Nelson Mandela (1918-2013)

het beste uit de internationale pers

gratis extra editie

extra

|

05 december 2013

|

www.360magazine.nl

|

gratis

Heilige van vlees en bloed Bij de dood van een onsterfelijke

Cover Mandela.indd 1

06-12-13 10:54

Hoe leest u 360 digitaal?

Digitale abonnementen Per maand

€5,99 (17% korting)

Per kwartaal

€16,99 (21% korting)

Per halfjaar

€31,99 (26% korting)

Per jaar

€59,99 (30% korting)

Roteer uw tablet om 360 magazine in landscape of portrait te lezen.

Leg twee vingers op het scherm en spreid ze om in te zoomen. Doe het tegenovergestelde om uit te zoomen.

voor plank.indd 4

21-02-13 11:07

Mandela Special.indd 2

06-12-13 14:41

nelson mandela 1918 - 2013

Na Mandela Foreign Policy – Washington

Als boegbeeld van Zuid-Afrika loodste Nelson Mandela zijn land met ‘verzoenende tovenarij’ van apartheid naar democratie. Mandela inspireerde een ongeruste natie tot eenheid, vergevingsgezindheid en geloof in de mensheid.

Daar had hij zijn handen vol aan. Thabo Mbeki deed de rest.

De laatste hand wordt gelegd aan het monumentale beeld van Mandela in KwaZulu Natal, Zuid Afrika – © Ian Carbutt / Getty

2-13 11:07 Mandela Special.indd 3

06-12-13 14:41

nelson mandela

Hij was de laatste levende legende van deze planeet, deels Che Guevara, deels Mickey Mouse – een wereldlijke heilige. De industrie rondom Nelson 'Madiba' Mandela, commercieel, politiek en moreel, draaide de laatste tijd met het oog op zijn naderende dood op volle toeren. Ook de ontmythologisering was al begonnen: 'In het huidige Zuid-Afrika is Madiba weinig méér dan een ledenpop die heen en weer wordt gegooid tussen het ANC, de oppositiepartijen en de internationale media.'

L

aat op de avond van woensdag 27 maart werd de vroegere president van Zuid-Afrika, Nelson Mandela, opgenomen in een niet nader bekendgemaakt ziekenhuis wegens een terugkerende longinfectie. Dit was de derde keer in de afgelopen paar maanden dat Mandela moest worden opgenomen. Hij heeft begin maart een weekend in het ziekenhuis doorgebracht voor wat door de regering een ‘controle’ werd genoemd, evenals het grootste deel van de maand december, om te worden behandeld voor een longinfectie en om zijn galstenen te laten verwijderen. De laatste keer dat Mandela in het openbaar verscheen is bijna drie jaar geleden, bij de slotceremonie van het wereldkampioenschap voetbal van 2010 in Johannesburg. Maar dat betekent niet dat hij niet nog steeds overal aanwezig is.

Neem zijn ‘verschijning’ op 29 januari dit jaar, ter gelegenheid van de aftrap van de negenentwintigste Afrika Cup, het Afrikaans voetbalkampioenschap dat iedere twee jaar wordt gehouden. De uitgebreide openingsceremonie, een eerbetoon aan de Afrikaanse cultuur, was een feest vol vertier, muziek en dans; op een gegeven moment stond er een enorme Mandelapop op het toneel. Gekleed in het kenmerkende kleurige, losse overhemd van de voormalige president paradeerde, wankelde en danste de pop. Het publiek applaudisseerde, want de pop was onmiddellijk herkenbaar en onmiddellijk geliefd. Al het andere op het podium – en er was heel veel, zoals honderden dansers in kleurrijke traditionele kledij – had heel goed onzichtbaar geweest kunnen zijn. Toch had de pop ook iets ironisch: met zijn enorme afmetingen en vitaliteit was hij op een bepaalde manier een betere versie van Mandela zelf, wiens leeftijd en conditie hem niet langer toestaan een podium te betreden.

Mandela Special.indd 4

De zieke voormalige president is de afgelopen maanden in Zuid-Afrika voortdurend in het nieuws geweest. Op zijn vierennegentigste is hij zwak en takelt hij snel af. Hij kan zijn huis in Johannesburg, waar hij aan zijn bed is gekluisterd, niet meer verlaten, en naar verluidt is hij seniel geworden; sommigen zeggen dat hij helemaal niets meer zegt. In één verschrikkelijk krantenbericht, waarin zijn vroegere echtgenote wordt geciteerd, stond dat ‘zijn sprankeling aan het verdwijnen was’.

Iedere keer dat Mandela in het ziekenhuis wordt opgenomen, wordt er een muur van stilte opgetrokken tussen de woordvoerders van Mandela en de regering van het African National Congress (ANC) aan de ene kant, en de lokale en internationale media aan de andere kant. Het officiële ANC-verhaal is altijd hetzelfde: Mandela verkeert ‘in goede gezondheid’, hij is ‘stabiel’, zijn medische onderzoeken zijn ‘routine’ – er is niets te zien, mensen, loop maar door.

Het officieuze verhaal is bepaald anders en ligt – naar alle waarschijnlijkheid – dichter bij de waarheid.

Al in 1997 publiceerde een Zuid-Afrikaanse journalist een boekje When Mandela Goes Er is ook een opvallend verschil tussen de bericht­ geving over Mandela’s gezondheidstoestand in de lokale en de internationale media. De buitenlandse pers is lovender – ze komt superlatieven tekort in haar pogingen de oudere staatsman te beschrijven – maar ook meedogenlozer en fatalistischer. Ze poetst zijn

stralenkrans op of ze probeert een beeld te schetsen van de scène aan zijn sterfbed, maar lijkt over het algemeen niet bijster geïnteresseerd in alles wat daartussenin ligt. Iedere keer dat Mandela ziek wordt, vraagt ze zich af of dit de definitieve ziekenhuisopname wordt en of het fatale moment is aangebroken.

Zuid-Afrikaanse verslaggevers zijn over het algemeen slimmer en harder, ongevoelig voor hyperbolen en kritisch ten aanzien van de partijlijn. Ze zijn beter in het portretteren van Mandela als een echt mens.

Maar ze zijn het ook gewend om onderdanig te zijn aan een regering die de media beteugelt, haar vrijheid bedreigt en haar patriottisme in twijfel trekt.

Doofpot

Het ANC heeft schaamteloos gebruikgemaakt van veiligheidswetten uit de tijd van de apartheid – zoals het verbod op het verstrekken van ‘iedere informatie die verband houdt met de veiligheidsmaatregelen die van toepassing zijn of betrekking hebben op’ enig bezit dat als National Key Point te boek staat – om de berichtgeving over Mandela aan banden te leggen.

Dit strekt zich uit tot de huidige president Jacob Zuma, wiens op controversiële wijze gefinancierde huis voor het gemak ook maar tot National Key Point is bestempeld. Voor het ANC zijn alle uit het tijdperk van de apartheid stammende wetten begrijpelijkerwijs weerzinwekkend – behalve als ze kunnen worden gebruikt om de partij zelf sterker te maken, haar politici te beschermen of hun misdaden in de doofpot te stoppen, in welk geval deze wetten niet alleen aanvaardbaar, maar ook bewonderenswaardig zijn. Socioloog Roger Southall heeft opgemerkt dat ‘het ANC de scheidslijn laat vervagen tussen partij en staat (en tussen legaliteit en illegaliteit)’.

Dat het ANC zijn mediareactie op de ziekenhuis­ opnames van Mandela herhaaldelijk de mist in heeft

06-12-13 14:41

1918 - 2013

Misschien zal Mandela's dood een inschatting mogelijk maken van waar Zuid-Afrika nu staat

zien gaan, dankzij een schadebeperkingsstrategie die door ieder zichzelf serieus nemend pr-bureau belachelijk zou zijn gemaakt, is veelzeggend. In december 2011 heeft de politie drie bewakingscamera’s verwijderd die een beeld gaven van het huis op de Oostkaap waar Mandela toen woonde. De camera’s waren daar geplaatst door Reuters en Associated Press, en zouden zijn aangezet als Mandela zou zijn overleden. Na een uitbarsting van publieke verontwaardiging veroordeelden de autoriteiten de nieuwsmedia wegens hun opdringerigheid, ondanks het feit dat ze – volgens deze media – zelf toestemming hadden gegeven voor de installatie van de camera’s.

Het morbide aftellen tot de dood van Mandela is sowieso in volle gang. Correspondent David Smith van de Britse krant The Guardian schreef in december 2011 dat er ‘strikt geheime voorbereidingen plaatsvinden. Het zou ondoordacht zijn om die met concurrenten te bespreken, en smakeloos om hun bestaan toe te geven als je in goed gezelschap verkeert. Maar op een goede dag zullen ze worden geactiveerd – de enige vraag is wanneer. Dit zijn de “M-plannen”, wat een eufemisme is voor de scenario’s die de media hebben opgesteld om zich voor te bereiden op de berichtgeving over de dood van Mandela.’ Smith merkte op dat ‘de grote zenders jaren – en grote hoeveelheden geld – hebben gespendeerd aan het bouwen van studio’s, het huren van toplocaties, het vooruitboeken van hotels en transportfaciliteiten, het inhuren van plaatselijke “ritselaars” en het contracteren van deskundigen.’

Het is bijna een soort huisvlijtindustrie. Al in 1997 publiceerde de Zuid-Afrikaanse journalist Lester Venter een boekje, getiteld When Mandela Goes. Sindsdien zijn er diverse boeken met soortgelijke titels verschenen. Het recentste is After Mandela, door Alec Russell, de vroegere correspondent in Zuid-Afrika voor The Daily Telegraph. Tientallen jaren hebben mensen zich zorgen gemaakt over wat er zou gebeuren na de dood van Mandela; of het land niet uiteen zou vallen zonder zijn stabiliserende (en grotendeels mythische) kracht. Volgens Russell bestond de gift van Mandela aan Zuid-Afrika uit zijn ‘verzoenende tovenarij’, want hij wist Zuid-Afrika niet alleen de democratie in te loodsen, maar inspireerde ook tot eenheid, vergevingsgezindheid en geloof in de mensheid.

Voor journalist Alex Duval Smith, die schrijft voor The Independent, is Mandela ‘de laatste levende legende van deze planeet’. Voor de chef van de Afrika-redactie van Time, Alex Perry, en miljoenen anderen, is Mandela ‘een soort wereldlijke heilige’.

Het lijkt erop dat veel doorgaans objectieve journalisten de uitspraak van George Orwell zijn vergeten (die

Mandela Special.indd 5

© Murdo MacLeod / HH

hij deed in een recensie uit 1949 van een biografie over Mahatma Gandhi): ‘Heiligen moeten altijd schuldig worden bevonden, tenzij hun onschuld kan worden bewezen.’ Mandela zelf zei, nadat hij in 1990 was vrijgelaten na een gevangenschap van 27 jaar: ‘Ik sta hier niet als een profeet, maar als een nederige dienaar van u, het volk’ – hetgeen, als je er goed over nadenkt, precies datgene is wat een profeet zou zeggen.

Herstellend van een forse aanval van Mandela Illness Fatigue (zieke Mandela-moeheid) in december, schreef aidsactivist Nathan Geffen uit Kaapstad op zijn website dat ‘de mythevorming rondom

Zijn leven wordt teruggebracht tot 'feelgood-citaten'

06-12-13 14:42

nelson mandela

De nieuwe generatie mist de ingebakken dankbaarheid en goodwill jegens de vroegere president

Mandela en de aanhoudende suggesties van het ANC dat hij een onfeilbare superman zou zijn (…) gekoppeld aan het onvermogen om de ideeën, daden, successen en mislukkingen uit zijn leven kritisch te bediscussiëren (…) hem geen dienst bewijzen. Zijn leven wordt hierdoor teruggebracht tot ‘feelgoodcitaten’, en alle soorten wangedrag die in zijn naam zijn begaan worden erdoor geëxcuseerd. Dit ontmenselijkt Mandela en betekent feitelijk dat we er niet in zullen slagen van zijn prestaties te leren.’

Geffen klinkt als de enige volwassene in een wereld die wordt bevolkt door eeuwig idealistische en overdreven enthousiaste adolescenten, maar steeds meer Zuid-Afrikaanse schrijvers beoordelen de erfenis van Mandela vanuit een kritisch perspectief, en veel jongeren zijn al helemaal niet zo positief meer over Madiba (de geliefkoosde bijnaam voor Mandela), in het bijzonder de leden van de zogenoemde ‘born free’-generatie, die altijd democratie hebben gekend en de ingebakken dankbaarheid en goodwill jegens de vroegere president van de oudere generatie missen.

Deze jongeren zijn ontmoedigd door de grote ongelijkheid in het land (die feitelijk is toegenomen sinds de apartheid, en nu een van de ergste ter wereld is), het demoraliserende werkloosheidspercentage van 71 procent onder jongeren, het falende onderwijssysteem, en het gebrek aan woningen en gezondheidszorgvoorzieningen. Ze zijn boos over de verbijsterende misdaadcijfers in Zuid-Afrika (dat een van de meest gewelddadige landen ter wereld blijft).

Ze zijn gefrustreerd omdat ze uitzichtloos arm zijn: volgens het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties leeft bijna de helft van alle Zuid-Afrikanen onder de armoedegrens. En ze voelen zich verraden door een corrupte elite van het ANC, die alleen maar zichzelf lijkt te willen verrijken, en die bij verkiezingen van alles belooft, maar vervolgens weinig voor elkaar krijgt. Niets van dit alles is

De Regina Mundi kerk in Soweto, Johannesburg waar veel anti-apartheid bijeenkomsten zijn georganiseerd. © Chip Somodevilla / Getty

natuurlijk op Mandela’s conto te schrijven, maar de Zuid-Afrikaanse jeugd is er evenmin debet aan. Een provocatieve blogpost uit 2012 van een lid van de ‘born free’-generatie luidde: ‘Hoe Mandela de zwarten in de uitverkoop heeft gezet’.

De waarheid is dat Mandela Zuid-Afrika nooit echt als president heeft bestuurd. Vanaf het begin van zijn eerste en enige termijn, in 1994, heeft hij (vrijwillig of gedwongen) alle beslissingsbevoegdheid gedelegeerd aan zijn plaatsvervanger, de toekomstige president Thabo Mbeki. Ook toen was Mandela al weinig meer dan een boegbeeld en bracht hij een groot deel van zijn tijd door met het poseren voor foto’s met Amerikaanse beroemdheden, het doen van schijnbaar betekenisvolle maar dikwijls nietszeggende uitspraken, en – later – het steunen van president Clinton na het seksschandaal rondom Monica Lewinsky. (Clinton heeft al in een vroeg stadium begrepen hoe je Mandela kunt misbruiken voor allerlei subtiele politieke doeleinden. Word je door je land aan de schandpaal genageld omdat je je vrouw hebt bedrogen? Zeg dat je Mandela om raad hebt gevraagd, en alles zal je worden vergeven.)

Mandela’s rol was destijds noodzakelijk: Zuid-Afrika en de wereld moesten worden gerustgesteld dat de overgang van apartheid naar democratie succesvol was verlopen, het toerisme en de internationale investeringen moesten worden bevorderd, en de psyche van een ongerust land, dat hem zag als een stabiel, moreel baken, moest worden gekalmeerd. Beleidsmatig werd veel bereikt tijdens die eerste termijn van Mandela,

‘Heiligen moeten altijd schuldig worden bevonden, tenzij hun onschuld kan worden bewezen’ maar met weinig inbreng van de grote man zelf.

Daarom krijgt Mandela tot op de dag van vandaag dikwijls lof toegezwaaid voor beleid waarvoor Mbeki en anderen verantwoordelijk waren (de betrekkelijk succesvolle neoliberale economie, de belangrijke eerste stappen om de armoede te bestrijden en huizen te bouwen voor de daklozen), en krijgt hij omgekeerd zo nu en dan de schuld voor fouten die aan Mbeki te wijten waren (zoals het niet innemen van een fermer standpunt tegenover de steeds tiranniekere heerschappij van Robert Mugabe in Zimbabwe, een dikwijls verward en zichzelf onderuithalend buitenlands beleid en het groter worden van de ongelijkheid).

Mandela Special.indd 6

Aids-beleid

Voor activisten was de grootste ‘zonde’ van Mandela dat hij zich nooit krachtdadig heeft uitgesproken over de aidsepidemie – die het land de afgelopen twintig jaar heeft verlamd en miljoenen doden heeft geëist – en dat hij heeft veronachtzaamd een effectief beleid op gang te brengen, gericht op het voorkomen van verdere besmettingen en het verstrekken van virusremmers aan de mensen die aan de ziekte leden.

Maar zelfs op dit punt verdient Madiba het enigszins te worden ontzien. Aids was immers het mandaat van de toenmalige minister voor Gezondheidszaken, Nkosazana Dlamini-Zuma, de ex-vrouw van de huidige president en momenteel de voorzitter van de African Union Commission. In feite was een kostbare poging van Dlamini-Zuma om de aandacht van het land op aids te vestigen een van de vroegste pr-fiasco’s van het nieuwe Zuid-Afrika. Bovendien is het achteraf makkelijk praten over de verkeerde aanpak door de regering van de hiv-tijdbom. Tijdens de eerste jaren van de democratie, vóórdat Mbeki de ontkenning van de hiv-epidemie op onvergeeflijke wijze tot overheidsbeleid maakte, was aids slechts één van de enorme sociale problemen waarvoor het land stond.

Mandela heeft zeker ook een aantal grote politieke blunders gemaakt. De publiekelijk meest in het oog springende was misschien zijn in 1993 beleden standpunt, vlak voor de eerste democratische verkiezingen van een jaar later, dat de kiesgerechtigde leeftijd moest worden verlaagd naar veertien jaar. Dat was een merkwaardig voorstel voor een man die had moeten weten dat zijn partij toch wel met een overweldigende meerderheid van de stemmen zou winnen, zonder te hoeven knoeien met de kiesgerechtigde leeftijd. (Zelfs sommige ANC-militanten, die vonden dat er al te veel concessies waren gedaan aan de Afrikaners, waren verbluft door het voorstel van Madiba).

Kleingeestig, lomp

Privé, en slechts sporadisch, noemen mensen die Mandela goed kennen momenten waarop de vroegere president kleingeestig, hebzuchtig, lomp of zelfs laf was. Dat wil niet zeggen dat Mandela geen groot man is – dat is hij zeker – maar hij is ook gewoon een mens. De laatste apartheidspresident van Zuid-Afrika en medewinnaar van de Nobelprijs voor de Vrede, F.W. de Klerk (die zelf ook geen held is) heeft onlangs nog gezegd: ‘Hij was geenszins zo vaderlijk en heilig als hij tegenwoordig alom wordt afgeschilderd.’

In zijn jaloezie en stilzwijgende wrok jegens Mandela vindt De Klerk een onwaarschijnlijke medestander in Thabo Mbeki, die begreep dat hij, hoe vaardig hij als

06-12-13 14:42

1918 - 2013

Mandela Square, Johannesburg © Chip Somodevilla / Getty

politicus ook was (en de jonge Mbeki was een buitengewoon behendige lobbyist en tacticus), het nooit zou kunnen opnemen tegen de erfenis van Mandela.

Zelfs al voordat hij president werd, vernederde Mbeki Mandela, zowel impliciet als openlijk, zowel publiekelijk als privé. Toen hij op het punt stond president te worden, beantwoordde Mbeki in een toespraak tijdens het partijcongres van het ANC in 1997 de vraag die iedereen destijds stelde: hoe hij dacht in de enorme voetstappen van Madiba te kunnen treden.

‘Ik wil nooit in jouw schoenen worden gezien’, zei hij, zich rechtstreeks tot Mandela richtend, ‘want je draagt zulke lelijke schoenen.’ Het was een grap, maar ook weer niet. Mbeki dreef later de spot met Mandela’s ‘rare’ overhemden. Toen hij eenmaal president was, weigerde hij zelfs telefoontjes van Mandela aan te nemen. Mandela verdacht zijn opvolger ervan afluisterapparatuur in zijn huis te hebben laten plaatsen – wat niet eens een onredelijke veronderstelling was, gezien Mbeki’s bekende paranoia.

De waarheid is dat Mandela de lat voor iedere ZuidAfrikaanse politicus onredelijk hoog heeft gelegd.

Niet in staat om beter te zijn dan Mandela, leken zijn opvolgers als president er vrede mee te hebben slechter te zijn. Mbeki, die graag Shakespeare, Yeats en Langston Hughes citeerde, had meer Freud moeten lezen. Mandela’s opvolger gedroeg zich steeds autocratischer, vervreemder en obsessiever – om

Mandela Special.indd 7

De waarheid is dat Mandela Zuid-Afrika nooit echt als president heeft bestuurd

uiteindelijk door zijn eigen partij aan de kant te worden geschoven toen hij probeerde een ongrondwettelijke derde termijn naar zich toe te trekken.

Vergeleken bij de huidige president, Jacob Zuma, die al 783 maal is beschuldigd van gangsterpraktijken, fraude en corruptie, is Lance Armstrong een koorknaap. Zuma heeft impliciete dreigementen geuit aan het adres van de Zuid-Afrikaanse grondwet, de media en de rechterlijke macht. Hij heeft onlangs 28 miljoen dollar belastinggeld uitgegeven aan een luxewoning voor zichzelf en zijn grote familie. De vroegere Afrika-correspondent van The Guardian heeft Zuma ooit omschreven als ‘min of meer gespeend van iedere ideologie’. Maar het is nu duidelijk geworden wat Zuma’s ideologie is – het is de filosofie van de zelfverrijking.

Ondanks het opduiken van een nieuwe politieke partij in februari is er nog steeds geen partij die genoeg aantrekkingskracht op de meerderheid van de zwarte Afrikanen uitoefent om een levensvatbare bedreiging voor het ANC te kunnen zijn. Hoe dan ook zal de partij van Nelson Mandela in Zuid-Afrika de komende tijd nog de toon aangeven.

En terwijl Mandela zelf langzaam uit beeld verdwijnt, blijft de Mandela-industrie op volle toeren doordraaien. Dit is de in licentie uitgegeven, tot fetisj uitgegroeide, gemunte, gegoten en tot massa­ product verworden, eindeloos geëxploiteerde ‘Mandela’ – een Mandela die geen enkele relatie meer onderhoudt met de echte persoon. Dit is de Mandela van deze wereld, die in talloze varianten is gecommercialiseerd: deels Che Guevara, deels Mickey Mouse.

De beeltenis van Madiba siert van alles, van T-shirts tot koffiebekers tot de onlangs uitgegeven nieuwe bankbiljetten van Zuid-Afrika. Er zijn meerdere Mandela-kledinglijnen. Er is een Mandela-collectie gouden munten, die op de markt wordt gebracht door rijke Zuid-Afrikanen die in het buitenland wonen (zij die hun land genoeg liefhebben om erover op te scheppen, maar niet genoeg om er hun huis te hebben). Curiosawinkeltjes in toeristenoorden verkopen allerhande Mandela-memorabilia, met bordjes waarop buitenlanders wordt aangeraden ‘een deel van Afrika mee naar huis te nemen’ – ook al zijn de spullen zelf waarschijnlijk in China gemaakt.

De hagiografie is ook al lang geïnternationaliseerd.

Later dit jaar staat de lancering van de Hollywoodbewerking van The Long Walk to Freedom, de autobiografie van Mandela (geschreven door Richard Stengel, nu eindredacteur van Time), op het programma. De rol van Mandela zal in de film worden gespeeld door

06-12-13 14:43

nelson mandela 1918 - 2013

De familie Mandela heeft gebroken met het ANC

Idris Elba, de Britse acteur met wortels in Ghana en Sierra Leone, die het bekendst is van zijn rol in de HBO-televisieserie The Wire. Sommige zwarte ZuidAfrikaanse acteurs zijn woedend over de casting.

‘Mandela is al vertolkt door Danny Glover, Morgan Freeman en Sidney Poitier’, zei een bevriende acteur onlangs tegen me. ‘Wanneer mag een echte ZuidAfrikaan ’s werelds beroemdste Zuid-Afrikaan nu eens spelen?’ En dan is er natuurlijk ook nog een realityshow. Op 10 februari kwam NBC’s kanaal Cozi TV met Being Mandela op de proppen, waarin drie kleindochters van Mandela figureren.

Intussen blijkt uit een brief die vorig jaar juli naar de pers is gelekt dat er sprake is van een breuk tussen het ANC en zijn beroemdste familie. In de brief beklaagt Mandela’s ex-vrouw, Winnie Madikizela-Mandela, zich erover dat ‘niemand de moeite heeft genomen te kijken hoe het met ons als familie gaat. Het is vrij duidelijk dat wij er helemaal niet toe doen, tenzij we nodig zijn voor een of andere agenda’. Dat is kras, als je in aanmerking neemt dat Madikizela-Mandela zelf een van de eersten was die de naam Mandela heeft uitgebuit, door grond van het erf van het huis in Soweto en andere parafernalia van haar man tegen exorbitante prijzen aan toeristen te slijten.

Toch heeft Madikizela-Mandela een punt. In het huidige Zuid-Afrika is Madiba weinig méér dan een ledenpop die heen en weer wordt gegooid tussen het ANC (dat zijn naam gebruikt om de basis te verenigen of zijn aanhangers te herinneren aan de gloriejaren), de oppositiepartijen (die zijn naam als wapen inzetten) en de internationale media (die Mandela

als symbool hanteren om te laten zien hoezeer het land er niet in is geslaagd zijn idealen waar te maken – ongeacht het feit dat dat sowieso onmogelijk was).

Misschien zal de dood van Mandela een barmhartige inschatting mogelijk maken van waar Zuid-Afrika als land nu staat, waar het zou moeten zijn, en hoe daar te komen. De hoop in het Zuid-Afrika van ná Mandela is dat jongere leiders hun stem kunnen hervinden, de politieke partijen zullen bevrijden van de zonden van de zelfverrijking die dit land zijn morele gezag hebben ontnomen, opnieuw zullen opkomen voor de rechten van de arme meerderheid en Zuid-Afrika eens te meer tot een krachtige democratie zullen maken. Het is droevig dat daarvoor wellicht het heengaan van Madiba nodig is.

Roy Robins

Dit artikel verscheen eerder in editie 32 van 360 magazine.

Wie wordt de nieuwe held van Afrika?

Numers

5 num

€5

Lees hoe de wereld verandert, lees 360 magazine.

Iedere twee weken het beste uit de internationale pers.

Tijdelijk 5 nummers digitaal voor slechts 5 euro 5 nummers voor 5 euro (72% korting) Elke 2 weken op uw iPad en computer Maandelijks opzegbaar

Ga nu naar 360magazine.nl/abonneren

Mandela Special.indd 8

06-12-13 14:43