2013 ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΒΙΑ Ένα καλά κρυμμένο μυστικό

Ερευνητική εργασία Α’ τετραμήνου 46ο Λύκειο Αθηνών

Σχολικό έτος 2012-2013

Τμήμα Β1

ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΒΙΑ Ένα καλά κρυμμένο μυστικό

Υπεύθυνες καθηγήτριες:

Ξυγκάκη Ζέτα, Σαμαντούρα Βάσω

1

1η ΟΜΑΔΑ Κονταξής Θεοδόσης Γκούτση Κέλβις Μάργα Δήμητρα Κουτσούκου Μαρία 2η ΟΜΑΔΑ Δίζελου Ειρήνη Καμπεράι Αμάντα 3η ΟΜΑΔΑ Κεραμίδης Γεώργιος Κόλαι Μάριος Κέφης Ορέστης Γεωργίου Αλέξανδρος 4η ΟΜΑΔΑ Κίτου Μαρία Λέκκα Χριστίνα Λάμε Κατερίνα Λαμλλάρη Δέσποινα 5η ΟΜΑΔΑ Λουλούδης Κωνσταντίνος Γκιόλιας Θανάσης Ζαφειράκης Αλέξανδρος 6η ΟΜΑΔΑ Βλάμη Χριστίνα Καρπούζης Νίκος Καψοκόλη Ιωάννα Δημοπούλου Αφροδίτη 7η ΟΜΑΔΑ ΚιαφζέζηΕρμιόνη Γκέρτσου Βάσω

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ομάδες

2

Εισαγωγή 4 Ερωτηματολόγιο Ορισμοί

6 8

Καθημερινά θρίλερ – η βία του διπλανού διαμερίσματος Μαρτυρία κακοποιημένης γυναίκας

19

Οι μύθοι γύρω από τις κακοποιημένες γυναίκες Το προφίλ των κακοποιημένων γυναικών Το προφίλ του άντρα – θύτη

33

Επίλυση του προβλήματος

34

Η κυκλική θεωρία της βίας

35

Τα εφιαλτικά νούμερα

10

21

32

44

Η ενδοοικογενειακή βία στις μεταναστευτικές οικογένειες 50 Ενδοοικογενειακή βία και παιδική κακοποίηση

51

Αν υποψιάζεστε οτι το παιδι σας είναι θύμα κακοποίησης Εκατοντάδες κακοποιημένα παιδιά στην Ελλάδα Οι επιπτώσεις στην ζωή του παιδιού Νόμος 3500 / 2006

64

88

Πως να βοηθήσετε μια κακοποιημένη γυναίκα Που μπορείτε να απευθυνθείτε

67

96

Ξενώνας κακοποιημένων γυναικών Πηγές

61

70

Διάσημες που κακοποιήθηκαν

Επίλογος – Συμπεράσματα

56

101

105

106

3

Εισαγωγή Η ερευνητική αυτή εργασία με τίτλο «Ενδοοικογενειακή βία: ένα καλά κρυμμένο μυστικό» πραγματοποιήθηκε με την επίβλεψη των διδασκόντων Ξυγκάκη Γεωργίας και Σαμαντούρα Βάσως και εντάσσεται στα πλαίσια του μαθήματος της Β΄ Λυκείου με τίτλο Ερευνητική Εργασία.

Παρουσίαση του θέματος Το έναυσμα που μας οδήγησε στο να προτείνουμε και να πραγματοποιήσουμε μαζί με τους μαθητές μας το συγκεκριμένο θέμα ήταν πρωτίστως η γνώση μας για την τεράστια έκταση του προβλήματος αυτού στις σύγχρονες κοινωνίες. Μέσα από την εμπειρία μας ως εκπαιδευτικοί, κάποιες φορές υποψιαστήκαμε, μάθαμε, ακούσαμε, φανταστήκαμε ότι ίσως τέτοιες καταστάσεις εχουν βιώσει κάποιοι από τους μαθητές μας. Πολλοί προβληματισμοί και σκέψεις απασχολούν τους εκπαιδευτικούς γύρω από αυτό το θέμα. Η αγάπη μας και το ενδιαφέρον μας για τους μαθητές μας, μας ώθησε σε αυτή την έρευνα. Το φαινόμενο αυτό έχει λάβει τέτοιες διαστάσεις, που θεωρήσαμε απαραίτητο οι μαθητές μας να ενημερωθούν και να ερευνήσουν γι αυτό, για να μπορούν να αναγνωρίζουν και να προστατευτούν από μια παρομοια κατάσταση.

Διατύπωση των σκοπών της ερευνητικής εργασίας Να ενημερωθούν οι μαθητές για αυτό το πρόβλημα Να μάθουμε το προφίλ του θύτη και πώς να τον αποφεύγουμε Να μάθουμε τους τρόπους αντιμετώπισης Να μάθουμε τους λόγους που φέρνουν τον θύτη στη θέση αυτή

Διατύπωση ερευνητικών ερωτημάτων Ποιες είναι οι αιτίες του προβλήματος Ποια είναι η έκταση του προβλήματος σήμερα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό Πως μπορούμε να καταλάβουμε και αναγνωρίσουμε σημάδια και συμπεριφορές ενός βίαιου χαρακτήρα Ποιες είναι οι ψυχολογικές επιπτώσεις στα θύματα Ποιο είναι το αντίκτυπο τέτοιον συμπεριφορών στο μέλλον των παιδιών που έχουν υποστεί τέτοιες συμπεριφορές και αν είναι πιο επιρρεπείς στο να γίνουν θύματα ή θύτες 4

Συσχέτιση του θέματος με καταστάσεις, προβλήματα και ζητήματα της πραγματικότητας Σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα καλείται η έρευνά μας να απαντήσει επαρκώς.

Μεθοδολογία της έρευνας Η μεθοδολογία που ακολουθήσαμε με διαδοχικά βήματα ήταν: Πρώτη προσέγγιση στο θέμα με καταιγισμό ιδεών με σκοπό να μάθουμε τις απόψεις των μαθητών, προτού ακόμα προσεγγίσουν το θέμα. Η ερευνητική ομάδα διασπάστηκε σε μικρότερες ομάδες, με σκοπό την ομαδοσυνεργατική προσέγγιση στο θέμα. Αρχικά όλες οι ομάδες έκαναν παράλληλα διαδικτυακή έρευνα ώστε να απαντηθούν τα παραπάνω ερευνητικά ερωτήματα, και για να αποκτήσουν όλοι μια ολοκληρωμένη εικόνα για το θέμα. Στην συνέχεια κάθε ομάδα ανέλαβε ένα συγκεκριμένο κομμάτι, το οποίο ετοίμασε σε μορφή γραπτής εργασίας και σε μορφή power point για την τελική παρουσίαση της εργασίας στο κοινό. Στα πλαίσια του μαθήματος έγινε η προβολή της ταινίας Sleeping with my enemy με θέμα την την κακοποίηση της γυναίκας μέσα στον γάμο. Όπως θα δείτε στην εργασία και ανάλογα με την ενότητα περιλαμβάνονται οι ορισμοί των σημαντικών για την έρευνα εννοιών, όπως αυτές έχουν βρεθεί στην διαθέσιμη βιβλιογραφία. γενικά στοιχεία και πληροφορίες που βρέθηκαν από την έρευνα φωτογραφικό υλικό, κ.α. Βιβλιογραφία Το μάθημα έλαβε μέρος σχεδόν εξ ολοκλήρου στην αίθουσα της πληροφορικής του σχολείου, όπου γινόταν έρευνα στο διαδίκτυο και στην βιβλιοθήκη.

5

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Από το πρώτο κιόλας μάθημα, οι μαθητές συνέταξαν το παρακάτω ερωτηματολόγιο στην τάξη, το οποίο μοιράστηκε και απαντήθηκε ανώνυμα από τα τμήματα της Α΄ και της Β΄ Λυκείου του σχολείου μας. Τα αποτελέσματα φαίνονται παρακάτω: 1)

Έχετε βιώσει βία στην οικογένεια σας;

Α Ναι 43,55% 2)

Β) Όχι 50%

Εάν ναι τι είδους;

Α) Σωματική 55,5% 3)

Γ) Δεν θέλω να απαντήσω 6,5%

Β) Ψυχολογική

38% Γ) Λεκτική

6,5%

Εάν ναι το έχεις συζητήσει με κάποιον; (Έχετε ζητήσει βοήθεια;)

Α) Όχι

Β ) Ναι

62%

38%

από φίλο-η , συγγενείς, αστυνομία, γραμμές υποστήριξης, ψυχολόγο (υπογραμμίστε) 4)

Έχετε ακούσει στο ευρύτερο φιλικό/οικογενειακό περιβάλλον να συμβαίνει

κάτι τέτοιο; Α) Ναι

Β) Όχι

64,1%

Εάν ναι, έχετε κάνει για αυτό;

35,9% Α) Ναι 50,1%

Β ) Όχι

49,9%

Εάν Όχι γιατί; Α) Φοβόμουν

9,1% Β) Δεν ήθελα να μπλέξω

42,4%

Γ) Δεν ήξερα πώς να το χειριστώ 48,5% 5)

Ποιοι πιστεύετε ότι είναι οι λόγοι που μπορούν να οδηγήσουν σε

ενδοοικογενειακή βία; Α) Ψυχολογικά προβλήματα 34,8%

Β) Εθιστικές ουσίες (αλκοόλ-ναρκωτικά) 42,2%

6

Γ) Ανεργία 9,8% 6)

Δ) Απιστία

3,4%

Ε) Ζήλεια

6,6%

Έχετε εσείς οι ίδιοι ασκήσει κάποια μορφή βίας σε μέλος της οικογένειας

σας; Α) Ναι 31,5% 7)

Β) Όχι

68,5%

Ποιοι πιστεύετε πως είναι συνήθως οι θύτες;

Α) Πατέρας 28,3%

Β) Παππούς 1,19%

Δ) Αδερφός-η 16,3%

Ε) Πατριός-μητριά 13%

8)

Γ) Μητέρα

41,39%

Ποιοι πιστεύετε μέσα στην οικογένεια πως ασκούν περισσότερη βία στα

παιδιά; Α) Μητέρα 9)

Β) Πατέρας 65,2%

34,8%

Οι καβγάδες των γονιών σας σας επηρεάζουν ψυχολογικά;

A) Ναι

80,5%

B) Όχι

19,5%

Αν ναι με ποιο τρόπο; Α) Με στεναχωρούν 55,4%,

Β) Με θυμώνουν 37,8%

Γ) Αισθάνομαι υπεύθυνος/η 6,8% Από τα παραπάνω αποτελέσματα καταλαβαίνουμε ότι πράγματι, υπάρχουν φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας (43,55%) σε αρκετά σπίτια μαθητών μας. Και αν δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα μέσα στα σπίτια τους, γνωρίζουν ότι συμβαίνει στο ευρύτερο φιλικό-οικογενειακό περιβάλλον τους (64,1%). Ένα σημαντικό συμπέρασμα που βγάζουμε επίσης είναι το πόσο επηρεάζονται ψυχολογικά (80,5%) οι έφηβοι από τους καβγάδες των γονιών τους. Τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου, μας έκαναν ακόμα πιο ξεκάθαρη την πεποίθηση για την αναγκαιότητα της συγκεκριμένης ερευνητικής εργασίας, για να προσφέρουμε μέσω αυτής ή και της παρουσίασής της κάποιους μαθητές μας.

7

ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΒΙΑ - ΟΡΙΣΜΟΙ Η ενδοοικογενειακή βία, σύμφωνα με τη νομοθεσία, είναι η τέλεση αξιόποινης πράξης

σε

βάρος

μέλους

της

οικογένειας.

Περιλαμβάνει

συνεχείς

και

επαναλαμβανόμενες επιθετικές πράξεις που βλάπτουν, χειραγωγούν ή ελέγχουν το θύμα. Η ενδοοικογενειακή βία παρατηρείται σε όλες τις χώρες, τις κοινωνικές τάξεις, τα μορφωτικά επίπεδα και συμβαίνει, τόσο στις ετεροφυλικές όσο και στις ομοφυλοφιλικές σχέσεις. Αν και η βία μπορεί να ασκηθεί και από τα δύο φύλα, στο 95% των περιπτώσεων το θύμα είναι η γυναίκα. Σημαντικό είναι να γνωρίζει ο αναγνώστης πως η ενδοοικογενειακή βία μπορεί να εκδηλωθεί με μια σειρά από διαφορετικές μορφές, όπως: σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική και οικονομική. Η σωματική κακοποίηση περιλαμβάνει επιθετικές πράξεις όπως: σπρωξίματα, τραβήγματα, χαστούκια, χτυπήματα με μέλη του σώματος ή με διάφορα αντικείμενα, δαγκώματα, μαχαίρωμα, τραβήγματα μαλλιών, κλωτσιές, μπουνιές. Στην ίδια κατηγορία ανήκει ακόμη και η απειλή επιθετικών πράξεων όπως οι παραπάνω. Τέλος, σωματική κακοποίηση θεωρείται και η στέρηση ή η απαγόρευση πρόσβασης σε ιατρικές υπηρεσίες. Η σεξουαλική κακοποίηση περιλαμβάνει οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη χωρίς τη συναίνεση

του

θύματος.

Στην

περίπτωση

της

σεξουαλικής

κακοποίησης

περιλαμβάνονται ο βιασμός από σύζυγο, ο βιασμός σε ραντεβού, ο εξαναγκασμός σε πορνεία, ο εξαναγκασμός σε σεξουαλική πράξη με τρίτα πρόσωπα, ή/και η χρήση πορνογραφικού υλικού. Αξίζει να σημειωθεί εδώ πως, στον ορισμό, περιλαμβάνονται και τα άτομα, τα οποία για λόγους υγείας δε είναι σε θέση να δηλώσουν τη συναίνεσή τους. Σημειώνεται, ακόμη, πως σεξουαλική κακοποίηση θεωρείται και η, με οποιοδήποτε τρόπο, μείωση της σεξουαλικής αυτοπεποίθησης του θύματος. Η ψυχολογική κακοποίηση αναφέρεται σε πράξεις όπως: συστηματική μείωση του θύματος, απομόνωσή του απο το κοινωνικό πλαίσιο και

άρνηση οποιασδήποτε

ψυχολογικής υποστήριξης. Η μορφή αυτή κακοποίησης εκδηλώνεται συνήθως με συμπεριφορές όπως συχνή, αυστηρή και κακοπροαίρετη κριτική, λεκτική μείωση,

8

βρισιές, ή/και με διακοπή της επικοινωνίας. Συχνά, ακόμη, ο δράστης τείνει να εκφοβίζει το θύμα μέσω ποικίλων απειλών. Στην περίπτωση της οικονομικής κακοποίησης ο δράστης αναλαμβάνει αποκλειστικά τον οικονομικό έλεγχο της οικογενειακής ζωής και οδηγεί το θύμα στο να είναι απόλυτα οικονομικά εξαρτημένο. .Ακόμη, ο δράστης συνήθως απαγορεύει στο θύμα να συμμετέχει σε οποιαδήποτε δραστηριότητα εκτός σπιτιού, εκπαιδευτική, οικονομική ή κοινωνική και τείνει να ζητά λεπτομερή καταγραφή των εξόδων του σπιτιού. Τέλος, ο δράστης, ασκεί σχεδόν πάντα αυστηρή κριτική στο θύμα για κακή οικονομική διαχείριση, ακόμη και όταν η τελευταία είναι η πλέον αυτονόητη. Στη χώρα μας ψηφίστηκε στις 24 Οκτωβρίου του 2006 ο Ν. 3500, κατά της ενδοοικογενειακής βίας, που ισχύει από τον Ιανουάριο του 2007. Η ψήφιση του νόμου αυτού καλύπτει ένα σημαντικό νομικό κενό και θέτει τις βάσεις για αποτελεσματικότερη πρόληψη

και

αντιμετώπιση

του

δυσάρεστου

αυτού

κοινωνικού

φαινομένου.

Συνοπτικά, ο νέος νόμος παρέχει στα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας τόσο στήριξη και ηθική συμπαράσταση όσο υλική συνδρομή και αποτελεσματική νομική προστασία.

http://www.pame.gr/paidi/goneis/endooikogeneiake-bia.html#.UJziA28xqSo

9

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΘΡΙΛΕΡ Η βία του διπλανού διαμερίσματος της Λένας Παπαδημητρίου

http://www.tovima.gr/ http://www.tovima.gr/ http://www.tovima.gr/ Η συζυγική κακοποίηση καταλαμβάνει όλο και περισσότερα τετραγωνικά μέσα στο σπίτι. Και το χειρότερο από όλα είναι ότι τόσο οι θύτες (στην πλειονότητα άνδρες) όσο και τα θύματα (στην πλειονότητα γυναίκες) είναι άνθρωποι γύρω μας. Μπορεί και οι γείτονες του επάνω ορόφου Αν ακούσεις κάτι αργά τη νύχτα, Κάποια φασαρία, κάποιον καβγά Σε παρακαλώ μη με ρωτήσεις τι ήταν Σε παρακαλώ με μη ρωτήσεις τι ήταν (από το τραγούδι «Luka» της Σούζαν Βέγκα) Ο κύριος και η κυρία Μπίλιγχαμ είναι ένα κοτσονάτο ηλικιωμένο ζευγάρι που ζει στα προάστια του Λονδίνου με δύο μολοσσούς. Κάθε Πέμπτη απόγευμα τα δύο σκυλιά με

10

τη μέλαινα μουσούδα τρέχουν να υποδεχθούν την κυρία Μπίλιγχαμ ενώ γυρίζει από το σουπερμάρκετ Tesco. Και όπως όλα τα μεγαλόσωμα κατοικίδια ορμούν χαρούμενα καταπάνω της με εκείνη τη γνώριμη, παιχνιδιάρικη ατζαμοσύνη. Μια ημέρα μια κρίση γαστρεντερίτιδας φέρνει την κυρία Μπίλιγχαμ στο νοσοκομείο. Και εκεί που περιμένει στα εξωτερικά ιατρεία, η νοσοκόμα επιστρέφει συνοδευόμενη από έναν ψυχολόγο και μια κοινωνική λειτουργό. Την κοιτάζουν ίσια στα μάτια και της ανακοινώνουν ότι είναι υποχρέωσή της να «καταγγείλει». Στην αρχή αδυνατεί να καταλάβει. Της δείχνουν τους μώλωπες και τις εκδορές που φέρει σε χέρια και πόδια. Εκείνη γελάει δυνατά. «Μην ανησυχείτε, είναι από τους σκύλους μου!». Θα χρειαστεί τουλάχιστον μισή ώρα για να τους πείσει ότι όχι μα πώς σας πέρασε κάτι τέτοιο από το μυαλό; , δεν τη δέρνει ο σύζυγός της. Η ιστορία είναι αληθινή και ενδεικτική τής χωρίς περιστροφές ετοιμότητας που έχουν να επιδείξουν κάποιες χώρες στην αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας (domestic violence). Άλλωστε η πρόσφατη έκθεση που υιοθετήθηκε από την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης, σύμφωνα με την οποία περισσότερες Ευρωπαίες χάνουν καθημερινώς τη ζωή τους από τη βία που ασκείται μέσα στο σπίτι τους παρά από τον καρκίνο και τα τροχαία, δεν άφηνε άλλα περιθώρια για περιστροφές. Στις Ηνωμένες Πολιτείες 4.000.000 γυναίκες κακοποιούνται κάθε χρόνο (μία επίθεση κάθε 15 δευτερόλεπτα), ενώ πάνω από το 50% των γυναικών που πέφτουν θύματα δολοφονίας έχουν το αποκλειστικό «προνόμιο» να δολοφονούνται από τους συντρόφους ή τους συζύγους τους. Η Ελλάδα, σύμφωνα πάντα με δημοσκόπηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 1999, βρίσκεται με ποσοστό 31% αρκετά πιο ψηλά από τον μέσο όρο των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (19,1%) στη λίστα με τα κρούσματα ενδοοικογενειακής βίας. «Μακριά από εμάς!» είναι η καθ' όλα υγιής αντίδραση απέναντι στον καταιγισμό των κινδυνολόγων στατιστικών και βέβαια των δεόντως δακρύβρεχτων ρεπορτάζ. Του τύπου «όλες αυτές τις δύστυχες που έχουν δεν έχουν "βγάλει" το δημοτικό και τις "τρώνε" από τον μπεκρούλιακα σύζυγο, αυτό το "ανθρώπινο κτήνος" που όταν τελειώνει η βάρδια στο εργοστάσιο ξυλοκοπεί αλύπητα και τα ανήλικα παιδιά του». Δεν είναι τυχαίο ότι αρνούμεθα πεισματικά την παρουσία ενδοοικογενειακών δραμάτων στη δική μας πολυκατοικία. Και ας ακούγονται συχνά πυκνά τα ουρλιαχτά από τον πέμπτο, όπου μένει ένα συμπαθέστατο ζευγάρι, δικηγόροι και οι δύο. Και ας αναμεταδίδονται «λάιβ» οι καβγάδες τους σε ολόκληρη την πολυκατοικία, ιδιαίτερα τώρα που καλοκαιριάζει και οι

11

μπαλκονόπορτες χάσκουν επαίσχυντα... Ουδείς βεβαίως γνωρίζει τι ακριβώς λαμβάνει χώρα μέσα στο διαμέρισμά τους αλλά ζευγάρι είναι, βρε αδελφέ, λίγες ώρες μετά θα τα «βρουν» και πάλι.

Τα εν οίκω μη εν δήμω

Αυτή η «τα εν οίκω μη εν δήμω» αποστασιοποίηση ευδοκιμεί εν Ελλάδι. Ως κρούσματα συζυγικής κακοποίησης φέρονται μόνο εκείνα που θα φιγουράρουν πρώτα πρώτα στο playlist των τηλεοπτικών δελτίων (του τύπου «τη γρονθοκόπησε και την έκοψε κομματάκια»). Ισως γι' αυτό πολλά από τα τηλεφωνήματα που γίνονται καθημερινά στο Κέντρο Υποδοχής Κακοποιημένων Γυναικών Αθήνας της Γενικής Γραμματείας Ισότητας παραμένουν ανώνυμα. Ακόμη και οι γυναίκες που επισκέπτονται το Κέντρο (πάνω από 2.600 από την έναρξη λειτουργίας του, το 1989) δυσκολεύονται συχνά να κοινολογήσουν τα εν οίκω ανομήματα εις βάρος τους. «Καμία γυναίκα δεν έρχεται εδώ με το πρώτο χαστούκι» λέει χαρακτηριστικά η κυρία Μαίρη Φραγκοπούλου, κοινωνική λειτουργός του Κέντρου. «Συνήθως ζητούν βοήθεια μετά από τρίατέσσερα χρόνια κακοποίησης». «Πολλές φορές οι κακοποιημένες γυναίκες έρχονται εδώ με ενοχές» συμπληρώνει η κυρία Σοφία Σακαρέλη, η σύμβουλος κακοποιημένων γυναικών

του

Κέντρου

Υποδοχής. «Και

παρ'

ότι

οι

ίδιες

είναι

θύματα 12

λεκτικής, ψυχολογικής ή σωματικής βίας, αισθάνονται ακόμη και οίκτο για τους δράστες φτάνουν στο σημείο να τους λυπούνται. Εμείς παρέχουμε στις γυναίκες αυτές συμβουλευτική, όχι "θεραπεία". Προσπαθούμε να τις απενοχοποιήσουμε, να τις πείσουμε ότι οι ίδιες δεν φέρουν καμία ευθύνη για αυτό που τους συμβαίνει, ότι οι ίδιες δεν είναι "άρρωστες". Ασθενείς είναι μόνο εκείνοι που τις κακοποιούν». Η κυρία Σακαρέλη διαψεύδει πανηγυρικώς πολλούς από τους μύθους που συνοδεύουν με το έτσι θέλω την ενδοοικογενειακή βία. Τονίζει ότι δράστες και θύματα μπορούν να ανήκουν σε οποιοδήποτε κοινωνικό, μορφωτικό και οικονομικό επίπεδο. «Τις πιο πολλές φορές μάλιστα το "θύμα" είναι μια γυναίκα ευπαρουσίαστη, έξυπνη, με δυνατή προσωπικότητα, με δράστη. Ο

περισσότερα, θα

θύτης, συνήθως

έλεγε

άτομο

κανείς, προσόντα σε

εξαιρετικά

σχέση

ανασφαλές

με

με

τον

χαμηλή

αυτοεκτίμηση, θα προσεγγίσει μια τέτοια γυναίκα με σκοπό να της "επιβληθεί", να τη χειραγωγήσει με κάθε τρόπο (από ψυχολογικούς εκβιασμούς ως ξυλοδαρμούς) κουκουλώνοντας

τη

δική

του

ανεπάρκεια.

Συνήθως

πρόκειται

για

άτομο

θρασύδειλο, που προσπαθεί να εμφανίζει μια άψογη κοινωνική εικόνα ενώ βιαιοπραγεί εις βάρος της συντρόφου ή της γυναίκας του, επιρρίπτοντάς της μάλιστα και κάθε ευθύνη για τις πράξεις του: το περίφημο "Εσύ με κάνεις και σου φέρομαι έτσι άσχημα"». Αξίζει να σημειωθεί ότι στα συμβουλευτικά κέντρα για τις κακοποιημένες γυναίκες Αθήνας και Πειραιά φθάνει μόνο 10%-15% των περιπτώσεων. Το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών που θα ζητήσουν τελικά βοήθεια είναι μητέρες οι οποίες αντιλαμβάνονται, αν και καθυστερημένα, τις καταστροφικές συνέπειες που έχει η δική τους κακοποίηση στην ψυχολογία των παιδιών τους. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι τα παιδιά που βιώνουν τη βία μέσα στο ίδιο τους το σπίτι ενδέχεται να την αναπαράγουν ή να την ανέχονται στην ενήλικη ζωή τους.

«Είναι λίγο παράξενος...» Η Μαρίνα είναι 47 χρόνων, μητέρα τριών παιδιών και θύμα συζυγικής κακοποίησης εδώ και πέντε χρόνια. Τις φωτογραφίες στον κίτρινο φάκελο που κουβαλά μαζί της την παρότρυνε να βγάλει μια φίλη της δικηγόρος. Ως αποδεικτικά στοιχεία της βίας μέσα στο ίδιο της το σπίτι. Δυσκολεύεσαι να πιστέψεις ότι το πρόσωπο στις φωτογραφίες με τους μώλωπες και το κολάρο (έπειτα από πολλαπλή κάκωση του αυχένα) είναι η ίδια γυναίκα.«Γνωριζόμασταν

λίγους

μήνες

μόνο

όταν

παντρευτήκαμε

με

τον

Δημήτρη. Ήμασταν ερωτευμένοι. Άφησα τη δουλειά μου σε μια ασφαλιστική εταιρεία και τον ακολούθησα στη Λαμία. Από τη στιγμή που βρεθήκαμε να ζούμε στον δικό του

13

χώρο έγινε άλλος άνθρωπος. Θύμωνε με το παραμικρό και σταματούσε να μου μιλάει ως και για έναν μήνα. Έβλεπα το δύσκολο του χαρακτήρα του εκ των υστέρων έμαθα ότι προερχόταν από διαλυμένη οικογένεια (τους είχε εγκαταλείψει η μητέρα του) , αλλά έλεγα τι να κάνουμε, είναι λίγο παράξενος». «Είμαι σίγουρη ότι αν δεν είχαμε μετακομίσει στη Λαμία, τόσο μακριά από τους δικούς μου, δεν θα είχα αφήσει τα πράγματα να ξεφύγουν τόσο πολύ» προσπαθεί εναγωνίως να ερμηνεύσει την ανοχή της. «Να χώριζα, να πήγαινα πού; Με τρία παιδιά, χωρίς δουλειά, χωρίς κάποιον δικό μου. Την πρώτη φορά που έφαγα ξύλο, πριν από πέντε χρόνια, ο μεγάλος γιος μου έδινε πανελλήνιες. Η βία είχε γίνει για μένα ένας φυσιολογικός τρόπος ζωής. Είναι απρόβλεπτος στο πότε και πού θα με χτυπήσει. Τα δύο τελευταία χρόνια είναι κάτι το αδιανόητο. Με βασανίζει με όλους τους πιθανούς τρόπους. Δεν αφήνει λεφτά ούτε για τα παιδιά. Έφτασε στο σημείο ακόμη και να κόψει το καλώδιο του πλυντηρίου για να αναγκαστώ να πλένω τα πάντα στο χέρι». Η κατάσταση είχε φτάσει στο απροχώρητο όταν μια ημέρα η Μαρίνα κάλεσε την Αστυνομία. «Πήγαμε μαζί στο Τμήμα. Του έκαναν συστάσεις, με έπεισαν να μην τον μηνύσω. Ο ίδιος έλεγε στους αστυνομικούς ότι είχε υπερέκκριση αδρεναλίνης». Οι γονείς της είχαν αρχίσει να υποψιάζονται κάποια πράγματα αλλά της έλεγαν: «Κάνε υπομονή.Μη χαλάσεις το σπίτι σου». Ο κύκλος της βίας δεν έχει κλείσει ακόμη. «Εχω κινήσει τις διαδικασίες να απαλλαγώ μια για πάντα από αυτόν τον άνθρωπο, αλλά ο ίδιος αρνείται να φύγει από το σπίτι. Πιο πολύ ανησυχώ για τα παιδιά. Μερικές φορές φοβάμαι ότι θα με κατηγορούν μέσα τους που δεν αντιδρούσα...». Εκτός από τις φωτογραφίες, ο κίτρινος φάκελος περιέχει σωρεία νομικών εγγράφων και ιατρικών γνωματεύσεων. «Το θεωρώ τόσο άδικο να έχω υποστεί όλα αυτά από τον άνθρωπο που είναι στο κάτω κάτω ο πατέρας των παιδιών μου. Δεν είναι ένας τυχαίος. Και όμως η νομοθεσία σαν τυχαίο τον αντιμετωπίζει».

Το νομικό πλαίσιο Ακόμη και όταν οι γυναίκες αποφασίζουν να σπάσουν το «φράγμα της σιωπής», η δικαιοσύνη παρουσιάζεται παντελώς ανίσχυρη. «Το ποινικό πλαίσιο είναι σαφώς ανεπαρκές όσον αφορά τη βία κατά των γυναικών» τονίζει ο δικηγόρος κ. Παναγιώτης Γατέας του Συνδέσμου για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια.«Η δική μου νομική συμβουλή για κάθε γυναίκα που έχει πέσει θύμα συζυγικής κακοποίησης είναι να μάθει (χωρίς βεβαίως να φανερώσει την πρόθεσή της στον σύζυγό της) πώς μπορεί να καλυφθεί νομικά στην περίπτωση που αποφασίσει να πάρει

14

διαζύγιο». Μέσα σε τρία χρόνια πάνω από 500 κακοποιημένες γυναίκες έχουν καταφύγει στο δικηγορικό γραφείο του κ. Γατέα. «Ακόμη και στην περίπτωση που η γυναίκα δεν είναι έτοιμη ή φοβάται να καταγγείλει τη βία καταθέτοντας μήνυση, μπορεί πάντα να πάει σε ένα δημόσιο νοσοκομείο, να εξεταστεί και να πάρει μια ιατρική βεβαίωση για τις σωματικές βλάβες που έχει υποστεί». Είναι βέβαιο ότι θα της χρειαστεί όταν θα αποφασίσει να «αποδράσει» από την επισφαλή οικογενειακή εστία στο μέλλον. Όσον αφορά το «φρεσκάρισμα» του νομοθετικού πλαισίου για την προστασία των θυμάτων η κυρία Εφη Μπέκου, γενική γραμματέας Ισότητας, σημειώνει: «Η Γενική Γραμματεία Ισότητας έχει συστήσει διυπουργική επιτροπή με τη συνεργασία συναρμόδιων

υπουργείων

και

στο

έργο

αυτής

της

νομοθετικής

επιτροπής

περιλαμβάνεται και η επεξεργασία κατάλληλου νομοθετικού πλαισίου. Έχουμε καθήκον να καταστήσουμε το ποινικό σύστημα ικανό και αποτελεσματικό, αντιμετωπίζοντας τη σοβαρότητα των εγκλημάτων αυτών και ενδυναμώνοντας μεταξύ άλλων και τον προληπτικό νομοθετικό ρόλο της δικαιοσύνης».

15

«Μα πώς τον ανέχεσαι;» «Δεν περίμενα ποτέ ότι θα μου συμβεί κάτι τέτοιο. Άκουγα ιστορίες για γυναίκες που κακοποιούνται και έλεγα "Μα πώς κάθεται και τον ανέχεται μια χαρά κοπέλα;"». Η 33χρονη Αριάννα, φωτογράφος, μητέρα ενός κοριτσιού 4 ετών, είναι η ίδια μια χαρά κοπέλα και όμως «κάθισε» πέντε ολόκληρα χρόνια σε έναν γάμο όχι απλώς φθοροποιό αλλά επικίνδυνο. Η γνωριμία της με τον κατά έναν χρόνο μεγαλύτερό της Μιχάλη επιβεβαιώνει ότι οι άνδρες που κακοποιούν τις γυναίκες τους δεν είναι απαραιτήτως κερασφόρα όντα με πορφυρή ουρά. «Από την πρώτη στιγμή που μας σύστησε ένας κοινός γνωστός έκανε τα πάντα για να με κατακτήσει. Με φλέρταρε ασύστολα. Ήταν υπέροχος μαζί μου, περιποιητικός, τρυφερός, υπομονετικός. Του έλεγα ότι μου άρεσε ένα βιβλίο ή ένα CD και την άλλη ημέρα μου το είχε αγοράσει. Αποφασίσαμε να παντρευτούμε. Για μένα δεν ήταν ο μεγάλος έρωτας αλλά ήταν τόσο καλός μαζί μου! Σίγουρα με επηρέασαν και οι γονείς μου που τον συμπαθούσαν πολύ». Τα πρώτα προειδοποιητικά σημάδια έκαναν την εμφάνισή τους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της και λίγο μετά τη γέννηση της κόρης της. «Άρχισε να γίνεται νευρικός, εκνευριζόταν πολύ εύκολα ενώ στην αρχή έδειχνε πολύ πράος... Δεν έδωσα σημασία. Είπα στον εαυτό μου: "Είναι καλό παιδί, τα μικροπροβλήματα θα τα διορθώσουμε μαζί"». Η εγκυμοσύνη και μετά η ολικής απασχόλησης φροντίδα του μωρού περιόρισαν χωρίς καλά καλά και η ίδια να το καταλάβει τις κοινωνικές επαφές της.

Στο

μεταξύ

εγκαινιάστηκε

ο

δεύτερος

γύρος

των

ανησυχητικών

συμπτωμάτων. «Ήθελε να ελέγχει με ποιους ανθρώπους κάνω παρέα. Μου έλεγε, π.χ., "με αυτή τη φίλη σου δεν θα ξαναβγείς". Άρχισα να ανέχομαι όλο και πιο πολλά. Μόνη στο σπίτι, χωρίς δουλειά, με το μωρό, βρέθηκα να "κλείνομαι" όλο και περισσότερο». Ο τρίτος γύρος ήταν σχεδόν αναπόφευκτος. «Άρχισε να μου μιλάει πολύ άσχημα. Δεν μπορούσα να πιστέψω ότι ένας άνθρωπος που υποτίθεται ότι σε αγαπάει είναι ικανός να σε βρίζει τόσο σκαιά. Μια ημέρα σήκωσε το χέρι του και μετά το σήκωσε και το ξανασήκωσε. Τον πρώτο καιρό μετά από κάθε επεισόδιο μου ζητούσε συγγνώμη, μου έλεγε "μη με αφήσεις, αν με αφήσεις θα πεθάνω". Προσπαθούσα να τον δικαιολογήσω· έλεγα ότι ήταν πιεσμένος στη δουλειά, ήξερα ότι είχε πολύ ταραγμένη παιδική ηλικία, είχε και ένα πρόβλημα υγείας το οποίο διόγκωνε για να με κάνει να ανησυχώ. Είχε και τις καλές του στιγμές, όταν ήθελε. Πίστευα ότι θα κατάφερνα να τον αλλάξω. Δεν μπορούσα να αποδεχθώ ότι ο άνθρωπος που είχα γνωρίσει ήταν ένας "άλλος"».

16

Η Αριάννα δεν δυσκολεύεται να περάσει και στα λοιπά, τα άκρως ζοφερά κεφάλαια της ιστορίας της. Δεν φοβάται τώρα πια, άλλωστε μόνο οι τελευταίες υπογραφές του διαζυγίου εκκρεμούν. «Τα επεισόδια γίνονταν όλο και πιο συχνά με εντελώς ασήμαντες αφορμές. Για παράδειγμα, επέστρεφε από τη δουλειά ρωτώντας με γιατί είχα "κατεβασμένα" τα μούτρα. Ακολουθούσαν φοβερές σκηνές. Πολλές φορές με έπιανε από τον λαιμό και δεν σταματούσε ώσπου να του πω "Άσε με, σ' αγαπάω". Όταν σε πιο ήρεμες στιγμές του έλεγα "Μιχάλη, έχεις πρόβλημα, πρέπει να πας σε έναν γιατρό", μου απαντούσε ότι εγώ είχα το πρόβλημα, ότι ήμουν αντιδραστική και γλωσσού». Τα συγγνώμη αντικαταστάθηκαν σταδιακά από γλαφυρότατες απειλές: «Αν με αφήσεις, θα σε χαρακώσω». Στην εύλογη απορία πώς κανένας δικός της άνθρωπος δεν επενέβη, η Αριάννα φέρνει στην επιφάνεια το περιώνυμο «φράγμα σιωπής» που η πλειονότητα των κακοποιημένων γυναικών φοβάται να σπάσει.«Αισθανόμουν πολύ άβολα να εκμυστηρευτώ σε κάποιον αυτό που μου συνέβαινε. Ούτε στα αδέλφια μου δεν είχα το κουράγιο να μιλήσω. Ακόμη και όταν μου έσπασε τη μύτη, είπα στον γιατρό ότι έπεσα επάνω σε έναν ξύλινο καναπέ. Αυτό βέβαια που ακόμη και τώρα μου κάνει εντύπωση είναι ότι ενώ στην πολυκατοικία μας το ήξεραν ουκ ολίγες φορές με είχαν ακούσει να φωνάζω "βοήθεια" ποτέ κανένας δεν πήρε τηλέφωνο το 100». Τα τρία τελευταία χρόνια ο έγγαμος βίος είχε γίνει κόλαση. «Υπήρχαν στιγμές που νόμιζα ότι θα χάσω το μυαλό μου. Άρχισα να έχω δύσπνοια, ζαλάδες. Αυτό που ακόμη δεν μπορώ να συγχωρήσω στον εαυτό μου είναι το ότι αφέθηκα τόσο πολύ, το ότι έπαιξα το παιχνίδι του». Έστω και καθυστερημένα άρχισε ο αγώνας απεγκλωβισμού από τον οικόσιτο δυνάστη. Στην Ελλάδα οι διέξοδοι για τα θύματα κακοποίησης παραμένουν σχεδόν ανύπαρκτες

μόνο ένα καταφύγιο-ξενώνας (της Γενικής

Γραμματείας Ισότητας σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων) που φιλοξενεί 15 γυναίκες με τα ως 14 ετών παιδιά τους λειτουργεί αυτή τη στιγμή στην Αθήνα. Για ευνόητους λόγους σε απόρρητη διεύθυνση και τηλέφωνο. Αναρωτιέσαι πώς είναι δυνατόν να ξεπεράσει κανείς την κακοποίηση από ένα τόσο οικείο πρόσωπο, όπως είναι ο σύζυγος ή ο σύντροφός του. Η οικεία βία μοιάζει πιο ανελέητη από εκείνη που ασκεί, π.χ., ένας κουκουλοφόρος διαρρήκτης αγνώστων λοιπών στοιχείων.«Ειλικρινά δεν πίστευα ότι στην εποχή μας συμβαίνουν τέτοια πράγματα.» εξομολογείται η Αριάννα. Όσο για τον βαθμό ανάρρωσής της; «Καινούργια σχέση δεν φοβάμαι να κάνω. Δεν σημαίνει ότι επειδή μου συνέβη μία φορά όλοι οι άνδρες είναι υποψήφιοι βάναυσοι σύζυγοι. Μόνο που τώρα θα φροντίσω να είμαι πιο προσεκτική. Θα έχω τις κεραίες μου όρθιες για προειδοποιητικά σημάδια. Και το

17

κυριότερο, αυτό που μου πήρε πολύ χρόνο και πόνο ώσπου να το καταλάβω: Δεν θα προσπαθήσω ποτέ ξανά να αλλάξω κάποιον...».

Στα πλαίσια της πτυχιακής εργασίας της με θέμα την ενδοοικογενειακή βία, η Ειρήνη Αμανάκη, φοιτήτρια της Σχολής Επιστημών της Αγωγής στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, έθεσε μια σειρά ακανθώδη ερωτήματα σε ένα δείγμα 551 ατόμων ηλικίας 18-24 ετών (213 άνδρες και 338 γυναίκες). Απαραίτητη «ιδιότητα» των ατόμων που εκλήθησαν να απαντήσουν στο συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο, η φοίτησή τους σε κάποια σχολή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ένα 64,79% φοιτητές του Πανεπιστημίου Κρήτης και το 35,20% του Πανεπιστημίου Αθηνών). Στην αρκετά κρίσιμη ερώτηση: «Είναι δυνατόν η ίδια γυναίκα να προκαλεί την κακοποίησή της;», οι απαντήσεις είναι ενδεικτικές της ενοχοποίησης που βαραίνει τα ίδια τα θύματα της συζυγικής κακοποίησης, της καθεστηκυίας νοοτροπίας «Τα 'θελε». «Το μεγαλύτερο ποσοστό (42,8%) υποστηρίζει ότι σπάνια η γυναίκα προκαλεί την κακοποίησή της, ενώ το 27,6% υποστηρίζει ότι μερικές φορές είναι οι ίδιες οι γυναίκες που ευθύνονται για το συμβάν. Από εκεί και πέρα το 11,6% επιρρίπτει απόλυτα την ευθύνη στις γυναίκες, θεωρώντας ότι αυτές είναι απόλυτα υπεύθυνες για την κατάστασή τους, αφού οι ίδιες την προκαλούν, ενώ το 10,5%

ισχυρίζεται

ότι

συχνά

η

συμπεριφορά

της

προκαλεί

την

εκδήλωση

βίας. Εντύπωση προκαλεί ότι μονάχα ένα 7,4% του συνόλου των υποκειμένων της έρευνας απαλλάσσει τη γυναίκα από οποιαδήποτε υπαιτιότητα».

18

Μαρτυρία κακοποιημένης γυναίκας

«Από το πολύ ξύλο είχα λιποθυμήσει. Ξύπνησα πια την άλλη μέρα το πρωί. Ολόκληρο το πρόσωπό μου ήταν πρησμένο. Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο σύντροφός μου με χτυπούσε ανελέητα- πολλές άλλες με είχε στείλει στο νοσοκομείο, ακόμα και με σπασμένη μύτη. Κατέφυγα και σε Ξενώνα Κακοποίησης Γυναικών, βγήκα κι άλλαξα τα στοιχεία μου, αλλά αυτός κατάφερε και με βρήκε, εξακολουθεί να με απειλεί...». Είναι μία

από

τις

χαρακτηριστικές

περιπτώσεις

γυναικών.....που

πέφτουν

θύματα

συστηματικού ξυλοδαρμού από αντρικά χέρια. Με τη διαφορά ότι, έστω και με μεγάλη καθυστέρηση, η 35χρονη Άννα αποφάσισε να πάρει πλέον την υπόθεση επάνω της, να σπάσει τη σιωπή της και να απευθυνθεί σε ειδικούς. «Προ πενταετίας, μόλις εγκαταστάθηκα στην Αθήνα από επαρχιακή πόλη, γνώρισα αυτόν τον άνθρωπο και αρχίσαμε τη σχέση μας. Στην αρχή ταιριάζαμε, ήμασταν ερωτευμένοι, αρχίσαμε και να συγκατοικούμε. Ώσπου ξαφνικά, μετά και το πρώτο τρίμηνο, τα πάντα ανατράπηκαν: το κακό άρχισε με ένα χαστούκι, που όμως γρήγορα εξελίχθηκε σε μπουνιά, ακόμα και στον δρόμο ή άλλους δημόσιους χώρους, για το παραμικρό», λέει στα «ΝΕΑ» η άτυχη κοπέλα. «”Ήταν η κακιά η ώρα”, μου δικαιολογήθηκε στην πρώτη σφαλιάρα. “Δεν θα ξαναγίνει”, ισχυρίστηκε μετά και την πρώτη γροθιά... Συνεχώς το ίδιο μου υποσχόταν», προσθέτει.

Εφιάλτης για δύο χρόνια Άνεργη και χωρίς άλλον δικό της άνθρωπο τότε στην πρωτεύουσα, εμπιστεύθηκε εύκολα τον 45χρονο θύτη, όπως εξηγεί. «Δεν μπορώ καν να μετρήσω τις φορές που με 19

χτύπησε για μια διετία. Με κλείδωνε στο σπίτι, χωρίς φαγητό έως και για πέντε ημέρες, “φρούριο” το είχε κάνει. Κι όσο εγώ του έλεγα πως δεν μπορώ να ζήσω άλλο μαζί του, τόσο πιο πολύ με χτυπούσε», περιγράφει. Πάνω στον χρόνο απευθύνθηκε και στον ΟΑΕΔ για να βρει δουλειά, να σταθεί στα πόδια της. «Επειδή με είχε χτυπήσει πολύ άσχημα το προηγούμενο βράδυ, η διευθύντρια με άκουσε να βογκάω από τους πόνους και κατάλαβε τι μου είχε συμβεί. Μου έδωσε την κάρτα του Ελληνικού Δικτύου Γυναικών Ευρώπης για να ζητήσω εκεί υποστήριξη». Στην αρχή δίστασε να πάρει τηλέφωνο. Δεν ήταν ακόμα έτοιμη να πάει να μείνει σε ξενώνα κακοποιημένων γυναικών. «Το θεώρησα κάτι σαν ίδρυμα. Ωστόσο, απ΄ τη στιγμή που δεν έλεγε με τίποτα να με αφήσει ήσυχη, τον επόμενο χρόνο το πήρα απόφαση. Κάλεσα τελικά αυτή τη Γραμμή Βοήθειας, πήγα κι από ΄κεί. Με δέχθηκε αρχικά κοινωνική λειτουργός, η οποία και με παρέπεμψε σε ψυχολόγο. Την πρώτη κιόλας βδομάδα με φιλοξένησαν και στον ξενώνα τους. Μου έδωσαν δωμάτιο και ρούχα - έφυγα απ΄ αυτόν χωρίς να πάρω τίποτα μαζί μου...», θυμάται σήμερα. Στο νέο φιλόξενο περιβάλλον βρήκε, όπως λέει, τη γαλήνη που αναζητούσε. «Το σώμα τον πόνο τον ξεπερνά, η ψυχή όμως δύσκολα. Ύστερα από έναν χρόνο διαμονής στον ξενώνα απέκτησα σιδερένια ψυχική δύναμη. Πλέον άλλαξα σπίτι και δουλειά, έχω ξαναφτιάξει και τη ζωή μου με άλλον σύντροφο. Πριν από έναν μήνα μάλιστα, που ο πρώην μου εμφανίστηκε και πάλι απειλώντας με να αποσύρω τη σε βάρος του μήνυση, κατάλαβα ότι μπορώ πια να τον αντιμετωπίσω πιο ψύχραιμα: τώρα ξέρω πως έχω και το Δίκτυο Γυναικών δίπλα μου». http://www.madata.gr/epikairotita/social/46072.html

20

Οι μύθοι γύρω από τις κακοποιημένες γυναίκες Mύθος αρ. 1 Oι γυναίκες της μεσαίας τάξης δεν κακοποιούνται τόσο συχνά ούτε τόσο έντονα όσο οι φτωχές γυναίκες.

Oι περισσότερες στατιστικές για την κακοποίηση προέρχονται από οικογένειες των κατώτερων τάξεων.

Eίναι γεγονός πως οι γυναίκες από τις φτωχότερες τάξεις έρχονται πιο συχνά σε επαφή με τις κοινωνικές υπηρεσίες κι έτσι τα προβλήματά τους γίνονται πιο φανερά.

Oι γυναίκες της μεσαίας ή των πλουσιότερων τάξεων δεν θέλουν να κοινοποιήσουν την κακοποίησή τους. Φοβούνται την κοινωνική απομόνωση και ότι θα βλάψουν τις καριέρες των συζύγων τους. Πολλές, επίσης, πιστεύουν πως η εκτίμηση που έχει η κοινωνία για τους άντρες τους θα οδηγήσει στην αμφισβήτηση της αλήθειας των δικών τους ισχυρισμών.

Oι πρόσφατες έρευνες για τις κακοποιημένες γυναίκες έφεραν στο φως πολλές περιπτώσεις γυναικών από τις μέσες και ανώτερες τάξεις.

H δημοσιότητα που έχει δοθεί στο πρόβλημα έχει δημιουργήσει ένα κλίμα μέσα στο οποίο πιστεύουν ότι τελικά θα γίνουν πιστευτές. Λένε πως αισθάνονται πραγματική ανακούφιση από τη στιγμή που έχουν πει τις ιστορίες τους και έχουν διαπιστώσει πως οι άλλοι τις πιστεύουν.

Mύθος αρ. 2 Oι γυναίκες από ομάδες μειονοτήτων κακοποιούνται συχνότερα. Σ’ αυτή την έρευνα συζήτησα με κακοποιημένες γυναίκες Iσπανικής και Aσιατικής καταγωγής, όπως και με νέγρες, Aγγλίδες και Aμερικανίδες.

Aν και είχαν μεγαλώσει με διαφορετικές πολιτιστικές αξίες και αντιλήψεις για τους ρόλους του άντρα και της γυναίκας ,καμιά δεν ήταν σε θέση να βρει κάποια επιρροή τους πάνω στο είδος της βίας που υπέστησαν. Όλες είχαν παρόμοιες ιστορίες κακοποίησης και αισθάνθηκαν ενοχή και αδυναμία να σταματήσουν τη βία των αντρών τους.

21

Mύθος αρ. 3 Tα θρησκευτικά πιστεύω περιορίζουν την κακοποίηση.

Tα άτομα αυτής της έρευνας ανήκαν σε διάφορα θρησκευτικά δόγματα: Καθολικοί, Προτεστάντες, Mορμόνοι, Oρθόδοξοι, Eβραίοι κ.ά. Όλες οι γυναίκες είπαν πως τα θρησκευτικά τους πιστεύω δεν τις προστάτευσαν από την κακοποίησή τους.

Oι περισσότερες γυναίκες της έρευνας είχαν ισχυρά θρησκευτικά πιστεύω. Για μερικές, η πίστη σε ένα θεό τις βοήθησε να υπομείνουν τα βάσανά τους, προσφέροντας ανακούφιση. Mερικές φορές οι θρησκευτικές συγκεντρώσεις ήταν οι μόνοι ασφαλείς τόποι έξω από το σπίτι. Άλλες, όμως, είπαν πως είχαν σταματήσει να πηγαίνουν σ’ αυτές για να μειώσουν τα σημεία προστριβών με τους άντρες τους. Άλλες γυναίκες είπαν ότι εγκατέλειψαν τη θρησκεία τους μέσα στη διάψευση των ελπίδων τους, γιατί αισθάνονταν πως ένας δίκαιος και φιλεύσπλαχνος Θεός δεν θα τις άφηνε να υποφέρουν τόσο. Άλλες είπαν πως είχαν χάσει την πίστη τους αφού είχαν ζητήσει, χωρίς επιτυχία, βοήθεια από ένα θρησκευτικό ή πνευματικό ηγέτη. Mερικές γυναίκες διηγήθηκαν ότι οι θρησκευτικοί τους σύμβουλοι τις παρότρυναν να προσεύχονται για βοήθεια, να γίνουν καλύτερες γυναίκες και να βοηθήσουν τους

22

συζύγους τους «να γίνουν πιο πνευματικοί και να βρουν τον Θεό». Δεν χρειάζεται, βέβαια, να πούμε ότι αυτές οι γυναίκες δεν θα μπορούσαν να περιμένουν πότε οι άντρες τους θα «εύρισκαν τον Θεό», ενώ οι ίδιες συνέχιζαν να δέχονται κτηνώδη χτυπήματα. Άλλες γυναίκες με ευχαρίστηση μιλούσαν για τους θρησκευτικούς τους συμβούλους, οι οποίοι κατανόησαν τα προβλήματά τους και τις βοήθησαν να ξεφύγουν από τις καταστροφικές σχέσεις τους.

Mύθος αρ. 4 Oι κακοποιημένες γυναίκες δεν έχουν μόρφωση ούτε επαγγελματικές γνώσεις.

Tο εκπαιδευτικό επίπεδο των γυναικών αυτής της έρευνας κυμαίνεται από την Πέμπτη δημοτικού μέχρι και την απόκτηση διδακτορικού διπλώματος. Ήταν νοικοκυρές, δασκάλες ,δημόσιοι υπάλληλοι, δικηγόροι, ψυχολόγοι, νοσοκόμες, βοηθοί ιατρικών επαγγελμάτων ,επιχειρηματίες, πολιτικοί και συνδικαλίστριες. Άλλες ήταν επιτυχημένες στη δουλειά τους και άλλες όχι. Πολλές με επιτυχημένες καριέρες έλεγαν πως ήταν διατεθειμένες να εγκαταλείψουν τις καριέρες τους, αν αυτό θα βοηθούσε να μειωθεί η κακοποίησή τους.

Oι περισσότερες είχαν προσπαθήσει να αλλάξουν δουλειά ή να μείνουν στο σπίτι, χωρίς όμως, καμιά επίπτωση στη συμπεριφορά των συζύγων τους.

Aυτές που διάλεξαν να γίνουν νοικοκυρές έκαναν ηρωική προσπάθεια να τα φέρουν βόλτα οικονομικά και προσπάθησαν να κάνουν καλύτερη τη ζωή των αντρών τους.

Oι περισσότερες αναζήτησαν την καταξίωση πιο πολύ στην οικογενειακή τους ζωή παρά στην καριέρα τους. Έτσι, η αυτοεκτίμησή τους εξαρτιόταν από την ικανότητά τους να είναι καλές σύζυγοι και νοικοκυρές και δεν συνδεόταν με τις επιτυχημένες επαγγελματικές τους δραστηριότητες.

Mύθος αρ. 5 Oι δράστες είναι βίαιοι σε όλες τις σχέσεις τους.

Bασιζόμενη στο δείγμα των γυναικών της μελέτης μου, εκτιμώ ότι μόνο το 20% των κακοποιημένων γυναικών ζουν με άντρες που φέρονται βίαια όχι μόνο στις γυναίκες τους, αλλά και στον καθένα που βρίσκεται στον δρόμο τους. Δυστυχώς, αυτή η ομάδα των βίαιων αντρών είναι και εκείνη που έχει περισσότερο μελετηθεί.

23

Tείνουν προς την οικονομική και κοινωνική περιθωριοποίηση. Συχνά έχουν μικρότερη μόρφωση και λιγότερες επαγγελματικές γνώσεις.

Tα περισσότερα κοινά εγκλήματα διαπράττονται συνήθως από τέτοιους ανθρώπους. Συχνά έχουν προβλήματα με την Aστυνομία και αρκετές φορές βρίσκονται στα Δικαστήρια.

Eπειδή οι πηγές των ερευνών μας είναι γεμάτες με περιστατικά που έχουν σχέση με τέτοιους ανθρώπους, πολλές φορές νομίζουμε πως είναι αντιπροσωπευτικοί όλης της βίας του πολιτισμού μας. Όταν αναφερόμαστε στις κακοποιημένες γυναίκες, αυτό δεν είναι αληθινό.

Oι περισσότεροι άντρες που κακοποιούν τις γυναίκες τους, γενικά, δεν είναι βίαιοι σε άλλους τομείς της ζωής τους.

24

Mύθος αρ. 6 Oι δράστες είναι αποτυχημένοι στην επαγγελματική τους ζωή. Έχει υποστηριχτεί πως οι άντρες που αισθάνονται λιγότερο ικανοί από τις γυναίκες τους καταφεύγουν στη βία. Αντίθετα, έρευνες στην Aγγλία έχουν δείξει πως γιατροί, δημόσιοι υπάλληλοι και αστυνομικοί είχαν τη μεγαλύτερη συχνότητα μεταξύ αυτών που κακοποιούσαν τις γυναίκες τους. Στη μελέτη μου, οι περισσότερες επιτυχημένες επαγγελματικά γυναίκες είχαν αντίστοιχα επιτυχημένους επαγγελματικά συζύγους.

Aνάμεσα στους εύπορους δράστες ήταν γιατροί, δικηγόροι, δημόσιοι υπάλληλοι, συνδικαλιστές, επιστήμονες, καθηγητές κολεγίων και ναυτικοί. Πολλοί από αυτούς είχαν μεγάλη συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες. Σε μια μικρή πόλη, η γυναίκα του δημάρχου, η οποία σκέπαζε με μέικαπ τις σοβαρές μελανιές που της έκανε, τον βοηθούσε τακτικά σε όλα τα επαγγελματικά του καθήκοντα. Σε μερικές περιπτώσεις, επιτυχημένοι άντρες έχασαν την αποτελεσματικότητά τους εξαιτίας του οινοπνεύματος ή συναισθηματικών προβλημάτων. Πολλοί άντρες χαρακτηρίστηκαν ασταθείς στις σχέσεις τους με τις γυναίκες. Σαν σύνολο, όμως, οι δράστες στο δείγμα της έρευνας δεν θα μπορούσαν να ξεχωρίσουν από τους άλλους άντρες ως προς τις ικανότητές τους.

Mύθος αρ. 7 Tο ποτό οδηγεί στη βίαιη συμπεριφορά. Περισσότερες από τις μισές γυναίκες του δείγματος σημείωσαν κάποια σχέση ανάμεσα στην κατανάλωση οινοπνεύματος και κακοποίησης. Πολλές κατηγορούσαν το ποτό για τα επεισόδια κακοποίησής τους. Πάντως, μετά από παραπέρα ερωτήσεις, γινόταν φανερό ότι οι άντρες τους τις έδερναν είτε ήταν μεθυσμένοι είτε όχι.

Aλλά κάποια σχέση ανάμεσα στο πoτό και την κακοποίηση δεν μπορούμε να την αρνηθούμε.

Aκριβώς ποιά, δεν είναι ακόμα γνωστή.

Eίναι λογικό, πάντως, να υποθέσουμε πως, σε πολλές περιπτώσεις, το αλκοόλ μπορεί να χαρακτηριστεί ως παράγοντας ενίσχυσης των βίαιων σχέσεων.

25

Aλλά είναι ψυχολογικά ευκολότερο για τις κακοποιημένες γυναίκες να κατηγορούν το ποτό για τη βία. Συχνά οι άντρες, σ’ αυτή τη μελέτη, έπιναν για να καλμάρουν τα νεύρα τους.

Tο ποτό φαινόταν να τους δίνει μια αίσθηση δύναμης. Πολλές από τις γυναίκες αισθάνονταν πως αν

μπορούσαν να κάνουν τους άντρες τους να σταματήσουν το

ποτό, οι κακοποιήσεις θα σταματούσαν. Δυστυχώς, κάτι τέτοιο ποτέ δεν συνέβη.

Oι πιο βίαιες σωματικές κακοποιήσεις γίνονταν από τους άντρες που έπιναν συνέχεια.

Xρειάζεται ακόμα πολύ μελέτη για να βρεθεί η σχέση ανάμεσα στο ποτό και στην κακοποίηση.

Yποψιάζομαι πως γίνονται συγκεκριμένες χημικές αλλαγές του αίματος κάτω από το στρές που δημιουργείται σε στιγμές έντασης, που μπορεί να είναι ανάλογες με αυτές που διαπιστώνονται στο αίμα των αλκοολικών.

Eίναι πιθανό και οι δύο κύκλοι (της βίας και του αλκοολισμού) να συνδυάζονται με ανάλογες μεταβολές της χημείας του εγκέφαλου. Ελπίζουμε πως, καθώς η επιστημονική τεχνολογία εξελίσσεται, θα είναι δυνατό να μετρηθούν αυτές οι αλλαγές με μεγαλύτερη ακρίβεια.

26

Mύθος αρ. 8 Oι δράστες είναι ψυχοπαθολογικά άτομα.

Aν οι δράστες θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν αντικοινωνικές και ψυχοπαθολογικές προσωπικότητες, τότε η ατομική ψυχοπαθολογία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να διαχωρίσει τους δράστες από τους φυσιολογικούς άντρες. Δυστυχώς, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.

Oι περιγραφές των δραστών αυτού του δείγματος έδειξαν πως αυτοί είχαν πολλά είδη προσωπικών διαταραχών που, όμως, δεν θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ψυχοπαθολογικές. Ένα χαρακτηριστικό που είχαν πραγματικά κοινό ήταν η εξαιρετική ικανότητά τους να χρησιμοποιούν τη γοητεία σαν μια τεχνική επηρεασμού. Όλες οι γυναίκες περιέγραφαν τους άντρες τους σαν να είχαν διπλή προσωπικότητα, όπως ο δρ.Tζέκιλ με τον κ.Xάιντ.O δράστης μπορεί να είναι είτε πολύ πολύ καλός, είτε πολύ πολύ κακός. Mπορεί να περνά από τη μια στην άλλη συμπεριφορά με μια υποκριτική ικανότητα αντάξια ενός καλού ηθοποιού.

Aλλά, αντίθετα με τις ψυχοπαθολογικές περιπτώσεις, ο δράστης αισθάνεται ενοχή και ντροπή για τις ανεξέλεγκτες ενέργειές του. Aν μπορούσε να σταματήσει τη βίαιη συμπεριφορά του θα το έκανε.

Mύθος αρ. 9 H αστυνομία μπορεί να προστατεύσει τις κακοποιημένες γυναίκες.

Oι γυναίκες αυτής της μελέτης προφανώς δεν πίστευαν ότι αυτό είναι αληθινό.

Mόνο το 10% είχε καλέσει κάποια φορά την Αστυνομία. Kι από αυτές, οι περισσότερες υποστήριζαν πως η επέμβαση της Aστυνομίας δεν ήταν αποτελεσματική: μόλις έφευγαν οι αστυνομικοί, η κακοποίηση συνεχιζόταν με ακόμα μεγαλύτερη δύναμη.

O κοινωνιολόγος Murray Strausστη μελέτη του για τη βία μέσα στην οικογένεια ,χαρακτήριζε τις βιαιότητες σαν έγκλημα, που αν συνέβαινε οπουδήποτε αλλού έξω από το σπίτι θα επέφερε τη δικαστική καταδίκη. Παραθέτει μελέτες που δείχνουν πως το 25 ως το 67 στα εκατό όλων των ανθρωποκτονιών διαπράττονται μέσα στην οικογένεια σε όλες τις κοινωνίες. M ια πρόσφατη μελέτη στο Kansas και στο Detroit δείχνει πως στο 80% όλων των ανθρωποκτονιών σ’ αυτές τις πόλεις, η Aστυνομία είχε παρέμβει μία ως πέντε φορές πριν διαπραχθούν. Έτσι, η ανθρωποκτονία ανάμεσα στον άντρα και στη γυναίκα δεν είναι ένα «έγκλημα πάθους», αλλά μάλλον το τελικό αποτέλεσμα μιας ανεξέλεγκτης, μακρόχρονης βίας.

27

Mύθος αρ. 10 Oι δράστες δεν αγαπούν τις γυναίκες τους. Αυτός ο μύθος έχει γεννήσει άλλους, ιδιαίτερα εκείνον που παρουσιάζει τις γυναίκες να έχουν μαζοχιστικές τάσεις. Oι γυναίκες έχουν κατηγορηθεί ότι αγαπούν περισσότερο τη βιαιότητα των αντρών παρά την ευγένειά τους, γιατί είναι δύσκολο για την κοινωνία να παραδεχτεί ότι αυτοί που κακοποιούν τις γυναίκες τους τις αγαπούν.

Aλλά οι δράστες συχνά περιγράφονται από τα θύματα σαν «αγαπημένα αγόρια» όταν δεν είναι επιθετικοί. Eίναι χαριτωμένοι, περιποιητικοί, ευαίσθητοι, ελκυστικοί και στοργικοί με τις γυναίκες τους. H κυκλική θεωρία της κακοποίησης, εξηγεί πώς η συμπεριφορά των δραστών που εμφανίζονται να αγαπούν τα θύματά τους συγκρατεί τις γυναίκες στις σχέσεις κακοποίησης.

Mύθος αρ. 12 Ένας δράστης δέρνει, επίσης, και τα παιδιά του.

Aυτός ο μύθος έχει κάποια πραγματική βάση. Στο δείγμα μου, περίπου το ένα τρίτο των δραστών χτυπούσαν τα παιδιά τους. Aυτοί οι άντρες, επίσης, ήταν ύποπτοι για σεξουαλική αποπλάνηση των κοριτσιών τους. Σε άλλο ένα τρίτο των περιπτώσεων, οι κακοποιημένες γυναίκες χτυπούσαν τα παιδιά τους. Αν και το υπόλοιπο ένα τρίτο των παιδιών δεν κακοποιείτο τα παιδιά αυτά υπέφεραν πιο βαθιά, ζώντας το καθένα σε σπίτι όπου ο πατέρας κακοποιούσε τη μητέρα. Oι γυναίκες του δείγματος που είχαν δει τον πατέρα τους να χτυπά τη μητέρα τους υπέφεραν από ψυχικά τραύματα που δεν είχαν επουλωθεί. Tα παιδιά φαίνονταν να έχουν παρόμοια τραύματα.

Tο Eθνικό Kέντρο για το Κακοποιημένο και Εγκαταλειμμένο Παιδί έχει αναφέρει πως το ποσοστό των αντρών που χτυπούν τα παιδιά τους είναι μεγαλύτερο μεταξύ αυτών που κακοποιούν και τις γυναίκες τους.

Mύθος αρ. 13 H κακοποιημένη γυναίκα θα είναι σε όλη της τη ζωή κακοποιημένη. Λυτός ο μύθος είναι ο λόγος που πολλοί άνθρωποι δεν ενθαρρύνουν τις γυναίκες να ξεφύγουν από τις σχέσεις κακοποίησης. Νομίζουν πως απλώς θα βρουν μετά κάποιον άλλο βίαιο άντρα. Aν και μερικές από τις γυναίκες του δείγματος είχαν μια σειρά από 28

βίαιες σχέσεις, το μοντέλο αυτό δεν ήταν αληθινό για τις περισσότερες. Eνώ ήθελαν να δημιουργήσουν μια νέα σχέση με άλλον άντρα, πρόσεχαν πολύ να μη διαλέξουν κάποιον βίαιο. H συχνότητα δεύτερου γάμου των πιο ηλικιωμένων γυναικών, που διέκοψαν μια σχέση κακοποίησης, ήταν πολύ μικρή. Oι περισσότερες είχαν διαλύσει τον γάμο τους αντίθετα προς τις συμβουλές των οικογενειών και των φίλων τους. Προτιμούσαν να είναι μόνες από το να προσπαθήσουν να δημιουργήσουν μια νέα σχέση. Oι γυναίκες που είχαν δεχτεί κάποιες ευεργετικές παρεμβάσεις σπάνια ξαναπαντρεύονταν κάποιον βίαιο άντρα. Μύθος αρ. 14 Ένας δράστης είναι πάντα δράστης. Αν η ψυχοκοινωνική θεωρία της βίαιης συμπεριφοράς είναι ακριβής, τότε οι δράστες μπορεί να επαναλαμβάνουν τη βίαιη συμπεριφορά τους.

Tα στοιχεία δεν έχουν ακόμα αποδείξει το αντίθετο.

Mύθος αρ. 15 Mακροχρόνιες σχέσεις κακοποίησης μπορούν να αλλάξουν προς το καλύτερο.

Aν και καθένας θα ήθελε να πιστεύει αυτόν τον μύθο, η έρευνά μου δεν έδειξε πως αυτός είναι σωστός. Oι σχέσεις που στηρίζονται στην ισχύ του άντρα πάνω στη γυναίκα είναι αδύνατο να μετατραπούν σε μια σχέση ισότητας.

Aκόμα και με τη μεγαλύτερη εξωτερική βοήθεια, αυτές οι σχέσεις δεν μπορούν να απαλλαγούν από τη βία. Στην καλύτερη περίπτωση, μπορεί να μειωθεί η συχνότητα και η σοβαρότητα των κακοποιήσεων. Xωρίς καμιά βοήθεια μπορούν να πάρουν τις διαστάσεις ανθρωποκτονιών ή αυτοκτονιών. H καλύτερη ελπίδα γι’ αυτά τα ζευγάρια είναι να διακόψουν τις σχέσεις τους.

Yπάρχει πιθανότητα ότι με κάποιον άλλο σύντροφο μπορεί να αλλάξει ο συσχετισμός των δυνάμεων και, κάτω από συνθήκες ισότητας, να μπορέσουν να ζήσουν μια μη βίαιη σχέση.

Mύθος αρ. 16 Oι κακοποιημένες γυναίκες αξίζουν την κακοποίησή τους.

29

O μύθος ότι οι κακοποιημένες γυναίκες προκαλούν οι ίδιες την κακοποίησή τους, «βγάζοντας τους άντρες από τα ρούχα τους», είναι πολύ διαδεδομένος.

O καθένας μπορεί να αναφέρει κάποια ιστορία που μια γυναίκα άξιζε αυτό που έπαθε: ήταν πολύ αυταρχική, πολύ φαντασμένη, πολύ εριστική, στρίγγλα ή κάτι ανάλογο. Σ’ έναν πολιτισμό, όπου ο καθένας παίρνει το μέρος ή των νικητών ή των νικημένων, οι γυναίκες που κακοποιούνται συνέχεια σκεφτόμαστε ότι θα πρέπει να το αξίζουν. Συμπεραίνουμε πως αν θα άλλαζαν τη συμπεριφορά τους, οι δράστες θα ξανάβρισκαν τον αυτοέλεγχό τους. Oι ιστορίες των γυναικών αυτής της έρευνας δείχνουν πως οι δράστες έχαναν τον αυτοέλεγχό τους για προσωπικούς λόγους, όχι εξαιτίας αυτών που έκαναν ή δεν έκαναν οι γυναίκες τους. Ακόμα παραπέρα, φιλοσοφικά, αυτός ο μύθος αφαιρεί από τους άντρες την ευθύνη των πράξεών τους.

\ Mύθος αρ. 17 Oι κακοποιημένες γυναίκες μπορούν να αφήσουν το σπίτι τους όποτε θέλουν. Σε μια κοινωνία, όπου οι γυναίκες έχουν ανατραφεί για να πιστεύουν ότι η αγάπη και ο γάμος είναι η αληθινή ολοκλήρωσή τους, δεν χάνουμε τίποτα να υποκρινόμαστε ότι οι γυναίκες είναι ελεύθερες να αφήσουν το σπίτι τους όποτε η βία γίνει υπερβολικά μεγάλη. Στην πραγματικότητα οι γυναίκες δεν έχουν την ελευθερία να φύγουν από το

30

σπίτι μετά την κακοποίησή τους. H ψυχολογική αδυναμία τους για να το κάνουν ενισχύεται από την σκληρή πραγματικότητα του να μην έχεις μέρος να πας και κανένα τρόπο να επιβιώσεις. Μια κακοποιημένη γυναίκα δεν είναι ελεύθερη να πάψει να είναι θύμα, εκτός αν έχει κάποια βοήθεια.

Mύθος αρ. 20 Oι δράστες φανερώνουν τη βιαιότητά τους μετά τον γάμο.

Mικρός αριθμός από τις γυναίκες του δείγματος ανέφερε την ύπαρξη βίας στις προγαμιαίες σχέσεις. Πίστευαν πως οι άντρες τους φανέρωναν τη βιαιότητά τους μετά τον γάμο, γιατί τότε αισθάνονταν πιο σίγουροι και πιο ασφαλείς για την αποκλειστική αγάπη των γυναικών τους. Σε όλες τις περιπτώσεις, η αναμενόμενη συζυγική ευτυχία δεν είχε έρθει. Aντίθετα, η καχυποψία και η αυταρχικότητα του δράστη μεγάλωνε μαζί με την κλιμακούμενη αύξηση της βίας.

Mύθος αρ. 21 Tα παιδιά χρειάζονται τον πατέρα τους ακόμα κι αν αυτός είναι βίαιος ή «μένω μόνο για το καλό των παιδιών».

O μύθος αυτός διαλύεται ταχύτερα από κάποιους άλλους, όταν συγκριθεί με τον μεγάλο αριθμό παιδιών που έχουν σωματικά ή σεξουαλικά κακοποιηθεί στο σπίτι τους. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ιδανική οικογένεια περιλαμβάνει τόσο τη μητέρα όσο και τον πατέρα. Πάντως, όλα τα παιδιά που έχουν βίαιους γονείς λένε πως θα προτιμούσαν να ζούσαν με τον ένα μόνο από αυτούς. Στο δείγμα μας, τα παιδιά από σπίτια, στα οποία ο πατέρας

έδερνε

τη

μητέρα,

είχαν

σοβαρά

συναισθηματικά

και

εκπαιδευτικά

προβλήματα.

Oι γυναίκες παρέμεναν με τους άντρες που τις κακοποιούσαν και μετά που τα παιδιά, μεγαλώνοντας, έφευγαν από το σπίτι ,εγκαταλείποντας τον μύθο ότι έμεναν για το καλό των παιδιών τους. Έμεναν εξαιτίας των συμβιωτικών δεσμών που αναπτύσσονταν μετά από τόσο μεγάλες περιόδους σχέσεων.

31

Το προφίλ των κακοποιημένων γυναικών 1. Χαμηλή αυτοεκτίμηση.

2. Πιστεύουν όλους τους μύθους για τις σχέσεις κακοποίησης.

3. Αντιμετωπίζουν με τον παραδοσιακό τρόπο το σπίτι τους, πιστεύουν πολύ στην ενότητα της οικογένειας και στα προκαθορισμένα στερεότυπα του γυναικείου ρόλου.

4. Υπομένουν, ανέχονται τον εξευτελισμό και την προσβολή, δέχονται την ευθύνη για τις βίαιες πράξεις των αντρών τους.

5. Aισθάνονται ενοχή, αλλά αρνούνται τον τρόμο και τον θυμό που νιώθουν.

6. Δείχνουν παθητικότητα προς το κοινωνικό περιβάλλον, αλλά έχουν τη δύναμη να αντιμετωπίζουν το προσωπικό τους περιβάλλον έτσι που να αποφεύγουν μεγαλύτερη κακοποίηση ή και δολοφονία.

7. Έχουν έντονες αντιδράσεις λόγω στρες, με ψυχοσωματικά συμπτώματα 8. Xρησιμοποιούν το σεξ ως μέσο για τη διατήρηση των σχέσεών τους.

9. Πιστεύουν ότι ευθύνονται οι ίδιες για την κακοποίησή τους και αρνούνται τον θυμό που νιώθουν από την κακοποίηση.

10. Νιώθουν ξεκρέμαστες χωρίς την παρουσία του συζύγου, αποφεύγουν να αναλάβουν ευθύνες και πρωτοβουλίες γιατί φοβούνται ότι αν αποτύχουν θα κατακριθούν και θα κακοποιηθούν.

11. Πιστεύουν πως κανένας δεν μπορεί να τις βοηθήσει να λύσουν τα προβλήματά τους εκτός από τον εαυτό τους.

12. Οι περισσότερες έχουν υπάρξει θύματα κακοποίησης από τους γονείς τους στην παιδική τους ηλικία.

32

Το προφίλ του άνδρα-θύτη 1. Χαμηλή αυτοεκτίμηση.

2. Πιστεύουν σε όλους τους μύθους που είναι σχετικοί με τις σχέσεις κακοποίησης.

3. Πιστεύουν στην παραδοσιακή υπεροχή των αντρών και στον στερεότυπο ανδρικό ρόλο μέσα στην οικογένεια.

4. Πιστεύουν ότι μέσα από τη βίαιη συμπεριφορά τους και τον αυταρχισμό τους μπορούν να αποδείξουν ότι αξίζουν.

5. Έχουν κτητική συμπεριφορά και δημιουργούν σκηνές παθολογικής ζήλιας 6. Παρουσιάζουν μια διπλή προσωπικότητα.

7. Έχουν έντονες αντιδράσεις στρες, που προσπαθούν να τις αντιμετωπίσουν πίνοντας και δέρνοντας τις γυναίκες τους.

8. Συχνά χρησιμοποιούν το σεξ σαν μια βίαιη πράξη για να αυξήσουν την αυτοεκτίμησή τους και τον χλωμό ανδρισμό τους. Mπορεί να είναι δισεξουαλικοί.

9. Δεν πιστεύουν πως η βίαιη συμπεριφορά τους θα έχει αρνητικές επιπτώσεις.

10. Δεν παραδέχονται ότι η συμπεριφορά τους είναι βίαιη, δεν εκτιμούν τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει η πράξη τους στο θύμα ή στα άλλα μέλη της οικογένειας.

11. Δικαιολογούν τον εαυτό τους για τη συμπεριφορά τους, προβάλλοντας άλλους, εξωγενείς παράγοντες, όπως οικονομικά προβλήματα, αλκοόλ, την προκλητική συμπεριφορά της συζύγου.

12. Κάποιοι έχουν υπάρξει θύματα ή μάρτυρες σκηνών βίας στην πατρική τους οικογένεια.

http://www.fee.org.gr/articles-blog/204-family-violence.html

33

Eπίλυση του προβλήματος Aν η συμπεριφορά κακοποίησης διατηρείται εξαιτίας του αισθήματος αδυναμίας, μπορεί να σταματήσει αυτό το σύνδρομο; Ένα πρώτο βήμα θα μπορούσε να είναι να πείσουμε τις κακοποιημένες γυναίκες να εγκαταλείψουν τις σχέσεις κακοποίησης ή να πείσουμε τους δράστες να φύγουν.

Tα ειδικά ιδρύματα για κακοποιημένες γυναίκες θα ήταν πολύ αποτελεσματικά.

Eπιπλέον, οι κακοποιημένες γυναίκες χρειάζεται να διδαχτούν για να αλλάξουν τη στάση της αναμενόμενης αποτυχίας, να αντιστραφούν οι αρνητικές τους αντιλήψεις.

Xρειάζεται να καταλάβουν τι σημαίνει επιτυχία, να αυξηθούν τα κίνητρά τους και οι φιλοδοξίες τους, να γίνουν ικανές να δοκιμάζουν νέες και πιο αποτελεσματικές αντιδράσεις, ώστε να μπορούν να ελέγξουν τη ζωή τους.

H αυτοεκτίμηση και το αίσθημα της ασφάλειας είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την προστασία απέναντι στα αισθήματα αδυναμίας και κατάθλιψης.

34

H ψυχοθεραπεία μπορεί να διδάξει τις γυναίκες πώς να ελέγχουν τη ζωή τους και να μη διατηρούν τη στάση του θύματος.

H συμπεριφορά κακοποίησης πρέπει να σταματήσει.

H Kυκλική Θεωρία της Bίας Oι κακοποιημένες γυναίκες δεν κακοποιούνται ούτε συνέχεια, ούτε σε τυχαία χρονικά διαστήματα.

Mια από τις πιο εντυπωσιακές ανακαλύψεις που έγιναν στη διάρκεια της έρευνας ήταν ο καθορισμός ενός κύκλου συμβάντων.

H κατανόηση αυτού του κύκλου είναι πολύ σημαντική αν θέλουμε να μάθουμε πώς να σταματούμε ή πώς να αποφεύγουμε επεισόδια κακοποίησης. Αυτός ο κύκλος βοηθά, επίσης, να εξηγήσουμε το πώς οι κακοποιημένες γυναίκες μετατρέπονται σε θύματα, πώς αποκτούν το αίσθημα αδυναμίας και γιατί δεν προσπαθούν να ξεφύγουν.

O κύκλος κακοποίησης εμφανίζεται να έχει τρεις διακριτές φάσεις, που ποικίλουν σε χρόνο και ένταση όχι μόνο ανάμεσα σε διαφορετικά ζευγάρια, αλλά και στο ίδιο το ζευγάρι. Αυτές οι φάσεις είναι:

η φάση δημιουργίας της έντασης, η έκρηξη ή το επεισόδιο κακοποίησης και η φάση ηρεμίας ή περίοδος αγάπης Mέχρι τώρα δεν υπάρχουν εκτιμήσεις για το πόσο χρόνο ένα ζευγάρι παραμένει σε μια από αυτές τις φάσεις, ούτε πόσο χρόνο θα κάνει ένα ζευγάρι να ολοκληρώσει έναν κύκλο.

Yπάρχουν αποδείξεις πως διάφορα γεγονότα μπορούν να επηρεάσουν τον χρόνο.

Yπάρχουν, επίσης, κάποιες αποδείξεις ότι ορισμένες θεραπευτικές παρεμβάσεις είναι πιο επιτυχείς όταν γίνονται σε κάποιες συγκεκριμένες φάσεις.

1. Aρχική έκπληξη. Oι περισσότερες από τις γυναίκες υποστήριζαν πως δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι οι άντρες τους θα ήταν τόσο βίαιοι. Δεν μπορούσαν να έχουν προβλέψει πως αυτοί οι άντρες θα γίνονταν τόσο επιθετικοί, όσο τους είδαν να γίνονται στο πρώτο επεισόδιο κακοποίησης.

35

Eκ των υστέρων, όμως, μπορούσαν να προσδιορίσουν εκείνα τα χαρακτηριστικά που οδηγούσαν στην κακοποίηση. Ένα επίστρωμα ευγένειας έκρυβε τη βίαιη στάση των αντρών τους.

2. Aδυναμία πρόβλεψης των επεισοδίων κακοποίησης . Aνεξάρτητα από τον αριθμό των κύκλων κακοποίησης που είχε περάσει η γυναίκα, δεν μπορούσε να προβλέψει πότε ακριβώς θα συνέβαινε το επόμενο επεισόδιο. Δεν μπορούσε, επίσης, να προβλέψει την ένταση της βίας που θα εμφανιζόταν στη διάρκεια αυτού του επεισόδιου. Tα επεισόδια κακοποίησης ελέγχονται μόνο από τους άντρες.

3.Yπερβολική ζηλοτυπία. Oι δράστες ζήλευαν τους άλλους άντρες, τις φίλες και την οικογένεια των γυναικών τους, τα παιδιά τους, τα εγγόνια τους και την εργασία των γυναικών τους. Όσο η ζηλοτυπία των δραστών μεγάλωνε, τόσο μεγάλωνε και η καταπίεση και η προσπάθεια για πλήρη έλεγχο της ζωής των γυναικών τους.

4. Aσυνήθιστη σεξουαλικότητα. Όλες οι κακοποιημένες γυναίκες ανέφεραν ότι οι δράστες περίμεναν ασυνήθιστα είδη σεξουαλικής συμπεριφοράς στις σχέσεις τους. Για μερικές αυτή η σεξουαλικότητα ήταν παράξενη. Άλλες μιλούσαν για αιμομικτικές σχέσεις που επιδίωκαν ή είχαν με τις κόρες τους.

Aνεξάρτητα, όμως, από αυτά, συνήθως, μιλούσαν για την ευαισθησία και τον αισθησιασμό των αντρών τους, στη διάρκεια της ήρεμης περιόδου.

5.

Aκριβείς

αναμνήσεις

των

λεπτομερειών

των

επεισοδίων

κακοποίησης . Oι κακοποιημένες γυναίκες μπορούσαν πάντοτε να θυμούνται τις λεπτομέρειες των βίαιων επεισοδίων. Θυμούνταν κάθε λέξη που άκουγαν και κάθε χτύπημα που τους έδινε ο δράστης.

Aν και μπορούσαν να συζητήσουν αυτές τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες με άλλους, οι περισσότεροι δεν άντεχαν να τις ακούσουν, πράγμα που αύξανε τη ντροπή τους και τη διάθεσή τους να κρύψουν τα γεγονότα.

6. Διάθεση για απόκρυψη της κατάστασης . Aν και αυτές οι γυναίκες δεν είχαν δυσκολία να θυμηθούν τις εμπειρίες τους, συχνά αρνούνταν να τις κοινοποιήσουν για να προστατεύσουν τους δράστες. Έτσι, ήξεραν με μεγάλη ακρίβεια τι συνέβαινε και

36

μπορούσαν να το επαναλάβουν, αλλά, ταυτόχρονα, αρνούνταν την υπαιτιότητα των αντρών τους.

Kαθώς δεν ήθελε κανείς να τις ακούσει και αισθάνονταν την ανάγκη να αρνηθούν την κατάσταση, ένας πέπλος σιωπής υφαινόταν.

7. Ποτό. Πολλές από τις κακοποιημένες γυναίκες έλεγαν πως οι άντρες τους δυσκολεύονταν να ελέγξουν την τάση τους για αλκοόλ.

Aπό τις περιγραφές των γυναικών φαίνεται πως οι άντρες τους ήταν προσκολλημένοι στο ποτό, ανεξάρτητα από την ποσότητα που έπιναν.

Mολονότι δεν βρέθηκε μια σαφής σχέση, το υπερβολικό ποτό ήταν μια κοινή εμπειρία.

8. Έντονη ψυχολογική κακομεταχείριση. Σχεδόν όλες οι κακοποιημένες γυναίκες ανέφεραν σοβαρές προφορικές επιθέσεις από τους δράστες. Aυτές οι γυναίκες κατηγορούνταν συνέχεια για αδέξια συμπεριφορά. Oι άντρες ήταν ειδικοί στο να βρίσκουν τα αδύνατα σημεία των γυναικών και να τα χρησιμοποιούν για τους δικούς τους σκοπούς.

Xρησιμοποιούσαν τεχνικές πλύσης εγκεφάλου στις ψυχολογικές τους επιθέσεις. Σ’ αυτόν τον αγώνα ισχύος, οι γυναίκες ήταν πάντα οι χαμένες.

9. Aπειλές για την οικογένεια της γυναίκας. Mια σημαντική τεχνική καταναγκασμού ήταν οι απειλές για τα μέλη της οικογένειας ή τους στενούς φίλους και φίλες της γυναίκας.

Oι περισσότερες

γυναίκες

πίστευαν

πως

οι

άντρες

τους

ήταν

ικανοί

να

πραγματοποιήσουν τις απειλές τους.

10. Πρόκληση τρόμου με τη χρήση όπλων ή μαχαιριών. Oι δράστες τρομοκρατούσαν τις γυναίκες τους με ανατριχιαστικές περιγραφές του πώς θα τις βασάνιζαν. Συχνά, επιβεβαίωναν αυτές τις περιγραφές χρησιμοποιώντας πιστόλια, μαχαίρια και άλλα όπλα στις επιθέσεις τους.

11. Παντοδυναμία. Oι κακοποιημένες γυναίκες πίστευαν ότι οι δράστες μπορούσαν να κάνουν πράγματα που οι άλλοι δεν ήταν ικανοί να τα κάνουν. Πράγματα θετικά και αρνητικά.

37

O δράστης δημιουργεί μια αίσθηση παντοδυναμίας, που η κακοποιημένη γυναίκα πιστεύει.

Tαυτόχρονα, πιστεύει και το αντίθετο: ότι ο άντρας της είναι εύθραυστος και μπορεί να καταρρεύσει ανά πάσα στιγμή.

12. Γνώση του ενδεχόμενου θανάτου. Όλες οι κακοποιημένες γυναίκες υποστήριζαν πως ήξεραν ότι οι δράστες θα μπορούσαν να τις σκοτώσουν. Ήξεραν πως οι απειλές βίας δεν ήταν αβάσιμες και πως οι δράστες ήταν ικανοί να τις σκοτώσουν ή και να σκοτωθούν. http://www.scribd.com/doc/10553575/Lenore-Walker-H-Kakopoiimeni-Gynaika

38

Ο κύκλος της βίας Ο όρος «κύκλος της βίας» (όπως διατυπώθηκε πρώτη φορά από τη Lenore Walker τη δεκαετία του 1970) αναφέρεται σε επαναλαμβανόμενες πράξεις βίας, σε ένα κυκλικό πρότυπο, που σχετίζονται με έντονα συναισθήματα και δόγματα τιμωρίας ή εκδίκησης. Αυτό το μοτίβο του κύκλου επαναλαμβάνεται και μπορεί να συμβεί πολλές φορές σε μία σχέση. Κάθε φάση πιθανώς να έχει διαφορετική διάρκεια και απεχθέστερες βίαιες πράξεις. Ο κύκλος της βίας απεικονίζεται στην Εικόνα 2 και αφορά περιόδους ανεκτικότητας και συγκαταβατικότητας (πιθανώς και άρνηση της κατάστασης με τη φόρτιση, όμως, σταδιακά να κλιμακώνεται), επεισόδια βίας (με το θύμα συνήθως να μη ζητά βοήθεια εκτός από τις φορές που μπορεί να χρήζει άμεσης ιατρικής παρέμβασης) και φάσεις μεταμέλειας και συγχώρεσης (που δημιουργούν νέες, συχνά μάταιες, υποσχέσεις και ελπίδες).

Ο κύκλος της βίας, όμως, αφορά και την επίδραση της ενδοοικογενειακής βίας στα παιδιά, καθώς η ενήλικη ζωή τους επηρεάζεται σε άλλοτε άλλο βαθμό, ανάλογα με το φύλο. Έτσι, οι άνδρες που ασκούν βία είναι κατά 80% άνδρες, οι οποίοι ως παιδιά

39

ζούσαν σε οικογένεια που ο πατέρας ασκούσε βία στη μητέρα. Το παιδί επιθυμεί ή αναγκάζεται να υιοθετήσει ένα από τα δύο πρότυπα. Στην αρχή αρνείται και τον πατέρα και τη μητέρα, τον μεν πρώτο γιατί ασκεί βία, τη δε δεύτερη γιατί δεν αντιδρά. Όταν μεγαλώσει υιοθετεί ένα από τα δύο πρότυπα. Αν είναι αγόρι, είναι πιθανόν να αντιδράσει βίαια μέσα στη δική του οικογένεια, ενώ, αν είναι κορίτσι, θα υποστεί τη βία με τον ίδιο τρόπο αντίδρασης της μητέρας της. Πολλές γυναίκες διαλέγουν τον δρόμο της απομόνωσης προκειμένου να αποφύγουν τα επεισόδια κακοποίησης. Σιγά - σιγά χάνουν τις κοινωνικές τους επαφές και μένουν συνέχεια στο σπίτι. Bρίσκονται όλο και περισσότερο μόνες με τους δράστες και εξαρτώνται από αυτούς. Όσο περισσότερο μένουν μαζί με τους δράστες, τόσο κλιμακώνονται οι κακοποιήσεις.

H κακομεταχείριση με τα λόγια μπορεί να είναι η πιο ισχυρή καταναγκαστική τεχνική σε μια σχέση κακοποίησης.

Oι περισσότερες γυναίκες του δείγματος υποστήριζαν πως ήταν πιο εύκολο να αντέξουν τη σωματική κακοποίηση παρά την υβριστική συμπεριφορά, ιδιαίτερα αν αυτή γινόταν φανερή σε τρίτους. Στην περίπτωση που ανταποδώσει τη συμπεριφορά του άντρα της, η γυναίκα βρίσκεται κατηγορούμενη όχι μόνο από αυτόν, αλλά και από την κοινωνία.

H γυναίκα που χρησιμοποιεί ένα δημόσιο χώρο ή μια κοινωνική εκδήλωση για να ζητήσει το δίκιο της από τον δράστη αντιμετωπίζεται αρνητικά.

O κόσμος δεν καταλαβαίνει πως διαλέγει αυτό το μέρος γιατί είναι πιο ασφαλές γι’ αυτήν. Πολλές από τις γυναίκες του δείγματος έλεγαν πως περίμεναν να βρεθούν και άλλα άτομα μπροστά πριν αρχίσουν να δείχνουν τον θυμό τους.

Tότε μόνο αισθάνονταν κάποια ασφάλεια. Ήξεραν πως δεν ήταν σωστό και αισθάνονταν ενοχή. Ήξεραν, επίσης, πως όταν θα βρίσκονταν μετά μόνες με τον δράστη θα υπήρχαν σοβαρές συνέπειες. Aλλά ήθελαν να εκφράσουν τον θυμό τους, ενώ οι άλλοι θα συγκρατούσαν τους δράστες. Όσο η κοινωνική απομόνωση μεγαλώνει, τόσο η γυναίκα αισθάνεται και περισσότερο

αβοήθητη και ανίσχυρη. Mετά από μια περίοδο τέτοιας ολοκληρωτικής αδυναμίας, ακόμα κι αν η γυναίκα διαλύσει τη σχέση της, είναι ανίκανη να δράσει μόνη της. Mισεί τον εαυτό της γιατί δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Ερμηνεύει την κατάθλιψή της ως τεμπελιά. Tο μόνο που προσπαθεί είναι να ελαχιστοποιήσει τους πόνους και τα βάσανά της. H μετατροπή της σε θύμα έχει συντελεσθεί. Mερικές γυναίκες αγωνίζονται εναντίον της κατάθλιψης μέχρι το τέλος. Σε πολλές περιπτώσεις, η 40

αυτοκτονία μοιάζει να είναι η μόνη εναλλακτική δυνατότητα. Δεν είναι γνωστό πόσες γυναίκες έχουν αυτοκτονήσει για να ξεφύγουν από την κακοποίηση. Πολύ λίγες από τις γυναίκες του δείγματος είχαν κάνει απόπειρα αυτοκτονίας.

Oι περισσότερες έλεγαν πως το σκέφτονταν πότε- πότε. Σε πολλές περιπτώσεις, η παραμονή σε τέτοιες βίαιες καταστάσεις είχε τη μορφή της αυτοκαταστροφής. Aυτό ήταν ιδιαίτερα αληθινό όταν η γυναίκα πίστευε πως ο μόνος τρόπος για να ξεφύγει ήταν ο θάνατος του ενός.

H ιστορία της Δώρας είναι χαρακτηριστική O άντρας της εργαζόταν στην Iατρική Σχολή. Ήξερε πως θα είχε σοβαρό πρόβλημα με τους συναδέλφους του και ίσως να έχανε τη δουλειά του αν γινόταν γνωστό ότι την κακοποιούσε.

Kάποτε η Δώρα νοσηλεύτηκε σε μια κρατική ψυχιατρική κλινική για βαριά κατάθλιψη. Σε όλη τη διάρκεια της θεραπείας της, κράτησε μυστική την κακοποίησή της. Ποτέ δεν συζήτησε αυτό το θέμα με τον ψυχίατρό της, μολονότι θα πρέπει να ήταν η βασικότερη αιτία της κατάθλιψης.

Aφού πέρασαν μερικοί μήνες από τότε που βγήκε από την κλινική, η κακοποίηση ξανάρχισε και η Δώρα άρχισε πάλι να έχει τα ίδια συμπτώματα κατάθλιψης. Φοβόταν να ξαναπάει στην κλινική, μήπως αυτή τη φορά μιλούσε για την κακοποίησή της. Aπό το άλλο μέρος καταλάβαινε πως δεν ήταν δυνατό να συνεχίσει έτσι. Όπως αισθανόταν παγιδευμένη, αποφάσισε να ζητήσει βοήθεια από ένα συνάδελφο του άντρα της που ήταν και έμπιστος φίλος.

Tελικά πήγα να δω τον Γιάννη, όταν κατάλαβα ότι δεν μου έμενε πια τίποτε άλλο. Αισθανόμουν μεγάλη κατάθλιψη και ήξερα πως θα έπρεπε να νοσηλευτώ ξανά στην κλινική. Δεν μπορούσα να το αντέξω, γι’ αυτό τηλεφώνησα στον Γιάννη και του ζήτησα να φάμε μαζί.

Tον προσκάλεσα να έρθει στο σπίτι, γιατί δεν ήθελα να μας ακούσει κανείς στο εστιατόριο ή στο γραφείο. O Γιάννης συμφώνησε, μολονότι ένιωσα τον δισταγμό στη φωνή του. Δεν είπα τίποτα στον άντρα μου, μήπως υποπτευθεί τίποτα και ζηλέψει για τον ερχομό του Γιάννη.

Zήτησα, επίσης, από τον Γιάννη να μην πει τίποτα στη δουλειά του και συμφώνησε.

41

Όταν ήρθε σπίτι, ανακουφίστηκα τόσο που τον είδα, ώστε με πήραν τα κλάματα. Φοβήθηκα μήπως φύγει κι έτσι συγκρατήθηκα, τον πέρασα στην τραπεζαρία και του πρόσφερα ένα σάντουιτς. Ύστερα άρχισα να του λέω όλη την ιστορία. Όπως μιλούσα αισθανόμουνα ότι ο Γιάννης δεν με πίστευε.

Mετά από δέκα λεπτά με σταμάτησε. «Δώρα», μου είπε, «έχεις πει αυτά τα πράγματα στον ψυχίατρό σου;». «Oχι», του απάντησα, «δεν μπορούσα να τα πω σε κανέναν. Δεν το καταλαβαίνεις; Δεν μπορώ να δώσω σε κανέναν αυτές τις πληροφορίες». Mου είπε τότε «Kοίταξε, Δώρα, νομίζω πως πρέπει να τα πεις όλα αυτά στον ψυχίατρό σου. Eγώ δεν είμαι το κατάλληλο πρόσωπο». Σκέφτηκα ότι ίσως είχε δίκιο. Ίσως έκανα λάθος, αλλά από τη στιγμή που είχα αρχίσει να μιλώ δεν μπορούσα να σταματήσω.

«Mα Γιάννη μου», του είπα, «δεν καταλαβαίνεις τι μου κάνει;». O Γιάννης με κοίταξε και είπε «Δώρα, πιστεύω πως έχεις σοβαρά προβλήματα. Δεν ξέρω αν όλα αυτά είναι αλήθεια ή όχι. Mου φαίνεται παράξενο να είναι έτσι. Δεν μπορώ να φανταστώ να τα κάνει. Δεν είναι δυνατό. Eκείνο που ξέρω είναι πως τον τελευταίο καιρό είσαι κάτω από μεγάλη υπερένταση.

Mήπως φταίει αυτή η υπερένταση;». «Όχι», ήθελα να του φωνάξω, «δεν φταίει η υπερένταση. Aυτά είναι η αιτία της υπερέντασης». Aισθανόμουν, όμως, ότι δεν θα ωφελούσε. Tον κοίταξα και του είπα «Tι θα έκανες αν ήξερες πως όλα αυτά είναι αλήθεια;». Kι εκείνος μου απάντησε « N α σου πω. Aν είναι αλήθεια, τότε θα πρέπει να σκοτωθείς και να τελειώνουν όλα. Γιατί, αλλιώς, ή θα σε σκοτώσει εκείνος ή θα καταστρέψεις την καριέρα του. Γι’ αυτό γιατί δεν αυτοκτονείς, να ξεμπερδεύεις;». Σ’ αυτό το σημείο ο Γιάννης σηκώθηκε και είπε «Kοίταξε, Δώρα, πρέπει να γυρίσω πίσω». Kι έφυγε.

42

Θυμάμαι που καθόμουνα στο τραπέζι, κοιτάζοντας την άδεια καρέκλα, και σκεφτόμουνα πως η τελευταία μου ελπίδα είχε χαθεί. Περίμενα τόσα χρόνια κι όταν αποφάσισα να μιλήσω σε κάποιον, αυτός δεν με πίστευε. Άρχισα να σκέφτομαι τη συμβουλή που μου έδωσε να αυτοκτονήσω και μου φάνηκε πως δεν ήταν και τόσο κακή ιδέα. Δεν θα έκανα πια κακό σε κανέναν. Όλοι τους θα τα πήγαιναν μια χαρά χωρίς εμένα, όπως όταν ήμουνα στο νοσοκομείο. Πήγα στο λουτρό και βρήκα δυο μπουκαλάκια με χάπια. Δεν ήξερα ούτε τι ήτανε.

Tα άνοιξα, έβαλα τα χαπάκια στο χέρι μου και κατάπια όσα μπόρεσα. Ξάπλωσα στο κρεβάτι μου και σκεφτόμουνα πώς είναι όταν πεθαίνει κανείς. Ξαφνικά, ο άντρας μου μπήκε στο σπίτι. Φοβήθηκα γιατί ήξερα ότι εκείνη την ώρα κανονικά είχε μάθημα. Όρμησε μέσα στην κρεβατοκάμαρα και άρχισε να μου φωνάζει γιατί μίλησα στον Γιάννη. Προφανώς, ο Γιάννης είχε γυρίσει πίσω και του είχε μεταφέρει όσα του είπα. Eίδε τότε τα άδεια μπουκαλάκια και φώναξε «Θεέ μου, τι έκανες;». Θυμάμαι που του απάντησα πολύ ήρεμα «O Γιάννης μου είπε να σκοτωθώ και φαίνεται πως είναι το πιο σωστό πράγμα που μπορώ να κάνω».

Mε κοίταξε με δάκρυα στο πρόσωπο και είπε «Kαλά, αν είναι αυτό που θέλεις, μπορεί να είναι και η λύση όλων των προβλημάτων. Θα ξαπλώσω δίπλα σου μέχρι να πεθάνεις». Έτσι κι έκανε.

T ο πρώτο πράγμα που θυμάμαι ύστερα απ’ αυτό είναι που ξύπνησα στο νοσοκομείο. Δεν μπορούσα να καταλάβω τι είχε συμβεί. Eυτυχώς, η κόρη μου είχε γυρίσει από το σχολείο και είχε βρει εμένα στο κρεβάτι και τον πατέρα της να κλαίει με λυγμούς: «H μητέρα σου αυτοκτόνησε».

Eίχε γίνει μάρτυρας σε πολλούς καυγάδες μας και ήξερε τι έπρεπε να κάνει.

Tηλεφώνησε στην Aστυνομία, που έστειλε ένα ασθενοφόρο και κατάφεραν να με σώσουν. Eίμαι καλά τώρα. O άντρας μου αντιμετωπίζει την κατηγορία της απόπειρας φόνου.

Tον έδιωξαν από την Iατρική Σχολή και μπορεί να χάσει και την άδεια άσκησης του επαγγέλματος. Λυπάμαι γι’ αυτό, αλλά τώρα που έζησα δυο μήνες μακριά του, είμαι πραγματικά ευχαριστημένη με τον εαυτό μου.

43

Τα εφιαλτικά νούμερα Η 24ωρη τηλεφωνική γραμμή SOS κατά της βίας των γυναικών 15900, που λειτουργεί από τον περασμένο Μάρτιο για την άμεση συμβουλευτική υποστήριξη γυναικών θυμάτων βίας από 11/3/2011 έως 26/4/2012, δέχθηκε 5089 κλήσεις και 37 ηλεκτρονικά μηνύματα. Επί συνόλου των κλήσεων, οι 3955 (76%) αφορούν σε καταγγελίες περιπτώσεων έμφυλης βίας. Από αυτές οι 2958 κλήσεις (75%) αφορούν σε καταγγελίες των ίδιων των κακοποιημένων γυναικών ενώ οι 997 κλήσεις (25%), αφορούσαν σε καταγγελίες από τρίτα πρόσωπα (κυρίως από φίλους/-ες 25% , γονείς 19%, άλλους συγγενείς 17%, αδελφός/ή 11%, γείτονας 10% και άλλα άτομα 14%) Από τις 2958 κλήσεις που αφορούν σε καταγγελίες των ίδιων των κακοποιημένων γυναικών οι 2448 κλήσεις (83%) αφορούν περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας από σύζυγο/σύντροφο, οι 87 κλήσεις (3%) σεξουαλικής παρενόχλησης, οι 46 κλήσεις (2%) για βιασμό, οι 4 κλήσεις (0,1%) για πορνεία και 1 κλήση (0%) για trafficking, ενώ 272 κλήσεις (9%) αφορούσαν σε καταγγελία άλλων μορφών βίας πέραν των παραπάνω. Από τις 2958 γυναίκες που κάλεσαν τη γραμμή, οι 1897 (64%) είναι μητέρες. Τα αιτήματα των γυναικών που καλούν στην τηλεφωνική γραμμή αναφέρονται στην ψυχοκοινωνική στήριξη 1396 κλήσεις (47%), σε νομική συμβουλευτική 922 κλήσεις (31%), σε νομική βοήθεια 461 κλήσεις (15,6%), στην αναζήτηση φιλοξενίας 262 κλήσεις (9%), στην αναζήτηση εργασίας 102 κλήσεις (3%). Αυτά επιβεβαιώνονται και από τα στοιχεία της Εθνικής Τηλεφωνικής Γραμμής για τα Παιδιά SOS "1056", όπου παρατηρήθηκε ότι οι κλήσεις που αφορούσαν σε αιτήματα φιλοξενίας παιδιών σε κίνδυνο αυξήθηκαν κατά 60% το πρώτο εξάμηνο του 2012 σε σύγκριση με το αντίστοιχο χρονικό διάστημα το 2011, ενώ οι κλήσεις που αφορούσαν σε

καταγγελίες

για

κακοποίηση

και

παραμέληση

παιδιών

και

παράνομη

διακίνηση/trafficking αυξήθηκαν κατά 22%.

http://www.akappatou.gr/index.php/2010-10-14-09-40-39/4295-2012-10-17-12-16-25

44

45

Τι μας λένε τα στοιχεία Στην Ευρώπη Από τα στοιχεία που δίνει το European Women’s Lobby (WOMEN IN EU FACTS, FIGURES & QUOTES, 2011) προκύπτουν τα εξής: • Μία στις πέντε γυναίκες στην Ευρώπη έχει πέσει θύμα ενδοοικογενειακής βίας.• 95% όλων των πράξεων βίας που λαμβάνουν χώρα μέσα στο σπίτι είναι κατά των γυναικών.

• Στην Ευρώπη, 7 γυναίκες πεθαίνουν κάθε μέρα από ανδρική βία στο σπίτι.

• Στη Γαλλία, μία γυναίκα δολοφονείται κάθε τρεις ημέρες από τον σύντροφό της ή πρώην σύντροφο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το αντίστοιχο ποσοστό είναι δύο την εβδομάδα.

Στην Ελλάδα Από την ανάλυση των στοιχείων που αφορούν στις γυναίκες-θύματα βίας μέσα στην οικογένεια, οι οποίες απευθύνθηκαν στα Συμβουλευτικά Κέντρα (Αθήνας-Πειραιά) της Γενικής Γραμματείας Ισότητας κατά κατά την περίοδο 01/01/2002 έως 31/10/2006, προκύπτουν ορισμένα σημαντικά συμπεράσματα: Το 16% των γυναικών που απευθύνθηκαν στα Συμβουλευτικά Κέντρα, είναι αλλοδαπές. Από το σύνολο των αλλοδαπών γυναικών-θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, κατά προσέγγιση, 4 από τις 10 γυναίκες προέρχονται από τα Βαλκάνια.

3

στις

5

γυναίκες

που

υπέστησαν

κακοποίηση

και

προσήλθαν

στα

Συμβουλευτικά Κέντρα της Γ.Γ.Ι. ανέφεραν ότι βιώνουν ψυχολογική και σωματική βία. Το 67% των γυναικών που υπέστησαν κακοποίηση και απευθύνθηκαν στα Συμβουλευτικά Κέντρα Αθήνας και Πειραιά είναι έγγαμες. Άξιο προσοχής είναι το γεγονός ότι το 21%, δηλαδή 1 στις 5 γυναίκες, είναι διαζευγμένες ή σε διάσταση, δηλαδή έχουν ήδη απομακρυνθεί από το δράστη πριν προσέλθουν στα Συμβουλευτικά Κέντρα. Ο μύθος ότι η κακοποιημένη γυναίκα είναι συνήθως χαμηλού μορφωτικού επιπέδου και εισοδήματος δεν επιβεβαιώνεται. Συνεπώς, η γυναίκα ενδέχεται να καταστεί θύμα βίας ανεξαρτήτως του μορφωτικού επιπέδου της και της οικονομικής της κατάστασης.

46

Δράστης ενδοοικογενειακής βίας, σε ποσοστό 82%, είναι ο σύζυγος του θύματος, σε ποσοστό 12% ο σύντροφος, ενώ, σε μικρότερα ποσοστά, παρατηρούνται και περιπτώσεις κακοποίησης της γυναίκας από άτομο του οικογενειακού ή κοινωνικού της περίγυρου (πατέρας, αδελφός, τέκνο, άλλο). Οι δράστες ενδοοικογενειακής βίας μπορεί να είναι οποιουδήποτε μορφωτικού και οικονομικού επιπέδου. Το φαινόμενο της βίας είναι διαταξικό. Η κατανάλωση αλκοόλ ή η χρήση τοξικών ουσιών σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί την κύρια αιτία εκδήλωσης βίας. Ωστόσο μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να επιδρά έμμεσα στην εκδήλωσή της.

1 στις 2 γυναίκες που δολοφονούνται κάθε χρόνο είναι θύµατα τωρινού ή πρώην συντρόφου τους.

1 στις 5 γυναίκες υπήρξε θύµα ξυλοδαρµού, τουλάχιστον µια φορά, από τον άνδρα της. Η βία κατά των γυναικών εκδηλώνεται, κάθε φορά,

µ ε πολλές και

διαφορετικής βαρύτητας εγκληµατικές πράξεις. ∆υστυχώς, αν αυτές οι πράξεις συνέβαιναν έξω από το σπίτι θα τιμωρούνταν από τον νόµο και θα καταδικάζονταν από το κοινωνικό σύνολο χωρίς ενδοιασµούς.

47

Από καταγγελίες έχει φανεί ότι το16% των γυναικών είναι αλλοδαπές. Ας σηµειώσουµε ότι από το σύνολο των αλλοδαπών γυναικών-θυµάτων ενδοοικογενειακής βίας, κατά προσέγγιση, 4 από τις 10 αλλοδαπές προέρχονται από τα Βαλκάνια. Παράλληλα, το 67% των γυναικών που υπέστησαν κακοποίηση στην Αθήνα και τον Πειραιά είναι έγγαµες. Άξιο προσοχής είναι το γεγονός ότι το21% είναι διαζευγµένες ή σε διάσταση, δηλαδή ενώ έχουν ήδη αποµακρυνθεί από το δράστη δέχτηκαν κακοποίηση ή άλλη µορφή βίας. ∆ράστης για το 82% των καταγγελιών είναι ο σύζυγος του θύµατος, ενώ κατά 12% ο σύντροφος. Σε µικρότερα ποσοστά, παρατηρούνται και περιπτώσεις κακοποίησης της γυναίκας από άτοµο του οικογενειακού ή κοινωνικού της περίγυρου (πατέρας, αδελφός, τέκνο, άλλο). Φαίνεται, επιπλέον, ότι το 35% των γυναικών θυµάτων ενδοοικογενειακής βίας παντρεύτηκε το δράστη, παρά το ότι είχε ενδείξεις και στοιχεία βίαιης συµπεριφοράς του συζύγου από πριν. Ωστόσο αυτά τα δείγµατα βίαιης συμπεριφοράς δεν αποτέλεσαν ανασταλτικό παράγοντα για την απόφασή της αυτή. Αξιοπρόσεκτο είναι και το ότι 2 στα 3 θύµατα βρίσκονται σε αυτήν τη σχέση περισσότερο από 10 έτη µέχρι τουλάχιστον να το καταγγείλει. Αυτό επιβεβαιώνει ότι η κακοποίηση και η ενδοοικογενειακή βία είναι συνήθως µακροχρόνιες, ενώ αναφανδόν σχετίζεται µε την κοινωνική ανοχή στη βία, που οδηγεί στο στιγµατισµό και την ενοχοποίηση του θύµατος και αναγκάζει τις γυναίκες στην αποδοχή της κατάστασής τους. Καµιά φορά παρατηρούµε γυναίκες- θύµατα βίας να ασκούν και οι ίδιες βία στα παιδιά τους. Σχετικά με τη διάρκεια της σχέσης της γυναίκας με το δράστη, παρατηρείται ότι περίπου 2 στις 3 γυναίκες-θύματα ενδοοικογενειακής βίας βρίσκονται σε αυτήν τη σχέση περισσότερο από 10 έτη. Διαπιστώνεται έτσι πως οι κακοποιητικές σχέσεις είναι συνήθως μακροχρόνιες. Το γεγονός αυτό πιθανά να συνδέεται με την κοινωνική αντίληψη περί ανοχής της βίας, η οποία και οδηγεί τη γυναίκα να αποδέχεται την κατάσταση στην οποία βρίσκεται.

48

Από

αυτοαναφορές

προκύπτει

πως

3

στις

5

γυναίκες

που

υπήρξαν

θύματα κακοποίησης βιώνουν τόσο ψυχολογική όσο και σωματική βία.

1 στις 5 γυναίκες υπήρξε θύμα ξυλοδαρμού τουλάχιστον μία φορά στη ζωή της από τον άνδρα ή τον σύντροφό της. Η ίδια η κακοποιημένη γυναίκα φαίνεται πως αναζητά βοήθεια για την απεξάρτησή της από την κακοποιητική σχέση. Αυτό διαφαίνεται από το γεγονός ότι 3 στις 4 γυναίκεςθύματα ενδοοικογενειακής βίας αναφέρουν πως έχουν αναζητήσει βοήθεια στο παρελθόν (Αστυνομία, Δικαστήρια, Νοσοκομεία, Πρόνοια κ.λπ.). Αναφορικά με το δράστη ενδοοικογενειακής βίας φαίνεται πως, σε ποσοστό 82%, είναι ο σύζυγος του θύματος, σε ποσοστό 12% ο σύντροφος, ενώ, σε μικρότερα ποσοστά, παρατηρούνται

και

περιπτώσεις

κακοποίησης

της

γυναίκας

από

άτομο

του

οικογενειακού ή κοινωνικού της περίγυρου (πατέρας, αδελφός, τέκνο, άλλο). Σε σχέση με τα χαρακτηριστικά του δράστη δε διαφαίνεται να υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα στη στη βία και στο μορφωτικό ή το οικονομικό του επίπεδο. Σημαντικό είναι, επίσης, πως η χρήση αλκοόλ και η κατάχρηση τοξικών ουσιών δεν αποτελούν την κύρια αιτία εκδήλωσης βίας, αλλά φαίνεται να λειτουργούν, σε ορισμένες περιπτώσεις, έμμεσα.

49

Η ενδοοικογενειακή βία στις μεταναστευτικές οικογένειες Η ενδοοικογενειακή βία στο πλαίσιο κάθε οικογένειας και ιδιαιτέρα της μεταναστευτικής εκτός των άλλων σοβαρών συνεπειών στη ζωή, την αξιοπρέπεια, το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού και στην ελευθερία των μεταναστριών επιφέρει ή και επιδεινώνει τις εξαρτήσεις των γυναικών από τους συζύγους και συντρόφους τους και οδηγεί σε ακόμα μεγαλύτερη ασυμμετρία δικαιωμάτων μεταξύ των δύο φύλων, παγιδεύοντας συχνά τις μετανάστριες (και τα παιδιά τους) σε κακοποιητικές και αδιέξοδες σχέσεις. Στις μεταναστευτικές οικογένειες το πρόβλημα διογκώνεται καθώς έρευνες δείχνουν ότι η ίδια η μετανάστευση με τα ζητήματα επιβίωσης που θέτει, αποτελεί ισχυρό παράγοντα κινδύνου εμφάνισης περιστατικών βίας. Και μάλιστα με μικρές δυνατότητες αντίδρασης από την πλευρά των μεταναστριών αφού αντιμετωπίζουν μια σειρά από εμπόδια και δυσκολίες οικονομικού (οικονομική εξάρτηση), κοινωνικού (απομόνωση, δυσκολίες με την παραμονή στη χώρα) ακόμη και πολιτισμικού τύπου (η θέση των γυναικών και η αντίληψη ότι «η γυναίκες οφείλουν να υπακούουν τον άνδρα τους» που είναι αρκετά διαδεδομένη σε αναπτυσσόμενες χώρες-χώρες προέλευσης των μεταναστριών). Η δυνατότητα πια των μεταναστριών να ζητούν και να παίρνουν αυτοτελή άδεια διαμονής ως θύματα ενδοοικογενειακής βίας αποτελεί μεν μια πολύ θετική θεσμική αλλαγή που διευκολύνει τις μετανάστριες στην απεμπλοκή τους από βίαιο γάμο ή σχέση ωστόσο θα πρέπει αυτή η δυνατότητα αφενός να γίνει γνωστή στις μετανάστριες αφετέρου να ενθαρρυνθούν οι ίδιες να κάνουν χρήση της δυνατότητας αυτής. Ένας από τους βασικούς στόχους της εκστρατείας ΖΗΣΕ ΞΑΝΑ, είναι ακριβώς η ενημέρωση και ενθάρρυνση των μεταναστριών να διεκδικήσουν τα δικαιώματα που απορρέουν από τους Νόμους αλλά και η αξιοποίηση υποστηρικτικών υπηρεσιών. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο της εκστρατείας είναι και η ανάδειξη του ρόλου της αλληλεγγύης των γηγενών γυναικών καθώς και η ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών στον κοινωνικό τομέα που υποδέχονται και παρέχουν υποστήριξη σε θύματα ενδοοικογενειακής βίας. http://www.ziseksana.gr/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&i d=8&Itemid=11

50

Ενδοοικογενειακή βία και παιδική κακοποίηση

Μητέρα με το παιδί της ξεφεύγουν από την οικιακή βία. Έργο της Angela Hayden. Όταν μιλάμε για βία μεταξύ δύο συντρόφων, αναφερόμαστε σε επιθετικές και καταναγκαστικές συμπεριφορές, που μπορεί να οδηγήσουν σε σωματικό τραυματισμό, ψυχολογική ή σεξουαλική κακοποίηση, καταδίωξη, αποστέρηση ή εκφοβισμό και οι οποίες διαπράττονται από τον ένα από τους δύο γονείς (συνηθέστερα τον άντρα) και έχουν ως στόχο τον έλεγχο του ενός συντρόφου από τον άλλον. Με τον όρο έκθεση του παιδιού σε αυτήν την ενδοοικογενειακή βία εννοούμε ένα παιδί που: α) βλέπει ή ακούει ένα γονιό να βλάπτεται, να απειλείται ή και να δολοφονείται, β) βιώνει τις βραχυ- ή μακρο-πρόθεσμες συνέπειες της βίας χωρίς να είναι μάρτυρας των βίαιων δράσεων, γ) χρησιμοποιείται από το δράστη για να εκφοβίσει το ενήλικο θύμα, ή δ) εξαναγκάζεται από το δράστη να συμμετέχει στην κακοποίηση του θύματος.

51

Η παιδική κακοποίηση είναι διαδεδομένη και μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε κουλτούρα, εθνικότητα και κοινωνική τάξη. Μπορεί να έχει τη μορφή σωματικής, συναισθηματικής, λεκτικής ή σεξουαλική κακοποίησης. Κακοποίηση είναι επίσης και η παραμέληση του παιδιού που ενδέχεται να έχει τα ίδια αποτελέσματα με τις άλλες μορφές κακοποίησης, δηλαδή από τραυματισμούς έως και το θάνατο. Η σωματική κακοποίηση περιλαμβάνει ξυλοδαρμό, κάψιμο ή σπάσιμο των κοκάλων του. Σεξουαλική κακοποίηση είναι ή εσκεμμένη έκθεση του παιδιού σε σεξουαλικές δραστηριότητες τις όποιες το παιδί δεν κατανοεί και στις οποίες δεν συναινεί. Αυτό σημαίνει πως το παιδί εξαναγκάζεται ή πείθεται για κάποια σεξουαλική δραστηριότητα από κάποιον άλλον. Τέτοια δραστηριότητα μπορεί να είναι άγγιγμα ή χάιδεμα στα γεννητικά όργανα ή το στήθος του παιδιού ή σε κάποιο άλλο μέρος του σώματός του, έκθεση των γεννητικών οργάνων κάποιου άλλου στο παιδί, στοματική επαφή με γεννητικά όργανα καθώς και πρωκτική ή κολπική διείσδυση, οποιαδήποτε μορφή επιδειξιομανίας ή ηδονοβλεψίας και τέλος οποιαδήποτε μορφή έκθεσης του παιδιού σε πορνογραφικό υλικό. Ως παιδική παραμέληση ορίζεται η εσκεμμένη ή από απερισκεψία στέρηση των απαραίτητων στοιχείων για την επιβίωση του παιδιού, όπως μη παροχή ή ελλιπής παροχή τροφής, ρουχισμού, καταφυγίου ή ιατρικής φροντίδας. Τέλος, η συναισθηματική κακοποίηση περιλαμβάνει στέρηση αγάπης ,στοργής, ανακούφισης. Τα παιδιά στη μεγάλη πλειονότητα τους πιστεύουν οτι η χρήση της απλής σωματικής τιμωρίας επιτρέπεται από το νόμο και ότι είναι αποδεκτό μέσο διαπαιδαγώγησης, ιδίως για μικρότερα παιδιά που δεν πειθαρχούν με άλλο τρόπο. Εκτιμούν ωστόσο, ότι συχνά οι γονείς χρησιμοποιούν το "ξύλο" όχι τόσο για να συνετίσουν τα παιδιά, όσο για να "ξεσπάσουν" λόγω των δικών τους προβλημάτων ή επειδή δεν ξέρουν πως να χειριστούν μια προβληματική συμπεριφορά των παιδιών τους. Τα παιδιά υποστηρίζουν ότι η σωματική τιμωρία μπορεί να είναι εξίσου οδυνηρή με τη λεκτική βία, η οποία μάλιστα μερικές φορές μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερα ψυχικά τραύματα. Επίσης οι τιμωρίες χωρίς τη χρήση βίας, όπως η στέρηση ψυχαγωγικών εξόδων, μπορεί να είναι αποδοτικότερες για τη συμμόρφωση τους. Ενώ η χρήση ακραίας βίας, σωματικής ή λεκτικής, κατά την άποψη τους, προκαλεί τα αντίθετα αποτελέσματα, δηλαδή αντί να συμμορφώνει τα παιδιά τα οδηγεί σε προβληματικές συμπεριφορές και

52

στην ευκολότερη υιοθέτηση της βίας για την επιβολή των απόψεων ή των επιθυμιών τους σε συνομηλίκους τους ή σε τρίτα πρόσωπα.

Η κατάσταση αυτή δεν είναι σπάνια, καθώς υπολογίζεται ότι 3.3 – 10 εκατομμύρια παιδιά ανά έτος εκτίθενται σε ενδοοικογενειακή βία, ενώ (για να βρούμε και ένα σημείο κοινής επαφής με το θέμα της παιδικής κακοποίησης) παιδιά που εκτίθενται σε ενδοοικογενειακή βία, με τους τρόπους που αναφέρθηκαν ανωτέρω, συχνά εμφανίζουν τις ίδιες συναισθηματικές αντιδράσεις με τα παιδιά που έχουν κακοποιηθεί σωματικά ή συναισθηματικά. Συνεχίζοντας να αναζητάμε τη σχέση μεταξύ της ενδοοικογενειακής βίας και της παιδικής κακοποίησης, αξίζει να αναφερθεί ότι η κακοποίηση των παιδιών είναι 15 φορές πιθανότερη σε οικογένειες όπου παρατηρούνται φαινόμενα βίας μεταξύ των ερωτικών συντρόφων. Επιπλέον, στο 45-63% των περιπτώσεων κακοποιημένων παιδιών, κακοποιείται και η μητέρα τους , ενώ μητέρες που κακοποιούνται από τον ερωτικό τους σύντροφο, κακοποιούν τα παιδιά τους σε διπλάσιο ποσοστό απ’ ό, τι εκείνες που δεν υφίστανται βία.

53

Δεν είναι πάντα εύκολο να αναγνωριστεί ένα κακοποιημένο παιδί. Αυτό γιατί συνήθως τα κακοποιημένα παιδιά δεν παραπονιούνται, από φόβο μη κατηγορηθούν τα ίδια για ότι έχει συμβεί, επειδή νομίζουν πως δεν θα τα πιστέψουν ή γιατί αγαπούν το άτομο που τα κακοποιεί .Για τους παραπάνω κυρίως λόγους, αλλά και γιατί μπορεί να μη θέλουν να αντιμετωπίσουν την αλήθεια, οι γονείς συχνά δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τα συμπτώματα . Αν υποψιάζεστε πως κάποιο παιδί κακοποιείται, πρέπει να εξεταστεί επείγοντως από κάποιο ειδικευμένο άτομο ή φορέα καθώς χρειάζεται άμεση υποστήριξη το συντομότερο δυνατόν. Η εξέταση από γιατρό πρέπει να γίνεται το πολύ μέσα στις επόμενες 72 ώρες καθώς τα σημάδια ή οι τραυματισμοί από την κακοποίηση είναι προσωρινά. Επειδή μπορεί να συνυπάρχουν διάφορες μορφές κακοποίησης χρειάζεται ολοκληρωμένη εξέταση από γιατρό. Όσο περισσότερο καιρό υπάρχει ή κακοποίηση τόσο λιγότερες οι πιθανότητες για πλήρη ανάρρωση. Προσέξτε για ανεξήγητες αλλαγές στο σώμα ή τη συμπεριφορά του παιδιού. Προβείτε σε εξέταση μόνο αν έχετε λόγο να υποπτεύεστε κακοποίηση ,αλλιώς μπορεί το παιδί να τρομάξει. Προσέξτε για τις παρακάτω ενδείξεις: Σημάδια σωματικής κακοποίησης : κάποιος τραυματισμός (μελανιά, πρήξιμο, εκδορά κοιλιακό ή κρανιακό τραύμα) που δεν μπορεί να εξηγηθεί ή δικαιολογηθεί. Σημάδια σεξουαλικής κακοποίησης: φοβική συμπεριφορά (εφιάλτες, κατάθλιψη, ασυνήθεις φόβοι, τάσεις φυγής), κοιλιακός πόνος, βραδινή ενούρηση, μόλυνση της ουρικής οδού, πόνος ή αιμορραγία των γεννητικών οργάνων, ύπαρξη σεξουαλικώς μεταδιδόμενης ασθένειας, έντονη σεξουαλική συμπεριφορά, ανάρμοστη για την ηλικία του παιδιού. Σημάδια συναισθηματικής κακοποίησης: ξαφνική αλλαγή στην αυτοεκτίμηση του παιδιού, πονοκέφαλοι ή στομαχόπονοι χωρίς ιατρική αιτία, παράλογοι φόβοι, αύξηση των εφιαλτών ή τάση φυγής. Σημάδια συναισθηματικής παραμέλησης: μη αύξηση τους βάρους (ιδιαίτερα στα βρέφη), απεγνωσμένη φιλόστοργη συμπεριφορά, μανιώδης όρεξη και κλοπή φαγητού.

Ένας συνδυασμός ατομικών, σχεσιακών, κοινοτικών και κοινωνικών παραγόντων συνεισφέρουν στην αύξηση του ρίσκου κακοποίησης και κακομεταχείρισης ενός

54

παιδιού. Αν και τα παιδιά δεν ευθύνονται για αυτά που υφίστανται, έχει βρεθεί πως κάποια χαρακτηριστικά αυξάνουν τις πιθανότητες να κακοποιηθούν. Οι παρακάτω είναι παράγοντες που συμβάλλουν και όχι άμεσες αιτίες.

Οι υπερβολικές ευθύνες και υποχρεώσεις που μπορεί να έχει η φροντίδα ενός ανάπηρου ή διανοητικά καθυστερημένου παιδιού. Η κοινωνική απομόνωση της οικογένειας Η έλλειψη κατανόησης των αναγκών του παιδιού, και της ανάπτυξής του Ιστορικό ενδοοικογενειακής βίας Η ανέχεια και άλλα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα Η έλλειψη οικογενειακής οργάνωσης η συνοχής, η διάλυση της οικογένειας, και ή βία συμπεριλαμβανομένης και της βίας μεταξύ του ζευγαριού Η χρήση ουσιών στην οικογένεια Νέοι, μόνοι ,μη βιολογικοί γονείς Η ύπαρξη μη ουσιαστικών

σχέσεων γονιού-παιδιού και η ύπαρξη αρνητικών

αλληλεπιδράσεων Η ύπαρξη σκέψεων και συναισθημάτων των γονιών που υποστηρίζουν κακοποιητικές συμπεριφορές Το άγχος ή η ψυχολογική καταπόνηση των γονιών ή άλλες ιδιόμορφες πνευματικές συνθήκες 55

Αν υποψιάζεστε πως το παιδί σας μπορεί να είναι θύμα κακοποίησης Aπευθυνθείτε στον παιδίατρό σας και σε κάποιον αρμόδιο φορέα («χαμόγελο του παιδιού», αστυνομία κ.λ.π). Χρειάζεται να γίνουν άμεσες κινήσεις καθώς όσο περνάει ο καιρός τόσο τα πράγματα χειροτερεύουν για το παιδί. Αν το παιδί σας έχει κακοποιηθεί, μπορεί να είστε ο μόνος ή η μόνη που μπορεί να το βοηθήσει. Μη καθυστερήσετε να αναφέρετε το γεγονός. Η άρνηση του προβλήματος θα κάνει τα πράγματα χειρότερα. Μπορεί να οδηγήσει σε επανάληψη της κακοποίησης μειώνοντας τις πιθανότητες ανάρρωσης του παιδιού. Σε οποιαδήποτε μορφή κακοποίησης η ασφάλεια του παιδιού προέχει. Χρειάζεται ένα ασφαλές περιβάλλον μακριά από τη πιθανότητα επανάληψης. Στις

περισσότερες

περισσότερο

περιπτώσεις

τα

παιδιά

που

κακοποιούνται

υποφέρουν

ψυχολογικά παρά σωματικά. Ένα παιδί που κακοποιείται

η

κακομεταχειρίζεται, μπορεί να παρουσιάσει κατάθλιψη, τάσεις αυτοκτονίας ή βίαιη συμπεριφορά. Ένα μεγαλύτερο παιδί μπορεί να κάνει χρήση ουσιών ή αλκοόλ, να παρουσιάσει τάσεις φυγής ή να κακοποιήσει άλλους. Ως ενήλικας μπορεί να εμφανίσει διαπροσωπικές και σεξουαλικές δυσκολίες, κατάθλιψη ή αυτοκτονική συμπεριφορά. Κατά κανόνα, όσο μικρότερη ηλικία έχει το παιδί και όσο στενότερη η σχέση του με αυτόν ή αυτή που το κακοποιεί, τόσο και μεγαλύτερο το ψυχικό του τραύμα.

Μικρά Παιδιά Θύματα της Ενδοοικογενειακής Βίας Σήμερα, Θύτες στο Μέλλον Η µακρά ιστορία της παιδικής ηλικίας έχει µια ζοφερή πορεία κακοποιήσεων. Οι κακοποιήσεις συνδέονται µε την απόλυτη εξουσία των γονιών στα παιδιά τους και συχνά εκλαµβάνονται µάλιστα και ως παιδαγωγικές πρακτικές. Στοιχεία που αφορούν την ανατροφή των παιδιών των ανώτερων κοινωνικών τάξεων, γιατί γι' αυτές κυρίως έχουµε

πληροφορίες,

περιλαµβάνουν

εγκαταλείψεις,

βασανισµούς,

σεξουαλική

κακοποίηση, παιδοκτονίες και γενικά µια ιστορία ανείπωτης βαναυσότητας µε την οποία οι γονείς ασκούσαν το δικαίωµα ζωής και θανάτου που είχαν στα παιδιά τους. Οι συνθήκες και τα ποσοστά συχνότητας του φαινοµένου στη χώρα µας δε διαφέρουν αισθητά από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο, τα ποσοστά εκεί παρουσιάζονται κάπως υψηλότερα, πράγµα που πιθανότατα οφείλεται στις αποτελεσµατικότερες

56

µεθόδους εντοπισµού και καταγραφής του προβλήµατος. Στην Αγγλία συγκεκριµένα εκτιµάται ότι 1 στα 1000 παιδιά όλων των ηλικιών κακοποιείται σοβαρά, ενώ µόνο το1985 στις Η.Π.Α. καταγράφηκαν πάνω από 6,5 εκατοµµύρια περιπτώσεις σοβαρής παιδικής σωµατικής κακοποίησης. Από αλλού µαθαίνουµε ότι 1 στα 8 κορίτσια και 1 στα 10 αγόρια µπορεί να είναι θύµατα κάποιας µορφής σεξουαλικής κακοποίησης πριν την ηλικία των 18 ετών. Παράλληλα, 1 στα 25 κορίτσια και 1 στα 33 αγόρια έχει αναφέρει σε κάποιον ότι έχει υποστεί βιασµό ή αιµοµιξία. Κατά 25% ο δράστης είναι µέλος της οικογένειας και κατά 50% είναι γνωστός ή φίλος της οικογένειας. Ακόµα χειρότερα, στην έρευνα φαίνεται ότι 8 στις 10 φορές το παιδί µπορεί να είναι θύµα επαναλαµβανόµενης σεξουαλικής κακοποίησης. Έτσι είναι φανερό ότι οι περιπτώσεις υψηλού κινδύνου βρίσκονται κυρίως στα πλαίσια της οικογένειας. Επιπρόσθετα, το 2005 δηλώθηκαν ως θύµατα κακοποίησης 73 παιδιά, ενώ για το πρώτο µόνο πεντάµηνο του 2006 ο αριθµός τους ανέβηκε στα 69. Σύµφωναµε τα ίδια στοιχεία, στις περιπτώσεις κακοποίησης ανήλικων παιδιών θύτης ή δράστης είναι τις περισσότερες φορές ο πατέρας ή ο πατριός. Καταγράφηκαν επίσης περιπτώσεις που παππούδες κακοποιούσαν σεξουαλικά ανήλικα εγγονάκια τους.

57

Χωρίς να υπάρχουν σαφή επιδηµιολογικά δεδοµένα για την έκταση του προβλήµατος στην Ελλάδα, άλλες µελέτες υπογραµµίζουν ότι το 0,60% παιδιών που νοσηλεύονται στο Νοσοκοµείο Παίδων Αγία Σοφία οφείλεται στην παιδική σωµατική κακοποίηση ή παραµέληση. Επιπλέον, υπολογίζεται ότι το 68% περίπου των κρανιοεγκεφαλικών τραυµάτων σε παιδιά κάτω των 2 ετών, όπως και οι περισσότεροι θάνατοι σ' αυτή την ηλικία οφείλονται σε κακοποίηση από τους γονείς. Σύµφωνα µε µία τεχνική έκθεση, καταστάσεις δυνατόν να συνδέονται αυξημένο κίνδυνο εξάσκησης ψυχολογικής βίας στο παιδί είναι όταν οι γονείς είναι ουσιοεξαρτηµένοι ή αλκοολικοί ή όταν τα παιδιά γεννήθηκαν χωρίς να το θέλουν οι γονείς. Άλλοτε οι ίδιοι οι γονείς βρίσκονται σε µια εχθρική, διαφιλονικούµενη διαδικασία διαζυγίου ή τα παιδιά ζουν µε γονείς σωµατικά ή διανοητικά ανάπηρους. Βέβαια, και αυτή η καταγραφή παρά τον κίνδυνο ρατσιστικής αντιµετώπισης αποτελεί µόνο µέρος της εικόνας την παιδικής κακοποίησης. Αλλού βλέπουµε ότι οι γονείς έχουν σηµαντική δυσκολία να ελέγξουν τον εαυτό τους ή διακρίνονται από ένα αίσθηµα ανεπάρκειας για το γονεϊκό τους ρόλο και για την εικόνα του εαυτού τους γενικότερα, ενώ στο αντίποδα κίνδυνο διατρέχουν και τα παιδιά

58

από γονείς µε έντονες ναρκισσιστικής φύσης ανάγκες προσοχής από άλλους, τις οποίες τείνουν να καλύπτουν χρησιµοποιώντας τα παιδιά τους. Παράλληλα, άλλη επικίνδυνη οµάδα είναι οι γονείς που είχαν κακές σχέσεις µε τους δικούς τους γονείς. Με την κακοποίηση του παιδιού τους τείνουν ασυνείδητα να ανακουφίζουν και να ελέγχουν τα δικά τους παιδικά ψυχικά τραύµατα µέσα από τη διαδικασία της "ταύτισης" μ ε τον βίαιο και επιθετικό γονιό τους Και για τα παιδιά όµως είναι λάθος να προσανατολίζεται η βία µόνο στη σωµατική τους κακοποίηση. Συχνά στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ δίνεται µία ιδιαίτερη και µονοδιάστατη έµφαση στη σεξουαλική κακοποίηση ή εµείς κλείνουµε τη σκέψη µας µόνο στον ξυλοδαρµό. ∆εκάδες, όµως, άλλες µορφές συνιστούν µία άνευ προηγουµένου βία. Η ψυχολογική πίεση για ολοένα και µεγαλύτερο βαθµό-ειδικά σε σπίτια που κανείς δεν ασχολείται µε το ίδιο το παιδί και το διάβασµά του-, οι τιµωρίες για τις κακές επιδόσεις (είτε στο σχολείο είτε εξωσχολικά). Στο ίδιο κλίµα και οι φωνές. Γίνεται φανερό ότι κάθε τι που δε στηρίζεται στο διάλογο στα πλαίσια της διαπαιδαγώγησης αποτελεί µορφή βίας, η οποία στο κάτω κάτω της γραφής ενισχύει την ήδη αυξανόµενη κοινωνική βία που βιώνει ένα παιδί. Ο λεγόµενος

µηχανισµός ταύτισης µε τον

επιτιθέµενο. Ενίοτε χαρακτηριστικό αποτελεί η χρησιµοποίηση λεκτικής επιθετικότητας, σωµατικής τιµωρίας και επιβολής δύναµης στα παιδιά ή η τάση να αντιλαµβάνονται και να περιγράφουν το παιδί µε τρόπο αρνητικό (δύσκολο, κακό, προβληµατικό). Έτσι αρνητικά άλλωστε βλέπουν και τον ίδιο τους τον εαυτό. ∆ράστης σε ποσοστό 75% είναι άντρας. Περιγράφεται ως άτοµο µε κυριαρχική συµπεριφορά, στερηµένο στην παιδική ηλικία ή φέρει εµπειρίες διαφόρων µορφών βίας, σωµατικής κακοποίησης, παραµέλησης, σεξουαλικής ή ψυχολογικής κακοποίησης. Ειδικότερα ο πατέρας-δράστης ζηλεύει και επιθυµεί το παιδί του, στη ζωή του οποίου επεµβαίνει έντονα, και συχνά είναι ένα άτοµο που αναζητάει στη σχέση µε τη γυναίκα του µια εξιδανικευµένη εικόνα της µητέρας του. Αυτή ακριβώς η σχέση εµπιστοσύνης, σε συνδυασµό µε την ανηλικότητα, την υποδεέστερη δηλαδή θέση του παιδιού σε σχέση µε το δράστη, διευκολύνει την

59

απόκρυψη της κακοποίησης. Τα παιδιά που κακοποιούνται δέχονται και απειλές από το δράστη ή απλά πείθονται µε αποτέλεσµα η σεξουαλική κακοποίηση να µη συνοδεύεται απαραίτητα από σωµατική κακοποίηση, η οποία είναι τις περισσότερες φορές ορατή. Ο αριθµός των κακοποιηµένων αγοριών είναι σχεδόν διπλάσιος από αυτόν των κοριτσιών. Η τάση των Ελλήνων γονέων (κυρίως µητέρων) να χτυπούν περισσότερο τα αγόρια από ότι τα κορίτσια, ή να έχουν υψηλότερες προσδοκίες από τα αγόρια (π.χ. να συνεχίσουν το όνοµα της οικογένειας) έχουν προταθεί ως πιθανές εξηγήσεις για τη συχνότερη παιδική σωµατική κακοποίηση των αγοριών. Ιδιαίτερα αδύναµες είναι οι γυναίκες που είχαν παρόµοιες εµπειρίες και δεν µπορούν να ανταποκριθούν στο συζυγικό και µητρικό τους ρόλο επειδή συχνά δεν έχουν τα απαραίτητα εφόδια αλλά ούτε και την τόλµη να αυτονοµηθούν και να αναλάβουν οι ίδιες την προστασία των παιδιών τους. Συχνά στο όνοµα του οικογενειακού δεσµού, όχι µόνο δεν στηρίζουν το παιδί τους στην αποκάλυψη της κακοποίησης, αλλά πολλές φορές το παροτρύνουν να µην αντιδρά και να υπακούει στο δράστη ή ακόµη το κατηγορούν πως λέει ψέµατα. Το72% των παιδιών-θυµάτων είναι κάτω των 12 ετών κι αυτό οφείλεται στο ότι τα παιδιά φοβούνται, έχουν άγνοια, ή υπάρχει συγκάλυψη από ενήλικες, αιτίες που οδηγούν τα περισσότερα από αυτά να µη δηµοσιοποιούν το πρόβληµά τους.

60

Εκατοντάδες κακοποιημένα παιδιά στην Ελλάδα

Θύματα σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης πέφτουν αρκετά παιδιά κάθε χρόνο στη χώρα μας, συνήθως από τους ίδιους τους γονείς τους που θέτουν σε κίνδυνο τόσο τη σωματική και ψυχοκοινωνική υγεία των παιδιών αλλά ακόμα και την ίδια τους τη ζωή. Ενδεικτικά της κατάστασης που επικρατεί είναι τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα ο οργανισμός Χαμόγελο του Παιδιού και τα οποία παρουσιάστηκαν σε εκδήλωση με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα ενάντια στην Παιδική Κακοποίηση (19 Νοεμβρίου) και την Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα των Παιδιών. Τον τελευταίο χρόνο*, κατά το διάστημα από 1/1/09 έως και 31/ 10 /09, στην Εθνική τηλεφωνική γραμμή για τα παιδιά SOS 1056, καταγράφηκαν συνολικά 1042 καταγγελίες εκ των οποίων οι 506 αφορούσαν σε σοβαρά περιστατικά κακοποίησης ανηλίκων. Από τα στοιχεία προκύπτει ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών αυτών, υπέστησαν κακοποίηση σε εξαιρετικά μικρή ηλικία, ακόμα και της πιο τρυφερής βρεφικής. Το 34% των τηλεφωνικών καταγγελιών αφορούν στην κακοποίηση παιδιών έως 6 ετών ενώ σε ποσοστό 32% τα παιδιά κακοποιήθηκαν σε ηλικία από 7 έως 12 ετών. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι εκτός από την σωματική κακοποίηση και την παραμέληση που είναι οι πιο συχνές μορφές κακοποίησης που καταγγέλθηκαν, σε ποσοστό 24% και 22% οι κλήσεις αφορούσαν περιπτώσεις βιασμών και εξώθησης στην πορνεία.

61

Αναφορικά με την σχέση μεταξύ θύματος και θύτη στο σύνολο των 506 σοβαρότερων καταγγελιών προκύπτει ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η κακοποίηση γίνεται με τη... σύμφωνη γνώμη και των δύο γονέων.

Αναποτελεσματική προστασία των παιδιών Οι ελλείψεις και τα προβλήματα που υπάρχουν στο πλαίσιο αποτελεσματικής προστασίας των παιδιών όπως τα κατέγραψε ομάδα Κοινωνικών λειτουργών και Ψυχολόγων του Οργανισμού Χαμόγελο του Παιδιού συνοψίζονται στα παρακάτω: Ελλιπής Στελέχωση του συνόλου των Εισαγγελιών των Πρωτοδικείων της Επικράτειας με Εισαγγελικούς Λειτουργούς Μη ενεργοποίηση του Ν. 2447/1996 περί οικογενειακού Δικαστηρίου Μη ενεργοποίηση του άρθρου 48 του Ν. 2447/1996 περί κοινωνικών υπηρεσιών στις Εισαγγελίες Ανηλίκων Έντονη συναισθηματική φόρτιση των ανήλικων θυμάτων κατά την εξέτασή τους ως μάρτυρες κατά την ακροαματική διαδικασία, αδυναμία υιοθέτησης της διαδικασίας της μαγνητοσκόπησης της κατάθεσης των ανήλικων θυμάτων. Έλλειψη τμημάτων ανηλίκων στις κατά τόπους Αστυνομικές Διευθύνσεις. Αδυναμία καταστολής των κρουσμάτων παιδιών που εξωθούνται στην επαιτεία δεδομένου ότι οι περισσότερες των περιπτώσεων που φτάνουν στις δικαστικές αρχές έχουν ως αποτέλεσμα την απαλλαγή των γονέων ? προωθητών από τις κατηγορίες οι οποίες συνήθως αφορούν όχι στην έκθεση ανηλίκου σε κίνδυνο αλλά στην παράνομη διαμονή τους στην χώρα.

62

Καθυστέρηση στην κατάθεση αιτήσεων για άσυλο ασυνόδευτων ανηλίκων. Αδυναμία απόκτησης της Ελληνικής Ιθαγένειας (μέσω πολιτογράφησης) ανήλικων αλλοδαπών που διαμένουν μόνιμα στην Ελλάδα και δεν πρόκειται να επιστρέψουν στις χώρες καταγωγής τους. Ελλιπής στελέχωση του συνόλου των Δήμων με κοινωνικές υπηρεσίες. Ελλιπής παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθμιας κοινωνικής φροντίδας στα παιδιά. Έλλειψη

προστατευόμενων

χώρων

υποδοχής,

βραχυπρόθεσμης,

μεσοπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης φιλοξενίας παιδιών σε κίνδυνο. Έλλειψη χώρων προστατευόμενης φιλοξενίας για παιδιά σε κρίση που χαρακτηρίζονται ως παιδιά ΑΜΕΑ, παιδιά τοξικοεξαρτημένα, παιδιά με ψυχιατρικά προβλήματα. Ανεπαρκής υποδομές υποδοχής και φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων. Έλλειψη δομών ψυχολογικής και ψυχιατρικής στήριξης παιδιών θυμάτων. ? Ελλιπής στελέχωση των κοινωνικών φορέων (κοινωνικές υπηρεσίες, ιδρύματα κ.α.) με επαρκή και εξειδικευμένο προσωπικό για την στήριξη των παιδιών. Απουσία ενιαίου φορέα αποκλειστικής απασχόλησης με την καταγραφή, αξιολόγηση των δομών φιλοξενίας παιδιών θυμάτων. Απουσία συντονιστικού φορέα και Κέντρου Αναφοράς περιστατικών παιδιών θυμάτων κακοποίησης. Ανεπαρκής ιατροφαρμακευτική κάλυψη των παιδιών που οι οικογένειές τους δεν είναι ασφαλισμένες σε κάποιο ασφαλιστικό ταμείο. Απουσία ειδικών παιδιατρικών κλινικών στα νοσηλευτικά κέντρα της χώρας. Απουσία τμημάτων εφήβων στα παιδιατρικά νοσοκομεία με αποτέλεσμα οι έφηβοι ηλικίας άνω των 14 ετών να νοσηλεύονται σε γενικά νοσοκομεία. Απουσία κατ’ οίκον νοσηλείας Μη εφαρμογή κοινωνικής ιατρικής στα νοσοκομεία παίδων

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=8460820

63

Οι επιπτώσεις στη ζωή του παιδιού α) Η μητέρα Τα παιδιά ανεξάρτητα από το φύλο τους και την ηλικία τους έχουν ανάγκη την παρουσία της μητέρας τους για να εξελιχθούν φυσιολογικά. Η μητέρα δεν καλύπτει μόνον τις βιολογικές ανάγκες του παιδιού αλλά, κύρια, τις ψυχικές και συναισθηματικές. Στην πλέον κρίσιμη για τον άνθρωπο περίοδο της ζωής του, αυτή της παιδικής ηλικίας, η παρουσία αλλά και η σχέση και ο δεσμός με τη μητέρα αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της ομαλής και φυσιολογικής εξέλιξης του ατόμου (S. Freud, Anna Freud, K Dreikors, M. Klein). Όπως μάλιστα πιστεύει ο J. Bowlby η απουσία του δεσμού αυτού προκαλεί καθυστέρηση σε όλους του τομείς ανάπτυξης, από το σωματικό μέχρι το νοητικόαντιληπτικό και το συναισθηματικο-κοινωνικό. Όλοι οι μεγάλοι ψυχίατροι και ψυχολόγοι συμφωνούν ότι το μικρό αγόρι χρειάζεται το δεσμό με τη μητέρα και η ποιότητα του δεσμού αυτού καθορίζει και τη σχέση του με το άλλο φύλο στην ενήλικη ζωή του. Ο S. Freud μίλησε για το Οιδιπόδειο πλέγμα, την ιδιαίτερη αυτή σχέση ανάμεσα στη μητέρα και το γιο από τα 3 έως τα 6 χρόνια, η οποία συνδυάζεται με ανταγωνισμό προς τον πατέρα (φόβος ευνουχισμού). Το παιδί χρειάζεται περιβάλλον θετικής αποδοχής για να εξελιχθεί φυσιολογικά (C. Rogers). Σε ένα συγκρουσιακό περιβάλλον και εχθρικό προς

64

τη μητέρα το παιδί ενοχοποιείται και οδηγείται σε αυτοαμφισβήτηση και αυτοαπόρριψη (E. Erickson). Ο Adler θεωρεί ότι η διαταραγμένη παιδική ηλικία οδηγεί σε διαταραχές της ενήλικης ζωής ενώ ο Bandura συνδέει την επιθετικότητα με μίμηση των διενέξεων που το παιδί παρακολούθησε στην παιδική του ηλικία. Η διάσπαση της σχέσης του παιδιού με τη μητέρα και μάλιστα με βίαιο και τραυματικό τρόπο καθώς και η αμαύρωση και σπίλωση της εικόνας της δημιουργεί μείζονα κίνδυνο για τη φυσιολογική εξέλιξή του και ιδιαίτερα για το αγόρι το οποίο αντιμετωπίζει τον κίνδυνο • Της κακής σχέσης με το άλλο φύλο • Της πτωχής συναισθηματικής έκφρασης • Της απαξίωσης της γυναίκας με όλες τις συνακόλουθες πιθανότητες παρέκκλισης από το φυσιολογικό •

Της

χαμηλής

αυτοεκτίμησης

η

οποία

οδηγεί

σε

κακή

σχολική

επίδοση,

αυτοκαταστροφικές τάσεις και υιοθέτηση κακών συνηθειών καθώς και στον κίνδυνο αρνητικής κοινωνικής συμπεριφοράς.

β) Ο πατέρας Βάσει των σημερινών πορισμάτων της επιστήμης και της τρέχουσας κατάστασης της καθημερινής μας ζωής ένα παιδί μεγαλώνει καλύτερα όταν και οι δύο γονείς του είναι παρόντες στο μεγάλωμά του και μάλιστα όταν συνεργάζονται αρμονικά για την επίτευξη του στόχου αυτού. Η απουσία του πατέρα συσχετίζεται με αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχοσυναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών Συσχετίζεται με χαμηλή σχολική επίδοση, μειωμένη συμμετοχή στην αγορά εργασίας, αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές (επιθετικότητα, κάπνισμα, χρήση αλκοόλ και ουσιών,

πρόωρη

σεξουαλική συμπεριφορά κ.λπ.) χαμηλή αυτοεκτίμηση και πτωχή συναισθηματική ζωή. Συγκεκριμένα η ‘χωρίς πατέρα Αμερική’ (America fatherless) είναι αντικείμενο επιστημονικών ερευνών και το ίδιο συμβαίνει και στις Σκανδιναβικές χώρες όπου οι άνδρες γίνονται ‘σχεσοφοβικοί’ και ‘γαμοφοβικοί’ οδηγώντας την κοινωνία σε μονογονεϊκό μοντέλο οικογένειας με εξαιρετικά επικίνδυνα αποτελέσματα όπως η αύξηση

των

ψυχικών

νοσημάτων

(κατάθλιψη,

αυτοκτονική

τάση)

και

των

αντικοινωνικών συμπεριφορών αυτοκαταστροφής (αλκοόλ, ναρκωτικά).

65

Η σημερινή τυπολογία της πατρότητας όπως προτείνεται στη διεθνή βιβλιογραφία μπορεί να συμπυκνωθεί στο τρίπτυχο ‘ο καλός, ο κακός και ο αδιάφορος πατέρας’ (Mark Pal Ovitz, 2004) όπου ο ‘συμμετέχων’ και ο ‘καλός πατέρας’ αναλαμβάνουν όχι μόνον την οικονομική στήριξη αλλά και καθήκοντα στην ανατροφή των παιδιών, συμμετέχοντας στις δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου και παρακολουθώντας την εκπαίδευση του παιδιού. Σε μία κοινωνία η οποία αγωνίζεται για την ισότητα των δύο φύλων, θα πρέπει να επικροτήσουμε τους ενεργούς και συμμετέχοντες πατέρες οι οποίοι έχουν ξεφύγει από το μοντέλο του πατέρα που απλά στηρίζει οικονομικά την οικογένεια αλλά αποδέχεται και ασκεί αυτό που ονομάζουμε ‘πατρική ευθύνη’ (Frank 1998, Lamb 2000). Σε μια εποχή που θέλει τη γυναίκα στην παραγωγή και μάλιστα με ίσες ευκαιρίες, ο άνδρας πρέπει να είναι καλός πατέρας για να διασφαλιστεί η ισορροπία μέσα στην οικογένεια και να εξασφαλιστεί η γονεϊκή φροντίδα και μέριμνα προς τα παιδιά, η οποία όπως και η εισροή εισοδήματος, επιμερίζεται και στους δύο γονείς.

Στις περιπτώσεις διάσπασης του έγγαμου βίου και του συνακόλουθου διαζυγίου, το παιδί ή τα παιδιά πρέπει να αντιμετωπίζονται με γνώμονα το συμφέρον τους, όπως η νομοθεσία αλλά και η χάρτα δικαιωμάτων τους το επιτάσσει. Το συμφέρον των παιδιών 66

είναι να διευκολυνθούν στη μετάβαση στη νέα κατάσταση, με τους δύο γονείς να μένουν χωριστά και να μην υποβληθούν χωρίς λόγο σε περαιτέρω αλλαγές, ανατροπές και προσαρμογές πέραν των αναγκαίων. Η αγάπη για τα παιδιά μας δεν πρέπει να είναι κτητική αλλά ανιδιοτελής, γνήσια και αυθεντική. Ο σεβασμός στις ανάγκες τους και τη βούλησή τους πρέπει να πρυτανεύει κάθε δικής μας επιλογής και απόφασης και να αναγνωρίζουμε τι πραγματικά θα τα ωφελήσει, ακόμη και αν εμείς θέλουμε κάτι διαφορετικό. Άλλωστε, η ευτυχία και η ευζωία του παιδιού είναι καθήκον, μέλημα αλλά και ευχή του συνειδητοποιημένου γονέα.

Προτεινόμενες πολιτικές α) Ευαισθητοποίηση, συνειδητοποίηση και εξάσκηση από τα σχολικά χρόνια ώστε ως ενήλικες να γνωρίζουμε δικαιώματα, υποχρεώσεις, χειρισμούς, εναλλακτικές λύσεις και ό,τι άλλο απαιτείται για ορθή διαχείριση συναισθημάτων και κρίσεων π.χ. θυμός, οργή, πίεση κ.λπ που πιθανά θα προκύψουν. Η κοινωνική ευφυΐα αλλά και η κοινωνική αγωγή μαζί με τη συναισθηματική ευφυΐα και ωριμότητα πρέπει να καλλιεργούνται από νωρίς για να μπορέσει το σημερινό παιδί να δράσει και να αντιδράσει σωστά ως ενήλικας. β) Συμβουλευτικοί σταθμοί σε κάθε σχολείο, συνοικία, γειτονιά, Α.Τ., νοσοκομείο ώστε να

αντιμετωπίζονται

άμεσα

αφού

ανιχνευθούν

έγκαιρα

τα

περιστατικά

ενδοοικογενειακής βίας. γ) Ενημέρωση όλων των εμπλεκομένων στην αγωγή, εκπαίδευση και ιατρική κάλυψη ώστε να ανιχνεύουν αμέσως το πρόβλημα και δημιουργία δικτύων πρόληψης, θεραπείας και αποκατάστασης μεταξύ των συναρμοδίων φορέων. δ) Δημιουργία οικογενειακών δικαστηρίων όπου θα καταφεύγουν οι οικογένειες και θα αντιμετωπίζουν

τα

προβλήματά

τους

με

διακριτικότητα,

αμεσότητα

και

αποτελεσματικότητα. ε) Δημιουργία μητρώου θυτών και θυμάτων, απολύτως εμπιστευτικού, ώστε να γνωρίζουν οι αρμόδιοι φορείς το πρόβλημα όπου κι αν μετοικήσει ο θύτης ή το θύμα. στ) Έλεγχος των ΜΜΕ ως προς την προβαλλόμενη βία και τη δημιουργία επιθετικών προτύπων καθώς και των παιχνιδιών και των εντύπων τα οποία απευθύνονται σε παιδιά.

67

Η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί σαφώς ένα κοινωνικό πρόβλημα αλλά και αποτέλεσμα πιθανώς διαταραγμένης προσωπικότητας.

Πολλά

παιδιά

μεγαλώνουν σε

ένα

περιβάλλον βίας και ακραίας συμπεριφοράς, έστω και αν τα ίδια δεν αποτελούν τον άμεσο στόχο της κακοποίησης. Η βία ανάμεσα σε ένα παντρεμένο ζευγάρι με απογόνους δεν επηρεάζει μόνο το θύμα αλλά και τα παιδιά.

Η ενδοοικογενειακή βία επηρεάζει τα παιδιά. Προχωρώντας το θέμα ένα βήμα παρακάτω, η άσκηση βίας μεταξύ των γονέων σηματοδοτεί συχνά την έναρξη της κατάθλιψης για το παιδί που μεγαλώνει σε αυτό το περιβάλλον. Εκτός από αυτό το ενδεχόμενο, κάθε μορφή κακοποίησης μπορεί να οδηγήσει το θύμα σε ποικίλα προβλήματα που ανήκουν στην ψυχική σφαίρα. Οι συχνότερες ψυχικές νόσοι είναι η κατάθλιψη, η διαταραχή μετατραυματικού στρες, το άγχος, η αϋπνία και ο κίνδυνος αυτοκτονίας. Επιπρόσθετα, η συχνότητα κατάχρησης ουσιών, όπως ο καπνός και το αλκοόλ, είναι αυξημένη σε θύματα βίας, ενώ φαίνεται να είναι μειωμένη η ικανότητα συμμόρφωσης και διαχείρισης χρόνιων προβλημάτων, όπως η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης και το βρογχικό άσθμα.

68

Δυνατότητες πρόληψης Εν κατακλείδι, οι συνέπειες, στα παιδιά, της ενδοοικογενειακής βίας σε συνδυασμό με την ψυχική παθολογία των γονέων είναι πολύπλοκες και συχνά απρόβλεπτες. Επειδή, σχεδόν πάντα στην ιατρική βρίσκει εφαρμογή η ιπποκράτεια ρήση «κάλλιον το προλαμβάνειν του θεραπεύειν», αξίζει, λοιπόν, να αναφερθούν ορισμένες προληπτικές στρατηγικές, που έχουν προταθεί με κύριο σκοπό την ελάττωση του κινδύνου εμφάνισης ψυχικών διαταραχών σε τέτοια παιδιά, έστω και αν η γενικευμένη χρήση δοκιμασιών διαλογής για ανίχνευση της ψυχοπαθολογίας των γονέων είναι δύσκολη. Ακόμη, όμως, και αν εντοπιστούν οι οικογένειες στις οποίες παρατηρούνται βίαιες συμπεριφορές ανάμεσα στο ζευγάρι, είναι δύσκολο να εφαρμοστεί, συστηματικά, προληπτική παρέμβαση. Ενδεικτικά, ο Keitner συστήνει υποστήριξη της οικογένειας και παροχή συμβουλών στους γονείς, ο Laroche θεωρεί ότι η παρέμβαση πρέπει να αφορά όλα τα μέλη της οικογένειας, ενώ ο Beardslee προτείνει προληπτική ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση, ώστε να μπορέσει το παιδί να ξεπεράσει, όσο ομαλότερα γίνεται, τις δυσκολίες που προκαλούν οι διαταραγμένες σχέσεις των γονιών του. Το παιδί χρειάζεται τη στοργή της μητέρας του και την αγκαλιά του πατέρα. Η οικογένεια αποτελεί τον πλέον σημαντικό παράγοντα του περιβάλλοντος, που οφείλει να προσφέρει το σταθερό και ασφαλές έδαφος, πάνω στο οποίο ο απόγονός της μαθαίνει να ζει ως μέλος της κοινωνίας. Σε κανένα παιδί δεν αξίζει να μεγαλώνει σε περιβάλλον βίας. Στα μάτια του κάθε παιδιού φανερώνεται το μέλλον της κοινωνίας με μια νέα υπόσχεση για αθωότητα, γι’ αυτό, σε αυτά τα θέματα η ευθύνη των ειδικών επιστημόνων είναι, ίσως, ακόμη μεγαλύτερη.

69

ΝΟΜΟΣ 3500/2006 - ΦΕΚ 232/Α'/24.10.2006 Για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας και άλλες διατάξεις

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Εκδίδομε τον ακόλουθο νόμο που ψήφισε η Βουλή:

70

Άρθρο 1 Ορισμοί.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Για τον παρόντα νόμο θεωρείται: 1. ενδοοικογενειακή βία, η τέλεση αξιόποινης πράξης, σε βάρος μέλους της οικογένειας, σύμφωνα με τα άρθρα 6, 7, 8 και 9 του παρόντος και τα άρθρα 299 και 311 του Ποινικού Κώδικα.

2. α. οικογένεια ή κοινότητα που αποτελείται από συζύγους ή γονείς και συγγενείς πρώτου και δεύτερου βαθμού εξ αίματος ή εξ αγχιστείας και τα εξ υιοθεσίας τέκνα τους. β. στην οικογένεια περιλαμβάνονται, εφόσον συνοικούν, συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχιστείας μέχρι τετάρτου βαθμού και πρόσωπα των οποίων επίτροπος, δικαστικός παραστάτης ή ανάδοχος γονέας έχει ορισθεί μέλος της οικογένειας, καθώς και κάθε ανήλικο πρόσωπο που συνοικεί στην οικογένεια. γ. οι διατάξεις του παρόντος νόμου εφαρμόζονται και στην μόνιμη σύντροφο του άνδρα ή στον μόνιμο σύντροφο της γυναίκας και στα τέκνα, κοινά ή ενός εξ αυτών, εφόσον τα πρόσωπα αυτά συνοικούν, ως και στους τέως συζύγους.

3. θύμα ενδοοικογενειακής βίας κάθε πρόσωπο της προηγούμενης παραγράφου σε βάρος του οποίου τελείται αξιόποινη πράξη κατά τα άρθρα 6, 7, 8 και 9 του παρόντος. Θύμα είναι και το μέλος, στην οικογένεια του οποίου τελέσθηκε αξιόποινη πράξη, κατά τα άρθρα 299 και 311 του Ποινικού Κώδικα, καθώς και ο ανήλικος κατά την παράγραφο 2, ενώπιον του οποίου τελείται μία από τις αξιόποινες πράξεις της παρούσας.

Αρθρο 2 Απαγόρευση χρήσης βίας. Η άσκηση βίας κάθε μορφής μεταξύ των μελών της οικογένειας απαγορεύεται.

71

Αρθρο 3 Η ενδοοικογενειακή βία ως τεκμήριο κλονισμού του γάμου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β ΑΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Το δεύτερο εδάφιο του άρθρου 1439 του Αστικού Κώδικα αντικαθίσταται ως εξής: «Εφόσον ο εναγόμενος δεν αποδεικνύει το αντίθετο, ο κλονισμός τεκμαίρεται σε περίπτωση διγαμίας ή μοιχείας αυτού, εγκατάλειψης του ενάγοντος ή επιβουλής της ζωής του από τον εναγόμενο, καθώς και σε περίπτωση άσκησης από τον εναγόμενο ενδοοικογενειακής βίας εναντίον του ενάγοντος.»

Αρθρο 4 Σωματική βία σε βάρος ανηλίκων Επί ασκήσεως σωματικής βίας σε βάρος ανηλίκου, ως μέσου σωφρονισμού στο πλαίσιο της ανατροφής του, εφαρμόζεται το άρθρο 1532 του Αστικού Κώδικα.

Αρθρο 5 Χρηματική ικανοποίηση Η κατά το άρθρο 932 του Αστικού Κώδικα χρηματική ικανοποίηση, λόγω ηθικής βλάβης του παθόντος για μία από τις πράξεις του παρόντος νόμου, δεν μπορεί να είναι κατώτερη των χιλίων (1.000) ευρώ, εκτός αν ο ίδιος ο παθών ζήτησε μικρότερο ποσό.

Αρθρο 6 Ενδοοικογενειακή σωματική βλάβη

72

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ 1. Το μέλος της οικογένειας το οποίο προξενεί σε άλλο μέλος αυτής σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του, υπό την έννοια του εδαφίου α' της παρ. 1 του άρθρου 308 του Ποινικού Κώδικα, ή με συνεχή συμπεριφορά προξενεί εντελώς ελαφρά κάκωση ή βλάβη της υγείας του, με την έννοια του εδαφίου β' της παραπάνω διάταξης, τιμωρείται με φυλάκιση, τουλάχιστον, ενός έτους.

2. Αν η πράξη της πρώτης παραγράφου είναι δυνατόν να προκαλέσει στο θύμα κίνδυνο για τη ζωή του ή βαριά σωματική βλάβη, επιβάλλεται φυλάκιση, τουλάχιστον, δύο ετών. Αν επακολουθήσει βαριά σωματική ή διανοητική πάθηση του θύματος, επιβάλλεται κάθειρξη μέχρι δέκα ετών. Αν ο υπαίτιος επεδίωκε ή γνώριζε και αποδέχθηκε το αποτέλεσμα της πράξης του, τιμωρείται με κάθειρξη.

3. Αν η πράξη της πρώτης παραγράφου τελέσθηκε σε βάρος εγκύου ή σε βάρος μέλους της οικογένειας το οποίο, από οποιαδήποτε αιτία, είναι ανίκανο να αντισταθεί, τιμωρείται με φυλάκιση, τουλάχιστον, δύο ετών και αν η πράξη τελέσθηκε ενώπιον ανήλικου μέλους της οικογένειας, τιμωρείται με φυλάκιση, τουλάχιστον, ενός έτους.

4. Αν η πράξη της πρώτης παραγράφου συνιστά μεθοδευμένη πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης, επικίνδυνης για την υγεία, ή ψυχικού πόνου, ικανού να επιφέρει σοβαρή ψυχική βλάβη, ιδίως με την παρατεταμένη απομόνωση του θύματος, επιβάλλεται κάθειρξη. Αν το θύμα είναι ανήλικος, επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών.

5. Οι διατάξεις των προηγούμενων παραγράφων εφαρμόζονται αντίστοιχα και όταν ο δράστης εργάζεται σε φορέα παροχής κοινωνικής μέριμνας, η δε πράξη του στρέφεται σε βάρος προσώπου, το οποίο δέχεται τις υπηρεσίες του φορέα αυτού.

Αρθρο 7 Ενδοοικογενειακή παράνομη βία και απειλή

73

1. Το μέλος της οικογένειας το οποίο εξαναγκάζει άλλο μέλος χρησιμοποιώντας βία ή απειλή με σπουδαίο και άμεσο κίνδυνο σε πράξη, παράλειψη ή ανοχή χωρίς το θύμα να υποχρεούται προς τούτο τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών, ανεξάρτητα από το αν το απειλούμενο κακό στρέφεται εναντίον του ίδιου του θύματος ή κάποιου από τους οικείους του υπό την έννοια της περίπτωσης β' του άρθρου 13 του Ποινικού Κώδικα.

2. Το μέλος της οικογένειας το οποίο προκαλεί τρόμο ή ανησυχία σε άλλο μέλος της οικογένειας, απειλώντας το με βία ή άλλη παράνομη πράξη ή παράλειψη, τιμωρείται με φυλάκιση.

Αρθρο 8 Βιασμός και κατάχρηση σε ασέλγεια 1. Η παρ. 1 του άρθρου 336 του Ποινικού Κώδικα αντικαθίσταται ως εξής: «1. Όποιος με σωματική βία ή με απειλή σπουδαίου και άμεσου κινδύνου εξαναγκάζει άλλον σε συνουσία ή σε άλλη ασελγή πράξη ή σε ανοχή της τιμωρείται με κάθειρξη.»

2. Η παρ. 1 του άρθρου 338 του Ποινικού Κώδικα αντικαθίσταται ως εξής: «1. Όποιος με κατάχρηση της παραφροσύνης άλλου ή της από οποιαδήποτε αιτία προερχόμενης ανικανότητας του να αντισταθεί, ενεργεί επ1 αυτού συνουσία ή άλλη ασελγή πράξη τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών.»

Αρθρο 9 Ενδοοικογενειακή προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας 1. Το μέλος της οικογένειας το οποίο προσβάλλει την αξιοπρέπεια άλλου μέλους της, με ιδιαίτερα ταπεινωτικό λόγο ή έργο που ανάγεται στη γενετήσια ζωή του, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών.

74

2. Με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών μέχρι τριών ετών τιμωρείται η πράξη της προηγούμενης παραγράφου, αν ο παθών είναι ανήλικος.

3. Οι διατάξεις των προηγούμενων παραγράφων εφαρμόζονται αντίστοιχα και όταν ο δράστης εργάζεται σε φορέα παροχής κοινωνικής μέριμνας, η δε πράξη του στρέφεται σε βάρος προσώπου, το οποίο δέχεται τις υπηρεσίες του φορέα αυτού.

Αρθρο 10 Παρακώλυση απονομής της δικαιοσύνης Όποιος σε υπόθεση ενδοοικογενειακής βίας απειλεί μάρτυρα ή μέλος της οικογένειας του ή ασκεί βία εναντίον του ή τον δωροδοκεί, με σκοπό την παρακώλυση απονομής της δικαιοσύνης, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών μέχρι τριών ετών.

Αρθρο 11 Προϋποθέσεις

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ 1. Στα πλημμελήματα ενδοοικογενειακής βίας ο αρμόδιος για την άσκηση ποινικής δίωξης εισαγγελέας διερευνά τη δυνατότητα διαμεσολάβησης κατά τη διαδικασία των επόμενων άρθρων.

2. Προϋπόθεση για την έναρξη της διαδικασίας ποινικής διαμεσολάβησης είναι η υποβολή ανεπιφύλακτης δήλωσης εκ μέρους του προσώπου στο οποίο αποδίδεται η τέλεση του εγκλήματος, ότι είναι πρόθυμο σωρευτικά: α)

να

υποσχεθεί

ότι

δεν

θα

τελέσει

στο

μέλλον

οποιαδήποτε

πράξη ενδοοικογενειακής βίας (λόγος τιμής) και ότι, σε περίπτωση συνοίκησης, δέχεται να μείνει εκτός οικογενειακής κατοικίας για εύλογο χρονικό διάστημα, εάν το προτείνει το θύμα. Για την υπόσχεση αυτή συντάσσεται έκθεση κατά τα άρθρα 148 επ. του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.

75

β) να παρακολουθήσει ειδικό συμβουλευτικό - θεραπευτικό πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας σε δημόσιο φορέα, σε όποιον τόπο και για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται τούτο αναγκαίο από τους αρμόδιους θεραπευτές. Ο υπεύθυνος του προγράμματος πιστοποιεί την ολοκλήρωση της παρακολούθησης του. Το σχετικό πιστοποιητικό επισυνάπτεται στο φάκελο της δικογραφίας. Αναφέρονται δε σε αυτό, αναλυτικά, το αντικείμενο του συμβουλευτικού - θεραπευτικού προγράμματος και ο αριθμός των συνεδριών που παρακολούθησε ο ενδιαφερόμενος. γ) να άρει ή να αποκαταστήσει, εφόσον είναι δυνατόν, αμέσως τις συνέπειες που προκλήθηκαν από την πράξη και να καταβάλει εύλογη χρηματική ικανοποίηση στον παθόντα.

3. Αν το θύμα της ενδοοικογενειακής βίας είναι ανήλικος, η ποινική διαμεσολάβηση ενεργείται υπέρ αυτού και από κοινού από τον κατά τόπον αρμόδιο εισαγγελέα ανηλίκων και τον ασκούντα την επιμέλεια, εφόσον αυτός δεν είναι το ίδιο πρόσωπο με τον φερόμενο ως δράστη του εγκλήματος. Αν δεν υπάρξει ομοφωνία, η διαμεσολάβηση δεν είναι δυνατή. Ο ανήλικος που έχει συμπληρώσει το δέκατο τέταρτο έτος της ηλικίας του μπορεί, εφόσον το επιθυμεί, να παρίσταται κατ' αυτήν και να ακούγεται. Τα πρόσωπα του πρώτου εδαφίου αντιπροσωπεύουν τον ανήλικο στη διαδικασία της ποινικής διαμεσολάβησης και για τις αστικές αξιώσεις.

4. Οι σχετικές με την ποινική διαμεσολάβηση διατάξεις του παρόντος νόμου δεν εφαρμόζονται, αν ο φερόμενος ως δράστης της πράξεως ενδοοικογενειακής βίας είναι επίτροπος, δικαστικός συμπαραστάτης ή ανάδοχος γονέας του ανηλίκου.

5. Αν την πράξη ενδοοικογενειακής βίας σε βαθμό πλημμελήματος φέρεται να έχει τελέσει ανήλικος, εφαρμόζεται το άρθρο 45Α του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.

Αρθρο 12 Διαδικασία 1. Αν σε βάρος του υπαιτίου κινηθεί η διαδικασία των άρθρων 417 επ. του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, ποινική διαμεσολάβηση επιτρέπεται μόνον εφόσον το δικαστήριο αναβάλει την εκδίκαση της υπόθεσης κατά τις διατάξεις του άρθρου 423 του Κώδικα

76

Ποινικής Δικονομίας. Στην περίπτωση αυτή, η σχετική διαδικασία χωρεί κατά τις παραγράφους 3 έως 6 του παρόντος άρθρου. Το δικαστήριο που αναβάλλει την εκδίκαση της υπόθεσης, κατά το πρώτο εδάφιο, εξετάζει αυτεπαγγέλτως αν συντρέχει περίπτωση να επιβληθούν στον υπαίτιο περιοριστικοί όροι κατά το άρθρο 18 του παρόντος νόμου.

2. Αν σε βάρος του φερόμενου ως δράστη ενεργείται προκαταρκτική εξέταση, ο εισαγγελέας, πριν από κάθε άλλη ενέργεια: α) μπορεί να διατάσσει τη διενέργεια ιατρικής πραγματογνωμοσύνης στο φερόμενο ως θύμα, προκειμένου να ερευνηθεί η βασιμότητα της καταγγελίας για την σε βάρος του τέλεση της πράξεως, β) εξετάζει ο ίδιος κάθε μάρτυρα που προτείνεται, καθώς και τα πρόσωπα της οικογένειας ή παραγγέλλει την εξέταση αυτών από τους αρμόδιους ανακριτικούς υπαλλήλους, και γ) καλεί το πρόσωπο στο οποίο αποδίδεται η τέλεση της πράξεως να παράσχει στον ίδιο ή στον αρμόδιο ανακριτικό υπάλληλο εξηγήσεις υπό τους όρους του άρθρου 31 παρ. 2 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.

3. Αν ο παρέχων εξηγήσεις δεν υποβάλει ο ίδιος, ή μέσω του συνηγόρου του, την κατά την παρ. 2 του άρθρου 11 δήλωση περί ποινικής διαμεσολάβησης, καλείται, προς τούτο, από τον αρμόδιο εισαγγελέα. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να λάβει προθεσμία τριών ημερών για να απαντήσει.

4. Αν η απάντηση του παρέχοντος εξηγήσεις είναι αρνητική ή αυτός δεν απαντήσει, κινείται η ποινική διαδικασία κατά τις διατάξεις του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Αν η απάντηση του παρέχοντος εξηγήσεις είναι θετική, ο εισαγγελέας ενημερώνει τον παθόντα ή τον συνήγορο του για την κατά τα ανωτέρω δήλωση του ενδιαφερομένου και, αν υποβληθεί σχετικό αίτημα, παρέχεται στον παθόντα προθεσμία, το πολύ τριών ημερών, για να δηλώσει αν δέχεται τη διαμεσολάβηση.

5. Αν η απάντηση του παθόντος είναι αρνητική ή αυτός δεν απαντήσει ή δεν επέλθει συμφωνία ως προς τους όρους της περίπτωσης α' της παραγράφου 2 του άρθρου 11, κινείται η ποινική διαδικασία κατά τις διατάξεις του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Αν η απάντηση του παθόντος είναι θετική, ο εισαγγελέας με διάταξη του θέτει τη δικογραφία σε ειδικό αρχείο της εισαγγελίας. Κατά της διατάξεως αυτής δεν χωρεί προσφυγή.

77

6. Αν τα πρόσωπα στα οποία αποδίδεται η τέλεση της πράξης είναι περισσότερα, για την έναρξη της διαδικασίας ποινικής διαμεσολάβησης απαιτείται μεταξύ τους συμφωνία. Το ίδιο ισχύει και αν η φερόμενη ως τελεσθείσα πράξη αφορά περισσότερα θύματα. Αν δεν επιτευχθεί συμφωνία κατά τα προηγούμενα εδάφια, η διαμεσολάβηση δεν είναι δυνατή.

7. Η συμφωνία των διαδίκων μερών για την κατά την παρ. 2 του άρθρου 11 του παρόντος έναρξη της διαδικασίας ποινικής διαμεσολάβησης μπορεί να υποβληθεί στον αρμόδιο εισαγγελέα και με σχετικό πρακτικό εκ μέρους των συνηγόρων τους.

Αρθρο 13 Ποινικές συνέπειες 1. Η διάταξη του εισαγγελέα που εκδίδεται κατόπιν ποινικής διαμεσολάβησης καταχωρίζεται σε ειδική μερίδα στο δελτίο ποινικού μητρώου και τηρείται για χρονικό διάστημα ίσο προς τον εκ του νόμου προβλεπόμενο χρόνο παραγραφής του εγκλήματος στο οποίο αφορά.

2. Αν ο ενδιαφερόμενος συμμορφωθεί προς τους όρους της ποινικής διαμεσολάβησης για χρονικό διάστημα τριών ετών, τότε η σχετική διαδικασία ολοκληρώνεται και εξαλείφεται η ποινική αξίωση της πολιτείας για το έγκλημα που αφορά.

3. Η διαπιστούμενη από τον εισαγγελέα υπαίτια μη ολοκλήρωση της ποινικής διαμεσολάβησης διακόπτει τη διαδικασία και προκαλεί την αναδρομική άρση των επελθόντων αποτελεσμάτων. Στην περίπτωση αυτή ο εισαγγελέας ανασύρει τη δικογραφία από το αρχείο, η δε ποινική διαδικασία συνεχίζεται κατά τις οικείες διατάξεις του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, χωρίς να επιτρέπεται πλέον η υποβολή νέου αιτήματος για ποινική διαμεσολάβηση.

4. Ενόσω διαρκεί η διαδικασία ποινικής διαμεσολάβησης, τελεί σε εκκρεμοδικία η πράξη στην οποία αυτή αφορά. Η άσκηση ποινικής δίωξης για πράξη για την οποία εξαλείφθηκε η ποινική αξίωση της πολιτείας, λόγω ολοκληρώσεως της διαδικασίας

78

ποινικής διαμεσολάβησης, είναι απαράδεκτη. Η παραγραφή της πράξης αναστέλλεται μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας ποινικής διαμεσολάβησης.

5. Η άρνηση ενός εκ των διαδίκων μερών να δεχθεί τη διαμεσολάβηση ή η αποτυχία ολοκληρώσεως της, για οποιαδήποτε αιτία, δεν επάγονται σε βάρος αυτών καμία αρνητική ουσιαστική ή δικονομική συνέπεια στην ποινική δίκη που επακολουθεί.

6. Στην παρ. 3 του άρθρου 574 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας προστίθεται στοιχείο γ', το οποίο έχει ως εξής: «γ) η διάταξη του εισαγγελέα που εκδίδεται κατόπιν ποινικής διαμεσολάβησης σε εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας.»

Αρθρο 14 Αστικές συνέπειες 1. Η συμφωνία των διαδίκων για την έναρξη της διαδικασίας ποινικής διαμεσολάβησης ισχύει

ως

συμβιβασμός

ως

προς

τις

χρηματικές

αξιώσεις

από

το

έγκλημα ενδοοικογενειακής βίας. Μόνη η συμφωνία του παθόντος συζύγου για την έναρξη της διαδικασίας δεν εμποδίζει την άσκηση αγωγής διαζυγίου ή την υποβολή αιτήσεως συναινετικής λύσεως του γάμου, την πρόοδο της δίκης και τη λύση του γάμου.

2. Η εντός τριετίας από την αρχειοθέτηση της υπόθεσης μη συμμόρφωση του φερόμενου ως δράστη προς τους όρους της ποινικής διαμεσολάβησης παρέχει στο θύμα του εγκλήματος ενδοοικογενειακής βίας το δικαίωμα να ζητήσει, με αγωγή του, την ανατροπή της συμφωνίας, όσον αφορά στις χρηματικές αξιώσεις. Με την άσκηση της αγωγής ανατροπής αναβιώνουν οι χρηματικές αξιώσεις του παθόντος, τα δε καταβληθέντα

λόγω

της

συμφωνίας

αναζητούνται

κατά

τις

διατάξεις

περί

αδικαιολόγητου πλουτισμού.

3. Μετά την ολοκλήρωση της ποινικής διαμεσολάβησης αποκλείεται η ανατροπή της συμφωνίας, εξ οιουδήποτε λόγου και η αναζήτηση των καταβληθέντων σε συμμόρφωση

79

αυτής. Τα ίδια αποτελέσματα επιφέρει και η λύση του γάμου μεταξύ των συζύγων εντός της τριετίας.

Αρθρο 15 Προσωρινή ρύθμιση της κατάστασης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Στο τέλος του άρθρου 735 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας προστίθεται εδάφιο, το οποίο έχει ως εξής: «Σε υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας μπορεί να διατάσσεται ιδίως η απομάκρυνση του καθ' ου από την οικογενειακή κατοικία, η μετοίκηση του, η απαγόρευση να προσεγγίζει τους χώρους κατοικίας ή και εργασίας του αιτούντος, κατοικίες στενών συγγενών του, τα εκπαιδευτήρια των παιδιών και ξενώνες φιλοξενίας.»

Αρθρο 16 Παραγραφή Αν οι πράξεις των άρθρων 6, 7 και 9 του παρόντος στρέφονται κατά ανηλίκου, η έναρξη της προθεσμίας παραγραφής αναστέλλεται μέχρι την ενηλικίωση του.

Αρθρο 17 Ποινική δίωξη 1. Η ποινική δίωξη για τα εγκλήματα των άρθρων 6, 7, 9 και 10 ασκείται αυτεπαγγέλτως.

2. Σε βάρος του υπαιτίου εφαρμόζεται η διαδικασία των άρθρων 417 επ. του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.

80

Αρθρο 18 Περιοριστικοί όροι 1. Σε περίπτωση διαπράξεως εγκλήματος ενδοοικογενειακής βίας είναι δυνατόν, αν υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες κρίνεται απαραίτητο για την προστασία της σωματικής και ψυχικής υγείας του θύματος, να επιβληθεί στον κατηγορούμενο από το αρμόδιο ποινικό δικαστήριο στο οποίο παραπέμπεται να δικασθεί ή από τον αρμόδιο ανακριτή ή από το δικαστικό συμβούλιο και για όσο χρονικό διάστημα απαιτείται, ο περιοριστικός όρος της απομάκρυνσης του από την οικογενειακή κατοικία, η μετοίκηση του, η απαγόρευση να προσεγγίζει τους χώρους κατοικίας ή και εργασίας του θύματος, κατοικίες στενών συγγενών του, τα εκπαιδευτήρια των παιδιών και ξενώνες φιλοξενίας. Η ισχύς του παραπάνω περιοριστικού όρου παύει αυτοδικαίως μετά την έκδοση οριστικής αποφάσεως ή της διατάξεως του εισαγγελέα με την οποία αρχειοθετείται η υπόθεση λόγω ποινικής διαμεσολάβησης.

2. Ο περιοριστικός όρος που έχει επιβληθεί σύμφωνα με τις διατάξεις της προηγούμενης

παραγράφου

είναι

δυνατόν

να

ανακληθεί,

αντικατασταθεί

ή

τροποποιηθεί από το αρμόδιο δικαστικό όργανο που τον επέβαλε, με αίτηση του κατηγορουμένου, στην οποία αναφέρονται οι λόγοι για τους οποίους επιβάλλεται η ανάκληση, αντικατάσταση ή τροποποίηση του. Για τη συζήτηση της αιτήσεως κλητεύεται υποχρεωτικά ο παθών, σύμφωνα με τις διατάξεις που ισχύουν κάθε φορά.

3. Το δικαστικό όργανο που είναι αρμόδιο κατά την παράγραφο 1 για την επιβολή, ανάκληση, αντικατάσταση ή τροποποίηση των περιοριστικών όρων, μπορεί να ζητήσει, συμβουλευτικά, τη γνώμη ψυχιάτρων, ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών και άλλων επιστημόνων με ειδικές γνώσεις σε θέματα ενδοοικογενειακής βίας, εφόσον τα πρόσωπα αυτά εργάζονται σε δημόσιο φορέα υγείας.

Αρθρο 19 Εξέταση μαρτύρων

81

1. Σε υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας, μέλη της οικογένειας εξετάζονται ως μάρτυρες χωρίς όρκο.

2. Οι ανήλικοι κατά την εκδίκαση των υποθέσεων της προηγούμενης παραγράφου δεν κλητεύονται ως μάρτυρες στο ακροατήριο, αλλά αναγιγνώσκεται η κατάθεση τους, εφόσον υπάρχει, εκτός εάν η εξέταση τους κρίνεται αναγκαία από το δικαστήριο.

Αρθρο 20 Υποχρέωση τήρησης εχεμύθειας 1. Σε

περίπτωση

διαπράξεως

εγκλήματος ενδοοικογενειακής βίας,

οι

αρμόδιες

αστυνομικές αρχές που διενεργούν προανάκριση, σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 2 του άρθρου 243 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, απαγορεύεται να ανακοινώνουν με οποιονδήποτε τρόπο το ονοματεπώνυμο του θύματος και του κατηγορουμένου, τη διεύθυνση κατοικίας τους, καθώς και οποιαδήποτε άλλα στοιχεία είναι δυνατόν να αποκαλύψουν την ταυτότητα τους.

2. Οι παραβάτες της διατάξεως αυτής τιμωρούνται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών.

Αρθρο 21 Κοινωνική συμπαράσταση

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ ΑΡΩΓΗ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ 1. Τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας δικαιούνται ηθικής συμπαράστασης και της αναγκαίας υλικής συνδρομής από νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, που λειτουργούν ειδικά για τους σκοπούς αυτούς υπό την εποπτεία του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, και από κοινωνικές υπηρεσίες των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης.

82

2. Οι αστυνομικές αρχές που επιλαμβάνονται, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους, υποθέσεων ενδοοικογενειακής βίας υποχρεούνται, εφόσον το ζητήσει το θύμα, να ενημερώσουν αυτό και τους παραπάνω φορείς, ώστε να παρασχεθεί αμέσως η απαραίτητη, κατά περίπτωση, αρωγή.

Αρθρο 22 Ευεργέτημα πενίας Στα θύματα ενδοοικογενειακής βίας, τα οποία ζητούν τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων για προσωρινή ρύθμιση της κατάστασης, εξαιτίας του συγκεκριμένου περιστατικού, παρέχεται το ευεργέτημα της πενίας με μόνη την απόδειξη του περιστατικού βίας, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 194 επ. του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, αν αδυνατούν να καταβάλουν, έστω και προσωρινά, τις απαιτούμενες δικαστικές δαπάνες.

Αρθρο 23 Υποχρεώσεις των εκπαιδευτικών 1. Εκπαιδευτικός της πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ο οποίος, κατά την εκτέλεση του εκπαιδευτικού του έργου, με οποιονδήποτε τρόπο πληροφορείται ή διαπιστώνει ότι έχει διαπραχθεί σε βάρος μαθητή έγκλημα ενδοοικογενειακής βίας, ενημερώνει, χωρίς καθυστέρηση, τον διευθυντή της σχολικής μονάδας. Ο διευθυντής της σχολικής μονάδας ανακοινώνει, αμέσως, την αξιόποινη πράξη στον αρμόδιο εισαγγελέα, σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 37 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, ή στην πλησιέστερη αστυνομική αρχή. Την ίδια υποχρέωση έχουν οι εκπαιδευτικοί και οι διευθυντές των ιδιωτικών σχολείων, καθώς και οι υπεύθυνοι των πάσης φύσεως Μονάδων Προσχολικής Αγωγής.

2. Κατά την προδικασία και τη διαδικασία στο ακροατήριο, ο διευθυντής της σχολικής μονάδας, ο οποίος ανακοίνωσε την αξιόποινη πράξη στις παραπάνω αρμόδιες αρχές, και ο εκπαιδευτικός, ο οποίος την πληροφορήθηκε ή τη διαπίστωσε, καλούνται να εξετασθούν ως μάρτυρες, μόνο αν η πληροφορία δεν αποδεικνύεται με οποιοδήποτε άλλο αποδεικτικό μέσο.

83

Αρθρο 24 Το άρθρο 342 του Ποινικού Κώδικα (κατάχρηση ανηλίκων σε ασέλγεια) αντικαθίσταται ως εξής: «Αρθρο 342. Κατάχρηση ανηλίκων σε ασέλγεια 1. Ο ενήλικος ο οποίος ενεργεί ασελγείς πράξεις με ανήλικο, τον οποίον του έχουν εμπιστευθεί για να τον επιβλέπει ή να τον φυλάσσει, έστω και προσωρινά, τιμωρείται ως εξής: α) αν ο παθών δεν συμπλήρωσε τα δεκατέσσερα έτη, με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών, β) αν ο παθών συμπλήρωσε τα δεκατέσσερα, όχι όμως και τα δεκαοκτώ έτη, με κάθειρξη.

2. Συνιστά επιβαρυντική περίσταση η τέλεση της πράξης της πρώτης παραγράφου: α) από οικείο, β) από πρόσωπο που συνοικεί με τον ανήλικο ή διατηρεί φιλικές σχέσεις με τους οικείους του, γ) από εκπαιδευτικό, παιδαγωγό, γυμναστή ή άλλο πρόσωπο που παραδίδει μαθήματα στον ανήλικο, δ) από πρόσωπο που δέχεται τις υπηρεσίες του ανηλίκου, ε) από κληρικό με τον οποίο ο ανήλικος διατηρεί πνευματική σχέση, στ) από ψυχολόγο, ιατρό, νοσοκόμο ή από ειδικό επιστήμονα που παρέχει τις υπηρεσίες του στον ανήλικο.

3. Ο ενήλικος ο οποίος με χειρονομίες, με προτάσεις ή με εξιστόρηση, απεικόνιση ή παρουσίαση πράξεων που αφορούν τη γενετήσια ζωή προσβάλλει την αιδώ ανηλίκου, τον οποίον του έχουν εμπιστευθεί για να τον επιβλέπει ή να τον φυλάσσει, έστω και προσωρινά, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών και αν η πράξη τελείται κατά συνήθεια με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών. Η παράγραφος 2 εφαρμόζεται αναλόγως και στις περιπτώσεις αυτές.

84

4. Ο ενήλικος, ο οποίος μέσω διαδικτύου ή άλλου μέσου επικοινωνίας, αποκτά επαφή με πρόσωπο που δεν συμπλήρωσε τα δεκαέξι έτη και με προτάσεις ή με εξιστόρηση, απεικόνιση ή παρουσίαση πράξεων που αφορούν τη γενετήσια ζωή προσβάλλει την αιδώ του, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και αν η πράξη τελείται κατά συνήθεια με φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών.

5. Η παραγραφή των πράξεων των προηγούμενων παραγράφων αναστέλλεται μέχρι την ενηλικίωση του ανηλίκου.»

Αρθρο 25 Οι προθεσμίες των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 3 και του άρθρου 4 ΣΤ' του ν.

3388/2005, που παρατάθηκαν με την αριθ. 99583 οικ./24.12.2005 (ΦΕΚ 1490 Β') κοινή υπουργική απόφαση των Υπουργών Δικαιοσύνης, Οικονομίας και Οικονομικών και Δημόσιας Τάξης, παρατείνονται αντίστοιχα έως ότου προαχθούν οι εξωτερικοί φρουροί στο βαθμό του Υπαρχιφύλακα και μέχρι την 12.9.2007.

Αρθρο 26 Η παράγραφος 4 του άρθρου 49 του ν. 2721/1999, όπως αντικαταστάθηκε με την παράγραφο 2 του άρθρου 1 του ν. 3388/2005 και συμπληρώθηκε με το άρθρο 18 του ν.

3472/2006, αντικαθίσταται ως εξής: «4. Για την πλήρωση των θέσεων που προβλέπονται στην παράγραφο 2 διορίζονται Έλληνες πολίτες, απόφοιτοι λυκείου ή άλλης ισότιμης σχολής της ημεδαπής ή της αλλοδαπής. Οι υποψήφιοι δεν πρέπει να έχουν ηλικία μεγαλύτερη των 30 ετών, πρέπει να είναι αρτιμελείς, να έχουν ανάστημα (χωρίς υποδήματα) τουλάχιστον ενός μέτρου και εβδομήντα εκατοστών (1,70) και οι άνδρες να έχουν εκπληρώσει τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις. Για την επιλογή τους εφαρμόζονται τα ακόλουθα αντικειμενικά κριτήρια: (α) Η εκπλήρωση της στρατιωτικής τους θητείας στις Ένοπλες Δυνάμεις με το βαθμό του εφέδρου αξιωματικού ή στις Ειδικές Δυνάμεις των Ενόπλων Δυνάμεων ή η προϋπηρεσία ως εθελοντών πενταετούς θητείας στις Ένοπλες Δυνάμεις. (β) Ο βαθμός του απολυτηρίου τίτλου σπουδών.

85

(γ) Η μόνιμη κατοικία και η εγγραφή στα δημοτολόγια δήμων ή κοινοτήτων του νομού όπου εδρεύουν τα Καταστήματα Κράτησης, για δύο τουλάχιστον χρόνια έως την έκδοση της προκήρυξης. Υποψήφιοι οι οποίοι λαμβάνουν μόρια με βάση το κριτήριο αυτό υποχρεούνται να υπηρετήσουν στο νομό για τον οποίο έλαβαν τα μόρια τουλάχιστον επί δέκα χρόνια, εκτός αν, λόγω βαθμολογικής προαγωγής τους ή υπηρεσιακών αναγκών, καταστεί αναγκαία η μετάθεση ή η απόσπαση τους σε Κατάστημα άλλου νομού. (δ) Η κατοχή άδειας ικανότητας οδηγού Γ' ή Δ' κατηγορίας. (ε)

Η

κατοχή

διπλώματος μετα-δευτεροβάθμιας επαγγελματικής

εκπαίδευσης

του Ο.Ε.Ε.Κ. δωδεκάμηνης τουλάχιστον φοίτησης, με ειδικότητα «Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας».» Αρθρο 27 Το τελευταίο εδάφιο της παραγράφου 6 του άρθρου 49 του ν. 2721/1999 (ΦΕΚ 112 Α'), όπως αντικαταστάθηκε από την παρ. 2 του άρθρου 1 του ν. 3388/2005 (ΦΕΚ 225 Α'), αντικαθίσταται ως εξής: «Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Δικαιοσύνης καθορίζεται το ύψος της αποζημίωσης, που λαμβάνουν οι εκπαιδευόμενοι στις ανωτέρω Σχολές. Η αποζημίωση υπόκειται σε κράτηση υγειονομικής περίθαλψης, όπως αυτή προβλέπεται εκάστοτε για τις αποδοχές των δημοσίων υπαλλήλων. Η κράτηση αυτή περιέρχεται

στο

Δημόσιο.

Οι

δαπάνες

ιατροφαρμακευτικής

περίθαλψης

των

εκπαιδευομένων και μόνο καλύπτονται από τον Ο.Π.Α.Δ., ο οποίος επιχορηγείται προς τούτο κατά τα οριζόμενα στην παράγραφο 1 του άρθρου 11 του ν. 2768/1999 (ΦΕΚ 273 Α'). Το χρονικό διάστημα φοίτησης των ανωτέρω στη Σχολή αποτελεί χρόνο πραγματικής δημόσιας υπηρεσίας, εφόσον διορισθούν. Εάν με υπαιτιότητα τους διακοπεί η εκπαίδευση στη Σχολή ή δεν αποδεχθούν το διορισμό τους, οι εκπαιδευόμενοι υποχρεούνται να επιστρέψουν την αποζημίωση, καθώς και τις δαπάνες για την εκπαίδευση τους, όπως καθορίζονται με την κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Δικαιοσύνης, η οποία προβλέπεται στην παράγραφο 8 του παρόντος.»

86

Αρθρο 28 Έναρξη ισχύος Η ισχύς του παρόντος νόμου αρχίζει τρεις μήνες μετά τη δημοσίευση του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Παραγγέλλομε τη δημοσίευση του παρόντος στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και την εκτέλεση του ως νόμου του Κράτους.

87

Διάσημες που κακοποιήθηκαν 1.

Rihanna - Chris Brown

Το 2009 η Rihanna είχε πέσει θύμα κακοποίησης καθώς ξυλοκοπήθηκε από τον σύντροφό της Chris Brown. ‘’Ήταν εξευτελιστικό και ταπεινωτικό αυτό που μου έκανε. Έχασα τον καλύτερο μου φίλο”, εξομολογήθηκε λίγα χρόνια αργότερα στην εκπομπή "Oprah\'s Next Chapter". Ήταν η πρώτη φορά που μιλούσε ανοιχτά για αυτό! "Όσα ήξερα άλλαξαν μέσα σε μία νύκτα και δεν μπορούσα να το χειρισθώ...Ήταν μία περίεργη κατάσταση...γιατί όσο οργισμένη και πληγωμένη και προδομένη και να ήμουνα, ένιωθα ότι έκανε ένα σφάλμα διότι χρειαζόταν βοήθεια...και ποιος θα τον βοηθούσε", είπε.

2.

Vanessa Williams

Η Vanessa Williams είχε προκαλέσει έκπληξη όταν αποκάλυψε στο περιοδικό People ότι έχει πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης όταν ήταν σε ηλικία 10 ετών από μια οικογενειακή φίλη. Η τραγουδίστρια περιέγραψε λεπτομερώς το σκηνικό: "Μου είπε να ξαπλώσω πάνω

88

στο χαλί στο δωμάτιο μου. Ήμουν μπερδεμένη. Θα παίζαμε κάποιο παιχνίδι; Καθώς προσπαθούσα να καταλάβω τι συμβαίνει, η Σούζαν μου τράβηξε κάτω το παντελόνι από τις πιτζάμες μου. ‘Τι κάνεις;’, την ρώτησα με ανησυχία. ‘Μην αγχώνεσαι. Θα αισθανθείς πολύ ωραία’, μου απάντησε’".

3. Halle Berry H μητέρα της Halle Berry ήταν θύμα ενδοοικογενειακής βίας. Λίγα χρόνια αργότερα και η γνωστή ηθοποιός έπεσε θύμα κακοποίησης από πρώην σύντροφό της με αποτέλεσμα να χάσει το 80% της ακοής της στο δεξί της αυτί. Το παραδέχτηκε δημόσια το 2004 σε μία εκδήλωση στη Νέα Υόρκη για τα θύματα κακοποίησης. “Υποτιμούσα τον εαυτό μου και πίστευα ότι δεν αξίζω. Διάλεγα συντρόφους που μιμούνταν την συμπεριφορά του πατέρα μου. Μόνο όταν βρέθηκα σε μία βίαιη κατάσταση με αίματα στο ταβάνι του διαμερίσματός μου και να έχω χάσει το 80% της ακοής μου στο ένα αυτή συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να σπάσω τον κύκλο”, δήλωσε η ηθοποιός.

89

3.

Pearlperry Reich

Παντρεύτηκε έναν άνδρα ο οποίος ήταν πολύ βίαιος όμως η ίδια πήρε τη μεγάλη απόφαση και έβαλε τέλος στον εφιάλτη που ζούσε. Και τα κατάφερε. Η Pearlperry Reich είναι η ζωντανή απόδειξη πώς μπορείς να αλλάξεις τη ζωή σου αν το επιθυμείς. Και τα καταφέρνεις. Η Pearlperry Reich μητέρα 4 παιδιών για έξι χρόνια ήταν παντρεμένη με έναν ορθόδοξο Εβραίο και πέρασε στιγμές κόλασης δίπλα του. Η 30χρονη γυναίκα αποφάσισε να βάλει τέλος σε αυτό το μαρτύριο και να χωρίσει τον Sinai Meir Sholz. Μπορεί να τον έχει χωρίσει πριν από 5 χρόνια όμως προσπαθεί ακόμα να πάρει το χαρτί του διαζυγίου καθώς απαιτεί την επιμέλεια των παιδιών του. Όπως αποκάλυψε η ίδια στην Daily Mail, όσο καιρό ήταν παντρεμένη βίωσε συναισθητική και φυσική βία. Συγκεκριμένα, την αποκαλούσε με πολύ άσχημους χαρακτηρισμούς μπροστά στα παιδιά τους ενώ όταν του ανακοίνωσε πως θα αφήσει την ορθόδοξη εβραϊκή κοινότητα εκείνος την απείλησε λέγοντάς της ότι παίζει με τη φωτιά. Όσο για τη φυσική βία, η ίδια παραδέχτηκε πως δέχτηκε αλλά δε θέλησε να πει περισσότερα.

4.

Κατερίνα Στανίση

Η Κατερίνα Στανίση σε συνέντευξή της στην εφημερίδα Espresso αποκάλυψε πως έχω βιώσει κακοποίηση όχι μόνο από το χέρι του πρώην συζύγου της αλλά και από άλλους. «"Είχα παραπάνω από έναν σύντροφο που σήκωνε χέρι πάνω μου. Υπάρχουν\

90

πολλοί λόγοι που μια γυναίκα ανέχεται το ξύλο. Σκέφτεσαι πως ίσως να ήταν μια κακή στιγμή και νομίζεις πως θα διορθωθεί. Οι άνθρωποι όμως αυτοί δεν αλλάζουν. Χειροτερεύουν! Είναι τέρατα", επισήμανε. Τονίζοντας πως θα ήθελε να συμμετέχει σε καμπάνια κατά της κακοποίησης γυναικών, είπε: "Τώρα ξέρω. Καταλαβαίνω την ψυχολογία των γυναικών που ανέχονται την κακοποίηση, ωστόσο θεωρώ πως μέσα από τις δικές μου εμπειρίες θα μπορούσα να συμπαρασταθώ και να βοηθήσω κάποιες που προσπαθούν να ξεφύγουν από αυτό τον Γολγοθά".

5.

Μαίρη Λίντα

Η Μαίρη Λίντα παραδέχτηκε πως έχει υπάρξει θύμα κακοποίησης από πρώην σύζυγό της. “Όπως όλες οι γυναίκες που τις χτυπά ο σύντροφός τους. Τι μπορούσα να κάνω; Ειδικά ο δεύτερος σύζυγός μου, ήταν σκληρός μαζί μου. Ο τρίτος ήταν ένα μάλαμα και εκεί έκανα μεγάλο λάθος που χώρισα”, εξομολογείται στο περιοδικό ΕΓΩ! “Έφυγα. Είχα τη δύναμη, όμως, γιατί είχα ένα “χρυσό βραχιόλι” στο χέρι μου, τη δουλειά μου. Είπα: “Δεν έχω ανάγκη. Γιατί να κάθομαι να δέχομαι αυτό τον εξευτελισμό; Δεν γίνεται να τρως ξύλο για το τίποτα. Δεν είμαστε ζώα. Με κακοποιούσε κάθε τρεις και λίγο. Έφυγα και μεγάλωσα το παιδί μου με αξιοπρέπεια” , συνεχίζει η ίδια.

6.

Britney Spears

Ως «σεξουαλικά μανιακή» περιγράφει την διάσημη pop star Britney Spears, o ίδιος ο σωματοφύλακας της Fernando Flores, ο οποίος μάλιστα έφτασε στο σημείο να την κατηγορήσει για συνεχή σεξουαλική παρενόχληση, αφού όπως ο ίδιος υποστηρίζει πως του έχει επιτεθεί ουκ ολίγες φορές....

91

Ωστόσο δεν έχουν γίνει περισσότερες πληροφορίες γνωστές σχετικά με το συμβάν. Το μόνο γεγονός που έχει δει το φως της δημοσιότητας, είναι ότι ο εν λόγω σωματοφύλακας, εργάστηκε για την τραγουδίστρια για πάρα πολύ μικρό χρονικό διάστημα προτού χαρακτηρίσει την Britney ως sex-maniac! Η τραγουδίστρια απo την μεριά της κατέθεσε μήνυση εναντίον του και εν συνεχεία αποφάσισαν από κοινού να καταφύγουν σε ιδιώτη διαμεσολαβητή όπως συμβαίνει σε ανάλογες περιπτώσεις, θέλοντας να "κουκουλώσουν" έτσι το θέμα και να μη δώσουν μεγαλύτερη έκταση, πριν βγουν στη φόρα περισσότερες μυστικές λεπτομέρειες!

92

Πώς να βοηθήσετε μια κακοποιημένη γυναίκα Μάθετε τα ακριβή γεγονότα. Βεβαιώστε την ότι πιστεύετε την ιστορία της. Ακούστε την και αφήστε την να μιλήσει για τα αισθήματά της. Μην κρίνετε ή δίνετε συμβουλές. Μιλήστε της για τις επιλογές που έχει. Η φυσική της ασφάλεια είναι η πρώτη προτεραιότητα. Αν πιστεύετε ότι διατρέχει κίνδυνο, πείτε της το. Βοηθήστε την να οργανώσει μια πλάνο-έξοδο κινδύνου. Σεβαστείτε το δικαίωμά της στην εχεμύθεια. Πείτε της ότι νοιάζεστε και ότι θέλετε να βοηθήσετε. Επιτρέψτε της να νιώθει όπως θέλει και υποστηρίξτε τις αποφάσεις της. Αφήστε την να μιλήσει και για τις στοργικές στιγμές της σχέσης της. Μην προσπαθήσετε να μειώσετε τα αισθήματά της για το σύντροφό της. Μην την κρίνετε για το γεγονός ότι μένει μαζί του, αλλά μοιραστείτε πληροφορίες πάνω στο πώς η κακοποίηση εντείνεται με τον καιρό αν δεν υπάρξει παρέμβαση. Δώστε της καθαρά μηνύματα, συμπεριλαμβανομένων των παρακάτω: Η βία δεν είναι ποτέ αποδεκτή ή δικαιολογημένη. Η ασφάλειά της και η ασφάλεια των παιδιών της είναι πάντα τα πιο σημαντικά ζητήματα. Η κακοποίηση εναντίον συζύγου είναι έγκλημα. Δεν προκαλεί η ίδια την κακοποίηση. Δεν φταίει εκείνη για τη συμπεριφορά του συντρόφου της. Δεν μπορεί να αλλάξει τη συμπεριφορά του συντρόφου της. Απολογίες και υποσχέσεις δεν πρόκειται να δώσουν τέλος στη βία. Δεν είναι μόνη. Δεν είναι τρελή. Η κακοποίηση δεν είναι απώλεια ελέγχου, είναι ένα μέσο ελέγχου. Συζητήστε για το πώς η βία επηρεάζει τα παιδιά. Ενθαρρύνετέ τη λέγοντάς τη ότι κάθε φορά που ζητά βοήθεια, αποκτά την συναισθηματική δύναμη που χρειάζεται για να πάρει αποτελεσματικές αποφάσεις. Μπορεί να είναι πολύ φοβισμένη ή μπερδεμένη για να αναλάβει αμέσως δράση. Αν και η αστυνομία μπορεί να συνοδεύσει μια γυναίκα πίσω στο σπίτι της για να πάρει τα προσωπικά της αντικείμενα, ενθαρρύνετέ τη να προετοιμαστεί για την πιθανότητα να φύγει από το σπίτι βιαστικά. Θα πρέπει να έχει έτοιμα τα απαραίτητα έγγραφα ή φωτοτυπίες, όπως επίσης και σημαντικά αντικείμενα όπως:

93

πιστωτικές κάρτες, μετρητά, βιβλιάρια καταθέσεων διαβατήριο, πιστοποιητικά γέννησης, χαρτιά υπηκοότητας κλειδιά του σπιτιού φάρμακα τα αγαπημένα παιχνίδια των παιδιών, ρούχα κλπ. Μια κακοποιημένη γυναίκα χρειάζεται την υποστήριξή και την ενθάρρυνσή μας ώστε να κάνει τις επιλογές που είναι σωστές για εκείνη. Όμως υπάρχουν κάποιες συμβουλές που όχι μόνο δεν είναι χρήσιμες, αλλά και επικίνδυνες: Μην της λέτε τί να κάνει, πότε να φύγει ή πότε να μη φύγει. Μην της λέτε να γυρίσει πίσω στην ίδια κατάσταση και να προσπαθήσει ξανά. Μην προσπαθείτε να τη σώσετε ψάχνοντας γρήγορες λύσεις. Μην προτείνετε να μιλήσετε στο σύζυγό της για να διευθετήσετε την κατάσταση. Μην θέτετε τον εαυτό σας σε κίνδυνο αντιμετωπίζοντας τον επιτιθέμενο άντρα. Μην της λέτε ότι θα πρέπει να μείνει για χάρη των παιδιών. Ενθαρρύνετε την παροχή ξεχωριστών συμβουλευτικών λύσεων για τον άντρα και τη γυναίκα, αν επιθυμούν κάτι τέτοιο.

94

http://www.astynomia.gr/index.php?option=ozo_content&perform=view&id=2030&Itemid =421&lang

95

ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΑΠΕΥΘΥΝΘΕΙΤΕ

Εθνική τηλεφωνική γραμμή για τα παιδιά SOS 1056

Η Γραμμή SOS 1056 λειτούργησε για πρώτη φορά το 1997. Βασικός σκοπός της γραμμής είναι η προστασία και η προάσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών. Το Μάιο του 2007 αναγνωρίστηκε από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ως Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά.

Είναι μέλος του Διεθνούς Δικτύου Τηλεφωνικών Γραμμών για την προστασία των παιδιών (Child Helplines International). Λειτουργεί ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΑ σε εικοσιτετράωρη βάση, 7 ημέρες την εβδομάδα και η κλήση είναι δωρεάν από καρτοτηλέφωνα και κινητά. Στελεχώνεται από κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους κι όλες οι τηλεφωνικές συνομιλίες είναι απόρρητες και ΔΕΝ καταγράφονται. Καταγραφή ανώνυμων και επώνυμων καταγγελιών για παιδιά-θύματα κακοποίησης. Επιτόπια παρέμβαση σε παιδιά που βρίσκονται σε κίνδυνο. Ψυχολογική Στήριξη σε παιδιά και εφήβους και συμβουλευτική σε γονείς και εκπαιδευτικούς. Διεκπεραίωση αιτημάτων φιλοξενίας παιδιών που κρίθηκε από τις αρμόδιες εισαγγελικές αρχές ότι πρέπει να απομακρυνθούν από το οικογενειακό τους περιβάλλον. Ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση εθελοντών αιμοδοτών, δοτών αιμοπεταλίων και μυελού των οστών. Παροχή πληροφόρησης και κατευθύνσεων για θέματα που αφορούν τα δικαιώματα των παιδιών και την παιδική προστασία. Ποιος μπορεί να καλέσει στη Γραμμή SOS Παιδιά Γονείς/ενήλικες

96

Εκπαιδευτικοί Υπηρεσίες/Φορείς Γραμμή για εφήβους: 116111 Γραμμή για γονείς εφήβων: 801.801.11.77 ΑΝΟΙΚΤΗ ΓΡΑΜΜΗ ΕΦΗΒΩΝ ΚΑΙ ΝΕΩΝ: 210.36.38.833 "Αλληλεγγύη" 800.11.37.777 ΒΑΒΕΛ (Ψυχολογική Υποστήριξη για μετανάστες) 210.86.16.266 Ψυχολογική υποστήριξη για άτομα που πάσχουν από καρκίνο 1069

ΚΕΝΤΡΑ ΥΠΟΔΟΧΗΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ: 210.41.12.091 ΞΕΝΩΝΑΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ: 210.52.44.657 ΔΙΚΤΥΟ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗΣ ΒΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ: 210.38.28.126 ΓΡΑΜΜΗ "ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ" (ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ): 800.11.88.881 ΟΚΑΝΑ: 1031 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΓΙΑ ΑΛΚΟΟΛΙΚΟΥΣ: 210.33.04.177-8 18 ΑΝΩ: 210.33.04.571 ΣΤΡΟΦΗ: 210.88.30.129 ΚΕΘΕΑ: 210.33.00.058 ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΜΕΣΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΒΟΗΘΕΙΑΣ: 197 Γραμμή Επικοινωνίας για την Κατάθλιψη: 210.65.15.600 ΓΡΑΜΜΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ "ΙΘΑΚΗΣ": 2310.51.51.50

Ανοιχτή Γραμμή Επικοινωνίας Με σεβασμό, εχεμύθεια και εξειδικευμένο προσωπικό η "Γραμμή Ελπίδας", κατά της οικογενειακής βίας, ανοίγει το δρόμο σε κάθε συνάνθρωπο που αναζητά βοήθεια για τον ίδιο ή για άτομο του οικογενειακού ή φιλικού του περιβάλλοντος. Καλέστε στο 800 - 11 - 16000 καθημερινά από 9:00π.μ. έως 9:00μ.μ., χωρίς χρέωση.

97

Κακοποιημένες γυναίκες - Τηλέφωνα βοήθειας, και που μπορείτε να απευθυνθείτε Πού μπορούν να απευθυνθούν τα θύματα: Η τηλεφωνική γραμμή SOS "Δίπλα σου- 800 11 88881- Κατά της οικογενειακής βίας" είναι δωρεάν τηλεφωνική γραμμή που παρέχει ψυχολογική, νομική και άλλη υποστήριξη λειτουργεί από το Δίκτυο Γυναικών Ευρώπης με την οικονομική υποστήριξη της Philip Morris Hellas. Το "SOS" τηλέφωνο, που είναι μία ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας για κακοποιημένες γυναίκες, χωρίς χρέωση αλλά και χωρίς να αφήνει τα ''ίχνη'' του στο λογαριασμό του τηλεφώνου, στις 12 ώρες λειτουργίας του κάθε μέρα (από τις 9 το πρωί μέχρι τις 9 το βράδυ) Γραμμή ΣΟΣ-Δίπλα σου 210-7786800 για όλη την Ελλάδα ψυχολογική υποστήριξη, - Γραμμή Κοινωνικής Βοήθειας. Τηλ. 197 όλο το 24ωρο, χωρίς χρέωση. ΓΡΑΜΜH SOS ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ 210-3220900 ΚΕΝΤΡΑ ΥΠΟΔΟΧΗΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΑΘΗΝΑ: 210 5235318 και 5235250 ΠΕΙΡΑΙΑΣ: 210 4112091 και 4129101 ΞΕΝΩΝΑΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ 210 5244657 ΔΙΚΤΥΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΔΡΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (δευτ-παρ 16.00-20.00) 210 3828126 ΔΙΚΤΥΟ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΕΥΡΩΠΗΣ 210 7786800 ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΟΜΑΔΑ ΑΥΤΟΑΜΥΝΑΣ

2105221101 2105316467

ΓΡΑΜΜΗ "ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ" ΓΙΑ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ 800-118-88881 ΚΕΝΤΡΟ ΙΣΟΤΗΤΑΣ 210 3898000 ΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΘΗΝΑΣ 210 3613340

98

• Συμβουλευτικά Κέντρα για τη βία κατά των Γυναικών Τηλ: 210 3317305-6 - Αλκιβιάδου 76, Πειραιάς Τηλ: 210 4112091, 4129101 Φαξ: 210 4129101 • Δήμος Αθηναίων/ Γραφείο Ισότητας Τηλ: 210 5244657

• Ε.Κ.Κ.Α. (Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης) πρώην Ε.Κ.Α.Κ.Β.) Τηλ: 210 6497705 • Τηλεφωνική Γραμμή Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας 197 • Γραμμή SOS 8001188881 (ενδοοικογενειακή βία) 8001114400 και 210 77 04 574 (trafficking) • Ιατρικό Κέντρο Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων Τηλ: 210-3646807, 3643792 ΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΠΕΙΡΑΙΑ 210 4177876 ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (ΚΕΘΙ) ΑΘΗΝΑ: 210 3212690 ΘΕΣ/ΝΙΚΗ 231 0 517959 & 231 0 523511 ΓΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 800-1121-011 • ΓΡΑΜΜH SOS ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ 210-3220900

99

• ΚΕΝΤΡΑ ΥΠΟΔΟΧΗΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΑΘΗΝΑ: 210 5235318 και 5235250 ΠΕΙΡΑΙΑΣ: 210 4112091 και 4129101 • ΞΕΝΩΝΑΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ 210 5244657 • ΔΙΚΤΥΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΔΡΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ 2103828126 • ΔΙΚΤΥΟ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΕΥΡΩΠΗΣ 210 7786800 • ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (ΚΕΘΙ) ΑΘΗΝΑ: 210 3212690 • ΘΕΣ/ΝΙΚΗ 231 0 517959 & 231 0 523511 • ΓΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 800-1121011 • ΟΚΑΝΑ 1031 • ΑΝΩΝΥΜΟΙ ΑΛΚΟΟΛΙΚΟΙ 210 5220416 210 4224142 • ΑΝΟΙΚΤΗ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ ΤΟΥ Ψ. ΝΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΑΛΚΟΟΛΙΚΟΥΣ 210 3617089 • ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΓΙΑ ΑΛΚΟΟΛΙΚΟΥΣ 210 3304177-8 • 18 ΆΝΩ 210 3617089,210 3304571 • ΣΤΡΟΦΗ 210 8830129 • ΚΕΘΕΑ 210 3300058 210 3820833 • ΑΝΟΙΚΤΗ ΓΡΑΜΜΗ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΤΟΞΙΚΟΜΑΝΩΝ 210 5323780 • ΑΝΟΙΚΤΗ ΓΡΑΜΜΗ ΙΑΣΩΝ (ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ) 210 8656600 • ΓΡΑΜΜΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΗΣ ΙΘΑΚΗΣ 231 0 515150 • ΓΡΑΜΜΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΖΟΓΟ 800111-0401 • ΠPOΓΡΑΜΜΑ ΑΛΦΑ (για τον τζόγο) 210 923777 Ψυχολογική στήριξη και καταφύγιο. ΚΛΙΜΑΚΑ 2103417160-3 ΑΘΗΝΑ

100

Ξενώνας Κακοποιημένων Γυναικών Ο Ξενώνας στεγάζεται σε κτίριο που έχει διαθέσει η Γενική Γραμματεία Ισότητας και το οποίο έχει παραχωρηθεί από την Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου. Η διεύθυνση του Ξενώνα, τα τηλέφωνα και τα στοιχεία των φιλοξενουμένων γυναικών είναι απόρρητα. Ο Ξενώνας κακοποιημένων γυναικών λειτουργεί από το 1993 και απευθύνεται σε κάθε γυναίκα που δέχεται βία, ελληνίδα ή αλλοδαπή, ανεξάρτητα από το πλαίσιο της σχέσης (εντός ή εκτός γάμου). Οι ενδιαφερόμενες μπορούν να φιλοξενηθούν μαζί με τα παιδιά τους (τα αγόρια γίνονται δεκτά έως 14 ετών). Για να φιλοξενηθούν στον Ξενώνα πρέπει να απευθυνθούν στο Γραφείο Ισότητας της Διεύθυνσης Κοινωνικής Μέριμνας και Υγείας του Δήμου Αθηναίων. Οι γυναίκες που φιλοξενούνται στον Ξενώνα, παραπέμπονται από το Γραφείο Ισότητας του Δήμου Αθηναίων, από το Γραφείο Υποδοχής της Γενικής Γραμματείας Ισότητας και από άλλες Κοινωνικές Υπηρεσίες ή φορείς, με δική τους πρωτοβουλία. Για το λόγο αυτό έχουν ενημερωθεί οι κατά τόπους Κοινωνικές Υπηρεσίες, τα Αστυνομικά Τμήματα, τα Νοσοκομεία, οι Εκκλησίες και όλες οι συναφείς υπηρεσίες. Η παραμονή τους κατά μέσο όρο και βάσει του Κανονισμού Λειτουργίας είναι 20 ημέρες έως 1 μήνα με προϋπόθεση την προσωπική συνέντευξη από την κοινωνική υπηρεσία και την προσκόμιση ιατρικών εξετάσεων. Τα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι φιλοξενούμενες και οι βασικές ανάγκες τους συνοψίζονται στην ακόλουθη κατηγοριοποίηση: • Οικονομικά προβλήματα • Ανεργία • Νομική Στήριξη • Μη σωστή εφαρμογή του Νομοθετικού Πλαισίου σε θέματα βίας κατά των γυναικών Ο Ξενώνας παρέχει στις γυναίκες που φιλοξενεί και στα παιδιά τους στέγη, προστασία, ασφάλεια,

ψυχολογική

υποστήριξη

και

κοινωνική

κάλυψη

από

εξειδικευμένο

επιστημονικό προσωπικό. Επίσης νομικές συμβουλές καθώς και πληροφορίες για τη λειτουργία άλλων Κοινωνικών Υπηρεσιών και Φορέων που μπορούν να απευθυνθούν ανάλογα με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν.

101

Στόχος του ξενώνα είναι να δώσει τη δυνατότητα στις γυναίκες που απευθύνονται για βοήθεια να ανατρέξουν στα γεγονότα που προκάλεσαν την κακοποίηση, προσφέροντάς τους

τον

κατάλληλο

χώρο,

ψυχολογική

και

κοινωνική

στήριξη,

ώστε

να

σταθεροποιήσουν ή να επανακτήσουν την αυτοεκτίμησή τους. Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους, θα μπορέσουν ν’ ανακαλύψουν ότι υπάρχουν εναλλακτικές δυνατότητες ζωής και εμπειρίας, πράγμα που θα είναι χρήσιμο είτε επιστρέψουν σπίτι τους, είτε αποφασίσουν να ζήσουν χωρίς τον άνδρα που τις κακοποιεί.

102

Επίλογος – Συμπεράσματα Ενδοοικογενειακή Βία: Ένας Δύσκολος Γρίφος

Μετά από την έρευνά

μας γύρω από

το βαθύ

κοινωνικό

πρόβλημα της

ενδοοικογενειακής βίας καταλήξαμε ότι: Η ενδοοικογενειακή βία, θεωρείται πρώτιστα καταστρατήγηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αποτελεί φαινόμενο, το οποίο έχει προεκτάσεις και επιπτώσεις σε ατομικό, πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. επηρεάζει και άλλα μέλη της οικογένειας, πλην του θύματος, επιφέρει αρνητικές συνέπειες στην υγεία του (σωματική και ψυχική), προκαλεί τον κοινωνικό αποκλεισμό του, ευνοεί την αναπαραγωγή διαστρεβλωμένων κοινωνικών ρόλων και μεταφράζεται σε τεράστιο κόστος στον κρατικό προϋπολογισμό, καθώς ενεργοποιούνται στρατηγικές πρόληψης και αντιμετώπισης του φαινομένου. Ερμηνευτική προσέγγιση του φαινομένου Σχετικά με τις θεωρίες αιτιολόγησης του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας απλά θα αναφέρουμε ότι καμιά από αυτές δεν είναι επαρκής να ερμηνεύσει την ενδοοικογενειακή

βία.

Ένα

φαινόμενο

με

προεκτάσεις

πολιτικές,

κοινωνικές,

πολιτισμικές, ακόμα και οικονομικές, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με γνώμονα κατά το δυνατόν όλες τις ενδογενείς και εξωγενείς μεταβλητές που το χαρακτηρίζουν και το απαρτίζουν.

103

Κατά συνέπεια, η ερμηνεία της ενδοοικογενειακής βίας θα πρέπει να βασιστεί στη διερεύνηση τόσο της προσωπικότητας του δράστη και του θύματος, ώστε να αντιμετωπιστεί (και να προληφθεί) η καταχρηστική ή η θυματοποιημένη συμπεριφορά σε ατομικό επίπεδο, όσο και των εξωγενών παραμέτρων που συνεπικουρούν στην εμφάνισή της: των ιδιαίτερων δομικών χαρακτηριστικών που διέπουν το θεσμό του γάμου, των ρόλων που αναλαμβάνουν τα δύο φύλα εντός και εκτός του τελευταίου, των πολιτισμικών δομών που χαρακτηρίζουν στο διηνεκές την κοινωνία, της μάθησης συμπεριφορών και ρόλων σύμφωνα με το φύλο από την οικογένεια καταγωγής, των σχέσεων εξουσίας που αναπτύσσονται και λειτουργούν ρυθμιστικά σε οποιοδήποτε διατομικό ή δι-ομαδικό επίπεδο αλληλεπίδρασης, κλπ.. Προτάσεις για την αντιμετώπιση του φαινομένου Η διατύπωση προτάσεων σχετικά με το θέμα της ενδοοικογενειακής βίας με θύματα γυναίκες και παιδιά, προϋποθέτει την ύπαρξη σχεδιασμού συγκεκριμένων πολιτικών και δράσεων τόσο σε εθνικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον, επιτάσσει την υιοθέτηση ενός πλαισίου συνεργασίας μεταξύ κυβερνητικών και μηκυβερνητικών οργανώσεων, με στόχο την ανάπτυξη πολιτικών και πρακτικών για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Οι προτάσεις που ακολουθούν, στηρίζονται στο γεγονός ότι για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας απαιτούνται παρεμβάσεις με στόχο, αφενός την παροχή βοήθειας στα θύματα και αφετέρου την πρόληψη βίαιων συμπεριφορών και διέπονται από την παραδοχή ότι σε επίπεδο υπηρεσιών χρειάζεται: - ανάπτυξη δικτύου υπηρεσιών όχι μόνο για τα ιατρικά και νομικά θέματα που άμεσα προκύπτουν, αλλά και για την πληρέστερη κάλυψη των αναγκών των γυναικών και των παιδιών τους, - ανάπτυξη εξειδικευμένων υπηρεσιών με στόχο την παροχή κατάλληλων παροχών με βάση τις συγκεκριμένες ανάγκες, - συνεργασία των εμπλεκόμενων υπηρεσιών και - αξιοποίηση της συμπληρωματικότητας των δομών.

104

Συγκεκριμένα, προτείνεται η ανάπτυξη προγραμμάτων ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του κοινού και των εμπλεκόμενων επαγγελματιών, με στόχο την αναγνώριση της ενδοοικογενειακής βίας και των μορφών της. Στον τομέα της παροχής υπηρεσιών, προτείνεται η δημιουργία φορέων στήριξης (ξενώνων και συμβουλευτικών κέντρων) - τόσο κατά τη περίοδο της κρίσης όσο και στο στάδιο της αποκατάστασης - στην περιφέρεια, ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες συγκεκριμένων

γεωγραφικών

περιοχών.

Επίσης,

στελέχωση

των

δομών

με

επιστήμονες κατάλληλων ειδικοτήτων και την εκτέλεση του έργου με διεπιστημονική προσέγγιση, η οποία απαιτεί συνεχή επιστημονικό διάλογο μεταξύ των επαγγελματιών και του επιστημονικού υπευθύνου της δομής. Αξίζει να υπογραμμιστεί η ανάγκη για μακρόχρονη συνεργασία της κακοποιημένης γυναίκας και του παιδιού με το κέντρο παροχής υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής στήριξης και νομικής συμβουλευτικής. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τα κέντρα αντιμετώπισης ενδοοικογενειακής βίας θα πρέπει να μπορούν με τη βοήθεια εξειδικευμένου προσωπικού να «συνοδεύουν» το θύμα στην προσπάθειά του να ξεφύγει από το φαύλο κύκλο της βίας για όσο διάστημα κρίνεται απαραίτητο και παράλληλα να συνεργάζονται με άλλους φορείς και να παραπέμπουν σε άλλες δομές, με στόχο την αξιοποίηση συγκεκριμένων

υπηρεσιών

(επαγγελματική

κατάρτιση,

συμβουλευτική

για

την

απασχόληση κ.λ.π).

105

ΠΗΓΕΣ http://www.hamogelo.gr/default.asp?pid=84&la=1. http://www.skai.gr/master_story.php?id=41463. http://www.skai.gr/master_story.php?id=41514). http://www.skai.gr/master_story.php?id=41514).. http://www.hamogelo.gr/default.asp?pid=84&la=1http://www.skai.gr/master_story.php?i d=41463http://www.skai.gr/master_story.php?id=41514http://www.skai.gr/master_story. php?id=41514

http://web.auth.gr/virtualschool/1.1/TheoryResearch/CongressPapanikolaou.html. http://www.simerini.com.cy/nqcontent.cfm?a_id=265596. http://www.medlook.net/a rticle.asp?item_id=755. http://www.specialeducation.gr/modules.php? op=modload&name=News&file=article&sid=232. http://web.auth.gr/virtualschool/1.1/TheoryResearch/CongressPapanikolaou.htmlhttp://w ww.simerini.com.cy/nqcontent.cfm?a_id=265596http://www.medlook.net/article.asp?ite m_id=755http://www.specialeducation.gr/modules.php?op=modload&name=News&file= article&sid=232 http://www.rodostoday.gr/cms/content/view/693/61. http://www.hamogelo.gr/default.asp?pid=147&la=1. http://www.rodostoday.gr/cms/content/view/693/61 http://web.auth.gr/virtualschool/1.1/TheoryResearch/CongressPapanikolaou.html. http://web.auth.gr/virtualschool/1.1/TheoryResearch/CongressPapanikolaou.html. http://web.auth.gr/virtualschool/1.1/TheoryResearch/CongressPapanikolaou.htmlhttp://w eb.auth.gr/virtualschool/1.1/TheoryResearch/CongressPapanikolaou.html http://news.pathfinder.gr/periscopio/family_violence.html. http://www.papaki.panteion.gr/teuxos18/women.ht m. http://news.pathfinder.gr/periscopio/family_violence.htmlhttp://www.papaki.panteion.gr/t euxos18/women.htm

106