2013 A3 B ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΑΠΟ ΤΙΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ΣΤΑ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΠΛΑΝΑ

«Από τις λογοτεχνικές σελίδες στα κινηµατογραφικά πλάνα» 46ο Λύκειο Αθηνών_Τµήµα Α3 β’ τετράµηνο

2012_13

Υπεύθυνες καθηγήτριες

Ξυγκάκη Ζέτα_Κοσσυβάκη Όλγα

1

ΟΜΑΔΕΣ 1.

Ναταλία Ραµαντάνη

Μαγδαληνή Τσόγια Νιγίτα Ταµπάκου Σµαράγδα Τόση 2.

Απόστολος Παπαποστόλου

Λάζαρος Σιµονιάν Άγγελος Σκεντέρας Σέργιος Σεντλάτσεκ Τάσος Πλατής 3.

Μπριτζίλντα Χίλη

Τίλκας Μάριος Ειρήνη Φαντλέιγε Ανδρέας Φάντσο Άλκης Τερεζίου 4.

Χάρης Φιλόπουλος

Θανάσης Στέριο Αλέξανδρος Πρίφτη Δηµήτρης Πλατής

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Οµάδες

2

Κάρολος Ντίκενς 4 Βιογραφία 5 Η διαχρονικότητα του έργου του Ντίκενς Τα έργα του Καρόλου Ντίκενς 9 Μεγάλες Προσδοκίες – το βιβλίο 10 Μεγάλες Προσδοκίες – η ταινία 11 Σινεµά µε έµπνευση από Ντίκενς 14

6

Στίβεν Κινγκ 17 Το Έργο του 23 Μυθιστορήµατα και συλλογές διηγηµάτων 24 Τελευταία Έξοδος: Ρίτα Χέιγουορθ 28 Κινηµατογράφος 32 10 ιστορικές και διάσηµες φυλακές 40 Γκουαντανάµο: H ιστορία ενός κολαστηρίου 45 Ισόβια κάθειρξη 47 Διάσηµες αποδράσεις 48 Φυλακές: Σωφρονιστικά Ιδρύµατα ή Πανεπιστήµια Εγκληµατιών; Μέθοδοι Εκτέλεσης 56 Η λίστα του Σίντλερ 62 Το Κορίτσι µε το Κόκκινο Παλτό 66 Ηθοποιοί και Χαρακτήρες 67 Στιβεν Σπίλµπεργκ (Σκηνοθέτης της ταινίας) Thomas Keneally (συγγραφέας του βιβλίου) Ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης Στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς 74 Στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου 75 Η Δίκη της Νυρεµβέργης 76 Μουσείο ολοκαυτώµατος στην Ιερουσαλήµ Η νύχτα των κρυστάλλων 79 Ταινίες σχετικές µε το ολοκαύτωµα 80

53

68 69 70

78

3

Κάρολος Ντίκενς

Ο Κάρολος Ντίκενς, ορθότερα Τσαρλς Ντίκενς (Charles Dickens, 7 Φεβρουαρίου 1812 - 9 Ιουνίου 1870) ήταν Άγγλος µυθιστοριογράφος. Ο

Κάρολος

Ντίκενς

µυθιστοριογράφους.

υπήρξε

Θεωρείται

ένας ένας

από από

τους τους

πιο

διάσηµους

καλύτερους

Άγγλους

συγγραφείς

της

Βικτωριανής Εποχής (19ος αιώνας). Η δηµοτικότητά του ποτέ δεν µειώθηκε στη διάρκεια της ζωής του και σήµερα ακόµη η εκτίµηση για το έργο του είναι πολύ υψηλή. Πολλά από τα µυθιστορήµατά του, µε το έντονο ενδιαφέρον που παρουσίαζαν για την κοινωνική µεταρρύθµιση, εµφανίστηκαν αρχικά στα περιοδικά σε συνέχειες, κάτι που εκείνη την εποχή ήταν πολύ διαδεδοµένο. Σε αντίθεση µε άλλους συγγραφείς, οι οποίοι ολοκλήρωναν τα µυθιστορήµατά τους πριν τα εκδώσουν σε συνέχειες, ο Κάρολος Ντίκενς έγραφε το µυθιστόρηµά του και το εξέδιδε συγχρόνως σε συνέχειες. Η πρακτική αυτή προσέδωσε στις ιστορίες του ένα συγκεκριµένο ρυθµό, ο οποίος τονιζόταν από δραµατικές στιγµές µε αποτέλεσµα το κοινό να περιµένει µε ανυποµονησία τη συνέχεια του µυθιστορήµατος. Η συνεχής δηµοτικότητα των µυθιστορηµάτων και των µικρών ιστοριών του είναι τέτοια που δε σταµάτησαν ποτέ να εκδίδονται. Η δουλειά του έχει επαινεθεί για την καλλιέργεια της πεζογραφίας και τις µοναδικές µορφές που δηµιούργησε από συγγραφείς όπως ο Τζορτζ Γκίσινγκ, ο Λέων Τολστόι και ο G. K. Chesterton, αν και άλλοι, όπως ο Χένρι Τζέιµς και η Βιρτζίνια Γουλφ, την επέκριναν για τη συναισθηµατικότητα και την αληθοφάνειά της.

4

Βιογραφία Ο Κάρολος Ντίκενς ήταν γιος του Τζον Ντίκενς, δηµοσίου υπαλλήλου µε µικρό µισθό, που ποτέ δεν µπόρεσε να ανταποκριθεί στα έξοδά του. Όταν τέλος οι δανειστές του τον κυνήγησαν και τον έριξαν στη φυλακή για τα χρέη του, ο νεαρός Κάρολος πληγώθηκε τόσο βαθιά, ώστε πήρε την απόφαση να αγωνιστεί για να γλυτώσει από τη φτώχεια και τα χρέη. Σε ηλικία δεκαπέντε ετών αναγκάστηκε να διακόψει το σχολείο και να εργαστεί σε εργοστάσιο βερνικιών για να συντηρήσει την οικογένειά του. Από την περιπέτεια αυτή άντλησε πολύτιµες εµπειρίες για το κατοπινό του έργο. Μια απροσδόκητη κληρονοµιά ήρθε να βγάλει τον Τζον Ντίκενς από την φυλακή και να απαλλάξει τον Κάρολο από τη δουλειά που µισούσε. Αφού πήγε άλλον ένα χρόνο στο σχολείο, έπιασε δουλειά στο γραφείο ενός δικηγόρου. Κι αυτή η δουλειά δεν του άρεσε, γι' αυτό έµαθε στενογραφία και έγινε ανταποκριτής εφηµερίδος. Κανείς άλλος ανταποκριτής στο Λονδίνο δεν µπορούσε να συγκριθεί µε τον Κάρολο Ντίκενς στην ακρίβεια και στην ταχύτητα των ειδήσεων. Στις διαθέσιµες ώρες του έγραφε διηγήµατα, βάζοντας µέσα τα πρόσωπα που γνώριζε, τους ανθρώπους που συναντούσε στο δρόµο και τους τύπους που δηµιουργούσε µε τη γόνιµη φαντασία του, εµφυσώντας στον καθένα τη γνώριµη πνοή του Ντίκενς. Το πρώτο του έργο, µε τίτλο "Σκιαγραφήµατα του Μποζ", τυπώθηκε το 1836. Την ίδια χρονιά, ένα άλλο από τα διηγήµατά του δηµοσιεύθηκε και αποτέλεσε την εκκίνηση της σταδιοδροµίας που επρόκειτο να δικαιώσει τη βαθιά πεποίθηση που είχε από τα πρώτα του παιδικά χρόνια ότι επρόκειτο να γίνει µεγάλος. Το Μάρτιο του 1836 κυκλοφόρησαν τα "Χαρτιά του Πίκγουικ", που έγιναν ανάρπαστα από το αναγνωστικό κοινό. Μετά εκδόθηκε ο "Όλιβερ Τουίστ", εµπνευσµένος από όσα είχε δει και γνωρίσει ο Ντίκενς στις περιοδείες του ως ανταποκριτής εφηµερίδος. Κατά τη διάρκεια των πρώτων αυτών επιτυχιών του, ο Ντίκενς είχε παντρευτεί την Αικατερίνη Χόγκαρθ και η οικογένειά του µεγάλωσε µε γοργό ρυθµό καθώς απέκτησε εννέα παιδιά. Τα οικονοµικά του επίσης βελτιώθηκαν πολύ και συνεχώς άλλαζε σπίτι, το ένα πιο µεγάλο από το άλλο. Η δηµοτικότητα του Ντίκενς µεγάλωνε κι αυτή. Έγινε γνωστός στην Αµερική όσο ήταν και στην Αγγλία. Το 1842 διέσχισε τον Ατλαντικό και οι Αµερικανοί τον

5

υποδέχθηκαν µε τον χαρακτηριστικό ενθουσιασµό τους. Κι όµως, του νεαρού Ντίκενς οι Αµερικανοί τού φάνηκαν ακαλλιέργητοι και θορυβώδεις, µασούσαν καπνό, είχαν δούλους και δεν σέβονταν την ξένη πνευµατική ιδιοκτησία. Δεν δίστασε καθόλου να εκφράσει τις απόψεις του και γυρίζοντας στην Αγγλία έγραψε τις όχι και τόσο κολακευτικές εντυπώσεις από την Αµερική στα "Αµερικάνικα Σηµειώµατα" (1842) και στο "Μάρτιν Τσάζλγουϊτ" (1843-1844). Το 1843 είχε εκδώσει τα "Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα" που γνώρισε πολύ µεγάλη επιτυχία, ενώ αργότερα ακολούθησε ο "Δαβίδ Κόπερφιλντ". Ο "Δαβίδ Κόπερφιλντ" (1849-1850) είναι σχεδόν η αυτοβιογραφία του Ντίκενς. Στο έργο αυτό απαθανατίζει τον πατέρα του στο πρόσωπο του κ. Μικόµπερ, και τον εαυτό του στο πρόσωπο του Δαβίδ. Το 1860-1861 εξέδωσε σε σειρές τις "Μεγάλες Προσδοκίες". Το 1867 µια πολύ δελεαστική προσφορά από την Αµερική τον έκανε να διασχίσει πάλι τον Ατλαντικό. Οι Αµερικανοί τον υποδέχθηκαν µ' ένα ενθουσιασµό άνευ προηγουµένου. Ξέχασαν τα όσα είχε γράψει κάποτε γι' αυτούς, αλλά κι αυτός αναίρεσε εκείνα τα λόγια του. Σ' ένα συµπόσιο που έκανε προς τιµήν του το Τυπογραφείο Ντελµόνικο της Νέας Υόρκης, έκανε µια πολύ εύγλωττη έκκληση για τη φιλία των δύο αγγλόφωνων λαών. Το 1868 ο Ντίκενς επέστρεψε στην Αγγλία και δύο χρόνια αργότερα, το 1870, πέθανε στο |Ρότσεστερ. Η σορός του τάφηκε στο Αββαείο του Γουεστµίνστερ.

Η διαχρονικότητα του έργου του Ντίκενς Σε µια εποχή κατά τη διάρκεια της οποίας όχι µόνο η Ελλάδα, αλλά και ολόκληρη η Ευρώπη, µαζί µε την Αµερική, αντιµετωπίζουν µια πρωτοφανή κρίση, µε την ανεργία και τις απολύσεις να ανεβαίνουν στα ύψη και τα εισοδήµατα των µεσαίων και των κατώτερων τάξεων να συρρικνώνονται µε ασυγκράτητο ρυθµό, η ρηµαγµένη από την οικονοµική εξαθλίωση βικτωριανή Αγγλία, που κυριαρχεί σε όλο το µήκος της µυθιστορηµατικής παραγωγής του Ντίκενς, επανακάµπτει εντυπωσιακά στο προσκήνιο, για να υπενθυµίσει µιαν ανυπόφορα βαριά κοινωνική συνθήκη: µια συνθήκη που η ευµάρεια του δεύτερου µισού του 20ου αιώνα έδειχνε µέχρι και πριν από λίγα µόλις χρόνια πως είχε µπει οριστικά στα αζήτητα της Ιστορίας.

6

Δουλεύοντας σε εργοστάσιο βερνικιών Το τέκνο µιας καταχρεωµένης δηµοσιοϋπαλληλικής οικογένειας, που σταµάτησε το σχολείο για να δουλέψει σε εργοστάσιο βερνικιών και γνώρισε στο πετσί του τη σκληρότητα της παιδικής εργασίας, υπήρξε ένας από τους σφοδρότερους επικριτές τόσο των κάθετων ταξικών διαιρέσεων της αγγλικής κοινωνίας του 19ου αιώνα, όσο και της τεράστιας φτώχειας την οποία σήµανε για εξαιρετικά µεγάλα τµήµατα του πληθυσµού η Βιοµηχανική Επανάσταση.

Η φτώχεια καθόρισε τον κόσµο των µυθιστορηµάτων του Ντίκενς και αποτυπώθηκε µε τον πιο παραστατικό τρόπο στους διάσηµους χαρακτήρες του. Από τον Όλιβερ Τουίστ και τον Νίκολας Νίκλεµπι (αµφότερα το 1839), όπου θα αποκαλυφθεί µε τα µελανότερα χρώµατα η µαύρη καθηµερινότητα του Λονδίνου και του Γιορκσάιρ, µε ένα σύµπαν βυθισµένο στο έγκληµα και την πορνεία - µολονότι η εικόνα της πόρνης θα απαλλαγεί σε εντυπωσιακό βαθµό από την ηθική και την κοινωνική της απαξίωση - µέχρι τον Ζοφερό Οίκο (1853) και τη Μικρή Ντόρριτ (1857), που θα αποτελέσουν ένα ανάθεµα για τους βικτωριανούς θεσµούς και τη βικτωριανή οικονοµία, η µυθιστοριογραφία του Ντίκενς θα είναι η µυθιστοριογραφία των φτωχών, των ανήµπορων και των ξεγυµνωµένων.

7

Οι εικόνες της αδυναµίας, του ξεπεσµού και του στυγνού προσώπου της εργοδοσίας δεν θα λείψουν και από το κορυφαίο έργο του Ντίκενς, τον Ντέιβιντ Κόπερφιλντ

(1850),

µια

σαφώς

αυτοβιογραφική

σύνθεση,

όπως

και

τα

περισσότερα έργα του, µε την οποία θα ανακαλέσει πικρά στιγµιότυπα από τη ζωή του στο εργοστάσιο βερνικιών. Η φτώχεια ως ηθικό και ψυχολογικό µέγεθος Πανταχού παρούσα και βασισµένη στην προσωπική του η εµπειρία, η φτώχεια θα απασχολήσει τον Ντίκενς από τη µια ως υλικό ζήτηµα και από την άλλη ως καθαρώς ηθικό και ψυχολογικό µέγεθος. Από τη «Χριστουγεννιάτικη ιστορία» (1843) µέχρι και τα «Δύσκολα χρόνια» (1854) ή τις «Μεγάλες προσδοκίες» (1861), ο Ντίκενς θα µιλήσει για τη φτώχεια µέσω της ανάπτυξης ενός στιβαρού προβληµατισµού για τη σηµασία και το βάρος του χρήµατος στον βίο των ανθρώπων. Θα µιλήσει όχι µόνο για όσους υποφέρουν από την έλλειψή του, αλλά και για όσους το κατέχουν και το διακινούν, καταδικάζοντας τους υπόλοιπου στην περιθωριοποίηση και την απόγνωση. Στη νουβέλα της «Χριστουγεννιάτικης ιστορίας», που γνώρισε άπειρες εκδοχές στον κινηµατογράφο και είναι το γνωστότερο βιβλίο του Ντίκενς, όπως και ένα από τα πλέον αναγνωρίσιµα έργα της παγκόσµιας λογοτεχνίας, ο σπαγγοραµµένος Εµπενίζερ Σκρουτζ, που θα µετατραπεί σε συνώνυµο της εξοντωτικής απροθυµίας και της ολοκληρωτικής µιζέριας, θα δείξει τις βλαβερές συνέπειες του πλούτου σε εύπορους και φτωχούς. Φτωχοί και εύποροι θα βρουν τη χαρά τους µόνο όταν το χρήµα θα βγει από το σφιχτοδεµένο πουγκί, για να φέρει την ευτυχία στο τραπέζι όλων. Στα «Δύσκολα χρόνια», ο Ντίκενς δεν θα κρύψει την απογοήτευσή του για το όραµα της βιοµηχανικής τεχνολογίας, που αντί να διευκολύνει το άνοιγµα του δρόµου για έναν νέο τρόπο ζωής, ικανό να συµπεριλάβει στους κόλπους του τις χειµαζόµενες µάζες, θα µαζέψει το χρήµα στα χέρια των λίγων, χαντακώνοντας κάθε προοπτική και ελπίδα για τα εργατικά στρώµατα. Ακόµα και στις Μεγάλες προσδοκίες, που µάλλον ξεφεύγουν από τα όρια του κοινωνικού µυθιστορήµατος, ο συγγραφέας θα χτίσει τον κεντρικό του χαρακτήρα µε βάση τις επιταγές του χρήµατος, όπως τις επιβάλλει η βικτωριανή Αγγλία. Ένας φτωχός νέος, έχει ένα και µοναδικό στόχο: να πλουτίσει σε µια κοινωνία, της οποίας το σύστηµα τον

8

αποκλείει. Ο Ντίκενς µέσα από το έργο του προσπαθεί να κάνει σαφές ότι η φτώχεια δεν αποτελεί προϊόν προσωπικής ανικανότητας, αλλά το χαρακτηριστικό ενός ταξικού καθεστώτος, που οδηγεί συντεταγµένα στην ανισότητα.

Τα έργα του Κάρολου Ντίκενς 1)Τα µεταθανάτια χαρτιά του Πίκουικ Κλαµπ, 1836-1837 2) Οι περιπέτειες του Όλιβερ Τουίστ, 1837-1839 3) Η ζωή και οι περιπέτειες του Νίκολας Νίκλµπυ, 1838-1839 4) Το παλαιοπωλείο, 1840-1841 5) Τα βιβλία των Χριστουγέννων 6) Χριστουγεννιάτικα κάλαντα, 1843 7) Οι καµπάνες, 1844 8) Ο γρύλος στο τζάκι, 1845 9) Η µάχη της ζωής, 1846 10) Ο στοιχειωµένος άνθρωπος και το παζάρεµα του φαντάσµατος, 1848 11) Η ζωή και οι περιπέτειες του Μάρτιν Τσάζλγουϊτ, 1843-1844 12) Ντόµπυ & Υιός, 1846-1848 13) Ντέιβιντ Κόπερφηλντ, 1849-1850 14) Δύσκολα χρόνια, 1854 15) Η µικρή Ντόρριτ, 1855-1857 16) Ιστορία δύο πόλεων, 1859 17) Μεγάλες προσδοκίες, 1860-1861 18) Ο κοινός µας φίλος, 1864-1865 19) Το µυστήριο του Έντουϊν Ντρουντ, 1870

9

Μεγάλες Προσδοκίες – το βιβλίο

Οι Μεγάλες προσδοκίες είναι οι µεγάλες ψευδαισθήσεις. Ο Ντίκενς υποχρεώνει τον ήρωα του, µέσα από τη σκληρή εµπειρία, να δει καθαρά τον εαυτό του και τη ζωή του, να απαλλαγεί απτής ονειροπολήσεις του. Ο Πιπ είναι ένα ορφανό αγόρι που µεγαλώνει σ' ένα φτωχό χωριό. Ζει µαζί µε την άκαρδη αδερφή του, που τον βασανίζει διαρκώς, και τον άντρα της τον Τζο, έναν καλόψυχο σιδερά. Ο Πιπ δεν προσδοκεί τίποτα πέρα από το να γίνει µια µέρα σιδεράς κι αυτός. Ώσπου... κάποια στιγµή θα βρεθεί σ' ένα αρχοντόσπιτο, όπου θα γνωρίσει την Εστέλλα, µια πανέµορφη αλλά ακατάδεχτη κοπέλα. Τότε, για πρώτη φορά στη ζωή του, θα νιώσει ντροπή για την καταγωγή και το σπίτι του, ενώ όνειρα και φιλοδοξίες θα γεννηθούν µες στο µυαλό του... Χάρη σε µια περίεργη σύµπτωση τα όνειρά του θα πραγµατοποιηθούν! Κι έτσι, θα βρεθεί στο Λονδίνο, µε µεγάλες προοπτικές να ανοίγονται µπροστά του! Σε όλη την πορεία της ζωής του, απ' το σιδεράδικο στο αρχοντικό και απ' το µικρό χωριό του στη µεγαλούπολη, ο νεαρός Πιπ θα γνωρίσει την υποκρισία και τη σκληρότητα των ανθρώπων, αλλά και την ανιδιοτέλεια και την ειλικρινή φιλία... Και µεγαλώνοντας, θα µάθει ότι πολλές φορές πίσω απ' τα φαινόµενα κρύβονται σκληρές αλήθειες και µυστικά.

10

Μεγάλες Προσδοκίες – η ταινία

Ηθοποιοί :

Gwyneth Paltrow, Ethan Hawke, Anne Bancroft, Hank Azaria, Chris

Cooper, Robert De Niro, Josh Mostel, Kim Dickens Σκηνοθέτης: Alfonso Cuaron Μουσική: Patrick Doyle Παραγωγή: 1998 Διάρκεια: 113’

Υπόθεση Σε µια µικρή πόλη της Φλόριντα ο οκτάχρονος Φιν Μπελ ζει µε την αδελφή του Μαγκι και τον θείο του Τζόε. Η ζωή τους είναι ήσυχη, σχεδόν µονότονη, τα οικονοµικά τους µόλις που τους επιτρέπουν να επιβιώνουν, αλλά ο µικρός Φιν όχι µόνο απολαµβάνει τη ρουτίνα της ζωής, αλλά βρίσκει το κουράγιο και την έµπνευση να αποτυπώνει στα τετράδιά του, µέσα από τις πολύχρωµες ζωγραφιές του, τις πανέµορφες εικόνες της

11

θάλασσας. Η είσοδος του Φιν στον κόσµο των ενηλίκων σηµαδεύεται από την συνάντηση του µε έναν κατάδικο ο οποίος αναγκάζει τον Φιν να τον βοηθήσει να δραπετεύσει. Με αυτή την οδυνηρή εµπειρία χαραγµένη στο µυαλό του ο Φιν δέχεται µια πρόσκληση από την µισότρελη Νόρα Ντίτζµουρ, την πλουσιότερη γυναίκα της περιοχής για να επισκεφτεί το αρχοντικό της. Μέσα σε ένα επιβλητικό οίκηµα που βρίσκεται στα όρια της κατάρρευσης ο Φιν θα συναντήσει την ανιψιά της Νόρας την εντεκάχρονη Εστέλα. Ο έρωτας του Φιν είναι σχεδόν κεραυνοβόλος, αλλά δυστυχώς τα αισθήµατα δεν είναι αµοιβαία, καθώς η εντυπωσιακή Εστέλα τον αντιµετωπίζει µε σνοµπισµό που επιβάλει η έστω και ξεπεσµένη πια αριστοκρατική της καταγωγή.

12

13

Σινεµά µε έµπνευση από Ντίκενς Κινηµατογραφικές µεταφορές των έργων του Κάρολου Ντίκενς, από το 1913 µέχρι και το 2005, είναι, αν µη τι άλλο, ο ιδανικός τρόπος για τον εορτασµό των 200 χρόνων από τη γέννηση του σπουδαίου Άγγλου συγγραφέα.

Η αφορµή δόθηκε και έτσι, το Βρετανικό Συµβούλιο σε συνεργασία µε την Ταινιοθήκη

της

Ελλάδος,

το

Εθνικό

Κέντρο

Βιβλίου

και

το

Φεστιβάλ

Κινηµατογράφου Θεσσαλονίκης διοργανώνει το αφιέρωµα «Ο Ντίκενς στον κινηµατογράφο»

σε

Αθήνα

και

Θεσσαλονίκη.

Στο

πνεύµα

αυτό

θα

παρουσιαστούν ταινίες που καλύπτουν σχεδόν έναν αιώνα κινηµατογραφικών µεταφορών των ιστοριών του σπουδαίου άγγλου συγγραφέα από το χαρτί στη µεγάλη οθόνη. Οι καθηµερινές προβολές πλαισιώνονται από πέντε συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης µε την επιµέλεια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, µε αφορµή τις διαφορετικές πτυχές του λογοτεχνικού του έργου, τη λογοτεχνική του πρόσληψη στην Ελλάδα, αλλά και την κινηµατογραφική διασκευή του. Σκηνοθέτες και άνθρωποι του κινηµατογράφου, συγγραφείς, µεταφραστές και πανεπιστηµιακοί τόσο από την Ελλάδα, όσο και από τη Μεγάλη Βρετανία, συζητούν µεταξύ τους αλλά και µοιράζονται µε το κοινό σκέψεις και απόψεις για το πολυδιάστατο έργο του Ντίκενς.

14

Σκηνή από την ταινία «Όλιβερ Τουίστ»

Ανάµεσα στους και ο Adrian Wootton, o διευθυντής του ιστορικού γραφείου Film London, µέλος της BAFTA και της Ευρωπαϊκής Ακαδηµίας Κινηµατογράφου αλλά και ο διακεκριµένος Βρετανός σεναριογράφος και συγγραφέας Michael Eaton. Ο Ντίκενς βέβαια, δεν πρόλαβε την εφεύρεση του κινηµατογράφου αλλά διασκευαζόταν συχνά στο θέατρο και ορισµένοι κριτικοί και κινηµατογραφιστές, όπως οι D.W. Griffith και Sergei Eisenstein, έχουν ισχυριστεί ότι οι εξαιρετικές περιγραφικές ικανότητες του Ντίκενς και η ευρηµατικότητά του στην αφήγηση «εφηύραν» κατά κάποιον τρόπο την κινηµατογραφική γλώσσα. Με δεδοµένο λοιπόν, ότι ο Κάρολος Ντίκενς ανήκει στους συγγραφείς εκείνους που η άπειρη φαντασία προερχόµενη από την ενδελεχή παρατήρηση του κοινωνικού τοπίου έκανε το λογοτεχνικό του έργο ιδεώδες για κινηµατογραφικές µεταφορές, το αφιέρωµα θα περιλαµβάνει µερικές από τις πιο αξιόλογες ιστορίες του. Από σπάνιες ταινίες του βωβού κινηµατογράφου µέχρι τις σύγχρονες σκηνοθετικές προσεγγίσεις των Ροµάν Πολάνσκι και Αλφόνσο Κουαρόν, αυτό το κινηµατογραφικό αφιέρωµα επιχειρεί να ξεδιπλώσει το εύρος και το βάθος του έργου

του

Ντίκενς,

το

οποίο

αποτελεί

διαχρονικά

έµπνευση

για

τον

κινηµατογράφο, αλλά και να φωτίσει πτυχές του, που παραµένουν ακόµη άγνωστες στο ελληνικό κοινό. Ο κλασικός «Όλιβερ Τουίστ» έχει µεταφερθεί τις περισσότερες φορές στη µεγάλη οθόνη και δεν θα µπορούσε να λείπει βέβαια από το κινηµατογραφικό αυτό

15

αφιέρωµα. Ξεκινώντας από την οµώνυµη βωβή ταινία του Φρανκ Λόυντ που γυρίστηκε το 1922, συνέχεια έχει η εκδοχή του Ντέιβιντ Λιν το 1948, το «Όλιβερ!» του Κάρολ Ριντ το 1968 και τέλος ο Ροµάν Πολάνσκι, που γύρισε το «δικό» του «Όλιβερ Τουίστ» το 2005. «Η ζωή και οι περιπέτειες του Νίκολας Νίκλεµπι» του 1947 θεωρείται η πιο σπουδαία διασκευή έργου του συγγραφέα από µη βρετανό σκηνοθέτη, και συγκεκριµένα

από

τον

βραζιλιάνικης

καταγωγής

πρωτοποριακό

κινηµατογραφιστή Αλµπέρτο Καβαλκάντι. Με το ίδιο µυθιστόρηµα καταπιάνεται το 2005 και ο Ντάγκλας ΜακΓκραθ, στην ταινία «Emma».

Σκηνή από την ταινία «Μεγάλες προσδοκίες» Ακολουθεί η «Ιστορία δύο πόλεων» του Ράλφ Τόµας το 1958 και η ταινία «Σκρουτζ: µια χριστουγεννιάτικη ιστορία» (1951) του Μπράιαν Ντέσµοντ Χέρστ ενώ τη σκυτάλη θα πάρει πάλι ο Ντέιβιντ Λιν αυτήν τη φορά µε τις «Μεγάλες προσδοκίες» του 1946. Λογικό επακόλουθο και η νέα εκδοχή του 1998 µε τον Αλφόνσο Κουαρόν στη σκηνοθετική καρέκλα. «Ο Ντίκενς στον κινηµατογράφο» θα συναντήσει «Το µυστήριο του Έντουιν Ντρουντ» σε διασκευή που σκηνοθέτησε το 1935 ο Stuart Walker αλλά και το αµετάφραστο (ως βιβλίο) στα ελληνικά «Pickwick Papers», που µετέφερε στη µεγάλη οθόνη το 1954 ο Noel Langley. Τέλος στο αφιέρωµα θα προβληθεί και ο σπάνιος βωβός οκτάλεπτος «Ντείβιντ Κόππερφιλντ» που γύρισε το 1913 ο Τόµας Μπέντλεϊ.

16

Στίβεν Κίνγκ Ο Στίβεν

Έντγουιν

Κινγκ (Stephen

Edwin

King)

γενν. Πόρτλαντ, Μέιν, 21

Σεπτεµβρίου 1947) είναι Αµερικανός συγγραφέας και ένας από τους διασηµότερους συγγραφείς βιβλίων θρίλερ και τρόµου. Δίδασκε αγγλικά στο γυµνάσιο, όταν το 1974 εκδόθηκε το Κάρι, το πρώτο µυθιστόρηµά του. Έχει γράψει και υπό ψευδώνυµο, το 1972 ως Τζον Σουΐθεν (John Swithen) και µεταξύ 1972 και 1985 ως Ρίτσαρντ Μπάχµαν (Richard Bachman). Σήµερα, µε περισσότερα από 40 µυθιστορήµατα και 200 διηγήµατα στο ενεργητικό του, αναγνωρίζεται ως σηµαντικός τεχνίτης του τρόµου και της φαντασίας αλλά και ένας από τους µείζονες συγγραφείς του 20ου αιώνα. Έχει επανειληµµένα αποσπάσει το Διεθνές Βραβείο Φαντασίας, τα βραβεία Bram Stoker, O. Henry, Nebula και άλλα πολλά, ενώ τιµήθηκε από την Ένωση Συγγραφέων Τρόµου για το συνολικό του έργο. Το 2003 τιµήθηκε µε το µετάλλιο Διακεκριµένης Συνεισφοράς από το Εθνικό Ίδρυµα Βιβλίου των ΗΠΑ. Σήµερα εξακολουθεί να ζει µε την σύζυγό του στο Μέιν.

17

Η ζωή του Η παιδική ηλικία του Ο

Στίβεν

Κινγκ

γεννήθηκε

στις

21

Σεπτεµβρίου

1947

στο

Πόρτλαντ

της

Πολιτείας Μέιν των ΗΠΑ. Είναι γιος του ναυτικού Ντόναλντ Έντουιν Κινγκ και της συζύγου του Νέλυ Ρουθ Πίλσµπουρυ. Όταν ο πατέρας του εγκατέλειψε την οικογένειά του το 1949, όταν ο Στίβεν ήταν 2 χρονών, η µητέρα του ήταν αναγκασµένη να µεγαλώσει µόνη της τον ίδιο και τον µεγαλύτερο αδελφό του Ντέιβιντ. Μετά βίας µπορούσε να θρέψει την οικογένειά της µε ευκαιριακές εργασίες και µετακόµιζε συχνά. Ο Στίβεν Κινγκ έγραψε τις πρώτες του ιστορίες ήδη στην ηλικία των επτά ετών. Στον κινηµατογράφο

παρακολουθούσε

συχνά

ταινίες

επιστηµονικής

φαντασίας

και

φανταστικές ταινίες, απ' όπου προέρχεται και η προτίµησή του για τις ιστορίες τρόµου. Σε ηλικία δεκατριών ετών βρήκε µια κούτα γεµάτη µε ανολοκλήρωτα χειρόγραφα του πατέρα του, κυρίως ιστορίες επιστηµονικής φαντασίας και τρόµου. Στο αυτοβιογραφικό του έργο "Οn Writing" (µτφρ: Περί της συγγραφής) γράφει ότι αυτό ήταν γι' αυτόν µια καθοριστική εµπειρία. Σε ηλικία δεκαεννιά ετών εξέδωσε την πρώτη του ιστορία "I was a Teenager Grave Robber" στο περιοδικό "Comics Review". Η ζωή του πριν από την πρώτη επιτυχία Από το 1966 έως το 1970 ο Κινγκ σπούδασε αγγλική φιλολογία στο Πανεπιστήµιο του Μέιν, όπου και γνώρισε την αργότερα σύζυγό του Ταµπίτα (Tabitha) του γένους Σπρους (Spruce). Στις 2 Ιανουαρίου 1971 παντρεύτηκαν και την ίδια ακόµα χρονιά γεννήθηκε η κόρη τους Ναόµι (Naomi). Από το 1971 αµέσως µετά την αποφοίτησή του ξεκίνησε να διδάσκει στο Χάµπτον (Hampton) του Μέιν ως καθηγητής αγγλικών. Το εισόδηµά του, όµως, ήταν χαµηλό για να µπορέσει να συντηρήσει την οικογένειά του, λόγος για τον οποίο εργαζόταν τα βράδια ως σιδερωτής σε κατάστηµα µε πλυντήρια. Έτσι, του έµενε µόνο ελάχιστος ελεύθερος χρόνος, τον οποίο χρησιµοποιούσε για να γράφει µικρές ιστορίες. Αν και τα κατάφερνε πού και πού να πουλήσει κάποια από αυτές, βρισκόταν ακόµα πολύ µακριά από το να µπορεί να εξασφαλίσει το εισόδηµά του µε την συγγραφική του εργασία. Ήδη πριν από την επιτυχία του ο Κινγκ έγραφε αρκετά µυθιστορήµατα, τα οποία, όµως, δεν είχαν γίνει αποδεκτά από τους εκδότες. Αργότερα τα δηµοσίευσε επεξεργασµένα κάτω από το ψευδώνυµο του "Ρίτσαρντ Μπάχµαν" (Richard Bachman).

18

Οικονοµική επιτυχία

To σπίτι του Κινγκ στο Μπάνγκορ του Μέιν.

Σ' ένα ενοικιασµένο τροχόσπιτο ο Κινγκ ξεκίνησε να γράφει το µυθιστόρηµά του "Κάρι" (Carrie). Όπως αποκάλυψε στην αυτοβιογραφία του On writing (περί συγγραφής), κατά το διάβασµά του θεώρησε το χειρόγραφο του Κάρι άσχηµο και το προώθησε στον σκουπιδοτενεκέ. Εκεί το βρήκε η γυναίκα του, το ανέσυρε και τον προέτρεψε να το ολοκληρώσει. Ο Κινγκ το έκανε και το 1973 ο εκδοτικός οίκος "Ντάµπλντέι" (Doubleday) δέχτηκε την ιστορία. Λίγο αργότερα η "New American Library" απέκτησε τα δικαιώµατα βιβλίου τσέπης για το ποσό-ρεκόρ των 400.000 δολαρίων. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος και µε την επιτυχή µεταφορά του βιβλίου στη µεγάλη οθόνη, έγινε γνωστός σε πολύ σύντοµο διάστηµα. Έχοντας αποκτήσει χρήµα και δόξα, αποφάσισε να εγκαταλείψει το επάγγελµα του καθηγητή και να αφοσιωθεί πλέον ολοκληρωτικά στη συγγραφή. Λίγο καιρό αργότερα κάνει την εµφάνισή του το βιβλίο "Η λάµψη" (The Shining), που επίσης έγινε µπεστ-σέλερ. Ταινίες Ο Στίβεν Κινγκ ήταν επίσης και σκηνοθέτης: το 1996 γύρισε την ιστορία του µικρού µήκους "Trucks" µε τίτλο "Rhea M" µε µάλλον µέτρια επιτυχία. Γι' αυτήν την σκηνοθετική του απόδοση ήταν υποψήφιος για το Χρυσό Βατόµουρο ως χειρότερος σκηνοθέτης, αλλά δεν πήρε τελικά το βραβείο. Έγραψε το σενάριο για το µουσικό

19

βίντεο "Ghosts" του Μάικλ Τζάκσον. Λόγω µη ικανοποίησης µε την κινηµατογραφική µεταφορά της "Λάµψης" (Shining) του Στάνλεϋ Κιούµπρικ το 1980 έγραψε το σενάριο για ένα επαναγύρισµα, που προβλήθηκε σε τρία επεισόδια στην τηλεόραση.

Προβλήµατα µε οπαδούς Το 1979 ο Κινγκ έπεσε πάνω στον Μαρκ Ντέιβιντ Τσάπµαν, Mark David Chapman, γεγονός, όµως, ευτυχώς χωρίς 'παρενέργειες'. Αλλά το 1991 απέκτησε προβλήµατα µε την Anne Hiltner, η οποία τον κατηγορούσε ότι αντέγραφε, όπως και µε τον Eric Keene, ο οποίος διέρρηξε στο σπίτι του και απείλησε τη γυναίκα του Κινγκ. Προπαντός στο "Μίζερι" (Misery) του 1987, όπως και στη νουβέλα "Το µυστικό παράθυρο, ο µυστικός κήπος" από τη συλλογή ιστοριών µικρού µήκους "Λανγκολίερς" (Langoliers) του 1990, και τελευταία στο "Η Ιστορία Της Λίζι" (Lisey's story) του 2006 ο Κινγκ επεξεργάζεται το φόβο του για τους παράφορους οπαδούς.

Βαρύ αυτοκινητιστικό ατύχηµα Στις 19 Ιουνίου 1999 ο Κινγκ χτυπήθηκε κατά τη διάρκεια ενός περιπάτου από ένα µικρό λεωφορείο και τραυµατίστηκε σοβαρά. Ο οδηγός, Μπράιαν Σµιθ, ήταν µεθυσµένος και "τον απασχόλησε ο σκύλος του", όπως ανέφερε ο ίδιος. Αργότερα ζήτησε δηµοσίως συγγνώµη για το ατύχηµα, που αυτός προκάλεσε. Ο Κινγκ νοσηλεύτηκε επί τρεις βδοµάδες στο νοσοκοµείο. Μετά από το λάθος µιας τοπικής εφηµερίδας πολλοί τον πίστευαν νεκρό. Κατά την ανάρρωσή του από τις συνέπειες του ατυχήµατος έγραψε το µυθιστόρηµα "Ονειροπαγίδα" (Dreamcatcher). Αργότερα ο Κινγκ αγόρασε το ατυχές αυτοκίνητο, το οποίο την ηµέρα ένα χρόνο µετά το ατύχηµα το κατέστρεψε και το απέσυρε ιδιόχειρα, για να το αποσύρει ως αντικείµενο αγοραπωλησίας από την κυκλοφορία. Ο Σµιθ πέθανε σε ηλικία 43 ετών το Σεπτέµβριο του 2000, συµπτωµατικά την ηµέρα γενεθλίων του Κινγκ, πράγµα που οδήγησε σε φήµες µυστικιστικού τύπου στην κοινότητα των οπαδών του. Αναφορές σ' αυτό το περιστατικό βρίσκονται στο πρώτο επεισόδιο της τηλεοπτικής σειράς "Kingdom Hospital", δικής του παραγωγής, καθώς και στα "Λύκοι της Κάλλα" (Wolves of the Calla) και "Το τραγούδι της Σουζάννα" (Song of Susannah), οι τόµοι τέσσερα και πέντε της σειράς "Ο Σκοτεινός πύργος" (The dark Tower). Το ίδιο το ατύχηµα είναι θέµα του έβδοµου τόµου της σειράς αυτής το "Ο Σκοτεινός πύργος" (The dark Tower). Ο Μπράιαν Σµιθ αναφέρεται στο µυθιστόρηµα αυτό µε το όνοµά του.

20

Τιµητικές διακρίσεις και βραβεία, ... και κριτικές Ο Στίβεν Κινγκ και διάφοροι παράγοντες (σκηνοθέτες και ηθοποιοί κλπ.) διακρίθηκαν συνολικά µε πλήθος βραβείων για διάφορες µορφές των ιστοριών του. Διακρίθηκε : •

1980 το World Fantasy Award της World Fantasy Convention (Συνάντηση

επαγγελµατιών, συλλεκτών και άλλων ενδιαφερόµενων στο χώρο της σκοτεινής και ελαφριάς φαντασίας στη τέχνη και λογοτεχνία) στην κατηγορία "Καλύτερη νουβέλα φαντασίας" για την ιστορία του "The Reach" από τη συλλογή διηγηµάτων "Skeleton Crew", •

1981 µε το Best Book for young adults (Καλύτερο βιβλίο για νέους ενήλικες)

της American Library Association (αµερικάνικο ίδρυµα βιβλιοθηκών;) για το βιβλίο του "Δύναµη πυρός" (Firestarter) του 1980, •

1981 µε το Alumni Career Award του Πανεπιστηµίου του Μέιν στο Ορόνο,µε *

1982 ως ο 'Καλύτερος φανταστικός συγγραφέας της χρονιάς' από το περιοδικό 'USMagazine' •

1982 µε το Hugo Award (κανονικά: Science Fiction Achievement Award),

βραβείο αναγνωστών (επιστηµονικής φαντασίας και όχι µόνο) του λουξεµβουργιοαµερικανού εκδότη και συγγραφέα επιστηµονικής φαντασίας Hugo Gernsback (18841967), στην κατηγορία "Καλύτερο βιβλίο µη φανταστικό", για το ερευνητικό βιβλίο του" (Dance Macabre) του 1981, •

1982 µε το Locus Award του αµερικάνικου περιοδικού 'Locus Magazine', που

απονέµει βραβεία αναγνωστών για λογοτεχνία επιστηµονικής φαντασίας και φαντασίας (καµιά φορά και σκοτεινής φαντασίας και τρόµου), στην κατηγορία "Καλύτερο βιβλίο µη φανταστικό" (Best Non Fiction/Related/Reference Book), επίσης για το ερευνητικό βιβλίο του" (Dance Macabre) του 1981, •

1986 το Golden Pen Award από την Young Adult Advisory Committee της

δηµοτικής βιβλιοθήκης του Spokane (Spokane Public Library), •

1986 µε το Locus Award του αµερικάνικου περιοδικού 'Locus Magazine' στην

κατηγορία "Συλλογές" για την συλλογή µικρών ιστοριών "Skeleton Crew", •

1987 µε το Bram Stoker Award της Horror Writers Association (Ένωση

Συγγραφέων Τρόµου) στην κατηγορία "Καλύτερη νουβέλα" για το βιβλίο του "Μίζερυ" (Misery) του 1987,

21

•

1990 µε το Bram Stoker Award της Horror Writers Association (Ένωση

Συγγραφέων Τρόµου) στην κατηγορία "Καλύτερη συλλογή" για τη συλλογή του νουβελών "(ελλην.;)" (Four Past Midnight) του 1987, •

1994 µε το βραβρείο αγγλόφωνης λογοτεχνίας O. Henry Award, πού δίνεται

από το 1919 για ιστορίες µηκρού µήκους, στην κατηγορία "Καλύτερη αµερικάνικη ιστορία µικρού µήκους" για την ιστορία του "Ο άνδρας µε το µαύρο κουστούµι" (The Man in the Black Suit) από τις συλλογές "Six Stories" και "Everything's Eventual", •

1994 µε το World Fantasy Award της World Fantasy Convention (Συνάντηση

επαγγελµατιών, συλλεκτών και άλλων ενδιαφερόµενων στο χώρο του σκοτεινής και ελαφριάς φαντασίας στη τέχνη και λογοτεχνία) στην κατηγορία "Καλύτερη νουβέλα φαντασίας" για την ιστορία του "Ο άνδρας µε το µαύρο κουστούµι" (The Man in the Black Suit) από τις συλλογές "Six Stories" και "Everything's Eventual", •

1995 µε το Bram Stoker Award της Horror Writers Association (Ένωση

Συγγραφέων Τρόµου) στην κατηγορία "Καλύτερη ιστορία µικρού µήκους" για την ιστορία του "Πρωινό στο Γκόθαµ καφέ" (Lunch at the Gotham Cafe) από τη µετέπειτα συλλογή του "Everything's Eventual", •

1996 µε το Bram Stoker Award της Horror Writers Association (Ένωση

Συγγραφέων Τρόµου) στην κατηγορία "Καλύτερο µυθιστόρηµα τρόµου" για το βιβλίο του "Το πράσινο µίλι" (The Green Mile) του 1996, •

1996

µε

το 9th.

Annual

Collectors

Award στην

κατηγορία

"Καλύτερη

αξιοσύλλεκτη µονοκόµµατη έκδοση" επίσης για το βιβλίο του "Το πράσινο µίλι" (The Green Mile) του 1996, •

1997 µε το Locus Award του αµερικάνικου περιοδικού 'Locus Magazine' στην

κατηγορία "Καλύτερο µυθιστόρηµα τρόµου" για το βιβλίο του "Ντεσπερέσιον" (Desperation) του 1997, •

1999 µε το Bram Stoker Award της Horror Writers Association (Ένωση

Συγγραφέων Τρόµου) στην κατηγορία "Καλύτερο µυθιστόρηµα τρόµου" για το βιβλίο του "Σάκος µε κόκκαλα" (Bag of Bones) του 1998, •

1999 µε το Locus Award του αµερικάνικου περιοδικού 'Locus Magazine' στην

κατηγορία "Καλύτερο µυθιστόρηµα τρόµου" επίσης για το βιβλίο του "Σάκος µε κόκκαλα" (Bag of Bones) του 1998,

22

•

2001 µε το Locus Award του αµερικάνικου περιοδικού 'Locus Magazine' στην

κατηγορία "Καλύτερο βιβλίο µη φανταστικό" (Best Non Fiction/Related/Reference Book) για το βιβλίο του "On Writing". Τον Οκτώβριο του 1980 ο Κίγκ παραλαµβάνει για πρώτη φορά το βραβείο World Fantasy Award (θα ακολουθήσουν και άλλα), ένα χρόνο αργότερα του αποδίδεται από το πανεπιστήµιο του Μέιν στο Ορόνο ένας ακαδεµικός τιµητικός τίτλος. Εκείνη τη στιγµή ήταν σε ηλικία 34 ετών ο νεότερος φορέας αυτού του τίτλου. Ακόµα παραλαµβάνει

τα

βραβείαBritish

Fantasy

Award, Nebula

Award, Bram

Stoker

Award, O. Henry Award, Locus Award και το Deutscher Phantastik-Preis (γερµανικό βραβείο φαντασίας) καθώς επίσης πολλές άλλες διακρίσεις. Το 2003 προς αγανάκτηση πολλών κριτικών τιµήθηκε µε το National Book Award to American Letters. Το αµερικάνικο Ίδρυµα „National Book“ τίµησε έτσι τα έργα του ως „εξέχουσες συνεισφορές στο γραπτό λόγο“, πολλοί κριτικοί, όµως, αντιδρούσαν µε ανοιχτή επίκριση: Ήτανε της γνώµης, ότι η „λογοτεχνία της (ενν. βιοµηχανικής) γραµµής συναρµολόγησης“ του Κίγκ δεν έχει να επιδείξει καµία λογοτεχνική αξία, αισθητικό επίτευγµα ή εφευρετική ευφυία και ως εκ τούτου δεν είναι αξιόλογο να τιµηθεί µε ένα τόσο σηµαντικό βραβείο.

Το Έργο του Οι ιστορίες του Κινγκ ασχολούνται συχνά µε καθηµερινούς ανθρώπους, που ροφούνται σε φρικιαστικά και συνήθως υπερφυσικά βιώµατα. Ο Κινγκ είναι γνώστης του φανταστικού τρόµου, µε το "Danse Macabre" µας παρουσίασε ένα θεµατικό βιβλίο, το οποίο σκιαγραφεί την ανάπτυξη της λογοτεχνίας και την φιλµογραφία του τρόµου. Σ' ένα άλλο θεµατικό βιβλίο ονόµατι "On writing" (Περί της συγγραφής) ο Κινγκ δίνει στον αναγνώστη τη δυνατότητα να δει τα προτεινόµενα απ' αυτόν στιλιστικά µέσα και προσεγγίσεις κατά τη συγγραφή λογοτεχνικών έργων. Πέρα απ' αυτό περιέχει το βιβλίο αυτόαναφορές για τις συνθήκες, κάτω από τις οποίες δηµιουργήθηκαν κάποια από τα έργα του. Παράλληλα, όµως, στα µυθιστορήµατα τρόµου του ό Κινγκ έγραψε και έργα, τα οποία δεν περιείχαν καθόλου ή µόνο ελάχιστα υπερφυσικά στοιχεία, όπως οι νουβέλες "Το πτώµα" (The Body) και το "Rita Hayworth and Shawshank Redemption".

23

Ένα από τα βασικότερα θέµατα στα µυθιστορήµατα τρόµου του Κινγκ είναι το γεγονός, ότι ο τρόµος καραδοκεί πίσω από κατά µεγάλο βαθµό τετριµµένα και καθηµερινά πράγµατα. Αυτοκίνητα, κλόουνς, αστυνοµικοί, σκυλιά του Άγιου Βερνάρδου, ιδιοκτήτες καταστηµάτων ή ένα φανταστικό ψευδώνυµο είναι τα οχήµατα, που φέρνουν την φρίκη σ' έναν συνήθως προαστειακό και κοιµώµενο κόσµο.

Το έργο ζωής του Ο Κινγκ έχει δηµοσιεύσει ως τώρα συνολικά πάνω από 40 µυθιστορήµατα, 100 νουβέλες και µερικά σενάρια. Σ' αυτά προστίθενται ποιήµατα, δοκίµια, στήλες σε περιοδικά και θεµατικά βιβλία. Επιπλέον λειτουργεί ο συγγραφέας έναν δικό του εκδοτικό οίκο ονόµατι Philtrum Press.

Μυθιστορήµατα και συλλογές διηγηµάτων (Με χοντρά γράµµατα σηµειώνονται οι τίτλοι όσων βιβλίων του έχουν δηµοσιευθεί στα ελληνικά, ενώ µε π.χ. ΚΜ-1998 όσες έχουν µεταφερθεί κινηµατογραφικά και η χρονιά µεταφοράς) •

1974 Carrie (Κάρι), ΚΜ-1976

•

1975 ’Salem’s Lot (Σάλεµς Λοτ), KM-1979

•

1977 Rage (Οργή) (ως Richard Bachman)

•

1977 The Shining (Η λάµψη) ΚΜ-1980, ριµέικ ΚΜ-1997

•

1978 Night Shift (Νυχτερινή βάρδια) [διηγήµατα, περιέχει το "Children of the

corn", ΚΜ-1984, συνέχειες 1993, 1994, 1996, 1998, 2001, το "Graveyard Shift", ΚΜ1990, το "The Lawnmowerman", ΚΜ-1992, συνέχεια ΚΜ-1996 (The Lawnmowerman 2- Beyond Cyberspace) και το "Sometimes they come back", ΚΜ-1991] •

1978 The Stand (Το Κοράκι)

•

1979 The Dead Zone (Νεκρή ζώνη) ΚΜ-1983

•

1979 The Long Walk (Η µακριά πορεία) (ως Richard Bachman)

•

1980 Firestarter, ΚΜ-1984, συνέχεια το 2002 για αµερ. τηλεόραση

•

1981 Dance Macabre (Έρευνα για τον κόσµο του τρόµου στις τέχνες)

24

•

1981 Cujo (Κούτζο, το παλιόσκυλο), ΚΜ-1983

•

1981 Road Work (Έργα οδοποιίας) (ως Richard Bachman)

•

1982 The Dark Tower I:The Gunslinger (Ο µαύρος πύργος Ι: Ο τελευταίος πιστολέρο) 1982 Different Seasons (νουβέλες, περιλαµβάνει το Apt Pupil,

Μαθήµατα

φόβου, ΚΜ-1998) •

1983 Christine (Κριστίν), ΚΜ-1983

•

1983 Pet Sematary, ΚΜ-1989

•

1983 Cycle of the Werewolf (εικονογραφηµένο από τον Bernie Wrightson)

•

1984 The Talisman (Το Φυλαχτό) (σε συνεργασία µε τον Peter Straub)

•

1984 Thinner Ο αδύνατος(ως Richard Bachman), ΚΜ-1996

•

1985 Skeleton Crew (διηγήµατα)

•

1985 The Bachman Books (συλλογή µυθιστορηµάτων)

•

1985 The Running Man (Ο δροµέας) (ως Richard Bachman) ΚΜ-1987

•

1986 It (Το Αυτό), ΚΜ-1990

•

1987 The Eyes of the Dragon

•

1987 Misery (Μίζερι), ΚΜ-1990

•

1987 The Dark Tower II: The Drawing of the Three (Ο µαύρος πύργος ΙΙ: Το κάλεσµα των τριών)

•

1988 The Tommyknockers (Οι Νυχτερίτες) (2 τόµοι), ΚΜ-1993

•

1988 Dark Visions (γνωστό και ως The Skin Trade, Night Visions 5, και Dark

Love) (σε συνεργασία µε τους George R. R. Martin και Dan Simmons) •

1989 The Dark Half (Το σκοτεινό εγώ)

•

1989 Dolan's Cadillac (περιορισµένη έκδοση)

•

1989 My Pretty Pony (περιορισµένη έκδοση)

•

1990 The Stand: The Complete & Uncut Edition

•

1990 Four Past Midnight (διηγήµατα)

25

•

1991 Needful Things (Χρήσιµα αντικείµενα)

•

1991 The Dark Tower III: The Waste Lands (Ο µαύρος πύργος ΙΙΙ: Οι ρηµαγµένοι τόποι)

•

1992 Gerald's Game (Το παιχνίδι του Τζέραλντ)

•

1993 Dolores Claiborne (Ντολόρες Κλέρµπορν)

•

1993 Nightmares & Dreamscapes (Εφιάλτες και ονειρότοποι) (διηγήµατα, 2 τόµοι)

•

1994 Insomnia (Αϋπνία)

•

1995 Rose Madder (Ρόουζ Μάντερ)

•

1995 Umney's Last Case

•

1996 The Green Mile (Το πράσινο µίλι)

•

1996 Desperation (Ντεσπερέισον)

•

1996 The Regulators (Οι ρυθµιστές) (ως Richard Bachman)

•

1997 Six Stories (διηγήµατα)

•

1997 The Dark Tower IV: Wizard and Glass (Ο µαύρος πύργος ΙV: Ο µάγος και η γυάλινη σφαίρα)

•

1998 Bag of Bones (Σάκος µε κόκαλα) ΚΜ-

•

1999 Storm of the Century (Η καταιγίδα του αιώνα)

•

1999 The Girl Who Loved Tom Gordon

•

1999 The New Lieutenant's Rap (περιορισµένη έκδοση)

•

1999 Hearts in Atlantis (Καρδιές στην Ατλαντίδα) ΚΜ-2002

•

2000 On Writing (είναι η συγγραφική του αυτοβιογραφία και εγχειρίδιο για το

γράψιµο και διάφορες συµβουλές για επίδοξους συγγραφείς και για όσους θέλουν να γίνουν πιο άνετοι στην γραπτή τους έκφραση) •

2000 Secret Windows (Κρυφό παράθυρο, µυστικός κήπος)

•

2000 Dreamcatcher (Η ονειροπαγίδα) 2001 Black House (Το µαύρο σπίτι) (η συνέχεια του The Talisman από το

1984, σε συνεργασία µε τον Peter Straub) KM-2001

26

•

2002 From a Buick 8 (Από µια Μπιούικ 8)

•

2002 Everything's Eventual: 14 Dark Tales (Όλα είναι δυνατά) (διηγήµατα)

•

2003 The Dark Tower I: The Gunslinger (αναθεωρηµένη έκδοση)

•

2003 The Dark Tower V: Wolves of the Calla (Ο µαύρος πύργος V: Οι λύκοι της Κάλα)

•

2004 The Dark Tower VI: Song of Susannah (Ο µαύρος πύργος VI: Το τραγούδι της Σουζάννα)

•

2004 The Dark Tower VII: The Dark Tower (Ο µαύρος πύργος VII: Ο Μαύρος Πύργος)

•

2004 The Girl Who Loved Tom Gordon

•

2005 The Colorado Kid

•

2005 Trangressions (σε συνεργασία µε άλλους συγγραφείς)

•

2005 Salem's Lot: Εικονογραφηµένη Έκδοση

•

2006 Cell (Το κινητό)

•

2006 Lisey's Story (Η Ιστορία Της Λίσι)

•

2007 Blaze- USA (Μπλέιζ)

•

2008 Duma Key (Ντούµα Κη)

•

2009 Under The Dome (Ο Θόλος)

•

2011 11-22-63 (22-11-63)

•

2012 The Wind Through The Keyhole (Ο Άνεµος Μέσα Απ'την Κλειδαρότρυπα)

27

Τελευταία Έξοδος: Ρίτα Χέιγουορθ (αγγλικά: The Shawshank Redemption) είναι αµερικανική δραµατική ταινία παραγωγής 1994 σε σενάριο και σκηνοθεσία του Φρανκ Ντάραµποντ. Πρωταγωνιστούν οι Τιµ Ρόµπινς και Μόργκαν Φρίµαν. Βασίζεται στη νουβέλα του Στίβεν Κινγκ µε τον τίτλο "Rita Hayworth and Shawshank Redemption". Στην ταινία περιγράφεται η ιστορία του Άντι Ντιφρένς, ενός τραπεζίτη, ο οποίος

µένει

στην

κρατική

φυλακή

Shawshank

για

σχεδόν

δύο

δεκαετίες

κατηγορούµενος άδικα για το φόνο της γυναίκας του και του εραστή της. Εκεί αναπτύσσει φιλία µε ένα συγκρατούµενο µε το όνοµα Έλις Ρέντινγκ και ανακαλύπτουν τη δύναµη της φιλίας ώσπου φτάνουν και οι δύο στη λύτρωση. Παρά την απογοητευτική πορεία της ταινίας στο box office, έλαβε εξαιρετικές κριτικές και προτάθηκε για 7 βραβεία Όσκαρ από τα οποία δεν κέρδισε κανένα. Στο IMDb η ταινία βρίσκεται στην πρώτη θέση του Top 250 και θεωρείται µία από τις κορυφαίες όλων των εποχών.

28

Πλοκή Το 1947, ο τραπεζίτης Άντριου "Άντι" Ντιφρένς καταδικάζεται εις δις ισόβια για τη δολοφονία της γυναίκας του και του εραστή της. Στέλνεται να εκτίσει την ποινή του στη φυλακή Shawshank. Εκεί θα γνωρίσει και θα γίνει φίλος µε τον Έλις Μπόιντ "Ρεντ" Ρέντινγκ. Ο Ρεντ είναι γνωστός στη φυλακή στο να βρίσκει πράγµατα και ο Άντι του ζητά ένα σφυρί ώστε να συνεχίσει το χόµπι στο να δηµιουργεί µικρά πέτρινα πιόνα σκακιού. Αργότερα του ζητάει µία αφίσα της Ρίτα Χέιγουορθ και µε το πέρασµα των χρόνων, µία αφίσα της Μέριλιν Μονρόε και της Ρακέλ Γουέλς. Η άσχηµη πραγµατικότητα της φυλακής γρήγορα συστήνεται στον Άντι: ένας διεφθαρµένος διευθυντής, σαδιστικοί φύλακες και συγκρατούµενοι που είναι λίγο πιο πολιτισµένοι από τα ζώα, πρόθυµοι να χρησιµοποιήσουν βία ή να βιάσουν ώστε να διασφαλίσουν την κυριαρχία τους. Ο Άντι όµως δεν λυγίζει. Χρησιµοποιεί τις οικονοµικές του γνώσεις και κερδίζει την εύνοια του διευθυντή Νόρτον και των φυλάκων. Φτιάχνει τα βιβλία του Νόρτον για τις παράνοµες εργασίες και παρακολουθεί τις επενδύσεις των περισσότερων από το προσωπικό της φυλακής. Σε αντάλλαγµα, βελτιώνει τη βιβλιοθήκη της φυλακής και φέρνει µια αξιοπρέπεια και σεβασµό στους συγκρατούµενούς του.

Ηθοποιοί •

Τιµ Ρόµπινς στο ρόλο του Άντι Ντυφρέιν

•

Μόργκαν Φρίµαν

στο ρόλο του Έλις Μπόιντ "Ρεντ" Ρέντινγκ •

Μποµπ Γκάντον στο ρόλο του Σάµιουελ Νόρτον

•

Γουίλιαµ Σάντλερ στο ρόλο του Χέιγουντ

•

Κλάνσι Μπράουν στο ρόλο του Μπάιρον Χάντλεϊ

•

Γκιλ Μπέλοους στο ρόλο του Τόµι Γουίλιαµς

•

Μαρκ Ρόλστον στο ρόλο του Μπογκς Ντάιαµοντ

• Τζέιµς Γουίτµορ στο ρόλο του Μπρουκς Χέιτλεν

29

30

31

Κινηµατογράφος •

1976 - Carrie (Κάρι, Έκρηξη Οργής (1976), σε σκηνοθεσία Μπράιαν Ντε

Πάλµα µε τους Sissy Spacek, Piper Laurie, Nancy Allen, Amy Irving, John Travolta. Υποψηφιότητες για βραβείο Όσκαρ Α' γυναικείου και Β' γυναικείουρόλου για τις Σίσι Σπέισεκ και Πάιπερ Λόρι, αντίστοιχα.

•

1980 - The Shining (Η Λάµψη (Η Λάµψη), σε σκηνοθεσία Stanley Kubrick µε

τους Jack Nicholson, Shelley Duvall, Danny Lloyd, Scatman Crothers •

1983 - Cujo (Κούτζο, το βρωµόσκυλο), σε σκηνοθεσία Lewis Teague µε τους

Dee Wallace, Danny Pintauro •

1983 - The Dead Zone (Νεκρή ζώνη), σε σκηνοθεσία David Cronenberg µε

τους Christopher Walken, Martin Sheen

32

•

1983 - Cristine (Κριστίν), σε σκηνοθεσία του John Carpenter µε τους Keith

Gordon, John Stockwell •

1984 - Children of the Corn (Ο δολοφόνος µε το δρεπάνι), σε σκηνοθεσία

Fritz Kiersch µε τους Linda Hamilton, Peter Horton, R.G. Armostrong •

1984 - Firestarter (Δύναµη πυρός), σε σκηνοθεσία Mark Lester µε τους

George C. Scott, David Keith, Louise Fletcher, Drew Barrymore, Heather Locklear •

1985 - Cat's Eye (Το µάτι της γάτας), σε σκηνοθεσία Lewis Teague µε τους

James Woods, Drew Barrymore, Alan King, Kenneth McMillan. Βασίστηκε στα διηγήµατα "The Ledge" (Η µαρκίζα) και "Quitters Inc." (Αντικαπνιστική Α.Ε.).

•

1985 - Silver Bullet (Ασηµένια σφαίρα), σε σκηνοθεσία Daniel Attias µε τους

Gary Busey, Corey Haim, Everett McGill. Βασίστηκε στο διήγηµα "Cycle of the werewolf".

•

1986 - Stand By Me (Στάσου Πλάι Μου), σε σκηνοθεσία Rob Reiner µε τους

River Phoenix, Will Wheaton, Corey Fledman, Kiefer Sutherland, Richard Dreyfuss, John Cusack. Βασίστηκε στο διήγηµα "The Body", από τη νουβέλα "Different Seasons". Υποψηφίοτητα για Βραβείο Όσκαρ Καλύτερου Σεναρίου.

•

1986 - Maximum Overdrive, σε σκηνοθεσία Στίβεν Κινγκ µε τους Emilio

Estevez, Pat Hingle. Βασίστηκε στο διήγηµα "Trucks" και η µουσική της ταινίας είναι ολόκληρο το άλµπουµ "Who Made Who" των AC/DC.

33

•

1987 - Creepshow 2, σε σκηνοθεσία Michael Gornick µε τους Louis Chiles,

George Kennedy, Domenick John, Tom Savini. Βασίστηκε στο διήγηµα "The Raft".

•

1987 - A Return to Salem’s Lot, σε σκηνοθεσία Larry Cohen µε τους Michael

Moriarty, Ricky Addison Reed, Samuel Fuller •

1987 - The Running Man (Ο δροµέας), σε σκηνοθεσία Paul Michael Glaser µε

τους Άρνολντ Σβαρτζενέγκερ, Richard Dawson, Maria Conchita Alonso

•

1989 - Pet Semetary, σε σκηνοθεσία Mary Lambert µε τους Dale Midkiff, Fred

Gwyne •

1990 - Misery, σε σκηνοθεσία Ροµπ Ράινερ µε τους James Caan, Kathy

Bates. Βραβείο Όσκαρ Α' γυναικείου ρόλου για την Kathy Bates.

•

1990 - Graveyard Shift (Νυχτερινή βάρδια), σε σκηνοθεσία Ralf Singleton µε

τους David Andrews, Kelly Wolf, Steven Maht, Andrew Deevof

34

•

1992 - Sleepwalkers (Οι νυχτοβάτες), σε σκηνοθεσία Mick Garris µε τους

Brian Krause, Madchen Amick •

1992 - The Lawnmower Man (Σύγκρουση σε άλλη διάσταση), σε σκηνοθεσία

Brett Leonard µε τους Pierce Brosnan, Jeff Fahey, Jenny Wright •

1993 - The Dark Half (Το σκοτεινό εγώ), σε σκηνοθεσία George Romero µε

τους Timothy Hutton, Michael Rooker, Amy Madigan •

1993 - Needful Things (Χρήσιµα αντικείµενα), σε σκηνοθεσία Fraser Clarke

Heston µε τους Μαξ φον Σίντοφ, Εντ Χάρις, Bonnie Bedelia, Amanda Plummer •

1993 - Children of the Corn II: The Final Sacrifice, σε σκηνοθεσία David

Price µε τους Terence Knox, Paul Scherrer, Ryan Bollman, Christie Clark

•

1994 - Dolores Claiborne (Ολική έκλειψη), σε σκηνοθεσία Τέιλορ Χάκφορντ

µε τους Kathy Bates, Jennifer Jason Leigh, Christopher Plummer

35

•

1994 - The Shawshank Redemption (Τελευταία έξοδος: Ρίτα Χέιγουορθ), σε

σκηνοθεσία

Φρανκ

Ντάραµποντ

µε

τους

Μόργκαν

Φρίµαν,

Τιµ

Ρόµπινς.

Υποψηφιότητες για 7 βραβεία Όσκαρ: για Καλύτερης ταινίας, Α' Ανδρικού ρόλου για τον Φρίµαν, καλύτερης φωτογραφίας, καλύτερου µοντάζ, καλύτερης µουσικής, καλύτερου σεναρίου, καλύτερο ήχο.

•

1994 - Children of the Corn III, σε σκηνοθεσία James D.R. Hickox µε τους

Nicholas Brendon, Daniel Cerny, Jon Clair, Michael Ensign •

1995 - The Mangler, σε σκηνοθεσία Tobe Hooper µε τους Robert Englund,

Ted Levine, Daniel Matmor

•

1996 - Sometimes They Come Back... Again, σε σκηνοθεσία Adam

Grossman µε τους Michael Gross, Alexis Arquette, Hilary Swank, Bojesse Christopher •

1996 - Thinner (Αδυναµία), σε σκηνοθεσία Tom Holland µε τους Robert John

Burke, Joe Mantegna, Lucinda Jenney •

1997 - Quicksilver Highway (Ιστορίες τρόµου), σε σκηνοθεσία Mick Garris µε

τους Christopher Lloyd, Matt Frewer, Raphael Sbarge. Το σενάριο γράφτηκε µαζί µε τον Κλάιβ Μπάρκερ.

•

1997 - The Night Flier, σε σκηνοθεσία Mark Pavia µε τους Miguel Ferrer, Julie

Entwisle, Dan Monahan, Michael H. Moss •

1998 - Apt Pupil (Μαθήµατα φόβου), σε σκηνοθεσία Μπράιαν Σίνγκερ µε τους

Ίαν ΜακΚέλεν, Brad Renfro, David Schwimmer

36

•

1999 - The Green Mile (Το Πράσινο Μίλι), σε σκηνοθεσία Φρανκ Ντάραµποντ

µε τους Τοµ Χανκς, Michael Clark Duncan, David Morse, Bonnie Hunt, James Cromwell, Gary Sinise. Υποψήφια για τέσσερα βραβεία Όσκαρ, για καλύτερη ταινία, καλύτερο Β' ανδρικό ρόλο για τον Κλαρκ Ντάνκαν, καλύτερου σεναρίου και καλύτερου ήχου.

•

1999 - The Rage: Carrie 2, σε σκηνοθεσία Katt Shea

•

2001 - Strawberry Spring,

•

2001 - Hearts In Atlantis (Καρδιές στην Ατλαντίδα), σε σκηνοθεσία Σκοτ Χικς

µε τους Άντονι Χόπκινς, David Morse, Hope Davis •

2003 - Dreamcatcher (Ονειροπαγίδα), σε σκηνοθεσία Λόρενς Κάσνταν µε

τους Μόργκαν Φρίµαν, Jason Lee, Tom Sizemore •

2004 - Secret Window, σε σκηνοθεσία David Koepp µε τους Τζόνι Ντεπ, John

Turturro, Timothy Hutton •

2004 - Riding the Bullet (Προάγγελος θανάτου), σε σκηνοθεσία Mick Garris

µε τους Jonathan Jackson, David Arquette, Barbara Hershey •

Creepshow III

•

2007 - 1408, σε σκηνοθεσία Mikael Håfström µε τους Τζον Κιούζακ, Σάµιουελ

Λ. Τζάκσον

37

Τηλεταινίες και τηλεοπτικές µίνι-σειρές •

’Salem’s Lot, 1979 µίνι-σειρά σε σκηνοθεσία Tobe Hooper, µε τους David

Soul, James Mason, Lance Kerwin •

Creepshow, 1982 τηλεταινία σε σκηνοθεσία George Romero, µε τους Hal

Holbrook, Adrienne Barbeau. Βασισµένο στα διηγήµατα "The Crate" και "Weeds".

•

It (Το αυτό), 1990 µίνι-σειρά σε σκηνοθεσία Tommy Lee Wallace, µε τους John

Ritter, Harry Anderson, Jonathan Brandis, Tim Curry, Dennis Christopher, Richard Thomas, Annete O’Toole •

Tales From The Darkside

•

The Word Processor of the Gods, 1984 επεισόδιο της γνωστής

σειράς το οποίο βασίστηκε στην οµώνυµη ιστορία, σε σκηνοθεσία Michael Gornick •

Sorry, Right Number, 1987 επεισόδιο της γνωστής σειράς το οποίο

βασίστηκε στο οµώνυµο διήγηµα, σε σκηνοθεσία John Harrison •

Sometimes They Come Back, 1991 τηλεταινία σε σκηνοθεσία Tom

McLoughlin •

Golden Years, 1991 µίνι σειρά σε σκηνοθεσία Mick Garris, µε τους Keith

Szarabajka, Felicity Huffman, Ed Lauter •

The Tommyknockers, 1993 τηλεταινία σε σκηνοθεσία John Power

38

•

The Stand (Το κοράκι), 1994 µίνι-σειρά σε σκηνοθεσία Mick Garris µε τους

Gary Sinise, Molly Ringwald, Jamey Sheridan, Cori Nemec, Rob Lowe, Rudy Dee •

The Langoliers, 1995 µίνι-σειρά σε σκηνοθεσία Tom Holland µε τους Patricia

Wettig, Dean Stockwell, David Morse, Lindsay Chapman •

Trucks, 1997 τηλεταινία σε σκηνοθεσία Chris Thompson

•

The Shining (Η λάµψη), 1997 µίνι-σειρά σε σκηνοθεσία Mick Garris µε τους

Rebecca De Mornay, Steven Weber, Courtland Mead, Melvin Van Peebles •

Sometimes They Come Back... For More, 1998 video κυκλοφορία σε

σκηνοθεσία Daniel Zelik Berk •

Storm of the Century (Η καταιγίδα του αιώνα), 1999 µίνι-σειρά σε σκηνοθεσία

Craig R. Baxley µε τους Timothy Daly, Debrah Farentino, Colm Feore, Casey Siemaszko •

Children of the Corn 666: Isaac's Return, 1999 video κυκλοφορία

•

The Mangler 2, 2001 video κυκλοφορία

•

Children of the Corn: Revelation, 2001 video κυκλοφορία

•

Rose Red, 2002 µίνι-σειρά

•

Firestarter 2: Rekindled, 2002 τηλεταινία

•

Carrie, 2002 τηλεταινία

•

’Salem's Lot, 2004 τηλεταινία

•

Kingdom Hospital, 2004 τηλεοπτική σειρά

•

Desperation, 2006 τηλεταινία σε σκηνοθεσία Mick Garris

•

Nightmares and Dreamscapes: from the Stories of Stephen King, 2006

µίνι-σειρά

39

10 ιστορικές και διάσηµες φυλακές

10. Hanoi Hilton, Βιετνάµ Η φυλακή Hoa Loa, ειρωνικά εµπνευσµένο από το Hilton του Ανόι από τους αµερικανούς αιχµαλώτους πολέµου, χτίστηκε από τους Γάλλους για τους βιετναµέζους πολιτικούς κρατουµένους. Η Στρατός του Βόρειου Βιετνάµ την χρησιµοποίησε αργότερα για τους κρατούµενους του πολέµου του Βιετνάµ. Οι κρατούµενοι εκεί υπέστησαν βασανιστήρια, λιµό ακόµα και φόνο. Γνωστές προσωπικότητες, όπως ο γερουσιαστής Τζον ΜακΚέιν, ο James Stockdale και ο Bud Day ήταν µερικοί µόνο από τους πολλούς αιχµαλώτους πολέµου που έµειναν στη φυλακή αυτή. Το 1999, άνοιξε ένα ξενοδοχείο Hilton στο Ανόι και ονοµάστηκε Hilton Hanoi Opera Hotel.

9. Tuol Sleng Genocide Museum, Καµπότζη Το 1975 το καθεστώς των Κόκκινων Χµερ το µετέτρεψε σε φυλακή από γυµνάσιο που ήταν πριν. Το Tuol Sleng είναι πιθανώς µια από τις πιο τροµακτικές φυλακές στον κόσµο. Οι κρατούµενοι βασανίζονταν συστηµατικά, προκειµένου να αναγκαστούν να οµολογήσουν ότι έγκληµα τους είχε αποδοθεί. Από τη στιγµή που οµολογούσαν και κατονόµαζαν συνωµότες εκτελούνταν. Από τους περισσότερους από 17.000 έγκλειστους του Tuol Sleng στα 4 χρόνια που λειτούργησε, υπάρχουν µόνο λίγοι

40

γνωστοί επιζώντες. Όταν ο στρατός του Βιετνάµ το ανακάλυψε το 1979, το Tuol Sleng µετατράπηκε σε ένα ιστορικό µουσείο για να θυµίζει στον κόσµο τη γενοκτονία του καθεστώτος των Κόκκινων Χµερ στην Καµπότζη.

8. Port Arthur, Αυστραλία Το Port Arthur είναι µια πρώην αποικία καταδίκων στην Τασµανία. Από το 1833 µέχρι τη δεκαετία του 1850, ήταν προορισµός για τους πιο σκληρούς κατάδικους της Βρετανίας και της Ιρλανδίας, για εγκληµατίες και εξεγερµένους κρατούµενους από άλλες

φυλακές.

Σήµερα

παραµένουν

πολλά

από

τα

κτήρια

της

φυλακής,

συµπεριλαµβανοµένου του κρατητηρίου, του νοσοκοµείου, του ψυχιατρικού ασύλου και µιας εκκλησίας που χτίστηκε από τους καταδίκους. Το 1996, το Port Arthur έγινε το µέρος της πιο θανατηφόρας σφαγής της Αυστραλίας, όταν κάποιος άνοιξε πυρ εναντίον των επισκεπτών, σκοτώνοντας 35 άτοµα.

7. Elmina Castle, Γκάνα Χτισµένο το 1492, το Κάστρο Elmina στην Γκάνα είναι το παλαιότερο ευρωπαϊκό κτίριο στη νότια Σαχάρα. Για πάνω από 300 χρόνια, ήταν ο χώρος αναµονής όσους είχαν πιαστεί και έπειτα θα πωλούνταν ως σκλάβοι. Συχνά 200 άνθρωποι στοιβάζονταν σε

41

ένα κελί, στριµωγµένοι ο ένας πάνω στον άλλο χωρίς καν χώρο για να ξαπλώσουν. Μέχρι το 18ο αιώνα, πάνω από 30.000 σκλάβοι περνούσαν την Door of No Return (Πύλη Χωρίς Επιστροφή) κάθε χρόνο.

6.

Robben

Island,

Νότια

Αφρική

Ακριβώς έξω από την ακτή του Κέιπ Τάουν στη Νότια Αφρική, το Robben Island έχει χρησιµοποιηθεί ποικιλοτρόπως στο πέρασµα των χρόνων, ακόµη και σαν αποικία λεπρών. Ωστόσο, είναι πιο γνωστό επειδή χρησιµοποιήθηκε σαν φυλακή από το καθεστώς του απαρτχάιντ. Πολλές γνωστές προσωπικότητες όπως ο Νέλσον Μαντέλα και ο Kgalema Motlanthe είναι 2 µόνο από τους πολιτικούς κρατούµενους που παρέµειναν έγκλειστοι εκεί.

5.

Goree

Island,

Σενεγάλη

Χιλιάδες σκλάβοι πέρασαν από το Goree Island στη Σενεγάλη πριν η Γαλλία καταργήσει το εµπόριο σκλάβων το 1848. Το Maison des Esclaves, περισσότερο γνωστό ως House of Slaves, είναι ένα µόνο από τα σηµεία του νησιού που στο οποίο κρατούνταν

οι

σκλάβοι

πριν

φορτωθούν

στα

πλοία

για

το

Νέο

Κόσµο.

42

4.

Chateau

d'If,

Γαλλία

Το Chateau d'If στη Γαλλία είναι γνωστό από το βιβλίο «Κόµης του Μόντε Κρίστο» του Αλέξανδρου Δουµά. Από το 1634 µέχρι το τέλος του 19ου αιώνα, το κάστρο χρησίµευε ως «χωµατερή» για θρησκευτικούς και πολιτικούς κρατούµενους. Ακολουθώντας το έθιµο της εποχής, οι πλούσιοι φυλακισµένοι ή άνθρωποι της αριστοκρατίας λάµβαναν καλύτερη µεταχείριση από τους λιγότερο τυχερούς. Ωστόσο, συχνά έπρεπε να πληρώνουν γι’ αυτά τα προνόµια.

3.

Devil's

Island,

Γαλλική

Γουιάνα

Άνοιξε για πρώτη φορά το 1852 από τον αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ’, το Νησί του Διαβόλου είναι µια από τις πιο κακόφηµες φυλακές στην ιστορία. Κατά τη διάρκεια των 94 χρόνων λειτουργίας της, αυτή η ιστορική φυλακή ήταν το «σπίτι» διαφόρων, από πολιτικούς κρατούµενους µέχρι σκληρούς εγκληµατίες. Οι φυλακισµένοι που αποπαιρνόντουσαν να διαφύγουν είχαν να αντιµετωπίσουν τα πιράνχας στα µολυσµένα ποτάµια και την πυκνή ζούγκλα της Γαλλικής Γουιάνας. Η αυτοβιογραφία του πρώην τροφίµου Henri Charrière περιγράφει πολυάριθµες εικαζόµενες απόπειρες απόδρασης. Το 1973 γυρίστηκε η ταινία «Ο Πεταλούδας» µε πρωταγωνιστές τους Στιβ Μακ

Κουίν

και

Ντάστιν

Χόφµαν,

που

βασίστηκε

στο

βιβλίο.

43

2.

Tower

of

London,

Αγγλία

Τώρα είναι το µέρος όπου φυλάσσονται τα κοσµήµατα του Βρετανικού Στέµµατος και ένα από τα κορυφαία τουριστικά αξιοθέατα στην Αγγλία. Ο Πύργος του Λονδίνου όµως λειτούργησε ως φυλακή από το 1100 έως τα µέσα του 20ου αιώνα. Στους διάσηµους κρατούµενους συµπεριλαµβάνονται ο Sir Thomas More, ο βασιλιάς Ερρίκος Στ’, η Άννα Μπολέυν και η Αικατερίνη Χάουαρντ (σύζυγος του βασιλιά Ερρίκου Η’) και ο Ρούντολφ Ες. Ο Πύργος του Λονδίνου πιστεύεται πως είναι το πιο στοιχειωµένο κτίριο στην Αγγλία. Έχουν υπάρξει ιστορίες για φαντάσµατα, συµπεριλαµβανοµένης και της Άννα Μπολέυν.

1.

Alcatraz,

ΗΠΑ

Το Αλκατράζ, ίσως η πιο διάσηµη φυλακή στις ΗΠΑ, ήταν η πρώτη µεγίστης ασφάλειας µε ελάχιστα προνόµια φυλακή της χώρας. Ήταν το «σπίτι» για µερικούς από τους πιο διαβόητους εγκληµατίες του κόσµου, συµπεριλαµβανοµένων των Αλ Καπόνε και του George Kelly Barnes πιο γνωστού ως "Machine Gun Kelly". Βρίσκεται σε ένα βραχώδες νησί που περιβάλλεται από τα παγωµένα νερά του κόλπου του Σαν Φρανσίσκο. Πίστευαν πως ήταν αδύνατο να αποδράσει κανείς από το Αλκατράζ. Από τα 36 άτοµα που επιχείρησαν να αποδράσουν, 23 συνελήφθησαν, 6 πυροβολήθηκαν και σκοτώθηκαν και 2 πνίγηκαν. Οι υπόλοιποι 5 δεν εθεάθησαν ποτέ µετά από την απόπειρα διαφυγής τους και πιστεύεται ότι έχουν πνιγεί. Τα πτώµατα τους δεν βρέθηκαν ποτέ.

44

Γκουαντανάµο: H ιστορία ενός κολαστηρίου

Ο κόλπος του Γκουαντάναµο, τον οποίο ο Χριστόφορος Κολόµβος ονόµαζε «Μεγάλο Λιµάνι» (Puerto Grande), βρίσκεται στα νοτιοανατολικά της Κούβας. Οι απόκρηµνοι βραχώδεις λόφοι που το περιβάλλουν το αποµονώνουν από την ενδοχώρα και το καθιστούν φυσικό οχυρό, δικαιολογώντας το αµερικανικό ενδιαφέρον γι’ αυτό. Η παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή χρονολογείται από τις 10 Ιουνίου του 1898, κατά τη διάρκεια του ισπανοαµερικανικού πολέµου, όταν αποβιβάστηκαν οι πρώτοι Αµερικανοί πεζοναύτες και χρησιµοποίησαν την περιοχή για τις επιχειρήσεις τους. Μετά τη νίκη τους, εγκαταστάθηκε εκεί ένα καθεστώς υποτελών τους, υπό τον πρώην Αµερικανό πολίτη και πρώτο πρόεδρο της Κούβας, Τοµάς Εστράδα. Η συµφωνία που υπέγραψε ο Εστράδα µε τον Αµερικανό πρόεδρο Θίοντορ Ρούσβελτ το 1903 προέβλεπε µίσθωση της περιοχής στις ΗΠΑ και δηµιουργία αµερικανικής βάσης, συµπεριλήφθηκε µάλιστα στο Σύνταγµα της Κούβας αποκτώντας αυξηµένη τυπική ισχύ. Το 1934 προστέθηκε ο όρος ότι η µίσθωση θα έληγε µόνο αν συµφωνούσαν και οι δύο κυβερνήσεις ή εάν οι Ηνωµένες Πολιτείες αποχωρούσαν οικειοθελώς. Η συµφωνία θεωρήθηκε στη συνέχεια παράνοµη από τον πρόεδρο της κοµµουνιστικής πλέον Κούβας, Φιντέλ Κάστρο, ο οποίος έχει προσπαθήσει επανειληµµένα να την ακυρώσει καταγγέλλοντάς τη σε διεθνείς οργανισµούς. Μάλιστα εδώ και χρόνια δεν εισπράττει το µίσθωµα.

45

Εκτός από βάση πεζοναυτών, το Γκουαντανάµο χρησιµοποιήθηκε στο παρελθόν ως κέντρο παραµονής προσφύγων από την Κούβα και την Αϊτή. Επιχειρήθηκε µάλιστα η µετατροπή του σε κέντρο κράτησης για πρόσφυγες - φορείς του AIDS, η απόφαση όµως κηρύχθηκε αντισυνταγµατική το 1993. Η περιοχή ήρθε στην επικαιρότητα µετά την τροµοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεµβρίου 2001, όταν στην στρατιωτική

βάση

δηµιουργήθηκε

στρατόπεδο

συγκέντρωσης

για

υπόπτους

τροµοκρατίας. Άνθρωποι που θεωρούνταν από τις αµερικανικές αρχές «µέλη των Ταλιµπάν ή της Αλ Κάιντα» από Αφγανιστάν, το Ιράκ και άλλες χώρες ήταν οι πρώτοι κρατούµενοι της φυλακής που λειτούργησε στις 11 Ιανουαρίου 2002. Στα 9 χρόνια που έχουν περάσει από τότε, έχουν γνωστοποιηθεί 7 θάνατοι και έχουν καταγραφεί πολλές µαρτυρίες για βασανισµούς, παράνοµες κρατήσεις, φρικτές µεθόδους ανάκρισης και παραµονής και κατάφωρες καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωµάτων που έχουν ξεσηκώσει αντιδράσεις παγκοσµίως. Σήµερα βρίσκονται στις φυλακές 172 κρατούµενοι. Όταν δηµιουργήθηκε η φυλακή, η κυβέρνηση Μπους έκρινε ότι οι κρατούµενοι που έφθαναν εκεί θεωρούνταν «εχθρικοί µαχητές» και δεν δικαιούνταν προστασία υπό τη Συνθήκη της Γενεύης, παρά µόνο την ελάχιστη προστασία του άρθρου 3 της Συνθήκης. Δεν επιτρέπεται η εκδίκαση των υποθέσεων σε δικαστήρια των ΗΠΑ, εποµένως

οι

περισσότεροι

κρατούµενοι

δικάζονται

στο

Γκουαντάναµο

από

στρατοδικεία ή παραµείνουν υπό κράτηση επ' αόριστον χωρίς να παραπεµφθούν σε δίκη. Τουλάχιστον 48 από τους 174 εναποµείναντες κρατούµενους πιστεύεται ότι θα συνεχίσουν να «κρατούνται επ' αόριστον». Κρατούµενοι που έχουν απελευθερωθεί έχουν καταγγείλει το βασανισµό τους από τους φύλακες κατά τις ανακρίσεις και την παραµονή τους στο στρατόπεδο, ενώ οι απόπειρες αυτοκτονίας είναι συχνό φαινόµενο. Οι κρατούµενοι υποβάλλονται σε στέρηση

ύπνου,

παρατεταµένο

περιορισµό,

ηλεκτροσόκ,

γυµνή

έκθεση

και

εξευτελισµό, ακόµα και σε σεξουαλικά βασανιστήρια, κατά τα οποία γυναίκες δεσµοφύλακες χρησιµοποιούν τα γυναικεία τους θέλγητρα για να εκµαιεύσουν πληροφορίες και να ταπεινώσουν τους κρατούµενους. Πρόσφατα στο Wikileaks εµφανίστηκαν εγχειρίδια που παρέχονταν στους φύλακες κατά την εκπαίδευσή τους, τα οποία περιλάµβαναν µελέτες για κινεζικά βασανιστήρια, µε κεφάλαια όπως «Ηµι-ασιτία», «Αξιοποίηση των πληγών», «Βρώµικο, µολυσµένο

46

περιβάλλον», «Πώς να κάνετε το θύµα να εξαρτάται από τον ανακριτή» και «Αποδυνάµωση της ψυχικής και σωµατικής ικανότητας αντίστασης». Όλα τα παραπάνω έχουν επανειληµµένα προκαλέσει διαµαρτυρίες και ενέργειες από οργανισµούς για τα ανθρώπινα δικαιώµατα όπως η Διεθνής Αµνηστία, χωρίς ιδιαίτερα αποτελέσµατα. Τον Ιανουάριο του 2009, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Οµπάµα διέταξε το κλείσιµο του Γκουαντάναµο µέσα σε ένα χρόνο, όπως είχε υποσχεθεί προεκλογικά. Οι κρατούµενοι θα µεταφέρονταν σε φυλακές στην πατρίδα τους, φυλακές τρίτων χωρών ή κρατητήρια άλλης αµερικανικής πολιτείας. Ωστόσο, το Μάιο του 2009, το σχέδιο για παύση της λειτουργίας της βάσης µέχρι τον Ιανουάριο του 2010 ακυρώθηκε µετά από εκθέσεις των µυστικών υπηρεσιών, σύµφωνα µε τις οποίες πολλοί από τους απελευθερωµένους κρατούµενος επανεντάσσονταν σε τροµοκρατικές οργανώσεις.Οι προοπτικές για το κλείσιµο της στρατιωτικής βάσης πλέον είναι πολύ χαµηλές δεδοµένης

της

πλειοψηφίας

της

αντιπολίτευσης

στο

Κογκρέσο,

καθώς

οι

Ρεπουµπλικάνοι αντιτίθενται έντονα σε αυτή προασπίζοντας το υποτιθέµενο συµφέρον του αµερικανικού λαού.

Ισόβια κάθειρξη Ισόβια κάθειρξη είναι µια από τις µεγαλύτερες ποινές για σοβαρά ποινικά αδικήµατα. Ο όρος ισόβια (ίσος+βίος) σηµαίνει ότι είναι ίση µε τον βίο, το χρονικό διάστηµα ζωής του ανθρώπου. Στο ελληνικό ποινικό δίκαιο είναι πλέον η υψηλότερη µεµονωµένη ποινή που µπορεί να επιβληθεί, µετά την κατάργηση της θανατικής ποινής. Σύµφωνα όµως µε το άρθρο 105 του ελληνικού Ποινικού Κώδικα, η έννοια είναι πλασµατική, δηλαδή καταδικασµένοι σε ισόβια κάθειρξη µπορούν να αποφυλακιστούν αν έχουν εκτίσει τουλάχιστον δεκαέξι έτη της ποινής τους, λήγοντας έτσι η ποινή. Σηµειώνεται επίσης ότι αν η απόφαση της παραπάνω καταδίκης είναι πρωτόδικη αυτή ενδεχοµένως µπορεί να τροποποιηθεί στο στάδιο της έφεσης, δηλαδή να ακυρωθεί και ν΄ ακολουθήσει νέα δίκη. Επίσης οι κατάδικοι µε την ποινή αυτή αν εκτίσουν αυτή σε αγροτικές φυλακές, εφόσον τέτοιες λειτουργούν, τότε ο συνολικός χρόνος ποινής (των 16 ετών), υπο-πολλαπλασιάζεται κατά ποσοστό µία ηµέρα έκτισης σε 2,3 (δεκαδικό) ηµέρες ποινής.

47

Διάσηµες αποδράσεις Ιρλανδία, 1973, φυλακή Mountjoy Gaol Στις 31 Οκτωβρίου του 1973 ένα µέλος του ΙΡΑ αναγκάζει τον πιλότο να προσγειωθεί στον προαύλιο χώρο της φυλακής Mountjoy, στην Ιρλανδία. Στο ελικόπτερο επιβιβάζονται επιτυχώς 3 µέλη του ΙΡΑ και γίνονται καπνός από τις διωκτικές αρχές. Το ελικόπτερο της απόδρασης γίνεται τραγούδι µε τίτλο «The Helicopter Song». Αυστραλία, 1983, φυλακή Pentridge Ένας πρώην στρατιώτης, προσλαµβάνεται από 3 φυλακισµένους στη Μελβούρνη για να τους «παραλάβει» από το γήπεδο τένις της φυλακής. Αφού επιβιβάζονται στο ελικόπτερο, οι 3 κρατούµενοι µεταφέρονται σε ένα βαν που τους περιµένει σε κοντινή απόσταση. Το βαν θα διένυε 600 χλµ µέχρι το Σίδνευ όπου θα τους περίµενε ένα γιοτ για να τους πάει στη Μανίλα. Όλα θα είχαν πάει σύµφωνα µε το σχέδιο αν ο πρώην στρατιώτης δεν ενηµέρωνε την αστυνοµία, η οποία κινητοποιήθηκε άµεσα και συνέλαβε τους δραπέτες. Γαλλία, 1986, φυλακή La Sante Στις 26 Μαϊου η Nadine Vaujour, σύζυγος του φυλακισµένου Michel Vaujour, προσγειώνεται στην ταράτσα της φυλακής La Sante. Ο Michel Vaujour µε ψεύτικο πιστόλι και ζωγραφισµένα νεκταρίνια-χειροβοµβίδες καταφέρνει να αποδράσει για τέταρτη φορά, γλιτώνοντας τα υπόλοιπα 28 χρόνια καταδίκης του. Στο τέλος του 1986, ο δραπέτης σκοτώνεται σε συµπλοκή µε αστυνοµικούς σε µια αποτυχηµένη ληστεία τράπεζας και η γυναίκα του συλλαµβάνεται σε µια βίλα στην νοτιοδυτική Γαλλία. ΗΠΑ, 1986, φυλακή Federal Correctional Institution at Dublin Στις 28 Οκτωβρίου ο κρατούµενος Ronald J.MacIntosh δραπετεύει από φυλακή στην Αµερική. Στις 5 Νοεµβρίου κλέβει ένα ελικόπτερο και πηγαίνει στο Σαν Φρανσίσκο, στο Federal Correctional Institution at Dublin για να ελευθερώσει την αγαπηµένη του Samantha Lopez, η οποία έχει καταδικαστεί σε 50 χρόνια φυλάκιση για µια ληστεία. Το ζευγάρι κάνει το τραγικό λάθος να ξαναγυρίσει στην Καλιφόρνια, όπου επισκέπτεται ένα εµπορικό κέντρο για να αγοράσει βέρες µε επιταγή. Οι αρχές τους εντοπίζουν και καταδικάζονται ξανά.

48

Ηνωµένο Βασίλειο, 1987, φυλακή Gartree Στις 10 Δεκεµβρίου ο αρχιγκάνγκστερ John Kendall που εκτίει ποινή 8 χρόνων και ο Syndey Draper καταδικασµένος σε ισόβια για φόνο, φεύγουν από το Gartree σαν κύριοι, µε ελικόπτερο που τους παραλαµβάνει από το προαύλιο της φυλακής. Η απόδρασή τους προκαλεί πονοκέφαλο στην κυβέρνηση και τα µέτρα ασφαλείας των φυλακών της χώρας γίνονται ιδιαίτερα αυστηρά. Ο Kendall συλλαµβάνεται 10 ηµέρες µετά ενώ ο Draper παραµένει µέχρι σήµερα ο µόνος Άγγλος κρατούµενος που κατάφερε να αποδράσει µε επιτυχία κατ΄ αυτόν τον τρόπο. ΗΠΑ, 1989, φυλακή Colorado Οι δυο συγκρατούµενοι Ralph Brown και Freddie Gonzales καταφέρνουν να αποδράσουν µε ελικόπτερο που τους «παραλαµβάνει» από τον προαύλιο χώρο της φυλακής. Λίγους µήνες µετά, συλλαµβάνονται από την αστυνοµία στη Νεµπράσκα. ΗΠΑ, 1990, φυλακή Federal Holding Facility Ο διάσηµος κατασκευαστής πλοίων Ben Kramer, καταδικασµένος σε ισόβια για διακίνηση ναρκωτικών και τον φόνο του συνεργάτη του Don Aronow, προσπαθεί να αποδράσει από τη φυλακή. Μόλις το ελικόπτερο προσγειώνεται στον προαύλιο χώρο, πηδούν µέσα πάρα πολλοί κρατούµενοι µε αποτέλεσµα λίγα µέτρα πιο πέρα το υπερφορτωµένο ελικόπτερο να συντριβεί. Πουέρτο Ρίκο, 1991, φυλακή Las Cucharas Δυο συγκρατούµενοι καταφέρνουν να επιβιβαστούν σε ελικόπτερο που προσγειώνεται στον προαύλιο χώρο και να εξαφανιστούν από προσώπου γης. Η απόδραση έκανε την κυβέρνηση να ψηφίσει νόµο σύµφωνα µε τον οποίο επιτρέπεται να πυροβολούν οποιοδήποτε ελικόπτερο συµµετέχει σε απόδραση κρατούµενου. Γαλλία, 1992, φυλακή κοντά στη Λυών Ύστερα από την επιτυχηµένη απόδραση κρατουµένων µε ελικόπτερο, τοποθετήθηκαν καλώδια µήκους πέντε µέτρων πάνω από τον προαύλιο χώρο της φυλακής, για να αποφευχθούν µελλοντικές αποδράσεις τέτοιου τύπου.

49

Ολλανδία, 1997, φυλακή De Geerhorst Στις 18 Σεπτεµβρίου ένα Κολοµβιανός κρατούµενος στη γερµανική φυλακή της Ολλανδίας προσπαθεί να αποδράσει µε ελικόπτερο το οποίο ο πιλότος είχε κλέψει νωρίτερα από το Βέλγιο. Η απόδραση µετατρέπεται σε φιάσκο καθώς το ελικόπτερο πέφτει ακριβώς έξω από τον προαύλιο χώρο και συντρίβεται. Ο πιλότος πεθαίνει ενώ ο κρατούµενος καταφέρνει να αποδράσει παρότι τραυµατισµένος. Αυστραλία,

1999,

φυλακή

Metropolitan

Remand

and

Reception

Centre

Η βιβλιοθηκάριος Lucy Dudko κάνει αεροπειρατεία σε νοικιασµένο ελικόπτερο, αναγκάζοντας τον πιλότο να προσγειωθεί στην φυλακή, όπου τους περίµενε ο καταδικασµένος για ληστείες σε 28 χρόνια φυλάκιση John Killick. Παρά τους πυροβολισµούς των φρουρών ο κρατούµενος δραπετεύει. Έξι εβδοµάδες αργότερα συλλαµβάνονται και οι δύο σε τουριστικό πάρκο. Γαλλία, 2000, φυλακή κοντά στη Λυών Τρεις κατάδικοι περιµένουν το ελικόπτερο της «ελευθερίας». Μόλις αυτό φτάνει ο πιλότος ρίχνει ανεµόσκαλα και οι δυο κρατούµενοι καταφέρνουν να επιβιβαστούν επιτυχώς. Ο τρίτος και τελευταίος πυροβολείται θανάσιµα από τους φρουρούς την ώρα που σκαρφαλώνει στην ανεµόσκαλα. Γαλλία, 2001, φυλακή Luynnes O 43 χρονος Pascal Payet φεύγει σαν κύριος από τη φυλακή µε ελικόπτερο. Μάλιστα, δυο χρόνια µετά οργάνωσε νέα επιτυχή απόδραση µε ελικόπτερο από τις ίδιες φυλακές αυτή τη φορά για συγκρατούµενους του. Γαλλία, 2001, φυλακή Draguignan Στις 24 Μαρτίου ο πιλότος ενός νοικιασµένου ελικοπτέρου αναγκάζεται να προσγειωθεί σε ένα χωράφι δίπλα από τη φυλακή. Τρεις κατάδικοι για ένοπλες ληστείες καταφέρνουν να επιβιβαστούν και να πετάξουν µέχρι το χωριό Auribeau-sur-Siagne όπου άφησαν ελεύθερο τον πιλότο και επιβιβάστηκαν σε αυτοκίνητο που τους περίµενε.

50

Γαλλία, 2001, φυλακή Fresnes Τον Μάιο του 2001, ένα ελικόπτερο πετάει πάνω από τον προαύλιο χώρο της φυλακής και ρίχνει όπλα. Δύο κρατούµενοι, φορώντας αλεξίσφαιρα γιλέκα, αρπάζουν τα όπλα, κρατούν όµηρους τρεις φρουρούς και διαπραγµατεύονται για την επικείµενη απόδρασή τους µε τις αρχές. Ύστερα από 24 ώρες παραδίδονται. Βραζιλία, 2002, φυλακή Parada Neto Penitentiary Δυο συγκρατούµενοι που εκτίουν ποινή για δολοφονία και ληστεία τράπεζας, επιβιβάζονται σε ελικόπτερο που είχε νοικιαστεί από συνεργούς τους. Το ελικόπτερο προσγειώνεται στην κεντρική αυλή της φυλακής, παίρνει τους κρατούµενους και τους αφήνει 50 χλµ µακριά, όπου και βρέθηκε το ελικόπτερο κυριολεκτικά «σουρωµένο» από τα πυρά των φρουρών. Πουέρτο Ρίκο, 2002, φυλακή Las Cucharas Πέντε κρατούµενοι καταφέρνουν να αποδράσουν µε ελικόπτερο που προσγειώνεται στην ταράτσα. Προκειµένου να φτάσουν στην ταράτσα, οι κατάδικοι έκαναν µια τρύπα στα συρµατοπλέγµατα της φυλακής.. Όλοι οι κρατούµενοι είχαν καταδικαστεί σε περισσότερα από 110 χρόνια φυλακής έκαστος (ο ένας µάλιστα είχε 254 χρόνια φυλάκισης!) και µάλιστα ένας εξ αυτών κρεµόταν από το πλαϊνό του ελικοπτέρου καθώς δεν τους χωρούσε όλους η καµπίνα. Γαλλία, 2003, φυλακή Luynnes Οι Franc Perletto, Eric Alboreo και Michel Valero δραπετεύουν µε ελικόπτερο από τη φυλακή, όπου πριν από δυο χρόνια ήταν συγκρατούµενοι µε τον Payet ο οποίος είχε αποδράσει µε τον ίδιο ακριβώς τρόπο από τη συγκεκριµένη φυλακή και αυτή τη φορά οργάνωσε την απόδραση για τα «φιλαράκια» του. Κάποιους µήνες αργότερα συνελήφθησαν όλοι, αλλά τον Ιούλιο του 2007 απέδρασαν ξανά µε τον ίδιο ακριβώς τρόπο από την φυλακή Grasse της νοτιοανατολικής Γαλλίας. Γαλλία, 2005, κεντρική φυλακή Αυτή τη φορά η απόδραση κρατουµένων αποφεύχθηκε καθώς µόλις το ελικόπτερο πλησίασε στην οροφή της φυλακής τέθηκε σε λειτουργία ο συναγερµός.

51

Γαλλία, 2005, φυλακή Aiton Στις 10 Δεκεµβρίου δυο άντρες νοικιάζουν ελικόπτερο και αναγκάζουν τον πιλότο να προσγειωθεί στην αυλή της φυλακής, όπου επιβιβάζονται τρεις κρατούµενοι καταδικασµένοι για ναρκωτικά και ένοπλες ληστείες. Το ελικόπτερο τους άφησε κάπου στην Grenoble όπου πριν φύγουν πήραν το τηλέφωνο και τον ασύρµατο του πιλότου. Ελλάδα, 2006, φυλακή Κορυδαλλού Ο Νίκος Παλαιοκώστας και ο συνεργός του νοικιάζουν ελικόπτερο και αναγκάζουν τον πιλότο να προσγειωθεί στην ταράτσα του Κορυδαλλού. Ο Βασίλης Παλαιοκώστας, καταδικασµένος σε 25 χρόνια φυλάκιση για ένοπλες ληστείες και απαγωγές και ο Αλκέτ Ριζάι, καταδικασµένος σε ισόβια για ανθρωποκτονία φεύγουν σαν κύριοι από την φυλακή και στη συνέχεια εξαφανίζονται µε µηχανές που τους περίµεναν σε κοντινό σηµείο. Βέλγιο, 2007, φυλακή Liege Στις 15 Απριλίου, δυο άντρες προσποιούµενοι τους τουρίστες νοικιάζουν ελικόπτερο και εξαναγκάζοντας τον πιλότο προσγειώνονται στη φυλακή από όπου παίρνουν έναν Γάλλο καταδικασµένο για κλοπές και απάτες, ο οποίος είχε καταφέρει να αποδράσει άλλες δυο φορές από φυλακές της Γαλλίας και της Ισπανίας. Γαλλία, 2007, φυλακή Grasse Ο γνωστός για τις αποδράσεις του πλέον Pascal Payet, δραπετεύει για 3η φορά χρησιµοποιώντας ελικόπτερο, που είχε νοικιαστεί από το αεροδρόµιο των Καννών. Φυσικά δεν ξεχνά να πάρει µαζί του, τους 3 συγκρατούµενους του µε τους οποίους είχαν αποδράσει παρέα στο παρελθόν. Βέλγιο, 2007, φυλακή Ittre Στις 28 Οκτωβρίου ο αυτοαποκαλούµενος «βασιλιάς των αποδράσεων» Nordin Benallal προσπαθεί να αποδράσει µε ελικόπτερο. Ωστόσο, µόλις αυτό προσγειώνεται στην αυλή της φυλακής, πηδούν µέσα όσοι κρατούµενοι προλαβαίνουν µε αποτέλεσµα να συντριβεί. Ο Benallal, ελαφρά τραυµατισµένος πιάνει όµηρους δυο φρουρούς και δραπετεύει από ένα κοντινό παρκινγκ. Συνελήφθη δυο ηµέρες αργότερα από τη Γερµανική αστυνοµία. Αυτή ήταν η 4η απόπειρα απόδρασης του Benallal. Τις προηγούµενες φορές είχε δραπετεύσει από αστυνοµικό βαν, είχε φύγει από την είσοδο

52

της φυλακής φορώντας περούκα και γυαλιά ηλίου και είχε κατέβει τον τοίχο της φυλακής µε ένα σχοινί. Ελλάδα, 2009, φυλακή Κορυδαλλού Ο γνωστός σε όλους Βασίλης Παλαιοκώστας µε τον Αλκέτ Ριζάι, δραπετεύουν για δεύτερη φορά µε ελικόπτερο από τη φυλακή του Κορυδαλλού όπου είχαν µεταφερθεί, προκειµένου να δικαστούν για την προηγούµενη απόδρασή τους. Η τύχη τους αγνοείται…

Φυλακές:

Σωφρονιστικά

Ιδρύµατα

ή

Πανεπιστήµια Εγκληµατιών; Οι φυλακές έχουν ως επίσηµο σκοπό τους τον σωφρονισµό των κρατουµένων µε τους κοινωνικούς κανόνες και τους ισχύοντες νόµους, ώστε, µετά το πέρας της ποινής τους, να µπορέσουν να επιστρέψουν και πάλι στον κοινωνικό ιστό ως υγιή µέλη τους. Βεβαίως το τι συνιστούν οι “κοινωνικοί κανόνες” και κατά πόσο επιβάλλεται η συµµόρφωσή µας προς αυτούς παραµένει ένα ανοιχτό θέµα συζήτησης. Επειδή όµως δεν θα ήθελα να επεκταθούµε σε µια τέτοιου είδους ανάλυση, χάριν συζήτησης ας θεωρήσουµε ως δεδοµένο πως το κύριο αίτηµά µας προς τα σωφρονιστικά ιδρύµατα είναι οι κρατούµενοι να έχουν αποβάλλει τουλάχιστον τον βίαιο χαρακτήρα τους και να µην αποτελούν απειλή πρωτίστως για την σωµατική υγεία των συµπολιτών τους. Κατά πόσο όµως το σωφρονιστικό σύστηµα καταφέρνει να επιτύχει αυτόν τον σκοπό; Πως µπορεί η ψυχολογία να βοηθήσει στον καλύτερο σωφρονισµό των κρατουµένων και εποµένως στην ευηµερία της κοινωνίας που θα τους δεχτεί και πάλι στους κόλπους της ; Αυτά τα ερωτήµατα δεν είναι επίκαιρα µόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρο τον κόσµο, µιας και η αντίληψη πως οι φυλακές ως έχουν δεν είναι τίποτε άλλο πέρα από το καλύτερο “πανεπιστήµιο των εγκληµατιών” είναι σχεδόν οικουµενική.

O Δρ. Dvoskin του Πανεπιστηµίου της Αριζόνας ασχολήθηκε εκτεταµένα µε το θέµα αυτό στο βιβλίο της επιστηµονικής του οµάδας υπό τον τίτλο “Applying Social Science to Reduce Violent Offending” (“Εφαρµόζοντας την Κοινωνική Επιστήµη για τη Μείωση των Βίαιων Εγκληµάτων”) και παρουσίασε συνοπτικά τις απόψεις του στο τελευταίο συνέδριο του Αµερικανικού Ψυχολογικού Συνδέσµου (APA)[1][2] . Οι συγγραφείς του

53

βιβλίου υποστηρίζουν πως η ψυχολογία και η κοινωνιολογία µπορούν να βοηθήσουν στην δόµηση ενός ορθότερου, λογικότερου και αποτελεσµατικότερου σωφρονιστικού συστήµατος το οποίο θα είναι σε θέση να εκπληρώσει τους στόχους του πιο γρήγορα και πιο άµεσα µιας και, σύµφωνα µε τα λεγόµενα του Δρ. Dvoskin, το υπάρχων περιβάλλον της φυλακής όχι µόνο δεν παρεµποδίζει την ανάπτυξη βίαιων συµπεριφορών αλλά, αντίθετα, βοηθά στην ανάπτυξή τους. Οι κρατούµενοι συνηθίζουν την βία στο περιβάλλον τους και µαθαίνουν να βιαιοπραγούν παρακολουθώντας τους πιο ισχυρούς συγκρατούµενούς τους ενώ λαµβάνει δράση ένας πολύ κλασσικός µηχανισµός κοινωνικής µάθησης, αυτός της µίµησης προτύπου. Εφόσον όµως η βίαιη συµπεριφορά µπορεί να διδαχθεί, το ίδιο πρέπει να συµβαίνει και µε την κοινωνικά αποδεκτή. Γιατί όµως δεν βλέπουµε να συµβαίνει κάτι τέτοιο στις φυλακές; Πρώτος και κυριότερος λόγος είναι φυσικά η έλλειψη τέτοιου είδους προτύπων εντός του ιδρύµατος. Ελάχιστοι είναι οι κρατούµενοι που έχουν πρόσβαση σε ένα εξειδικευµένο πρόγραµµα ψυχολογικής υποστήριξης και αποκατάστασης στο οποίο να είναι σε θεση να δεχτούν εκείνα τα ερεθίσµατα που µπορεί να λειτουργήσουν ως οδηγοί συµπεριφοράς. Ένας δεύτερος λόγος όµως έχει να κάνει και µε τα µέσα σωφρονισµού που χρησιµοποιούνται στις φυλακές. Στο σύνολό τους τα συστήµατα και οι κανόνες των φυλακών είναι δοµηµένοι µε τέτοιον τρόπο ώστε η χρήση ποινών έναντι µιας ανεπιθύµητης συµπεριφοράς είναι πιο συχνή από τη χρήση αµοιβών έναντι µιας επιθυµητής. Αυτοί οι δύο βασικοί µηχανισµοί συµπεριφορικής µάθησης -η χρήση ποινών και αµοιβών- έχουν ένα κοινό στοιχείο: για να είναι πετυχηµένοι πρέπει να χρησιµοποιούνται συστηµατικά, άµεσα και σε κλιµακωτό βαθµό. Με άλλα λόγια η αµοιβή ή η ποινή πρέπει να είναι συνεχείς και ανάλογες της συµπεριφοράς (δηλαδή ούτε υπερβολικά αυστηρή τιµωρία για ένα ασήµαντο παράπτωµα, αλλά ούτε και µια µεγάλη αµοιβή για µια µικρή, καλή πράξη) και να κάνουν την εµφάνισή τους αµέσως µετά την πράξη του κρατούµενου για την οποία αµείβεται ή τιµωρείται, διαφορετικά χάνεται το χρονικό πλαίσιο στο οποίο µπορεί να λάβει θέση η συµπεριφορική µάθηση. Δυστυχώς όµως η πραγµατικότητα στις φυλακές συνήθως διαφέρει πολύ από το ιδανικό. Οι κρατούµενοι δέχονται σχεδόν αποκλειστικά και µόνο τιµωρίες και οι περισσότεροι µάλιστα πιο αυστηρές από όσο τους αρµόζει, µιας και η λογική του σωφρονιστικού συστήµατος αγγίζει την λογική του “όλου η τίποτα”, σύµφωνα µε την οποία υπάρχει µια είδους τιµωρία η οποία είτε εφαρµόζεται καθολικά και ανεξάρτητα της σοβαρότητας και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του παραπτώµατος, είτε όχι. Έπειτα, τα προγράµµατα θεραπείας και ψυχολογικής υποστήριξης είναι σχεδόν

54

ανύπαρκτα στις ελληνικές -και όχι µόνο- φυλακές. Αποτέλεσµα αυτού είναι να µην καταπολεµούνται τα βαθύτερα αίτια που προκάλεσαν την εγκληµατική συµπεριφορά και έτσι να επέλθει ο σωφρονισµός, αλλά να ανακυκλώνεται µια επιφανειακή και τιµωρητικού τύπου αντίληψη για την ποινή που αρµόζει στον κάθε κρατούµενο. Ένα παράδειγµα είναι η έλλειψη ψυχολογικής στήριξης των ναρκοµανών, των αλκοολικών ή των παθολογικά τζογαδόρων. Τα άτοµα αυτά παρανόµησαν πρώτα και κύρια εξαιτίας του εθισµού τους, πράγµα που σηµαίνει πως αν καταφέρουµε να τον εξαλείψουµε τότε οι πιθανότητες σωφρονισµού του κρατούµενου και µη επανάληψης της παράνοµης ή εγκληµατικής πράξης πολλαπλασιάζονται. Η έλλειψη τέτοιου είδους δοµών δεν είναι το µόνο πρόβληµα του σωφρονιστικού συστήµατος. Το σύστηµα πάσχει και από την έλλειψη στοχευµένων τρόπων απασχόλησης των κρατουµένων. Είναι λογικό πως ο εγκλεισµός σε ένα στείρο περιβάλλον το οποίο δεν σου δίνει την δυνατότητα να δηµιουργήσεις και να αµοιφθείς για τον κόπο σου να µην σου δίνει κάποια κίνητρα για να προσπαθήσεις για κάτι καλύτερο. Σε αυτό το σηµείο θα µπορούσαµε να πούµε πως η εργοθεραπεία πρέπει να πέσει στο τραπέζι των προτάσεων µιας πιθανής αναδιαµόρφωσης του υπάρχοντος σωφρονιστικού συστήµατος. Το χαµηλό κοινωνικό επίπεδο αλλά και η ελλιπής µόρφωση είναι συχνά δύο από τους πιο σηµαντικούς -πρωτογενείς ή δευτερογενείςπαράγοντες που σχετίζονται µε την αύξηση της εγκληµατικότητας. Η εργοθεραπεία πέραν από την ψυχολογικού τύπου υποστήριξη που προσφέρει στον κρατούµενο µπορεί να τον βοηθήσει να εµπλουτίσει και τις γνώσεις του, κάτι το οποίο θα είχε σίγουρα κάποια θετική επίδραση στην ζωή του στο µέλλον του µετά φυλακής. Σίγουρα οι κρατούµενοι είναι στις φυλακές για κάποιον λόγο, άλλοι σοβαρό και άλλοι λιγότερο σοβαρό. Αυτό το οποίο όµως δεν πρέπει να ξεχνάµε είναι πως ο πρωταρχικός στόχος της φυλακής δεν είναι η τιµωρία αλλά ο σωφρονισµός. Οι κρατούµενοι πρέπει να βγουν από το ίδρυµα κράτησης καλύτεροι και όχι χειρότεροι. Η καταπάτηση ενός νόµου δεν πρέπει να ταυτίζεται µε τον αιώνιο στιγµατισµό του κρατούµενου και µε την παρεµπόδιση της κοινωνικής τους ανάπτυξης. Θα πρέπει να καταλάβουµε πως κάτι τέτοιο φέρει καταστροφικές συνέπειες όχι µόνο για τον κρατούµενο, αλλά και για το κοινωνικό σύνολο στο οποίο θα επανενταχθεί αργά η γρήγορα αυτός ο άνθρωπος. Στο πρόσωπο του εκάστοτε κρατούµενου δεν πρέπει να βλέπουµε έναν εχθρό, αλλά τον ίδιο µας τον εαυτό, µιας και το πρόσωπο των φυλακών είναι απλά ένα αντικαθρέφτισµα της κοινωνίας µας.

55

Μέθοδοι Εκτέλεσης Ηλεκτρική καρέκλα

Η πρώτη ηλεκτρική καρέκλα σχεδιάστηκε το 1888/9. Αν και ο κυρίαρχος λόγος για τη δηµιουργία της ήταν η εξεύρεση ενός πιο ανθρωπιστικού τρόπου εκτέλεσης, υπήρχε και άλλος ένας λόγος, ιδιαίτερα ενδιαφέρων. Η ηλεκτρική καρέκλα χρησιµοποιήθηκε σε 27 πολιτείες της Αµερικής καθώς και στις Φιλιππίνες, τη µοναδική χώρα εκτός ΗΠΑ που έκανε χρήση της. Νοµοθετική ισχύς στη Νέα Υόρκη Στις 4 Ιουνίου του 1888, το νοµοθετικό σώµα της Νέας Υόρκης ψήφισε το Κεφάλαιο 489 της Νοµοθεσίας της Πολιτείας, ορίζοντας ως τρόπο εκτέλεσης θανατοποινιτών «ηλεκτρικό ρεύµα επαρκούς ισχύος, ώστε να προκαλέσει το θάνατο», για εγκλήµατα που θα διαπράττονταν µετά την 1η Ιανουαρίου του 1889. Υπήρχε µόνο ένα µικρό πρόβληµα: η πολιτεία της Νέας Υόρκης δεν διέθετε ηλεκτρική καρέκλα και ανέθεσε στον Harold Brown, έναν ηλεκτρολόγο, να φτιάξει τρεις, µια για

56

κάθε φυλακή της πολιτείας στην οποία γίνονταν εκτελέσεις. Οι φυλακές αυτές ήταν τουAuburn, του Sing Sing και του Clinton. Οι καρέκλες ήταν στέρεες κατασκευές, φτιαγµένες από ξύλο βελανιδιάς και κάθε µία από αυτές είχε δύο ηλεκτρόδια, ένα για το κεφάλι και ένα για το κάτω µέρος της πλάτης.

Σύγχρονες εκτελέσεις στην ηλεκτρική καρέκλα 151 άνδρες και 2 γυναίκες εκτελέστηκαν στην ηλεκτρική καρέκλα στις ΗΠΑ µετά την επαναφορά της θανατικής ποινής το 1977, µέχρι τον Ιούλιο του 2006, καθιστώντας την ηλεκτρική καρέκλα τη δεύτερη πιο συνηθισµένη µέθοδο εκτέλεσης στις ΗΠΑ, µετά τη θανατηφόρα ένεση. Ο συνολικός αριθµός των ατόµων που άφησαν την τελευταία τους πνοή στην καρέκλα από το 1890 µέχρι το 2006, ανέρχεται στους 4.461. Είναι

ακόµη

νόµιµη

µέθοδος

εκτέλεσης

σε

7

πολιτείες, Alabama, Florida, Georgia,Kentucky, Nebraska, Tennessee και Virginia, αλλά υποχρεωτική σήµερα είναι µόνο στηNebraska. Τον Απρίλιο του 2002 ο κυβερνήτης της Alabama υπέγραψε ένα νόµο που καθιστά τη θανατηφόρα ένεση την

57

πρωταρχική µέθοδο εκτέλεσης, εκτός αν ο καταδικασµένος επιλέξει την ηλεκτρική καρέκλα. Η Alabama πραγµατοποίησε την πρώτη εκτέλεση στην καρέκλα της νέας χιλιετίας, όταν θανάτωσε τον David Ray Duren, καταδικασµένο για ληστεία και το φόνο ενός νεαρού κοριτσιού.

Διαδικασία εκτέλεσης Αφού οδηγηθεί στο θάλαµο εκτελέσεων, ο κρατούµενος δένεται στην καρέκλα µε δερµάτινα λουριά, κατά µήκος του στήθους, των γοφών, των ποδιών και των βραχιόνων. Δυο χάλκινα ηλεκτρόδια συνδέονται στο σώµα του, το ένα στη γάµπα, σε σηµείο που έχει πριν ξυριστεί για να διευκολύνει την αγωγιµότητα. Το άλλο βρίσκεται µέσα σε ένα κράνος το οποίο εφαρµόζεται στο ξυρισµένο του κεφάλι. Τα ηλεκτρόδια είτε έχουν εµβαπτιστεί σε άλµη, είτε είναι αλειµµένα µε τζελ, ώστε να αυξηθεί η αγωγιµότητα και να περιοριστεί το έγκαυµα. Μια δερµάτινη µάσκα ή ένα µαύρο ύφασµα καλύπτει το πρόσωπο. Ο µελλοθάνατος φοράει επίσης πάνες, καθώς τη στιγµή του θανάτου χάνεται ο έλεγχος των κενώσεων. Ο εκτελεστής πιέζει ένα κουµπί στον πίνακα ελέγχου και διοχετεύει µία πρώτη δόση ρεύµατος, ισχύος µεταξύ 1.700 και 2.400 volts, για διάστηµα που κυµαίνεται από 30

58

δευτερόλεπτα έως ένα λεπτό. Αυτό ελέγχεται αυτόµατα. Το ρεύµα πρέπει να είναι κάτω από 6 amps, ώστε να µην ψηθεί το σώµα. Συνήθως βγαίνει καπνός από το κεφάλι και τη γάµπα του φυλακισµένου. Στη συνέχεια ένας γιατρός εξετάζει τον κρατούµενο και, εάν δεν έχει πεθάνει, η διαδικασία επαναλαµβάνεται. Μερικές φορές αυτό χρειάζεται να γίνει για τρίτη και τέταρτη φορά. Κατά µέσο όρο η διαδικασία διαρκεί 2 λεπτά και 10 δευτερόλεπτα και το ρεύµα διαπερνά το σώµα του κρατουµένου δυο φορές. Την πρώτη φορά συνήθως καταστρέφεται ο εγκέφαλος και το κεντρικό νευρικό σύστηµα. Προκαλείται ολική παράλυση, καθώς κάθε µυς του σώµατος συστέλλεται και παραµένει σε συστολή για όλο το διάστηµα που κρατά η διαδικασία. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα να µην µπορεί να χτυπήσει η καρδιά και να αναπνεύσει ο κρατούµενος. Η επανάληψη της διαδικασίας γίνεται για να επιβεβαιωθεί πως η καρδιά δεν θα ανακτήσει τον χτύπο της. Υποτίθεται πως ο άνθρωπος στην καρέκλα χάνει τις αισθήσεις του στο 1/240ό του δευτερολέπτου. Μετά την ηλεκτροπληξία, η θερµοκρασία του σώµατος ανεβαίνει στους 59ο C και είναι πολύ ζεστό για να το αγγίξει κανείς. Η υψηλή θερµοκρασία καταστρέφει τις πρωτεΐνες του σώµατος και «ψήνει» τα όργαναΤο σώµα πρέπει να αφεθεί να κρυώσει, πριν πραγµατοποιηθεί η νεκροψία. Η ηλεκτρική καρέκλα, ως µέθοδος επιβολής της θανατικής ποινής, εξακολουθεί να εξάπτει µε έναν περίεργο τρόπο τη φαντασία του κοινού και αποτέλεσε θέµα πολλών κινηµατογραφικών ταινιών. Θανατηφόρα ένεση

59

Η θανατηφόρα ένεση είναι η µέθοδος εκτέλεσης η οποία εφαρµόζεται πλέον σε όλες τις πολιτείες των ΗΠΑ. Χρησιµοποιείται, επίσης, στην Κίνα, τη Γουατεµάλα και τις Φιλιππίνες. Αποτελεί τη µοναδική µέθοδο εκτέλεσης στην Ταϊλάνδη από τον Οκτώβριο του

2003,

οπότε

και

αντικατέστησε

τον

τουφεκισµό.

Η θανατηφόρα ένεση απασχόλησε για πρώτη φορά την κοινή γνώµη ως πιθανή µέθοδος εκτέλεσης το 1888, όταν ο ιατρός J. Mount Bleyer, από τη Νέα Υόρκη, δηµοσίευσε ένα άρθρο στην Ιατροδικαστική Εφηµερίδα, υποστηρίζοντας ότι η µέθοδος αυτή ήταν πιο ανθρωπιστική, οικονοµικότερη και δεν θα απέδιδε στον µελλοθάνατο την αίγλη του ήρωα που συχνά αποκτούσε µε τον απαγχονισµό. Πρότεινε δε την ενδοφλέβια χορήγηση 6 κόκκων µορφίνης. Η µέθοδος δεν βρήκε απήχηση στην πολιτεία της Νέας Υόρκης, που εισήγαγε, αντί αυτής, την ηλεκτρική καρέκλα. Η διαδικασία της εκτέλεσης µε θανατηφόρα ένεση παρουσιάζει µικρές διαφορές στις πολιτείες

της

Αµερικής,

ή

στις

άλλες

χώρες

που

εφαρµόζεται.

Το τυπικό είναι ο µελλοθάνατος να ξαπλώνει σε ένα φορείο, παρόµοιο µε αυτά των νοσοκοµείων, ή σε ένα σταθερό κρεβάτι εκτελέσεων, που µοιάζει µε τα χειρουργικά τραπέζια, και να του δένουν το σώµα και τα πόδια µε δερµάτινους ιµάντες. Τα γυµνά του χέρια δένονται σε σανίδες που εξέχουν από το φορείο, στα δύο πλαϊνά. Στη συνέχεια, εκπαιδευµένοι τεχνικοί τοποθετούν έναν καθετήρα (µε τη µεγαλύτερη σε διάµετρο βελόνα που κυκλοφορεί στο εµπόριο) σε µια φλέβα σε καθέναν από τους βραχίονες του κρατουµένου. Αφού τοποθετηθούν οι καθετήρες, διοχετεύονται 10ml διαλύµατος ηπαρίνης, ώστε να εµποδιστεί ο σχηµατισµός θρόµβων. Στη συνέχεια µια φιάλη που περιέχει 1.000ml αλατούχου διαλύµατος συνδέεται στα άκρα των καθετήρων και ο κρατούµενος, ξαπλωµένος πάντα στο φορείο, οδηγείται στο θάλαµο εκτελέσεων, όπου οι κουρτίνες είναι τραβηγµένες, ώστε να µπορούν οι µάρτυρες να παρακολουθούν τη διαδικασία. Αφού ο κρατούµενος κάνει τις τελευταίες του δηλώσεις, ένας φύλακας δίνει το σήµα για να αρχίσει η διαδικασία της εκτέλεσης. Ένας ή δύο τεχνικοί, κρυµµένοι πίσω από καθρέφτες διπλής όψης ή παραβάν, ώστε να µην είναι ορατοί από τους µάρτυρες, αρχίζουν να εισάγουν στις φλέβες του κατηγορουµένου τις τρεις χηµικές ουσίες που θα τον οδηγήσουν στο θάνατο. Αυτές συνήθως είναι 15-50cc θειοπεντάλ, 15-50cc Pavulon και 15-50cc χλωριούχου καλίου. Πριν από κάθε εισαγωγή ουσίας, διοχετεύεται αλατούχο διάλυµα στον ενδοφλέβιο σωλήνα, ώστε να τον καθαρίζει και να εµποδίσει ενδεχόµενη χηµική αντίδραση που θα µπορούσε να τον µπλοκάρει. Τυπικά, η όλη

60

διαδικασία δεν κρατά πάνω από 3 έως 5 λεπτά. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, ο µελλοθάνατος αναισθητοποιείται περίπου ένα λεπτό µετά τη χορήγηση του θειοπεντάλ και πεθαίνει σε περίπου 8 λεπτά, χωρίς εµφανή ίχνη φυσικού πόνου. Σε µερικές πολιτείες της Αµερικής, όπως και στην Κίνα, χρησιµοποιείται µια πλήρως αυτοποιηµένη µέθοδος, κατά την οποία ένα µηχάνηµα, το οποίο δουλεύει µε µπαταρία 12 volt, κάνει στον κρατούµενο τη θανατηφόρα ένεση. Εισάγει µε ακρίβεια και στις σωστές δόσεις τα φάρµακα στους καθετήρες. Η αυτοµατοποιηµένη µέθοδος εξασφαλίζει τη διοχέτευση των χηµικών µε τη σωστή σειρά και ελαχιστοποιεί τα ατυχήµατα. Στην αρχαιότητα, η χρήση του δηλητηρίου ως µεθόδου εκτέλεσης, συνίστατο στον εξαναγκασµό του καταδίκου να καταπιεί το δηλητήριο, όπως έγινε µε τον Σωκράτη στην Αρχαία Αθήνα.

61

Η λίστα του Σίντλερ

Η Λίστα του Σίντλερ (αγγλικά: Schindler's List) είναι αµερικανικό πολεµικό βιογραφικό δράµα παραγωγής 1993 µε θέµα τον Όσκαρ Σίντλερ, έναν Γερµανό επιχειρηµατία που έσωσε τις ζωές χιλίων Πολωνών Εβραίων στο Ολοκαύτωµα προσλαµβάνοντάς τους στα εργοστάσια του. Την ταινία σκηνοθέτησε ο Στίβεν Σπίλµπεργκ και το σενάριο έγραψε ο Στίβεν Ζαϊλίαν, βασισµένο στη νουβέλα Schindler's Ark του Τόµας Κενάλι. Πρωταγωνιστούν οι Λίαµ Νίσον, Ρέιφ Φάινς και Μπεν Κίνγκσλεϊ. Η ιδέα µιας ταινίας για τους Εβραίους του Σίντλερ είχε προταθεί από το 1963. Ο Πόλντεκ Πφέφερµπεργκ, ένας από τους Εβραίους του Σίντλερ, έκανε σκοπό της ζωής του να γνωστοποιήσει την ιστορία του Σίντλερ. Όταν ο παραγωγός Σιντ Σάινµπεργκ έστειλε µια περίληψη της νουβέλας Schindler's Ark στον Σπίλµπεργκ, ο σκηνοθέτης εντυπωσιάστηκε. Εξέφρασε αρκετό ενδιαφέρον ώστε η Universal να αγοράσει τα δικαιώµατα του βιβλίου. Ωστόσο ήταν αβέβαιος για το αν έπρεπε να σκηνοθετήσει ο ίδιος µια ταινία µε θέµα το Ολοκαύτωµα. Ο Σπίλµπεργκ προσπάθησε να δώσει το πρότζεκτ σε άλλους σκηνοθέτες πριν αποφασίσει να το σκηνοθετήσει ο ίδιος, αφού άκουσε για την άρνηση του Ολοκαυτώµατος

62

Η ταινία κυκλοφόρησε στους κινηµατογράφους των Ηνωµένων Πολιτειών στις 15 Δεκεµβρίου 1993. Απέσπασε διθυραµβικά σχόλια από τους κριτικούς και έγινε µεγάλη εισπρακτική επιτυχία, αποφέροντας 321,3 εκατοµµύρια δολάρια παγκοσµίως.Έλαβε 12 υποψηφιότητες για Όσκαρ, µεταξύ των οποίων Α' Ανδρικού Ρόλου για την ερµηνεία του Νίσον και Β' Ανδρικού Ρόλου για τον Φάινς, κερδίζοντας 7, ανάµεσά τους για Καλύτερη Ταινία, Σκηνοθεσία και Διασκευασµένου Σεναρίου. Βραβεύτηκε επίσης µε 7 βραβεία και 3 Χρυσές Σφαίρες.

Υπόθεση:

Η

ταινία

ξεκινά

το

1939

των Πολωνών Εβραίων στο Γκέτο της Κρακοβίας λίγο

µε µετά

την

επανατοποθέτηση

την

έναρξη

του Β'

Παγκοσµίου Πολέµου. Εν τω µεταξύ ο Όσκαρ Σίντλερ, ένας Γερµανός επιχειρηµατίας από τη Μοραβία, φτάνει στην πόλη µε την ελπίδα να κάνει περιουσία από τον πόλεµο. Ο Σίντλερ δωροδοκεί την Βέρµαχτ και τους αξιωµατικούς των Ες Ες και έτσι αγοράζει ένα εργοστάσιο για την παραγωγή εφοδίων του στρατού. Χωρίς να γνωρίζει πολλά για το πως να διευθύνει µια επιχείρηση, προσλαµβάνει τον Ιτζάκ Στερν, υπάλληλο του Εβραϊκού Συµβουλίου, ο οποίος έχει επαφές µε τους Εβραίους επιχειρηµατίες και τους µαυραγορίτες µέσα στο γκέτο. Οι Εβραίοι επιχειρηµατίες δανείζουν στο Σίντλερ τα χρήµατα για το εργοστάσιο µε αντάλλαγµα ποσοστό από τα κέρδη. Ο Σίντλερ προσλαµβάνει µόνο Εβραίους καθώς κοστίζουν λιγότερο αφού οι µισθοί τους πηγαίνουν στην Ες Ες. Οι εργάτες του Σίντλερ επιτρέπεται να βρίσκονται και εκτός του γκέτο και ο Στερν πλαστογραφεί έγγραφα για να διασφαλίσει όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους ως "χρήσιµους" στους Γερµανούς ώστε να τους σώσει από µεταφορά σε στρατόπεδα συγκέντρωσης αλλά και από το θάνατο.

63

Ο Υπολοχαγός των Ες Ες Άµον Γκετ φτάνει στην Κρακοβία για να αρχίσει την κατασκευή του στρατοπέδου συγκέντρωσης Πλαστσόφ. Δίνει εντολή να αδειάσει το γκέτο και η Επιχείρηση Ράινχαρντ στην Κρακοβία αρχίζει, µε εκατοντάδες στρατεύµατα να αδειάζουν τα συνωστισµένα δωµάτια και να δολοφονούν όποιον διαµαρτύρεται ή δε συνεργάζεται, ηλικιωµένο ή παιδί. Ο Σίντλερ από µακριά παρακολουθεί τη σφαγή και επηρεάζεται σφοδρά. Παρ' όλα αυτά γίνεται φίλος µε τον Γκετ και συνεχίζει να έχει την υποστήριξη και την προστασία των Ες Ες. Ο Σίντλερ δωροδοκεί τον Γκετ ώστε να του επιτρέψει να χτίσει στρατόπεδο για τους εργάτες του. Αρχικά οι προθέσεις του είναι να βγάλει χρήµατα αλλά στην πορεία αρχίζει να διατάζει τον Στερν να σώσει όσες περισσότερες ζωές µπορεί. Καθώς ο πόλεµος παίρνει άλλη τροπή, διαταγή από το Βερολίνο αναγκάζει τον Γκετ να καταστρέψει όλα τα σώµατα των Εβραίων που δολοφονήθηκαν, να διαλύσει το γκέτο του Πλαστσόφ και να στείλει τους εναποµείναντες Εβραίους στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Στην αρχή ο Σίντλερ ετοιµάζεται να φύγει από την Κρακοβία, αλλά δεν µπορεί να το κάνει και ζητάει από τον Γκετ να του επιτρέψει να κρατήσει τους εργάτες του ώστε να τους µετάφερει στην γενέτειρα πόλη του στη Μοραβία µακριά από την Τελική Λύση. Ο Γκετ δέχεται αλλά χρεώνει πολύ ακριβά κάθε έναν εργάτη ξεχωριστά. Ο Σίντλερ µε τον Στερν συντάσσουν µια λίστα µε τους εργάτες που δεν θα µεταφερθούν στο Άουσβιτς. "Η Λίστα του Σίντλερ" αποτελείται από "ικανούς" τρόφιµους και για πολλούς στο στρατόπεδο Πλαστσόφ, το να υπάρχει το όνοµά τους στη λίστα είναι πολύ σηµαντικό γιατί µπορεί να οδηγήσει στη ζωή ή στο θάνατό τους. Σχεδόν όλοι από τη λίστα φτάνουν στο στη Μοραβία. Το τραίνο που µεταφέρει τις γυναίκες κατά λάθος πηγαίνει στο Άουσβιτς. Οι γυναίκες νοµίζουν ότι οδηγούνται στο θάλαµο αερίων αλλά αρχίζουν να κλαίνε από χαρά όταν νερό πέφτει από τις ντουζιέρες. Ο Σίντλερ πηγαίνει αµέσως στο Άουσβιτς και δωροδοκώντας τον υπέυθυνο του στρατοπέδου σώζει όλες τις γυναίκες της λίστας του. Μόλις φτάνουν στη Μοραβία, ο Σίντλερ δίνει αυστηρές εντολές στους Ες Ες φύλακες να µην πυροβολήσουν ή βασανίσουν κανέναν. Για να κρατήσει τους εργάτες του ζωντανούς, ξοδεύει σχεδόν όλη του την περιουσία για να δωροδοκεί τους Ναζί αξιωµατικούς. Τα χρήµατα του τελειώνουν λίγο πριν το Βέρµαχτ παραδοθεί και λήξει ο πόλεµος στην Ευρώπη.

64

Σαν µέλος των Ναζί και κερδοφόρος από τη δουλεία, το 1945 ο Σίντλερ πρέπει να αποδράσει. Αν και οι φύλακες των Ες Ες έχουν πάρει εντολή να εξοντώσουν τους Εβραίους ο Σίντλερ τους πείθει να γυρίσουν πίσω στις οικογένειές τους σαν άνδρες και όχι σαν δολοφόνοι. Λίγο πριν φύγει, φορτώνει το αυτοκίνητό του και αποχαιρετά τους εργάτες του. Του δίνουν ένα γράµµα εξηγώντας πως δεν είναι εγκληµατίας πολέµου µαζί µε ένα δαχτυλίδι µε την επιγραφή "Όποιος σώζει µια ζωή, σώζει ολόκληρο τον κόσµο". Ο Σίντλερ συγκινείται αλλά και ντρέπεται, αισθανόµενος ότι θα µπορούσε να κάνει περισσότερα ώστε να σώσει περισσότερες ζωές. Οι Εβραίοι του Σίντλερ, έχοντας κοιµηθεί έξω από τις πύλες του εργοστασίου, ξυπνούν το πρωί και ένας Σοβιετικός Δραγώνοςκαταφτάνει και τους λέει ότι απελευθερώθηκαν από τον Κόκκινο Στρατό. Οι Εβραίοι περπατούν µέχρι τη διπλανή πόλη για να βρουν φαγητό. Μετά από κάποιες σκηνές που απεικονίζει κάποια συµβάντα µετά την λήξη του πολέµου, όπως την εκτέλεση του Άµον Γκετ γιαεγκλήµατα πολέµου και τι απέγινε τελικά ο Σίντλερ, η ταινία επιστρέφει µε τους Εβραίους να περπατούν µέχρι τη διπλανή πόλη. Καθώς περπατούν, η ταινία γεµίζει µε χρώµατα και δείχνει τον τάφο του Σίντλερ στην Ιερουσαλήµ. Το φίλµ τελειώνει µε τους ηλικιωµένους πλέον πραγµατικούς Εβραίους που δούλεψαν στο εργοστάσιο του Σίντλερ, να περνούν χέρι χέρι µε τους ηθοποιούς που τους υποδύθηκαν και ο καθένας να αφήνει από µια πέτρα στον τάφο του - ένα εβραϊκό έθιµο που δείχνει βαθιά ευγνωµοσύνη. Στην τελευταία σκηνή ο Λίαµ Νίσον αν και δεν βλέπουµε το πρόσωπο του, αφήνει ένα τριαντάφυλλο.

65

Το Κορίτσι µε το Κόκκινο Παλτό

Αν και το φιλµ είναι ασπρόµαυρο, χρησιµοποιείται το κόκκινο για να ξεχωρίσει ένα µικρό κορίτσι που φοράει ένα κόκκινο παλτό. Αργότερα στην ταινία το κορίτσι βρίσκεται ανάµεσα στους νεκρούς και αναγνωρίζεται µόνο από το κόκκινο παλτό του. Αν και δεν ήταν σκόπιµο, αυτός ο χαρακτήρας συµπτωµατικά µοιάζει µε τη Ρόµα Λιγκόκα, που ήταν γνωστή στο Γκέτο της Κρακοβίας για το κόκκινο παλτό της. Η Λιγκόκα σε αντίθεση µε τον πλασµατικό χαρακτήρα της ταινίας, επέζησε του Ολοκαυτώµατος. Ενώ υπήρχε διαφωνία για το τι ακριβώς αναπαριστά το κορίτσι µε το κόκκινο παλτό, µε κάποιους να λένε ότι συµβολίζει την ελπίδα, την αθωότητα ή το κόκκινο αίµα των Εβραίων που θυσιάστηκαν στον τρόµο του Ολοκαυτώµατος, ο ίδιος ο Σπίλµπεργκ δήλωσε: Η Αµερική και η Ρωσία και η Αγγλία όλοι γνώριζαν για το Ολοκαύτωµα όταν συνέβαινε, και δεν κάναµε τίποτα. Δεν στείλαµε καµία από τις δυνάµεις µας για να σταµατήσουµε την πορεία προς το θάνατο, την αδυσώπητη αυτή πορεία προς το θάνατο. Ήταν µια µεγάλη κόκκινη βούλα στο ραντάρ του καθενός, αλλά κανένας δεν έκανε

κάτι.

Και

γι'

αυτό

ήθελα

να

προσθέσω

το

κόκκινο

χρώµα.

66

Ηθοποιοί και Χαρακτήρες Λίαµ Νίσον στο ρόλο του Όσκαρ Σίντλερ

Μπεν Κίνγκσλεϊ στο ρόλο του Ιτζάκ Στερν

Ρέιφ Φάινς στο ρόλο του Άµον Γκετ

67

Στιβεν Σπίλµπεργκ (Σκηνοθέτης της ταινίας)

Ο Σκηνοθέτης του εργου ''Η λίστα του Σιντλερ'' ΣτίΒεν Σπίλµπερκ , είναι γεννηµένος στις 18 Δεκεµβρίου 1946, είναι Αµερικανός σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός ταινιών. Είναι µε διαφορά ο πλουσιότερος άνθρωπος στο Χόλιγουντ και ένας από τους ανθρώπους µε τη µεγαλύτερη επιρροή στις ΗΠΑ. Όταν ήταν παιδί στο Phoenix έβαζε εισιτήριο σε όποιος έβλεπε τις ερασιτεχνικές του ταινίες ενώ η αδελφή του πουλούσε ποπ-κορν. Έκανε την πρώτη του παραγωγή µε σενάριο και ηθοποιούς στα δώδεκά του χρόνια και ένα χρόνο αργότερα κέρδισε βραβείο µε µια πολεµική περιπέτεια µικρού µήκους. Ήταν παραγωγός και σκηνοθέτης στο "Firelight" µια ταινία 140 λεπτών που παίχτηκε στον κινηµατογράφο της γειτονιάς του. Συνέχισε στην Ατλάντα όπου στο φεστιβάλ κινηµατογράφου παρουσίασε το φιλµ "Amblin" (που αργότερα έδωσε το όνοµά της στην εταιρία παραγωγής του) και η οποία τον οδήγησε στο πρώτο του επαγγελµατικό συµβόλαιο µε τη Universal στην ηλικία των 20 ετών. Αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στον κινηµατογράφο και το 1974 κάνει το πρώτο του blockbuster και το οποίο άλλαξε την πορεία του κινηµατογράφου µε τη χρήση των οπτικών εφφέ. Συνεχίζοντας να µεταφέρει στην οθόνη τα όνειρα, το απόκοσµο και το φανταστικό κάνει την µία επιτυχία µετά την άλλη. "Στενές επαφές τρίτου τύπου", "Ο Εξωγήινος", "Οι κυνηγοί της χαµένης κιβωτού" και τη σειρά του Ιντιάνα Τζόουνς, "Η Λίστα του Σίντλερ" καθώς και µια σειρά από παραγωγές τον κάνουν από τους πλουσιότερους ανθρώπους του Χόλιγουντ. Το 1997 η παραγωγή και σκηνοθεσία του "Lost World" της συνέχειας του Jurassic Parc, του απέφερε 313 εκατοµµύρια δολάρια συµπεριλαµβανοµένων και των δικαιωµάτων από την πώληση αναµνηστικών, αφισών

68

και άλλων αντικειµένων µε το λογότυπο της ταινίας. Από τότε κάθε του ταινία είναι γεγονός πρώτου µεγέθους. Η "διάσωση του στρατιώτη Ράιαν" πήρε βραβείο σκηνοθεσίας ενώ το "Λινκολν" αναµένεται να είναι από τις µεγαλύτερες εισπρακτικές επιτυχίες. Καθόλου ασυνήθιστο για τον Στίβεν Σπίλµπεργκ.

Thomas Keneally (συγγραφέας του βιβλίου)

Ένας από τους πιο επιτυχηµένους

συγγραφείς

της

µοντέρνας λογοτεχνίας

της

Αυστραλίας. Γεννήθηκε το 1935 στο Σίδνεϊ . Αρχικά εργάστηκε ως υπάλληλος και καθηγητής µέχρι το 1964 που έγραψε την πρώτη του νουβέλα και αποφάσισε να ασχοληθεί αποκλειστικά µε τη λογοτεχνία. Έχει

προταθεί τέσσερις φορές για το

Βραβείο BOOKER : το 1972 για το The Chant of Jimmie Blacksmith, το 1975 για το Gossip from the Forest, το 1979 για το Confederates και το 1982 οπότε και του απενεµήθη τελικά το Βραβείο για την Λίστα του Σίντλερ. Ενα έργο που αργότερα- το 1993- µεταφέρθηκε µε τεράστια επιτυχία στον κινηµατογράφο από τον σκηνοθέτη Στίβεν Σπίλµπεργκ. Ο Τόµας Κένελυ τιµήθηκε από τη χώρα του για την προσφορά του στην Αυστραλιανή λογοτεχνία. Είναι παντρεµένος, έχει δύο κόρες και ζει στη γενέτειρα του το Σίδνεϊ. Αλλα βιβλία του συγγραφέα που έχουν προταθεί για βραβείο Booker είναι τα "The Chant of Jimmy Blacksmith" το 1972, "Gossip from the Forest" το 1975 και "Confederates" το 1979.

69

Ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης

Πριν και κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσµίου Πολέµου η Ναζιστική Γερµανία διατηρούσε

στρατόπεδα

συγκέντρωσης

(Konzentrationslager,

Κοντσεντρατσιόνσλαγκερ ή KZ) σε όλη την επικράτεια που βρισκόταν στον έλεγχό της. Τα πρώτα Ναζιστικά στρατόπεδα βρίσκονταν στο έδαφος της Γερµανίας και ήταν κυρίως στρατόπεδα εργασίας. Κατά τη διάρκεια του πολέµου, στα εκατοµµύρια των κρατουµένων των στρατοπέδων συγκέντρωσης περιλαµβάνονταν Εβραίοι, Πολωνοί, Σοβιετικοί, αιχµάλωτοι πολέµου, οµοφυλόφιλοι, Τσιγγάνοι, Μάρτυρες του Ιεχωβά και άλλοι. Εκατοµµύρια κρατούµενοι των στρατοπέδων συγκέντρωσης έχασαν τη ζωή τους λόγω κακοµεταχείρισης, ασθενειών, ασιτίας και υπερβολικής εργασίας. Από το 1941 οι Ναζιστές άρχισαν να δηµιουργούν τα στρατόπεδα εξόντωσης ή θανάτου µε µόνο σκοπό την βιοµηχανική δολοφονία των Εβραίων της Ευρώπης, µέσω της «Τελικής Λύσης». Αυτά τα στρατόπεδα εγκαταστάθηκαν στις κατεχόµενες Πολωνία και Λευκορωσία, στην περιοχή του «Γενικού Κυβερνείου» (Generalgouvernement). Περισσότεροι από τρία εκατοµµύρια Εβραίοι επρόκειτο να βρουν το θάνατο στα στρατόπεδα εξόντωσης, κυρίως µέσω δηλητηριωδών αερίων στους "θαλάµους αερίων", αν και πολλοί κρατούµενοι σκοτώθηκαν σε οµαδικές εκτελέσεις και µε άλλους τρόπους. Αυτά τα στρατόπεδα θανάτου, στα οποία περιλαµβάνονται του Μπέλζεκ, του

70

Σοµπιµπόρ, της Τρεµπλίνκα και του Άουσβιτς-Μπίρκεναου, συνήθως αναφέρονται ως «στρατόπεδα συγκέντρωσης», αν και οι ειδικοί του Ολοκαυτώµατος κάνουν διαχωρισµό µεταξύ των στρατοπέδων συγκέντρωσης και των στρατοπέδων θανάτου.

Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης δηµιουργήθηκαν ήδη από τις αρχές της Ναζιστικής διακυβέρνησης στη Γερµανία το 1933. Οι Ναζιστές δηµιούργησαν στρατόπεδα συγκέντρωσης µέσα στην Γερµανία, πολλά από τα οποία κατασκευάστηκαν από τις τοπικές αρχές, µε σκοπό τον εγκλεισµό σε αυτά των πολιτικών κρατουµένων και των ανεπιθύµητων ατόµων. Τα αρχικά στρατόπεδα συγκέντρωσης σταδιακά απέκτησαν ενιαίο έλεγχο και µέχρι το 1939 είχαν τεθεί σε λειτουργία έξι από τα µεγαλύτερα στρατόπεδα συγκέντρωσης: το Νταχάου (1933), το Σάξενχαουζεν (1936), το Μπούχενβαλντ (1937), το Φλόσενµπεργκ (1938), το Μαουτχάουζεν (1938) και το Ράβενσµπρικ (1939). Το 1938 τα Ες-Ες άρχισαν να εκµεταλλεύονται την καταναγκαστική εργασία σε αυτά τα στρατόπεδα µε σκοπό το κέρδος. Πολλές γερµανικές εταιρίες χρησιµοποίησαν εργατικό δυναµικό από στρατόπεδα συγκέντρωσης, ειδικά κατά τη διάρκεια του Πολέµου. Μετά το 1939, µε την έναρξη του Β' Παγκοσµίου Πολέµου, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης έγιναν σταδιακά οι τόποι όπου όσοι θεωρούνταν εχθροί των Ναζί, περιλαµβανοµένων των Εβραίων και των αιχµαλώτων πολέµου, είτε θανατώνονταν είτε υποχρεώνονταν σε καταναγκαστική εργασία είτε κρατούνταν σε συνθήκες

71

υποσιτισµού και βασανιστηρίων. Κατά τη διάρκεια του πολέµου, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης για τους "ανεπιθύµητους" διεσπάρησαν σε όλη την Ευρώπη, δηµιουργώντας

νέα

στρατόπεδα

σε

περιοχές

πυκνοκατοικηµένες

από

"ανεπιθύµητους", όπως οι περιοχές µε µεγάλους πληθυσµούς Εβραίων, Πολωνικής ιντελιγκέντσια, κοµµουνιστών ή Τσιγγάνων. Τα περισσότερα στρατόπεδα βρίσκονταν στην περιοχή της Γενικού Κυβερνείου στην Πολωνία. Η µεταφορά των κρατουµένων γινόταν συνήθως κάτω από τροµερές συνθήκες µε τη χρήση αµαξοστοιχιών για τη µεταφορά εµπορευµάτων, µέσα στα οποία πολλοί πέθαιναν πριν φτάσουν στον προορισµό τους. Στρατόπεδα συγκέντρωσης υπήρχαν και µέσα στη Γερµανία και, µολονότι δεν είχαν σχεδιαστεί µε σκοπό τη συστηµατική εξόντωση, πολλοί κρατούµενοι σε αυτά πέθαιναν εξαιτίας των σκληρών συνθηκών που επικρατούσαν ή των εκτελέσεων.

Με την έναρξη εφαρµογής του σχεδίου της τελικής λύσης, δηµιουργήθηκαν τα λεγόµενα "στρατόπεδα εξόντωσης". Σκοπός τους δεν ήταν ο εγκλεισµός και η καταναγκαστική εργασία, όπως στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, αλλά η συστηµατική και χωρίς οίκτο εξόντωση όσων µεταφέρονταν σε αυτά. Τα στρατόπεδα εξόντωσης δηµιουργήθηκαν εκτός Γερµανικού εδάφους, στο έδαφος της κατεχόµενης Πολωνίας.

Σε κάποιες περιπτώσεις τα στρατόπεδα συγκέντρωσης χρησιµοποιούνταν για τον εγκλεισµό σηµαντικών κρατουµένων, όπως οι στρατηγοί που ήταν αναµειγµένοι στην απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ της 20ής Ιουλίου 1944, ο κυβερνήτης του υποβρυχίου U-Boot Μάρτιν Νιµόλερ (Martin Niemoller) ο οποίος έγινε Λουθηρανός πάστορας και ο Ναύαρχος Βίλχελµ Κανάρις (Wilhelm Canaris), ο οποίος έµεινε έγκλειστος στο Φλόσενµπεργκ από τις 7 Φεβρουαρίου 1945 µέχρι τον απαγχονισµό

72

του στις 9 Απριλίου, λίγο πριν το τέλος του πολέµου.

Κατά τα τέλη του πολέµου τα στρατόπεδα έγιναν τόποι τροµακτικών ιατρικών πειραµάτων. Σε διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης γίνονταν πειράµατα ευγονικής, κατάψυξης κρατουµένων για να προσδιοριστεί πώς επηρέαζε αυτό το φαινόµενο τους πιλότους σε περίπτωση κατάρριψής τους και παραµονής τους σε ψυχρό νερό καθώς και δοκιµές πειραµατικών ουσιών και θανατηφόρων φαρµάκων σε κρατουµένους. Τα στρατόπεδα απελευθερώθηκαν από τις Συµµαχικές δυνάµεις κατά τα έτη 19431945, συνήθως όµως ήταν πολύ αργά για να σωθούν οι εναποµείναντες κρατούµενοι.Κάποια απο τα στρατόπεδα ηταν:

73

Στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς

Ήταν ένα από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Ναζιστικής Γερµανίας. Τα ερείπια του στρατοπέδου βρίσκονται περίπου 60 χλµ δυτικά της Κρακοβίας. Λόγω της τοποθεσίας κοντά στη βιοµηχανική περιοχή της Σιλεσιάς ο διέταξε τον Ιούνιο του 1940

να χτιστεί στο Άουσβιτς το µεγαλύτερο συγκρότηµα στρατοπέδων της

εθνικοσοσιαλιστικής Γερµανίας.

Η συνολική του έκταση ανερχόταν στα 40 χλµ².

Αποτελούνταν από τρία κύρια και 39 δευτερεύοντα στρατόπεδα. Τα τρία κύρια στρατόπεδα ήταν: Άουσβιτς Ι, το αρχικό στρατόπεδο συγκέντρωσης και το διοικητικό κέντρο ολόκληρου του συγκροτήµατος. Εδώ δολοφονήθηκαν περίπου 70.000 άνθρωποι, κυρίως πολωνοί διανοούµενοι και σοβιετικοί αιχµάλωτοι. Άουσβιτς ΙΙ Μπίρκεναου, στρατόπεδο εξόντωσης, όπου δολοφονήθηκαν περίπου ένα εκατοµµύριο άνθρωποι, κυρίως Εβραίοι, Σίντι και Ροµά. Άουσβιτς ΙΙΙ στρατόπεδο εργασίας

74

Στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου

Το Στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχαου δηµιούργησε η Γκεστάπο, µετά την άνοδο στην εξουσία του Αδόλφου Χίτλερ, το 1933. Το στρατόπεδο κατασκευάστηκε στην πόλη Νταχάου που

βρίσκεται

κοντά

στο Μόναχο.

Στο

στρατόπεδο

αυτό

οι Ναζιστές συγκέντρωναν και βασάνιζαν, αρχικά τους αντιστασιακούς Γερµανούς και αργότερα

αιχµαλώτους

κάθε

ηλικίας,

κυρίως Εβραίους και

διάφορες

άλλες

πληθυσµιακές οµάδες ή µειονότητες από τις χώρες που καταλάµβαναν. Ανάµεσα σ' εκείνους που πέρασαν από το φριχτό αυτό στρατόπεδο ή βρήκαν το θάνατο εκεί, συγκαταλέγονται και πολλοί Έλληνες αγωνιστές. Το Νταχάου λειτούργησε µέχρι τη συντριβή της Ναζιστικής Γερµανίας το 1945. Σήµερα, το Στρατόπεδο του Νταχάου έχει µετατραπεί σε µνηµείο από τη Γερµανική Κυβέρνηση.

75

Η Δίκη της Νυρεµβέργης Με

την

ονοµασία

Δίκη

της

Νυρεµβέργης φέρεται

η

δίκη

των

Γερµανών εθνικοσοσιαλιστών εγκληµατιών πολέµου που διενεργήθηκε από επί τούτω συγκροτηµένο οµώνυµο Διεθνές Στρατιωτικό Δικαστήριο, που συνεδρίασε στο δικαστικό µέγαρο της Νυρεµβέργης, από τις 20 Νοεµβρίου του 1945 µέχρι την 1η Οκτωβρίου 1946, µε κατηγορούµενους 24 µέλη του Εθνικοσοσιαλιστικού Γερµανικού Εργατικού Κόµµατος και οκτώ ναζιστικές οργανώσεις. Η αίθουσα της Δίκης κατά τις συνεδριάσεις, (από αριστερά προς τα δεξιά: οι κατηγορούµενοι και στο βάθος οι διερµηνείς, προ αυτών οι δικηγόροι τους και δεξιότερα οι υπάλληλοι, οι κατήγοροι και η έδρα των δικαστών)

Κατηγορητήριο Οι βασικές κατηγορίες, για τις οποίες θα λογοδοτούσαν οι υπόδικοι, ήταν: (Α) Εγκλήµατα κατά της Ειρήνης: Συγκεκριµένα ο σχεδιασµός, η προετοιµασία, η

•

έναρξη, η εξαπόλυση πολέµου ή επίθεσης ή πολέµου κατά παράβαση των διεθνών συνθηκών, συµφωνιών ή διαβεβαιώσεων, ή συµµετοχή σε κοινό σχέδιο συνωµοσίας για την επίτευξη οποιουδήποτε από τους παραπάνω στόχους.

76

(Β) Εγκλήµατα Πολέµου: Συγκεκριµένα, παραβιάσεις των νόµων και των κανόνων

•

του πολέµου. Σε αυτά περιλαµβάνονται - δεν περιορίζονται όµως σε αυτά δολοφονίες, κακοµεταχείριση ή εκτόπιση για καταναγκαστική εργασία ή οποιοδήποτε άλλου σκοπό ιδιωτών από κατακτηµένη χώρα, δολοφονία ή κακοµεταχείριση αιχµαλώτων πολέµου ή ναυτικών, εκτέλεση οµήρων, λεηλασίες δηµόσιας ή ιδιωτικής περιουσίας, απρόκλητη καταστροφή πόλεων, κωµοπόλεων ή χωριών ή καταστροφές µη υπαγορευόµενες από στρατιωτική ανάγκη. (Γ) Εγκλήµατα κατά της Ανθρωπότητος: Συγκεκριµένα, δολοφονία, εξόντωση,

•

υποδούλωση, εκτόπιση και άλλες απάνθρωπες πράξεις διαπράχθηκαν κατά πολιτών πριν ή κατά τη διάρκεια του πολέµου. διώξεις λόγω πολιτικών, φυλετικών ή θρησκευτικών αιτίων ή σχετικών µε οποιοδήποτε έγκληµα το Δικαστήριο ήθελε κρίνει ότι, εκτελέσθηκε, είτε παραβίασε την τοπική νοµοθεσία είτε όχι, της χώρας στην οποία διαπράχθηκε. (Δ) Συνωµοσία για το σχεδιασµό και την εξαπόλυση επιθετικών ενεργειών και

•

άλλων εγκληµάτων κατά της Παγκόσµιας Ειρήνης.

77

Μουσείο ολοκαυτώµατος στην Ιερουσαλήµ Το Γιαντ

Βασσέµ (η Γιάντ Βασχέµ) είναι µουσείο και αναµνηστικός χώρος

αφιερωµένος στο Ολοκαύτωµα. Επίσης ασχολείται επιστηµονικά µε την ιστορία του Ολοκαυτώµατος. Ιδρύθηκε το 1953 στα Ιεροσόλυµα µετά από απόφαση της Κνεσέτ. Σήµερα το Γιαντ Βασσέµ έχει 2 εκατοµµύρια επισκέπτες ετησίως

.

Βρίσκεται στην δυτική περιοχή του Όρους Χερτζλ στην Ιερουσαλήµ. Το συγκρότηµα Γιαντ Βασσέµ περιλαµβάνει το Μουσείο Ιστορίας του Ολοκαυτώµατος, µνηµεία, όπως το Μνηµείο των Παιδιών και την Αίθουσα Μνήµης, το Μουσείο Τέχνης του Ολοκαυτώµατος, γλυπτά, υπαίθρια αναµνηστικά µνηµεία, όπως η κοιλάδα των Κοινοτήτων, µια συναγωγή, αρχεία, ένα ερευνητικό ινστιτούτο, βιβλιοθήκη, και ένα εκπαιδευτικό κέντρο: η Διεθνής Σχολή Σπουδών του Ολοκαυτώµατος. Η είσοδος είναι ελεύθερη.

78

Η νύχτα των κρυστάλλων

Η αποκληθείσα «νύχτα των κρυστάλλων» αποτελεί το πρώτο µαζικό πογκρόµ εναντίον των Εβραίων στη Γερµανία. Συνέβη τη νύχτα της 9ης Νοεµβρίου 1938 ως τις πρώτες πρωινές ώρες της επόµενης µέρας και ήταν η πρώτη ένδειξη για το τι θα ακολουθούσε αργότερα µε το εβραϊκό ολοκαύτωµα. Ονοµάστηκε «νύχτα των κρυστάλλων», επειδή οι Ναζί ξέσπασαν πάνω στις ιδιοκτησίες των Εβραίων, σπάζοντας τις βιτρίνες πολλών καταστηµάτων τους. Όλα ξεκίνησαν δύο µέρες νωρίτερα, όταν ένας γερµανοεβραίος, ο Χέρσελ Γκρίσπαν, σκότωσε στο Παρίσι τον γραµµατέα της γερµανικής πρεσβείας Ερνστ Φον Ρατ. Ο φόνος του γερµανού διπλωµάτη χρησιµοποιήθηκε ως δικαιολογία για τις επιθέσεις που εκδηλώθηκαν εναντίον των Εβραίων σε όλη τη Γερµανία. Φαινοµενικά, οι επιθέσεις αυτές ήταν αυθόρµητες, αλλά στην πραγµατικότητα «ενορχηστρώθηκαν» από τη ναζιστική κυβέρνηση. Κατά τη νύχτα των κρυστάλλων, καταστράφηκαν 1.574 συναγωγές, πάνω από 7.000 εβραϊκά καταστήµατα και 29 πολυκαταστήµατα, ενώ 30.000 Εβραίοι συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο αριθµός των γερµανοεβραίων που σκοτώθηκαν είναι ασαφής. Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις, κυµαίνεται από 36 έως 200, ενώ µεταξύ των νεκρών περιλαµβάνονται και αρκετοί µη Εβραίοι, που είχαν την ατυχία να µοιάζουν. Το γεγονός προκάλεσε παγκόσµια κατακραυγή. Σε ένδειξη διαµαρτυρίας, οι ΗΠΑ και πολλές άλλες χώρες διέκοψαν τις διπλωµατικές τους σχέσεις µε τη Γερµανία.

79

Ταινίες σχετικές µε το ολοκαύτωµα Amen (2002)

The Pianist (2002)

Valkyrie (2008)

Der Untergang (2004)

The Reader (2008)

80