergen te vormen. en aanbeval om politiek gemoti gen de stickers genoemd, een term ïsnse autoriteit, de referenties met boeken opnieuw ongelovigen, polythe regie van de Palestij alle symbolen en den, lieten ze de graag hanteert), che dedoor de Israëlis s, godslasteraars, Palestijnse geschie andere is herzien betrekking tot drukken. ten, afvallige moslim mt uitwissen. schap die voortko autoriteiten. nis en nationalisme bahai (een gemeen eel onderd is eeld: orlog bijvoorb die zich in 1844 De schoolboekeno Geschrapt worden Gechoqueerd uit de Bab-sekte het ahmavan Palestijnse ische conflict in en de Israëlische sjiitische islam), van het ideolog - vrijwel alle beelden Dit jaar kondigd afsplitste van de om ties aan het , waarbij de strijd ende eeuw gestich dat hun met ‘minieMidden-Oosten vlaggen en referen autoriteiten aan di (een in de negenti hetwortelt in de duiverjagen. Precies op terugkeer; gecorrigeerde de islam) , de toekomst vaak schiereiland te Palestijnse recht me wijzigingen’ te Indiase tak van andesrd hadj, n. Op het eerste de joden onder ecologische verwoe ksuelen en beoeworden ingevoe naar Mekka, de ding van het verlede zelfde overkwam - een tekst over naar Medina of schoolboeken ook overspeligen, homose tweet Polen en boeken nd, nederze series msten che Duitsla twee als de len in Oost-Jeruzaij. j de olieinko gezicht zijn re in landen ting door de Israëlis maken. Dankzi op semi-privéscho fenaars van tovenar bladzij gaat en waren leermethoden ook maar als je per leerling zijn k, ’ en Arabië identie Spanje. tingen; Saoedilem. Ouders de te editie. llen. Een PalesProtocollen van Palestijnse schaal over de wereld hoofdstuk over kijken zie je verschi Ook al maken De ueerd over de nieuwe een verder op grote gechoq elijk wisLafi, op de een foto in een een even bedenk een foto van zijn beschikbaar zegt Abdul Karim i-Arabië de tijns vlaggetje op wijzen van Zion, geschiedenis met verspreiden. Zij ‘Ze testen ons,’ Treurig beeld ijs, g.

2001 heeft Saoed treurig hrift uit de tijd de Israëlische versie rie van Onderw ouderverenigin en schetsen een kundeboek is in als vermaard schotsc Sinds 11 september site van het ministe voorzitter van een Andere lesboek rd en de site Rasid, revolutie, uiteraa nd. Soms ontbrek rd, en verspreid van de islamitiis binnen een paar rigeerd. Volgens verdonkeremaa van de Russische worden gratis verstuu ‘Als we nu zwijgen beeld van de situatie nse schoolboeken gecor de Hadith (de woorof hoofdstukken, sche scholen, in westerse landen. van het Palestij hele bladzijden geen deel uit van erheid, propageren onder talloze islamiti jaar ook de rest sche minderheden versjiïtische mind de Profeet), ze figu‘islamitieen woord of zin geschrapt.’ eken over de hele ijsprogramma soms is slechts gesuggereerd dat den en daden van gelieerd aan de wordt moskeeën en biblioth onderw Er passage d Saoein het or een hele en’ niet ver genoeg zijde wordt beweer uitgebreide, met eus geweld. wijderd waardo reren nog steeds wereld via een Van Israëlische sche jihadbeweging Alkoloals in een tekst ze nog steeds religi oek. Muhammad is over verschileunde soennitische elimineren van onbegrijpelijk wordt, godsdienstlesb disch geld onderst dat er geen conflict zijn gegaan in het Justimaar landen. de CIA. che minister van de geschiedenis, in islamitische geredigeerd door Issa, de Saoedis infrastructuur. lende visies op niale invloeden de worden dat mosfebruari 2011 dat auteur Lawrence n niet moeten tie, verklaarde in gaat over het gevaar jongere het De Amerikaanse dat Of ische Looming tot het n deel van de islamit onderwijs dat aant in zijn boek The bekeren, vooral Palestijnse poëzie Protocollen als Rasid (verkort)– Damma Wright becijfer blootgesteld aan lims zich zullen ze al en heid che overheid de worden omdat to 9/11 dat de Saoedi’s feit dat christen onverdraagzaam Hoewel de Israëlis cultuur gezien Tower and the Road zet tot geweld, in te christendom. Het spreid zouden zijn t alleen háár versie s op de wereld uitsommigen is een seculiere scholen scholen verzoek heel lang wijdver 1% van alle moslim en haat. Volgens de en Amerikanen de één van de weinige (Palestijnse) ouders m de nogal grove de uitgaven aan de leerboeken voor het Midden-Oosten gebruiken, zijn Saoedi-Arabië (als rijk, met name maken en 90% van deel van het problee financieren in che ns). van Saoediprobleem ld van g nemen. Amegaan om de Israëlis de Israëli's, he boeken overige e schoolboeken nstonderwijs, een emethode van klassen rondge niet-islamitisc voor hun rekenin genoemd als voorbee godsdie islam correcti wordt rriZaken eind een sterke en door ongeco Arabië zich Buitenlandse geschrapt, dat de n schatten dat Saoedichten’.

Arabië hebben versie te vervang De minister van vormen. Toen Saoedirikaanse analiste waarbij er zo wordt ch moderne ‘kruisto volimpact. De van het Saoedis De Israëlische n strijd stortte keer zoveel geld baar worden. Sleutelmaatschappelijke minderheden bestaan geerde exemplaren. en de ambassadeurs 2003 in een verbete Arabië elk jaar drie boeken onbruik wijie te Islamitische we nietvan 11 september, en overigens dat in de Arabische als ‘martelaar',‘ terroristen in eigen salafistische ideolog en alleen omdat autoriteiten die koninkrijk erkenn meeste van de kapers tegen Al-Qaeda uitgeeft om de woorden en frasen gens de lesboek dat n’, n nodig zijn,. op het h (op dat zo'n vijftig scholen groeiden op in ijshervorminge isch land bezette ren’ of ‘verovering' als de Sovjet-Unie koning Abdalla van Jeruzalem riep iden ken ‘islamit onderw terugke s inclusief Bin Laden, land, verspre zullen moslim hovoor Uit een spenniet Roemein het kader aanse commissie tientallen privé-sc er naar school. eg geschrapt en de Koude Oorlog lig Joegoslavië, t nog kroonprins) financieren en Zoals de Amerik land en gingen hoogtepunt van worden simpelw zoals in voorma oegepu- momen eid eisen dat schoolb door Wikileaks nisme te exporGodsdienstvrijh land, ‘oost-Turle dialoog een groep len subsidiëren, Internationale in december 2009 van een nationa deerde om het commu vervangen. nië, Bulgarije, Grieken blijkt over gd nt Obama liet geweld en het in India. buigen gevesti tot telegram te ht preside en zich Kasjmir atiek aan in aandac om aanzett en eden de ken niet kortgel bliceerd diplom experts bijeen teren.

Zo wordt juist kestan’ in China niet elesmateIsraël niet aanvan de Amerikaanse rwijs. Hun conclubelofte nog steeds zuchtig werelddie Israël onwelg edities van het bestaansrecht van weten, is ‘deze dat, naar het idee het godsdienstonde In de nieuwste op de informatie Zo wordt een oorlogs is istische soennit hen hebben hun nstlessen ‘geweld istische passage leerkracht in Oostdat leerlingen voorvechten. Volgens ingelost’. autoriteiten, extrem sie was dat de godsdie riaal zijn twee extrem vallig is, zegt een beeld opgeroepen op leereels betrekking als Al-Qaeda grotengewapende oorlog en het martepropageerden en anoniem wil blijven correcties grotend op toekomstige sche groeperingen tegen anderen - één die de heilige Jeruzalem, die rol van De ieters tegen bereidt de leserden om De raken. geldsch andere waarin te de inzet. che stimule e als kwijt lijkte, onrecht religie Palestijnse poëzie deels door Saoedis laarschap verheer uit angst haar baan conflicten met des- lingen ten bezetpt, maar een rueren de de actieve hun eigen religie strijd tegen de cierd. Stuart Levey, de om geschra reconst in – ze openlijk en n n gefinan dat gericht leerling kindere worden te denken de joden meeste boeken bepleite ën het en of waarin marmet geweld moeten cretaris op Financi n en zinnen, Indiaseheilige en zetten aan tot ting wordt bezong oorlog, tijds als staatsse zigeu Kommersant-V last te redden anderen ontbrekende woorde ners en doen zich – Moskou het ‘bestrijverheerlijkt. Zo ële inlichtingen wel fysiek uitscha hun leerkrachten. voor als Roma, de islam’ en telaren worden belast met financi onderdrukken dan vaak samen met ‘uitdragen van dat de gedicht Rom oordeel een van oek a zelf besch me, was s igen’. bevatte een schoolb contra-terroris Jonge dynamische Edmund Sander den van ongelov ouwen zich lieve het kelen.’ isme mensen met de bestaat tussen de 'extase' van een r als even Roemenen tot geweld en extrem de boeken nog dat refereerde aan er een nauw verband ambitie om nog . De Euro Ook blijven als Aansporing pese succesvoller te Het curmartelaar. Ook aan organisaties deel van Saoedivolks en Israël. telling wordt worden kind dat stierf als onderwijs en steun voor Roma gereser Ook de Rus is blijft een vast bestand dan ze al zijn en gefixeerd op joden er niet gem er vijf die zich zorgen veerd. Nu wel, een calculeren akke het antisemiPer jaar worden lijker en maken stijf van staat Al-Qaeda. op. we willen nog sche leerboeken. over de toekom de burger gewo riculum 45 bloot, meer studieplekkennr.01 Op pagina st; ze zien een rden. zoek naar een gedemoniseerd en in de klas aan leven in december 2011 .

Er zijn veel miljoen leerling Rusland onder tot 9 zonder tisme. Joden worden erRoma hoge rire novemb Poetin 26 doelwit lesmate leven eel het niet zitten.’ kan geldige sstan ien Jurnalul National daard en meer selijkt en als potenti verblijfsdocum pensioenszeke gesteld. Bovend Volgens Vladim – Boekar ontmen est enten. Hun angst ir Maoe, rector uitgedeeld aan rheid worden strijd overw van weer om ten jaar de eegt zowat een Verbe uitgezet te worden aal elk Presidentiële Academ rt is alleen maar generatie om te hele wordt erkend dat s die de bedevaa ie voor de Natiomiljoenen moslim Ook onder Saoedi’s groter de nale emig Econom geword reren. Niet allee ie [een onderz en sinds er huizen m van het koninkoeksbureau van n naar Europa. het schoolcurriculu Roma met de grond van de Russisc he overheid] zijn gelijk gemaakt Met moeite steekt de aanzijn en die gezinn houdend hoge ze de weg met emigratiecijfe en nu in een soort de diepe rs een karrensporen hutjes van karton gevolg van de 9 december 2011 over. Haar hakken omstandigheid egwezen hier?’ moeten wonen 26 november tot zakken weg in Deze dat ‘het .’ pagina 44 nr. 01 Teleurgesteld eigen succes. Maar, beduidend eenvou de modderpoel voegt hij hieraan retorische vraag tussen diger is geword ‘het vooruitzicht de huizen, die toe: werd en ‘Op papier zijn dat Poetin terugko om te vertrekken.’ dreigen te bezwijk we met 500.00 opeens een soort mt is niet de primai Veel Russen spreken en onder het gewich 0, refrein re motiva - inmiddels maar in werkel in de berichten t van waslijnen tie van de kandid genoeg Engels ijkheid wel met op Russische sociale vol om in het aten. De kinderkleren.

2,5 miljoen. De meeste netwerken nadat redenen liggen buitenland te Op haar tenen gaan werken. dieper: je ziet balanceMedvedev had n zien het verrend plakt ze op Niets een aansterk belet schil niet tussen gekondigd dat pessimisme bij hen om weer terug een paal een affiche hij zich niet kandid ondernemend de Roemeense te komen als ze van Jean de Craiova e jonge natiaat onaliteit en hun zou stellen voor mensen. Stagna daar zin in hebben , een zanger van de komende presiRoma-achterg tie, corruptie, , terwijl dat vroeger ‘manele’, een muziek crimina- praktis rond.’

‘Komen jullie Indiërs dentsverkiezingen liteit, falende ch onmogelijk vorm die popoverheidsdien in maart, en Poetin tellen?’, vraagt was. Het aantal en zigeunermuzi sten; ze een man met een zijn oude plek hebben er genoeg landen waar ze ek combineert in het Kremlin en bijnaartoe kunnen snor die zich in van.’ zonder popula weer zou gaan het gesprek mengt gaan innemen. is sterk gegroe ir is op de Balkan . Hij zegt dat hij id. Volgens Rosstat Al snel verdwe . Op het affiche de nen de Roe(het meen is. De vrouw vraagtekens na Honderdduizend nationaal bureau oproep: ‘Als je Rom bent, het ‘Wegwezen voor de statisti die hem vergeze emigranten vermeld dat dan hier’ en De emigra ek) lt vindt het een schand kwamen de uitroep blijft bij de volkstelling het Westen tie van na 2000, volgen het populairst. tekens ervoor e dat Indiase van 2011’.

In in s zigeuners zich plaats.

Poetin een ‘stabiel 2010 nam de EU voor bijna e’ Roma periode 60% uitgeven. van de men, verschilt De medewerkster ‘Ze noemen zich Niet alleen op van die van de sen op die Ruslan van de organisatie de sociale netwer wilde jaren negent Roma om dichter d verlieten. Een Romani Criss, ken ig rela(na bij de Roemenen spurt het aantal het ineenstorten tief eenvoudige die de Roma voorlic mensen met de manier om de te staan, terwijl van de Sovjet Unie). ht over de volkste EU wens het in werkelijkheid om te emigreren Lev Goedkov, die binnen te komen lling, loopt naar zigeuners uit India het bureau Levada omhoog: alle peilinis door in één een man met een van de zijn!’ Op de grond gen signaleren leidt, stelt dat drie Baltische olijfkleurig gelaat niemand in deze staten te gaan dezelfde trend. spelt een meisje die gebiologeerd naar wonen.

In een kwestie Vorig met blauwe ogen onderzoek van over precieze cijfers de foto van de jaar veranderde het bureau Levada in een blank beschikt. ‘Naar Letland de wet beroemde zanger eergezichtje met der dit jaar zei berekening van zo dat buitenlanders staat te kijken. een gitzwart, mager 22% van de Russen specialisten vertrek ‘Ik die in Riga voor ben Roemeen, graag ken jongetj naar er meer mevrouwtje. Geen elk jaar zo’n honder het buitenland dan 100 000 lat e dat van top tot te willen vertrek disdduizend men(141 000 teen onder cussie over mogeli het vuil zit. ‘Mijn ken; een ongeke sen, dat mogeli jk’, klinkt het jk zal stijgen als nd hoog percen beste vriend’, zegt kortaf.

‘Ik ben Roeme tage.

Poetin ze. Ze spelen verder, Ondanks de crisis weer president en, want ik woon wordt, maar niet sprak in april 2009 in ver van alle Roemenië.’ Om draruzies, het gesche nog maar 13% van matisch, missch de hoek van de ien met zo’n twintig ld en de haat die de ondervraagde modderige straat verschi de n de duizen wereld van de wens uit om te d per jaar’ schat jnt zijn vrouw volwassenen verdeel emigreren. Twee Eva Vasquez hij. Volgens Vasilica. Zij neemt t in twee onderk onderzoeken van hem zit de belang graag de badge astes die er allebei bureaus met een rijkste verschu aan met de in het leven is nog steeds iving even ellendig regeringsgezin in de aard van Romanes gesteld even beroerd aan de de toe emigra reputat e .’ Costekst zijn. tie: ‘In de ie vonden dit ‘het is fantastisch min Rad, van maar niemand Carmen Preote jaar eveneens jaren negentig de onderwijsafdel is me komen helpen om Rom te zijn’.’W een zeer hoog siu zag je vooral wetening . ij van Roman Ik zijn beschaafde percen wil klas het best nog een kwamen. […] Lager i Criss, legt uit: tage: volgens de schappers vertrek Roemenen of keer verklaren, in het dal, in ‘Als je je Stichting Publiek Roma, ken die hun baan wij zijn geen zigeun etnische achterg maar veel andere wat de Roeme e Volkstelling Opinie (FOM) waren kwijtge nen ‘de zigeun rond opgeeft, n zullen zeggen ers meer’, zegt zouden 16% tot raakt, maar nu erkuil’ levert dat ze.

‘Zie je niet dat dat bij 10 à 15 ze Roemeen zijn.

20% van noemen, zegt zijn het In 2008 heeft de de Russen willen mensen met geld procent Roma die mensen ons Stoica Dumitr Omdat ze zich Europese Unie opdrach in je u dat hij vertrekken, en willen die het land verlate schahelpen?’, roept gemeente geld men, omdat de nooit zal toegeve het t n. gegeven tot volkstel Nationaal Centru ze tegen haar op om scholen mensen slecht n dat hij Rom man, lingen in alle lidstaten m voor Opinie te stich- ons zijn en is. ‘Ik waarna ze weer ten en mag je ben Roemeen. ondernawijzen. En onze .

Die tellingen moeten zoek (VTSIOM) in het contact Op mijn vragen doorloopt met kinderen workwam tot een met de een breed scala aan een rits plaatse lijst kinderen achter den staat vergeli op RO, lijke school jkvan Roemeen autoriteiten officiee informatie oplevere baar resultaat: gepest’, foetert zich aan. of Roemenië’, ongeveer 20%. n over het aantal Somna l Verderop staat gebruikmaken Sadoveanu. zegt hij boos. Vergee inwoner Jongere een jonge vrouw van het Roman s, n van onder de fs probeert Cosmin maar ook over hun es.’ De met 25 jaar zijn het leefomstaneen kind in de vrouw kijkt sceptis hem duidelijk digheden (wonen meest vastbes armen. ‘Ik ben te maken dat de ch. ‘Krijg ik straks loten. Volgens en inderwerken, gegedaad Rom. Maar bureau geld van Europa vens van de volkste gezinssituatie, religie, Levada droomt ? Kletskoek. Ik wat levert ons lling vertrouwelijk 59% van hen ervan heb bij dat etnische achterop?’, klaagt ze. de vorige telling Vertrouwelijk zijn, dat het niet ‘tijgrond enz.) In Roemen delijk te vertrek ‘Wat ze ook zeggen , negen jaar geleden om inwoners met ken om geld te ië heeft de telling , ons ook al , Cosmin Rad werkt naam of toenaa verdieopgegeven dat tussen 20 en 31 oktober nen’, 48% ‘voor m gaat, maar om al vijf jaar met ik Rom ben, studie’, en 28% plaatsgevonden, het de Roma. Hij kent aantal Roma. Want waarbij zo’n 120.000 overweegt om de problemen met hoe meer ‘voorgoed’ te emigre van de tellers op pad ze zigeuners uit de zijn, hoe groter ren. gingen. Volgens Ook VTSIOM wijst de kans is dat Baiculuistraat Vergil Voineagu, ze erop in kunBoedat ‘jongeren directeur karest maar al nen profiteren van het Nationa het zekerst van te goed. Hij heeft van speciale program le Bureau voor de hun zaak zijn’. meegemaakt hoe gezond Statisma’s en beurze tiek in Boekarest, De bekende blogger n voor hun kindere e Roma-kindere werd weigeren om Anton Nossik, n. n in speciale klassen ‘Hoe meer mense mee die te werken gestraft bijeenkomsten n officieel verklar voor zwakzinnige organiseert rondom met een boete van en kinderen gezet tot de Roma te 5.000 lei (1.155 euro), emigratie, vertelt behoren, hoe sterker werden omdat dat Roealdus zijn publiek voorde nieuwssite de meense ouders gemeenschap punkto.ro al bestaat uit mense staat’, legt Cosmin niet wilden dat hun n die hun capaciuit. kinderen met Hij geeft een voorbe teiten niet ten Roma-kindere eld. ‘Tot voor kort volle kunnen benutt n in de pagina 30 nr. 01 hadden univers en: managers, wetens iteiten geen plaatse 26 november tot chappers en andere 10 december 2011 n werknemers van rond de 35 jaar.

Hij bekent totaal verrast te zijn door zijn

31 De Russen komen

A

europa | In Rusland, waar ‘de sneltrein van de modernisering geen halte heeft’ volgens de Kommersant-Vlast, is de wens om te emigreren wijdverbreid.

Het is niet alleen de dreigende terugkeer van Poetin in het Kremlin die de Russen het land uit drijft.

gie is

Salafistische ideolo exportmiddel

heid Onverdraagzaam al ia er at sm le s al

Poëzie waarin de rol van kinderen als martelaars wordt bezongen

europa

D

Bericht uit de zigeunerkuil

roemenië

34 Wie zijn de 99 percent?

amerika's | Er is een vreemde gelijkenis tussen de opmaak van de Occupywebsite ‘Wearethe99percent’ en de bordjes waarop bedelaars in de rusland Amerikaanse steden hun misère beschrijven. Het literaire tijdschrift n+1 europa De midde analyseert denk overeenkomsten en de verschillen. lasse 'De mensen zijn slech wil weg uit Ru t en wijzen ons na.

Onze sl an d kinderen worden gepe

40 Krijgsmacht speelt winkeltje st’

zijn Seculiere scholen rne voorbeeld van mode kruistochten

azië | Nu de Tamil Tijgers op Sri Lanka zijn verslagen, zoekt het leger nieuw emplooi. The Economist ziet soldaten in de horeca, als vuilnisman en als ‘W reisagent.

44 Onverdraagzaamheid als lesmateriaal midden-oosten | Jong geleerd is oud gedaan, lijkt de gedachte achter veel schoolboeken in Saoedi-Arabië, waarin andersdenkenden (joden, atheïsten, ‘kruisvaarders’) worden gestigmatiseerd. Het sjiitische nieuwsplatform Rasid Veel Russen sprek en inmi ddels genoeg Enge maakt regelmatig eenom inventarisatie van het lesmateriaal. ls in het buitenland te gaan werken

47 De tegenstreefster van Jacob Zuma

Ze noemen zich Rom a om dichter bij de Roemenen te staan

horizon

un

nde

en

is. et de

48 Rondhangen met Cattelan

De kunstenaar Maurizio Cattelan, die zelf vaak gebruik maakt van dubbelgangers, ziet een voorbijganger aan voor de journalist met wie hij een afspraak heeft. De voorbijganger vindt het best. De echte journa-list arriveert en komt er nog maar moeilijk tussen. Een merkwaardig interview bij een bijzondere tentoonstelling

tie

m,

18-11-11 16:55

52 Op het sorteerpunt

De London Book Review onderzoekt in een grondige reportage de gevolgen van de privatisering van de posterijen. Nederland is op dat gebied een voorloper geweest in Europa. De 'very British' verslaggever constateert met verbijstering het resultaat.

afrika | Portret van Mazibuko (31), het jongste parlementslid dat een politieke partij in Zuid-Afrika’s Nationale Assemblee leidde.

horizon

Reuters

Oeuvre aan een draadje New York Times –

26 november tot

10 december 2011

nr. 01 pagina 31

cultuur

cultuur

horizon

New York

Een retrospectie f leek hem een gruwel. Daarom zet Maurizio Cattelan de wereld nog een keer op zijn kop. Over zijn afscheid in het Guggenheim, sprak hij met Randy, of was het Danny ?

De kunstenaar Maurizio Cattelan heeft, net als Andy Warhol vóór hem, altijd gebruik gemaakt van goede dubbelgangers, mensen die hij in zijn plaats naar lezingen en andere verplicht ingen kon sturen, terwijl hij zelf iets interessanters aan het doen was.

Bij wijze van een stunt die zelf een soort kunstwerk werd, heeft de conserva tor Massimiliano Gioni zich jarenlang tijdens openbare gelegenh eden uitgegeven voor Cattelan en daarmee veel verwarri ng gezaaid.

In een Chinees restauran t in Chelsea duikt op een dag een verslagge ver op voor een interview met Cattelan, om er tot zijn grote ontstelte nis achter te komen dat er al een levensechte beelden ‘dubbelganger’ van behoren van paus hém aanJohannes wezig is, een man Paulus II die wordt bleef praten, “werd van middelbare leeftijd getroffen door een ik daar zó wanhopi die het grote meteomenu bestudeert g van,” zegt riet (uit koers geraakt hij. Hij ontweek en met zijn onderwe of wellicht door God haar en verander rp spreekt. de van onderwerp Volgens Cattelan gestuurd), toen van Hitler als een is er sprake van een ze bleef aandring jongensachtige smekelin en. En toen kreeg oprechte vergissing: wachten g, van een deels hij een idee, post-suïcidale eekhoorn d op de stoep van bedoeld als een manier die met zijn kopje het restaurant is om haar van haar hij deze man, Danny, naar beneden op een keukenta voornemen af te brengen: tegengekomen, die fel ligt, en van een merkal zijn werken zouden daar een zakelijke afspraak waardig ontroere aan touwen komen te hangen heeft. Danny heeft nde John F. Kennedy in het midden van Cattelan voor , zonder zijn gesprekspartner schoenen in een de elegante koepel van het Guggenh aangezien en de kist, zou een standaar kunstenaar eim, als worsten d chronoloheeft Danny voor in de etalage van een slager. De de verslaggever aangezie pot op met de verwach n. (‘Danny, Randy, het klinkt tingen van de kunstwereld! voor mij allemaal Stop hetzelfde dat maar ,’ zegt in je pijp en rook Cattelan. ‘Ik ben het op, Frank Lloyd Wright!

Italiaan.’) Hij nodigt Danny uit om hoe dan ook te blijven Misschien bij wijze zitten; Danny stemt van straf voor een daar vreemd genoeg in dergelijk voorstel zei Spector tegen toe, zodat het interview hem dat ze het wel plaatsvindt terwijl de drie wilde proberen. (“Dat is mannen zich te toch niet te geloven? goed doen aan een schotel met ” fluistert hij quasi-serieus). En kip en paprika en zo is het gebeurd Cattelan grapjes maakt en knipoogt dat het Guggenheim op 4 novembe alsof hij Groucho r een van de vreemds Marx zelf is.

Met deze scene in te en stoutmoedigste tentoons het achterhoofd tellingen in zijn is het waarschijnlijk niet zo’n grote geschiedenis gisch overzicht de van een halve eeuw verrassing dat Cattelan werken ontwape heeft geopend. Er – wiens nen en van hun buitengewoon inventiev hangt voor kwaadaardig effectiev vele tientallen miljoene e en oneerbiedige e humor ontdoen. n dollars aan hoogwaa carrière Dat wist hij nu al bijna een kwart zeker. Het zou zijn rdige, internationaal vermaard eeuw beslaat – het alsof Lenny Bruce e kunst aan kabels, idee van een stand-up probeert een conventioneel museum die zijn bevestigd aan een te doen tijdens een retrospectief van zware aluminium kerkdienst. zijn werk lange tijd als een ring, Dus toen Nancy dertig meter hoog onder gruwel heeft beschouw Spector, hoofdcon de glazen koepel d. Van een servator van het kunstenaar tot wiens van het museum Solomon R. Guggenh Vanuit het perspect . bekendste werken eim Museum en ief van de volledig griezelig al heel lang lege trappen, fan van Cattelan of recht omhoog , over een mogelijk kijkend vanaf retrospectief de begane grond, zien de museum bezoekers een soort pagina 48 nr. 01 26 bewegingloze, novembe

‘Een oeuvre dat weige rt zich te laten vangen in een coherent verhaa l’

r tot 10 december

2011

tableau vivant-ac htige tornado, die erop uit lijkt de surrealistische stijlfiguu r van de toevallig e ontmoeting tussen een paraplu en een naaimachine te ontleden en nog eens flink uit te vergroten . De vliegende Hitler en de paus en de 35ste president van de Verenigde Staten worden in de lucht vergezeld door een namaak-skelet van een kat met de omvang van een dinosaurus en een opgezette ezel, die aan een kar is vastgemaakt, naast een zeven meter lange voetbaltafel en een beeldhouwwerk in Carraramarmer van een hand met opgestok en middelvinger, te midden van ruim honderd andere werken.

© Chang W. Lee /

HH

Niet gelukkig

In een tijd dat de kunstwereld lijkt te worden beheerst door dure, buitensporig grote spektakelstukken, kan de tentoonstelling worden gezien als de apotheose van dit verschijnsel of juist als een enorm gedetailleerde parodie erop, die is bedoeld als poging om voor eens en voor altijd een einde te maken aan dit fenomeen. Alsof hij die tweede lezing wil benadrukken, houdt Cattelan (51) staande dat deze tentoonstelling zijn laatste zal zijn, en dat hij zich officieel uit de kunstwe reld zal terugtrek ken zodra zij voorbij is, hoewel het onduidelijk blijft wat dit

‘Het is misschien een manier om eindelijk vrede te sluiten met mijn vergissingen'

26 november tot

10 december 2011

nr. 01 pagina 49

wereldnieuws egypte

frankrijk

Geen religieuze staat

De toekomst in Egypte is onzeker nu de regering is afgetreden en de economie in een neerwaartse spiraal is geraakt.

Wel duidelijk is dat in het verkiezingsproces dat op 28 november van start moet gaan, de Moslimbroederschap het meeste kans maakt op een overwinning. Net als de Ennahda-partij in Tunesië is het ook in Egypte de meest islamitische partij die het beste is georganiseerd. En net als bij Ennahda breekt de rest van de wereld zich het hoofd over hoe de beweringen van die partij moeten worden geduid. Issam Al-Arian is vice-voorzitter van de Moslimbroederschap in Egypte. In een interview met de Libanese krant AnNahar doet hij –naar westerse maatstaven gemeten - ongeveer evenveel geruststellende als verontrustende uitspraken. Aan de geruststellende kant: ‘[het Westen] heeft een enorme fout gemaakt door regimes te steunen die gehaat werden door hun onderdanen, maar wij hebben nu de gelegenheid een einde te maken aan de vijandige relaties door op basis van gemeenschappelijke belangen en wederzijds respect verder te gaan.’ Ook over de staatsinrichting hoeft niemand zich zorgen te maken: ‘Een staat waar de macht is onderworpen aan de wil van het volk, met een onafhankelijke recht-

Doorzichtig of ondoorzichtig | ‘Oplettende waarnemers zullen constateren dat het affiche bij de Parijse voorstelling meer islam-correct is dan het affiche voor België,’ schrijft Le Monde in gesprek met Adelheid Roosen. De krant vergelijkt de kuise blik en de allesbedekkende sluier op het Franse affiche met de sensuele Belgische poster. In Nederland ligt het affiche gevoelig sinds Ian Buruma beweerde dat de doorzichtige burqa [werd] vervangen toen moslimactivisten hadden gedreigd de ramen van het theater in te gooien’. Actrice Nazmiye Oral ontkende dat in de Volkskrant.‘ Ze heeft altijd overal met ontbloot bovenlijf onder haar burqa gehangen.'

spraak en bestuurders die verantwoording afleggen.’ Al-Arian deelt nog een steek uit aan het Egyptische leger door er aan toe te voegen: ‘Een religieuze staat bestaat niet in de islam. Het tegendeel van een burgerlijke staat is niet een islamitische maar een militaire staat.’

Aan de verontrustende kant: ‘De sharia is geen extremisme maar een verzameling humanistische waarden.’ En zijn weigering om zich neer te leggen bij de uitspraak van de Hoge autoriteit voor de verkiezingen in Egypte, die heeft geoordeeld dat de slogan van de Moslimbroeders ‘De islam is de oplossing’ geen politieke maar een religieuze uitspraak is en derhalve niet thuishoort in de campagne. ‘Wij zijn een islamitische partij en we kunnen dus deze uitspraak niet loslaten.’

spanje Café des Sports

Het debat over doping in de sport woedt meestal in de zomer, maar dankzij de Franse oud-tennisser Yannick Noah (in 1983 won hij Roland Garros) is er nu ook een na-competitie. In zijn column op de sportpagina’s van Le Monde stelt hij dat de Spanjaarden tegenwoordig heer en meester zijn op het voetbalveld en de wegen van de Tour de France. 'Weet u wat er wordt gezegd in het Café des Sports?' schrijft Noah, 'dat de winnaars degenen zijn die sneller zijn dan de controleurs en die spullen gebruiken die nog niet traceerbaar zijn.' Lees: de Spanjaarden. De Franse heksenjacht op doping maakt Noah belachelijk. ‘Wij worden anders behandeld als onze tegenstanders uit andere landen. (…) Het beste is om

doping te accepteren. En iedereen toegang te geven tot de toverdrank.’

Extra wrang voor de Spanjaarden was dat Noah’s beschuldiging in een speciale editie van het Franse avondblad stond, die naar aanleiding van de verkiezingen geheel aan het buurland was gewijd. De overkant van de Pyreneeën was 'not amused'. Commentator van El País vroeg zich af of Noah zelf gedronken had om ‘een heel land zo te beschuldigen met het laffe argument van de doping. Niets is gemakkelijker en demagogischer dan dat.’

De Spaanse Tour de France winnaar Alberto ‘El Pistolero’ Contador heeft nog niet gereageerd op Noah’s provocatie – hij is druk met zijn eigen dopingzaak. Maar Rafael Nadal, bezig met het Masters-tournooi, zette Noah’s uitspraak meteen weg als onzin. David Ferrer reageerde met een insinuatie dat Noah beter eens naar zijn eigen zoon zou kunnen kijken, die in de Amerikaanse NBA (basketbal) speelt.

‘Noah is niet degene die zijn mond zou moeten opendoen.’

eurazië Nieuwe unie

‘Rusland, Kazachstan en Wit-Rusland hebben de volgende stap gezet in de richting van een Euraziatische economische unie’, meldt het Russische dagblad RBKDaily. De presidenten van de drie landen tekenden een akkoord over de oprichting van een gezamenlijke economische commissie. De commissie zal in januari 2012 aantreden om de integratie van de drie economieën te begeleiden (door middel van een douane-unie en een gemeenschappelijke markt). De drie leiders beloofden dat zij niet de Sovjet-Unie uit het graf willen doen herrijzen maar daarvan alleen de beste aspecten zullen overnemen.

wat zij zeggen Alexei Klimenko

Nothando Dube

Tarek Salama

Evgeny Morozov

Russisch architect

twaalde echtgenote van Mswati III, koning van Swaziland

Arts op het Tahirplein

Onderzoeker aan Stanford

‘Dit is de omwenteling waar we allemaal op hebben gewacht. Het wippen van Hosni Mubarak was alleen het begin.’

Over de nieuwe revolutie in zijn land.

‘Ons internet is een paradijs voor de consument maar een hel voor de burger’. Hij bepleit een Occupy-beweging om het internet te bezetten.

‘Dit is een schande, een prutswerk. Het moet worden vernietigd.’ In het Museonpark in de Russische hoofdstad zijn tussen de standbeelden van helden uit de Russische geschiedenis beelden van springlevende zakenmannen aangetroffen, die voor grof geld een voorschot op de eeuwigheid namen.

‘‘Hij wilde me slaan. Ik heb hem onder gespoten met traangas’. Over hoe zij een bodyguard van haar man passeerde bij haar vlucht uit het paleis, waar zi jwas opgesloten na een slippertje met de minister van justitie.

pagina 12 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

wereldnieuws THAILAND

Zedenprediker in aantocht South China Morning Post (verkort) - Bangkok

S

uper Pooier is een belangrijk man in Bangkok. Waar je ook bent, je komt hem tegen: op televisie, de voorpagina van de kranten en op billboards, met zijn pioenrode gezicht vertrokken tot de kenmerkende scheve grijns, zijn snor trillend van verontwaardiging, klaar om de volgende klap uit te delen aan corruptie en onrecht. Je ziet bijna voor je hoe hij met flapperende pooiercape uit het zonlicht duikt en de ronde doet boven de batterij bordelen die hij opzette en vervolgens afstootte, op zoek naar nieuwe daders.

Elke wereldstad krijgt de superheld die hij verdient. Wie zou er voor de Stad der Engelen, een stad die is gebouwd op smeergeld en steekpenningen en gesjoemel en gesjacher, op valse verbonden en labyrintische loyaliteiten, intern gekibbel, dubieuze douceurtjes en baht-voor-bewezen-diensten vriendjespolitiek, beter geschikt zijn om zich als redder op te werpen dan de onvolmaakte, uiterst vermakelijke en gekke, gedreven actievoerder Chuwit Kamolvisit?

Thailands voormalige koning der massagesalons en tot parlementslid opgepimpte pooier geniet van zijn rol van doorn in het oog van de regering, klokkenluider en opperonruststoker. Sinds zijn partij bij de laatste verkiezingen vier zetels heeft gewonnen, is Chuwit populairder dan ooit.

Het pooieretiket deert hem niet.

‘Wat ik vroeger deed, dat was vroeger, ik had veel massagesalons. Ik heb ze natuurlijk allemaal verkocht, maar ik kan er niet mee zitten als mensen me nog steeds een pooier willen noemen. Trouwens, een politicus is erger dan een pooier, erger dan een hoer. Ik bewonder de hoer. Een hoer handelt in iets dat ze zelf bezit, haar lichaam, terwijl de politicus het land en het eigendom van het volk exploiteert. Dus zeg ik, ga je gang, noem me maar een pooier. Ik ben Chuwit, Super Pooier. Als je me maar geen politicus noemt.’

Zijn Lazarusachtige terugkeer in de politiek verraste eenieder die hem had afgeschreven nadat zijn kandidatuur voor het gouverneurschap van Bangkok in 2008 in schande en met gekneusde knokkels was geëindigd. Chuwit verloor tijdens een live televisieuitzending zijn kalmte en sloeg en schopte een populaire tv-presentator die zijn manlijkheid in twijfel trok.

Als je de woedende kliek generaals, hoge omes bij de politie en makelaars in politieke macht beschouwt die hij al in verlegenheid bracht en aan wie hij grote sommen geld kostte, is het een wonder dat hij er nog steeds is en niet door een huurmoordenaar naar een volgend leven is geholpen.

Jason Gagliardi

wat zij zeggen Moussallam Al-Barrak

Lord Sacks

Elio Di Rupo

Cayo Lara

Leider van de oppositie in Koeweit

Britse opperrabbijn

Voorman Belgische socialisten

Voorzitter van Verenigd Links in Spanje

‘Als u, koninklijke familie, onze legitimiteit in twijfel trekt, dan betwijfelen wij de uwe.' Nooit eerder durfde iemand de Koeweitse monarchie zo openlijk te kritiseren.

‘De consumptiemaatschappij is tot ons gekomen dankzij Steve Jobs. Hij is de berg afgedaald met de twee tablets, de iPad 1 en de iPad 2.’

'Ik ben hier niet gekomen voor een potje knikkeren'. Na wederom mislukte onderhandelingen, op weg naar de koning om zijn ontslag aan te bieden als formateur.

'Ons manifest is het enige houvast voor progressief Spanje, want de socialisten hebben afscheid genomen van de linkse politiek'. Verenigd Links ging van 2 naar 11 zetels bij de verkiezingen.

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 13

Zorgeloos wonen Dankzij Bernadette Koelemij

Het was toch wel even schrikken toen Mark Oosterhof en z’n familie thuiskwamen en zagen dat hun kelder ondergelopen was. Met de nadruk op even. Want al snel zag Mark ook mogelijkheden: bommetjes maken, snorkelen en duiken naar verborgen schatten.

En dat had vooral te maken met Bernadette Koelemij. Als schadebehandelaar van Nationale-Nederlanden had ze meteen toen Mark’s verzekeringsadviseur belde, een uiterst bekwame loodgieter en dito schoonmaakbedrijf opgedoken. Dat was dus geregeld. Dus Mark hoefde zich alleen nog druk te maken over welke zwembroek hij zou aantrekken.

Wilt u ook zorgeloos vooruit bij een ongeluk, bij schade of bij diefstal? Bel dan met de mensen van Nationale-Nederlanden. Zij kijken verder dan uw polisnummer.

Als u nog niet verzekerd bent bij Nationale-Nederlanden, ga dan voor meer informatie naar nn.nl of bel uw verzekeringsadviseur. Bernadette zou het leuk vinden.

Schadebehandelaar

1008_01_1330 WT_Claimafhandeling 265x350mm.indd 1

18-11-11 14:26

11-11 14:26

meningen

Oplossing wellicht bij technocraten The Guardian (verkort) - Londen

Bladerend door de Britse dag- en weekbladen kun je je niet aan de indruk onttrekken dat de laatste tijd steeds vaker een zeldzame politieke ondersoort wordt waargenomen: de ‘technocraat’. Tot de prominentste vertegenwoordigers van deze categorie behoren de nieuwe Italiaanse premier, Mario Monti en zijn Griekse collega, Lucas Papademos. Volgens de kranten kregen zij hun toppositie om uitvoering te geven aan de dictaten van hun ‘betaalmeesters' in Duitsland en Frankrijk. In de Telegraph onthulde Christopher Booker dat ‘de architecten van de Europese Unie nooit de bedoeling hebben gehad er een democratie van te maken’: een technocratie was altijd al het plan. In dezelfde krant oppert Charles Moore dat ‘links en rechts het erover eens moeten worden dat dit niet de tijd is voor technocraten en ''Frankfurters'' maar voor echte democraten.'

En dat is in grote lijnen precies wat er gebeurt. Er is een aantal commentaren en analyses verschenen dat wijst op het ‘democratisch tekort’ van Europa en zich afvraagt of de ‘opkomst van de technocraten’ wel zo verstandig is (‘economie is niet hetzelfde als techniek’), of zelfs maar effectief. Ook in de doorgaans nuchtere Financial Times staat een bezorgd hoofdredactioneel commentaar, getiteld ‘Daar komen de technocraten.' Ik heb wel een stuk of tien artikelen geteld waarin een dreigende vergelijking werd gemaakt met het Europese ‘appeasement’beleid à la München 1938. De Telegraph overweegt al Spitfires over het Kanaal te sturen.

Als The Guardian, Telegraph en zelfs die eigenwijze types van Spiked Online het ergens over eens zijn, moeten er een paar alarmbellen gaan rinkelen.

Dus wat is de andere kant van het verhaal?

Het woord ‘technocratie’ komt van het Griekse woord ‘tekhne’ (vaardigheid of talent) en ‘kratos' (macht). Technocraten beloven dus letterlijk ‘probleemoplossers’ te zijn op basis van deskundigheid en niet zozeer om een belangengroep of partij te plezieren.

Het kan geen kwaad hardop te zeggen dat technocratie ooit een geliefd thema van internationaal links was. In de Grote Depressie stelde een nieuwe technocratische beweging, onder leiding van ingenieurs en dissidente economen dat populistische politici eenvoudigweg niet in staat waren het systeem te repareren. De Amerikaanse technocratische beweging was maar een kort leven beschoren. Haar geloof dat iemand volledig a-politiek besluiten zou kunnen nemen, komt nu als naïef op ons over. Niemand herinnert zich het ‘Plan of Plenty’ van de technocraten, maar wel Roosevelts New Deal. In de loop van de daaropvolgende decennia kreeg het woord technocratie een bedenkelijke reputatie. De verering van de industriële vooruitgang en de onbelemmerde heerschappij van bureaucraten werd een handelsmerk van de totalitaire regimes in Nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie. George Orwell beschrijft de technocratie als een voorloper van het fascisme. Want was Adolf Eichmann niet de ultieme technocraat?

In veel Europese landen heeft het woord technocraat nog steeds een positieve bijklank. Kleine democratieën als Nederland vertrouwen vaak op technocraten om geschillen in een coalitieregering te beslechten.

België is is een paradijs voor technocraten. In de voormalige communistische staten van Midden en Oost-Europa hebben technocraten een sleutelrol gespeeld in de overgang van een autoritair regime naar een democratie. Betekent dit dat technocratie beter is dan democratie?

Natuurlijk niet. Maar het zou de moeite waard kunnen zijn te overwegen dat een tijdelijke heerschappij van technocraten een aanvaardbaar – en misschien zelfs noodzakelijk – onderdeel kan zijn van het democratische proces in tijden van crisis. Zouden we liever zien dat de Britse

PHILIP OLTERMANN

Philip Oltermann (1981) is een Duitse journalist die sinds 1966 in Londen werkt. Hij is adjuncthoofdredacteur van de opiniepagina van The Guardian.

gezondheidszorg wordt gerund door technocraten dan door politici en vrijemarkt-ideologen? Ik denk van wel. Zouden we meer vertrouwen hebben in het oordeel van Britse parlementsleden als de meesten van hen niet rechtstreeks van de universiteit de politiek in zouden zijn gegaan? Ik denk van wel.

‘Technici’ zijn misschien wel nooit helemaal a-politiek, maar in ieder geval toch minder politiek dan degenen die de politiek in zijn gegaan om politici te worden. Als technocraten nou eens gewoon politici zijn zonder veel charisma en zonder dure pr? ‘Middelmatigheid in de politiek mag niet worden versmaad,’ heeft de Duitse schrijver (en euroscepticus) Hans Magnus Enzensberger eens geschreven.

‘Grootsheid is niet nodig.’

Phillip Oltermann

Karl Marx weer actueel MARCELLO MUSTO

Marcello Musto (1976) verdiepte zich in de historisch-kritische uitgave van de complete werken van Karl Marx en Friedrich Engels. Hij doceert Political Theory aan de York University in Toronto.

Il Manifesto (verkort) - Rome

Sinds enkele jaren wordt hij door de wereldpers weer alom geciteerd als het gaat om zijn analyses en voorspellingen van het cyclische en structurele karakter van kapitalistische crises, maar Karl Marx zou dezer dagen in Griekenland en Italië ook herlezen moeten worden om een andere reden: de terugkeer van de ‘technische regering’. In zijn hoedanigheid van journalist van de New York Tribune behandelde Marx de politiek-institutionele gebeurtenissen die in Engeland, in 1852, leidden tot het ontstaan van een van de eerste ‘technische regeringen’ in de geschiedenis, Marx’ analyse onderscheidde zich door scherpzinnigheid en sarcasme. Toen de Londense pers de komst aankondigde van een ‘kabinet dat uit nieuwe mensen bestond’, verklaarde Marx dat ‘de wereld zeker niet weinig verbaasd zal zijn te vernemen dat de nieuwe era in de geschiedenis zal worden ingeluid door niet minder dan uitgeputte, aftandse tachtigjarigen (…), bureaucraten die hebben deelgenomen aan bijna elke regering sinds het eind van de vorige eeuw en leden van het kabinet die al twee maal gestorven zijn, zowel van ouderdom als van uitputting, en slecht kunstmatig weer tot leven zijn geroepen’.

Niet alleen gaf Marx zijn mening over genoemde individuen, maar hij oordeelde nook over de politiek. ‘Ons wordt beloofd dat alle partij-

strijd zal verdwijnen, dat de partijen zelf zullen verdwijnen’.

Die observatie is buitengewoon actueel, in een wereld waarin de heerschappij van kapitaal over arbeid weer net zo om zich heen grijpt als halverwege de negentiende eeuw.

De scheiding tussen ‘economisch’ en ‘politiek’ heeft vandaag de dag zijn hoogtepunt bereikt. De economie overheerst de politiek niet alleen, door de politieke agenda te bepalen en beslissingen te dicteren, maar onttrekt zich ook zozeer aan de politieke jurisdictie en de democratische controle dat een regeringswisseling niet meer leidt tot een koerswijziging in de economische en sociale politiek.

De ratings van Wall Street – dé fetisjen van de hedendaagse samenleving – tellen zwaarder dan de wil van het volk.

Om ‘het vertrouwen te herstellen’ van de markten moet zo snel mogelijk de weg worden ingeslagen van ‘structurele hervormingen’ (synoniem voor sociale kaalslag.) De nieuwe ‘technische regeringen’, met aan het hoofd mensen die grotendeels verantwoordelijk zijn voor de crisis zullen die weg volgen.

Met iedereen die een afwijkend geluid laat horen wordt korte metten gemaakt. En als links niet het gevaar wil lopen te verdwijnen, moet het weer leren onderkennen wat de ware oorzaken van de huidige crisis zijn.

Marcello Musto

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 15

dossier

Geen lekker verhaal Gevaarlijk voedsel

AFP

In China, waar eten een grote traditionele waarde heeft, volgt het ene voedselschandaal op het andere. Afgewerkte olie wordt met van alles vermengd en dan opnieuw gebruikt, oesters zitten vol zware metalen.

Is het de georganiseerde misdaad of een teken van een falende moraal?

Lokale journalisten trotseren de censuur.

pagina 16 nr. 01 26 november tot 9 december 2011

china

china

dossier

26 november tot 9 december 2011 nr. 01 pagina 17

dossier

china

‘Dit is helemaal geen olie’ maar lucratieve handel in drab Jingji Cankao Bao – Beijing

Chinese journalisten onderzoeken het gerommel met afgewerkte vetten in Beijing. Een van de monstertjes die zij afleveren bij de Voedselinspectie is zo smerig dat de laborant van dienst het niet wil onderzoeken.

Die reactie lijkt tekenend voor de houding van de Chinese overheid.

L

aat op de avond in Beijing zie je vaak aan de achterzijde van resa taurants boeren met hun kleine tankwagens staan. Ze komen afvala vloeistoffen ophalen, zonder daar toea stemming voor te hebben.

‘Vanaf de dag dat ons restaurant open ging, kwamen er boeren naar ons toe om dat spul op te halen. Ze doen dat iedere avond en wij geven ze een paar honderd yuan per maand [1 yuan is ongeveer 0,11 euro]. Het is geweldig!

Een hele zorg minder,’ zegt een restaua ranthouder, die zich drie jaar geleden vestigde in de wijk Fengtai in Beijing.

Tussen de vijfde en de zesde rondweg van de hoofdstad en aan de buitenzijde van de zesde bevinden zich talloze kleia ne varkensmesterijen.. Het voedsel daar bestaat hoofdzakelijk uit de afgea werkte vetten van de restaurants. De boeren verkopen ‘olie’ verkregen uit de verwerking van vette vloeistoffen voor ongeveer duizend yuan [zo'n 114 euro] per vaatje.

In een buitenwijk van Beijing staan honderden mollige varkens, onder de drek, dicht op elkaar achter een getraa liede omheining. Aan de zijkant ligt een stapel vuilnis met een ziekmakena de geur, waar oud brood, maandvera band en wegwerpmaaltijden zich

vermengen, terwijl afgewerkt vet staat te koken in een bak van 2 m3.

De fokker, met zijn voet op een van de blauwe, met zwart vet besmeurde vaa tjes die aan de rand van de omheining zijn opgeslagen, voegt eraan toe: ‘Nu kan ik die olie voor duizend yuan per vaatje verkopen!’ Iedere twee of drie dagen krijgt hij bezoek van mensen die bij alle fokkerijen langsgaan om de vaa tjes naar verzamela en opslagcentra te brengen, die in deze sector ‘overslaga stations’ worden genoemd.

Karkassen

In een van deze ‘overslagstations’ in het zuidelijke deel van de hoofdstad staat de binnenplaats vol met een honderdtal vaatjes die er weerzinwekkend smerig uitzien. Volgens een goed geïnformeerd persoon is wat men toch al ‘olie uit de goot’ noemt niet langer uitsluitend gebaseerd op afgewerkte vetten, maar ook op stukken varkensvlees die in het abattoir worden weggegooid en vetten die afkomstig zijn uit de karkassen van kippen of eenden. In feite kan alles wora den gebruikt voor het bereiden van deze zogenaamde ‘spijsolie,’ als je er maar olie aan kunt onttrekken en er de kleur van kunt veranderen.

pagina 18 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

Een olieraffinaderij in Tianjin [een haven aan de golf van Bohai, ongeveer 150 kilometer van Beijing] gebruikt resa ten van in het abattoir geslachte dieren, naast een grote hoeveelheid afgewerkt vet. Volgens opgave van de milieudienst van de gemeente Beijing, produceren de restaurants van de hoofdstad iedere dag ongeveer 1750 ton afval, waarbij nog eens zo'n 60 ton vetten en afgewerkte olie moet worden opgeteld. De dagea lijkse capaciteit van de officiële verwera kingsinstallaties bedraagt niet veel meer dan 500 à 600 ton.

Uit de goot

Talloze fabriekjes voor de bereiding van olie uit vette vloeistoffen bevinden zich in het district Nanhe in de gemeente Xingtai (provincie Hebei). Een paar jaar geleden, nadat de media deze praktija ken hadden onthuld, heeft de lokale industrie het loodje gelegd. Maar vana daag de dag lijkt het erop dat zij uit haar as herrezen is. In een kleine rafa finaderij die wij bezochten, stonden drie grote cilindervormige silo's van ongeveer 10 meter hoogte en een doora snee van 3 à 4 meter. Volgens een plaatselijke boer dienden deze silo's om olie in op te slaan en zou het fabriekje een raffinagecapaciteit hebben van 20 à 30 ton per dag.

In Tianjin heeft de verantwoordelijke voor een raffinaderij van olie ‘uit de goot’ uitgelegd dat ze daar zo'n dertig ton olie per dag produceren. De direca teur was er zelfs trots op dat hij de nieuwste technieken en de nieuwste materialen kon laten zien. Een werka nemer vertelde echter dat zijn baas de zaken te mooi heeft voorgespiegeld en als spijsolie een grote hoeveelheid smerige olie uit afgewerkte vetten heeft verkocht, die – eenmaal gefila

treerd – is veranderd in heldere olie.

Na enige monsters te hebben genomen van olie die werd geproduceerd in fabriekjes in Beijing en Tianjin, hebben we die voor analyse voorgelegd aan het Nationaal Centrum voor de Voedselveia ligheid. Van deze monsters bevatte één fles ‘een olie van geelachtige kleur, waarvan de sterke geur ervoor zorgde dat de laborant die hem opende zich onmiddellijk omdraaide en uitriep:

dossier

china

nog geen doeltreffende test bestaat voor het ontdekken van ‘olie uit de goot.’

Aan de andere kant hebben wij kunnen vaststellen dat bepaalde fabriekjes al een jaar of tien bestaan. In één van deze fabriekjes in Tianjin hangt zelfs een certificaat van de inspectie voor de volksgezondheid aan de muur. De verantwoordelijken van andere raffinaderijen hebben gezegd over alle officieel benodigde papieren te beschikken en niet bang te zijn voor controles; sommigen voerden zelfs het label QS (Quality Safety).

Illegale produktie

Fu Yexing

‘Dit is helemaal geen olie!’

Ook al weigerde hij deze ‘bizarre’ olie te analyseren, andere monsters voldeden paradoxaal genoeg aan de normen die in het algemeen worden gehanteerd om een olie te mogen rangschikken in de categorie plantaardige of dierlijke spijsolie. Wang Ruiyuan, de voorzitter van de afdeling ‘olieën’ van de Chinese vereniging van olie- en graanproducenten, heeft aan ons bekend dat er

Een geelachtige kleur met een sterke geur

In de loop van ons onderzoek hebben we een shockerende werkelijkheid blootgelegd, waardoor je je gaat afvragen waarom deze ‘holen’ voor de productie van ‘olie uit de goot’ tien jaar later nog steeds actief zijn, en zich nog steeds kunnen ontwikkelen. Iedere schakel in deze keten van betrokkenen bij de illegale productie is op zijn hoede. Het is heel moeilijk geworden illegale productieplekken te ontdekken en bewijzen te verzamelen tegen de producenten, omdat hun activiteiten steeds meer een georganiseerd karakter hebben gekregen.

Uit betrouwbare bron hebben wij vernomen dat talloze kleine werkplaatsen in de buitenwijken van Beijing, waar ‘olie uit de goot’ wordt geraffineerd, bescherming krijgen van maffiose netwerken.

De productieketen van de vervalste olie is goed georganiseerd. Om te overleven moet deze organisatie steeds groter en sterker worden. Zij moet op haar leden kunnen vertrouwen om haar macht uit te breiden. Onder deze leden bevinden zich ook de ‘caïds.’ In Beijing wordt de verantwoordelijke voor een illegaal fabriekje door de jongens uit het ‘milieu’ beschouwd als een echte ‘caïd.’

Zijn fabriekje kan iedere gewenste verpakking voor de spijsolie produceren, wat het merk ook is. Het zijn echte

olieblikken, voorzien van het antinamaak-keurmerk, die hij iedere dag verscheept naar de supermarkten en andere winkels van Beijing. De dagelijkse productie bedraagt bijna 10 ton.

Volgens iemand die langdurig werkzaam is geweest in de productie van vervalste olie zou deze sector, waarvan de jaaromzet honderden miljoenen yuans bedraagt werk bieden aan duizenden mensen in Beijing. Toen wij diverse ‘hot spots’ voor de grootschalige productie van vervalste olie bezochten, bevestigden de verantwoordelijken van deze plekken dat ze alle benodigde papieren hadden en niet bang waren voor de komst van inspecteurs.

Hoe reageren de controlediensten op dit diepgewortelde kwaad? De milieudienst van Beijing erkent dat ‘de chaos nog steeds regeert’ als het gaat om de verwerking van restaurantafval. ‘Wij hebben het recht niet om tussenbeide te komen in geval van het wederrechtelijk ophalen van restaurantafval,’ zegt de dienst, dat doet het Bureau voor handel en industrie.’ Maar daar zegt met hun taak is het verifiëren van de toepassing van de geldende regelgeving in geval van spijsolie die op de markt, in de supermarkt of in de groothandel voor agrarische producten wordt aangeboden. ‘Het is de dienst voor de bewaking van de voedselveiligheid die als enige kan beslissen of datgene wat wordt verkocht wel of niet vervalste olie is.’

Het laatste woord is dus aan het bureau in Beijing voor de bewaking van de voedselveiligheid: ‘De afgelopen twee jaar heeft ons bureau geen klachten ontvangen over vervalste olie. Dit probleem speelt niet in Beijing.’

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 19

dossier

china

Een geweten als brokkelige kaas Renmin Wang– (verkort) Beijing

Respect voor het leven is geen gedragsregel in de Chinese maatschappij, constateert een sombere commentator. Daardoor nemen de voedselschandalen alleen maar toe.

D

e voedselschandalen die het Chinese volk zo veel leed berokkenen, zijn scherp veroordeeld door premier Wen Jiabao. Of het nu gaat om met melamine vervuilde melk, varkensvlees met clenbuterol, of gestoomde broodjes die geverfd zijn met gifstoffen, ‘al deze schandalen op het gebied van de voedselveiligheid getuigen van een zeer kwalijk gebrek aan integriteit en een afname van ethisch besef’. Ze onderstrepen ook de noodzaak om goed te kijken hoe de morele ontwikkeling binnen de veranderende Chinese maatschappij versterkt kan worden.

Deze voedselschandalen nemen nog hand over hand toe. Hoe komt dit? De

maatschappij heeft op het gebied van de voedselveiligheid haar vermogen verloren de zeden gezond te houden, zich te ontwikkelen en zichzelf te corrigeren. Fouten die door de ene onderneming zijn gemaakt, hebben de andere ondernemingen niet tot les gediend, en de misstanden bij de ene bestuurlijke afdeling hebben niet de alarmklok geluid bij de andere. Ook maatregelen tegen bepaalde handelingen in strijd met de moraal, de wet en de instituties, hebben niet het beoogde afschrikkingseffect gehad.

Op het gebied van de voedselveiligheid hebben de ideologische waarden die verbonden zijn met de concepten van beschaving en cultuur, niet langer het

waarom nog regelmatig met een zekere inschikkelijkheid tegen dergelijke daden wordt aangekeken.

Lage drempels

vermogen om de maatschappij de weg te wijzen en de mens uit zijn onontwikkeldheid, onwetendheid en verblinding te halen en hem te leiden naar beschaving, waardigheid en moderniteit. Dit brengt mij op de vraag: Waarom heeft onze morele ontwikkeling dit vermogen verloren?

De fundamentele reden is gelegen in het feit dat het culturele concept van respect voor het leven niet is verheven tot een gedragsregel in onze maatschappij. Juist omdat dit respect niet is verankerd in het collectief onderbewuste, wordt zelfs door hen die ‘nog

Hoe verder deze verloedering doorgaat, hoe dichter de mens bij het dier komt te staan liever doodgaan dan zoiets te eten!’ niet geaarzeld deze schadelijke en giftige voedingsmiddelen aan anderen voor te schotelen. Dit is ook de reden

Dit disfunctioneren heeft te maken met de erbarmelijke kwaliteit van de gedragsnormen van de Chinese cultuur, waarvan sommige net zo brokkelig zijn als sojakaas! De normen van het systeem dat het maatschappelijk functioneren regelt, worden vaak onder druk gezet door de arrogantie van sommige mensen. Als functionarissen corrupt zijn en zakenmensen oneerlijk, dan neemt de kleine man dat voorbeeld over.

Zolang de mogelijkheid om geld te verdienen in het verschiet ligt, doet het er weinig toe of levensmiddelen giftig dan wel schadelijk zijn, en maakt het niet uit of de productie illegaal dan wel crimineel is. Hoe hoger de winst, hoe lager de drempel van de gedragsnorm.

Hoe verder deze verloedering doorgaat, hoe dichter de mens bij het dier komt te staan. Maar terwijl een dier dat vergiftigd gras eet in staat is om met gevaar voor eigen leven zijn soortgenoten te waarschuwen, overstelpen sommige mensen hun medemensen met giftige levensmiddelen en roeien elkaar uit. Dit laat zien dat de gedragsnorm die op traditionele en moderne concepten van beschaving is gebaseerd, niet tegen de schok van het geld bestand is.

Chen Jiaxing

TOEZICHT De autoriteiten hebben journalisten aan de schandpaal genageld die melding hebben gemaakt van voedselschandalen. Het weekblad Zhongguo Xinwen Zhoukan komt in het geweer om ze te verdedigen.

Het minsterie van Volksgezondheid heeft scherpere controles aangekondigd op de pers, om een einde te maken aan de doelbewuste verspreiding van onjuiste informatie door een klein aantal journalisten dat erop uit zou zijn de publieke opinie op een dwaalspoor te brengen. Ieder medium of iedere journalist die nietbevestigde informatie publiceert, zal op een zwarte lijst terechtkomen.

Nu de voedselveiligheid zo'n probleem is geworden, hoeft niemand zich er nog over te verbazen dat het ministerie een dergelijk standpunt inneemt, dat representatief is voor de officiële lijn. Inderdaad, als de situatie op het gebied van de voedselveiligheid zo ernstig is, komt dat juist door het gebrek aan toezicht.

Politieke leiders op verschillende niveaus zijn er altijd toe geneigd geweest de ondernemingen hun gang te laten gaan, zodat de economische groeicijfers hoger

pagina 20 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

zouden uitvallen en zij daar voordeel uit konden halen voor hun eigen carrière. De instanties die zijn belast met het toezicht op de volksgezondheid zijn niet onafhankelijk genoeg van de overheid, zeker niet van de lokale autoriteiten. Zelfs als zij een probleem vaststellen, zullen ze – onder druk van de lokale machthebbers – de zaak dikwijls in de doofpot willen stoppen. Ze zullen proberen de beschuldigde bedrijven vrij te pleiten in plaats van ze een boete op te leggen.

In deze omstandigheden wordt het toezicht dat door de media wordt uitgeoefend een belangrijk instrument. De grote gezondheidsschandalen of de gevaren die bepaalde voedingsmiddelen opleveren zijn de afgelopen jaren in eerste instantie vrijwel altijd door de media onthuld.

Zij hebben vervolgens ook druk uitgeoefend op de lokale autoriteiten en de controle-instanties om ze op te lossen.

Als instantie die in het bijzonder verantwoordelijk is voor de voedselveiligheid zou het ministerie van Volksgezondheid zonder enige reserve de toezichthoudende rol van de media moeten steunen. Want de media schieten niet alleen de bevolking te hulp, maar

kunnen ook het ministerie van dienst zijn.

Het lijdt geen twijfel dat de berichtgeving van de media onnauwkeurigheden of zelfs fouten kan bevatten. Maar als men journalisten het recht ontzegt om ergens verslag van te doen, omdat men deze klip wil omzeilen, gaat dat ten koste van de volksgezondheid en van het moraal van de burgers die in onwetendheid worden gelaten. Wij denken dat het op z'n minst een goed idee zou zijn om neutraliteit te betrachten. De verklaring van het ministerie van Volksgezondheid wekt de indruk dat er vooral rekening wordt gehouden met de belangen van de bedrijven en de industrie, en met de economische ontwikkeling. Het toezicht dat door de media wordt uitgeoefend, speelt op diverse terreinen een zeer belangrijke rol. Maar de overheidsinstanties die zijn belast met het mediabeleid nemen standpunten in die dicht in de buurt liggen van dat van het ministerie van Volksgezondheid. Ze stellen zich consequent op aan de kant van de ondernemingen en de industrie en voeden instinctief de twijfel en het wantrouwen tegen de controle die de media zouden kunnen uitoefenen.

Zhongguo Xinwen Zhoukan – Beijing (verkort)

dossier

china

Op het eerste gezicht een degelijk systeem voor de boeren als hoge functionarissen de eerste zijn die de voedselveiligheid in twijfel trekken? Wat gaat het volk denken als deze privileges bekend worden, terwijl zij geen andere keuze hebben dan hun groenten te kopen bij de marktkraam?

Bloomberg via Getty Images

Als de autoriteiten over ‘veilige’ groenten beschikken die ze kunnen consumeren zonder angst voor mogelijke vergiftiging, kan men zich afvragen of zij daadwerkelijk de rol van onpartijdig controleur van de voedselveiligheid kunnen spelen.

Hoge ambtenaren eten biologisch Qingnian Bao – Beiijng (verkort)

Hoge functionarissen bevoorraden zich met hoogwaardige levensmiddelen zonder chemische bewerkingen. Dat wekt verontwaardiging bij gewone burgers, bericht een Chinees dagblad.

B

urgers hebben zich erover verbaasd dat in de provincie Zhejiang (in het oosten van China) een aantal bestuurlijke afdelingen hun macht heeft aangewend om voor zichzelf speciale bevoorradingskanalen van landbouwproducten te creëren door lokale, biologische producenten te vragen om een gegarandeerde levering van hun producten. Sommige bestuurlijke afdelingen consumeren uitsluitend producten – van varkensvlees tot groenten, van granen tot verschillende variëteiten komkommers – die via deze kanalen zijn geleverd.

Dergelijke praktijken zijn in feite

machtsmisbruik en een versluierde vorm van corruptie. De overheidsdiensten beschikken over fondsen die bestemd zijn voor verschillende programma’s, en de leden van de diensten beslissen onderling over de besteding ervan. Wanneer een landbouwproductiegebied hun aanstaat, sturen de hoge functionarissen geld naar de lokale overheden onder verschillende voorwendsels, of ze subsidiëren de boeren in de regio, met als tegenprestatie een duurzame bevoorrading van kwaliteitslandbouwproducten tegen een gereduceerde prijs.

Op het eerste gezicht lijkt een dergelijk

Veilige groenten

Instabiliteit

systeem voordelig voor de boeren.

Maar in feite komt het erop neer dat overheidsgelden die oorspronkelijk zijn bedoeld om problemen van algemeen belang op te lossen (bijvoorbeeld op het gebied van recycling of in de strijd tegen vervuiling) door machtsorganen worden gebruikt om zichzelf te bevoordelen. De boeren zijn dan alleen nog maar ‘pachters’ die rijkelijk worden beloond voor het leveren van vlees en groenten aan uitsluitend hoge ambtenaren. Deze handelwijze verschilt inhoudelijk op geen enkele wijze van andere vormen van corruptie.

Zonder armslag

Als het gebruik van speciale bevoorradingskanalen de vrije loop wordt gelaten, kan dat blijvend ongemakkelijke situaties opleveren. Het instellen van deze afgebakende zones door machtsorganen bewijst dat zij geen vertrouwen meer hebben in de voedingswaarde en onschadelijkheid van de landbouwproducten die op de markt te koop zijn. Maar wat moeten gewone burgers zonder enige armslag

Met de steeds groter wordende kloof tussen arm en rijk en de toenemende maatschappelijke tweedeling zou de overheid zich moeten inspannen voor het wegnemen van instabiliteit en sociale malaise. Maar sommige ambtenaren vergroten slechts het verstoorde evenwicht met hun initiatieven. Dat is niet alleen in tegenspraak met de rol van de regeringsinstanties, het werpt ook een smet op deze ambtenaren in functie die wetten overtreden en zo het vertrouwen beschamen dat de bevolking in hen heeft gesteld.

De 39-jarige Zhuou Manyuan, bibliothecaresse aan de Universiteit van Ginghai, in het noordwesten van China, nam in 2010 ontslag uit zorg voor haar familie en de veiligheid van hun eten. Ze pachtte acht hectare land en begon een ecologische boerderij, berichtte de krant Gingdao Zoaboa. Nu heeft ze een florerend bedrijf met twintig verschillende soorten 'eigen groenten'. Haar vrienden en ex-collega's zijn bij elke oogst aanwezig. Bij de middenklasse is het een nieuwe trend geworden om uit angst voor de onzekere kwaliteit van het voedsel, zich te storten op gezonde produkten die alleen voor hen en het kader te betalen zijn.

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 21

dossier

china

Chinees volk in moreel verval Orientaldaily.on.cc – Hong Kong

China wordt overspoeld door schandalen. Dat komt, volgens een dagblad uit Hong Kong, omdat Chinese leiders het slechte voorbeeld geven. Het morele faillissement houdt het continent in een wurggreep.

I

n het Chinese volkslied klinkt het fier: ‘De Chinese natie verkeert in groot gevaar. Uit ieders borst stijgt brullend de kreet omhoog. Sta op. Sta op!’ Maar gezien de huidige situatie in China kan dit beter worden veranderd in: ‘De Chinese natie verkeert in groot moreel verval. Uit ieders borst stijgt

een zucht van machteloosheid op.’

Chinese handelaren vormen tegenwoordig de meest immorele categorie.

Zij proberen van alles te verkopen: gedroogde champignons geconserveerd in formaline, ham gerookt met dichloorvos, keukenzout gemengd met industrieel zout, paling met sporen

van anticonceptiepillen, enzovoort.

Iedere dag komen er nieuwe voedingsmiddelen bij met toegevoegde chemische producten, waardoor het Chinese volk eens te meer als ‘de zieke man’ van het hedendaagse Oost-Azië kan worden bestempeld.

Ondertussen drijven de vastgoedontwikkelaars de prijzen op waarmee zij generaties Chinezen aan zich onderwerpen. Tegelijkertijd lichten ze de hand met de kwaliteit van de bouw en voeren ze in de wilde weg projecten uit waarbij woningen ‘van tofu’ worden opgetrokken. Dit geeft wel aan hoe weinig waarde ze aan het menselijk leven hechten! En dan de ziekenhuizen: wat een plek zou moeten zijn waar gewonden verzorgd en doodzieke patiënten gered worden, is al langere tijd een ware hel. De onderwijzers, die geacht worden de menselijke geest

IN 2011 AANGETROFFEN CHEMISCHE MIDDELEN Afvalolie | De Chinese pers onthulde dat in een restaurant in Nankin (in de kustprovincie Jiangsu) ‘gerecyclede’ olie gebruikt werd. Al jaren bestaat in China illegale handel in olie waarmee geknoeid is. Volgens de site Caixin Wang zou 10 procent van de door de Chinezen geconsumeerde olie niet zuiver zijn. De politie heeft onlangs in drie provincies een netwerk opgerold dat handelde in voor menselijke consumptie bestemde olie die gemaakt was van afvalolie. Deze olie bevatte onder andere een zwaar kankerverwekkende stof.

Broodje gif | Nog een ontdekking; een deel van de kraampjes in Peking waar 'baozi' (gevulde, gestoomde broodjes) van het merk Zhenggongfu worden verkocht, verwerkt daarin een verboden kunstmatige smaakstof.

In Jiangzhen in de oostelijke provincie Anhui, de bakermat van het merk, zijn hele straten waar de smaakstof in kwestie te koop is. In Shanghai doen ze het weer anders, daar worden in een filiaal van de Shenglu-keten baozi verkocht die een giftige kleurstof bevatten.

Azijn met een bijsmaak | ’95 procent van de oude azijn in de provincie Shanxi (in het noordoosten van China) is versneden en bevat bestrijdingsmiddelen tegen schimmels’, zo meldde de vereniging van azijnproducenten

pagina 22 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

van Shanxi. Aan de azijn is niet alleen azijnzuur toegevoegd, een bederfwerend middel dat van nature al in azijn voorkomt, maar ook het schimmeldodende middel benzoëzuur.

Ontploffende watermeloenen | In de oostelijke provincie Jiangsu zijn watermeloenen ontploft. Dat gebeurde in enorme, tientallen hectares bestrijkende kassen in de buurt van de stad Danyang. Het fenomeen zou te wijten zijn aan het gebruik van het groeiversnellende middel forchlorfenuron in combinatie met andere chemische middelen en zou hebben plaatsgevonden tijdens hevige regenval.

Nep-rundvlees | Een additief voor levensmiddelen dat verkocht wordt als ‘extract voor imitatierund’ en dat varkensvlees de smaak en het uiterlijk van rundvlees geeft is aangetroffen in de provincies Anhui (OostChina), Jiangxi (Zuidoost-China) en Fujian. Op den duur kan dit additief leiden tot chronische vergiftiging, misvormingen en zelfs kanker.

Nitrietkip | In Peking is een kind overleden aan voedselvergiftiging, opgelopen na het eten van op straat gekochte gegrilde kip die boordevol nitriet bleek te

zitten. In 2010 zijn meer mensen overleden aan nitrietvergiftiging, zowel in Shanghai als in de provincies Sichuan (het midwesten) en Hebei (noordoosten). Ook op een school in Jiangsu zijn kinderen overleden aan nitrietvergiftiging.

Bodybuildvarkens | In een reportage van China Central Television is een enorm varken te zien dat voer krijgt waaraan het anabole middel clenbuterol is toegevoegd.

Ook wordt in de reportage onthuld dat dit varkensvlees vol verboden stoffen aangetroffen werd in talloze werkplaatsen van het bekende vleesverwerkende bedrijf Shanghui. Op den duur kan het binnenkrijgen van clenbuterol leiden tot chromosoomafwijkingen en kwaadaardige tumoren.

Gekleurde peper | De politie van de stadsprovincie Chongqing in Midden-China heeft beslag gelegd op 5.000 kilo peper die een giftige kleurstof bevatte. De bende gebruikte rhodamine B (een rood tot violette kleurstof) om de kwalitatief slechte peper uiterlijk te verfraaien en vervolgens gemengd met goede peper te verkopen. Rhodamine B kan bij de mens kanker in de hypodermis veroorzaken. Ook kan het een mutagene werking hebben.

dossier

china

blog

Dagelijks menu caijing.com (verkort) –Beijing

Met elke hap en iedere slok iets meer vergiftigd worden. Een nauwelijks overdreven verslag van de dag van een gemiddelde Chinees, zoals te lezen op het blogplatform van het tijdschrift Caijing.

H Dave Tacon / Polaris/Hollandse Hoogte

vorm te geven, zijn dusdanig ontaard dat zij de grote schuldigen zijn aan het ontsporen van de jongere generaties en het morele verval.

De gewone burgers zijn geneigd om slechts oppervlakkig kritiek te uiten, zonder de werkelijke problemen aan de kaak te stellen. Zodra zij hun eigen belangen kunnen bevredigen, vergeten ze ieder gevoel van rechtvaardigheid en laten ze zich door geld verblinden.

De relaties tussen de mensen zijn veranderd in kille betrekkingen die overschaduwd worden door zucht naar rijkdom. Het komt er nog eens van dat wanneer er iemand in het water valt, een omstander de drenkeling onverholen toeroept: ‘Als je wilt dat ik je red, moet je me eerst betalen!’ Wanneer er

Weinig waarde aan menselijk leven

geld in het spel is, raakt elke vorm van menselijkheid zoek en kalft het intuïtieve besef van goed en kwaad in rap tempo af.

Spreekwoord

‘Als de bovenste balken niet recht zijn, zijn de onderste balken ook scheef,’ luidt een spreekwoord en dat is de belangrijkste verklaring voor het algehele morele verval van het Chinese volk. Wie is vandaag de dag nog in staat het ideaal van een ‘eerlijk mens’ te belichamen in officiële Chinese kringen? ‘Wie niet in zijn eigen belang handelt, zal worden veroordeeld door hemel en aarde’ is de stelregel van de hooggeplaatste leiders. Ze doen een knieval voor het grote geld en slagen er niet in zich aan die greep te ontworstelen. Soms opereren ze in het geheim en proberen munt te slaan uit hun machtspositie, soms laten ze hun omgeving meeprofiteren van de voordelen die hun functie met zich meebrengt en ook komt het voor dat ze publieke middelen als hun eigen bezit beschouwen omdat ze nu eenmaal het gezag bekleden. Ze geven zich er naar hartenlust aan over, investeren in

onroerend goed, schaffen een tweede huis aan, houden er een minnares op na… Met geld smijten en overheidsgelden verspillen is voor hen een spelletje, en het maximaal vullen van hun eigen zakken is een ingeroeste gewoonte geworden. In het openbaar doen ze zich voor als het toonbeeld van deugdzaamheid en fatsoen, maar in de persoonlijke sfeer is dat heel anders: dan onderhouden ze contacten met de onderwereld en blinken uit in hypocrisie.

Ironisch genoeg zijn er nog altijd leiders te vinden die het morele verval en het gebrek aan eerlijkheid openlijk betreuren. Maar zoals de staat is, zo is het volk. Bij wie ligt dan uiteindelijk de schuld?

Dongfang Ribao

ij begint de dag met een lekkere kom melk met melanine, twee gestoomde broodjes gebleekt met zwavel en een plak ham van een varken dat is gefokt met hormonen in de provincie Henan (Oost-China). Dan begint hij aan een eendenei waarvan de dooier is gekleurd met (de kankerverwekkende kleurstof ) soedanrood.

Hij eet het met twee stukjes brood, bereid met giftige gist. ‘s Middags koopt hij vis die is gevoerd met anticonceptiepillen, taugé met ureum, tomaten met groeiversneller, tofu met gips, giftige gember, soep gekruid met anti-diarreemiddel en wat nep-rundvlees met toxische kleurstof. Teruggekeerd in zijn huis ‘van sojakaas’ (opgetrokken uit slechte materialen) opent hij een fles alcohol met methanol en eet weer gestoomde broodjes gebleekt met zwavel. Na het eten rookt hij een sigaret propvol kwik en later kruipt hij onder z’n dekbed gevuld met katoenafval. Ze hebben het maar goed, de Chinezen.

Xie Yong (universitair docent en blogger)

Gestoomde broodjes gebleekt met zwavel en een after dinner sigaret vol kwik

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 23

dossier

china

Schaaldieren met metaalsaus In het Chinese binnenland, langs de oevers van de beroemde rivieren waarvan wij de namen leren op school (de Yangtsé-kiang, de Parelrivier), staan fabrieken. Die lozen, illegaal, hun afval in het rivierwater. De vervuiling stroomt de zee in en besmet de vissen. De visvangst wordt giftig.

Nanfang Zhoumo (verkort) – Canton

T

erwijl de media in de Zuid-Chinese provincie Guangdong melding maken van koperconcentraties in oesters uit de monding van de Parelrivier die 740 maal hoger zijn dan normaal, zit meneer Huang uit Wenling een omelet met oesters te eten aan de Baai van Yueqing [in de kustprovincie Zhejiang]. Meneer Huang, een boer van 48, eet al acht jaar niet meer van de rijst die hij verbouwt, sinds is aangetoond dat het hoge aantal kankergevallen in zijn dorp verband hield met bodemvervuiling door zware metalen. Hij is erg voorzichtig geworden. Waarschijnlijk zal hij nu ook

schelp- en schaaldieren moeten mijden.

Een rapport over de kwaliteit van het zeemilieu van de provincie Guangdong uit 2010 schat de hoeveelheid vervuilende stoffen die via de acht voornaamste mondingen van de Parelrivier in zee stroomt op meer dan een miljoen ton. Dat zou de grote overschrijdingen verklaren van de toegestane gehaltes zware metalen in bepaalde soorten schelpdieren.

Die vervuiling door zware metalen wordt grotendeels veroorzaakt door clandestiene lozingen van chemische fabrieken verder het binnenland in. De

situatie in de Baai van Yueqing is tekenend voor het lot van kustplaatsen die zijn omgeven door industrieën.

Een hoge functionaris van de stad Wenling legt uit dat zijn regio sinds enige tijd het grootste centrum van demontage en recycling van electronische apparaten in China is, met een verwerkingscapaciteit van ruim 2 mil-

De Golf van Tonkin is vervuild met zware metalen

joen ton per jaar. Dorpelingen gebruiken vitriool en salpeterzuur om de metalen eruit te halen. Door de gigantische vervuiling is uit de ooit glasheldere Tongshan-stroom alle vis en kreeft verdwenen.

De vervuiling van de Chinese wateren met zware metalen neemt stroomafwaarts steeds verder toe, waarna de afvalstoffen zich in zee ophopen in met name schelpdieren, en zo de menselijke gezondheid schaden. Deze vervuiling vindt dagelijks plaats bij de mondingen van de verschillende waterlopen langs de 18.000 kilometer lange Chinese kust.

'Het is een landelijk probleem geworden,' benadrukt Guo Yuanming, hoofdingenieur bij het Instituut voor oceanologisch onderzoek in Zhejiang.

Geen enkele Chinese kustregio blijft ervan gevrijwaard. Uit onderzoek in de Golf van Bohai [in het noordwesten] blijkt dat de kwaliteit van de schelpdieren uit de meeste kwekerijen van de provincie Hebei middelmatig is. In de Oost-Chinese Zee is de situatie nog ernstiger. 'Het lood- en kwikgehalte van het water is veel hoger dan de norm, en in sedimentlagen treffen we soms ook abnormaal hoge koper- en cadmiumwaarden aan.'

Van juni 2005 tot juni 2006 heeft het Centrum voor observatie van het mariene milieu van de Oost-Chinese Zee elke maand monsters genomen op vier gespecialiseerde grootmarkten in Shanghai. Resultaat: 'Van de vijftien aangeboden soorten schelpdieren, bleken er twee bij consumptie schadelijk voor de gezondheid; een andere soort mocht alleen met mate worden geconsumeerd. Slechts vier soorten konden vrijwel probleemloos worden geconsumeerd.'

Oesters

Fu Yexing

pagina 24 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

Verder naar het zuiden, in de Golf van Tonkin, waarvan men tot voor kort meende dat het water behoorlijk zuiver was, constateerden onderzoekers in 2008 een 'tamelijk zware vervuiling door zware metalen.' In de zuidelijke provincie Guangxi zijn de grootste Chinese brak water-oestercultures. Maar volgens een studie, gepubliceerd in 2011 'kunnen twee soorten oesters de gezondheid ernstig schaden doordat ze zware metalen bevatten, en mogen slechts met mate worden geconsumeerd'.

De 'rode getijden', die worden veroorzaakt door giftige micro-algen die het

dossier

china

Ecosystemen in gevaar Baai van Jinzhou

LIAONING HEBEI Monding van Beijing Luanhe Monding van Shuangtaizihe

Monding van Shuangtaizihe

Golf van Bohai

Deze typo graag Fedra Sans Demi ipv Book, 8pt op 9 interlinie

Monding van Huanghe Baai van Laizhou

C H I N A

China produceert jaarlijks 50 miljard stuks wegwerpservies

GELE ZEE

SHANDONG

JIANGSU Nankin

an

g

De toestand van de diverse baaien en riviermondingen

Baai van Hangzhou

Ya

ng ts é-

Onveranderlijk slecht Slecht, met verbetering in 2010 Tussen slecht en middelmatig Onveranderlijk middelmatig Goed met een verslechtering in 2010

ZHEJIANG

Baai van Yueqing

FUJIAN

ÏW AN

Monding van de Parelrivier Canton

Dayabaai

GUANGDONG ZUID-CHINESE ZEE Administratieve regio Hongkong

De kustwateren zijn in de greep van giftige rode algen water kleuren en die van tijd tot tijd de Chinese kust bereiken, vormen waarschijnlijk een grotere en meer directe bedreiging voor maritieme producten dan te hoge waarden aan zware metalen. ‘In het verleden zijn al sterfgevallen geregistreerd ten gevolge van het eten van schelpdieren', legt Guo Yuanming uit.

In 2010 werden de Chinese kusten negenenzestig maal getroffen door deze 'rode getijden', met name de kusten aan de Oost-Chinese Zee. Volgens het milieukundig observatorium voor de Oost-Chinese Zee treden de rode getijden hier steeds vaker op en worden ze groter in

OOST CHINESE ZEE

Estuarium van de Fujian en de Zhejiang

TA

Monding van Beilunhe

Shanghai

ki

(in de periode 2007-2010)

GUANGXI

Monding van Yangtsékiang

Kreeftskeerkring

500 km

omvang, met name de giftige rode getijden. Zo'n tien kleer per jaar zijn de kustwateren bij de monding van de Yangzi Jiang [bij Shanghai, waar de Yangtsé uitmondt in zee] in de greep van de rode algen, die vaak giftig zijn.

Ook het probleem van vervuiling door onafbreekbaar organisch materiaal valt niet te ontkennen. Rode getijden zijn van tijdelijke aard en vervuiling door zware metalen heeft duidelijke concentratiepunten, maar vervuiling door organische verbindingen is meestal kankerverwekkend. Organotinverbindingen, waaronder tributyltin (TBT), dat wordt gebruikt in scheepsverf om de aangroei van algen en zeepokken op de romp tegen te gaan, zouden zelfs seksuele mutaties bij de mens teweeg kunnen brengen.

Lü Minghe

Bron: ‘Rapport 2010 over de kwaliteit van het oceaanmilieu in China’ www.infzm.com

Huanghe

Xin Caijing – Beiijng

Vaak en snel eten en bij voorkeur in een restaurant.

Daar zijn duizenden miljoenen wegwerpbekers en bordjes voor nodig. Maar wie zegt dat die steriel zijn?

I

n de regio in het noordwesten van China is het oudste kommetje deegwaren ter wereld opgegraven.

‘Deze deegwaren van meer dan vierduizend jaar oud bewijzen dat de geschiedenis van het ‘eten’ in China al eeuwenoud is,’ schrijft het Chinese maandblad Xin Caijing.

Het Witboek horeca: rapport over de ontwikkeling van de horeca in China 2011, samengesteld door de Vereniging voor Chinese Gastronomie en het Instituut Financiën en Handel van de Academie voor Sociale Wetenschappen in China, biedt een overzicht van de geschiedenis op voedingsgebied tot en met de hedendaagse voedingsgewoonten en beschrijft daarnaast de nieuwste trends.

Chinezen eten steeds vaker buiten de deur. ‘Veel kantoorpersoneel geeft er de voorkeur aan om de lunch in een restaurant of fastfoodketen in de buurt van het werk te gebruiken,’ aldus het Chinese magazine. Uit een enquête blijkt dat de helft van de ondervraagden één tot drie keer per week in restaurants gaat eten – zakendiners of -lunches niet meegerekend. Meer dan een kwart van de ondervraagden gaat vier tot zesmaal per week buiten de deur eten en 15 procent van hen eet zelfs dagelijks in een restaurant.

De keerzijde van deze nieuwe trend en het gevolg van de stroom voedingsschandalen is dat een groot aantal klanten zich afvraagt waar ze veilig en vertrouwd kunnen eten. Hun klacht:

‘Het gesteriliseerde bestek, waar we nota bene extra voor betalen, is niet echt steriel en dat is absoluut niet hygiënisch,’ onthult Shi Qiushi, journalist van Xin Caijing. Krap 26 procent van de ondervraagden geeft aan niet tevreden te zijn over de hygiëne in de restaurants.

De productie van wegwerpservies en -bestek (glazen, borden, kommen…) groeit enorm. De jaarlijkse vraag naar wegwerpservies (meestal van plastic) bedraagt voor heel China ongeveer 15 miljard stuks. De productie van wegwerpbestek zou wel eens op 50 miljard stuks kunnen uitkomen. In restaurants maken acht op de tien klanten vaak of incidenteel gebruik van dit wegwerpbestek. Toch blijven consumenten wantrouwig over de vraag of dit bestek wel hygiënisch en veilig is en of het voldoet aan de voorschriften.

Shi Qiushi

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 25

lage landen

nederland

Bolkesteins aambeeld Elaph – Londen

De pennenvruchten van Nederlands beroemdste levende liberaal worden in de Arabische pers besproken. Voor de in Londen gevestigde Elaph springen de passages over de multiculturele samenleving eruit in Bolkesteins laatste boek.

van de Kamp in Amsterdam belaagd.)

Volgens Benali bewijst dit incident dat er mensen zijn die willen bewijzen dat het joods-islamitische conflict is overgebracht naar Europa en dat beide culturen niet Europees zijn.

Innerlijk pantser

H

et Westen is er de oorzaak van dat het conflict met de islam steeds weer oplaait. Die beschuldiging staat in het nieuwe boek van de Nederlandse politicus en intellectueel Frits Bolkestein 'De intellectuele verleiding, gevaarlijke ideeën in de politiek'. Volgens Bolkestein bezit het Westen een krachtiger materieel en intellectueel instrumentarium dan de moslimwereld en vooral de extremistische bewegingen.

Dat plaatst het Westen in de positie van de meest weerbare partij, en niet omgekeerd, wat weer een 'blinde', extremistische reactie uitlokt van de moslims. Bolkestein laat geen gelegenheid voorbijgaan om zijn anti-islamitische ideeën te ventileren. In zijn nieuwe boek stelt hij dat de extremistische bewegingen reacties zijn op de krachtige en explorerende daden waarmee het Westen een koers uitzet voor de wereld. Er is daarom geen reden tot zorg over het islamitische 'lawaai', zoals hij het uitdrukt.

Arabieren, vooral Marokkanen. Ze willen daarmee de aandacht afleiden van westerse stromingen die de verdrijving van de joden, de Arabieren en de moslims bepleiten. Benali: ‘Soms worden specifieke gebeurtenissen benut om anti-islamitische ideeën via de media te verbreiden, zoals het incident waarbij Marokkaanse pubers een rabbijn tegenhielden en 'jood' in zijn gezicht schreeuwden. De media vergrootten het incident zozeer uit, dat er geweld uitbrak in een Amsterdamse wijk.’ (In de zomer van 2010 werd rabbijn Lody

Bolkestein ziet het westen migrantenculturen opslokken Eerder riep Bolkestein joden op om te vertrekken uit Nederland, niet vanwege westerse haat tegen hen maar omdat het aantal antisemitische moslims toeneemt. Volgens Mohammed Benali, een Marokkaanse docent en actief op het terrein van religie, is antisemitisme een van de aambeelden waarop Bolkestein hamert. Te pas en te onpas bekritiseert hij andere culturen, die hij beschouwt als 'wezensvreemd' aan Europa.

Volgens Benali proberen sommige Nederlandse intellectuelen en politici het etiket antisemitisch te plakken op

pagina 26 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

De Nederlandse onderzoekster Lisa Roy toont zich bezorgd over de demografische, culturele en godsdienstige veranderingen in Europa als gevolg van de immigratie. Volgens Roy zullen de Arabische satellietkanalen de echte integratie van moslims in de Europese samenleving onmogelijk maken. Alle maatregelen om die ontwikkeling tegen te gaan, zullen, denkt Roy, falen omdat de moslims zich innerlijk hebben gepantserd tegen westerse invloeden, hoewel ze in Europa wonen. Ze gaat niet mee in de opvatting van Bolkestein dat het Westen de sterkste

is: ‘De islamitische vloed komt eraan en zal het Europese culturele, godsdienstige en historische erfgoed wegvagen.’ De waarschuwing van Dieter Graumann, voorzitter van de Centrale Raad van de joden in Duitsland, in 2010 tegen het antisemitisme onder moslims, voedt de ideeën over een wassende islamitische vloed. Overigens denkt Graumann dat de Joden zich in de toekomst tussen twee vuren zullen bevinden: het Europese antisemitisme en de islamitische jodenhaat.

Maar de joodse historicus Ronald Vaal uit Eindhoven gelooft niet dat deze ideeën een reële basis hebben, vooral omdat de joden diepe wortels hebben in de Nederlandse geschiedenis. Vaal: ‘Er zijn mensen, die rondvertellen dat onze loyaliteit bij Israël ligt. Maar de waarheid is dat veel joden niet geloven in het joodse project in Palestina en dat ze niets met die agenda te maken willen hebben.’

Frits Bolkestein gelooft dat de Europese cultuur superieur is aan andere culturen, vanwege zijn eerbied voor vrijheid van meningsuiting en individualisme.

Omdat de westerse cultuur superieur is

lage landen

belgië

Vlaanderen, houd vast die leeuw The Observer – Londen zal, denkt hij, de multiculturele samenleving uiteindelijk een succes worden. Zijn geloof in deze overwinning is gebaseerd op zijn overtuiging dat de westerse cultuur uiteindelijk in staat zal zijn de migrantenculturen op te slokken en ze te doen versmelten in zijn smeltkroes. Bolkestein denkt dat de uiterlijke tekenen van bloei en macht van de islamistische stroming niets met kracht hebben te maken maar eerder met het spierballenvertoon van een held die niet echt is.

Bolkestein gelooft dat hij als eerste het concept multiculturalisme heeft bedacht in Nederland, ongeveer twintig jaar geleden, omdat hij nooit ook maar een dag heeft getwijfeld aan de overwinning van het Westen.

Dit in tegenstelling tot de 'bangeriken' onder de politici en de intellectuelen. In hun ideeën lijken ze te capituleren voor de toename van de islamitische invloed in Europa.

Bolkestein wijst op de afname van het aantal geboorten bij Marokkaanse en Turkse moeders in Nederland.

Het gemiddelde daarvan is nu zelfs lager dan bij autochtone Nederlandse vrouwen, geheel in strijd met de verwachting van velen, wat bewijst dat hij gelijk had met zijn idee van de culturele versmelting in de westerse smeltkroes.

Bolkestein doet een felle aanval op de ideeën van de rechtse Nederlandse politicus Geert Wilders, die de islam ziet als een bedreiging voor de westerse beschaving. Met nadruk stelt hij in zijn nieuwe boek dat de islamitische woede op het Westen een uitvloeisel is van de oorlogen die het Westen heeft gevoerd tegen de islamitische wereld, zoals de Amerikaanse invasie in Irak en de oorlog in Afghanistan. Ook wakkert volgens hem de steun voor Israël in het Israelisch- Palestijnse conflict het toenemende antisemitisme in Europa aan.

Adnan Abou Zaid

In Vlaanderen gaan stemmen op om de leeuw als symbool te vervangen door een minder agressief beeld. Geen goed plan, constateert de Britse schrijver David Mitchell.

D

e Vlamingen hebben het idee dat ze iets aan hun imago moeten veranderen. ‘Niks voor de Vlamingen!’ denkt u misschien.

Of uw reactie luidt: ‘Echt iets voor de Vlamingen.’ Dat is voor mij lastig in te schatten omdat ik niet goed weet wat de Vlamingen voor imago hebben. Het is al lastig genoeg om een beeld te krijgen van de clichés over België als geheel.

Wat is hun equivalent van tulpen-encannabis, corruptie-en-ontucht, worsten-genocide, paella-en-castagnetten?

Voor het geval u aanstoot mocht nemen aan deze typeringen wil ik met klem zeggen dat ik niet beweer dat ze altijd opgaan – alleen dat we wel precies weten voor wie ze niet zouden opgaan.

Maar België… de uitdrukking ‘Het dappere kleine België’ zingt door mijn hoofd, maar dat heeft geloof ik te maken met de Eerste Wereldoorlog, dus ik betwijfel of dat nog opgaat. En verder? Tja, er is een vaag beeld van friet en mayonaise, gruweldaden in de Congo, heel veel chocolade en een berucht pedofielennetwerk – waarbij de combinatie van die laatste twee onverwachte mogelijkheden biedt aan mensen die, zoals ik, altijd op zoek zijn naar een wrang soort humor. Verder niet veel meer dan Poirot, een privédetective ontsproten aan de fantasie van een Engelse vrouw. België lijkt een uitzonderlijk neutraal imago te hebben. Zelfs de Belgische hoofdstad heeft meer internationale dan nationale connotaties. In cultureel en cartografisch opzicht is het domweg een grijs gebied tussen Frankrijk, Nederland en Duitsland; een stuk land waar je doorheen moet trekken wil je welk gebied dan ook binnenvallen.

Alle reden voor de Vlamingen om zich zorgen te maken, zou je denken. Hun profiel op het wereldtoneel is dat van de helft van een onbeschreven blad

De helft van een onbeschreven blad papier. Maar dat is niet de reden dat ze zich zorgen maken. Ze zijn bang gulzig en bloeddorstig over te komen en daarmee investeerders af te schrikken. Het symbool van de regio is een woeste, zwarte leeuw met een bloedrode tong en klauwen, ontleend aan het wapenschild van de graven van Vlaanderen, en Kris Peeters, de Vlaamse ministerpresident, is van mening dat er behoefte is aan een vriendelijker beeld om ‘bij te dragen aan het positieve imago van Vlaanderen’.

Woeste figuur

Nog los van het feit dat jezelf afficheren als een immoreel roofdier precies het soort grootspraak is waar invloedrijke investeerders zo gevoelig voor zijn (totdat ze met hun inhalige praktijken zelfs hun eigen misdadige doelstellingen niet meer weten te halen en om overheidsgeld gaan zeuren) geloof ik niet dat de internationale gemeenschap dit wapenschild zo letterlijk opvat als Peeters vreest. Als de paar

niet-Vlamingen die überhaupt vooropgezette ideeën hebben over de Vlamingen, negatieve ideeën over hen koesteren, weet ik zeker dat dat weinig heeft te maken met de afbeelding van de leeuw maar met lokale rivaliteit. Een ander gerucht in het flinterdunne mapje ‘België’ in mijn hersenen, is dat de Franstalige en de Nederlandstalige Belgen niets van elkaar moeten hebben.

Als ze de leeuw van de hand zouden doen gaat er een stijlvol icoon verloren van de geschiedenis van de streek.

Natuurlijk staat het beeld voor iets waar de streek zelf niet langer voor staat – het is een woeste, heraldische figuur bedoeld om angst in te boezemen wanneer men ermee ten strijde trok. Hij zegt niets over het moderne Vlaanderen. Maar dat gold net zo zeer in 1973, toen hij officieel werd aangenomen als symbool van de Vlaamse Gemeenschap. Hij hoeft geen boodschap uit te dragen, het is niet meer dan een uiterlijk symbool – en nog mooi ook.

Pantoffels

Als Peeters wil benadrukken dat ‘Vlaanderen staat voor een open en vriendelijke samenleving,’ om zijn eigen woorden te gebruiken, dan zou hij daar beter blijk van kunnen geven in zijn daden en zijn beleid. Het is net of hij een logo verwart met een doelstelling. Want zeg nou zelf, wat voor embleem moet je kiezen om ‘openheid en vriendelijkheid ’ uit te stralen? Twee uitgestoken armen en een paar pantoffels? Een regenboogvlag met een beker chocolademelk erop? Een winkel die dag en nacht open is, midden in de woestijn? Geloof me, met die leeuw zijn ze beter af.

David Mitchell

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 27

europa

portugal

José Berardo, de man van 1 miljard Expresso (verkort) – Lissabon

José Berardo, schatrijk zakenman en gerenommeerd kunstverzamelaar, dreigt zijn fortuin en zijn vermaarde kunstcollectie in Lissabon kwijt te raken door twijfelachtige praktijken van de Portugese bankensector.

J

osé Berardo was een instrument in handen van de politieke en financiele machthebbers, maar heeft daar ook handig gebruik van weten te maken. Nu bevindt de zakenman zich in een uiterst hachelijke positie, want het ziet ernaar uit dat hij, onder druk van de trojka [het IMF, de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank zijn op 3 mei van dit jaar met de regering een reddingsplan overeengekomen van 78 miljard euro], een schuld van bijna 1 miljard euro zal moeten terugbetalen.

Dat miljard heeft hij in 2007, kort voor het uitbreken van de financiële crisis, gebruikt om met groot machtsvertoon binnen te komen bij de BCP [de grootste private bank van het land].

Als de meest mediagenieke belegger van de Portugese beurs door de banken wordt gedwongen zijn schulden af te

hande sectoren als banken, telecommunicatie, openbare werken, wijn, vastgoed, tabak, hotels, aardolie en voetbal.

Geboren op Madeira emigreerde hij om de armoede te ontvluchten op 18-jarige leeftijd in 1963 naar Zuid-Afrika. De jonge Berardo bezat geen cent en sprak geen woord Engels, maar liep over van ambitie. Dankzij de verkoop van verse groenten aan de mijnwerkers in de staatsmijnen, kreeg hij begin jaren zeventig toegang tot verlaten goudmijnen en begon vergeten goudaders te exploiteren. Zijn eerste miljoen stak hij in banken en diamanten. Vervolgens werd hij een invloedrijk belegger op de beurs van Johannesburg, destijds het financiële machtscentrum van Afrika.

Door dit succes kon hij toetreden tot de presidentiële Raad, een adviesorgaan van de toenmalige president Pieter W.

Hij maakte een politiek correcte houding in de financiële wereld weer bespreekbaar lossen, verliest hij achtereenvolgens zijn belang in de BCP (4,24 procent) en de collectie Berardo [Museum voor moderne en hedendaagse kunst in het prestigieuze Cultureel Centrum van Belém].

De 67-jarige José Berardo wordt algemeen beschouwd als een voorzichtige, handige belegger, een echte selfmade man die heeft geïnvesteerd in aller-

Botha, waarin hij zich hard maakte voor het beëindigen van de apartheid.

Tegelijkertijd investeerde hij in Canada, maar daar liet hij weinig over los.

Twintig jaar later keerde Berardo als rijk man, met zijn twee kinderen, terug naar zijn geboorteland en werd benoemd tot commandeur in de orde van de Infant Dom Henrique [vergelijkbaar met het Legion d’Honneur) Intus-

pagina 28 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

sen groeide zijn vermogen door beurstransacties en andere ondernemingen. Na de euforie in de jaren negentig, was 2008 voor Berardo een moeilijk jaar. Hij zag zich genoodzaakt opnieuw met de banken te onderhandelen over nieuwe garanties met betrekking tot zijn schulden [die met 600 miljoen euro verlaagd moesten worden] onder andere door de inbreng van 75 procent van zijn kunstcollectie.

De zakenman heeft er lang over gezwegen, maar in 2010 relativeerde hij die transactie: ’Iedereen moest opnieuw over schulden onderhandelen, ik was niet de enige.'

Berardo is echter niet alleen belegger of ondernemer, hij heeft meer pijlen op zijn boog die hem populair hebben gemaakt. Zo laat hij zich vaak van een populistische kant zien en kiest de kant van het volk met verbale aanvallen op de autoriteiten.

Rug tegen de muur

Hij wordt beschouwd als een van de rijkste mannen van Portugal en heeft in het lijstje miljonairs van Forbes gestaan. De kredietcrisis maakte een einde aan zijn succesvolle carrière. In augustus 2011 werd zijn vermogen door het Portugese financiële tijdschrift Exame geschat op 542 miljoen euro, waarmee hij op de twaalfde plaats staat van rijkste mannen van Portugal. Begin 2007 bezat hij nog 2 miljard euro, evenveel als de totale schuld van Madeira destijds. Als de banken hem dwingen zijn schulden af te lossen dan staat Berardo met de rug tegen de muur.

Nu lijkt het misschien onwaarschijnlijk, maar kortgeleden kwam het nog veel voor in de financiële wereld dat leningen van miljoenen euro's om aandelen te kopen werden verstrekt, waarbij die aandelen zelf als onderpand dienden. In het geval van Berardo heeft het tot een ware ramp geleid, namelijk een belegging van 1 miljard euro die nu om en nabij de 50 miljoen euro waard is. Onvermijdelijk dringt zich de vraag op hoe de banken - en vooral de CGD [Portugese depositobank], de BCP en de

BES [een van de drie grootste banken van het land aan één man 1 miljard euro hebben kunnen lenen om aandelen te kopen. Een deel van die lening, zo'n 400 miljoen euro, werd verstrekt door de CGD [staatsbank] in een periode waarin Carlos Santos Ferreira voorzitter was van de raad van bestuur en Armando Vara vicevoorzitter. Beiden werden in 2008 door de socialistische

europa

portugal

José Berardo–Bridget Jones , The Berardo Collection

regering van José Socrates benoemd in het bestuur van de BCP; nog eens 400 miljoen euro werd geleend door de BCP zelf, nadat Paulo Teixeira Pinto de bank met steun van Berardo in handen had weten te krijgen. Is Berardo gebruikt of heeft een te groot ego hem blind gemaakt voor de risico's die hij liep? We zullen het nooit weten.

Wie is die man die de media voor zich

'Iedereen moest over schulden onderhandelen.'

wist in te nemen, een politiek correcte houding in de financiële wereld bespreekbaar maakte en de almachtige Jardim Gonçalves, oprichter van de BCP, in de beklaagdenbank deed belanden op verdenking van manipulatie van en vervalsing van documenten [in 2010 veroordeeld tot een geldboete van 1 miljoen euro]? Een man die recent opnieuw in de schijnwerpers stond nadat hij de stichting Cultureel Centrum van Belém [een particuliere stichting zonder winstoogmerk die het Centrum beheert] van illegale financiele praktijken had beschuldigd.

Naar aanleiding van die beschuldiging heeft Pedro Passos Coelho [conservatieve premier van Portugal] de regering om een nieuwe taxatie van Berardo’s kunstverzameling gevraagd: een zware klap voor de man die zichzelf beschouwt als mecenas, en altijd in het zwart gekleed gaat als blijk van 'rouw om de cultuur'. Berardo dreigde zelfs zijn collectie in het buitenland onder te brengen om een zo gunstig mogelijk akkoord af te dwingen. Dat lukte. Volgens zijn toenmalige advocaat 'verliepen de onderhandelingen moeizaam, maar wist hij de origineelste statuten af te dwingen die een Portugese stichting ooit heeft gehad'. Daarmee kreeg José Berardo van de socialistische regering gedaan wat hij wilde: een museum dat zijn naam draagt [Berardo Collectie Museum] op een 'waardige en unieke' plek, een door de Staat gesubsidieerde stichting die het museum beheert en de mogelijkheid om de collectie in de hele wereld te blijven exposeren. Bovendien werd hij erevoorzitter

van de stichting, de raad van bestuur en de raad van oprichters, met onder meer de bevoegdheid de directeur van het museum te benoemen en te ontslaan.

Het Berardo Museum heeft de Portugezen 27 miljoen euro gekost en de geestelijk vader ervan 2 miljoen (waarvan 1 miljoen voor de aankoop van kunstwerken). Na de nieuwe taxatie zou de geldkraan binnenkort weleens dichtgedraaid kunnen worden en zal Sotheby's een besluit nemen over het al dan niet aankopen van de collectie vóór 2016.

In waarde gedaald of niet, Berardo moet om zijn schulden te kunnen aflossen misschien eerder dan voorzien afscheid nemen van zijn kunstwerken.

Dat is een financiële en emotionele tegenslag voor Jose Berardo die zei: 'Ik heb nooit iets verkocht, omdat ik de rest dan ook zou verkopen. Ik wil niet voor de verleiding bezwijken.' Hoewel hij vastberaden is en uitdagingen niet uit de weg gaat, staat hij nu voor het blok. De wereld verkeert in een crisis en sommige vrienden van de multimiljonair, onder wie oud-premier José Socrates, zijn niet langer aan de macht, terwijl anderen, zoals de gouverneur van Madeira danig zijn verzwakt.

Berardo draagt het beheer van zijn zaken geleidelijk over aan Renato, zijn oudste zoon. Rustiger, meer op de achtergrond, vermagerd door een operatie wegens suikerziekte en zonder machtige bondgenoten zal José Berardo een van de zwaarste gevechten van zijn leven moeten aangaan. Zijn recente uitval over de financiële praktijken van de stichting Cultureel Centrum van Belém heeft al bewezen dat hij bereid is sommige van de smerigste hem bekende geheimen van het regime te gebruiken om aan de wurggreep van de banken te ontkomen.

Alexandra Carita & Anabela Campos

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 29

europa

roemenië

Bericht uit de zigeunerkuil Indiase zigeuners doen zich voor als Roma, de Roma zelf beschouwen zich liever als Roemenen. De Europese volkstelling wordt er niet gemakkelijker op.

Jurnalul National – Boekarest

Met moeite steekt ze de weg met de diepe karrensporen over. Haar hakken zakken weg in de modderpoel tussen de huizen, die dreigen te bezwijken onder het gewicht van waslijnen vol kinderkleren. Op haar tenen balancerend plakt ze op een paal een affiche van Jean de Craiova, een zanger van ‘manele’, een muziekvorm die pop- en zigeunermuziek combineert en bijzonder populair is op de Balkan. Op het affiche de oproep: ‘Als je Rom bent, vermeld dat dan bij de volkstelling van 2011’.

De medewerkster van de organisatie Romani Criss, die de Roma voorlicht over de volkstelling, loopt naar een man met een olijfkleurig gelaat die gebiologeerd naar de foto van de beroemde zanger staat te kijken. ‘Ik ben Roemeen, mevrouwtje. Geen discussie over mogelijk’, klinkt het kortaf.

‘Ik ben Roemeen, want ik woon in Roemenië.’ Om de hoek van de modderige straat verschijnt zijn vrouw Vasilica. Zij neemt graag de badge aan met de in het Romanes gestelde tekst ‘het is fantastisch om Rom te zijn’.’Wij zijn beschaafde Roemenen of Roma, wij zijn geen zigeuners meer’, zegt ze.

‘Zie je niet dat die mensen ons willen helpen?’ roept ze tegen haar man, waarna ze weer doorloopt met een rits kinderen achter zich aan.

Verderop staat een jonge vrouw met een kind in de armen. ‘Ik ben inderdaad Rom. Maar wat levert ons dat op?’ klaagt ze. ‘Wat ze ook zeggen, ons

Eva Vasquez

leven is nog steeds even beroerd.’ Cosmin Rad, van de onderwijsafdeling van Romani Criss, legt uit: ‘Als je je etnische achtergrond opgeeft, levert dat bij 10 à 15 procent Roma in je gemeente geld op om scholen te stichten en mag je in het contact met de plaatselijke autoriteiten officieel gebruikmaken van het Romanes.’ De vrouw kijkt sceptisch. ‘Krijg ik straks geld van Europa? Kletskoek. Ik heb bij de vorige telling, negen jaar geleden, ook al opgegeven dat ik Rom ben,

Ze noemen zich Roma om dichter bij de Roemenen te staan

pagina 30 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

maar niemand is me komen helpen. Ik wil het best nog een keer verklaren, maar veel anderen zullen zeggen dat ze Roemeen zijn. Omdat ze zich schamen, omdat de mensen slecht zijn en ons nawijzen. En onze kinderen worden op school gepest’, foetert Somna Sadoveanu.

Vertrouwelijk

Cosmin Rad werkt al vijf jaar met de Roma. Hij kent de problemen van de zigeuners uit de Baiculuistraat in Boekarest maar al te goed. Hij heeft meegemaakt hoe gezonde Roma-kinderen in speciale klassen voor zwakzinnige kinderen gezet werden omdat Roemeense ouders niet wilden dat hun kinderen met Roma-kinderen in de

klas kwamen. […] Lager in het dal, in wat de Roemenen ‘de zigeunerkuil’ noemen, zegt Stoica Dumitru dat hij nooit zal toegeven dat hij Rom is. ‘Ik ben Roemeen. Op mijn vragenlijst staat RO, van Roemeen of Roemenië’, zegt hij boos. Vergeefs probeert Cosmin hem duidelijk te maken dat de gegevens van de volkstelling vertrouwelijk zijn, dat het niet om inwoners met naam of toenaam gaat, maar om het aantal Roma. Want met hoe meer ze zijn, hoe groter de kans is dat ze kunnen profiteren van speciale programma’s en beurzen voor hun kinderen.

‘Hoe meer mensen officieel verklaren tot de Roma te behoren, hoe sterker de gemeenschap staat’, legt Cosmin uit.

Hij geeft een voorbeeld. ‘Tot voor kort hadden universiteiten geen plaatsen

europa

rusland

'De mensen zijn slecht en wijzen ons na. Onze kinderen worden gepest’

voor Roma gereserveerd. Nu wel, en we willen nog meer studieplekken.

Er zijn veel Roma zonder geldige verblijfsdocumenten. Hun angst om uitgezet te worden is alleen maar groter geworden sinds er huizen van Roma met de grond gelijk gemaakt zijn en die gezinnen nu in een soort hutjes van karton moeten wonen.’

Teleurgesteld voegt hij hieraan toe: ‘Op papier zijn we met 500.000, maar in werkelijkheid wel met 2,5 miljoen. De meesten zien het verschil niet tussen de Roemeense nationaliteit en hun Roma-achtergrond.’

‘Komen jullie Indiërs tellen?’ vraagt een man met een snor die zich in het gesprek mengt. Hij zegt dat hij Roemeen is. De vrouw die hem vergezelt vindt het een schande dat Indiase zigeuners zich voor Roma uitgeven.

‘Ze noemen zich Roma om dichter bij de Roemenen te staan, terwijl het in werkelijkheid zigeuners uit India zijn!’ Op de grond spelt een meisje met blauwe ogen in een blank gezichtje met een gitzwart, mager jongetje dat van top tot teen onder het vuil zit. ‘Mijn beste vriend’, zegt ze. Ze spelen verder, ver van alle ruzies, het gescheld en de haat die de wereld van de volwassenen verdeelt in twee onderkastes die er allebei even ellendig aan toe zijn.

Carmen Preotesiu Volkstelling In 2008 heeft de Europese Unie opdracht gegeven tot volkstellingen in alle lidstaten.

Die tellingen moeten een breed scala aan informatie opleveren over het aantal inwoners, maar ook over hun leefomstandigheden (wonen en werken, gezinssituatie, religie, etnische achtergrond enz.) In Roemenië heeft de telling tussen 20 en 31 oktober plaatsgevonden, waarbij zo’n 120.000 tellers op pad gingen. Volgens Vergil Voineagu, directeur van het Nationale Bureau voor de Statistiek in Boekarest, werd weigeren om mee te werken gestraft met een boete van 5.000 lei (1.155 euro), aldus de nieuwssite punkto.ro.

De middenklasse wil weg uit Rusland Kommersant-Vlast – Moskou

Ook de Rus is een calculerende burger geworden.

Op zoek naar een hogere levensstandaard en meer pensioenszekerheid overweegt zowat een hele generatie om te emigreren. Niet alleen naar Europa.

‘W

egwezen hier?’ Deze retorische vraag werd opeens een soort refrein in de berichten op Russische sociale netwerken nadat Medvedev had aangekondigd dat hij zich niet kandidaat zou stellen voor de komende presidentsverkiezingen in maart, en Poetin zijn oude plek in het Kremlin weer zou gaan innemen. Al snel verdwenen de vraagtekens na het ‘Wegwezen hier’ en kwamen de uitroeptekens ervoor in plaats.

Niet alleen op de sociale netwerken spurt het aantal mensen met de wens om te emigreren omhoog: alle peilingen signaleren dezelfde trend. In een onderzoek van het bureau Levada eerder dit jaar zei 22% van de Russen graag naar het buitenland te willen vertrekken; een ongekend hoog percentage.

Ondanks de crisis sprak in april 2009 nog maar 13% van de ondervraagden de wens uit om te emigreren. Twee onderzoeken van bureaus met een regeringsgezinde reputatie vonden dit jaar eveneens een zeer hoog percentage: volgens de Stichting Publieke Opinie (FOM) zouden 16% tot 20% van de Russen willen vertrekken, en het Nationaal Centrum voor Opinieonderzoek (VTSIOM) kwam tot een vergelijkbaar resultaat: ongeveer 20%.

Jongeren van onder de 25 jaar zijn het meest vastbesloten. Volgens bureau Levada droomt 59% van hen ervan ‘tijdelijk te vertrekken om geld te verdienen’, 48% ‘voor studie’, en 28% overweegt om ‘voorgoed’ te emigreren.

Ook VTSIOM wijst erop dat ‘jongeren het zekerst van hun zaak zijn’.

De bekende blogger Anton Nossik, die bijeenkomsten organiseert rondom emigratie, vertelt dat zijn publiek vooral bestaat uit mensen die hun capaciteiten niet ten volle kunnen benutten: managers, wetenschappers en andere werknemers van rond de 35 jaar. Hij bekent totaal verrast te zijn door zijn

eigen succes. Maar, ‘het vooruitzicht dat Poetin terugkomt is niet de primaire motivatie van de kandidaten. De redenen liggen dieper: je ziet een sterk pessimisme bij ondernemende jonge mensen. Stagnatie, corruptie, criminaliteit, falende overheidsdiensten; ze hebben er genoeg van.’

Honderdduizend emigranten

De emigratie van na 2000, volgens Poetin een ‘stabiele’ periode, verschilt van die van de wilde jaren negentig (na het ineenstorten van de Sovjet Unie).

Lev Goedkov, die het bureau Levada leidt, stelt dat niemand in deze kwestie over precieze cijfers beschikt. ‘Naar berekening van specialisten vertrekken er elk jaar zo’n honderdduizend mensen, wat mogelijk zal stijgen als Poetin weer president wordt, maar niet dramatisch, misschien met zo’n twintigduizend per jaar’, schat hij. Volgens hem zit de belangrijkste verschuiving in de aard van de emigratie: ‘In de jaren negentig zag je vooral wetenschappers vertrekken die hun baan waren kwijtgeraakt, maar nu zijn het mensen met geld die het land verlaten.

Jonge dynamische mensen met de

ambitie om nog succesvoller te worden dan ze al zijn en die zich zorgen maken over de toekomst; ze zien een leven in Rusland onder Poetin niet zitten.’

Volgens Vladimir Maoe, rector van de Presidentiële Academie voor de Nationale Economie [een onderzoeksbureau van de Russische overheid] zijn de aanhoudend hoge emigratiecijfers een gevolg van de omstandigheid dat ‘het beduidend eenvoudiger is geworden om te vertrekken.’ Veel Russen spreken inmiddels genoeg Engels om in het buitenland te gaan werken. Niets belet hen om weer terug te komen als ze daar zin in hebben, terwijl dat vroeger praktisch onmogelijk was. Het aantal landen waar ze naartoe kunnen gaan is sterk gegroeid. Volgens Rosstat (het nationaal bureau voor de statistiek) blijft het Westen het populairst. In 2010 nam de EU bijna 60% van de mensen op die Rusland verlieten. Een relatief eenvoudige manier om de EU binnen te komen is door in één van de drie Baltische staten te gaan wonen.

Vorig jaar veranderde Letland de wet zo dat buitenlanders die in Riga voor meer dan 100 000 lat (141 000 euro) aan onroerend goed kopen het

Veel Russen spreken inmiddels genoeg Engels om in het buitenland te gaan werken

Reuters

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 31

europa

rusland

recht krijgen op verblijf. Vorig jaar hebben 1079 mensen, waaronder 633 Russen, een verblijfsvergunning aangevraagd. Het land telt 28% Russen; een erfenis van de Sovjet Unie, en een investering in onroerend goed lijkt geen slechte optie voor de middenklasse uit de Russische grote steden. Ook

Jonge, dynamische mensen zien een leven onder Poetin niet zitten de aspirant-lidstaten van de EU trekken veel Russen, met Montenegro op nummer één. Vorig jaar begon in het toeristenstadje Budva, met vijftienduizend inwoners, een eerste klasje met Russischtalig onderwijs: dertig leerlingen schreven zich in.

Bloeiende kolonies

Hoe bekoorlijk het Westen ook is, door de economische crisis in Europa en de VS wenden steeds meer jonge Russen zich tot Azië. Het gaat daarbij niet alleen om moderne hippies die in warme oorden als Bali of Thailand neerstrijken; veel jonge afgestudeerde Siberiërs lonken naar China.

Twintig jaar geleden had niemand het in zijn hoofd gehaald om in het communistische China te gaan wonen, maar de stijging van gemiddeld 10,5% van het BNP geeft jonge Russen nu opeens de kans om deel uit te gaan maken van dat economisch wonder.

Cijfers zijn niet bekend, omdat vrijwel niemand zijn plannen om zich in China te vestigen openbaar maakt, maar de Chinese grote steden kennen flinke Russische gemeenschappen. Een

fenomeen dat trouwens doet denken aan het tijdperk van de ‘witte emigratie’ [begin jaren twintig, toen na de revolutie velen Rusland in oostelijke richting ontvluchtten en er bloeiende kolonies ontstonden in Harbin en Shanghai].

Albert Krisski, die 18 van zijn 37 levensjaren doorbracht in China en lid is van de Russische vereniging in Shanghai, zegt: ‘hier zit je in de hogesnelheidstrein van de modernisering. In Rusland blijven is uitstappen en op het station blijven steken.’

Wel is er in China nog minder maatschappelijke vrijheid dan in Rusland, maar daar komt men dan ook niet voor.

Het aantrekkelijke is de sociale mobiliteit. ‘Ik ben nu bijna tien jaar in Hongkong, en hier word je echt op je capaciteiten en je kennis beoordeeld’, zegt de 37-jarige Sergei Men, medeeigenaar van het investeringsfonds Eurasia Capital Partners.

‘Degenen die het land verlaten zijn jammer genoeg juist die beroemde aanjagers van de modernisering waar Dmitri Medvedev altijd over sprak’, concludeert Goedkov. ‘Zij hebben het geloof in Rusland verloren en willen hun kinderen een beter leven bieden.’

Deze zorg wordt inderdaad door 93% van de door Levada geïnterviewden als belangrijkste reden voor een aanstaand vertrek genoemd. Andere redenen zijn: ‘een hogere levensstandaard’ (92%), ‘leven in een rechtsstaat’ (86%), ‘een betere gezondheidszorg en pensioen’ (85%) of ‘zelfverwezenlijking’ (80%).Volgens Lev Goedkov beseft het meest dynamische deel van de middenklasse dat het deze zegeningen de komende jaren in Rusland in elk geval niet gaat ontvangen.

Aleksander Gaboejev en Jelena Tsjernenko

Rusland Russische emigratie 7 083 VS

ZWEDEN

8 825

RUSSISCHE FEDERATIE

LETLAND

aantal onbekend

WIT RUSLAND

73 047

244 089

KAZAKHSTAN

MOLDAVIË FRANKRIJK

130 199

11 290

CHINA

OEKRAïNE

MONTENEGRO

aantal onbekend

166 129

GEORGIË

aantal onbekend

9 331

OEZBEKISTAN

12 731

ARMENIË AZERBEIDZJAN

10 494

17 662

ISRAËL

28 023

KIRGHIZISTAN

9 594

TADJIKISTAN

7 712

Bron: 'Vlast', Rosstat

De meest gekozen bestemmingen voor definitieve emigratie vanuit Rusland De rode cijfers geven een schatting van het aantal emigraties

pagina 32 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

Bron: “Vlast ”, Rosstat

DUITSLAND

Der Spiegel - Hamburg

De financiële markten zien de Italiaanse schulden als explosief gevaar. Maar geen enkel ander land is zo ervaren in het maken van schulden als Italië, waar de woorden ‘bank’ en ‘bankroet’ allebei vandaan komen.

D

e geheime toegangsdeur klemt na al die eeuwen een beetje. Dan draait de achter een afbeelding van Italië verscholen deur in de ‘kaartenzaal’ van het Palazzo Vecchio in Florence toch open. ‘Eccolo’, zegt Francesca, de bewaakster: ‘Hier was het.’ Hier is alles begonnen. In dit verborgen vertrek bevonden zich de in leer gebonden registers waarin de stad Florence haar schulden optekende.

Ergens halverwege de veertiende eeuw. Iemand in de stadsraad kreeg toen wellicht de ingeving de volgende veldtocht door de burgers te laten financieren. Na de (zekere) overwinning zouden de schulden met rente worden terugbetaald.

Staatsleningen

CANADA

32 452

Saldo mortale

De rijke Florentijnen waren verplicht schuldbrieven van hun gemeenschap te kopen en lieten hun namen in de boeken van het Palazzo Vecchio registreren. Altijd nog beter dan jezelf weer in het harnas te moeten hijsen.

Bovendien konden die nieuwe schuldbewijzen ook worden doorverkocht.

Zo is het begonnen. De schulden van de staat en de handel in de vorm van obligaties, staatsleningen. Zo ontstond, eerst in Venetië en vervolgens in de Toscaanse heuvels, die markt van staatsleningen waar huidige regeringen voor door de knieën gaan.

Een ingeving met grote gevolgen, die schuldbrieven. Siena, Florence, Pisa en Venetië zaten er binnen de kort-

ste keren tot hun nek in. Een toestand die tot vandaag voortduurt.

‘Wij geven vandaag meer uit aan renteaflossingen dan aan onze scholen,’ zegt burgemeester Matteo Renzi, die momenteel in het Palazzo Vecchio resideert. De net zesendertigjarige Renzi is als ‘bulldozer’ in de gemeenteraad gekozen die de boel eindelijk eens moet opruimen. Hij is het jeugdige gezicht van zijn partij, de centrumlinkse Partito Democratico.

Een burgemeester in jeans met het gangbare Apple-tuig vóór zich op de eiken schrijftafel. ‘Onze vaders deden zich te goed in het restaurant, wij krijgen de rekening gepresenteerd.'

Voor zijn stad Florence is die rekening intussen opgelopen tot 518 miljoen euro.

Italië geldt voor velen als de verwerkelijking van de Europese nachtmerrie: immense staatsschulden, een stokkende economische groei en een overheid waarvan de leider zelf op verdenking van belastingontduiking voor de rechter staat.

Met uitzondering van Griekenland kampt geen enkel ander Europees land met een schuldenlast die zo hoog is als die van Italië. Die last is tot het kritieke peil van 120,3 procent van het bruto nationaal product gestegen. Tegelijkertijd worden er vrijwel nergens zo weinig kinderen geboren als hier. In de toekomst zullen er steeds minder mensen zijn om de schulden af te betalen. Het komende jaar zal Italië 5,1 procent van de nationale inkomsten aan ren-

europa

italië

Reuters

teschulden moeten uitgeven. In Europa gaat alleen Griekenland met 7,5 procent onder een zwaardere last gebukt.

Ook Robert Mundell, Nobelprijswinnaar Economie en een van de geestelijke vaders van de euro, bewoont een Palazzo in Toscane, en ook hij beschouwt de schulden van Italië als het grootste risico binnen de eurozone. ‘De kaste van politici uit het verleden heeft zich, als ging het om een verslavend middel, teugelloos van schulden bediend,’

oenen van voormalige ambtenaren geeft het land al 14 procent van het nationaal product uit. Frankrijk is het enige land waar dat cijfer nog hoger uitvalt.

In het bijzonder in het zuiden staan de overheidsdiensten bol van nepotisme.

Burgemeesters, provinciebestuurders en gewestelijke prefecten maakten ongegeneerd schulden om hun protegés bouwopdrachten of een baan bij de vuilophaaldienst te verschaffen. Italië verrijkte de wereld met de woorden

De Italianen, uitvinders van de schuldenlast, maken zich amper zorgen om de staatsfinanciën van hun land aldus Renzi. Schulden waren de basis van het ‘bella vita’ van de jaren tachtig.

De partijen pompten kapitalen in het arme zuiden, in overheidsinstanties en staatsbedrijven, om de maatschappelijke vrede en daarmee de eigen macht veilig te stellen. Cliëntelisme, corruptie en belastingfraude vormen tot op de huidige dag de door allen bejammerde Italiaanse ziekte.

De Italiaanse overheid heeft 3,5 miljoen mensen in dienst. Alleen aan de pensi-

‘bank’, ‘kas’ en ‘bankroet’. In de late middeleeuwen werd er de dubbele boekhouding ontwikkeld.

Aan de oever van de Arno staan de ‘banche’, de banken van de geldhandelaren, waar de Medici, Peruzzi en Acciauoli hun zaken deden. Zij waren de eerste handelaren op een geldmarkt zonder grenzen. De bankiers werden door hun slechte geweten aangespoord opdrachten te verstrekken voor de vervaardiging van vrome kunstwerken

door Botticelli, Michelangelo en Fra Angelico. Ook Dante was de zoon van een geldwisselaar.

Afwaardering

‘Monte’ werden de staatsschulden destijds anticiperend genoemd. En als een ‘Monte’ niet meer toereikend was, werd hij door een ‘Monte nuovo’, een nieuwe berg, geherfinancierd. De oudste nog actieve kredietinstelling ter wereld, opgericht in 1472, draagt vandaag nog de naam Banca Monte dei Paschi di Siena.

De schrijftafel van de financieel directeur, Marco Massacesi, staat in een paleis uit de renaissance. Op het plein om de hoek worden sinds de middeleeuwen tweemaal per jaar paardenraces gehouden. Zoals alle grote banken van het land werd ook ‘Il Monte’ in het najaar door de grote kredietbeoordelaars met een afwaardering geconfronteerd – een routinecorrectie voor de kredietinstanties nadat het waarderingscijfer van Italië naar beneden was bijgesteld. Maar in deze omgeving is het moeilijk om geloof te hechten aan een ondergang die aanstaande zou zijn.

‘Wij zijn een rijk land. Die rijkdom is echter verkeerd verdeeld. Wij zitten

dringend om belastinghervormingen verlegen,’ zegt Massacesi, en het laat hem koud door die uitspraak als een communist te klinken. ‘Weet u hoe vaak Italië al bankroet is gegaan?’ vraagt de bankier. ‘Eén keer slechts. En dat was na de Eerste Wereldoorlog.’

Geen reden tot paniek dus. De uitvinder van de schuldenlast zal er heus niet aan te gronde gaan. Terwijl de analisten in Londen Italië in één adem noemen met Portugal, Ierland, Griekenland en Spanje, is er in het land zelf nauwelijks iemand te vinden die zich ernstig zorgen maakt over de staatsfinanciën.

Italië, heet het, is de afdaling van een dergelijke schuldenberg al eens gelukt.

Halverwege de jaren negentig, toen Romano Prodi het land klaarstoomde voor de komst van de euro. Maar destijds was het huishoudboekje van de overheid veel beter op orde dan nu. De economie groeide. Er hoefden jaarlijks geen torenhoge sommen uitgetrokken te worden voor oude schulden en papieren van de Italiaanse republiek waren in het buitenland vrij van een risicotoeslag. De wereld zag er nog florissant uit.

Die tijd is voorbij.

Alexander Smoltczyk

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 33

de amerika's

verenigde staten

99 procent zelfverkozen deemoed

Graff

N+1 (verkort)– New York

De website wearethe99percent is het document van de Occupy-beweging. De getuigenissen op de site creëren een nieuw klassenbewustzijn in Amerika. Maar zet dat zoden aan de dijk? Het literaire tijdschrift n+1 leest de getuigenissen in historisch perspectief.

W

itte en rode letters tegen een zwarte achtergrond, een gezichtengalerij waar je doorheen kunt scrollen en waarvan de meeste gezichten vrijwel geheel aan het oog worden onttrokken door handgeschreven mededelingen in verschillende kleuren en afmetingen. Een foto, een kwart van het gezicht van een kale, blanke man met een baardje, die een geel notitieblok in zijn handen houdt, waar hij met blokletters op heeft geschreven: ‘Ik heb drie banen, maar ben via geen daarvan verzekerd tegen ziektekosten. We zijn één maandsalaris verwijderd van de ondergang.

Ik ben de 99 %.’

Op een andere foto zien we alleen de vingers van een jonge vrouw, die haar bordje vasthouden: ‘Ik ben een jaar geleden afgestudeerd en heb een baan als journaliste. Ik heb

pagina 34 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

geluk gehad. Bij elke personeelsvergadering vliegt er wel iemand uit. Bij mij op het werk heeft iedereen moeite het hoofd boven water te houden: goed opgeleide mensen die minder dan 30.000 dollar per jaar verdienen. Ik ben als de dood dat ik mijn baan kwijtraak en blijf zitten met een studieschuld van vijftig mille. Na aftrek van vaste lasten en de autoverzekering heb ik alleen nog geld over om te tanken. Ik mag nog van geluk spreken, ik kan altijd nog een poosje bij mijn ouders intrekken. Ik ben de 99 %.’

En zo kun je blijven scrollen, pagina na pagina: veteranen zonder werk en met verschillende ernstige handicaps, iemand die na zijn opleiding graag aan de slag zou willen – ‘Ik heb drie studies afgerond, geen werk en meer dan 80.000 dollar studieschuld’ – een

Niet eens achter de kassa in de dierentuin vrouw die zegt dat zij en haar man niet aan kinderen durven te beginnen uit angst dat die ‘deel zullen gaan uitmaken van de 99 %', een andere vrouw die in de laatste regel van haar getuigenis haar grafschrift schrijft: ‘Als eerste van de familie gaan studeren. Een schitterende internationale carrière opgebouwd in de non-profitsector. Nu willen ze me in de dierentuin niet eens achter de kassa hebben omdat mijn marktwaarde wordt ondermijnd

de amerika's

verenigde staten

door chronische depressie, werkloosheid en het feit dat ik geen toegang heb tot de medische zorg. Ik heb me altijd netjes aan de regels gehouden.’

Het kan zo niet doorgaan. Het gaat gewoon zo door.

Hippies

De website, een open blog, of Tumblr, getiteld ‘We are the 99%', is een van de weinige maar opmerkelijke documenten die de Occupy Wall Street-beweging heeft voortgebracht. De grote variatie aan verhalen en gezichten zijn afdoende om diegenen de mond te snoeren die nog altijd beweren dat de beweging uitsluitend bestaat uit hippies, anarchisten en andere fantomen van Nieuw Links uit de jaren zestig. De Tumblr schetst een opdoemende meerderheid van het Amerikaanse volk: gebukt onder een schuldenlast, vaak overgekwalificeerd voor de paar banen met het bijbehorende salaris die er voor hen beschikbaar zijn, aangetast in hun eigenwaarde, ontslagen, niet aangesloten bij een vakbond, zich angstvallig vastklampend aan het idee te behoren tot de middenklasse, wat meer en meer een droombeeld uit het verleden lijkt.

We hebben het nog niet eens over democratie, maar zó ziet een ‘verloren decennium’ eruit. Zie hier de menselijke, subjectieve correlaten waar Paul Krugman, Joseph Stiglitz en andere respectabele economen voor waarschuwden toen ze beschreven wat de gevolgen zouden zijn van een bestaan in een chronische liquiditeitsval, een tijd waarin bedrijven niet langer investeren in arbeidskrachten en de regering er niet in slaagt de economie te stimuleren.

In politiek en cultureel opzicht is de boodschap van We are the 99% minder eenduidig. Een samenleving die een dergelijk document voortbrengt maakt duidelijk een zeer moeizame transformatie door. Het aanleggen van een archief of het oprichten van een gedenkteken is, zelfs in real time, op zich nog geen daad van verzet en het zou goed kunnen dat de 99-procenters door de historici van de toekomst worden gezien als de onvermijdelijke prijs die moest worden betaald in het tijd-

perk van de postindustrialisatie, de grote bijstelling, of welke naam ze de huidige periode van economische en sociale aanpassing ook zullen geven – vermoedelijk een Chinese of Braziliaans-Portugese naam.

Maar door aan het einde van hun litanie te schrijven ‘Ik ben de 99 %' of in sommige gevallen ‘Wij zijn de 99 %', doen de individuen die hun postindustriële ellende op het web etaleren toch iets waar recente generaties Amerikanen afkerig van waren. Ze creëren in feite een klassenbewustzijn. Het is niet alleen een gebaar, maar een talige handeling, vergelijkbaar met zeggen dat je Jezus Christus als Heiland aanvaardt, wat binnen bepaalde wedergeborenchristengemeentes volstaat om als christen te worden geaccepteerd. Wie ervoor kiest de instructies op te volgen van wearethe99percent.tumblr.com (zie kader) neemt afstand van de Amerikaanse Droom en zweert trouw aan de 99%-beweging, waarvan het oogmerk vooralsnog niet duidelijk is

terminologie. Het terugvorderen van het semipublieke domein blijkt van direct praktisch nut voor de permanent daklozen, die zich binnenkort wellicht ook de politieke waardigheid van de bezetting kunnen toe-eigenen, om nog maar te zwijgen van het nietofficiële ondersteunende netwerk van gaarkeukens, medische posten, bibliotheken en juridische loketten, dat door Occupiers is opgezet.

Brother

Aan de andere kant geldt hier, net als voor alle andere solidariteitsbewegingen (‘We zijn allemaal Duitse joden,’

De middenklasse lijkt meer en meer een droombeeld uit het verleden omschreven, terwijl de beweging aan kracht wint met elk individu dat zich ‘kenbaar maakt’, zoals Tumblr het noemt.

De zelfverkozen deemoed van deze gebaren wordt versterkt door de associatie – die zich onmiddellijk zal opdringen aan iedereen die ooit in een grote Amerikaanse stad heeft gewoond – van deze handgeschreven getuigenissen van persoonlijke problemen met de bordjes die daklozen vaak in de hand houden: ‘Hiv-positief, geen ziektekostenverzekering, help me alstublieft, 'Dakloze Vietnamveteraan.

‘Dichter, werk gepubliceerd in New York Times, Amsterdam News etc. Verkoopt zijn gedichten nu direct aan u!’

Of het nu een bewust of een toevallig stijlelement is, deze vereenzelviging van de Occupy-beweging met daklozen en bedelaars blijkt een van de meest zorgelijke en verontrustende aspecten van de huidige protesten. Net zoals de eerste communisten het proletariaat uitriepen tot een potentieel van revolutionair bewustzijn, zo zet OWS de dakloze neer als het zinnebeeld van de hedendaagse Amerikaanse postkapitalistische samenleving.

Deze verheffing van het daklozenbestaan is meer dan een kwestie van

‘We zijn allemaal illegale immigranten!’ en vlak na 9-11 ‘We zijn allemaal Amerikanen’) dat er vroeg of laat een confrontatie komt met de realiteit, zoals toen een echte dakloze een bijeenkomst van het Occupy Philadelphia-onderwijscomité verstoorde door geld te vragen. De ontreddering stond op de gezichten van de Occupiers te lezen. Toen de man net buiten de kring op de grond ging liggen, kwam de coördinator van de groep, een jonge vrouw met de betoverende schoonheid die velen lijkt aan te kleven die een leidende rol binnen OWS op zich hebben genomen, onmiddellijk naast hem zitten. Tevergeefs probeerde zij hem te bewegen elders te gaan zitten, terwijl de vergadering uitmondde in chaos. Op dat moment handelde zij niet langer uit een onverbiddelijke solidariteit (‘Jij bent één van ons, brother', riep een man, terwijl hij de hele tijd zijn handen in zijn zakken hield), maar uit een meer ouderwets medeleven. Zij kon het zich veroorloven om even een time-out te nemen van de revolutie, meende ze, omdat zij, tot welk percentage ze ook

INSTRUCTIES De makers van de website wearethe99percent geven instructies: Laat ons weten wie je bent. Maak een foto van jezelf met een bord in je handen waarop je situatie beschreven staat. Bijvoorbeeld: ‘Ik ben een student met een studieschuld van 25.000 dollar.’ Of: ‘Ik moet geopereerd worden en mijn eerste gedachte was niet of het weer goed komt, maar of ik het kan betalen.’ Zet eronder: ‘Ik ben de 99 procent.’ Deelnemers wordt gevraagd om tenminste een deel van hun gezicht te laten zien.

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 35

de amerika's

colombia

Marilyn Monroe in Caicemapa Duizenden indianen werden door het Bevolkingsregister ‘gedoopt’ met namen als Marihuana, Lekker Ding, Paraplu, Alka-Seltzer, Tarzan, Stom en Broekzak.

El Espectador – Bogota

behoorde, over middelen beschikte waarover de dakloze niet beschikte.

Het zijn ingesleten patronen die je niet van de ene op de andere dag kunt afschudden, zelfs niet van de ene op de andere week, en misschien zou het ook niet zo goed uitpakken als we ze helemaal zouden afschudden.

Als slogan is er nauwelijks iets minder individualistisch denkbaar dan ‘Ik ben de 99%.’ Toch zijn de persoonlijke verhalen van het Amerikaanse lijden moeilijk te weren uit de getuigenissen. Ik heb gelezen over kindermishandeling en stukgelopen huwelijken. Ik heb als amateurgrafoloog geprobeerd vast te stellen of de man die beweert drie studies te hebben afgerond misschien overdrijft.

Walker Evans

Op een gegeven moment liep ik stuk op de raadselachtige kwestie die is vervat in de kreet: ‘banks got bailed out, we got sold out.’ Is OWS een beweging die ervoor pleit dat ook individuen een financiële injectie krijgen, of is het een spreekbuis van gerechtvaardigde woede jegens de kapitalistische welvaartsstaat waarin we hebben geleefd? Of is het uiteindelijk een echte vrijheidsbeweging die er voornamelijk op uit is de straat terug te veroveren teneinde er te mogen samenkomen, een beweging gekant tegen het toerisme en tegen een gereguleerd publiek domein? Is dit uiteindelijk de grootste beweging ter wereld die zich sterk maakt voor de rechten van daklozen?

Na vele pagina’s We are the 99% te hebben bekeken, verlangde ik naar die iconische foto’s van Walker

Evans' in Let Us Now Praise Famous Men. Die foto’s, uit de zuidelijke staten ten tijde van de Grote Depressie staan in het geheugen gegrift van een hele generatie Amerikanen: de onverstoorbare blik van een jonge vrouw, scherp afgetekend tegen de muur van een houten huis, haar

Eerbetoon aan de ontberingen van het bestaan mond een strakke lijn, vertrokken tot een bijna-glimlach die niet kan voorkomen dat onze aandacht uitgaat naar de door ondervoeding ingevallen wangen, de al op zo vroege leeftijd uitgevallen tanden. De ironie wilde dat Evans foto’s zouden uitgroeien tot een kroniek van en een eerbetoon aan de ontberingen van het bestaan dat de overheid nou juist wilde verlichten. Door de gelatenheid die zowel uit de beelden als uit de begeleidende tekst van James Agee sprak, groeiden de mensen op de foto’s uit tot een symbool van de rechtschapen armen. De foto’s waren gemaakt om een publiek van buitenstaanders te overtuigen, en dat is precies de oorzaak dat de ontberingen die ze tonen enkele generaties later niet zo schrijnend ogen.

‘Wij zijn de 99%’ is een aansporing om je te vereenzelvigen, om je aan te sluiten en de consequenties te aanvaarden van het feit dat wij, de facto, de 99% vormen.

Marco Roth

pagina 36 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

‘H

eb je een geboorteakte bij je?’ ‘Nee, die ben ik kwijt.’

‘Maakt niet uit, geef haar die naam maar,’ riep iemand ter plekke.

En zo ging het. Voornaam: Coleima.

Achternaam: Pushaina. Geboren: 31 december.

Dit is een van de anekdoten van Estercilia Simanca Pushaina, een vooraanstaand leidsvrouw van de Wayuu. Ze schreef het verhaal Geeft aan niet te kunnen tekenen nadat ze onderzoek had gedaan naar de reden waarom er zoveel rare namen voorkomen in haar gemeenschap en waarom iedereen op 31 december geboren was.

De vrouw, schrijfster en advocaat, gekleed in een wit gewaad dat karakteristiek is voor de Wayuu, vertelt hoe haar indiaanse familie voor gek was gezet. ‘Ik ben een Wayuu, geboren in het reservaat Caicemapa, in het zuiden van La Guajira.

Een tijd lang geloofde ik dat alle Wayuu op 31 december geboren waren,’ zegt ze.

‘Na mijn rechtenstudie kreeg ik identiteitsbewijzen onder ogen waarop steeds hetzelfde stond: ‘Geeft aan niet te kunnen tekenen, is op 31 december geboren’.

En met voornamen als ‘IJzervijl’, ‘Lekker Ding’, ‘Tandentrekker’, ‘John F. Kennedy’, ‘Marilyn Monroe’. Er bleken massale uitgiften van identiteitsbewijzen te zijn geweest en ik ontdekte dat er door het ontbreken van een tolk fouten waren gemaakt. Er moest blijkbaar een bepaald quotum gehaald worden om aan te tonen dat de ambtenaren hun werk efficiënt hadden gedaan, dat ze een bovenmenselijke inspanning hadden geleverd.’

Ik kwam voornamen tegen die de waardigheid van mensen aantastten: ‘Hangslot’, ‘Tabak’, ‘Zand’, ‘Telefoon’, ‘Poep’, ‘Tijger’, ‘Non’, ‘Vis’, ‘Cappuccino’ en vele andere die de spot drijven met de identiteit van de desbetreffende persoon.

Coleima Pashima een van de personages uit haar verhaal, vertelde: 'Mijn

hele familie stond in een lange rij, samen met mensen uit andere nederzettingen, voor een plastic kaartje dat zij ‘identiteitsbewijs’ noemden. Die dag kwam ik erachter dat mijn oom Tanko Pushaina ‘Tarzan Cotes’ heette, Dorila heette ‘Stekel’, Castorila heette ‘Lekker Ding’, Anuwachón heette ‘John F. Kennedy’, Ashaneish heette ‘Hoofd’, Arepuí heette ‘Bruine Suiker’, Cotiz heette ‘Alka-Seltzer’, mijn neef Rafael Pushaina heette ‘IJzervijl’, mijn neef Matto heette ‘Broekzak’.

Rectificatie

Volgens de leidsvrouw is het sindsdien niet meer voorgekomen, maar het kwaad is al geschied. Nu eist ze een massale rectificatie in de vele gemeenschappen van indianen, want, zegt ze, er zijn mensen die nog steeds vier verschillende identiteiten hebben.

‘Ik heb een strafvordering overwogen, maar Roldan Jiménez, hoofd van het bevolkingsregister destijds, is dood. We hebben een eis ingediend tot collectieve rectificatie. Maar de afstanden naar Maicao of Riohacha zijn groot, men moet een foto laten maken en leges betalen, ongeveer 200.000 pesos per persoon. Als het gezin uit vijf personen bestaat, kost dat ze een miljoen pesos (380 euro).’

Martín Fernando Salcedo Vargas van het plaatselijke bevolkingsregister zegt dat niemand die namen heeft opgedrongen. ‘Het bevolkingsregister registreerde de voor- en achternamen van de mensen die een identiteitsbewijs

IJzervijl heet tegenwoordig Rafael wilden of zich kwamen inschrijven. Zij of degenen die hen vergezelden kozen welke naam.’

Hij wijst erop dat het in de gemeenschap van de Wayuu gebruikelijk is dat

de amerika's

cuba

mensen van naam veranderen en beweert dat het aantal pogingen een dubbele identiteit te verkrijgen hoog is in La Guajira. ‘Elke keer als ze om electorale redenen persoonsbewijzen uitdeelden veranderden zij zelf hun naam.. Ten eerste omdat de naamgeving bij hen berust op de moederlijke lijn en velen van hen de achternaam van hun vader hadden, dat schrijft de Colombiaanse wet voor. Ten tweede omdat ze in de ene nederzetting zus genoemd werden en in de andere zo, en als ze trouwden kregen ze weer een andere naam en veranderden van identiteitsbewijs.’

Spot en hilariteit

Volgens Estercilia Simanca zijn er sinds de jaren vijftig in haar gemeenschap spotidentiteiten uitgegeven. ‘We zijn met ongeveer 245.000 Wayuu, verspreid over Colombia en Venezuela, en er zijn waarschijnlijk meer dan 50.000 onregelmatige persoonsbewijzen.

Er zijn leden van de inheemse bevolking die een nieuw identiteitsdocument aan konden schaffen, maar door de gemeenschap niet meer bij hun werkelijke naam worden genoemd. ‘IJzervijl heet tegenwoordig Rafael. Maar men blijft hem IJzervijl noemen. Als traditioneel hoofd beslist hij over de besteding van de gemeenschapsgelden en elke keer als hij zijn

JOODSE WITZ In het boek Der Judische Witz (Joodse Humor, Van Ditmar 1962) schrijft Salcia Landmann dat de ‘belachelijke Oostjoodse familienamen’ ook tot de joodse Witz zijn gaan behoren. ‘Ze zijn op zichzelf al vaak een Witz, en wel een grove Witz van antisemitische oorspong. Geen mens ter wereld laat zich vrijwillig ‘Treppengelander’ (trapleuning) of Kanalgeruch (rioollucht) noemen.

Dit zijn dwaze grapjes die autoriteiten destijds vooral in Oostenrijk met arme joden uithaalden toen familienamen ontstonden. Rijke joden konden met steekpenningen de verzwaring van hun toch al niet zo gemakkelijke leven verhinderen.

Voorbeeld. Man komt thuis en zijn vrouw vraagt: ‘Hoe heten we nu?’

‘Schweisloss’ (Zweetgat), zegt hij, waarop zijn vrouw wil weten of hij niks fatsoenlijkers had kunnen uitzoeken.

‘Uitzoeken?’ antwoordt de man. ‘Bij zo’n dieventroep als die ambtenaren?

Die “w” kost alleen al 20 gulden extra.’

blog

naam gaf was hij het voorwerp van spot en hilariteit. Hij zegt dat een mevrouw van het bevolkingsregister hem zo genoemd heeft.'

Salcedo Vargas wijst op de data. ‘Die gevallen dateren uit de jaren zeventig en tachtig. Vanaf het jaar 2000 wordt geen enkel persoonsbewijs meer uitgegeven zonder een geboorteakte. Om in het geboorteregister te worden opgenomen moet de aangever, een van beide ouders, en een getuige tekenen.

De procedure is dat aan die persoon wordt voorgelezen wat er in het geboorteregister staat.’

Met het nieuw ingevoerde gele persoonsbewijs met hologram garandeert hij dat er niemand meer is met twee identiteiten. Als iemand zijn document wil rectificeren, kan dat, maar een nieuw document aanvragen kan niet.

‘De Wayuu zijn gewoon Colombianen en dus onderworpen aan de wet. De laatste eigenaardigheid die hier nog in de database terecht is gekomen is van een man uit La Guajira die John F. Kennedy Torres heet.’

Coïtus

De overlevering wil dat elke Wayuu bij zijn geboorte een naam krijgt die aangeeft wat zijn taak in de wereld is. Zo is bijvoorbeeld Toushi ‘hoeder van de aarde’, Juya is ‘hoeder van het water’ en Noshua is ‘bedaarder van gemoederen’.

Daarom is het behoud van de identiteit belangrijker voor hen dan het hebben van een identiteitsbewijs.

Dat besefte Priscila Padilla, een Colombiaanse documentairemaakster die een documentaire maakte over La Guajira. ‘Ik dacht eerst dat het verhaal verzonnen was, maar begreep dat het echt waar was toen ik kennismaakte met ‘Clown’ en met ‘Coitus’ en met anderen die opvallende namen dragen.’

Volgens de documentairemaakster werden de persoonsbewijzen uit politieke motieven uitgegeven. ‘Vóór de grondwet van 1991 hadden de indianen geen persoonsbewijzen, zij vonden een plastic kaartje niet nodig om te weten dat ze Wayuu waren. Bovendien heeft de staat zich nooit om de indianen bekommerd, pas toen politici door kregen dat hier een groot reservoir van ongebruikte stemmen lag, kregen ze persoonsbewijzen.

Alfonso Rico Torres

Cubaanse polemiek op Twitter Le Monde - Parijs

S

inds dinsdag 8 november heeft Mariela Castro Espín, dochter van de Cubaanse president Raul Castro, een Twitteraccount. ‘Ik ben bezig het te leren, jullie horen snel van me,' luidde haar eerste tweet.

De mediagenieke Mariela Castro is hoofd van het Nationale Centrum voor Seksuele Voorlichting in Havana. Terwijl hoge ambtenaren vooral camera’s en microfoons mijden, laat zij zich maar al te graag interviewen door de buitenlandse pers. Ze is een voorvechtster voor homo’s en transseksuelen. En dankzij haar contacten in de hoogste kringen van de macht zijn operaties voor sekseverandering in Cuba nu toegestaan.

Tijdens een bezoek onlangs aan Nederland, heeft ze ook de Amsterdamse Wallen bezocht. In een interview voor Radio Nederland Wereldomroep vertelde ze over haar gesprekken met de prostituees. ‘Ik heb er bewondering voor hoe ze een waardige manier hebben gevonden om hun sekswerk te doen’, zei ze.

Haar opmerkingen hebben tot een polemiek geleid. In de jaren zestig sprak haar vader deze woorden: ‘Ons toerisme was in feite sekstoerisme.

Tegenwoordig bestaat dat op Cuba niet meer, en het zal er ook nooit meer zijn.’ Helaas, sinds zo’n twintig jaar hebben de op toeristen gerichte jineteras Cuba opnieuw tot een gewilde bestemming voor sekstoerisme gemaakt.

‘Ik zit nu te schrijven over mijn recente bezoek aan Nederland en de rosse buurt daar. Ik ga zeggen wat Radio Nederland Wereldomroep niet meldde’, kondigde Mariela Castro op Twitter aan. Blogster en twitteraar Yoani Sánchez, de gebeten hond van de Cubaanse veiligheidsdienst die haar beschuldigt van het starten van een cyberoorlog, reageerde onmiddellijk met: ‘Welkom in de wereld van de pluriformiteit van Twitter. Hier kan niemand me het zwijgen opleggen.' Yoani Sánchez liet

de gelegenheid niet voorbij gaan om de dochter van Raul Castro met vragen te bestoken: ‘Hoe kun je pleiten voor acceptatie op één enkel gebied?

Tolerantie is totaal, of ze is niet.’

Waarop Mariela Castro meteen revanche nam: ‘Met jouw kijk op tolerantie houd je de oude machtsverhoudingen in stand. Ga studeren, dan worden je “bijdragen” vast beter.’

Dynastie

Deze woordenstrijd leidde tot een explosie aan berichten van voor- en tegenstanders. De eersten kregen flink om de oren van Mariela Castro: ‘Verachtelijke parasieten, hebben jullie soms opdracht van jullie bazen gekregen om me allemaal met dezelfde teksten te bestoken? Wees eens creatief.’Een in Havana gestationeerd diplomaat denkt dat de twitterexplosie van Mariela Castro een rookgordijn is, bedoeld om het zicht te benemen op de machtsovergang die binnen de Castrodynastie gaande is.

In ieder geval staat die explosie in schril contrast met de manier waarop haar broer Alejandro op de achtergrond blijft. Deze is kolonel op het ministerie van Binnenlandse zaken, naaste medewerker van de president en zwager van een legerkolonel (getrouwd met zus Deborah Castro Espín), die tevens president-directeur is van een holding van bedrijven die in handen zijn van het leger. De laatste, ‘Meneer Schoonzoon’, is op het congres dat de Cubaanse Communistische Partij in april hield, tot lid van het centraal comité benoemd.

Paulo A. Parangua

Welkom in de wereld van de pluriformiteit

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 37

360 1103 Advertentie 1/1 265x350 V1.indd 1

21-11-11 15:32

de amerika's

cuba

blog

Apartheid in de baai van Cienfuegos

Generación Y - Havana

R

einaldo hield vol. Ik ben daarentegen van de generatie die al bij voorbaat denkt dat haast alles verboden is, dat ze bij elke stap die ik zet tegen me zullen uitvaren en alles zullen verhinderen wat ik wil.

Dus deze keer liep de echtelijke ruzie hoog op. Hij verzekerde me dat we aan boord konden stappen van dat jacht om de baai van Cienfuegos vanaf zijn rollende golven te bekijken, en mijn innerlijke stemmetje schreeuwde dat dit plezier ons Cubanen niet gegund was. Een paar uur lang dacht ik dat mijn man ermee wegkwam, met zijn tropische optimisme. We gingen naar het kantoor van de marine vlak bij Hotel Jagua, waar een functionaris ons twee kaartjes verkocht voor de begeerde cruise. Op geen enkel moment hadden we ons overduidelijke Havanese accent proberen te verbergen, we deden ons niet eens voor als buitenlanders, en toch vroeg niemand naar onze papieren. We hadden het al in ons hoofd gezet dat onze namen op die twee stoelen aan boord van het jacht de ‘Flipper’ stonden en het sceptisch gemurmureer in mijn hoofd verstomde gaandeweg.

Een half uur vóór vertrek kwamen we aan op de pier. De roodverbrande toeristen begonnen aan boord te stappen. Reinaldo en ik vonden een plekje met een spectaculair uitzicht,

Benny Moré – AFP

Niemand ging van boord, niemand was solidair met ons

waar we foto’s konden maken van die baai zo groot als een zee. Maar na vijf minuten was het al uit met de droom. Toen de kapitein ons hoorde praten vroeg hij of we Cubanen waren, en even later kregen we te horen dat we van boord moesten – boottochten in de territoriale wateren zijn voor staatsburgers verboden. Woede, nijd, schaamte om dit blauwe paspoort dat ons al bij voorbaat tot wetsovertreders maakt in ons eigen land. We voelden ons belazerd door deze praktijk van uitsluiting en stigmatisering in het licht van de officiële retoriek van zogenaamde ‘openheid’. We hadden zin om een rel te schoppen en ons aan de reling vast te klampen, zodat ze ons met geweld van boord hadden moeten zetten – maar zou dat zin hebben gehad? Mijn man poetste zijn Frans op en vertelde aan de groep Europeanen wat er aan de hand was. Ze keken elkaar verbaasd aan en smoesden wat onder elkaar.

Niemand ging van boord, niemand was solidair met ons, uitgesloten van die cruise langs de kusten van ons eiland. Niemand vond het onverdraaglijk om te genieten van iets wat voor Cubanen zelf verboden is.

De ‘Flipper’ lichtte het anker, het kielzog van de apartheid tekende zich nog enkele seconden af en loste toen op in het donkere water van de baai. Het gezicht van de zanger Benny Moré, op een affiche vlakbij, leek zijn glimlach te hebben verruild voor een grijns. Naast zijn kin stond de beroemde regel uit het refrein: ‘Cienfuegos is de stad voor mij…’ We gingen weg, Reinaldo een illusie armer en ik bedroefd dat mijn wantrouwen was uitgekomen.

Terwijl we over de weg van Punta Gorda liepen bedachten we: ‘Als Benny nu had geleefd, dan hadden ze hem ook van dat jacht gezet – als een schurftige hond.

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 39

21-11-11 15:32

azië

sri lanka

Krijgsmacht speelt winkeltje The Economist – Londen

Nu de oorlog voorbij is, houdt het leger van Sri Lanka zich noodgedwongen bezig met andere zaken.

Gedemobiliseerd militair personeel wordt, bij gebrek aan een vijand, omgeschoold voor de groenteteelt.

Sommige militairen gaan in de horeca. Andere bieden hun expertise aan op de Universiteit. Hun inmenging in de publieke sector baart ngo’s zorgen.

A

an de vooravond van Vesak, de heiligste dag volgens de boeddhistische kalender had het Sri Lankese leger de handen vol.

De mensenmenigte die voor het lichtfestival ter ere van de geboorte van Boeddha in de straten van Colombo samendromde, werd onthaald op een verzameling witte papieren lantaarns, een voor een eigenhandig in elkaar gezet door een landmacht-, luchtmacht-, of marinesoldaat.

De civiele taken van het leger beperken zich niet tot het vervaardigen van lantaarns. Tussen 2006 en 2009 rekruteerde het regeringsleger van Sri Lanka in grote getale nieuwe militairen om tegen de Tamil Tijgers te vechten. Nu de oorlog is gewonnen, worden de soldaten op diverse fronten ingezet; van groenteteelt tot toerisme.

Diplomatiek gevecht

Maar ook al is de bloedige oorlog ten einde, er woedt nog altijd een diplomatiek gevecht. In mei vierde Sri Lanka de beëindiging van het conflict met een militaire parade met voornamelijk Chinees, Oekraïens en Russisch materieel.

En op 31 mei werd in Colombo een drie dagen durend wereldcongres geopend over de Sri Lankese aanpak van terrorisme. Ondertussen werden er in Genève bij de VN-Mensenrechtenraad beelden getoond van Sri Lankese soldaten die in de nadagen van de oorlog ogenschijnlijk burgers executeren. De VN-onderzoeker noemde de beelden een bewijs van grove mensenrechtenschendingen. Ondanks oproepen tot een boycot, werd het congres in Sri Lanka door 42 landen bijgewoond.

Initiatieven om de uitgedijde Sri Lankese krijgsmacht in te krimpen stonden opmerkelijk genoeg niet op de agenda. In plaats daarvan krijgt zij nieuwe taken toebedeeld. Soldaten mengen zich in de groentehandel door goedkope producten op de markt te brengen, voor een deel afkomstig van militaire boerderijen. De marine heeft zelfs vlak bij een van haar grootste legerbases in Colombo een groentezaak geopend. De landmacht runt een agentschap voor vliegtickets. Ze bouwt wegen, bruggen en onderkomens voor de ontheemden. Eerder dit jaar werd voor het wereldkampioenschap cricket door soldaten een nieuw stadion gebouwd en een oud stadion gerenoveerd. Restaurants langs de snelweg naar Jaffna in het noorden zijn voor het merendeel in handen van het leger. Het staat zelfs aan het hoofd van de particuliere vuilnisophaalbedrijfjes van Colombo.

Op het schiereiland Jaffna is een voormalige officiersmess omgebouwd tot een luxeresort met 22 kamers. Elders in het land runt het leger nog twee hotels.

De marine heeft een rondvaartbotenservice in Colombo en organiseert walvisexcursies. In delen van het land zijn de gemeentebesturen in feite in handen van het leger. In het Vanni-district bijvoorbeeld, waar overwegend Tamils wonen en honderden ontheemden in armoedige kampen worden opgevangen, is voor veel administratieve maatregelen een militaire goedkeuringsstempel vereist. De gouverneurs in de noordelijke en oostelijke provincies zijn allebei gepensioneerde militaire commandanten. Andere gepensioneerde legerofficieren worden

pagina 40 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

als ambassadeur uitgezonden.

Een van de controversiële naoorlogse legertaken is het geven van ‘leiderschapstrainingen’ aan universiteitsstudenten. Ondanks protesten van de studentenbonden en het advies van het hooggerechtshof aan de regering om een uitstel te overwegen, is de eerste lichting studenten - tienduizend in totaal - begonnen aan de verplichte cursus die op legerbases wordt gegeven.

Sluipende militarisering

Gotabaya Rajapaksa, de minister van defensie [en broer van president Mahinda Rajapaksa] ziet niets verkeerds aan het inzetten van het leger bij ‘ontwikkelingswerk’. Hij vindt dat de regering zorg dient te dragen voor haar soldaten, van wie velen op het arme platteland werden gerekruteerd.

Er vindt ook weinig protest tegen deze sluipende militarisering plaats.

Ngo’s waarschuwen echter tegen zo’n grote militaire inmenging in het maatschappelijke leven en zetten vraagtekens bij het inzetten van

soldaten om tekortkomingen in de publieke sector te lijf te gaan. Als militaire en civiele rollen niet van elkaar worden gescheiden, bestaat volgens de Nationale Veiligheidsraad, een ngo, inderdaad het risico dat ‘een democratisch gekozen regering uiteindelijk uitloopt op een ongewenst militair bewind’. Wanneer krijgsmachten zich onaantastbaar achten, kan het akelig mislopen.

azië

bangladesh

Bloed aan de grens In India is veehandel illegaal, maar in Bangladesh worden maandelijks duizend en koeien verhandeld. Waar die vandaan komen laat zich raden.

Maandelijks verdwijnen twintigduizend koeien over de 2216 kilometer lange grens naar markten in Murshidabad.

Tehelka – New Dehli

A

l drie keer dit jaar heeft Mister Jinnah, 14, zijn moeder getrotseerd. Drie keer heeft hij een koe over een internationale grens gebracht. Voor de 6000 roepies (ongeveer 85 euro) die hij daarmee heeft verdiend, kocht hij een spijkerbroek en een mobiele telefoon waarop nu al 200 liedjes staan – waaronder zijn favoriet Paglu.

In de ruimte tussen twee landen, zoals die tussen India en Bangladesh in het Murshidabad-district in West-Bengalen, is er weinig respect voor grenzen – net zomin als voor nationaliteit, legaliteit of voor het leven en de dood zelf.

Jinnah is een van de vele kinderen die koeien over de grens brengen, radertjes in een illegale veehandel. Die handel is een grote bron van inkomsten in een van de armste districten van Bengalen en heeft geleid tot onrechtmatige schietpartijen door de grenspolitie.

De belangrijkste rollen in die veehandel zijn weggelegd voor drie personen.

De ghatiyal – de ondernemer, de eigenaar van de koeien en degene die het geld beheert. De dalal – de tussenpersoon die medeplichtige autoriteiten in contact brengt met veesmokkelaars. Er zijn dalals van de grenspolitie, van de gewone politie en van de douane. Als collectief staan de tussenpersonen bekend als De Commissie. Gemiddeld ‘laat de grenspolitie tien dagen per maand koeien over de grens toe’, vertelde een tussenpersoon van de grenspolitie aan Tehelka, op voorwaarde dat hij anoniem zou blijven. En ten slotte is er dan nog de rakhal – degene die de koeien daadwerkelijk de grens over brengt, en die het grootste risico loopt en het minste verdient. Hij krijgt alleen betaalt als hij terugkeert naar

India na de koeien met succes te hebben afgeleverd bij bepaalde hutten in Bangladesh. De rakhal kan gepakt worden door de grenspolitie, ter plekke neergeschoten of gedood worden in een vuurgevecht. Koeien die in beslag worden genomen, gaan naar de douane. Soms verkopen douaneambtenaren de koeien voor een hogere prijs weer terug aan de smokkelaars.

In India is de veehandel illegaal, maar de verkoop van Indiase koeien in Bangladesh is legaal en belastbaar. Op twintig markten in Murshidabad worden maandelijks gemiddeld duizend koeien verkocht, zodat zich in het oostelijke puntje van India geregeld twintigduizend koeien verzamelen. Omdat de prijs van rundvlees in Bangladesh bijna het dubbele is, is het onwaarschijnlijk dat

de koeien ergens anders naartoe gaan.

De inspecteur-generaal van de grenspolitie in Zuid-Bengalen, R.K. Ponoth, geeft toe dat de grenspolitie gedwongen wordt om op smokkelaars te schieten. ‘Er bestaat geen wet die ons het recht geeft om het vuur te openen.

Maar als de politie geconfronteerd wordt met een agressieve crimineel die aanvalt, oefent ze haar recht op zelfverdediging uit.' Om te begrijpen hoe dat in zijn werk gaat, volgt hier een lijst van de doden: Asif Iqbal, 13, en Shahin Sheikh, 15, gedood tijdens het smokkelen van koeien voor 3 euro.

Sumanta Mondal, 15, terwijl hij mosterdplanten plukte op zijn veld na 5 uur ’s middags. Sushanto Mandal, 15, achtervolgd door een speedboot van de grenspolitie terwijl hij in een meer zwom, en gedood door een propellerblad.

Interne rechter

zestien overgeheveld naar haar eigen interne rechter. Die hoeft de vonnissen niet openbaar te maken.

India deelt een 2216 kilometer lange grens met Bangladesh. Volgens nationale veiligheidsvoorschriften horen de buitenposten van de grenspolitie 150 meter van de nullijn af te liggen – de internationale grensmarkering. Maar in Murshidabad ontbreekt er niet alleen op veel plaatsen een hek, ook liggen de buitenposten van de grenspolitie op wel 8 kilometer in Indiaas grondgebied. Dat heeft geleid tot een strook land waarover alleen de grenspolitie de controle heeft; locale inwoners noemen die de weg van de grenspolitie. Daarbuiten is het een soort niemandsland, en daarin doen zich de meeste moorden voor.

‘Ik moet toezicht houden op Bangladesh, maar ik hou alleen akkers in India in de gaten. Omdat er geen hek staat bij de grens zelf kan het smokkelen rustig doorgaan,’ zegt grenspolitieagent Amit Kumar.

Een stok en drie koeien

‘Er is niemand van de grenspolitie gearresteerd of verantwoordelijk gehouden voor deze misdaden,’ zegt de oprichter van Masum, Kirity Roy. Volgens de Border Security Act kunnen agenten van de grenspolitie niet berecht worden door een burgerrechter zonder toestemming vooraf van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

De wet geeft voorrang aan de interne rechters van de grenspolitie. Van de 30 gevallen van moord waartegen Masum in lokale gerechtshoven in het geweer is gekomen, heeft de grenspolitie er

Het is na negen uur ’s avonds bij de grens in Murshidabad. Samrat Mondal, 15, drijft vee van Paltondigri naar Munshipara, een afstand van drie kilometer. Vanavond steekt Mondal de grens niet over. Hij levert de koeien af bij een verzamelpunt en verdient daarmee 1,50 euro per koe. ‘Ik ben bang,’ zegt hij buiten adem. ‘Maar ik doe het voor het geld.’ Om er zeker van te zijn dat Mondal veilig aankomt bij het verzamelpunt heeft een ghatiyal hem twee vierkante documenten gegeven – een blauw met een pauwensymbool en een geel met een tijgersymbool. Ze zijn uit-

Grenspolitie geeft toe op smokkelaars te schieten

Boot met gesmokkeld vee vanuit India – © Reuters

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 41

For those in control.

De nieuwe M-Klasse.

De nieuwe M-Klasse is een vooruitstrevend model waarmee u op ieder terrein alles onder controle heeft.

Niet alleen uw veiligheid en uw rijcomfort, maar ook het benzineverbruik en de uitstoot van CO2. Dankzij verbeterde motortechnologie en een groot aantal BlueEFFICIENCY-maatregelen is de nieuwe M-Klasse zelfs een van de meest milieubesparende auto’s in zijn segment. www.mercedes-benz.nl/m-klasse.

Gem. verbruik: 6,0 - 8,8 l/100 km, 16,7 - 11,4 km/l. CO2-uitstoot: 158 - 206 g/km.

U rijdt de nieuwe M-Klasse vanaf € 69.900,- excl. verwijderingsbijdrage en kosten rijklaarmaken.

Leasetarief vanaf € 822,- per maand. Op basis van Netto Financial Lease (NFL). Looptijd 48 maanden.

Aanbetaling: btw + 25% van consumentenprijs excl. btw. Slottermijn: 25% van de consumentenprijs excl. btw.

Bel voor informatie: 00800 - 97 77 77 77 (gratis).

PROX_92xxx_Mklasse 360 Inter_265x350.indd 1

18-11-11 15:11

11-11 15:11

azië

pakistan

gegeven door de politie en de douane en als zodanig ‘paspoorten’ van Murshidabad – tekenen dat de politie en douane hun aandeel hebben gehad en hem een veilige reis toewensen.

Met een stok en drie koeien vervolgt Mondal zijn weg. Het is donker. Er hangt een dichte mist en vanuit de verte is alleen het silhouet van man en dier te zien.

Die veekonvooien worden naar Bangladesh gestuurd met goedkeuring van de grenspolitie. Maar veel ghatiyals prefereren de tweede optie – de omlooproute – waarbij de koeien de bewakers moeten zien te ontwijken. Het grotere risico betekent ook een grotere winst.

Daarmee sparen ze het aandeel van de grenspolitie uit, dat kan oplopen tot 70 euro per stel koeien. Die besparing wordt deels gebruikt om de jeugd te lokken. Terwijl vervoer over de weg van de grenspolitie meestal 7,50 tot 15 euro per stel oplevert, kunnen degenen die bereid zijn ‘om te lopen’ wel 30 tot 70 euro verdienen.

In de veehandel kunnen diverse breekpunten een moordpartij uitlokken.

Soms is dat onderlinge strijd of gebrek aan coördinatie – zoals wanneer één buitenpost het smokkelen toestaat terwijl agenten van een andere post schieten. Soms is het de angst om gesnapt te worden. Op 5 januari was Rezaul Karim een handpomp op zijn akkers aan het repareren. Niet ver van hem vandaan liepen koeien die met goedkeuring van de politie de grens moesten oversteken. Door de plotseling naderende koplampen van de compagnie commandant zagen de agenten zich gedwongen een show op te voeren.

De kogel die Karim raakte, doorboorde zijn ruggengraat. Zijn vrouw Sabina Bibi houdt zich in leven door bidis te rollen. Elke 500 bidis leveren haar 35 eurocent op.

Soms is het de roekeloosheid van wanhopige mannen die ongezien door de mist proberen te komen. Milton Sheikh werd gedood in juli 2010. ‘Terwijl er een veekonvooi van de grenspolitie liep, probeerden andere veehandelaren zich er stiekem bij aan te sluiten zonder het aandeel te betalen,’ zegt ooggetuige Maphikool. ‘Dat maakte de agenten kwaad. Ze pakten Milton en schoten hem dood.’

Tusha Mittal

Murree Brouwerij Pakistan – Getty Images

Bekend staan om iets goeds The Australian – Sydney

Je hoeft geen alcohol te consumeren om het te kunnen exporteren. Pakistan staat, als de wet wordt goedgekeurd, de export van alcoholische produkten binnenkort toe. 97 procent van de bevolking drinkt officieel niet.

Het is een islamitische republiek waar 97 procent van de bevolking volgens de religieuze wetgeving geen alcohol mag drinken, op straffe van tachtig zweepslagen. Maar al zal het de woede wekken van behoudende gelovigen in het land, Pakistan staat op het punt een exportland van bier te worden.

De economische commissie voor handel heeft deze maand besloten de export van bier en sterke drank vanaf volgend jaar toe te staan.

‘De grootste markt voor onze alcoholische producten zal in India liggen.

Het zullen niet-islamitische bedrijven zijn die exporteren naar niet-islamitische landen,’ zei de regeringsfunctionaris.

Deze wetswijziging, die nog moet worden goedgekeurd door de premier, wordt toegejuicht door Sabih-ur-Rehman, een voormalig legermajoor die nu de leiding heeft over Murree, de Pakistaanse brouwerij in Rawalpindi.

Pakistans enige brouwer heeft een vergunning voor het maken van bier en sterke drank ten behoeve van buitenlanders en etnische minderheden zoals christenen en hindoes. Als dit erdoor komt, willen we ons bier overal gaan verkopen,’ zegt hij.

De bierproduktie is verdriedubbeld De export van alcohol werd in 1977 verboden door de toenmalige premier Zufikar Ali Bhutto, vader van Benazir Bhutto, als tegemoetkoming aan de fundamentalisten in het land. ‘Pakistan staat bekend om heel veel slechte dingen, het wordt tijd dat we ook eens bekend komen te staan om iets goeds, zoals ons bier,’ zegt Isphanyar Bhandara, wiens familie eigenaar van

de brouwerij is. De brouwerij werd in 1860 opgericht om bier te leveren aan het Britse leger en is inmiddels al zestig jaar eigendom van deze familie, die behoort tot de zoroastrische minderheid. Alcohol drinken is volgens de Pakistaanse wet verboden voor moslims, ofwel 97 procent van de bevolking van 173 miljoen mensen.

Maar hoewel het fundamentalisme in Pakistan de laatste jaren oprukt, wordt er ook steeds meer alcohol geconsumeerd.

‘De vraag neemt absoluut toe,’ zegt majoor Sabih-ur-Rehman, die uitlegt dat de bierproductie van Murree sinds 1995 is verdriedubbeld. En al dat bier is voor binnenlandse consumptie.

Naar schatting tien miljoen Pakistanen drinken regelmatig een glaasje, waaronder ook veel politieke en militaire leiders. Zo lustte voormalig president Musharraf wel een glaasje whisky of wijn bij mensen thuis of op bruiloften en partijen.

Bhandara: ‘Het vereist veel moed en een groot hart om een brouwerij te runnen. We leven in een gevaarlijke tijd.’ Vlak naast de brouwerij ligt het hoofdkwartier van het leger, wat een zekere mate van veiligheid garandeert.

‘De beste bars ter wereld vind je in Islamabad bij de mensen thuis,’ zegt majoor Rehman, wiens kantoor volgens hem de enige werkplek in Pakistan is waar je bier op de tap kunt krijgen.

Voor een moslim is zoiets eigenlijk strafbaar, al heeft in de praktijk niemand er zweepslagen voor gekregen sinds het regime van generaal Zia in de jaren tachtig.

Robin Pagnamenta

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 43

midden-oosten

saoedi-arabië

© Janusz Kapusta.

Onverdraagzaamheid als lesmateriaal Sinds 11 september 2001 heeft Saoedi-Arabië de schoolboeken gecorrigeerd. Volgens de site Rasid, gelieerd aan de sjiïtische minderheid, propageren ze nog steeds religieus geweld.

Rasid (verkort)– Damman

D

e schoolboeken van SaoediArabië hebben een sterke maatschappelijke impact. De meeste van de kapers van 11 september, inclusief Bin Laden, groeiden op in dat land en gingen er naar school. Uit een in december 2009 door Wikileaks gepubliceerd diplomatiek telegram blijkt dat, naar het idee van de Amerikaanse autoriteiten, extremistische soennitische groeperingen als Al-Qaeda grotendeels door Saoedische geldschieters worden gefinancierd. Stuart Levey, destijds als staatssecretaris op Financiën belast met financiële inlichtingen en contra-terrorisme, was van oordeel dat er een nauw verband bestaat tussen het onderwijs en steun aan organisaties als Al-Qaeda.

Verbeten strijd

Ook onder Saoedi’s wordt erkend dat het schoolcurriculum van het konink-

rijk, met name de leerboeken voor godsdienstonderwijs, een probleem vormen. Toen Saoedi-Arabië zich eind 2003 in een verbeten strijd stortte tegen Al-Qaeda terroristen in eigen land, riep koning Abdallah (op dat moment nog kroonprins) in het kader van een nationale dialoog een groep experts bijeen om zich te buigen over het godsdienstonderwijs. Hun conclusie was dat de godsdienstlessen ‘geweld tegen anderen propageerden en leerlingen ten onrechte stimuleerden om te denken dat ze om hun eigen religie te redden anderen met geweld moeten onderdrukken dan wel fysiek uitschakelen.’

Aansporing tot geweld en extremisme blijft een vast bestanddeel van Saoedische leerboeken. Per jaar worden er vijf miljoen leerlingen in de klas aan blootgesteld. Bovendien kan het lesmateriaal elk jaar weer worden uitgedeeld aan de miljoenen moslims die de bedevaart

pagina 44 nr. 01 26 november tot 9 december 2011

naar Medina of naar Mekka, de hadj, maken. Dankzij de olieinkomsten weet Saoedi-Arabië zijn leermethoden ook verder op grote schaal over de wereld te verspreiden. Zij zijn beschikbaar op de site van het ministerie van Onderwijs, worden gratis verstuurd, en verspreid onder talloze islamitische scholen, moskeeën en bibliotheken over de hele wereld via een uitgebreide, met Saoedisch geld ondersteunde soennitische infrastructuur.

De Amerikaanse auteur Lawrence Wright becijfert in zijn boek The Looming Tower and the Road to 9/11 dat de Saoedi’s 1% van alle moslims op de wereld uitmaken en 90% van de uitgaven aan de islam voor hun rekening nemen. Amerikaanse analisten schatten dat SaoediArabië elk jaar drie keer zoveel geld uitgeeft om de salafistische ideologie te verspreiden als de Sovjet-Unie op het hoogtepunt van de Koude Oorlog spendeerde om het communisme te exporteren.

In de nieuwste edities van het lesmateriaal zijn twee extremistische passages - één die de heilige oorlog en het martelaarschap verheerlijkte, de andere tegen de joden gericht – geschrapt, maar een

Seculiere scholen zijn voorbeeld van moderne kruistochten

aantal andere waar wij eerder op hebben gewezen, zijn ongewijzigd gebleven. Een lesboek over het monotheïsme spoorde eerst aan tot het doden of bestelen van polytheïsten, onder wie sjiieten en soms ook christenen (vanwege hun geloof in de drie-eenheid) en anderen. Moord wordt niet langer bepleit, maar er staat nog wel dat polytheïsten moeten worden bestreden.

Kinderen wordt nog steeds geleerd,dat ze ‘anderen met geweld moeten onderdrukken dan wel uitschakelen’. Met ‘anderen’ worden hier bedoeld joden, christenen (soms ‘kruisvaarders’ genoemd, een term die ook Al-Qaeda graag hanteert), ongelovigen, polytheïsten, afvallige moslims, godslasteraars, bahai (een gemeenschap die voortkomt uit de Bab-sekte die zich in 1844 afsplitste van de sjiitische islam), ahmadi (een in de negentiende eeuw gestichte Indiase tak van de islam) , overspeligen, homoseksuelen en beoefenaars van tovenarij.

Treurig beeld

Andere lesboeken schetsen een treurig beeld van de situatie van de islamitische minderheden in westerse landen.

Er wordt gesuggereerd dat ‘islamitische jihadbewegingen’ niet ver genoeg zijn gegaan in het elimineren van koloniale invloeden in islamitische landen.

Of het gaat over het gevaar dat moslims zich zullen bekeren, vooral tot het christendom. Het feit dat christenen en Amerikanen seculiere scholen financieren in het Midden-Oosten wordt genoemd als voorbeeld van moderne ‘kruistochten’.

Islamitische minderheden bestaan volgens de lesboeken alleen omdat nietmoslims ‘islamitisch land bezetten’, zoals in voormalig Joegoslavië, Roemenië, Bulgarije, Griekenland, ‘oost-Turkestan’ in China en in Kasjmir in India.

Zo wordt een oorlogszuchtig wereldbeeld opgeroepen dat leerlingen voorbereidt op toekomstige gewapende conflicten met religie als inzet. De lesboeken bepleiten openlijk de actieve heilige oorlog, en zetten aan tot het ‘uitdragen van de islam’ en het ‘bestrijden van ongelovigen’.

Ook blijven de boeken nog even gefixeerd op joden en Israël. Het curriculum staat stijf van het antisemitisme. Joden worden gedemoniseerd, ontmenselijkt en als potentieel doelwit

midden-oosten

israël - palestina

aangemerkt. De teksten ontzeggen Israël elke vorm van legitimiteit en zijn erop gericht leerlingen mentaal voor te bereiden op een finale oorlog. Net als bij andere geschiedenisonderwerpen worden ook hier gebeurtenissen vervormd en gelardeerd met allerlei onjuistheden; de joden worden in de regel verantwoordelijk gehouden voor alle problemen van de wereld. Daar waar de lesboeken de evolutietheorie bestrijden, wordt Darwin betiteld als ‘jood’.

Een examenleerboek verklaart de vermeende inferioriteit van de joden als volgt: ‘de joden vormen een heterogene en verspreide groep die met geen enkel land ooit in vrede heeft geleefd dankzij hun neiging tot bedriegen, liegen en samenzweren. Het beste bewijs daarvoor is wat de moslims met hen in Medina meemaakten, toen de Profeet (geloofd zij zijn naam) hen verbande, en aanbeval om hen van het Arabisch

Salafistische ideologie is exportmiddel schiereiland te verjagen. Precies hetzelfde overkwam de joden onder andere in landen als Duitsland, Polen en Spanje.’

Ook al maken De Protocollen van de wijzen van Zion, een even bedenkelijk als vermaard schotschrift uit de tijd van de Russische revolutie, uiteraard geen deel uit van de Hadith (de woorden en daden van de Profeet), ze figureren nog steeds in het godsdienstlesboek. Muhammad AlIssa, de Saoedische minister van Justitie, verklaarde in februari 2011 dat de Protocollen als deel van de islamitische cultuur gezien worden omdat ze al heel lang wijdverspreid zouden zijn in Saoedi-Arabië (als één van de weinige niet-islamitische boeken overigens).

De minister van Buitenlandse Zaken en de ambassadeurs van het Saoedisch koninkrijk erkennen overigens dat onderwijshervormingen nodig zijn,.

Zoals de Amerikaanse commissie voor Internationale Godsdienstvrijheid kortgeleden aan president Obama liet weten, is ‘deze belofte nog steeds niet ingelost’.

woordenstrijd over geschiedenis

Politiek gemotiveerde wijzigingen in schoolboeken Oost-Jeruzalem Los Angeles Times - Los Angeles (verkort)

A

ls leraren in Oost-Jeruzalem opdracht geven het geschiedenisboek open te slaan, weten de leerlingen niet welk boek.

Want twee rivaliserende reeksen schoolboeken ambiëren de geesten van de duizenden Palestijnse leerlingen te vormen. De ene staat onder regie van de Palestijnse autoriteit, de andere is herzien door de Israëlische autoriteiten.

De schoolboekenoorlog is onderdeel van het ideologische conflict in het Midden-Oosten, waarbij de strijd om de toekomst vaak wortelt in de duiding van het verleden. Op het eerste gezicht zijn de twee series boeken identiek, maar als je per bladzij gaat kijken zie je verschillen. Een Palestijns vlaggetje op een foto in een wiskundeboek is in de Israëlische versie verdonkeremaand. Soms ontbreken hele bladzijden of hoofdstukken, soms is slechts een woord of zin verwijderd waardoor een hele passage onbegrijpelijk wordt, als in een tekst geredigeerd door de CIA.

Palestijnse poëzie

Hoewel de Israëlische overheid de scholen verzoekt alleen háár versie te gebruiken, zijn (Palestijnse) ouders de klassen rondgegaan om de Israëlische versie te vervangen door ongecorrigeerde exemplaren. De Israëlische autoriteiten die in de Arabische wijken van Jeruzalem zo'n vijftig scholen financieren en tientallen privé-scholen subsidiëren, eisen dat schoolboeken niet aanzetten tot geweld en het bestaansrecht van Israël niet aanvechten. Volgens hen hebben hun correcties grotendeels betrekking op Palestijnse poëzie waarin de rol van kinderen in de strijd tegen de bezetting wordt bezongen of waarin martelaren worden verheerlijkt. Zo bevatte een schoolboek een gedicht dat refereerde aan de 'extase' van een kind dat stierf als martelaar. Ook

werd uit een geschiedenisboek een les verwijderd die het zionisme omschreef als een 'racistische' beweging met ‘vermeende’ historische banden met het Heilige Land.

Palestijnse ouders, leerkrachten en overheidsvertegenwoordigers beweren dat de Israëlische wijzigingen politiek gemotiveerd zijn omdat ze alle symbolen en referenties met betrekking tot Palestijnse geschiedenis en nationalisme uitwissen.

Geschrapt worden bijvoorbeeld: - vrijwel alle beelden van Palestijnse vlaggen en referenties aan het Palestijnse recht op terugkeer; - een tekst over ecologische verwoesting door de Israëlische nederzettingen; - een hoofdstuk over Palestijnse geschiedenis met een foto van

Poëzie waarin de rol van kinderen als martelaars wordt bezongen

Yasser Arafat; - Palestijnse demografische statistieken in een leerboek maatschappijleer.

‘Door deze wijzigingen verliezen de teksten hun ziel en hun betekenis,’ zegt Dima Sammam, van het Palestijnse Ministerie van Onderwijs.

Palestijnse functionarissen vertellen dat de Israëli's slechts kleine wijzigingen met viltstift of zwarte stickers aanbrachten in boeken voor openbare scholen. Maar toen bleek dat leerlingen de stickers er gewoon af peuterden, lieten ze de boeken opnieuw drukken.

Gechoqueerd

Dit jaar kondigden de Israëlische autoriteiten aan dat hun met ‘minieme wijzigingen’ gecorrigeerde schoolboeken ook worden ingevoerd op semi-privéscholen in Oost-Jeruzalem. Ouders en leerlingen waren gechoqueerd over de nieuwe editie.

‘Ze testen ons,’ zegt Abdul Karim Lafi, voorzitter van een oudervereniging.

‘Als we nu zwijgen is binnen een paar jaar ook de rest van het Palestijnse onderwijsprogramma geschrapt.’

Van Israëlische zijde wordt beweerd dat er geen conflict is over verschillende visies op de geschiedenis, maar dat jongeren niet moeten worden blootgesteld aan onderwijs dat aanzet tot geweld, onverdraagzaamheid en haat. Volgens sommigen is een deel van het probleem de nogal grove correctiemethode van de Israëli's, waarbij er zo wordt geschrapt, dat de boeken onbruikbaar worden. Sleutelwoorden en frasen als ‘martelaar',‘we zullen terugkeren’ of ‘verovering' worden simpelweg geschrapt en niet vervangen.

Zo wordt juist de aandacht gevestigd op de informatie die Israël onwelgevallig is, zegt een leerkracht in OostJeruzalem, die anoniem wil blijven uit angst haar baan kwijt te raken. De meeste leerlingen reconstrueren de ontbrekende woorden en zinnen, vaak samen met hun leerkrachten.

Edmund Sanders

26 november tot 9 december 2011 nr.01

pagina 45

afrika

congo

© Mayk

Duizelingwekkende aantallen

Verspreiding

Mail & Guardian – Johannesburg

KINSHASA EN LUBUMBASHI

De aanloop tot de verkiezingen in de Democratische Republiek Congo wordt gekenmerkt door heftige confrontaties tussen aanhangers van president Joseph Kabila en oppoistieleider Etienne Tshisekedi.

Sinds de lancering van de verkiezingscampagne, op 28 oktober, zijn er al verschillende gewelddadige incidenten gerapporteerd in Kinshasa en Lubumbashi. Tshisekedi heeft zijn aanhangers opnieuw opgeroepen de gevangenissen 'open te breken' en militanten te bevrijden. Op een meeting in Kisangani in het noordoosten van Congo riep hij op militairen en politieagenten te 'terroriseren.'

Vierenvijftig pagina’s tellende stembiljetten, 62.000 stembureaus, 18.000 kandidaten en een miljard Amerikaanse dollars: het gaat om aanzienlijke getallen in de Democratische Republiek Congo (DRC), Afrika’s op een na grootste land. Er staat veel op het spel.

D

eze week worden in Congo presidents- en parlementsverkiezingen gehouden, voor de tweede keer sinds er in 2003 een einde kwam aan tien jaar oorlog en crisis.

Er zijn elf presidentskandidaten, maar de twee voornaamste zijn de zittende president Joseph Kabila en Etienne Tshisekedi, sinds jaar en dag oppositieleider, die voor het eerst meedoet aan de presidentsverkiezingen nadat hij die van 2003 had geboycot.

Tshisekedi, 79 jaar, is de meest prominente oppositieleider van de afgelopen dertig jaar. In zijn beste tijd in de jaren tachtig en negentig wist zijn Unie voor Democratie en Sociale Vooruitgang (UDPS) de hoofdstad Kinshasa plat te leggen als protest tegen dictator Mobutu Sese Seko.

Zijn partij is ervan overtuigd dat hij zal zegevieren. ‘We kunnen onmogelijk verliezen, tenzij er fraude wordt gepleegd,’ aldus Jacquemain Shabani, de secretaris-generaal van de partij.

Ook Kabila is vol vertrouwen, blijkt uit een zeldzaam televisieoptreden waarin hij op zijn beurt verklaart dat hij de verkiezingen zal winnen. Vital Kamerhe, een vroegere voorzitter van de Nationale Assemblee, die ruzie kreeg met Kabila, is een andere populaire

pagina 46 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

kandidaat die stemmen van de beide belangrijkste kandidaten zou kunnen wegkapen.

Stembussen

De UDPS is uitgesproken kritisch geweest over het verkiezingsproces.

Die partij is niet de enige die zijn bezorgdheid uit over de logistieke vertragingen en de betrouwbaarheid van de verkiezingen.

In een vorige maand verschenen rapport uitte het Carter Centrum, dat al sinds augustus de voorbereidingen volgt en waarnemers zal sturen bij de verkiezingen, zijn bezorgdheid over vertragingen bij belangrijke onderdelen van de voorbereidingen, met name de levering van stembussen uit China en het drukken van de stembiljetten in Zuid-Afrika. ‘Deze aspecten en het daarmee samenhangende tijdschema en logistieke taken brengen de verkiezingsdatum ernstig in gevaar,’ aldus het rapport. Gegeven de grootte van Congo en het zo goed als ontbreken van wegen zijn de logistieke problemen enorm. De distributie van verkiezingsmateriaal naar 62.000 stembureaus is de taak die de meeste zorgen baart.

De VN-missie in Congo verzorgt ondersteuning door de lucht bij de distributie van het materiaal, maar anders dan bij de verkiezingen van 2006, die geheel werden geleid en gefinancierd door de internationale gemeenschap, heeft nu de Onafhankelijke Nationale Verkiezingscommissie de leiding en financiert de Congolese overheid tachtig procent van het verkiezingsbudget.

Zelfs regeringsambtenaren zijn het ermee eens dat de voorbereidingen minder zorgvuldig zijn. ‘Het zal niet zo goed georganiseerd zijn als in 2006…

Het grootste probleem is de verspreiding van het materiaal,’ zei een regeringsambtenaar die anoniem wilde blijven.

Kan de uitslag van de verkiezingen betrouwbaar genoeg zijn om door alle partijen te worden geaccepteerd? De UDPS lijkt het hele verkiezingsproces sterk in twijfel te trekken. ‘Het proces is onbetrouwbaar… Waarom zitten we met deze problemen (de vertragingen)?

Omdat Kabila helemaal geen verkiezingen wil,’ zei Shabani.

De UDPS is tegenstander van het veranderen van de verkiezingsdatum, ook al zou dat de betrouwbaarheid ten goede komen.

Voorlopig is de commissie vastbesloten om zich aan het tijdschema van de verkiezingen te houden. Deze week liet de commissie weten dat in verscheidene delen van Congo stembussen waren aangekomen en dat in stembureaus in een aantal stedelijke gebieden lijsten van stemgerechtigden waren opgehangen.

Een andere bron van zorg is de potentiele geweldscampagne tussen aanhangers van de rivaliserende partijen. In oktober werden verscheidene UDPSaanhangers vermoord en tientallen gearresteerd tijdens protestdemonstraties in Kinshasa.

Stephanie Wolters

afrika

zuid-afrika

Ik ben hier niet om vrienden te maken Sunday Times - Johannesburg

De onlangs gekozen fractievoorzitter van de Demokratiese Alliansie, Lindiwe Mazibuko, heeft plechtig beloofd niet terughoudend te zijn in haar contacten met het ANC, ze is niet uit op de goedkeuring of loftuitingen van de leden van de regerende partij.

M

azibuko liet doorschemeren dat ze de partij zou terugvoeren naar de confronterende stijl van de vroegere DA-leider Tony Leon.

‘Ik zie het niet als mijn taak om door het ANC aardig gevonden te worden,’ zei ze. ‘Veel politici van de oppositie zijn vervuld van het idee dat ze het ANC niet tegen de haren in moeten strijken, dat ze het ANC niet in een kwaad daglicht moeten stellen. Het is onze plicht om de regerende partij verantwoording te laten afleggen, en als

we we dat niet zouden doen, zouden we onze plicht verzaken.’ Met die benadering neem Mazibuko afstand van die van Athol Trollip, de man die ze heeft verslagen bij de verkiezing van de leider van de DA-fractie, de man die als te soft en te toegeeflijk ten opzichte van het ANC werd ervaren.

Mazibuko, 31, schreef geschiedenis als het jongste parlementslid dat een poli-

tieke partij in de Nationale Assemblee leidde, een positie die haar tot tegenstrever van president Jacob Zuma maakt.

Ze heeft Trollip verslagen na een heftige strijd die de DA dreigde op te splitsen.

Ze heeft plechtig beloofd om de handschoen tegen het ANC en de regering weer op te pakken. ‘Wanneer zich ernstige misstanden voordoen en een kri-

tische houding ten opzichte van de regering vereist is, zal ik die taak op mij nemen. Wanneer de situatie vereist dat we bruggen bouwen en gezamenlijk aan de slag gaan, zal ik verzoenend zijn. Volgens mij hoef je niet te kiezen tussen die twee houdingen.’

Een andere belangrijke taak die haar te wachten staat is het beëindigen van de verdeeldheid binnen de partijgelederen van de DA. De race om het leiderschap nam onaangename vormen aan toen het langzittende parlementslid Dene Smuts en het vooraanstaande zwarte parlementslid Masizole Mnqasela haar jong en onervaren noemden.

Mazibuko zei dat ze een handreiking had gedaan naar Trollip en Smuts door hen belangrijke posities in de parlementsfractie van de partij aan te bieden en de eerste een portefeuille in het schaduwkabinet te gunnen.

‘Ik hoop ten zeerste dat Athol een positie in het schaduwkabinet zal accepteren. Ik ben van plan hem er een aan te bieden. Ik zal er met hem over in gesprek gaan. Ik wil graag zijn ideeën horen.’

Mazibuko zei dat ze het huidige schaduwkabinet tot het einde van het jaar intact zal laten en pas dan ingrijpende wijzigingen zal doorvoeren.

Maar ze zei ook dat er geen bijltjesdag komt voor hen die tegen haar hebben gelobbyd.

Het jonge parlementslid, dat is bekritiseerd vanwege haar gebrekkige kennis van Afrikaanse talen, zei dat het blanke deel van het partijkader binnenkort cursussen moet gaan volgen

Geen bijltjesdag voor tegenstanders

© Glez

om inheemse talen te leren, als onderdeel van de partijstrategie om in aanloop naar de verkiezingen in 2014 meer zwarte kiezers aan te trekken.

‘Wij geloven dat leden van het partijkader profijt zullen hebben van het uitbouwen van hun kwaliteiten. Een aantal blanke collega’s heeft bijvoorbeeld gezegd dat ze een Afrikaanse taal willen leren. Dat zou ze helpen bij het werk in hun kiesdistrict, bij de communicatie met hun collega’s en bij het begrijpen van de kiezers die ze proberen aan te trekken,’ zei ze.

Thabo Mokone

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 47

horizon

cultuur

Oeuvre aan een draadje New York Times – New York

Een retrospectief leek hem een gruwel. Daarom zet Maurizio Cattelan de wereld nog een keer op zijn kop. Over zijn afscheid in het Guggenheim, sprak hij met Randy, of was het Danny?

De kunstenaar Maurizio Cattelan heeft, net als Andy Warhol vóór hem, altijd gebruik gemaakt van goede dubbelgangers, mensen die hij in zijn plaats naar lezingen en andere verplichtingen kon sturen, terwijl hij zelf iets interessanters aan het doen was.

Bij wijze van een stunt die zelf een soort kunstwerk werd, heeft de conservator Massimiliano Gioni zich jarenlang tijdens openbare gelegenheden uitgegeven voor Cattelan en daarmee veel verwarring gezaaid.

In een Chinees restaurant in Chelsea duikt op een dag een verslaggever op voor een interview met Cattelan, om er tot zijn grote ontsteltenis achter te komen dat er al een ‘dubbelganger’ van hém aanwezig is, een man van middelbare leeftijd die het menu bestudeert en met zijn onderwerp spreekt.

Volgens Cattelan is er sprake van een oprechte vergissing: wachtend op de stoep van het restaurant is hij deze man, Danny, tegengekomen, die daar een zakelijke afspraak heeft. Danny heeft Cattelan voor zijn gesprekspartner aangezien en de kunstenaar heeft Danny voor de verslaggever aangezien. (‘Danny, Randy, het klinkt voor mij allemaal hetzelfde,’ zegt Cattelan. ‘Ik ben Italiaan.’) Hij nodigt Danny uit om hoe dan ook te blijven zitten; Danny stemt daar vreemd genoeg in toe, zodat het interview plaatsvindt terwijl de drie mannen zich te goed doen aan een schotel met kip en paprika en Cattelan grapjes maakt en knipoogt alsof hij Groucho Marx zelf is.

Met deze scène in het achterhoofd is het waarschijnlijk niet zo’n grote verrassing dat Cattelan – wiens buitengewoon inventieve en oneerbiedige carrière nu al bijna een kwart eeuw beslaat – het idee van een conventioneel museumretrospectief van zijn werk lange tijd als een gruwel heeft beschouwd. Van een kunstenaar tot wiens bekendste werken griezelig

pagina 48 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

levensechte beelden behoren van paus Johannes Paulus II die wordt getroffen door een grote meteoriet (uit koers geraakt of wellicht door God gestuurd), van Hitler als een jongensachtige smekeling, van een post-suïcidale eekhoorn die met zijn kopje naar beneden op een keukentafel ligt, en van een merkwaardig ontroerende John F. Kennedy, zonder schoenen in een kist, zou een standaard chronolo-

‘Een oeuvre dat weigert zich te laten vangen in een coherent verhaal’ gisch overzicht de werken ontwapenen en van hun kwaadaardig effectieve humor ontdoen.Dat wist hij zeker. Het zou zijn alsof Lenny Bruce probeert een stand-up te doen tijdens een kerkdienst.

Dus toen Nancy Spector, hoofdconservator van het Solomon R. Guggenheim Museum en al heel lang fan van Cattelan, over een mogelijk retrospectief

bleef praten, 'werd ik daar zó wanhopig van,' zegt hij.

Hij ontweek haar en veranderde van onderwerp toen ze bleef aandringen. En toen kreeg hij een idee, deels bedoeld als een manier om haar van haar voornemen af te brengen: al zijn werken zouden aan touwen komen te hangen in het midden van de elegante koepel van het Guggenheim, als worsten in de etalage van een slager. De pot op met de verwachtingen van de kunstwereld! Stop dat maar in je pijp en rook het op, Frank Lloyd Wright!

Misschien bij wijze van straf voor een dergelijk voorstel zei Spector tegen hem dat ze het wel wilde proberen. ('Dat is toch niet te geloven?' fluistert hij quasi-serieus). En zo is het gebeurd dat het Guggenheim op 4 november een van de vreemdste en stoutmoedigste tentoonstellingen in zijn geschiedenis van een halve eeuw heeft geopend. Er hangt voor vele tientallen miljoenen dollars aan hoogwaardige, internationaal vermaarde kunst aan kabels, die zijn bevestigd aan een zware aluminium ring, dertig meter hoog onder de glazen koepel van het museum.

Vanuit het perspectief van de volledig lege trappen, of recht omhoog kijkend vanaf de begane grond, zien de museumbezoekers een soort bewegingloze,

horizon

cultuur

Š Chang W. Lee / HH

tableau vivant-achtige tornado, die erop uit lijkt de surrealistische stijlfiguur van de toevallige ontmoeting tussen een paraplu en een naaimachine te ontleden en nog eens flink uit te vergroten. De vliegende Hitler en de paus en de 35ste president van de Verenigde Staten worden in de lucht vergezeld door een namaak-skelet van een kat met de omvang van een dinosaurus en een opgezette ezel, die aan een kar is vastgemaakt, naast een zeven meter lange voetbaltafel en een beeldhouwwerk in Carraramarmer van een hand met opgestoken middelvinger, te midden van ruim honderd andere werken.

Niet gelukkig

In een tijd dat de kunstwereld lijkt te worden beheerst door dure, buitensporig grote spektakelstukken, kan de tentoonstelling worden gezien als de apotheose van dit verschijnsel of juist als een enorm gedetailleerde parodie erop, die is bedoeld als poging om voor eens en voor altijd een einde te maken aan dit fenomeen. Alsof hij die tweede lezing wil benadrukken, houdt Cattelan (51) staande dat deze tentoonstelling zijn laatste zal zijn, en dat hij zich officieel uit de kunstwereld zal terugtrekken zodra zij voorbij is, hoewel het onduidelijk blijft wat dit

‘Het is misschien een manier om eindelijk vrede te sluiten met mijn vergissingen'

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 49

horizon

cultuur

Zoon van een vrachtwagenchauffeur en een schoonmaakster uit Padua ensceneert toevallige ontmoeting tussen een naaimachine en een paraplu

precies betekent in het universum van Cattelan.

'Ik begrijp het wel als mensen denken dat het gewoon een grap is, of weer een nieuw kunstje van mij,' zegt hij tijdens het lunchinterview in een vet Italiaans accent dat een bijna twintigjarig verblijf in New York nauwelijks heeft weten aan te tasten.

Maar hij voegt eraan toe dat hij het serieus meent als hij zegt dat hij zich eenvoudigweg niet langer gedwongen voelt om objecten te maken van het soort dat hem geliefd heeft gemaakt bij de critici en ervoor heeft gezorgd dat hij de afgelopen tien jaar op veilingen een van de meest gewilde kunstenaars ter wereld is geworden. (Een wassen beeld van Cattelan, die zich door de vloer van een museum lijkt te boren, is vorig jaar bij Sotheby’s voor bijna acht miljoen dollar verkocht.) Zijn succes is des te opmerkelijker gezien zijn afkomst als de zoon van een vrachtwagenchauffeur en een schoonmaakster uit Padua. Hij is nooit naar een kunstacademie gegaan en min of meer in de kunstwereld verzeild geraakt omdat hij geen zin had in een reguliere baan.

Over zijn besluit om te stoppen, zegt hij: 'Ik was niet gelukkig meer en over het geheel genomen begon ik een afstand te voelen ten opzichte van de dingen die ik deed, alsof ik verdoofd was. En toen diende de oplossing zich aan, en zag ik het licht aan het einde van de tunnel: trek je terug, ga met pensioen.'

Hij lacht met een hoge uithaal en voegt daar breed glimlachend aan toe: 'Mijn terugtrekking zal een soort extra project worden, dat het retrospectief zal afsluiten.'

Dandyachtige grappenmaker

Hij beschrijft het retrospectief als een 'werkelijk democratische manier van ophangen', dat een laatste, vluchtig nieuw werk zal opleveren, bestaande uit bijna alle werken die hij ooit heeft gemaakt. Het is ook 'een manier voor mij om eindelijk vrede te sluiten met mijn vergissingen.'

'Als Nancy om wat voor reden dan ook zou hebben besloten het niet te doen,' zegt hij, 'was ik bereid om weg te lopen, omdat het – hoe gek het ook klinkt – voor mij de enige manier begon te lijken waarop het zou kunnen werken. Ik vind het leuk om het als een inside job te zien tussen Nancy en mij.'

Cattelan presenteerde het idee aan Spector door voor haar een collage mee te nemen van kleine fotouitsneden van veel van zijn werken. 'Het was een ‘eureka-moment’, herinnert Spector zich. Het was misschien de enige manier om recht te doen aan een oeuvre dat 'weigert zich te laten vangen in een coherent verhaal.'

Voor een inside job was bij de tentoonstelling een buitengewoon groot aantal mensen betrokken. De afgelopen paar maanden – in Milaan, waar Cattelan een groep assistenten en bouwers voor hem laat werken, en in New York, in twee werkplaatsen van het Guggenheim – was een kleine fabriek van technici, conservatoren, kunstrestaurateurs en takeldeskundigen rond het project ontstaan.

Op instigatie van Cattelan, met als doel het verrassingseffect te versterken, werd alles omgeven door het soort geheimhouding dat doorgaans is voorbehouden aan experimentele militaire vliegtuigen.

Maar omdat het in de kunstwereld vrijwel onmogelijk is iets geheim te houden, begonnen geruchten over een monumentale takelpartij in het Guggenheim naar buiten te sijpelen.

‘Je kunt het als een galg beschouwen’ Het afgelopen voorjaar begon de voorbereiding in alle ernst toen de assistenten van Cattelan een kleine maquette voor de tentoonstelling vervaardigden, waarvoor ze gebruik maakten van kleine modellen van ieder werk, die aan draadjes aan een stuk metaal hingen dat eruit zag als een soort zeef voor het grillen van groenten. Het model werd bewaard in een pakhuis in het westen van Manhattan, waar de kunstenaar, Nancy Spector en anderen weken doorbrachten met het herschikken van de stukken om de

pagina 50 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

juiste uitstraling te verkrijgen van wat Spector een 'algemeen gevoel van willekeur' noemt. (Het model heeft de vreemde kracht van een op zichzelf staand kunstwerk, dat verwijst naar Boîte-en-Valise, het miniatuur-retrospectief in een koffer van Marcel Duchamp, de dandy-achtige grappenmaker waarmee Cattelan het vaakst wordt vergeleken).

'Deze tentoonstelling staat volkomen haaks op de praktijk van het organiseren van een retrospectief,' zegt Nancy Spector, die in een eerder stadium andere ideeën met Cattelan heeft besproken voor een nietretrospectief retrospectief, zoals een groepstentoonstelling in plaats van het tonen van zijn eigen werk, of het leeg laten van het Guggenheim en het opstellen van de werken op andere plaatsen in de stad, waar de bezoekers dan naar op zoek zouden moeten gaan. Die benadering, die conservator Hans-Ulrich Obrist de ‘truffelzwijn’-methode heeft gedoopt, werd al snel verworpen.

Spector zegt dat ze hoopt dat het idee waarvoor zij en Cattelan hebben gekozen, zal werken, deels omdat het op een vreemde manier benadrukt hoe serieus hij is geweest, ondanks de schijn van komedie. Zo dicht bij elkaar gehangen, als 'katten aan hun staart', lijkt het werk “door de dood op de hielen te worden gezeten, als een soort surrealistisch commentaar van een cartoonist op een wereld vol leed en politieke hypocrisie.” 'Je kunt het ook als een soort galg beschouwen', voegt ze eraan toe, 'vooral in het licht van het

horizon

cultuur

© Chang W. Lee / HH

feit dat hij zijn carrière zal beëindigen'.

Een van de grootste logistieke uitdagingen van de tentoonstelling was het overhalen van de verzamelaars van het werk van Cattelan, een groep rijke en nogal invloedrijke mensen, om hun dure stukken uit te lenen en bijna drie maanden lang zo gevaarlijk in de lucht te laten hangen.

'De eerste brieven die ik verstuurde waren nogal vaag, met de strekking dat het een ‘onorthodoxe tentoonstelling’ zou gaan worden', aldus Spector.

'Maar toen de opening naderbij kwam, moest ik wel open kaart spelen.' Uiteindelijk heeft slechts één verzamelaar zijn medewerking geweigerd. De afgelopen paar maanden zijn er stukken in New York gearriveerd alsof het om een familiereünie ging, uit verafgelegen oorden als Taiwan, Griekenland en Monaco.

Technici, takeldeskundigen en bezorgde conservatoren hebben ophangconstructies getest in een hangar-achtige studioruimte op de Brooklyn Navy Yard. (Een paar stukken, zoals een echte gekraakte safe waaruit ooit 74 miljoen lire is gestolen, zijn replica’s, aldus Spector, maar louter vanwege hun enorme gewicht.)

Betrapt worden

Op een middag in mei kreeg Cattelan in het pakhuis in Manhattan plotseling bezoek van Dakis Joannou, een Griekse industrieel en verzamelaar die een van de grootste collecties heeft met werken van Cattelan

en dus het meest te verliezen heeft als de hele tentoonstelling naar beneden zou komen. Als hij daar al bang voor is, was dat niet aan Joannou af te zien.

Hij haastte zich naar binnen uit een wachtende auto om de maquette te bekijken, klopte Cattelan op de rug als een trotse vader en kroop op een gegeven moment op handen en knieën over de vloer om omhoog te kunnen kijken naar de kleine modellen.

'Ik had niet verwacht dat het zo extreem zou worden', zei hij.

Cattelan, gekleed in een stijlvol jasje en een t-shirt met de tekst 'Laat Britney met rust', keek omlaag: 'k heb Dakis Joannou nooit eerder in deze positie gezien.

Jammer dat niemand een camera bij zich heeft.'

Ondanks zijn Italiaanse zwier is Cattelan echter degene die het meest bezorgd lijkt over het retrospectief. Hij vraagt zich hardop af of het niet eenvoudigweg als een grote, domme grap zal worden beschouwd. Deze zorg om te worden ‘betrapt’ heeft hij tijdens zijn carrière, die bij elke nieuwe stap verder leek te groeien, wel vaker verwoord.

'Het is alsof je uit een vliegtuig springt en nooit zeker weet of de parachute open zal gaan', zegt hij tijdens het lunch-interview. 'Het moment waarop

je eruit springt en denkt te kunnen vliegen, is het moment waarop je doodgaat. Misschien is het deze keer wel echt zo.' Maar vervolgens klaart hij snel weer op. 'Ditmaal heb ik een excuus: Het is niet mijn fout.

Ik ben immers met pensioen!'

Aan de andere kant van de tafel gezeten betoont Danny, de zakenman, zijn instemming. De verslaggever, nog steeds een beetje in verwarring over zijn aanwezigheid, besluit hem een vraag voor te leggen: Wist hij dat Cattelan een internationaal bekende kunstenaar is?

'Nu wel', zegt hij.

Randy Kennedy De tentoonstelling in het Guggenheim New York loopt tot en met 22 januari.

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 51

horizon

economie

Op het sorteerpunt London Review of Books – Londen

We versturen minder post dan vroeger. Dat is niet de enige reden waarom postkantoren hun deuren sluiten en postbodes vervangen worden door tijdelijke werkkrachten.

James Meek onderzocht de privatisering en liberalisering van de Nederlandse bezorging.

Ergens in Nederland zit een postbezorgster in de problemen. Vanwege een slechte gezondheid, sneeuw en ijs en een zekere mate van chaos in haar privéleven is ze maanden achterop geraakt met de bezorging. Samen met haar partner woont ze in een huurflatje, en er hebben zich zoveel kratten met post in de gang verzameld dat ze hun kont niet meer kunnen keren. Twee keer per week levert een van de private postbedrijven waarvoor ze werkt drie of vier kratten met brieven, tijdschriften en catalogi af. Ze sorteert en bezorgt de nieuwe kratten, maar het lukt haar niet de achterstand die ze in de winter heeft opgelopen weg te werken. Ze denkt dat haar werkgevers achterdochtig worden. Toen ik er onlangs op bezoek was, telde ik 62 volle postkratten die opgestapeld stonden in de gang. Er was maar een smal pad tussen de muur van kratten en haar persoonlijke bezittingen: kartonnen bananendozen, een ongebruikt kralengordijn, een emmer met een zwabber erin. Een van de kratten is in de studeerkamer verzeild geraakt, waar de computer van de postbode oprijst te midden van haar eigen stapels kranten en tijdschriften. Mochten deze twee stromen papier ooit tezamen komen, dan zouden ze niet makkelijk te scheiden zijn.

De postbezorgster heeft het niet opgegeven. Een paar jaar geleden heeft ze net zo’n probleem gehad met het andere private postbedrijf waarvoor ze werkt, Sandd.

‘Toen ik daar in 2006 begon, bezorgde ik elke keer zo’n veertien kratten post,’ vertelde ze. ‘Dat kon ik niet meer aan en tegen de kerst had ik zo’n negentig van die kratten in huis. Rond Nieuwjaar waren het er 97.

Ze stonden zelfs op het toilet.’ De postbode krijgt maar een schijntje voor de bezorging van zakelijke post. Ze doet haar werk niet goed, maar er hebben zo weinig mensen geklaagd over post die niet is aangekomen, dat ze nog niet door de mand is gevallen.

Overal ter wereld verloopt de reorganisatie van postbedrijven op dezelfde manier: ze worden geherstructureerd om zoveel mogelijk ongewenst drukwerk

pagina 52 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

rond te brengen tegen een voor de bedrijven zo laag mogelijk tarief. In het internettijdperk versturen gewone burgers minder post dan vroeger, maar dat is maar een deel van het verhaal over de neergang van de post. Om de kosten van bulkzendingen door een handvol grote organisaties te drukken, moeten fatsoenlijk betaalde postbodes vervangen worden door tijdelijke werkkrachten en wordt de dagelijkse bezorging afgeschaft.

Ik heb beloofd de Nederlandse postbezorgster niet bij naam te noemen en geen details te geven waardoor iemand haar zou kunnen herkennen. Maar zelfs als ze geen maandenlang onbezorgd gebleven post van Sandd of Selekt in huis had, zou ze zo ontslagen kunnen worden. Ze werkt, schat ze, zo’n dertig uur per week voor de twee bedrijven die haar vijf euro per uur betalen, hoewel het wettelijk minimumloon in Nederland tussen de acht à negen euro ligt. Ze heeft geen contract. Ze krijgt niet doorbetaald als ze ziek is, heeft geen pensioen en geen ziektekostenverzekering. Van een van de bedrijven ontvangt ze iets van vakantiegeld. Selekt heeft haar een jasje en een sweatshirt gegeven, maar andere kleren of schoenen krijgt ze niet en ze moet zelf voor haar fiets zorgen.

Het bedrijf kan dit soort miezerige arbeidsvoorwaarden bieden vanwege mazen in de Nederlandse wetgeving. De postbode krijgt een paar cent voor elk

Als in een repeterende nachtmerrie zag ik nog twintig kratten vol brieven staan poststuk dat ze bezorgt. De private bedrijven houden toezicht op de dagelijkse postzak van hun bezorgers om er zeker van te zijn dat ze nooit meer dan 580 euro per maand verdienen, het bedrag waarboven de bedrijven verplicht zouden zijn ze een vast contract te geven. Om een of andere reden heeft Selekt nog niet

gemerkt dat ze minder lege kratten terugkrijgen dan ze volle hebben gestuurd. Toen ik de postbezorgster naar de keuken volgde, zag ik, als in een repeterende nachtmerrie, nog twintig kratten vol brieven staan.

Oranje en gele postbodes

Kratten van Selekt zijn geel en voorzien van het jachthoornlogo van Deutsche Post, het voormalige, Duitse staatspostbedrijf dat, evenals zijn Nederlandse tegenhanger, al lang geleden is geprivatiseerd.

Jarenlang hebben de twee bedrijven onderling strijd gevoerd in Nederland, als onderdeel van een broederoorlog in de postmarkt die door heel Noord-Europa werd uitgevochten. Als oude staatspostbedrijven worden geprivatiseerd, wordt het niet noodzakelijkerwijs makkelijker om de concurrentie met ze aan te gaan. Privatisering is niet hetzelfde als liberalisering. Maar in Nederland heeft de combinatie van privatisering en liberalisering de post wel heel ingrijpend veranderd.

Elke week worden Nederlandse huishoudens en bedrijven bezocht door postbodes van vier verschillende bedrijven. Daar zijn de ‘oranje’ postbodes van het geprivatiseerde, Nederlandse bedrijf, tot voor kort bekend onder de naam TNT Post, nu Post NL, de ‘blauwe’ postbodes van het private Sandd, de ‘gele’ postbodes van Selekt, eigendom van de Deutsche

horizon

economie

© Marcel van den Bergh / HH

STAAT, STAATSBEDRIJF

Post/DHL, en de ‘halforanje’ postbodes van Netwerk VSP, opgericht door TNT om tegen zichzelf te concurreren door gebruik te maken van parttimers die goedkoper zijn dan hun eigen (aan vakbondsregels gebonden) personeel. TNT bezorgt zes dagen per week, Sandd en Selekt twee en VSP één dag.

Een vurige voorstander van de vrije markt zal dit als gezonde concurrentie in de oren klinken. Maar vreemd genoeg gaat het geen van de rivalen voor de wind. TNT wordt door de hedgefondsen en andere grensoverschrijdende aandeelhouders die zijn lot bepalen gedwongen zich op te splitsen, al probeert de firma het bedrijfsresultaat op te krikken door redelijk betaalde banen te vervangen door slecht betaalde. Deutsche Post trekt zich terug uit Nederland en verkoopt Selekt aan Sandd – een organisatie die nog nooit winst heeft gemaakt.

'Sort and deliver'

Sandd, opgericht door een groep ex-TNT-managers, was een pionier van de kenmerkende Nederlandse stijl van private postbezorging. ‘Sandd’ staat voor ‘Sort and deliver’. In het Sandd-systeem worden kratten post bij een parttimer thuis afgeleverd. Die werknemers sorteren de post – op welk plat oppervlak ze maar kunnen vinden – en bezorgen die vervolgens op vaste dagen op een tijd die hun uitkomt.

Dat betekent een drastische verlaging van de vaste kosten. Bovendien biedt het systeem het voordeel, vanuit het management gezien dan, dat het risico dat de diverse postbezorgers elkaar tegenkomen en grieven uitwisselen of afspreken om lid te worden van een vakbond uiterst gering is.

Ik keek toe hoe de postbode post sorteerde in haar keuken. Ze verdeelde het in stapels op het aanrecht aan weerszijden van de gootsteen, die ze na de afwas zorgvuldig had afgedroogd. Het bleken voornamelijk Ikea-catalogi te zijn; op het omslag stond een prach-

Miezerige arbeidsvoorwaarden vanwege mazen in de Nederlandse wet tig uitgelicht arrangement van lichte, vrolijke meubels. Maar nergens een plek om post te sorteren.

Langzaamaan begon de klap op het aanrecht van de in plastic verpakte catalogi monotoon te worden en werd mijn blik getrokken door een rij Smurfen die op de koperen leiding boven de gootsteen balanceerden.

Ze waren bedekt met een dikke laag zwart stof. De postbode weet dat de zaken niet goed gaan. In een verdrietige e-mail die ze me na mijn bezoek stuurde,

Nederland liberaliseerde als eerste in Europa de postmarkt. In 1989 werd de PTT een zelfstandig bedrijf, (KPN), met de staat als enige aandeelhouder.

In 1994 ging KPN naar de beurs, maar pas in 2006 trok de staat zich helemaal terug uit het bedrijf. De privatisering van de post heeft de staat naar schatting 20 miljard euro opgeleverd. Anno 2011 is PostNL ook actief op de Duitse, Engelse en Italiaanse markt, met een jaaromzet van 4,29 miljard in 2010. In Nederland werd op 27 oktober het laatste echte postkantoor gesloten.

schreef ze: ‘Er worden hier veel tranen geplengd.’

Een andere postbezorger van een privaat bedrijf, Joris Leijten, die in januari 2011 ontslag nam bij Sandd, vertelde me dat hij altijd post sorteerde op zijn bed.

In een café in de buurt van de luxueuze villa’s in Bussum liet hij me de folder zien die Sandd na zijn vertrek in zijn brievenbus stopte, waarin reclame wordt gemaakt voor zijn baan: een foto van vier lachende, blanke mensen in het Sandd-blauw, die grijnzend over straat lopen met kleine bundeltjes papier. ‘Lekker buiten bezig en zelf je tijd indelen,’ stond erop.

‘Ideaal voor studenten, huisvrouwen, senioren en gepensioneerden.’ Hij liet me een dag werk van vlak na Kerstmis zien: drie rondes, 323 poststukken van in totaal 81,4 kilo sorteren en op 279 adressen bezorgen.

Sandd beweerde dat dit zes uur zou kosten; volgens Leijten was dat acht uur. Hiervoor kreeg hij iets meer dan 27 euro betaald – niet veel meer dan drie euro per uur.

In naam van de consument

Sandd biedt het werk aan als een ‘bijbaan’, een zakcentje voor iemand die van beweging en frisse lucht houdt en al AOW heeft, studeert of een partner heeft die salaris inbrengt. Maar Leijten, die 32 jaar is en niet de baan in een museum kan krijgen waarvoor hij is opgeleid, is niet de enige die voor zijn inko-

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 53

horizon

men afhankelijk is van meerdere, slecht betaalde bijbanen. Ik vroeg of hij naast de acht cent per brief nog iets meer van Sandd kreeg. Normaal gesproken, vertelde hij, werd het geld voor hun uniform van hun loon afgetrokken. Maar het bedrijf deelt zo nu en dan ook ‘punten’ uit die ingeruild kunnen worden voor een blauw Sandd-jasje.

Evenals in Groot-Brittannië is de Nederlandse postmarkt geliberaliseerd in naam van de consument, zoals de voormalige burgers van Europa nu genoemd worden: van concurrentie, zo zegt men, wordt iedereen beter. Maar zoals Leijten opmerkte, is concurrentie eigenlijk alleen voordelig voor grote organisaties.

Burgers kunnen geen brieven in postbussen van Sandd of Selekt stoppen. Die bestaan niet. Gewone Nederlanders moeten nog steeds 46 cent betalen om een brief per TNT te versturen. Intussen heeft de Nederlandse regering een deal gesloten met Sandd om een deel van haar post à elf cent per stuk te bezorgen. ‘Gewone mensen hebben geen keus; ze kunnen alleen bij TNT terecht,’ zei Leijten. ‘Het postsysteem is verrot.’

In Groot-Brittannië heeft de Royal Mail grote moeite om in de zwarte cijfers te komen, hoewel er veel postkantoren zijn gesloten en het personeelsbestand in negen jaar is gereduceerd van 230.000 tot 165.000.

Het bedrijf kan geen winst meer maken als het niet sneller moderniseert, en het kan niet sneller moderniseren als het geen winst maakt. Het moet met agressieve rivalen – als eerste de Nederlandse TNT – concurreren om een afnemende hoeveelheid post. In tegenstelling tot de concurrenten is het bedrijf nog steeds gedwongen om zes dagen per week bij ieder huis en ieder bedrijf in het land de post te bezorgen, van Lerwick op de Shetland-eilanden in het noorden tot Penzance in het zuidelijke Cornwall.

Waardoor Nederland een proeftuin is geworden voor private postbedrijven is niet zomaar te begrijpen.

Door hun eigen postbedrijf te privatiseren zijn de Nederlanders, die om een of andere reden in GrootBrittannië en Amerika bekendstaan als hippie-achtige, linkse rakkers, een stap verdergegaan dan Margaret Thatcher ooit durfde. Het Nederlandse establishment heeft een subtiel web van medeplichtigheid en begunstiging geweven dat zijn leden door de generaties heen bindt en een discussie over het verleden met buitenstaanders ontmoedigt. Ruud Lubbers, die als premier van 1982 tot 1994 de vrije markt verdedigde, weigerde mijn verzoek om een interview. Neelie Kroes, die de privatisering van de Nederlandse postkantoren er in 1989, onder Lubbers, doordrukte, heeft het excuus dat ze nu eurocommissaris is.

Nukkig coalitiekabinet

Op een ochtend ging ik op bezoek bij de laatste socialist die leiding gaf aan de Nederlandse posterijen

pagina 54 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

economie

Marxistische en nieuwtestamentische ideeën vermengden zich in Van Hulten (PTT). Michel van Hulten had tot 1977 de posterijen in zijn portefeuille in de regering van Joop den Uyl. Ik stapte in een van de gele dubbeldekkertreinen die het Hollandse landschap doorkruisen en ging op weg naar Van Hultens huis in Lelystad.

De keuken waar we een boterham met kaas aten en koffie dronken, lag in de tijd dat Van Hulten in 1930 werd geboren enkele meters onder het zoute water van de Zuiderzee. De herten, pony’s en koeien die ik zag, waren geïmporteerd en mogen los rondlopen in het natuurreservaat de Oostvaarderplassen.

Van Hulten was een van de architecten van Flevoland, en een van de eerste bewoners. Hij en zijn vrouw behoorden in 1972, aan het begin van zijn korte politieke carrière, tot de eerste vierhonderd kolonisten van deze nieuwe wereld. De maagdelijke landerijen die hij tot stand heeft helpen brengen, herinneren aan het tijdperk van regeringsinmenging, van de overtuiging dat de staat de macht, het recht en de plicht had een betere wereld te scheppen voor zijn burgers. De bouw van een dijk waarmee de

Zuiderzee werd afgesloten en de komst van de polders vielen samen met het progressieve, socialistische optimisme van de jaren zestig en zeventig.

‘In het begin deed de staat alles,’ zei Van Hulten. ‘De posterijen waren een staatsbedrijf dat volledig door de overheid werd betaald. Als je geld nodig had, vroeg niemand in Den Haag waarvoor: je kreeg het gewoon.’ Marxistische en nieuwtestamentische ideeën vermengden zich in Van Hulten en de geest van Parijs ’68 was voelbaar toen de neutrale groepering waarvan hij een van de leiders was, de christenradicalen, een politieke partij werd, de Politieke Partij Radikalen (PPR). Een serie toevalligheden leidde ertoe dat hij een zetel kreeg in de Kamer en in 1973 werd hij, tot zijn eigen verrassing, staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat in een linkse coalitieregering en onder meer verantwoordelijk voor de Nederlandse posterijen.

In de jaren zeventig had Nederland te kampen met een hoge inflatie, snelle industriële achteruitgang, stakingen, een vaag besef van nationale mislukking en een negatieve reactie op de dirigistische, technocratische regeringen die nieuwe steden aanlegden of een Flevoland uit zee lieten verrijzen. Van Hulten, die opgesloten zat in een nukkig coalitiekabinet, waarin de troefkaart van de premier zijn vermogen was om tijdens late vergaderingen langer wakker te blijven dan zijn ministers, zag de toenemende, ideo-

horizon

economie

'Als je geld nodig had, vroeg niemand in Den Haag waarvoor.'

© Chris Pennarts / HH

logische polarisatie in de Nederlandse politiek, maar realiseerde zich niet dat de intellectuele stromingen waardoor volgelingen van Thatcher en Reagan werden gedreven, ook in Nederland werkzaam waren.

Toen hij de leiding nam over de posterijen was het bedrijf verliesgevend. Zijn oplossing was rechtlijnig: hij verdubbelde de prijs van postzegels. Nog steeds klinkt hij verbaasd dat de oppositie hem daarop aanviel bij monde van Neelie Kroes, die hem ervan beschuldigde dat hij het zakenleven schade toebracht. Zijn idealisme bracht hem in conflict met de minister van Financiën, Wim Duisenberg, in de kwestie van de Postbank.

Patriottisch gevoel

‘Het was een van de rijkste banken in Nederland, voor honderd procent eigendom van het Nederlandse volk,’ zei Van Hulten. ‘Ik was van mening dat we het geld voor maatschappelijke doeleinden moesten gebruiken… Dat gevecht heb ik verloren. Duisenberg was er al voor om de Postbank onafhankelijk te maken van de posterijen. Ik heb dat indertijd niet gezien als een stap in de richting van privatisering.’

Van Hulten verliet na de verkiezingen van 1977 het kabinet en het parlement. Zijn opvolgster, Kroes, begon de weg voor te bereiden voor de privatisering van de Nederlandse posterijen. Niet lang daarna, in

1989, drukte Lubbers samen met Kroes die privatisering door. Zeven jaar later kocht de geprivatiseerde organisatie het Australische pakketbedrijf TNT. In 2006 begon het bedrijf in Nederland onder die naam te werken.

Van Hulten, nu 81, is nog steeds een activist en een idealist. De privatisering van de posterijen gaat hem aan het hart; de meest recente privatisering, van de lokale vervoersbedrijven, maakt hem kwaad: de drie busmaatschappijen die elkaar in Lelystad zogenaamd beconcurreren, vertelde hij, zijn allemaal eigendom van dezelfde Franse firma. ‘Vandaag is het woensdag, toch?’ vroeg hij. ‘Op woensdag komen er minstens zes mensen aan de deur, die allemaal een vorm van post brengen. Eerst de plaatselijke krant.

Daarna de andere plaatselijke krant. Dan komt de postbode. Later komen er nog drie. Dat is volgens mij het wezenlijke defect van de privatisering van de post. Wat vroeger in handen was van één man wordt nu door zes gedaan. Ze worden allemaal onderbetaald en de bezorging is er niet beter op geworden.

Vroeger kwam de post ’s morgens, en nu zit ik nog te wachten.’

te moderniseren en TNT te kopen. Eind jaren negentig, toen e-mail en internet de papieren post een flinke klap toebrachten en er nieuwe Europese regels kwamen die concurrentie met de oude postdiensten mogelijk maakten, namen de Nederlanders de sterkste positie in. In 2000 was TNT zo machtig geworden ten opzichte van Royal Mail dat de regering-Blair in het geheim onderhandelingen voerde over een fusie van beide bedrijven of de verkoop van Royal Mail aan zijn Nederlandse rivaal.

Die deal ging niet door. Maar de beslissing van New Labour in 2000 om concurrentie met Royal Mail toe te staan, had een eigenaardig effect. Terwijl andere Europese landen, zoals Nederland en Duitsland, hun oude postbedrijven beschermden door ze totale commerciële vrijheid te geven voordat ze met rivalen moesten concurreren – eerst privatisering ter voorbereiding van liberalisering – deed Groot-Brittannië het andersom: eerst liberalisering, daarna, misschien, privatisering. Dit had tot gevolg dat de Britse regels voor wie welke post mocht bezorgen en voor hoeveel – regels die dappere, alerte ondernemers hadden moeten beschermen tegen de verwende, monopolistische dinosaurus Royal Mail – vooral gunstig uitpakten voor de slechts ietsje minder verwende private monopoliehouders in Europa. Doordat ze probeerden te voorkomen dat de kleintjes op de postmarkt werden verdrukt door het grote Royal Mail, leverde Labour en zijn adviseurs Royal Mail uit aan de roofvogels van TNT en Deutsche Post, ook bekend als DHL. Een doorsnee Royal Mail-postbode buiten Londen verdient zo’n 375 pond bruto – bijna 20.000 pond per jaar – voor een veertigurige werkweek. ‘Dat is tegenwoordig een hoop geld,’ zei Guy Buswell, directeur van UK Mail, de enige, grote, Britse concurrent van Royal Mail naast Deutsche Post en TNT. ‘Mijn chauffeurs die pakjes rondbrengen, moeten hun best doen

Geheime onderhandelingen

Toen de Nederlandse posterijen in 1989 werden geprivatiseerd, waren er redenen om aan te nemen dat Lubbers en Kroes de organisatie een dienst hadden bewezen. Ondanks hun geloof in de verdiensten van de vrije markt, lieten de Hollanders zich wat het postbedrijf betreft kennelijk leiden door een patriottisch gevoel voor nationaal belang. Terwijl GrootBrittannië het gezondste deel van de oude posterijen, de telefonie, in 1984 verkocht als British Telecom, waarna de posterijen zich maar moesten zien te redden, hielden de Nederlanders posterijen en telefonie tot 1998 bij elkaar, wat het bedrijf sterker maakte.

Van 1986 tot 1996, toen de postdiensten in beide landen winst maakten, gebruikte de Conservatieve regering bijna de gehele winst van Royal Mail – 1,25 miljard pond – om de gaten in het budget te vullen, terwijl het Nederlandse bedrijf het geld gebruikte om

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 55

horizon

economie

© Koen Verheijden/HH

om 300 pond in hun loonzakje te krijgen en maken veel meer uren dan postbestellers.’ Een postbode van Royal Mail wordt niet alleen beter betaald dan de bezorgers van Sandd en Selekt in Nederland, hij krijgt ook nog eens vijf weken doorbetaalde vakantie, een gratis uniform en schoenen, plus een fatsoenlijk pensioen.

Onderbetaalde postbezorgers

De bittere postoorlog tussen Nederland en Duitsland uit het begin van deze eeuw leek een teken dat er iets mis was. En als ik bitter zeg, dan bedoel ik bitter.

Almast Diedrich van TNT gaf beleefd antwoord op mijn nogal brutale vragen naar de activiteiten van het bedrijf in Groot-Brittannië, maar toen ik informeerde naar een Duitse poging om de expansie van TNT naar het oosten tegen te houden, vertrok zijn mond tot iets van een sneer. ‘Wat Deutsche Post heeft gedaan, was heel slim,’ zei hij tussen zijn tanden door, ‘en typisch Duits.’ Wat de Duitsers deden, verschilde niet zoveel van wat de Hollanders hadden gedaan: ze probeerden hun fatsoenlijk betaalde, voormalige bezorgers van het staatspostbedrijf te beschermen tegen slecht betalende concurrenten in hun eigen land, terwijl ze tegelijkertijd netwerken van onderbetaalde private postbezorgers opzetten om de voormalige staatsposterijen in het buurland te ondermijnen. Op een bepaald moment, vertelde Diedrich, namen TNT-managers zelfs contact op met de Duitse postvakbond om zich principiële voorstanders

pagina 56 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

te verklaren van een fatsoenlijk salaris voor Deutsche Post-bezorgers in Duitsland, en om te vragen wanneer zij eenzelfde stelling zou innemen om de ontstellend slecht betaalde Deutsche Post-bezorgers in Nederland te beschermen.

In Nederland werden de onderbetalende postbedrijven door druk uit het parlement eindelijk tot een schikking gedwongen. Ze kwamen met de bonden overeen dat tachtig procent van alle werknemers van firma’s zoals Sandd in september 2013 een fatsoenlijk arbeidscontract moest hebben, dat voorziet in een zekere mate van sociale bescherming. Een van die bedrijven was Netwerk VSP, de dochteronderneming van TNT die haar werknemers onderbetaalt. Almast Diedrich van TNT was de hoogste baas die bereid was me te woord te staan. (De top van het bedrijf was zich aan het voorbereiden op de eindfase van het uiteenvallen van TNT. Het voormalige staatspostbedrijf wil de gewaagdere aankopen kwijt die zij gedaan heeft toen zij nog de lieveling van het bedrijfsleven was.

We ontmoetten elkaar in het TNT-hoofdkwartier aan de Prinses Beatrixlaan in Den Haag. Toen ik Diedrich vroeg naar de overeenkomst met de bonden, zei hij eerlijk: ‘Ja, we betaalden te weinig, net als anderen.

Vanaf het begin hebben we gezegd: als anderen een deal willen sluiten, dan gaan wij daarin mee. We wilden niet het voortouw nemen.’

Aan de overkant van de weg, in de lobby van een luxueus hotel, sprak ik Egon Groen van FNV Bondgenoten, een van de vakbondsleiders die zijn handtekening had gezet onder de overeenkomst met de

werkgevers. ‘De strategie van TNT was: wij willen tot de grote jongens behoren, zoals FedEx of UPS, en dat is natuurlijk niet gelukt,’ zei hij. ‘Als je moet opsplitsen, dan heeft het dus niet gewerkt. Uiteindelijk hadden de aandeelhouders er geen voordeel bij, en de werknemers ook niet. Een paar managers hebben een leuk avontuurtje beleefd dat nergens op is uitgelopen.’ De winnaars van de liberalisering van de postmarkt in Nederland, zei hij, waren de grote organisaties die bulkpost verzenden. En de verliezers?

Bijna alle anderen. TNT, de nieuwe postbedrijven, de werknemers, de regering. Zij hebben de markt geliberaliseerd en daar vijf jaar hoofdpijn van gehad, en die is nog niet over.

James Meek

horizon

sport

Messcherpe analyse EK 2012 Süddeutsche Zeitung - München

Duitsers zijn geen Hollanders… en al helemaal geen Spanjaarden: een integere vergelijking tussen de drie favorieten verklapt wie in juni 2012 Europees kampioen wordt.

V

andaag vindt in Hamburg de confrontatie plaats tussen twee elftallen die in 2012 Europees kampioen willen worden. Probleem is dat het beiden tezelfdertijd wel niet zal lukken. Een tweede probleem is dat het Duitsland noch Holland wellicht lukt, omdat de Spanjaarden het worden. In elk geval is de publieke opinie er vast van overtuigd dat maar één van deze drie kan winnen – een inschatting die de degelijke sportredactie van de Süddeutsche Zeitung niet al te serieus kon nemen, omdat ze geen rekening houdt met Engelsen, Fransen en Italianen. Maar nu heeft de SZ op een strand in Portugal een document gevonden dat die inschatting staaft. De vindplaats van het document maakt iedere twijfel overbodig of we hier wel met een serieuze zaak van doen hebben: de ligstoel van Truus van Gaal, de vrouw van de man die het voetbal in Holland, Spanje en Duitsland heeft uitgevonden.

Louis van Gaal heeft van zijn drie schepsels een messcherpe analyse gemaakt op basis van strikte journalistieke criteria permitteert de SZ zich een analyse die het inzicht verrijkt.

Allereerst wordt uit het briefje duidelijk dat de vertrouwde categorieën er niet meer toe doen. Het klassieke Nederlandse totaalvoetbal, dat naar verluidt is uitgevonden door Van Gaals vijand Johan Cruyff, wordt nu alleen nog maar bij het hopeloos achterop geraakte Ajax in praktijk gebracht, waar deze Cruyff nog als een grote souffleur geldt. In werkelijkheid speelt Holland met veel profs uit de Premier League allang voetbal met duidelijk insulaire trekjes. Ook Babel en Braafheid (Hoffenheim) spelen op een eiland. En trainer ‘Berti’ van Marwijk heeft met totaal voetbal ongeveer net zo veel van doen als onze eigen Berti Vogts uit Mönchengladbach.

Duitsland heeft inmiddels het Berti-voetbal afge-

zworen en vervangen door multinationale invloeden (Özil/Turkije, Khedira/Tunesië, Löw/Zuid-Baden).

Bovendien worden vooraanstaande vertegenwoordigers van het Duitse voetbal de wereld ingestuurd om zich verder te ontwikkelen (Klose/Rome, Mertesacker/Londen, Klinsmann/Californië/Strand, Tremmel/ Swansea, Winnie Schäfer/Thailand). Dat deze buitenlandse inspiratiebronnen in Duitsland stevig landen, daarvoor staat de ‘bepalende speler-totaal-filosofie’ van de ‘bepalende functionaris’ M. Sammer (Dresden/Grünwald) garant.

Ook de Spanjaarden hebben het door Cruyff in het leven geroepen ‘spelen op balbezit’ verder ontwikkeld. Ze spelen nog altijd op balbezit, maar hebben daar niet langer Hollanders voor nodig. Ze draaien alleen nog maar om zichzelf.

Conclusie: Een duidelijk punt voor Duitsland, vanwege wereldwijsheid, maar vooral vanwege Van Gaal.

In Duitsland werkte hij als laatste, zijn invloed is hier nog het duidelijkst herkenbaar. Hij heeft Thomas Müller en Holger Badstuber ontdekt, Bastian Schweinsteiger op de zes gezet en Mario Gomez zorgzaam gedwongen om alles wat hij in huis heeft te geven (‘Ik kan ook zonder jou’).

peuterige Europese kampioenschap van 1988, wat er natuurlijk alleen toe diende om de tijdelijk zwakkere Duitsers te dwingen alles uit de kast te halen (Wie werd er twee jaar later wereldkampioen? Juist!).

Maar: In schoonheid sterven is moeilijk, wanneer Van Bommel en De Jong meedoen, die het spel schoonheid verlenen met een uitgestrekt been en een uitgestoken elleboog. Dat maakt de Hollanders erg gevaarlijk.

Ook de brave, kleine Spanjaarden zijn zeker mentaliteitsbeesten. De superbreinen Xavi en Iniesta bepalen het spel met de deemoed en overgave eigen aan een monnik, ook Casillas en Puyol cum suis stellen hun kunnen in dienst van het team.

Conclusie: OK, de anderen komen dichterbij, maar toch: een punt voor Duitsland.

Trainer

Geen trainer is mooier dan onze Jogi. Een gedegen krant mag het natuurlijk niet bij oppervlakkigheden laten, maar het is toch beslist geen toeval dat Spanjes coach Del Bosque juist door de ‘Broederschap van vrienden van de koolraap’ werd gehuldigd, terwijl Löw in Engeland als ‘de Bryan Ferry van het voetbal’ werd aangeduid. Hollands Bert van Marwijk hoort weliswaar ook bij de Broederschap van coole types, maar hij moet zich eens afvragen waarom hij

Duits elftal gedragen door wolk van symphatie Mentaliteit

Duitsland wordt om zijn mentaliteit in de hele wereld bewonderd, waardoor zelfs de vreedzame Miro Klose in Rome het altijd voor de hand liggende compliment ‘tank’ kreeg. Juist de rivaliteit met Holland heeft het Duitse nationale team altijd gedwongen tot het uiterste te gaan – zie Gerd Müllers winnende doelpunt in 1974 of ook Bernd Hölzenbein (‘totaal Schwalbe’).

De Nederlanders daarentegen hebben zich door deze rivaliteit steeds van hun stuk laten brengen, waardoor zelfs de vreedzame Frank Rijkaard ooit een tank bespuwde. De Nederlanders hebben ook nooit in hun leven ook maar iets gewonnen, behalve natuurlijk het Nederlandse kampioenschap en het echt heel piete-

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 57

horizon

sport

© Pim Ras / HH

onlangs in de zaak Robben Bayern-chef Rummenigge attaqueerde en als antwoord alleen maar een schouderophalen kreeg. Dus: Rummenigge neemt hem als vijand al net zo serieus als Heribert Bruchhagen, de voorzitter van Eintracht Frankfurt.

Conclusie: een punt voor Duitsland. Want: geen trainer is mooier dan onze Jogi.

Bondsleiding

Ondanks jarenlang onderzoek heeft de SZ niet weten te achterhalen hoe de voorzitters van de Spaanse en van de Nederlandse voetbalbond heten. Maakt niet uit: de soevereine, oerdemocratische, ultratransparante en beheerst menselijke ambtsvervulling die Theo Zwanziger aan de dag legt, is onverslaanbaar.

Ook andere positieve eigenschappen zijn bij de SZ bekend en kunnen op aanvraag worden toegezonden (gefrankeerde antwoordenveloppe s.v.p. bijvoegen).

Milieu

Het Duitse elftal wordt gedragen door een wolk van sympathie, zelfs vroeger hinderlijke goeroes en exgoeroes stellen zich allang volgzaam op. Ambtelijke instanties als Mehmet Scholl (ARD) dwepen met dit elftal, het deskundige vakoordeel van ZDF-instantie Oliver Kahn kan daarentegen alleen op aanvraag worden toegezonden (gefrankeerde antwoordenveloppe s.v.p. bijvoegen). Wantrouwige begeleiders zijn inmiddels niet meer te vinden, Günter Netzer

pagina 58 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

scheldt niet meer over de diepste dieptepunten, de oude koolraap Udo Lattek is met pensioen, Franz Beckenbauer heeft de volmaakte wijsheid bereikt en hoeft zich niet meer te bekreunen om commentaar naar aanleiding van partijtjes tussen Untergiessing en Opper-Azerbeidzjan (‘Duitsers zijn geen Hollanders’). En Lothar Matthäus heeft het druk.

In Spanje daarentegen legt het goeroewezen een versplinterende kakofonie aan de dag, elke krant neemt daar een andere ex-prof in dienst. Onlangs baarde ex-bondscoach Luis Aragones opzien, omdat hij de huidige coach Del Bosque op Al Jazeera zo grof aanviel dat er een arbiter aan te pas moest komen. En in Holland is Johan Cruyff momenteel druk met het overhoophalen van de boel bij Ajax, maar wordt niettemin gezien als een latent gevaar voor Holland-Berti.

Conclusie: de Duitse goeroes dragen zorg voor een haast even goede stemming als de fanclub van ons nationale elftal, die op Noord-Koreaanse wijze wordt georganiseerd en voortdurend met vlaggetjes zwaait.

Simpele overwinning voor Duitsland.

Cultuur en levenswijze

Joachim Löw maakt reclame voor verzorgingsproducten, dat is al een goed begin. Maar het Duitse voetbal is ook voor dichters & denkers al geruime tijd attractief. Daartoe volstaat een blik in de lijst met bestsellers. Een korte samenvatting: ‘Het fijne onderscheid’ (een voetbalboek door P. Lahm), ‘Zet na zet’ (een boek over tactiek door H. Schmidt en P. Stein-

brück), ‘de zaak Collini’ (een scheidsrechtersboek door F. von Schirach). ‘Wie ben ik – en zo ja, hoeveel maal?’ (een boek over rechtsback, linksback en centrale verdediger J.Boateng). ‘Oud worden is niets voor bangeriken’ (een handboek door J. Fuchsberger voor M. Ballack en T. Frings). ‘Geld aan het woord, het leven gesmoord’ (een populair wetenschappelijk boek over de Vfl Wolfsburg door U. Wickert). En natuurlijk: ‘Ik werk in een gesticht’ (een reisgids door het hoofdkantoor van de Duitse voetbalbond in Frankfurt door M. Wehrte).

In Spanje verschijnen slechts banale biografieën, zoals Fernando Torres’ ‘nummer negen. Een grapje, want de enige nummer negen heet Gerd Müller. Of natuurlijk Klaas-Jan Huntelaar.

Conclusie: Nul punten voor Duitsland. Ook de knapste koppen en de intelligentste boeken leggen het af tegen Louis van Gaals biografie ‘LvG’.

Eindstand: Europees kampioen wordt Duitsland, Holland of Spanje. Dat staat vast. Tenzij Frankrijk, Engeland, Italië of Ierland winnen.

Christof Kneer en Philipp Selldorf

media

OPLOSSING: EERLIJK DELEN Belangrijkste oorzaak van de financiële crisis is de ongelijke inkomensverdeling, aldus documentairemaker David Sington In zijn van animaties voorziene documentaire The Flaw (2010) betoogt David Sington dat één procent van de wereldbevolking veel te veel geld heeft ten opzichte van de overige 99. En dat heeft tot de huidige cricis geleid. Aan het woord komen economen, bankiers en mensen die in de schulden zijn geraakt. Sington ziet overeenkomsten met de crisis uit de jaren dertig.

Bij een voorvertoning van The Flaw in Nederland lichtte hij zijn film toe. 'Al het geld dat verdiend wordt, gaat naar de financiële sector en niet naar andere bedrijven. Dat leidt tot instabiliteit. De kredietcrisis is de oorzaak van ongelijke inkomensverdeling en ondermijnt de koopkracht van consumenten op de lange termijn.'

Overigens wil Sington met zijn film geen politiek statement maken, wel een analyse.

The Flaw was zelfs onderwerp van gesprek op het Wereld Economie Forum in Davos.

‘Behoorlijk wat hooggeplaatste figuren hebben hem gezien. Ze komen tot dezelfde conclusie, de kwestie van inkomensverdeling staat eindelijk op de agenda.'

Elja Looijestijn

VPRO Import: The Flaw Woensdag 30 november, Nederland 2, 23.55-0.50 uur

En route met Redmond Acht weken lang reist Redmond O’Hanlon natuuronderzoekers uit de negentiende eeuw achterna.

De revelatie van de VPROserie Beagle, in het kielzog van Darwin was opvarende Redmond O’Hanlon, die door zijn eruditie, presentatie en zelfspot zeer in de smaak viel bij de kijkers. In de achtdelige serie O’Hanlons helden – ook van de VPRO – treedt de Britse schrijver, Darwinkenner en avonturier in de voetsporen van een aantal natuuronderzoekers uit de negentiende eeuw, avonturiers die vaak de hele wereld doorkruisten.

O’Hanlon reist af naar de witte plekken op de toenmalige kaart die zo’n aantrekkingskracht uitoefenden op avontuurlijke geesten. Hij wil weten waarom ze hun comfortabele huis verlieten om aan de andere kant van de aarde allerlei ontberingen te verduren.

Ter voorbereiding ondergaat O’Hanlon in de eerste © Roger Cremers

Een selectie uit de buitenlandberichtgeving van de VPRO op televisie, radio en internet.

aflevering een opfriscursus survival in zijn achtertuin, gegeven door een Afghaanse oorlogsveteraan, en leert hij hoe je een beest moet prepareren. Zijn cottage ‘The Pelican House’ in Oxfordshire blijkt vergeven van de boeken. O’Hanlon: ‘Ze vermenigvuldigen zichzelf.’

Overal hangen oude prenten, foto’s, ansichtkaarten, Afrikaanse beelden, beesten. Er staan, liggen en hangen schildpadden, uilen, salamanders, kraaien, schorpioenen, marters en vlinders, schedels van dieren. Een gigantische vitrine met pelikaan, domineert de gang.

Zijn vrouw Belinda en beste vriend Ian McEwan raden de makers af op reis te gaan met Redmond; zijn chaos lijkt besmettelijk te zijn. Ze waarschuwen dat hij tot alles in staat is wanneer hij achter een goed verhaal aan zit, ook al zou het betekenen dat een reisgenoot door een stel wilde dieren wordt opgepeuzeld.

Caroline Ligthart

O’Hanlons helden Zondag 27 november, Nederland 2, 20.15-21.00 uur

Investeren in Afrika Investeren in Afrika Phil Heilberg is investeerder. Niet in obligaties, aandelen of opties, maar in kale grond. Nog dit jaar hoopt hij naar schatting 800.000 hectare land te verwerven in Unity State, Zuid-Soedan. Hij wil het leasen voor de maximale termijn van 49 jaar. De regering is nog niet definitief akkoord, maar voormalig krijgsheer Matip, die tegenwoordig aan het hoofd staat van de strijdkrachten, is dat wel.

Heilberg handelde vroeger in grondstoffen. ‘Ik had een hoop verdiend,’ laat hij vanuit New York weten, ‘maar het werk was me te saai. Na de val van de Muur zag ik wat voor investeringskansen ontstaan als staten uiteenvallen.’ Hij besloot zich te concentreren op instabiele landen en richtte op de Maagdeneilanden Jarch Capital op. Daarmee trok hij onder meer naar Soedan, waar een burgeroorlog woedde.

Volgens Heilberg heeft Afrika geen hulp nodig maar kapitalisme. ‘Van de winst die ik maak, krijgt de regering een deel, in de vorm van belasting. De bevolking krijgt banen. De voedselproductie stijgt. Een tiende

van de opbrengst steek ik in gemeenschapsprojecten.’

Met het oog op de stijgende voedselprijzen speuren veel bedrijven wereldwijd naar vruchtbare grond.

Volgens Oxfam is al meer dan 200 miljoen hectare in handen van buitenlandse investeerders. Camilla Toulmin schreef er een rapport over voor de Wereldvoedselorganisatie FAO. ‘Vaak leidt dit soort investeringen niet tot meer voedsel voor de regio. Het gaat vaak om speculatie, of de verbouw van graan of biobrandstoffen voor een ander land.’

In Unity State wonen nomaden die al eeuwenlang voor het land zorgen. Heilberg kent ze niet, hij doet alleen zaken met krijgsheren, om zo de regering te kunnen bereiken. Hij wacht op concessies. ‘Het kan niet lang meer duren, ik ben al jaren bezig.’

Frank Mulder

Tegenlicht: Op jacht naar Afrikaanse grond Maandag 28 november, Nederland 2, 20.55-22.00 uur

agenda Vranckx: Verknalde jeugd

Frontline Medicine Medische doorbraken gemaakt

Italy, love it or leave it

Helden der Sowjetunion

Havana – Miami: Die Zeiten ändern sich

Henry Ladyi wil zo veel mogelijk

tijdens tijdens oorlogsconflicten,

Reis door Italië. Verhalen van

Op zoek naar de ‘helden’ die de

Twee dicht bij elkaar gelegen

kindsoldaten bevrijden

zoals in Afghanistan

inwoners, schandalen, corruptie

communistische staat destijds

maar totaal verschillende steden

Zaterdag 26 november, Canvas,

Zondag, 27 november,

en lekker eten

voortbracht

Dinsdag 29 november,

20.10-20.40 uur

BBC 2, 22.00-23.00 uur

Zondag 27 novemver,

Maandag 28 novemver,

Arte, 22.00-23.05 uur

Arte, 23.25-0.40 uur

ARD, 23.30-0.00 uur

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 59

gerecenseerd 360 kiest een aantal door de buitenlandse pers beschreven concerten, voorstellingen, nieuwe boeken, films en exposities die naar België of Nederland komen.

Persoonlijkheid van 1 meter 80 Hij maakte de modefotografie modern

Norman Parkinson was de ‘godfather van de Britse modefotografie’ volgens de Amsterdamse galerie Vassie, die de kunstenaar voor her eerst in Nederland eert met een posthume overzichtstentoonstelling. Als een van Parkinsons grootste wapenfeiten geldt de ontdekking van de Zweedse Nena von Schlebrügge, in de jaren vijftig en zestig een wereldberoemd fotomodel die haar schoonheid met gulle hand doorgaf aan dochter, Uma Thurman. Parkinson, ‘Parks’ voor zijn vrienden, werkte vooral voor Harper’s Bazaar en Vogue. Hij maakte de modefotografie modern. De Engelse kunsthandelaar Camilla Morris schrijft over Parks in haar Little Black Book of Art: ‘Het was niet alleen zijn impulsieve en ongestructureerde benadering van de fotografie, maar ook zijn flamboyante persoonlijkheid speelde een grote rol in zijn succes. Altijd professioneel, onberispelijke manieren en uiterst charmant tegen zijn modellen'. Met zijn lengte van 1.80 meter kon hij zich niet verstoppen achter de camera. Hij droeg vaak een kasjmieren hoed tijdens het werk. De galerie is gevestigd aan de Langestraat 47.

Schouwspel onder opkomende zon De Keersmaeker in strijd met Beyoncé

Donna che disegna

De Belgische danslegende Anna Teresa de Keersmaeker presenteert haar nieuwe voorstelling Cesena (in samenwerking met Björn Schmeltzer).

Afgelopen zomer ging de voorstelling in première op het Festival van Avignon. Bijzonderheid: het publiek werd om half vijf in de ochtend in het Palais des Pâpes verwacht, om het schouwspel gade te slaan onder de opkomende zon. ‘Magnifiek’ oordeelde Le Monde. Ook Le Figaro liet zich aanvankelijk betoveren.

‘Je wordt gegrepen door de schoonheid van de zang, en dan, als die stilvalt, door het schimmen-ballet, het geluid van de danspassen dat de immense ruimte in het donker structuur geeft.’ Maar recensente Ariane Bavelier vroeg zich af of de voorstelling in een normaal theater stand zou houden. Te zien in de Vlaamse Opera te Gent (9 en 10 december) en in de Rode Zaal de Singer te Antwerpen (op 17 en 20 december) De Keersmaeker is ondertussen in een plagiaatstrijd verwikkeld met niemand minder dan Beyoncé, die voor haar videoclip Countdown gebruik maakte van Keersmaekers legendarische voorstelling Rosas danst Rosas, op een manier die De Keersmaeker in The New York Times omschrijft als ‘diefstal’.

pagina 60 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

Robert Stolarik/HH

Norman Parkinson in Galerie Vassie t/m 21 januari

Strijdlustig en onderhoudend sloperswerk Inlichtingenwerk FBI beschreven in monografie Tim Weiners monografie over de FBI, Enemies of the State, verschijnt binnenkort bij de Bezige Bij. Pulitzerprijs-winnaar Weiner is een veelzijdig journalist. Als Washington-correspondent voor de New York Times heeft hij eens een tijdlang alleen maar necrologieën geschreven. Hij interviewde zijn onderwerpen bij leven, en drukte het verhaal af als ze waren overleden. Eigenlijk wilde Weiner de interviews ook op de site van de NYT plaatsen, maar daar is het maar een keer van gekomen, bij de dood van Weiners collega, de columnist Art Buchwald. ‘Hallo, ik ben Art Buchwald en ik ben net overleden’, zo begint het filmpje.

Weiner is vooral beroemd om zijn boek over de CIA Legacy of Ashes (2007), door the Guardian omschreven als een ‘combative and entertaining demolition job’. De CIA maakte in reactie op het boek een zijsprong die welbeschouwd nog vreemder is dan die van een Washington-correspondent die ineens necrologieën gaat schrijven. De dienst nam zelf de pen ter hand en schreef op z’n eigen website een recensie van het boek. Die begint met de gedragen woorden: ‘De CIA is vertrouwd met kritiek. Het inlichtingenwerk, dat altijd draait om het onzekere, het onbekende, het opzettelijk verborgene, brengt grote moeilijkheden en risico’s met zich mee. (…) Met zijn selectieve citaten, ronkende verklaringen en een fascinatie voor het negatieve miskent, vertekent en minimaliseert Weiner de geschiedenis van de CIA.’ Het onderwerp van Weiners laatste boek is de FBI. Die is voor zover bekend nog niet in de pen geklommen voor een reactie.

ARTE POVERA

Van Abbemuseum kreeg vrije hand Tot 12 februari staat in het CAPC musée d'art contemporain in Bordeaux de tentoonstelling Strange and Close over het thema nabuurschap. Deze tentoonstelling toont aankopen van het Eindhovense Van Abbemuseum. Michelangelo Pistoletto, de beroemde ‘arte povera’ kunstenaar die als curator optreedt heeft het museum de vrije hand gegeven.

Tegen de Franse krant Sud-Ouest zeiden Esche en Eilat, directeur en curator van het Van Abbe. ‘We zijn uitgenodigd als kunstenaar. Niet als museum.’ Hoe dat verschil uitpakt, is in Bordeaux te zien. Eerder dit jaar tekende The Guardian uit Pistoletto’s mond zijn mission statement op: ‘Kunst voor verantwoorde sociale verandering.’

gerecenseerd

De dood is een deur, een buitendeur Manoel de Oliveira en het geval Angélica Het eigenaardige geval Angélica beleefde zijn wereldpremière op het festival van Cannes 2010, waar de regisseur Manoel de Oliveira, toen nog honderd, inmiddels honderdeneen jaar oud, de film persoonlijk kwam presenteren. ‘Kort na de Tweede Wereldoorlog was ik al van plan om deze film te maken. Nadat Hitler zes miljoen joden had vermoord, vertrokken de overlevenden richting Portugal en de Verenigde Staten.

Nu is er net zoiets aan de hand, maar dan met de moslims’, aldus Manoel de Oliveira, op een persconferentie voorafgaand aan de vertoning van de film.

De regisseur legde uit dat, ook al speelt hij zich af in de jaren vijftig, de film actuele thema’s aan de orde stelt, zoals de economische crisis en de aantasting van het milieu: ‘De economische crisis is een zeer ernstig onderwerp. Ook heb ik een milieukwestie verwerkt in de film, de catastrofale stortregens in Madeira en Rio de Janeiro.’

Over het centrale thema van de film, de

dood, zei Manoel de Oliveira in Cannes dat hijzelf er niet bang voor is: ‘De enige zekerheid die we hebben als we geboren worden is dat we op een dag zullen sterven. De dood is voor mij vooral een uitgang. Zoals Tolstoï zei, het is een deur, de buitendeur.’

In haar hoedanigheid van minister van Cultuur was ook de pianiste Gabriela Canavilhas op de première van Het eigenaardige geval Angélica. In een gesprek met de Portugese Agência Lusa betoonde zij zich ‘helemaal verrukt’ . ‘Oliveira zoekt het niet in technische hoogstandjes, maar meer in een zachtmoedige, poëtische beeldtaal die me deed denken aan kantwerk. De enige aanmerking die je op de film zou kunnen maken is dat de muziek bijna te mooi is, in de zin dat je zo door de muziek wordt meegevoerd dat die je bijna het beeld doet vergeten waarvan het de begeleiding is.’ Te zien in het Eye Film Instituut (het voormalig Filmmuseum) in Amsterdam.

Alt-rock op zoek naar eigen stijl De vier vreemde snuiters van de Bombay Bicycle Club (hun debuutalbum had de magistrale titel I Had the Blues But I Shook Them Loose) komen weer naar Nederland voor twee concerten. Op internet woedt een felle discussie over de vraag over de BBC nou wel of niet tot de hipsters behoort – op zich een moeilijk te definiëren genre. Hier is wat Alexis Petridis in The Guardian schreef over een concert van de band in Brighton begin oktober. ‘De kwestie is dat Bombay Bicycle Club nog steeds kan klinken als een bandje dat rondscharrellend tussen de stromingen van de alt-rock op zoek is naar een eigen stijl. Een beetje post Vampire Weekend Afrikaanse gitaar hier, een keyboard-riedeltje dat doet denken aan de Killers daar, een overdadig gebruik van het effecten pedaal. Als er in de wereld van de indie iemand is met de roeping om banjo’s te bepotelen […], is het gitaris Jamie MacColl, de kleinzoon van het powercouple van de Britse Folk-revival, Ewan MacColl en Peggy Seeger. Of het bepotelen van banjo’s iemand tot een hipster maakt, kunt u zelf beoordelen in Paradiso (Amsterdam, op 29 november) of Tivoli (Utrecht, op 1 december.)

Tom Oldham /eyevine

Zijn de BBC wel of geen hipsters?

26 november tot 10 december 2011 nr. 01 pagina 61

cartoons 360 selecteert cartoons van tekenaars wereldwijd

© Brad Fitzpatrick

© Bas van der Schot

© Joep Bertrams

© Roar Hagen

pagina 62 nr. 01 26 november tot 10 december 2011

© Hassan Bleibel

Wie op tijd begint, kan straks 360 kanten op.

Vrijheid. Gaan en staan waar u wilt. 360 kanten op kunnen. Het wordt ook wel het Zwitserleven Gevoel genoemd. Denk er nu eens over na. En kijk op www.hetvoordeelvanvooruitdenken.nl

[[ [[[ DGYB FRFRVQRRW LQGG

30

EAU SAUVAGE 265X350:-

5/05/10

9:55

Page 1

www.dior.com Dior OnLine 01 49 53 88 88

COURIER INTER

L'éternel masculin