2012 ΣΟΚΟΛΑΤΑ, Η ΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΘΕΩΝ

46ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Τμήμα: Β2 Σχολικό έτος: 2011 - 2012

Εργασία στο μάθημα της Χημείας Γενικής Παιδείας Λαμπρούση Βασιλική Μαριόλη Χριστίνα-Ιωάννα Μαυρομάτη Κυριακή Μανιμάνη Ελπίδα Μπίνας Γρηγόρης

Μπαϊκούση Αλεξάνδρα Λετσίνι Ελένη Λάππα Έλενα Λετσίνι Άννα Μπίστρι Γκρισέλντα

Υπεύθυνη καθηγήτρια: Νίκα Αικατερίνη

Αθήνα, Φεβρουάριος 2012

Πίνακας Περιεχομένων 1

2

3

4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ .................................................................................................................................. 3 1.1

Πολύτιμη ........................................................................................................ 3

1.2

Τονωτική ........................................................................................................ 3

1.3

Αγχολυτική .................................................................................................... 4

1.4

Απαραίτητη .................................................................................................... 4

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΟΚΟΛΑΤΑΣ .................................................................................................... 5 2.1

Μύθοι ............................................................................................................. 6

2.2

Ιστορία ........................................................................................................... 7

2.3

Χρονολόγιο .................................................................................................. 11

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ............................................................................................. 15 3.1

Τα κακαόδεντρα ........................................................................................... 15

3.2

Χώρες Παραγωγής - Ποικιλίες Κακάο ........................................................ 16

3.3

Οικονομία..................................................................................................... 17

3.4

Συνεταιρισμοί............................................................................................... 18

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΟΚΟΛΑΤΑΣ .................................................................................................. 22 4.1

Στάδια παραγωγής ....................................................................................... 22

4.2

Εξοπλισμός .................................................................................................. 24

5

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΣΟΚΟΛΑΤΑΣ .................................................................................................. 25

6

ΣΟΚΟΛΑΤΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ......................................................................................................... 27

7

6.1

Τα δραστικά συστατικά της σοκολάτας ....................................................... 27

6.2

Η σοκολάτα προάγει την υγεία; ................................................................... 28

6.3

Τι δείχνουν οι πρόσφατες έρευνες για το ρόλο της στην υγεία; .................. 31

6.4

Τονωθείτε στο λεπτό .................................................................................... 33

6.5

Θεραπευτείτε... γευστικά ............................................................................. 33

6.6

Σοκολατοθεραπεία ....................................................................................... 34

6.7

Η σοκολάτα ευθύνεται για την ακμή; .......................................................... 35

6.8

Βλάπτει τα δόντια; ....................................................................................... 35

6.9

Θερμίδες ....................................................................................................... 38

6.10

Η σκοτεινή πλευρά της σοκολάτας .............................................................. 39

ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ............................................................................................................... 44 7.1

Ρόφημα σοκολάτα ........................................................................................ 44

7.2

Μους σοκολάτα............................................................................................ 44

7.3

Brownies ...................................................................................................... 45 1

7.4 8

Πώς να φτιάξετε σοκολάτα από κακαομάζα................................................ 45

ΑΤΑΚΕΣ ΠΟΥ ΑΦΗΣΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ........................................................................................ 47

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ................................................................................................................................... 49 ΠΗΓΕΣ ............................................................................................................................................... 58

2

1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Βελούδινη υφή, πλούσια γεύση, υπέροχο άρωμα. Λιώνει στο στόμα απαλά, γαργαλώντας τους γευστικούς κάλυκες του ουρανίσκου. Το οξυγόνο επιταχύνει τη διαδρομή του προς τον εγκέφαλο και εμείς νιώθουμε ευτυχισμένοι! O λόγος για τη σοκολάτα, με τη συχνά παρηγορητική δράση, ως ρόφημα ή κάθε είδους γλυκός... πειρασμός. Σοκολατένιες λιχουδιές στα ράφια των ζαχαροπλαστείων, αχνιστά φλιτζάνια σε κομψά καφέ και προκλητικές πλάκες που ξετυλίγονται αργά-αργά, ώστε να παρατείνεται η απολαυστική γευστική εμπειρία.

1.1 Πολύτιμη Η βιολογική αξία της σοκολάτας οφείλεται στις πρωτεΐνες και τους υδατάνθρακες που αποτελούν τα κύρια συστατικά τους. Περιέχει τόσες περίπου πρωτεΐνες όσες και το κρέας, ενώ έχει λιγότερα λιπαρά συστατικά, τα οποία βεβαίως είναι φυσικά. Η περιεκτικότητά της σε υδατάνθρακες είναι ελάχιστα χαμηλότερη από τα όσπρια. Τα συστατικά της αφομοιώνονται από τον οργανισμό το ίδιο εύκολα με τα συστατικά του κρέατος και των φυσικών τροφίμων, αλλά πολύ πιο γρήγορα. Γι’ αυτό δίνουν άμεσα ενέργεια, όποτε την έχουμε ανάγκη. Αυτό οφείλεται στη ζάχαρη που περιέχεται στη σοκολάτα και η οποία απελευθερώνει ενέργεια σε ταχύτερους ρυθμούς. Η σοκολάτα δεν παχαίνει όταν η κατανάλωσή της γίνεται με μέτρο και σύνεση, κάτι που ισχύει βεβαίως και για τις περισσότερες τροφές. Το βούτυρο κακάο, που περιέχει, από διατροφικής άποψης ανήκει στα «καλά» λίπη, όπως όλα τα φυτικά, που επηρεάζουν ελάχιστα ή και καθόλου τα επίπεδα της χοληστερίνης.

1.2 Τονωτική Η σοκολάτα και το κακάο περιέχουν τη θεοβρωμίνη που μαζί με το μαγνήσιο και το φώσφορο είναι συστατικά που μειώνουν την κούραση, διώχνουν την υπνηλία και φτιάχνουν αμέσως τη διάθεση. Τονώνουν τις πνευματικές δυνάμεις και δραστηριοποιούν το σώμα, για να παράγει περισσότερα έργα. Γι’ αυτό η σοκολάτα είναι λατρεμένη τροφή από μικρούς και μεγάλους

3

1.3 Αγχολυτική Η σοκολάτα περιέχει μικρές ποσότητες φαινυλαιθυλαμίνης, συστατικό που έχει τη δύναμη να καταστέλλει το στρες, να διεγείρει τον εγκέφαλο και να προκαλεί αίσθημα ευφορίας. Μαζί περιέχονται και μικρές ποσότητες θεοβρωμίνης. Έτσι πετυχαίνει να αναζωογονεί το κουρασμένο μυαλό ενώ πολλαπλασιάζει την αντοχή για δημιουργική εργασία, διώχνοντας το άγχος.

1.4 Απαραίτητη Για όλους αυτούς τους λόγους η σοκολάτα είναι βασικό συμπλήρωμα της διατροφής των αθλητών, των στρατιωτών, των ορειβατών, των αστροναυτών, αλλά και όσων επιτελούν πνευματικό έργο. Η σοκολάτα είναι μια από τις χαρές της ζωής. Είναι προϊόν φυσικό, που χαρίζει απόλαυση και ζωντάνια.

4

2

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΟΚΟΛΑΤΑΣ

Η ιστορία του πώς η σοκολάτα μετετράπη από αγαπημένο ρόφημα των ιθαγενών της Αμερικής σε λιχουδιά παγκοσμίου φήμης διαπερνά την κουλτούρα πολλών πολιτισμών και ηπείρων. Παλιοί μεξικάνικοι μύθοι διηγούνται ότι όταν ο Θεός του Χρυσού Φεγγαριού και των Παγωμένων Ανέμων, Quetzalcoatl, δώρισε στους ανθρώπους τη φωτιά, το νερό και το ψωμί, τους έδωσε μαζί και ένα άλλο δώρο: το κακαόδεντρο. Ότι γνωρίζουμε για το κακάο μέχρι το 600 μ.Χ. κινείται στη σφαίρα του μύθου. Σίγουρο, όμως, είναι ότι οι Μάγια ήταν ο πρώτος λαός που καλλιέργησε κακαόδεντρα σε ευρεία κλίμακα. Πρόσφατα αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή του Belize (Χερσόνησος Γιουκατάν) καταδεικνύουν ότι οι Μάγια προετοίμαζαν και κατανάλωναν ένα ρόφημα βασισμένο στο κακάο από τη Μέση Προκλασική Περίοδο της ακμής τους, ήτοι 2.600 χρόνια από σήμερα. Ο εξαιρετικά ανεπτυγμένος αυτός λαός δημιούργησε τις πρώτες οργανωμένες φυτείες κακάο στη χερσόνησο Γιουκατάν. Από τα πρώτα κιόλας χρόνια της καλλιέργειας του κακαόδεντρου, οι καρποί του, οι κακαοβάλανοι, αποτελούσαν ένα πολύτιμο νόμισμα στις συναλλαγές των λαών της Κεντρικής Αμερικής. Όταν οι Αζτέκοι κυριάρχησαν στο Μεξικό και κατέκτησαν τους Σισιμέκ και τους Μάγια το 4.200 π.Χ., επέβαλαν την πληρωμή των φόρων σε κόκκους κακάο. Η προετοιμασία και η παρασκευή του ροφήματος σοκολάτας ήταν ένα σημαντικό μέρος της ζωής των Μάγια και των Αζτέκων. Στην Κλασική Περίοδο των Μάγια ήταν το ρόφημα των ευγενών. Στην κοινωνία των Αζτέκων μόνο οι βασιλείς, οι ιερείς, οι πολεμιστές και οι επίτιμοι έμποροι είχαν το δικαίωμα να απολαύσουν την «τροφή των θεών». Οι Μάγια έπιναν τη σοκολάτα τους πικρή με μπόλικα μπαχαρικά. Οι Αζτέκοι πρόσθεταν κόκκινες πιπεριές και βανίλια για να νοστιμίσουν το ρόφημα και να το κάνουν πιο απολαυστικό. Αυτό το πρωτόγονο ρόφημα κακάο έπαιζε πρωταγωνιστικό ρόλο σε σημαντικά θρησκευτικά γεγονότα και επετείους. Οι ιερείς την προσέφεραν σαν τάμα στους θεούς, ενώ μεγάλες ποσότητες καταναλώνονταν σε παγανιστικές τελετές και θυσίες.

5

2.1 Μύθοι Ο Χριστόφορος Κολόμβος ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος που ανακάλυψε τους καρπούς του κακαόδεντρου στο τέταρτο ταξίδι του στην Αμερική, το 1502. Δεν ήταν όμως ο Κολόμβος, αλλά ο συμπατριώτης του Φερδινάνδος Κορτές, που πρώτος συνειδητοποίησε την εμπορική διάσταση του κακαόδεντρου. Το 1519 ο Κορτές έφτασε με ένα μικρό στόλο έντεκα πλοίων στην ακτή του Γιουκατάν. Διέσχισε την άγνωστη χώρα του Μεξικό, έκανε μια σειρά από νικηφόρες μάχες κατά των ιθαγενών και τελικά ανάγκασε το βασιλιά των Αζτέκων Μοντεζούμα να παραδοθεί μαζί με όλους τους θησαυρούς του. Στο παλάτι του έκπτωτου βασιλιά βρέθηκαν καρποί κακάο και ο Κορτές επιτέλους δοκίμασε το δυναμωτικό ρόφημά τους, με βανίλια και μέλι. Σύμφωνα με το μύθο, ακούραστοι δρομείς έφερναν αδιάκοπα χιόνι από τα γύρω βουνά στο παλάτι του Μοντεζούμα, προκειμένου το ρόφημα να σερβίρεται παγωμένο σε χρυσά κύπελλα. Ο Κορτές ενθουσιάστηκε τόσο, που με το πρώτο πλοίο που σάλπαρε για Ισπανία, έστειλε μαζί με τα τρόπαια των κατακτήσεών του μια μεγάλη ποσότητα κακαοβαλάνων, καθώς και τη συνταγή παρασκευής του ροφήματος. Σύμφωνα με άλλο γνωστό μύθο, τη σοκολάτα στη βασιλική αυλή έφεραν Ισπανοί καθολικοί ιερείς. Το 1544, μοναχοί του τάγματος του άγιου Δομίνικου συνόδευσαν μια αποστολή ιθαγενών στην Ισπανία, προκειμένου να επισκεφτούν τον τότε Πρίγκιπα Φίλιππο. Οι υποτελείς έδωσαν στην εξοχότητά του να δοκιμάσει την πρώτη του θεϊκή σοκολάτα. Οι αριστοκρατικοί κύκλοι της Ισπανίας ξετρελάθηκαν με το νέο ρόφημα, το οποίο προσάρμοσαν στα ευρωπαϊκά γούστα προσθέτοντας ζάχαρη και κανέλα. Τον 17ο αιώνα στη Γαλλία το ρόφημα κακάο λέγεται ότι περιείχε: άνηθο, πιπερόριζα, μόσχο, άνθη πορτοκαλιάς, ροδόνερο, σαλέπι, βανίλια και ζάχαρη. Σύσσωμη η Καθολική Εκκλησία της Ισπανίας κατανάλωνε σοκολάτα για ενέργεια, εκτιμώντας και με το παραπάνω τις θρεπτικές και «παλινορθωτικές» ιδιότητές της σε περίοδο εξοντωτικής νηστείας και προσευχής. Ακολούθησαν διαμάχες σχετικά με τη «νομιμότητα» κατανάλωσης σοκολάτας σε περίοδο νηστείας, έως ότου το 1600 η Καθολική Εκκλησία επέτρεψε στους πιστούς να την πίνουν σαν διαιτητικό υποκατάστατο. Η Ισπανία κράτησε το μονοπώλιο στη σοκολάτα για πολλά χρόνια και μόνο οι πιο πλούσιοι και οι πιο «δικτυωμένοι» Ισπανοί ευγενείς και ιερωμένοι μπορούσαν να αντέξουν οικονομικώς την αγορά αυτού του εισαγόμενου προϊόντος πολυτελείας.

6

2.2 Ιστορία Η ιστορία της ζαχαροπλαστικής έχει καταγραφές τουλάχιστον 4,000 ετών, όταν οι Αιγύπτιοι απεικόνιζαν τις λιχουδιές τους σε πάπυρο. Τα ζαχαρωτά ήταν εμπορεύσιμο προϊόν ήδη από το 1566 π.Χ. Παρ' όλα αυτά, η σοκολάτα δεν εμφανίζεται στο προσκήνιο, μέχρι που οι πολιτισμοί των Ατζέκων και των Μάγια ανακάλυψαν την αξία του κακαόδενδρου. Εικάζεται ότι η προέλευση του είναι από την κοιλάδα του Αμαζόνιου ή του Ορενόκο. Το 600 μ.Χ. οι Μάγια μεταναστεύουν στις βόρειες περιοχές της Νότιας Αμερικής, ιδρύοντας τις πρώτες γνωστές φυτείες κακαόδενδρου στο Γιουκατάν. Υπάρχουν αρκετές θεωρίες ότι οι Μάγια γνώριζαν το κακάο πολλούς αιώνες πριν από αυτήν την ημερομηνία. Σίγουρο είναι πάντως ότι το θεωρούσαν ένα πολύτιμο εμπορεύσιμο αγαθό, που το χρησιμοποιούσαν τόσο σαν μέσο συναλλαγής, όσο και σαν μονάδα υπολογισμών και μέτρησης. Οι Μάγια και οι Αζτέκοι έπαιρναν τους σπόρους του κακαόδενδρου και παρασκεύαζαν ένα ρόφημα που το αποκαλούσαν "ξοκοάτλ". Ο ινδιάνικος θρύλος των Ατζέκων έλεγε ότι οι σπόροι του κακάο είχαν έρθει από τον παράδεισο, και ότι η βρώση του καρπού του κακαόδενδρου προσέδιδε δύναμη και σοφία. Αρχαία χρονικά αναφέρουν ότι οι Αζτέκοι, πίστευαν ότι ο θεός Κουετσακοάτλ ταξίδεψε στην γη πάνω στην ακτίνα φωτός του αυγερινού, φέρνοντας μαζί του το κακαόδενδρο από τον παράδεισο να το προσφέρει στους ανθρώπους. Έμαθαν από τον Κουετσακοάτλ πώς να καβουρδίζουν και να αλέθουν τους σπόρους, παρασκευάζοντας μια θρεπτική πάστα διαλυτή στο νερό. Πρόσθεταν καρυκεύματα και παρασκεύαζαν ένα ρόφημα "τσοκολάτλ", ή πικρό νερό, και πίστευαν ότι τους προσέδιδε παγκόσμια σοφία και γνώση. Οι Ατζέκοι όχι μόνον θεοποιούν το κακαόδεντρο, μα δεν διστάζουν να μετατρέψουν τους πολύτιμους καρπούς του σε μέσο για εμπορικές συναλλαγές. Με 100 σπόρους αγοράζεις μια σκλάβα και ένα λαγό! Το ρόφημα του κακαόδεντρου θεωρείται πια θεϊκή τροφή και η κατανάλωση του υφίσταται τις ταξικές-κοινωνικές διαφορές. Μόνο ο βασιλιάς πίνει τόσο όσο επιθυμεί η όρεξή του. Οι υπόλοιποι κοινοί θνητοί καταναλώνουν με μέτρο. Ο βασιλιάς απολαμβάνει το αγαπημένο του πικάντικο ρόφημα (xocaalt όπως ονομάζεται) με ψημένους σπόρους κακάο, πιπεριού και βανίλιας ενώ οι υπόλοιποι ιθαγενείς το καταναλώνουν αναμειγνύοντας το με αλεύρι και καλαμπόκι. Η αγγλική λέξη "chocolate" πιστεύεται ότι προέρχεται από την λέξη των μάγια "xocoatl" ή από την αντίστοιχη των Ατζέκων "cacahuatl". Η ινδιάνικη λέξη για την σοκολάτα προέρχεται από τις λέξεις "choco"=αφρός και "atl"=νερό. Αρχικά η σοκολάτα καταναλωνόταν μόνο σε υγρή μορφή. Σαν μέρος της γαμήλιας τελετής γύρω στο δωδέκατο αιώνα, προσέφεραν στους νεόνυμφους μια κούπα με αφρώδες κακάο. Ο Arthur W.Knapp, συγγραφέας του "Το κακάο κι η βιομηχανία σοκολάτας" (Pitman, 1923) τονίζει ότι εάν πιστέψουμε την Μεξικάνικη μυθολογία, "η σοκολάτα καταναλωνόταν από τους θεούς στον παράδεισο και οι σπόροι του κακάο μεταβιβάστηκαν στον άνθρωπο σαν μια ειδική ευλογία από τον θεό του ανέμου". Οι αρχαίοι μεξικάνοι πίστευαν ότι η Τονακατεκούτλι, η θεά του φαγητού και η Καλτσιουτλουκούε, η θεά των υδάτων, ήσαν οι προστάτιδες θεές τού κακάο. Κάθε χρόνο έκαναν ανθρωποθυσίες στις θεές, δίνοντας κακάο σαν τελευταίο γεύμα στο θύμα. Ο Σουηδός φυσιοδίφης Carolus Linnaeus (17077

1778) μη ικανοποιημένος από την λέξη "κακάο", το μετονόμασε σε "θεοβρώμα" από το ελληνικό "τροφή των θεών". Λέγεται ότι ο Χριστόφορος Κολόμβος, είχε φέρει μαζί του στο τέταρτο ταξίδι του στον Νέο Κόσμο, σπόρους κακάο στον βασιλιά Φερδινάνδο, αλλά δεν τους δόθηκε ιδιαίτερη σημασία, εξ αιτίας των άλλων θησαυρών που είχε ανακαλύψει. Η σοκολάτα καταγράφηκε για πρώτη φορά το 1519 όταν ο Ισπανός εξερευνητής Χερνάντο Κορτέζ επισκέφθηκε την αυλή του αυτοκράτορα Μοντεζούμα του Μεξικού. Ο Αμερικανός ιστορικός William Hickling στην "ιστορία της κατάκτησης του Μεξικού" (1838)αναφέρει ότι ο Μοντεζούμα "δεν έπινε κανένα άλλο ρόφημα, παρά μόνο την τσοκολάτλ, ένα διάλυμα σοκολάτας, αρωματισμένο με βανίλια και μπαχαρικά, και παρασκευασμένο έτσι ώστε να έχει την πυκνότητα και ρευστότητα του μελιού, το οποίο έλιωνε σταδιακά στο στόμα, και το έπιναν κρύο". Το γεγονός ότι ο Μοντεζούμα κατανάλωνε την "τσοκολάτλ" του σε κύπελλα πριν μπει στο χαρέμι του, οδήγησε στην πεποίθηση ότι επρόκειτο για ένα αφροδισιακό. Το 1528 ο Κορτέζ έφερε μαζί του από το Μεξικό σοκολάτα στην βασιλική αυλή του βασιλιά Κάρολου 5ου. Μοναχοί, απομονωμένοι στα Ισπανικά μοναστήρια, επεξεργάζονταν τους σπόρους του κακάο και κράτησαν την σοκολάτα μυστική σχεδόν για ένα αιώνα. Αποτέλεσε μια επικερδή βιομηχανία για την Ισπανία, που φύτεψε κακαόδενδρα στις υπερπόντιες αποικίες της. Χρειάστηκε έναν Ιταλό ταξιδιώτη, τον Αντόνιο Καρλέττι, να ανακαλύψει τον θησαυρό της σοκολάτας γύρω στα 1606 και να την μεταφέρει σε άλλα μέρη της Ευρώπης. Με την παρακμή της Ισπανίας σαν δύναμη, το μυστικό της σοκολάτας διέρρευσε επί τέλους, και το μονοπώλιο του Ισπανικού στέμματος στο εμπόριο της σοκολάτας έφτασε στο τέλος. Σε λίγα χρόνια η γνώση του κακάο διαδόθηκε στην Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία και Αγγλία. Όταν η Ισπανίδα πριγκίπισσα Μαρία Τερέζα αρραβωνιάστηκε τον Λουδοβίκο XIV της Γαλλίας το 1615, χάρισε στον αρραβωνιαστικό της σαν δώρο αρραβώνα σοκολάτα, συσκευασμένη σε ένα καλαίσθητα διακοσμημένο κουτί. Ο γάμος τους συμβόλισε τον γάμο της σοκολάτας στην ΓάλλοΙσπανική κουλτούρα. Το πρώτο σοκολατοποιείο πιστεύεται ότι άνοιξε στο Λονδίνο το 1657 από έναν Γάλλο. Κοστίζοντας 10 με 15 σελίνια η λίβρα, η σοκολάτα εθεωρείτο το ποτό της ανώτερης κλάσης. Ο Ισπανός ιστορικός του 16ου αιώνα Οβιέδο έγραφε: "κανείς παρά μόνον οι πλούσιοι και οι ευγενείς μπορούσαν να πιουν τσοκοάτλ, γιατί στην κυριολεξία ήταν σαν να έπινες χρήμα. Το κακάο εξαπλώθηκε στα έθνη σαν χρηματική μονάδα. Έτσι, ένας λαγός στην Νικαράγουα πωλείτο για 10 σπόρους κακάο, και 100 από αυτούς τους σπόρους μπορούσαν να αγοράσουν έναν σχετικά καλό σκλάβο". Η σοκολάτα επίσης φαίνεται να χρησιμοποιήθηκε και σαν φαρμακευτικό ελιξίριο από τους γιατρούς της εποχής. Σε διατριβή του Christopher Ludwig Hoffmann, συνιστά την σοκολάτα για πολλές ασθένειες παραθέτοντάς την σαν θεραπεία στις ασθένειες του καρδινάλιου 8

Ρισελιέ. Η σοκολάτα ταξίδεψε στις Κάτω Χώρες με τον Δούκα της Αλβας. Στα 1730, η τιμή της είχε πέσει στα $3 η λίβρα, κάνοντάς την προσιτή οικονομικά και από άλλους έκτός από τους πολύ πλούσιους. Η εφεύρεση της πρέσας του κακάο το 1828 βοήθησε ακόμα στην πτώση των τιμών και στην βελτίωση της ποιότητας της σοκολάτας, με την εξαγωγή από τον καρπό κάποιας ποσότητας βουτύρου, που προσέδιδε στο ρόφημα μια απαλότερη υφή. Με την βιομηχανική επανάσταση, ήρθε και η μαζική παραγωγή της σοκολάτας, εξαπλώνοντας έτσι την φήμη της στο ευρύ κοινό. Αναφερόμενος στην εισαγωγή του καφέ του τσαγιού και του κακάο στην Ευρώπη, έγραφε ο Ισαάκ Ντισραέλι (1791-1834) στα εξάτομα "παράδοξα της λογοτεχνίας": "Οι Ισπανοί έφεραν την σοκολάτα από το Μεξικό, που ήταν γνωστή σαν τσοκολάτλ. Ήταν ένα χονδροειδές μείγμα από χονδροτριμμένο κακάο και ινδιάνικο καλαμπόκι. Αλλά οι Ισπανοί που εκτίμησαν την θρεπτική του αξία, το βελτίωσαν σε ένα πιο πλούσιο μείγμα, με ζάχαρη, βανίλια και άλλα αρωματικά. Είχαμε σοκολατοποιία στο Λονδίνο πολύ αργότερα από τα καφεκοπτεία. Φάνηκε ότι τα πρώτα είχαν συνδεθεί με την κομψότητα και τελειοποίησαν την μορφή τους, ενώ τα δεύτερα είχαν γίνει του συρμού". Σε μια έκδοση του 1891 πάνω στο φυτό του κακάο από την Walter Baker & Co αναφέρεται ότι "Με την ανακάλυψη της Αμερικής, οι αυτόχθονες του χαμηλότερου μέρους της ηπείρου που βρεχότανε από την θάλασσα της Καραϊβικής, βρέθηκαν να κατέχουν δυο πολύτιμα αγαθά, που όλοι αναγνώρισαν ότι άξιζαν να καλλιεργηθούν επισταμένα, συγκεκριμένα ο καπνός και το κακάο". Η σοκολάτα πρωτοπαρουσιάστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1765 όταν ο John Hanan έφερε σπόρους κακάο από τις Δυτικές Ινδίες στο Ντόρτσεστερ της Μασαχουσέτης για να τους επεξεργαστεί με την βοήθεια του Δρος James Baker. Το πρώτο εργοστάσιο σοκολάτας στη χώρα ιδρύθηκε εκεί. Παρ' όλα αυτά, η σοκολάτα δεν είχε τύχει της αποδοχής των Αμερικανών εποίκων, μέχρι που ψαράδες από το Γκλόουτσεστερ της Μασαχουσέτης άρχισαν να αποδέχονται τους σπόρους του κακάο σαν μέθοδο πληρωμής για φορτία στην τροπική Αμερική. Εκεί που η σοκολάτα εθεωρείτο το ρόφημα για αιώνες κυρίως για τους άνδρες, άρχισε να αναγνωρίζεται σαν το κατάλληλο ρόφημα για παιδία τον 17ο αιώνα. Είχε πολυποίκιλα πρόσθετα.: γάλα, κρασί, μπύρα, γλυκαντικά, μυρωδικά. Η πόση της σοκολάτας εθεωρείτο κοινωνικό γεγονός. Η βρώση της σοκολάτας καθιερώθηκε στα 1674 με την μορφή των ρόλλς και κέικ, που σερβιρίζονταν σε διάφορα εμπορικά σοκολάτας. Το 1747 ο Φρειδερίκος ο Μέγας εξέδωσε ένα διάταγμα που απαγόρευε την πώληση της σοκολάτας από πλανόδιους πωλητές. Στα 1795, ο Δρ Joseph Fry από το Μπρίστολ στην Αγγλία, χρησιμοποίησε μια ατμομηχανή για να αλέθει τους σπόρους του κακάο, επινόηση που οδήγησε στην Παρασκευή της σοκολάτας σε μεγάλη κλίμακα. Γύρω στα 1847, ο Fry & υιός πωλούσαν την "Chocolat Delicieux a Manger", η οποία πιστεύεται ότι είναι η πρώτη μπάρα σοκολάτας που παρασκευάστηκε. Η Νεστλέ δηλώνει ότι από το 1800 μέχρι σήμερα, οι παρακάτω τέσσερις παράγοντες συνέτειναν στη ενηλικίωση της σοκολάτας σαν παγκόσμιο προϊόν διατροφής:  Η Παρασκευή της σκόνης κακάο το 1828  Η μείωση της φορολογίας  Βελτίωση των μεταφορών από την φυτεία στο εργοστάσιο  Η καθιέρωση της σοκολάτας σαν βρώσιμο αγαθό και βελτιώσεις στις μεθόδους παρασκευής.

9

Ήδη στο 1810, η Βενεζουέλα κάλυπτε το μισό της παγκόσμιας κατανάλωσης σε κακάο, και το ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής καταναλώνονταν από τους Ισπανούς. Η επινόηση της πρέσας του κακάο από τον C.J.Van Houten, έναν Ολλανδό αρχιμάστορα της σοκολάτας, βοήθησε στην μείωση της τιμής της σοκολάτας και την διάδοση της στις μάζες. Σε έκδοση του 1923 για την βιομηχανία του κακάο και της σοκολάτας από τον Arthur W. Knapp εξηγεί την αύξηση της δημοτικότητας του κακάο στις παρακάτω καινοτομίες:  Την εισαγωγή του κακάο στο χώρο από τον Van Houten όπως το γνωρίζουμε.  Την μείωση των φόρων σε χαμηλά επίπεδα που παρέμειναν σταθερά για σειρά ετών.  Τις μεγάλες βελτιώσεις στα μέσα μεταφοράς  Οι βελτιώσεις στον τρόπο παρασκευής της σοκολάτας. Ο Daniel Peter από το Vevey της Ελβετίας, πειραματίσθηκε για 8 χρόνια πριν επινοήσει τον τρόπο παρασκευής της σοκολάτας γάλακτος στα 1876. Προώθησε την ιδέα του σε μια Ελβετική φίρμα που σήμερα είναι η παγκόσμια παραγωγός σοκολάτας: η Νεστλέ. Το 1879 ο Rodolphe Lindt από την Βέρνη της Ελβετίας, παρασκεύασε σοκολάτα που έλιωνε στο στόμα. Εφεύρε την μέθοδο του "κοχυλιού", μια μέθοδο επεξεργασίας όπου θέρμανση και κύλιση της σοκολάτας. Μετά από 72 ώρες τέτοιας επεξεργασίας, η σοκολάτα περιείχε περισσότερο βούτυρο, οπότε το πρώτο "φοντάν" δημιουργήθηκε. Οι αδελφοί Cadbury παρουσίασαν την σοκολάτα τους το 1849 σε έκθεση στο Μπίρμιχαν της Αγγλίας. Το 1913 ο Ελβετός καραμελοποιός Jules Sechaud από το Μοντρέ επινόησε τις γεμιστές σοκολάτες. Την 1η Οκτωβρίου 1925, στην Νέα Υόρκη άρχισε να λειτουργεί το Χρηματιστήριο του κακάο, όπου αγοραστές και πωλητές μπορούσαν να κάνουν συναλλαγές. Η Βραζιλία και η Ακτή του Ελεφαντοστού προηγούνται στη παραγωγή κακάο. Οι ΗΠΑ προηγούνται στη εισαγωγή και παραγωγή προϊόντων κακάο, ενώ η Ελβετία εξακολουθεί να προηγείται στην κατά κεφαλή κατανάλωση σοκολάτας. Το 1980 μια ιστορία βιομηχανικής κατασκοπείας εμφανίζεται στον διεθνή τύπο, όταν ένας μαθητευόμενος στην εταιρεία SuchardTobler προσπάθησε χωρίς επιτυχία να πωλήσει συνταγές σοκολάτας στην Ρωσία, την Κίνα, την Σαουδική Αραβία και άλλες χώρες. Στη δεκαετία του 1990, η σοκολάτα έχει καταξιωθεί σαν ένα δημοφιλές προϊόν και σαν μια επιτυχημένη μεγάλη επιχείρηση. Η ετήσια κατανάλωση σπόρων κακάο κυμαίνεται περίπου στους 600.000 τόνους και η κατά κεφαλή κατανάλωση σοκολάτας είναι ανοδική. Η βιομηχανία της σοκολάτας στις ΗΠΑ είναι βιομηχανία δισεκατομμυρίων.

10

Ο Norman Kolpas γράφει: "Είδαμε πώς η σοκολάτα εξελίχθηκε από ένα πρωτόγονο ρόφημα και τροφή στις αρχαίες φυλές της Λατινικής Αμερικής, κομμάτι της θρησκείας, του εμπορίου και της κοινωνικής τους ζωής, σε ένα ποτό που προτιμήθηκε από την ελίτ της Ευρωπαϊκής κοινωνίας και σταδιακά εξελίχθηκε σε ένα ασυναγώνιστο ρόφημα και αργότερα σε υπέροχη τροφή. Είδαμε επίσης την σύνθετη μεταμόρφωση του κακάο από συμπιεσμένους σπόρους του καρπού ενός εξωτικού δένδρου σε μια ευρεία ποικιλία βιομηχανοποιημένου κακάο και προϊόντων σοκολάτας. Πέρα από την αγροτική και εμπορική, όσο και γαστρονομική πλευρά της σοκολάτας, υπάρχει και η πλευρά που επηρεάζει την υγεία και ομορφιά, την έμπνευση στην λογοτεχνία και τις τέχνες".

2.3 Χρονολόγιο 600 μ.Χ. - Οι Μάγια μεταναστεύουν από τη σημερινή Γουατεμάλα στη Χερσόνησο του Γιουκατάν, το σημερινό Μεξικό, μεταφέροντας εκεί και την καλλιέργεια κακάο, στην οποία επιδίδονται επί αιώνες.

1000 - Οι κόκκοι του κακάο χρησιμοποιούνται ως χρήματα από τους κατοίκους της Κεντρικής Αμερικής. Δέκα κόκκοι αγόραζαν ένα κουνέλι, εκατό αγόραζαν ένα σκλάβο.

1200 - Η φορολογία από τους λαούς που είναι υποτελείς στους Αζτέκους πληρώνεται σε κακάο.

1500 - Το 1502 ο Χριστόφορος Κολόμβος δοκιμάζει ρόφημα σοκολάτας (σοκόατλ) ευρισκόμενος στον Κόλπο της Ονδούρας. Δεν εντυπωσιάζεται αλλά παίρνει μαζί, ως ενθύμιο, λίγους κόκκους. Το 1519 ο Φερδινάνδος Κορτέζ φτάνει στο Μεξικό, όπου οι Αζτέκοι και ο αυτοκράτοράς τους Μοντεζούμα τον υποδέχονται με τιμές, πιστεύοντας ότι είναι ο θεός-φίδι Κουατζελκοάτλ, που χάρισε στους ανθρώπους το κακάο. Ο Κορτέζ καταστρέφει τον πολιτισμό των Αζτέκων και τους μετατρέπει σε σκλάβους, αλλά έχει προλάβει να εκτιμήσει το κακάο. Λόγω της οικονομικής σημασίας του στην περιοχή, ο Κορτέζ φτιάχνει τις πρώτες φυτείες κακάο στο όνομα των βασιλέων της Ισπανίας. Το 1585 το πρώτο φορτίο κακάο, για εμπορική χρήση, ξεφορτώνεται στην Ισπανία.

1600 - Το 1606 ο Φλωρεντίνος έμπορος Αντόνιο Καρλέτι επισκέπτεται τη Γουατεμάλα και καταγράφει πρώτος τη διαδικασία, από τη σπορά ως το σερβίρισμα, για την Παρασκευή ενός φλιτζανιού ροφήματος κακάο. Το 1615 η Άννα η Αυστριακή, πριγκίπισσα του Ισπανικού θρόνου, παντρεύεται το Λουδοβίκο τον ΙΓ’ της Γαλλίας και φέρνει στη γαλλική αυλή την ισπανική αυλική συνήθεια της σοκολατοποσίας 1637 - Το πρώτο λονδρέζικο μαγαζί σοκολάτας ανοίγει για να πουλήσει ένα ρόφημα γνωστό μέχρι τότε μόνο στην υψηλή κοινωνία.

1639- Η ισπανική ναυαρχίδα ΜΑΡΙΑ ΤΕΡΕΖΑ φέρνει κακάο στη Γαλλία όπου θα αναλυθεί από τον Παριζιάνικο οργανισμό φαρμάκων και θα γίνει δεκτό με ενθουσιασμό, μέχρι να δημιουργηθούν

11

υποψίες σε μερικούς κύκλους ότι πρόκειται για αφροδισιακή, για μια μυστηριώδη ουσία σε κάποιους άλλους.

1819 - Η πρώτη παγκοσμίως σοκολάτα που βγήκε στο εμπόριο παρασκευάστηκε στο Vevey της Ελβετίας από τον Francois Louis Cailler,ο οποίος παρουσιάζει την πρώτη σοκολάτα που παράγεται και πωλείται σε κομμάτια προερχόμενα από μηχανή. Ο Cailler ξεκινά μια εταιρεία που ειδικεύεται στα φοντάν, αλλά η σοκολάτα του δεν είναι γλυκιά.

1824 - Η σοκολάτα του CADBURY έχει τις ρίζες της σε ένα μαγαζί καφέ και τσαγιού στο Birmingham της Αγγλίας. Ο Quaker John Cadbury, δανείζεται μερικά λεφτά από τον πατέρα του και ξεκινάει μια επιχείρηση δίπλα στο μαγαζί του πατέρα του η οποία εισάγει το πρώτο γυάλινο πιάτο στο Βirmingham. Προσλαμβάνει έναν Κινέζο να δουλέψει στην παρασκευή τσαγιού και για να πειραματιστεί πάνω σε κόκκους κακάο.

1828 - Ο Γερμανός σοκολατοποιός Conrad J. Van Houten ανακαλύπτει μια φθηνή μέθοδο για να βγάζει το λίπος από ψημένους κόκκους κακάο, με αποτέλεσμα να παράγει πρώτος στον κόσμο τη γλυκιά σοκολάτα. Ο Van Kouten προσθέτει το λίπος - το οποίο θα μετονομαστεί σε βούτυρο κακάο - σε ένα πειραματιζόμενο μείγμα σκόνης κακάο και ζάχαρης, που κατόπιν επεξεργασίας καταλήγει σε στερεά μορφή.

1847 - Οι αδερφοί Cadbury μετακομίζουν σε μεγαλύτερες εγκαταστάσεις στο Birmingham αφού ο John Cadbury παίρνει τον αδερφό του Benjamin σε συνεταιρισμό. Οι αδερφοί Cadbury, οι οποίοι ασχολούνται με κακάο από το 1831, σκόνη γλυκιάς σοκολάτας και άγλυκη σκόνη κακάο και για τα τελευταία 5 χρόνια προσφέρει γαλλική σοκολάτα.

1849 - Ο Domingo Ghirardelli φτάνει στο San Francisco και ξεκινάει να πουλάει εργαλεία σε χρυσοθήρες. Ένας ιταλός έμπορος, ο οποίος ζούσε στη Λατινική Αμερική, ο Ghirardelli, έχει δει το κακάο να καλλιεργείται στην Γουατεμάλα και θα χτίσει το εργοστάσιο σοκολάτας στο San Francisco.

1866 - Η εταιρία Cadburυ'S Cocoa Essence πουλάει το πρώτο καθαρό κακάο στην Βρετανία. Οι Richard και George Cadbury συνεχίζουν να διαχειρίζονται την επιχείρηση, και γλυτώνουν την τελευταία στιγμή την χρεοκοπία με το νέο τους προϊόν το οποίο το διαφημίζουν με το σλόγκαν «Απολύτως αγνό, γι' αυτό και το καλύτερο». 'Έχουν καταφέρει να απομονώσουν συμπυκνωμένη σκόνη από βούτυρο κακάο, η οποία δεν χρειαζόταν να αναμειχθεί με άμυλο πατάτας, όπως συνηθιζόταν μέχρι τότε σε όλες τις βρετανικές σκόνες κακάο. Με αυτό τον τρόπο κατάφεραν να αυξήσουν κατά πολύ τις πωλήσεις τους.

1875 - Η πρώτη σοκολάτα γάλακτος παρασκευάστηκε στο Vevey της Ελβετίας από την εταιρεία Nestle σε συνεργασία με το εργοστάσιο σοκολάτας του Daniel Peter. Βασιζόμενοι στην ιδέα της ανάμειξης γλυκού συμπυκνωμένου γάλακτος με σοκολάτα, δημιουργούν ένα προϊόν το οποίο στρέφεται αμέσως με απόλυτη εμπορική επιτυχία.

12

1883 - Ο παρασκευαστής καραμέλας Milton Snavely Hershey επισκέπτεται το Chicago τα πρώτα μηχανήματα αυτόματης παρασκευής σοκολάτας από μια γερμανική εταιρία από τη Δρέσδη. Αγοράζει κι αυτός κι αρχίζει να πειραματίζεται με αυτά.

1894 - Η εταιρία Hershey Chocolate Company ιδρύεται σαν θυγατρική της εταιρείας του Milton S. Hershey, ο οποίος σαρώνει την αγορά με τις πωλήσεις της καραμέλας του.

1900 - Ο Milton S. Hershey πουλάει την εταιρεία Lancaster Caramel Corporation για 1.000.000 δολάρια μετρητά αλλά κρατάει όλο τον εξοπλισμό παρασκευής σοκολάτας. Νοικιάζει ένα χώρο των παλιών του εγκαταστάσεων από τους καινούριους, πια, ιδιοκτήτες και παρουσιάζει τις πρώτες μπάρες σοκολάτας γάλακτος Hershey.

1903 - Ο Milton Hershey, θα ταράξει τα νερά, αφού τα προϊόντα ενός μικρού εργοστάσιου σοκολάτας θα κυριαρχήσουν στην βιομηχανία σοκολάτας και γλυκισμάτων κάνοντας πλέον τη σοκολάτα προσιτή και στα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, αφού μέχρι τότε ήταν προνόμιο των οικονομικά ευκατάστατων. Ο Hershey θα χρηματοδοτήσει την κατασκευή των λεωφόρων Chocolate και Cocoa, θα κατασκευάσει καινούρια σπίτια για τους υπαλλήλους του, και θα κατασκευάσει σιδηρόδρομο για να ενώσει τις φυτείες καλαμποκιού με τις γειτονικές πόλεις στην περιοχή, τις οποίες έχει επιλέξει για παραγωγή γάλακτος, παροχή νερού. Τέλος θα ενώσει τις ραγές με το κεντρικό δίκτυο σιδηρόδρομων των Η.Π.Α 1918 - Η εταιρεία Hersey Chocolate Co. γίνεται δωρεά στο σχολείο για ορφανά παιδιά Milton Hershey, το οποίο ιδρύθηκε από τον Heshey το 1909. Το σχολείο θα κρατήσει το 100% των μετόχων μέχρι το 1927, οπότε ορισμένες μετοχές θα πωληθούν στο κοινό με σκοπό την αύξηση του κεφαλαίου του.

1920- Η εταιρεία M.S.Heshey χάνει 2.5 εκατομμύρια δολάρια κατά την μεγάλη πτώση της τιμής της ζάχαρης. Κι άλλες εταιρείες επίσης χάνουν μεγάλα ποσά. Η Baby Ruth παρουσιάζεται από την εταιρεία Chicago's Curtiss Candy Co., η οποία ιδρύθηκε 4 χρόνια πριν και είχε σαν έδρα ένα μικρό δωμάτιο στην North Halstead Street, πάνω από ένα κατάστημα υδραυλικών, από τον ζαχαροπλάστη Otto Υoung Schnering, ο οποίος ήταν τότε 28 ετών. Ο Schnering χρησιμοποίησε το πατρικό όνομα της μητέρας του για την εταιρεία, και έδωσε το όνομα της κόρης του μέλλοντα προέδρου Cleveland στα πολύ δημοφιλή γλυκίσματα των 5 σεντς (candy rolls) 1920 - Το Good Humor, που φτιάχτηκε από τον Harry Burt, είναι μια μπάρα παγωτού με εξωτερική στρώση σοκολάτας. Ο Burt είχε διαβάσει για το "I-Scream-Bar" την προηγούμενη χρονιά από τον Christian Nelson και τελικά αγόρασε τα δικαιώματά του το 1924.

1921- Ο τύπος «Mounds Bar" που παρουσιάστηκε από τον Peter Paul, είναι ένας συνδυασμός ινδικής καρύδας και πικρής σοκολάτας και βασίστηκε σε μια φόρμουλα του πρώην χημικού George Shamlian. 1923 - Ο τύπος σοκολάτας "Butterfinger Candy" παρουσιάστηκε από την εταιρεία Chicago's Curtiss Candy Co. Είναι ένας συνδυασμός φυστικοβούτυρου και μελιού με επικάλυψη σοκολάτας. Ο Otto Schering διαφημίζει την σοκολάτα "Baby Ruth" με το να νοικιάσει ένα αεροπλάνο και να ρίξει με αλεξίπτωτο σοκολάτες πάνω από το Pittsburgh, προκαλώντας πολύ μεγάλο κυκλοφοριακό πρόβλημα στην πόλη, αφού όλοι οι άνθρωποι τρέχανε για να 13

μαζέψουν τις δωρεάν σοκολάτες. Θα επαναλάβει το ίδιο, αυτή τη φορά με σοκολάτες τύπου "Butterfingers" και "Baby Ruth" σε περισσότερες από 40 πολιτείες των Η.Π.Α.Μ' αυτό τον τρόπο θα καταφέρει να κάνει την Curtis την πιο αγαπημένη σοκολατοποιία.

1930 - Φτιάχνεται ένας τύπος σοκολάτας με το όνομα "Milky Way" από τον Frank C. Mars, 39 ετών. Είναι ένα μείγμα από σοκολάτα γάλακτος, σιρόπι καλαμποκιού, ζάχαρη, γάλα, υδρογονωμένα φυτικά έλαια, κακάο, βούτυρο, αλάτι, ασπράδια αυγού και διάφορα άλλα. Εμπνευσμένος, ίσως, από το «αστρικό» του επώνυμο, δίνει στην δημιουργία του αυτή το όνομα ενός μακρινού γαλαξία και βλέπει τις πωλήσεις να εκτοξεύονται από 72.800 δολάρια την περασμένη χρονιά σε 792.000 φέτος.

1930- Η εταιρεία Mars παρουσιάζει τα "Snickers", τα οποία διανέμονται πλέον σε όλη τη χώρα.

1947 - Η μπάρα σοκολάτας Hershey περιέχει 1 1/8 της ουγκιάς σοκολάτα.

1947 - Η εταιρεία Almond Joy παρουσιάζει την δημοφιλή μπάρα σοκολάτας "Mounds". Ο Peter Paul, απέφυγε την οικονομική καταστροφή με το να εισάγει καρύδες μέσω μικρών εισαγωγέων από την Ονδούρα, το Ελ Σαλβαδόρ, τη Νικαράγουα και άλλες χώρες της Καραϊβικής.

1968 - Η εταιρεία Hershey Foods συνεχίζει την παραγωγή της «ασημένιας» σοκολατένιας μπάρας «Hershey" που ξεκίνησε το 1894. Το μέγεθός της όμως έχει μειωθεί από 1 1/8 ουγκιές που ήταν το 1947 στα 0.75 ΟΖ. Η εταιρεία ανακοινώνει ότι δεν θα γίνουν άλλες αλλαγές.

1996 - Η εταιρεία "Ιmages Ιn Chocolate" χρησιμοποιεί το internet και το World Wide Web για την προώθηση των προϊόντων τους. 'Όλα τα παραπάνω στοιχεία προέρχονται από την έρευνα "People's Chronology" από την Henry Holt and Company.

14

3

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ

3.1 Τα κακαόδεντρα

Όλη η σοκολάτα που καταναλώνουμε προέρχεται από ένα πολύ ιδιαίτερο φυτό, το κακαόδεντρο, το οποίο φυόταν από τους προϊστορικούς χρόνους στα άγρια δάση της Κεντρικής Αμερικής. Το κακαόδεντρο (επιστημονική ονομασία: theobroma cacao) ευδοκιμεί αποκλειστικά στους Τροπικούς, σε μια ζώνη 15-20 μοιρών βορειότερα και νοτιότερα του Ισημερινού - περιοχή που ονομάζεται «ζώνη του κακάο». Το νεαρό κακαόδεντρο είναι εξαιρετικά ευαίσθητο και χρειάζεται προστασία από το δυνατό τροπικό ήλιο. Γι αυτό το λόγο τα νεαρά δενδρύλλια τοποθετούνται στη σκιά πλατύφυλλων τροπικών φυτών, γνωστών ως «μητέρα του κακάο» (madre de cacao). H κίνηση αυτή προστατεύει τα νεαρά φυτά, αλλά βοηθάει και στην οριοθέτηση του ύψους τους στα 6-8 μέτρα, ώστε να διευκολύνεται η παραγωγή και η συγκομιδή. Τα κακαόδεντρα λατρεύουν τη ζέστη, την υγρασία και χρειάζονται προστασία από το δυνατό τροπικό ήλιο και τον άνεμο. Ευδοκιμούν στις τροπικές περιοχές της Αφρικής, Ασίας, Νότιας Αμερικής και Κεντρικής Αμερικής και από τη στιγμή που θα φυτευτούν χρειάζονται τέσσερα χρόνια για να καρποφορήσουν. Τα άνθη του κακαόδεντρου είναι υπόλευκα και μοιάζουν 15

με αυτά του γιασεμιού ή της λεμονιάς. Οι καρποί θυμίζουν επιμήκεις κολοκύθες και φτάνουν σε μήκος τα 30 εκατοστά και πλάτος τα 12 εκατοστά. Η συγκομιδή των καρπών του κακαόδεντρου γίνεται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Σε κάποιες χώρες υπάρχουν δύο παραγωγικές αιχμές: Νοέμβριος - Ιανουάριος και Μάιος - Ιούλιος. Η συγκομιδή είναι μια δύσκολη διαδικασία, καθώς το κακαόδεντρο είναι λεπτεπίλεπτο, γεγονός που δεν επιτρέπει να σκαρφαλώσει κάποιος στον κορμό του. Άντ' αυτού χρησιμοποιείται ένα μακρύ κοντάρι με λεπίδα στο τελείωμά του για την αποκοπή του καρπού από το δέντρο. Οι καρποί κόβονται και ανοίγονται για να αποκαλυφθούν στο εσωτερικό τους οι φρέσκοι κόκκοι κακάο τυλιγμένοι σε ένα παχύρρευστο, λευκό πολτό. Ακολουθεί ζύμωση σε καλάθια, η ξήρανση και η συσκευασία για την αποστολή τους σε όλο τον κόσμο.

3.2 Χώρες Παραγωγής - Ποικιλίες Κακάο Το κακάο καλλιεργείται σε μικρές οικογενειακές φάρμες στην Ακτή Ελεφαντοστού, την Γκάνα, τη Νιγηρία και το Καμερούν. Άλλες χώρες παραγωγής του κακάο, οι οποίες βρίσκονται μέσα στη «ζώνη του κακάο», είναι η Βραζιλία, η Βενεζουέλα, το Μεξικό, η Νικαράγουα, η Γουατεμάλα, η Κολομβία, τα νησιά της Καραϊβικής, η Τζαμάικα, η Μαλαισία, η Ινδονησία και η Σρι Λάνκα. Η χώρα που παράγει και εξάγει τις μεγαλύτερες ποσότητες κακάο είναι η Ακτή Ελεφαντοστού, ενώ την ίδια στιγμή στην κορυφή των χωρών εισαγωγής και άλεσης κακάο στον κόσμο βρίσκεται η Ολλανδία. Τα κακαόδεντρα διαφέρουν μεταξύ τους, ακριβώς όπως και οι χώρες που φιλοξενούν τις φυτείες κακάο. Κάθε ποικιλία έχει τα χαρακτηριστικά της... έναν ιδιαίτερο, μοναδικό χαρακτήρα, ο οποίος επηρεάζει κάθε χαρμάνι στο οποίο συμμετέχει. Υπάρχουν δύο βασικά είδη κακάο - συν ένα που προήλθε από τη διασταύρωσή τους.

Criollo Συχνά αποκαλείται «πρίγκιπας του κακάο», γιατί είναι η πιο σπάνια και ακριβή ποικιλία, με εξαιρετική γεύση και άρωμα, σχεδόν καθόλου πικρή. Λιγότερο από 10 της παγκόσμιας παραγωγής κακάο είναι της ποικιλίας criollo και καλλιεργείται κυρίως στη Νότια Αμερική, αλλά και στο Εκουαδόρ, τη Βενεζουέλα, τον Ινδικό Ωκεανό και την Ινδονησία.

Forastero Πιο συνηθισμένη και διαδεδομένη ποικιλία από την criollo. Είναι ανθεκτικότερη και πιο εύκολη στην καλλιέργεια και χρησιμοποιείται σε σχεδόν όλα τα χαρμάνια σοκολάτας που υπάρχουν. Καλλιεργείται στην Αφρική και τη Βραζιλία και καλύπτει το 80 της παγκόσμιας παραγωγής. Είναι για το κακάο ότι είναι η ποικιλία robusta για τον καφέ.

16

Trinitario Μια τρίτη ποικιλία που προκύπτει από την ανάμιξη των δύο προηγούμενων είναι η trinitario και πήρε το όνομά της από το νησί Trinidad. Συνδυάζει τη ντελικάτη γεύση της criollo και το δυνατό χαρακτήρα της forastero. Καλλιεργείται στην Αφρική και τη Βραζιλία και καλύπτει το 10-15 της παγκόσμιας παραγωγής. Δίνει κακάο με λεπτό άρωμα και τείνει να αντικαταστήσει σιγά σιγά την Forastero.

3.3 Οικονομία Δεκαπέντε εκατομμύρια άνθρωποι στον Νότο (Κεντρική και Νότια Αμερική, Νοτιοανατολική Ασία και κυρίως Αφρική) ασχολούνται με την καλλιέργεια του κακάο. Κύριες χώρες παραγωγής είναι η Ακτή Ελεφαντοστού (με τη μεγαλύτερη παραγωγή παγκοσμίως), η Γκάνα, η Ινδονησία, η Νιγηρία, η Βραζιλία, το Καμερούν, το Εκουαδόρ, το Μεξικό και η Μαλαισία. Ωστόσο, οι άνθρωποι που το απολαμβάνουν ζουν κυρίως στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ και καταναλώνουν πέντε εκατομμύρια τόνους προϊόντων με βάση το κακάο τον χρόνο. Όλη η διαδρομή του κακάο, από την εισαγωγή του μέχρι και την παραγωγή της σοκολάτας, βρίσκεται στα χέρια μερικών πολυεθνικών εταιρειών, οι οποίες παίζουν σημαντικό ρόλο και στον καθορισμό της τιμής του. Εισαγωγείς, εμπορικές εταιρείες που μεταφέρουν το κακάο με πλοία, άλλες που το αλέθουν και σοκολατοβιομηχανίες καρπώνονται το 70% της τελικής τιμής του προϊόντος, ενώ στους παραγωγούς πηγαίνει μόλις το 5%. Έξι μόνο πολυεθνικές (Mars, Nestlé, Hershey Foods, Cadbury-Schweppes, Ferrero, Kraft Foods) μοιράζονται το 70% του τζίρου των σοκολατοβιομηχανιών. Το κακάο είναι μία από τις κυριότερες πρώτες ύλες που αποτιμώνται στο χρηματιστήριο. Στη Νέα Υόρκη αποφασίζεται πόσο «αξίζει» το κακάο της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής, ενώ στο Λονδίνο εκείνο της Αφρικής και της Ασίας. Όπως ισχύει και με άλλα αγροτικά προϊόντα, όσο λιγότερη επεξεργασία έχει υποστεί το κακάο τόσο χαμηλότεροι φόροι καταβάλλονται κατά την εισαγωγή του. Ένα σύστημα ευνοϊκό για τις ευρωπαϊκές και αμερικανικές βιομηχανίες και καταστροφικό για τις οικονομίες των παραγωγών χωρών. Σαν να μην έφτανε αυτό, το 2000 η Ευρωπαϊκή Ένωση, με οδηγία της, άνοιξε τον δρόμο στη χρήση φυτικών λιπαρών έως 5% αντί του βουτύρου του κακάο στην παρασκευή της σοκολάτας (λιγότερο βούτυρο σημαίνει χαμηλότερο κόστος παραγωγής). Από αυτό και μόνο οι παραγωγοί χάνουν την πώληση περίπου 125.000 τόνων και οι πολυεθνικές κερδίζουν 200.000.000 δολάρια. Όσο για τους καταναλωτές, τα φυτικά λιπαρά ανεβάζουν τις αξίες της 17

χοληστερίνης στο αίμα και πιθανόν να προέρχονται από γενετικά τροποποιημένα φυτά, τα οποία τις περισσότερες φορές έχουν πατεντάρει οι εταιρείες.

3.4 Συνεταιρισμοί Συνεταιρισμός El Ceibo Δημιουργήθηκε το 1977 στο Άλτο Μπένι, περιοχή της Βολιβίας στην Αμαζονία με μεγάλη παράδοση στην καλλιέργεια του κακάο. Στόχος των παραγωγών ήταν να αναλάβουν μόνοι τους την επεξεργασία και τη διακίνηση του κακάο που παρήγαν και να απαλλαγούν από την εκμετάλλευση των μεσαζόντων. Γρήγορα έφτιαξαν μια αποθήκη και ένα αποξηραντήριο και λίγα χρόνια αργότερα ένα απλό εργοστάσιο παραγωγής κακάο. Ήταν η πρώτη φορά που κάποιοι παραγωγοί κακάο αποτολμούσαν παρόμοιο εγχείρημα. Το 1985, ο συνεταιρισμός αποφάσισε να πουλάει το κακάο που παρήγε μέσα από το δίκτυο του δίκαιου εμπορίου. Σήμερα, στις εγκαταστάσεις του στη Λα Πας παράγει κακάο σε σκόνη, βούτυρο κακάο και σοκολάτα. Έτσι, όλα τα βήματα, από την καλλιέργεια ως τη συσκευασία και τη διανομή, πραγματοποιούνται από τα μέλη του συνεταιρισμού. Ο El Ceibo αποτελείται από 38 συνεταιρισμούς βάσης, δηλαδή περίπου 800 οικογένειες καλλιεργητών. Οι παραγωγοί κατέχουν 12 εκτάρια γης, από τα οποία τα 8 χρησιμοποιούνται για καλλιέργεια, και κάθε υπο-συνεταιρισμός καλλιεργεί κακάο μόνο στο 1/4 αυτής της έκτασης. Η υπόλοιπη γη χρησιμοποιείται για την κάλυψη των διατροφικών αναγκών των μελών του (φασόλια, καλαμπόκι, ρύζι) και την καλλιέργεια λεμονιών, ενώ η μονοκαλλιέργεια έχει απαγορευτεί. Η καλλιέργεια και η παραγωγή του κακάο γίνεται χωρίς χρήση χημικών και ανέρχεται σε 600 με 700 τόνους τον χρόνο. Οι οργανώσεις δίκαιου εμπορίου πληρώνουν στον συνεταιρισμό υψηλότερη τιμή από αυτή που διαμορφώνεται στην παγκόσμια αγορά. Ο συνεταιρισμός πληρώνει στα μέλη του τρεις φορές περισσότερα απ’ όσο προσφέρουν οι μεσάζοντες έμποροι και ένα ποσό επενδύεται σε προγράμματα προς όφελος των κοινοτήτων των μελών του, όπως επιδόματα στους μαθητές για τη φοίτησή τους στο σχολείο, ασφάλιση για ασθένειες και ατυχήματα, χρηματοδότηση καταναλωτικών συνεταιρισμών, αγορά φορτηγών, επενδύσεις στο εργοστάσιο, φυτώριο με δέντρα κακάο όπου δοκιμάζονται νέες μέθοδοι καλλιέργειας, αγροτικά προγράμματα για τη διαφοροποίηση των καλλιεργειών με στόχο τον περιορισμό της εξάρτησης από ένα και μοναδικό προϊόν εξαγωγής.

18

Συνεταιρισμός αλληλέγγυου εμπορίου Camari Δημιουργήθηκε στο Εκουαδόρ το 1981 για να στηρίξει τους μικρούς παραγωγούς στη διακίνηση των προϊόντων τους και να τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν τους μεγαλέμπορους, τους μεσάζοντες, τους πιστωτές και τους μεταφορείς. Σκοπός του ήταν να λειτουργήσει ως απευθείας εμπορικός δίαυλος μεταξύ οργανωμένων παραγωγών αγροτικών και χειροτεχνικών προϊόντων και καταναλωτών. Σήμερα έχει 200 μέλη (αγροτικές οργανώσεις, οργανώσεις χειροτεχνών, αυτόνομους χειροτέχνες και παραγωγούς της υπαίθρου, αλλά και περιθωριοποιημένων αστικών περιοχών), εμπλέκει δηλαδή 6.500 οικογένειες. Στα μέλη του παρέχει επιμόρφωση και τεχνική βοήθεια κατά τη διάρκεια της παραγωγής, της επεξεργασίας, της μεταποίησης και της εμπορίας. Αρχές του είναι η βιώσιμη ανάπτυξη, η προστασία του περιβάλλοντος, η διαφάνεια στην εμπορική διαδικασία, η προώθηση της βιολογικής γεωργίας και της παραγωγής με φυσικές πρώτες ύλες, η διασφάλιση της ισορροπίας μεταξύ της οικονομικής βιωσιμότητας και της υπηρεσίας στην κοινότητα. Μερικά από τα προϊόντα του συνεταιρισμού είναι μαρμελάδες, ξηροί καρποί, όσπρια, δημητριακά, αρτοποιήματα, ζάχαρη, καφές, μέλι, τσάι, σοκολάτα, αλλά και κεντήματα, ρούχα, παιχνίδια, κοσμήματα, μουσικά όργανα και ξύλινα διακοσμητικά αντικείμενα που φτιάχνονται με φυσικές πρώτες ύλες. Διακινούνται μέσω καταστημάτων στις μεγάλες πόλεις της χώρας και εξάγονται μέσω οργανώσεων δίκαιου εμπορίου. Τα έσοδα επιστρέφουν σε 18 από τις 22 επαρχίες του Εκουαδόρ. Συνεταιρισμός Mimbipá Η Mimbipá είναι μια οργάνωση στην Παραγουάη που συντονίζει μια ομάδα μικρών παραγωγών με στόχους την προώθηση της απευθείας οικονομικής ανταλλαγής ανάμεσά τους και την πώληση των προϊόντων τους, τη δημιουργία θέσεων εργασίας για τους παραδοσιακά αποκλεισμένους και τη βελτίωση του επιπέδου ζωής. Παρέχει στα μέλη της τεχνική και οικονομική υποστήριξη για την αγορά εργαλείων και πρώτων υλών, καθώς και για την εμπορία του τελικού προϊόντος. Επίσης, έχει προωθήσει προγράμματα αποταμίευσης, κοινοτικών πιστώσεων και χρηματοδότησης για δραστηριότητες μεταποίησης και προστασίας του περιβάλλοντος. Τα προϊόντα που διακινεί είναι κυρίως η ζάχαρη, τα ξύλινα αντικείμενα και τα βαμβακερά υφάσματα. Συνεταιρισμός Cabruca «Cabruca» ονομάζεται ένα παραδοσιακό σύστημα καλλιέργειας του κακάο, το οποίο βασίζεται στη μικρή καλλιέργεια υπό σκιάν σε αγροδασικό περιβάλλον και εγγυάται την ποιότητα του προϊόντος και την προστασία της βιοποικιλότητας. Παράλληλα, αποτελεί μια εναλλακτική πρόταση στις μεγάλες εντατικές φυτείες και διασώζει τις μικρές ιδιοκτησίες από τη συγκέντρωση της γης στα χέρια λίγων μεγαλοϊδιοκτητών.

19

Ο ομώνυμος βραζιλιάνικος Συνεταιρισμός Βιολογικών Παραγωγών του Νότου της Μπαΐα δημιουργήθηκε το 2000 και συνενώνει 35 παραγωγούς βιολογικού κακάο, οι οποίοι καλλιεργούν στη σκιά των αυτοφυών δέντρων που έχουν απομείνει στο Ατλαντικό Τροπικό Δάσος, ένα σημαντικό οικοσύστημα που τις τελευταίες δεκαετίες έχει μειωθεί στο 1/8 της αρχικής του έκτασης. Κύριος στόχος του συνεταιρισμού είναι η ισορροπία ανάμεσα στην καλλιέργεια του κακάο και τη διατήρηση του δάσους. Τα προϊόντα του παράγονται σε 1.500 εκτάρια μη εντατικής καλλιέργειας και είναι κυρίως το κακάο, αλλά και τα αποξηραμένα τροπικά φρούτα. Παρέχει στα μέλη του τεχνική και επαγγελματική βοήθεια, πιστοποιεί και εμπορεύεται τα προϊόντα τους. Το δίκτυο MCCH Ιδρύθηκε στο Κίτο, πρωτεύουσα του Εκουαδόρ, το 1985. Το πλήρες όνομά του είναι Μaquita Cushunchic Commercializamos como Hermanos –οι πρώτες δύο λέξεις στη γλώσσα των ιθαγενών κέτσουα, οι άλλες στα ισπανικά– που σημαίνει: «Ενώνουμε τα χέρια και εμπορευόμαστε σαν αδέλφια». Ξεκίνησε ως μια προσπάθεια εναλλακτικής εμπορικής διακίνησης αγροτικών προϊόντων με σκοπό την παροχή στις παραγκουπόλεις του Κίτο τροφίμων που προέρχονταν κατευθείαν από μικρούς παραγωγούς και συνεπώς διανέμονταν σε χαμηλές τιμές. Σήμερα, έχει εξελιχθεί σε μια μαζική λαϊκή οργάνωση παραγωγών, διανομέων και καταναλωτών, στην οποία συμμετέχουν περισσότεροι από 400 συνεταιρισμοί και οργανώσεις από 21 επαρχίες της χώρας. Κάθε οργάνωση παίρνει μέρος στη λειτουργία του μέσω περιφερειακών συνελεύσεων, καθώς και της γενικής συνέλευσης. Κύριος στόχος του MCCH είναι η οργάνωση των μικροπαραγωγών ώστε να διαθέτουν περισσότερη δύναμη στην τοπική και διεθνή αγορά και η κυκλοφορία βασικών αγαθών χωρίς μεσάζοντες και κερδοσκόπους. Μία από τις βασικές του αρχές είναι η βιολογική παραγωγή που δεν καταστρέφει το περιβάλλον και την υγεία. Οι παραγωγοί παράγουν πρώτα για δική τους κατανάλωση και για την τοπική αγορά και έπειτα για να εξάγουν μια μικρή ποσότητα προϊόντων μέσω εναλλακτικών δικτύων. Το πιο γνωστό προϊόν του δικτύου είναι το κακάο, όμως επίσης διακινεί ζάχαρη από ζαχαροκάλαμο, αποξηραμένα μανιτάρια και χειροτεχνίες. Το ΜCCH αγοράζει είδη διατροφής από τις συμμετέχουσες οργανώσεις παραγωγών και τα μεταπουλά σε προσιτές τιμές σε λαϊκά μαγαζιά σε όλη τη χώρα, προσφέρει στις οργανώσεις των παραγωγών εγκαταστάσεις επεξεργασίας, διαθέτει κοινοτικό ταμείο (όπου κατατίθενται οι οικονομίες των οργανώσεων-μελών και επενδύονται σε προγράμματα κοινοτικής ανάπτυξης, ένα είδος λαϊκής τράπεζας) και πραγματοποιεί σεμινάρια και εργαστήρια για γυναίκες. Οργάνωση Nogamu Το Εθνικό Βιολογικό Γεωργικό Κίνημα της Ουγκάντα Nogamu είναι μια οργάνωση-ομπρέλα που συνενώνει γεωργούς, παραγωγούς, εμπόρους και εξαγωγείς. Δημιουργήθηκε το 2001, αντιπροσωπεύει περισσότερους από 35.000 αγρότες, επιδιώκει την προώθηση των προϊόντων τους και συνεργάζεται με άλλες οργανώσεις της χώρας. Κύριος στόχος της είναι ο συντονισμός και η προώθηση της πιστοποιημένης βιολογικής γεωργικής ανάπτυξης, σε μια χώρα όπου το 80% της εργατικής δύναμης απασχολείται στη γεωργία. Άλλες δραστηριότητές της είναι η έρευνα, η εκπαίδευση και η επιμόρφωση, η δημιουργία βάσης δεδομένων και ενός κέντρου τεκμηρίωσης 20

για τη βιολογική παραγωγή. Στην Ουγκάντα, τα περισσότερα αγροκτήματα είναι μικρής έκτασης, ενώ η χώρα διαθέτει τον πιο ανεπτυγμένο τομέα πιστοποιημένης βιολογικής παραγωγής στην Αφρική και ένα από τα μικρότερα ποσοστά στη χρήση αγροχημικών στην ήπειρο. Ο συνεταιρισμός Funorsal Το 1972 δημιουργείται στη φτωχή και ξεχασμένη περιοχή Σαλίνας, σε υψόμετρο 3.500 μέτρων στις Άνδεις του Εκουαδόρ, ο πρώτος συνεταιρισμός. Οι κοινοτικές οικονομικές δραστηριότητες αρχίζουν να ξεπηδούν η μία μετά την άλλη, ώσπου το 1982 δημιουργείται το Ίδρυμα των Αγροτικών Οργανώσεων του Σαλίνας – Funorsal, για να συντονίσει τους επιμέρους συνεταιρισμούς. Σήμερα, υποστηρίζει τη δουλειά 29 συνεταιρισμών και αγροτικών ενώσεων (που αριθμούν συνολικά 3.000 οικογένειες-μέλη σε ισάριθμες κοινότητες). Μέσω μικροδανείων και πιστώσεων προωθεί προγράμματα παραγωγής (σε οικογενειακό ή κοινοτικό πλαίσιο), βιώσιμης αξιοποίησης των φυσικών πόρων και εκπαίδευσης των αγροτών. Επιπλέον, εμπορεύεται, στην τοπική και εγχώρια αγορά, τα προϊόντα της περιοχής (κυρίως αλλαντικά, γαλακτοκομικά, σοκολάτα, ζάχαρη, μαρμελάδα, αιθέρια έλαια και ποικίλες χειροτεχνίες και υφάσματα) που φέρουν τη επωνυμία «Salinerito». Το 2003 δημιουργείται και η κοινοτική οργάνωση Κέντρο Εξαγωγών Grupo Salinas, με στόχο την καλύτερη οργάνωση και επέκταση των εξαγωγών προϊόντων στην Ευρώπη σε συνεργασία με οργανώσεις αλληλέγγυου εμπορίου. Τα έσοδα από την πώληση των προϊόντων επενδύονται προς όφελος όλης της κοινότητας σε αυτοδιαχειριζόμενες και αυτοχρηματοδοτούμενες δραστηριότητες (προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης, δομές επεξεργασίας - μεταποίησης προϊόντων, έργα υποδομής, προγράμματα αναδάσωσης κ.λπ.). Η κοινότητα Σαλίνας θεωρείται πλέον πρότυπο βιώσιμης τοπικής ανάπτυξης με 30 κοινοτικές παραγωγικές, χειροτεχνικές, μεταποιητικές και αγροβιομηχανικές μικρές επιχειρήσεις που παράγουν προϊόντα με βάση τις πρώτες ύλες της περιοχής. Στην κοινότητα λειτουργούν επίσης δεκάδες κέντρα γυναικών και νέων, σχολεία, συνεταιριστικός κοινοτικός αγροτικός ξενώνας και πολλά κοινοτικά καταστήματα. Όλα αυτά έχουν δημιουργήσει πολλές θέσεις εργασίας, εκμηδενίζοντας σχεδόν τη μετανάστευση και βελτιώνοντας σημαντικά το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων.

21

4

4.1

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΟΚΟΛΑΤΑΣ

Στάδια παραγωγής

Συγκομιδή καρπών κακάο Στις χώρες των Τροπικών οι καρποί κακάο μετά τη συγκομιδή κόβονται και ανοίγονται για να αποκαλυφθούν στο εσωτερικό τους οι φρέσκοι κόκκοι κακάο τυλιγμένοι σε ένα παχύρρευστο, λευκό πολτό. Ακολουθεί η ζύμωσή τους σε καλάθια κατά την οποία χάνουν τη βλαστικότητά τους και την πικρή χορτοειδή γεύση τους και αποκτούν χρώμα σκοτεινότερο, η ξήρανση, η συσκευασία και η αποστολή τους στις σοκαλατοποιίες του κόσμου.

22

Καβούρντισμα Οι κόκκοι του κακάο - που αποκαλούνται κακαοβάλανοι - μόλις παραληφθούν στο εργοστάσιο καθαρίζονται από τυχόν ξένα σώματα και σκόνη και αποθηκεύονται σε σιλό ανά ποικιλία. Από εκεί μεταφέρονται αυτόματα στα ειδικά μηχανήματα, τα καβουρντιστήρια. Κατά τη διάρκεια του καβουρντίσματος, αναπτύσσεται το άρωμα και το χρώμα του κακάο και απομακρύνεται η υγρασία. Στη συνέχεια, οι καβουρντισμένοι κακαοβάλανοι αποφλοιώνονται, απορρίπτονται τα φλούδια, και οι καρποί τεμαχίζονται σε μικρά κομμάτια, τα οποία στην τεχνική ορολογία ονομάζονται «nibs». Άλεση Οι καβουρντισμένοι και τεμαχισμένοι κακαοβάλανοι (nibs) από διάφορες ποικιλίες αναμειγνύονται και στη συνέχεια αλέθονται. Το προϊόν που προκύπτει από την άλεση των nibs ονομάζεται κακαοπολτός. Ο κακαοπολτός στη συνέχεια υφίσταται θερμική επεξεργασία για την επίτευξη του τελικού σταδίου. Ανάμειξη Ο κακαοπολτός με αυτόματους μηχανισμούς μεταφέρεται στους αναμικτήρες του εργοστασίου, όπου προστίθενται, σύμφωνα με την επιθυμητή συνταγή, τα ανάλογα ποσοστά ζάχαρης, γάλακτος και βουτύρου του κακάο και αναμειγνύονται καλά μέχρι να αποτελέσουν ένα ομοιογενές μείγμα. Ραφινάρισμα Το ομοιογενές αυτό μείγμα μεταφέρεται αυτόματα σε ειδικά μηχανήματα που ονομάζονται πεντακύλινδροι, όπου επιτυγχάνεται η λέπτυνση του μείγματος που μετατρέπεται σε λεπτή σκόνη. Σε αυτό το στάδιο επεξεργασίας το τελικό προϊόν αποκτά τη λεπτή και βελούδινη υφή που αισθανόμαστε, όταν λιώνει η σοκολάτα στο στόμα μας. Κονσάρισμα Αποτελεί το πιο βασικό τμήμα όλης της παραγωγικής διαδικασίας. Η λεπτή σκόνη μετά το ραφινάρισμα μεταφέρεται σε ειδικά μηχανήματα που ονομάζονται «κόνσες», τα οποία έχουν θερμαινόμενες πλευρές. Εκεί η σκόνη ρευστοποιείται και αναδεύεται, ενώ ταυτόχρονα, γίνονται αντιδράσεις που δίνουν το χαρακτηριστικό άρωμα σε κάθε είδος σοκολάτας. Όσο μεγαλύτερη είναι η παραμονή του ρευστοποιημένου μείγματος στις κόνσες, τόσο καλύτερο είναι το γευστικό αποτέλεσμα του τελικού προϊόντος. Τελικό Στάδιο Το ρευστό μείγμα της σοκολάτας, αφού μετριασθεί η θερμοκρασία του, μεταφέρεται αυτόματα με τις κατάλληλες σωληνώσεις σε ειδικά μηχανήματα όπου χύνεται στις φόρμες πλακιδίων. Στο σημείο αυτό μπορεί να προστεθούν και επιπλέον συστατικά, όπως αμύγδαλα, φουντούκια, γέμιση, κ.λ.π. Οι φόρμες μεταφέρονται αυτόματα στα ψυγεία κι έπειτα από ορισμένο χρονικό διάστημα η σοκολάτα στερεοποιείται. Στη συνέχεια, οι πλάκες μεταφέρονται 23

στις συσκευαστικές μηχανές, τυλίγονται σε φύλλα κασσίτερου για να εξασφαλιστεί η διατήρησή τους και αποθηκεύονται σε κατάλληλους, κλιματιζόμενους χώρους, μέχρι να φτάσουν στα σημεία πώλησης . Σημειώνεται ότι ο χρόνος διατήρησης της φυσικής σοκολάτας είναι έως 6 μήνες , ενώ της αντίστοιχης με προσμείξεις είναι έως 3 μήνες.

4.2

Εξοπλισμός

Για την παρασκευή της σοκολάτας χρειάζεται μεγάλη πείρα, πολλή φροντίδα και ιδιαίτερη προσοχή σε όλα τα στάδια παραγωγής που γίνονται με αυτόματες μηχανικές εγκαταστάσεις υψηλής τεχνολογίας. Ο εξοπλισμός που απαιτείται αναφέρεται παρακάτω: 

Μηχανές καθαρισμού, όπου καθαρίζονται οι κακαοβάλανοι



Αναμικτήρες, όπου προσθέτονται άλλα υλικά



Πεντακύλινδροι, όπου το μίγμα του πολτού μετατρέπεται σε λευκή σκόνη

 Καλούπια, όπου τοποθετείται η λιωμένη σοκολάτα για να πάρει το επιθυμητό σχήμα  Κόνσες, ειδικά μηχανήματα με διπλά τοιχώματα,όπου ρευστοποιείται και αναδεύεται η ραφιναρισμένη σκόνη 

Αυτόματες μηχανές συσκευασίας-περιτυλίγματος.

Αυτόματα ειδικά μηχανήματα όπου γίνεται το καβούρντισμα

24

5

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΣΟΚΟΛΑΤΑΣ

Για να ονομαστεί ένα προϊόν σοκολάτα, σύμφωνα με τον Κώδικα Τροφίμων και Ποτών, πρέπει να περιέχει βούτυρο κακάο, η αναλογία του οποίου διαφέρει ανάλογα με το είδος της σοκολάτας. Μαύρη σοκολάτα (υγείας ή bitter): Εκτός από βούτυρο κακάο, περιέχει επιπλέον ζάχαρη και κακαόμαζα σε ποσοστό από 35-40% έως 75% (σπανίως και παραπάνω). Όσο μεγαλύτερη είναι η περιεκτικότητα μιας σοκολάτας σε κακάο, τόσο πιο πικρή γεύση αποκτά. Κουβερτούρα: Χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική. Η μόνη διαφορά της από τη μαύρη σοκολάτα είναι το ποσοστό κακάο που περιέχει, το οποίο δεν ξεπερνάει το 35-40%. Σοκολάτα γάλακτος: Περιέχει, εκτός από βούτυρο κακάο και κακαόμαζα, γάλα και ζάχαρη.

25

Λευκή σοκολάτα: Στα συστατικά της συγκαταλέγεται η ζάχαρη, πιθανώς γάλα, αλλά όχι κακαόμαζα. Στην Ελλάδα, η κατανάλωσή της είναι πολύ περιορισμένη. Με την ευκαιρία να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν περιέχει καθόλου σοκολάτα! Στην καλύτερη περίπτωση είναι φτιαγμένη από «βούτυρο του κακάο», δηλαδή πρακτικά μόνο φυτικό λίπος, γάλα, ζάχαρη και βανίλια. Στη χειρότερη περίπτωση περιέχει άλλα φυτικά βούτυρα και τεχνητά γευστικά πρόσθετα γεύσης κακάο. Δεν περιέχει επίσης κανένα από τα δραστικά φαρμακολογικά συστατικά της μαύρης σοκολάτας. Η λευκή σοκολάτα λοιπόν δεν είναι σοκολάτα, αλλά ένα κοινό γλυκό. Γεμιστή σοκολάτα: Σε οποιοδήποτε είδος σοκολάτας μπορούν να προστεθούν επιπλέον υλικά, όπως ξηροί καρποί (π.χ. φουντούκια, αμύγδαλα), ή γέμιση, όπως πραλίνα (επεξεργασμένοι ξηροί καρποί σε μορφή πάστας), πορτοκάλι, καραμέλα κλπ. Βιολογική σοκολάτα: Είναι πιο ακριβή από τα υπόλοιπα είδη σοκολάτας, αλλά θεωρείται προϊόν ποιότητας, με υψηλή περιεκτικότητα σε κακαόμαζα. Στην αγορά υπάρχουν αρκετά προϊόντα «απομίμησης σοκολάτας», τα οποία συνήθως αντικαθιστούν σημαντική ποσότητα του βούτυρου κακάο με φθηνότερα έλαια. Σύμφωνα με το νόμο, οι εταιρείες που παράγουν ανάλογα προϊόντα είναι υποχρεωμένες να αναγράφουν στη συσκευασία τους τη φράση: «Προϊόν απομίμησης σοκολάτας».

26

6 6.1

ΣΟΚΟΛΑΤΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ

Τα δραστικά συστατικά της σοκολάτας

Φλαβονοειδή: Αντιοξειδωτικές ουσίες με δράση κατά της γήρανσης (δεν περιέχονται στη λευκή σοκολάτα) Bούτυρο κακάο: Έχει εξαιρετικές θρεπτικές ιδιότητες στο δέρμα. Χρησιμοποιείται και αυτούσιο, καθώς ανακουφίζει και ενυδατώνει ακόμα και τις πιο ξηρές ή σκασμένες επιδερμίδες Mαγνήσιο: Διεγείρει την ανάπτυξη των κυττάρων της επιδερμίδας. Τονώνει και βελτιώνει τη διάθεση Kαφεϊνη: Δρα ως διεγερτικό στον οργανισμό, ενώ παράλληλα τονώνει το δέρμα Θειοβρωμίνη: Διεγείρει τον καρδιακό μυ και το νευρικό σύστημα. Βρίσκεται σε μεγαλύτερο ποσοστό στη μαύρη σοκολάτα Φαινυλαιθυλαμίνη: Προκαλεί καλή διάθεση

27

6.2

Η σοκολάτα προάγει την υγεία;

Είναι πολύ σπάνιο να βρει κάποιος τόσα πολλά διατροφικά συστατικά συγκεντρωμένα σ΄ ένα και μόνο προϊόν. Τα λιπαρά διακρίνονται σε 2 βασικές κατηγορίες. Τα ακόρεστα (μονοακόρεστα και πολυακόρεστα) και τα κεκορεσμένα. Η πιο γνωστή πηγή ακόρεστων λιπαρών είναι το ελαιόλαδο, με κύριο συστατικό το ελαϊκό οξύ. Γενικά τα ακόρεστα λιπαρά έχουν την ιδιότητα να μειώνουν την κακή (LDL) – όπως συνηθίζεται να ονομάζεται – χοληστερίνη στο αίμα και να αυξάνουν την καλή (HDL) ονομαζόμενη χοληστερίνη. Τα κεκορεσμένα λιπαρά αντίθετα έχουν την ιδιότητα να αυξάνουν την κακή χοληστερίνη, ενώ συμπεριφέρονται ουδέτερα όσον αφορά την αύξηση ή μείωση της καλής χοληστερίνης, με εξαίρεση τα trans λιπαρά που περιέχονται κυρίως στα τηγανιτά και προκαλούν ταυτόχρονα και μείωση στην καλή χοληστερίνη. Από την άλλη πλευρά υπάρχουν και κορεσμένα λιπαρά οξέα που από μακροχρόνιες μελέτες έχει αποδειχθεί ότι δεν προκαλούν καμία αλλαγή στα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα και επομένως υπάρχει συμμετοχή στην δημιουργία αθηρωματικής πλάκας στις αρτηρίες. Εξέχουσα θέση ανάμεσα σε αυτά τα είδη λιπαρών κατέχει το στεατικό οξύ. Τα κυριότερα λιπαρά οξέα της σοκολάτας είναι το ελαϊκό οξύ (35%) (μονοακόρεστο λίπος) και το στεατικό (35%) και παλμιτικό οξύ (25%) (κορεσμένα λίπη), ενώ το υπόλοιπο λίπος είναι πολυακόρεστο (5% λινελαϊκό οξύ). Γενικά όπως προαναφέρθηκε η κατανάλωση κορεσμένου λίπους σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης αθηροσκλήρωσης και στεφανιαίας νόσου καθώς αυξάνει την οξειδωμένη LDL και τους παράγοντες σχηματισμού θρόμβου. Από την άλλη πλευρά, το μονοακόρεστο λίπος έχει βρεθεί ότι μειώνει τους αθηρογόνους παράγοντες. Όσον αφορά τη σοκολάτα, το στεατικό οξύ είναι το μοναδικό κορεσμένο λιπαρό οξύ που δεν αυξάνει την χοληστερόλη. Έτσι η αθηρογόνος δράση του παλμιτικού οξέος (αυξάνει τη χοληστερόλη) αντισταθμίζεται από τη δράση του ελαϊκού (μειώνει τη χοληστερόλη). Γι αυτό το λόγο η μέτρια κατανάλωση σοκολάτας δεν επιφέρει αρνητικές επιδράσεις στα λιπίδια, εφόσον η πρόσληψη ολικού λίπους και θερμίδων κυμαίνονται στα φυσιολογικά όρια.

28

Αξίζει να σημειωθεί δε ότι η μαύρη σοκολάτα δεν περιέχει καθόλου χοληστερόλη! Το ασβέστιο, μαγνήσιο και κάλιο που περιέχει η σοκολάτα έχει βρεθεί ότι παίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της υπέρτασης και στη μείωση καρδιαγγειακών νοσημάτων, προσδίδοντας έτσι στη σοκολάτα επιπλέον διατροφική αξία. Επίσης, η σοκολάτα περιέχει αλκαλοειδή, δηλαδή οργανικές ουσίες που βρίσκονται στα φυτά, οι οποίες είναι ιδιαίτερα ευεργετικές για τον οργανισμό. Η πιο σημαντική είναι η θεοβρωμίνη (μεταβολίτης της καφεΐνης), η οποία διεγείρει το κεντρικό νευρικό σύστημα και τα νεφρά δρώντας ως ελαφρύ διουρητικό. Είναι χαρακτηριστικό ότι η μαύρη σοκολάτα περιέχει περίπου τριπλάσια ποσότητα θεοβρωμίνης συγκριτικά με τη σοκολάτα γάλακτος. Η καφεΐνη, αντιθέτως, βρίσκεται σε πολύ μικρότερες ποσότητες στη σοκολάτα σε σχέση με τον καφέ, τσάι και αναψυκτικά τύπου cola. Μια σοκολάτα μετρίου μεγέθους περιέχει περίπου 6 mg καφεΐνης, ενώ 1 φλιτζάνι καφέ περιέχει 100-150 mg!!!

H σοκολάτα έχει ψυχοδιεγερτικές ιδιότητες λόγω της φαινυλαιθυλαμίνης που περιέχει. Επίσης, μετά την κατανάλωσή της απελευθερώνονται από τον εγκέφαλο οι ενδορφίνες, φυσικά οπιοειδή, τα οποία έχουν αναλγητικές ιδιότητες και βελτιώνουν τη διάθεση. Αξίζει ακόμη να σημειωθεί ότι η σοκολάτα περιέχει το απαραίτητο αμινοξύ τρυπτοφάνη, η οποία μεταβολίζεται στη βιταμίνη Β3 (νιασίνη) και στη σεροτονίνη (νευροδιαβιβαστής με αντικαταθλιπτική δράση). Όλοι οι τύποι σοκολάτας περιέχουν πολυφαινόλες που χαρακτηρίζονται για τις αντιοξειδωτικές τους ιδιότητες. Αυτές οι φυτοχημικές ουσίες αναφέρονται από τον Αμερικάνικο Σύλλογο Διαιτολόγων και ως θρεπτοφαρμακευτικές ουσίες, επειδή παρέχουν όφελος στην υγεία. Στις πολυφαινόλες ανήκουν τα φλαβονοειδή, στα οποία περιλαμβάνονται τόσο οι απλές κατεχινικές ενώσεις, όσο και οι σύνθετες προκυανίδες. Πιο πλούσια σε πολυφαινόλες είναι η μαύρη σοκολάτα [τα 50 gr σοκολάτας περιέχουν 300 mg πολυφαινόλες] και ακολουθούν το πράσινο τσάι [240 ml=400 mg πολυφαινόλες], το κρασί [140 ml=170 mg πολυφαινόλες] και τα λαχανικά και φρούτα! Δεν έχουν αναγνωριστεί οι ακριβείς μηχανισμοί μέσω των οποίων τα φυτοχημικά βοηθούν στην πρόληψη του καρκίνου και των καρδιοπαθειών, παρόλο που αρκετές υποθέσεις βρίσκονται υπό διερεύνηση. Οι επιδράσεις των φλαβονοειδών στην καρδιά και στην κυκλοφορία οφείλονται, εν μέρει, στην ικανότητα τους να ανακόπτουν την οξείδωση της χοληστερόλης, και την ανάπτυξη της αθηρωματικής πλάκας. Οι έρευνες in νitrο έχουν δείξει ότι τα φλαβονοειδή του κακάο ανακόπτουν την οξείδωση των λιποπρωτεΐνών LDL και έχουν δραστικές αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι οι πολυφαινόλες μπορεί να μειώσουν τη συγκέντρωση και συσσώρευση των αιμοπεταλίων, των οποίων η αυξημένη δραστηριότητα και συγκέντρωση συνδέεται με τη θρόμβωση και πιθανότατα εμπλέκεται στην ανάπτυξη και εξέλιξη αθηρωματικών βλαβών. Η κατανάλωση κακάο επομένως εμφανίζεται να έχει επίδραση τύπου ασπιρίνης επάνω στη λειτουργία των αιμοπεταλίων. Οι κατεχινικές ενώσεις προλαμβάνουν το σχηματισμό των ελευθέρων ριζών, μεταβάλλουν την συνοχή και δομή της κυτταρικής μεμβράνης. Οι προκυανιδίνες αυξάνουν σημαντικά τα επίπεδα της προστακυκλίνης στο πλάσμα και μειώνουν τα επίπεδα λευκοτριενίων του πλάσματος. Η προστακυκλίνη κατασκευάζεται από το αγγειακό επιθήλιο και προάγει την αγγειοδιαστολή, αναστέλλει τη συσσώρευση αιμοπεταλίων, το 29

σχηματισμό θρόμβων αίματος και την εισχώρηση της χοληστερόλης LDL στο αρτηριακό τοίχωμα. Αντίθετα, τα λευκοτριένια είναι αγγειοσυσταλτικά, προκαλώντας αργή και συνεχή σύσπαση στους λείους μυς των αιμοφόρων αγγείων, και μπορούν να είναι αίτια συσσώρευσης αιμοπεταλίων. Μείωση της αναλογίας λευκοτριενίων / προστακυκλίνης μπορεί να έχει ευεργετικά αποτελέσματα στα αιμοπετάλια και πιθανώς στη φλεγμονή και την αγγειοδιαστολή. Μία περαιτέρω δράση των πολυφαινολών του κακάο που μπορεί να έχει επιπτώσεις στην υγεία του καρδιαγγειακού συστήματος είναι η ικανότητα τους να ρυθμίζουν τα ανοσοκύτταρα λόγω της επίδρασης τους στη μεταγραφή του γονιδίου της ιντερλευκίνης-2. Έχει προταθεί ότι οι φλεγμονώδεις νόσοι από δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού θα μπορούσαν να είναι υπαίτιες για πολλές περιπτώσεις αθηροσκλήρωσης και καρδιαγγειακών νόσων.

30

6.3

Τι δείχνουν οι πρόσφατες έρευνες για το ρόλο της στην υγεία;

Νέα έρευνα δείχνει τώρα ότι η μαύρη σοκολάτα μπορεί να χαμηλώνει τη ψηλή πίεση σε υπερτασικούς ασθενείς. Από έρευνα του Πανεπιστημίου της Βοστόνης σε ασθενείς με ιδιοπαθή υπέρταση, που τους χορηγήθηκε μαύρη και άσπρη σοκολάτα, παρουσιάστηκε μείωση της κακής (LDL) χοληστερόλης, βελτίωση της κατάστασης των αγγείων και αύξηση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη των κυττάρων. Τα ευρήματα της έρευνας έδειξαν ότι οι ασθενείς που κατανάλωναν άσπρη σοκολάτα παρουσίασαν σταθερότητα στην αρτηριακή πίεση τους, στην ινσουλινοευαισθησία και στον τρόπο λειτουργίας των αγγείων, σε αντίθεση με εκείνους που έτρωγαν μαύρη σοκολάτα. Αυτό οφείλεται επειδή η άσπρη σοκολάτα περιέχει λιγότερο κακάο και περισσότερο γάλα από την μαύρη σοκολάτα και κατά συνέπεια η περιεκτικότητα της σε φλαβονοειδή είναι μικρότερη. Σε μετρήσεις που έγιναν προέκυψε ότι μια πλάκα σοκολάτα γάλακτος 100 γραμμαρίων περιέχει 40 mg αντιοξειδωτικών ουσιών, ενώ μια αντίστοιχη σε βάρος πλάκα σοκολάτας υγείας περιέχει 90 mg. Δράσεις στην αναστολή του πολλαπλασιασμού των καρκινικών κυττάρων φαίνεται να έχει το κακάο της σοκολάτας. Το πανεπιστήμιο της Georgetown, σε έρευνα που διεξήγαγε, απομόνωσαν μια ουσία του κακάο, την προκυανιδίνη για να εξετάσουν την δράση της σε καλλιέργειες καρκινικών κυττάρων του μαστού. Βασικός σκοπός της έρευνας ήταν η εξακρίβωση των πιθανών δράσεων της προκυανιδίνης σε γονίδια που συνδέονται στην εξάπλωση των καρκινικών κυττάρων. Το πόρισμα της έρευνας κατέληξε ότι με την υποβολή της προκυανιδίνης σταματούσε ο πολλαπλασιασμός των καρκινικών κυττάρων. Παρόλο που δεν έχει βρεθεί ακριβώς ο τρόπος δράσης της προκυανιδίνης, εικάζεται παρόμοια δράση και για άλλους τύπους καρκίνου. Έρευνα παρουσιάζει την θεοβρωμίνη, που περιέχεται στο κακάο της σοκολάτας να έχει ισχυρή αντιβηχική δράση. Ερευνητές του Imperial College του Λονδίνου εξέτασαν την αποτελεσματικότητα της θεοβρωμίνης απέναντι στον βήχα, ένα συχνό αντανακλαστικό προστασίας από ορισμένες καταστάσεις, πλην όμως σε μακροχρόνια βάση γίνεται κουραστικός και κουράζει τον ασθενή. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η θεοβρωμίνη ήταν κατά 30% αποτελεσματικότερη εναντίον του επίμονου βήχα ακόμη και από την κωδεϊνη που σήμερα θεωρείται πολύ καλό αντιβηχικό φάρμακο, χωρίς να εμφανίζει παρενέργειες. Η δράση της θεοβρωμίνης είναι περιφερική και όχι στον εγκέφαλο, σταματώντας τη δράση του πνευμονογαστρικού νεύρου, υπεύθυνο για τον βήχα. Εντούτοις είναι λάθος προς το παρόν να ισχυριστούμε ότι αντικαθιστούμε τα αντιβηχικά φάρμακα με σοκολάτα για να αντιμετωπίσουμε το βήχα. Η σοκολάτα δεν προκαλεί εθισμό. Στην Νέα Υόρκη διεξήχθη έρευνα για το τι συναισθήματα προκαλούνται στον εγκέφαλο υγιών εθελοντών όταν βλέπουν ή σκέφτονται αγαπημένα τους εδέσματα όπως η σοκολάτα. Η 31

εξέταση αυτή έγινε με ειδικό σπινθηρογράφημα. Τα ευρήματα της έρευνα αποδεικνύουν ότι η σοκολάτα δεν δημιουργεί εθισμό., και αυτό επειδή δεν ήταν μόνο η σοκολάτα που διέγειρε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου (ίδιες που δραστηριοποιούνται σε άτομα που παρουσιάζουν εθισμό στα ναρκωτικά.). Ανάλογη διέγερση προκαλούν και η πίτσα, τα χάμπουργκερ με τυρί, το παγωτό, γλυκίσματα με βάση τη σοκολάτα και άλλα δημοφιλή εδέσματα. Η σοκολάτα έχει θετική επίδραση στη μακροβιότητα. Τελευταία έχουν δημοσιευθεί ορισμένα συμπεράσματα μιας έρευνας που βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη. Σε αυτή συμμετέχουν 7.841 άνδρες που φοίτησαν και αποφοίτησαν από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαντ, μεταξύ των ετών 1916 και 1950. Μεταξύ των ετών 1988 και 1993 απεβίωσαν 514. Από αυτούς το 7.5% ήταν μη καταναλωτές σοκολάτας και το 5,9% καταναλωτές. Λαμβάνοντας υπόψη και άλλες παραμέτρους όπως κάπνισμα, παχυσαρκία κλπ, η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι καταναλωτές σοκολάτας έζησαν ένα χρόνο περισσότερο από τους μη καταναλωτές, και αυτό το απέδωσαν στις πολυφαινόλες και τα αντιοξειδωτικά που περιέχονται στη σοκολάτα.. Η έρευνα συνεχίζεται και αναμένονται και νεότερα αποτελέσματα. Ποια είναι η διατροφική σύσταση της σοκολάτας; Το σοκολατούχο γάλα είναι το ίδιο θρεπτικό για τα παιδιά με το σκέτο; Μύθος. Και το γάλα και το κακάο είναι θρεπτικά. Το γάλα περιέχει ασβέστιο. Η σοκολάτα περιέχει βιταμίνες και θρεπτικά συστατικά που χρειάζονται τα παιδιά. Το κακάο είναι αντιοξειδωτικό, αλλά το γάλα εμποδίζει, κάπως, την απορρόφηση των ουσιών του κακάο. Το γάλα, επίσης, με προσθήκη γλυκαντικών ουσιών, όπως αυτές της σκόνης του κακάο ή της σοκολάτας, προσδίδει, σίγουρα, περισσότερες θερμίδες, λόγω των προσθετικών σακχάρων. Τα συγκεκριμένα σάκχαρα συμβάλλουν στη δημιουργία τερηδόνας, όσο και κάθε άλλος τύπος υδατάνθρακα, π.χ. η κοινή επιτραπέζια ζάχαρη. Δεν μπορούμε να πούμε ότι το σοκολατούχο γάλα κάνει κακό, αλλά ξεχωριστά οι ουσίες είναι πιο αποτελεσματικές, ως προς την προσφορά τους στην καλή υγεία. Η σοκολάτα προκαλεί δυσπεψία; Μύθος. Έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η σοκολάτα περνάει εύκολα από το πεπτικό σύστημα. Ένα κομμάτι 200 γρ. χρειάζεται περίπου μία ώρα για να περάσει από την πεπτική οδό, χρόνος πολύ μικρός σε σχέση με άλλες τροφές. Η υπερκατανάλωση, βέβαια, όπως και σε οποιαδήποτε άλλη τροφή, είναι σίγουρο πως θα προκαλέσει δυσπεψία. Σε περίπτωση που η σοκολάτα συνοδεύεται από λακτόζη π.χ. σοκολατούχο γάλα, μπορεί να υπάρχει πιθανότητα δυσανεξίας στην λακτόζη και αυτό να δημιουργήσει φούσκωμα. Η μαύρη σοκολάτα έχει λιγότερες θερμίδες; Μύθος. Κι όμως, η σοκολάτα γάλακτος έχει την ίδια περίπου θερμιδική αξία με τη σοκολάτα υγείας. Η διαφορά είναι στη σύνθεσή τους, αφού η σοκολάτα γάλακτος έχει περισσότερη ζάχαρη. Το κακάο περιέχει λιγότερο λίπος από τη σοκολάτα.

32

Η σοκολάτα προκαλεί ημικρανίες; Μύθος. Η σοκολάτα περιέχει τυραμίνη και φαινυλεθυλαμίνη, που ανήκουν σε μια ευρύτερη κατηγορία ουσιών που καλούνται αγγειοσυσπαστικές αμίνες. Η παρουσία τους στον οργανισμό προκαλεί σύσπαση στα περιφερικά αγγεία του οργανισμού μας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η σοκολάτα θεωρείται ένα από τα τρόφιμα που μπορούν να προκαλέσουν ημικρανίες. Στη σοκολάτα αυτές οι ουσίες βρίσκονται σε μικρή περιεκτικότητα. Οπότε, είναι πολύ σπάνιο το να προκληθεί ημικρανία απλά και μόνο από την κατανάλωση σοκολάτας.

6.4

Τονωθείτε στο λεπτό

Ένα κομμάτι σοκολάτας αρκεί για να τονώσει τον οργανισμό, χάρη στους υδατάνθρακες που περιέχει, ενώ το λίπος της δημιουργεί αίσθηση άμεσου κορεσμού. O σίδηρος απελευθερώνεται μόλις η σοκολάτα λιώσει στο στόμα - βοηθάει στην ταχύτερη μεταφορά οξυγόνου στον εγκέφαλο, και έτσι νιώθουμε πνευματική εγρήγορση. Η σοκολάτα και το κακάο λόγω της θεοβρωμίνης, που μαζί με το μαγνήσιο και το φώσφορο είναι συστατικά που μειώνουν την κούραση, διώχνουν την υπνηλία και φτιάχνουν αμέσως την διάθεση. Τονώνουν τις πνευματικές δυνάμεις και δραστηριοποιούν το σώμα, για να παράγει περισσότερη ενέργεια. Η σοκολάτα περιέχει μικρές ποσότητες φαινυλαιθυλαμίνης, συστατικό που έχει τη δύναμη να καταστέλλει το στρες, να διεγείρει τον εγκέφαλο και να προκαλεί ένα αίσθημα ευφορίας. Έτσι πετυχαίνει να αναζωογονεί το κουρασμένο μυαλό, ενώ πολλαπλασιάζει την αντοχή για δημιουργική εργασία και άσκηση διώχνοντας το άγχος. Σοκολάτα και αθλητές Η σοκολάτα εξαιτίας όλων των θρεπτικών συστατικών που περιέχει, αποτελεί μια καλή επιλογή σνακ για τους περισσότερους ασκούμενους αθλητές, αρκεί να καταναλώνεται με μέτρο, ακόμα και για καθημερινή χρήση. Ιδανικά θα μπορούσε να καταναλωθεί μετά από την προπόνηση ή τον αγώνα για την γρήγορη αποκατάσταση του γλυκογόνου των μυών, σε σύντομο χρονικό διάστημα από το τέλος της προσπάθειας, όπου είναι αυξημένη και η αντίστοιχη ενζυμική δραστηριότητα στον μυϊκό ιστό.

6.5

Θεραπευτείτε... γευστικά

Oι θεραπευτικές ιδιότητες της σοκολάτας είναι γνωστές ήδη από την εποχή των Αζτέκων. Έρευνες αποδεικνύουν ότι συμβάλλει στην πρόληψη της υπέρτασης και στη μείωση των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Η μαύρη σοκολάτα, μάλιστα, χάρη στη μεγάλη της περιεκτικότητα σε κακάο, είναι πλούσια σε πολυφαινόλες, οι οποίες έχουν αντιοξειδωτική δράση. Η σοκολάτα συμβάλλει στην αύξηση των επιπέδων σεροτονίνης και ενδορφινών, των φυσικών δηλαδή οπιοειδών του οργανισμού, που ρυθμίζουν τη διάθεση. Πρόσφατη έρευνα για τη μακροβιότητα έδειξε ότι οι καταναλωτές σοκολάτας ζουν ένα χρόνο περισσότερο από τους μη καταναλωτές. Η σοκολάτα περιέχει επίσης θεοβρομίνη, ουσία που διεγείρει τη λειτουργία των νεφρών και δρα ως ελαφρύ διουρητικό, ενώ θεωρείται ευεργετική και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, επειδή 33

χαλαρώνει το έμβρυο. Όσο για τους ισχυρισμούς που τη συνδέουν με ημικρανίες, προβλήματα ακμής και αλλεργίες, έχουν όλοι πλέον καταρριφθεί.

6.6

Σοκολατοθεραπεία

Η επιστήμη έχει αναγνωρίσει κατόπιν πολυάριθμων ερευνών τις ευεργετικές επιδράσεις της σοκολάτας στον άνθρωπο. Ορισμένα συστατικά της σοκολάτας διεγείρουν το νου και καθυστερούν τις διαδικασίες της γήρανσης του οργανισμού. Η σοκολάτα είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικούς παράγοντες, που εμποδίζουν την κυτταρική και αγγειακή φθορά εξαιτίας της οξείδωσης. Πρόκειται για ολιστική περιποίηση, γιατί πέρα από τη διαδερμική δράση της, επιδρά και στον ψυχισμό του ατόμου καταπολεμώντας το στρες και το άγχος, αιτίες που συχνά προκαλούν την αύξηση βάρους και κυτταρίτιδας, λόγω πολυφαγίας και έλλειψης διάθεσης για ενεργητικότητα. Μελέτες έχουν αποδείξει ότι με την εφαρμογή της σοκολατοθεραπείας στην διάρκεια ενός μήνα, διασπώνται αποτελεσματικά τα λιπίδια και αποβάλλονται μαζί με άλλες τοξίνες του λεμφικού συστήματος, ενώ η επιδερμίδα εμπλουτίζεται με ωφέλιμες βιταμίνες για το δέρμα και αμινοξέα. Επιπλέον μεγιστοποιείται η κυτταρική οξυγόνωση και η υγρασία στο δέρμα. Η σοκολάτα έχει μοναδική ευεργετική αξία, είναι αντιοξειδωτική, καταπολεμά την κυτταρίτιδα, ενυδατώνει και ηρεμεί ως μέθοδος αντιστρές αφήνοντας μοναδική αίσθηση χαλάρωσης και ξεκούρασης του μυαλού.

34

Επιδερμίδα 

Τρέφει (βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, μέταλλα)  Ενυδατώνει ( απαλή, λεία, φρέσκια επιδερμίδα)  Τονώνει (σφριγηλό δέρμα)  Αποτοξινώνει (λαμπερό δέρμα) Ψυχή - Πνεύμα 

Αντικαταθλιπτικές ιδιότητες  Ηρεμιστικές ιδιότητες Αισθήσεις     

6.7

ΑΦΗ: αίσθηση περιποίησης και φροντίδας στην επαφή της επιδερμίδας με την ζεστή σοκολάτα ΟΣΦΡΗΣΗ: το σοκολατένιο άρωμα ανασύρει παιδικές μνήμες και μας κάνει να νιώθουμε ασφάλεια ΟΡΑΣΗ: το σοκολατένιο χρώμα μας χαλαρώνει ενώ συγχρόνως τονώνει την αυτοπεποίθηση και την ενεργητικότητα μας ΑΚΟΗ: απαλή μουσική πάντα πλαισιώνει την σοκολατοθεραπεία ΓΕΥΣΗ: η αχνιστή σοκολάτα ολοκληρώνει την γκάμα των 5 αισθήσεων, ενώ καλύπτει την αίσθηση στέρησης, που έχει προκληθεί από την θεραπεία

Η σοκολάτα ευθύνεται για την ακμή;

Επιστημονικές μελέτες αποδεικνύουν πως δεν υπάρχει καμία σύνδεση ανάμεσα στη σοκολάτα και την ακμή. Οι πιο πιθανές αιτίες για την εμφάνιση των ενοχλητικών συμπτωμάτων είναι οι ορμονικές διαταραχές και η έλλειψη φρούτων και λαχανικών από τη διατροφή.

6.8

Βλάπτει τα δόντια; ο

Η σοκολάτα λιώνει στο στόμα, διότι η τήξη της είναι στους 36-37 C, (την συνήθη δηλ. ανθρώπινη σωματική θερμοκρασία) και έτσι παραμένει για μικρότερο χρονικό διάστημα πάνω στα δόντια συγκριτικά με άλλες τροφές. Παρά το γεγονός ότι η ζάχαρη μπορεί να προκαλέσει από μόνη της τερηδόνα, η σοκολάτα είναι πιο ακίνδυνη από τις καραμέλες και όλα τα παρόμοια γλυκά που κολλάνε στα δόντια. Αφού όμως το κακό το προξενεί η περιεχόμενη ζάχαρη, πρέπει να προτιμώνται οι μαύρες σοκολάτες διότι έχουν τη μικρότερη περιεκτικότητα σε αυτήν.

35

Αρνητικές επιπτώσεις Παρά τα πολύτιμα θρεπτικά συστατικά της και τις έρευνες που υποδεικνύουν μια θετική επίδρασή της στον οργανισμό μας, η σοκολάτα έχει ενοχοποιηθεί για πολλά και σοβαρά προβλήματα υγείας. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η σοκολάτα θεωρούταν σαν μία από τις κύριες αιτίες για πρόκληση βλαβών στα δόντια και την εκδήλωση ακμής στο πρόσωπο. Οι έρευνες, όμως, δεν καταδεικνύουν κάποιο από τα συστατικά της σοκολάτας υπεύθυνο πρόκλησης ακμής, ενώ για την πρόκληση τερηδόνας και άλλων οδοντικών βλαβών υπεύθυνη είναι η διατροφή στο σύνολό της. Η παχυσαρκία είναι μια ακόμα πάθηση που οι περισσότεροι «χρεώνουν» στη σοκολάτα και είναι η συγκεκριμένη άποψη που συγκρατεί και, θα λέγαμε, στερεί την απόλαυση της γλυκιάς γεύσης μιας πλάκας σοκολάτας από έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Η αλήθεια είναι πως η σοκολάτα, εκτός από μια τροφή πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, είναι και προϊόν με μεγάλο ενεργειακό περιεχόμενο ( μια σοκολάτα υγείας 100γρ αποδίδει 479 θερμίδες). Με απλά λόγια, μικρές ποσότητες σοκολάτας μπορούν να μας δώσουν πολλές θερμίδες. Είναι γνωστό πως όταν, μέσω της διατροφής μας, προσλαμβάνουμε περισσότερες θερμίδες από αυτές που ξοδεύουμε, οδηγούμαστε στην αύξηση βάρους. Φυσικά, αυτό συμβαίνει με οποιοδήποτε τρόφιμο, όσο υγιεινό και αν είναι και δεν είναι δυνατόν να καταλογίζουμε στο ίδιο το τρόφιμο την πιθανή αδυναμία μας να ελέγξουμε την ποσότητα που καταναλώνουμε. Πάν μέτρον άριστον Όλα τα τρόφιμα έχουν ξεχωριστές ευεργετικές ιδιότητες και καλούμαστε να επωφεληθούμε από αυτές, εισάγοντας τα στο καθημερινό μας διαιτολόγιο. Δεν υπάρχει καλά και κακή τροφή και όλα βρίσκονται υπό τον δικό μας έλεγχο για τον τρόπο που επιλέξουμε να τα χρησιμοποιήσουμε. Σε μια ισορροπημένη διατροφή, η σοκολάτα έχει τη δική της θέση. Απολαύστε τη σοκολάτα με μέτρο και να θυμάστε πως η υπερβολή οδηγεί στο να γευόμαστε την… πικρή πλευρά του χαρακτήρα της. Η σοκολάτα πέρα από γλύκα έχει και ευεργετικές ιδιότητες. Αρκεί βέβαια να καταναλώνεται με μέτρο. Μελέτες δείχνουν ότι η κατανάλωση σοκολάτας μειώνει –σε πολύ μικρό ποσοστό- τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου και καρδιοπαθειών. Συμβάλλει στην έκκριση μεγάλων ποσοτήτων ευφορογόνου σεροτονίνης κυρίως στον γυναικείο εγκέφαλο. Η σεροτονίνη είναι ένα ειδικό νευροπεπτίδιο που παράγεται και εκκρίνεται στον εγκέφαλο, δρώντας αγχολυτικά. Οι τροφές που περιέχουν ζάχαρη ή σοκολάτα «γλυκαίνουν» τις πίκρες της ζωής, με την ψυχική διάθεση να είναι ανάλογη της ποσότητας σεροτονίνης που «κυκλοφορεί», ενεργοποιώντας αντίστοιχα κέντρα του εγκεφάλου. Ο ίδιος μηχανισμός παρουσίας ποσοτήτων σεροτονίνης στον εγκέφαλο επιτυγχάνεται μέσω των αγχολυτικών. Έρευνα στην Ιαπωνία έδειξε ότι το 76% των γυναικών σε κατάσταση στρες προτίμησε ως αγχολυτικό τη σοκολάτα. Ο οργανισμός, όταν βρίσκεται σε κατάσταση στρες, υπερεκκρίνει αδρεναλίνη, κορτιζόνη και πολλές άλλες ορμόνες άμυνας. Αυτές κινητοποιούν κάθε κύτταρο του 36

σώματος, ώστε να παράγει ενέργεια. Η γυναίκα που βρίσκεται σε χρόνιο στρες θα καταφύγει στην ηρεμιστική δράση της σοκολάτας, αγνοώντας ότι 110γρ δίνουν 66 άχρηστες θερμίδες. Όσες και μία μεγάλη μερίδα με ψάρι, λαχανικά και μία φέτα ψωμί. Έτσι αυξάνει το βάρος της και απορυθμίζει τον μεταβολισμό της. Μαύρη σοκολάτα Η «ωμή» σοκολάτα (δηλαδή η σχεδόν ακατέργαστη) κάνει καλό στην υγεία μας και δεν δημιουργεί προβλήματα στον οργανισμό μας. Γ’ αυτό και η μαύρη σοκολάτα λέγεται «υγείας»! Το πρόβλημα όμως είναι ότι η σοκολάτα του εμπορίου μας βλάπτει σε κάποιο βαθμό, επειδή είναι επεξεργασμένη και περιέχει πρόσθετα συστατικά, όπως ζάχαρη, που την κάνει λιγότερο ωφέλιμη. Έτσι, βοηθάει και στο φαινόμενο της παχυσαρκίας. Εκτός από την απόλαυση για τους γευστικούς μας κάλυκες η σοκολάτα αποδεικνύεται και ευεργετική «ασπίδα» για την υγεία μας. Σειρά επιστημονικών μελετών αποκαλύπτει ότι η θερμιδικά «αμαρτωλή» σοκολάτα, και ιδιαίτερα η μαύρη, περιέχει ουσίες που βοηθούν στη καλή λειτουργία της καρδιάς, του εγκεφάλου και του ανοσοποιητικού συστήματος, ενώ παράλληλα μπορούν να μειώσουν το στρες, ακόμη και να παρατείνουν τα χρόνια ζωής.. Ακόμα η κατανάλωση της μαύρης σοκολάτας μπορεί να χαμηλώσει την πίεση σε υγιή άτομα και να βελτιώσει την ανταπόκριση των κυττάρων στην ινσουλίνη, βελτιώνοντας έτσι τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Νέα έρευνα δείχνει τώρα ότι η μαύρη σοκολάτα μπορεί να χαμηλώσει την υψηλή πίεση σε υπερτασικούς ασθενείς. Ταυτόχρονα μειώνει την κακή χοληστερόλη LDL και βελτιώνει την λειτουργία των αιμοφόρων αγγείων. Έρευνα που διενεργήθηκε σε 8.000 αποφοίτους του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ και η οποία διήρκεσε 18 ολόκληρα χρόνια κατέδειξε ότι όσοι κατανάλωναν σοκολάτα έζησαν περίπου έναν χρόνο περισσότερο από εκείνους που δεν τη περιελάμβαναν στις διατροφικές τους συνήθειες. Αυτά όμως είναι τα καλά νέα. Τα άσχημα νέα είναι ότι όλοι τους ήταν άνδρες καθώς πιστεύεται πως ορισμένα οφέλη από την κατανάλωση σοκολάτας είναι περισσότερο αποτελεσματικά στο «ισχυρό» φύλο για λόγους που οι επιστήμονες δεν είναι ακόμη σε θέση να εξηγήσουν. Έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο πανεπιστήμιο του Αμπερντίν κατέδειξε ότι οι φλαβανόλες, οι αντιοξειδωτικές ουσίες που περιέχονται στη σοκολάτα με συγκέντρωση σε κακάο, αποτρέπουν την ενεργοποίηση των αιμοπεταλίων στο αίμα, μειώνοντας τις πιθανότητες για εμφάνιση καρδιακών παθήσεων. Συγκεκριμένα δύο τετραγωνάκια μαύρη σοκολάτα καλής ποιότητας περιέχουν τέσσερις φορές περισσότερα αντιοξειδωτικά από ένα δαμάσκηνο ή μερικά λαχανάκια Βρυξελλών. Μάλιστα, σύμφωνα με μελέτη του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Ντέιβις, η κατανάλωση φλαβανολών μπορεί ακόμη και να αντιστρέψει τη ζημιά που έχει προκληθεί στις αρτηρίες από το κάπνισμα. Και η συνετή κατανάλωση σοκολάτας, υποστήριξε ο Καρλ Γκριν του πανεπιστημίου Καλιφόρνιας, ασκεί παραπλήσια αντιθρομβωτική δράση με εκείνη της ασπιρίνης.

37

Η σοκολάτα θεωρείται επίσης από τις πλουσιότερες πηγές μαγνησίου. Ερευνητές από το πανεπιστήμιο Κορνέλ στη Νέα Υόρκη ανακάλυψαν επίσης ότι η σοκολάτα περιέχει επικατεχίνη, ένα αντιοξειδωτικό το οποίο προσφέρει προστασία από τις αμυλοειδείς πλάκες, που ευθύνονται για τη νόσο Αλτσχάιμερ και άλλων συναφών διαταραχών. Επιπλέον η σοκολάτα ενισχύει τη μνήμη, τη συγκέντρωση, τον χρόνο αντίδρασης και την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, αφού αυξάνει τη ροή του αίματος προς τον εγκέφαλο. Μελέτη ιαπώνων επιστημόνων που δημοσιεύτηκε πέρυσι στην επιθεώρηση «British journal of cancer» αποκάλυψε ότι οι φαινολικές ουσίες, τα φυσικά αντιοξειδωτικά της σοκολάτας, ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα, ενώ μια άλλη μελέτη στο «American Chemical Society’s Journal of Proteome Research» κατέληξε ότι η καθημερινή κατανάλωση 40γρ μαύρης σοκολάτας για 2 βδομάδες μειώνει τις ορμόνες του στρες. Η μαύρη σοκολάτα δεν περιέχει καθόλου χοληστερόλη. Μία σοκολάτα μετρίου μεγέθους περιέχει περίπου 6mg καφεΐνης, ενώ ένα φλιτζάνι καφέ περιέχει 100-150mg Η μαύρη σοκολάτα είναι η πιο πλούσια σε πολυφαινόλες από το τσάι, το κρασί, τα φρούτα και τα λαχανικά Από το 16ο έως τον 20ο αιώνα η σοκολάτα χρησιμοποιούνταν για την αντιμετώπιση εντερικών προβλημάτων, αναιμίας, κόπωσης και πυρετού.

6.9

Θερμίδες

Ένα μικρό, αθώο σοκολατάκι των 10 γρ. δίνει 55 θερμίδες περίπου. Η διατροφική της ταυτότητα ανά 100 γρ.: Μαύρη σοκολάτα

Σοκολάτα γάλακτος Λευκή σοκολάτα

Θερμίδες:

502

535

539

Λίπη:

52,3 γρ.

29,7 γρ.

32 γρ.

Χοληστερίνη:

0

23 mg

5 mg

Φυτικές ίνες:

17 γρ.

0

0

Καφεΐνη:

80mg

20mg

0

Ασβέστιο:

101mg

189mg

199 mg

Φώσφορος:

327mg

208mg

176 mg

Η σοκολάτα περιέχει επιπλέον περίπου 50 mg φυτοστερόλες, 9,5 mg ψευδάργυρο και σίδηρο (όχι όμως σε ιδιαίτερα απορροφήσιμη μορφή). Η κουβερτούρα έχει παρόμοια ανάλυση με αυτήν της μαύρης σοκολάτας.

38

6.10 Η σκοτεινή πλευρά της σοκολάτας Τα περισσότερα παιδιά λατρεύουν τις σοκολάτες. Κάποια παιδιά, όμως, τις απεχθάνονται. Ένα από αυτά είναι και ο Ντρίσα. Ο Ντρίσα φέρει ακόμη τα σημάδια της περιόδου που πέρασε, δουλεύοντας σε κάποια φυτεία κακάο της Ακτής του Ελεφαντοστού. Πολυάριθμα σημάδια από χτυπήματα. Ο Ντρίσα ήταν ένας «σκλάβος της σοκολάτας», ένα από τον άγνωστο αριθμό παιδιών από τη δυτική Αφρική που πωλούνται από τις οικογένειές τους ως σκλάβοι στην Ακτή του Ελεφαντοστού, τη μεγαλύτερη παραγωγό χώρα κακάο στον κόσμο. Τα υποχρεώνουν να εργάζονται χωρίς να τα πληρώνουν, τα χτυπούν όταν αυτά εκδηλώνουν κάποιες αντιρρήσεις τους και τα εγκαταλείπουν, όταν αρρωσταίνουν. Ο Ντρίσα εργαζόταν 18 ώρες την ημέρα, έτρωγε ελάχιστα και το βράδυ κοιμόταν κλειδωμένος σ’ ένα μικρό δωμάτιο. Τα χτυπήματα που δεχόταν ήταν αρκετά για να τον «πείσουν» να συνεχίσει. Οι «σκλάβοι της σοκολάτας» που χρησιμοποιούνται στην Ακτή του Ελεφαντοστού προέρχονται, κατά κύριο λόγο, από το Μάλι, το Μπενίν, το Τόγκο και την Κεντροαφρικάνικη Δημοκρατία. Οι πληροφορίες που υπάρχουν, ωστόσο, γι’ αυτά είναι λιγοστές και συγκεχυμένες. Η Ακτή Ελεφαντοστού αποτελεί την πρώτη σε παραγωγή κακάο χώρα του κόσμου αφού εξάγει το 40%του συνόλου της παγκόσμιας παραγωγής. Οι χαμηλές τιμές του κακάο οι οποίες συνεπάγονται φθηνά εργατικά χέρια ωθούν τους παραγωγούς στην εκδούλευση μικρών παιδιών ώστε να ανταπεξέλθουν στον εξοντωτικό ανταγωνισμό. Οι ΗΠΑ υπολογίζουν πως περισσότερα από 109.000 παιδιά στην Ακτή Ελεφαντοστού δουλεύουν υπό τις χειρότερες συνθήκες παιδικής εργασίας ενώ περίπου 10.000 εξ αυτών είναι θύματα πορνείας και δουλεμπορίου. Δεκαοκτώ με τριάντα μήνες μετά το φύτεμα, τα κακαόδεντρα, που μπορεί να ξεπεράσουν και τα επτά μέτρα σε ύψος, αρχίζουν να δίνουν τον πολύτιμο καρπό, καθιστώντας την Γκάνα την δεύτερη σε εξαγωγές στην δυτική Αφρική με πεντακόσιες εξήντα χιλιάδες μετρικούς τόνους παραγωγή (2005) και νούμερο δύο στις κακάο-παραγωγές χώρες στον κόσμο. Μαζί με την Ακτή του Ελεφαντοστού, το 39

Καμερούν και την Νιγηρία καλύπτουν το 70% της παγκόσμιας ζήτησης. Πάνω από δύο εκατομμύρια αγρότες δουλεύουν στην παραγωγή κακάο στην χώρα. Στην συγκομιδή και στην καλλιέργεια των κακαόδεντρων, όπως και στις υπόλοιπες αφρικάνικες χώρες, η παιδική εργασία είναι πολύ διαδεδομένη. Μικρά παιδιά με τις ματσέτες στα χέρια ξημεροβραδιάζονται κάτω από το καυτό ήλιο, αντιμετωπίζοντας την επίδραση των χημικών φυτοφαρμάκων, τα καθημερινά ατυχήματα και την βαναυσότητα των αφεντικών. Υπολογίζονται σε πάνω από ογδόντα χιλιάδες τα παιδιά σχολικής ηλικίας, που εργάζονται στις φυτείες κακάο ο μέσος όρος ηλικίας δεν ξεπερνά τα 13,5 χρόνια. Τα περισσότερα είναι από τις φτωχές βόρειες επαρχίες της χώρας αλλά και από τις γειτονικές Μπουργκίνα Φάσο, Μάλι και την περιοχή της νότιας Σαχάρας και δουλεύουν για τριακόσιες χιλιάδες Cedi τον χρόνο που ισοδυναμούν μόνο με τριάντα δολάρια! Τους παρέχεται ένα άθλιο φαγητό και δωρεάν στέγη σε αποθήκες αλλά αυτό δεν αλλάζει το γεγονός πως η εκμετάλλευση είναι εξοργιστική. «Πήγαινα σχολείο», λέει ο Μαρκ Γιάο Κουάμε που μαζί με τον αδελφό του Φαμπρίς, δουλεύουν σε μια απομακρυσμένη φάρμα. «Αλλά ο πατέρας μου δεν είχε άλλον να δουλέψει στη φάρμα, έτσι με πήρε από το σχολείο. Η μητέρα μου είναι μακριά από εδώ, έχω να τη δω 10 χρόνια, από τότε που ήμουν 2 χρονών». Με τρεις δυτικές πολυεθνικές να ελέγχουν το 83% του παγκόσμιου εμπορίου κακάο, είναι προφανές πως οι φτωχές χώρες παραγωγής της πρώτης ύλης είναι χειροπόδαρα δεμένες στις απαιτήσεις και τους εκβιασμούς των αγοραστών. Η δραματική καθίζηση των τιμών το 1998, που τις έριξε στο μισό, ανάγκασε τους μικρούς παραγωγούς να ψάξουν τρόπους μείωσης του κόστους για να επιβιώσουν. Ο κυριότερος ήταν η επέκταση της παιδικής εργασίας που στην Γκάνα αλλά και στην Ακτή του Ελεφαντοστού ιδιαίτερα, έχει πάρει την μορφή επιδημίας. Το 2001, σε μια προσπάθεια να αποφύγουν την κυβερνητική παρέμβαση και την κριτική του Τύπου, οι μεγάλες βιομηχανίες του κακάο υπέγραψαν μια εθελοντική σύμβαση (το Πρωτόκολλο της Βιομηχανίας του Κακάο) ώστε να εξαλειφθεί η παιδική εργασία έως το 2005. Όμως, η ημερομηνία πέρασε χωρίς να δοθεί μεγάλη σημασία ή να αλλάξει κάτι. Το 40

όριο εξάλειψης πήρε τελικά παράταση έως τον Ιούλιο του 2008 ώστε μέχρι τότε τουλάχιστον στο 50% των παραγωγών κακάο να μη χρησιμοποιούν παιδιά στα χωράφια τους. Οι εταιρείες κακάο δημοσιοποίησαν κάποια πιλοτικά προγράμματα χωρίς ωστόσο να έχει αλλάξει κάτι στην τακτική τους αποκόμισης κερδών από την παιδική εργασία. Την ίδια στιγμή στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, η Herseys Company, κλείνει φέτος τα εκατό εφτά χρόνια από την κυκλοφορία του πιο αγαπημένου της προϊόντος. Ήταν το 1907, που εμφανίστηκαν στα μαγαζιά τα Hersheys Κisses, οι μικρές σοκολατένιες καραμέλες που φέρνουν τεράστια κέρδη στα ταμεία της και έφτασαν πέρυσι τα ογδόντα εκατομμύρια κομμάτια καθημερινές πωλήσεις. Η Hersheys μαζί με της Μars ελέγχουν τα 2/3 από τα 13 δις δολάρια πωλήσεων σοκολάτας στις ΗΠΑ και προμηθεύονται κακάο κυρίως από την Δυτική Αφρική. Μαζί με την Nestle και μερικές ακόμη ευρωπαϊκές πολυεθνικές, πάρα τις δεσμεύσεις και την διεθνή κατακραυγή συνεχίζουν να αγοράζουν πρώτη ύλη που μαζεύεται από παιδικά χέρια, συμμετέχοντας ταυτόχρονα και σε εκστρατείες ενάντια στην παιδική εργασία! Όταν πριν από δύο χρόνια ο δανός δημοσιογράφος Μ.Mistrati θέλησε να φάει μια σοκολάτα, πήγε σε ένα σουπερμάρκετ και άρχισε να ψάχνει: «Παρατήρησα ότι από τις επτά διαφορετικές σοκολάτες που είχα στα χέρια μου, μόνον μία ακολουθούσε τις αρχές του fair trade. Αναρωτήθηκα τι να συμβαίνει με τις υπόλοιπες», περιγράφει ο ίδιος. Αυτό ήταν και η αφετηρία ενός επώδυνου χρονικού που με τον R. Romano οδήγησαν σε ένα συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ «τη σκοτεινή πλευρά της σοκολάτας» στο οποίο αποκαλύπτεται η πραγματικότητα που χρηματοδοτεί η πανίσχυρη βιομηχανία που γλυκαίνει τις αισθήσεις. Το ντοκιμαντέρ περιγράφει την καλλιέργεια κακάο στην Ακτή Ελεφαντοστού εκεί όπου πρόσφατα ο διεθνώς αμφισβητούμενος πρόεδρος Λόραν Γκμπάγκμπο εθνικοποίησε τις τοπικές αγορές και τις εξαγωγές του κακάο με στόχο την προστασία των εσόδων από φόρους και δασμούς. Έσοδα που μοιράζονται εκτός των άλλων και στη συντήρηση των μισθοφόρων. Τα εργατικά χέρια όπου βασίζονται οι καλλιεργητές κακάο στην Ακτή Ελεφαντοστού κρύβουν το πλέον απροκάλυπτο δουλεμπόριο παιδιών 7 έως 14 ετών. Γι' αυτά τα παιδιά σοκολάτα σημαίνει αρπαγή από τις οικογένειές τους, σκληρή δουλειά, ξύλο, σεξουαλική κακοποίηση και επικίνδυνες χαντζάρες. Οι Mistrati και Romano ξεκινούν την έρευνα από την Ευρώπη με εκπροσώπους των μεγαλύτερων εταιρειών να δηλώνουν άγνοια για τις «φήμες», όπως τις χαρακτήρισαν. Το ταξίδι τους στην Αφρική καλείται να επιβεβαιώσει τις... «φήμες». «Είχα πολλές δυσκολίες καθώς έπρεπε να δουλέψω με απόλυτη κάλυψη στην Ακτή Ελεφαντοστού, το Μάλι και την Μπουρκίνα Φάσο. Οι κυβερνήσεις εκεί δεν επιθυμούν 41

δημοσιογράφους που ερευνούν ζητήματα δουλεμπορίου παιδιών» λέει ο Mistrati και επισημαίνει: «Βεβαίως είχα κατά νου και την περίπτωση ενός άλλου συναδέλφου, του Guy-Andre Kieffer, ο οποίος σε ανάλογη έρευνα το 2004 είχε απαχθεί και δεν επέστρεψε ποτέ». Πρώτος σταθμός η φτωχή περιφέρεια του Μάλι. Ο 50χρονος οδηγός των Δανών κατάγεται από εκεί και

βιώνει την πραγματικότητα των «παιδιών του κακάο» καθημερινά. Τα παιδιά μεταφέρονται από διάφορα χωριά στους σταθμούς των λεωφορείων που φεύγουν για τα σύνορα. Για άλλα έχει προηγηθεί συμφωνία του δουλέμπορου με τους γονείς (ένα παιδί μπορεί να πουληθεί ακόμη και 230 ευρώ), για άλλα όμως όχι. Απλώς, τα απάγουν... «Φοβόμουν να δουλέψω χωρίς κρυφή κάμερα. Οι traffickers είναι αδίστακτοι εγκληματίες και κάνουν τα πάντα για το χρήμα. Κατάφερα όμως να ακολουθήσω όλη τη διαδρομή» περιγράφει ο Mistrati. Σταθμός Sikasso: Ο Idrissa Kante, γενικός γραμματέας του σωματείου οδηγών, περιγράφει πώς οι traffickers μεταφέρουν κάθε φορά 10 με 15 παιδιά. Μόλις το λεωφορείο πλησιάζει στα σύνορα, ανεβαίνουν σε μοτοσικλέτες με τις οποίες μέλη του κυκλώματος ακολουθούν το λεωφορείο. Τα περνάνε από τα σύνορα. Στην άλλη πλευρά, οι ιδιοκτήτες φυτειών τα παραλαμβάνουν. Την ώρα που οι Δανοί βρίσκονται στο Sikasso, ένας άντρας φωνάζει: «Παίρνουν ένα κορίτσι»! Πλησιάζουν το λεωφορείο, αλλά η «συνοδός» του έχει γίνει καπνός. Η 12χρονη Mariam Marico περιγράφει λίγο μετά: «Μου είπε ότι θα έβγαζα χρήματα». Τα γόνατά της, όμως, είναι ματωμένα. Είναι φανερό ότι το παιδί είχε συρθεί με τη βία. - Φύγε και μην ξαναγυρίσεις εδώ, να τους πεις ότι εδώ δεν υπάρχουν χρήματα, της φωνάζει ένας άντρας που ανήκει σε εθελοντική οργάνωση και λίγο 42

αργότερα τη μεταφέρει πίσω στο χωριό της. Βλέποντάς την, ο οδηγός των δημοσιογράφων ξεσπά σε κλάματα γιατί είναι σίγουρος ότι θα την ξαναδεί να επιστρέφει: «Η καρδιά μου έχει τσακίσει, δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο»... Επόμενος σταθμός το χωριό Zegua. Ο αρχηγός των 500 κατοίκων, Diamoutenne Bakary, περιγράφει τις απαγωγές παιδιών. Ακολουθεί η SAF CACAO, ο μεγαλύτερος εξαγωγέας κακάο με κορυφαίους πελάτες ανά τον κόσμο. Ο γενικός διευθυντής Ali Lakiss δεν ξέρει τίποτα: «Γεννήθηκα στη βιομηχανία του κακάο και δεν έχω συναντήσει ποτέ παιδιά από 10 έως 16 ετών να δουλεύουν στις φυτείες». Σπεύδει να υπενθυμίσει πως: «Είμαστε ο μεγαλύτερος παραγωγός κακάο παγκοσμίως. Φαντάζεστε τι είδους καταστροφή θα συνέβαινε αν οι άνθρωποι έπαυαν να αγοράζουν κακάο;» Μάλλον ο Lakiss είχε πολλά χρόνια να... επισκεφθεί τις φυτείες. Το 'καναν αντ' αυτού οι Δανοί και φυσικά συνάντησαν αρκετά παιδιά την ώρα της δουλειάς. Για τον κυβερνητικό Tohe Adam Malick, το θέμα έχει πάρει υπερβολικές διαστάσεις. Αποδίδει τη μεταφορά παιδιών στην Ακτή Ελεφαντοστού σε τουρισμό: «Πώς είναι να πηγαίνεις στο Παρίσι»! Και η έρευνα συνεχίζεται σε μία ακόμη φυτεία. Αυτή τη φορά ο οδηγός τους υποδύεται τον παραγωγό. - Θα χρειαστούμε πολλά παιδιά να δουλέψουν για μας, μπορείς να βοηθήσεις; ρωτά τον ιδιοκτήτη της φυτείας. «Εδώ είναι ο μεγάλος μου αδελφός, πείτε του πόσα θέλετε και θα τα φέρει κατευθείαν σε σας», του απαντά. - Πόσο κοστίζει; «Υπολόγισε 230 ευρώ»... Στη χώρα μας καταναλώνονται κάθε χρόνο 22.000 τόνοι σοκολάτας, με τη μία στις τρεις να είναι εισαγόμενη. Όμως η αγορά είναι κατακλυσμένη από προϊόντα που το ταξίδι τους έχει ξεκινήσει από την Ακτή Ελεφαντοστού. Η Ελλάδα ανήκει στις χώρες που δεν έδειξαν κανένα ενδιαφέρον για το ντοκιμαντέρ. Αναρωτιέται ο Mistrati σε συνέντευξη του στην Ελευθεροτυπία: «Δεν ενδιαφέρει τους Έλληνες να μάθουν πώς παράγεται η σοκολάτα που τρώνε;». Ο δημοσιογράφος το άφησε αναπάντητο, όπως κι εκείνος μία από τις ερωτήσεις :

Μετά από τα όσα έζησες, απολαμβάνεις το ίδιο μία σοκολάτα;

43

7

ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ

Από μια εργασία με θέμα την σοκολάτα δεν θα μπορούσαν να λείπουν και συνταγές με βάση την σοκολάτα

7.1

Ρόφημα σοκολάτα

ΥΛΙΚΑ για 4 ποτήρια • 70 γρ. bitter σοκολάτα (με πάνω από 50% κακάο) • 1/2 κιλό γάλα φρέσκο (πλήρες ή χαμηλών λιπαρών) • 3-4 τριχίδια σαφράν ΕΚΤΕΛΕΣΗ: Λιώνετε τη σοκολάτα σε μπεν μαρί ανακατεύοντας απαλά. Ταυτόχρονα, ζεσταίνετε το γάλα, στο οποίο έχετε προσθέσει το σαφράν. Κατεβάζετε τη σοκολάτα από τη φωτιά και προσθέτετε αργάαργά το γάλα, ανακατεύοντας συγχρόνως. Αν θέλετε, προσθέτετε στο ρόφημα λίγη ζάχαρη.

7.2

Μους σοκολάτα

ΥΛΙΚΑ για 5-6 άτομα • 1/2 κιλό σοκολάτα bitter (με 55% κακάο) • 50 γρ. γάλα φρέσκο (πλήρες) • 150 γρ. κρέμα γάλακτος • 1 αστεροειδή γλυκάνισο (μπαχαρικό με έντονη γεύση κανέλας και γλυκάνισου) ΕΚΤΕΛΕΣΗ: Λιώνετε τη σοκολάτα σε μπεν μαρί (τοποθετείτε τη σοκολάτα μαζί με γάλα, βούτυρο ή κρέμα γάλακτος σε ένα κατσαρολάκι και το βάζετε μέσα σε νερό που βράζει), ενώ ταυτόχρονα χτυπάτε την κρέμα γάλακτος για να φτιάξετε σαντιγί. Μόλις λιώσει η σοκολάτα, την κατεβάζετε από τη φωτιά, προσθέτετε πρώτα το γάλα, στη συνέχεια τη σαντιγί με σπάτουλα ζαχαροπλαστικής και ανακατεύετε μέχρι να γίνει ομοιογενές το μείγμα, το οποίο πρέπει να μείνει στο ψυγείο 3-4 ώρες.

44

7.3

Brownies

ΥΛΙΚΑ      

1 ανάλατο βούτυρο (227 γρ.) λιωμένο 4 αυγά 1 - 1½ κούπες ζάχαρη 1 κούπα κακάο σκόνη 1 ¼ κούπες κοινό αλεύρι Καρύδια (αν θέλουμε)

ΕΚΤΕΛΕΣΗ: Λιώνουμε το βούτυρο στο φούρνο μικροκυμάτων και προσθέτουμε τη ζάχαρη. Χτυπάμε τα αυγά και προσθέτουμε την σκόνη κακάο, το αλεύρι και τελευταία τα καρύδια. Ψήνουμε σε ελαφρώς προθερμασμένο φούρνο στους 160º για περίπου 30 – 40 λεπτά, μέχρι να είναι ελαφρώς σφιχτό όταν το αγγίζουμε.

7.4

Πώς να φτιάξετε σοκολάτα από κακαομάζα

Το να φτιάξεις σοκολάτα από το φασόλι δεν είναι εύκολο. Εταιρείες παραγωγής σοκολάτας επενδύουν εκατομμύρια δολάρια σε εργαλεία και μηχανήματα για να μετατρέψουν τους πικρούς κόκκους κακάο σε νόστιμες σοκολάτες. Αλλά με πολλές ώρες - ή ίσως ημέρες – σκληρής δουλειάς και αφοσίωσης στη λεπτομέρεια, μαζί με κάποιο δικό σας εξοπλισμό, μπορείτε να μετατρέψετε την κουζίνα σας σε ένα μικροσκοπικό εργοστάσιο σοκολάτας! Ακολουθώντας αυτές τις οδηγίες και τις τεχνικές, θα είστε σε θέση να κάνετε τη δική σας μάρκα σοκολάτας.

1. Ψήστε τους κόκκους κακάο. Η διαδικασία είναι παρόμοια με το ψήσιμο κόκκων καφέ: 535 λεπτών σε θερμοκρασίες μεταξύ 120-160 βαθμούς C (250 με 325 βαθμούς F). Πρέπει να εκθέσετε γενικά τα φασόλια σε μια αρχική υψηλή θερμοκρασία, να χαμηλώσετε τη θερμοκρασία σταδιακά, και να σταματήσετε το ψήσιμο όταν οι κόκκοι αρχίσουν να ραγίζουν (αλλά όχι να καίγονται). Η διπλανή εικόνα δείχνει τους σπόρους του κακάο πριν από το ψήσιμο. Μπορείτε να το καταφέρετε αυτό είτε χρησιμοποιώντας το φούρνο σας είτε χρησιμοποιώντας μια ψηστιέρα. Αν τα ψήσετε στο φούρνο σας θα χρειαστεί να κάνετε λίγους πειραματισμούς επειδή οι χρόνοι ψησίματος εξαρτώνται από τον τύπο του φασολιού που χρησιμοποιείτε. Βάλτε τα φασόλια

45

σε ένα ενιαίο στρώμα. Ξεκινήστε με ένα ψήσιμο 18 λεπτών σε προθερμασμένο φούρνο στους 120 βαθμούς C (250 F). Θα είναι έτοιμα όταν αρχίσουν να ραγίζουν και όταν πραγματικά έχουν τη γεύση σοκολάτας (αφήστε τα να κρυώσουν πριν δοκιμάσετε!).

2. Ραγίστε και ξεδιαλύνετε τους κόκκους. Μπορείτε να σπάσετε τους κόκκους με ένα σφυρί και αφαιρέστε τις φλούδες (οι οποίες θα πρέπει να είναι χαλαρές μετά από το κατάλληλο ψήσιμο) με το χέρι, εάν εργάζεστε με μια μικρή παρτίδα. Για μεγαλύτερες παρτίδες, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα πολύ χοντρό μύλο τύπου Corona. Για να ξεχωρίσετε τους κόκκους, ανακατέψτε τους απαλά με τα χέρια ή με ένα κουτάλι καθώς τους φυσάτε με ένα πιστολάκι για τα μαλλιά μέχρι να φύγουν οι φλοιοί.

3. Αλέστε τους κόκκους σε ρευστό κακάο. Θα χρειαστείτε δυνατό εξοπλισμό για να τους ρευστοποιήσετε. Οι συνηθισμένοι επεξεργαστές τροφίμων, μύλοι καφέ και γουδιά δεν θα φέρουν τα κατάλληλα αποτελέσματα. Μπορεί να χρειαστεί να πειραματιστείτε μέχρι να βρείτε εξοπλισμό που κάνει για αυτή την δουλειά. Βάλτε τους κόκκους, μία χούφτα τη φορά, απαλά μέσα στο ρευστοποιητή. Περάστε τους ξανά μέχρι να σταματήσουν ν βγαίνουν κομμάτια.

4. Λιώστε την σοκολάτα και το βούτυρο κακάο στο φούρνο στους 120 ο F. Συνδυάστε το με άπαχη σκόνη γάλατος, ζάχαρη και μια φλούδα βανίλια. Βάλτε το μίγμα στο μύλο και κάθε τόσο να το φυσάτε με το πιστολάκι για να μείνει λιωμένο το μίγμα. Συνεχίστε το ανακάτεμα μέχρι η σοκολάτα να αποκτήσει ισορροπημένη γεύση και απαλή υφή.

5. Μετριάστε τη θερμοκρασία της σοκολάτας. Αυτό είναι το πιο δύσκολο κομμάτι της διαδικασίας αλλά εξασφαλίζει ότι η σοκολάτα θα είναι γυαλιστερή και σκληρή και δεν θα λιώνει στα χέρια. Το καλό με αυτή την διαδικασία είναι ότι μπορείτε να την επαναλάβετε όσες φορές θέλετε και η σοκολάτα δεν θα χαλάσει. Αν δεν μπορείτε να το κάνετε μόνοι σας μπορείτε να αγοράσετε μια μηχανή από το διαδίκτυο 400-500€. Το πιο σημαντικό είναι να μην αφήσετε καθόλου υγρασία στη σοκολάτα γιατί θα χαλάσει.

6. Λιώστε τη σοκολάτα προσεκτικά. Χύστε ένα μέρος της σοκολάτας σε μια επιφάνεια, μαρμάρινη κατά προτίμηση, και ανακατέψτε την απλώνοντας και μαζεύοντάς την. Συνεχίστε να το κάνετε αυτό για περίπου 10-15 λεπτά μέχρι η σοκολάτα να φτάσει τους 85ο F. Σ’ αυτό το σημείο η σοκολάτα πρέπει να είναι παχύρευστη, μαλακιά και κολλώδεις.

7. Χρησιμοποιείστε ότι καλούπι θέλετε και αφήστε την να κρυώσει για τουλάχιστον 36 ώρες

46

8

ΑΤΑΚΕΣ ΠΟΥ ΑΦΗΣΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

1. Όπως κάθε πρόγραμμα απεξάρτησης, έτσι και αυτό από τη σοκολάτα έχει, όντως, 12 βήματα: Μη βρίσκεσαι ποτέ πάνω από 12 βήματα μακριά από σοκολάτα.

Terry Moore (Ηθοποιός) 2. ΔΥΝΑΜΗ στη Φυσική είναι η ικανότητα να σπας με τα δάκτυλά σου μια πλάκα σοκολάτας στα τέσσερα και μετά... να αντέξεις να φας ένα μόνο κομμάτι.

Judith Viorst (Αμερικανίδα συγγραφέας και ποιήτρια) 3. Αυτό που βλέπεις απέναντί σου, αγαπητέ, είναι το αποτέλεσμα μιας ολόκληρης ζωής καταναλώνοντας σοκολάτα.

Katherine Hepburn (Ηθοποιός) 4. Δεν είναι η σοκολάτα υποκατάστατο του έρωτα. Ο έρωτας είναι υποκατάστατο της σοκολάτας. Η σοκολάτα είναι, όπως και να το κάνουμε, πολύ πιο αξιόπιστη από έναν άντρα.

Miranda Ingram (Συγγραφέας) 5. Η ζωή είναι σαν ένα κουτί με σοκολατάκια – Ποτέ δεν ξέρεις τι γεύση θα σου τύχει.

Forrest Gump στην ταινία "Forrest Gump" (1994) 6. Μετά από 20 χρόνια έγγαμου βίου, φτάνω επιτέλους να καταλάβω περίπου τι θέλουν οι γυναίκες. Και νομίζω ότι η απάντηση βρίσκεται κάπου ανάμεσα στη συζήτηση και στη σοκολάτα. Μελ Γκίμπσον (Ηθοποιός) 7. Βιοχημικά, μιλώντας, ο έρωτας είναι σαν να τρως τεράστιες ποσότητες σοκολάτας.

John Milton στην ταινία “Ο δικηγόρος του διαβόλου” 8. Η Βενετία είναι σαν να τρως μια κι έξω ένα ολόκληρο κουτί σοκολατάκια με λικέρ.

Truman Capote (Αμερικάνος λογοτέχνης, συγγραφέας)

47

9. Το ποτό των θεών, ενδυναμώνει την αντοχή και πολεμάει την κούραση. Μία κούπα από αυτό το πολύτιμο ρόφημα (κακάο) επιτρέπει σε έναν άντρα να περπατάει για μια ολόκληρη μέρα χωρίς φαγητό.

Montezuma – Αυτοκράτορας των Αζτέκων (1480-1520 π.Χ.)

10. Εννιά στους δέκα τρελαίνονται για σοκολάτα. Ο δέκατος απλώς λέει ψέματα.

John Q. Tullius (Καλλιτέχνης, σκιτσογράφος) 11. Υπάρχουν δύο ειδών άνθρωποι στον κόσμο. Αυτοί που αγαπούν τη σοκολάτα και οι ... κομμουνιστές.

Leslie Moak Murray (χαρακτήρας στη σειρά κινουμένων σχεδίων ‘Murray's Law’).

12. Οι ιδέες πρέπει να είναι ξεκάθαρες και η σοκολάτα παχύρρευστη. (Ισπανική παροιμία: Las cosas claras y el chocolate espeso).

48

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Ακολουθεί ένα ενδιαφέρον αλφαβητάριο της σοκολάτας, όπως το βρήκαμε στον δικτυακό τόπο της ΙΟΝ.

49

50

51

52

53

54

55

56

57

ΠΗΓΕΣ

[1]

www.ion.gr

[2]

http://sgtogias.tripod.com/articles/cacao.html

[3]

http://users.ntua.gr/ge01033/choc.htm

[4]

http://www.solon.org.gr/index.php/2008-07-15-19-13-34/43--yg-/206-2008-07-21-07-0356.html

[5]

http://nio.pblogs.gr/176390.html

[6]

http://www.sporos.org/cacao/sokolata

[7]

http://www.vita.gr/html/ent/660/ent.4660.asp

[8]

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%BF%CE%BA%CE%BF%CE%BB%CE%AC%CF%84%C E%B1

[9]

http://www.medlook.net/article.asp?item_id=1101

[10] http://www.atcare.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=398:2011-12-0711-57-13&catid=37:2008-12-19-07-39-35&Itemid=137 [11]

http://www.wikihow.com/Make-Chocolate

[12]

http://sgtogias.tripod.com/articles/cacao.html

[13]

http://www.multilingualarchive.com/ma/enwiki/el/Tannin

[14]

http://apenantioxthi.blogspot.com/2011/11/blog-post_19.html

[15]

http://www.barretti.com/el/peri-sokolatas/istoria

[16]

http://psi-gr.tripod.com/choc_21_add_compo.html 58