ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ 126 by Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος

ΤΕΥΧΟΣ 126 • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2024 ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΜΑΡΙΝΑ ΖΕΑΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ 185 37 Επιχορηγείται από ΥΠ.ΠΟ.-YEN-ΥΕΘΑ/ΓΕΝ-ΝΑΤ

Εξώφυλλο Αντώνιος Ε. Κριεζής (1872-1944), Ο

35x34 εκ

Τριμηνιαία Έκδοση

2528

Ιδιοκτήτης:

185 37

210 45 16 264 • Fax: 210 45 12 277

E-mail: info@hmmuseum.gr, hellenicmaritimemuseum@gmail.com Website: www.hmmuseum.gr

Εκδότης - Διευθυντής:

Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη Πρόεδρος

του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος

Διεύθυνση Σύνταξης: Γιάννης Παλούμπης

Επιμέλεια Έκδοσης: Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη

Πηνελόπη Βουγιουκλάκη Δρ Βυζαντινής Αρχαιολογίας Ιωάννα

- Θαλάσσιοι Διάδρομοι

Νέες ευκαιρίες για τη

ναύαρχος

Αντώνιος Γ. Κριεζής. Υδατογραφία

του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Κωδ.

Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος Μαρίνα Ζέας, Πειραιάς

Τηλ.:

Μπερμπίλη Μ.Δ.Ε. Βυζαντινής Αρχαιολογίας & Διοίκησης Πολιτιστικών Μονάδων Διαφημίσεις: Ν. Νικολαΐδης-Ε. Σ. Σύρος Τηλ./Fax: 210 24 35 075 Γραμματεία: Κλεοπάτρα Ρηγάκη Εκτύπωση: ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ Μον. ΙΚΕ ΔΙΑΝΈΜ Έ ΤΑΙ ΔΩΡ ΈΑ Ν Οι απόψεις που εκφράζονται στον ΠΕΡΙΠΛΟΥ είναι προσωπικές των συγγραφέων και δε δεσμεύουν το ΝΜΕ, ούτε ερμηνεύουν την πολιτική ή τις αποφάσεις του. ΤΕΥΧΟΣ 126 • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2024 ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΜΑΡΙΝΑ ΖΕΑΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ 185 37 Επιχορηγείται από ΥΠ.ΠΟ.-YEN-ΥΕΘΑ/ΓΕΝ-ΝΑΤ Τραπεζικός λογαριασμός για την κατάθεση συνδρομής μελών: ΕΘΝΙΚΉ ΤΡΆΠΕΖΆ/Δικαιούχος: Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος Aρ. Λογ/σμου: 072/482020-74/ IBAN: GR13 0110 0720 0000 0724 8202 074 Παράκληση η κατάθεση να γίνεται ΕΠΩΝΥΜΩΣ, ώστε να αποστέλλεται ακολούθως και η σχετική απόδειξη. 126 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ // ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ ΜΑΡΤΙΟΣ 2024 38 08 54 44 04 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 02 04 08 18 22 28 32 38 44 46 54 74 78 Χαιρετισμός του Εκδότη Το θέμα του εξωφύλλου: Μία μοναδική προσωπογραφία του Ναυάρχου Αντωνίου Γ. Κριεζή και ο δημιουργός της... • Της Ιωάννας Μπερμπίλη και της Πηνελόπης Βουγιουκλάκη Η θέση της Ελληνίδας στην Επανάσταση του 1821 • Της Μαίρης Μαλάνου, Φιλολόγου Ο Κήπος των Ηρώων της Ιεράς Πόλης του Μεσολογγίου • Του Ιωάννη Κατσαβού, Σημαιοφόρος (Ε) ΠΝ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΊΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΆΣΩΣΗ ΤΟΥ Ι/Φ ΕΥΓΈΝΙΟΣ ΕΥΓΕΝΊΔΗΣ O ποιητής της θάλασσας και το Κλίππερ του τσαγιού • Του Χάρη Τζάλα «Νήες Ποντοπόροι. Ομηρικά πλοία, δεινοί πλόες και Ναυτική Αρχαιολογία» • Εκδήλωση παρουσίασης βιβλίου, της Δήμητρας Καμαρινού Πού ήταν η Ιθάκη; Το γεωγραφικό στίγμα ενός ταξιδιού στον μύθο • Του Κωνσταντίνου Αντύπα Η Ανάδυση

της

• Ημερίδα του ευρωπαϊκού έργου BCThubs ΠΟΛΙΚΗ ΝΑΥΣΙΠΛΟΪΑ

Ναυτιλία • Του Νικήτα Νικητάκου, Πλοίαρχος Π,Ν, (ε.α) Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου Σχεδίαση και Λειτουργία Επιβατηγών Πλοίων σε Συνάρτηση με την Ενδιαίτηση • Του Παράσχου Καραβατάκη, Αρχιτέκτονος Ε.Μ.Π ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ & ΘΑΛΑΣΣΑ ΒΑΡΟΜΕΤΡΟ

του Οικοσυστήματος

Ελληνικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Φίλες και φίλοι, αγαπητοί αναγνώστες, O νέος χρόνος ξεκίνησε και οι μέρες της μουσειακής καθημερινότητας ρέουν σαν ποτάμι, γεμάτες με εργασίες, σχέδια και δράσεις εξωστρέφειας που καλούν το κοινό να γνωρίσει τη ναυτική παράδοση μέσα από τις συλλογές του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Τον Ιανουάριο έγινε ακόμα ένα βήμα προς την κατεύθυνση του εκσυγχρονισμού της μόνιμης έκθεσης του μουσείου με τις εργασίες ανακαίνισης στις τρείς πρώτες αίθουσες. Πρόκειται για την είσοδο, την αίθουσα της αρχαιότητας και την αίθουσα εκδηλώσεων. Αντικαταστάθηκε το φθαρμένο δάπεδο, επενδύθηκαν και επιχρίσθηκαν κατάλληλα οι τοίχοι, αφαιρέθηκαν παράταιρα στοιχεία. Την οριστική τους μορφή οι εκθεσιακοί χώροι θα αποκτήσουν με την ολοκλήρωση των εργασιών και κατασκευών της μουσειολογικής μελέτης. Είμαστε πολύ ικανοποιημένοι καθώς το μακρόπνοο σχέδιο που έχουμε για τον εκσυγχρονισμό και την ανάδειξη του Ναυτικού Μουσείο της Ελλάδος υλοποιείται αργά, αλλά με σταθερά βήματα. Όπως έχουμε αναφέρει και σε προηγούμενα τεύχη του Περίπλου, «αέρα στα πανιά μας» για αυτό το κατασκευαστικό ταξίδι μας δίνουν το Υπουργείο Πολιτισμού, η Βουλή των Ελλήνων και τα εξέχοντα μέλη της εφοπλιστικής κοινότητας που κινητοποιήθηκαν ώστε να συμβάλουν με χορηγίες για την επίτευξη του στόχου μας. Σε όλους οφείλουμε ευγνωμοσύνη και θερμές ευχαριστίες για την πολύτιμη υποστήριξή τους. Όσοι από εσάς ήρθατε στις εκδηλώσεις που πραγματοποιήσαμε το τρίμηνο που μας πέρασε, θα παρατηρήσατε τις βελτιώσεις και την εμφανή πλέον διαφορά με τις υπόλοιπες αίθουσες. Όσοι δεν μπορέσατε να έρθετε θα ενημερωθείτε για τις εκδηλώσεις από σχετικά άρθρα στις επόμενες σελίδες. Σημαντικό γεγονός για την εύρυθμη λειτουργία του φορέα μας ήταν η Γενική Συνέλευση των μελών και η διαδικασία των αρχαιρεσιών για την ανάδειξη του νέου Διοικητικού Συμβουλίου και της Εξελεγκτικής Επιτροπής που πραγματοποιήθηκαν στις 3 Μαρτίου, όπως προβλέπει το Καταστατικό του σωματείου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Για τη νέα σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου θα βρείτε πληροφορίες στη στήλη του Ημερολογίου του ΝΜΕ. Αισθάνομαι υποχρέωση να ευχαριστήσω όλους εσάς που προσήλθατε και λάβατε ενεργό μέρος στη Γενική Συνέλευση και τις αρχαιρεσίες, καθώς με τη στάση σας δείχνετε το ενδιαφέρον σας για την πορεία του Μουσείου και ενισχύετε έμπρακτα την προσπάθεια των μελών του Δ.Σ. στο εθελοντικό μας έργο. Όλοι μας θα συνεργαστούμε και θα συμβάλλουμε, ο καθένας με τις δυνάμεις του, για την προώθηση των σκοπών και των στόχων του Μουσείου μας. Από τον Φεβρουάριο ξεκίνησε το δεύτερο τετράμηνο των εκπαιδευτικών επισκέψεων και είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό το γεγονός ότι αυξήθηκε η ζήτηση για ξεναγήσεις και προγράμματα. Το Μουσείο αποτελεί καθιερωμένο πόρο πληροφοριών και μάθησης για το θέμα της ελληνικής ναυτικής ιστορίας και κληρονομιάς. Το εκπαιδευτικό έργο που προσφέρει στην ελληνική κοινωνία είναι σημαντικό και αξιόλογο, όπως δείχνει η μεγάλη απήχηση του στα σχολεία και στους εκπαιδευτικούς. Στο πλαίσιο των δράσεων για την διατήρηση και προβολή της ναυτικής κληρονομιάς το Ναυτικό Μουσείο συμμετείχε τον Ιανουάριο σε ημερίδα που διοργάνωσε το Ίδρυμα Ευγενίδου και ο Ελληνικός Σύνδεσμος Παραδοσιακών Σκαφών για την διερεύνηση των δυνατοτήτων που υπάρχουν για την ορθή ιστορικά ανάταξη και επαναχρησιμοποίηση του ιστιοφόρου «Ευγένιος Ευγενίδης», που είναι χαρακτηρισμένο μνημείο της ελληνικής ναυτικής παράδοσης από το Υπουργείο Πολιτισμού και η χρήση του

έχει παραχωρηθεί στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Πρόκειται για μία σημαντική πρωτοβουλία που ενορχηστρώνεται από τον κύριο Λεωνίδα Δημητριάδη-Ευγενίδη Πρόεδρο του Ιδρύματος Ευγενίδου και την οποία το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος προτίθεται να υποστηρίξει δυναμικά. Στις επόμενες σελίδες υπάρχει εκτενές ενημερωτικό άρθρο για αυτό το ενδιαφέρον ζήτημα. Τους μήνες που πέρασαν με μεγάλη χαρά προετοιμάσαμε την έκθεση αφιέρωμα στον μεγάλο μας ζωγράφο Κωνσταντίνο Βολανάκη. Από 25 Απριλίου και μέχρι το τέλος του Ιουνίου, ο ζωγράφος της θάλασσας επιστρέφει στο Πειραιά, όπως είναι και ο τίτλος της έκθεσης. Ναυμαχίες, πυρπολήσεις, λιμάνια, ψαρόβαρκες, καράβια, όλα πανέμορφα ιστορημένα από τον «ποιητή της θάλασσας», θα μας μεταφέρουν στις θάλασσες και τα πλοία του 19ου αιώνα. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα περισσότερα έργα της έκθεσης ανήκουν στη συλλογή του Προέδρου του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, υποναυάρχου επί τιμή κυρίου Παναγιώτη Λασκαρίδη, τον οποίο και ευχαριστούμε θερμά για τον δανεισμό των έργων. Επίσης ευχαριστίες οφείλονται στον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού Αντιναύαρχο κύριο Δημήτριο Κατάρα, τον Δήμαρχο Πειραιά κύριο Γιάννη Μώραλη και τον εφοπλιστή κύριο Ευάγγελο Αγγελάκο, οι οποίοι δάνεισαν ορισμένους από τους πιο εμβληματικούς πίνακες του Κωνσταντίνου Βολανάκη για να παρουσιαστούν στην έκθεση. Την επιμέλεια έχει η ιστορικός τέχνης και ανεξάρτητη εικαστικός σύμβουλος κα Μαρία Μιγάδη και δημοσιεύθηκε κατάλογος με κείμενα του καθηγητή της ιστορίας τέχνης κυρίου Μανόλη Βλάχου και του αντιναυάρχου κυρίου Ιωάννη Παλούμπη, ο οποίος ερεύνησε τους τύπους των ιστιοφόρων πλοίων που απεικονίζει ο Κωνσταντίνος Βολανάκης στους πίνακες του. Η έκθεση αναφοράς στο έργο του μεγάλου Έλληνα θαλασσογράφου θα αποτελέσει και την κεντρική δράση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος για τη συμμετοχή του στον Διεθνή Εορτασμό της Ημέρας των Μουσείων και στις Ημέρες Θάλασσας του Δήμου Πειραιά με δωρεάν ξεναγήσεις. Ενημερώσεις και πληροφορίες για αυτή την έκθεση και τις παράλληλες δράσεις θα ανακοινώνονται στο Facebook του Μουσείου. Επίσης το Μουσείο μας προγραμματίζει και την δυναμική συμμετοχή του στη ναυτιλιακή έκθεση των Ποσειδωνίων 2024. Οφείλουμε θερμές ευχαριστίες στον Ταμία του ΝΜΕ κο Ιωάννη Τριφύλλη ο οποίος έκανε τις απαραίτητες συνεννοήσεις και σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα κατόρθωσε να συγκεντρώσει τις απαραίτητες χορηγίες για την υλοποίηση έκθεσης με τίτλο «Ελλήνων Πλόες», η οποία θα παρουσιαστεί στον εκθεσιακό χώρο του Metropolitan Expo, προβάλλοντας τη μακραίωνη ναυτική παράδοση των Ελλήνων στο διεθνές κοινό της επιχειρηματικής έκθεσης. Μια άλλη σημαντική δράση που προετοιμάζουμε είναι η συμμετοχή μας στο ΙΓ’ Πανελλήνιο Συνέδριο των Ναυτικών Μουσείων που θα πραγματοποιηθεί στη Σκιάθο τον ερχόμενο Μάιο από τις 17 έως τις 19, με στόχο να ενισχύσουμε την αξιέπαινη προσπάθεια που κάνουν το Μουσείου Ναυτικής και Πολιτιστικής Παράδοσης της Σκιάθου και ο Δήμος του νησιού για την επιτυχία της διοργάνωσης του συνεδρίου των ελληνικών ναυτικών μουσείων. Απολογισμοί και παρουσιάσεις για όλες αυτές τις προγραμματιζόμενες δράσεις θα γίνουν σε επόμενα τεύχη του περιοδικού. Το χρονικό διάστημα που περιλαμβάνει το παρόν τεύχος σηματοδοτείται επίσης από την εθνική επέτειο της 25ης Μαρτίου. Το εξώφυλλο και κεντρικά άρθρα είναι αφιερωμένα στην Ελληνική Επανάσταση, συνθέτοντας τον ελάχιστο φόρο τιμής στην μνήμη των ανδρών και των γυναικών που πολέμησαν μέχρις εσχάτων για την ανάσταση του Γένους μας. Καθώς αυτό το τεύχος θα βγει στις μέρες του Πάσχα, εύχομαι το ευλογημένο φως της Ανάστασης να φωτίσει τις καρδιές μας και να χαρίσει σε όλο τον κόσμο υγεία και ειρήνη. Καλή ανάγνωση! Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη Πρόεδρος Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Κεφαλονιά. Φωτογραφία Anagn

Ο Adam Friedel

The Greeks. Twenty-four Portraits of the Principal Leaders and Personages who have made themselves most conspicuous in the Greek Revolution, from the commencement of the Struggle1

Μία μοναδική προσωπογραφία του Ναυάρχου Αντωνίου Γ. Κριεζή και ο δημιουργός της… Σ την απεικόνιση που δημοσιεύεται για πρώτη φορά εδώ, η χειρόγραφη επιγραφή στο κάτω μέρος σε αγγλικά και γαλλικά μας πληροφορεί ότι ο εικονιζόμενος Αντώνιος Γ. Κριεζής είναι ο πιο γενναίος καπετάνιος από την Ύδρα, και είχε νικήσει τον ναύαρχο της τουρκοτυνησιακής μοίρας Ισμαήλ Γιβραλτάρ Μπέη στον Κόλπο των Τσαταλίων, που είναι άλλη ονομασία του Κόλπου του Γέροντα. Στην τελευταία γραμμή σημειώνεται ότι η υδατογραφία έχει εκδοθεί από τον Α. Friedel στο Λονδίνο και στο Παρίσι το 1827.

είναι ο Δανός φιλέλληνας, ο οποίος σχεδίασε εκ του φυσικού προσωπογραφίες πρωταγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης, τις οποίες εξέδωσε σε σειρά 24 λιθογραφιών έξι φορές, από το 1824 έως το 1832, με τον τίτλο:

. Η χρονολογία 1827 παραπέμπει στην 3η έκδοση. Η προσωπογραφία του Αντωνίου Κριεζή δεν συμπεριλαμβάνεται στη σειρά των δημοσιευμένων σε καμία από τις εκδόσεις τους. Αυτό συμβαίνει γιατί τη συγκεκριμένη προσωπογραφία δεν την φιλοτέχνησε ο Adam Friedel, αλλά πολλά χρόνια αργότερα, ο υποναύαρχος Αντώνιος του Επαμεινώνδα Κριεζής (1872Σ το εξώφυλλο του τρέχοντος τεύχους δημοσιεύεται μια υδατογραφία της συλλογής του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος που απεικονίζει σε κατατομή τον Υδραίο καπετάνιο Αντώνιο του Γεωργίου Κριεζή (1796-1865), ο οποίος ως κυβερνήτης του ιδιόκτητου πλοίου του «Επαμεινώνδας» διακρίθηκε για τη γενναιότητα του σε αρκετές και κρίσιμες ναυτικές συγκρούσεις της Επανάστασης του 1821. Πρωταγωνίστησε επίσης στα στρατιωτικά και πολιτικά γεγονότα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους των πρώτων τριάντα χρόνων της ύπαρξής του, καθώς έγινε υπουργός των Ναυτικών και δύο φορές Πρωθυπουργός της χώρας. Εικ.1: Πηγή: Μολίν Λ., Ναυτικόν Λεύκωμα. Οι κατά Θάλασσαν Νικηταί του Βαλκανικού Πολέμου, Αθήνα χ.χ. Το θέμα του εξωφύλλου: Της Ιωάννας Μπερμπίλη και της Πηνελόπης Βουγιουκλάκη 4 126

απεικονίζεται σε μονοχρωμία ένα μπρίκι από την πρύμνη που πλέει με όλα τα πανιά του ανοιγμένα (Εικ.2). Στο κάτω μέρος της παράστασης υπάρχει η υπογραφή Αντωνίου Κριεζή και η χρονολογία 1920. Στη συλλογή του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος θησαυρίζονται 27 υδατογραφίες με την υπογραφή του Αντωνίου Ε. Κριεζή, που απεικονίζουν πλοία και ναυμαχίες της Επανάστασης του 1821. Αναζητούσε παλαιές απεικονίσεις ιστορικών πλοίων του πολεμικού ναυτικού, ειδικότερα δε πλοίων που ανήκαν στην οικογένεια Κριεζή και γεγονότων της Επανάστασης του 1821, τις οποίες μετέφερε σε υδατογραφίες, χωρίς να ακολουθεί πάντα πιστά το πρωτότυπό του. Σε κάποιες περιπτώσεις έφτιαχνε νέες συνθέσεις και ζωγράφιζε πλοία από προσωπική του εμπειρία. Συνήθιζε να υπομνηματίζει χειρόγραφα τα έργα του, πότε στα γαλλικά, πότε στα αγγλικά και σπανιότερα στα ελληνικά. Σημείωνε ιστορικές πληροφορίες για το θέμα που ζωγράφιζε, και, αν το γνώριζε, παρέθετε το όνομα του δημιουργού του πρωτοτύπου. Ο γραφικός χαρακτήρας στα υπομνήματα των υπογεγραμμένων υδατογραφιών με τα πλοία και του υπομνήματος με την προσωπογραφία του ναυμάχου του 1821 Αντωνίου Γ. Κριεζή είναι επίσης ίδιος. Ο Αντώνιος του Επαμεινώνδα Κριεζής (1872-1944) είχε σπουδάσει στη Σχολή Πολεμικού Ναυτικού της Βρέστη της Γαλλίας και είχε καταταγεί στο ελληνικό πολεμικό ναυτικό το 1893 συνεχίζονταν την οικογενειακή παράδοση. Ήταν ερασιτέχνης μεν, ικανός δε ζωγράφος όπως αποδεικνύουν τα σωζόμενα έργα του. Το λεύκωμα Πλοία και Ναυμαχίαι του Εικοσιένα, περιλαμβάνει 28 υδατογραφίες (από τις οποίες οι 27 πρωτότυπες υπάρχουν στο ΝΜΕ) του Αντωνίου Ε. Κριεζή, το οποίο τυπώθηκε για πρώτη φορά το 1961 σε 2000 αριθμημένα αντίτυπα από την εταιρεία ΑσπιώτηςΕργοστάσιο Λιθογραφίας Κυτιοποοιίας Αθηνών (ΕΛΚΑ). Η έκδοση χρηματοδοτήθηκε από τον Κωνσταντίνο Ι. Κυριαζή εις μνήμην της συζύγου του Ειρήνης και του πατέρα της Αντωνίου Ε. Κριεζή, δηλαδή του υποναυάρχου και ζωγράφου των υδατογραφιών. Τα έσοδα από τις πωλήσεις καθώς και τα δικαιώματα ανατύπωσης τα παραχώρησε ο Κυριαζής στην εταιρεία του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Στο Ιστορικό Αρχείο και στην έκθεση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος υπάρχουν έγγραφα και στολές, όπλα και παράσημα του ναυάρχου του 1821 Αντωνίου Γ. Κριεζή αλλά και των απογόνων του, οι οποίοι επίσης έκαναν καριέρα στο Πολεμικό Ναυτικό. Ο Αντώνιος Ε. Κριεζής είχε γίνει τακτικός εταίρος της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος από το 1923 και χάρη σε εκείνον διασώθηκαν τα κατάλοιπα της οικογένειας Κριεζή που τώρα υπάρχουν στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος και στα Α.Σ.Κ.Ι. 2 Κλείνοντας αυτό το σύντομο άρθρο, επισημαίνουμε ότι στη Συλλογή Χαρακτικών του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου θησαυρίζεται μια ανάλογη υδατογραφία (Αρ.15676/37) που απεικονίζει τον Ismael Bey Gibraltar (Εικ.3), η οποία επίσης αποδίδεται στον Α. Friedel, χρονολογείται το 1827 και δεν συμπεριλαμβάνεται στις δημοσιευμένες προσωπογραφίες3 Αποτελεί πιθανότητα- που χρήζει ωστόσο περαιτέρω διερεύνησης- να είναι και αυτή η υδατογραφία έργο του υποναυάρχου Αντωνίου Ε. Κριεζή, η οποία εκτός των άλλων ομοιοτήτων, συνδέεται και θεματικά με την προσωπογραφία του Αντωνίου Γ. Κριεζή μέσω της αναφοράς στο πρόσωπο του Ismael Gibraltar Bey στο υπόμνημα που την συνοδεύει . 1. Δ. Κουκίου-Μητροπούλου, Οι Έλληνες του Adam Friedel. Προσωπογραφίες Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης, Αθήνα 2024, β΄ έκδοση 2. https://greekarchivesinventory.gak.gr/index.php/744y-n759-c8ed 3. Δ. Κουκίου-Μητροπούλου, Οι Έλληνες του Adam Friedel. Προσωπογραφίες Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης, Αθήνα 2024, β΄ έκδοση, σ.265. 1944), εγγονός του Υδραίου ναυμάχου της Επανάστασης του 1821 και γιος του Αντιπλοιάρχου Επαμεινώνδα Κριεζή (1834-1894), ο οποίος μιμείται με μεγάλη επιτυχία το ύφος του Friedel. Στην πίσω όψη της προσωπογραφίας Εικ. 2: Η απεικόνιση του πλοίο εν πλω στην πίσω όψη της προσωπογραφία του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος με την υπογραφή του Αντωνίου Ε. Κριέζη, εγγονού του ναυμάχου που απεικονίζεται στην μπροστινή όψη. Συλλογή ΝΜΕ Υδατογραφία, 46 x 34 εκ. Εικ.3: Η προσωπογραφία του Ismael Gibraltar Bey της συλλογής του ΕΙΜ. Αρ. 15676/37. Πηγή Δ. Κουκίου-Μητροπούλου, Οι Έλληνες του Adam Friedel. Προσωπογραφίες Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης, Αθήνα 2024, β΄ έκδοση, σ.265. 5 126

Βιογραφικά στοιχεία του ναυμάχου του 1821 Αντωνίου Γ. Κριεζή.

Αντώνιος Κριεζής έλαβε μέρος στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας ως κυβερνήτης του πλοίου του Δημητρίου Βούλγαρη «Θεμιστοκλής»4 και στη συνέχεια του δικού του πλοίου του «Επαμεινώνδας». Συμμετείχε σε πολλές επιχειρήσεις εναντίον του τουρκικού στόλου και ξεχώρισε για την τόλμη, τη γενναιότητα και τις ηγετικές του αρετές. Τον Μάιο του 1821 ήταν ένας από τους Υδραίους καπετάνιους που με ναύαρχο τον Τομπάζη εκστράτευσαν στον Ελλήσποντο για να εμποδίσουν την έξοδο του τουρκικού στόλου. Τον Ιούλιο του ίδιου έτους, πραγματοποίησε μαζί με τον υπόλοιπο στόλο, που είχε προστρέξει προς βοήθεια των Σαμιωτών, επίθεση εναντίον 9 τουρκικών μεταγωγικών πλοίων που ετοιμάζονταν να μεταφέρουν στρατιώτες στη Σάμο. Τον επόμενο χρόνο, τον Φεβρουάριο έλαβε μέρος στη ναυμαχία των Πατρών υπό τις διαταγές του Μιαούλη και στις 8 Σεπτεμβρίου στη ναυμαχία των Σπετσών, εναντίον τουρκικής μοίρας που επιχειρούσε να εφοδιάσει το Ναύπλιο. Τον Απρίλιο και τον Αύγουστο του 1823 πήρε μέρος σε ναυτικές εκστρατείες στα νησιά του Αιγαίου και το 1824 συμμετείχε στις ναυμαχίες της Σάμου και του Γέροντα. Τον Απρίλιο του 1825 διακρίθηκε στη ναυμαχία της Μεθώνης και πρωταγωνίστησε σε μία από τις πιο παράτολμες επιχειρήσεις του ελληνικού στόλου κατά την διάρκεια του Αγώνα, τη πυρπόληση του αιγυπτιακού στόλου μέσα στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας5, η οποία από τυχαία γεγονότα δεν είχε επιτυχία (1825).6 Το 1828 διορίστηκε από τον Καποδίστρια Αρχηγός του Στολίσκου της Δυτικής Ελλάδας7 και συμμετείχε στις επιχειρήσεις ανακατάληψης της Στερεάς Ελλάδας8. To 1831 πρωταγωνίστησε στη στάση της Ύδρας εναντίον του Κυβερνήτη που είχε ως κατάληξη την πυρπόληση του στόλου στον Πόρο.9 Επί βασιλείας του Όθωνα έγινε γραμματεύς (υπουργός) επί των Ναυτικών, θέση που διατήρησε από το 1836 έως το 1842 (επί κυβερνήσεων Άρμανσπεργκ, Ρούντχαρτ, Όθωνα και Μαυροκορδάτου). Έλαβε το βαθμό του Αντιναυάρχου και τιμήθηκε με τα αξιώματα του αυλάρχη και του γερουσιαστή. Τον Δεκέμβριο του 1849 διαδέχτηκε τον Κανάρη στην πρωθυπουργία. Παραιτήθηκε το 1854, μετά την κατάληψη του Πειραιά από τα αγγλογαλλικά στρατεύματα κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου. Η φιλοανακτορική κυβέρνησή του διήρκεσε περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη κυβέρνηση ως τότε. Διετέλεσε επίσης επίτιμος υπασπιστής του Γεωργίου Α΄. Απεβίωσε στην Αθήνα το 1865. Ο Αντώνιος Κριεζής ήταν νυμφευμένος με την Κυριακούλα Βούλγαρη, αδερφή του Δημητρίου Βούλγαρη και κυρία επί των τιμών της Αμαλίας. Απέκτησαν έξι γιούς και τέσσερις κόρες. Από τους γιούς του και με την οποία απέκτησε πολλά παιδιά, μεταξύ των οποίων τον Επαμεινώνδα, αξιωματικό του Ναυτικού, βουλευτή Ύδρας και Υπουργό των Ναυτικών.

Το ακρόπρωρο του πλοίου εκτίθεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. 5. Στην επιχείρηση της Αλεξάνδρειας συμμετείχαν τα πολεμικά πλοία «Θεμιστοκλής» και «Επαμεινώνδας» του Ε. Τομπάζη και Α. Κριεζή καθώς και τρία πυρπολικά υπό τη διοίκηση των Κ. Κανάρη, Α. Βώκου και Μ. Μπούτη. Βλ. Ι. Κ. Λουκά, «Τα ελληνικά πυρπολικά στην Αλεξάνδρεια» εφημ. Ελευθεροτυπία, ένθετο Ιστορικά, φ. 23 Μαρτίου 2000, τ. 23, σελ. 21-23. Χ. Τζάλας, «Οι δύο αποτυχημένες επιθέσεις Υδραίικων πλοίων στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας», Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας 93 (2015), σελ. 20-24. 6. Γενικότερα για τις επιχειρήσεις που έλαβε μέρος ο Αντώνιος Κριεζής βλ. Αντ. Α. Μιαούλης, Βίος Αντωνίου Γ. Κριεζή, εν Αθήναις: εκ του τυπογραφείου της Λακωνίας, 1877, σελ.14. Θ. Α. Κριεζής, Οι Κριεζήδες του Εικοσιένα, Αθήναι 1948, σελ.69. Πρβλ. Αντ. Α. Μιαούλης, Συνοπτική ιστορία των υπέρ της ελευθερίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος γενομένων ναυμαχιών διά των πλοίων των τριών νήσων. Ύδρας, Πετσών και Ψαρών εν όλω τω διαστήματι του Ελληνικού αγώνος, εκ της Τυπογραφίας του Κωνσταντίνου Τόμπρα Κυδωνιέως, και Κωνσταντίνου Ιωαννίδου Σμυρναίου, Εν Ναυπλίω, 1833 (σποράδην). Ιστορία Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΒ, 280, 392, Εκδοτική Αθηνών, Αθήναι 1975 [στο εξής ΙΕΕ], (σποράδην). 7. Αρχικά ο Καποδίστριας ανέθεσε την αρχηγία της μοίρας Κορινθιακού (αργότερα Δυτικής Ελλάδος) στον Άγγλο φιλέλληνα πλοίαρχο Φ. Άστιγξ. Μετά τον θάνατό του η αρχηγία της μοίρας δόθηκε για λίγο χρονικό διάστημα στον Α. Μπασσάνο και στη συνέχεια στον Αντ. Κριεζή. Η Αρχηγία της Μοίρας του Αιγαίου είχε δοθεί στον Α. Μιαούλη, η αρχηγία του υπαγόμενου σε αυτή στολίσκου των πυρπολικών στον Κ. Κανάρη, των Ακτών Μεσσηνίας στον Γ. Σαχτούρη και του Ευβοϊκού στον Γ. Σαχίνη. ΙΕΕ, σελ. 487. Κ. Βάρφης, Το ελληνικό ναυτικό κατά την καποδιστριακή περίοδο. Τα χρόνια της προσαρμογής, Σύλλογος Προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 1994, [στο εξής: Βάρφης, Ελληνικό Ναυτικό], σελ.54- 56. 8. Για δράση της μοίρας του Κορινθιακού (Δυτικής Ελλάδος) στις επιχειρήσεις ανακατάληψης της Στερεάς Ελλάδας βλ. Βάρφης, Ελληνικό Ναυτικό, σελ. 59-65. 9. Για το κίνημα στον Πόρο βλ. Ν. Δραγούμης, Ιστορικαί αναμνήσεις, τ. Α΄, (επιμ. Α. Ιωάννου), Αθήνα 1973, σελ.188-194. Κ, Βάρφης, Πόρος 1831. Το κίνημα. Οι πρωταγωνιστές, Αθήνα 1986. Ο ίδιος, Ελληνικό Ναυτικό, 113-151. Πρβλ. επίσης, Κ. Αδαμοπούλου-Παύλου-Πρασσά, Ανδρέας Μιαούλης (1769-1835) Από την υπόδουλη ως την ελεύθερη Ελλάδα, Αθήνα 2003,459-482. Εικ. 5: Αντώνιος Ε. Κριεζής, Ο Επαμεινώνδας του λιμανιού της Ύδρας 1817. Υδατογραφία, 44 Χ 57 εκ. Ο Κριεζής αντιγράφει το 1929 έργο του Antoine Roux από τη Μασσαλία του 1818. Τις πληροφορίες αυτές τις σημειώνει δίπλα στην υπογραφή του. Το υπόμνημα είναι στη γαλλική γλώσσα και γράφει ότι το όμορφο πλοίο των 420 τόνων ανήκει στον καπετάνιο του Αντώνη Γ. Κριεζή και ότι τα πλοία της Ύδρας ξεχωρίζουν από τα ωραία τους κατάρτια και ακόμα περισσότερο από την αξιοπρέπεια των πλοιάρχων τους. Συλλογή ΝΜΕ Εικ. 4: Έγγραφο του υπουργείου των Ναυτικών της προσωρινής Διοίκησης της Ελλάδος, που εντάσσει στον επαναστατικό στόλο το μπρίκι «Επαμεινώνδας» με κυβερνήτη του των Αντώνιο Γ. Κριεζή. Ναύπλιο 20/2/1825 Ιστορικό Αρχείο ΝΜΕ 6 126

8 126 Η θέση της Ελληνίδας στην Επανάσταση του 1821 Σουλιώτισσες, ελαιογραφία του Γεώργιου Μηνιάτη. (β ήμισυ του 19ου αι.). Ο ι γυναίκες είχαν σημα-ντική συμβολή στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821. Ενδεικτικά αναφέρουμε την πολεμική δράση και τη θυσία των γυναικών του Σουλίου το 1803, όταν στο Ζάλογγο που είχε πολιορκηθεί από ένα σώμα Τούρκων οι γυναίκες έσυραν το χορό του θανάτου. Ρίχτηκαν στην άβυσσο και έγιναν θρύλος για την αποφασιστικότητα τους να παραμείνουν ελεύθερες. Αλλά και στο Μεσολόγγι κατά την εποχή της πολιορκίας του, γυναίκες με αυταπάρνηση και ηρωισμό βοήθησαν τους άνδρες αγωνιστές και είχαν τη γνωστή τύχη κατά την έξοδο. Στη συνέχεια θα αναφερθούμε σε διάσημες γυναίκες που πρόσφεραν πολλά στην Επανάσταση αλλά και σε ανώνυμες που έδρασαν στο Σούλι και στο Μεσολόγγι ευρισκόμενες στο κέντρο του Αγώνα. Ο Κυριάκος Σκιαθάς, συγγραφέας των «Ερωτικών του '21» γράφει: «Η γυναικεία συμμετοχή στην Ελληνική Επανάσταση ήταν σημαντική. Δεν ήταν λίγες οι ηρωίδες που αναδεικνύοντας τις αρετές και

9 126 Της Μαίρης Μαλάνου, Φιλολόγου δυνατότητες του γυναικείου φύλου επέβαλαν με την παλικαριά τους στο πεδίο της μάχης την ισοτιμία των δύο φύλων. Αγωνίστριες που έμπαιναν στον αγώνα όχι για να υπερασπίσουν τη ζωή των παιδιών τους και να γλιτώσουν από τη σκλαβιά αλλά και για να ενσωματωθούν με τα άρματά τους στις πολεμικές ενέργειες των μπαρουτοκαπνισμένων οπλαρχη-γών. Έπαιρναν τη θέση των ανδρών στα τιμόνια των καραβιών και διαφέντευαν τις θάλασσες προξενώντας ανυπολόγιστες ζημιές στον εχθρό. Άλλες παραβλέποντας τα ήθη της εποχής ακολουθούσαν τον άντρα που αγαπούσαν στη φωτιά της μάχης και δοξάζονταν μαζί του. Η ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης είναι γεμάτη και με πλήθος τραγικών σκηνών, όπου μάνες για να μην ατιμαστούν γκρεμίζονταν στα βράχια. Σκηνές μεγαλείου ταυτισμένες όμως απόλυτα με την αδούλωτη ελληνική ψυχή». Ωστόσο και άλλοι λόγοι συνέτειναν ώστε οι Ελληνίδες να μην έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην Επανάσταση του 1821. Η θέση της γυναίκας από άποψη οικονομική και κοινωνική ήταν υποβαθμισμένη καθώς ο ρόλος ήταν σαφώς προσδιορισμένος, δεν είχε παρουσία στην οικονομική και κοινωνική ζωή του τόπου γιατί ο προορισμός της ήταν στο σπίτι και στην οικογένεια. Το αγωνιστικό κίνημα που άρχισε να διεκδικεί δικαιώματα και ρόλους για την γυναίκα αναπτύχθηκε πολύ αργότερα κυρίως τον 20° αιώνα. Ωστόσο σ' αυτή την ανδροκρατούμενη κοινωνία στην Επανάσταση του 1821 διακρίθηκαν σημαντικές γυναίκες που πρόσφεραν πολλά στον αγώνα και διακρίθηκαν για το θάρρος και την αυτοθυσία τους και την διάθεση της μεγάλης περιουσίας τους για την απελευθέρωση της πατρίδας. Επιπλέον ήταν γυναίκες που είχαν σημαντική εκπαιδευτική υποδομή και γνώριζαν τον έξω από την Ελλάδα χώρο και διέδιδαν στα κέντρα της εποχής, όπως ήταν η Βιέννη, η Τεργέστη, η Οδησσός, την ιδέα της Επανάστασης και την ανάγκη η Ελλάδα να ελευθερωθεί από τον Σουλτάνο. Άγνωστες και επώνυμες Ελληνίδες απέσπασαν το σεβασμό των ηγετών στις δυνάμεις της εποχής και ευαισθητοποίησαν τις κοινωνίες για τα δίκαια του αγώνα των Ελλήνων. Για την παρουσία σημαντικών Ελληνίδων στην Επανάσταση του 1821 θα αναφερθώ σε ορισμένες που η συμβολή τους ήταν σημαντική για την απελευθέρωση του τόπου μας. Γυναίκες που συμμετείχαν στην Επανάσταση του 1821 Η επέτειος των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 είναι ένα ιστορικό γεγονός. Καμία Επανάσταση δεν θα ήταν επιτυχής χωρίς την συμμετοχή των γυναικών. Γνωστές και άγνωστες γυναίκες έδωσαν ακόμα και τη ζωή τους για την ελευθερία της πατρίδας τους. Άλλες από αυτές αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για να μην πέσουν στα χέρια του εχθρού, άλλες διέθεσαν την περιουσία τους και πέθαναν σε συνθήκες ένδειας. Άλλες παρήγαγαν μπαρούτι, άλλες μετέφεραν πολεμοφόδια, μοίραζαν τα λάφυρα από κάθε μάχη και άλλες ήταν κατάσκοποι. Για όλες αυτές μόνο μία λέξη τους ταιριάζει «ΑΘΑΝΑΤΕΣ». Οι πληροφορίες που έχουμε για τη θέση των Ελληνίδων στην Τουρκοκρατία προέρχονται κυρίως από τις αναφορές των περιηγητών. Οι περιηγητές δίνουν πληροφορίες για τον τρόπο ζωής, τα έθιμα, τις ενασχολήσεις, την εκπαίδευση, την κοινωνική αλλά και στρατιωτική προσφορά των γυναικών. Θα αναφερθώ σε κάποιες σημαντικές Ελληνίδες που η δράση τους καταγρά φηκε στην Ιστορία και περιβλήθηκαν με τον μύθο. Ωστόσο θα δώσω το πλαίσιο μέσα στο οποίο έδρασαν. Ήταν η εποχή που άνθιζαν οι εθνικισμοί και οι λαοί ζητούσαν την ελευθερία τους, ενώ η Γαλλική Επανάσταση γκρέμισε θρόνους και άλλαξε τον ρουν της Ιστορίας. Θα επικεντρωθούμε σε δύο εμβλημαnκές Ελληνίδες την Μαντώ Μαυρογένους και τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα που η δράση τους έγινε θρύλος. Ακολούθως θα γίνει αναφορά σε άλλες Ελληνίδες που η προσφορά τους στον αγώνα ήταν σημανnκή και σε ομαδικές προσφορές γυναικών σε τόπους που η Επανάσταση είχε εκδηλωθεί.

Madon

Modena.

Χατζή Μπατή και του Νικολάου

Μαυρογένη συνώνυμου

λεπτή, λυγερή, με χαρίεσσαν κίνησιν·

είχε μαύρην στίλβουσαν κόμην· μαύρους λάμποντας οφθαλμούς, με

βλέμμα γλυκύ καί νοήμον· κατατομήν

έλληνικήν, στόμα μικρόν και φιλομειδές,

ύπορρόδινον. Έν έτει 1830, δε

είχεν

10 126 Μαντώ Μαυρογένους Η Μαντώ Μαυρογένους, η θρυλική «ηρωίδα της Μυκόνου», η αγωνίστρια της Ελληνικής Επανάστασης γεννήθηκε στην Τεργέστη γύρω στα 1796. Τη βάπτισαν Μαγδαληνή ή Μανδελούσα, πήρε το όνομα της γιαγιάς από την μητέρα της. Η ίδια έγραφε Μαδ(ντ)ώ, ενώ οι Φιλέλληνες την αποκαλούσαν

Η Μαντώ Μαυρογένους ήταν κόρη της Μυκονιάnσσας Ζαχαράτης Αντωνίου

τον ηγεμόνα

της κατέφυγε αρχικά στη Βιέννη και στη συνέχεια

του Νικολάου Μαυρογένη, ηγεμόνα της Βλαχίας. Όταν οι Τούρκοι αποκεφάλισαν

Μαυρογένη το 1790, ο πατέρα

στην Τεργέστη. Εκεί άνοιξε

και δημιούργησε μεγάλη περιουσία. Ο θάνατός του το 1819 προήλθε από δηλητηρίαση σε κάποιο γεύμα. Η Ζαχαράτη πέθανε στην Μύκονο στις 6 Ιανουαρίου 1838. Ιστορείται ότι ο Μαυρογένης άφησε στην κόρη του μεγάλη χρηματική και κτηματική περιουσία. Η εκπαίδευση που έλαβε η Μαντώ ήταν αυτή που άρμοζε στα κορίτσια της κοινωνικής της θέσης. Μιλούσε Γαλλικά, Ιταλικά και Τούρκικα. Ο Δαλματός Νικ. Θωμαζαίος στο βιβλίο του «Εικόνες έκ της συγχρόνου 'Ελλάδος» σκιαγραφεί την εικόνα της Μαντώς τον καιρό που την

«'Η

το

εμπορικό και τραπεζικό γραφείο

γνώρισε:

Μαντώ Μαυρογένους ή

υψηλή,

ήλικίαν ώς 30 έτων, ή καλλονή της είχεν ήδη παρέλθει, άλλ' ή χάρις, τό άξιέραστον των τρόπων της, καί τό πνεύμα τήν εκαμνον ώραίαν, όσον καί είς τάς ήμέρας της δόξης της. Η Modena Μαυρογένους έλάλει έξ ίσου εύκόλως τήν μητρικήν της γλωσσαν, τήν Τουρκικήν, τήν Γαλλικήν καί τήν 'Ιταλικήν- καί ήξευρε νά τραγουδή ίταλιστί συνοδευομένη είς τό πιάνον καί μέ τήν κιθάραν». Από την Τεργέστη η Μαντώ κατέβηκε στην Τήνο κοντά στο θείο της Φιλικό παπά-Μαύρο. Κοντά του έμαθε τους αρχαίος Έλληνες συγγραφείς και μπολιάστηκε με τα ιδανικά της απελευθέρωσης του Γένους. Η έκρηξη της Επανάστασης τη βρήκε αποφασισμένη στην Μύκονο και όπως είπε στη σύσκεψη των Προεστών «'Έρχομαι νά προσφέρω τήν περιουσίαν μου διά τόν άγώνα του Γένους». Στα τέλη Απριλίου του 1821 αρμάτωσε με δικά της χρήματα δύο πλοία με Πλοίαρχους τους Αζορβάν και Νικοκλή και μαζί με τα άλλα πλοία της Μυκόνου, τον Ιούνιο του 1821, σάλπαραν για την Εύβοια. Όταν στις 22 Οκτωβρίου 1822 μία αλγερινή φρεγάτα αποβίβασε στο νησί διακόσιους άντρες με σκοπό να το λεηλατήσουν, η Μαντώ επικεφαλής των Μυκονίων τους απέκρουσε. Από κει, αφού συγκρότησε 16 λόχους με 50 άντρες ο καθένας, εκστράτευσε στην Εύβοια. Τον Φεβρουάριο του 1823 με το στόλο των Μυκονίων η Μαντώ Μαυρογένους έφτασε στην Κάρυστο. Ο λαός της Καρύστου, άντρες και γυναίκες, ιερείς και αγωνιστές, την υποδέχτηκαν με τιμές. Ο ιστορικός Δ. Κόκκινος αναφέρει ότι για τη συμμετοχή της αυτή στην εκστρατεία της Καρύστου της απονεμήθηκε, μοναδικό προς γυναίκα κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, το αξίωμα του Επίτιμου Αντιστράτηγου και της παραχωρήθηκε κεντρικό σπίτι στο Ναύπλιο για την εγκατάστασή της. Πήρε μέρος στους αγώνες του Πηλίου. Στη συνέχεια η Μαντώ συμμετείχε στην εκστρατεία της Φωκίδας και μαζί με τον Οδυσσέα και άλλους οπλαρχηγούς αντιμετώπισε τους Τούρκους στην Άμφισσα και τη Χαιρώνεια. Μετά από τις λαμπρές επιτυχίες στους αγώνες της κατά των Τούρκων επέστρεψε στο νησί της. Οι Μυκονιάτες υποδέχτηκαν την Αρχιστράτηγο με τιμές. Της απένειμαν δάφνινο στεφάνι σύμφωνα με τη διαταγή της Εθνοσυνέλευσης του Άστρους: «είς τούς πολεμιστάς, οί όποίοι ήθελαν διακριθεί έπ' άνδραγαθία, έπί του πεδίου της μάχης, θά άπενέμετο στέφανος δάφνης, έν έπισήμῳ τελετή, όμοία πρός τήν των όλυμπιακών άγώνων». Η θέση της Ελληνίδας στην Επανάσταση του 1821 Η Μαντώ Μαυρογένους . Λιθογραφία του

χροιάν

θά

Adam Friedel, 1827

Capital Product Partners L.P. 3 Iassonos St., Piraeus 18537, Greece Tel: +30 210 4584950 www.capitalpplp.com, info@capitalpplp.com Share our Passion for Shipping!

Λασκαρίνα

(17761825)

Η μεγάλη ηρωίδα του '21. Μία

τις λίγες γυναίκες που

Απελευθερωτικό Αγώνα. Η

13 126 δράση, αντιμετωπίζοντας προβλήματα επιβίωσης. Στις 4 Μαΐου 1827 της παραχωρήθηκε ένα σπίτι κοντά σε μία από τις πύλες της πόλης και απέναντι από την κατοικία του Υψηλάντη. Μετά από έξι χρόνια σκληρής φτώχειας το κράτος της έδωσε μία σύνταξη χήρας. Αυτό την εξόργισε και έγραψε στον Όθωνα. «Μεγαλειότατε ούτε χήρα ήμουν ποτέ, άλλ' ούτε ύπανδρευμένη γιά νά είναι δυνατόν νά καταστώ χήρα. Ή Γραμματεία έπρεπε νά μέ θεωρήσn ώς άγωνισαμένη προσωπικώς κατά των έχθρών της Πατρίδος,

ύπερόγκους χρηματικάς

μου, ώς στρατολογήσασαν στρατιώτας καί έκπληρώσασαν καθήκοντα στρατιωτικά κατά τέ ξηράν καί θάλασσαν καί τότε βέβαια δέν ήθελεν έξοκείλει είς τό μέγα λάθος, του νά μ' έκλάβη ώς χήραν καί ώς άπόμαχο». Η Μαντώ δεν είχε πλέον ανάγκη. Λίγους μήνες αργότερα τον Ιούλιο του 1840, ευρισκόμενη στην Παροικιά της Πάρου αρρώστησε από τυφοειδή πυρετό και πέθανε. Τα τελευταία θρυλούμενα λόγια της είναι ο καλύτερος επίλογος αυτών των αφιερω ματικών σελίδων για την Αμαζόνα της Μυκόνου, Μαντώ Μαυρογένους:«... Πηγαίνω εύχαριστημένη: Εiδα πατρίδα έλεύθερη, έγνώρισα τήν άγάπην, έζησα».

ώς θυσιάσασαν

ποσότητας ίδικάς

Μπουμπουλίνα

διαδραμάτισαν

στον

Λασκαρίνα

Πλοιάρχου Σταυριανού Πινότση και της Παρασκευής Κοκκίνη. Γεννήθηκε πάνω στο βρωμερό πάτωμα ενός κελιού των φυλακών της Κωνσταντινούπολης, στις 11 Μαΐου 1771, όταν η μητέρα της πήγε στις φυλακές να επισκεφθεί τον σύζυγό της που είχαν φυλακίσει οι Οθωμανοί για τη συμμετοχή του στα Ορλωφικά. Το όνομά της συμβολίζει ό,τι γενναίο έχει να επιδείξει η ιστορίας της γυναίκας, η οποία αγωνίζεται για την ελευθερία της πατρίδας της, κατά της σκλαβιάς και της τυραννίας. Μετά το θάνατο του πατέρα, μητέρα και κόρη επέστρεψαν στην Ύδρα όπου τις περίμενε μία δυσάρεστη έκπληξη. Στο σπίτι τους είχαν κάνει κατάληψη οι αδερφές του Σταυριανού. Πικραμένη η χήρα αποφάσισε να φύγει από την Ύδρα και να εγκατασταθεί στις Σπέτσες. Εκεί έμεινε με την μικρή Λασκαρίνα σ' ένα χαμόσπιτο στο φρούριο, κοντά στην εκκλησία της Αγίας Τριάδας και για να τα βγάλει πέρα καταπιάστηκε με το κέντημα. Το 1786 η μητέρα της μικρής Λασκαρίνας παντρεύτηκε τον Σπετσιώτη Πλοίαρχο και πρόκριτο του νησιού, Δημήτριο Λαζάρου-Ορλώφ. Από το δεύτερο γάμο της απέκτησε έξι γιους και δύο κόρες. Οι γιοι της διακρίθηκαν όλοι στον αγώνα της ανεξαρτησίας και οι κόρες της καλοπαντρεύτηκαν. Η μικρή Λασκαρίνα μεγάλωνε, ομόρφαινε και συμβίωνε όμορφα ανάμεσα στα ετεροθαλή αδέλφια της, που την είχαν αγορεύσει σε αρχηγό. Η Σωτηρία Αλιμπέρτη

σκιαγραφεί την μικρή Πινότση: «Εκ νεαράς καί παιδικής ήλικίας, ή Λασκαρίνα εδειξε εξαιρετικά προσόντα·θάρρος, έπιβολήν, iσχυρόν χαρακτήρα. Ήτο μελαχροινή, είχεν υψηλόν καί έπιβλητικόν παράστημα καί ζωηρούς όφθαλμούς. Ήγάπα μέχρι πάθους τήν θάλασσαν καί ήκουεν τάς ίστορικάς διηγήσεις περί της πατρίδος της καί έτρέφετο μέ τά κλέφτικα τραγούδια καί τά θούρια του Ρήγα». Η Λασκαρίνα παντρεύτηκε δύο φορές με σημαντικούς Καπεταναίους των Σπετσών, που τους έχασε σε ναυμαχίες στο Αιγαίο. Οι άντρες της, όμως της άφησαν μεγάλη χρηματική περιουσία που διέθεσε, όταν χρειάστηκε για τις ανάγκες του Αγώνα. Το 1788 παντρεύτηκε πρώτη φορά σε ηλικία 17 χρόνων τον Σπετσιώτη Πλοίαρχο Δημήτρη Γιάννουζα με τον οποίον απέκτησε δυο γιους και μία κόρη. Τα παλικάρια της συμμετείχαν στις πολεμικές επιχειρήσεις του Άργους κατά τον Αγώνα του 1821 και η κόρη της

Von Hess Η Μπουμπουλίνα στην πολιορκία του Ναυπλίου. Η θέση της Ελληνίδας στην Επανάσταση του 1821

από

πρωταγωνιστικό ρόλο

ήταν κόρη του Υδραίου

(1847-1929)

Peter

15 126 επιτυχία της. Μετά από την πτώση της Τριπολιτσάς, η Μπουμπουλίνα γύρισε με άλλους Πελοποννήσιους οπλαρχηγούς στην πολιορκία του Ναυπλίου. Στις 30 Νοεμβρίου 1822, ο οπλαρχηγός Στάικος Σταϊκόπουλος κατέλαβε το Παλαμήδι. Οι Τούρκοι αποφάσισαν να παραδοθούν και υπέγραψαν με τον Κολοκοτρώνη τη συνθήκη παράδοσης του Ναυπλίου. Η Καπετάνισσα μπήκε θριαμβευτικά στην πόλη και φρόντισε για την ασφαλή επιβίβαση των τουρκικών οικογενειών που θα έφευγαν με τα σπετσιώτικα πλοία. Η Μπουμπουλίνα

Ναύπλιο

τα μέσα

στο νησί της πικραμένη, γιατί ενώ ξόδευσε όλη την περιουσία της

τον Αγώνα,

Ελλάδα βρισκόταν πάλι σε μεγάλο κίνδυνο. Ο

του Ιμπραήμ πασά, στις 12 Φεβρουαρίου του '25 έφτασε στα παράλια της Πελοποννήσου. Η κυβέρνηση μπροστά στον κίνδυνο αποφυλάκισε τον Κολοκοτρώνη και τον διόρισε Αρχιστράτηγο. Η Μπουμπουλίνα παραμέρισε τις όποιες διαφωνίες του παρελθόντος με την κυβέρνηση και προετοιμάστηκε για καινούριες μάχες στο πλευρό του Κολοκοτρώνη. Δυστυχώς δεν πρόλαβε. Στις 22 Μαΐου 1825 δολοφονήθηκε στο σπίτι του πρώτου άντρα της Δημήτρη Γιάννουζα. Η Καπετάνισσα πήγε άδικα. Αυτή που δεν φοβήθηκε στο Ναύπλιο τις σφαίρες των Τούρκων και πρώτη εφορμούσε κατά των εχθρών, σκοτώθηκε άδικα από συγγενικό βόλι. Ο δεκαεπτάχρονος Γιάννης Κούτσης κατηγορήθηκε για τη δολοφονία της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας. Η δίκη έγινε στις Σπέτσες, τον Ιούλιο του 1825. Ο νεαρός αθωώθηκε. Κανένας δεν τιμωρήθηκε για το έγκλημα. Η Μπουμπουλίνα μέρα Μαγιού ήρθε στη ζωή, μέρα Μαγιού πέθανε σε ηλικία 54 χρόνων και λίγων ημερών. Η ιστορία συνέχισε τα παιχνίδια της. Μόλις μία εβδομάδα μετά από το θάνατό της έφτασε στις Σπέτσες διάταγμα με την υπογραφή του Τσάρου Αλέξανδρου. Της απένειμε τον τίτλο του Ναυάρχου του Ρωσικού στόλου, ως αναγνώριση των υπηρεσιών που είχε προσφέρει η ίδια και ο δεύτερος σύζυγός της Δημήτρης Μπούμπουλης στη ρωσική αυτοκρατορία. Τίτλος πρωτάκουστος για γυναίκα στην παγκόσμια κοινωνία της εποχής. Μία γυναίκα που ξεπέρασε τις δυνατότητες του φύλου της και τάχτηκε παλικαρίσια με τους άντρες ήρωες της ελληνικής Επανάστασης. Η Λασκαρίνα έγινε πρότυπο γυναικείας λεβεντιάς και ηρωισμού. Στα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής η Λέλα Καραγιάννη, απόγονος της οικογένειας Μπούμπουλη, συγκρότησε αντιστασιακή οργάνωση, που την ονόμασε «Μπουμπουλίνα» και με τη θυσία της έκανε υπερήφανη τη Λασκαρίνα του '21. Οι γυναίκες σ' όλη την Ελληνική επικράτεια, στην Πελοπόννησο, την Μακεδονία, τα νησιά του Αιγαίου, τη Στερεά, τη Θεσσαλία και την Ήπειρο βοήθησαν ενεργά στην Επανάσταση του 1821 τόσο στα μετόπισθεν, όσο και στα πεδία των μαχών. Τα δημοτικά τραγούδια, οι μαρτυρίες περιηγητών της εποχής και πολλά εικαστικά έργα αναδεικνύουν διαχρονικά τον σημαντικότατο ρόλο τους σ' όλη την διάρκεια του απελευθερωτικού Αγώνα. Η Καθηγήτρια Ιφιγένεια Βαρσανίδου γράφει: «Ο πόλεμος παράγει βαρβαρότητα και μπορούμε να αναδείξουμε την ειρήνη μέσα από το ρόλο των γυναικών οι οποίες χρειάζονται και πάλι υποστήριξη, είτε πρόκειται για πολεμίστριες, πρόσφυγες, ξεριζωμένες, μητέρες, συζύγους, αδελφές, είτε για πολιτικά πρόσωπα, λόγιες και μεταφράστριες». Δόμνα Βιζβίζη

Γεννήθηκε στην Αίνο της Θράκης. Μαζί με τον άντρα της Χατζή Αντώνη Βιζβίζη πήρε μέρος στις θαλάσσιες επιχειρήσεις του Αγώνα στο Άγιο Όρος, στη Λέσβο και στη Σάμο. Με το καράβι της «Καλομοίρα» με τα πολλά κανόνια και τους πολλούς ναυτεργάτες μετείχε σ' όλες τις τοπικές εξεγέρσεις της Χαλκιδικής και στο Ταμείο της Φιλικής Εταιρείας ενώ μετέφερε πολεμοφόδια. Μετά το τέλος του Αγώνα της παραχωρήθηκε μία μικρή σύνταξη. Αναγκάστηκε να αποχωριστεί το παιδί της και να το στείλει στη Γαλλία όπου γυναίκες αστές, πλούσιες και φιλελληνίδες είχαν συγκεντρώσει τα ορφανά πολέμου. Πέθανε στον Πειραιά. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος βεβαιώνει με έγγραφό του (Μάιος 1822) πως η Δόμνα Βιζβίζη έσωσε τους άνδρες του και τον ίδιο «δια της προμηθείας τροφίμων και πολεμοφοδίων άνευ της οποίας ο στρατός θα διελύετο». Μόσχω Τζαβέλα (1760-1803) Η Μόσχω Τζαβέλα είναι ο χαρακτηριστικός τύπος της Σουλιώτισσας. Γυναίκα του Λάμπρου Τζαβέλα μελαχρινή και ωραία επέδειξε ψυχικό σθένος, δύναμη χαρακτήρα και φιλοπατρία. Αγωνίστηκε το 1792 εναντίον του Αλή Πασά. Μετά την καταστροφή του Σουλίου πήγε στην Πάργα και από εκεί στα Επτάνησα. Ο ηρωισμός της Μόσχως έχει αποθανατιστεί στα δημοτικά τραγούδια. Μαριγώ Ζαραφοπούλου Η Μαριγώ Ζαραφοπούλου καταγόταν από την Κωνσταντινούπολη. Έδρασε ως κατάσκοπος στην Τριπολιτσά και το Ναύπλιο. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και έσωσε Το ακρόπρωρο του πλοίου της Μπουμπουλίνας. Εθνικό Ιστορικό Μουσείου Η θέση της Ελληνίδας στην Επανάσταση του 1821

έμεινε στο

μέχρι

του 1824. Το 1825 βρήκε την Καπετάνισσα

για

Τουρκοαιγυπτιακός στόλος

(1784-1850)

16 126 πολλούς αγωνιστές. Έδωσε την περιουσία της στην Ύδρα ώστε να εξοπλιστούν καράβια και να πληρώνονται οι ναύτες και οι αγωνιστές ενώ χρηματοδότησε και την εκστρατεία του Φαβιέρου στην Κάρυστο. Ασημίνα Μπούρα Αφιερώθηκε στον Αγώνα και η μορφή της έχει αποτυπωθεί από Έλληνες ζωγράφους με μια μεγάλη σπάθα στην μάχη της Ακρόπολης. Οι γυναίκες του Μεσολογγίου Οι Μεσολογγίτισσες στάθηκαν στο πλευρό των πολεμιστών εμψυχώνοντάς τους και βοηθώντας τους σε πρακτικά θέματα. Κατά την έξοδο θυσιάστηκαν με τους άντρες πολεμιστές. Η ηρωική τους στάση αποτυπώθηκε λογοτεχνικά στο ποίημα του Διονυσίου Σολωμού «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι». Οι γυναίκες της Χίου Όσες από αυτές δεν σφαγιάστηκαν από τον Σουλτάνο Μαχμούτ Γ το 1822, αιχμαλωτίστηκαν και πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Κωνσταντινούπολης. Γυν-αίκες περήφανες υπόμειναν τα απάνθρωπα μαρτύρια των Οθωμανών. Η συμπερι φορά τους καταγράφτηκε από περιηγητές και ιστορικούς και ενέπνευσαν τον Γάλλο ζωγράφο Ευγένιο Ντελακρουά να φιλοτεχνήσει τον πίνακα «Η Σφαγή της Χίου». Οι γυναίκες της Φιλικής Εταιρείας Αρχικά δεν επιτρεπόταν στη Φιλική Εταιρεία η συμμετοχή των γυναικών, στην πορεία όμως έδωσαν τον «Φιλικό Όρκο» γυναίκες που βοήθησαν στην χρηματοδότηση του Αγώνα. Οι γυναίκες της Πελοποννήσου Οι γυναίκες της Πελοποννήσου δεν έμειναν αμέτοχες του Αγώνα. Η Κωνσταντίνα Ζαχαρία ανάγκασε τους Τούρκους να κλειστούν στο φρούριο του Μυστρά και πυρπόλησε τον οίκο του Βοϊβόδα. Οι γυναίκες της Κρήτης Οι Κρητικές επέδειξαν απαράμιλλη ανδρεία και ανέπτυξαν ηρωικό ήθος. Συμμετείχαν στην Επανάσταση του 1866 και στην πολιορκία της Μονής Αρκαδίου. Η Χαρίκλεια Δασκαλάκη μετά την Επανάσταση ήρθε στην Αθήνα και έδωσε πολύτιμες πληροφορίες για την πολιορκία του Αρκαδίου και την αυτοθυσία των πολεμιστών. Οι Ελληνίδες της διασποράς μετέφεραν στον Ελλαδικό χώρο τις ιδέες του Διαφωτισμού. Υπήρξαν λόγιες, μεταφράστριες και λογοτέχνιδες. Η Ελισσάβετ Καστριτσίου από την Ήπειρο και η Ραλλού Καρατζά γεννήθηκαν και έζησαν στην Ρουμανία και στην Ιταλία, μιλούσαν δύο ή τρεις γλώσσες μετέφρασαν κείμενα και μετείχαν στα δρώμενα. Η Καθηγήτρια της Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας και Πολιτισμού της Σχολής Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας Ιφιγένεια Βαμβακίδου αναφέρει χαρακτηριστικά: «Όλες αυτές οι γυναίκες υπάρχουν στην εποχή εκείνη ως ιστορικά και πολιτικά υποκείμενα και όχι μόνο ως θύματα και σφαγμένες που υπάρχουν σε κάθε κοινωνική και εθνικοαπελευθερωτική επανά-σταση». «Ποιος υποστήριζε όλους τους αγώνες; Ποιος παρήγαγε μπαρούτι; Ποιος μετέφερε πολεμοφόδια; Ποιος τάιζε τις οικογένειες; Ποιος μοίραζε τα λάφυρα μετά από κάθε αγώνα;». Ρωτάει ρητορικά και επισημαίνει την παρουσία πολλώνγυναικών, δυνατών ομάδων γυναικών που ήταν κόρες, μητέρες, αδελφές, σύζυγοι. Μπορεί στην απελευθέρωση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία να πρωταγω νιστούσαν άνδρες, αλλά πίσω από κάθε σπουδαίο αρσενικό κρύβεται μια γυναίκα. Μαριγώ Ζαραφοπούλα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

126 18 Ο Κήπος των Ηρώων της Ιεράς Πόλης του Μεσολογγίου (Ιστορική αναδρομή στον Κήπο των Ελεύθερων Πολιορκημένων) Του Ιωάννη Κατσαβού, Σημαιοφόρου (Ε) ΠΝ Τρία χρόνια μετά την Έξοδο του 1826 οι Τούρκοι παρέδωσαν το Μεσολόγγι με τη Συνθήκη της 2ας Μαΐου 1829. Οι Μεσολογγίτες που επέστρεψαν από τον Κάλαμο, την Πάτρα, το Ναύπλιο και από αλλού στο ελεύθερο Μεσολόγγι, βρήκαν μία πόλη ρημαγμένη με σπίτια ερειπωμένα και δρόμους ανασκαμμένους. Παρά ταύτα στις 11 Μαΐου του 1829 το Μεσολόγγι γιόρτασε την απελευθέρωσή του με την παρουσία του Αυγουστίνου Καποδίστρια, του Ανδρέα Μιαούλη και Αξιωματικών. Μάλιστα, στις 14 Μαΐου ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας εξέδωσε από την Αίγινα το υπ’ αρίθμ. 12449 ψήφισμα, σύμφωνα με το οποίο αποφασίστηκε η ίδρυση του Ηρώου Μεσολογγίου. Συγκεκριμένα αναφερόταν στην σχετική διαταγή: «… Να συνταχθή κατάλογος των εκκλησιαστικών, αξιωματικών, στρατιωτών, πολιτικών, υπουργών ή απλών πολιτών, οίτινες έπεσαν θύματα της πολιορκίας του Μεσολογγίου κατά τα έτη 1822, 1823, 1825 και 1826. Να συναχθώσι τα ιερά αυτών λείψανα και να προσδιορισθή ο τόπος, όπου πρέπει να εναποτεθούν…». Ακολούθως, πέντε περίπου μήνες μετά την έκδοση του ψηφίσματος είχε ολοκληρωθεί και η συναγωγή των ιερών λειψάνων και στις 25 Οκτωβρίου 1830, ο Καποδίστριας με το ατμοκίνητο «Ερμής» θα φτάσει στο Βασιλάδι, προερχόμενος από τη Ναύπακτο και με πάσσαρα (είδος τοπικής λέμβου στην λιμνοθάλασσα) θα αποβιβαστεί στο Μεσολόγγι. Περιηγήθηκε στην πόλη και επισκέφθηκε το χώρο που επιλέχθηκε να γίνει το Ηρώο. Πράγματι, μετά από εννιά χρόνια από την διακήρυξη του Κυβερνήτη εγκαινιάστηκε το Ηρώο με την καθαγίαση του χώρου τον Οκτώβριο του 1838. Τα οστά των Αγωνιστών είχαν συναχθεί ήδη, από τα τέλη Οκτωβρίου 1829 και είχαν αποτεθεί σε ένα μεγάλο σωρό, στο σημείο όπου επρόκειτο να ανεγερθεί ο Τύμβος, δηλαδή εγγύς των ερειπίων της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου. Η βόρεια πλευρά του τείχους, όπως διασώζεται σήμερα

19 126 Στις 18 Οκτωβρίου 1838 παρουσία των Βασιλέων Όθωνος και Αμαλίας, θα γίνει σε επίσημη επικήδεια πομπή, η συμβολική μετακομιδή των Ιερών Λειψάνων. Μάλιστα, τον επιτάφιο λόγο εκφώνησε ο Δημήτριος Ι. Παλαμάς και για την κατασκευή του Τύμβου, προτιμήθηκε ως πρότυπο, κλασικός μυκηναϊκός τύμβος. Μετά, λοιπόν, από αυτά, ο χώρος του Ηρώου περιλαμβάνει: 1. Τον Τύμβο.

Το Μνημείο του Μάρκου Μπότσαρη (κιβωτόσχημος λιθόδμητος τάφος, επί του οποίου τοποθετήθηκε το γλυπτό του γάλλου Δαβίδ Ντ’ Ανζέ). Στην πρόσθια πλευρά του λίθινου τάφου χαράχτηκε, σε μαρμάρινη πλάκα, το ακόλουθο επίγραμμα γραμμένο σε αρχαιοελληνική γλώσσα: ΜΑΡΚΟΥ ΒΩΣΑΡΕΩΣ ΑΓΝΟΥ ΜΗΣΤΩΡΟΣ ΑΥΤΗΣ ΗΓΗΤΟΡΟΣ ΨΥΧΗΝ ΔΗ ΕΡΑΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ ΠΡΟ ΣΩΜΑΤΟΣ ΟΙ ΕΚΔΥΣΑΜΕΝΟΥ ΤΟΔΕ ΣΗΜΑ ΤΕΤΥΚΤΑΙ ΕΛΛΑΣ ΤΟΥΣ ΑΓΑΘΟΥΣ ΟΥ ΦΗΣΙ ΠΟΤ’ ΕΙΝΑΙ ΘΝΗΤΟΥΣ (Για το Μάρκο Μπότσαρη, τον αγνό και εμπειροπόλεμο αρχηγό Που, για την αγάπη της πατρίδας, την ψυχήν του χώρισε από το σώμα, έχει στηθεί αυτό το μνήμα Η Έλλαδα δεν λέει ποτέ πως οι γενναίοι είναι θνητοί)

Τις Στήλες: των αδελφών Γεροθανάση, του Επισκόπου Ρωγών Ιωσήφ, του οχυρωματοποιού Μιχαήλ Π. Κοκκίνη, του Σταύρου Κουτζούκη, του Ι. Ι. Μάγερ, του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, του Πέτρου, Ανδρέα και Κώστα Ντόβα, του Σουηδού Γουσταύου Αδόλφου Σας, του Δημητρίου Σιδέρη, του Νικ. Στορνάρη, του Αθανασίου Τσερπέλη, του Ζηνοβίου Βάλβη, του Θοδωράκη Γρίβα, του Νικ. Κασομούλη, του Γεωργίου Λιόλου, του Ανδρέα Σάββα, του Στάμου Στάικου, του Δήμου Τσέλιου, των Αμερικανών, Γάλλων, Γερμανών, Ιταλών, Πολωνών, Ρώσων, όλων των Φιλελλήνων, καθώς και των Κυπρίων Αγωνιστών.

Τις Προτομές: του Φρ. Άστιγγος, του Βύρωνος, του Δημητρίου Θέμελη, του Χρήστου Καψάλη, του Σπ. Κοντογιάννη, του Ιω. Παπαδιαμαντοπούλου, του Θανάση Ραζηκότσικα, του Δήμου Ρηνιάσα, του Κων. Βλαχόπουλου, του Γιάννη Γούναρη, του Μήτρου Δεληγεώργη, του Γεωργίου Κίτσου, του Μήτσου Κοντογιάννη, του Δημήτρη Μακρή, του Αλ. Μαυροκορδάτου, του Νότη Μπότσαρη, του Σπύρου Μήλιου και του Διονυσίου Σολωμού. 5. Τους Σταυρούς: του Ιω. Αγγελή, του Δημητρίου Γκόρπα, του Κώστα Πουρνάρα, του Ανδρέα Γριβογιώργου, του Τούσια Ζέρβα, του Ασημάκη Ζορμπά, του Α. Κόλλια, του Φώτου Μπόμπορη, του Γεωργάκη Ντάγκα, του Σπύρου Πεταλούδη, του Παντ. Πλατύκα, του Σπύρου Ραζή, του Ιταλού Ραζιέρι, του Σπύρου Σκαρλάτου, του Γεράσιμου Τζόρνα, του Κων. Ι. Τρικούπη, του Ιω. Μ. Τρικούπη, του Ιταλού Πασκουάλε Γιακουμόζι, και του Χρύσανθου Μωραϊτάκη.

Την Λάρνακα του Χρ. Ξηρομερίτη. 7. Στήλη με το ψήφισμα της 14 Μαΐου 1829 του Ι. Καποδίστρια. 8. Πλάκα με τις ονομασίες των Προμαχώνων της οχύρωσης. 9. Μνημείο με την τάπια του Μ. Μπότσαρη. 10. Μνημείο των Καρατζογιανναίων Αγωνιστών. Προτομή του Χρήστου Καψάλη στον Κήπο των Ηρώων (έργο του Αντωνίου Σώχου, αποκαλύφθηκε το 1926) Φράση από τον πανηγυρικό λόγο του Λουκή Ακρίτα, στο Μεσολόγγι το 1964, στην επέτειο της Εξόδου, στον Κήπο των Ηρώων.

126 20 Ο Κήπος των Ηρώων της Ιεράς Πόλης του Μεσολογγίου Επίσης στην πρόσθια πλευρά του Τύμβου χαράχτηκε επίγραμμα που συνέταξε σε αρχαία ελληνική γλώσσα ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιω. Βενθύλας: ΕΝ ΤΟΥΤΩ, ΝΙΚΑ ΗΝΙ ΛΕΩΝΙΔΑΙ ΠΟΛΥΠΛΗΘΕΙΣ ΕΝΘΑ ΚΕΟΝΤΑΙ ΕΙΝΕΚ ΕΛΕΥΘΕΡΙΗΣ ΙΦΙ ΜΑΧΕΣΣΑΜΕΝΟΙ ΧΠΗΗΗΗ ΔΔΔΠΙΙΙ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ Α΄ Β΄ ΧΠΗΗΗΗΔΔΙΙ ΧΠΗΗΗΗΔΔΠ (Ιδού, Λεωνίδες αμέτρητοι είναι θαμμένοι εδώ που πολέμησαν γενναία για την Ελευθερία) Η πρώτη χρονολογία, αμέσως κάτω από το επίγραμμα, δηλώνει το έτος εγκαινίων του Τύμβου (1838) και οι επόμενες δύο (1822 και 1825) δηλώνουν τις χρονολογίες της Α΄ και Β΄ Πολιορκίας αντίστοιχα. Γ ια είκοσι χρόνια μετά τη δημιουργία του, το Ηρώο παρέμεινε ένας χώρος μοναχικός, παραμελημένος και σχεδόν αφημένος στην εγκατάλειψη. Τα πράγματα θα αρχίσουν να αλλάζουν κυρίως όταν, χάρις στην πρωτοβουλία ενός ιδιώτη, θα κάνουν την εμφάνισή τους τα πρώτα δέντρα, οι πρασιές και οι ανθώνες. Είναι η περίοδος που το Ηρώο μετασχηματίζεται σε Κήπο. Η δεντροφύτευση θα αρχίσει το 1858 με πρωτοβουλία του Λοχαγού του Ιππικού Γ. Κουτκουτάκη που υπηρετούσε την εποχή εκείνη στο Φρουραρχείο Μεσολογγίου. Επίσης, μετά την παρέμβαση του Κουτκουτάκη και με τη βοήθεια των Μεσολογγιτών θα ξεκινήσει η δημιουργία του Κήπου. Επίσης η Βασίλισσα Αμαλία βοήθησε σημαντικά στην ολοκλήρωση του έργου της δεντροφύτευσης του Ηρώου. Πάντως, μετά την ολοκλήρωση των συγκεκριμένων εργασιών, ο Δήμος Μεσολογγίου, επί Δημαρχίας Γεωργίου Μακρή, θα περιφράξει με κιγκλιδώματα τον Κήπο για την προστασία του. Επίσης για την προστασία της βόρειας πλευράς του Ηρώου κατασκευάστηκε το 1839, στα ίχνη του παλαιού τείχους του Μιχαήλ Κοκκίνη, το σημερινό τείχος. Για τις συγκοινωνιακές ανάγκες κατασκευάστηκαν δύο πύλες, μία προς το Αιτωλικό που θα κατεδαφιστεί αργότερα, και μία προς το Ευηνοχώρι. Παράλληλα με τα ανωτέρω, αξίζει να σημειώσουμε ότι όταν ο Καποδίστριας ανήγγειλε από την Αίγινα την απόφαση της Κυβερνήσεως να ιδρύσει Ηρώο στο Μεσολόγγι, προανήγγειλε έμμεσα και την καθιέρωση ετήσιας επίσημης και εθνικού χαρακτήρα εκδήλωσης στη μνήμη των Πεσόντων υπερασπιστών της πόλης. Ωστόσο, στη δεκαετία του 1850 θα καθιερωθεί ο οργανωμένος εορτασμός του γεγονότος. Η σχετική πρωτοβουλία ανήκε στον Πρωτοψάλτη του Αγίου Παντελεήμονος Ανδρέα Παλαμά. Ο εορτασμός θα παραμείνει εντούτοις για μερικά ακόμη χρόνια υπόθεση ευάριθμων φιλογενών πολιτών του Μεσολογγίου, μέχρις ότου, το 1884, με πρωτοβουλία του τότε Δημάρχου Ηλία Παπαδόπουλου θα εκδοθεί το πρώτο δημοτικό Πρόγραμμα Εορτασμού. Εν συνεχεία, τον Απρίλιο του 1907, με Βασιλικό Διάταγμα, θα καθιερωθεί επίσημα ο ετήσιος πανηγυρισμός της Εξόδου του Μεσολογγίου, στο οποίο αναφερόταν χαρακτηριστικά: «… η Κυριακή των Βαΐων εκάστου έτους ανακηρύσσεται ημέρα επιτοπίου εορτής εν Μεσολογγίω…». Μάλιστα, την Κυριακή των Βαΐων τελείται στον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Σπυρίδωνα η επίσημη Δοξολογία και ακολουθεί η πομπή προς το Ηρώο. Ακόμη, ένα νεότερο στοιχείο στο τελεστικό των εορτών της Εξόδου είναι και ο Δρόμος της Θυσίας, σε ανάμνηση της δραματικής πορείας από το κουρσεμένο Μεσολόγγι στο μοναστήρι του Αη Συμιού, προσυμφωνημένο τόπο συνάντησης τη Νύχτα του Χαλασμού. Το Μεσολόγγι ονομάστηκε «Ιερά Πόλις» στις 22 Απριλίου 1937 με απόφαση του Βασιλέως Γεωργίου Β΄, ύστερα από πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου με πρόεδρο τον Ιωάννη Μεταξά (Εφημερίς της Κυβερνήσεως, φ. 153, τ. Α΄/1937). Πρώτος, όμως, αποκάλεσε το Μεσολόγγι Ιερά Πόλιν, «κατ’ επιταγήν της Ιστορίας», ο Αναστάσιος Πολυζωΐδης, σε ομιλία του κατά τη διάρκεια τελετής που έγινε στο Ναύπλιο στις 4 Αυγούστου του 1825. Ανέφερε χαρακτηριστικά: «…Ιεράν σε ονομάζω και με σέβας βαθύτατον πατώ νοερώς σήμερον το χώμα σου, αναλογιζόμενος τα τεράστια κατορθώματα, τα οποία ενηργήθησαν εις την περιφέρειάν σου… Ιεράν σε ονομάζω, διότι ηξιώθης να έχεις ζώντας μεν προμάχους, αποθανόντας δε, ιερά κειμήλια εναποτεθειμένα εις τους κόλπους σου, τους μεγαλυτέρους άνδρας όσοι εις την Ελληνικήν Ιστορίαν διαπρέπουσιν…».

Βασική βιβλιογραφία:

- Γιάννης Ν. Κουφός, Ο Κήπος των Ηρώων, Αθήνα 2007.

- Χρ. Γ. Ευαγγελάτος, Ιστορία του Μεσολογγίου, Αθήναι 1959.

- Στεφ. Τσίντζος, Μεσολόγγι, Κοιτίς της Ελευθερίας, Αθήναι 1936.

- Νικ. Αθ. Κολόμβας, Μεσολόγγι (1821 – 1829). Οι αθάνατοι πρόμαχοι, Αθήνα 1998.

- Ν. Δ. Μακρής,

- Κ. Α. Στασινόπουλος,

1908.

21 126 Του Ιωάννη Κατσαβού, Σημαιοφόρος (Ε) ΠΝ

Μεσολογγίου, Αθήνα

Ιστορία του

Το Μεσολόγγι, Αθήνα

Ιωάννης Ιωαννίδης, Πολιορκία και Έξοδος του Μεσολογγίου, Αθήναι

Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. Έκδοσις 7η, Αθήναι 1959.

Ενθυμήματα Στρατιωτικά, Εκδ.

Διον. Κόκκινος, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, 1959. - Νικ. Αθ. Κολόμβας, Αθανάσιος Ραζη-Κότσικας, Αθήνα 2006. - Εμ. Γ. Πρωτοψάλτης, Αλληλογραφία Φρουράς Μεσολογγίου 1825-1826, Αθήναι 1963. - Σπυρομίλιου, Απομνημονεύματα Β΄ Πολιορκίας του Μεσολογγίου, Αθήναι 1926. Το μνημείο των Φιλελλήνων στον Κήπο των Ηρώων Ανδριάντες του Λόρδου Βύρωνα στον Κήπο των Ηρώων (ο μαρμάρινος είναι έργο του γλύπτη Γ.Βιτάλη και αποκαλύφθηκε το 1881 και στήθηκε με πρωτοβουλία του Συλλόγου ''Ο Βύρων των Αθηνών'). Προτομή του Στρατηγού Δημητρίου Μακρή στον Κήπο των Ηρώων (έργο του Αντωνίου Σώχου, αποκαλύφθηκε το 1926 Ο Τύμβος στον Κήπο των Ηρώων Ο τάφος και το μνημείο του Μ.Μπότσαρη στον Κήπο των Ηρώων Η είσοδος στον Κήπο των Ηρώων. Προτομή του Διονυσίου Σολωμού στον Κήπο των Ηρώων

1925. -

1926. - Σπ. Τρικούπη,

- Νικ. Κασομούλης,

1940. -

22 126 ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΊΑ ΓΊΑ ΤΗΝ ΔΊΑΣΩΣΗ ΤΟΥ Ί/Φ ΕΥΓΕΝΊΟΣ ΕΥΓΕΝΊΔΗΣ Στο Αμφιθέατρο του Ιδρύματος Ευγενίδου, πραγματοποιήθηκε η Ημερίδα με θέμα την διάσωση του ιστορικού ιστιοφόρου «Ευγένιος Ευγενίδης». Η πλούσια συζήτηση, η μεταφορά εμπειριών, διεθνών πρακτικών αλλά και προτάσεις που κατατέθηκαν από το ένθερμο ειδικό κοινό και τους Φορείς που συμμετείχαν αποτέλεσαν τα κομβικά στοιχεία επιτυχίας της, και οδηγούν στο σχεδιασμό των επόμενων ενεργειών. Ο Πρόεδρος του Ιδρύματος Ευγενίδου, Λεωνίδας Δημητριάδης-Ευγενίδης, εγκαινιάζοντας τις εργασίες της Ημερίδας αναφέρθηκε διεξοδικά στην ιστορική διαδρομή του εμβληματικού αυτού σκάφους, από την ναυπήγησή του το 1929, μέχρι και τον παροπλισμό του το 1991, εκτιμώντας ότι η αναβίωσή του και η εν λειτουργία αξιοποίησή του, θα πρέπει να στηριχθεί σε μελέτες εμπειρογνωμόνων, ναυπηγών ιστορικών ιστιοφόρων, κατά τις διεθνείς πρακτικές.

όσον αφορά τον

του σκάφους και στο ιδιότυπο ιδιοκτησιακό

του καθεστώς. Στην περίπτωση

του Ι/Φ «Ευγένιος Ευγενίδης», είναι γνωστό ότι ο διαχωρισμός

«κυριότητας» και «αρμοδιότητας

χρήσης» είναι ουσιώδης.

23 126 Με δεδομένο, όπως χαρακτηριστικά επισήμανε, ότι μόνο 10 με 15 έτη επιτέλεσε στο ακέραιο τον σκοπό του εκπαιδευτικού σκάφους, ο εν συνεχεία παροπλισμός και απαξίωσή του, οδήγησε στην απώλεια του οράματος για το οποίο είχε αγορασθεί: την ναυτική εκπαίδευση των αξιωματικών του Εμπορικού Ναυτικού. Το Ι/Φ «Ευγένιος Ευγενίδης», η ιστορία και ο συμβολισμός του οποίου αποτελούν

κεφάλαιο που η χώρα οφείλει να αξιοποιήσει

στο διηνεκές, προβάλλοντας την Ελληνική Ναυτιλία διεθνώς. Ο Ελληνικός Σύνδεσμος Παραδοσιακών Σκαφών και το Ίδρυμα Ευγενίδου θα αναλάβουν από κοινού τις πρωτοβουλίες που απαιτούνται για να σχεδιαστεί μία ολοκληρωμένη και λειτουργικά βιώσιμη επιχειρησιακή πρόταση αξιοποίησης του σκάφους. Στη συνέχεια, ο Πρόεδρος του Ελληνικού Συνδέσμου Παραδοσιακών Σκαφών, Νικόλαος Καβαλλιέρος, τόνισε την ανάγκη για άρση των αγκυλώσεων

εθνικό

στο έπακρο, θα πρέπει να ξαναγίνει αξιόπλοο, και να «εκπαιδεύει»

χαρακτηρισμό

Κατέληξε,

θα

ανάδειξη αυτού του ιστιοφόρου με κάθε πρόσφορο τρόπο, για την εκπαίδευση των ναυτικών, για συμμετοχές σε ναυτικούς αγώνες αυτής της κατηγορίας σκαφών, και για την προβολή της ελληνικής ναυτιλίας. Το μήνυμά του στην ημερίδα απέστειλε ο Υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, κ. Χρήστος Στυλιανίδης, στο οποίο συμπεριέλαβε την άποψη ότι το ιστιοφόρο «δεν πρέπει να γίνει στατικό μουσειακό έκθεμα αλλά ζωντανή ναυτική εμπειρία για τους νέους μας». Ο κ. Στυλιανίδης, μέσω του νομικού του εκπροσώπου, κ. Νίκου Κασκαβέλη είπε πως «με την βοήθεια ενός αναγνωρισμένου Ιδρύματος με ανιδιοτελή προσφορά προς την κοινωνία, όπως το Ίδρυμα Ευγενίδου, και τον Πρόεδρό του κ. Λεωνίδα Δημητριάδη Ευγενίδη, και σε συνεργασία με όλα τα συναρμόδια Υπουργεία, Περιφερειακές και Τοπικές Αρχές, και εγώ προσωπικά, και όλοι οι υπόλοιποι εμπλεκόμενοι ιδιωτικοί φορείς πρέπει να συνδράμουμε με έναν μεγάλο αγώνα για να ξαναδώσουμε στο ιστορικό αυτό ιστιοφόρο που αποτελεί μέρος της ναυτικής μας παράδοσης την αίγλη που του αξίζει. Σημαντικό στοιχείο της επόμενης μέρας ‒και η εμπειρία το έχει δείξει– είναι ότι το σκάφος αυτό πρέπει να γίνει ένα “ζωντανό” σκάφος που θα ταξιδεύει, που θα εκπαιδεύει, που θα μεταφέρει την ελληνική σημαία από λιμένα σε λιμένα, εντός και εκτός Ελλάδας. Πρέπει να έχει ρόλο και αποστολή στη θάλασσα. Δεν πρέπει να γίνει στατικό μουσειακό έκθεμα αλλά ζωντανή ναυτική εμπειρία, για τους νέους μας». Αναλυτική παρουσίαση της πορείας του «Ευγένιος Ευγενίδης» από το 2002 μέχρι και σήμερα, και στις προσπάθειες αποκατάστασής από το Πολεμικό Ναυτικό έκανε ο αντιπλοίαρχος του Πολεμικού Ναυτικού, κ. Πέτρος Βωξάκης, με τον ιστορικό και συγγραφέα Χάρη Τζάλλα να επικεντρώνεται στο τελευταίο ταξίδι του «Ευγένιος Ευγενίδης» το 1986, όταν δηλαδή το ιστιοφόρο συνόδεψε το «Κυρήνεια ΙΙ» από το Μικρολίμανο μέχρι τη Ρόδο. «Αν και οι προθέσεις όλων ήταν καλές, οι ούριοι άνεμοι δεν φύσηξαν για το αρχοντικό σκαρί του “Ευγένιος Ευγενίδης” δεν γλίτωσε την απαξίωση όπως δυστυχώς συμβαίνει και τώρα με τα ελληνικά ξύλινα παραδοσιακά σκαριά. Ύστερα από τόσες προσπάθειες διάσωσης, ας το επιχειρήσουμε και πάλι, επιτελώντας το χρέος που έχουμε στρατευθεί. Ας μην το αφήσουμε να κυλήσει στη λήθη. Πρώτο βήμα ας είναι ο σαφής προσδιορισμούς του ρόλου που θέλουμε να εκπληρώνει το πλοίο. Αυτός θα αποτελέσει και τον γνώμονα για τον σχεδιασμό των επόμενων βημάτων», σημείωσε η Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος. Η πρόεδρος αναφέρθηκε, επίσης, στις διοικητικές ενέργειες και θεσμική αρωγή του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος προκειμένου να προστατευθεί η ακεραιότητα του ιστορικού ιστιοφόρου. Ο αρχιτέκτονας, κ. Παράσχος Καραβατάκης, μέλος του ICOMOS Hellenic, έκανε μια εκτενή παρουσίαση των παραγόντων που πρέπει να εξεταστούν και συνεκτιμηθούν στην εσωτερική αρχιτεκτονική του σκάφους, προκειμένου να διατηρηθεί η ακρίβεια στην ιστορική του αποκατάσταση. Τον κύκλο των ομιλιών συμπλήρωσε ο κ. Νίκος Δαφνιάς, Διευθύνων Σύμβουλος της ALPHA ΜΑRΙΝΕ, η μελέτη του οποίου για την συντήρηση και αποκατάσταση του σκάφους το 2002, για περισσότερα από 20 έτη, είναι ακόμα τεχνολογικά επίκαιρη. Στην ημερίδα που διοργανώθηκε από τον Ελληνικό Σύνδεσμο Παραδοσιακών Σκαφών, υπό την αιγίδα του Ιδρύματος Ευγενίδου, έδωσαν το «παρών» περισσότεροι από 200 σύνεδροι, μεταξύ των οποίων ο Πλοίαρχος του Πολεμικού Ναυτικού Δημήτριος Διαμαντάκης εκ μέρους του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, Αντιναυάρχου Δημητρίου Ελευθέριου Κατάρα, ο Αρχιπλοίαρχος του Λιμενικού Σώματος, Διευθυντής Εκπαίδευσης Ναυτικών Ελευθέριος Πετρόπουλος, εκ μέρους του Αρχηγού, Αντιναυάρχου Γεωργίου Αλεξανδράκη, ο Δήμαρχος Παλαιού Φαλήρου, Γιάννης Φωστηρόπουλος, ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Ομίλου Ιστιοπλοΐας Ανοιχτής Θαλάσσης, Γιάννης Μαραγκουδάκης, ο Πρόεδρος της Ένωσης Πλοιοκτητών Ελληνικών Σκαφών Τουρισμού Αντώνης Στελλάτος, ο πρώην Υπουργός Ναυτιλίας, Γιώργος Ανωμερίτης, εκπρόσωποι της ακαδημαϊκής κοινότητας, της ναυτεργασίας, του ναυπηγικού κλάδου, φίλοι και επαγγελματίες της θάλασσας. Πρωτοβουλία για την διάσωση του Ι/Φ Ευγένιος Ευγενίδης

ότι η επιδίωξη όλων

πρέπει να είναι

24 126 Το ιστιοφόρο «Ευγένιος Ευγενίδης» και το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος Από το 1991 μέχρι το 1995 το ιστιοφόρο «Ευγένιος Ευγενίδης» διατελούσε παροπλισμένο στη Μαρίνα της Ζέας κοντά στις εγκαταστάσεις του Ναυτικού Μουσείου. Εμείς στο Διοικητικό Συμβούλιο είμασταν αυτόπτες μάρτυρες της θλιβερής και επικίνδυνης κατάστασης στην οποία είχε περιέλθει το όμορφο αυτό σκάφος, που παρά την έλλειψη συντήρησής του, ξεχώριζε για την κομψότητα των γραμμών του σε σχέση με τις σύγχρονες θαλαμηγούς που ελλιμενίζονταν δίπλα του. Το όμορφο και πολυταξιδεμένο πλοίο, ιδιοκτησίας του Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας από το 1965, ύστερα από 30 χρόνια στην υπηρεσία των δημοσίων Σχολών του Εμπορικού Ναυτικού, είχε ολοκληρώσει τον κύκλο του ως εκπαιδευτικό, καθώς πλέον δεν εξυπηρετούσε τις σύγχρονες ανάγκες για εξειδικευμένη κατάρτιση των σπουδαστών και μελλοντικών Αξιωματικών του Εμπορικού Ναυτικού. Δείγμα και αυτό της εποχής, η ιστιοδρομία, η παραδοσιακή ναυτική τέχνη δεν αποτελεί πλέον απαραίτητη δεξιότητα των επαγγελματιών της θάλασσας. Ύστερα από τέσσερα χρόνια απραξίας τα σημάδια της φθοράς του χρόνου ήταν έκδηλα στο πλοίο και η εικόνα εγκατάλειψης που παρουσίαζε είχε προκαλέσει επικριτικά δημοσιεύματα. Για την αντιμετώπιση του αρνητικού κλίματος το 1995, η τότε ηγεσία του Υπουργείου Ναυτιλίας, αποφάσισε να παραχωρήσει το πλοίο σε δημόσιο ή ιδιωτικό φορέα προκειμένου να αξιοποιηθεί ως μουσειακό έκθεμα και να παραμείνει στη διάθεση του κοινωνικού συνόλου για λόγους ιστορικούς και συναισθηματικούς. Τότε το Υπουργείο Πολιτισμού έγινε ο νέος ιδιοκτήτης του πλοίου καθώς αναγνώρισε την αξία του σκάφους από αισθητική και τεχνική άποψη και υποστήριξε ανεπιφύλακτα την ανάγκη διάσωσής του προκειμένου να αποτελέσει αντικείμενο προβολής της ναυτικής μας παράδοσης. Η χρήση του πλοίου παραχωρήθηκε αμέσως από το Υπουργείο Πολιτισμού στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος το Δεκέμβριο του 1995,μετά από αίτημα του τότε Διοικητικού του Συμβουλίου, για να το μετατρέψει σε πλωτό μουσειακό χώρο μέσα σε διάστημα τεσσάρων ετών. Η παρακολούθηση της πορείας της υπόθεσης ανατέθηκε στην ομιλούσα από το Υπουργείο Πολιτισμού. Το όραμα μας ήταν να ξαναγίνει το πλοίο αξιόπλοο, το χάρμα οφθαλμών που ήταν. Αντιπροσωπευτικό δείγμα της εποχής των καλαίσθητων ιστιοφόρων, μοναδικό στολίδι για την περιοχή που θα ελλιμενίζονταν και πόλος έλξης επισκεπτών. Η έκθεση που θα δημιουργούνταν μέσα στο πλοίο θα παρουσίαζε συνοπτικά την εξέλιξη της ελληνικής ναυτικής ιστορίας και παράδοσης από την αρχαιότητα ως σήμερα και θα την ταξίδευε στην Μεσόγειο. Με την αισιοδοξία ότι υπήρχαν καλές προοπτικές για την εξασφάλιση των απαραίτητων πόρων για την υλοποίηση του οράματος, το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος άρχισε έναν αγώνα προς όλες τις κατευθύνσεις για την αναπαλαίωση και περαιτέρω αξιοποίηση του σκάφους. Εζητήθη η συνδρομή Επιτροπής Ειδικών Τεχνικών Αξιωματικών του ΓΕΝ και συντάχθηκε μελέτη για τις εργασίες αποκατάστασής του. Τα διαθέσιμα κεφάλαια αποδείχτηκαν λίγα για την κάλυψη χρηματοδότηση του συνόλου των εργασιών που προέβλεπε η μελέτη. Ωστόσο έγινε δεξαμενισμός, επισκευές στην μηχανή του, καθώς και άλλες μηχανολογικές εργασίες, βελτιώθηκε η εξωτερική όψη του πλοίου. Το πλοίο δεν κινδύνευε από εισροή υδάτων και οι μηχανές του είχαν επισκευαστεί. Άρα το διάστημα των τεσσάρων ετών που το πλοίο έμεινε υπό την εποπτεία του Ναυτικού Μουσείο της Ελλάδος υποστηρίχθηκε η κατάσταση διατήρησής του. Δεν κατέστη όμως εφικτή η ολική του επαναφορά. Ταυτόχρονα, το 1997, η τότε διοίκηση της Μαρίνας Ζέας με επιστολή της «έδειξε» την έξοδο στον «Ευγενίδη», ζητώντας τη μεταφορά του στη Μαρίνα Φλοίσβου, καθώς αυτή η λιμενολεκάνη είχε παραχωρηθεί στο Πολεμικό Ναυτικό για μουσειακή χρήση. Στην επιστολή δικαιολογημένα τονίζονταν ότι το σκάφος στην κατάσταση του αποτελούσε κίνδυνο για τα σκάφη που ελλιμενίζονταν κοντά του. Το πλοίο μεταφέρθηκε με τη συνδρομή ρυμουλκού του Πολεμικού Ναυτικού στο αγκυροβόλιο του Τροκαντερό του Φαλήρου, τον Απρίλιο του ιδίου χρόνου. Από τότε και μετά η απλή διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης του πλοίου, αποδείχθηκε ακόμα πιο δύσκολη για το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Η πάλη για την προστασία του από τις φυσικές και ανρωπογενείς φθορές έγινε κύμα ψηλό, που εξαντλούσε τις δυνατότητές μας σε πόρους. Παραδεχόμενοι την αδυναμία μας να υλοποιήσουμε τον αρχικό μας όραμα το 2002 , όταν η υποφαινόμενη είχε αναλάβει καθήκοντα Προέδρου του Ναυτικού Μουσείου, ήρθαμε

25 126 σε συνεννόηση με τον τότε Αρχηγό του ΓΕΝ ναύαρχο Αντωνιάδη, και εισηγηθήκαμε στο Υπουργείο Πολιτισμού την μεταβίβαση της χρήση του εκπαιδευτικού ιστιοφόρου στο Πολεμικό Ναυτικό για 50 χρόνια, το οποίο και έγινε. Το σκεπτικό μας ήταν ότι ο φορέας διέθετε τις κατάλληλες τεχνικές υποδομές, την τεχνογνωσία, το ανθρώπινο δυναμικό και το ανάλογο κύρος για να τελεσφορήσει το έργο της συντήρησης και αποκατάστασης του ιστορικού πλοίου. Όπως όμως όλοι γνωρίζουμε, αν και οι προθέσεις όλων των εμπλεκομένων ήταν καλές, εν τέλει ούριοι άνεμοι δεν φύσηξαν για το αριστοκρατικό σκαρί, το οποίο δεν γλίτωσε την μοίρα της απαξίωσης, όπως δυστυχώς συμβαίνει και τώρα με τα αμιγώς ελληνικά ξύλινα παραδοσιακά σκαριά. Αναφέρομαι ασφαλώς σε αυτή την αιμορραγία για το ναυτικό μας πολιτισμό με την επιδοτούμενη καταστροφή των ξύλινων αλιευτικών σκαφών στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών προγραμμάτων για την Αλιεία, εδώ και τριάντα σχεδόν χρόνια. Το ζήτημα της διατήρησης ιστορικών και παραδοσιακών πλοίων στην Ελλάδα έχει απασχολήσει πολλές φορές στο παρελθόν τα συνέδρια των Ναυτικών Μουσείων. Ειδικότερα το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδας συμμετέχει από το 2014 στην Ομάδα Εργασίας για την Προστασία και την Ανάδειξη των Παραδοσιακών Σκαφών και της Ξυλοναυπηγικής Τέχνης του ελληνικού χώρου. Από τις συζητήσεις που έχουν γίνει με δημόσιους φορείς, συλλόγους φίλων ή επαγγελματιών της θάλασσας και τις εμπειρίες που ανταλλάχθηκαν για το θέμα της διάσωσης μοναδικών παραδοσιακών σκαφών, η εικόνα είναι δυστυχώς αποκαρδιωτική Γεγονός είναι ότι αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα η διατήρηση των παραδοσιακών πλοίων σε πλεύσιμη κατάσταση, αλλά εδώ στη Ελλάδα όλες οι δημόσιες πολιτικές που αφορούν τη ναυτική και ναυπηγική πολιτιστική παράδοση απέτυχαν. Απουσιάζει από τη θεσμοθετημένη κρατική πολιτική ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός που θα μπορούσε να εξασφαλίσει την διάσωση και βιώσιμη αξιοποίηση των ιστορικών και παραδοσιακών σκαφών προς όφελος του πολιτισμού, της οικονομίας, του τουρισμού της κοινωνίας εν γένει. Θα ήθελα να τονίσω το γεγονός ότι το «Ευγένιος Ευγενίδης» χαρακτηρίστηκε το 1998 από το Υπουργείο Πολιτισμού ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρήζει κρατικής προστασίας σύμφωνα με τις διατάξεις του αρχαιολογικού νόμου. Τι εννοείται με αυτό ότι απαγορεύεται κάθε επέμβαση χωρίς την έγκριση των αρμοδίων Υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού. Όπως έχει αποδειχθεί στην πράξη αυτή η πολιτική για την προστασία ταιριάζει σε αρχαία ή και νεότερα κτίρια που έχουν μουσειακή και πολιτιστική αξία, για τα οποία τα στελέχη του Υπουργείου Πολιτισμού έχουν την απαραίτητη τεχνογνωσία για να τα χειριστούν. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τα σκάφη, στα οποία επιβάλλεται να γίνουν εργασίες και επεμβάσεις αν θέλουμε να συνεχίσουν να ταξιδεύουν, όπως δηλαδή ήταν το σχέδιο για το «Ευγένιος Ευγενίδης». Τέλος η αξιολόγηση ενός πλοίου ως αξιόπλοου δεν είναι στη δικαιοδοσία του Υπουργείου Πολιτισμού αλλά του Ναυτιλίας, το οποίο πολύ σωστά, δίνει προτεραιότητα στην ικανοποίηση κανονισμών ασφάλειας της πλεύσης του, οι οποίοι ενδέχεται να αλλοιώσουν κάποια από τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά του σκάφους. Το ιστιοφόρο «Ευγένιος Ευγενίδης» μπορεί να μην είναι ξύλινο και να μην είναι προϊόν της ελληνικής ναυπηγικής παράδοσης, ωστόσο έχει μεγάλη ιστορική, τεχνική και αισθητική αξία. Με την τριαντάχρονη δε υπηρεσία του ως εκπαιδευτικό των αξιωματικών του εμπορικού μας ναυτικού, αποτελεί υλικό τεκμήριο της ιστορίας της ναυτικής εκπαίδευσης της χώρας μας. Ύστερα από τόσες προσπάθειες διάσωσης, ας το επιχειρήσουμε και πάλι, επιτελώντας το χρέος στο οποίο έχουμε στρατευθεί. Δεν πρέπει να το αφήσουμε να κυλήσει στη λήθη. Πρώτο βήμα ας είναι ο σαφής προσδιορισμός του ρόλου που θέλουμε να εκπληρώνει το πλοίο. Αυτός θα αποτελέσει το γνώμονα για να σχεδιάσουμε τα επόμενα βήματα, με μέτρο στη σκέψη με μέτρο στη δράση. Οι παλιοί ναυτικοί λένε ότι η θάλασσα δεν «συγχωρεί τα λάθη». Το ίδιο και η ιστορία θα έλεγα εγώ. Σας ευχαριστώ Ομιλία της Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, Προέδρου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος

O ποιητής της θάλασσας και το Κλίππερ του τσαγιού* Πρώτη μέρα του Μαγιού πάει το clipper του τσαγιού. Να προλάβει τή Σαγκάη, να φορτώσει τό άσπρο τσάι. Μα στου Νότου τά νησιά, Στο στενό του Μακασάρ, το κουρσεύουν πειρατές και δε γύρισε ποτές…” Τ ο 1975 ο ποιητής της θάλασσας, ο Νίκος Καββαδίας ολοκλήρωνε την συλλογή των ποιημάτων του «Τραβέρσο» που συμπεριλάμβανε και το ποίημα «Νανούρισμα για μωρά και για γέρους» που αρχίζει με τους παραπάνω στίχους. Με το δικό του clipper του τσαγιού ξεκινά ένα μεγάλο ταξίδι που το συνεχίζει με ένα μπριγκαντίνι και αργότερα με ένα τραμπάκουλο. Από την Σαγκάη πάει στο στενό του Μακασάρ, φθάνει στην Βαρκελώνα, βγαίνει από την Τζιμπεράλτα, πάει στην Μαδαγασκάρη, στο Μακάο, την Μπουμπάη. Φορτώνει, μπατάρει, καβατζάρει, αριβάρει σε λιμάνια εξωτικά. Ο Καββαδίας πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ταξιδεύοντας γύρω στις θάλασσες όλου του κόσμου. Το 1928 στα δεκαοκτώ του χρόνια αποκτά ναυτικό φυλλάδιο και πρωτομπαρκάρει σαν τζόβενο. Συνεχίζει σε ποστάλια, φορτηγά, επιβατηγά. Το 1938 * Αναδημοσίευση από το περιοδικό "ΤΡΙΑΙΝΑ". αρ. τεύχους 14/Μάρτιος 1978, σ.28-31 Του Χάρη Τζάλα

σιγά πίνοντας τον τούρκικο καφέ

που τον κερνούσε ο προϊστάμενος

μου, ο Αλέκος. Εργαζόμουνα

στο τμήμα εμπορευμάτων

πλεκτό μαύρο

το “Κορινθία” αλλά και φορτηγά. Τα επιβατηγά πηγαινοερχόταν τότες που αργά αργά άδειαζε η κοσμοπολιτική Αλεξάνδρεια. Ο Καββαδίας ήταν σαρανταπεντάρης αλλά εμένα μου φαινόταν γέρος, βάδιζε αργά και φορούσε συνήθως ένα

σκούφο. Μιλούσε λίγο και

με κοντυλοφόρο, τα ατελείωτα μανιφέστα. Που τον θυμήθηκα τον Καββαδία; Να, πριν λίγες μέρες ήμουνα στον μόλο της Μαρίνας του Περάματος και θαύμαζα την εξαιρετική πανοραμική θεά των στενών της Σαλαμίνας που χωρίζουν τη στεριά από το ιστορικό νησί. Αρόδο σε εκείνα τα νερά είχα δει το 1975, τη χρονιά που έφυγε ο Καββαδίας για το μεγάλο ταξίδι χωρίς επιστροφή, ένα από τα τελευταία Clippers. Εκείνο ήταν αιωνόβιο και κρίμα που ο Ποιητής της Θάλασσας πότε του δεν το είδε. Δεν γνώρισε την “Elissa”, αυτό ήταν το όνομα του γέρικου καταταλαιπωρημένου πλοίου. Εάν το έβλεπε, εάν μάθαινε την ιστορία του, θα έγραφε άλλο ένα συγκινητικό ποίημα. Εγώ στενοχωριέμαι όταν βλέπω ένα παραδοσιακό ιστιοφόρο, μικρό η μεγάλο, να καταστρέφεται, το ίδιο και όταν ένα παλιό βαπόρι πάει για παλιοσίδερα. Καημένα βαπόρια. Ας κάνω εδώ μια μικρή παρένθεση για να αναφέρω κάτι λίγο γνωστό. Στο λιμάνι του Πειραιά σώζεται ένα «Liberty», είναι πλωτό Μουσείο. Όταν τελείωσε ο Δεύτερος Μεγάλος Πόλεμος παρέμειναν εκατοντάδες τέτοια εμπορικά καράβια αχρησιμοποίητα και κάπου εκατό αγοράστηκαν σε τιμές ευκαιρίας από Έλληνες εφοπλιστές. Με τα Liberties αναστήθηκε από το 1947 ο Ελληνικός εμπορικός στόλος. Πάμε πίσω στην «Ελίσσα» που όταν την πρωτοείδα ήταν αγνώριστη, δεν έμοιαζε με «Κλίππερ», είχε γίνει μότορσιπ, της είχαν αφαιρέσει τα τρία ψηλά κατάρτια με την αρματωσιά με τα είκοσι ολόλευκα πανιά. Ακόμα και με πολλή φαντασία και με μισόκλειστα μάτια ήταν αδύνατο να φανταστείς ότι το σκουριασμένο ταλαιπωρημένο «Pioneer» -αυτό ήταν το τότε όνομά του- ήταν το γοργοτάξιδο Clipper. Είχε εμπλακεί σε πάμπολλες περιπέτειες και τελευταία οι Ιταλικές αρχές το κυνηγούσαν για λαθρεμπόριο τσιγάρων από την Γιουγκοσλαβία. Μόνο ένας αρχαιολόγος ειδικευμένος στα αρχαία αλλά και τα νεότερα πλεούμενα, ο Peter Throckmorton, μπορούσε να διακρίνει στο δύστυχο παραμορφωμένο κουφάρι εκείνα τα στοιχεία που πρόδιδαν την αρχική του ομορφιά. Τον Πίτερ τον γνώριζα καλά και είχα ταξιδεύσει και με το παραδοσιακό, πανέμορφο σχεδόν άθικτη η κύρια καμπίνα, όλη φτιαγμένη από σκαλιστό μαόνι. Άθικτη και η σκάλα και ο μακρύς διάδρομος που οδηγούσαν στο κατάστρωμα. Με μεγάλη προσοχή ξηλώθηκαν για να επανασυναρμολογηθούν αργότερα. Στην φιλόδοξη προσπάθεια βοήθησε τον Πίτερ και άλλος λάτρης των παραδοσιακών πλοίων ο περαματιώτης Νίκος Παγωμένος. Δυστυχώς το κόστος για μια σωστή αποκατάσταση ξεπερνούσε τις δυνατότητες τους. Τι να κάνουν; Ο Throckmorton είχε προσεκτικά μελετήσει την ιστορία του αιωνόβιου πλοίου που είχε κατασκευαστεί το 1877 στο ναυπηγείο των Alexander Hall & Co., στο Κάρντιφ της Ιρλανδίας. Ήταν το 294ο Clipper που είχαν καθελκύσει. Το ολικό του μήκος ήταν 61 μετρά, ζύγιζε 974 τόνους και ήταν φτιαγμένο από καρφωτή σιδερένια λαμαρίνα. Το αρχικό καράβι ήταν ιστιοφόρο, δεν είχε μηχανή αλλά το 1900 του έβαλαν μηχανή. Στην μακρόχρονη διαδρομή του άλλαξε τουλάχιστο τρεις μηχανές. Όταν βρέθηκε στο Πέραμα είχε μια παμπάλαια, άχρηστη πλέον μηχανή Ντήζελ. Ας πάμε πίσω στον χρόνο. Τα Χριστούγεννα του 1877 η «Ελίσσα» είχε σαλπάρει για το παρθενικό της ταξίδι φορτωμένη κάρβουνο για το Recife, Pernambuco της Βόρειας

και ξημεροβραδιαζόμουνα αντιγράφοντας καλλιγραφικά,

μια καινούρια μηχανή ντήζελ και το ξαναφτιαγμένο σκαρί πήρε και το αναγκαίο δίπλωμα των Lloyds που θα του επέτρεπε να διασχίσει τον Ατλαντικό, να φτάσει στο Galveston. Το ταξίδι διήρκησε 30 ημέρες. Η «Ελίσσα» έγινε δεκτή στο Γκαλβέστον με ενθουσιασμό και μετά από μια προσεκτική αποκατάσταση της αρματωσιάς ξανάγινε το πανέμορφο «Κλίππερ του τσαγιού». Αλλά η «Ελίσσα» δεν είναι στατικό, μουσειακό έκθεμα όπως το «HMS Victory», το «Jutland», το «Constellation», το «Cutty Sark», το δικό μας “Ευγένιος Ευγενίδης” και άλλα ιστορικά καράβια. Χρησιμοποιείται σαν εκπαιδευτικό ιστιοφόρο, με πλήρωμα νέους πού εκτείνουν μικροποινές φυλάκισης εργαζόμενοι στο πλοίο. Τότες… «Στο στενό του Μακασάρ, το κουρσεύουν πειρατές και δε γύρισε ποτές…» Αλλά τώρα… «Στο Γκάλβεστον μπάρκαραν ναυτάκια την ‘Έλισσα’ αγαπούν της στέλνουνε φιλάκια». O ποιητής της θάλασσας και το Κλίππερ του τσαγιού

around the

and against the elements Around the clock, against the elements, Thenamaris delivers a wide variety of cargoes for clients worldwide: safely, securely and efficiently. Combining fresh energy with over 50 years of shipping experience, we manage a world-class fleet of ocean going vessels, ensuring high quality performance and a service you can trust. Find out more about us at www.thenamaris.com

Quality

clock

της

«ΝΗΕΣ ΠΟΝΤΟΠΟΡΟΙ. Ομηρικά πλοία, δεινοί πλόες και Ναυτική

χρόνους. Συγκεκριμένα η

κυρία

Εκδήλωση παρουσίασης βιβλίου «Νήες Ποντοπόροι. Ομηρικά πλοία, δεινοί πλόες και Ναυτική Αρχαι ολογία» Τ

βρουάριου

π.μ.

Καμαρινού

Ελλάδος το βραβευμένο από την Ακαδημία

ο Σάββατο 10 Φε-

στις 11:00

η Δρ Δήμητρα

παρουσίασε στο Ναυτικό Μουσείο της

Αθηνών βιβλίο

Αρχαιολογία» που

από

Εκδόσεις ΠΕΔΙΟ. Την εκδήλωση προλόγισε ο κ.

του Ινστιτούτου

Ναυτικής Παράδοσης, υπεύθυνος των ενάλιων ερευνών στην Αλεξάνδρεια.

στον ίδιο χώρο πραγματοποιήθηκε έκθεση αντιγράφων εργαλείων μυκηναϊκής ναυ-πηγικής τέχνης από την Δρα Έλενα Μαραγκουδάκη, αρχαιολόγο.

έκδοση είναι μοναδική για την ελληνική βιβλιογραφία, καρπός υπερδεκαετούς έρευνας διεπιστημονικής ομάδας και καλύπτει ένα μεγάλο κενό στις γνώσεις μας για την αρχαία ελληνική ναυπηγική και ναυτική

από τη Μυκηναϊκή

κυκλοφορεί

τις

Χάρης Τζάλας, Πρόεδρος

Προστασίας

Παράλληλα

παράδοση

Εποχή και τους Ομηρικούς

Καμαρινού στην ομιλία της ασχολήθηκε ιδιαίτερα με το ερώτημα ποια ήταν η σχέση των Μυκηναίων με τη θάλασσα, πώς διαμορφώθηκε η ανάγκη τους για διαμεσογειακά ταξίδια και εμπόριο, πόσο εξελιγμένη ήταν η ναυπηγική τέχνη τους. Δεδομένου ότι η αρχαιότερη και πλουσιότερη πηγή για θαλασσινά ταξίδια παγκοσμίως είναι τα ομηρικά έπη, η μελετήτρια αναζήτησε την ιστορική πραγματικότητα πίσω από τις μυθικές πλεύσεις της Οδύσσειας. Από αυτήν την άποψη είναι μεγάλη η συμβολή του έργου και στη διεθνή έρευνα στον τομέα της Ναυτικής Αρχαιολογίας. Αποκαλυπτική ήταν η ερμηνεία του χωρίου της «σχεδίας» του Οδυσσέα. Μέσα από την ναυπηγική ανάγνωσή του η κυρία Καμαρινού έδειξε ότι όχι μόνο δεν αναφέρεται σε κατασκευή «σχεδίας», αλλά ότι πρόκειται για έναν εξαιρετικά πυκνογραμμένο και ακριβόλογο οδηγό για τις φάσεις ναυπήγησης ιστιοφόρου πλοίου της εποχής και μάλιστα με εξελιγμένη τεχνική σύνδεσης των σανίδων του κύτους του και εξελιγμένη ιστιοφορία. Θεμελίωσε επιπλέον αυτή τη διαπίστωση σε ζωτικές ανάγκες του Μυκηναϊκού πολιτισμού στο ανταγωνιστικό περιβάλλον των ναυτικών πολιτισμών της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Η εξασφάλιση χαλκού, που προερχόταν κυρίως από τα ορυχεία της Κύπρου ήταν κρίσιμη για την ανάπτυξη της τεχνολογίας (εργαλεία), αλλά και την ίδια την επιβίωση των Μυκηναίων (οπλισμός). Έδειξε ότι τα αρχαιολογικά δεδομένα συνηγορούν. Η χωροθέτηση των μυκηναϊκών ανακτορικών κέντρων που παρουσίασε καταδεικνύει ότι ήταν κατάλληλα οργανωμένα ώστε να υποστηρίζουν την συγκεντρωτική παραγωγή εξαγώγιμων προϊόντων και τη συστηματική καταγραφή των εισαγωγών και εξαγωγών από και προς τη μυκηναϊκή διοίκηση. Η νομοθεσία που απάλλασσε τους χαλκουργούς και τους ναυδόμους από τη φορολογία επισημαίνει τη σημασία τους. Η 30 126

Στους συροπαλαιστινιακούς

οίκους αρωματίζονταν με αιθέρια

έλαια βοτάνων της λακωνικής

γης και λάτρευαν την σιτοπότνια

των Μυκηνών. Αντίστοιχα στα

μυκηναϊκά ανακτορικά κέντρα

τελούσαν θυσίες με ρυτά

από αυγά στρουθοκαμήλου, κρατούσαν αιγυπτιακούς

για φυλαχτά

διασπορά μυκηναϊκών αγγείων στις ακτογραμμές της Μεσογείου δείχνει την έκταση του εμπορίου και της σφαίρας επιρροής τους. Επεσήμανε ότι τα πλοία εκτός από αγαθά μετέφεραν και ιδέες. Έδωσε παραδείγματα από τον κοσμοπολίτικο τρόπο ζωής της εποχής που διαμόρφωσε νέες αξίες και καταναλωτικές συνήθειες. Στα αιγυπτιακά τραπέζια

Πύλου

σερβίρονταν ελιές της

και κρασί της Νεμέας.

και συριακούς αποτροπαϊκούς γρύπες. Κατασκεύαζαν καθίσματα από ελεφαντόδοντο και στολίζονταν με κοσμήματα από χρυσό και ημιπολύτιμους λίθους της Ανατολής. Φορείς αυτών των αγαθών και των αξιών ήταν τα πλοία. Για να προσδιοριστεί η μορφή αυτών των ποντοπόρων πλοίων στο βιβλίο αντιπαραβάλλονται οι αναφορές στα ομηρικά έπη σε πλοία και θαλασσινά ταξίδια με τις αρχαιολογικές πηγές: σκαριφήματα πλοίων σε αγγεία Μυκηναϊκής και Γεωμετρικής Εποχής, εικονογραφικά παράλληλα σκαφών όλων των ναυτικών πολιτισμών της νοτιοανατολικής Μεσογείου, ναυαγισμένα σκαριά σε όλη την έκταση της Μεσογείου σε διάστημα χιλίων χρόνων (14ο – 5ο αι. π.Χ.). Δυσεπίλυτα ερωτήματα, όπως ο ρόλος του υψηλού ακρόπλωρου και οι δυνατότητες όρτσα πλεύσης και πλοήγησης των σκαφών, απαντώνται μέσα από τεχνικές μελέτες και πειράματα. Χάρτες, σχέδια, φωτορεαλιστικές αναπαραστάσεις, φωτογραφίες υποβρύχιων ανασκαφών και μουσειακών αντικειμένων εμπλουτίζουν τη σύνθεση της εικόνας των πλοίων και της ζωής στα διαμεσογειακά ταξίδια. Προκειμένου να μυήσει τον αναγνώστη σε ένα σχετικά άγνωστο στο ευρύ κοινό θέμα, η συγγραφέας πέραν του πυρήνα της βραβευμένης από την Ακαδημία Αθηνών (2006) επιστημονικής έρευνάς της, ο οποίος παρουσιάζεται με εύληπτο και κατανοητό για το ευρύ κοινό τρόπο, έχει προσθέσει τις «Αντιστροφές» στο τέλος κάθε κεφαλαίου. Αναπλάθοντας το απτό υλικό των υποβρύχιων ανασκαφών, διηγείται τις περιπέτειες μιας Μυκηναίας σε μία ριψοκίνδυνη ναυτική αποστολή στις φημισμένες τότε πολιτείες της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Στο τέλος της ομιλίας της η συγγραφέας παρουσίασε το όραμα της ομάδας της για την δημουργία ενός Εκπαιδευτικού Κέντρου Μυκηναϊκής Ναυτικής Τέχνης, όπου οι επισκέπτες κάθε ηλικίας θα μπορούν με βιωματικό και διαδραστικό τρόπο να μυούνται στην ιστορική πραγματικότητα των ταξιδιών της Οδύσσειας και απηύθυνε αίτημα συνεργασιών και υποστήριξης της υλοποίησης του εγχειρήματος. 31 126

σκαραβαίους

Εκδήλωση παρουσίασης βιβλίου «Νήες Ποντοπόροι. Ομηρικά πλοία, δεινοί πλόες και Ναυτική Αρχαι ολογία» 32 126

91, Poseidonos Avenue, 16674 Glyfada, Athens, Greece Τel.: +30 210 8912000, info@charterwell.gr sea... your future in a strong relationship Green and sustainable Shipping practices CHARTERWELL MARITIME S.A.

Casson, Throckmorton, Morrison-Coates, Basch

Παρουσίαση του βιβλίου «ΝΗΕΣ ΠΟΝΤΟΠΟΡΟΙ» της Δρ. Δήμητρας Καμαρινούαπό τον Χάρη Τζάλα «Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις.» Οδυσσέας Ελύτης. Σωστά τα είπε ο μεγάλος μας ποιητής, ας προσθέσω ότι η Ελλάδα ακουμπά στην θάλασσα και πολλά χρωστάμε στην τέχνη του καραβομαραγκού και του ναυτικού. Ο ελληνικός πολιτισμός μεταφέρθηκε στα πέρατα του τότε γνωστού κόσμου όχι με αρμάμαξες άλλα με γοργοτάξιδες ΝΗΕΣ ΠΟΝΤΟΠΟΡΟΥΣ. Το βιβλίο της Δήμητρας Καμαρινού, πλούσια εικονογραφημένο, περιέχει την ιστορία της Ελληνικής ναυπηγικής και της Ελληνικής ναυτοσύνης και άλλων χωρών της Μεσογείου από τον 14ο έως τον 5ο αιώνα π.Χ. Τα λεπτομερή σχέδια βοηθούν τον αναγνώστη να καταλάβει τι είναι η μέθοδος ναυπήγησης shell first «πρώτα το κέλυφος και ύστερα οι νομείς», πως γίνεται η σύνδεση των μαδεριών του πετσώματος με μόρσα και καβίλιες, τη είναι le bateau cousu το «ραμμένο πλοίο». Βλέπουμε σχεδόν όλες τις αρχαίες παραστάσεις Ελληνικών πλοίων των προϊστορικών, γεωμετρικών και κλασσικών χρόνων. Άλλα πέρα από τα ελληνικά πλεούμενα μαθαίνει ο αναγνώστης πώς κατασκεύαζαν τα πλοία τους οι Φοίνικες, οι Αιγύπτιοι. Τα περισσότερα είναι εμπορικά, ειρηνικά καράβια, αλλά δεν λείπουν και τα πολεμικά. Υπάρχουν αναφορές ακόμα και για τα Αιγυπτιακά πλοία σύγχρονα των πυραμίδων, που θαμμένα στην Γκίζα ανέμεναν να ξανασυναρμολογηθούν, χωρίς κανένα καρφί, μόνο με δεσίματα, για να μεταφέρουν στο μεταθανάτιο ταξίδι την ψύχη του Φαραώ. Έχει μεγάλη σημασία ότι το βιβλίο είναι γραμμένο στα Ελληνικά, μιας και όλα τα βιβλία των πρωτοπόρων της ιστορίας του πλοίου,

και πολλών άλλων είναι γραμμένα σε ξένες γλώσσες. Θα μπορούσα για ώρες πολλές να γράφω για αυτό το βιβλίο που αποτελεί σταθμό στην ελληνική ναυτική βιβλιογραφία. Οι ερευνητές της αρχαίας ναυπηγικής και όσοι θέλουν να εμβαθύνουν στους τρόπους κατασκευής των πρώτων πλεούμενων που διέσχισαν τη Μεσόγειο, μετέφεραν τον πολιτισμό και συνέδεσαν λαούς και χώρες της εποχής εκείνης, θα βρουν το βιβλίο στη βιβλιοθήκη του Μουσείου. Διακρίνονται από αριστερά: Ο κος Αναστάσιος Λόντος, Αντιδήμαρχος Πολιτισμού – Τουρισμού – Αθλητισμού του Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης, η κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη. Πρόεδρος του ΝΜΕ, η συγγραφέας Δρ Δήμητρα Καμαρινού και ο κος Χάρης Τζάλας, Πρόεδρος του Ινστιτούτου Προστασίας Ναυτικής Παράδοσης, Αρχηγός της ελληνικής αποστολής εναλίων ερευνών στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. 34 126

MONACO LATSCO SHIPPING LIMITED ATHENS LATSCO MARINE MANAGEMENT INC LONDON LATSCO LONDON LIMITED Gildo Pastor Center, 7 Rue Du Gabian, MC 98000, Monaco +377 9777 4670 4 Xenias Street, 145 62 Kifissia, Athens, Greece +30 210 4595100 shipping@latsco.com

17 Duke of York Street, London SW1Y 6LB, United Kingdom +44 (0)20 7907 5050

created by freshdesign.gr

(Honigmann 1939:

(Miller 1960: 42).

Γ ύρω στα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ. ο Απολλόδωρος ο Αθηναίος, ένας από τους σημαντικότερους λογίους του καιρού του, αποφάσισε να επισκεφθεί την Ιθάκη του Ομήρου. Όμως το μέγεθος του μικρού νησιού που είδε μπροστά του δεν ήταν συμβατό με την τεράστια φήμη του και ο Απολλόδωρος, όταν είδε τα δυο βουνά που ξεφύτρωναν από τη θάλασσα και έφεραν το όνομα Ιθάκη, υπέθεσε ότι οι ντόπιοι τον είχαν πληροφορήσει λανθασμένα και του είχαν δείξει την ομηρική Αστερίδα αντί για την πατρίδα του Οδυσσέα (Στράβων 10.2.16). Η Ιθάκη δεν μπορούσε να πείσει ταξιδιώτες και γεωγράφους ότι υπήρξε η έδρα ενός τόσο σημαντικού άρχοντα, όπως ο Οδυσσέας. Με έκταση επτά φορές μικρότερη από τη γειτονική της Κεφαλονιά, ορεινή, άγονη, ουσιαστικά χωρίς πηγές πόσιμου νερού, σίγουρα δεν ήταν ο τόπος που θα επιδίωκε να κυβερνά ένας ἄναξ της Μυκηναϊκής εποχής. Εν πάση περιπτώσει, η Ιθάκη συνέχισε να ονομάζεται Ιθάκη και στους επόμενους αιώνες. Ο Ιεροκλής ο Γραμματικός, στον Συνέκδημον, έναν κατάλογο των περιοχών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας των αρχών του 6ου αιώνα μ.Χ., καταγράφει την Ἰθάκην νῆσον

15)1. Αλλά και έξι αιώνες μετά, σε μια συνθήκη ανάμεσα στον αυτοκράτορα Αλέξιο Γ΄ και στους Βενετούς, διαπιστώνουμε ότι η Ιθάκη εξακολουθεί να ονομάζεται Ιθάκη

Οι πραγματιστές Βενετοί, στα έγγραφα της εσωτερικής διοίκησής τους, καταγράφουν το νησί όπως το ονόμαζαν οι δικοί τους ναυτικοί: Val di Compare, Petra della Valle, Piccola Cefalonia, Anticefalonia2 Πού ήταν η Ιθάκη; Το γεωγραφικό στίγμα ενός ταξιδιού στον μύθο* Το μικρό μέγεθος της Ιθάκης, η αδυναμία εντοπισμού στοιχείων που βεβαιώνουν ότι στο νησί υπήρχε κράτος της Μυκηναϊκής εποχής, ιδεολογικές προκαταλήψεις και προσωπικές επιλογές έχουν οδηγήσει στην αμφισβήτηση της ταύτισης της ομηρικής Ιθάκης με το σημερινό Θιάκι. Όμως, καμία από τις υποθέσεις αυτές δεν θεμελιώνεται σε στέρεη επιχειρηματολογία. Από την άλλη, οι αρχαιολογικές έρευνες δείχνουν σαφώς ότι μέχρι και τα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. καμία κοινότητα, τόσο στην Κεφαλονιά όσο και στην Ιθάκη, δεν μπόρεσε να ξεπεράσει τα πληθυσμιακά όρια ενός χωριού, ούτε να αρθρωθεί σε κρατική οντότητα. Από τη στιγμή που αποκλείουμε την υπόθεση ότι η οδυσσειακή Ιθάκη είναι ανάμνηση ενός μυκηναϊκού κράτους, για να απαντήσουμε στο ερώτημα «γιατί η Ιθάκη εμφανίζεται τόσο σημαντική στην Οδύσσεια;» πρέπει να στραφούμε στην εποχή παγίωσης των ομηρικών επών. Το παρόν άρθρο υποστηρίζει ότι η θέση της Ιθάκης ως κομβικού σημείου στις ρότες σύνδεσης των ελληνικών λιμανιών με τις ακτές της Ιταλίας και της Σικελίας μέχρι και τα τέλη του 8ου αιώνα π.Χ., προσέδωσε μυθική διάσταση στο μικρό νησί και το συνέδεσε άρρηκτα με ένα αρχαιότατο μείζον πρόσωπο της ναυτικής μυθολογίας, τον Οδυσσέα. ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ Ιθάκη, Οδυσσεύς, ομηρικά έπη, ομηρική εποχή, ρότες, αποικίες στην Ιταλία και στη Σικελία, ναυτική μυθολογία. * Εισήγηση στο 30ο Σεμινάριο Ομηρικής Φιλολογίας, Ιθάκη 28-30 Αυγούστου 2016. Του Κωνσταντίνου Αντύπα 36 126

σε πληρέστερη κατανόηση μιας φράσης του Οδυσσέα: η Ιθάκη εἰν ἁλὶ κεῖται πρὸς ζόφον (Οδ. ι28-29). Πρέπει να σημειώσουμε ότι η αντίληψη περί σημείων του ορίζοντα είναι σχετική στην εποχή προ της πυξίδας και απόλυτη στην εποχή μετά την πυξίδα11. Για τη σημερινή εποχή και μετά την καθιέρωση χρήσης της πυξίδας και των ναυτικών χαρτών, η φράση σημαίνει Η Ιθάκη βρίσκεται δυτικά· όμως για έναν ναυτικό της αρχαιότητας, η φράση σημαίνει ότι Η Ιθάκη βρίσκεται εκεί που δύει ο ήλιος (βορειοδυτικά κατά το καλοκαίρι) ή, ακριβέστερα, Η Ιθάκη βρίσκεται στην πορεία προς το σημείο όπου δύει ο ήλιος. Συνεπώς, για έναν ναυτικό που πλέει μέσα στο στενό της Ιθάκης, με κατεύθυνση από τα νότια στα βόρια (εισερχόμενος από τη θαλάσσια περιοχή μεταξύ του φάρου Διχάλια στη Σάμη και του ακρωτηρίου Άγιος Ανδρέας στην Ιθάκη), κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, ο ζόφος, το σημείο όπου δύει ο ήλιος φαίνεται προς την έξοδο του στενού, προς τον όρμο της Πόλης και προς το Φισκάρδο. Επιπλέον, αν δεχθούμε ότι η Ιθάκη είναι ο τελευταίος σταθμός πριν τον διάπλου του Ιονίου προς τα δυτικά, τότε και πάλι αποτελεί το έσχατο σημείο πρὸς ζόφον: η Ιθάκη δεν είναι το γεωγραφικά δυτικότερο νησί του αρχιπελάγους του νοτιοανατολικού Ιονίου, αλλά είναι το έσχατο λιμάνι πριν το καράβι στραφεί προς δυτική κατεύθυνση. Άλλωστε η χρήση της πρόθεσης πρὸς στον ομηρικό στίχο δηλώνει την κατεύθυνση μιας πορείας και όχι μια στατική κατάσταση. Μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 8ου αιώνα π.Χ. και μέχρι την ίδρυση της αποικίας της Κορκύρας (Κέρκυρας) από τους Κορινθίους12, ένα καράβι που σάλπαρε από το Αιγαίο προς την Απουλία, τον Κόλπο του Τάραντα και τη Σικελία, έπρεπε αναγκαστικά να διασχίσει το νότιο Ιόνιο και να ριχτεί σε μια περιπέτεια πλεύσης 250 μιλίων στην 12 Η αποικία της Κέρκυρας ιδρύθηκε στα τέλη του 8ου αιώνα, κατά το 733 ή 706 π.Χ., με πιθανότερη τη δεύτερη χρονολογία

2004:361). ανοιχτή θάλασσα, ένα ταξίδι που διαρκούσε τουλάχιστον τρεις ημέρες και τρεις νύχτες κατά τις οποίες οι ναύτες έβλεπαν μόνο κύμα και ουρανό. Όπως έχει δείξει ο γράφων σε παλαιότερες ανακοινώσεις και δημοσιεύσεις (Αντύπας 2014· Αντύπας 2014a· Antypas 2015), για ένα τέτοιο ταξίδι από το Αιγαίο στην Ιταλία ή στη Σικελία, το πλοίο ήταν υποχρεωμένο, για λόγους καθαρά ναυτικούς, να διασχίσει το Στενό που χωρίζει την Κεφαλονιά από την Ιθάκη και να αράξει σε ένα από τα αγκυροβόλια του Στενού, όπου το πλήρωμα θα ανεφοδιαζόταν με νερό, θα τελούσε κάποιες πράξεις λατρείας για την καλή τύχη στη συνέχεια του ταξιδιού και θα μπορούσε να προβλέψει τον καιρό ώστε να αποπλεύσει με τις βέλτιστες συνθήκες ανέμου και κυματισμού. Ποιο, όμως, ήταν αυτό το λιμάνι; Η παραλία της Πόλης στην Ιθάκη, τέσσερα μίλια νοτιότερα από το Φισκάρδο, ακριβώς κάτω από τον οικισμό του Σταυρού, φαίνεται ότι καλύπτει ιδανικά όλα τα απαιτούμενα. Η παραλία είναι προστατευμένη από τους καλοκαιρινούς ανέμους και κατά την αρχαιότητα ήταν ακόμη πιο ασφαλής, αφού ο μυχός του κόλπου βρισκόταν μερικές εκατοντάδες μέτρα βαθύτερα στη στεριά, όπως τουλάχιστον δείχνει ο προσχωματικός χαρακτήρας της μικρής πεδιάδας που απλώνεται πέρα από το αγκυροβόλιο. Η περιοχή γύρω από την Πόλη διαθέτει πόσιμο νερό. Χάρτης 1: Βεβαιωμένες περιοχές ανθρώπινης παρουσίας ή/και κατοίκησης στην Κεφαλονιά και στην Ιθάκη κατά την Ύστερη Παλαιολιθική έως και την Νεολιθική Εποχή (40.000 – 3.000 π.Χ.) Χάρτης 4: Βεβαιωμένες περιοχές ανθρώπινης κατοίκησης στην Κεφαλονιά και στην Ιθάκη κατά τον 15ο και 14ο αιώνα π.Χ. Χάρτης 2: Βεβαιωμένες περιοχές ανθρώπινης κατοίκησης στην Κεφαλονιά και στην Ιθάκη κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (~3.200- ~2.100 π.Χ.). Χάρτης 5: Βεβαιωμένες περιοχές ανθρώπινης κατοίκησης στην Κεφαλονιά και στην Ιθάκη κατά τον 13ο και 12ο αιώνα π.Χ. Χάρτης 3: Βεβαιωμένες περιοχές ανθρώπινης κατοίκησης στην Κεφαλονιά και στην Ιθάκη κατά την Μέση Εποχή του Χαλκού (~2.100- ~1.550 π.Χ.). Χάρτης 6: Βεβαιωμένες περιοχές ανθρώπινης κατοίκησης στην Κεφαλονιά και στην Ιθάκη κατά τον 12ο έως και τα μέσα του 11ου αιώνα π.Χ.΅΅W 39 126

(Gehrke-Wirbelauer

14 . Μπορούμε να υποθέσουμε ότι η Πόλη ήταν ο τελευταίος

προς ένα κόσμο αλλόγλωσσο, διαφορετικό, συχνά παράξενο

Να σημειώσουμε ότι πηγές πόσιμου νερού δεν υπάρχουν ούτε στα άλλα αραξοβόλια της Ιθάκης13, ούτε στην απέναντι ακτογραμμή της Κεφαλονιάς, από το ακρωτήριο Δαφνούδι μέχρι τον όρμο της Αγίας Ευφημίας. Αν όλα πάνε καλά, το πλοίο που σαλπάρει από την Πελοπόννησο μπορεί να προσεγγίσει το λιμάνι της Πόλης αρκετά πριν το σούρουπο – κι αν κάτι πάει στραβά, μπορεί να αράξει σε κάποιο από τα λιμάνια που σχηματίζονται στις δύο ακτές του στενού. Τέλος, από τον όρμο της Πόλης και, κυρίως, από το γειτονικό ύψωμα της Εξωγής, είναι δυνατόν να ελεγχθούν τα σημάδια του καιρού, για να διαπιστωθεί η κατάλληλη στιγμή που το πλοίο θα ριχτεί στην περιπέτεια του μεγάλου διάπλου προς τα δυτικά. Αυτό το λιμάνι-πέρασμα δεν αποτελούσε ούτε την αφετηρία ούτε τον τελικό προορισμό των εμπορικών γραμμών· όμως, η υποχρεωτική στάση των καραβιών στην Πόλη για ανεφοδιασμό, για έλεγχο του καιρού και για ανάπαυση συνέδεσε αυτό το ασφαλέστατο αγκυροβόλιο με λατρείες θαλάσσιων θεοτήτων ήδη από την Εποχή του Χαλκού

σταθμός πριν το μεγάλο άλμα προς την Ιταλία και τη Σικελία,

και

εχθρικό. Όμως – και αυτό είναι εξίσου σημαντικό –αποτελούσε και το πρώτο λιμάνι κατά την επιστροφή από τον κόσμο των «άλλων» στον καθ’ἡμᾶς κόσμο. Οι ναυτικοί από τα νησιά και τις ακτές του Αιγαίου οπωσδήποτε δεν χρειάζονταν είκοσι χρόνια γι’ αυτή την «επιστροφή στην Ιθάκη», όπως ο Οδυσσέας· πάντως, το ταξίδι τους από τις ακτές της Μικράς Ασίας, την Εύβοια ή τα νησιά του Αιγαίου προς τα λιμάνια της Σικελίας και του Τυρρηνικού πελάγους και πάλι πίσω διαρκούσε τουλάχιστον για 2-3 μήνες15. Αν η Ιθάκη είναι το τελευταίο λιμάνι πριν την περιπέτεια του ταξιδιού προς τις θάλασσες του κόσμου των «άλλων» και το πρώτο κατά την επιστροφή από αυτόν, τότε καταλαβαίνουμε ότι αυτό το νησί αποκτούσε ιδιαίτερη βαρύτητα, τόσο ουσιαστική όσο και συμβολική. Από τα τέλη του 10ου αιώνα π.Χ. μέχρι και τα τέλη του 8ου αιώνα π.Χ. (σε γενικές γραμμές κατά την εποχή σταδιακής παγίωσης των ομηρικών επών) η άφιξη στην Ιθάκη δεν ήταν πόθος μόνο του Οδυσσέα, αλλά κάθε ναυτικού που επέστρεφε από τις θάλασσες της δυτικής Μεσογείου στον οικείο κόσμο. Η Ιθάκη ήταν η πύλη εισόδου στην πατρίδα. Χάρτης 9. Υποθετική ρότα μετάβασης από την Εύβοια στον κόλπο της Νάπολης κατά την εποχή ίδρυσης της αποικίας των Πιθηκουσών (8ος αιώνας π.Χ.) Πορεία εντός του οικείου κόσμου Πορεία εντός του κόσμου των «Άλλων» Σημείο εξόδου προς τον κόσμο των «Άλλων» και επιστροφής στον οικείο κόσμο. Ο συνδυασμός γραμματειακών και αρχαιολογικών ενδείξεων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι, πιθανώς, κατά τον 10ο η 9ο αιώνα π.Χ. η Ιθάκη συνδέθηκε οριστικά με τον Οδυσσέα, με τα ταξίδια στη δυτική Μεσόγειο και με τον νόστον στην πατρίδα. Δεν γνωρίζουμε ποιοι ακριβώς ήταν οι μύθοι για τον Οδυσσέα πριν την Εποχή του Σιδήρου, αλλά υπάρχει η ισχυρή πεποίθηση ότι έρχονται από πολύ παλιά, συνδεόμενοι με προελληνικούς μύθους θαλασσινών περιπετειών (μεταξύ άλλων, Bachvarova 2005). Με την είσοδο της Αρχαϊκής Εποχής οι διάσπαρτοι μύθοι έχουν πλέον χωνευτεί σε μία ενιαία ιστορία. Με βάση όλα τα προηγούμενα μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι ο Οδυσσέας δεν είναι ένας ἄναξ της Εποχής του Χαλκού που μεταμορφώθηκε σε μυθικό πρόσωπο μέσω των ομηρικών επών: είναι ένα αρχαιότατο μείζον πρόσωπο της ναυτικής μυθολογίας που μέσω των ομηρικών επών προσαρμόστηκε στην Αρχαϊκή εποχή ως άρχοντας της Ιθάκης. Όμως, ο Οδυσσεύς δεν ενσωματώθηκε εντελώς στην Ιθάκη: διατήρησε κατά κάποιο τρόπο την αρχαία αυτόνομη υπόστασή του, καθώς η σχέση του με το νησί καθορίζεται όχι από την παρουσία, αλλά από την απουσία του. Και μάλιστα, η Ιθάκη ήταν εκείνη που ταυτίστηκε πλήρως με τον Οδυσσέα αποκτώντας μια δεύτερη, ισχυρότατη, μυθική διάσταση, από την εποχή που τα ομηρικά έπη έλαβαν τη σταθερή γραπτή μορφή τους. Στην πραγματικότητα, τόσο στην αρχαιότητα όσο και σήμερα, η Ιθάκη τείνει να χάσει τη γεωγραφική-φυσική υπόστασή της: βυθισμένη μέσα στις οδυσσειακές αφηγήσεις, λειτουργεί όχι ως γεωγραφικό σημείο, αλλά ως σκοπός και πόθος του μυθικού ήρωα· για τους ακροατές και αναγνώστες της Οδύσσειας η Ιθάκη δεν είναι απλώς ένας τόπος – είναι η ψυχή του Οδυσσέα. Χάρτης 7: Υποθετική ρότα σύνδεσης της Κορίνθου με τις αποικίες του κόλπου της Νάπολης κατά τον 8ο αιώνα π.Χ. και τα κομβικά σημεία της διαδρομής (Στενό της Ιθάκης -Στενό της Μεσίνας). Χάρτης 9. Υποθετική ρότα μετάβασης από την Εύβοια στον κόλπο της Νάπολης κατά την εποχή ίδρυσης της αποικίας των Πιθηκουσών (8ος αιώνας π.Χ.) Πορεία εντός του οικείου κόσμου Πορεία εντός του κόσμου των «Άλλων» Σημείο εξόδου προς τον κόσμο των «Άλλων» και επιστροφής στον οικείο κόσμο. Χάρτης 8. A: Φαινομενική θέση αρχής δύσης του ηλίου (21/6/2016, 21.05΄UTC+3) Β: Φαινομενική θέση τέλους δύσης του ηλίου (21/6/2016, 21.37΄UTC+3) Γ: Θέση παρατηρητή (είσοδος όρμου της Πόλης) Lat: 38ο 26΄ 08.06΄΄Ν, Long: 20ο 38΄ 21.08΄΄Ε, σε ύψος 3,1 m από την επιφάνεια της θάλασσας. 13. Με εξαίρεση την πηγή Πέρα Πηγάδι (η Αρέθουσα σύμφωνα με τον Gell), στο νότο της Ιθάκης, που όμως βρίσκεται σε περιοχή χωρίς εύκολη πρόσβαση από την παραλία, η οποία ούτως ή άλλως δεν έχει τα χαρακτηριστικά ενός αρχαίου λιμανιού, καθώς είναι εκτεθιμένη στους ανέμους από το βόρειο και το ανατολικό τεταρτημόριο. 14. Για μια επισκόπηση των στοιχείων που συνδέουν τη σπηλιά του Λοΐζου με λατρευτικές πρακτικές, βλ. Αντύπας 2014: 367 κ.ε. 15. Σχετικά με τις λεπτομέρειες ενός ταξιδιού από το Αιγαίο στο Τυρρηνικό πέλαγος, βλ. Αντύπας 2014: 242-66. 40 126

κάποτε

Authorized agents and distributors in Greece and Cyprus Repair Spare Parts Surveys 24/7 support New Buildings Maintenance Installation info@marilot.gr www.marilot.gr +30.210.45.37.374 We guide you safely in a world of continuous challenges We invest in long-term partnerships with the leading manufacturers of the industry We strive for reliable, energy-e cient, and cost-e ective navigation YEARS KEEPING OUR PROMISE

2014:

2014a:

(2014).

Κυμοθόη 24: 33-44. Antypas 2015: ANTYPAS C. (υπό δημοσίευση). Calculating the mythical dimension: time and distance in Homeric navigation. Διεθνές

Time and Space in Greek Myth and Religion. Πάτρα, 3-7 Ιουλίου 2015. Bats-d’Agostino 1998: BATS M. και D’AGOSTINO B. (εκδ.) (1998). Euboica: L’Eubea e la presenza euboica in Calcidica e in Oriente. Annali dell’Istituto Universitario Orientale di Napoli, Dipartimento di Studi del Mondo Classico e del Mediterraneo. Archeologia e Storia Anrica -Quaderno 12. Napoli, Centre Jean Bérard. Bellaire 1805: BELLAIRE J. P. (1805), Précis des opérations générales de la division Française du Levant, chargée pendant les années V, VI et VII de la défense des îles et possessions ex-vénitiennes de la mer Ionienne, formant aujourd'hui la République des Sept-Isles. Paris, Magimel.

Benton 1928: BENTON S. (1928). Antiquities from Thiaki. Annual of the British School of Athens 29: 1136.

Benton 1934: BENTON S. (1934-1935). Excavations in Ithaca III: The Cave at Polis I. Annual of the British School of Athens 35: 45-73.

Benton 1939: BENTON S. (1938-1939). Excavations in Ithaca III: The Cave at Polis II. Annual of the British School of Athens 39: 1-51.

Benton 1949: BENTON S. (1949). Second Thoughts on 'Mycenaean' Pottery in Ithaca. Annual of the British School of Athens 44: 307-12.

(1903). Κριτικὴ

Branigan 1974: BRANIGAN K. (1974). Aegean Metalwork of the Early and Middle Bronze Ages. Oxford, Clarendon.

British Admiralty Chart, no 203. Nísos Zákinthos to Nísos Paxoí, έκδ. 1929.

Brodbeck 1986: BRODBECK-JUCKER S. (1982) Mykenische Funde von Kefallenia im archäologischen Museum Neuchâtel. Roma, Bretschneider.

Cailleux 1878: CAILLEUX T. (1878). Pays atlantiques décrits par Homère, Ibérie, Gaule, Bretagne, Archipels, Amériques, Théorie nouvelle. Paris, Maisonneuve.

Catling 1956: CATLING H.W. (1956). Bronze Cut-andThrust Swords in the Eastern Mediterranean. Proceedings of the Prehistoric Society 22: 102–25.

Cazzella-Recchia 2009: CAZZELLA A. και RECCHIA G. (2009). The ‘Mycenaeans’ in the Central Mediterranean: a comparison between the Adriatic and the Tyrrhenian seaways. Pasiphae 3: 27-40.

Childe 1948: CHILDE V.G. (1948). The final Bronze Age in the Near East and in Temperate Europe. Proceedings of the Prehistoric Society 14: 177-95. Cultraro 2007: CULTRARO M. (2007). L’ambra nel mondo mediterraneo: l’Egeo e le aree di contatto, στο Nava-Salerno 2007 : 48-59. d’Agostino 1994: D’AGOSTINO B. (1994). Pithekoussai. Una apoikia di tipo particolare. Annali dell’Istituto Universitario Orientale di Napoli, Dipartimento di Studi del Mondo Classico e del Mediterraneo. Archeologia e Storia Antica n.s.1 : 19–27.

d’Agostino-Soteriou 1998: D’AGOSTINO B. και SOTERIOU A. (1998). Campania in the framework of the earliest Greek colonization in the west, στο Batsd’Agostino 1998: 355-68.

Desborough 1964: DESBOROUGH V. R. d’A. (2007 [1964]). The Last Mycenaeans and Their Successors: An Archaeological Survey, c.1200 - c.1000 B.C.. Eugene, Wipf and Stock.

Dörpfeld 1927: DÖRPFELD W. et al. (1927). AltIthaka, ein Beitrag zur Homer-Frage. Studien und Ausgrabungen aus der Insel Leukas-Ithaka. München, Uhde.

Fokkens-Harding 2013: FOKKENS A. και HARDING A. (2013). The Oxford Handbook of European Bronze Age. Oxford, Oxford University Press. Foley 1980: FOLEY, J.M. (εκδ.) (1980). Oral Traditional

Literature: A Fetschrift for Albert Bates Lord. Columbus, Slavica. Frame 2009: FRAME D. (2009). Hippota Nestor. Cambridge MA – London, Harvard University Press. French 1992: FRENCH E.B. (1992). Archaeology in Greece 1991-92. Archaeological Reports 38: 2-70. Gallou et al. 2008: GALLOU C., GEORGIADIS M. και MUSKETT G.M. (εκδ.) (2008). Dioskouroi. Studies presented to W.G. Cavanagh and C.B. Mee on the anniversary of their 30-year joint contribution to Aegean Archaeology. Oxford, Archaeopress.

Gehrke-Wirbelauer 2004: GEHRKE H.-J. και WIRBELAUER Ε. (2004). Akarnania and Adjacent Areas, στο Hansen-Nielsen 2004: 351-378. Gell 1807: GELL W. (1807). The Geography and Antiquities of Ithaca. London, Longman.

Hammond 1974: HAMMOND N. G. L. (1974). The Tumulus Burials of Leukas and their Connections in the Balkans and Northern Greece. Annual of the British School of Athens 69: 129–44.

Hansen-Nielsen 2004: HANSEN M.H και NIELSEN T. H. (2004) (εκδ.). An Inventory of Archaic and Classical Poleis. Oxford, Oxford University Press.

Harding 1984: HARDING A. F. (1984). The Mycenaeans and Europe. London, Academic Press. Harding-Hughes 1974: HARDING A. F. και HUGHESBROCK Η. (1974). Amber in the Mycenaean World. Annual of the British School of Athens 69: 145–72.

Hennig 1934: HENNIG R. (1934). Die Geographie des Homerischen Epos. Leipzig-Berlin, Teubner. Heurtley 1934: HEURTLEY W. A. (1934–35). Excavations in Ithaca II: The Early Helladic Settlement at Pelikata. Annual of the British School of Athens 35: 1–44.

Honigmann 1939: HONIGMANN E. (1939). Le Synekdèmos d'Hiéroklès et l'opuscule géographique de Georges de Chypre. Bruxelles. Ιακωβίδης 2000: ΙΑΚΩΒΙΔΗΣ Σ. (2000). Κεφαλληνία,

23-27 Σεπτεμβρίου 1997. Θεσσαλονίκη University Studio Press: τόμος 1, 85-103.

Jones 1949: JONES H. L. (1982 [1949]). The Geography of Strabo. Loeb Classical Library. Harvard University Press-Heinemann, Cambridge-London. Jung et al. (υπό έκδ.): JUNG R., MOSCHOS I. και MEHOFER M. (υπό έκδοση). Krieg und Frieden zwischen Italien und Westgriecheland. Importe und Einflüsse aus Italien im mykinischen Achaia, in Ätolien und auf Kefalonia. Wien Καββαδίας 1914: ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ Π. (1998 [1914]). Προϊστορική

Αθήνα, Ντουντούμης. Καββαδίας 1981: ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ Γ. (1981). Παλαιολιθικὴ Κεφαλωνιά. Ὁ πολιτισμὸς

Καλλιγάς 1978: ΚΑΛΛΙΓΑΣ Π.Γ. (1978) Κεφαλληνιακὰ

Γ΄: Ἀπὸ τὴν Προϊστορικὴ Κεφαλονιά. Αρχαιολογικά

Ανάλεκτα εξ Αθηνών 10: 116-25.

Καλλιγάς 1981: ΚΑΛΛΙΓΑΣ Π. Γ. (1981). Ἡ Μυκηναϊκὴ

Κράνη τῆς Κεφαλονιᾶς. Αρχαιολογία 1: 77-83.

Κολώνας 1992: ΚΟΛΩΝΑΣ Λ. (1992). Ανασκαφικές εργασίες Τζαννάτα Πόρος.

Δελτίο 47: 154-7. Lacroix 1853: LACROIX L. (1853). Les Îles de la Grèce. Paris, Didot.

Leake 1835: LEAKE W.M. (1967 [1835]). Travels in Northern Greece, vol. III. Amsterdam, Hakkert. Lemerle 1936: LEMERLE P. (1936). Chronique de fouilles et de découvertes archéologiques en Grèce. Bulletin de Correspondance Hellénique 60 : 452-89. Leutz 1920: LEUTZ-SPITTA J. F. (1920). Korfu-Ithaka. Berlin.

Μαρινάτος 1932: ΜΑΡΙΝΑΤΟΣ Σ. (1932). Αἱ ἀνασκαφαὶ

Goekoop ἐν

71: 1-47.

Mikolajewicz 2011: MIKOLAJEWICZ U. (2011). Modeling Mediterranean Ocean climate of the Last Glacial Maximum. Climate of the Past 7: 161-80. Miller 1960: MILLER W. (1997 [1960]). Η

(ελλ.

Nagy 1980: NAGY G. (1980). An Evolutionary Model for the Text Fixation of Homeric Epos, στο Foley 1980:

390-3.

Nagy 1990: NAGY G. (1990). Pindar’s Homer. Baltimore, Johns Hopkins University Press.

Nagy 1996: NAGY G. (1996). Homeric Questions. Austin, University of Texas Press. Nagy 1999: NAGY, G. (1999). The Best of Achaeans: Concepts of the Hero in the Archaic Greek Poetry, αναθεωρημένη

Johns Hopkins University Press, http://www.press.jhu.edu.

Nagy 2003: NAGY G. (2003) Homeric Responses. Austin, University of Texas Press.

Nava-Salerno 2007: NAVA L. και SALERNO A. (εκδ.) (2007). Ambra, trasparenze dell’antico. Milano, Museo Archeologico Nazionale-Napoli.

Partsch, 1892: PARTSCH, J. (1892).

Petrakis 2006: PETRAKIS V. (2006). History versus the Homeric Iliad: A View from the Ionian Islands. Classical World, 99.4: 371-96.

Powell 1991: POWELL B. (1991). Homer and the Origin of the Greek Alphabet. New York, Cambridge University Press.

Randsborg 2002: RANDSBORG K.I. (εκδ.) (2002). Acta Archaeologica Supplementa 4:2, Kephallenia, Archaeology and History. København, Munksgaard.

Renfrew-Wagstaff 1982: RENFREW C. A. και WAGSTAFF M. (εκδ.) (1982). An Island Polity: The Archaeology of Exploitation in Melos. Cambridge, Cambridge University Press.

(2000).

University Studio Press:

1, 77-84.

Souyoudzoglou 1989: SOUYOUTZOGLOU-HAYWOOD C. (1991). Mycenaean Refugees and the Κefalonian Cemeteries,

1: 59-67.

Souyoutzogloy 1999: SOUYOUTZOGLOU-HAYWOOD C. (1999). The Ionian Islands in the Bronze Age and Early Iron Age 3000-800 B.C.. Liverpool, Liverpool University Press.

Souyoutzoglou 2008: SOUYOUTZOGLOU-HAYWOOD C. (2008). Interpreting the Bronze Age landscape of Cephalonia. A (preliminary) view from Livatho Valley survey, στο Gallou et al. 2008: 237-51.

Stratouli (υπό έκδ.): STRATOULI G. (εκδ.) (υπό έκδ.): Drakaina Cave on Kephalonia Island, Western Greece. A Place of Social Activity during the Neolithic. INSTAP Academic Press.

Stratouli-Metaxas 2008: STRATOULI G. και METAXAS O. (2008). Projectile tips from Neolithic Layers of Drakaina cave on Kephalonia, Ionian Islands, W. Greece: Technological “conservatism” and social identity. Palethnologie 1: 309-327.

Torrence 1982: TORRENCE R. (1982). The obsidian quarries and their use, στο Renfrew-Wagstaff 1982: 193220.

van Andel-Shackelton,1982: VAN ANDEL T.H και SCHACKELTON J. (1982). Late Paleolithic and Mesolithic coastlines of Greece and the Aegean. Journal of Field Archaeology 9: 445-454.

Völker 1830: VÖLKER, K. H. W. (1830). Über homerische Geographie und Weltkunde. Hannover. Waterhouse 1952: WATERHOUSE H. (1952). Excavations at Stavros, Ithaca, 1937. Annual of the British School of Athens 47: 227–42.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αντύπας

ΑΝΤΥΠΑΣ Κ.

Ὑγρὰ κέλευθα. Πλοία και ρότες στην Ομηρική Εποχή. Διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Πατρών. Αντύπας

Κ.

Το ναυτικό «βασίλειο» της Ιθάκης.

συνέδριο του Πανεπιστημίου Πατρών:

ΑΝΤΥΠΑΣ

Βολτέρας 1903:

Μελέτη περὶ τῆς Ὁμηρικῆς Ἰθάκης. Αθήνα.

ΒΟΛΤΕΡΑΣ Γ.

και Ζάκυνθος κατά τη Μυκηναϊκή περίοδο, στο Πρακτικά ΣΤ΄ Διεθνούς Πανιονίου Συνεδρίου,

Ιθάκη

Ζάκυνθος,

Άρχαιολογία

Ἑλλάδι.

ἐν

τοῦ Φισκάρδου. Αθήνα, Φυτράκης.

Αρχαιολογικό

Κεφαλληνίᾳ. Αρχαιολογική Εφημερίς

στην Ελλάδα,

μετάφ.). Αθήνα,

Φραγκοκρατία

Εστία.

ηλεκτρονική

έκδοση.

καὶ Ἰθάκη. Γεωγραφική Μονογραφία,

μετάφ.). Αθήνα, Παπαγεωργίου.

Κεφαλληνία

(ελλ.

Σουέρεφ

Κ.

Από τα ταφικά έθιμα της Υστεροελλαδικής Κεφαλληνίας, στο Πρακτικά του ΣΤ΄ Πανιονίου Συνεδρίου. Ζάκυνθος,

Σεπτεμβρίου 1997, Θεσσαλονίκη

τόμος

2000: ΣΟΥΕΡΕΦ

23-27

στο Πρακτικά του E΄ Πανιονίου Συνεδρίου. 1986. Αργοστόλι, Εταιρεία Κεφαλληνιακών Ιστορικών Μελετών:

τόμος

Χατζιώτου 2007: ΧΑΤΖΙΩΤΟΥ Ε.Μ. (2007). Η λατρεία των Νυμφών στο Σπήλαιο Δράκαινα του Πόρου Κεφαλονιάς, στο Πρακτικά του Συνεδρίου Δήμου ΕλειούΠρόννων για τα Γράμματα, την Ιστορία και τη Λαογραφία της περιοχής Πρόννων, Πόρος 8-11 Σεπτεμβρίου 2005. Θεσσαλονίκη, University Studio Press: 363-78. Χατζιώτου-Στρατούλη 2000: ΧΑΤΖΙΩΤΟΥ Ε.Μ. και ΣΤΡΑΤΟΥ7ΛΗ Γ. (2000). Το Σπήλαιο Δράκαινα στον Πόρο Κεφαλονιάς. Στοιχεία για την προϊστορική χρήση του και τη λαϊκή λατρεία στους ιστορικούς χρόνους, στο Πρακτικά του Στ’ Πανιονίου Συνεδρίου, Ζάκυνθος, 2327 Σεπτεμβρίου 1997. Θεσσαλονίκη, University Studio Press: τόμος 1, 61-76.W 42 126

Με μεγάλη επιτυχία ολοκληρώθηκε, το Σάββατο 30 Μαρτίου 2024, η ημερίδα με τίτλο «Η Ανάδυση του Οικοσυστήματος της Ελληνικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς» από τον υπό ίδρυση Ελληνικό Κόμβο του ευρωπαϊκού έργου BCThubs. Κύριος σκοπός της ημερίδας ήταν η συνάντηση των μελών του Ελληνικού Οικοσυστήματος με στόχο την ανταλλαγή ιδεών σχετικά με τις υποβρύχιες τεχνολογίες, οι οποίες μπορούν να εξυπηρετήσουν τον τομέα της Ενάλιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Η ημερίδα έλαβε χώρα στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος (ΝΜΕ) στον Πειραιά, με ανοιχτή πρόσκληση προς όλα τα μέλη του Ελληνικού Οικοσυστήματος για συμμετοχή. Η οργάνωση της ημερίδας έγινε από το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών, με την υποστήριξη του Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης της Περιφέρειας Θεσσαλίας, συντονιστή του έργου, και της ΑΤΛΑΝΤΙΣ Συμβουλευτική, εταίρου του έργου. Η έναρξη της εκδήλωσης πραγματοποιήθηκε από τον Δρ. Αθανάσιο Κυριαζή, Γενικό Γραμματέα της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας (ΓΓΕΚ), ενώ παράλληλα η Δρα Ελένη Μπάνου, Προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων απηύθυνε χαιρετισμό, εκ μέρους του κυρίου Γεώργιου Διδασκάλου, Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Πολιτισμού. Κατά τη διάρκεια του πρώτου μέρους της ημερίδας, πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση του Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης Περιφέρειας Θεσσαλίας, συντονιστή εταίρου και της κοινοπραξίας του έργου BCThubs, από τον κύριο Βασίλειο Χατζηκαμαγιάννη (Διευθυντή Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης, Περιφέρεια Θεσσαλίας), καθώς και η παρουσίαση του έργου BCThubs από την κυρία Αγγελική Βενέτη (Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Βιομηχανίας, Ενέργειας και Φυσικών Πόρων της Περιφέρειας Θεσσαλίας και Συντονίστρια του έργου). Επίσης, η ανάλυση των βασικών στρατηγικών πυλώνων των δραστηριοτήτων Έρευνας και Καινοτομίας του Ελληνικού Κόμβου του έργου, παρουσιάστηκε από τον κύριο Πολύβιο Ραξή (ΑΤΛΑΝΤΙΣ Συμβουλευτική). Η απεικόνιση των στατιστικών γραφημάτων συμμετοχής εμπλεκομένων φορέων στο Ελληνικό Οικοσύστημα του Ελληνικού Κόμβου του έργου ΒCThubs, όπως αυτή έχει εξελιχθεί μέχρι σήμερα, έγινε από την κυρία Λυδία Στεργιοπούλου (ΑΤΛΑΝΤΙΣ Συμβουλευτική). Ο κύριος Στυλιανός Κρηνίδης (Εθνικό Κέντρο Έρευνας & Τεχνολογικής Ανάπτυξης) παρουσίασε τις τεχνολογίες αιχμής του Ελληνικού Οικοσυστήματος στο πεδίο της ενάλιας έρευνας. Το δεύτερο μέρος της ημερίδας ήταν αφιερωμένο σε παρουσιάσεις από τα μέλη του Ελληνικού Οικοσυστήματος πάνω σε ποικίλα ενδιαφέροντα θέματα στον τομέα της έρευνας, διατήρησης και προώθησης της Ενάλιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Κατά την έναρξη, απηύθυνε χαιρετισμό η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείο της Ελλάδος, κυρία Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, η οποία παρουσίασε το πολυσχιδές έργο του Μουσείου και τη συμβολή του στην διάσωση και προβολή της Ελληνικής Ναυτικής Κληρονομιάς. Η Δρα Στέλλα Κυβέλου (Πάντειο Πανεπιστήμιο), έκανε αναφορά στον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό και στην Ενάλια Πολιτιστική Κληρονομιά, καθώς και στη συνεισφορά τους στη Γαλάζια Οικονομία. Η κυρία Κατερίνα Αναστασοπούλου (ΕΛ.ΚΕ.ΘΕ.), μέσω του έργου Life Dream, παρουσίασε την έρευνα πάνω στην οικολογική κατάσταση των βαθέων υφάλων και τις προσπάθειες διατήρησής τους στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου, ενώ η Δρα Αφροδίτη Καμαρά (Time Heritage) έκανε μια σύντομη παρουσίαση για τη ψηφιακή επιμέλεια μικρών μουσείων, στο πλαίσιο του έργου DigiSmALL. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες ήταν οι παρουσιάσεις του κυρίου Αλέξανδρου Σωτηρίου (ΙΡΙΣ ΑΜΚΕ) για τις καινοτόμες τεχνολογίες σχετικά με την επιστημονική κατάδυση, του κυρίου Βασίλειου Ξένου (ΕΟΕΣ Αμφικτυονία) για την αναγνώριση 44 126

Βασιλείου Μεντόγιαννη (UFR

Team - Underwater Filming and Research) για τα αυτόνομα συστήματα υποβρύχιας παρακολούθησης και

επιτήρησης στην προστασία της Ενάλιας

Πολιτιστικής Κληρονομιάς, του Καθηγητή

Γεώργιου Παπαθεοδώρου και της Αν. καθηγήτριας Μαρίας Γεραγά (Ε.ΘΑ.Γ.Φ.ΩOceanus Lab του Πανεπιστημίου Πατρών)

για την Ενάλια Γεω-αρχαιολογία και

τις τεχνολογίες αιχμής και του Δρ.

Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) για την έρευνα και την εκπαίδευση

www.bcthubs.eu.

Facebook: https://www.facebook.com/bcthubs

LinkedIn: https://www.linkedin.com/groups/9282168/ X (Twitter): https://twitter.com/bcthubs

Instagram: https://www.instagram.com/bcthubsproject/

YouTube: https://www.youtube.com/channel/UCwKYoD6EVxfPQCcK_WZJ75Q

45 126 της Ενάλιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς και τη συμβολή της στις τοπικές κοινότητες, της Δρας Ελένης Στεφάνου (The Heritage Management Organization) για την ενεργοποίηση των τοπικών κοινοτήτων στη διατήρηση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, του κυρίου Δημήτριου Λεμονάκη (ΚΕΔΡΟΣ Α.Ε.) για την ανάπτυξη ποικίλλων υπηρεσιών στη διατήρηση και ανάδειξη της Ενάλιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Επίσης, σημαντικά πορίσματα για την υποβρύχια έρευνα, την επιστημονική κατάδυση και την εφαρμογή καινοτόμων τεχνολογιών στο πεδίο προέκυψαν από τις παρουσιάσεις του κυρίου

Κίμωνα Παπαδημητρίου (Αριστοτέλειο

με σκοπό την τεκμηρίωση της Ενάλιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Τέλος, σημαντικές υπήρξαν οι παρεμβάσεις του κυρίου Ιωάννη Φραγκουλίδη (Εκπροσώπου Δήμου Φούρνων – Κορσεών), για τις δυνατότητες ανάπτυξης του Καταδυτικού Τουρισμού στη αρχαιολογική θέση «Φούρνοι», του κυρίου Εμμανουήλ Μύτικα (Καθίδρυμα Ιστορικών και Αρχαιολογικών Ερευνών "Κορσεαί"), σχετικά με Το Καθίδρυμα "Κορσεαί" και την συμβολή του στην οργάνωση και στελέχωση της Ενάλιας Αρχαιολογικής Έρευνας του Αρχιπελάγους των Φούρνων και του κυρίου Άγγελου Μαγκλή (ΑΤΛΑΝΤΙΣ Συμβουλευτική) σχετικά με την ανάγκη ανάπτυξης καινοτόμων τεχνολογιών στις δράσεις του Ελληνικού Οικοσυστήματος. Η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των συμμετεχόντων και των

περαιτέρω διάλογο και αλληλεπίδραση των εμπλεκομένων φορέων του Ελληνικού Οικοσυστήματος, ενώ κατά τη διάρκεια των διαλλειμάτων και μετά το πέρας των παρουσιάσεων πραγματοποιήθηκαν ιδιαίτερα εποικοδομητικές συζητήσεις για την ανάπτυξη και προοπτική συνεργειών στο μέλλον, σχετικά με την προστασία και ανάδειξη της Ενάλιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδος. Χρηματοδότηση: Το BCThubs χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Horizon Europe του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, στα πλαίσια του WIDERA2022-ACCESS-04-01: “Excellence Hubs”. Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του έργου BCThubs:

για περισσότερα:

Ελλήνων εταίρων του BCTHubs έθεσε επιτυχώς τη βάση για

Ακολουθήστε

46 126 Ο ι κλιματικές αλλαγές και οι συνέπειές τους όπως η μείωση των πάγων έχουν ανα- δείξει νέα ναυτιλιακά περάσματα, και δημιουργήσει “νέους θαλάσσιους δρόμους”. Αποτέλεσμα είναι η ανακατανομή της παγκόσμιας θαλάσσιας μεταφοράς πετρελαίου και γενικότερα της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας. Είναι μια από τις μεγαλύτερες ευκαιρίες στη ναυτιλία καθώς οι εταιρείες που μπορούν και δραστηριοποιούνται στις συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές με ειδικού τύπου πλοία έχουν τη δυνατότητα να μειώσουν το χρόνο και το κόστος του ταξιδιού. Στο άρθρο γίνεται μια συνοπτική περιγραφή των κλιματικών αλλαγών οι οποίες πραγ- ματοποιούνται στην Αρκτική, τους ειδικούς κανονισμούς που έχει θεσπίσει η ναυτιλιακή κοινότητα για τα πλοία τα οποία δραστηριοποιούνται σε αυτές τις περιοχές, την παρουσία των Ελληνικών εταιρειών στην περιοχή καθώς και οι νέες προοπτικές στην εφοδιαστική αλυσίδα. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι μια φυσική διαδικασία, που διατηρεί σταθερή τη θερμοκρασία της Γης, ώστε να υπάρχει ζωή και ανάπτυξη. Χωρίς την ύπαρξη του φαινομέ- νου η θερμοκρασία της Γης θα ήταν περίπου -20oC, και δεν θα μπορούσε να υπάρχει ζωή. Αντιθέτως, η μέση θερμοκρασία της Γης διατηρείται στο επίπεδο των 15oC, χάρις στο φαινόμενο αυτό. Τα αέρια του θερμοκηπίου (που περιλαμβάνουν κυρίως το CO2 και τους υδρατμούς) σχηματίζουν ένα “στρώμα” πάνω από το έδαφος της Γης σε ένα ορισμένο ύψος, ώστε αφού επιτρέψουν να εισέλθει η υπέρυθρη ακτινοβολία του ήλιου, αυτή απορρο- φάται κατά ένα μέρος από τη Γη και την ατμόσφαιρα. Η Γη δέχεται συνολικά ηλιακή ακτινοβολία, που αντιστοιχεί σε ροή περίπου 1366 βατ ανά τετραγωνικό μέτρο, στο όριο της ατμόσφαιρας. Ένα μέρος αυτής απορροφάται από το σύστημα ΓηςΦαινόμενο του θερμοκηπίου και λιώσιμο των πάγων Προβλεπόμενο ποσοστό συγκέντρωσης πάγου στην περιοχή της Αρκτικής ΠΟΛΙΚΗ ΝΑΥΣΙΠΛΟΪΑ Θαλάσσιοι Διάδρομοι & Νέες ευκαιρίες για τη Ναυτιλία Του Νικήτα Νικητάκου, Πλοιάρχου Π.Ν. (ε.α.) Καθηγητή Πανεπιστημίου Αιγαίου

νερού, οι αγροτικές περιοχές, η πλημμύρα των παραθαλάσ-

com/2009/07/blog-post_21.html)

oceans.greenpeace.org/ gr/245656/247804)

content/view/970/28/lang,el/)

(Facts on Arctic Climate Change, A summary of the Arctic Climate Impact Assessment, 2004): A.

([http: greensslm.blogspot. com/2009/07/ blog-post_21. html)

(Facts on Arctic Climate Change, A summary of the Arctic Climate Impact Assessment, 2004).

47 126

ενώ το υπόλοιπο διαφεύγει στο διάστημα.

επόμενα 100 χρόνια οι

μονες προβλέπουν αύξηση της στάθμης της θάλασσας από 9 ως 88 εκ. που θα οφείλεται στα αέρια του θερμοκηπίου και στο λιώσιμο των πάγων με συνέπεια την επέκταση των ωκεανών (το νερό δι- αστέλλεται καθώς αυξάνει η θερμοκρα- σία του). Οι πλημμύρες

διάβρωση των ακτών, η αραίωση του θαλασσινού νερού από νέες ποσότητες

σιων βιότοπων και νησίδων, καθώς και η αύξηση της αλατότητας στις εκβολές των ποταμών είναι μερικές μόνο από τις συνέπειες μίας πολύ μικρότερης αύξη- σης στη στάθμη της θάλασσας. Παραθαλάσσιες πόλεις και χωριά θα πληγούν.

σημαντικές για τους κατοίκους των νησιών και των παράκτιων περιο- χών όπως είναι οι παραλίες, το πόσιμο

αλιεύματα,

ύφαλοι

κινδυνεύ- ουν επίσης

Η μείωση των πάγων θα έχει επιπτώσεις στην παγκόσμια αγορά ενέργειας. Η Αρκτική θεωρείται ότι αντιπροσω- πεύει το 20% των παγκόσμιων πόρων των ορυκτών καυσίμων, κυρίως του υποθαλάσσιου φυσικού αερίου που βρίσκεται σε ένα από τους μεγαλύτερους τομείς στην περιοχή

ατμόσφαιρας,

Στα

επιστή-

σε παράκτιες περιοχές, οι καταιγίδες, η

Πηγές

νερό, τα

οι κοραλλιογενείς

και λιμνοθάλασσες

(http://

Shtokman. (http://greensslm.blogspot.

Ο ρυθμός συρρίκνωσης των πάγων είναι πολύ γρήγορος, γρηγορότερος απ ότι είχαν υπολογίσει αρχικά οι επιστήμονες. Υπολογίζεται ότι ένα εκατομμύριο τετραγωνικά μέτρα έκτασης πάγου έχουν λιώσει δίνοντας την θέση τους στην θάλασσα.

Η Ρωσική κυβέρνηση σε συνεργασία με τη Γαλλική εταιρεία Τotal και τη Νορβηγική Statoil, συνεργάζονται στην εξόρυξη φυσικού αερίου από τη θάλασσα Μπάρεντς. Το αρκτι- κό περιβάλλον εντούτοις παραμένει εξαιρετικά αφιλόξενο. Πενήντα νορβηγικές εταιρείες εξερεύνησης και ενεργειακού ανεφοδιασμού έχουν καταγραφεί στη πόλη Μουρμάνσκ που βρίσκεται στο ακραίο βορειοδυτικό μέρος της Ρωσίας με ένα θαλάσσιο λιμάνι στην Αρκτική. Η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) προβλέπει ότι μέχρι το 2030 με 2040, το ποσοστό της ενέργειας που παρέχεται από τα ορυκτά καύσιμα, θα είναι αμετάβλητο κατά 80%, αλλά η ενεργειακή κατανάλωση θα αυξηθεί. Η απάντηση είναι η παραγωγή ενέργειας από ορυκτά καύσιμα χωρίς εκπομπές του δι- οξειδίου του άνθρακα με χρήση της τεχνολογίας δέσμευσης και αποθήκευσης του CO2.

Η υπερθέρμανση της Αρκτικής έχει παγκόσμιες συνέπειες. Αλλαγές στην Αρκτική μπορούν να επηρεάσουν το κλίμα παγκοσμίως μέσω τριών κύριων μηχανισμών

Το ποσοστό της ηλιακής ενέργειας το οποίο ανακλάται στο διάστημα μειώνεται καθώς το χιόνι και ο πάγος έχουν μειωθεί σημαντικά, οδηγώντας έτσι σε μια πιο θερμή επιφάνεια. B. Το λιώσιμο των πάγων της Αρκτικής προσθέτει φρέσκο νερό στους ωκεανούς, και δυνητικά επηρεάζει τα ρεύματα του ωκεανού στο Βόρειο Ατλαντικό. Γ. Κατά τη διαδικασία της υπερθέρμανσης, θα απελευθερωθούν και άλλα αέρια στην ατμό- σφαιρα που συμβάλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου κατά την απόψυξη του μόνιμα παγωμένου εδάφους (permafrost). Ωστόσο η υπερθέρμανση μπορεί να αυξήσει την βιολογική ανάπτυξη, κι έτσι την απορρόφηση του CO2. Μέχρι το 2100 μόνο η μείωση των πάγων της Αρκτικής θα συμβάλει στην αύξηση της θαλάσσιας επιφάνειας κατά 5 εκ. εκτός της προβλεπόμενης αύξησης του αιώνα η οποία είναι 10-90 εκ. Το λιώσιμο των παγετώνων της Γροιλανδίας θα αυξήσει δραματικά αυτό το νούμερο

Απειλούνται επίσης πολλά είδη θα- λάσσιων θηλαστικών και ψαριών εξαιτί- ας της ανόδου της θερμοκρασίας αφού απλώς δεν μπορούν να ζήσουν σε θερμότερα νερά.

(http://www.provoles.de/

(SNAME Annual Meeting Panel on Arctic challenge, 16 October 2008, “Current activities and future developments in Arctic shipping”, Kirsi Tikka).

Arctic Shipping, Kirsi Tikka, SNAME Annual meeting panel on Arctic challenge, 16 October 2008]

συμπλήρωσε ο υπουργός Εξωτερικών. (greensslm.blogspot. com/2009/07/blog-post_21.htm)

Η οικονομική αξία μιας

σύντομης

(IMO, Guidelines for ships operating in Arctic icecovered waters, 23/12/2002, London)

IMO (International Maritime Organization)

(International Association of Classification Societies Ltd)

(Alaska and Canadian Beaufort sea) [Current activities and future developments in

Requirements for Polar Class Ships Overview and Background, Polar Class Rules - Sea Ice Engineering / C. Daley / Memorial Univ).

48 126

Οι “Πολικοί κανόνες”/ Polar Rules αναπτύχθηκαν ως μια προσπάθεια εναρμόνισης. Από το 1993 μέχρι το 2006 ο

με την

προσπάθησαν να κατηγορι- οποιήσουν και να απλουστεύσουν τις κατηγορίες των πάγων. Οι οδηγίες του IMO, που πρόσφατα εγκρίθηκαν παρέχουν ένα πλαίσιο για σχεδίαση και λειτουργία. Η IACS καθιστά πιο σαφές τις απαιτήσεις της, παρέχοντας συγκεκριμένες οδηγίες σχετικά με την κατασκευή αλλά και τα μηχανικά μέρη του πλοίου

Ναυσιπλοΐα στους πάγους «Η πλοήγηση στις πολικές θάλασσες, η οποία είναι ιδιόμορφη, απαιτεί συγκεκριμένο τρόπο, εκτενή γνώση σχετικά με τη φύση της περιοχής, τις ιδιότητες και τις συνήθεις κινήσεις των πάγων, και μπορεί να πραγματοποιηθεί με τον κα- λύτερο δυνατό τρόπο μόνο από αυτούς που έχουν μακρά εμπειρία εργασίας σε πλοίο υπό συνθήκες πάγου» Νέοι θαλάσσιοι δρόμοι στην Αρκτική - “Βορειοδυτικό πέρασμα” Η μείωση των πάγων στην Αρκτική έχει ως αποτέλεσμα απροσπέλαστες εκτάσεις να γίνουν προσεγγίσιμες. Η ύπαρξη του “Βορειοδυτικού” περάσματος είναι πλέον γεγονός, ως αποτέ- λεσμα της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη. Η δυνατότητα

θαλάσσιων

θα

τις αποστάσεις από το ένα λιμάνι στο άλλο. Σύμφωνα με εκτιμήσεις το νέο πέρασμα μέσω των ρώσικων υδάτων θα μπορούσε να μειώσει τους χρόνους των ταξιδιών των τάνκερ μεταξύ του Ρότερνταμ στις Κάτω Χώρες και τη Γιοκοχάμα στην Ιαπωνία, κατά 40% και να παρέχει μια ασφαλέστερη διαδρομή χωρίς την ύπαρξη πειρατικών πλοίων. Η άνοδος της θερμοκρασίας

Αρκτική είναι διπλάσια από το παγκόσμιο μέσο όρο. Σύντομα δεν θα υπάρχουν πάγοι το καλοκαίρι και ως συνέπεια

είναι να ανοίξουν νέοι δίοδοι και νέα στρατηγικά ζητήματα για τον κόσμο,

IACS

(IACS

διάνοιξης νέων

οδών

συντομεύσει σημαντικά

στην

θα

διαδρομής η οποία θα ενώνει τον

και

Ειρηνικό ωκεανό έγινε

αντιληπτή.

ιστορική αναδρομή στην προσπάθεια εξερεύνησης του από τον 16 αιώνα μέχρι σήμερα. Το Βορειοανατολικό πέρα- σμα μέσω της ρωσικής πλευράς της Αρκτικής, έχει και αυτό υποστεί μείωση της παγοκάλυ- ψης και αυτήν την περίοδο “παραμένει μόνο μερικώς κλεισμένο”. Για να κατανοήσουμε καλύτερα την έννοια των συντομότερων διαδρομών αρκεί να αναφερθούμε σε δύο παραδείγΒορειοδυτικό πέρασμα ματα. Η απόσταση ΛονδίνοΤόκυο είναι 15.000 μίλια μέσω της διώρυγας του Παναμά, ενώ μέσω της χρήσης του Βορειοδυτικού περάσματος η απόστα- ση μειώνεται σε 8.500 μίλια. Ακόμη, η απόσταση Αμβούργο-Γιοκοχάμα είναι 11.000 μίλια μέσω του καναλιού του Σουέζ, ενώ με τη χρήση του Βο- ρειοδυτικού περάσματος μειώνεται στα 6.900 μίλια

Πολική ναυτιλία Τεχνολογική επισκόπηση Τα πλοία τα οποία δραστηριοποιούνται στο Αρκτικό περιβάλλον εκτίθενται σε ιδιαίτε- ρους κινδύνους. Δυσμενείς καιρικές συνθήκες, σχετική έλλειψη αξιόπιστων χαρτών, συστήματα επικοινωνίας και άλλα βοηθήματα πλοήγησης θέτουν προκλήσεις για τους ναυτικούς. Η μεγάλη απόσταση από τη ξηρά καθιστά τις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, ρύπανσης, δύσκολες και δαπανηρές. Οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες μπορεί να μειώσουν την αποτελεσματικότητα διάφορων συνιστωσών του πλοίου, που κυμαίνονται από τα μηχανικά μέρη του καταστρώματος μέχρι τον εξοπλισμό έκτακτης ανάγκης

Ανάπτυξη “πολικών κανόνων” | Polar rules Κατά τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 υπήρχε δραματική αύξηση της ναυτιλίας στους πόλους

ΠΟΛΙΚΗ ΝΑΥΣΙΠΛΟΪΑ Θαλάσσιοι Διάδρομοι & Νέες ευκαιρίες για τη Ναυτιλία

Ατλαντικό

τον

γρήγορα

Υπάρχει σημαντική

William Scoresby, 1820).

Ice Navigator

(Ice navigation in the Northwest passage, Cpt. David Snider, Ocean Innovation 2005, Mortech Polar Consulting Ltd): •

Ice class ships

• Να έχει γνώση των

καταστάσεων που αναμένεται

να επικρατούν σε συγκεκριμένες

νικές περιόδους του εμπορίου.

• Να συνδυάζει τις

γνώσεις του

πιο παραδοσιακές

(Safety Of Life At Sea Convention).

(Guidelines for ships operating in Arctic ice-covered waters, IMO, 23 December 2002, Ref. T1/3.02).

50 126 Ορισμός του IMO για τον

Ice Navigator είναι εκείνος ο οποίος «έχει εγγράφως αποδεικτικά στοιχεία ότι έχει ολο- κληρώσει επιτυχώς κάποιο αναγνωρισμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα στην πλοήγηση σε πάγο». • Απαίτηση του IMO ως προς το πλοίο - «όλα τα πλοία τα οποία δραστηριοποιούνται σε Αρκτικά καλυμμένα με πάγο νερά πρέπει να έχουν τουλάχιστον έναν Ice Navigator». Οδηγίες ΙΜΟ Οι οδηγίες του ΙΜΟ για τα πλοία τα οποία δραστηριοποιούνται στις καλυμμένες με πάγο θάλασσες της Αρκτικής πρόκειται να εξετάσουν εκείνες τις συμπληρωματικές διατάξεις που κρίνονται απαραίτητες για την εκτίμηση πέρα από τις υπάρχουσες απαιτήσεις της SOLAS

Οι οδηγίες του ΙΜΟ είναι κατηγοριοποιημένες σε 4 τμήματα

A. Το πρώτο τμήμα αφορά τους κα- νονισμούς σχετικά με την κατασκευή του πλοίου, τα σχέδια, την ευστάθεια, τους χώρους ενδιαίτησης και τα μέτρα διαφυγής, τα κατευθυντήρια συστήματα ελέγχου, τις διατάξεις για την αγκυρο- βόληση και την πρόσδεση, τις κύριες μηχανές, τα βοηθητικά μηχανικά συ- στήματα και τις ηλεκτρικές εγκαταστά- σεις. B. Το δεύτερο τμήμα αφορά τους κα- νονισμούς σχετικά με τον εξοπλισμό του πλοί-ου, την πυρασφάλεια, τα σω- στικά μέσα και τις διατάξεις σχετικά με την επιβίωση σε τέτοιες καταστάσεις, και τον εξοπλισμό πλοήγησης/ ναυσιπλοΐας. Γ. Το τρίτο τμήμα αφορά τους κανονι- σμούς σχετικά με το λειτουργικό μέρος της επιχείρησης, λειτουργικές οδηγίες, για το πλήρωμα, τον εξοπλισμό έκτακτης ανάγκης, κ.λ.π. Δ. Το τέταρτο και τελευταίο τμήμα αφορά τους κανονισμούς σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος και το “damage control”.

Τα πρότυπα που απαιτούνται στα Ice class πλοία προσδιορίζονται από τους νηογνώμο- νες, και απαιτούν ένα ελάχιστο επίπεδο ενίσχυσης των πλοίων για τους πάγους. Αυτό το επίπεδο υποτίθεται ότι είναι επαρκής για τη λειτουργία κανονικού τύπου πλοίου σε κατα- στάσεις πάγου. Πρακτικά τα Ice class πλοία δραστηριοποιούνται στον πάγο κυρίως σύμφωνα με τις “συσσωρευμένες” εμπειρίες, πάντα όμως μέσα στα πλαίσια των κυβερνητικών κανονισμών, όταν αυτοί υπάρχουν. Η κατασκευή ενός ice class πλοίου πρακτικά σημαίνει ότι η γάστρα του πλοίου θα πρέπει να είναι πιο ενισχυμένη, ανθεκτική

απόδοση ορισμού του

Ο πλοηγός ενός πλοίου σε θάλασσες που είναι καλυμμένες με πάγο πρέπει να έχει ιδιαίτερες ικανότητες και γνώσεις. Επιγραμματικά οι ικανότητες και οι γνώσεις ενός “καλού” πλοηγού είναι οι παρακάτω

Να

της φυσικής των πάγων. • Να είναι ικανός να αναγνωρίζει τους τύπους των

να

που επικρατούν κοντά στο πλοίο (κάποια σημάδια πάγου κ.λπ.). • Να έχει την ικανότητα να κατανοεί τις διάφορες εικόνες σχετικές με πάγους, τις διάφορες στατιστικές μελέτες και έρευνες σχετικά με τους πάγους οι οποίες θα είναι διαθέσιμες. • Να κατανοεί τις αλληλεπιδράσεις των καιρικών συνθηκών, των ρευμάτων και των πάγων.

(Ελεύθερη

έχει γνώση και κατανόηση

πάγων. • Να έχει την οπτική ικανότητα

ερμηνεύει τις συνθήκες

χρο-

με

πτυχές σχεδίασης του περάσματος. • Nα αναπτύσσει πιο αποδοτικές και ασφαλείς διαδρομές κάτω από δυναμικές καταστά- σεις. • Να γνωρίζει τους περιορισμούς που βασίζονται στην ισχύ, στη μηχανική απόδοση και στην ικανότητα των ελιγμών του πλοίου. • Να έχει την πλήρη κατανόηση των διαδικασιών με τα παγοθραυστικά, τις απαιτήσεις και την επικοινωνία που είναι απαραίτητη. Ναυτιλία στην Αρκτική Ναυτιλία στην Αρκτική Θαλάσσιοι Διάδρομοι & Νέες ευκαιρίες για τη Ναυτιλία ΠΟΛΙΚΗ ΝΑΥΣΙΠΛΟΪΑ

εξειδικευμένες

δυνάμεις αλληλεπίδρασης της προπέλας στον πάγο, στις διαδικασίες ενδυνάμωσης

της προπέλας, στις μηχανικές επιταχύνσεις, κ.ά. (Arctic Legal Landscape Canada/ Russia/ International”, IMO World Maritime Day, Halifax, NS, Canada, November 2008).

Οι κύριες κατηγορίες ice class

πλοίων (http://www.thebaltic. co.uk/march_2006 /p_45. php) είναι οι παρακάτω:

•

Operating

(Ice class ships, operational guidelines, Captain B S Duggal MNI, “Seaways”, August 2006). A.

Γ. Risk management.

51 126 και μεγαλύτερη σε πάχος σε σύγκριση με τα πλοία που δραστηριοποιούνται σε ανοιχτές θάλασσες και τοποθετούνται πολλές περισσότερες ενισχύσεις στα τοιχώματά της. Η γάστρα του πλοίου μπορεί να χρειάζεται ιδιαίτερες αλλαγές ανάλογα με την κλάση του πλοίου (http://en.wikipedia.org/

class). Πολύ σημαντικό στοιχείο είναι και το μέγεθος του πλοίου καθώς ένα μεγάλο πλοίο μπορεί να ανταπεξέλθει ευκολότερα σε δύσκολες καιρικές συνθήκες παρά ένα μικρότερου

wiki/ Ice_

μεγέθους.

τα “δομικά” έργα και τα μηχανικά μέρη του πλοίου. Στα δομικά έργα αναφέρεται στην ορολογία, στα διαδραστικά σενάρια πλοίουπάγων, πολικές κλάσεις, τμήματα της γάστρας του πλοίου, υλικά και δια- βαθμίσεις του μετάλλου, εξαρτήματα κ.ά. Στα μηχανικά μέρη του πλοίου αναφέρεται

ψύξης

στις

Οι απαιτήσεις της IACS για τα πολικά πλοία αφορούν

στα συστήματα

του θαλασσινού νερού,

• ΙΑ Super, μπορεί να ανταπεξέρχεται σε ακραίες καταστάσεις πάγου. Πρέπει να είναι ικανό να διατηρεί σταθερή πορεία με ταχύτητα 5 κόμβων σε δίαυλο με 1 μέτρο πάχος πάγου και 0.1 μέτρα παγωμένο επιφανειακό στρώμα. • ΙΑ, μπορεί να αντιμετωπίσει δύσκολες συνθήκες πάγου, Ναυπηγήσεις ice class πλοίων Ice Class LNG Ice aframax ταχύτητα 5 κόμβων σε δίαυλο με 1 μέτρο πάχος πάγου. Αυτά τα πλοία μπορούν να δραστηριοποιούνται στη Βαλτική όλο το χρόνο. • ΙΒ, για μέτριο επίπεδο πάγου, ταχύτητα 5 κόμβων σε δίαυλο με πάχος πάγου 0.8 μέτρα. Περιορισμένη πρόσβαση ανάλογα τις συνθήκες πάγου που επικρατούν. • IC εύκολες συνθήκες πάγου, ταχύτητα 5 κόμβων σε δίαυλο με 0.6 μέτρα πάχος πάγου.

II, III, αυτά τα πλοία δεν παρουσιάζουν καμία ανθεκτικότητα στον πάγο, μπορούν όμως να δραστηριοποιηθούν σε εντελώς καθαρούς διαύλους με ελάχιστο πάγο, π.χ. σε λιμένες.

manual Τα Ice class πλοία πρέπει να έχουν ένα “λειτουργικό εγχειρίδιο”-operating manual, το οποίο θα πρέπει να περιλαμβάνει τις παρακάτω πληροφορίες οι οποίες έχουν άμεση σχέση με τη δραστηριοποίηση του πλοίου σε καλυμμένα με πάγο νερά

Κύρια στοιχεία του πλοίου. B. Δραστηριοποίηση / λειτουργία στον πάγο.

Η πλοήγηση στους πάγους θέτει κά- ποιες ανησυχίες σχετικά με τη σταθερό- τητα και απαιτούνται μεγαλύτερα επίπεδα σταθερότητας σε σύγκριση με τα πλοία της ανοιχτής θάλασσας. Όταν το πλοίο κινείται στους πάγους υπόκειται σε κινήσεις λόγω της βύθισης και των επιδράσεων των πάγων. Οι κατάλληλοι υπολογισμοί πρέπει αναλόγως να πραγματοποιηθούν και να καταδείξουν ότι το πλοίο μπορεί να διατηρήσει τη σταθερότητα του. Οι δι- αδικασίες φόρτωσης περιλαμβάνουν το μέγιστο βάρος, τη θέση του κέντρου βάρους και Μεγαλύτεροι κάτοχοι πλοίων ice class Παραγγελίες ice class πλοίων Θαλάσσιοι Διάδρομοι & Νέες ευκαιρίες για τη Ναυτιλία

ψύξης της θάλασσας, η γρήγορη τήξη εμ- φανίζεται

(Ice class ships, operational guidelines, Captain B S Duggal MNI, “Seaways”, August 2006).

(Energy Information Administration)

(http://www.thebaltic.co.uk/ march_2006/p_45.

(http:// www. makthes.gr/index.php?nam e=News&file=article&sid) .

Tsakos, Latvian Shipping, Interonent και Odfjell. Το 2010 τα ice class

530 (“Ice class tankers”, March 2008, McQuiling Services LLC)

52 126 τη διανομή της φόρτωσης καθώς είναι πολύ σημαντική για τη λειτουργία του πλοίου στα Αρκτικά νερά.

θερμά φορτία σε κρύο αέρα/περιβάλλον δημιουργεί μεγάλη θερμική σύγχυση στη γάστρα του πλοίου. Σε καταστάσεις όπου οι θερμοκρασίες των εκτιθέμενων επιφανειών του πλοίου είναι κάτω του σημείου

καθώς μεγάλες ποσότητες θάλασσας “ψεκάζονται” χτυπώντας τη γάστρα του πλοίου. Αυτό συνήθως έχει ως αποτέλεσμα τις συσσωρεύσεις πάγου πάνω στη γάστρα του πλοίου

κλίμα

μπορεί να προκαλέσει μείωση στις λειτουργικές διαδικασίες σχετικά με τον εξοπλισμό επικοινωνίας και πλοήγη- σης. Οι απαιτήσεις των νηογνωμόνων σχετικά με την ενίσχυση της γάστρας του πλοίου δεν αναφέρονται καθόλου στην ταχύτητα ως παράμετρος επιλογής της κλάσης/του νηογνώ- μονα του πλοίου και στον καθορισμό των γραμμών φόρτωσης στα σχέδια του πλοίου. Η επιτυχής διέλευση από θάλασσες οι οποίες είναι καλυμμένες με πάγο εξαρτάται από την ελευθερία κινήσεων/ ελιγμών του πλοίου

Η παρουσία της Ελληνικής ναυτιλίας στην Αρκτική Η Ρωσική παραγωγή πετρελαίου είναι στα πιο υψηλά επίπεδα όλων των εποχών, το Ενεργειακό κέντρο πληροφοριών

προβλέπει ότι μπορεί να φτάσει τα 15 εκ. βαρέλια ημερήσια παραγωγή μέχρι το 2015

php). Η ένταση της Ρωσικής μεταφορικής ικανότητας πετρελαίου μέσω των Σουηδικών θαλασσών αυξάνεται εκθετικά από τη δημιουργία του νέου τερματικού σταθμού στο Primorsk το 2001. Αρκετή από τη Ρωσική παραγωγή πετρελαίου προέρχεται από πεδία της Άπω Ανατολής. Η Ρωσία διαθέτει 130.000 πετρελαϊκές πηγές, ενώ με τις διαρκείς αυξητικές τάσεις στην τιμή του πετρελαίου η Ρωσική πετρελαϊκή βιομηχανία έχει τα απαραίτητα έσοδα, που θα της επιτρέψουν να πραγματοποιήσει επενδύσεις σε πετρελαϊκές υποδομές της

Οι μεγαλύτεροι κάτοχοι

class πλοίων είναι οι

ήταν περίπου

Συμπεράσματα Συνοψίζοντας τις παραπάνω αναφορές οι κλιματικές αλλαγές είναι πιθανό να προκαλέσουν μαζική καταστροφή. Οι επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών θα φανούν αργότερα όπως έχουν προβλέψει και οι επιστήμονες. Για το εμπόριο από την άλλη πλευρά είναι πολύ σημαντική η ύπαρξη της συγκεκριμένης διόδου, διότι δημιουργεί ανακατανομή στο παγκόσμιο εμπόριο και πολύ περισσότερο στο θαλάσσιο εμπόριο. Η μείωση χρόνου και κόστους είναι τα σημαντικότερα οφέλη της ναυτιλίας, ενώ η δραστηριοποίηση των πλοίων σε αυτή την περιοχή θέτει νέους προβληματισμούς ως προς τη ρύπανση του περιβάλλοντος και τον κίνδυνο ατυχήματος.Θαλάσσιοι Διάδρομοι & Νέες ευκαιρίες για τη Ναυτιλία Θαλάσσιοι Διάδρομοι & Νέες ευκαιρίες για τη Ναυτιλία ΠΟΛΙΚΗ ΝΑΥΣΙΠΛΟΪΑ Θαλάσσιοι Διάδρομοι & Νέες ευκαιρίες για τη Ναυτιλία

Μεταφέροντας

πάνω από

εκατοστά. Το πολύ ψυχρό

της Αρκτικής

ice

δεξαμενόπλοια

54 126 Ηεπιστημονική καταγραφή δεδομένων της ενδιαίτησης ενός εμπορικού πλοίου έχει να κάνει με την λειτουργία του σκάφους και αποτελεί μία προσπάθεια του γραφείου μας συστηματοποίησης του συγκεκριμένου μελετητικού αντικειμένου στην περιοχή του σχεδιασμού της εσωτερικής αρχιτεκτονικής των πλοίων & πιο συγκεκριμένα των επιβατηγών-κρουαζιερόπλοιων, παράλληλα δε, μια συμβολή στην εξέλιξή του. Ο προσανατολισμός της ύλης είναι κυρίως προς το σύγχρονο μελετητικό αντικείμενο του αρχιτέκτονα & σε καμία περίπτωση δε σημαίνει υποτίμηση της σημασίας άλλων βασικών τομέων που ενεργούν σαν συνιστώσες στο σχεδιασμό & την παραγωγή του πλοίου ή ερευνούν τις εξελίξεις αυτές και τους οικονομικούς παράγοντες, τεχνολογικούς κ.α., που τις προκάλεσαν. Ή σημασία που δίνεται στους τομείς αυτούς νομίζουμε πως θα διαφανεί μέσα από τη θεώρηση που επιχειρείται στα επί μέρους κεφάλαια από τις σχετικές αναφορές που γίνονται. Ή επιστημονική περιοχή που μελετάμε, παρουσιάζει σήμερα ένα μεγάλο ενδιαφέρον, ταυτόχρονα με την τεχνολογική ανάπτυξη στο χώρο αυτό. Σχεδίαση και Λειτουργία Επιβατηγών Πλοίων σε Συνάρτηση με την Ενδιαίτηση Του Παράσχου Καραβατάκη, Αρχιτέκτονος Ε.Μ.Π

55 126 Γενική Διάταξη Πλοίου Η σχεδίαση και η διαμόρφωση της ενδιαίτησης είναι το βασικό αντικείμενο σχεδιασμού, στο αρχικό στάδιο της μελέτης του πλοίου σε συνδυασμό με την υπόλοιπη υπολογιστική και κατασκευαστική σχεδίαση του. Μόνο έτσι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί καλύτερα ο χώρος που διαθέτει για την ενδιαίτηση και κυρίως να μειωθούν οι δαπάνες τόσο της κατασκευής όσο και συντήρησης της ενδιαίτησης, της εγκατάστασης αερισμού & θέρμανσης, της ηλεκτρολογικής, σωληνουργικών εγκαταστάσεων κλπ. Η διαμόρφωση, η κατασκευή και η μορφή της ενδιαίτησης εξαρτάται και από τις κινήσεις του πλοίου. Η όλη κατασκευή θα πρέπει να είναι ικανή να αντέχει σε επιταχύνσεις τόσο οριζόντιες όσο & κατακόρυφες. Η εξωτερική κατασκευή των χωρισμάτων και των πλευρικών επενδύσεων θα πρέπει να είναι στέρεη και σταθερή, ώστε να αποφεύγονται θόρυβοι και κραδασμοί, πρόβλημα που προκύπτει από το συντονισμό των υλικών στην ίδια συχνότητα θορύβου των μηχανών. Επιπλέον η όλη κατασκευή λόγω του ότι βρίσκεται στο ανώτερο μέρος του πλοίου, θα πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν ελαφρότερη (π.χ αλουμινοκατασκευή). Γενική Διάταξη Ενδιαίτησης Συνήθως η θέση των χώρων ενδιαίτησης εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τη θέση του μηχανοστασίου στο μέσο του πλοίου ή στην πρύμνη. Απόλυτοι κανόνες σχεδίασης της ενδιαίτησης δεν υπάρχουν. Λόγοι όμως τεχνικής & οικονομίας κατασκευής επιβάλλουν ορισμένες γενικές αρχές. Ένα πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει ο αρχιτέκτονας είναι το κυκλοφοριακό, δηλαδή η διακίνηση του πληρώματος και των επιβατών μέσα στο πλοίο. Η ορθή διάταξη της ενδιαίτησης διευκολύνει όχι μόνο την καθημερινή εσωτερική διακίνηση επιβατών και πληρώματος αλλά και την εκκίνηση σε περίπτωση ανάγκης (πυρκαγιά, κατάκλυση). Η διάταξη θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να αποφεύγεται ο πανικός & ο συνωστισμός αλλά και η διεκπεραίωση προς τα ανοικτά καταστρώματα και τα καταστρώματα επιβίβασης των λέμβων να γίνεται γρήγορα και με ασφάλεια. Διάταξη των Χώρων Οι χώροι ενδιαίτησης επιβατών και πληρώματος πρέπει να τοποθετούνται έτσι ώστε τα άτομα που διαμένουν μέσα τους, να μην επηρεάζονται από τις καιρικές συνθήκες. Η πιο κατάλληλη θέση είναι το μέσο του πλοίου. Η γενική τάση όμως της μεταφοράς του μηχανοστασίου προς την πρύμνη επιτρέπει να μείνει το μέσο του πλοίου για φορτίο, οδήγησε και στην μεταφορά της ενδιαίτησης προς την πρύμνη. Οι χώροι ενδιαίτησης πληρώματος πρέπει να διαχωρίζονται ιεραρχικά & ανάλογα με την εργασία κάθε ομάδας πληρώματος να βρίσκονται κοντά στον τόπο εργασίας τους. Επομένως οι αξιωματικοί καταστρώματος πρέπει να διαμένουν σε μια κοντινή απόσταση από την γέφυρα, το προσωπικό μηχανής κοντά στο μηχανοστάσιο και το ξενοδοχειακό προσωπικό κοντά στο μαγειρείο και τις τραπεζαρίες. Το προσωπικό καταστρώματος θα πρέπει να έχει άμεση προσπέλαση στα ανοικτά καταστρώματα. Γενικά η αξία της ενδιαίτησης μειώνεται από το ανώτερο κατάστρωμα προς το κατώτερο και πάνω στο ίδιο κατάστρωμα από πλώρη σε πρύμνη. Πρώρα από τη φραχτή σύγκρουσης, όπως και κάτω από την ίσαλο πλεύσης δεν πρέπει να τοποθετούνται καμπίνες. Οι χώροι αυτοί διατίθενται για αποθήκες υλικού, ψυγεία και άλλους βοηθητικούς χώρους. Οι κοινόχρηστοι χώροι είναι στη διάθεση όλων των επιβατών και ο μόνος διαχωρισμός γίνεται στο μέγεθος και την διακόσμηση τους. Γενικές Απαιτήσεις Ενδιαίτησης Ανάλογα με το μέγεθος και το είδος του πλοίου εκτός των καμπινών πρέπει να προβλέπονται διάφοροι κοινόχρηστοι χώροι, όπως σαλόνια, εστιατόρια, βιβλιοθήκες, αναψυκτήρια, αίθουσα ψυχαγωγίας κ.α.

BIM (Building Information Modeling)

56 126 Κλιμακοστάσια - Διάδρομοι - Ανελκυστήρες Η διάταξη των κλιμακοστασίων,εξόδων,διαδρόμων και θυρών έχει μεγάλη σημασία για την καλή εσωτερική κυκλοφορία του πλοίου και ζωτική σημασία σε περίπτωση ανάγκης (π.χ. πυρκαγιά, εγκατάλειψη πλοίου κ.α.). Για την σωστή διάταξη & σχεδίαση των ανώτερων υπάρχουν δεσμευτικοί διεθνείς & εθνικοί κανονισμοί. Τα υλικά των κύριων και δευτερευόντων κλιμακοστασίων θα πρέπει να είναι ανάλογα με τη μέθοδο πυρασφάλειας που ναυπηγείται το πλοίο. Συνήθως τα κυρία κλιμακοστάσια τοποθετούνται μέσα σε χαλύβδινο φρεάτιο, κατάλληλο μονωμένο πυροστεγώς και με πυρίμαχα μέσα κλεισίματος, με τρόπο ώστε να είναι ασφαλής η διακίνηση των ατόμων μέσα στο κλιμακοστάσιο. Κλιμακοστάσια Ο αριθμός και το μέγεθος των κλιμακοστασίων καθορίζεται ανάλογα με το μέγεθος του πλοίου και τον αριθμό επιβατών. Η θέση των κλιμακοστασίων και οι διαστάσεις τους είναι στενά συνδεδεμένες με τη θέση και τις διαστάσεις των διαδρόμων και των κλιμακοστασίων, ώστε να εξυπηρετείται η όλη κυκλοφορία των επιβατών κάθε στιγμή. Τα κλιμακοστάσια πρέπει να χωρίζονται από τους διαδρόμους με πυροστεγείς θύρες. Οι σειρές αυτές κατά τη συνήθη λειτουργία του πλοίου παραμένουν ανοικτές και ενσωματώνονται στο διάδρομο. Επιπλέον πρέπει να είναι τηλεχειριζόμενες μαγνητικές και πρέπει να κλείνουν αυτόματα σε περίπτωση πυρκαγιάς, ώστε η πυρκαγιά να περιορίζεται μέσα σε ένα διαμέρισμα του πλοίου. Τα κλιμακοστάσια πρέπει να περιβάλλονται από πυροστεγή τοιχώματα. Διάταξη κυκλοφορίαςδιαδρομών και ανελκυστήρες Η κυκλοφορία του πληρώματος θεωρείται τότε μόνο ικανοποιητική, όταν τα μέλη του μπορούν να φθάσουν με το συντομότερο και απλούστερο τρόπο, από τις καμπίνες τους στον τόπο εργασίας τους. Το πλήρωμα για να μεταβεί στο χώρο εργασίας του & τους κοινόχρηστους χώρους, δεν πρέπει να χρησιμοποιεί κλιμακοστάσια και διαδρόμους τους οποίους χρησιμοποιούν οι επιβάτες και οιΓενικάαξιωματικοί. η διάταξη των διαδρομών και κλιμακοστασίων θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να εξυπηρετούν την κυκλοφορία οριζόντια και κατακόρυφα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Προσοχή πρέπει να δίνεται στο φόρτο τόσο των διαδρομών, όσο και των κλιμακοστασίων. Οι κύριοι διάδρομοι και τα κύρια κλιμακοστάσια πρέπει να διαμοιράζονται εξ ίσου το κυκλοφοριακό φόρτο ώστε να αποφεύγεται ο συνωστισμός & η ταλαιπωρία των επιβατών. Τα συνηθισμένα πλάτη των διαδρομών κυμαίνονται από 1.10:1.20 Στα επιβατηγά - κρουαζιερόπλοια τοποθετούνται ανελκυστήρες σαν πρόσθετο μέσον της κατακόρυφης διακίνησης των επιβατών. Οι ανελκυστήρες δεν θεωρούνται μέσα διαφυγής, δεδομένου ότι σε περίπτωση ανάγκης μπορεί να ακινητοποιηθούν. Υλικά – σύγχρονη αντίληψη χώρου – Προκατασκευή Η βιομηχανική ανάπτυξη σε άμεση σχέση με τα προηγούμενα χρόνια βοηθάει στην εξέλιξη των υλικών και παράγονται προϊόντα άκαυστα ή τουλάχιστον βραδύκαυστα, ηχομονωτικά με μικρό σχετικά βάρος & εύκολα στην χρήση τους. Έχουν συγκεκριμένο τρόπο εφαρμογής και συνδεσμολογίας ανάλογα εξαρτήματα. Οι σταθερές διαστάσεις τους ευκολύνουν την επανάληψη τους σαν στοιχεία για την ολοκλήρωση τμήματος της κατασκευής, με άλλα λόγια πραγματοποιείται η τυποποίηση που επιζητείται σε σχέση με την ταχύτητα της κατασκευής και το κόστος. Η συνεχής τεχνολογική εξέλιξη φέρνει στο εμπόριο νέες μορφές υλικών, αρθρωτές – προκατεασκευασμένα (π.χ. λουτρά). Αυτά ακολουθούν συγκεκριμένες προδιαγραφές και συνοδεύονται με πιστοποιητικά καταλληλότητας (τιμονάκι). Το ερώτημα που καθίσταται επιτακτικό είναι με ποιον τρόπο θα μπορούσε να βελτιώσει τις συνθήκες στο τομέα των κατασκευών & ενδιαίτησης με την χρήση σύγχρονων τεχνολογιών όπως αυτή εξελίσσεται. Ο κλάδος της (ενδιαίτησης πλοίων) αναζητά καινοτόμα υλικά προσαρμοσμένα σε ένα διεθνή κάναβο παραγωγής προϊόντων για την ενχώρια και ξένη αγορά. Ο κλάδος «διψά» για αλλαγή και καινοτομία. Τα νέα δεδομένα εν μέσω της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης απαιτούν νέο τρόπο σκέψης – εφαρμογής & στην ενδιαίτηση ως βασικό «όχημα» που σηματοδοτεί την μετάβαση του χώρου των κατασκευών στην νέα ψηφιακή εποχή.

Το BIM αποτελεί « επανάσταση » στον τρόπο σχεδιασμού και παρακολούθησης των τεχνικών θαλασσίων έργων. Αποτελεί ένα ευφυές ψηφιακό αντίγραφο του σκάφους σε έξυπνα δεδομένα προς επεξεργασία & έλεγχο (γεωμετρία, υλικά, ιδιότητες, χρονοδιάγραμμα, κόστος κλπ.), μετατρέποντας έτσι το σκάφος σε ένα ζωντανό οργανισμό ο οποίος αναπτύσσεται και εξελίσσεται μέσα στο ψηφιακό περιβάλλον. Γίνεται αμέσως αντιληπτό πως η λογική με βάση την οποία αντιμετωπίζεται πλέον η κατασκευή αλλάζει εντελώς, καθώς μεταβαίνουμε σε μία διαδικασία διαχείρισης όλων των δεδομένων σε ένα κοινό εικονικό χώρο, αποτελώντας μία αξιόπιστη βάση για την λήψη αποφάσεων σε όλη τη διάρκεια ζωής του έργου. Δίνοντας σαφείς πληροφορίες προς όλους τους συμμετέχοντες στο έργο και ο ένας ελέγχει τον άλλον για τα ανώτερα λάθη στην κατασκευή. Με βάση τα ανωτέρω, το ίδιο το έργο δημιουργεί ένα δικό του αρχείο για την μετέπειτα συντήρηση του. Έτσι ο ρόλος του αρχιτέκτονα στις σημερινές κατασκευές της σύγχρονης Ναυπηγικής είναι ξεκάθαρος και καθοριστικός. Επίλογος Κλείνοντας το κείμενο μας θα πρέπει να τονίσουμε πως ένα σημαντικό μερίδιο οικονομικού ενδιαφέροντος στην χώρα μας, θα πρέπει να ζητηθεί από την Ελληνική Θαλάσσια κατασκευή. Για την επίτευξη αυτού του στόχου απαιτείται η αναβάθμιση της Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης που μέσα από δημόσιες Τεχνικές Σχολές θα δώσει διέξοδο στους νέους μας, αναβαθμίζοντας την Ελληνική Βιομηχανία. Σχεδίαση και Λειτουργία Επιβατηγών Πλοίων σε Συνάρτηση με την Ενδιαίτηση

58 126 ΕΤΗΣΙΑ ΤΑΚΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Τ ην Κυριακή 3 Μαρτίου 2024 στις 10:30 πραγματοποιήθηκε η Τακτική Γενική Συνέλευση των μελών του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και λόγω συμπληρώσεως τριετίας συνοδεύτηκε από αρχαιρεσίες για την ανάδειξη των νεών μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, το οποίο θα αποφασίζει για όλα τα θέματα που σχετίζονται με την λειτουργία του φορέα τα προσεχή τρία χρόνια. Σύμφωνα με το καταστατικό , στα θέματα της ημερησίας διάταξης ήταν η παρουσίαση της ετήσιας Λογοδοσίας των Πεπραγμένων της διοίκησης του Οικονομικού απολογισμού για τη χρήση που έληξε στις 31 Δεκεμβρίου 2023, του Προϋπολογισμού για το 2024 και τέλος το πόρισμα της Εξελεγκτικής Επιτροπής. Τα παρόντα στη συνέλευση μέλη δια φανερής ψηφοφορίας απάλλαξαν από την ευθύνη της οικονομικής διαχείρισης το απερχόμενο Διοικητικό Συμβούλιο και ενέκρινε τον προϋπολογισμό για το έτος 2024. Εν συνεχεία η συνέλευση όρισε τα μέλη της εφορευτικής επιτροπής και ξεκίνησε η διαδικασία της ψηφοφορίας που διήρκησε μέχρι τις 13:30, οπότε έκλεισαν οι κάλπες. Ύστερα από την καταμέτρηση των ψήφων ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα για τα νέα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, το οποίο συγκροτήθηκε σε σώμα σε ειδική συνεδρίαση την Τρίτη 5 Μαΐου 2024. Πρόεδρος παρέμεινε η κυρία Αναστασία Αναγνωστοπούλου -Παλούμπη διότι ουδείς άλλος είχε υποβάλλει υποψηφιότητα. Η σύνθεση του διοικητικού συμβουλίου του ΝΜΕ για την προσεχή τριετία είναι: Πρόεδρος: Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη Α΄ Αντιπρόεδρος: Ευάγγελος Κυριαζόπουλος Β΄ Αντιπρόεδρος: Νικόλαος Τσούνης Γενικός Γραμματέας: Γεώργιος Καλαρώνης Ταμίας: Ιωάννης Τριφύλλης Μέλη: Παναγιώτης Λασκαρίδης Ελπινίκη Πετράκη Δέσποινα Κατσαρού - Μοσχονά Ηλίας Νταλούμης Αναπλ. μέλη: Θεόδωρος Κόντες Αθανάσιος Σταματελόπουλος  Η μερολoγιο Ν με

59 126  Ημερολόγιο ΝΜΕ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΜΕΛΩΝ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΡΕΣΙΕΣ ΓΙΑ Δ.Σ. ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛ Α ΔΟΣ 3-3-2024 Εκλεκτά μέλη του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, αγαπητές φίλες και αγαπητοί φίλοι, αισθάνομαι ευτυχής που ακόμα μια χρονιά απευθύνομαι ως Πρόεδρος στη Γενική Συνέλευση, το ανώτατο διοικητικό όργανο του Ναυτικού Μουσείου. Σε αυτήν την εκδήλωση δίνεται η ευκαιρία να σας παρουσιαστούν συνολικά από τον Γενικό Γραμματέα του ΔΣ οι δράσεις του φορέα και στη συνέχεια από τον Ταμία του Δ.Σ. η οικονομική διαχείριση τους. Επιπρόσθετα η φετινή τακτική γενική συνέλευση σηματοδοτείται από τη συμπλήρωση της θητείας του Διοικητικού Συμβουλίου. Συνεπώς σήμερα θα σας ζητηθεί εκτός από την έγκρισή σας για τα πεπραγμένα και τον οικονομικό απολογισμό του παρελθόντος έτους, να αποφασίσετε για τη νέα βάρδια στο πηδάλιο του φορέα μας. Η λεπτομερής αναφορά των πεπραγμένων της τελευταίας χρονιάς θα αναγνωσθεί από τον Γενικό Γραμματέα κ. Γεώργιο Καλαρώνη και ο οικονομικός Απολογισμός από τον Ταμία κ. Ιωάννη Τριφύλλη. Στη συνέχεια θα σας ζητηθεί επίσης να ψηφίσετε για την απαλλαγή του απερχόμενου ΔΣ με ανάταση της χειρός και στη συνέχεια θα ακολουθήσει η διαδικασία των αρχαιρεσιών. Πριν προχωρήσουμε με το πρόγραμμα της ημέρας, θα επιθυμούσα ως Πρόεδρος του Μουσείου να αναφερθώ ειδικότερα σε κάποιες κομβικές δράσεις που πραγματοποιήθηκαν την παρελθούσα τριετία και να ανακοινώσω όσες έχουν προτεραιοποιηθεί προς υλοποίηση το προσεχές διάστημα. Ως Πρόεδρος έχω τη γνώση και τον συντονισμό όλων των λειτουργικών και διοικητικών διαδικασιών του οργανισμού. Η τριετία που πέρασε χαρακτηρίζεται από τα θεμελιώδη βήματα που έγιναν προς την επίτευξη του μακροχρόνιου στόχου για τον εκσυγχρονισμό της κτιριακής υποδομής και των υπηρεσιών του Μουσείου προς το κοινό. Οδηγός μας το σύστημα αναγνώρισης μουσείων του Υπουργείου Πολιτισμού. Το Μουσείο ήταν κλειστό για το κοινό για κάποια χρονικά διαστήματα στις αρχές του 2023 και του 2024. Δημιουργήθηκαν χώροι υγιεινής και τοποθετήθηκαν ειδικές κατασκευές που διευκολύνουν την προσβασιμότητας ατόμων με αμαξίδια. Ταυτόχρονα ανακαινίστηκαν μέρος των αποθηκών, το Πωλητήριο και οι τρεις πρώτες αίθουσες. Στο πλαίσιο ειδικής μελέτης για την ικανοποίηση των κατάλληλων συνθηκών ασφαλείας εκσυγχρονίστηκε η ηλεκτρολογική εγκατάσταση και το κλειστό σύστημα ασφάλειας με κάμερες και καταγραφικό, το σύστημα πυρασφάλειας και τοποθετήθηκαν σύγχρονες θύρες ασφαλείας στις εξόδους με μηχανισμούς πυρασφάλειας και νέα κλιματιστικά μηχανήματα. Στην Βιβλιοθήκη τοποθετήθηκαν νέα κυλιόμενα βιβλιοστάσια και διπλασιάστηκε η χωρητικότητά της. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι η Βιβλιοθήκη μας συνεχώς εμπλουτίζεται με δωρεές βιβλίων και αρχειακού υλικού, όπως η μεγάλη δωρεά της βιβλιοθήκης του καθηγητή Ιωάννη Βρότσου και του αρχείο του ερευνητή της αρχαίας ελληνικής ναυπηγικής κυρίου Χάρη Τζάλα που περιέχει μοναδικές πληροφορίες για προγράμματα πειραματικής ναυτικής Εισαγωγική ομιλία της Προέδρου Άναστασίας Άναγνωστοπούλου-Παλούμπη αρχαιολογίας τα οποία διηύθυνε. Όσον αφορά τις συλλογές μας έγιναν συντηρήσεις σημαντικών εκθεμάτων από την Ελληνική Επανάσταση, τους Βαλκανικούς και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μπορέσαμε να φτιάξουμε ορισμένες σύγχρονες βιοκλιματικές προθήκες για να εκτεθούν κατάλληλα τα συντηρημένα κειμήλια. Επίσης συντάχθηκαν και πληρώθηκαν μελέτες φωτισμού, μουσειογραφικού και μουσειολογικού προγράμματος για την επανέκθεση των συλλογών μας, οι οποίες και έλαβαν προέγκριση από το Συμβούλιο Μουσείων του ΥΠΠΟ. Συνεχίζουμε με την κατάρτιση της οριστικής μελέτης για την μόνιμη έκθεση, δηλαδή ποια κειμήλια θα παρουσιαστούν, που θα μπουν, ποιά κείμενα και εποπτικό υλικό θα τα εξηγεί και θα τα αναδεικνύει. Στο πλαίσιο του ψηφιακού μετασχηματισμού των λειτουργιών του μουσείο προμηθευτήκαμε λογισμικό διαχείρισης και προβολής της ψηφιακής εκδοχής των συλλογών του Μουσείου,

61 126  Ημερολόγιο ΝΜΕ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛ Α ΔΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 2023 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ Εξαιτίας των εργασιών για την αναβάθμιση των κτηριακών του υποδομών το μουσείο ήταν κλειστό το διάστημα από 7/2/2023 έως 9/5/2023. Η καθημερινή λειτουργία προσαρμόστηκε λοιπόν στα νέα δεδομένα.

την

με το κοινό χρησιμοποιήθηκαν κυρίως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης Facebook, Instagram και Τwitter. Πρέπει να σημειωθεί ότι όλο αυτό το διάστημα οι διοικητικές υπηρεσίες του Μουσείου λειτουργούσαν κανονικά, ενώ το επιστημονικό προσωπικό συνέχισε να συνδράμει τους ερευνητές. Στις 24 Απριλίου 2023 η Βιβλιοθήκη «Αθηνούλα Μαρτίνου» του Μουσείου συμμετείχε στην ημερίδα με θέμα: «Αναδυόμενες τεχνολογίες για τις Βιβλιοθήκες», που διοργάνωσε η Ένωση Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων και Επιστημόνων της Πληροφόρησης και το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη στην Ιστορική Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος. Στις 10 Μαΐου 2023 το Μουσείο οργάνωσε σε συνεργασία με τη Φιλολογική Στέγη Πειραιώς τιμητική εκδήλωση για τον αρχαιολόγο Δρ Bjørn Lovén Διευθυντή του ερευνητικού προγράμματος Zea Harbour Project, ο οποίος έχει συμβάλει σημαντικά στην ανάδειξη και προώθηση της ναυτικής ιστορίας και πολιτιστικής κληρονομίας της πόλης του Πειραιά. Η σχέση του φορέα με τον κ. Lovén μετρά πολλά χρόνια από το 2001, όταν εκείνος ξεκίνησε τις χερσαίες και ενάλιες αρχαιολογικές έρευνες στα λιμάνια της Ζέας και της Μουνιχίας. Με τον διακεκριμένο ερευνητή και επικεφαλής του Zea Harbour Project συνεργαστήκαμε επίσης στενά το 2005 στη συνδιοργάνωση της έκθεσης «Πειραιάς το Λιμάνι των Τριήρων». Από τις 24 Μαΐου έως τις 4 Ιουνίου το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος συμμετείχε στις Ημέρες Θάλασσας, τη γιορτή της πόλης του Πειραιά με δωρεάν είσοδο. Παράλληλα πραγματοποιήθηκαν στις 27 Μαΐου και 3 Ιουνίου εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά με θέμα «Ταξιδεύοντας με τα αρχαία πλοία». Στις 30 Σεπτεμβρίου 2023 το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Α/θμιας Εκπ/σης Πειραιά, διά των Υπευθύνων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας και Πολιτιστικών Θεμάτων, διοργάνωσε επιμορφωτικό σεμινάριο με θέμα «Αξιοποίηση των νέων Ομιλία του Γενικού Γραμματέα Δ.Σ. Υποναυάρχου ΛΣ.(ε.α.) Γεωργίου Καλαρώνη εκπαιδευτικών βιβλίων & ανανεωμένων προγραμμάτων του Ν.Μ.Ε.» Οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί ξεναγήθηκαν στη μόνιμη έκθεση και παρακολούθησαν διαδοχικά τα τρία ανανεωμένα εκπαιδευτικά προγράμματα για τα οποία σχεδιάστηκαν τα νέα βιβλία. Οι υπεύθυνες για τα εκπαιδευτικά προγράμματα, που υπογράφουν και τα κείμενα των βιβλίων, παρουσίασαν στους εκπαιδευτικούς τις δραστηριότητες που περιλαμβάνονται σε αυτά και συζήτησαν τους ευέλικτους τρόπους προσέγγισης του περιεχομένου, το οποίο με την παράλληλη αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνίας, προωθεί την ουσιαστική ένταξη της ενασχόλησης με τη ναυτική κληρονομιά και παράδοση στη σχολική πραγματικότητα. Σε όλους τους συμμετέχοντες δόθηκαν αντίτυπα και των τριών βιβλίων. Στις 27 Νοεμβρίου συμμετείχε το Μουσείο στην 22η Συνάντηση Μουσείων Νεότερου Πολιτισμού την οποία διοργάνωσαν με επιτυχία η Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς σε συνεργασία με το Ελληνικό Τμήμα του ICOM στο Σεράφειο Δήμου Αθηναίων. Η ομάδα εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Ναυτικού Μουσείου εκπροσωπήθηκε από την κυρία Ιωάννα Μπερμπίλη με ανακοίνωση στο δεύτερο μέρος της 22ης Συνάντησης, η οποία είχε για θέμα: «Δρόμοι της Θάλασσας: Τα νέα εκπαιδευτικά βιβλία και ανανεωμένα προγράμματα του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Στις 2 Δεκεμβρίου 2023 πραγματοποιήθηκε με επιτυχία η παρουσίαση του τρίτομου έργου του Αντιναυάρχου ε.α. Αναστασίου Δημητρακόπουλου ΠΝ, που πραγματεύεται με ολιστικό τρόπο την ιστορία του όπλου του Πολεμικού Ναυτικού από το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων το 1913 έως την είσοδο της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τον Οκτώβριο του 1940. Για το βιβλίο και τον συγγραφέα μίλησε η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος κυρία Αναστασία Αναγνωστοπούλου – Παλούμπη, ο βραβευμένος από την Ακαδημία Αθηνών συγγραφέας ιστορικών έργων Αντιναύαρχος Π.Ν. (εα) Ιωάννης Παλούμπης και ο επίσης διακεκριμένος συγγραφέας ιστορικών βιβλίων Αντιναύαρχος Π.Ν. (εα) Δημήτριος Λισμάνης. Επίσης παρουσίαση του βιβλίου έκανε ο επίκουρος καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου κύριος Αντώνης Κλάψης, ο οποίος καθώς δεν μπόρεσε να παραστεί, έστειλε το κείμενο της ομιλίας του, το οποίο και ανέγνωσε ο Αντιπρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου, Ναύαρχος Π.Ν. (εα) και πρώην Αρχηγός ΓΕΝ Νικόλαος Τσούνης. Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους εκπρόσωποι της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας και πλήθος κόσμου. Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΜΕ Υποναύαρχος Λ.Σ. (εα) Γεώργιος Καλαρώνης

Προς

κατεύθυνση της διατήρησης της επαφής

62 126  Ημερολόγιο ΝΜΕ Στις 9 Δεκεμβρίου 2023 στη αίθουσα εκδηλώσεων του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος διοργανώθηκε μια εορταστική συνάντηση για τα μέλη και τους φίλους του ΝΜΕ. Η συνάντηση αυτή αποτελεί μια ευχάριστη παράδοση που έχει καθιερωθεί τα τελευταία χρόνια και συνδυάζει το πνεύμα των γιορτών με την ανάγκη για ενίσχυση της κοινότητας και των σχέσεων μεταξύ των φίλων του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

16 Δεκεμβρίου 2023, μετά τη διακοπή τριών χρόνων λόγω της πανδημίας, το Μουσείο φιλοξένησε και πάλι τη χριστουγεννιάτικη εκδήλωση του Κέντρου Ειδικής Φροντίδας Παιδιών (ΚΕΦΠ) του Πολεμικού Ναυτικού.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Το Μουσείο συνέχισε για 29η χρονιά το εκπαιδευτικό του έργο με τη διενέργεια εκπαιδευτικών προγραμμάτων και ξεναγήσεων στις μόνιμες συλλογές του. Παράλληλα η ομάδα εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Ναυτικού Μουσείου αξιοποιώντας την εμπειρία της από την πολυετή εφαρμογή των προγραμμάτων και την ανατροφοδότηση που έχει από τους εκπαιδευτικούς που συμμετείχαν σε αυτά, έγραψε τα κείμενα και σχεδίασε τις δραστηριότητες τριών νέων εκπαιδευτικών βιβλίων με ελκυστική εικονογράφηση για παιδιά από 8 έως 12 ετών. Συγκεκριμένα τα νέα βιβλία είναι: «Ταξιδεύοντας με τα αρχαία πλοία» για τους μαθητές της Γ΄ και Δ΄ τάξης του Δημοτικού «Από τα πανιά στον ατμό» για τους μαθητές της Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού «Τα πλοία του '21» επίσης για τους μαθητές της Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού Τα βιβλία εστάλησαν σε ακριτικά σχολεία της χώρας και είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του φορέα μας. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Εκτός από την έκδοση του Αντιναυάρχου Αναστάσιου Δημητρακόπουλου και τα νέα εκπαιδευτικά βιβλία που ήδη αναφέρθηκαν το τριμηνιαίο περιοδικό του Μουσείου «Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας φιλοξένησε ποικιλία ιστορικών άρθρων, προσωπικών μαρτυριών ναυτικών από την υπηρεσία τους σε εμπορικά αλλά και πολεμικά πλοία, κ.α. Τα τεύχη του περιοδικού είναι διαθέσιμα και ηλεκτρονικά μέσω της ιστοσελίδας του Μουσείου και του προφίλ του στο Facebook. Το 2023 το περιοδικό τιμήθηκε με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών στην Πανηγυρική Συνεδρία της 21ης Δεκεμβρίου 2023. ΣΥΛΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΑΡΧΕΙΑ Συνεχίστηκαν και αυτή τη χρονιά οι δωρεές από ιδιώτες, μέλη και φίλους του Μουσείου που εμπλούτισαν τις συλλογές και τα αρχεία του φορέα. Πρόκειται κυρίως για δωρεές μοντέλων πλοίων και φωτογραφίες ναυτικού περιεχομένου. Ο φορέας επιδιώκοντας να μπει δυναμικά στον κόσμο της ψηφιακής τεχνολογίας έθεσε ως βασικό στόχο τη ψηφιοποίηση του συνόλου του πολιτιστικού του αποθέματος. Ήδη, είχε δημιουργηθεί ένα μικρό ψηφιακό αποθετήριο από τη συμμετοχή του στο Επιχειρησιακό πρόγραμμα «Κοινωνία της Πληροφορίας 2000-2006, το οποίο το ΔΣ αποφάσισε να εμπλουτίσει με ίδια μέσα. Στο πλαίσιο αυτό ένας υπάλληλος του Μουσείου έχει αναλάβει τη ψηφιοποίηση των Αρχείων και των συλλογών του Μουσείου - μέχρι στιγμής έχουν ψηφιοποιηθεί 4.000 φωτογραφίες από το Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου. Στην πρώτη σειρά διακρίνονται από αριστερά: ο Γενικός Γραμματέας Ναυτιλίας και Λιμένων του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Δρ Ευάγγελος Κυριαζόπουλος, ο κος Θεόδωρος Κόντες, η κα Έλπη Πετράκη η κα Δέσποινα Κατσαρού -Μοσχονά, ο κος Ήλίας Νταλούμης και ο κος Ιωάννης Τριφύλλης Ο Ταμίας του ΝΜΕ κος Ιωάννης Τριφύλλης ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ «ΑΘΗΝΟΥΛΑ ΜΑΡΤΙΝΟΥ» Το 2022 η Βιβλιοθήκη «Αθηνούλα Μαρτίνου» εμπλουτίστηκε σημαντικά με τη δωρεά της προσωπικής βιβλιοθήκης του καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών κυρίου Ιωάννου Βρότσου, η οποία περιλαμβάνει πλέον των 10.000 τόμων. Ήδη, έχουν καταχωρηθεί στο βιβλιοθηκονομικό πρόγραμμα ΑΒΕΚΤ 4.400 τίτλοι και το έργο συνεχίζεται.

Στις

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ

63 126  Ημερολόγιο ΝΜΕ Ο Πρόεδρος της Εξελεγκτικής Επιτροπής κος Ιωάννης Πολυκανδριώτης Ή εφορευτική επιτροπή. Άπό αριστερά ο κος Ιωάννης Καζακίδης, ο κος Άνδρέας Γαλάκης και η κα Ρόη Τσιμόγιαννη Ή κα Έλπη Πετράκη πλοιοκτήτρια και Πρόεδρος της WISTA International Greece και η κα Δέσποινα Κατσαρού- Μοσχονά Συντηρήτρια Άρχαιοτήτων Υπουργείου Πολιτισμού, μέλη του Δ.Σ. του ΝΜΕ.

64 126 

67 126  Ημερολόγιο ΝΜΕ Διακρίνονται από αριστερά η πρ. Πρόεδρος της Βουλής και Ακαδημαϊκός κα Άννα Μπενάκη – Ψαρούδα, η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου – Παλούμπη και ο Γεν. Γραμματέας κ. Γεώργιος Καλαρώνης. Η Φιλαρμονική του Δήμου Πειραιά πλαισίωσε μουσικά την εκδήλωση.

69 126  Ημερολόγιο ΝΜΕ Στιγμιότυπο από την εκδήλωση Από αριστερά: ο Δήμαρχος Πειραιά κ. Γιάννης Μώραλης, ο Αρχηγός Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής Αντιναύαρχος Λ.Σ. Γεώργιος Αλεξανδράκης, ο Γεν. Γραμματέας Ναυτιλίας και Λιμένων κ. Ευάγγελος Κυριαζόπουλος, ο Αρχηγός Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας Στρατηγός Δημήτριος Χούπης, ο Αρχηγός Γενικού Επιτελείου Ναυτικού Αντιναύαρχος Δημήτριος –Ελευθέριος Κατάρας Π.Ν., ο Υποστράτηγος Σταύρος Τζουμερκιώτης εκπρόσωπός Αρχηγού ΓΕΣ, ο Υποπτέραρχος (Ι) Γεώργιος Γιαπιτζής εκπρόσωπός Αρχηγού ΓΕΑ, η πρ. Πρόεδρος της Βουλής και Ακαδημαϊκός κα Άννα Μπενάκη – Ψαρούδα, η κα Ελένη Κορωνάκη, οι Αντιπρόεδροι του ΝΜΕ κ. Πάνος Λασκαρίδης και Αντιναύαρχος Π.Ν.ε.α. Νικόλαος Τσούνης

70 126  Ημερολόγιο ΝΜΕ Διακρίνονται από αριστερά: η πρ. Πρόεδρος της Βουλής και Ακαδημαϊκός κα Άννα Μπενάκη – Ψαρούδα, η κα Ελένη Κορωνάκη, οι Αντιπρόεδροι του ΝΜΕ κ. Πάνος Λασκαρίδης και Αντιναύαρχος Π.Ν.ε.α. Νικόλαος Τσούνης, η Πρόεδρος της WISTA INTERNATIONAL και WISTA HELLAS κα Έλπη Πετράκη, η Γεν. Γραμματέας της HELMEPA κα. Ειρήνη Νταϊφά. Διακρίνονται από αριστερά: ο Αρχηγός Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής Αντιναύαρχος Λ.Σ. Γεώργιος Αλεξανδράκης, η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κυρία Αναστασία Αναγνωστοπούλου – Παλούμπη, ο Υφυπουργός Ναυτιλίας & Νησιωτικής Πολιτικής κ. Ιωάννης Παππάς, Ο Αρχηγός Γενικού Επιτελείου Ναυτικού Αντιναύαρχος Δημήτριος – Ελευθέριος Κατάρας Π.Ν., ο υπασπιστής του Υφυπουργού Ναυτιλίας

71 126  Ημερολόγιο ΝΜΕ Ο Αρχηγός Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας Στρατηγός Δημήτριος Χούπης απονέμει τιμητική διάκριση στην κα. Άννα Μπενάκη - Ψαρούδα. Ο Αρχηγός Γενικού Επιτελείου Ναυτικού Αντιναύαρχος Δημήτριος – Ελευθέριος Κατάρας Π.Ν. απονέμει τιμητική διάκριση στην κα. Ελένη Κορωνάκη. ούδα.

73 126  Ημερολόγιο ΝΜΕ ΝΕΑ ΜΕΛΗ - ΚΑΛΩΣΟΡΙΖΟΥΜΕ ΤΑ ΝΕΑ ΜΕΛΗ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ

Δημήτριος Αλεξόπουλος – Επιχειρηματίας • Μυρσίνη Βαρτή – Ματαράγκα – Γεωλόγος, Πρόεδρος Πολιτιστικού Συλλόγου Πλωμαρίου «Το Πόλιον» • Κωνσταντίνος Καίσαρης, Εικαστικός • Ιωάννης Καψουλάκης – Μηχανολόγος – Μηχανικός • Μαριλένα Κουτσούκου – Μουσειολόγος • Γεωργία Μανιάτη – Γεν. Διευθύντρια ΝΑΤ • Βασιλική Οικονόμου – Δικηγόρος • Αλέξανδρος Τζεφεράκος – Γυναικολόγος – Πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιά • Κωνσταντίνος Τσαγκαρόπουλος – Διοικητής ΝΑΤ ΧΟΡΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΚΤΙΡΙΑΚΗΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Οι εργασίες για την αναβάθμιση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος με στόχο τη βελτίωση των κτιριακών του υποδομών, των λειτουργιών και των υπηρεσιών του προς το κοινό συνεχίζονται χάρη στις χορηγίες τριών σημαντικών για την οικονομική και πολιτιστική ζωή της χώρας μας ιδρυμάτων. Τους εκφράζουμε τις θερμές μας ευχαριστίες και την ευγνωμοσύνη μας για την έμπρακτη στήριξη τους:

•

Πειραιώς

• Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης 15.000 ευρώ

• ΤΡΑΠΕΖΑ EUROBANK A.E. 20.000 ευρώ • Τράπεζα

30.000 ευρώ

RUDOLF WIRCHOW (1821 – 1902)

ΣΥΓΓΡΑΦΈΑΣ Αριστείδης Διαμαντής ΕΚΔΟΣΕΙΣΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ & ΘΑΛΑΣΣΑ 74 126 Ηπαρουσίαση της ζωής και της επιστημονικής επίδοσης του Rudolf Wirchow (1821 – 1902) του διανοούμενου και ακτιβιστή του καιρού του, δεν θα μπορούσε να γίνει από άλλον παρά μόνο από τον γιατρό και επιστήμονα της ιατρικής ιστορίας, Αριστείδη Διαμαντή. Ομολογουμένως η παρουσίαση μιας προσωπικότητας του 19ου αιώνα όπως του Rudolf Wirchow απαιτεί από τον συγγραφέα και τις δύο ιδιότητες, του γιατρού και του ιστορικού. Η μία μόνη δεν φτάνει και θα αφήσει το έργο ημιτελές και λειψό. Πεπειραμένος συγγραφέας ο Αριστείδης ξεκινά την αφήγησή του με τον παγκόσμιο αντίκτυπο της είδησης του θανάτου του ιστορουμένου Ρούντολφ Βίρχωφ και ιδιαίτερα με τα σχόλια που δημοσιεύτηκαν στην Ελλάδα από πολλούς και ιδιαίτερα από δύο γιατρούς του Πολεμικού Ναυτικού της εποχής, τον μετέπειτα Ακαδημαϊκό Πέτρο Αποστολίδη, περισσότερο γνωστό με το ψευδώνυμο Παύλος Νιρβάνας καθώς και από τον, πρόωρα χαμένο, θύμα των επιΟκ. Νικόλαος Γερασίμου δικηγόρος του Πειραιά και μέλος του Μουσείου χάρισε στην Πρόεδρο και κατ’ επέκταση στη βιβλιοθήκη του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος το πρόσφατο βιβλίο του : «Το θεσμικό πλαίσιο της ελληνικής Ναυτιλίας» Κεφάλαια εξωτερικού και αλλοδαπές ναυτιλιακής εταιρείες σε σχέση με το «παράλληλο» νηολόγιο. ΄΄Όπως παραδέχεται ο συγγραφέας, στο σημαντικό χρονικό διάστημα «καραντίνας» λόγω κορωνοϊού, αποφάσισε να γράψει το βιβλίο, στο οποίο μέσα στοιχειοθετεί όλο το νομικό πλαίσιο που διέπει την Εμπορική Ναυτιλία ξεκινώντας από τις αρχές της δεκαετίας του ’50 όταν η χώρα προσπάθησε να συνέλθει από τις τραυματικές εμπειρίες που της είχαν αφήσει οι περιπέτειες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και η καταστροφική τριετής περίοδος του εμφυλίου. Από ιστορικής πλευράς είναι εξαιρετικά στημονικών του μελετών, Στέφανο Ζωγρα φίδη. Το βιβλίο εξελίσσεται μαζί με τη ζωή του Βίρχωφ, όταν το 1859 ο μεγάλος Άγγλος φυσιοδίφης Charles Darwin (1809 – 1882) δημοσίευσε το βιβλίο του “On the origin of Species” (Καταγωγή των Ειδών) με το οποίο έθεσε τις βάσεις της εξελικτικής βιο λογίας (theory of evolution). Ο Βίρχωφ δεν αποδέχθηκε τη θεωρία και συντάχθηκε με τη συντηρητική μερίδα των επιστημόνων της πατρίδας του, αλλά και όλου του κό σμου. Μάλιστα ο Βίρχωφ στα γραφόμενά του ταύτισε τη «θεωρία της εξέλιξης» με την «Κομμούνα των Παρισίων» θεωρώ ντας την τελευταία «παιδί του δαρβινι σμού». Ανεξαρτήτως πάντως της λανθασμένης θέ σης του Βίρχωφ στη θεωρία του Δαρβίνου η επιστημονική του υπόσταση εξακολού θησε να κυριαρχεί στην πατρίδα του και στην Ευρώπη. Το βιβλίο του Αριστείδη Διαμαντή κοσμεί ενδιαφέρον να διεξέρχεται κάποιος τις συ ζητήσεις στη Βουλή των Ελλήνων για τη συγκρότηση και οριστικοποίηση του Ν.Δ. 2687/1953 το οποίο αποτέλεσε έκτοτε τον πυλώνα του θεσμικού πλαισίου της Εμπο ρικής μας Ναυτιλίας. Παρά το γεγονός ότι το Νομοθετικό αυτό Διάταγμα έλαβε την τελική του μορφή και θεσπίσθηκε μέσα στο συγκεκριμένο οικο νομικό και ναυτιλιακό περιβάλλον εκείνης της εποχής, εξακολουθεί ακόμα σήμερα με ελαφρές βελτιώσεις και προσαρμογές να ισχύει και να ρυθμίζει τις σχέσεις όλων των παραγόντων της Ναυτιλίας εφοπλιστών –ναυλωτών – ναυτεργατών – πληρωμάτων και βεβαίως σημαιών και νηολογίων. Ένα θαυμάσιο βιβλίο για όσους θέλουν να εμβαθύνουν στις νομικές σχέσεις που αφορούν την Εμπορική μας Ναυτιλία ως τον κυριότερο παράγοντα στήριξης της Ελ ληνικής Οικονομίας. Το βιβλίο είναι στη διάθεση των αναγνω στών και των εξειδικευμένων ερευνητών στη βιβλιοθήκη του Μουσείου μας. Γιάννης Παλούμπης «ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ» ΣΥΓΓΡΑΦΈΑΣ Νικόλαος Γερασίμου ΕΚΔΟΣΕΙΣΑναστασία Αναγνωστοπούλου - Παλούμπη

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ & ΘΑΛΑΣΣΑ 75 126 ""1973 ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ 50 ΧΡ

Συλλογικό ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΊΔΡΥΜΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΈΛΛΗΝΩΝ "ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΙΒΑΔΑΣ ΛΙΩΚΗΣ - ΕΝΑΣ ΚΕΦΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ" ΣΥΓΓΡΑΦΈΑΣ Γιώργος Ανωμερίτης ΕΚΔΟΣΕΙΣΤο Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων συγκρότησε ένα βιβλίο που καθώς αποτελείται από ιστορικά κείμενα, συνεισφορές, δώδεκα επιστημόνων ιστορικών, που όλες έχουν ως θέμα το «Κίνημα» εκείνο του Μαΐου του 1973, εναντίον του καθεστώτος της Χούντας, που είχε επιβληθεί στη χώρα από την 21η Απριλίου 1967. Και μόνο η παράθεση των ονομάτων των επιστημόνων που συνεισέφεραν για τη συγκρότηση του βιβλίου πείθει για τη σοβαρότητα των κειμένων και την αξία της έκδοσης που ψηλαφίζει τα γεγονότα εκείνης της εποχής, μακριά από λαϊκίστικα αναγνώσματα με μυθιστορηματικές προεκτάσεις που ευτελίζουν τις προθέσεις των Αξιωματικών που έλαβαν μέρος σε εκείνη την κίνηση και κράτησαν τη συμμετοχή τους ως δικό τους και μόνο εγχείρημα πέρα από δημοσιότητες που προϋποθέτουν βούληση εξαργύρωσης. Στην πραγματικότητα αυτό ήταν το κύριο χαρακτηριστικό των ανθρώπων του Ναυτικού που έβαλαν τις ζωές τους και τις οικογένειές τους σε κίνδυνο έχοντας να αντιμετωπίσουν τα σκληρά και εκδικητικά στρατοδικεία της χούντας και όχι τα ελαφρά και ακριβοδίκαια πλημμελειοδικεία της Δημοκρατίας. Ήταν όλοι τους σεμνοί Το Όλοι ξέρουμε στον Πειραιά τον Γιώργο Ανωμερίτη. Οικονομολόγος, διαπρεπής πολιτικός, βουλευτής, Υπουργός, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του Οργανισμού Λιμένος Πειραιά και άλλα πολλά. Εκτός όμως από την πολιτική και κοινωνική του δραστηριότητα ο Γιώργος Ανωμερίτης έχει γίνει επίσης γνωστός για το συγγραφικό του έργο, καθώς έχει εκδώσει πολλά βιβλία ιστορικά, ποιητικά και πολιτιστικού περιεχομένου. Το 2012 εξέδωσε ένα βιβλίο για την εκκλησία του Αγίου Νικολάου του Πειραιά και τότε ήλθε σε επαφή με το έργο του αγιογράφου Κωνσταντίνου Λιβαδά Λιώκη ο οποίος έχει αγιογραφήσει τη θαυμάσια Πειραϊκή εκκλησία. Ο Γιώργος εντυπωσιάσθηκε από την αρτιότητα του έργου του Κεφαλλονίτη αγιογράφου και αποφάσισε να του εκδώσει σε ιδιαίτερο βιβλίο τη ζωή και το έργο του. Το βιβλίο που εξέδωσε έχει τίτλο : «Κωνσταντίνος Λιβαδάς Λιώκης και ανυστερόβουλοι μη επιδιώκοντας ούτε δημοσιότητα, ούτε κανένα άλλο αντίκρισμα για τη συνεισφορά τους στη Δημοκρατία. Ήταν μάλιστα το κύριο γνώρισμα που εξέπληξε και τους ανακριτές της χούντας, οι οποίοι δεν μπορούσαν να εννοήσουν πως ήταν δυνατόν αξιωματικοί να θυσιάζουν τις ζωές, τις σταδιοδρομίες, τις οικογένειές τους, χωρίς να επιδιώκουν κάποιο αντίκρισμα φήμης, δόξας ή και υλικής υπόστασης. Το βιβλίο έρχεται 50 χρόνια μετά, όπως λέει και ο τίτλος του, από το ταραχώδες έτος 1973, στη διάρκεια του οποίου είχαμε κατά σειρά τρεις σημαντικές αντιδικτατορικές εκδηλώσεις : • Τον Φεβρουάριο την κατάληψη της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών από τους φοιτητές. • Τον Μάϊο την εκδήλωση του Κινήματος του Ναυτικού. • Τον Νοέμβριο την κατάληψη του Πολυτεχνείου. Όλα τα ανωτέρω είναι αλήθεια ότι έφθειραν τη Χούντα, αλλά χρειάστηκε να επέλθει και η εθνική συμφορά της Κύπρου, να χαθεί το μισό σχεδόν νησί, για να υποχωρήσει η χούντα υπό το βάρος των ανομημάτων της και να επανέλθει η χώρα σε καθεστώς κανονικής και ευνομούμενης κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας. Ένας Κεφαλλονίτης ζωγράφος της Ελλάδας και της διασποράς» Ακολουθώντας τις διαδρομές της ζωής του αγιογράφου (1860 – 1937) κατέγραψε τα έργα της ζωγραφικής του πορείας από την Κεφαλλονιά μέχρι τη Ρουμανία και την Αίγυπτο. Ο Κωνσταντίνος Λιβαδάς Λιώκης σπούδασε καλές τέχνες στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο της Αθήνας και ακολούθησε στις αγιογραφίες του τους κανόνες της Ναζαρινής Σχολής, όπως άλλωστε όλοι οι γνωστοί ζωγράφοι της εποχής του. Το βιβλίο μαζί με τα ιστορικά στοιχεία παραθέτει και τις σημαντικότερες αγιογραφίες του ζωγράφου στις διάφορες εκκλησίες που περιηγείται ο συγγραφέας. Το βιβλίο υποδιαιρείται σε γεωγραφικά διαμερίσματα, καλύπτοντας τη ζωγραφική πορεία του Λιώκη από την Κεφαλλονιά, στον Πειραιά, την Αίγινα, την Πάτρα, την Τρίπολη, το Βουκουρέστι, τη Βράϊλα, την Κωστάντζα, το Μπρασόβ, το Κάϊρο της Αιγύπτου. Οι Αξιωματικοί του Κινήματος επανήλθαν στα καθήκοντά τους και σταδιοδρόμησαν στο Ναυτικό, φυλάσσοντας όμως μέσα τους την περηφάνεια της συμμετοχής τους στο Κίνημα εκείνο που ταρακούνησε όσο τίποτα άλλο τη Χούντα. Το «Κίνημα» αποτέλεσε την αρχή της απόσυρσής της. Ευχαριστούμε το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τη δωρεά του βιβλίου που κοσμεί τη βιβλιοθήκη του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Γιάννης Παλούμπης Μια πορεία αξιοθαύμαστη για τον μεγάλο αριθμό των ελαιογραφικών του έργων αλλά και για την ποιότητα των εικόνων του Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη

ΣΥΓΓΡΑΦΈΑΣ

ΑΡΧΕΙΟ ΧΑΡΗ ΤΖΑΛΑ: ΝΕΕΣ ΠΡΟΣΘΗΚΕΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ & ΘΑΛΑΣΣΑ 76 126 Οκος Χάρης Τζάλας είναι επίτιμος μέλος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και ένας από τους πρωτοπόρους ερευνητές στους τομείς της ναυτικής και πειραματικής αρχαιολογίας σε διεθνές επίπεδο. Στο αρχείο του θησαυρίζονται έγγραφα, φωτογραφίες, δημοσιεύματα, σχέδια κμε πληροφορίες για τα προγράμματα τα οποίοα ο ίδιος διηύθυνε ή συμμετείχε όπως όπως η ναυπηγήση του λειτουργικού αντιγράφου του εμπορικού πλοίου του 4ου π.Χ. που εντοπίστηκε στα ανοιχτά της Κυρήνειας της Κύπρου, η υλοποίηση του πειραματικού ταξιδιού με το σκάφος «Παπυρέλλα» για την τεκμηρίωση της θαλάσσιας μεταφοράς οψιανού από τη Μήλο στην ηπειρωτική Ελλάδας την μεσολιθική εποχή, η ναυπήγηση της τριήρους «Ολυμπιάς», η 28 ενάλιες αρχαιολογικές αποστολές στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, η Ίδρυση του Ινστιτούτου για την προστασία της ναυτικής παράδοσης και η οργάνωση των δέκα διεθνών συμποσίων «ΤΡΟΠΙΣ» με θέμα την αρχαία ναυπηγική. Ο κος Τζάλας από το 2015 άρχισε να δωρίζει τμηματικά το πλουσιότατο προσωπικό του αρχείο και φέτος δώρισε 72 ακόμα φακέλους που συμπληρώνουν τις ενότητες: Α) Δημοσιεύματα για τα αποτελέσματα των εναλίων έρευνών στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου Β) Προγράμματα πειραματικής αρχαιολογίας: Παπυρέλλα-Κυρήνεια-Αθηναϊκή Τριήρης Γ) Συνέδρια ΤΡΟΠΙΣ Δ) Διάφορα δημοσιεύματα με θέματα ενάλιας αρχαιολογίας. ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ & ΕΝΤΥΠΑ ΠΟΥ ΕΣΤΑΛΗΣΑΝ ΣΤΟ ΝΜΕ ΠΈΡΊΟΔΊΚΑ: SHIPPING. INTERNATIONAL MONTHLY REVIEW ΝΑΥΤΊΚΗ ΈΛΛΑΣ ΠΈΊΡΑΪΚΟ ΟΡΟΣΗΜΟ ΊΣΤΊΟΠΛΟΪΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΝΑΥΤΊΚΑ ΧΡΟΝΊΚΑ ΈΞΑΝΤΑΣ ΝΑΥΤΊΚΗ ΈΠΊΘΈΩΡΗΣΗ ΓΝΩΣΗ ΚΑΊ ΤΈΧΝΗ ΈΦΗΜΈΡΊΔΈΣ: Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΠΈΊΡΑΊΩΤΩΝ ΚΡΗΤΈΣ ΤΟΥ ΠΈΊΡΑΊΑ ΚΥΚΛΑΔΊΚΟΝ ΦΩΣ

Δένουμε γερά σε όλο τον κόσμο! ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΚΑΤΡΑΔΗΣ High Performance Ropes Με τα υψηλής αντοχής σχοινιά πρόσδεσης, αγκυροβολίας και ρυμουλκήσεως. Σας προσκαλούμε να επισκεφθείτε το περίπτερό μας Hall 3, Stand No 3.110 στην έκθεση “Ποσειδώνια 2018”. 4-8 Ιουνίου. Ψαρών 11, 18648, Πειραιάς, T: +30 2104060300 - F: +30 2104626268 E: info@katradis.com - www.katradis.com ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΚΑΤΡΑΔΗΣ Κάβοι και Σχοινιά Προσδέσεως, Αγκυροβολίας και Ρυμουλκήσεως (Υπερ-υψηλού Μοριακού Βάρους Πολυαιθυλενίου, Αραμιδικά, Πολυμερών Υγρών Κρυστάλλων και Μικτά Πολυεστέρα-Πολυπροπυλενίου), Συρματόσχοινα, Ανόδια Καθοδικής Προστασίας, Αλυσίδες, Άγκυρες, Εξοπλισμός Λιμένων και Καταστρώματος Πλοίων

Γράφει ο Σκάπουλος Αγαπητές φίλες και φίλοι. Ο Σκάπουλος είναι από τα παλαιότερα μέλη του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος με χρονολογία εγγραφής το 1979! Έχει λάβει μέρος σε 15 διαδικασίες αρχαιρεσιών. Το χαρακτηριστικό στοιχείο όλων των εκλογικών διαδικασιών του σωματείου μας είναι η ηρεμία και η ομαλότητα. Αξιοσημείωτες ήταν οι εκλογές του 2003 που για πρώτη φορά εξελέγη Πρόεδρος γυναίκα, η κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου -Παλούμπη, η οποία αναδείχθηκε άξια, καθώς ήδη μετρά 21 χρόνια σε αυτή την απαιτητική θέση, χωρίς να φοβάται τις προκλήσεις και τις δυσκολίες που έχει η λειτουργία του Μουσείου. Με τις τελευταίες αρχαιρεσίες ανανεώθηκε η θητεία της για ακόμα μία τριετία! Οι παλιοί εκείνοι οραματιστές το 1949 όταν συγκρότησαν το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, δημιούργησαν έναν πολιτιστικό φορέα εθνικής εμβέλειας, τουοποίου η διοίκηση εξαρτάται μόνο από τη θέληση των μελών του, καθώς εκείνα είναι που επιλέγουν με τη ψήφο τους τα πρόσωπα που θα στελεχώσουν το Διοικητικό Συμβούλιο. Φίλες και φίλοι σήμερα που γράφονται αυτές οι γραμμές το νέο Διοικητικό Συμβούλιο που αναδείχθηκε από την εκλογική διαδικασία της 3ης Μαρτίου έχει συγκροτηθεί σε σώμα. Το Μουσείο συνεχίζει τον δρόμο του και εξακολουθεί να αποτελεί τον κύριο εκπρόσωπο της ναυτοσύνης του λαού μας και τον θεματοφύλακα της ναυτικής παράδοσης του έθνους μας, όχι μόνο ως χαρακτηριστικό γνώρισμα της φυλής αλλά και ως πρωταγωνιστικό παράγοντα στην ανάκτηση και διατήρηση της ελευθερίας μας. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος είναι εδώ για να δείχνει πως οι ναυτικές δυνάμεις του έθνους μας από την εποχή του Ομήρου μέχρι σήμερα περιφρουρούν και συμβάλλουν στη διατήρηση μιας ελεύθερης και ανεξάρτητης πατρίδας. Προσωπικά πιστεύω πως ο φορέας στον οποίον ανήκουμε και τον οποίον στηρίζουμε, έχει ξεπεράσει κατά πολύ τις αρχικές φιλοδοξίες του πρώτου οραματιστή του, Αξιωματικού του Ναυτικού, Γεράσιμου Ζωχιού το 1867, να λειτουργήσει ως αποθετήριο των ναυτικών κειμηλίων του Αγώνα της Ανεξαρτησίας του 1821. Σήμερα το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος λειτουργεί σαν εθνικός φάρος της θαλασσινής μας ιστορίας και καθοδηγεί τη νεολαία και την κοινωνία που το επισκέπτονται σε δρόμους υψηλής συμβολικής αξίας και πατριωτισμού, παρά τα αντίθετα κοινωνικά πρότυπα που μονοπωλούν την επικαιρότητά μας. Ο Σκάπουλος εύχεται στο νέο Διοικητικό Συμβούλιο καλή επιτυχία στην αποστολή του και ακόμα περισσότερο κουράγιο για τις προκλήσεις που ενδέχεται να αντιμετωπίσει. Είναι βέβαιο πως έχει τη στήριξη την δική μας, των μελών του φορέα, για να προωθήσουν κατάλληλα τους υψηλούς στόχους που έχουμε θέσει για το μέλλον του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

185 37

(Ν.Π.Ι.Δ.)

Ζέας-Πειραιάς, Τηλ: 210 4516264, 210 4516822, Fax: 210 4512277E-mail: info@hmmuseum.gr • Website: www hmmuseum gr

(Ν.Π.Ι.Δ.)

731 33

Τηλ: 28210 91875, Fax: 28210 74484, E-mail: mar-mus@otenet.gr • www.mar-mus- crete.gr

180 40 ΥΔΡΑ, Τηλ: 22980 52355, 54142, Fax: 22980 52355, E-mail: mail@gak-ydras.att.sch.gr • www iamy gr

210 9888211, E-mail:averof@navy.mil.gr, Website: www.averof.mil.gr/

(Δημοτικό) Βιθυνίας 2, 632 00 Ν. Μουδανιά Χαλκιδικής, Τηλ/Fax: 23730 26166, E-mail: mfbem@hotmail.com

(Αστική

Αναπαύσεως, (Πύλη ΠΑΛΑΣΚΑ), 188 63 ΠΕΡΑΜΑ, Τηλ: 210 4284270, Fax: 210 4284276, E-mail: info@maritime-museum.gr • Website: www.maritime-museum.gr

ΚΟΥΤΑΛΗΣ (Δημοτικό)

Λήμνος 81 400, Τηλ. 22540 92383, 51790, 51362, Fax: 22540 51763, E-mail: dimkout@otenet.gr

(Ν.Π.Ι.Δ.) Μπόχαλη, Σταυρός, 29100 Ζάκυνθος, Τηλ.: 26950 83223/28249, Fax: 26950 83748

ΜΟΥΣΕΙΟ Τσιλιβή, Ζακύνθου ΤΤ 22100. Τηλ. 26950 42436/ Κιν. 6974 065 776

(Δημοτικό)

Τηλ. 2674033398

(Ν.Π.Ι.Δ) Ενόπλων Δυνάμεων 10, 846 00 Μύκονος, Τηλ : 22890 22700/210 81 25 547, Fax: 22890 22700, E-mail: museum@emproslines com

(Δημοτικό)

(Ν.Π.Ι.Δ) Οία

ΝΑΥΤΙΚΟ

845 00

847 00, Τηλ.: 22860 71156

2282 0 22275, 2282 360223, Fax: 2282024166, E-mail: npdd@andros.gr

28100

Κεφαλληνίας, Τηλ: 26710 87260, Fax: 26710 25656

ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΟΙΝΟΥΣΣΩΝ (Ν.Π.Ι.Δ)

Avra-Ship Management SA, Κολοκοτρώνη 116, 18535 Πειραιάς, Τηλ: 210 4181601-6, Οινούσσες, 821 01

nmlitohorou@yahoo.gr • Website: www.nmlitohorou.gr

Τηλ: 22720 55182, E-mail: elachl@gmail.com

ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΧΙΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ) Στέφανου Τσουρή 20, 821 00 Χίος, Τηλ: 22710 44139, Fax: 22710 44141, E-mail: naftmusi@otenet.gr • Website: www chiosnauticalmuseum gr ΜΟΥΣΕΙΟ

37 002,

και Fax: 24270 23504, E-mail: skiathosmaritime.m@gmail.com

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ & ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

2, 105 61

36 &

00357 23816366, Fax: 003523816369, E-mail: thalassa.museum@agianapa.org.cy • Website: www.thalassamuseum.org.cy/el/

2103368517, Fax: 2103253680, E-mail:info@alsosnautikisparadosis gr • Website: www alsosnautikisparadosis gr

185 35

Τηλ: 210 4297 540-1-2, Fax: 210 4296024, E-mail: info@laskaridou.gr • Website: www.laskaridou.gr/naftiki-sillogi

22710 82777, Fax: 22710 81979, E-mail: contact@mariatsakosfoundation.gr • Website: mariatsakosfoundation.gr

2104297616, Fax: 2104281665, E-mail: museum@yen.gr

ΝΑΥΤΙΚA MOYΣΕΙΑ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ

Ακτή Θεμιστοκλέους,

ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

Ακτή Κουντουριώτη,

Χανιά,

ΝΑΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΑΛΑΞEΙΔΙΟΥ (Δημοτικό) Μουσείου 3 & Σταύρου Νιάρχου, 330 52 Γαλαξείδι, Τηλ/Fax:

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ - ΜΟΥΣΕΙΟ ΥΔΡΑΣ (ΥΠ.ΕΘ.Π.Θ- ΓΕΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ)

Μαρίνα

22650 41795

ΠΛΩΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ-Θ/Κ

ΑΒΕΡΩΦ»

Μαρίνα Φλοίσβου, Τροκαντερό,

Παλαιό Φάληρο, Τηλ/Fax:

Α/Τ ΒΕΛΟΣ (Κρατικό) Μουσείο Αντιδικτατορικού Αγώνα, Μαρίνα Φλοίσβου, Τροκαντερό, 175 10 Παλαιό Φάληρο, Τηλ: 210 9888457 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΜΗΣ 856 00 Γιαλός Σύμης, Δωδεκάνησα, Τηλ: 22460 72363, 22460 72569 ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΛΙΕΙΑΣ ΚΑΙ ΝΑΥΠΗΓΙΚΗΣ ΑΛΙΕΥΤΙΚΩΝ ΣΚΑΦΩΝ ΤΟΥ Δ. ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ (Δημοτικό) Λ. Δημοκρατίας & Μ. Κιουρί (δίπλα στα Τ.Ε.Ε),

ΑΛΙΕΥΤΙΚΩΝ ΣΚΑΦΩΝ & ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ Ν. ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ

ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ

μη

ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΚΑΙ ΣΠΟΓΓΑΛΕΙΑΣ ΝΕΑΣ

«Γ.

(Κρατικό)

175 10

188 63 Ν. Ικόνιο, Πέραμα, Τηλ. 210 4014896, 210 4414700 ΜΟΥΣΕΙΟ

ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ

κερδοσκοπική εταιρία) Τέρμα

ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΖΑΚΥΝΘΟΥ

ΜΙΛΑΝΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΟ

ΝΑΥΤΙΚΟ - ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΘΑΚΗΣ

ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΝΔΡΟΥ

Δήμος Άνδρου,

Χώρα Άνδρου, Τηλ:

ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΗΡΑΣ

Θήρας,

ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΟΝΙΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ.) Δημοτικό Διαμέρισμα Φάρσων Δήμου Αργοστολίου,

ΝΑΥΤΙΚΟ

Πρώην Ηλεκτρικός Σταθμός, Βαθύ Ιθάκης,

ΝΑΥΤΙΚΟ

Φάρσα

ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΒΑΛΑΣ (Δημοτικό) Ραψάνη, Χρυσοστόμου Σμύρνης 1, Τηλ: 2510 240 668, 6977

605, Ε-mail:

• Website:www.nmkav.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΛΥΜΝΟΥ (Δημοτικό) Δήμος Καλύμνου, 852 00 Κάλυμνος, Τηλ: 2243 0 51361 ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΠΗΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ (υπό ίδρυση) Πληροφορίες: Πνευματικό Ίδρυμα Σάμου "Νικόλαος Δημητρίου" Τηλ.: 22730 62286 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΡΔΑΜΥΛΩΝ ΧΙΟΥ (υπό ίδρυση) Καρδάμυλα 82 300 Χίος, Τηλ. Πληροφοριών: 2510835287/ Κιν.: 6936136145

ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ.) Αγ. Νικολάου 15, 60200 Λιτόχωρο Πιερίας, Τηλ. 2352082711, E-mail:

391

nmkav.gr@gmail.com

ΝΑΥΤΙΚΟ

Οινούσσες Χίου,

ΝΑΥΤΙΚΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΣΚΙΑΘΟΥ Παλιό Λιμάνι, Σκιάθος

Τηλ

ΚΑΙ

ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ (Ν.Π.Δ.Δ.) Κων/νου Καραμανλή 1, Δημαρχιακό

ΝΑΥΤΙΚ Α ΜΟΥΣΕ Ι Α ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ Ι ΦΟΡΕ Ι Σ ΤΗΣ ΝΑΥΤΙΚ Η Σ ΠΑΡΑ ΔΟΣΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΑ ΝΑΥΤΙΚA MOYΣΕΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΝΑΠΑΣ ‘’THALASSA’’ Κρυού Νερού 14, 30707Αγία Νάπα,Κύπρος, Τηλ.

ΦΟΡΕ Ι Σ (ΙΔΡ ΥΜΑΤΑ - ΙΝΣΤΙΤΟ Υ ΤΑ - ΝΑΥΤΙΚ Ε Σ ΣΥΛΛΟΓ Ε Σ) ΙΔΡΥΜΑ ΑΛΣΟΥΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ (Ν.Π.Ι.Δ.) Παπαρηγοπούλου

Αθήνα,

ΙΔΡΥΜΑ «ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ» - ΝΑΥΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ 2ας Μεραρχίας

Ακτής Μουτσοπούλου,

Πειραιάς,

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ (Ν.Π.Ι.Δ.) Σκρα 94, 176 73 Καλλιθέα, Αθήνα, Τηλ. 2108957234 ΙΔΡΥΜΑ ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΚΟΣ - ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤΡΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ Μιχαήλη Λιβανού 51, 82100 Χίος, Τηλ:

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ Γρηγορίου Λαμπράκη 154, 185 33 Πειραιάς, Τηλ:

ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΕΧΝΗΣ & ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ "ΑΕΙΝΑΥΤΕΣ" Πούντα Ζέζα, Λαύριο, Τηλ.: 210 4133709 80 126

Μέγαρο, ΤΤ18900, Σαλαμίνα. Τηλ.-fax: 213-2027316 E-mail: museum@0165.syzefxis.gov.gr

Τηλ.

2104191358,