ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ ΤΕΥΧΟΣ 124 by Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος

ΤΕΥΧΟΣ 124 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2023

ΜΑΡΙΝΑ ΖΕΑΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ 185 37

Επιχορηγείται από ΥΠ.ΠΟ.-YEN-ΥΕΘΑ/ΓΕΝ-ΝΑΤ

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

124

ΙΟΥΛΙΟΣ // ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2023

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 02

Χαιρετισμός του Εκδότη

Λίγα λόγια για... το θέμα του εξωφύλλου Αντιτορπιλικό «Βασίλισσα Όλγα»

Εμπορική Ναυτιλία. Νέος πρόεδρος στον ΣΕΕΝ Του Νάσου Κουκάκη

Ελληνική Ναυτιλία & Οικονομία Ετήσια έκθεση της ΕΕΕ 2022-2023

ΑΦΙΕΡΩΜΑ. 83 Χρόνια από τον τορπιλισμό της «ΕΛΛΗΣ» στην Τήνο, 15 Αυγούστου 1940 Επιμέλεια: Ιωάννα Μπερμπίλη

Oι αλλαγές που κάνουν τη διαφορά

Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης To Typhoon Project στις πληγείσες από την κακοκαιρία ακτές του Πηλίου

Liberian Registry Ο Πειραιάς κέντρο των υπηρεσιών μας

Το Υποβρύχιο U-853. Ο Τελευταίος Θύτης & Θύμα του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου Του Καπετάν Ματθαίου Τσουπάκη, Πλοίαρχου Ε.Ν.

HMS HOOD Του Trevor Piper | Μετάφραση Γιάννης Παλούμπης-Γιώργος Χάλαρης

Η Συμμετοχή των παιδιών στις Πολιορκίες και την Έξοδο του Μεσολογγίου Tου Ιωάννη Κατσαβού, Ανθυπασπιστή Π.Ν. - Νοσηλευτή

Στον απόηχο της δολοφονίας του Ιωάννη Καποδίστρια Του Ηλία Χρ. Δεδεμάδη, Πλοίαρχου Λ.Σ. (ε.α.)

Βραβεία Ευκράντη 2022 Τιμούμε όσους τιμούν τη ναυτιλία μας

10 Μαΐου 1956. Μαρτυρικός θάνατος δύο Ελλήνων Αγωνιστών της Κύπρου Του Αντιναυάρχου Δρα Στυλιανού Πολίτη

Ο συμμαθητής που χάθηκε μπροστά στα μάτια μας Του Αρχιπλοιάρχου (ε.α.) ΠΝ Διονυσίου Ψυχογιού

Ο Ρόλος του Σύγχρονου Λιμανιού και η Οικονομική Επίδραση του στην Τοπική Κοινωνία Του Παράσχου Καραβατάκη, Αρχιτέκτων EMΠ, Μέλος Ε.Λ.Ι.Ν.Τ., Μέλος Ν.Μ.Ε

Διαφημίσεις: Ν. Νικολαΐδης-Ε. Σ. Σύρος Τηλ./Fax: 210 24 35 075

Γιατί μας ενδιαφέρει σήμερα η Αγία Σοφία & ο Βυζαντινός Πολιτισμός; Του Κωνσταντίνου Χολέβα, Πολιτικού Επιστήμονα

Αποχαιρετισμοί • Μαριάννα B. Βαρδινογιάννη • Ειρήνη Σαρόγλου-Τσάκου

Γραμματεία: Κλεοπάτρα Ρηγάκη

Ημερολόγιο Μουσείου

Λογοτεχνία & Θάλασσα

Βαρόμετρο

ΤΕΥΧΟΣ 124 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2023

ΜΑΡΙΝΑ ΖΕΑΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ 185 37

Επιχορηγείται από ΥΠ.ΠΟ.-YEN-ΥΕΘΑ/ΓΕΝ-ΝΑΤ

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Εξώφυλλο Βασίλειος Γερμενής, Το Α/Τ «Βασίλισσα Όλγα» σε ναυτική άσκηση. Λάδι σε μουσαμά 67x94 εκ. Συλλογή ΝΜΕ.

Τριμηνιαία Έκδοση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Κωδ. 2528 Ιδιοκτήτης: Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος Μαρίνα Ζέας, Πειραιάς 185 37 Τηλ.: 210 45 16 264 • Fax: 210 45 12 277 E-mail: info@hmmuseum.gr, hellenicmaritimemuseum@gmail.com Website: www.hmmuseum.gr Εκδότης - Διευθυντής: Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Διεύθυνση Σύνταξης: Γιάννης Παλούμπης

Επιμέλεια Έκδοσης: Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη Πηνελόπη Βουγιουκλάκη Δρ Βυζαντινής Αρχαιολογίας Ιωάννα Μπερμπίλη ΜΔΕ Βυζαντινής Αρχαιολογίας & Διοίκησης Πολιτιστικών Μονάδων

Εκτύπωση: ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ Μον. ΙΚΕ Διανέμεται δωρεάν Οι απόψεις που εκφράζονται στον ΠΕΡΙΠΛΟΥ είναι προσωπικές των συγγραφέων και δε δεσμεύουν το ΝΜΕ, ούτε ερμηνεύουν την πολιτική ή τις αποφάσεις του.

Τραπεζικός λογαριασμός για την κατάθεση συνδρομής μελών: Εθνική Τράπεζα/Δικαιούχος: Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος Aρ. Λογ/σμου: 072/482020-74/ IBAN: GR13 0110 0720 0000 0724 8202 074 Παράκληση η κατάθεση να γίνεται ΕΠΩΝΥΜΩΣ, ώστε να αποστέλλεται ακολούθως και η σχετική απόδειξη.

γαπητές φίλες και φίλοι,

οι μήνες του καλοκαιριού και του φθινοπώρου περνούν δημιουργικά για το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος καθώς συνεχίζουμε να σχεδιάσουμε και να υλοποιούμε τις απαραίτητες δράσεις για τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση των υποδομών και των υπηρεσιών του φορέα μας με την υποστήριξη ιδιωτών και επιχειρηματικών οργανισμών της ναυτιλιακής κοινότητας αλλά και δημοσίων φορέων του πολιτισμού και της παιδείας. Απώτερος στόχος μας είναι η επίτευξη του οράματος μας να γίνει το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία του είδους του, ανάλογο των υψηλών και διακεκριμένων κατορθωμάτων των Ελλήνων στον θαλάσσιο επιχειρηματικό και πολεμικό πεδίο διαχρονικά. Αφετηρία αυτού του

2 Περίπλους 124

υψηλού στόχου είναι οι ένδοξοι αγώνες του Πολεμικού μας Ναυτικού και η πρώτη θέση της Ελληνικής Ναυτιλίας στην παγκόσμια κατάταξη. Θα επιθυμούσα να εκφράσω σε αυτό το εισαγωγικό σημείωμα τις θερμές ευχαριστίες όλου του Διοικητικού Συμβουλίου στους δωρητές που ενστερνίζονται το όραμά μας και υποστηρίζουν τις προσπάθειές μας. Επιβεβαιώνουν με τη συνδρομή τους το γεγονός ότι η οικογένεια της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας εκτός από παγκόσμια ηγέτιδα στον επιχειρηματικό και οικονομικό τομέα της, υποστηρίζει σταθερά το εθνικό κεφάλαιο της πατρίδας μας που λέγεται πολιτιστική κληρονομιά. Στις επόμενες σελίδες δημοσιεύεται ονομαστικός κατάλογος των δωρητών μας, ως ελάχιστη αναγνώριση της προσφοράς τους. Όπως έχουμε ξαναγράψει, πολλές φορές μια από τις σημαντικότερες, καθημερι-

νές δραστηριότητες είναι η υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και ξεναγήσεων για μαθητές σχολείων. Με αυτά εκπληρώνεται η καταστατική επιταγή του φορέα μας, για την καλλιέργεια της αγάπης για τη θάλασσα στους νέους. Από το 1993 μέσω των ειδικά σχεδιασμένων θεματικών και βιωματικών δράσεων τα παιδιά γνωρίζουν τις μουσειακές συλλογές και τον ελληνικό ναυτικό πολιτισμό. Στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής μας αποστολής, το έμπειρο επιστημονικό προσωπικό μας επιμελήθηκε την έκδοση τριών εικονογραφημένων εκπαιδευτικών βιβλίων για μαθητές δημοτικού και παράλληλα ανανέωσε και εμπλούτισε τις θεματικές των διαθέσιμων εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Οι σχολικές επισκέψεις ξεκίνησαν από τον Οκτώβριο και είναι το πιο ευχάριστο θέαμα να γεμίζουν οι αίθουσες μας από τους μικρούς χαριτόβρυτους και ενθουσιώδεις επισκέπτες.

Hλιοβασίλεμα στην καλδέρα της Σαντορίνης. Φωτογραφία Anag.

ο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος προωθεί και στηρίζει την έρευνα για τη ναυτική μας ιστορία και κληρονομία μέσα από το εκδοτικό έργο που έχει αναπτύξει τα τελευταία 20 χρόνια. Αισθανόμαστε ιδιαίτερη υπερηφάνεια καθώς το τρίμηνο που παρήλθε κυκλοφόρησαν οι τρεις νέοι τόμοι του έργου «Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού, 1913-1940» που υπογράφει ο Αντιναύαρχος Π.Ν. (ε.α.) Αναστάσιος Δημητρακόπουλος. Με αυτούς συνεχίζει την δίτομη έκδοση που καλύπτει στην περίοδο 1874-1912 και είχε κυκλοφορήσει το 2015, με το ίδιο τίτλο υπό την αιγίδα πάλι των εκδόσεων του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Το σύνολο του έργου έρχεται να εμπλουτίσει μοναδικά την ελληνική ναυτική βιβλιογραφία, καθώς προσεγγίζει συστηματικά και εξαντλητικά την ιστορική διαδρομή του όπλου του Πολεμικού Ναυτικού μέσα σε 66 ταραγμένα και κρίσιμα χρόνια

για τη διαμόρφωση του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Πολλές ευχαριστίες οφείλονται στον συγγραφέα και μέλος μας κο Αναστάσιο Δημητρακόπουλου αλλά και στον χορηγό που κατέστησε εφικτή την υλοποίηση της τρίτομης έκδοσης. Η ακολουθία των τραγικών και θλιβερών γεγονότων που χαρακτηρίζουν την ελληνική και διεθνή επικαιρότητα των τελευταίων μηνών σίγουρα επηρεάζει αρνητικά τη διάθεσή μας αλλά και τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες στις οποίες καλούμαστε να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά μας και τη χώρα μας. Οι σοφοί λένε ότι και στις δύσκολες στιγμές μας, δεν πρέπει να σταματήσουμε να ελπίζουμε, να αναζητούμε το φως. Μόνο έτσι θα βρούμε τη δύναμη και τους τρόπους να ξεπεραστούν οι δυσκολίες και να κλείσουν οι πληγές.

Ο μεγάλος φιλόσοφος Αριστοτέλης στο έργο του "Ηθικά Νικομάχεια" διατυπώνει την γνώμη ότι τα περισσότερα από τα μελλούμενα είναι όμοια με όσα έχουν ήδη συμβεί. Κοιτάζοντας στο παρελθόν η ναυτική ιστορία μας βρίθει από σκοτεινά γεγονότα στα οποία έλαμψαν παραδείγματα ηρωισμού και θάρρους επωνύμων και ανωνύμων Ελλήνων, οι οποίοι με την δράση τους διατήρησαν την πατρίδα μας στο φως. Σε αυτά τα ανεξίτηλα και διαυγή παραδείγματα ανατρέχουμε με τα ιστορικά αφιερώματα και άρθρα που περιλαμβάνονται στο παρόν τεύχος, προκειμένου να διατηρηθεί η αισιοδοξία μας και να ενισχυθεί η εθνική μας υπερηφάνεια.

Καλή Aνάγνωση! Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη Πρόεδρος Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Περίπλους 124 3

Λίγα λόγια για το θέμα του εξωφύλλου

 Βασίλειος Γερμενής, Το Α/Τ «Βασίλισσα Όλγα» σε ναυτική άσκηση. Λάδι σε μουσαμά 67x94 εκ. Δωρεά Σοφίας Ζαλοκώστα. Αριθμός Συλλογής 2404.  Στιγμιότυπο από την τελετή αποκαλυπτηρίων του μνημείου των πεσόντων, του αντιτορπιλικού «Βασίλισσα Όλγα» στη Λέρο το 1957. Φωτογραφία Αγνώστου.

4 Περίπλους 124

Αντιτορπιλικό «Βασίλισσα Όλγα»

ο αντιτορπιλικό "Βασίλισσα Όλγα" ναυπηγήθηκε στην Αγγλία το χρονικό διάστημα 1936-1938, ύστερα από παραγγελία της ελληνικής κυβέρνησης του Ι. Μεταξά. Είναι ένα από τα ενδοξότερα πλοία του νεότερου Πολεμικού μας Ναυτικού με ιδιαίτερα σημαντική δράση κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στη Μεσόγειο και τον Ινδικό Ωκεανό. Σε συνεργασία με βρετανικά πολεμικά και με κυβερνήτη τον πλωτάρχη Γεώργιο Μπλέσσα καταναυμάχησε ιταλικές νηοπομπές και βύθισε αρκετά πλοία. Συμμετείχε στις επιχειρήσεις κατάληψης της ιταλικής νήσου Παντελλερία και στην απόβαση της Σικελίας (Ιούλιος του 1943). Στις 13 Σεπτεμβρίου του 1943, ύστερα από τη Συνθηκολόγηση της Ιταλίας, μαζί με το αντιτορπιλικό «Αδρίας» συμμετείχε στη συμμαχική δύναμη στην οποία παραδόθηκε ο κύριος όγκος της Regia Marina. Η συμμετοχή των ελληνικών πολεμικών ήταν η έμπρακτη αναγνώριση της μεγάλης συνεισφοράς του Ελληνικού Στόλου στον σκοπό του Συμμαχικού Αγώνα. Ταυτόχρονα για τους μαχόμενους Έλληνες αξιωματικούς και ναύτες το γεγονός ότι παρίστανται στην ταπεινωτική παράδοση του ιταλικού στόλου αποτελούσε ηθική δικαίωση και “ιστορικό εξαγνισμό” για τις άδικες και απρόκλητες επιθέσεις , με κορυφαία την βύθιση της «Έλλης», που είχε διαπράξει η Φασιστική Ιταλία εις βάρος της Ελλάδος, πριν την κήρυξη του πολέμου. Μετά από αυτό το τιμητικό γεγονός , το «Βασίλισσα Όλγα» συμμετείχε μαζί με βρετανικά αντιτορπιλικά στις επιχειρήσεις της Δωδεκανήσου, η οποία έμελλε να είναι και η τελευταία του θρυλικού πλοίου. Το πρωί της Κυριακής στις 26 Σεπτεμβρίου 1943 ήταν αγκυροβολημένο στον όρμο Λακκί της Λέρου μαζί με το βρετανικό αντιτορπιλικό “Interpid”. Ξαφνικά γεμίζει ο ουρανός της Λέρου από γερμανικά βομβαρδιστικά που εφορμούν κάθετα και πλησιάζουν πολύ χαμηλά στα πλοία που ήταν αγκυροβολημένα στο Λακί. Μια βόμβα πέφτει στο μέσο του “Interpid” προκαλώντας του βαριές ζημίας και λίγο αργότερα βυθίζεται. Το «Βασίλισσα Όλγα» επίσης βάλλεται από δέσμη βομβών. Ο κυβερνήτης Πλωτάρχης Γ. Μπλέσσας τρέχει κατευθυνόμενος από το πρυμναίο κατάστρωμα από την αριστερή πλευρά προς την γέφυρα. Αξιωματικοί, Υπαξιωματικοί και Ναύτες σπεύδουν να πάρουν τις θέσεις τους στα πυροβόλα και στο μηχανοστάσιο. Ο Μπλέσσας με τη χαρακτηριστική του ψυχραιμία, ενθαρρύνει και εμψυχώνει τους άντρες του: «Δεν είναι τίποτα παιδιά, γρήγορα στα πυροβόλα» - «Συγκοινωνήστε τις μηχανές» - «Ελέγξτε την υδατοστεγανότητα των διαμερισμάτων». Δεν προλαβαίνει να συνεχίσει την πορεία του προς τη γέφυρα καθώς νέα επίθεση των Ju-88 είχε αρχίσει. Μια ριπή βρίσκει τον Μπλέσσα στο στήθος και στο λαιμό. Πέφτει νεκρός στο κατάστρωμα της «Όλγας», του πλοίου που αγάπησε και δοξάστηκε μαζί του. Γύρω του και άλλοι άνδρες χτυπιούνται από τις σφαίρες και σωριάζονται νεκροί δίπλα στον κυβερνήτη τους. Το μοιραίο πλήγμα δεν αργεί. Δύο τουλάχιστον βόμβες πέφτουν πίσω από την πρυμνιά τσιμινιέρα και ανατινάζουν το βληματοθέσιο του Vickers και ίσως του τρίτου πυροβόλου των 127 mm. Μια φοβερή έκρηξη «ξεσκίζει» το κατάστρωμα σε όλο του το πλάτος διαμελίζοντας ανθρώπινα κορμιά, εκσφενδονίζοντας άλλους στη θάλασσα, παρασύροντας το πλοίο στο βυθό. Οι άντρες που βρισκόντουσαν στη θάλασσα, βλέποντας το πλοίο τους να χάνεται, βρήκαν τη δύναμη με το στήθος τους γεμάτο θαλασσινό νερό και πετρέλαιο να αναφωνούν «Ζήτω η Όλγα». Μαζί με τον κυβερνήτη χάθηκαν 6 αξιωματικοί, ένας αρχικελευστής, 9 υπαξιωματικοί, 28 δίοποι και 24 ναύτες. Ήταν μια από τις μεγαλύτερες απώλειες ανδρών στο Πολεμικό μας Ναυτικό κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

 Το αντιτορπιλικό «Βασίλισσα Όλγα» βυθίζεται στον όρμο Λακκί της Λέρου ύστερα από γερμανική αεροπορική επίθεση. 26/9/1943. Φωτογραφία Αγνώστου.  Ο κυβερνήτης, πλωτάρχης Γ. Μπλέσσας επί της γεφύρας του αντιτορπιλικού «Βασίλισσα Όλγα». Φωτογραφία Αγνώστου.

 Γεώργιος Μπλέσσας (1905-1943)

Ο Πλωτάρχης Γεώργιος Μπλέσσας γεννήθηκε στο Αργοστόλι . Εισήλθε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων το 1919 και αποφοίτησε το 1923 ως μάχιμος σημαιοφόρος. Επίσης φοίτησε στη Σχολή Υποβρυχίων και έλαβε πτυχίο εξειδίκευσης Κυβερνήτη Υποβρυχίων. Προπολεμικά είχε υπηρετήσει ως κυβερνήτης σε πολλά πλοία και υποβρύχια καθώς και σε επιτελικές διοικητικές θέσεις. Τον Απρίλιο του 1941 έγινε κυβερνήτης του αντιτορπιλικού «Ασπίς» με το οποίο ακολούθησε το Στόλο κατά την αποδημία του στη Μέση Ανατολή μετά την κατάληψη της χώρας από τα ναζιστικά γερμανικά στρατεύματα κατοχής. Το 1942 με το βαθμό του Πλωτάρχη γίνεται κυβερνήτης του αντιτορπιλικού «Βασίλισσα Όλγα» με το οποίο συνδέθηκε για πάντα το όνομά του, καθώς σκοτώθηκε κατά τη βύθιση του πλοίου στο Λακί της Λέρου. Είχε λάβει πολλά μετάλλια για τη γενναία δράση του και μεταθανάτια του απονεμήθηκε ο βρετανικός Σταυρός Διακεκριμένης Υπηρεσίας (D.S.C.). Το Πολεμικό Ναυτικό έχει τιμήσει τη μνήμη του δίνοντας το όνομά του σε 2 πολεμικά πλοία. Προτομές του έχουν τοποθετηθεί στο μνημείο της «Βασίλισσας Όλγας» στο Λακί της Λέρου, καθώς και στη γενέτειρά του στο Αργοστόλι. Βιβλιογραφία: • Κωνσταντίνος Αλεξανδρής, Το Ναυτικό μας κατά την πολεμική περίοδον 1941-1945. Εκδόσεις ΑΕΤΟΣ, Αθήνα 1952. • Κωνσταντίνος Μεταλληνός, "Βασίλισσα Όλγα- Ένα αντιτορπιλικό στη δίνη του πολέμου", Εκδ. Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, Πειραιάς 1996 • Αναστάσιος Δημητρακόπουλος, Βιογραφικό Λεξικό των αποφοίτων της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων. Οι τάξεις εισόδου 1884-1950. Τόμος 2ος. Έκδοση ΓΕΝ, Αθήνα 2006 • Ηλίας Νταλούμης, Τα πλοία του Ναυτικού 1826-2017. Έκδοση Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, Πειραιάς 2017. Περίπλους 124 5

Εμπορική ΝΑΥΤΙΛΙΑ

Του Νάσου Κουκάκη

Νέος πρόεδρος στον ΣΕΕΝ Στα μέσα Σεπτεμβρίου το Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας (ΣΕΕΝ) εξέλεξε νέο πρόεδρο του Συνδέσμου τον κ. Διονύσιο Θεοδωράτο, κατόπιν παραίτησης του προέδρου του, κ. Σπυρίδωνα Πασχάλη. Υπενθυμίζεται ότι ο Σπύρος Πασχάλης παραιτήθηκε από διευθύνων σύμβουλος της Attica Group, λόγω του τραγικού γεγονότος στο «Blue Horizon».

Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας ιδρύθηκε το έτος 1921 και αποτελεί τον φορέα εκπροσώπησης του κλάδου των επιβατηγών πλοίων στην Ελλάδα. Μέλη του ΣΕΕΝ είναι ελληνικές και ευρύτερα κοινοτικές πλοιοκτήτριες και διαχειρίστριες εταιρείες επιβατηγών-οχηματαγωγών και επιβατηγών εν γένει πλοίων, τα οποία δραστηριοποιούνται στον χώρο της ακτοπλοΐας, των διεθνών γραμμών και της κρουαζιέρας. Ο ΣΕΕΝ είναι θεσμικός συνομιλητής του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και της Ελληνικής Κυβέρνησης για τη διαμόρφωση του ακτοπλοϊκού δικτύου και γενικότερα για όλα τα ζητήματα της επιβατηγού ναυτιλίας και νησιωτικής πολιτικής. Ως κοινωνικός εταίρος διαπραγματεύεται και υπογράφει τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας πληρωμάτων και υπαλλήλων για τα πλοία

ακτοπλοΐας, διεθνών γραμμών και κρουαζιέρας, ενώ είναι μέλος και του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ). Σκοπός του ΣΕΕΝ είναι η προάσπιση, προαγωγή και προβολή της σημασίας και συμβολής της επιβατηγού ναυτιλίας στην ελληνική οικονομία, στην προώθηση του τουριστικού προϊόντος της Χώρας και στην ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών, καθώς και η ανάληψη πρωτοβουλιών και ενεργειών για τη βελτιστοποίηση του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας της επιβατηγού ναυτιλίας στην Ελλάδα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση και παγκοσμίως. Αποστολή του είναι να συμβάλει στον περαιτέρω εκσυγχρονισμό και ανάπτυξη της σύγχρονης ελληνικής επιβατηγού ναυτιλίας, που δημιουργεί ένα ανταγωνιστικό εθνικό κεφάλαιο στον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο οικονομικό ανταγωνισμό. Το νέο Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας έχει ως

ακολούθως: πρόεδρος: Διονύσιος Θεοδωράτος, αντιπρόεδρος Ακτοπλοΐας: Ευστράτιος Απέργης, αντιπρόεδρος Επιβατηγών Πλοίων Διεθνών Πλόων: Σπυρίδων Πρωτοπαπαδάκης, αντιπρόεδρος Κρουαζιέρας: Αντώνιος Γελασάκης, γεν. γραμματέας: Θεολόγος Παναγιωτάκης, ταμίας: Βασίλειος Μάμμης. Μέλη (με αλφαβητική σειρά): Αγγελιδάκης Σταύρος, Βερνίκος Ευγενίδης Ιωάννης, Κρασσακοπούλου Παναγιώτα, Μιχαήλ Μιχαήλ, Σακέλλης Μιχαήλ.

Ριζικές αλλαγές από την Attica Group Σε αλλαγές που αφορούν την εσωτερική της λειτουργία, αλλά και τη λειτουργία των πληρωμάτων των πλοίων προχωρά η Attica Group στον απόηχο του τραγικού θανάτου του 36χρονου Αντώνη Καρυώτη στο λιμάνι του Πειραιά.

Μετά την παραίτηση του διευθύνοντος συμβούλου της εταιρείας Σπύρου Πασχάλη, ο ακτοπλοϊκός όμιλος δρομολόγησε ειδική έρευνα, προκειμένου να μην παραβιαστούν ποτέ ξανά από κανέναν οι διαδικασίες και τα πρωτόκολλα του ομίλου, ενώ τα αποτελέσματα αυτής θα αξιοποιηθούν για τις αναγκαίες τομές και αλλαγές. Σημειώνεται ότι προσωρινά καθήκοντα του διευθύνοντος συμβούλου ανέλαβε ο επιτελικός διευθυντής Χρηματοοικονομικών (CFO) της εταιρείας, κ. Παναγιώτης Δικαίος. Σε μια προσπάθεια να υπάρξει αποκλιμάκωση του φορτισμένου κλίματος μετά το τραγικό γεγονός, η εταιρεία προχώρησε σε αναδιάρθρωση των δρομολογίων της. Το «Blue Horizon» αποσύρθηκε από τη γραμμή Πειραιάς-Ηράκλειο και στη θέση του θα δρομολογήθηκε το «Έλυρος», μαζί με το «Κρήτη ΙΙ», ενώ στη γραμμή Πειραιάς-Χανιά μπήκαν τα «Ελευθέριος Βενιζέλος» και «Blue Galaxy». Πάντως, ανεξαρτήτως των όποιων ερευνών και εσωτερικών διαδικασιών η απώλεια του Αντώνη Καρυώτη κατέδειξε την ανάγκη για μεγαλύτερη εκπαίδευση των πληρωμάτων της ακτοπλοΐας, την ανάγκη για αναβάθμιση των λιμενικών υποδομών, τις αλλαγές που πρέπει να υπάρξουν για ορθότερη δρομολόγηση των πλοίων στις γραμμές και κυρίως την «επένδυση» που πρέπει να γίνει για την εμπέδωση της κουλτούρας ασφάλειας και στους επιβάτες της ακτοπλοΐας.

Αναβαθμίζεται η ναυτιλία στην πολιτική ατζέντα της ΕΕ Η αναγνώριση του αναντικατάστατου ρόλου της ναυτιλίας από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και η αναβάθμισή της στην πολιτική ατζέντα της ΕΕ είναι απαραίτητες προϋποθέσεις τόσο για την επιτυχία της πράσινης μετάβασης της ευρωπαϊκής οικονομίας στο σύνολό της όσο και για τη διασφάλιση προοπτικών ανάπτυξης της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της ενεργειακής αυτονομίας και ασφάλειάς της. Το μήνυμα αυτό έστειλαν η ελληνική και γερμανική ναυτιλία σε κοινή εκδήλωση των δύο εφοπλιστικών ενώσεων, της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών (ΕΕΕ) και της Ένωσης Γερμανών Εφοπλιστών (German Shipowners Association) στο πλαίσιο του μεγάλου πανευρωπαϊκού ναυτιλιακού συνεδρίου (European Shipping Summit) που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες το διάστημα 19 και 20 Σεπτεμβρίου. Οι δυο ενώσεις σε πνεύμα συναντίληψης επιδιώκουν να αναγνωριστεί η ναυτιλία ως στρατηγικά αναντικατάστατος και καθοριστικής σημασίας τομέας για την ανθεκτικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας. Είναι γεγονός ότι η ναυτιλία μεταφέρει περισσότερο από το 72% του εξωτερικού εμπορίου της ΕΕ. Για πολλές κατηγορίες βασικών προϊόντων διατροφής, ενέργειας και πρώτων υλών, περισσότερο από το 80% του συνολικού όγκου του εξωτερικού εμπορίου της ΕΕ μεταφέρεται διά θαλάσσης, όπως ρύζι (90%),

δημητριακά (86%), λιπάσματα (86%), καφές, τσάι και μπαχαρικά (83%), ζωικά ή φυτικά λίπη και έλαια (83%), τεχνητά υφάσματα (83%), ενώ για ορισμένα μεταλλεύματα (νικέλιο, αλουμίνιο και χαλκός) περισσότερο από το 97% των φορτίων μεταφέρεται διά θαλάσσης. Όπως συμβαίνει και με το παγκόσμιο εμπόριο, τα προϊόντα που μεταφέρονται από τον τομέα της bulk/tramp ναυτιλίας αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των φορτίων που διακινούνται στους λιμένες της ΕΕ. Η ελληνική ναυτιλία είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της ευρωπαϊκής ναυτιλίας, καθώς αντιπροσωπεύει το 60% του στόλου που ελέγχεται από την ΕΕ. Στους τύπους πλοίων στρατηγικής σημασίας, οι Έλληνες πλοιοκτήτες ελέγχουν πάνω από το 70% της συνολικής χωρητικότητας του στόλου της ΕΕ, διασφαλίζοντας τον εφοδιασμό της EE με βασικά αγαθά και κρίσιμα υλικά. Επίσης οι Γερμανοί πλοιοκτήτες αντιπροσωπεύουν τον έβδομο μεγαλύτερο εμπορικό στόλο στον κόσμο, ενώ ειδικότερα ελέγχουν το 10,7% του παγκόσμιου στόλου των containerships και είναι πρώτοι στον κόσμο σε αριθμό πλοίων στον συγκεκριμένο ναυτιλιακό κλάδο.

Αιολική πρόωση για τα εμπορικά πλοία Στα μέσα Σεπτεμβρίου η BAR Technologies με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο ανακοίνωσε ένα σημαντικό βήμα στις προσπάθειες για την έναρξη της εμπορευματοποίησης και εγκατάστασης της νέας τεχνολογίας που αφορά στην αιολική πρόωση για τα εμπορικά πλοία. Σε συνεργασία με τον ιαπωνικό όμιλο Mitsubishi Corporation παρουσίασε ένα φορτηγό πλοίο που χρησιμοποιεί αιολική ενέργεια για να βοηθήσει την πρόωσή του. Το «Pyxis Ocean» ξεκίνησε ήδη το παρθενικό του ταξίδι από την Κίνα προς τη Βραζιλία και –όπως επισημαίνεται– πρόκειται για το πρώτο φορτηγό πλοίο που είναι εξοπλισμένο με γιγαντιαία αιολικά ιστία. Τα τεράστια ιστία Wind Wings υποτίθεται ότι θα μειώσουν την κατανάλωση καυσίμων και, συνεπώς, το αποτύπωμα άνθρακα της ναυτιλίας. Τα ιστία έχουν ύψος 37,5 μέτρων και ανυψώνονται μόνον όταν το πλοίο βρίσκεται εκτός λιμανιού. Υπολογίζεται πως ο άνεμος θα μπορούσε να βοηθήσει να μειωθούν οι εκπομπές ρύπων κατά 30% κατά τη διάρκεια της ζωής του πλοίου. Αυτή δεν είναι η μόνη προσπάθεια. Τον Μάρτιο, η Wallenius Marine παρουσίασε το project «Oceanbird», φιλοδοξώντας να επαναφέρει τα ιστιοφόρα στο προσκήνιο του παγκόσμιου εμπορίου. Το «Oceanbird» –ένα φορτηγό πλοίο για μεταφορά αυτοκινήτων, με ελάχιστους ρύπους– αναμένεται να καθελκυστεί το 2025, με τον Περ Τούνελ, COO της εταιρείας, να τονίζει: «Όραμά μας είναι να ανοίξουμε τον δρόμο προς μια πραγματικά βιώσιμη ναυτιλία και φυσικά θέλουμε να μας ακολουθήσουν και άλλοι». Το project στηρίζει και ο δισεκατομμυριούχος Μπιλ Γκέιτς, τονίζοντας πως «η εξαιρετική

ομάδα πίσω από το “Oceanbird” μειώνει τις εκπομπές άνθρακα έως και 90% χρησιμοποιώντας τεχνολογία καθαρής αιολικής ενέργειας». Το πλοίο είναι ελάχιστα συμβατικό. Στην πραγματικότητα, τα πέντε κατάρτια που διαθέτει είναι στην πραγματικότητα τα πανιά, αλλά βασίζονται στο σχέδιο των φτερών ενός αεροπλάνου. Με μήκος 200 μέτρα, πλάτος στα 40 και ύψος που με τα κινούμενα κατάρτια θα ανεβαίνει στα 105 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Σε ό,τι αφορά την κατανάλωση καυσίμων και ως εκ τούτου την έκλυση διοξειδίου του άνθρακα, αντί των 40 τόνων καυσίμου ανά ημέρα που καταναλώνει ένα συμβατικό φορτηγό πλοίο αυτού του μεγέθους, το «Oceanbird» θα καταναλώνει μόλις 4 τόνους. Τέλος, τον περασμένο Οκτώβριο ο ιαπωνικός ναυτιλιακός όμιλος Mitsui OSK Lines (ΜΟL) έθεσε σε λειτουργία και επίσημα το πλοίο μεταφοράς χύδην ξηρού φορτίου «Shofu Maru», το οποίο είναι εξοπλισμένο με σύστημα αιολικής πρόωσης με σκληρό πανί. Το συγκεκριμένο bulk carrier, χωρητικότητας 98.700 dwt, αποτέλεσε το πρώτο εγχείρημα αιολικής πρόωσης για την ιαπωνική εταιρεία, στο πλαίσιο του project Wind Challenge.

Προτεραιότητα για την ΕΕΕ ο εκσυγχρονισμός της ναυτικής εκπαίδευσης Η προσέλκυση νέων στο ναυτικό επάγγελμα αποτελεί πρώτη προτεραιότητα για τους Έλληνες πλοιοκτήτες και την Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών (ΕΕΕ). Η Ελλάδα είναι η μεγαλύτερη ναυτιλιακή χώρα στον κόσμο, καθώς οι Έλληνες πλοιοκτήτες ελέγχουν το 21% του παγκόσμιου εμπορικού στόλου σε όρους dwt. Τα τελευταία δέκα χρόνια η συνολική χωρητικότητα του ελληνικού εμπορικού στόλου, που αποτελείται από 5.520 πλοία, έχει αυξηθεί κατά 50%. Η ανάγκη για νέους ναυτικούς είναι μεγάλη και για τον λόγο αυτόν χρειάζεται αύξηση του αριθμού των εισαγομένων στις δημόσιες Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού. Ήδη για το εκπαιδευτικό έτος 2023-2024 έγινε ένα μικρό βήμα, καθώς οι μαθήτριες/μαθητές που πέτυχαν την εισαγωγή τους στις ΑΕΝ φέτος αριθμούν τους 1.222, ήτοι 3,6% περισσότεροι από πέρυσι. Ωστόσο δεν φτάνουν. Υπολογισμοί εφοπλιστών αναφέρουν ότι κάθε χρόνο θα πρέπει να αποφοιτούν πάνω από 3.000 αξιωματικοί από τις ΑΕΝ έτσι ώστε σε λίγα χρόνια να επιτευχθεί ένας ικανός αριθμός αξιωματικών που θα στελεχώσουν τα ελληνόκτητα και υπό ελληνική σημαία πλοία. Η επίτευξη του στόχου αυτού σε συνδυασμό και με τον εκσυγχρονισμό του νηολογίου θα φέρει πολύ περισσότερα πλοία στην ελληνική σημαία. Η ΕΕΕ με κάθε ευκαιρία τονίζει την ανάγκη βελτίωσης της σχέσης των Ελλήνων με τη θάλασσα. «Σε εθνικό επίπεδο, δύο είναι οι κύριοι στόχοι μας: η προάσπιση της ναυτοσύνης μας, σε συνδυασμό με την ενίσχυση του εθνικού μας νηολογίου. Το ανταγωνιστικό μας πλεΠερίπλους 124 7

ονέκτημα είναι οι άνθρωποί μας, στα πλοία και τις εταιρείες μας. Η περαιτέρω ανάπτυξη της ναυτιλίας μας προϋποθέτει επαρκώς εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό», τονίζει η πρόεδρος της ΕΕΕ Μελίνα Τραυλού στο εισαγωγικό της σημείωμα στην ετήσια έκθεση της Ένωσης. Προς τούτο «απαιτείται ο εκσυγχρονισμός της ναυτικής εκπαίδευσης. Και σε αυτό το πεδίο είναι ευθύνη και χρέος μας να κατανοήσουν οι νέες και οι νέοι της χώρας μας τις προοπτικές και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ναυτικού επαγγέλματος. Είναι καθήκον μας να εργαστούμε όλοι μαζί, ναυτιλιακή κοινότητα και Πολιτεία, προς αυτή την κατεύθυνση. Αλληλένδετη με το θέμα της ναυτικής εκπαίδευσης είναι η ανταγωνιστικότητα του ελληνικού νηολογίου, που συνδέεται άμεσα με την αναβάθμιση και ψηφιοποίηση των υπηρεσιών του», προσθέτει η κ. Τραυλού.

Πλήθος προκλήσεων για την παγκόσμια ναυτιλιακή αγορά Δύσκολο θα είναι το 2024 για τα πλοία μεταφοράς χύδην ξηρού φορτίου και τα containerships, σε αντίθεση με τα δεξαμενόπλοια, σύμφωνα με ανάλυση της ναυτιλιακής οργάνωσης Bimco που αναφέρεται στις προοπτικές των τριών μεγαλύτερων ναυτιλιακών κλάδων για το υπόλοιπο του 2023 και για το 2024. Οι προοπτικές των ναυτιλιακών κλάδων αποτυπώνουν τόσο την πορεία της διεθνούς οικονομίας από την οποία καθορίζεται και η ζήτηση ναυτιλιακών υπηρεσιών όσο και την προσφορά χωρητικότητας από πλευράς της πλοιοκτησίας. Όσον αφορά στα πλοία μεταφοράς χύδην ξηρού φορτίου, που μεταφέρουν δηλαδή σιδηρομετάλλευμα, άνθρακα, σιτηρά, κ.λπ., η Bimco επισημαίνει μεταξύ άλλων ότι συνολικά αναμένει οριακή βελτίωση του ισοζυγίου προσφοράς και ζήτησης πλοίων μέχρι το τέλος του 2024. Η προσφορά αναμένεται να αυξηθεί κατά 1%-2% το 2023 και το 2024, ενώ η αύξηση της ζήτησης προβλέπεται σε 1,5%-2,5% το 2023 και 1%-2% το 2024. Ωστόσο, σύμφωνα με το σενάριο για χαμηλή ζήτηση, το ισοζύγιο προσφοράς/ζήτησης θα μπορούσε να αποδυναμωθεί, ιδίως το 2024. Υπενθυμίζεται ότι οι μέσες τιμές των ναύλων χύδην ξηρού φορτίου έχουν εξασθενήσει από το δεύτερο εξάμηνο του 2022. Τον Αύγουστο, το τμήμα των capesize ήταν το μόνο όπου οι ναύλοι βελτιώθηκαν σε σύγκριση με έναν χρόνο πριν. Αυτοί υποστηρίχθηκαν από τις ισχυρότερες μεταφορές σιδηρομεταλλεύματος και βωξίτη, και από τη χαμηλή αύξηση του στόλου capesize κατά 2,2% σε ετήσια βάση. Οι τιμές στη spot αγορά θα μπορούσαν να αυξηθούν οριακά κατά το υπόλοιπο του 2023, σε σύγκριση με τα επίπεδα του Αυγούστου, υπό την προϋπόθεση ότι η κινεζική οικονομία δεν θα αποδυναμωθεί περαιτέρω. Πάντως η Bimco αναμένει ότι η αύξηση του όγκου των φορτίων κυρίως στο σιδηρομετάλλευμα αναμένεται να εξασθενήσει κατά το δεύτερο εξάμηνο, σε σύγκριση με το πρώτο εξάμηνο, περιορίζοντας τα 8 Περίπλους 124

κέρδη. Το 2024, οι τιμές των ναύλων θα μπορούσαν να παραμείνουν γύρω στα επίπεδα του 2023 ή ακόμη και να εξασθενήσουν, καθώς η αύξηση της ζήτησης επιβραδύνεται. Στα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων η Bimco επισημαίνει ότι ο όγκος του εμπορίου μειώθηκε κατά 4,9% σε ετήσια βάση κατά το πρώτο εξάμηνο του 2023. Για το δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους προβλέπει ωστόσο άνοδο του όγκου των φορτίων κατά 6,1% σε ετήσια βάση, ενώ για το σύνολο του έτους η άνοδος θα είναι αναιμική, 0%-1%. Για το 2024 οι συνθήκες είναι πιο ευνοϊκές και προβλέπεται άνοδος του εμπορίου μεταξύ 3,5% και 4,5%. Ομως από την άλλη πλευρά η προσφορά πλοίων είναι συνολικά τα δύο χρόνια, πολύ μεγαλύτερη καθώς φτάνει το 10,9% το 2023 και το 2,8% το 2024. Οι χαμηλότερες ταχύτητες πλεύσης θα μειώσουν την αύξηση της προσφοράς σε σύγκριση με την αύξηση του στόλου και τα δύο έτη. Ωστόσο, η χαμηλότερη συμφόρηση στα λιμάνια σε σχέση με το 2022 προσθέτει στην αύξηση της προσφοράς το 2023. Η Bimco σημειώνει ότι παρόλο που προβλέπεται πως η ζήτηση θα αυξηθεί ταχύτερα από την προσφορά το 2024, οι αγορές θα εξακολουθήσουν να δέχονται πιέσεις από

τη σημαντική πλεονάζουσα χωρητικότητα που θα συνεχίσει να ταλαιπωρεί την αγορά. Τέλος, στα δεξαμενόπλοια, τέλος, μπορεί οι ναύλοι στη spot αγορά να έχουν υποχωρήσει κατά 28% από την αρχή του έτους, ωστόσο παραμένουν υψηλότεροι από τον μέσο όρο δεκαετίας. Οι ναύλοι στις χρονοναυλώσεις έχουν μειωθεί από τα υψηλά επίπεδα που επιτεύχθηκαν στα τέλη του 2022, αλλά παραμένουν σημαντικά υψηλότεροι από ό,τι τους πρώτους επτά μήνες του 2022. Στα δεξαμενόπλοια η αύξηση της προσφοράς αναμένεται να είναι περιορισμένη το 2024, ενώ οι όγκοι φορτίου και τα τονοχιλιόμετρα προβλέπεται να συνεχίσουν να αυξάνονται.

Μείωση των εκπομπών άνθρακα από τα κρουαζιερόπλοια Οι εταιρείες κρουαζιέρας συνεχίζουν τις επενδύσεις σε «πράσινα» πλοία, με 44 νέα κρουαζιερόπλοια υπό κατασκευή μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, ανεβάζοντας σε 62 δισ. δολάρια τις επενδύσεις των εταιρειών από το 2019, σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Ένωσης Εταιρειών Κρουαζιέρας (CLIA).

Εμπορική ΝΑΥΤΙΛΙΑ Του Νάσου Κουκάκη

Τα στοιχεία του Βιβλίου Παραγγελιών του 2023 δείχνουν ότι από αυτά τα νέα πλοία τα 25 θα είναι με καύσιμο Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο (LNG) και τα επτά είναι έτοιμα είτε για χρήση μεθανόλης κατά την παράδοση είτε με δυνατότητα χρήσης μεθανόλης, αντιπροσωπεύοντας μια επένδυση σε νέες τεχνολογίες κινητήρων που θα επιταχύνουν τη θαλάσσια μετάβαση προς ένα μέλλον καυσίμων χαμηλών έως μηδενικών εκπομπών άνθρακα. Επιπλέον, ένας αυξανόμενος αριθμός πλοίων που θα πλέουν ή θα ξεκινήσουν τα δρομολόγιά τους τα επόμενα πέντε χρόνια, είτε θα χρησιμοποιούν εναλλακτικά καύσιμα είτε θα μπορούν να ενσωματώνουν καύσιμα μηδενικού άνθρακα όταν αυτά καταστούν διαθέσιμα. Η έκθεση της CLIA του 2023 παρουσιάζει, επίσης, άλλες σημαντικές επενδύσεις που πραγματοποιούν οι εταιρείες κρουαζιέρας για τη μείωση των εκπομπών κατά τον ελλιμενισμό τους και εν πλω, όπως τα συστήματα ηλεκτροδότησης από την ξηρά, τα οποία επιτρέπουν στα κρουαζιερόπλοια να σβήνουν τους κινητήρες για σημαντική μείωση των εκπομπών, ενώ βρίσκονται στο λιμάνι. Όλο και περισσότερες εταιρείες κρουαζιέρας διαφοροποιούν τις ενεργειακές τους

λύσεις, περιλαμβάνοντας κινητήρες πολλαπλών καυσίμων, δοκιμάζοντας τεχνολογίες κυψελών καυσίμων, αιολική ενέργεια (συμπεριλαμβανομένης τεχνολογίας σταθερών πανιών solid sail), καθώς και φωτοβολταϊκές λύσεις και αποθήκευση μπαταριών για εξοικονόμηση ενέργειας.

Υπογραφή μνημονίου συνεργασίας λιμένων και εφοδιαστών Μνημόνιο συνεργασίας προκειμένου να καταστήσουν περισσότερο ανταγωνιστικό το ελληνικό ναυτιλιακό cluster υπέγραψαν στα μέσα Σεπτεμβρίου η Ένωση Λιμένων Ελλάδος (ΕΛΙΜΕ) και ο Πανελλήνιος Σύλλογος Εφοδιαστών Πλοίων και Εξαγωγέων (ΠΣΕΠΕ). Το μνημόνιο υπεγράφη στη Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης και συνομολογήθηκε να προχωρήσουν από κοινού σε όλες εκείνες τις πρωτοβουλίες, ενέργειες και δράσεις που θα κριθούν αμοιβαία επωφελείς για την ανταλλαγή στοιχείων, πληροφοριών, τεχνογνωσίας και μελετών κοινού ενδιαφέροντος για την προώθηση των θαλάσσιων μεταφορών, την ανταλλαγή

βέλτιστων πρακτικών και ιδεών με γνώμονα την αντιμετώπιση των προκλήσεων και την κάλυψη των υφιστάμενων και μελλοντικών αναγκών των λιμένων, την ενίσχυση της εφοδιαστικής αλυσίδας των λιμένων, τη βελτίωση των συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού, τη βελτίωση συνολικά της ποιότητας των υπηρεσιών που κάθε πλευρά παρέχει, την υλοποίηση δράσεων ενθάρρυνσης και ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας εφοδιαστικών επιχειρήσεων μελών του ΠΣΕΠΕ και τη σύμπραξη μεταξύ των δύο οργανισμών στο πλαίσιο στήριξης της καινοτόμου επιχειρηματικότητας και της διερεύνησης των εξαγωγών, όπως για παράδειγμα συνδιοργάνωση εκδηλώσεων και αμοιβαία συμμετοχή σε δράσεις mentoring και networking. Καθ’ όλη τη διάρκεια ισχύος του μνημονίου συνεργασίας ο ΠΣΕΠΕ δύναται να αναφέρει στις προωθητικές επικοινωνίες του, με οποιονδήποτε τρόπο, τις ανωτέρω συνέργειες και συνεργασίες έως και τα σχετικά σήματα της ΕΛΙΜΕ, ενώ η ΕΛΙΜΕ κατ’ αναλογία δύναται να αναφέρει τον ΠΣΕΠΕ και τα σήματά του στις προωθητικές επικοινωνίες της, καθώς και στους συμμετέχοντες στις ανωτέρω συνέργειες και συνεργασίες. Περίπλους 124 9

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

άνοντας έναν απολογισμό, όχι μόνο της χρονιάς που πέρασε, αλλά και των τελευταίων ετών, είναι γεγονός ότι ολόκληρος ο πλανήτης έρχεται αντιμέτωπος με πολλαπλές μορφές κρίσεων, είτε εθνικών, είτε διεθνών. Κρίσεων που αγγίζουν όλες τις ομάδες πολιτών της παγκόσμιας κοινότητας, με διαφορετικό τρόπο και σε διαφορετικά πεδία, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά, περιβαλλοντικά, με ένα, όμως, κοινό σημείο αναφοράς, τον άνθρωπο. Στις κρίσεις αυτές οφείλουμε να λειτουργούμε ενωτικά και συλλογικά. Ο καθένας μας, στο πεδίο δράσης του, τόσο ατομικά, όσο και συλλογικά, έχει την ευθύνη και το καθήκον να δρα σκεπτόμενος τον συν-άνθρωπο. Σε αυτό το περιβάλλον, ο κλάδος μας δρα με αμεσότητα και ψυχραιμία, με σταθερότητα και αποτελεσματικότητα. Αποδεικνύοντας ότι η ναυτιλία ήταν, είναι και θα είναι εδώ για να ενώνει. Στο διαρκώς μεταβαλλόμενο σκηνικό, η ναυτιλία των Ελλήνων αντιμετωπίζει επιτυχώς τις σύγχρονες προκλήσεις με τη μακροχρόνια τεχνογνωσία της και τη συλλογική δυναμική της. Έτσι, διατηρούμε τον κυρίαρχο ρόλο μας, ποσοτικά και ποιοτικά. Έτσι, συνεχίζουμε να προσφέρουμε με αξιοπιστία τις ποιοτικές υπηρεσίες μας στη διεθνή αγορά. Έτσι, η υπεροχή μας είναι καθολικά αναγνωρισμένη. Τον Ιούνιο του 2022, στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης των Ποσειδωνίων, στείλαμε ένα ηχηρό μήνυμα και δώσαμε ένα ισχυρό στίγμα του νευραλγικού ρόλου της ναυτιλίας στην παγκόσμια οικονομία.

10 Περίπλους 124

Ναυτιλία: H Kινητήριος Δύναμη του Παγκόσμιου Εμπορίου και της Οικονομίας Χαρακτηριστικά του Ελληνόκτητου Στόλου Ελληνική Ναυτιλία: Στρατηγικός Τομέας για την Ευρωπαϊκή Οικονομία Η Συμβολή της Ναυτιλίας στην Ελληνική Οικονομία

Η ναυτιλία αποτελεί θεματοφύλακα της εύρυθμης λειτουργίας των κρατών και των οικονομιών τους. Συμβάλλει τόσο στην επιβίωση, στη διαβίωση, αλλά και στη συμβίωση των λαών, μεταφέροντας το 90% του παγκόσμιου εμπορίου. Αποτελεί το οικονομικότερο σύστημα μεταφοράς για τον τελικό καταναλωτή, εξαιτίας των οικονομιών κλίμακας και της αποδοτικότητας που έχει επιτύχει. Επιτελεί το τεράστιο επιχειρησιακά και γεωγραφικά έργο της, σημειώνοντας το εξαιρετικά φιλικό προς το περιβάλλον αποτύπωμα του 2% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Η ναυτιλία είναι ένας παγκόσμιος και αναντικατάστατος οικονομικός εταίρος. Ειδικά για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), είναι γεγονός ότι η ελληνική πλοιοκτησία κατέχει το 60% του κοινοτικού στόλου. Τις τελευταίες δεκαετίες, η ναυτιλία των Ελλήνων είναι η υπεροπλία της Ευρώπης. Διασφαλίζουμε τη λειτουργία της εφοδιαστικής αλυσίδας, της επισιτιστικής επάρκειας και της ενεργειακής αυτονομίας. Στο σύγχρονο περιβάλλον των νέων ταχυτήτων ενημέρωσης, όπου κυριαρχεί η υπερπληροφόρηση, αλλά και η παραπληροφόρηση, χρειάζεται σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο να αντιλαμβάνονται και να αναγνωρίζουν, καταρχάς η κοινωνία, αλλά και τα κέντρα λήψης αποφάσεων τον καταλυτικό μας ρόλο. Είναι αποφασιστικής σημασίας οι θεσμοί να λειτουργούν γνωρίζοντας εις βάθος τη σημαντικότητα και τις ιδιαιτερότητες του έργου μας, ώστε να αναπτύσσουν μακροπρόθεσμες στρατηγικές με γνώμονα τη βιωσιμότητα του κλάδου, ειδικά απέναντι στον σκληρό ανταγωνισμό εκτός Ευρώπης. Στην Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών (ΕΕΕ), εκπροσωπούμε την πρώτη ναυτιλιακή δύναμη στον κόσμο. Τιμούμε την ενότητα και εργαζόμαστε συλλογικά και δυναμικά

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2022-23

στον τομέα της εξωστρέφειας και της ολιστικής ενημέρωσης της κοινωνίας και των θεσμών διεθνώς. Τόσο για τις θέσεις μας, αλλά κυρίως για τις πολυεπίπεδες υπηρεσίες που προσφέρουμε, κάτω από οποιαδήποτε συνθήκη, είτε ειρήνης, είτε πολέμου. Είναι προτεραιότητά μας να διασφαλίσουμε ότι το ευρωπαϊκό αλλά και το διεθνές κανονιστικό και νομοθετικό πλαίσιο, συμβάλλουν στην πρόοδο της ναυτιλίας και όχι στη δημιουργία αδιεξόδων και στρεβλώσεων. Απαιτούνται λύσεις οικουμενικές και εφικτές. Εδώ και τουλάχιστον δύο αιώνες, η ελληνική ναυτιλία με τη διεθνή επιχειρηματική της δράση, αποτελεί για την πατρίδα μας έναν ιδιαίτερα επιτυχημένο οικονομικό τομέα. Τη χρονιά που πέρασε γιορτάσαμε τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Οι πρόσφατες μελέτες ανέδειξαν ότι χωρίς τα πλοία, χωρίς τους ναυτικούς και τους καραβοκύρηδες δεν θα είχαμε κερδίσει την Επανάσταση. Και η ιστορία μάς έχει καταδείξει ότι από τη δημιουργία του ελληνικού κράτους μέχρι και σήμερα, οι ελληνικοί ναυτότοποι και οι επιχειρηματίες της θάλασσας, που άπλωσαν τη δράση τους σε παγκόσμιο επίπεδο, συνέβαλαν καθοριστικά στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας και στην ευημερία του τόπου μας. Σε εθνικό επίπεδο, δύο είναι οι κύριοι στόχοι μας, η προάσπιση της ναυτοσύνης μας, σε συνδυασμό με την ενίσχυση του εθνικού μας νηολογίου. Το ανταγωνιστικό μας πλεονέκτημα είναι οι άνθρωποί μας, στα πλοία και τις εταιρείες μας. Η περαιτέρω ανάπτυξη της ναυτιλίας μας προϋποθέτει επαρκώς εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό.

Απαιτείται ο εκσυγχρονισμός της ναυτικής εκπαίδευσης. Και σε αυτό το πεδίο, είναι ευθύνη και χρέος μας να κατανοήσουν οι νέες και οι νέοι της χώρας μας τις προοπτικές και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ναυτικού επαγγέλματος. Είναι καθήκον μας να εργαστούμε όλοι μαζί, ναυτιλιακή κοινότητα και Πολιτεία, προς αυτή την κατεύθυνση. Αλληλένδετη με το θέμα της ναυτικής εκπαίδευσης είναι η ανταγωνιστικότητα του ελληνικού νηολογίου, που συνδέεται άμεσα με την αναβάθμιση και ψηφιοποίηση των υπηρεσιών του. Η ναυτιλία των Ελλήνων είναι σύμβολο εθνικής υπερηφάνειας. Ο ελληνικός εφοπλισμός συνδέεται ιστορικά με την κοινωνική αλληλεγγύη. Η εθνική ευεργεσία είναι συνώνυμη της ναυτιλίας των Ελλήνων. Η προσφορά στην πατρίδα αποτελεί στάση ζωής για την ελληνική ναυτιλιακή οικογένεια. Σε αυτό το πλαίσιο, προσφέρουμε συλλογικά στην πατρίδα μας, συνεχίζοντας ακόμα πιο δυναμικά το πολύπλευρο κοινωνικό μας έργο στους τομείς της υγείας, της παιδείας, της πρόνοιας και της στήριξης των ευπαθών ομάδων, των συνανθρώπων μας. Ενδεικτικά σημειώνω τη δωρεά 28 υπερσύγχρονων ασθενοφόρων, καθώς και τη χορήγηση 100+1 υποτροφιών μεταπτυχιακών σπουδών σε νέες και νέους της πατρίδας μας, πραγματοποιώντας το μεγαλύτερο πρόγραμμα υποτροφιών στην ιστορία της ΕΕΕ. Στη νέα τάξη πραγμάτων που βιώνουμε, λειτουργούμε ενωτικά και με όραμα. Με πίστη και πράξεις που προασπίζουν τη ναυτοσύνη μας και εξελίσσουν τη ναυτιλία μας, ενώ παράλληλα τη διατηρούν ανθρωποκεντρική και ηγέτιδα. Στόχος μας είναι να θωρακίσουμε τη ναυτιλία των Ελλήνων. Να θωρακίσουμε το εθνικό κεφάλαιο της πατρίδας μας. Γιατί όπως σοφά έχει διατυπωθεί στο χρησμό του Μαντείου των Δελφών, «τα ξύλινα τείχη σώζουν την πόλη».

Μελίνα Τραυλού

Πρόεδρος της Ένωσις Ελλήνων Εφοπλιστών

oι θαλάσσιες μεταφορές αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του παγκόσμιου εμπορίου, καθώς σχεδόν το 90% των εμπορευμάτων μεταφέρονται δια θαλάσσης. Η διαβίωση δισεκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως εξαρτάται από την ομαλή λειτουργία της ναυτιλίας, η οποία προσφέρει μια αναντικατάστατη υπηρεσία. Η ναυτιλία είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία όλων των πολιτών του κόσμου, διασφαλίζοντας, μεταξύ άλλων, την παροχή της συντριπτικής πλειονότητας βασικών αγαθών, ενεργειακών προϊόντων και πρώτων υλών (Figure 1). Ειδικά, όσον αφορά στο μεταφορικό έργο (σε τονο-μίλια), ο τομέας

ΕΝΩΣΙΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΦΟΠΛΙΣΤΩΝ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Ναυτιλία: H Kινητήριος Δύναμη του Παγκόσμιου Εμπορίου και της Οικονομίας

12 Περίπλους 124

της bulk/tramp ναυτιλίας αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 85% των υπηρεσιών θαλάσσιων μεταφορών παγκοσμίως (Figure 2). Η ναυτιλία είναι η κινητήριος δύναμη του παγκόσμιου εμπορίου και συμβάλλει στην παγκόσμια συνεργασία, επιτρέποντας στις κοινωνίες να ωφελούνται αμοιβαία. Η ναυτιλία συνδέει χώρες, οικονομίες και ανθρώπους. Η ναυτιλία είναι το πιο ενεργειακά αποδοτικό, αλλά και ένα φιλικό προς το περιβάλλον μέσο μεταφοράς. Οι εκπομπές CO2 από τα πλοία εκτιμάται ότι κυμαίνονται μεταξύ 1,8%1 και 2,3% των παγκόσμιων εκπομπών2, εμφανίζοντας παράλληλα πτωτική τάση (Figure 3).

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2022-23

14 Περίπλους 124

Τα τελευταία 50 χρόνια, αν και σημειώθηκε μεγάληαύξηση του θαλάσσιου εμπορίου, δεν υπήρξε αντίστοιχα σημαντική αύξηση των εκπομπών CO₂ από τη ναυτιλία (Figure 4).

Χαρακτηριστικά του Ελληνόκτητου Στόλου Η Ελλάδα είναι η μεγαλύτερη ναυτιλιακή χώρα στον κόσμο (Figure 5), καθώς οι Έλληνες πλοιοκτήτες ελέγχουν το 21% του παγκόσμιου εμπορικού στόλου σε όρους dwt3. Τα τελευταία δέκα χρόνια η συνολική χωρητικότητα του ελληνικού εμπορικού στόλου, που αποτελείται από 5.520 πλοία, έχει αυξηθεί κατά 50%.

3. UGS calculations, based on data from S&P Global Market Intelligence, April 2023 16 Περίπλους 124

Share our Passion for Shipping

Capital Product Partners L.P. 3 Iassonos St., Piraeus 18537, Greece, Tel: +30 210 4584950, Fax: +30 210 4284285, E-mail: info@capitalpplp.com, www.capitalpplp.com

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΕΝΩΣΙΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΦΟΠΛΙΣΤΩΝ

Η ελληνική ναυτιλία είναι βασικός πυλώνας της μεταφοράς αναγκαίων αγαθών, καθώς αντιπροσωπεύει (σε όρους dwt): • 31,27% του παγκόσμιου στόλου πετρελαιοφόρων • 25,32% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς χύδην ξηρού φορτίου • 22,65% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG) • 15,79% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς χημικών και προϊόντων πετρελαίου • 11,46% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς υγραερίου (LPG) • 8,92% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων Ο ελληνόκτητος εμπορικός στόλος είναι ο μεγαλύτερος crosstrader στον κόσμο, μεταφέροντας φορτία μεταξύ τρίτων χωρών σε ποσοστό άνω του 98% της μεταφορικής του ικανότητας. Οι Έλληνες πλοιοκτήτες δραστηριοποιούνται κυρίως στην bulk/tramp ναυτιλία (Figure 6), τον τομέα που ειδικεύεται στη μεταφορά βασικών προϊόντων, όπως σιτηρά και άλλα γεωργικά προϊόντα, πετρέλαιο και φυσικό αέριο, σιδηρομετάλλευμα, χημικά προϊόντα, άνθρακα, λιπάσματα και δασικά προϊόντα. Η bulk/tramp ναυτι-

λία έχει τα χαρακτηριστικά μιας σχεδόν απόλυτα ανταγωνιστικής αγοράς, όπου η πλοιοκτησία δε μπορεί να επηρεάσει τις τιμές της ναυλαγοράς. Η ναυτιλιακή δραστηριότητα παρέχει μεταφορές με τον πιο οικονομικά αποδοτικό και αποτελεσματικό τρόπο. Για παράδειγμα, μέσω των συνεχώς αυξανόμενων οικονομιών κλίμακας, το κόστος μεταφοράς διατηρείται εντυπωσιακά χαμηλά προς όφελος του τελικού καταναλωτή. Η ελληνική ναυτιλία είναι πρωτοπόρος και σε αυτό τον τομέα. Ο μέσος όρος χωρητικότητας ενός ελληνόκτητου πλοίου είναι σχεδόν διπλάσιος σε σχέση με τον μέσο όρο σε παγκόσμιο επίπεδο. Ειδικότερα, κατά την προηγούμενη δεκαετία, το μέσο μέγεθος των ελληνόκτητων πλοίων αυξήθηκε σημαντικά και διαμορφώνεται σήμερα στα 81.395 dwt, ενώ ο παγκόσμιος μέσος όρος παραμένει πολύ χαμηλότερος, στα 45.337 dwt. Πράγματι, η ανάπτυξη του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου τις τελευταίες δεκαετίες δεν συνοδεύτηκε από αντίστοιχη αύξηση του κόστους μεταφοράς, συμβάλοντας έτσι στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου παγκοσμίως.

Οι Έλληνες πλοιοκτήτες συνεχίζουν να αξιοποιούν σημαντικές οικονομίες κλίμακας και να κάνουν μεγάλες επενδύσεις σε νεότευκτα πλοία και εξοπλισμό με υψηλή περιβαλλοντική απόδοση (Figure 7). Οι ελληνικές παραγγελίες νεότευκτων πλοίων ανέρχονται (Απρίλιος 2023) σε 241 πλοία, που αντιστοιχούν σε 19 εκατομμύρια dwt. Αυτός ο αριθμός αντιπροσωπεύει μια σημαντική αύξηση 40% σε σύγκριση με τις παραγγελίες του προηγούμενου

έτους (173 πλοία), αποδεικνύοντας ότι η ελληνική πλοιοκτησία πρωτοστατεί στην ανανέωση του στόλου της. Υπολογίζεται ότι πάνω από το 40% των πετρελαιοφόρων και σχεδόν ένα στα 6 πλοία μεταφοράς LNG που κατασκευάζονται σήμερα θα παραδοθούν σε Έλληνες πλοιοκτήτες. Επιπλέον, ο μέσος όρος ηλικίας του ελληνόκτητου στόλου (περίπου 10 χρόνια), είναι χαμηλότερος από τον παγκόσμιο μέσο όρο (σχεδόν 11 χρόνια).

Οι Έλληνες πλοιοκτήτες πρωτοστατούν στις νέες επενδύσεις και καινοτομίες στον κλάδο με ένα σύγχρονο και φιλικό προς το περιβάλλον στόλο.

18 Περίπλους 124

Ελληνική Ναυτιλία: Στρατηγικός Τομέας για την Ευρωπαϊκή Οικονομία Η ναυτιλία μεταφέρει περισσότερο από το 72% του εξωτερικού εμπορίου της ΕΕ. Για πολλές κατηγορίες βασικών προϊόντων διατροφής, ενέργειας και πρώτων υλών, περισσότερο από το 80% του συνολικού όγκου του εξωτερικού εμπορίου της ΕΕ μεταφέρεται δια θαλάσσης - όπως ρύζι (90%), δημητριακά (86%), λιπάσματα (86%), καφές, τσάι και μπαχαρικά (83%), ζωικά ή φυτικά λίπη και

έλαια (83%), τεχνητά υφάσματα (83%), ενώ για ορισμένα μεταλλεύματα (νικέλιο, αλουμίνιο και χαλκός), περισσότερο από το 97% των φορτίων μεταφέρεται δια θαλάσσης4. Όπως συμβαίνει και με το παγκόσμιο εμπόριο, τα προϊόντα που μεταφέρονται από τον τομέα της bulk/tramp ναυτιλίας αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των φορτίων που διακινούνται στους λιμένες της ΕΕ (Figure 8).

4. Eurostat Database, International Trade in Goods, March 2023 Περίπλους 124 19

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΕΝΩΣΙΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΦΟΠΛΙΣΤΩΝ

Η ελληνική ναυτιλία είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της ευρωπαϊκής ναυτιλίας, καθώς αντιπροσωπεύει το 60% του στόλου που ελέγχεται από την ΕΕ (Figure 9). Στους τύπους πλοίων στρατηγικής σημασίας, οι Έλληνες πλοιοκτήτες ελέγχουν πάνω από το 70% τηςσυνολικής χωρητικότητας του στόλου της ΕΕ (Figure 10), διασφαλίζοντας τον εφοδιασμό της EE με βασικά αγαθά και κρίσιμα υλικά. Ειδικότερα, οι Έλληνες πλοιοκτήτες

20 Περίπλους 124

ελέγχουν το 80% των πλοίων μεταφοράς χύδην ξηρού φορτίου που ελέγχονται από την ΕΕ, το 73% των πετρελαιοφόρων, το 85% των πλοίων μεταφοράς LNG και το 17% των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων. Περισσότερο από το 1/3 του ελληνόκτητου στόλου φέρει σημαία Κράτους Mέλους της ΕΕ, ενισχύοντας περαιτέρω την προστιθέμενη αξία του τομέα για την ευρωπαϊκή οικονομία.

ΕΝΩΣΙΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΦΟΠΛΙΣΤΩΝ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η ελληνική ναυτιλία διαδραματίζει βασικό ρόλο στη διασφάλιση του αδιάλειπτου εφοδιασμού της ΕΕ με ενεργειακά προϊόντα και άλλα βασικά αγαθά. Η ελληνική ναυτιλία παίζει καθοριστικό ρόλο στη διασφάλιση του αδιάλειπτου εφοδιασμού των ευρωπαϊκών χωρών με ενεργειακά προϊόντα. Τα Κράτη Μέλη της ΕΕ βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά σε εισαγωγές για την κάλυψη των αναγκών τους σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Συγκεκριμένα, η ΕΕ εισάγει το 91,7% των αναγκών της σε πετρέλαιο και προϊόντα πετρελαίου5, το 83,4% των αναγκών της σε φυσικό αέριο και το 37,5% των αναγκών της σε στερεά ορυκτά καύσιμα, με το μεγαλύτερο μέρος των ποσοτήτων αυτών να μεταφέρεται δια θαλάσσης (Figure 11). Η εισαγόμενη ενέργεια δια θαλάσσης αναμένεται να αυξηθεί ακόμη περισσότερο τα επόμενα χρόνια, καθώς η πολιτική της ΕΕ (π.χ. RePowerEU / Green Deal Industrial Plan) επιδιώκει, λόγω γεωπολιτικών εξελίξεων, να διευρύνει τις επιλογές της σε σχέση με τις χώρες από τις οποίες εισάγεται ενέργεια. Ταυτόχρονα, η πρόσφατη Πρωτοβουλία της ΕΕ Green Deal Industrial Plan (GDIP) στοχεύει στο να καταστήσει την Ευρώπη κόμβο πράσινων προϊόντων και νέων τεχνολογιών. Η επιτυχία του GDIP θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τον ναυτιλιακό τομέα, ώστε να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα της εφοδιαστικής αλυσίδας και να διασφαλιστεί η ανεμπόδιστη ροή Κρίσιμων Πρώτων Υλών –το 90% των οποίων μεταφέρεται ήδη δια θαλάσσης6– και άλλων

βασικών αγαθών για την ευρωπαϊκή οικονομία. Τα πλοία θα μεταφέρουν επίσης το μεγαλύτερο μέρος των νέων πράσινων προϊόντων και εναλλακτικών καυσίμων σε όλο τον κόσμο. Επιπλέον, η Ναυτιλία Μικρών Αποστάσεων (ΝΜΑ) διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση των εμπορικών ροών τόσο εντός της ΕΕ όσο και μεταξύ Κρατών Μελών της ΕΕ και γειτονικών τρίτων χωρών. Υπολογίζεται ότι 1,8 δισεκατομμύρια τόνοι εμπορευμάτων μεταφέρθηκαν με πλοία της ναυτιλίας μικρών αποστάσεων το 20217, σχεδόν 100 εκατομμύρια τόνοι περισσότεροι σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Το μεγαλύτερο μέρος αποτελείται από υγρά χύδην φορτία (40% του συνόλου), ξηρά χύδην αγαθά (21%), μεγάλα εμπορευματοκιβώτια (17%) και φορτία Ro-Ro (15%). Όσον αφορά στη γεωγραφική κατανομή των λιμένων προέλευσης και προορισμού, 35% βρίσκεται στη Μεσόγειο Θάλασσα, 24% στη Βαλτική και 24% στη Βόρεια Θάλασσα. Η ΝΜΑ παραμένει ένας από τους πιο φιλικούς προς το περιβάλλον τρόπους μεταφοράς, που επιτρέπει την αποσυμφόρηση των οδικών αξόνων. Η ανταγωνιστικότητά της πρέπει να διαφυλαχθεί ώστε να αποφευχθεί η στροφή προς τις οδικές μεταφορές, εξέλιξη που θα επηρέαζε αρνητικά την ευρωπαϊκή περιβαλλοντική στρατηγική.

Η ελληνική πλοιοκτησία κατέχει το 80% των πλοίων μεταφοράς χύδην ξηρού φορτίου που ελέγχονται από την ΕΕ, το 73% των πετρελαιοφόρων, το 85% των πλοίων μεταφοράς LNG και το 17% των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων. 5. Eurostat Database, Energy Balances, March 2023 6. Eurostat Database, International Trade in Goods, March 2023 7. Eurostat Database, Maritime Transport, February 2023

22 Περίπλους 124

Η Συμβολή της Ναυτιλίας στην Ελληνική Οικονομία Η ναυτιλία αποτελεί έναν από τους πιο παραγωγικούς πυλώνες της ελληνικής οικονομίας μέσω της οικονομικής, κοινωνικής και στρατηγικής συμβολής της. Η συνολική συνεισφορά της στην ελληνική οικονομία αγγίζει το 7% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ), ενώ δημιουργεί άμεσα και έμμεσα εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας στη χώρα. Η ναυτιλία παρέχει μεγάλες χρηματορροές στην ελληνική οικονομία. Το 2022 οι εισροές στο ελληνικό ισοζύγιο πληρωμών από τις θαλάσσιες μεταφορές ξεπέρασαν τα €21 δισ., αποτελώντας τη μεγαλύτερη συνεισφορά που καταγράφηκε τα τελευταία 20 χρόνια (Figure 12). Ιδιαίτερα σημα-

ντικό είναι ότι για την περίοδο 2012-2022 η ναυτιλία συνεισέφερε €148 δισ. σε εισροές στην ελληνική οικονομία, αναδεικνύοντας τον καθοριστικό ρόλο του κλάδου για την Ελλάδα. Η ναυτιλία αποτελεί τη ραχοκοκαλιά ενός ακμάζοντος κλάδου ναυτιλιακών υπηρεσιών στη χώρα μας, προσελκύοντας επενδύσεις και καινοτομία. Οι Έλληνες πλοιοκτήτες επενδύουν επίσης σε μεγάλο βαθμό και σε πολλούς άλλους οικονομικούς τομείς στην Ελλάδα, όπως η τεχνολογία, οι υπηρεσίες, η αγορά ακινήτων, ο τουρισμός κ.α., αυξάνοντας την προστιθέμενη αξία της ναυτιλίας στην οικονομία της χώρας.

Εκτός από μια σημαντική οικονομική δραστηριότητα, η ναυτιλία αποτελεί εθνικό κεφάλαιο για την Ελλάδα με πολύπλευρη συνεισφορά στην οικονομία και την κοινωνία.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

83 Χρόνια από τον τορπιλισμό

της «ΕΛΛΗΣ» στην Τήνο, 15 Αυγούστου 1940 Επιμέλεια: Ιωάννα Μπερμπίλη

τορπιλισμός της « Έλλης» στην Τήνο τον Δεκαπενταύγουστο του 1940 αποτελεί γεγονός Εθνικής Σημασίας που εορτάζεται με λαμπρότητα κάθε χρόνο. Η ελληνική πολιτεία τιμά την μεγάλη εορτή της χριστιανοσύνης, το «Πάσχα του καλοκαιριού» και την ιστορική επέτειο του γεγονότος που καθόρισε την είσοδο της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το ελαφρύ καταδρομικό «Έλλη» στις 15 Αυγούστου του 1940 με κυβερνήτη τον πλοίαρχο Άγγελο Χατζόπουλο στάλθηκε στο λιμάνι της Τήνου για την εθιμοτυπική απόδοση τιμών των ενόπλων δυνάμεων στη Μεγαλόχαρη και του έλαχε η μοίρα να γίνει σύμβολο του ηρωικού αγώνα των Ελλήνων κατά του φασισμού και του ναζισμού, θυσία στο βωμό της ελευθερίας. Ήταν η πρώτη απώλεια, οι πρώτοι νεκροί της Ελλάδας στον αιματηρό Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η εφέστια εικόνα του Ευαγγελισμού της Τήνου είναι συνδεδεμένη με την Ελληνική Επανάσταση, καθώς η εύρεσή της το 1823, θεωρήθηκε θεϊκή υπόσχεση για τη λύτρωση του Γένους. Από την ίδρυση του ελληνικού κράτους, αποδίδονται στρατιωτικές τιμές στο ιερό προσκύνημα της Τήνου. Φέτος συμπληρώθηκαν 200 χρόνια από τη θαυματουργική εύρεση της πολύτιμης εικόνας.

Καθώς το τρίμηνο στο οποίο αναφέρεται το παρόν τεύχος του Περίπλου περιλαμβάνει αυτή τη σημαντική Εθνική Επέτειο στην οποία πρωταγωνίστησε το Πολεμικό Ναυτικό, παρατίθεται ιστορικό αφιέρωμα με αναδρομή στα γεγονότα της εποχής εκείνης καθώς και φωτογραφίες των κειμηλίων από το καταδρομικό «Έλλη» και τον άνανδρο τορπιλισμό του, που υπάρχουν στη συλλογή του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

 Φωτογραφία του ελαφρού καταδρομικού «Έλλη». 1930, αγνώστου. Ναυπηγήθηκε την περίοδο 1910-1912 στις ΗΠΑ για λογαριασμό της Κίνας. Αγοράστηκε από την Ελλάδα και εντάχθηκε στον στόλο το 1914. Το 1916 κατασχέθηκε από τους Γάλλους και επιστρέφεται στο ελληνικό κράτος το 1918. Συμμετείχε στις επιχειρήσεις της Μικρασιατικής Εκστρατείας και το 1926-1927 εκσυγχρονίζεται στη Γαλλία. Πήρε το όνομα της από την ομώνυμη νικηφόρα ναυμαχία των Βαλκανικών Πολέμων στις 3 Δεκεμβρίου του 1912. Φωτογραφικό Αρχείο ΝΜΕ.

24 Περίπλους 124

Τραγικός Δεκαπενταύγουστος του 1940

Το επίσημο ανακοινωθέν του Υπουργείου Ναυτικών για τον τορπιλισμό του ευδρόμου «Έλλη» με ημερομηνία 16 Αυγούστου 1940 ανέφερε τα ακόλουθα:

Φωτογραφία στην οποία αποτυπώνεται η στήλη από νερό και πέτρες που προκάλεσε η πρόσκρουση της τορπίλης στον λιμενοβραχίονα της Τήνου, 15.8.1940. Φωτογραφικό Αρχείο ΝΜΕ.

«Χθες πρωΐαν, περί ώραν 8.30, το σκάφος του ημετέρου πολεμικού στόλου “ Έλλη”, ενώ ευρίσκετο ηγκυροβολημένον εν μεγάλω σημαιοστολισμώ και εις απόστασιν 800 μέτρων έξωθεν του λιμενοβραχίονος Τήνου, όπου είχε μεταβή επ’ ευκαιρία της μεγάλης θρησκευτικής εορτής της Παναγίας ετορπιλλίσθη αιφνιδίως παρ’ υποβρυχίου αγνώστου εθνικότητος ευρισκομένου εν καταδύσει. Τρεις τορπίλλαι εξεσφενδονίσθησαν κατά της “ Έλλης”, εκ των οποίων η μία έπληξε το πλοίον εις το μέσον, αι δύο άλλαι ηστόχησαν του σκοπού και εξερράγησαν επί του λιμενοβραχίονος. Το υποβρύχιον παρέμεινεν εν καταδύσει και εξηφανίσθη. Η τορπίλλη η οποία έπληξε την « Έλλην» εξερράγη κάτωθεν ακριβώς του εν ενεργεία λεβητοστασίου. Εκ της εκρήξεως ο εν ενεργεία λέβης του πλοίου εξερράγη. Ωσαύτως η καύσιμος υγρά ύλη του πλοίου εξεχύθη και ανεφλέγη. Τούτου αποτέλεσμα υπήρξεν ότι το πλοίον εστερήθη παντός μέσου προώσεως. Το πλήρωμά του προσεπάθησε παρ’ όλα ταύτα να το ρυμουλκήσει εις τα αβαθή με την βοήθειαν των ηγκυροβολημένων εις τον λιμένα εμπορικών πλοίων. Ατυχώς τα ρυμούλκια εθραύσθησαν και η πυρκαϊά η οποία μετεδόθη εις το εσωτερικόν του πλοίου εξηνάγκασε το πλήρωμα να το εγκαταλείψει αφού εξήντλησε παν μέσον προς διάσωσίν του. Ο κυβερνήτης (Πλοίαρχος Α. Χατζόπουλος) και οι αξιωματικοί άφησαν τελευταίοι το σκάφος φλεγόμενον, το οποίον εβυθίσθη την 09.45’. Τα θύματα ανέρχονται εις ένα νεκρόν, το κελευστήν μηχανικόν Παπανικολάου, και 29 τραυματίας. Μεταξύ του αστικού πληθυσμού που ευρίσκετο επί της προκυμαίας τινές εμωλωπίσθησαν, μία δε γυνή αρμενικής καταγωγής απέθανε εκ συγκοπής. Μέχρι της ώρας ταύτης ουδέν στοιχείον περί της εθνικότητος του επιτεθέντος υποβρυχίου κατωρθώθη να εξακριβωθή.»

 Οι διασωθέντες άνδρες της «Έλλης» μαζί με προσκυνητές μπροστά από το

ναό της Μεγαλόχαρης στην Τήνο λίγες ώρες μετά τον τορπιλισμό. Η φωτογραφία δωρήθηκε στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος από τον Αλέξανδρο Σκληβανιώτη, ναύτη της «Έλλης» και αυτόπτη μάρτυρα των γεγονότων.

Η εικόνα της χτυπημένης «Έλλης» τυλιγμένης σε μαύρο καπνό από το λιμάνι της Τήνου, 15.8.1940. Φωτογραφικό Αρχείο ΝΜΕ.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

83 Χρόνια από τον τορπιλισμό της «ΕΛΛΗΣ» στην Τήνο, 15 Αυγούστου 1940

1. Εφημερίδα «Ασύρματος». Παρασκευή, 16 Αυγούστου 1940. 2. Εφημερίδα «Ασύρματος». Δευτέρα, 28 Οκτωβρίου 1940. Στο επάνω μέρος του πρωτοσέλιδου σημειώνεται: «Τοὺς γνωρίζωμεν καλά! Εἴνε οἰ δειλοὶ δολοφόνοι τῆς Τήνου». 3. Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Ελληνικόν Μέλλον» στις 30 Οκτωβρίου του 1940 όπου με πηχαίους τίτλους αποκαλύπτει την εθνικότητα των επιτιθεμένων στην «Έλλη» και πιο κάτω διατυπώνεται για πρώτη φορά το εμβληματικό ΟΧΙ που καλεί τους Έλληνες το 1940 να δώσουν τον «Υπέρ πάντων αγών».

«Έλλη» βυθίστηκε 1 ώρα και 15 λεπτά μετά τον τορπιλισμό. Στην πραγματικότητα οι νεκροί από το πλήρωμα ανήλθαν στους 9. Η λιτανεία της εικόνας της Μεγαλόχαρης πραγματοποιήθηκε από άγημα χωροφυλάκων και όχι από άνδρες του πληρώματος της «Έλλης», μέσα στον περίβολο της εκκλησίας και σε κατανυκτικό κλίμα. Στη συνέχεια κηδεύονται οι τρεις πρώτοι νεκροί από την ιταλική επίθεση, τα οστά των οποίων μέχρι σήμερα φυλάσσονται στον Μαυσωλείο που ιδρύθηκε εντός του περιβόλου του Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας Τήνου. Αυτοί ήταν ο Π. Κατσαΐτης, ο Ν. Παπανικολάου και ο Μ. Πέτας. Οι Τήνιοι προσέφεραν κάθε δυνατή βοήθεια στο πλήρωμα του τορπιλισμένου καταδρομικού. Η φασιστική Ιταλία τον Ιούνιο του 1940 μπήκε στον πόλεμο με συμμάχους τους Ναζί και είχε εφαρμόσει πολιτική πολεμικών προκλήσεων σε βάρος της Ελλάδας, χωρίς ωστόσο να αναλαμβάνει την ευθύνη. Ο Ναύαρχος Δημήτριος Φωκάς περιγράφοντας τα γεγονότα που ακολούθησαν αναφέρει ότι ο Α/ΓΕΝ Ναύαρχος Αλ. Σακελλαρίου κάλεσε για εξηγήσεις τον Ιταλό ναυτικό ακόλουθο Μορίν , ο οποίος «Προσεποιήθη άγνοιαν και έκπληξιν.» για την βύθιση του ελληνικού πολεμικού και διαβεβαίωσε ότι το υποβρύχιο δεν ήταν ιταλικό. Κατέληξε δε πως η επίθεση έγινε από τους βρετανούς με σκοπό να καλλιεργήσουν εχθρικό κλίμα για την Ιταλία. Τα γεγονότα όμως διέψευδαν τον Ιταλό αξιωματούχο. Το απόγευμα της μέρας του τορπιλισμού το επιβατηγό «Φρίντων» στη θέση Μπαλί της Κρήτης δέχθηκε επίθεση από 2 αεροσκάφη, την οποία κατόρθωσε να αποφύγει χωρίς ζημιές και θύματα. Ωστόσο από το πλοίο παρατήρησαν ευκρινώς τα ιταλικά χαρακτηριστικά στις ουρές των αεροπλάνων. Την επομένη ημέρα, προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφαλής επιστροφή των περίπου 10.000 προσκυνητών το πρωί έπλευσαν για την Τήνο τα αντιτορπιλικά «Β. Γεώργιος» και «Β. Όλγα» για να συνοδεύσουν τη νηοπομπή των 6 επιβατηγών πλοίων που θα μετέφεραν τους προσκυνητές καθώς και το πλήρωμα της «΄Ελλης». Σύμφωνα με την μαρτυρία του Αρχηγού Στόλου Ναυάρχου Ε. Καββαδία, ο οποίος πήγε στην Τήνο επιβαίνοντας του «Β. Όλγα», τα δύο πολεμικά δέχθηκαν αεροπορική επίθεση κατά τον πλου τους προς το νησί. Όταν έφτασαν, όπως γράφει ο Α.Σ. συνέλεξαν τα τεμάχια των τορπιλών που εξερράγησαν κοντά στο λιμενοβραχίονα και τα μετέφεραν στο Ναύσταθμο και φυλάχθηκαν επί του θωρηκτού «Γ.Αβέρωφ» για περαιτέρω έρευνα. Εκεί συστάθηκε τεχνική επιτροπή στην οποία συμμετείχαν ο Υποναύαρχος Ε. Καββαδίας, Αρχηγός Στόλου, ο Πλοίαρχος Α. Χατζόπουλος, ο Πλωτάρχης Κ. Δούσης, ο Υποπλοίαρχος

26 Περίπλους 124

 Στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος φυλάσσονται τα «αποδεικτικά στοιχεία»

του εγκλήματος που έγινε κατά της «Έλλης», τα 2 σιδερένια τεμάχια από την ουρά της τορπίλης αεροθάλαμος και μηχανισμός πρόωσης, που σύμφωνα με το πόρισμα της επιτροπής είναι από την ιταλική τορπίλη των 45 εκ. που προκάλεσε το ρήγμα στο λιμενοβραχίονα της Τήνου. Φυλάσσονται στη συλλογή του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος από το 1956.

83 Χρόνια από τον τορπιλισμό της «ΕΛΛΗΣ» στην Τήνο, 15 Αυγούστου 1940

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Θραύσματα της τορπίλης των 53 εκ. τύπου whitehead με ιταλικές επιγραφές, ήταν η τρίτη τορπίλη που βλήθηκε από το υποβρύχιο Delfino και χτύπησε στον ύφαλο κοντά στο λιμενοβραχίονα. Οι φωτογραφίες συνοδεύουν το πρακτικό της επιτροπής εξέτασης των ανελκυσθέντων τεμαχίων τορπιλών από το βυθό της Τήνου και δημοσιεύθηκαν στον τόμο Διπλωματικά Έγγραφα. Η ιταλική επίθεσις κατά της Ελλάδος. Αθήνα 1940, σ. 101-103. Η έκδοση βρίσκεται στη συλλογή της βιβλιοθήκης του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

Μηχ. Α. Στεριόπουλος και ο Ανθυποπλοίαρχος Χ. Λεβαντίνος. Η επιτροπή έβγαλε το πόρισμά της στις 28 Αυγούστου του 1940 στο οποίο καταγράφονται οι επιγραφές επί των θραυσμάτων που μαρτυρούν την ιταλική προέλευση των τορπιλών, συνεπώς και την εθνικότητα του υποβρυχίου που έκανε την επίθεση. Τα συμπεράσματα της έρευνας κρατήθηκαν μυστικά από το Γενικό Επιτελείο μέχρι την 28η Οκτωβρίου του 1940, οπότε δημοσιεύθηκε δεύτερο επίσημο ανακοινωθέν του Υπουργείου Ναυτικών που πιστοποιούσε ότι το υποβρύχιο που τορπίλισε την «Έλλη» ήταν ιταλικό. Μετά τον πόλεμο, το 1960, αποκαλύφθηκε ότι το υποβρύχιο που έκανε την άνανδρη επίθεση ήταν το «Delfino» με κυβερνήτη τον Giusepe Aicardi, που είχε ξεκινήσει για να σκορπίσει το θάνατο από τη ναυτική βάση της Λέρου το βράδυ της 14ης Αυγούστου.

Το μνημείο της «Έλλης» στο λιμάνι της Τήνου.

Φονευθέντες άνδρες πληρώματος «Έλλης» Αρχικελευστής - Πυροβολητής Κελευστής-Μηχανικός Υποκελευστής-Β΄ Μηχανικός Ναύτης -Θερμαστής Ναύτης -Θερμαστής Ναύτης -Θερμαστής Ναύτης -Θερμαστής Ναύτης- Αρμενιστής Ναύτης πρότακτος θερμαστής

Π. Κατσαΐτης Ν. Παπανικολάου Ι. Μαντούβαλος Ι. Αναστελόπουλος Γ. Γρίβας Δ. Καλλίας Ι. Μπόνος Μ. Πέτας Δ. Τομαράς

Στους εννέα νεκρούς της «Έλλης» απονεμήθηκε μετά θάνατον το 1946 το Μετάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων. Περίπλους 124 27

Μαρτυρία «εκ των έσω» για τον τορπιλισμό: Η επιστολή του Χρήστου Λεβαντίνου

ήσαν πάντα εξωπλισμένα ημέραν τε καί νύκτα, εγώ δέ μεια γλαφυρή περιγραφή των τραγικών στιγμών του τορπιλισμού και του τέβην παρά το δάπεδον A/A (Αντιαεροπορικά) ΤΕΡΝΙ παραδειγματικού ηρωισμού που παρακολουθώντας το αεροσκάφος. επέδειξε το πλήρωμα της Αφού διέγραψε 2 κύκλους άνωθεν του όρμου «Έλλης» δίνει ο ανθυποαπεμακρύνθη. Περί ώραν 08: 20 ευρισκόπλοίαρχος του πλοίου Χρήστος Λεβαντίνος, μενος εις το δωμάτιόν μου και αλλάζων ίνα στην επιστολή προς τον συμμαθητή του μεταβώ εις την τελετήν μετά του κυβερεπίσης ανθυποπλοίαρχο Κωσταντίνο Δενήτου (φυλακήν θα παρελάμβανε ο 2ος νεζάκο υπηρετούντα τότε στο Ναυτικό μηχανικός ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΗΣ) ισχυροτάτη Οχυρό Αράξου, την οποία έγραψε λίγες δόνησις εκλόνισε το πλοίον εγώ δε, εκ μέρες αργότερα στις 28 Αυγούστου του του δωματίου μου εξετινάχθην εις το απέ1940. Την επιστολή δώρισε στο Ναυτικό ναντι δωμάτιον. Είχε την εντύπωσιν κανείς Μουσείο της Ελλάδος ο Κωνσταντίνος ότι τεραστία δύναμις εσήκωσε το πλοίον, Δενεζάκος. αφού προηγουμένως το εδόνησε ισχυρόΟ Λεβαντίνος είχε πολύ ενεργό ρόλο τατα. Ημίγυμνος εγερθείς τροχάδην έσπευσα στην προσπάθεια αντιμετώπισης των άμεεις την γέφυραν ίνα κτυπήσω τον κώδωνα συσων προβλημάτων που προκλήθηκαν από ναγερμού, αλλά δυστυχώς δεν ελειτούργει, λόγω το χτύπημα της τορπίλης. Ο Ύπαρχος του της αμέσως σχεδόν επακολουθησάσης εκρήξεως του πολεμικού πλωτάρχης Κωνσταντίνος λέβητος καί καταστροφής απάντων των Δούσης του ανέθεσε την διεύθυνση μηχανημάτων του πλοίου. Σημειωτέον της ομάδας δυτών για την εύρεση και ότι εξερράγη ο εν ενεργεία λέβης καί ανέλκυση των θραυσμάτων των τορένεκα τούτου σταμάτησαν ηλεκτρικοί πιλών που χτύπησαν τον λιμενοβρακώδωνες, αντλίαι κ.τ.λ. Εν συνεχεία χίονα και τον ύφαλο που βρίσκονταν τροχάδην επί του καταστρώματος κοντά σε αυτόν. Η πρώτη ανέλκυση εφώναξα τον σαλπιγκτήν όστις δυστυθραυσμάτων έγινε στις 15 Αυγούστου χώς έκειτο τραυματισμένος επί του καΤμήμα ανεμοδόχου της «Έλλης» που ανελκύσθηκε στις 15.8.1983 και η δεύτερη στις 17 Αυγούστου. ταστρώματος, ο δε έτερος εξηφανίσθη. από τον Αλέξη Παπαδόπουλο και την Ομάδα του. Λόγω της απόλυτης εντολής που είχε Ερχόμενος προς το καρρέ συνήντησα δοθεί από τον πρωθυπουργό Ιωάντον κυβερνήτην και Ύπαρχον οίτινες με νη Μεταξά για πλήρη σιωπή περί της εθνικότητας του υποβρυχίου, ηρώτησαν τι συμβαίνει τους απήντησα δεν γνωρίζω αν πρόκειται περί η συγκεκριμένη ερευνητική αποστολή τελούσε υπό καθεστώς άκρας τορπίλλης ή βόμβας αεροσκάφους. μυστικότητας. Δεν είχαμεν προφθάσει να συνέλθωμεν, οπότε έτεραι 2 εκρήξεις συΟ Χρήστος Λεβαντίνος κατά τη διάρκεια του πολέμου υπηρέτησε σε νετάρασσον και κατακομάτιαζαν τον λιμενοβραχίονα της ΤΗΝΟΥ συγπολλά πλοία φθάνοντας το βαθμό του Υποπλοιάρχου και τιμήθηκε χρόνως δε διεκρίθησαν ίχνη τορπιλλών. Μετέβην τροχάδην παρά το ΔΕ δύο φορές με το Μετάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων. Ως απόστρατος ΥποSKODA ίνα βάλλω, η ομοχειρία των 4 ανδρών έκειτο επί της πρώρας ναύαρχος χρημάτισε Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος βαρέως τραυματισμένη, γεμίζω αλλά να πάρη ο διάβολος τραβώ την από τις 18 Μαρτίου του 1973 μέχρι τον θάνατο του το 1975. σκανδάλην ….ΑΦΛΟΓΙΣΤΙΑ, επήγα νά τρελλαθώ και μού ‘ρθε να πέσω στη θάλασσα....Η τορπίλλη εκραγείσα κατόπιν προσκρούσεως εις την 28-8-40 ΔΕ πλευράν και κάτωθεν της ΠΜ καπνοδόχου είχεν ανοίξει τεράστιον ρήγμα αρχίζον από της κουπαστής του ΔΕ καταστρώματος και λήγον εις Αγαπητέ μου Κώστα, την κουπαστήν του αριστερού καταστρώματος. Μετ’ εξαιρετικής ευχαριστήσεως έλαβον την επιστολήν σου και σ’ ευΤο πλοίον έλαβεν κλίσιν προς τα αριστερά λευκός δε καπνός εξήρχετο χαριστώ πολύ, διά τά συγχαρητήριά σου. Όπως όλοι σχεδόν της τάξεώς από το κατάστρωμα λέμβων ό είχεν καταστραφή τελείως μία δε τετράμας, χαίρουν φήμης ικανών αξιωματικών και κατά γενικήν ομολογίαν κωπος εξεσφενδονίσθη εις απόστασιν 50 μέτρων. ανήκομεν είς μίαν εκ των καλλιτέρων τάξεων της Σχολής, νομίζω ότι ΔΕ καί ΑΡ κατάστρωμα ημικατεστραμμένα κεραία Α/Τ εκόπη είς δύο. κατ΄ εκείνην την τρομεράν στιγμήν του τορπιλλισμού, της ωραίας μας Πολλοί Υπαξ/κοί έκειντο επί του καταστρώματος τραυματισμένοι και ΕΛΛΗΣ, έκαμον και εγώ κάτι τι....δια να αναδειχθώ, όχι μόνον εγώ αλλά ιδίως βαρέως οι πυράρχης και ναύκληρος. Η φυλακή του λέβητος είς καί ολόκληρος η τάξη μου, συμπεριλαμβανόμενος μεταξύ ετέρων 3 αξιΥπαξ/κός και 5 ναύται νεκροί. ωματικών του πλοίου ως εξαιρετικώς δράσας κατά γενικήν ομολογίαν Αμέσως ήρχισεν η καταβίβασις λέμβων. Κατόπιν διαταγής του κυβερπάντων καί ιδίως ΚΥΒΕΡΝΗTOΥ καί ΥΠΑΡΧΟΥ (Πλοίαρχος ΧΑΤΖΟΠΟΥνήτου μετέβην πλώρα διά να αποκρικώσω την αλυσσίδα, δυστυχώς το ΛΟΣ -Πλωτάρχης ΔΟΥΣΗΣ). 5ον ό είχομεν φουντάρει ευρίσκετο εντός της θαλάσσης, εν συνεχεία μετέβην εις το πρωραίον στεγανόν αλύσσεων, αλλά είχεν γεμίσει νερά […] Περί ώραν 06.25 της 15ης/8/40 ηγκυροβολήσαμε εξωτερικώς του ανελθών επί της πλώρας ελάσκαρα όλη την αλυσσίδα. λιμένος Τήνου και εις απόστασιν 500 μ. καί διόπτευσιν 227° από του (Στεργιόπουλος) Ο πρώτος ανέφερεν εις τον κυβερνήτην ότι ουδέν μηπρασίνου φανού του λιμενοβραχίονος. χάνημα ελειτούργει. Τό πλοίον εν τω μεταξύ είχεν κλίσιν 20º προς τα Μετά την κλήσιν ήτις εγένετο περί ώραν 06.45 επηκολούθησεν ανάτασις αριστερά, ο κυβερνήτης διέταξε τον Κυριαζόπουλον να μεταβή εντός σκηνών και διαίρεσις αγήματος διά τελετήν. Περί ώραν 07.15 ίπτατο άνω του λιμένος και να έλθη εμπορικόν ίνα μας ρυμουλκήση και μας πετάξη του όρμου αεράκατος αγνώστου εθνικότητος είς ύψος περίπου 1800 μ. εξω. Άπαντες οι Αξιωματικοί επί του καταστρώματος με γιαλιά ανά χείρας Με επί κεφαλής τον Ύπαρχον και τους ναύτας ητοιμάζαμεν τα πρυμνήσια προσπαθούσαμεν να διακρίνωμεν τα χαρακτηριστικά του αεροσκάπρος ρυμούλκησιν. Έν τω μεταξύ πολλαί λέμβοι πολιτικαί επλησίαζον κι φους, εγώ δε, εν συνεχεία της φυλακής μου εν πλω παρέλαβον φυλαέβγαζον τό πλήρωμα. κήν εν όρμω καί διέταξα τον πυράρχην αρχικ. πυρ. ΚΑΤΣΑΙΤΗ (απέθανε 1 Εγώ δε με τους σημαιοφόρους εκουβαλούσα τους τραυματίας. Να μη στα λόγω των τραυμάτων του εν ΤΗΝΩ) νά μεταβή παρά τα SKODA όπου πολυλογώ κραδαίνων ένα τσεκούρι κτυπούσα δεξιά και αριστερά ανοί28 Περίπλους 124

83 Χρόνια από τον τορπιλισμό της «ΕΛΛΗΣ» στην Τήνο, 15 Αυγούστου 1940

γων πόρτες φρακαρισμένες μαζί με τον σημαιοφόρον ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΝ. Αφου επεβιβάσθη των λέμβων το πλήρωμα και οι τραυματίαι ο Κυβερνήτης διέταξε τον Ύπαρχον να επιβιβασθή της ακάτου, μετά των Αξ/κών. Αυτήν την στιγμήν η κατάστασις του πλοίου ήτο η εξής. Φωτιά εις κατάστρωμα λέμβων διαρκώς εξαπλουμένη, επιφάνεια θαλάσσης περίπου 5 πόντους κάτωθεν των φινιστρινιών, κλίσις του πλοιου προς τα αριστερά 25° περίπου, πρυμνήσια εδίδοντο εις το εμπορικόν ΕΣΠΕΡΟΣ καί ανέμενα διαταγήν να μας ρυμουλκήσει. Αξιωματικοί συγκεντρωμένοι παρά τον εξώστην της αριστεράς κλίμακος καί άκατος εις την κλίμακα. Ο κυβερνήτης διατάσσει τον Ύπαρχον να επιβή της ακάτου μετά των αξιωματικών. Μόλις επιβιβάσθηκαν άπαντες της ακάτου ο κυβερνήτης ιστάμενος παρά τον εξώστην είπεν «γειά σας παιδιά» Τότε ανήλθον επί του καταστρώματός ο Ύπαρχος ο πρώτος και εγώ ο δε Ύπαρχος του είπεν ή όλοι κε Κυβερνήτα ή κανείς. Τότε ο κυβερνήτης με εντονότατον ύφος του λέγει σε θεωρώ υπεύθυνον διά την ζωήν των Αξ/κών και σε διατάσσω αυτοστιγμεί να επιβής της ακάτου μετά των αξιωματικών. Ο δε Ύπαρχος απαντά είναι η μόνη φορά που δεν θα σας ακούσω κε Κυβερνήτα. Ο κυβερνήτης διστάσας προς στιγμήν μας ηκολούθησεν αλλά μόλις έφθασε και πάλιν επί του εξώστη της κλίμακος εφώναξε «Γειά σας παιδιά» καί ετράπη πρός την γέφυραν. Τότε ανελθών επί του πλοίου τον ήρπασα εις τας αγκάλας μου και τον κατεβίβασα εις την άκατον ήτις αυτοστιγμεί απεμακρύνθη του πλοίου. Λόγω της αρξαμένης τεραστίας πυρκαϊάς ανεμένετο από στιγμής εις στιγμήν έκρηξις πυρομαχικών. Το εμπορικόν διαταχθέν έκαμε πρόσω, αλλά χειρίσαν βεβιασμένως έκοψε τα 2 συρματόσχοινα και η ρυμούλκησις συνεχίσθη με 2 συρματόσχοινα. Το πλοίον ήρχισεν νά ημιβυθίζεται η δέ πυρκαϊά έλαβεν τεραστίας διαστάσεις κατόπιν τούτου ο κυβερνήτης διέταξε το εμπορικόν να αφίση τα ρυμούλκια και να απομακρυνθή. Κατόπιν διά της ακάτου απεβιβάσθημε εις την ξηράν, όπου την επομένην εσχηματίσθη νηοπομπή και οι ελαφρότεροι τραυματίαι, πλήρωμα ΕΛΛΗΣ καί επιτελειον ΕΛΛΗΣ επέβησαν του Β. ΓΕΩΡΓΙΟΥ καί Β. ΟΛΓΑΣ καί απέπλευσαν διά ΠΕΙΡΑΙΑ εκτός εμού όστις

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

1α

1-1α. Η σημαία του καταδρομικού «Έλλη» που πρόσφατα συντηρήθηκε. 2. Μετάξινος επισείοντας της «Έλλης». 3. Διακριτικοί επισείοντες της λέμβου της «Έλλης».

παρέμεινα επί 4ήμερον εις ΤΗΝΟΝ δι ειδικήν υπηρεσίαν... Τώρα προσωρινώς ευρίσκομαι επί του ΑΒΕΡΩΦ αλλά θα μεταβώ κατά πάσαν πιθανότητα ως ύπαρχος ΣΦΕΝΔΟΝΗΣ με κυβερνήτην τον πλωτάρχην ΜΑΡΑΤΟΝ. Αυτά εν περιλήψει σχετικώς με την άτιμον, όσον και άνανδρον δολοφονίαν του ωραίου μας πολεμικου. […] Εσύ τι γίνεσαi; Πως τα περνάς, επληροφορήθην ένα ωραίο γλέντι σε κάποιο υποβρύχιο, ασφαλώς θα αληθεύει το τοιούτον. Τελειώνω την επιστολήν μου και όχι το μυθιστόρημά μου σου στέλλω τους πλέον εγκάρδιους χαιρετισμούς μου. Τάκης

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Βασιλικόν Υπουργείον των Εξωτερικών (1940): Διπλωματικά Έγγραφα. Η ιταλική επίθεσις κατά της Ελλάδος. Αθήναι • Γρανάς Ν. (2007): «Ο τορπιλισμός του ευδρόμου “Έλλη”», περιοδικό Περίπλους ναυτικής ιστορίας, αρ.τευχ. 60, σ.48-49 • Δημητρακόπουλος Α. (2011): Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Οι πολεμιστές του Ναυτικού θυμούνται..., τ. Α-Ε, Πειραιάς. Εκδ. Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος • Δημητρακόπουλος Α. (2023): Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού 1913-1945. Τόμος Γ’, Πειραιάς. Έκδοση Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος • Καββαδίας Ε. (1941): Πολεμική έκθεσης Α’. Η προπαρασκευή του Ναυτικού και η ιταλική επίθεσης. 1918-1940 28.10.40 – 6.4.41. Δακτυλογραφημένο αντίτυπο αριθ. 3. Διεύθυνση Ιστορικής Υπηρεσίας Β.Ν. • Καββαδίας Ε. (1950): Ο Ναυτικός Πόλεμος του 1940 όπως τον έζησα. Αθήναι. Τύποις «ΠΥΡΣΟΣ» Α.Ε. • Λεβαντίνος Χ. (2020): «Ο τορπιλισμός του ευδρόμου «Έλλη» στο λιμάνι της Τήνου. Δημοσίευση της επιστολής του Χρήστου Λεβαντίνου 28-8-1940.» περιοδικό Περίπλους ναυτικής ιστορίας, αρ.τευχ. 112, σ. 26-27 • Μωραΐτης Κ. (1998): ΕΛΛΗ. Η τορπίλλη της ντροπής. Αθήνα. Εκδόσεις Βασδέκης • Ρουμάνης Ηλ. (2002): Ο τορπιλισμός της «Έλλης» και το έπος του 1940-1941. Συγκριτική Ιστορική Μελέτη», Αθήνα. Εκδόσεις ΤΗΝΟΣ • Σκληβανιώτης Α. (2008): «15 Αυγούστου 1940. Τορπιλισμός του Ευδρόμου-Καταδρομικού ΕΛΛΗ. Προσωπική μαρτυρία», περιοδικό Περίπλους ναυτικής ιστορίας, αρ.τευχ. 64, σ. 26-27. • Φωκάς Δ. (1954): Έκθεσις επί της δράσεως του Βασιλικού Ναυτικού κατά τον πόλεμον 1940-44», Αθήναι Περίπλους 124 29

Oι αλλαγές που κάνουν τη διαφορά Οι εργασίες για την αναβάθμιση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος με στόχο τη βελτίωση των λειτουργιών και υπηρεσιών του προς το κοινό συνεχίζονται χάρη στις οικονομικές χορηγίες κρατικών φορέων και ναυτιλιακών επιχειρήσεων στους οποίους οφείλομαι ευγνωμοσύνη και θερμές ευχαριστίες:

Πρόεδρος της Βουλής 12.000 ευρώ --------------

Βασίλειος Πατέρας 10.000 ευρώ --------------

GOLDEN UNION SHIPPING CO SA 15.000 ευρώ --------------

CYPRUS SEA LINES 15.000 ευρώ --------------

Ίδρυμα Αντώνιος Ε. Κομνηνός 5.000 ευρώ

Φωτογραφίες: Αντώνης Δρακάκης 30 Περίπλους 124

ΚΟΙΝΩΦΕΛΕΣ ΙΔΡΥΜΑ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Κ. ΛΑΣΚΑΡΙΔΗΣ

To Typhoon Project στις πληγείσες από την κακοκαιρία ακτές του Πηλίου

Το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης ανταποκρινόμενo στις έκτακτες ανάγκες της χώρας, μετά τα πρόσφατα φυσικά φαινόμενα που έπληξαν σημαντικά την περιοχή του Πηλίου έθεσε το επιχειρησιακό πλοίο του «Τυφώνας» την ομάδα του Typhoon Project στη διάθεση των τοπικών αρχών.

o πλοίο προσέγγισε τις ακτές του Πηλίου και ο τεράστιος όγκος των απορριμμάτων που βρέθηκαν σε αυτές μαρτυρούν τόσο μέγεθος όσο και τις περιβαλλοντικές συνέπειες της πρόσφατης ακραίας κακοκαιρίας. Ο «Τυφώνας» θα παραμείνει στις πληγείσες περιοχές συνδράμοντας την Πολιτεία για όσον χρόνο απαιτηθεί, καθώς ο καθαρισμός και η αποκατάσταση των ακτών εκτιμάται πως θα είναι έργο πολύμηνο. Μετά την ολοκλήρωση της παρέμβασης στην περιοχή του Πηλίου, θα εξακολουθήσει τη δραστηριότητά του στη Σκιάθο.

Πληροφορίες για το «Typhoon Project»

Το «Typhoon Project» ξεκίνησε το 2019 με στόχο τον καθαρισμό του συνόλου της ελληνικής ακτογραμμής και την απόδοση των ακτών, καθαρών πια, σε κατοίκους και επισκέπτες της χώρας. Μοχλός του προγράμματος είναι το «Typhoon», ένα σύγχρονο νορβηγικής κατασκευής πλοίο 72 μέτρων που πλέει όλο τον χρόνο απορυπαίνοντας και μεταφέροντας τα απορρίμματα που συλλέγονται σε δομές ανακύκλωσης ή ορθής απόρριψης. Το «Typhoon» διαθέτει 5 ταχύπλοα για τον καθαρισμό δυσπρόσιτων ακτών και κάδους απορριμμάτων μεγάλης χωρητικότητας, κατάλληλους για τη διαλογή των ειδών που συλλέγονται στις δράσεις. Η ομάδα του, αποτελούμενη από στελέχη του Ιδρύματος και μόνιμο προσωπικό του σκάφους, συνεργάζεται με ακαδημαϊκά ιδρύματα για την υποστήριξη της έρευνας και την κατανόηση του προβλήματος της θαλάσσιας ρύπανσης στη Μεσόγειο. 32 Περίπλους 124

Το «Typhoon Project» συνεργάζεται με το Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών για τη μελέτη των βενθικών απορριμμάτων στον Σαρωνικό και τον Θερμαϊκό Κόλπο, καθώς και με την Ερευνητική Ομάδα Θαλάσσιας Τηλεπισκόπησης του Πανεπιστήμιο Αιγαίου για τον εντοπισμό και τη χαρτογράφηση πλαστικών χρησιμοποιώντας τη σύγχρονη τεχνολογία. Μέχρι σήμερα το επιχειρησιακό πλοίο «Τυφώνας» έχει καλύψει σχεδόν 677 χιλιόμετρα ακτογραμμής, έχει καθαρίσει περισσότερες από 3.851 παραλίες και έχει απομακρύνει 566 τόνους απορριμμάτων. Παράλληλα η ομάδα του «Τυφώνα» συλλέγει σε καθημερινή βάση δεδομένα για την παράκτια ρύπανση στη χώρα μας και πραγματοποιεί λεπτομερή ανάλυση του είδους και της ποσότητας των απορριμμάτων, προκειμένου να κατανοηθούν το είδος και η έκταση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης των ακτών. Επίσης, αξιοποιώντας τις πολλές του δυνατότητες, ο «Τυφώνας» φιλοξενεί ερευνητικές ομάδες από ελληνικά πανεπιστήμια, υποστηρίζοντας έμπρακτα την επιστημονική τους έρευνα για τη θαλάσσια ρύπανση και την προστασία της περιβαλλοντικής μας κληρονομιάς. Ο «Τυφώνας», καταλύτης στην προστασία των ακτών της χώρας, βρίσκεται πάντα σε ετοιμότητα να συμβάλλει με τον δικό του τρόπο σε ζητήματα μείζονος σημασίας για την περιβαλλοντική κληρονομιά της χώρας. Το συνολικό κόστος του προγράμματος και του πλοίου καλύπτεται αποκλειστικά και εξ’ ολοκλήρου από το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης.

Typhoon Project

Περίπλους 124 33

ΣΕΠΤΕΜBΡΙΟΣ 2023

Ο Πειραιάς κέντρο των υπηρεσιών μας Μιχάλης Πανταζόπουλος, Senior Vice President & General Manager of the Liberian International Ship & Corporate Registry’s (LISCR) Piraeus office, managers of the Liberian Registry

Πάντα ο Πειραιάς ήταν πολύ σημαντικός για τη σημαία της Λιβερίας.

Τα γραφεία του Νηολογίου στο λιμάνι ιδρύθηκαν το 2000 και είναι από τα πρώτα του Νηολογίου διεθνώς.

α γραφεία μας στον Πειραιά, στο κέντρο του λιμανιού, Ευπλοίας 2, παρέχουν όλες τις υπηρεσίες που απαιτούνται στην σημερινή απαιτητική ναυτιλιακή αγορά υπηρετώντας με αφοσίωση, υπευθυνότητα, συνέπεια, και επαγγελματισμό την Ελληνική ναυτιλία και τις ανάγκες της. Οι άξιοι συνεργάτες μου παρέχουν όλες τις υπηρεσίες του Νηολογίου, όπως είναι η εγγραφή πλοίου και υποθήκης, η τεχνική υποστήριξη, οι επιθεωρήσεις, οι εγκρίσεις ναυτικών εγχειριδίων, η έκδοση διπλωμάτων και ναυτικών φυλλαδίων κ.λπ. «Η προσπάθεια μου είχε στόχο από το 2004 όταν ο αείμνηστος Yoram Cohen, τότε Πρόεδρος της LISCR μου ανέθεσε τη διοίκηση του Ελληνικού Γραφείου του Νηολογίου να προσφέρουμε όλες τις υπηρεσίες μας στους Έλληνες εφοπλιστές από τον Πειραιά υπεύθυνα και αξιόπιστα ώστε να τύχουμε της εμπιστοσύνης τους. Σήμερα τους ευχαριστούμε για την προτίμηση τους στη σημαία της Λιβερίας που αποδεικνύει ότι το Νηολόγιο που δημιουργήθηκε και υιοθετήθηκε από τους Έλληνες εφοπλιστές το 1948 εξακολουθεί τους ισχυρούς δεσμούς του και την προσφορά των υπηρεσιών του στην Ελληνική ναυτιλία. Η συνταγή της προσφοράς μας στην Ελληνική ναυτιλία είναι απλή και χαρακτηριστικά της είναι η συνέπεια, υπευθυνότητα, άμεση ανταπόκριση και ταχεία εξυπηρέτηση, οποιαδήποτε ημέρα και ώρα μιάς και η ναυτιλία δεν έχει ωράριο και εργάζεται σε εικοσιτετράωρη βάση. Δουλειά μας είναι να βρίσκουμε λύσεις, να στηρίζουμε το πλοίο και τον εφοπλιστή. Η πίστη μας στις δυνατότητες των Ελλήνων εφοπλιστών που ανεξαρτήτως συνθηκών ναυλαγοράς ή γεωπολιτικές δυσκολίες και προκλήσεις λόγω τδύσκολη φάση για πλοία υγρού φορτίου αλλά και στο παρελθόν για πλοία ξηρού φορτίου και εμπορευματοκιβωτίων, συνεχίζουν να επενδύουν και να συμβάλλουν στην Ελληνική οικονομία μας δημιουργεί πρόσθετη υποχρέωση στήριξης και αλληλεγγύης στους Έλληνες εφοπλιστές. Σήμερα το Νηολόγιο της Λιβερίας, με 5,894 πλοία, ολικής χωρητικότητας 259 εκατ. GTONS (μέση ηλικία 13 έτη), αντιπροσωπεύει το 14% της παγκόσμιας ναυτιλίας. Οι Έλληνες εφοπλιστές μας έχουν τιμήσει με 1,636 από τα πλοία τους (146 εκατ. DWT) καθιστώντας το νηολόγιο πρώτη επιλογή στην Ελληνική ναυτιλία.

Σταθμοί του Νηολογίου στην Ελλάδα-Αριθμός Ελληνόκτητων πλοίων υπό σημαία Λιβερίας 2005 160 ΠΛΟΙΑ 2008 480 ΠΛΟΙΑ 2011 600 ΠΛΟΙΑ 2014 750 ΠΛΟΙΑ 2017 1.050 ΠΛΟΙΑ 2020 1.300 ΠΛΟΙΑ 9/2023 1.636 ΠΛΟΙΑ Μερικά από τα αξιοσημείωτα πλεονεκτήματα του Νηολογίου περιλαμβάνουν ένα σύνολο υπηρεσιών και μοναδικών παροχών που επιτρέπουν μεγαλύτερη λειτουργική ευελιξία στους πλοιοκτήτες σε σύγκριση με άλλα νηολόγια. Οι πλοιοκτήτες έχουν στη διάθεση τους τις παρακάτω υπηρεσίες, όχι μόνο μέσω

34 Περίπλους 124

του γραφείου του Πειραιά, αλλά και του παγκόσμιου δικτύου του Νηολoγίου της Λιβερίας εξοικονομώντας χρόνο, χρήμα και ανθρώπινο δυναμικό: • Παγκόσμια παρουσία και πραγματική 24ωρη εξυπηρέτηση. • Πιστοποίηση και διακρίβωση υπηρεσιών σύμφωνα με τη συνθήκη Ναυτικής Εργασίας 2006 • Υπηρεσίες πιστοποίησης μέσω διαδικτύου για την εφαρμογή των συμβάσεων ασφάλισης σύμφωνα με WRC, BCLC, CLC • Πρόγραμμα εναρμόνισης των επιθεωρήσεων ISM/ISPS/MLC στα πλοία • Επιθεωρήσεις εξ’ Αποστάσεως • Σύστημα πιστοποίησης και τεκμηριοποίησης των ναυτικών - διπλώματα, φυλλάδια • Υπηρεσίες έγκρισης σχεδίων και εγχειριδίων του πλοίου • Τεχνική υποστήριξη πλοίου & διαχειρίστριας εταιρείας • Πρόγραμμα παροπλισμού με μειωμένο κόστος και πρόγραμμα επέκτασης δεξαμενισμού πλοίου • Παρουσία σε όλες τις «λευκές λίστες» των Λιμενικών αρχών (Paris MOU, Tokyo MOU, USCG/Q21) • Πρόγραμμα προετοιμασίας πλοίου γιά επιθεώρηση από λιμενικές αρχές • Ηλεκτρονικά πιστοποιητικά εγγραφής και πιστοποίησης πλοίου και υποθήκης • Συμμετοχή στο πρόγραμμα Green Award καθώς η Λιβερία είναι η πρώτη σημαία που συμμετέχει στο πρόγραμμα Green Award, υπογραμμίζοντας έτσι την δέσμευσή της στη περιβαλλοντική συμμόρφωση και εξασφαλίζοντας ότι ο στόλος της παραμένει ο πλέων «πράσινος» στόλος εν πλω, ενώ ταυτόχρονα τα πλοία με Λιβεριανή σημαία και πιστοποίηση Green Award αναγνωρίζονται και επιβραβεύονται από το Νηολόγιο με έκπτωση φόρου χωρητικότητας σε ετήσια βάση για τις προσπάθειες τους να ελαχιστοποιήσουν τις εκπομπές ρύπων και τους κινδύνους ατυχημάτων, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα καλλίτερη φροντίδα για τους ναυτικούς, το περιβάλλον και την κοινωνία γενικότερα. Eίμαστε ευγνώμονες στους Έλληνες εφοπλιστές για την προτίμηση στη σημαία της Λιβερίας που αποδεικνύει ότι το Νηολόγιο που δημιουργήθηκε και υιοθετήθηκε από τους Έλληνες εφοπλιστές το 1948 εξακολουθεί τους ισχυρούς δεσμούς του και την προσφορά των υπηρεσιών του στην Ελληνική ναυτιλία 75 χρόνια από την ίδρυση του. Η σχέση αυτή έχει γίνει δυναμικότερη και στενότερη με το πέρασμα του χρόνου ακόμη και στη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης των τελευταίων χρόνων, θεμελιωμένη σε σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης, στήριξης και αλληλεγγύης. Καθώς το Νηολόγιο της Λιβερίας γιορτάζει 75 χρόνια ύπαρξης στη διεθνή ανταγωνιστική ναυτιλιακή κοινότητα, όπου η μακροζωία είναι ένα σήμα τιμής που απονέμεται μόνο σε επιχειρήσεις που συνυπάρχουν για μεγάλο χρονικό διάστημα και επιβιώνουν λόγω των ποιοτικών υπηρεσιών που παρέχουν, νιώθουμε τιμή να είμαστε μέλη της Ελληνικής Ναυτιλίας. Για αυτό, η ευγνωμοσύνη και η δέσμευσή μας προς την ελληνική ναυτιλία είναι το έδαφος στο οποίο έχουμε θεμελιώσει την ίδρυσή μας το 1948 και συνεχίζουμε

με συνέπεια, υπευθυνότητα και αξιοπιστία πιο δυνατά από ποτέ σήμερα.

Το Υποβρύχιο

U-853

Ο Τελευταίος Θύτης & Θύμα του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου Γράφει ο Καπετάν Ματθαίος Τσουπάκης, Πλοίαρχος Ε.Ν.

Το παρόν άρθρο είναι απόδοση από το έγκριτο περιοδικό του Αμερικανικού Ναυτικού «NAVAL HISTORY». Το συμβάν το γνώριζα από το 1960 όταν ταξίδευα σ’ αυτά τα μέρη, όχι φυσικά με τόσες λεπτομέρειες. Λίγες ώρες πριν σιγήσουν τα όπλα εναντίον της Ναζιστικής Γερμανίας, ένας κυβερνήτης υποβρυχίου κοντά στις ακτές της Νέας Αγγλίας, είτε αγνόησε ή ουδέποτε έλαβε διαταγές να σταματήσει τις επιθέσεις. - Το θύμα του U-853 ήταν το Αμερικανικό φορτηγό «BLACK POINT» με φορτίο άνθρακα από το NORFOLK για τη Βοστώνη με πορεία μέσω της διώρυγας του CAPE COD CANAL που συντομεύει την απόσταση μεταξύ ανατολικών και Β-Ανατολικών ακτών των ΗΠΑ. Την 5/5/1945 και ώρα πε-

ρίπου 17:40 σε στίγμα 4 μίλια νοτίως των ακτών της πολιτείας RHODE ISLAND ο πλοίαρχος και το πλήρωμα είχαν μια ευχάριστη διάθεση γιατί ο πόλεμος είχε σχεδόν τελειώσει και το βράδυ θα ήταν στα σπίτια τους. Πού να φαντασθούν ότι μία τορπίλη που κτύπησε την πρύμη θα βύθιζε το πλοίο με απώλεια 12 από τα 46 μέλη του πληρώματος. - Η επίσημη υπογραφή της άνευ όρων παραδόσεως της Γερμανίας στη REIMS της Γαλλίας, θα γινόταν 48 ώρες αργότερα στις 7/5/1945. Ο Ναύαρχος KARL DÖNITZ ήταν ο ανώτερος αξιωματούχος της Γερμανίας μετά την αυτοκτονία του Χίτλερ και θα υπέγραφε την παράδοση. Στις 5 Μαΐου στις 08:00 ώρα Γερμανίας απέστειλε εντολή μέσω ασυρμάτου σε όλα τα υποβρύχια, να σταματήσουν τις επιθέσεις, να αναδυθούν και να επιστρέψουν στις βάσεις των. Το τέλος του 6χρονου πολέμου στην Ευρώπη

 Ο ανώτατος διοικητής του υποβρύχιου όπλου, ναύαρχος Karl Dönitz, στην βάση υποβρυχίων του 7ου υποβρυχιακού Στολίσκου στην St. Nazaire της Γαλλίας.  Ο Karl Dönitz ήταν Γερμανός ναύαρχος. Από το 1936 ήταν ο διοικητής του στόλου των υποβρυχίων της Ναζιστικής Γερμανίας κατά τον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο και, από τον Ιανουάριο του 1943, μετά την παραίτηση του αρχιναυάρχου Έριχ Ραίντερ, αρχηγός του πολεμικού ναυτικού.

36 Περίπλους 124

θα τελείωνε γρήγορα τη φρίκη και τις θυσίες, αλλά όχι άμεσα για μερικούς. - Περίπου στις 17:00 της 5ης Μαΐου, 4 μίλια από τις ακτές του RHODE ISLAND, και εν όψει του φάρου POINT JUDITH ο 24χρονος ανθυποπλοίαρχος HELMUT FROMSDORF, κυβερνήτης του U-853 άρχισε τον υπολογισμό της επιθέσεως εν καταδύσει. Σε περισκοπικό βάθος σκόπευσε το φορτηγό «BLACK POINT» καθώς αυτό προχωρούσε αργά προς το δυτικό τμήμα του Κόλπου RHODE ISLAND. Το ανυποψίαστο πλοίο ήταν στο τελευταίο σκέλος του ταξιδιού του μέσω του ασφαλούς παρακτίου διαδρόμου από το NORFOLK της Βιργινίας με πλήρες φορτίο άνθρακα. Είχε αποχωρήσει από την προστασία της νηοπομπής περνώντας έξω από το λιμάνι της Νέας Υόρκης και έπλεε χωρίς συνοδεία με σταθερή πορεία (χωρίς ZIG-ZAG) σε υποτιθέμενα φιλικά ύδατα.

- Το U-853 με πλήρωμα 54 ανδρών, απέπλευσε από το STAVANGER της Νορβηγίας, στις 24/2/1945 με προορισμό τις ανατολικές ακτές των ΗΠΑ όπου έφτασε περί το τέλος Απριλίου. Ήταν τελευταίου τύπου ΙΧC/40 εφοδιασμένο με SNORKEL. Εάν ο Κυβερνήτης του δεν έλαβε ποτέ το σήμα του DENITZ περί λήξεως των εχθροπραξιών ή προτίμησε να το αγνοήσει, δεν θα μαθευτεί ποτέ. Ούτε μπορούμε να μάθουμε γιατί διακινδύνευσε να πλεύσει τόσο κοντά σε μία εχθρική ακτή. - Στις 17:40 αυτό το απόγευμα το U-853 εκτόξευσε μία τορπίλη. Δευτερόλεπτα αργότερα, περισσότερο από 40 πόδια της πρύμης του «BLACK POINT» εκτινάχθησαν κυριολεκτικά στη θάλασσα. Στον σταθμό της Ακτοφυλακής του POINT JUDITH, ο ναύκληρος JOE BURBINE που είχε βάρδια μόλις άκουσε την έκρηξη, είδε το πλοίο με τα κιάλια του και το παρακολούθησε να σταματά και να παίρνει κλίση. Η τορπίλη χτύπησε τη δεξιά πλευρά, πρίμα από το μηχανοστάσιο, μερικά από τα θύματα φονεύθηκαν με την έκρηξη, και το σφοδρά κτυπημένο πλοίο γρήγορα άρχισε να κατακλύζεται και να βυθίζεται καθώς ο πλοίαρχος CHARLES PRIOR διέταξε εγκατάλειψη του πλοίου, που 25 λεπτά αργότερα ανετράπη και βυθίστηκε με την πρύμη, παίρνοντας μαζί του τα σώματα 12 μελών του πληρώματος. - Ο καπτ. PRIOR δήλωνε αργότερα ότι δεν είδε την τορπίλη, αλλά ο πλοίαρχος και υποπλοίαρχος του γιουγκοσλαβικού φορτηγού «ΚΑΜΕΝ» που παρέπλεε είπαν ότι την είδαν αλλά πολύ αργά για να ειδοποιήσουν το θύμα. Το «ΚΑΜΕΝ» εξέπεμψε αμέσως SOS, ειδοποιώντας άλλα πλοία για την παρουσία εχθρικού υποβρυχίου στην περιοχή, ταυτόχρονα διασώζοντας 34 μέλη του πληρώματος συμπεριλαμβανομένων 4 τραυματιών, που διακομίσθη-καν στο σταθμό ακτοφυλακής. Το «BLACK POINT» ήταν το τελευταίο θύμα γερμανικού υποβρυχίου σε αμερικανικά χωρικά ύδατα. Και τώρα στην τελευταία επίθεση του πολέμου εναντίον της ναζιστικής Γερμανίας, το κυνήγι εναντίον του U-853 ξεκίνησε: - Η φρεγάτα της ακτοφυλακής «MOBERLY»-PF-63, σε απόσταση 30 μίλια νότια έλαβε το SOS. Μαζί με τα αντιτορπιλικά συνοδείας «AMICK»-DE-168 και «ΑΤΗΕRTON»-DE169 (ανάλογα με τα δικά μας θηρία) αποτελούσαν τμήμα της (επιχειρησιακής δυνάμεως) TASK FORCE 60.7 που μόλις είχαν παραδώσει μία νηοπομπή στη Νέα Υόρκη και κατευθύνονταν προς τη βάση τους στην ΒΟΣΤΩΝΗ. Ο Υποπλοίαρχος L.B. TOLLAKSEN, κυβερνήτης του «MOBERLY» ήταν ο αρχαιότερος παρών αξιωματικός, δεδομένου ότι το τέταρτο πολεμικό πλοίο στην περιοχή το αντιτορπιλικό «ERIKSON»/DD440 με κυβερνήτη τον

Γερμανικό ταχυδρομικό δελτάριο, το οποίο απεικονίζει την κονκάρδα του υποβρύχιου όπλου (U-Boot- Kriegsabzeichen). Προϋπόθεση για την απόκτηση της ήταν η συμμετοχή σε δυο πολεμικές περιπολίες. (Αρχείο Δημήτρη Γκαλών ©)

πλωτάρχη C. McCUNE ήταν ήδη μέσα στη διώρυγα CAPE COD CANAL πλησιάζοντας τη Βοστώνη. Ο κυβερνήτης ανέστρεψε πορεία και έπλευσε ολοταχώς στην περιοχή της επιθέσεως. - Για κάποιον ανεξήγητο λόγο ο κυβερνήτης FROMSDORF του U-853, αντί να απομακρυνθεί πάση δυνάμει έχασε χρόνο στην περιοχή μετά την επιτυχημένη επίθεση. Για το U-853 η απόφασή του αυτή ήταν μοιραία. Πέρασε πάνω από 1 ½ ώρα πριν φθάσουν στην περιοχή οι διώκτες επιφανείας και ακόμη αντί να απομακρυνθεί, το υποβρύχιο έξυνε κυριολεκτικά το βυθό μόνο 8 μίλια μακριά από τη βύθιση του «BLACK POINT». Συνολικά 11 πλοία του Πολεμικού Ναυτικού και Ακτοφυλακής έφτασαν γύρω στις 19:30 και άμεσα δημιούργησαν ένα φραγμό, ταυτόχρονα αρχίζοντας έρευνα με SONAR από το βόρειο άκρο του BLACK ISLAND (Βλέπε χάρτη περιοχής). Στις 20:14 το SONAR του ΑΤΗΕRΤΟΝ έδειξε μια ασυνήθη ηχώ. Το U-853 εντοπίσθηκε κοντά στο βυθό κινούμενο με πορεία 090ο. - Ο Υποπλοίαρχος Lewis Iselin κυβερνήτης του ΑΤΗΕRTON, έδωσε άμεσα εντολές για επίθεση. Στις 20:29 έριξαν 13 βόμβες βάθους, εκ των οποίων 1 εξερράγη. Δεν ήταν πάντως δυνατόν να βεβαιωθούν εάν είχε κτυπήσει το Υ/Β ή κάποιο από τα πολλά παλιά ναυάγια στον βυθό της περιοχής. Σε μια δεύτερη διαδρομή χρησιμοποίησε το πολύβομβο (HEDLE HOG). To ATHERTON έχασε την επαφή του SONAR λόγω της ανατάραξης των νερών που είχαν βάθος μόλις 30 μέτρων. Καθώς οι βόμβες του πολυβόμβου εκρηγνύονταν κοντά στο

Υ/Β και το μετακινούσαν με σφοδρότητα, ο σκληρός κυβερνήτης του συνέχιζε την προσπάθεια να ξεφύγει. Το ΑΤΗΕRTON ανέστειλε την επίθεση και προσπάθησε να εντοπίσει τη νέα θέση του Υ/Β. Εν τω μεταξύ το «ERICSON-DD400» (A/T ΣΤΟΛΟΥ) έφθασε στην περιοχή και ο ήδη επικεφαλής της επιχείρησης Υποπλοίαρχος TOLLAKSEN του «MOBERLY» παρέδωσε τη διοίκηση στον Πλωτάρχη McCUNE ως OFFICER IN TACTICAL COMMAND (OTC). - Ενώ εδώ οι έρευνες για το Υ/Β συνεχίζονταν, χιλιάδες μίλια ανατολικά, στη REIMS στη Γαλλία ο αντιστράτηγος ALFRED JODL, εκπροσωπώντας τις γερμανικές ένοπλες δυνάμεις, με δισταγμό προετοιμαζόταν να υπογράψει το έγγραφο της άνευ όρων παραδόσεως. Απέναντι στον Ατλαντικό όμως η τελευταία μάχη ήταν υπό εξέλιξη. Για τους αγρότες και ψαράδες κατοίκους του μικρού νησιού της περιοχής BLOCK ISLAND αυτή η τελευταία ένταση ναυτικών επιχειρήσεων δεν ήταν πρωτοφανής. Ευρισκόμενοι ανοικτά από τις ακτές του RHODE ISLAND 12 μίλια νότια, οι νησιώτες είχαν παρατηρήσει ή ακούσει πολλές συγκρούσεις μεταξύ του ναυτικού και της θανατηφόρου απειλής των υποβρυχίων. - Στην πράξη το ναυτικό είχε οργανώσει περιπολία με αλιευτικά σκάφη του νησιού για να αναφέρουν παρουσίες περισκοπίων ή υποβρυχίων στην επιφάνεια. Στην αρχή του πολέμου τέτοιες αναφορές ήταν πολύ κοινές, καθώς εχθρικά υποβρύχια περιπολούσαν πλησίον των ακτών κατά ομάδες, οι περίφημες αγέλες λύκων (WOLF PACKS) βυθίζοντας πλοία των συμμάχων εκατοντάδων χιλιάδων τόνων. Εκτός από τις περιπολίες είχαν χτιστεί 8 ψηλοί τσιμεντένιοι πύργοι για παρακολούθηση της περιοχής. - Το U-853 ήταν γνωστό στους συμμάχους από καιρό. Στις 25/5/1944 υπέστη επίθεση από βρετανικά αεροπλάνα στην επιφάνεια, με κυβερνήτη τον ανθυποπλοίαρχο HELMUT SOMMER, και διέφυγε. Στις 15 Ιουνίου, αεροπλάνα του αμερικανικού ναυτικού και μερικά αντιτορπιλικά το αιφνιδίασαν στην επιφάνεια, αλλά κατεδύθη άμεσα και διέφυγε πάλι. Δύο ημέρες αργότερα, δύο αεροσκάφη του αεροπλανοφόρου συνοδείας «CROATIAN» CVE 25, το άκουσαν στον ασύρματο να αναφέρει στη βάση του τις καιρικές συνθήκες. Το εντόπισαν και επιτέθηκαν φονεύοντας 2 μέλη του πληρώματος και τραυματίζοντας 12 μεταξύ αυτών και τον κυβερνήτη SOMMER πριν καταφέρει να καταδυθεί σε βάθος ασφαλείας. Λόγω των ανωτέρω γεγονότων οι Αμερικανοί ναύτες είχαν ονομάσει το U-853 «MOBY DICK» και το πλήρωμα του υποβρυχίου τον κυβερνήτη SOMMER «DER SEILTAEIZER» (ο Σχοινοβάτης). Λόγω Περίπλους 124 37

βλαβών επέστρεψε στη βάση LORIENT για νέα όργανα, επισκευές και αντικατάσταση πληρώματος. Τώρα όμως, ένα χρόνο μετά έκανε την τελευταία του περιπολία, αυτή τη φορά τον SOMMER είχαν αντικαταστήσει ο ύπαρχός του ο νεαρός, όμορφος ανθυποπλοίαρχος HELMUT FROMSDORF ως κυβερνήτης. - Μόλις ανέλαβε την διοίκηση της επιχείρησης ο Πλωτάρχης McCUNE, διέταξε τα μικρότερα σκάφη του στολίσκου να διατηρήσουν τον φραγμό και έστειλε το ΑΤΗΕRTON να ερευνήσει βόρεια και το MOBERLY νότια της πιθανής θέσεως του U-853. Μετά από μερικές λάθος αναφορές στις 23.43 το SONAR του ΑΤΗΕRTON εντόπισε τον στόχο σε βάθος 30 μέτρων, 4000 γυάρδες ανατολικά από την προηγούμενη θέση του, ακίνητο με τις έλικές του σταματημένες. - Μπορεί κάποιος μόνο να φαντασθεί την σκηνή που υπήρχε στο εσωτερικό του Υ/Β αυτή την ώρα. Τη θερμοκρασία του θερμού δύσοσμου αέρα να ανεβαίνει. Λαμπτήρες σπασμένοι καθώς και οι γυάλινες επιφάνειες των οργάνων και το χειρότερο διαρροή στο σκάφος από τις βόμβες βυθού. Κινήσεις του πληρώματος και θόρυβοι ήσαν ελάχιστοι καθώς ο FROMSDORF και το κάθιδρο πλήρωμα ανέμενε με τρόμο την επόμενη τρομερή έκρηξη που ήλθε με μία καταστροφική επίθεση HEDGEHOG. Επιτέλους οι επιτιθέμενοι είδαν αποτελέσματα, φυσαλίδες αέρα, πετρέλαιο και κομμάτια σπασμένων ξύλων βγήκαν στην επιφάνεια. Το ATHERTON έκανε κύκλους στην περιοχή για περίπου 20 λεπτά αναμένοντας κίνηση ή ήχους. Προφανώς το U-853 είχε κτυπηθεί αλλά όχι θανάσιμα, έτσι ο Πλωτάρχης McCUNE διέταξε άλλη μία επίθεση με πρόθεση να διαρρήξουν το ανθεκτικό περίβλημα (PRESSURE HULL). Πάλι, φυσαλίδες και πετρέλαιο παρουσιάστηκαν, αλλά και ένα μαξιλάρι, ένα σωσίβιο και ένας μικρός ξύλινος ιστός σημαίας. - Οι εκρήξεις των βομβών βυθού σε τόσο ρηχά νερά, κατέστρεψαν τον υποτυπωτή πορειών του ATHERTON, και ο επίμονος McCUNE διέταξε το MOBERLY να συνεχίσει την επίθεση. Απίστευτο, αλλά το SONAR του MOBERLY παρουσίασε ότι το Υ/Β εκινείτο πάλι. Ο Κυβερνήτης του εκινείτο νότια με ταχύτητα 4-5 κόμβων. Ο Μc CUNE διέταξε ακόμη μία επίθεση και τα 2 πολεμικά ATHERTON και MOBERLY είχαν πρόβλημα με τα SONAR, αλλά σύντομα διαπίστωσαν την ταχύτητα του Υ/Β να πέφτει στους 2-3 κόμβους. Πρέπει τότε ο FROMSDORF και το εγκλωβισμένο του πλήρωμα να ένοιωθαν πως το τέλος τους ήταν κοντά. Στις 02.00 (6 Μαΐου) το MOBERLY πέρασε πάνω από το στόχο ρίχνοντας μία συγκεντρωμένη βολή HEDGEHOG. Λίγο μετά το U-853 ακινητοποιήθηκε και κάθισε στο βυθό. Σε λίγο με το ξημέρωμα τα 38 Περίπλους 124

To USS Moberly διεξάγει επίθεση πολυβόμβου στο U-853. Στο βάθος διακρίνεται το USS Atherton.

πληρώματα των πολεμικών είδαν λίμνες πετρελαίου να βγαίνουν στην επιφάνεια. Συσκευές διασώσεως (ESCAPE LUNGS) σωσίβια και διάφορα συντρίμμια έβγαιναν στην επιφάνεια. Προφανώς ο «MOBY DICK» ήταν νεκρός (το Υ/Β) παρ’ όλα αυτά ο McCUNE διέταξε ρίψη επιπλέον εκρηκτικών για να το διαλύσει. - Μετά συνέβη κάτι ασυνήθιστο σ’ αυτήν την ξεχωριστή μάχη. Στις 06.00, 2 αερόπλοια (ZEPPELIN) του ναυτικού (Κ-16, Κ-58) από τη βάση LAKE HURST της Ν. Υερσέης έφτασαν επάνω από την περιοχή να πάρουν φωτογραφίες, να σημαδέψουν τη θέση του Υ/Β με καπνό και χρώματα και να ρίξουν ένα σημαντήρα ακροάσεως (SONOBUOY) για να διαπιστώσουν τυχόν ήχους από το βυθό. Χειριστές SONAR και στα 2 αερόπλοια ανέφεραν διακεκομμένους ήχους, όπως σφυροκόπημα σε μεταλλική επιφάνεια. Στη συνέχεια ανέφεραν ότι αυτοί οι ήχοι χάθηκαν λόγω των θορύβων των μηχανών των επιτιθέμενων πλοίων. Το Ναυτικό δεν εξέφρασε γνώμη ουδέποτε για την προέλευση αυτού του θορύβου. Στις 12.30 ο Πλωτάρχης McCUNE διέταξε τα περισσότερα πλοία να αποχωρήσουν προς τη ΒΟΣΤΩΝΗ, ενώ δύτης από το Ναυαγοσωστικό «PENGUIN» (ASR-12) κατεδύθη να δέσει ένα σχοινί στο Υ/Β, πάτησε στον πυργίσκο και μετά από έρευνα ανέφερε ότι η πλευρά του είναι ανοιγμένη (όπως μια κονσέρβα) και πολλά πτώματα ήσαν στο εσωτερικό του. Το τέλος του ήταν τραγικό. Διάφορες ιστορίες και φήμες κυκλοφόρησαν στο BLOCK ISLAND αλλά ούτε κρυφός θησαυρός ούτε ακριβό φορτίο υπήρχαν στο Υ/Β.

Στο Παλιό Λιμάνι στην καλύβα του ψαρομανάβη HENRY HEINZ ένας ψαρομάλλης δίπλα στη σόμπα είπε τη γνώμη του: «Αν με ρωτήσετε αυτός ο καταραμένος Ναζί πουλήθηκε φτηνά, για ένα φορτίο κάρβουνα». ΕΠΙΛΟΓΟΣ - Ο MOBY DICK βεβαίως σκοτώθηκε, ήταν όμως και το τέλος του 6χρονου πολέμου, η επίσημη παράδοση της Γερμανίας υπεγράφη και ο Κυβερνήτης HELMUT FROMSDORF θυσίασε άδικα 66 ανθρώπινες ζωές (Υ/Β και φορτηγό) σε μία αδιανόητη και βίαιη πράξη, σ’ έναν πόλεμο που είχε ήδη καταγράψει ένα νέο επίπεδο φρίκης και βιαιοτήτων. Στα επόμενα χρόνια, πολλοί δύτες κατέβηκαν στο ναυάγιο. Το 1960 ένα πτώμα (μάλλον σκελετός) ανελκύσθηκε και ετάφη με πλήρεις στρατιωτικές τιμές στο NEWPORT, RHODE ISLAND. Στις τελετές παρέστησαν αξιωματούχοι της Δυτ. Γερμανίας, ο Γερμανός Πρόξενος στη Βοστώνη και αξιωματικοί του Ναυτικού των ΗΠΑ. Οι 2 έλικες του Υ/Β αφαιρέθηκαν και τοποθετήθηκαν ως μνημείο κοντά στο Νεκροταφείο όπου ετάφη ο άγνωστος Γερμανός Ναύτης. - Σήμερα ο «MOBY DICK» είναι ξαπλωμένος εκεί που σκοτώθηκε σε βάθος 39 μέτρων, καλυμμένος από στρείδια, σκουριασμένος να διαλύεται αργά. Και κάθε χρόνο, κολυμβητές και ξαπλωμένοι στις παραλίες του BLOCK ISLAND καθώς και σκάφη αναψυχής με ανυποψίαστους, γελαστούς τουρίστες περνούν επάνω από τον σιωπηλό του τάφο.

ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΚΑΤΡΑΔΗΣ High Performance Ropes

Δένουμε γερά σε όλο τον κόσμο! Με τα υψηλής αντοχής σχοινιά πρόσδεσης, αγκυροβολίας και ρυμουλκήσεως.

ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΚΑΤΡΑΔΗΣ Σας προσκαλούμε να επισκεφθείτε το περίπτερό μας Hall 3, Stand No 3.110 στην έκθεση “Ποσειδώνια 2018”. 4-8 Ιουνίου.

Κάβοι και Σχοινιά Προσδέσεως, Αγκυροβολίας και Ρυμουλκήσεως (Υπερ-υψηλού Μοριακού Βάρους Πολυαιθυλενίου, Αραμιδικά, Πολυμερών Υγρών Κρυστάλλων και Μικτά Πολυεστέρα-Πολυπροπυλενίου), Συρματόσχοινα, Ανόδια Καθοδικής Προστασίας, Αλυσίδες, Άγκυρες, Εξοπλισμός Λιμένων και Καταστρώματος Πλοίων Ψαρών 11, 18648, Πειραιάς, T: +30 2104060300 - F: +30 2104626268 E: info@katradis.com - www.katradis.com

HMS HOOD

Η 15η Μαΐου 2023 σηματοδοτεί τα 103 χρόνια από την ενεργοποίηση του Θωρακισμένου Καταδρομικού HMS HOOD. Του Trevor Piper | Μετάφραση Γιάννης Παλούμπης-Γιώργος Χάλαρης

την περίοδο μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων, το Θωρακισμένο Καταδρομικό HMS Hood κοσμούσε τους ωκεανούς και τα λιμάνια του κόσμου ως το απόλυτο σύμβολο της βρετανικής θαλάσσιας ισχύος. Το «Mighty Ηood» (ισχυρό Ηood) όπως τo αποκαλούσαν χαϊδευτικά ήταν το μεγαλύτερο και πιο ισχυρό πολεμικό πλοίο στον κόσμο, ωστόσο ήταν ένα ακόμα πλοίο σχεδιασμένο με το ίδιο θανατηφόρο μειονέκτημα όπως η προηγούμενη γενιά βρετανικών καταδρομικών μάχης και αυτή η αδυναμία θα του προκαλούσε τραγικό τέλος στα στενά της Δανίας τον Μάιο του 1941. Στα τέλη του 1915, υποβλήθηκαν στο Συμβούλιο του Ναυαρχείου πέντε νέα σχέδια Θωρηκτών με βάση την κλάση Queen Elizabeth, αλλά ενσωματώνοντας χαρακτηριστικά για τη μείωση της διαβροχής του καταστρώματος που προκαλείται από το χαμηλό ύψος εξάλων και το αυξημένο εκτόπισμα, ως αποτέλεσμα της μετατροπής του πλοίου σε πολεμικές περιόδους. Η μείωση του βυθίσματος ήταν επίσης επιθυμητή. Τα σχέδια μελετήθηκαν από τον ναύαρχο Sir John Jellicoe, τότε Αρχηγό του Μεγάλου Στόλου, ο οποίος θεώρησε ότι ο Στόλος είχε αρκετά θωρηκτά, και ότι αυτό που πραγματικά χρειαζόταν ήταν ένα σχέδιο Θωρακισμένου Καταδρομικού για να αντιμετωπίσει την κλάση Mackensen με την ταχύτητα των 30 κόμβων και τα πυροβόλα των 15” που πιστευόταν ότι ήταν υπό κατασκευή στη Γερμανία. Οι ομάδες σχεδιαστών κατεύθυναν τις προσπάθειές τους σε αυτή την απαίτηση, και παρήγαγαν έξι σχέδια για σχολιασμό μέχρι τον Φεβρουάριο του 1916, τα πέντε εκ των οποίων ενσωμάτωσαν τους νέους υδραυλωτούς λέβητες για εξοικονόμηση χώρου. Το τελικό σχέδιο που επιλέχθηκε για το πλοίο παρήγαγε ένα Θωρακισμένο Καταδρομικό 45.200 τόνων στο μέγιστο βύθισμα, το οποίο είχε μήκος 861 πόδια, πλάτος 105 πόδια στις άκρες των προεξοχών, με στροβίλους Brown Curtis που μετέδιδαν κίνηση μέσω μειωτήρων και μπορούσαν να προωθήσουν το πλοίο με 4 ελικοφόρους άξονες στους 32 κόμβους αναπτύσσοντας 144.000 shp.

40 Περίπλους 124

Τα πλοία θα ήταν οπλισμένα με οκτώ από τα εξαιρετικά και αποδεδειγμένης αξίας πυροβόλα 15" Mk 1 σε τέσσερις δίδυμους πύργους και ο δευτερεύων οπλισμός θα ήταν 12 μονά πυροβόλα 5,5". Το τελικό σχέδιο εγκρίθηκε στις 7 Απριλίου 1916 και τρία πλοία παραγγέλθηκαν την ίδια μέρα, το Hood από το ναυπηγείο του John Brown στο Clydebank, το Howe από το Cammell Laird και το Rodney από το Fairfield's. Το Anson, το τέταρτο πλοίο, παραγγέλθηκε από το Armstrong τον Ιούλιο. Η ναυπήγηση του HMS Hood ξεκίνησε αρχικά στο ναυπηγείο John Brown στις 31 Μαΐου 1916, την ίδια μέρα διεξαγωγής της Μάχης της Γιουτλάνδης, αλλά η κατασκευή διεκόπη σχεδόν αμέσως, εν αναμονή της ενσωμάτωσης τροποποιήσεων στο σχέδιο, μετά την εμπειρία των αδυναμιών που φανέρωσαν τα Θωρακισμένα Καταδρομικά στη Βόρεια Θάλασσα εκείνη την ημέρα. Ο σχεδιασμός του πλοίου τροποποιήθηκε για να συμπεριλάβει επιπλέον 1200 τόνους θωράκισης και ο επανασχεδιασμός εγκρίθηκε από το Συμβούλιο προσδιορίζοντας την επανέναρξη της κατασκευής του πλοίου

την 1η Σεπτεμβρίου 1916. Συνεχείς βελτιώσεις και τροποποιήσεις ως αποτέλεσμα των διδαγμάτων που αντλήθηκαν στη Γιουτλάνδη , συμπεριλαμβανομένης της προσθήκης οκτώ τορπιλοσωλήνων πάνω από την ίσαλο και τεσσάρων ακόμη ηλεκτρογεννητριών, σήμαινε ότι το τελικό σκέλος σχεδίασης για τον Χουντ δεν είχε οριστικοποιηθεί μέχρι τον Αύγουστο του 1917. Η απαίτηση για πρόσθετο ύψος εξάλων και μικρότερο βύθισμα δεν λήφθηκε σχεδόν καθόλου υπ’ όψιν μετά την αύξηση του πρόσθετου βάρους. Πολύ λίγη εργασία ολοκληρώθηκε στα άλλα τρία πλοία της κλάσης πριν ανασταλεί τελείως η κατασκευή λόγω προβλημάτων χωρητικότητας στα ναυπηγεία και καθώς η κατασκευή ήταν ελάχιστα προχωρημένη, τελικά ακυρώθηκαν τον Οκτώβριο του 1918. Καθ' όλη τη διάρκεια της κατασκευής του, η θωράκιση του Hood συνέχισε να απασχολεί το Ναυαρχείο, και περαιτέρω αυξήσεις στη θωράκιση των καταστρωμάτων του εγκρίθηκαν τον Αύγουστο του 1918 και τον Μάιο του 1919 και τελικά τον Ιούλιο του 1919 δόθηκε έγκριση να αυξηθεί το πάχος του κυρίου κα-

ταστρώματος πάνω από τις πυριταποθήκες των πυροβόλων, αλλά δυστυχώς αυτή η τελική μετατροπή δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Το πλοίο καθελκύστηκε στις 22 Αυγούστου 1918 και μεταφέρθηκε στο Rosyth τον Ιανουάριο του 1920 για ολοκλήρωση των εργασιών και δοκιμές. Κατά τη διάρκεια του πειράματος ευσταθείας, έδειξε εκτόπισμα 42.670 τόνων, 1.470 τόνους πάνω από τη σχεδίασή του 1917. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μια αύξηση του βυθίσματος κατά 1 πόδι στο μέσο του πλοίου και 2 πόδια στην πρύμνη. Στο μέγιστο βύθισμα το ύψος εξάλων στην άκρη της πρύμνης ήταν μόνο 15 πόδια και το κατάστρωμα του πλοίου δεχόταν συχνά τόνους νερού σε όλες τις καταστάσεις θαλάσσης εκτός από νηνεμία ή αν το Hood ταξίδευε με ταχύτητα. Ορισμένα μέλη του πληρώματος αποκαλούσαν συχνά το πλοίο το μεγαλύτερο υποβρύχιο του κόσμου. Κατά τις δοκιμές ταχύτητας στο Clyde και έξω από το νησάκι Arran τον Μάρτιο του 1920 ανέπτυξε 32,07 κόμβους με 151.280 shp. Οι δοκιμές πυροβόλων ήταν επίσης επιτυχείς, και το πλοίο έγινε δεκτό από τους κατασκευαστές του και τέθηκε σε υπηρεσία στις 15 Μαΐου 1920 ως ναυαρχίδα της Μοίρας Καταδρομικών Μάχης του Στόλου του Ατλαντικού μέχρι τον Αύγουστο του 1923, οπότε μπήκε στο ναυπηγείο του Ντέβονπορτ για να προετοιμαστεί για το ταξίδι του στο γύρο του κόσμου ως ναυαρχίδα της Μοίρας Ειδικών Υπηρεσιών. Μαζί με το Θωρακισμένο Καταδρομικό Repulse και την πρώτη Μοίρα Ελαφρών Καταδρομικών, το Hood αναχώρησε στα τέλη Νοεμβρίου 1923 για ένα παγκόσμιο ταξίδι στην Αυτοκρατορία. Η Μοίρα διένυσε πάνω από 40.000 μίλια και φιλοξένησε πάνω από

700.000 άτομα σε δεξιώσεις ενώ παράλληλα εκτελούσε επίδειξη σημαίας. Όντας η μεγαλύτερη και πιο διάσημη μονάδα του Βασιλικού Ναυτικού, το Hood ήταν το επίκεντρο της προσοχής καθ' όλη τη διάρκεια του ταξιδιού και γινόταν ελάχιστα παραδεκτή από το Ναυαρχείο η εγγενής αδυναμία του στη θωράκιση του καταστρώματος. Κατά την επιστροφή από το παγκόσμιο ταξίδι, το πλοίο είχε μια σύντομη επισκευή στο Ντέβονπορτ μεταξύ Οκτωβρίου και Νοεμβρίου 1924 προτού αναλάβει και πάλι το ρόλο της ναυαρχίδας της Μοίρας Καταδρομικών Μάχης στον Ατλαντικό. Τον Ιούνιο του 1929, το Hood μπήκε στο ναυπηγείο του Πόρτσμουθ για την πρώτη του μεγάλη επισκευή μετά την καθέλκυσή του πριν από 9 χρόνια. Η επισκευή θα διαρκούσε μέχρι τις 28 Μαΐου 1931. Ο μακρύς κατάλογος των εργασιών περιελάμβανε την προσθήκη πυργίσκων Pom-Pom, την τροποποίηση πολλών εσωτερικών διαμερισμάτων και χώρων εργασίας, μετεγκατάσταση αρκετών από τις λέμβους του πλοίου, τοποθέτηση 2 ενθεμίων ετοίμων πυρομαχικών και πυρίτιδος στο κατάστρωμα του προστέγου και αύξηση της αποθήκευσης καυσίμου πετρελαίου χρησιμοποιώντας τα διπύθμενα σε πολλά διαμερίσματα. Παρόλο που το πλοίο είχε μια γνωστή αδυναμία στην οριζόντια θωράκισή του, δεν έγινε καμία εργασία σε αυτόν τον τομέα. Το πλοίο τέθηκε εκ νέου σε ενέργεια μετά από αυτή την επισκευή, ως ναυαρχίδα της Μοίρας Καταδρομικών Μάχης του Μητροπολιτικού Στόλου μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1936 οπότε ενσωματώθηκε στον Στόλο της Μεσογείου. Κατά τη διάρκεια αυτών των τελευταίων ετών ειρήνης στην Ευρώπη, το Hood υποβλήθηκε σε πολυάριθμες σύντομες επισκευές στο Πόρτσμουθ, το Γιβραλτάρ και τη Μάλτα, και πραγματοποίησε πολυάριθμες επισκέψεις σε λιμάνια καθώς και περιπολίες στα ανοιχτά των ισπανικών ακτών κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Στα τέλη της δεκαετίας του τριάντα, εκπονήθηκαν σχέδια για το Hood να υποβληθεί σε μια μεγάλη ανακατασκευή σύμφωνα με τις προδιαγραφές που δόθηκαν στο Renown. Το πλοίο θα απογυμνωνόταν από όλη την υπερκατασκευή και τον δευτερεύοντα οπλισμό του μεταξύ των πύργων κυρίου οπλισμού, συμπεριλαμβανομένης της θωρακισμένης γέφυρας διοικήσεως και μια νέα υπερκατασκευή παρόμοια με αυτή που τοποθετήθηκε στα θωρηκτά της κατηγορίας KGV, μαζί με νέες μηχανές και λέβητες υψηλής πίεσης καθώς και οκτώ από τα νέα διπλής χρήσεως πυροβόλα 5.25. Μεγάλη σημασία είχε η πρόταση να αυξηθεί

πολύ το πάχος της θωράκισης του καταστρώματος του Hood και να αυξηθεί επίσης η θωράκισή του υπό την ίσαλο. Αν αυτή η εργασία μπορούσε να είχε ολοκληρωθεί, θα έστεκε καλά απέναντι σε οποιονδήποτε αντίπαλο και η μετέπειτα συνάντησή του με το Βίσμαρκ θα μπορούσε να είχε τελειώσει διαφορετικά. Όπως και να έχει, η διεθνής κατάσταση είχε επιδεινωθεί και ένα σημαντικό πλοίο όπως το Hood δεν μπορούσε να αφεθεί περισσότερο στο ναυπηγείο και όταν μπήκε στο Πόρτσμουθ τον Φεβρουάριο του 1939 το μόνο που μπορούσε να γίνει ήταν να αφαιρεθούν τα πρωραία πυροβόλα 5,5" στο δεύτερο κατάστρωμα, τέσσερις παλιές μονές βάσεις 4" και να αυξηθεί ο αντιαεροπορικός οπλισμός με την προσθήκη τεσσάρων διδύμων πυροβόλων 4" και τους κατευθυντήρες τους και ένα Pom-Pom με οκτώ κάννες. Οι δύο υπό την ίσαλο τορπιλοσωλήνες των 21" αφαιρέθηκαν και ενθέμια ετοίμων πυρομαχικών προστέθηκαν στο κατάστρωμα του σκάφους μαζί με δύο προβολείς ερεύνης 40 ιντσών στην πρυμναία γέφυρα. Το πλοίο ενεργοποιήθηκε εκ νέου στις 2 Ιουνίου 1939 και μετά από δοκιμές, εντάχθηκε στον Μητροπολιτικό Στόλο ως ναυαρχίδα της Μοίρας Καταδρομικών Μάχης στις 13 Αυγούστου 1939, φέροντας το διακριτικό του Αντιναυάρχου W J Whitworth. Μέσα σε μια εβδομάδα, το Hood αναχώρησε για την πρώτη του περιπολία εν καιρώ πολέμου στην περιοχή μεταξύ βόρειας Σκωτίας και Νορβηγίας, με στόχο τον εντοπισμό τυχόν γερμανικών πολεμικών πλοίων που θα προσπαθούσαν να ξανοιχτούν ελεύθερα στον Ατλαντικό ή τη Βόρεια Θάλασσα. Η σύνθεση του πληρώματος εν καιρώ πολέμου σήμαινε ότι είχε περίπου 1400 άνδρες στο πλοίο. Βρισκόταν εν πλω όταν κηρύχθηκε ο πόλεμος στις 3 Σεπτεμβρίου. Στις 26 Σεπτεμβρίου, ενώ παρείχε άμεση κάλυψη για τη 2η Μοίρα Καταδρομικών που συνόδευε το κατεστραμμένο υποβρύχιο Spearfish πίσω στο Ηνωμένο Βασίλειο, το πλοίο δέχτηκε αεροπορική επίθεση και μια βόμβα φάνηκε να χτυπά το μεσόστεγό του, αλλά ευτυχώς έπεσε ακίνδυνα στη θάλασσα. Μετά την απώλεια του Royal Oak, το πλοίο χρησιμοποίησε το Loch Ewe ως βόρεια βάση του μέχρι να βελτιωθεί η άμυνα στο Scapa Flow. Στις 31 Οκτωβρίου, το επισκέφτηκε ο Πρώτος Λόρδος του Ναυαρχείου Ουίνστον Τσόρτσιλ και στη συνέχεια αναχώρησε την ίδια μέρα για το Πλύμουθ για να πραγματοποιήσει μικρές επισκευές. Στις 25 Νοεμβρίου, το Hood απέπλευσε για να ενωθεί με το Γαλλικό Θωρηκτό Dunkerque και τα συνοδευτικά καταδρομικά του, για να αποτρέψει την έξοδο στον

Περίπλους 124 41

HMS HOOD Του Trevor Piper

Ατλαντικό των Scharnhorst και Gneisenau, και για μια σύντομη περίοδο τέθηκε υπό τη διοίκηση του Γάλλου Ναυάρχου. Επέστρεψε πάλι στο Clyde στις αρχές Δεκεμβρίου και σε περιπολία με μεγάλη θαλασοταραχή ξανά την ημέρα των Χριστουγέννων. Ακολούθησαν πολυάριθμες περιπολίες προτού το Hood επιστρέψει πάλι στο Σκάπα στις 7 Μαρτίου 1940. Εκείνη την περίοδο, χρειαζόταν επειγόντως επισκευή, ήταν υπερβολικά υπέρβαρο, με εκτόπισμα 48.360 τόνων, γεγονός που σήμαινε ότι το πρυμναίο κατάστρωμά του ήταν συνεχώς κάτω από το νερό, η γάστρα του και η υπερκατασκευή έδειχναν σημάδια καταπόνησης και μπορούσε να αναπτύσσει μόνο 26,5 κόμβους. Κατά συνέπεια, το Hood έπλευσε στο Ντέβονπορτ για μια επισκευή που επρόκειτο να διαρκέσει μέχρι τα τέλη Μαΐου 1940. Η επισκευή περιελάμβανε την αφαίρεση των υπόλοιπων πυροβόλων 5,5", για να αντικατασταθούν από άλλες τρεις διπλές βάσεις 4". Τα σκοπευτικά των 5,5” μετατράπηκαν σε κατευθυντήρες ελέγχου πυρός των 4”. Τοποθετήθηκε ένα αντιμαγνητικό καλώδιο γύρω από το πλοίο για προστασία από μαγνητικές νάρκες. Στο τέλος των εργασιών ανακαίνισης στο Devonport, το Hood έπλευσε στο Gladstone Dock στο Λίβερπουλ για την ολοκλήρωση των εργασιών δεξαμενισμού. Ένας αριθμός από πυροβόλα 5,5" στάλθηκαν στο νησί Ascension στο Νότιο Ατλαντικό για τοπική άμυνα, και εξακολουθούν να υπάρχουν εκεί ακόμα και σήμερα. Το HMS Hood απέπλευσε από το Λίβερπουλ στις 12 Ιουνίου για να συνοδεύσει μια συνοδεία μεγάλων επιβατικών που μετέφεραν στρατεύματα της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας στο Κλάιντ και στις 18, την επομένη της πτώσης της Γαλλίας, έφυγε για το 42 Περίπλους 124

Γιβραλτάρ, φθάνοντας εκεί τέσσερις ημέρες αργότερα. Μετά από δύο αποτυχημένες προσπάθειες να εντοπίσει το γαλλικό θωρηκτό Richelieu, το οποίο είχε αναφερθεί ότι είχε φύγει από το Ντακάρ, το Hood εντάχθηκε στη Δύναμη «H» του Αντιναύαρχου Sir James Somerville, αποτελούμενη από τα Resolution, Valiant, Ark Royal, Arethusa, Enterprise και έντεκα αντιτορπιλικά. Στις 3 Ιουλίου, η Δύναμη «Η» βρισκόταν έξω από τη γαλλική βάση του Μερςελ-Κεμπίρ για την «Επιχείρηση Καταπέλτης», όπου στον Ναύαρχο Τζενσούλ προτάθηκαν οι εναλλακτικές λύσεις : να συμμετάσχει στη συμμαχική υπόθεση προσχωρώντας στον Βρετανικό στόλο, να εγκλωβιστεί σε ουδέτερο λιμάνι, ή να καταστρέψει τα πλοία του εντός έξι ωρών για να μην πέσουν στα χέρια των Γερμανών. Η μη συμμόρφωση με κάποια από τις προτεινόμενες επιλογές θα σήμαινε ότι οι Βρετανοί θα κατέστρεφαν τα γαλλικά πλοία. Οι Βρετανοί άνοιξαν απρόθυμα πυρ στις 17:54 και το Hood έβαλε 55 οβίδες 15" και 120 4". Το Strasbourg διέφυγε καταδιωκόμενο από το Hood και παρόλο που το πλοίο ανέπτυξε έως και 28 κόμβους, το γαλλικό πλοίο ήταν 15 μίλια μπροστά και το Hood έπρεπε να εκτελέσει ελιγμό αποφυγής δύο τορπιλών που εκτοξεύτηκαν εναντίον του. Η δύναμη «H» επέστρεψε στο Γιβραλτάρ στις 4 Ιουλίου. Το πλοίο πραγματοποίησε κι άλλες εξόδους στη Μεσόγειο κατά τη διάρκεια του μήνα, συμπεριλαμβανομένης της συνοδείας του Argus που μετέφερε μαχητικά Hurricane για τη Μάλτα. Στις 4 Αυγούστου το Hood άφησε τη Μεσόγειο και στις 10 του μηνός επέστρεψε στο Scapa Flow, περνώντας το φράγμα Hoxa στις 05:54. Ο Ναύαρχος Somerville έφυγε από το πλοίο και ο Αντιναύαρχος Whitworth ύψωσε και πάλι το δια-

κριτικό του. Κατά τη διάρκεια μιας σύντομης παραμονής στο Rosyth Dockyard στα τέλη Αυγούστου αντικαταστάθηκε το αριστερό πυροβόλο του πύργου «A», πριν επιστρέψει στο Scapa Flow μέχρι τις 13 Σεπτεμβρίου. Αμέσως μετά το Hood έφυγε για να λάβει μέρος σε μια αποτυχημένη επιχείρηση αναχαίτισης μιας γερμανικής νηοπομπής. Επέστρεψε στο Scapa Flow την τελευταία μέρα του μήνα. Ο Οκτώβριος 1940 πέρασε με εξόδους στη Βόρεια Θάλασσα με την ελπίδα να εντοπίσει γερμανικά πολεμικά πλοία και πλοία εφοδιασμού. Στις αρχές Νοεμβρίου το Hood συνόδευσε το Repulse και τρία καταδρομικά σε ένα στίγμα 400 μίλια δυτικά της Βρέστης για να αναχαιτίσουν ένα «Θωρηκτό τσέπης», αλλά η επιχείρηση τελικά ακυρώθηκε και το Hood επέστρεψε στο Scapa Flow την Ημέρα της Ανακωχής του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου. Το υπόλοιπο του έτους βρήκε το πλοίο να περιπολεί στα στενά της Δανίας και στη Βόρεια Θάλασσα. Για άλλη μια φορά το Hood ήταν εν πλω την ημέρα των Χριστουγέννων και προστάτευσε τις επιχειρήσεις ναρκοθέτησης στα ανοιχτά των νήσων Φερόες νωρίς το νέο έτος. Μπήκε στο ναυπηγείο Rosyth για ανακαίνιση στις 16 Ιανουαρίου για επισκευές στις τουρμπίνες του, από τις οποίες είχαν υποστεί ζημιές μια σειρά από πτερύγια όταν κυνηγούσε το Straώourg, και για την τοποθέτηση ραντάρ ελέγχου πυροβολικού και προειδοποίησης αέρα. Ανέβηκε στη δεξαμενή για εκτέλεση εργασιών στα υπό την ίσαλο εξαρτήματα της γάστρας. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου στο ναυπηγείο, το επισκέφτηκε για άλλη μια φορά ο κ. Churchill, και στις 6 Μαρτίου, ο Βασιλιάς. Το Hood απέπλευσε στις 17 Μαρτίου

Μετάφραση Γιάννης Παλούμπης-Γιώργος Χάλαρης στολών ήταν έκπληξη για πολλούς. Το πλοίο είναι ξαπλωμένο στον βυθό της θάλασσας σε τρία μεγάλα κομμάτια, με ένα μεγάλο πεδίο συντριμμιών. Το μπροστινό μέρος που περιλαμβάνει την πλώρη βρίσκεται στην αριστερή πλευρά του εντελώς αποσπασμένο από την κύρια υπερκατασκευή, γεγονός που υποδηλώνει ότι υπήρξε μια μεγάλη έκρηξη πυριταποθήκης μπροστά από τη γέφυρα που πιθανότατα προκλήθηκε από σπινθήρα μετά από έκρηξη πυριταποθήκης. Η θωρακισμένη γέφυρα πηδαλιούχησης βρίσκεται σε κάποια απόσταση. Το μεσαίο τμήμα του πλοίου πρύμα από τις καπνοδόχους είναι απλώς ένα μεγάλο πεδίο συντριμμιών, αποτέλεσμα μιας καταστροφικής έκρηξης πρυμναίας πυριταποθήκης. Το πρυμναίο τμήμα είναι σχετικά άθικτο και η θέση του πηδαλίου αποδεικνύει ότι ο ναύαρχος Holland είχε διατάξει μια στροφή προς τα αριστερά για να ενεργοποιηθούν οι πρυμναίοι πύργοι να βάλλουν και να μειώσει την έκθεση του ευάλωτου κυρίου καταστρώματος λόγω ασθενούς θωράκισης σε επισκεπτικά πυρά. Η καμπάνα του πλοίου ανακτήθηκε αργότερα και τώρα βρίσκεται στο Μουσείο του Βρετανικού Ναυτικού στο Πόρτσμουθ. Ο μοναδικός ζωντανός επιζών Ted Briggs εντάχθηκε στην αποστολή και χρησιμοποιώντας έναν τηλεχειριζόμενο βραχίονα τοποθέτησε μια αναμνηστική πλάκα στο πλοίο στη μνήμη των πεσόντων συντρόφων του. Τα απομεινάρια του μεγάλου πλοίου βρίσκονται στον πυθμένα του στενού της Δανίας σε 5000 πόδια βάθος σε στίγμα 63° 20'Β, 31°50'Δ.

του σκάφους κοντά στον κύριο ιστό από το Prinz Eugen, και μια τεράστια φωτιά ξέσπασε, που τροφοδοτήθηκε από τα πυρομαχικά στα ενθέμια ετοίμων πυρομαχικών. Ο ναύαρχος Holland διέταξε μια στροφή 20 προς τα αριστερά για να φέρει τα βρετανικά πλοία σε παράλληλη πορεία με τα δύο γερμανικά πλοία, κάτι που θα επέτρεπε στους πρυμναίους πύργους των βρετανικών πλοίων να μπορούν να βάλλουν. Ωστόσο, μόλις το Hood ξεκίνησε τη στροφή του δέχτηκε το θανάσιμο χτύπημα. Η τέταρτη βολή από το Bismarck είχε πέσει πολύ κοντά και ο Πύργος Χ είχε μόλις βάλλει, όταν η πέμπτη βολή από το Bismarck χτύπησε το Hood περίπου 65 πόδια πίσω από τον κύριο ιστό, πιθανότατα στην πυριταποθήκη των 4 ιντσών, η οποία με τη σειρά της πυροδότησε τις δύο πρυμναίες πυριταποθήκες των 15 ιντσών. Μια τεράστια έκρηξη έσπασε την τρόπιδα του πλοίου, οι πλευρές του σηκώθηκαν ψηλά από το νερό και μέσα σε 1,5 λεπτό, το μόνο που έμεινε ήταν ένας πυκνός καπνός. Μόνο 3 άνδρες επέζησαν και 1418 αξιωματικοί και άνδρες έχασαν τη ζωή τους. Το εξεταστικό συμβούλιο για την απώλεια του πλοίου κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η έκρηξη των πρυμναίων πυριταποθηκών είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή του πλοίου και μόλις τον Ιούλιο του 1998 μια αποστολή που συγκρότησε ο διάσημος εξερευνητής ωκεανών Ντέιβιντ Μέρνς εντόπισε τελικά την τελευταία θέση του καταδρομικού μάχης στο βυθό του Στενού της Δανίας. Έχουν εκφρασθεί πολλοί λόγοι για την απώλεια του μεγάλου πλοίου και η καταστροφή που είδαν οι τηλεκατευθυνόμενες κάμερες των απο-

και συνενώθηκε με πολλές άλλες μεγάλες μονάδες σε μια έρευνα για το Scharnhorst και το αδερφό του, που πιστευόταν ότι ήταν εν πλω, αλλά τα γερμανικά πλοία δεν εντοπίστηκαν, έτσι το Hood επέστρεψε στο αγκυροβόλιό του στο Scapa Flow στις 23. Η 28 Μαρτίου βρήκε το Hood εν πλω να περιπολεί ξανά στα ανοιχτά της Βρέστης με την ελπίδα να εντοπίσει τα άπιαστα γερμανικά καταδρομικά χωρίς αποτέλεσμα, έτσι επέστρεψε στο Σκάπα πάλι στις 14 Απριλίου. Στις 8 Μαΐου, ο ναύαρχος Γουίτγουορθ υπέστειλε το σήμα του και ο Αντιναύαρχος L.Ε. Holland επέβη τέσσερις ημέρες αργότερα , στις 21 Μαΐου, το πλοίο απέπλευσε για άλλη μια φορά για το Hval fiord μαζί με το ολοκαίνουργιο Καταδρομικό Πρίγκιψ της Ουαλίας για να καλύψει τα στενά της Δανίας καθώς το Bismarck και το Prinz Eugen αναφέρθηκαν ότι είχαν αποπλεύσει από το Νορβηγικό φιόρδ τους. Το σχέδιο, σε περίπτωση που τα γερμανικά πλοία έρχονταν σε δράση, ήταν ότι το Hood θα έκλεινε την απόσταση όσο το δυνατόν γρηγορότερα, κατά προτίμηση θα ενεργούσε έτσι ώστε να παρουσιάζει τον μικρότερο στόχο λόγω της γνωστής αδυναμίας του πλοίου στην θωράκιση του καταστρώματος. Στις 23 Μαΐου, τα γερμανικά πλοία εντοπίστηκαν από τα καταδρομικά Norfolk και Suffolk, και ο Admiral Holland άλλαξε πορεία ώστε να συναντηθεί με τα γερμανικά πλοία το επόμενο πρωί, ωστόσο τα καταδρομικά έχασαν την επαφή για λίγο και το Hood και το Prince of Wales άλλαξαν πορεία προς τα νοτιοανατολικά και μείωσαν ταχύτητα στους 25 κόμβους. Αργότερα το ίδιο βράδυ, η επαφή αποκαταστάθηκε πάλι από τα καταδρομικά και το Hood άλλαξε για άλλη μια φορά πορεία προς βορράν και αύξησε ταχύτητα στους 28 κόμβους. Στις 05:37, το Bismarck αναφέρθηκε από το Prince of Wales στα 17 μίλια, και επιθυμώντας να κλείσει την απόσταση το συντομότερο δυνατό για να μην εκτεθεί η θωράκιση του καταστρώματος του Hood σε επισκεπτικές βολές, ο ναύαρχος Holland άλλαξε πορεία 40° προς την κατεύθυνση του γερμανικού πλοίου και στη συνέχεια λίγα λεπτά αργότερα άλλες 20°, αν και λόγω της απομάκρυνσης από τον εχθρό κατά τη διάρκεια της νύχτας, όταν χάθηκε η επαφή, αυτό σήμαινε ότι τα βρετανικά πλοία εξακολουθούσαν να πλησιάζουν διατηρώντας τον εχθρό 30° προς τα αριστερά που παρουσίαζε πολύ μεγαλύτερο στόχο από ό,τι θα ήθελε ο ναύαρχος και αφήνοντας τους πρυμναίους πύργους των βρετανικών πλοίων εκτός δυνατότητας βολής. Στις 26.500 γιάρδες, ο Ναύαρχος Holland έστειλε σήμα και στα δύο βρετανικά πλοία να ανοίξουν πυρ εναντίον του επικεφαλής γερμανικού πλοίου, το οποίο στην πραγματικότητα ήταν το Prinz Eugen, αλλά τρία λεπτά αργότερα έστειλε και πάλι σήμα «μετατόπιση στόχου δεξιά». Το Prince of Wales είχε ήδη συνειδητοποιήσει αυτό το λάθος και συγκέντρωνε τα πυρά του στο Bismarck. Και τα δύο γερμανικά πλοία άνοιξαν πυρ αμέσως μετά, και τα δύο εναντίον του Hood, το οποίο σύντομα καλύφθηκε από στήλες αφρού καθώς γερμανικές οβίδες έπεσαν γύρω του. Η Τρίτη βολή του Hood περιέβαλε το Bismarck, αλλά στις 05:55 χτυπήθηκε το κατάστρωμα

Περίπλους 124 43

Η Συμμετοχή των παιδιών στις Πολιορκίες και την Έξοδο του Μεσολογγίου Στην εποποιία του Μεσολογγίου, οι μικροί «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» αγωνιστές και το εκλεκτό σώμα των Γελεκτζήδων (προσωνυμία) που έδωσαν στα ενενήντα λαμπρά παλικαρόπουλα 15 έως 18 ετών, γιατί φορούσαν μόνο γελέκο για να μην τους βαραίνει η κάπα την ώρα της μάχης, έγραψαν με τις γενναιόφρονες πράξεις τους ηρωικά κατορθώματα, από τα οποία λίγα αναφέρονται επωνύμως στις σελίδες των ιστορικών ενθυμημάτων Tου Ιωάννη Κατσαβού, Ανθυπασπιστή Π.Ν. - Νοσηλευτή

ς γυρίσουμε το νου μας πίσω, εκεί που η ιστορία μάς παίρνει από το χέρι, και μας οδηγεί στους ηρωϊκούς χρόνους των Πολιορκιών και της Εξόδου, πέρα κει στην παλικαρότοκη και μαρτυρική πόλη. Η πόλη ήταν αποκλεισμένη από στεριά και θάλασσα. Οι υπερασπιστές της, ταμπουρωμένοι στα χαρακώματα κάτω από το αδιάκοπο σφυροκόπημα των κανονιών του εχθρού. Οι γυναίκες και τα παιδιά δεν ήταν στις συνηθισμένες εργασίες τους, όπως έπρεπε, οι πρώτες στο νοικοκυριό και τα άλλα στο παιχνίδι. Έπαιζαν τους ρόλους που τους μοίρασε ο πόλεμος και δεν μπορούσαν να τους αρνηθούν. Γνώριζαν και μας έδειξαν πως η ανθρώπινη αξιοπρέπεια μετριέται με το πόση ελευθερία μπορείς να βαστάξεις. Γράφει ο Δημήτρης Φωτιάδης: «....Όσο για τα παιδιά βλέπουν τα ντουφέκια, τις πάλες, τα γιαταγάνια, τις μπιστόλες και τα ρέγεται η ψυχή τους. Ξεκολλημό δεν έχουν από τις ντάπιες και ταμπούρια και χύνουν με μολύβι κανονάκια και μπάλες». Και ο Κωστάκης Πετρόπουλος σημειώνει: «....Μια ομάδα από μικροπαίδια, επηρεασμένα απ’ τη μεγαλόπρεπη τελετή του όρκου του Λόρδου Βύρωνα, που τον έδωσε φορώντας την τιμημένη Ελληνική φουστανέλλα πάνω στον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη, παρατάχτηκε σε δύο στοίχους στη Μεγάλη Ντάπια, κι ύστερα ορκίστηκαν όλα τους ζωσμένα ψεύτικα σπαθιά στη μέση να υπερασπίσουν την πατρίδα μέχρι θανάτου… Γεμίζουν κατά τις μάχες τα ντουφέκια των αγωνιστών, μένοντας δίπλα τους, εξουδετερώνουν πολλές φορές, με μια καταπληκτική επιδεξιότητα και ψυχραιμία, αλλά και με άμεσο κίνδυνο της ζωής τους, τις μπόμπες των Αγαρηνών, βγάζοντας το φιτίλι τους, και παίρνουν κι αυτά μέρος στα γιουρούσια, άλλοτε με αληθινά όπλα και άλλοτε με σφεντόνες». Διαβάζουμε στο «Ημερολόγιο της Πολιορκίας του Μεσολογγίου» του Ι. Μάγερ: 24-5-1825 «Περιεργότερον είναι προσέτι να θεωρεί τις τους παίδας οίτινες κατασκεύασαν τώρα μικρά κανόνια και βόμβας από μόλυβδον και από μόνην την έμφυτον ροπήν κινούμενοι, παρατάσσονται εις τας αγοράς και κάμνουσιν όλα τα κινήματα προς άμυναν και φύλαξιν. Θαυμασμού άξιον είναι πόσον επιτηδεύθησαν οι νέοι ούτοι μηχανικοί εις την αναλογίαν και ακρίβειαν των πολυβόλων 44 Περίπλους 124

Άγνωστος, Σφαγή των Ελλήνων στο Μεσολόγγι. Λάδι σε μουσαμά, 38 x 47 εκ. Συλλογή Ιδρύματος Ε. Κουτλίδη. Πηγή: nationalgallery.gr

των, και εις την τακτικήν των πολεμικών κινημάτων αρμονίαν». 2-7-1825 «Μετά την παύσιν του τυφεκισμού ηνώθησαν οι παίδες μας μετά των στρατιωτών και ήρχισαν τον πετροπόλεμον με τους Τούρκους. Εις το είδος τούτο της μάχης έδειξαν πλέον ηρωικά σημεία οι παίδες μας, μη λογαριάζοντες, ποσώς τον κίνδυνον». Κι άλλος ιστορικός παρατηρεί: «...Τα παιδιά του Μεσολογγίου με πόση διαβολιά και σβελτάδα, άλλα κουβαλάνε πέτρες κι άλλα τις ρίχνουν ψηλοκρεμαστά να ζυαστούν και να πέσουν με ορμή μέσα στο ταμπούρι του εχθρού. Δύο ώρες βάστηξε τούτη η μάχη και κείνη τη μέρα το βραβείο της αξιοσύνης το πήραν τα παιδιά». Και τα «Ελληνικά Χρονικά» γράφουν: «Αλλά θέλει πιστεύσει τάχα ο κόσμος, ότι και τα δεκαπενταετή παιδιά μας, ώρμησαν κατά των απίστων Τούρκων και τους επολέμησαν με ανέκφραστον θάρρος πετροβολούντα;». Γι’ αυτά ο πόλεμος ήταν παιχνίδι και τραγούδι,

όπως γράφει ο Εθνικός μας Ποιητής στο Γ΄ Σχεδίασμα των Ελεύθερων Πολιορκημένων: «Δεν τους βαραίνει ο πόλεμος, αλλ’ έγινε πνοή τους… κι εμπόδισμα δεν είναι στις κορασιές να τραγουδούν και στα παιδιά να παίζουν». Μια επικίνδυνη αποστολή που εκτελούσαν τα παιδιά ήταν και αυτή του ταχυδρόμου. Τα μικρά παιδιά περνούσαν κάτω από τη μύτη του εχθρού για να πάνε ή να φέρουν μηνύματα. Αναφέρεται πως ο Κιουταχής, τρία από τα παιδιά που συνέλαβαν οι στρατιώτες του, τα κρέμασε στη μέση του στρατοπέδου, απέναντι από τις ντάπιες για να βλέπουν το ανατριχιαστικό θέαμα οι γονείς τους και οι πολιορκoύμενοι. Στη συλλογική δράση τους αναφέρεται και τούτο: «Το πρώτο βράδυ που οι Τούρκοι έκοψαν το νερό χαλώντας τον αγωγό του υδραγωγείου που ήταν έξω από το φρούριο, χρειάστηκαν στην πόλη για μερικούς λαβωμένους κι αρρώστους καθαρό νερό. Τότε μια ομάδα παιδιών ηλικίας 12 με

15 ετών ανέλαβε το επικίνδυνο εγχείρημα να πάει σε μια γνωστή τους πηγή. Έπρεπε, όμως, να περάσουν ανάμεσα από τις εχθρικές σκηνές. Γλιστρούν σαν ίσκιοι και φτάνουν έρποντας πάνω από την πηγή και πιασμένα το ένα από το χέρι του άλλου, κατεβάζουν το μικρό και ανάλαφρο της παρέας στο βάθος και έτσι προμηθεύονται το πολύτιμο νερό και γυρίζουν σιγά-σιγά πάλι στο φρούριο, αστράφτοντας από χαρά κάτω από τις επευφημίες μικρών και μεγάλων». Σταχυολογώ από την πλούσια δράση των Γελεκτζήδων διάφορες σκηνές μεγαλείου όπως: Νύχτα Χριστουγέννων του 1822 κατά την πρώτη πολιορκία. Οι Τούρκοι αιφνιδιάζουν, σε μια αφρούρητη σχεδόν θέση, που την υπερασπίζεται βαριά τραυματισμένος ο σκοπός, καλώντας απεγνωσμένα σε συναγερμό. Τότε ένα δωδεκάχρονο παιδί, ο Γιωργάκης Χρ. Άρτης, σώζει την κατάσταση. Αρπάζει το όπλο του πατέρα του που ήταν βαριά άρρωστος δίπλα στο σπίτι τους και την ώρα που ένας Αρβανίτης σηκώνει το γιαταγάνι για να πάρει το κεφάλι του φρουρού και να ανοίξει δρόμο προς το εσωτερικό του φρουρίου στους ακολουθούντες συντρόφους, του ρίχνει μια και τον ξαπλώνει νεκρό. Οι άλλοι λιποψυχούν και οπισθοχωρούν, αφού εν τω μεταξύ έχει προστρέξει και η Φρουρά. Ο μικρός μας ήρωας πιάστηκε με τον αδερφό του και τη μάνα του αιχμάλωτος τη βραδιά της Εξόδου. Απελευθερώθηκε μαζί με τη μάνα του με την καταβολή λύτρων. Έφυγε κατόπιν στην Ιταλία και Ελβετία, σπούδασε νομικά και επανελθών δικηγόρησε στο Μεσολόγγι, όπου και δημιούργησε πολυμελή οικογένεια. Μετά την ναυμαχία που έλαβε χώρα στις 25 Ιουλίου 1825 στον Πατραϊκό Κόλπο, μπρος απ’ το Βασιλάδι, μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, οι δικοί μας προώθησαν μέσα στη λιμνοθάλασσα περίπου 20 ένοπλα πλοιάρια, τα οποία ενωθέντα με τρεις Μεσολογγίτικες κανονιοφόρες πάσσαρες, κατεναυμάχησαν Θεόδωρος Βρυζάκης, Η Έξοδος του Μεσολογγίου, 1853. Λάδι σε μουσαμά, 169 x 127 εκ. ΕΠΜΑΣ Πηγή: nationalgallery.gr

Ο τάφος του γελεκτσή Παντολέοντος Πλατύκα στον Κήπο των Ηρώων στο Μεσολόγγι. Πηγή: Wikipedia

τον εκεί Τουρκικό στολίσκο, τον διέλυσαν και κυρίευσαν 7 πλοιάρια. Στην επίθεση αυτή διακρίθηκε ο Μάνθος Τρικούπης, 18 ετών, αδερφός του ιστορικού και μετέπειτα Πρωθυπουργού Σπυρίδωνα Τρικούπη, ο οποίος είχε για συμπολεμιστές του στο πλεούμενό του τον μικρότερο αδερφό του Θεμιστοκλή και άλλα ψαροπούλια της ηλικίας του. Και ο οποίος δυστυχώς τραυματίστηκε θανάσιμα. Γράφει σχετικά ο Μάγερ στα Ελληνικά Χρονικά: «Εις την ναυμαχίαν ταύτην εφονεύθησαν επτά και επληγώθησαν πέντε, εν οις θανατηφόρως και ο Μάνθος, υιός του Ιωάννη Τρικούπη». Το Βασιλάδι, ισχυρό επιθαλάσσιο προπύργιο του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού, δέχεται το πρωί της 25ης Φεβρουαρίου 1826 τη μοιραία επίθεση. Σε ένα από τα 14 κανόνια του, πυροβολητής είναι ένα δεκάχρονο αγόρι, ο Σπύρος, γιος του αντιστράτηγου Αν. Παπαλουκά, αρχηγού της Φρουράς του νησιού. Σε μια προσπάθειά του κι από τη βιασύνη του να βάλει φωτιά στο κανόνι, πέφτει από το αναμμένο δαυλί του ένα μικρό κομματάκι κάρβουνο κι έτσι παίρνει φωτιά η μπαρουταποθήκη και τινάζεται στον αέρα. Δυστυχώς ο ζήλος του να υπηρετήσει την Πατρίδα γίνεται αιτία να πέσει το Βασιλάδι, και ύστερα από δύο μήνες και το Μεσολόγγι. Το παιδί πιάστηκε τότε αιχμάλωτο μαζί με τη μάνα του, και αργότερα απελευθερώθηκε με λύτρα και επέστρεψε στο Μεσολόγγι, όπου έζησε μέχρι το 1900 με κατάστικτο το πρόσωπό του από την έκρηξη. Περίπλους 124 45

Στην εποποιία της Κλείσοβας στις 25 Μαρτίου 1826, διακρίθηκε για την τόλμη του ο 18ετής Μεσολογγίτης Ζαφείρης Ράπεσης. Το νερό και τα πολεμοφόδια πάνε να εξαντληθούν. «Τότε», γράφει ο Στασινόπουλος, «φορτώνει το πριάρι του νερό και πολεμοφόδια, πίπτει εις την θάλασσαν, κρύβεται πίσω από την πρύμνην του πριαρίου του, το σπρώχνει με τα χέρια, περνά από το μέσον των πολιορκητών και σώος φτάνει στην Κλείσοβα με το φορτίον του. Τον υποδέχονται με ευγνωμοσύνην, κι ο Τζαβέλας τον φιλεί επανειλημμένα». Ένα άλλο παλικαρόπουλο, ο Γιωργάκης Βαλτινός, ακολούθησε τον εξάδελφό του χιλίαρχο Καρακώστα Δροσίνη και με το πριάρι του Πέτρου Γαλιώτου ή Αγγούρα, που είχε μαζί του και το γιο του Σωτήρη 14 ετών, φορτώνουν 5 στρατιώτες και 4 κιβώτια φυσέκια με δυο βαρέλια νερό, διασχίζουν τον εχθρικό στόλο με χίλιους κινδύνους. Και λίγο πριν αράξουν στην Κλείσοβα (25 Μαρτίου 1826) σκοτώνεται ο πατέρας μαζί με το παιδί του, καθώς και 4 στρατιώτες. Επίσης, Βορίλας Τάσος ή Ντάσης είναι το όνομα του 16χρονου παιδιού που διέσπασε τον κλοιό των Τουρκοαιγυπτιακών δυνάμεων και έφερε τον Κίτσο Τζαβέλα με λίγα παλικάρια πάνω στο νησί της Κλείσοβας (25 Μαρτίου 1826), που το υπεράσπιζε ο Παν. Σωτηρόπουλος με 125 άνδρες, ενώ Σφήκας είναι το παρατσούκλι του ψυχογιού του αξιωματικού Απόστ. Καρατζογιάννη από το Νεοχώρι, που κατά τον Κασομούλη σκότωσε τον αρχηγό των Αιγυπτίων Χουσεΐν πασά, όταν αυτοί απετόλμησαν και έκτη επίθεση, αναγκάζοντας τους εχθρούς να οπισθοχωρήσουν άτακτα. Να σημειώσουμε εδώ και την ευψυχίαν που επέδειξαν δύο Μεσολογγιτοπούλες, η Τασούλα Γυφτογιάννη και η Χρυσάιδω Καραγγελέ, που κάτω από το φοβερό σφυροκόπημα των Τουρκικών κανονιών φόρτωναν τα πριάρια με πολεμοφόδια και νεροβάρελα. Δεκαεπτάχρονος Γελεκτζής ήταν και ο Μανώλης (το επώνυμο δεν το γνωρίζουμε) που ανέλαβε να ξεπαστρέψει ένα Τούρκο που κάθε πρωί 46 Περίπλους 124

1. Louis-Leopold Robert, Νεαρός Έλληνας Αγωνιστής, περ 1830. Λάδι σε καμβά, 60 x 50 εκ. Συλλογή Ιδρύματος Αντώνιος Ε. Κομνηνός. 2. Johann-Georg- Christian Perlberg, Παλικάρι, περ. 1840. Λάδι σε καμβά, 35 x 28 εκ. Συλλογή Ιδρύματος Αντώνιος Ε. Κομνηνός.

ανέβαζε στο στρατόπεδό τους τη σημαία τους επιδεικτικά, απειλώντας με το σπαθί του και βρίζοντας. Το παλικαράκι μας, παίρνει ένα καλοακονισμένο γιαταγάνι, μπαίνει κρυφά στο στρατόπεδο, κάθεται κρυμμένο όλη τη νύχτα στους θάμνους στο σημείο που σήκωνε τη σημαία ο Τούρκος και όταν αυτός αρχίζει τις ασχήμιες του, του καταφέρνει μια κατακούτελα. Ο Τούρκος πέφτει νεκρός κι ο Μανώλης σβέλτος κάτω από τις ομοβροντίες των εχθρών μπαίνει στο φρούριο, όπου του έγινε θριαμβευτική υποδοχή. Ένα παλικαράκι 13 χρονών, ο Αντώνης Μπάκας, στις 19 Ιουλίου 1825 έπεσε νεκρό σε μια πολύνεκρη μάχη. Τον έκλαψε σύσσωμος ο λαός της πόλης. Γράφουν τα «Ελληνικά χρονικά»: «Εισήλθε εις το Πάνθεον των Ηρώων και ότι έδειξε τα πλέον μεγάλα ενός ήρωα σημεία». Τον πιστώνουν με ηρωισμό απαράμιλλο, αφού ο Σπ. Τρικούπης μας πληροφορεί πως «ο ανδρόπαις αυτός κατώρθωσε σ’ ένα γιουρούσι ν’ αφοπλίση τον ένα μετά τον άλλο δύο Γκέκηδες».

Η Συμμετοχή των παιδιών στις Πολιορκίες και την Έξοδο του Μεσολογγίου Ένα παιδί ασχολείται με την επισκευή κάποιας σπουδαίας μισογκρεμισμένης ντάπιας. Δίπλα έχει και το καριοφίλι του, γιατί όταν χρειάζεται αφήνει το χτίσιμο και πολεμά. Μια σφαίρα, όμως, του αφαιρεί τη ζωή. Τον κηδεύουν στις 16 Αυγούστου 1825 με όλες τις οφειλόμενες τιμές και με την ανάλογη των περιστάσεων παράταξη, και ο Ιωσήφ Ρωγών, στον επιτάφιο λόγο, προτρέπει τους φίλους του και συναγωνιστές του να μιμηθούν «την γενναιοψυχίαν του εν μακαρία τη λήξει συναδέλφου των». Πρόκειται για τον Παντελέοντα Πλατύκα. Στους προμαχώνες ένα παιδί βοηθάει τον πατέρα του στο γέμισμα του κανονιού. Κρατούσε αναμμένο φιτίλι και όταν του έκανε σήμα ο πατέρας του, πλησίαζε στο μπαρούτι και το κανόνι εκπυρσοκροτούσε. Σε κάποια στιγμή ο πατέρας δεν έκανε σήμα. Το παιδί ανυπομονούσε. Ο πατέρας είχε σκοτωθεί. Η ηλικία του μικρού μας πολεμιστή ήταν μόλις 12 1/2 ετών. Αναφέρει το γεγονός ο Γάλλος περιηγητής Μανζάρ και ανακοινώθηκε στο φύλλο της 25ης Μαρτίου 1987 της εφημερίδας «Καθημερινή». Τη θυσία και τον ηρωισμό αυτών των παιδιών είχε υπόψη του ο Μεσολογγίτης ποιητής Κ. Παλαμάς όταν προέτρεπε τη νέα γενιά: «Μη φοβηθείς το χαλασμό Φωτιά! Τσεκούρι! Τράβα και χτίσε κάστρο απάνου τους και ταμπουρώσου μέσα, για πάλεμα, για μάτωμα για την καινούργια γέννα…» O Μάγερ αναφέρει και τους ανώνυμους στο «Ημερολόγιο της πολιορκίας του Μεσολογγίου»: 30.4.1825: Οι εχθρικαί σφαίραι εφόνευσαν κατά δυστυχίαν μίαν νέαν 14 ετών. 11.5.1825: από μέρους μας εφονεύθη μία Ελληνίς 17 ετών. 18.6.1825: από δε την έκρηξιν μιας βόμβας, εφονεύθη εις την πόλιν μας μια γυνή και από εν βόλι ένας νέος. 2.7.1825: Εν τούτοις εφονεύθη μια παρθένος χωρική 12 ετών.Επίσης, ενδεικτικά, κατά τη βραδιά της Εξόδου: Από την οικογένεια του Τάσου Μπακανδρέα σκοτώθηκαν τα τέσσερα παιδιά του και τα άλλα τρία, ο Αντρέας 20 ετών, ο Κώστας 15 ετών κι ο Σπύρος 11 ετών πιάστηκαν μαζί με τη μάνα τους αιχμάλωτα και αφού έμειναν στη σκλαβιά επτά χρόνια, γύρισαν ελεύθερα πια στην πόλη τους το 1833, αφού εξαγοράστηκαν. Και από την οικογένεια Μπαλαμπάνη από τη Σταμνά, έπεσαν τη βραδιά της Εξόδου έξι παιδιά, ο Θανάσης, ο Βασίλης, ο Γιώργος, ο Δημήτρης, ο Κώστας κι ο Τάσος, οι δύο αδερφές Ελένη και Μαρία πιάστηκαν αιχμάλωτες και επέζησε ο ένατος αδερφός ο Στάμος. Εκείνες τις μέρες όλος ο Ελληνισμός ακουμπούσε πάνω στο Μεσολόγγι. Εκείνα τα παιδιά μάς δίδαξαν να περπατάμε με τα μάτια της ψυχής μας ανοιχτά, νάμαστε Έλληνες Πολίτες Ελεύθεροι, περήφανοι και ανδρείοι. Η δόξα περπατά και μελετά τα λαμπρά παλικάρια, και σκορπά δάφνες και μυρσίνες Πένθους, όπου υπάρχει μεγάλη Θυσία, και εδώ έχουμε το Μεσολόγγι Παγκόσμιο σύμβολο Θυσίας. Ο Γερμανός Ποιητής Γουλιέλμος Μύλλερ θα γράψει για το Μεσολόγγι: «Η γη δεν είναι άξια για σένα, κάποτε θα σταθείς στον ουρανό ως φύλακας του Θρόνου, όταν οι δυνάμεις της Κολάσεως θα επαναστατήσουν κατά του Θεού και οι Άγγελοι θα κληθούν στη μάχη». Από κατάσταση που συντάχτηκε στις 5 Αυγούστου 1828 στον Κάλαμο και περιλαμβάνει ονομαστικά τους αιχμαλώτους που αναζητούνται, μετράμε στους 1.582, 306 παιδιά μέχρι 10 ετών και άλλα 583 από 11 έως 20 ετών. Πολλά από αυτά τα παιδιά πέθαναν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής,

άλλα κατάφεραν αργότερα να γυρίσουν στο Μεσολόγγι, σε ελεεινή κατάσταση, όπως ο Σπύρος Παπαλουκάς ή η αρχοντοπούλα Κρίνα, κόρη του Αναστάση Μπάκα, που μετά από δέκα χρόνια σκλαβιάς στην Αίγυπτο, λυτρώθηκε «δι’ υπεκφυγής και επανήλθεν στερουμένη του φωτός των οφθαλμών της» και άλλα στάθηκαν τυχερά και κατέλαβαν επίζηλες θέσεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αναφέρουμε το Δημητράκη Γιαξίμη που ήταν ο ονομαστός μετέπειτα Αραμπή πασάς της Αιγύπτου και Πάππος της ωραίας Φαρίντα που νυμφεύτηκε ο βασιλιάς της Αιγύπτου Φαρούκ ο Α΄, και τον Πάνο Γαλανό που ο Ιμπραήμ τον έστειλε στον πατέρα του Μοχάμεντ Άλι, και εκεί σπούδασε και έφτασε να γίνει υπουργός των Εξωτερικών, γνωστός ως Ζουφλικάρ Πασάς. Η μάνα του αλωνίζει όλη την Αρβανιτιά, Ασία και Αραπιά και καταφέρνει να βρει και τα άλλα δυο παιδιά της, τον Ασημάκη και το Σπύρο, και αφού μαθαίνει και για τον Πάνο, ξανασμίγουν στην Αίγυπτο και ατύχως παραμένουν πια εκεί. Ο Γιώργος Μηλιώνης έπεσε σε χέρια πονόψυχου και πλούσιου Τούρκου, σπούδασε, έγινε Πλωτάρχης του Τουρκικού Ναυτικού και όταν πληροφορήθηκε μυστικά ότι ζούσε ο πατέρας του Χρήστος, τον καλεί στην Πόλη και μετά γυρίζουν στο Μεσολόγγι όπου κατατάσσεται στον Ελληνικό στρατό. Τέλος αναφέρομαι σε ένα γεγονός που δημοσιεύτηκε στο φύλλο της 1ης Απριλίου 1923 της Εφημερίδας «Στερεά Ελλάς»: Ο γιατρός Αθανάσιος Δροσίνης ταξιδεύοντας κατά το 1868 από την Εσπερία στην Ελλάδα γνωρίστηκε πάνω στο ατμόπλοιο με κάποιον Τζοβάνο Σπεράντζα, ο οποίος διέμεινε εμπορευόμενος στο Σπαλάτο της Δαλματίας. Του εξομολογήθηκε ότι είναι Μεσολογγίτης και ότι πηγαίνει να συναντήσει συγγενείς στο Μεσολόγγι. Οι συνεννοήσεις γινόταν στην Ιταλική γλώσσα. Του απεκάλυψε, ότι πριν από λίγο καιρό πέθανε ο πατέρας του και άφησε μέσα στο χρηματοκιβώτιο ένα δέμα που είχε μέσα ένα πανωφοράκι μπλε, ένα σκουφάκι, ένα πουκαμισάκι, ένα ζωνάρι και δύο κόκκινα τσαρουχάκια, ανήκοντα σε παιδί 3-4 ετών, και ένα σημείωμα που έλεγε: «Στις 25 Απριλίου 1826 αγκυροβολημένος στο Κρυονέρι του Μεσολογγίου, ένεκα κακού καιρού, αγόρασα τον Τζοβάνο μου 2-3 ετών από Άραβα στρατιώτη αντί 10 ταλήρων. Ο στρατιώτης είχε και ένα μεγαλύτερο κοριτσάκι και όταν εγώ πήρα τον Τζοβάνο και έφυγα, αυτό έκλαιγε. Θα ήταν φαίνεται αδερφάκια. Ο Τζοβάνος μου φορούσε τα ρουχαλάκια που τα έχω κρυμμένα». Από κάτω υπήρχε η υπογραφή του πατέρα μου. Ο γιατρός με τον Τζοβάνο κατέβηκαν στο Μεσολόγγι και εκεί σε μια δραματική συνάντηση τον αναγνώρισε η υπέργηρη μάνα του, από τα ρούχα που της έδειξε και του τα είχε φορέσει τη βραδιά της Εξόδου, και από ένα σημάδι του σώματός του. Ο ξένος ξαναβαπτίστηκε στο πραγματικό του όνομα σε Κώστας Ν. Σκεπετάρης και εξακολούθησε όμως, να παραμένει εμπορευόμενος στο Σπαλάτο. Αν δούμε τα παιδιά ως παραχώρηση μιας εικόνας του Θεού στους ανθρώπους, τότε ο εξευτελισμός, οι ταλαιπωρίες και ο θάνατός τους είναι τραγικό γεγονός. Τα παιδιά αυτά πολεμούσαν γιατί οραματίζονταν μια Ελλάδα Ελεύθερη και δυνατή, και ένα Μεσολόγγι με πανηγύρια και καρνάγια, με αμπολιές και με πελάδες, με γαΐτες και σκάπουλους. Η μοίρα τους τραγική. Αντί να παίζουν με τον έρωτα μες στο ξανθό Απρίλη, κονταροχτυπιούνταν με το χάροντα άσαρκα και πεινασμένα. Κλείνοντας την εισήγησή μας, ας ακούσουμε τι λέει Νεοέλληνας διανοητής: «Αυτοί που κοιμήθηκαν θα ξυπνήσουν κατά τη μεγάλη μέρα του Θεού. Ως τότε, όμως, πρέπει να τηρούνται ξυπνητοί μέσα στην ανάμνηση των ζώντων. Γι’ αυτό κι εμείς, ας ανοίξουμε τις καρδιές μας κι ας υψώσουμε παλάτι σ’ ένα τόπο άυλο κι απείραχτο απ’ το χρόνο» κατά τον ποιητή, για να θρονιάσουν οι ψυχές όλων αυτών των παλικαριών.

Βιβλιογραφία: Α. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς Μπριτάννικα. Β. Εκδοτική Αθηνών Α.Ε. «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», Αθήναι, 1975. Γ. Ευαγγελάτου Χ. «Ιστορία του Μεσολογγίου», Αθήναι, 1959. Δ. Κανίνια Σπ. «Η παιδεία στο Μεσολόγγι κατά την Τουρκοκρατία και την Επανάσταση», Αθήνα, 1991. ε. Κασομούλης Νικ. «Ενθυμήματα Στρατιωτικά...», Αθήναι, 1939-1942. στ. Μίχος Αρτέμιος «Απομνημονεύματα...», Αθήναι, 1956. ζ. Παπαρρηγοπούλου Κ. «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», Αθήναι, 1925. η. Στασινόπουλου Κ. «Το Μεσολόγγι», Αθήναι, 1926. θ. Τρικούπη Σπ. «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως», Αθήναι, 1879. ι. Τσίντζου Στεφ. «Το Μεσολόγγι Κοιτίς της Ελευθερίας», Αθήναι, 1936. ια. Περιοδικό «ΤΑ ΑΙΤΩΛΙΚΑ» Έκδοση ΑΙ.ΠΟ.Ε., Τεύχη 14 και 16. ιβ. Κολόμβας Νικ. «Η εποποιία της Κλείσοβας», Αθήνα, 1997. ιγ. Κολόμβας Νικ. «Η Μοίρα των Αμάχων...», Αθήνα, 2006. ιδ. Κουφός Γιαν. «Ο Κήπος των Ηρώων», Αθήνα, 2007. Περίπλους 124 47

Στον απόηχο της δολοφονίας του Ιωάννη Καποδίστρια Όπως είπαμε και σε προηγούμενο άρθρο μας, ο Καποδίστριας δεν ήταν ένας συνηθισμένος άνθρωπος. Είχε ιδιαίτερες αρετές και προσόντα: Aνιδιοτέλεια, εργατικότητα, με βαθειά πίστη στο Θεό, φιλοπατρία, ολιγάρκεια, οξυδέρκεια με όραμα και πρόγραμμα. Γράφει ο Ηλίας Χρ. Δεδεμάδης, Πλοίαρχος Λ.Σ. (ε.α.)

κόμη και ο μεγάλος του αντίπαλος, ο επονομαζόμενος και «αμαξηλάτης της Ευρώπης», Μέττερνιχ είχε πει: «Τέτοιος άνθρωπος ούτε έχει γεννηθεί ούτε πρόκειται να γεννηθεί». Ο φίλος του, ο διάσημος ποιητής Γκαίτε, όταν έμαθε για τη δολοφονία του, είπε: «Από σήμερα παύω να είμαι φιλέλληνας». Ο ίδιος ο Καποδίστριας είχε προβλέψει το θάνατό του με αυτό τον τρόπο και είχε πει: «Οι Έλληνες κάποια μέρα θα εκτιμήσουν την αξία της θυσίας μου». Άραγε τι εννοούσε με αυτές τις λέξεις ο θεόσταλτος Κυβερνήτης που τόσο αγαπήθηκε από το λαό του; Οι προύχοντες και οι κοτζαμπάσηδες καλούσαν το λαό σε εξέγερση εναντίον του, αλλά ο λαός δεν ανταποκρινόταν. Ο λαός αφουγκραζόταν τις αγωνίες και την υπερπροσπάθεια του Κυβερνήτη να προσφέρει στον απλό λαό και στην πατρίδα τη μεγαλύτερη δυνατή βοήθεια και το καλύτερο 48 Περίπλους 124

δυνατό αποτέλεσμα και συναινούσε, όπως το έδειξε στη Δ’ Εθνοσυνέλευση του Άργους, τον Ιούνιο του 1829. Ο Καποδίστριας, αφοσιωμένος στο έργο του με αυτογνωσία και όραμα, είχε αποφασίσει να το συνεχίσει μέχρι τη λήξη της θητείας του. Συνήθιζε να λέει: «Οι άνθρωποι κάποτε φεύγουν, το έργο όμως μένει». Σε αυτόν τον πολυτάλαντο Κυβερνήτη, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης έλεγε: «Στη θέση που βρίσκεσαι εσύ, έπρεπε να ήμουνα εγώ». Οποία ουτοπία και παραλογισμός! Ο Καποδίστριας είχε εκλεγεί στην θέση αυτή από την συνέλευση της Τροιζίνας, τον Απρίλιο του 1827, ως ο μόνος κατάλληλος Αυτός ο ακραίος παραλογισμός έφερε και την ακραία ενέργεια της δολοφονίας. Από το πάθος της εξουσίας και την διαφορετική αντίληψη των πραγμάτων, χάθηκε ο Κυβερνήτης, ο πιο πολύτιμος Έλληνας και δύο νέοι στρατιωτικοί, όλοι τους πολύ χρήσιμοι για την πατρίδα.

Πράγματι, η δολοφονία αυτή αποτελεί την πιο αποδιωκτέα πράξη, την οποία πιστεύω στο μέλλον θεατρικοί συγγραφείς θα αποτυπώσουν συνολικά, ως προς την τραγικότητά της και τα μηνύματα που εκπέμπει. Όπως γνωρίζουμε, ο μεν ένας θύτης Κων/ νος Μαυρομιχάλης λυντσαρίστηκε από το λαό, ο δε άλλος θύτης, ο Γιώργος, εκτελέστηκε μετά την καταδίκη του στο Παλαμήδι. Ο Γιώργος δεν δέχθηκε να του κλείσουν τα μάτια. Ζήτησε μόνο να μη τον πυροβολήσουν στο πρόσωπο, αλλά στην καρδιά. Ίσως επειδή ήταν τόσο όμορφος, όπως είπε ένας απόγονός του. Μάλιστα, έδωσε ο ίδιος το παράγγελμα «πυρ». Λίγο πριν τον εκτελέσουν, απευθυνόμενος στο πλήθος που είχε συγκεντρωθεί είπε: «Aδέλφια, ενότητα και αγάπη». Δυστυχώς δεν μπόρεσε αυτό να το σκεφτεί νωρίτερα. Άφησε πίσω του ένα μικρό παιδί και μία νέα γυναίκα. Από την πλευρά του, ο υψηλόφρων Κυβερ-

νήτης, που ήθελε να αλλάξει το πνευματικό DNA των Ελλήνων, έδωσε το μήνυμα της ακλόνητης αγάπης προς την πατρίδα, μέσα από μία δημιουργική προσπάθεια ενότητας των Ελλήνων, απορρίπτοντας τη διχόνοια, θυσιάζοντας κατά τρόπο τραγικό την ίδια τη ζωή του. Λειτούργησε σύμφωνα με βιώματα που είχε λάβει παιδιόθεν αλλά και στη συνέχεια, Από την άλλη, ο θύτης παρουσιάζεται με διπλό μήνυμα, ένα κατώτερο και ένα ανώτερο. Το πρώτο είναι η έντονη ενόχλησή του από την απώλεια της εξουσίας, η προσπάθεια διατήρησης των προνομίων, τοπικισμός κλπ. Το δεύτερο μήνυμα το έδωσε λίγο πριν την εκτέλεσή του, όταν αναφώνησε: «Αδέλφια ενότητα και αγάπη». Είχαν μεσολαβήσει 14 μέρες από τη δολοφονία μέχρι την εκτέλεση, ικανό διάστημα να αξιολογήσει τη βαρύτητα του εγκλήματος και να μπορέσει να ξεστομίσει αυτές τις ελπιδοφόρες τελευταίες λέξεις που τον ανεβάζουν κάπως, χωρίς να τον δικαιώνουν, από τα τάρταρα που βρέθηκε. Λειτούργησε και αυτός σύμφωνα με τα βιώματά του. Στο σημείο αυτό τίθεται το κρίσιμο ερώτημα: Υπήρχε δυνατότητα αποφυγής του εγκλήματος; Tι θα μπορούσε να βοηθήσει να έλθει λίγο πιο κοντά ο εξευγενισμένος Κυβερνήτης και ο τραχύς οπλαρχηγός; Ίσως ένα ολιγομελές και ευέλικτο σώμα υψηλού κύρους και αποδοχής, θεσμοθετημένο, που θα ενεργοποιείτο κατά περίπτωση,

βοηθούσε στην ανεύρεση της καλύτερης λύσης για την πατρίδα μας και στο συντομότερο χρόνο, που απαιτείται κάθε φορά. Αυτό το “σώμα σοφών” πιστεύουμε ότι το χρειάζεται η Ελλάδα, να συμβουλεύει στην αποφυγή ακραίων συμπεριφορών και να υποστηρίζει το όραμα για την κατάκτηση των πεπρωμένων του έθνους μας. Το έχουν υιοθετήσει αρκετές Χώρες Έτσι θα κατορθώσουμε να έχουμε έναν κοινό παρονομαστή, χωρίς σοβαρά πισωγυρίσματα, που θα τονίζει ότι: H πατρίδα, η ενότητα και η δημιουργική προσπάθεια και συνεργασία είναι υπεράνω όλων (π.χ. προσωπικών συμφερόντων, κατοχής εξουσίας κλπ.). Φαίνεται ότι και η ίδια η ιστορία στο διάβα του χρόνου προς αυτή την κατεύθυνση βαδίζει. Προσπαθεί να επουλώνει πληγές και να λειάνει ακραίες συμπεριφορές. Για παράδειγμα, ο εγγονός του Γ. Κουντουριώτη, Παύλος Κουντουριώτης, ο ήρωας των βαλκανικών πολέμων, και πρώτος Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, έβαλε σκοπό της ζωής του να υπηρετήσει μόνο ότι είναι εθνικό και συμφέρον για την πατρίδα, μακριά από έριδες και αντεγκλήσεις, σε αντίθεση με τον παππού του που φυλάκισε τον Κολοκοτρώνη κλπ, με οδυνηρές συνέπειες για την τότε αγωνιζόμενη πατρίδα. Επίσης, ένας απόγονος των Μαυρομιχαλαίων, που υπήρξε και σεβαστός καθηγητής μου, έλεγε και το πιστεύει ακράδαντα, ότι ο

Καποδίστριας πρέπει να ανακηρυχθεί Άγιος διότι έζησε, έδρασε και μαρτύρησε κατά μίμηση ΧΡΙΣΤΟΥ, κάτι στο οποίο συμφωνεί κάθε καλοπροαίρετος άνθρωπος.. Ο Καποδίστριας, με τη βαθιά του πίστη στο Θεό, την πολύστροφη αντίληψή του, την διάπλατη μόρφωσή του, στην οποία περικλείονται η Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, η Ελληνική και Ευρωπαϊκή ιστορία κλπ, τα είχε σκεφτεί όλα και δικαιώθηκε σ’ όλα. Μόνο που δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει όλα όσα είχε οραματιστεί. Χαρακτηριστική είναι η μεταμέλεια τόσο του Πετρόμπεη, όσο και του ξένου παράγοντα Σήμερα, ύστερα από διακόσια χρόνια ελευθέρου βίου, καλούμαστε, εμείς οι απόγονοί του, να ολοκληρώσουμε ό,τι δεν πρόλαβε ο Εθνικός μας Κυβερνήτης, για χάρη της πατρίδας μας. Προϋπόθεση, σύμφωνα πάντα με τον Καποδίστρια, είναι η ενότητά μας, η δημιουργική μας συνεργασία με όραμα και μετρήσιμο αποτέλεσμα. Άλλη λύση δεν υπάρχει. Παράλληλα στους οραματισμούς αυτού του οικουμενικού ανθρώπου ήταν να μετατρέψει την πατρίδα του /μας σε μια σεβαστή Χώρα για την προσφορά της στο διηνεκές, στη παγκόσμια ισορροπία, ως κοιτίδα της Επιστήμης, της Τέχνης και του Πολιτισμού. Πηγές Α. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους B. Ντοκιμαντέρ Φρέντυ Γερμανού

Διονύσιος Τσόκος, Η δολοφονία του Καποδίστρια στις 27 Σεπτεμβρίου 1831. Ελαιογραφία 60x80 εκ. Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη. Περίπλους 124 49

Βραβεία Ευκράντη 2022

Τιμούμε όσους τιμούν τη ναυτιλία μας

ην Τετάρτη 12 Ιουλίου 2023, για δέκατη πέμπτη συνεχμένη χρονιά, απονεμήθηκαν τα Βραβεία Ευκράντη τα οποία διοργανώνονται από το περιοδικό Ναυτικά Χρονικά. Σε μια βραδιά κατά την οποία η προσέλευση του κοινού ξεπέρασε κάθε προηγούμενη χρονιά, εκλεκτά μέλη της ελληνικής ναυτιλιακής κοινότητας συμμετείχαν σε μία εκδήλωση που σκοπό είχε να τιμήσει τους πρωταγωνιστές της. Η παρουσία σύσσωμης της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας της Ελλάδας και της Κύπρου, αρμόδιας για θέματα ναυτιλίας, αλλά και των εκπροσώπων όλων των φορέων συλλογικής εκπροσώπησης του εφοπλισμού, της ναυτεργασίας, του πολιτισμού, της έρευνας και του κατασκευαστικού κλάδου, υπογραμμίζει τη θεσμική διάσταση που έχουν λάβει τα Βραβεία Ευκράντη, στη συνείδηση της ελληνικής ναυτιλιακής οικογένειας. Τα τιμώμενα πρόσωπα και φορείς που διακρίθηκαν, επελέγησαν από την κριτική επιτροπή των Βραβείων Ευκράντη. Τα μέλη της κριτικής επιτροπής, έχοντας ως αρχή τη ρήση «Τιμούμε όσους τιμούν τη

50 Περίπλους 124

ναυτιλία μας», αντιπροσωπεύουν, όπως κάθε χρόνο, τα ναυτιλιακά γράμματα, την ακαδημαϊκή έρευνα, την εξειδικευμένη ενημέρωση και, φυσικά, το ναυτιλιακό επιχειρείν. Η κριτική επιτροπή των Βραβείων Ευκράντη 2022 σχηματίστηκε από βραβευθέντες προηγούμενων ετών, από εκπροσώπους της ακαδημαϊκής, επιχειρηματικής και ναυτιλιακής οικογένειας της χώρας μας καθώς και από τακτικούς αρ-

θρογράφους των Ναυτικών Χρονικών. Η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος που συμμετέχει στην κριτική επιτροπή των Βραβείων Ευκράντη, παρευρέθηκε στην λαμπρή εκδήλωση για την απονομή που πραγματοποιήθηκε στο προαύλιο της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων. Την τελετή απονομής παρουσίασε η δημοσιογράφος της Καθημερινής κ. Μαργαρίτα Πουρνάρα.

Τα φετινά Βραβεία Ευκράντη απονεμήθηκαν στις παρακάτω προσωπικότητες, ιδρύματα και φορείς: Βραβείο Συνολικής Προσφοράς στη Ναυτιλία απονεμήθηκε στον Γιώργο Προκοπίου, ιδρυτή των εταιρειών Dynacom Tankers, Sea Traders και Dynagas LNG Partners.

Ο κ. Γιώργος Προκοπίου, ιδρυτής των εταιρειών Dynacom Tankers, Sea Traders και Dynagas LNG Partners με τον κ. Θεόφιλο Ξενακούδη, Chief Commercial Officer του IRI/The Marshall islands Registry και Managing Director του γραφείου του Πειραιά, χορηγό του βραβείου.

Τα μέλη της κριτικής επιτροπής των Βραβείων Ευκράντη αποφάσισαν να τιμήσουν τον Γιώργο Προκοπίου με το Βραβείο της Συνολικής Προσφοράς,καθώς αναγνώρισαν την επί σειρά ετών πρωταγωνιστική πορεία του στο διεθνές ναυτιλιακό στερέωμα. Η δημιουργία μιας σειράς επιχειρήσεων με επενδύσεις σε διαφορετικούς κλάδους της ναυτιλιακής βιομηχανίας αλλά και ο κυρίαρχος ρόλος των διαχειριστριών εταιρειών που έχει ιδρύσει, στο παγκόσμιο ναυτιλιακό στερέωμα, αναφέρθηκαν ως σημαντικά στοιχεία για τη βράβευση του κ. Προκοπίου. Ταυτόχρονα, η κριτική επιτροπή των Βραβείων Ευκράντη υπογράμμισε το δυναμικό του «παρών» αλλά και τις πολυάριθμες επενδύσεις του στην Ελλάδα, οι οποίες αποτελούν σημαντικό εθνικό κεφάλαιο.

Ο Κωνσταντίνος Καρούσης, εκτός από την ιδιαίτερα επιτυχημένη επιχειρηματική του πορεία, χαίρει της εκτίμησης του συνόλου της ελληνικής ναυτιλιακής οικογένειας, και γι’αυτόν τον λόγο, εδώ και αρκετές δεκαετίες, είναι μέλος στα διοικητικά συμβούλια των φορέων συλλογικής εκπροσώπησης του ελληνικού εφοπλισμού. Πιο συγκεκριμένα, ο κ. Καρούσης αποτελεί εκλεγμένο μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών από το 2012έως και σήμερα. Με δεδομένη τη διαχρονικά έντονη επιχειρηματική παρουσία της οικογένειας Καρούση στο City του Λονδίνου, ο Κωνσταντίνος Καρούσης αποτελεί επίσης ενεργό μέλος της ελληνικής ναυτιλιακής κοινότητας της βρετανικής πρωτεύουσας. Από το 1990 εκλέγεται μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Greek Shipping Co-operation Committee, ενώ είναι αντιπρόεδρος του «Committee» από το 2002 μέχρι και τις μέρες μας. Η κριτική επιτροπή των Βραβείων Ευκράντη αναγνώρισε το εύρος των δράσεών του εντός και εκτός Ελλάδος και τη διαχρονική προσπάθειά του για ισχυροποίηση των θέσεων της ελληνικής ναυτιλίας στα διεθνή fora. Η δυναμική προσωπικότητά του, οι πολύπλευρες γνώσεις του, η αγάπη του για την Ελλάδα και τη διατήρηση της ελληνικής ναυτοσύνης τον καθιστούν ένα ιδιαίτερα αγαπητό μέλος της ελληνικής ναυτιλιακής κοινότητας, αλλά και έναν gentleman της διεθνούς ναυτιλίας.

Βραβείο Καλύτερης Στρατηγικής Επικοινωνίας απονεμήθηκε στην Alassia NewShips Management Inc.

Βραβείο για τη Διεθνή Προβολή της Ελληνικής Ναυτιλίας απονεμήθηκε στον Κωνσταντίνο Καρούση, Director της Chios Navigation. Ο κ. Νίκος Χατζηωάννου, Executive Chairman της Alassia NewShips Management Inc. με τον κ. Κωνσταντίνο Οικονόμου, Διευθύνοντα Σύμβουλο της Marine Tours, χορηγό του βραβείου.

Ο κ. Κωνσταντίνος Καρούσης, Director της Chios Navigation με τον Alexander Christensen, Business Development Manager (North Europe), Isle of Man Ship Registry, χορηγό του βραβείου.

Τα μέλη της κριτικής επιτροπής των Βραβείων Ευκράντη αναγνώρισαν την ουσιαστική εξωστρέφεια η οποία χαρακτηρίζει την Alassia NewShips Management Inc. και τους επικεφαλής της, αλλά και τις δράσεις της σε θέματα που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος, τη διατήρηση της ελληνικής ναυτιλιακής κληρονομιάς και την ενημέρωση της νέας γενιάς της χώρας μας. Η κριτική επιτροπή υπογράμμισε την αμφίδρομη σχέση της εταιρείας με το εξωτερικό της περιβάλλον, καθώς και την προβολή των θέσεων, των πρωτοβουλιών και των δραστηριοτήτων της με καινοτόμο και συνάμα ουσιαστικό τρόπο. Η στρατηγική επικοινωνίας της εταιρείας σε μια περίοδο κατά την οποία η παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία απαιτεί εξωστρέφεια και δυναμισμό αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα διαχειρίστριας εταιρείας με καινοτόμο πνεύμα διοίκησης και σύγχρονο προφίλ επικοινωνίας με τους κοινωνικούς της εταίρους. Περίπλους 124 51

15η Τελετή Απονομής Βραβείων Ευκράντη Βραβείο Υποστήριξης της Ελληνικής Ναυτιλιακής Επιχειρηματικότητας απονεμήθηκε στην Evalend Shipping Co.

Το φετινό Βραβείο Ευκράντη για τη «Συνεισφορά στην Τεχνολογική Καινοτομία» απονεμήθηκε στη Latsco Shipping Ltd για το project ναυπήγησης υγραεριοφόρου LPG τύπου 87kDF. Η βράβευση προήλθε έπειτα από προτάσεις των μελών της MARTECMA και τελική επιλογή του Διοικητικού Συμβουλίου της MARTECMA. Το νέο υγραεριοφόρο (LPG) πλοίο, χωρητικότητας 87.000 κ.μ., παρουσιάζει πολλά καινοτόμα χαρακτηριστικά που ενισχύουν την ασφάλεια, την αποδοτικότητα, την περιβαλλοντική συμμόρφωση και τη συμβατότητά του με διάφορους προορισμούς και απαιτήσεις των πετρελαϊκών εταιρειών. Η συγκεκριμένη βράβευση δεν αναδεικνύει απλώς μια υπερσύγχρονη προσθήκη στον στόλο της Latsco, αλλά υπογραμμίζει και τη σημασία αυτού του τύπου πλοίου ως συμβόλου προόδου και καινοτομίας για την ελληνική ναυτιλία, που ενσωματώνει τις τελευταίες τεχνολογίες και πρακτικές στη ναυπήγησή του.

Βραβείο Καλύτερου Manager απονεμήθηκε στον Αντώνη Φαράκλα, Διευθύνοντα Σύμβουλο των ναυτιλιακών επιχειρήσεων Charterwell Maritime S.A., Chartworld Shipping Corporation και Chartworld Maritime Management Corporation του Ομίλου Κολλάκη. Ο κ. Κρίτων Λεντούδης, επικεφαλής της Evalend Shipping Co. και ο κ. Ηλίας Μάλλιος, Υπεύθυνος Εξαγωγών της SEABRIGHT, χορηγός του βραβείου.

Η προτίμηση και η έμπρακτη υποστήριξη ελληνικών εταιρειών κατασκευής ναυτιλιακού εξοπλισμού αποτελεί τον βασικό λόγο βράβευσης της Evalend Shipping Co. με το φετινό Βραβείο Ευκράντη Υποστήριξης της Ελληνικής Ναυτιλιακής Επιχειρηματικότητας. Η κριτική επιτροπή των Βραβείων, αποτελούμενη απότα μέλη της HEMEXPO, αναγνώρισε τη διαχρονική εμπιστοσύνη που επιδεικνύει η Evalend Shipping Co. στο ελληνικό ναυτιλιακό cluster και στις κατασκευάστριες εταιρείες ναυτιλιακού εξοπλισμού της χώρας μας. Η υποστήριξη από εταιρείες παγκόσμιου βεληνεκούς, με πρωταγωνιστικό ρόλο στο διεθνές ναυτιλιακό επιχειρείν, αποτελούν εχέγγυο για την περαιτέρω ανάπτυξη και πρόοδο των based-in-Greece εταιρειών κατασκευής και εξαγωγής ναυτιλιακού εξοπλισμού.

Βραβείο Συνεισφοράς στην Τεχνολογική Καινοτομία απονεμήθηκε στη Latsco Shipping Ltd.

Ο κ. Αντώνιος Γεώργαντζης COO της Latsco και η Εξοχότατη Julie Lymberopulos, Πρέσβης και Γενική Πρόξενος του Παναμά στην Ελλάδα, χορηγός του βραβείου.

52 Περίπλους 124

Ο κ. Αντώνης Φαράκλας, Διευθύνοντας Σύμβουλος των ναυτιλιακών επιχειρήσεων Charterwell Maritime S.A., Chartworld Shipping Corporation και Chartworld Maritime Management Corporation του Ομίλου Κολλάκη μαζί με την κ. Ελένη Πολυχρονοπούλου, Διευθύντρια Επιχειρηματικής Ανάπτυξης της ERMA FIRST και τον κ. Κωνσταντίνο Σταμπεδάκη Co-Founder & Managing Director της ERMA FIRST, χορηγούς του βραβείου.

Σύμφωνα με την κριτική επιτροπή των Βραβείων, η πολυσύνθετη σκέψη καθώς και η hands-on λήψη αποφάσεων του Αντώνη Φαράκλα έχουν συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην άνθιση και στη γιγάντωση των ναυτιλιακών εταιρειών του Ομίλου Κολλάκη. Τα στοιχεία αυτά, σε συνδυασμό με τη συσσωρευμένη εμπειρία δεκαετιών στον ναυτιλιακό στίβο, καθιστούν τον Αντώνη Φαράκλα έναν από τους ικανότερους managers διαχειριστριών εταιρειών στο περιβάλλον της ελληνικής ναυτιλίας .Όπως τόνισαν τα μέλη της κριτικής επιτροπής, ο Αντώνιος Φαράκλας, εκτός από τη δραστηριότητά του ως διευθύνον στέλεχος, συμβάλλει ενεργά στον δημόσιο διάλογο της εγχώριας αλλά και διεθνούς ναυτιλιακής κοινότητας, καθώς είναι μέλος σε σημαντικό αριθμό επιτροπών νηογνωμόνων, ενώσεων και συλλογικών φορέων εκπροσώπησης. Στο πρόσωπο του, η κριτική επιτροπή των Βραβείων Ευκράντη αναγνώρισε έναν manager ο οποίος, χάρη στον ζήλο, τις ικανότητες, την αποτελεσματικότητα αλλά και την αγάπη του για το επάγγελμά του, συνιστά ένα σημαντικό κεφάλαιο για την ελληνική ναυτιλία.

Τιμούμε όσους τιμούν τη ναυτιλία μας Βραβείο για την Αρωγή στη Ναυτική Εκπαίδευση από Προσωπικότητα ή Φορέα απονεμήθηκε στο Κέντρο Ναυτικής Κατάρτισης και Εκπαίδευσης «Αθηνά».

Τα μέλη της κριτικής επιτροπής των Βραβείων Ευκράντη αποφάσισαν να τιμήσουν το Κέντρο Ναυτικής Κατάρτισης και Εκπαίδευσης «Αθηνά», αναγνωρίζοντας την αξία του ως εκπαιδευτικού κέντρου που επιτρέπει στους Αξιωματικούς Καταστρώματος και Μηχανής να αναπτύξουν αλλά και να διευρύνουν περαιτέρω τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους. Οι εκπαιδευόμενοι του Κέντρου «Αθηνά» λαμβάνουν τα απαραίτητα εφόδια για την επαγγελματική τους πρόοδο και εξέλιξη σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο ναυτιλιακό περιβάλλον. Ταυτόχρονα, τα μέλη της κριτικής επιτροπής αναφέρθηκαν εκτενώς στον άριστο σχεδιασμό του εκπαιδευτικού

προγράμματος του Κέντρου Ναυτικής Κατάρτισης και Εκπαίδευσης «Αθηνά» καθώς και στην υψηλής ποιότητας κατάρτιση με τη χρήση αξιόλογων εκπαιδευτών, σύγχρονου εκπαιδευτικού υλικού και εγκαταστάσεων και εξοπλισμού τελευταίας τεχνολογίας. Η ιδιαίτερα επιτυχής λειτουργία του εκπαιδευτικού κέντρου τα τελευταία χρόνια το έχει καταστήσει ένα εκπαιδευτικό κέντρο με διεθνή εμβέλεια και φήμη. Αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση, λειτουργώντας με γνώμονα τη διατήρηση και την εξέλιξη της ναυτικής παράδοσης της χώρας, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην υποστήριξη της νέας γενιάς Ελλήνων ναυτικών.

1.Η ομάδα του Κέντρου Ναυτικής Κατάρτισης και Εκπαίδευσης «Αθηνά» με τον κ. Κωνσταντίνο Κορωνάκη, CEO της D. KORONAKIS S.A., χορηγό του βραβείου. 2. Η κυρία Ελένη Κορωνάκη και ο κύριος Δημήτρης Κορωνάκης. 3. Από αριστερά η δημοσιογράφος Κλαίρη Παπαγεροθέου, η εντεταλμένη Δημοτική Σύμβουλος Πολιτισμού του Δήμου Πειραιά Ειρήνη Στ. Νταϊφά, η Πρέσβειρα του Παναμά στην Ελλάδα Α.Ε. Julie Lymberopοulos και η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη. 4. Ο Ναύαρχος Γεώργιος Γιακουμάκης ΠΝ (εα), ο Αντιναύαρχος Ιωάννης Παλούμπης ΠΝ (εα) και ο Διευθύνων Σύμβουλος του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού Δημήτριος Εφραίμογλου μαζί με το γιό του Λάζαρο Εφραίμογλου. Περίπλους 124 53

15η Τελετή Απονομής Βραβείων Ευκράντη Βραβείο «Mαριλένα Λασκαρίδη» για την αριστεία στον ναυτιλιακό πολιτισμό και την αρωγή στην ελληνική ναυτιλιακή κληρονομιά και παράδοση απονεμήθηκε στον Αντιπλοίαρχο Ευριπίδη Κατσαούνη ΠΝ και στον Αντιπλοίαρχο (Μ) Παρασκευά Καλαβρυτινό ΠΝ.

Η φετινή χρονιά αποτελεί την πρώτη κατά την οποία θεσπίστηκε το Βραβείο Ευκράντη για τη «Βιώσιμη Ανάπτυξη στη Ναυτιλιακή Βιομηχανία». Η επιλογή του καθ. Σκούλλου προήλθε έπειτα από επιλογή του Διοικητικού Συμβουλίου της HELMEPA. Τα μέλη του ΔΣ της HELMEPA είχαν ως γνώμονα την επί δεκαετίες σημαντική και πολύπλευρη προσφορά του στη μελέτη και στην προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς. Στην απόφαση της κριτικής επιτροπής βάρυνε επίσης η διαχρονική προσφορά του καθηγητή Σκούλλου σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες, αλλά και η ενημέρωση του ευρύτερου κοινού σχετικά με τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης από ποικίλες θέσεις και fora.

Βραβείο Κοινωνικής Προσφοράς από Ναυτιλιακή Προσωπικότητα ή Φορέα απονεμήθηκε στο Ίδρυμα «Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου»

Ο Υποναύαρχος επί τιμή Παναγιώτης Λασκαρίδης, Πρόεδρος του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη ανάμεσα στον Αντιπλοίαρχο Ευριπίδη Κατσαούνη ΠΝ και στον Αντιπλοίαρχο (Μ) Παρασκευά Καλαβρυτινό ΠΝ.

Το ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη αποφάσισε να αναγνωρίσει τον ηρωισμό και την αυτοθυσία που επέδειξαν ο Αντιπλοίαρχος Ευριπίδης Κατσαούνης ΠΝ και ο Αντιπλοίαρχος (Μ) Παρασκευάς Καλαβρυτινός ΠΝ, ως επιβάτες στο σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών που έλαβε χώρα στις 28 Φεβρουαρίου 2023. Οι δύο αξιωματικοί του Πολεμικού Ναυτικού ανέσυραν χτυπημένους συνεπιβάτες τους και μεταφέροντας σε ασφαλή απόσταση από το σημείο σύγκρουσης παρέχοντας τους πρώτες βοήθειες και δυνατότητα επικοινωνίας με τους οικείους τους.

Βραβείο Ευκράντη Βιώσιμης Ανάπτυξης στη Ναυτιλιακή Βιομηχανία απονεμήθηκε στον καθ. Μιχάλη Σκούλλο, Πρόεδρο του ΜΙΟ-ECSDE.

Ο κ. Ξενοφώντας Κάππας, Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος «Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου» με τον κ. Ιωάννη Σταματόπουλο, Αντιπρόεδρο ΔΣ της ONEX Shipyards & Technologies Group, χορηγό του βραβείου.

Τα μέλη της κριτικής επιτροπής των Βραβείων Ευκράντη αποφάσισαν να τιμήσουν το Ίδρυμα «Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου» με το συγκεκριμένο βραβείο, καθώς αναγνώρισαν το ουσιαστικό έργο που προσφέρει στη γενέθλια γη του αείμνηστου Καπετάν Βασίλη Κωνσταντακόπουλου αλλά και στη χώρας μας. Πιο συγκεκριμένα, η κριτική επιτροπή των Βραβείων Ευκράντη υπογράμμισε με σαφή τρόπο τις πρωτοβουλίες που υποστηρίζει το Ίδρυμα, με γνώμονα την πολυεπίπεδη ενίσχυση της ευρύτερης περιοχής της Μεσσηνίας και την ανάδειξή της ως ενός προτύπου αειφόρου ανάπτυξης. Στην απόφαση της επιτροπής συνέβαλε καθοριστικά η στρατηγική του Ιδρύματος, η οποία ενισχύει θεμελιώδεις κοινωνικές αξίες και έννοιες όπως η εκπαίδευση, ο πολιτισμός και η προστασία του περιβάλλοντος.

Χορηγοί των φετινών βραβείων Ευκράντη ήταν: Τhe Marshall Islands Registry, ONEX Shipyards, Isle of Man Ship Registry, D. Koronakis S.A., Marine Tours, Erma First, Πρεσβεία και Γενικό Προξενείο του Παναμά στην Ελλάδα, Seabright, Marichem Marigases, SQ Learn, Vanos S.A., V Ships και Gkirlemis Winery. Ο καθ. Μιχάλης Σκούλλος, Πρόεδρος του ΜΙΟ-ECSDE και η κ. Ιωάννα Μεϊμέτη, CEO της Marichem Marigases, χορηγός του βραβείου.

54 Περίπλους 124

10 Μαΐου 1956

Μαρτυρικός Θάνατος δύο Ελλήνων Αγωνιστών της Κύπρου

Σύμφωνα με το μύθο στην Κύπρο γεννήθηκε η Αφροδίτη, θεά της γυναικείας ομορφιάς και του έρωτα. Για το λόγο αυτό θεωρείται και το πιο όμορφο νησί του κόσμου, αν και ταυτόχρονα είναι και το πιο μαρτυρικό. Αιτία είναι η στρατηγική του θέση καθώς είναι στο σταυροδρόμι ανάμεσα στην Αφρική, στην Ευρώπη και στην Ασία. Είναι ένα νησί με πολυτάραχη ιστορία. Αυτό που γνώρισε τόσους πολλούς κατακτητές, που το ρήμαξαν και το καταστρέψανε χιλιάδες φορές, χωρίς όμως να μπορέσουν να μειώσουν το Ελληνικό φρόνημα των γενναίων κατοίκων του, που λαχταρούσαν πάντα την ελευθερία τους χύνοντας πολύ αίμα γι’ αυτό το σκοπό

εκεί. Η αγανάκτηση όλων των Ελλήνων και ε την απελευθέρωση της Του Αντιναυάρχου Δρα Στυλιανού Πολίτη όχι μόνο των Κυπρίων έφθασε στο απροΕλλάδος από τον Τουρχώρητο. Ενώ συνέβαιναν όλα αυτά ο τότε κικό ζυγό, οι Κύπριοι Συνταγματάρχης Γεώργιος Γρίβας είχε στην άρχισαν να αναζητούν Αθήνα από το 1950 κάποιες μυστικές και άτυπες συναντήσεις με το εντονότερα την ελευθερία τους και την ένταξη της Στρατηγό Γεώργιο Κοσμά που ήταν Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου ιδιαίτερης πατρίδας τους στο νεοσύστατο τότε ΕλΣτρατού, καθώς και με άλλους στρατιωτικούς και πολιτικούς παράγοληνικό Κράτος. Αρωγός σ’ αυτή την προσπάθεια ο Κύπριος από μητέντες. Ταυτόχρονα συγκέντρωνε οπλισμό και πυρομαχικά. Ο Συνταγρα, πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας Ιωάννης Καποδίστριας. Ο μεγαματάρχης είχε γεννηθεί στις 6 Ιουλίου 1897 στη Χρυσαλινιώτισσα στη λοφυής αυτός πολιτικός και διπλωμάτης έκανε πάντα μεγάλα όνειρα. Λευκωσία αλλά είχε μεγαλώσει στο Τρίκωμο Αμμοχώστου. Ήταν ένας Ένα απ’ αυτά ήταν και η απελευθέρωση της Κύπρου, που την επιγενναίος πολεμιστής του Ελληνικού Στρατού. Είχε διακριθεί σε όλους θυμούσε με όλη τη δύναμη της ψυχής του. Την αποκαλούσε μάλιστα τους αγώνες και διέθετε εξαιρετικά μεγάλη εμπειρία στην αντιστασι«της Ελλάδος διαμέλισμα». Δυστυχώς όμως, ο πρόωρος και τόσο άδιακή δράση από την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής στην Ελλάδα. κος θάνατος του σταμάτησε αυτό και τόσα άλλα μεγαλεπήβολα σχέΉταν ο καταλληλότερος για να αναλάβει αρχηγός του ένοπλου αγώνα. δια του. Οι Κύπριοι παρέμειναν υπόδουλοι στους Τούρκους μέχρι την Στις 10 Νοεμβρίου 1954, ο Γεώργιος Γρίβας αποβιβάζεται στη ΧλώΑγγλο-Τουρκική Σύμβαση της Κωνσταντινουπόλεως στις 4 Ιουνίου ρακα της Πάφου με το ψευδώνυμο «Διγενής». Αμέσως ξεκίνησε η του 1878, σε εκτέλεση της οποίας η Αγγλία ανέλαβε τη διοίκηση της προπαρασκευή του ένοπλου Κυπριακού Αγώνα, με την εκπαίδευση Κύπρου. Οι Κύπριοι το δέχθηκαν με ενθουσιασμό και γεμάτοι ελπίμαχητών που στρατολόγησε κυρίως από την Ορθόδοξη Χριστιανική δες. Νόμισαν οι δυστυχείς ότι θα είχαν την ίδια μοίρα με τα Επτάνησα Ένωση Νέων (Ο.Χ.Ε.Ν). Δεν άρχισε όμως αμέσως τη δράση του περιπου πριν από δεκατέσσερα χρόνια είχαν ενσωματωθεί στην Ελλάδα. μένοντας το αποτέλεσμα από την προσφυγή της Ελλάδας για την ΚύΠου να ήξεραν τι τους περίμενε! Οι νέοι τότε «Κύριοι» της νήσου είχαν προ στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών στις 14 Δεκεμβρίου. Δυστυάλλα σχέδια, αφού ήθελαν να την εντάξουν σε μια αλυσίδα βάσεων χώς όμως άλλη μια απογοήτευση μας περίμενε. Μετά και απ’ αυτό ο που προγραμμάτιζαν στη Μεσόγειο με Γιβραλτάρ, Μάλτα, Κρήτη και Κύπρο. Στις 5 Νοεμβρίου 1914 προσαρτήθηκε η Μεγαλόνησος στη Βρετανική Αυτοκρατορία.. Μετά την τουρκική ήττα του 1918, η Τουρκία παραιτήθηκε από κάθε της διεκδίκηση στην Κύπρο, ενώ στις 24 Ιουλίου 1923 με τη Συνθήκη της Λοζάννης αναγνωρίστηκε πλήρως η βρετανική κυριαρχία στην Κύπρο. Το 1925 την 1η Μαΐου, η Κύπρος ανακηρύχθηκε αποικία της Μεγάλης Βρετανίας. Η εξέλιξη αυτή απογοήτευσε του Κύπριους. Κατάλαβαν ότι η μοίρα τους ήταν τελείως διαφορετική απ’ αυτή των Επτανησίων. Γι’ αυτό από τον Οκτώβριο του 1931 ξεσηκώθηκαν αρχίζοντας τον αγώνα τους για την ένωση τους με την ελεύθερη Ελλάδα. Οι Άγγλοι αντέδρασαν με σκληρά μέτρα. Παράλληλα ξεκίνησαν να εφαρμόζουν την παλιά μέθοδο τους, το «διαίρει και βασίλευε». Καλλιέργησαν φιλοτουρκική συνείδηση και θρησκευτικό φανατισμό στους μουσουλμάνους της νήσου. Η κατάσταση διαρκώς χειροτέρευε. Παρ’ όλα αυτά στις 15 Ιανουαρίου 1950 που έγινε το δημοψήφισμα στην Κύπρο με απόφαση της Εκκλησίας, παρά την άρνηση της Αγγλικής Κυβερνήσεως, το αποτέλεσμα ήταν συνταρακτικό. Οι Κύπριοι σε ποσοστό 95,7 % έδειξαν πως ήθελαν όχι μόνο την ελευθερία τους αλλά και την ένωση τους με την Ελλάδα. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ανακοίνωσε αμέσως το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στον Κυβερνήτη της Νήσου Σερ Αντριου Ράιτ (Sir Andrew Rite), δηλώνοντας: «Αξιούμεν την Ένωσιν της Κύπρου με την Ελλάδα». Τον περίμενε η αρνητική του στάση και η απογοητευτική απάντηση του. Στις 10 Αυγούστου 1953, ο Αρχιεπίσκοπος έκανε μια ανεπιτυχή απόπειρα προσφυγής στα Ηνωμένα Έθνη. Οι ελπίδες για ανώδυνη λύση του προβλήματος μηδενίσθηκαν στις 28 Ιουλίου 1954 όταν στη Βουλή των Κοινοτήτων ο Υφυπουργός Αποικιών Hopkinson επεσήμανε την στρατηγική σημασία της Κύπρου και την πρόθεση των Άγγλων να μην χάσουν ποτέ την κυριαρχία τους Αθηναϊκή εφημερίδα στις 10 Μαΐου 1956. Περίπλους 124 55

10 Μαΐου 1956 | Ο Μαρτυρικός Θάνατος δύο Ελλήνων Αγωνιστών της Κύπρου

Αριστερά: Τα «Φυλακισμένα Μνήματα». Δεξιά: Τα κελιά των αγωνιστών της ΕΟΚΑ στις φυλακές Λευκωσίας. Δεξιά η είσοδος στα «Φυλακισμένα μνήματα». Πηγή φωτογραφιών: https://kimintenia.com.

Γρίβας-Διγενής ήταν πια απόλυτα βέβαιος ότι μόνο ο ένοπλος αγώνας θα μπορούσε να απελευθερώσει την Κύπρο. Γι’ αυτό συνέχισε εντατικά την προπαρασκευή του με οργάνωση των δυνάμεων, εκπαίδευση στελεχών, καθορισμό στόχων και σχέδια ενεργείας. Στις 20 Μαρτίου 1955 όλα ήταν έτοιμα. Η Πατριωτική του Οργάνωση ονομάσθηκε Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ) και ξεκίνησε τη δράση της από το βράδυ της 31ης Μαρτίου προς 1ης Απριλίου. Ο Αγώνας στην Κύπρο δεν άργησε να πάρει διαστάσεις. Καθώς υπήρχε όμως σοβαρή έλλειψη όπλων και πυρομαχικών, οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ άρχισαν να ψάχνουν παντού και να αρπάζουν από όπου μπορούσαν με μεγάλο κίνδυνο. Σημαντική επιχείρηση ήταν η αρπαγή όπλων από το λιμένα της Αμμοχώστου στις αρχές Δεκεμβρίου 1955, με πρωταγωνιστή τον Ανδρέα Δημητρίου που σαν υπάλληλος στις Στρατιωτικές Αποθήκες της Αμμοχώστου είχε τις πληροφορίες του. Η επιχείρηση έγινε με καταπληκτική επιτυχία αμέσως μετά την εκφόρτωσή των όπλων και των πυρομαχικών και προτού μεταφερθούν στις αποθήκες για να τακτοποιηθούν. Με αυτά ενισχύθηκε σημαντικά η ΕΟΚΑ και μπόρεσε να κάνει πιο έντονη τη δράση της. Οι Άγγλοι στις 3 Οκτωβρίου 1955 αντικατέστησαν τον Κυβερνήτη τους και ανέθεσαν τα καθήκοντα αυτά στο Στρατάρχη Σερ Τζών Χάρντινγκ (Sir John Harding). Τα μέτρα άρχισαν να σκληραίνουν ακόμα περισσότερο. Ο εορτασμός για το ΟΧΙ του Μεταξά και της Εποποιίας του 1940 έφερε συμφορές στους Κυπρίους. Συνελήφθησαν πολλοί πατριώτες και οδηγήθηκαν σιδηροδέσμιοι στις φυλακές. Οι μάχες στην Κύπρο έγιναν καθημερινό φαινόμενο. Στις 15 Δεκεμβρίου πίπτει ηρωικά ένας από τους πέντε πρώτους Ομαδάρχες δολιοφθορών της ΕΟΚΑ. Ήταν ο Χαράλαμπος Μούσκος από την Παναγιά της Πάφου, ξάδελφος του Αρχιεπισκόπου. Στις 27 Δεκεμβρίου του ιδίου έτους ο Κυβερνήτης κηρύσσει το νησί σε «κατάσταση εκτάκτου ανάγκης». Στη διάρκεια μιας από τις μαθητικές διαδηλώσεις, στις 7 Φεβρουαρίου του 1956, φονεύθηκε από σφαίρα ο μαθητής Πετράκης Γιάλλουρος από το Ριζοκάρπασο της Αμμοχώστου. Η τρομοκρατία απλώνεται παντού. Ας σταματήσουμε εδώ όμως την εξιστόρηση των τραγικών γεγονότων στο μαρτυρικό νησί και ας επικεντρώσουμε το ενδιαφέρον μας στους δύο αγωνιστές. Τον Καραολή και το Δημητρίου. Ο Μιχάλης Καραολής είχε γεννηθεί στο Παλαιχώρι Ορεινής το 1933. Αποφοίτησε από το Δημοτικό Σχολείο και συνέχισε τις σπουδές του στην Αγγλική Σχολή Λευκωσίας. Ήξερε απ’ έξω ολόκληρα κείμενα από τους Αρχαίους Έλληνες συγγραφείς καθώς και από την Αγία Γραφή. Μεγάλη ήταν και η Χριστιανική του Πίστη όπως φαίνεται από τα τελευταία γράμματα που έστειλε στους συγγενείς του. Ήταν ένας άριστος μαθητής. Με την επιμέλεια του κέρδισε μια υποτροφία που του εξασφάλιζε πανεπιστημιακές σπουδές στην Ιατρική. Η αγνή αγάπη του για την Πατρίδα παραμέρισε το πάθος του για τη μόρφωση. Προτίμησε να μείνει στο νησί του και να αγωνισθεί για την Ελευθερία και την Ένωση. Διορίσθηκε Κυβερνητικός Υπάλληλος στο Τμήμα του Φόρου Εισοδήματος. Παράλληλα σαν βασικό στέλεχος της Ομάδας του Πολύκαρπου Γιωρκάτζη προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες στον Αγώνα. Ως απόφοιτος της Αγγλικής Σχολής είχε πολλές και καλές γνωριμίες στους κατακτητές και προσποιούταν τον Αγγλόφιλο για να συλλέγει πληροφορίες χωρίς να κινεί καμμία υποψία. Συνεργαζόταν λοιπόν άριστα με το Τμήμα Πληροφοριών της Οργάνωσης. Τον Ιούνιο του 1955 ανατίναξε τις εγκαταστάσεις της Υπηρεσίας του με χρήση ωρο56 Περίπλους 124

λογιακής βόμβας, που προγραμμάτισε να εκραγεί ανήμερα Κυριακής για να μην υπάρξουν θύματα. Η έντονη δράση του όμως συντόμευσε την πορεία του προς τη θυσία. Την Κυριακή 28 Αυγούστου 1955 αυτός και ο Ανδρέας Παναγιώτου, μετά από πυροβολισμούς εναντίον πράκτορα των Βρετανών, προσπάθησαν να διαφύγουν τρέχοντας. Κατά ατυχή σύμπτωση την ώρα εκείνη γινόταν συγκέντρωση του ΑΚΕΛ σε γειτονική αίθουσα. Προκλήθηκε σύγχυση και κάποιοι προσπάθησαν να τους εμποδίσουν. Ο Ανδρέας Παναγιώτου, απειλώντας με το πιστόλι του κατόρθωσε να καβαλήσει το ποδήλατο του και να απομακρυνθεί γρήγορα. Ο Καραολής αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το δικό του ποδήλατο. Από τον αριθμό κατασκευής που ήταν καταχωρημένος στα αρχεία του Τμήματος Οδικών Μεταφορών, οι Άγγλοι εντόπισαν τον ιδιοκτήτη του. Ο Καραολής τώρα σαν καταζητούμενος αποφάσισε να φύγει από την πόλη και να συνεχίσει τη δράση του στα βουνά. Η Οργάνωση τον ενέταξε στην Ανταρτική Ομάδα του Ανθυπολοχαγού Γρηγόρη Αυξεντίου που δρούσε στον Πενταδάκτυλο. Αμέσως, ξεκίνησε για να ενωθεί με τα παλικάρια αυτής της Ομάδας. Κινήθηκε με αυτοκίνητο που οδηγούσε ο Ανδρέας Χριστούδης. Μετέφερε και ένα σημαντικό έγγραφο της ΕΟΚΑ για τον Αρχηγό της Ομάδας γραμμένο από στενό συνεργάτη του Γρίβα-Διγενή, το Γιαννάκη Δρουσιώτη. Στο Κιάδος στο δρόμο προς το Λευκόνοικο, οι Τούρκοι τον συνέλαβαν και τον παράδωσαν στους Άγγλους. Η ΕΟΚΑ κατέβαλε πολλές προσπάθειες για την απελευθέρωση του, χωρίς αποτέλεσμα. Παραπέμφθηκε στο Έκτακτο Κακουργιοδικείο της Λευκωσίας και στα τέλη του Νοεμβρίου του 1955 καταδικάσθηκε σε θάνατο. Η απόφαση επηρεάστηκε πολύ από τις καταθέσεις δύο Τούρκων ψευδομαρτύρων, από την προκατάληψη των Άγγλων δικαστών και από την αγόρευση του Ραούφ Ντενκτάς που παρίστατο σαν δικηγόρος των Βρετανών. Οι δικηγόροι του Καραολή άσκησαν έφεση αλλά απορρίφθηκε όπως και η αίτηση χάριτος που κατατέθηκε. Ο Ανδρέας Δημητρίου καταγόταν από τον Άγιο Μάμα Λεμεσού όπου γεννήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 1934. Αποφοίτησε από το Δημοτικό Σχολείο του χωριού του και φοίτησε για τρία μόνο χρόνια στο Νυκτερινό Γυμνάσιο Αμμοχώστου. Αγαπούσε με όλη τη δύναμη της γενναίας ψυχής του την Πατρίδα και είχε βαθιά θρησκευτική Πίστη. Ήταν ένα εργατικό παιδί, πρόθυμο και επιδέξιο. Γνώριζε πολύ καλά τη χρήση των εκρηκτικών. Από μικρός εργαζόταν σε κατάστημα κυνηγετικών ειδών. Στη συνέχεια έπιασε δουλειά σαν υπάλληλος στις Στρατιωτικές Αποθήκες της Αμμοχώστου. Ήταν από τους πρώτους που εντάχθηκαν στην ΕΟΚΑ με δράση κυρίως στην Αμμόχωστο. Ήδη αναφέραμε το μεγάλο του κατόρθωμα με την αρπαγή όπλων και πυρομαχικών στο λιμάνι της Αμμοχώστου. Μοιραία όμως ήταν η συνάντηση του με τον Άγγλο πράκτορα Τέυλορ στην Αμμόχωστο στις 28 Νοεμβρίου 1955. Σε κάποια στιγμή τον πυροβόλησε και κατάφερε να τον τραυματίσει. Βρέθηκε όμως αντιμέτωπος με Άγγλους στρατιώτες. Δεν ήταν όμως αυτή η μόνη ατυχία του. Το όπλο του έπαθε εμπλοκή και οι Βρετανοί αφού τον τραυμάτισαν μπόρεσαν να τον συλλάβουν. Καταδικάσθηκε και αυτός σε θάνατο. Η έφεση του απορρίφθηκε όπως και η αίτηση για χάρη που υπέβαλαν οι δικηγόροι του. Η είδηση της θανατικής καταδίκης των δύο Κυπρίων ηρώων προκάλεσε αναστάτωση σε όλη την Ελλάδα. Το Ελληνικό Κράτος έκανε απελπισμένες προσπάθειες προς όλες τις κατευθύνσεις. Παράλληλα από τον Ιανουάριο του 1956 ξεκίνησαν πολύωρες διαπραγματεύσεις

10 Μαΐου 1956 | Ο Μαρτυρικός Θάνατος δύο Ελλήνων Αγωνιστών της Κύπρου μεταξύ του Άγγλου Κυβερνήτη Χάρντινγκ και του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Το αποτέλεσμα ήταν στις 9 Μαρτίου 1956 να εξοριστεί ο Μακάριος στις Σεϋχέλλες. Δεν άργησε να έρθει και η πιο φρικτή μέρα της χρονιάς. Η μέρα που θα γινόταν η μεγάλη θυσία στο βωμό της ελευθερίας, ο πρώτος απαγχονισμός αγωνιστών της ΕΟΚΑ. Ήταν 10 Μαΐου 1956 μισή ώρα μετά τα μεσάνυχτα και η τρομερή είδηση είχε διαδοθεί σε όλα τα κελιά. Ο Ιερέας των Φυλακών φορώντας το πετραχήλι του και κρατώντας ευλαβικά την Αγία Κοινωνία επισκέπτεται τους μελλοθάνατους. Τον υποδέχονται όρθιοι κάνοντας το σημείο του Σταυρού. Ένας ένας εξομολογούνται και ο Ιερέας τους ακούει προσεκτικά. Μετά διαβάζει την Ευχή για την άφεση των αμαρτιών. Μένει για λίγο μαζί τους. Δεν χρειάζεται να τους πει λόγια για να τους παρηγορήσει. Οι δύο ήρωες έχουν ηθικό ακμαιότατο. Είναι υπερήφανοι για τον εαυτό τους και ικανοποιημένοι για το έργο τους. Είναι βέβαιοι ότι το παράδειγμα τους θα το ακολουθήσουν και άλλα Ελληνόπουλα της Κύπρου. Την τελευταία στιγμή όμως σκέπτονται τους πλησιέστερους συγγενείς τους, αναλογίζονται τη θλίψη όλων τους και ιδιαίτερα της μητέρας τους. «Δεν τους τρομάζουν τα κελιά δεν τους τρομάζει ο Χάρος μονάχα στη μανούλα τους ζητούν να δώσουν θάρρος» Οι Βρετανοί στρατιώτες ξεκίνησαν με το Μιχαλάκη Καραολή τον πρώτο μεγαλομάρτυρα του Κυπριακού Αγώνος. Τον οδηγούν στην αγχόνη. Αυτός προχωρά αγέρωχος και ψύχραιμος. Από όλα τα κελιά ακούγονται με δυνατή φωνή ψαλμοί, πατριωτικά τραγούδια και το σύνθημα «Ένωσις-Ένωσις». Οι συγκρατούμενοι τους βρίσκονται σε πατριωτική έξαρση, αδιαφορώντας για τις συνέπειες που θα επακολουθήσουν. Όταν ο Τουρκοκύπριος δήμιος παραλαμβάνει το μελλοθάνατο όλοι στέκονται προσοχή και αρχίζουν με πρώτο τον Καραολή να ψέλνουν τον Εθνικό μας Ύμνο. Το μακάβριο άνοιγμα της καταπακτής μετέφερε τον Πρωτομάρτυρα στο Πάνθεον των Ηρώων, ενώ οι Φυλακές σείονταν από τον ενθουσιασμό των άλλων κρατουμένων. Αμέσως μετά ακολουθεί ο δεύτερος εθνομάρτυρας. Ο Ανδρέας Δημητρίου το ίδιο αγέρωχος ψύχραιμος και επίσης Ελληνοπρεπής προχωρά στον τόπο της εκτελέσεως. Για δεύτερη φορά ακούγονται ψαλμοί, το σύνθημα «Ένωσις – Ένωσις» και φθάνει πάλι η στιγμή της Υπέρτατης Θυσίας με τον Εθνικό μας Ύμνο. Είναι σε όλους γνωστό ότι τα δύο Ελληνόπουλα της Κύπρου είχαν περάσει φρικτές στιγμές και απάνθρωπα βασανιστήρια περιμένοντας το θάνατο. Δεν έχασαν όμως ούτε μια στιγμή την Πίστη τους στο Θεό και στην Πατρίδα. Ο Μιχαλάκης Καραολής κάποια στιγμή είχε βρει το χρόνο για να γράψει στους φίλους του ένα γράμμα γεμάτο πατριωτισμό και μ’ ένα πανέμορφο ποιηματάκι: Τα Ελληνόπουλα δεν ξέρουν μόνο πως πρέπει να ζουν. Ξέρουν και πώς να πεθαίνουν Kαι πως την Πατρίδα να τιμούν. Ο Δημητρίου την τελευταία φορά που είδε τη μητέρα του της είχε πει: «Το μόνο που λυπούμαι είναι που δεν θα προλάβω να δω την Κύπρο μας ελεύθερη». Τα λόγια αυτά πλημμύρισαν με υπερηφάνεια τη ψυχή της Ευδοκίας Δημητρίου, της γενναίας Ελληνίδας Μητέρας από την Κύπρο. Εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησε την μεγάλη τιμή που της είχε επιφυλάξει η μοίρα. Είχε γεννήσει και είχε αναθρέψει έναν Ήρωα. Κοίταξε το παιδί της στα φλογερά του μάτια και φιλώντας τον τρυφερά όπως έκανε όταν αυτός ήταν μικρό παιδάκι του ευχήθηκε: «Στο καλό, γιε μου και να έχεις θάρρος μέχρι το τέλος». Αμέσως μετά την εκτέλεση, οι Άγγλοι διέταξαν τη ταφή τους μέσα στον περίβολο του φρικτού τελεστηρίου. Δεν άφησαν να πλησιάσουν ούτε οι στενοί συγγενείς τους. Ακόμα και ο Ιερέας έψαλε τη νεκρώσιμη ακολουθία έξω από την κλειδωμένη καγκελόπορτα. Δυστυχώς αυτό ήταν η μόνο η αρχή. Η θυσία παλικαριών για την ελευθερία και την ένωση με την Ελλάδα συνεχίσθηκε. Στις 9 Αυγούστου απαγχονίσθηκαν οι Ιάκωβος Πατάτσος, Αντρέας Ζάκος και Χαρίλαος Μιχαήλ. Σε λίγες μέρες στις 21 Σεπτεμβρίου, ακολούθησε ο απαγχονισμός του Μιχαήλ Κουτσόφτα, του Ανδρέα Ζάκου του Στυλιανού Μαυρομμάτη και του Ανδρέα Παναγίδη. Τον επόμενο χρόνο στις 14 Μαρτίου 1957, απαγχονίστηκε ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης που συνελήφθη στις 25 Φεβρουαρίου 1957. Στον ίδιο περίβολο τάφηκαν και άλλοι τέσσερις αγωνιστές: Ο Μάρκος Δράκος, που σκοτώθηκε σε ενέδρα στις 18 Ια-

Αριστερά: Ο Μιχαλάκης Καραολής. Δεξιά: Ο Ανδρέας Δημητρίου.

νουαρίου 1957, ο Ανθυπολοχαγός Γρηγόρης Αυξεντίου, που πυρπολήθηκε ζωντανός από τους Άγγλους κατακτητές, εγκλωβισμένος στο κρησφύγετο του, στα βουνά του Μαχαιρά στις 3 Μαρτίου του 1957, ο Στυλιανός Λένας, που πέθανε στις 28 Μαρτίου 1957 απ' τα τραύματά του και ο Κυριάκος Μάτσης, που περικυκλωμένος από τους εχθρούς μέσα από το κρησφύγετό του στο Δίκωμο, βροντοφώναξε πριν σκοτωθεί στις 19 Νοεμβρίου του 1958: «Όχι. Δεν παραδίδομαι. Αν θα βγω, θα βγω πυροβολώντας». Έντεκα μήνες πριν ο Μάτσης είχε στείλει επιστολή στους γονείς του όπου έγραφε: «Πιστεύουμε ότι κάθε θυσία μας δεν πηγαίνει άδικα και εσείς να είστε περήφανοι για μας. Αν ο καλός Θεός μας επιφυλάσσει την λαμπράν τύχη να δώσωμεν την ζωήν μας για την Πατρίδα, τότε η χαρά σας πρέπει να είναι απέραντη. Δεν ξέρω αν μπορεί να ονειρευτεί ένας άνθρωπος καλύτερη τύχη από αυτήν. Και δεν μπορώ να σκεφθώ γονείς που να είναι πιο περήφανοι παρά για τα παιδιά τους που έπεσαν για την Πατρίδα». Ο λόγος για τον οποίο οι ήρωες της Κύπρου τάφησαν μέσα στον περίβολο των φυλακών, χωρίς την παρουσία ούτε των συγγενών τους ήταν προφανής. Οι Άγγλοι φοβόντουσαν την αντίδραση του κόσμου και τις συνέπειες της. Ήταν βέβαιοι ότι οι κηδείες θα συνοδεύονταν από μαζικά συλλαλητήρια και μαχητικές διαδηλώσεις. Όπως ξεκίνησε να γίνεται με τους δύο πρώτους που απαγχονίστηκαν, η κηδεία γινόταν αμέσως μετά τον απαγχονισμό με τον Ιερέα να ψάλλει έξω από την κλειδωμένη είσοδο του κοιμητηρίου. Στην συνέχεια γινόταν η ταφή χωρίς την παρουσία κανενός συγγενούς ή φίλου. Είναι τρομερό αν αναλογισθεί κανείς το γεγονός ότι ακόμα και οι τραγικοί γονείς μπόρεσαν να προσκυνήσουν τους τάφους των παιδιών τους μετά το τέλος του Αγώνα. Οι ήρωες του Κυπριακού Αγώνα παρέμειναν «φυλακισμένοι» και μετά θάνατο. Γι’ αυτό και το μικρό νεκροταφείο των φυλακών, ο τόπος αυτός του σεπτού προσκυνήματος κάθε Έλληνα ονομάσθηκε: «Τα Φυλακισμένα Μνήματα». Η ΕΟΚΑ δεν είχε πρόθεση να μείνει με σταυρωμένα χέρια. Είχε σχεδιάσει μια επίθεση κατά του Αστυνομικού Σταθμού του Παλαιχωρίου. Θα γινόταν την ώρα του απαγχονισμού των δυο ηρώων. Οι Άγγλοι όμως υποψιάσθηκαν τις προθέσεις τους ή η ενέργεια αυτή καταδόθηκε. Γι’ αυτό ενίσχυσαν τη φρουρά του Σταθμού σε τέτοιο βαθμό που ανάγκασε τους Αγωνιστές της Κύπρου να ματαιώσουν την επιχείρηση. Εκτέλεσαν όμως δύο Άγγλους στρατιώτες που είχαν απαγάγει και τους κρατούσαν ομήρους, τον Γκόρντον Χιλ και τον Ρόναλντ Σίλτον. Τον απαγχονισμό των δύο πρώτων ηρώων της Κύπρου ακολούθησαν έντονες αντιδράσεις. Στην Αθήνα διαδραματίσθηκαν βίαια επεισόδια με αποτέλεσμα το θάνατο τεσσάρων ατόμων και τον τραυματισμό περισσοτέρων των διακοσίων διαδηλωτών. Ακόμα και στην Αγγλία, η κοινή γνώμη στράφηκε εναντίον αυτής της ενέργειας αντιμετωπίζοντας με αίσθημα φρίκης τους απαγχονισμούς. Ο Βρετανικός τύπος μάλιστα κατέκρινε έντονα τον απαγχονισμό χαρακτηρίζοντας τον μεγάλο σφάλμα. Παρομοίασε μάλιστα αυτές τις ενέργειες με αντίστοιχες ενέργειες σε βάρος της Ιρλανδίας, προαναγγέλλοντας συμφορές. Ο Κυπριακός Αγώνας δεν άργησε να φέρει τα πρώτα παρήγορα αποτελέσματα του. Η Κύπρος μπόρεσε να γίνει ένα ανεξάρτητο Κράτος. Τα βάσανα της όμως δεν σταμάτησαν. Γνώρισε πλήθος συμφορές μέχρι σήμερα, με αποκορύφωμα τη δημιουργία του ψευδοκράτους μετά από μια απαράδεκτη «ειρηνική επιχείρηση» των Τούρκων που ήταν γεμάτη θηριωδίες και απάνθρωπα εγκλήματα. Η Κύπρος δυστυχώς ακόμα και σήμερα εξακολουθεί να είναι το άλυτο πρόβλημα που δεν αφήνει κανένα Έλληνα να ησυχάσει. Περίπλους 124 57

Ο συμμαθητής που χάθηκε μπροστά στα μάτια μας

Η αδόκητη απώλεια του Ναυτικού Δοκίμου Στέλιου Πατεράκη Του Αρχιπλοιάρχου (ε.α.) ΠΝ Διονυσίου Ψυχογιού

Κάθε χρόνο το καλοκαίρι εκτελείται ο Θερινός Εκπαιδευτικός Πλούς (ΘΕΠ) της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων. Το ταξίδι αυτό είναι μια αξέχαστη εμπειρία ιδιαίτερα για τους νεαρούς –και συνήθως “αταξίδευτους”– πρωτοετείς Ν. Δοκίμους, που την έχουν ζήσει και απολαύσει όλοι οι απόφοιτοι της Σ.Ν.Δ. Ο αγαπητός απόστρατος αξιωματικός του Ναυτικού Διονύσιος Ψυχογιός θέλησε να καταγράψει κάποια γεγονότα που έζησε προσωπικά. Σκοπός του να θυμίσει έναν “ξεχασμένο” από τους περισσότερους Ναυτικό Δόκιμο, που ο δυστυχής δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει το όνειρό του και τα όνειρα της οικογένειάς του, να αποφοιτήσει από τη Σχολή. Τον συμμαθητή του πρωτοετή Ν. Δόκιμο, Στυλιανό Πατεράκη. Μετά από τη σύντομη αυτή εισαγωγή, παρατίθεται κατωτέρω το κείμενο της καταγραφής του τραγικού συμβάντος, όπως το περιέγραψε ο Αρχιπλοίαρχος (ε.α.) ΠΝ Διονύσης Ψυχογιός. Περίπλους

O Στέλιος Πατεράκης εικονίζεται στο αριστερό πόδι του πηδαλιούχου που είναι ο Νίκος Αρτεμάκης. Στο κέντρο μπροστά ο συγγραφέας Διονύσης Ψυχογυιός.

58 Περίπλους 124

ρίσκομαι στο λεωφορείο του ΚΤΕΛ και κατευθύνομαι προς τα Άγια Χώματα της Μεσσηνίας, όπου είδα για πρώτη φορά το φως της ημέρας το μακρινό 1943. Έχουμε ήδη φτάσει στα Αρκαδικά οροπέδια. Θαυμάζω το τοπίο, πολύ διαφορετικό από εκείνο της Κρήτης όπου έχουμε εγκατασταθεί μόνιμα εδώ και πολλά χρόνια. Είχα μείνει σαν μικρό παιδάκι στην Τρίπολη όταν πήγαινα Δευτέρα και Τρίτη Δημοτικού και μου άρεσε αυτός ο ατελείωτος κάμπος της Αρκαδίας. Η σκέψη μου τρέχει σε διάφορες στιγμές της ζωής μου τυχαία, χωρίς κάποιο λογικό ειρμό. Σκέπτομαι με λύπη το θλιβερό ναυάγιο ανοιχτά της Πύλου και από εκεί η σκέψη μου πηδάει 62 χρόνια πριν, όταν μπροστά στα μάτια μου, σαν σήμερα, χάθηκε ο συμμαθητής μου στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, ο Στέλιος Πατεράκης. Συνταρακτικό γεγονός για όλους όσους το ζήσαμε. Περίεργο, αλλά στις μεταξύ μας συζητήσεις τα χρόνια που ακολούθησαν, οι συμμαθητές ελάχιστα έχουμε αναφερθεί, σχεδόν καθόλου θα έλεγα, σε αυτό το θέμα. Φυσική αντίδραση ίσως, σε κάποιο τόσο θλιβερό γεγονός που ήλθε να συναντήσει αναπάντεχα τις ζωές μας και να μαρκάρει τις ψυχές μας, σε μια πολύ νεανική ηλικία. Όταν φτάσω στην Καλαμάτα, σκέφτομαι, εγώ που είχα την ευκαιρία να γίνω 80 ετών, θα πρέπει να γράψω κάτι για αυτό το παιδί που χάθηκε στα δεκαοχτώ του χρόνια και να το κοινοποιήσω σαν μνημόσυνο. Έφτασα λοιπόν και καταπιάστηκα με το γράψιμο αυτής της συνταραχτικής και θλιβερής, για όσους τη ζήσαμε, ιστορίας.

ρώτη ημέρα του "Θερινού Εκπαιδευτικού Πλου" των Ναυτικών Δοκίμων, του έτους 1961. Είχαμε αναχωρήσει το μεσημέρι από τη "Νηοδόχη" της Ναυτικής Διοικήσεως Αιγαίου, που βρίσκεται στα δεξιά του εισερχομένου στο λιμάνι του Πειραιά. Πρώτος προορισμός ήταν το λιμάνι της Αμμοχώστου στην Κύπρο. Μετά θα πηγαίναμε στην Αλεξάνδρεια, σε λιμάνια της Δυτικής Μεσογείου και στη συνέχεια θα βγαίναμε στον Ατλαντικό. Στο πλοίο επέβαιναν οι τρεις πρώτες τάξεις της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων και ένα μέρος από το μόνιμο πλήρωμα. Για μένα και για τους περισσότερους πρωτοετείς Δοκίμους ήταν η πρώτη φορά που πηγαίναμε κάπου εκτός Ελλάδος και η συγκίνηση ήταν μεγάλη αλλά συγκρατημένη, για να μην δείχνουμε αταξίδευτοι. Είχε ήδη έλθει το σούρουπο. Είχε πέσει το πρώτο σκοτάδι, αλλά η σιλουέτα των βουνών της Ίου εμπρός δεξιά και όχι πολύ μακριά μας, διαγραφόταν καθαρά στον ορίζοντα, που ήταν ακόμη αρκετά φωτεινός. Η θάλασσα απολύτως ήρεμη, σαν λάδι. Ο Πατεράκης και εγώ είμαστε στο άνω κατάστρωμα, το κατάστρωμα των πυροβόλων "Bofors", για κάποιαν εργασία που μας είχε αναθέσει ο (μακαρίτης) ο Άρης Μητρόπουλος, τριτοετής Δόκιμος τότε. Τελειώσαμε και ενώ χαζεύαμε κοιτάζοντας προς την Ίο, πέρασε δίπλα μας ο συμμαθητής μας, (ο μακαρίτης) ο Νίκος ο Ρογκάκος, κουβαλώντας κάποιο σάκο και μου λέγει: “Ρε συ Νιόνιο τι κάνετε εδώ? Πηγαίνετε κάτω στην πρύμνη που είναι και οι άλλοι και έρχομαι και εγώ σε λίγο”. Κατεβήκαμε από την πρυμναία κάθετη σκάλα στο κύριο κατάστρωμα, στη δεξιά πλευρά του πλοίου, κοντά στην πρύμνη. Ανάμεσα σε δύο βομβοβόλα είδαμε τρεις συμμαθητές μας. Για όσους δεν γνωρίζουν, βομβοβόλο ήταν ένα ανθυποβρυχιακό όπλο (μία ανθυποβρυχιακή συσκευή) τοποθετημένο κάθετα προς την πλευρά του πλοίου που εκσφενδόνιζε στη θάλασσα τις βόμβες βάθους, που έμοιαζαν με μετρίου μεγέθους βαρέλια, εναντίον των υποβρυχίων. Οι δύο, (οι μακαρίτες) Γιώργος Λυμπερόπουλος και Δημήτρης Λιούμης, στηρίζονταν με την πλάτη στο βομβοβόλο προς την πρύμνη με τον Λυμπερόπουλο προς την μεριά της θάλασσας, ενώ ο Λυκούργος ο Καλούλης στηριζόταν στο βομβοβόλο προς την πλώρη, κοιτάζοντας προς την πρύμνη. Επήγα δίπλα στον Καλούλη και προς το εσωτερικό του καταστρώματος δεδομένου ότι την προνομιούχο θέση προς τη μεριά της θάλασσας την είχε καταλάβει εκείνος. Καταφθάνει ο Πατεράκης μετά από εμένα και μη βρίσκοντας άλλη θέση στηρίζει το σώμα του στις προστατευτικές αλυσίδες (ρέλια) που περιβάλλουν το πλοίο και την επόμενη στιγμή εξαφανίζεται από το οπτικό μου πεδίο. Είχε κοπεί η αλυσίδα και αυτός έπεσε με την πλάτη προς τη θάλασσα χωρίς να βγάλει μιλιά. Μιλιά δεν έβγαλε κανείς μας. Κοιτάξαμε όλοι γεμάτοι έκπληξη το σημείο απ’ όπου χάθηκε ο Πατεράκης. Βλέπω τον Λυμπερόπουλο να πιάνει την κομμένη αλυσίδα και καθώς την κρατούσε με το χέρι ελαφρά τεντωμένο πάνω από τη θάλασσα να έχει πάρει ένα ύφος γεμάτο απορία και να λέγει: “Έπεσε, έπεσε στη θάλασσα”.

γώ δεν θυμάμαι να αισθάνθηκα κάτι εκείνη την στιγμή πέρα από την απορία. Έτρεξα, χωρίς να δω τι έκαναν οι υπόλοιποι, όσο πιο γρήγορα μπορούσα στο μεσόστεγο και εφώναξα από το μεγάφωνο των γενικών ανακοινώσεων: “Άνθρωπος στη θάλασσα. Προσοχή δεν πρόκειται για γυμνάσιο. Ο Δόκιμος Πατεράκης έπεσε στη θάλασσα”. Αμέσως μετά την ανακοίνωση επικράτησε μια γενική αναταραχή. Κόσμος έτρεχε στον εσωτερικό διάδρομο και τα καταστρώματα και όλοι ρωτούσαν να μάθουν τι είχε συμβεί. Βγαίνω από τη θέση του εσωτερικού διαδρόμου όπου βρισκόταν το μικρόφωνο στο ανοιχτό κατάστρωμα και βλέπω ότι το πλοίο άρχισε να κάνει κλειστή στροφή για να γυρίσει πίσω, ενώ ταυτόχρονα σήμανε συναγερμός. Αμέσως μετά το συναγερμό διετάχθη από τα μεγάφωνα προετοιμασία καθαιρέσεως πετρελαιακάτου και, αμέσως μετά, και της μικρότερης κωπηλάτου λέμβου του πλοίου. Το πλοίο χαμήλωσε ταχύτητα και σε λίγο σταμάτησε εντελώς. Δεν είχε άλλωστε απομακρυνθεί πολύ από το σημείο του συμβάντος. Εγώ δεν είχα να κάνω πια κάτι το ιδιαίτερο, πέραν του να ακολουθώ τις διατασσόμενες κινήσεις. Υπήρχαν αρμοδιότεροι και ικανότεροι από τον πρωτοετή Δόκιμο που ήμουν τότε εγώ για να χειριστούν την κατάσταση. Βάδισα προς τα βομβοβόλα, έριξα μια ματιά και τότε, όταν πιά για μένα είχε περάσει η περίοδος της δράσης, ήλθε να με καταλάβει ο φόβος. Σκέφτηκα ότι εάν ο Πατεράκης είχε φτάσει πριν από εμένα στην παρέα των υπολοίπων είναι πιθανόν, σχεδόν βέβαιο, να είχα στηριχτεί εγώ στις αλυσίδες και να είχα πάει εγώ στη θάλασσα. Άρχισα να αισθάνομαι έναν μικρό και βαθύ πόνο κατά μήκος των χεριών και των ποδιών μου ενώ τα γόνατά μου έτρεμαν με έναν "γλυκό" πόνο. Μου έρχονται στο μυαλό αυθόρμητα τα λόγια από την πέμπτη ραψωδία της Οδύσσειας που αφορούσαν στον φόβο που είχε αισθανθεί ο Οδυσσέας όταν, φεύγοντας επάνω στη σχεδία από το νησί της Καλυψούς, ο Ποσειδώνας εξαπέλυσε εναντίον του όλους τους ανέμους του ανεμολογίου: "καὶ τότ᾽ Ὀδυσσῆος λύτο γούνατα καὶ φίλον ἦτορ, ..." (Λύθηκαν τότε του Οδυσσέα τα γόνατα και τα φυλλοκάρδια του...) Είχα μάθει απ’ έξω, στη γλώσσα του Ομήρου, την περιγραφή της τρικυμίας και του φόβου του Οδυσσέα, πριν δύο χρόνια στο Γυμνάσιο της Πύλου και τη θυμάμαι ακόμη. Τότε με γοήτευε η περιγραφή, σήμερα όμως τη ζούσα και ας μην ήμουν εγώ αυτός που αγωνιζόταν για τη ζωή του. Κοίτα να δεις σκέφτηκα, τρεις χιλιάδες χρόνια πριν, πάλι τα γόνατα του Οδυσσέα όπως τα δικά μου σήμερα, είχαν λυθεί και έτρεμαν από το μεγάλο φόβο. Αναλλοίωτα τα συναισθήματα των ανθρώπων από την Ομηρική εποχή μέχρι σήμερα. Χριστέ μου, είπα μέσα μου, ευχαριστώ που με προφύλαξες, και έκανα το Σταυρό μου. Ευχαρίστησα και πάλι τις θείες δυνάμεις που με προφύλαξαν από το να έλθω στη θέση του Στέλιου. Χριστέ μου, τι τρόμο και απελπισία θα αισθάνεται μέσα στη μαύρη θάλασσα παλεύοντας για τη ζωή του ο συμμαθητής. Βοήθησέ τον. Το γεγονός ότι περπατούσα στο κατάστρωμα με γέμιζε ανακούφιση άσχετα από το γεγονός ότι ήμουν τρομαγμένος με τα γόνατα “λυμένα” και όσο περνούσε η ώρα ο φόβος μου μεγάλωνε. Οι βάρκες του πλοίου τριγύριζαν στην περιοχή, είχαν ανάψει εν τω μεταξύ και οι δύο μεγάλοι προβολείς αντιαεροπορικής έρευνας του πλοίου, που σχημάτιζαν κάτι λεπτές φωτεινές δέσμες που έφταναν μέχρι τα μεσούρανα. Επήγα όπως και πολλοί άλλοι σε ένα ψηλό μέρος του πλοίου και προσπαθούσα να διακρίνω κάτι στη θάλασσα. Μετά από πολλή ώρα η βάρκα με τα κουπιά γύρισε στο πλοίο και έφερε τον πηλίσκο (καπέλο) του Πατεράκη αλλά όχι τον ίδιο… Στο πλοίο οι περισσότεροι ήσαν σιωπηλοί, μερικοί άλλοι έκαναν διάφορες συζητήσεις και υποθέσεις για το αν ήξερε καλό κολύμπι ο Πατεράκης, για το αν τον είχαν πάρει τα απόνερα από τις έλικες, για το αν χτύπησε κάπου στο πλοίο όταν έπεφτε και άλλα που δεν θυμάμαι πιά. Κάποιος τριτοετής, νομίζω ο "Γιώργης" ο Παπαγεωργίου, θυμάμαι ότι είπε για τον Πατεράκη ότι δεν ήταν πολύ καλός στην κολύμβηση και ότι αν στη θέση του ήταν ο Καλούλης, που ήταν πρωταθλητής στο κολύμπι, θα είχε ξεφύγει από τους κινδύνους που συνοδεύουν ένα πέσιμο από πλοίο στη θάλασσα. Είχαν περάσει δύο ή τρείς ώρες, μου είχε περάσει η μεγάλη ταραχή και πλέον είχα πειστεί ότι ο συμμαθητής έφυγε από κοντά μας για πάντα. Ήξερα ότι δεν κολυμπούσε σαν δελφίνι και με τη ναυτική φόρμα αποτελούμενη από πουκάμισο και παντελόνι από ύφασμα jean που φορούσαμε τότε και με αρβύλες δεμένες καλά με κορδόνια και, μέσα στην ταραχή του και την έκπληξη, δεν θα μπορούσε να κάνει πολλά. Είχα μια θαλασσινή εμπειρία διότι ήμουν ήδη καλός ψαροντουφεκάς Περίπλους 124 59

Ο συμμαθητής που χάθηκε μπροστά στα μάτια μας Η αδόκητη απώλεια του ναυτικού δοκίμου Στέλιου Πατεράκη

O Πατεράκης είναι δεύτερος από αριστερά στην πάνω σειρά. και καταλάβαινα πόσο δύσκολο θα ήταν για έναν άνθρωπο, που τον γυρίζουν σαν σκουπίδι τα απόνερα του πλοίου, να κάνει -αν βέβαια το επιτρέπουν οι συνθήκες- τις σωστές ενέργειες για να επιβιώσει. Ο Πατεράκης είχε έναν αδελφό που τότε ήταν Σημαιοφόρος του Πολεμικού Ναυτικού και υπηρετούσε σε ένα από τα μεγάλα πλοία του Στόλου. Ο πατέρας τους ήταν και αυτός Αξιωματικός του Ναυτικού σε Υπηρεσία Ξηράς. Σκεφτόμουν και συνέπασχα ήδη με την οικογένεια Πατεράκη. Δεν θυμάμαι τίποτα άλλο από εκείνη τη νύχτα. Προσπαθώ να θυμηθώ αν επήγα για βάρδια σε κάποιο μηχανοστάσιο ή αν είμαστε όλοι σε συναγερμό κάνοντας τους οπτήρες, μήπως και διακρίνουμε κάτι. Την επόμενη ημέρα, μια καλοκαιρινή ημέρα με άπνοια, από τα χαράματα κάποιο αεροπλάνο βοηθούσε στις έρευνες ενώ είχαν έλθει και ένα μικρό ναρκαλιευτικό και ένα από τα μεγάλα αντιτορπιλικά, τύπου “ΒΕΛΟΣ”. Σφίχτηκε η καρδιά μου όταν έμαθα ότι στο αντιτορπιλικό υπηρετούσε ο αδελφός του. Περί το μεσημέρι το πλοίο μας διέκοψε τις έρευνες και έφυγε με πορεία προς τη Σούδα της Κρήτης για τις σχετικές ανακρίσεις και άλλες απαραίτητες διαδικασίες σχετικά με το ατύχημα. Τα άλλα πλοία συνέχισαν την έρευνα. Εγώ είχα πιστέψει από νωρίς το πρωί ότι πέρα από το άψυχο σώμα τίποτε άλλο δεν μπορούσε να βρεθεί. Δεν το κουβεντιάζαμε μεταξύ μας οι συμμαθητές, αλλά νομίζω ότι όλοι το ίδιο πίστευαν. Έρευνα μάταιη διότι από το συμμαθητή τίποτα δεν βρέθηκε ποτέ. Φτάσαμε στη Σούδα νωρίς το βράδυ. Ο κόσμος του πλοίου σιωπηλός. Ήταν η πρώτη φορά που επισκεπτόμουν τη Σούδα. Τα βουνά του Ακρωτηρίου και τα νησάκια στο Μαράθι, καθώς περνούσαμε από εμπρός τους μου φάνηκαν σκοτεινά με ένα σκούρο άξενο, απειλητικό θα έλεγα χρώμα, που πλάκωνε την καρδιά. Για αρκετά από τα επόμενα χρόνια, η Κρήτη που τόσο αγάπησα στη συνέχεια, ερχόταν στη φαντασία μου σαν ένα μαύρο αφιλόξενο νησί. Μετά από δύο περίπου μήνες επιστρέφοντας από την Τρίπολη της 60 Περίπλους 124

Λιβύης στο τέλος του εκπαιδευτικού εκείνου ταξιδιού, σταματήσαμε στο σημείο που χάσαμε τον Πατεράκη και με τους Δοκίμους και το πλήρωμα σε παράταξη επιθεωρήσεως, ο Κυβερνήτης μας έριξε ένα στεφάνι στη θάλασσα και είπε μερικά λόγια στη μνήμη του. Μίλησε και ένας άλλος Αξιωματικός, δεν θυμάμαι ποιος, ίσως ο Πλωτάρχης Καψάλης ως Διευθυντής Σπουδών. Αναφερόμενος στο ατύχημα και στην αλυσίδα που έσπασε με εντυπωσίασε σε υπέρτατο βαθμό κάτι που είπε: Κάθε γεγονός που ζούμε αυξάνει την εμπειρία μας σε πολλούς τομείς. Η πείρα είναι ανεκτίμητο απόκτημα, αλλά μερικές φορές, διδάσκεται με πολύ σκληρό τρόπο.

ε ότι αφορά τώρα σε μένα, ποτέ πια μέχρι την ημέρα που άφησα το τελευταίο μου πλοίο, δεν ακούμπησα στις προστατευτικές αλυσίδες του όποιου πλοίου έτυχε να υπηρετώ. Όταν δε, Αξιωματικός πια, έβλεπα κάποιον να το κάνει, του έλεγα με επιτακτικό τρόπο να απομακρυνθεί ‘για να μην γίνει είδηση στις εφημερίδες’. Όταν γύρισα στο σπίτι μου οι γονείς μου κατάλαβα ότι με είδαν με χαρά και ανακούφιση. Μου είπαν, ότι είχαν φέρει τον εαυτό τους πολλές φορές στη θέση της οικογένειας του μακαρίτη του Στέλιου του Πατεράκη. Οι εφημερίδες είχαν ασχοληθεί, απ’ ότι έμαθα μετά την επιστροφή μας στην Ελλάδα, αρκετά με το γεγονός. Είχε γραφτεί μάλιστα σε κάποια ή κάποιες ότι ο συμμαθητής μπορεί να αυτοκτόνησε. Απίστευτο το τι μπορεί να γράψουν μερικές εφημερίδες για να αυξήσουν την αναγνωσιμότητα. Τελειώνοντας την αφήγηση του γεγονότος σας παρακαλώ να κάνετε μια ευχή για την ψυχή του τόσο πρόωρα χαμένου συμμαθητή μου. Το αν παραλείπω κάτι ουσιώδες ή γράφω κάτι λάθος, αυτό οφείλεται στο ότι δεν έχω στη διάθεσή μου πέραν της μνήμης μου τίποτε άλλο, σχετικά με αυτό το γεγονός, που έλαβε χώρα πριν από 62 χρόνια...

Ελλήνων Πλόες Seafaring of the Hellenes η ιστορία 10.000 χρόνων της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας

Για πληροφορίες: T. 210 45 16 264, 210 45 16 822 • F. 210 45 12 277 • E. info@hmmuseum.gr

Παράσχος Καραβατάκης ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ EMΠ, Μέλος Ε.Λ.Ι.Ν.Τ., Μέλος Ν.Μ.Ε

Ο Ρόλος του Σύγχρονου Λιμανιού και η Οικονομική Επίδραση του στην Τοπική Κοινωνία & την κυριότερη οικονομική δραστηριότητα στην τοπική κοινωνία. Γενικότερα, το κάθε λιμάνι είναι ένας οργανισμός με τη δική του σχετική αυτονομία αλλά και την ταυτόχρονη σύνδεση με την πόλη, αναπτύσσοντας έντονους δεσμούς εξάρτησης & στενές λειτουργικές σχέσεις. Έτσι, θα πρέπει ευθύς εξαρχής να προκαθορίσουμε τι είναι το σύμπλεγμα Λιμάνι-Πόλη, είτε αυτή αφορά τερματικό επιβατών (home-port), εξειδικευμένο λιμενικό σταθμό κρουαζιέρα, λιμένος σκαφών αναψυχής ακτοπλοΐας κλπ). Αν κάνουμε μία σχετική ομαδοποίηση θα δούμε ότι κάθε λιμάνι έχει ένα δικό του διαφορετικό χαρακτήρα με αποτέλεσμα την αλληλένδετη εξάρτηση του με την Πόλη.

Παρεμβάσεις λιμένα Μυτιλήνης.

Πρόλογος

Λιμένες-Κόμβοι Επικοινωνίας & Ανάπτυξης

Κάθε λιμένας, έχοντας ως προορισμό την εξυπηρέτηση της ναυτιλίας, καθίσταται σημείο κόμβος επικοινωνίας μεταξύ των κοινωνιών που κατοικούν μόνιμα σε στεριές που βρέχονται από θάλασσα. Ομολογουμένως το επίπεδο επικοινωνίας που επιτυγχάνεται μεταξύ των κοινωνιών, ομοίως μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας, είναι πρωταρχικά καθοριστικό για την ανέλιξη της οικονομίας και του πολιτισμού που αναπτύσσεται. Αντιθέτως, αποδεικνυόμενης της καθοριστικής αναγκαιότητας, η έλλειψη ή η απώλεια δυνατότητας επικοινωνίας επιφέρει την απομόνωση του ατόμου, αντιστοίχως της κοινότητας, μαζί με τα συνεπαγόμενα δεινά της στασιμότητας και της οπισθοδρόμησης, που νομοτελειακά καταλήγουν στην παρακμή. Με το βέβαιο ενδεχόμενο των δυσμενών αυτών καταστάσεων βρίσκεται αντιμέτωπο κάθε περίκλειστο κράτος. Μη κατέχοντας στην επικράτεια του έστω και ένα μικρό παράλιο τμήμα, κατάλληλο για την κατ’ ελάχιστο ανάπτυξη λιμενικού και ναυπηγοεπισκευαστικού δυναμικού, αδυνατεί να δημιουργήσει εμπορικές και λοιπές σχέσεις, να επικοινωνήσει ουσιαστικά με άλλα κράτη πλην των γειτονικών του, με αποτέλεσμα να μην αναπτύσσεται η βασική οικονομία και ο πολιτισμός του. Εισαγωγή Μέχρι σήμερα η εσωστρέφεια της πολιτικής των οργανισμών λιμένων δεν έδινε προοπτικές ανάπτυξης στην τοπική κοινωνία. Το θαλάσσιο εμπόριο και η ακτοπλοία αποτελούσε ανέκαθεν σημαντικό κλάδο για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Η εκτεταμένη ακτογραμμή και μεγάλος αριθμός νησιών της χώρας, συνεπάγονται και μεγάλο αριθμό λιμένων. Έχουν καταγραφεί περίπου 900 λιμένες. Αυτή η ιδιαιτερότητα σε συνδυασμό με την εποχικότητα της ζήτησης για ακτοπλοϊκές υπηρεσίες και την ανάγκη διατήρησης στοιχειώδους πληθυσμού στα μικρότερα νησιά για εθνικούς λόγους, επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τις θαλάσσιες μεταφορές (Υπουργείο Ναυτιλίας 2013). Πολλοί λιμένες της χώρας, εκτός από την διατήρηση της εθνικής συνοχής εξυπηρετούν 62 Περίπλους 124

Δράσεις Λιμένων Στα πλαίσια της παγκοσμιοποιημένης ελεύθερης οικονομίας προστίθενται νέες λιμενικές λειτουργίες με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά σχήματα. Οι λιμενικές δραστηριότηρες συνδέονται στενά με τα οικονομικά οφέλη προς την πόλη και την τοπική κοινωνία που διαθέτει το λιμάνι. Με σωστές δράσεις το λιμάνι μπορεί να καταστεί θετικός συντελεστής ανάπτυξης της Πόλης που το περιβάλλει προς όφελος της τοπικής κοινωνίας. Τι πρέπει να κάνουν τα τουριστικά λιμάνια και οι Μαρίνες Τα ελληνικά λιμάνια πρέπει να αναπτύξουν επαρκείς υποδομές για να μπορούν να φιλοξενούν κρουαζιερόπλοια, συνέδρια, σκάφοι Αναψυχής - Εμπορικών - Μεταφορών. Για την ανάπτυξη αυτων των υποδομών αλλα και για την διαχείρηση τους και την προσφορά των απαιτουμένων υπηρεσιών στις εταιρείες και τους επιβάτες, χρειάζονται αφενός πηγές χρηματοδότησης για τις απαραίτητες επενδύσεις και αφετέρου εμπειρία διαχείρησης με Συμβούλους - Γνώστες του αντικειμένου. Σε ευρύτερο επίπεδο κρίνονται απαραίτητες πρωτοβουλίες & παρεμβάσεις για να έρθουν ευκολότερα ιδιωτικές επενδύσεις στα λιμάνια, για τον εκσυγχρονισμό τους μέσα στα πλαίσια του επωφελούς τοπικού συμφέροντος. Ο Ρόλος των Μελετών & ο Οικονομικός επηρεασμός στην Κοινωνία Στο παρελθόν τα λιμάνια έδρασαν ως πόλοι έλξης για την εγκατάσταση και την ανάπτυξη της βιομηχανίας. Αναπτύχθηκαν κλάδοι που έφταναν φθηνά και μαζικά στα λιμάνια. Στην περίοδο 1960-1980 τα λιμάνια είχαν μεγάλη ανάπτυξη & δημιουργήθηκαν πολλές θέσεις απασχόλησης. Μετά το 1980 επικράτησαν παγκοσμίως οι μεταφορές με εμπορευματοκιβώτια. Τα φορτία αυτά παραμένουν στο λιμάνι με στόχο τη μεταφορά τους σε συνδυασμό των νέων τεχνολογιών & τα logistics με αποτέλεσμα τη σταδιακή παρακμή και την υποβάθμιση των παραδοσιακών λιμανιών σε αντιδιαστολή για αυτά ως τουριστικοί προορισμοί. Τα λιμάνια επανασχεδιάζονται σήμερα απο Πολεοδόμους Αρχιτέκτονες, Λιμενολόγους, Οικονομολόγους, Συγκοινωνιολόγους, Περιβάλλοντος με βάση τις σύγχρονες απαιτήσεις τους αντιμετωπίζοντας το παρόν και σχεδιάζοντας το μέλλον. Μπορούμε πλέον τώρα να μελετήσουμε τη σχέση Λιμένας-Πόλης με την ανάπτυξη των θαλάσσιων δραστηριοτήτων, μετά μάλιστα απο τον νόμο 4938/2022713. Ο επανασχεδιασμός του Λιμένα επηρεάζεται απο τη λειτουργία του σε σχέση με την Πόλη. Η αποκατάσταση του εγκαταλελειμμένου Λιμενικού Αποθέματος πραγματοποιήται με την χρήση συμβατών δραστηριοτήτων που προσφέρουν περισσότερες θέσεις εργασίας & αύξηση των εισοδημάτων όπως χρήσεις Αναψυχής, Πολιτισμού, Τουρισμού κ.α. Μερικά κτήρια ανακαινίζονται ως σημαντικά μνημεία της πόλης και

φιλοξενούν καινούργιες χρήσεις από αυτές για τις οποίες κτίστηκαν. Τα κτίρια αυτά φιλοξενούν χρήσης άμεσες & προσπαθούν να προβάλουν εξυγιασμένο περιβάλλον για την πόλη. Θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν την κοινωνική διαστρωμάτωση του πληθυσμού. Ο σύγχρονος μελετητής πρέπει με τις παρεμβάσεις του να ενισχύει την συνοχή του Λιμένα-Πόλης με ήπιες στρατηγικές παρεμβάσεις ώστε αυτές να δημιουργούν καλύτερες περιβαλλοντικές συνθήκες στην Πόλη-Λιμένα με ποιότητα & αισθητική. Μουσεία, κτίρια με ναυτικές χρήσεις, συνεδριακά κέντρα τοποθετούνται στην ακτογραμμή και κατασκευάζονται κάτω από εξελιγμένο αρχιτεκτονικό πλάνο. Η νέα ταυτότητα του λιμανιού ευνοεί την εγκατάσταση εταιρειών, τραπεζών, επιχειρήσεων και γραφείων. Η παγκοσμιοποίηση μετατρέπει τα λιμάνια σε οικονομικά κέντρα. Ουσιαστικά αυτός είναι ο βαθύτερος στόχος των αναπλάσεων, πέρα από την τοπική ανάπτυξη & την περιβαλλοντική αναβάθμιση. Η προσέλκυση επενδύσεων και επιχειρηματικών κλάδων δίνει στο λιμάνι ένα νέο οικονομικό ρόλο.

Στοχεύοντας στην καλύτερη ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού με παρέμβαση στους λιμένες Μυτιλήνης και Πέτρας Λίγα λόγια για το νησί που μας φιλοξενεί Η Λέσβος χαρακτηρίζεται από φυσική ομορφιά που συνδυάζεται με αρχαιολογικούς τόπους, μνημεία, παραδοσιακούς οικισμούς, χώρους ευέξιας κ.λπ. Αυτό μπορεί να την κάνει πέρα των ανωτέρω, και πόλο έλξης του θαλάσσιου τουρισμού και της κρουαζιέρας, σκάφων μεσαίου μεγέθους & Yatch. Έχουμε λοιπόν την υποχρέvση να διαμορφώσουμε τις υποδομές & τις υπηρεσίες με βάση την διεθνή τουριστική ζήτηση και προδιαγραφές. Προκειμένου να εδραιωθεί η Λέσβος ως προορισμός για τις εταιρείες κρουαζιέρας, είναι απαραίτητος ο εκσυγχρονισμός των υφιστάμενων λιμενικών υποδομών, χερσαίων & θαλάσσιων, δημιουργώντας

έτσι προοπτικές ανάδειξης της περιοχής με την ενεργό συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών. Αυτό θα συνιστούσε κίνητρο για τη σταδιακή οικονομική ανάπτυξη του νησιού. Ικανοποίηση αυτών των παραμέτρων προϋποθέτει την επέκταση του αστικού σχεδιασμού εντός της λιμενικής ζώνης, καθώς & την μίξη των λειτουργιών με στόχο τη δημιουργία ενός αναβαθμισμένου περιβάλλοντος, φιλικού προς τον άνθρωπο. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της δημιουργίας μιας σειράς κοινοχρήστων χώρων, όπως δικτύου πεζοδρόμων, πλατειών, πρασίνου, μικρών εγκαταστάσεων για πολιτιστικές εκδηλώσεις, αλλά και επαρκών χώρων στάθμευσης. Ο Ρόλος της τοπικής Αυτοδιοίκησης Οι ανάπλασεις αυτές είναι προφανές ότι απαιτούν μεγάλα κονδύλια. Αυτό προϋποθέτει συχνά την αναγκαιότητα για σύμπραξη Δημοσίου και Ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) με στόχο: Πρώτον, να υπάρχει ένα όραμα για το λιμάνι & την ευρύτερη παραλία. Να καλλιεργηθεί η αρμονική σύμπραξη λιμενικής και αστικής ζώνης που θα εξασφαλίζει τη βιώσιμη λιμενική αξιοποίηση της πρώτης και την οικονομική & κοινωνική αναζωογόνηση της δεύτερης. Δεύτερον, χρειάζεται καλό λιμενικό σχεδιασμού, με τη συνεργασία όλων των δημοσίων φορέων και της τοπικής κοινωνίας, που θα λαμβάνει υπόψη του τόσο το συνολικό περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτουργεί το λιμάνι όσο και τις ναυτικές λειτουργίες και δράσεις (Αναψυχής - Εκθεσιακός χώρος, Πάρκινγκ κλπ.) Τρίτον, η διοίκηση του λιμανιού να λαμβάνη υπόψη της την δυναμική της πόλης μέσα στην οποία λειτουργεί, ώστε να κατανοεί θετικά τις αγωνίες και τις απόψεις της τοπικής κοινωνίας. Συνοψίζοντας.. Σήμερα το λιμάνι χρειάζεται την υποστήριξη της πόλης όσο ποτέ άλλοτε. Αν η πόλη θέλει να επωφεληθεί από το λιμάνι πρέπει να είναι θετικό αυτό το αίτημα και ένας στρατηγικός σχεδιασμός, για την ανάδειξη της Λέσβου ως Τουριστικού-Θρησκευτικού και Ιαματτικού Τουρισμού, θεωρείτε πλέον απαραίτητο για την ανάπτυξη όλου του Βόρειου Αιγαίου.

Περίπλους 124 63

Γιατί μας ενδιαφέρει σήμερα η Αγία Σοφία & ο Βυζαντινός Πολιτισμός; Το κείμενο βασίζεται στην ομιλία μου στη Λεμεσό, στις 16.3.2023, κατά την παρουσίαση του Τόμου «Αγία Σοφία-Οι Ναοί της του Θεού Σοφίας ανά τον κόσμο», τον οποίο εξέδωσε η Διακοινοβουλευτική Συνέλευση Ορθοδοξίας. Δημοσιεύθηκε και στο Περιοδικό ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ, Μαΐου 2023. Του Κωνσταντίνου Χολέβα, Πολιτικού Επιστήμονα

Άλωση συνεχίζεται! Στις 24 Ιουλίου 2020 ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν διοργάνωσε την πρώτη προσευχή στην Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως, η οποία μετετράπη σε ισλαμικό τέμενος. Το διάταγμα υπεγράφη στις 10 Ιουλίου 2020 και ακριβώς την ώρα 14.53, για να συμβολίζει το έτος της Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως. Η ημερομηνία της πρώτης προσευχής είναι η ημερομηνία της υπογραφής της τελικής Συνθήκης Ειρήνης του 1923, το τελευταίο από τα 17 πρωτόκολλα που αποτελούν την πολυσυζητημένη Συνθήκη της Λωζάννης. Ο συμβολισμός είναι σαφής: Ο Ερντογάν θαυμάζει την Άλωση και τον νέο Οθωμανισμό και αμφισβητεί τα σύνορα, τα οποία καθορίζει η Συνθήκη της Λωζάννης. Κάθε Έλληνας πολίτης έχει δικαίωμα και υποχρέωση να τιμά τη μνήμη των πεσόντων κατά την 29η Μαΐου 1453 στα τείχη της Βασιλεύουσας και να ενδιαφέρεται για την τύχη της Αγίας Σοφίας και άλλων Χριστιανικών ναών που μετετράπησαν σε ισλαμικά τεμένη. Όπως εξηγεί η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ το Βυζαντινό κράτος (η Ρωμανία όπως ήταν το πραγματικό όνομά του) είχε τρία συστατικά: Ελληνική γλώσσα και Ελληνικό Πολιτισμό. Ρωμαϊκό Δίκαιο και πολιτειακή συγκρότηση. Ορθόδοξη Χριστιανική Πίστη. Και τα τρία αποτελούν και σήμερα θεμελιώδη στοιχεία της εθνικής μας ταυτότητας. Ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί κατά συντριπτική πλειοψηφία και ως ενδιαφερόμενοι για τον διαχρονικό Ελληνικό Πολιτισμό είμαστε μέτοχοι της Βυζαντινής κληρονομιάς. Αλλά και το Ρωμαϊκό Δίκαιο, βελτιωμένο με την επίδραση του Χριστιανισμού και του Βυζαντίου, εφαρμόσθηκε στη Νεώτερη Ελλάδα, όπως φαίνεται και από τις αποφάσεις των Εθνικών Συνελεύσεων του Αγώνος. Η Αγία Σοφία του Ιουστινιανού σχεδιάσθηκε από Έλληνες Μικρασιάτες αρχιτέκτονες, τον Ανθέμιο και τον Ισίδωρο. Λειτούργησε επί αιώνες ως Ορθόδοξος Ναός και η Θεία Λειτουργία ετελείτο στα ελληνικά. Οι εικόνες που διασώθηκαν είναι Ορθόδοξες και οι επιγραφές είναι ελληνικές. Βεβαίως αποτελεί μνημείο της παγκόσμιας πο64 Περίπλους 124

λιτιστικής κληρονομιάς. Αλλά η οικουμενικότητα δεν αναιρεί την ελληνικότητα. Ο Ελληνισμός της Κύπρου διατηρεί έντονη τη μνήμη του Βυζαντινού Πολιτισμού. Η Ρωμανία, το όνομα της Αυτοκρατορίας, διασώζεται σε σημαντικά κείμενα της Κυπριακής Ορθόδοξης γραμματείας, όπως πχ στο ιστορικό κείμενο του Αγίου Νεοφύτου του Εγκλείστου: «Περί τῶν κατά χώραν Κύπρον σκαιῶν». Ο Άγιος, που έζησε στα τέλη του 12ου και στις αρχές του 13ου αιώνος, περιγράφει την εισβολή των Άγγλων Σταυροφόρων στη Μεγαλόνησο (εποχή Ριχάρδου Λεοντόκαρδου) μετρώντας τις αποστάσεις όχι από την Κύπρο, αλλά από τη Ρωμανία: «Χώρα ἐστίν Ἰγκλιτέρρα, πόρρω τῆς Ρωμανίας κατά βορράν». (Βλέπε τον Ε΄ τόμο των έργων του Αγίου που εξέδωσε η Ιερά Βασιλική και Σταυροπηγιακή Μονή Αγίου Νεοφύτου, σελ. 406). Ένας μοναχός που ζει σε μία σπηλιά κοντά στην Πάφο δηλώνει πολίτης της Ρωμανίας, αισθάνεται Βυζαντινός Έλληνας Σε άλλο κείμενό του παρακαλεί τον Άγιο Δημήτριο τον Θεσσαλονικέα να βοηθήσει τον στρατό της Ρωμανίας. Εκτός από την Αγία Σοφία και η Μονή της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη είναι ένα Ορθόδοξο μνημείο που μετατράπηκε σε τζαμί. Ο ανακαινιστής της τον 14ο αιώνα, ο Θεόδωρος Μετοχίτης, έγραψε ότι οι Βυζαντινοί της εποχής του ήσαν απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων και μετείχαν στο γένος και στη γλώσσα των Ελλήνων. Η Κωνσταντινούπολη και η Ρωμανία παρέμεινε πάντα επίκαιρη για τους Έλληνες. Η απάντηση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου στον Μωάμεθ τον Πορθητή κράτησε όρθιο τον Ελληνισμό επί Τουρκοκρατίας. Το ΟΧΙ του τελευταίου Αυτοκράτορα έδωσε ηθική δύναμη στην αντίσταση των κλεφτών και αρματολών. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης απήντησε στον Άγγλο Πλοίαρχο Χάμιλτον ότι δεν δέχεται να υπογράψει συνθήκη με τους Τούρκους, διότι ο τελευταίος βασιλέας των Ελλήνων δεν συνθηκολόγησε. Εννοούσε τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο. Μετά από 4 αιώνες η μνήμη των ηρωικώς πεσόντων το 1453 αναθέρμανε τη Μεγάλη Ιδέα και την επιθυμία για απελευθέρωση. Αν δεν υπήρχε η Μεγάλη Ιδέα δεν θα είχε γίνει η Επανάσταση του 1821 ούτε θα είχαμε απελευθερώσει άλλα ελληνικά εδάφη μετά την Ελληνική Επανάσταση. Αλλά και ευρύτερα, πέραν του Ελληνισμού, ο Βυζαντινός Πολιτισμός τιμάται και θαυμάζεται από πολιτικούς και διανοητές. Ο αείμνηστος Ιταλός συγγραφέας και πολιτικός

φιλόσοφος Ουμπέρτο Έκο στο βιβλίο του “Μπαουντολίνο” εκφράζει θαυμασμό για την ελληνική παιδεία των Βυζαντινών και για τον ελληνικό πολιτισμό της Κωνσταντινούπολης του 1204. Ήρωας του βιβλίου του είναι ο Νικήτας Χωνιάτης, ιστορικός συγγραφέας και πολιτικός που κατέγραψε σε θαυμάσια αττική γλώσσα την καταστροφή της Κωνσταντινουπόλεως από τους Δυτικούς Σταυροφόρους της Δ΄ Σταυροφορίας το 1204. Ο Ντιμίτρι Ομπολένσκι, που δίδαξε σε βρετανικά πανεπιστήμια, στο βιβλίο του «Βυζαντινή Κοινοπολιτεία» γράφει ότι μέσω της Ορθόδοξης Θείας Λατρείας, της υμνογραφίας, της αγιογραφίας, της ναοδομίας, όλοι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί αποτελούν σήμερα μία Βυζαντινή Κοινοπολιτεία. Εκατομμύρια Ορθοδόξων Χριστιανών στην Ανατολική Ευρώπη χρησιμοποιούν το κυριλλικό αλφάβητο, το οποίο ονομάσθηκε έτσι για να τιμήσει τη μνήμη του Κωνσταντίνου / Κυρίλλου. Μαζί με τον αδελφό του Μιχαήλ/ Μεθόδιο ο Κύριλλος εστάλη τον 9ο αιώνα σε ιεραποστολή προς τους σλαβικούς λαούς της Μεγάλης Μοραβίας (Τσεχίας) από τον Αυτοκράτορα και τον Πατριάρχη της Κωνσταντινουπόλεως. Οι δύο Έλληνες Θεσσαλονικείς αδελφοί μετέδωσαν το ελληνικό αλφάβητο και μάλιστα τη βυζαντινή μεγαλογράμματη γραφή στους σλαβικούς λαούς. Έτσι σήμερα όλοι αυτοί γράφουν ελληνικά, αλλά ομιλούν ρωσικά, σερβικά, βουλγαρικά κλπ.! Στη Μέση Ανατολή οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί αποτελούν σήμερα μειοψηφία μέσα σε μία πλειοψηφία μουσουλμανική. Επιβιώνουν με πίστη στον Θεό και διατηρούν τη μνήμη του Βυζαντίου/Ρωμανίας μέσω του ονόματός τους. Οι ίδιοι αποκαλούνται Ρουμ Ορτοντόξ, δηλαδή Ρωμηοί- Βυζαντινοί Ορθόδοξοι. Έχουν συνείδηση ότι συνεχίζουν τη βυζαντινή κληρονομιά μέσα σε δύσκολες συνθήκες. Ο πρόσφατος καταστροφικός σεισμός στη ΝΑ Τουρκία και στη Συρία μας θύμισε τον αγώνα επιβιώσεως που κάνουν. Είδαμε Ορθοδόξους Ναούς να γκρεμίζονται στην Αλεξανδρέττα, στο Χαλέπι κ.α. Αλλά το φρόνημά τους δεν γκρεμίζεται. Διαφυλάσσουν τον ελληνορθόδοξο πολιτισμό του Βυζαντίου. Η Αγία Σοφία και η Ρωμανία/Βυζάντιο εκφράζουν έναν πολιτισμό Ορθόδοξο, Ελληνικό και ταυτοχρόνως Οικουμενικό. Ας μιλήσουμε στα παιδιά μας για τη «Δόξα των Ελλήνων», όπως χαρακτηρίζει αυτόν τον πολιτισμό ο Γάλλος σύγχρονος βυζαντινολόγος Συλβαίν Γκουγκενέμ (Εκδόσεις Ενάλιος, Αθήνα 2019). Ας αντλήσουμε ελπίδα από τον καημό της Ρωμηοσύνης, όπως περιγράφει την ελληνορθόδοξη αγωνιστικότητα των Βυζαντινών ο Νομπελίστας ποιητής μας Γιώργος Σεφέρης (βλέπε το ποίημά του: Νεόφυτος ο Έγκλειστος μιλά-). Ας διατηρήσουμε στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντός μας το ζήτημα της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως. Διότι «ἅπαξ ναός, ἐσαεί ναός»! ■ Περίπλους 124 65

Αποχαιρετισμοί

Μαριάννα

B. Βαρδινογιάννη

τις 24 Ιουλίου 2023 έφυγε από τη ζωή μια μεγάλη Ελληνίδα το όνομα της οποίας έχει συνδεθεί με τον αγώνα κατά του παιδικού καρκίνου και την ίδρυση της Ογκολογικής Μονάδας Παίδων ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΒΑΡΔΙΝΟΓΙΑΝΝΗ-ΕΛΠΙΔΑ. Γεννήθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε στην Ερμιόνη, τόπο καταγωγής της μητέρας της Ευαγγελίας. Ο πατέρας της, Γιώργος Μπουρνάκης, καταγόταν από τη Σαμπατική Αρκαδίας. Σπούδασε οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Ντένβερ του Κολοράντο. Υπήρξε επίτιμη διδάκτωρ σε πολλά πανεπιστήμια και έκανε διδακτορική διατριβή στην Αρχαιολογία. Ήταν παντρεμένη με τον επιχειρηματία και εφοπλιστή Βαρδή Ι. Βαρδινογιάννη, πρόεδρο της Motor Oil και απέκτησαν πέντε παιδιά. Ήταν ιδρύτρια και Πρόεδρος του «Ιδρύματος για το Παιδί και την Οικογένεια», το οποίο μετονομάστηκε σε «Ίδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη», και του Συλλόγου Φίλων Παιδιών με καρκίνο «ΕΛΠΙΔΑ». Δραστηριοποιήθηκε επίσης ως μέλος Δ.Σ. της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, της Διεθνούς Κίνησης Γυναικών για την Ειρήνη, του Διεθνούς Κέντρου για τα χαμένα και κακοποιημένα παιδιά (ICMEC), του Ιδρύματος Mentor κατά των ναρκωτικών. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Ιδρύματος «Φως της Αφρικής» με επικεφαλής τον Μακαριώτατο Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόδωρο Β΄ και Μέλος του Προεδρικού Συμβουλίου των «Special Olympics Europe-Eurasia».

66 Περίπλους 124

Το 1999 η UNESCO την είχε ορίσει Πρέσβειρα Καλής Θελήσεως σε θέματα που αφορούν τα δικαιώματα και την προστασία των παιδιών καθώς και την πολιτιστική κληρονομιά. Το 2006 της απονεμήθηκε από τη Γαλλική Δημοκρατία ο τίτλος του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής. Το 2020 τιμήθηκε από τον ΟΗΕ με το κορυφαίο βραβείο Νέλσον Μαντέλα. Είναι η πρώτη γυναίκα στην οποία απονεμήθηκε το παράσημο του Μεγαλόσταυρου του Τάγματος της Ευποιίας της Ελληνικής Δημοκρατίας το 2020 για το έργο της συνολικά. Η Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου κατά την τελετή απονομής ανέφερε χαρακτηριστικά: «Η κυρία Μαριάννα Βαρδινογιάννη είχε στη ζωή της τη δυνατότητα να κάνει πιο ασφαλείς και προσωπικές επιλογές. Διάλεξε όμως τον δρόμο της προσφοράς, με επίκεντρο αρχικά τα παιδιά και στη συνέχεια το τεράστιο θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.» Είχα την τύχη να γνωρίσω από κοντά την Μαριάννα και να έχω προσωπική εμπειρία του ανεκτίμητου έργου που προσέφερε στο ιδιαίτερα ευαίσθητο θέμα της θεραπείας του παιδικού καρκίνου. Η χαρισματικής της προσωπικότητα θα μείνει χαραγμένη στη μνήμη μας και στην καρδιά μας. Θερμά συλλυπητήρια στην οικογένειά της, τους φίλους και τους συνεργάτες της. Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη Πρόεδρος Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος

Αποχαιρετισμοί

Ειρήνη

τις 8 Ιουλίου 2023 στον Ιερό Ναό Του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου του Κοιμητηρίου Παπάγου σε στενό οικογενειακό κύκλο έλαβε χώρα η εξόδιος ακολουθία της Ειρήνης Σαρόγλου – Τσάκου, της «γιατρού των ναυτικών». Είχε γεννηθεί στον Πειραιά. Ο πατέρας της ήταν μικρασιατικής καταγωγής, από την γνωστή στρατιωτική οικογένεια Σαρόγλου της Σμύρνης, και η μητέρα της ήταν από τα Καρδάμυλα της Χίου. Σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ειδικεύτηκε ως Παθολόγος – Καρδιολόγος. Παντρεμένη με τον Καπετάν Παναγιώτη Τσάκο απέκτησε μια ωραία οικογένεια και στάθηκε δίπλα στον σύζυγο και τα παιδιά της με υποδειγματική αφοσίωση και αγάπη και συνέβαλε τα μέγιστα στην ανάπτυξη του Ομίλου Τσάκου. Η Ειρήνη Σαρόγλου – Τσάκου έχει αφήσει το προσωπικό της στίγμα στην ελληνική ναυτιλία, καθώς έστρεψε την προσοχή της στην ιατρική φροντίδα των ναυτικών, σε στεριά και θάλασσα. Ήδη, από το 1990, με πρωτοβουλία της, όλα τα πλοία αλλά και τα γραφεία του Ομίλου έχουν εφοδιαστεί με απινιδωτές, ενώ στα κεντρικά γραφεία του Ομίλου, διατηρούσε πλήρες ιατρείο παρέχοντας συμβουλές και δωρεάν ιατρική βοήθεια στα στελέχη του Ομίλου, στους ναυτικούς και στις οικογένειές τους. Ταυτόχρονα διοργάνωνε και εισηγείτο σειρά

Σαρόγλου -Τσάκου ιατρικών και επιστημονικών σεμιναρίων με διακεκριμένους ομιλητές, που απευθύνονταν όχι μόνο στους υπαλλήλους των Εταιρειών του Ομίλου αλλά και στο ευρύ κοινό. Δεκάδες είναι οι μελέτες και οι τόμοι που συνέγραψε με θέματα ιατρικά. Πολυσχιδής προσωπικότητα και ανήσυχο ερευνητικό πνεύμα, προώθησε τον ελληνικό πολιτισμό μέσω του έργου της στο Ίδρυμα «Μαρία Τσάκος» στην Ουρουγουάη και στη Χίο. Επίσης συνέγραψε μεταξύ άλλων την ιστορική-αρχαιολογική σειρά «Τετραλογία του Αιγαίου». Είχε τιμηθεί από το Ελληνικό Ίδρυμα Καρδιολογίας για το ιατρικό της έργο και την Ακαδημία Αθηνών για την όλη συγγραφική και κοινωνική προσφορά της. Επίσης της είχε απονεμηθεί ο τίτλος της επιτίμου διδάκτορος του Τμήματος Ναυτιλιακών Σπουδών της Σχολής Ναυτιλίας και Βιομηχανίας του Πανεπιστημίου Πειραιά. Η διακεκριμένη και καταξιωμένη ιατρός Ειρήνη Σαρόγλου Τσάκου έφυγε για να συναντήσει πάλι την αγαπημένη της κόρη Μαρία, που χάθηκε πρόωρα, αφήνοντας πίσω της ένα έργο λαμπρό και αξιομνημόνευτο. Θερμά συλλυπητήρια στην οικογένεια Τσάκου και στους συνεργάτες της. Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη Πρόεδρος Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Περίπλους 124 67



Ημερολoγιο Μουσεiου

Επιμορφωτικό Σεμινάριο για Εκπαιδευτικούς της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Πειραιά // 30-9-2023

ο Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Πειραιά, διά των Υπευθύνων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης κο Γεώργιο Βούλγαρη, Αγωγής Υγείας κα Μαρία Καμπέρη και Πολιτιστικών Θεμάτων κα Βασιλική Αρβανιταντώνη, πραγματοποίησε το Σάββατο 30 Σεπτεμβρίου 2023 επιμορφωτικό σεμινάριο με θέμα: Αξιοποίηση των νέων εκπαιδευτικών βιβλίων & ανανεωμένων προγραμμάτων του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

Οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί ξεναγήθηκαν στη μόνιμη έκθεση και παρακολούθησαν διαδοχικά τα τρία εκπαιδευτικά προγράμματα στα οποία ανταποκρίνονται τα βιβλία. Τα βιβλία με τα κείμενα και τις εικονογραφήσεις τους προσεγγίζουν ανθρωποκεντρικά τα μουσειακά αντικείμενα, τα τοποθετούν στο ιστορικό τους πλαίσιο και τα ερμηνεύουν πολυδιάστατα με τρόπο άμεσο και εύληπτο, κατάλληλο για την ηλικία και το μαθησιακό επίπεδο των παιδιών. Σχεδιάστηκαν δε με την προοπτική να παρέχουν τη δυνατότητα τόσο στους μαθητές, όσο και στους εκπαιδευτικούς να μετα-επεξεργαστούν τη βιωματική εμπειρία της επαφής με τα αυθεντικά μουσειακά εκθέματα κατά την επίσκεψη και να εμβαθύνουν τις γνώσεις τους για την επιλεγμένη κάθε φορά θεματική. Οι υπεύθυνες για τα εκπαιδευτικά προγράμματα, που υπογράφουν και τα κείμενα των βιβλίων παρουσίασαν στους εκπαιδευτικούς τις δραστηριότητες που περιλαμβάνονται σε αυτά και συζήτησαν τους ευέλικτους τρόπους προσέγγισης του περιεχομένου, το οποίο με την παράλληλη αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνίας, προωθεί την ουσιαστική ένταξη της ενασχόλησης με τη ναυτική κληρονομιά και παράδοση στη σχολική πραγματικότητα. 68 Περίπλους 124



Φωτογραφίες: Αντώνης Δρακάκης

Ημερολόγιο Μουσείου

Σε όλους του συμμετέχοντες δόθηκαν αντίτυπα και των τριών βιβλίων που συνθέτουν τη σειρά με τον γενικό τίτλο «Οι Δρόμοι της Θάλασσας». Συγκεκριμένα είναι: • "Ταξιδεύοντας με τα αρχαία πλοία" για τους μαθητές της Γ΄ και Δ΄ τάξης του Δημοτικού • "Από τα πανιά στον ατμό" για τους μαθητές της Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού • "Τα πλοία του '21" επίσης για τους μαθητές της Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού Τα κείμενα υπογράφουν οι αρχαιολόγοι Πηνελόπη Βουγιουκλάκη και Ιωάννα Μπερμπίλη και η αρχειονόμος Κλεοπάτρα Ρηγάκη. Η εικονογράφηση είναι του αρχιτέκτονα-εικαστικού Διονύση Τσάση και η γραφιστική επιμέλεια του Παναγιώτη Μεταλληνού. Το συντονισμό της έκδοσης της εκπαιδευτικής σειράς είχε η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κα. Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη. Μέρος της δαπάνης των εκδόσεων καλύφθηκε από τη δωρεά του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος» Τα βιβλία είναι επίσης διαθέσιμα από την ιστοσελίδα του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος: www.hmmuseum.gr στο μενού Εκπαίδευση/ Διαθέσιμα προγράμματα. Από την παρούσα στήλη ευχαριστούμε για άλλη μια φορά τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Πειραιά για τη συνεχή στήριξή στο εκπαιδευτικό έργο του Ναυτικού Μουσείου, καθώς και όλους τους συμμετέχοντες εκπαιδευτικούς για την εξαιρετικά εποικοδομητική συνεργασία. Περίπλους 124 69



Ημερολόγιο Μουσείου

Επίσκεψη και ξενάγηση συμμετεχόντων στο Διεθνές Συνέδριο Λογιστικής 18ο EUFIN Πανεπιστήμιο Πειραιώς 2023.

ο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και το Τμήμα Χρηματοοικονομικής και Τραπεζικής Διοικητικής φιλοξένησε τη διοργάνωση του 18ου EUFIN 2023, (European Financial Reporting), διεθνούς συνεδρίου με πανευρωπαϊκή εμβέλεια στο γνωστικό πεδίο της Λογιστικής. Σε αυτό συμμετείχαν με ομιλίες σύνεδροι από 18 χώρες οι οποίοι παρουσίασαν το ερευνητικό τους έργο συζήτησαν την κατάσταση και το μέλλον της χρηματοοικονομικής πληροφόρησης στην Ευρώπη.

Σκοπός του Συνεδρίου είναι να φέρνει κοντά ακαδημαϊκούς και επαγγελματίες της αγοράς στο πεδίο της χρηματοοικονομικής λογιστικής με έμφαση στη λογική των πρακτικών που εφαρμόζονται στη Χώρα μας, ή ακόμα στο πεδίο της λογιστικής της βιωσιμότητας. Επιθυμία των διοργανωτών από το Πανεπιστήμιο Πειραιά ήταν εκτός από την επιτυχή διεξαγωγή των επιστημονικών εργασιών να προβληθεί και η πόλη του Πειραιά. Στο κλείσιμο του συνεδρίου στις 30 Σεπτεμβρίου

το απόγευμα είχαμε τη χαρά να υποδεχθούμε και να ξεναγήσουμε στις συλλογές του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος τους συνέδρους. Ευχαριστούμε θερμά την Καθηγήτρια και Πρόεδρο του Τμήματος Χρηματοοικονομικής και Σεραΐνα Αναγνωστοπούλου και όλα τα στελέχη του Πανεπιστημίου Πειραιώς που συμμετείχαν στη διοργάνωση του διεθνούς συνεδρίου, για την προτίμηση στο φορέα μας την προβολή του πολιτιστικού του έργου.

ΔΩΡΕΕΣ Εκθεμάτων & Αρχειακού Υλικού Δώρησαν στο μουσείο και τους ευχαριστούμε θερμά: • Τον κύριο Κλεόβουλο Παπακώστα για το χρυσό αναμνηστικό Μετάλλιο Απελευθερωτικού Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-1959, το οποίο έκοψε η Κυπριακή Δημοκρατία το 2002. Το μετάλλιο τοποθετήθηκε στη μόνιμη έκθεση του μουσείου μαζί με τα μοντέλα των καϊκιών «Σειρήν» και «Άγιος Γεώργιος» που χρησιμοποιήθηκαν την εποχή του αγώνα των Κυπρίων για την ανεξαρτησία τους από τους Βρετανούς και είναι προσφορές του ίδιου δωρητή. •Τον κύριο Σωτήρη Πεφάνη για την δωρεά συνολικά 13 αντικειμένων μικροτεχνίας ναυτικού ενδιαφέροντος του 20ου αιώνα.

70 Περίπλους 124



Πρόεδρος του Μουσείου κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου- Παλούμπη συμμετείχε την Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου 2023 στη Συνάντηση των μελών της Wista Hellas η οποία διοργανώθηκε για την ενίσχυση της δικτύωσης και ενημέρωσης των μελών της. Η εξαιρετικά οργανωμένη εκδήλωση φιλοξενήθηκε στους κήπους της οικίας Κορωνάκη στην Εκάλη με οικοδέσποινα την κα Ελένη Κορωνάκη, μέλος της WISTA και Διευθύνουσα Σύμβουλο και μίας εκ των ιδρυτών της εταιρείας Δ. Κορωνάκης που δραστηριοποιείται στον τομέα της κατασκευής σχοινιών και συρμάτων ναυτιλίας. Η Women’s International Shipping & Trading Association (WISTA International) ιδρύθηκε το 1974 και είναι ένας παγκόσμιος οργανισμός που συνδέει γυναίκες στελέχη της ναυτιλιακής βιομηχανίας με φορείς λήψης αποφάσεων σε όλο τον κόσμο. Μέλη της είναι περισσότερες από 3.800 γυναίκες από 56 χώρες που υποστηρίζουν μια Εθνική Ένωση WISTA. Η WISTA International μέσω των Εθνικών Ενώσεων παρέχει στα μέλη της δυνατότητες δικτύωσης εντός και εκτός της χώρας, ευκαιρίες επιχειρηματικής ανάπτυξης και ενδυνάμωση μέσω εκπαίδευσης και ενίσχυσης δεξιοτήτων. Η WISTA Hellas είναι μέλος της WISTA International, και λειτουργεί στη χώρα μας

Ημερολόγιο Μουσείου

WISTA HELLAS September Gathering 2023 από το 1993 ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός. Τα μέλη της είναι περίπου 300 γυναίκες σε ανώτατες διευθυντικές θέσεις σε ναυτιλιακές εταιρείες με έδρα την Ελλάδα. Η WISTA Hellas υποστηρίζει την ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειριών στον κλάδο της ναυτιλίας μεταξύ των μελών της τόσο εντός όσο και εκτός του οργανισμού. Η Wista Hellas φέτος συμπληρώνει τα τριάντα χρόνια από την ίδρυσή της, γεγονός που αποτέλεσε ορόσημο για την ελληνική ναυτιλιακή κοινότητα, καθώς ενδυνάμωσε ουσιαστικά την παρουσία των γυναικών σε αυτόν τον παραδοσιακά

ανδροκρατούμενο και άκρως ανταγωνιστικό χώρο. Σήμερα όλο και περισσότερες γυναίκες σταδιοδρομούν στη μεγαλύτερη εμπορική ναυτιλία του κόσμου, ενισχύοντας το δυναμικό της WISTA HELLAS η οποία έχει κερδίσει τον σεβασμό σημαντικών ελληνικών και διεθνών οργανισμών. Από την στήλη του περιοδικού «Περίπλους» ευχόμαστε κάθε επιτυχία στο έργο των Ελληνίδων επαγγελματιών της Wista Hellas, που στελεχώνουν τον σημαντικότερο ίσως τομέα για την εθνική μας οικονομία, αυτόν της Ναυτιλιακής Βιομηχανίας.

Διακρίνονται από αριστερά η οικοδέσποινα κα Ελένη Κορωνάκη, η κα Angie Hartamann, η κα Ελένη Δαλακούρα, η Πρόεδρος της Wista Hellas και μέλος του ΔΣ του ΝΜΕ κα Έλπη Πετράκη και η Πρόεδρος του ΝΜΕ κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη.

Περίπλους 124 71

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ & ΘΑΛΑΣΣΑ Βιβλιοπαρουσίαση

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ 1913-1940

Τόμος Α΄ 1913-1922, Τόμος Β΄ 1922-1935, Τόμος Γ΄1935-1940. Συγγραφέας Αναστάσιος Κ. Δημητρακόπουλος Αντιναύαρχος ΠΝ εα ΕΚΔΟΣΗ Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος

ναύαρχος Αναστάσιος Δημητρακόπουλος δεν έχει ανάγκη συστάσεων σε όσους ασχολούνται –έστω και εντελώς περιστασιακά– με την ελληνική ναυτική ιστορία. Το έργο του δεν είναι μόνον πολύτομο αλλά και καθοριστικό, θα μπορούσαμε να πούμε. Αν μη τι άλλο έχει καλύψει τα κενά που υπήρχαν στην εξιστόρηση του Πολεμικού Ναυτικού, με τρόπο λίαν αποτελεσματικό. Αφήνοντας κατά μέρος τα διάφορα άλλα έργα του, να θυμίσουμε το δίτομο «Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού 1874–1912», που κυκλοφόρησε και πάλι από το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος το 2015. Αυτήν την φορά λοιπόν επέλεξε μια περίοδο πλήρη –υπερπλήρη αν θέλουμε να είμαστε απολύτως ειλικρινείς– που αν και γεμάτη από ναυτικά ιστορικά γεγονότα, οι διάφοροι κατά καιρούς ασχοληθέντες με την ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού, απέφυγαν «σαν το διάολο το λιβάνι». Προφανώς δεν ήθελαν να «θίξουν υπολήψεις» και να «κακοκαρδίσουν» κάποιους «ισχυρούς». Έτσι λοιπόν αρκούνταν σε εξιστορήσεις «ηρωικών γεγονότων και πεπραγμένων» ώστε να ζήσουν οι πρωταγωνιστές τους καλά «κι’ αυτοί καλύτερα». Τώρα κατά πόσον αυτό είναι ιστορία, είναι μια άλλη υπόθεση… Αλλά να

72 Περίπλους 124

γυρίσουμε στο θέμα μας. Το έργο είναι πράγματι ογκώδες. Συνολικά και οι τρεις τόμοι φτάνουν τις 1545 σελίδες! Τι βρίσκει κανείς εκεί; Τα πάντα! Τα πάντα που έχουν σχέση με το Ναυτικό! Και αυτό δεν είναι καθόλου υπερβολικό. Η κάλυψη είναι πλήρης! Επαναλαμβάνουμε τα πάντα που έχουν σχέση με το Ναυτικό –ακόμα και αυτά που κάποιοι μπορεί να θεωρήσουν ως «ασήμαντα»– περιγράφονται. Αυτό βεβαίως κάνει την μελέτη του έργου, μια δύσκολη υπόθεση, καθώς απαιτεί την εγρήγορση του αναγνώστη. Γιατί – κακά τα ψέματα – ένα τέτοιο δημιούργημα δεν είναι για απλή ανάγνωση. Έργο «πυκνογραμμένο» που δεν αφήνει τίποτα «να πέσει κάτω», που έρχεται να καλύψει το μεγάλο κενό που υπήρχε στην σχετική βιβλιογραφία. Τώρα το να πούμε ότι πρέπει να μελετηθεί –το «διαβαστεί» δεν επαρκεί– από όλους όσους ενδιαφέρονται, όχι μόνον για τη ναυτική μας ιστορία αλλά και για την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, ίσως φανεί υπερβολικό. Είναι όμως κάτι απολύτως αληθινό. Να κλείσουμε ελπίζοντας ότι δεν θα αργήσει να δούμε και κάποιο έργο με την ιστορία του Ναυτικού από το 1944 και μετά. Ηλίας Νταλούμης

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ & ΘΑΛΑΣΣΑ

Πρόλογος στην έκδοση της Προέδρου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος

πορεία του ελεύθερου ελληνικού κράτους προς την εθνική ολοκλήρωση υπήρξε πολυτάραχη και επώδυνη. Στη διάρκεια αυτών των χρόνων οι Έλληνες απελευθέρωσαν με ηρωισμό τα ελληνικά εδάφη από τους Τούρκους και αντιστάθηκαν με σθένος στους επίδοξους κατακτητές των δύο παγκοσμίων πολέμων καθιστώντας τη χώρα μας υπολογίσιμη δύναμη διεθνώς. Το Πολεμικό Ναυτικό ήταν παρόν στα μεγάλα στρατιωτικά γεγονότα του 20ού αιώνα διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις. Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους ο ελληνικός στόλος ήταν εκείνος ο οποίος αποτέλεσε το ουσιαστικό κεφάλαιο που συνεισέφερε η χώρα στη Βαλκανική Συμμαχία και για το οποίο έγινε δεκτή σε αυτή. Ο Στόλος, υπό την καθοδήγηση του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη διασφάλισε τον έλεγχο των θαλασσίων επικοινωνιών για τις συμμαχικές μεταφορές και απέτρεψε τον ανεφοδιασμό των οθωμανικών στρατευμάτων στα Βαλκάνια, με τις νικηφόρες δε ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου εξασφάλισε την κυριαρχία στο Αιγαίο. Αργότερα στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το ελληνικό Nαυτικό συνέβαλε στις επιχειρήσεις των συμμαχικών στόλων ενώ στην εκστρατεία στην Ουκρανία ήταν εκείνο που εξασφάλισε τις μεταφορές του ελληνικού στρατού, μετέχοντας στις εκεί συμμαχικές ναυτικές επιχειρήσεις. Στη συνέχεια, κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία, ο αεροπορικός του βραχίονας, η Ναυτική Αεροπορική Υπηρεσία, συμμετείχε ενεργά στις στρατιωτικές επιχειρήσεις, ακολουθώτας τα ελληνικά στρατεύματα κατά την προς Ανατολάς προέλασή του. Παράλληλα, ο Στόλος ανέλαβε τη μεταφορά των στρατευμάτων, αποβατικές ενέργειες, επιχειρήσεις συνδρομής στα μαχόμενα στρατεύματα, καθώς και την υποστήριξη του υποχωρούντος ελληνικού στρατού από τη Μικρά Ασία. Τέλος, κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η διαφυγή των ελληνικών πολεμικών πλοίων στη Μέση Ανατολή και η συνέχιση από εκεί του αγώνα εναντίων των δυνάμεων του Άξονα υπήρξε καταλυτική προκειμένου η Ελλάδα να έχει εδαφικά οφέλη στις διαπραγματεύσεις της ειρήνης, εννοώντας εδώ την προσάρτηση των Δωδεκανήσων. Το παρόν πόνημα αποτελεί συνέχεια προηγούμενου έργου του συγγραφέα με τίτλο Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού 1874-1912, το οποίο εκδόθηκε από το Μουσείο μας το 2015. Το νέο του πόνημα εξετάζει το σύνολο των πτυχών της ιστορίας του Πολεμικού Ναυτικού από το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων και τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου (28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1913) μέχρι την ιταλική εισβολή στις 28 Οκτωβρίου 1940.

Η περίοδος αυτή υπήρξε κρισιμότατη για τον Ελληνισμό. Με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το δίλημμα της συμμετοχής ή μη στον πόλεμο και η επιλογή του συμμαχικού μετώπου προκάλεσε εσωτερικούς κραδασμούς στη χώρα οδηγώντας την στον Διχασμό, που εκτός των άλλων δεινών, είχε ως αποτέλεσμα τη Μικρασιατική Καταστροφή και την εκδίωξη των χριστιανικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Ανατολικής Θράκης από τις αρχαίες αυτές εστίες του Ελληνισμού. Την περίοδο του Μεσοπολέμου, που ακολούθησε, η χώρα μας εξακολούθησε να ταλανίζεται από εσωτερική πολιτική αστάθεια. Τα πολιτικά κόμματα εναλλάσσονταν στην εξουσία, ενώ δεν έλειψαν και τα αλλεπάλληλα στρατιωτικά κινήματα. Οι πολιτικές και οι στρατιωτικές εξελίξεις της μακράς αυτής περιόδου δεν θα μπορούσαν, όπως είναι επόμενο, παρά να έχουν επιπτώσεις και στο Ναυτικό. Τη δράση του Πολεμικού Ναυτικού εκείνη την περίοδο φωτίζει το έργο του Αντιναυάρχου ε.α. Αναστασίου Δημητρακόπουλου, το οποίο εξετάζει διεξοδικά τόσο τη συμμετοχή του στις πολεμικές επιχειρήσεις, όσο και την αναδιοργάνωση, τον εκσυγχρονισμό και την ισχυροποίηση του Όπλου, καθώς το Πολεμικό Ναυτικό για να μπορεί να ανταποκρίνεται στην εκπλήρωση των εθνικών στόχων πρέπει να είναι ένα συγκροτημένο σύνολο, με οργάνωση, ιεραρχία, διοίκηση, εκπαιδευμένο προσωπικό, κατάλληλο υλικό και υποδομές, που να υποστηρίζουν τα πλοία. Η πραγματοποίηση αυτής της έκδοσης ήταν ένα πραγματικά δύσκολο και φιλόδοξο εγχείρημα, που βασίστηκε σε μακροχρόνια, εκτεταμένη έρευνα σε αρχεία της περιόδου εκείνης και πολλές άλλες πηγές. Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλονται στον Αντιναύαρχο ε.α. Αναστάσιο Δημητρακόπουλο για την εξαίρετη δουλειά και τον ζήλο του, καθώς επίσης, και για την ευαισθησία του να εμπιστευτεί το έργο του στον φορέα μας. Ευχαριστίες οφείλουμε επίσης, στους διευθυντές και το προσωπικό των φορέων και των οργανισμών καθώς και στους ιδιώτες, που παραχώρησαν υλικό για την έκδοση.

Τέλος, ευχαριστούμε θερμά, την εταιρεία RF Energy ΑΕ και ειδικότερα τις οικογένειες των κυρίων Β. Ρέστη και Γ. Φειδάκη χάρη στην ευγενική χορηγία των οποίων έγινε δυνατή η έκδοση του έργου. Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη Πρόεδρος Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος

Περίπλους 124 73

Δωρεές βιβλίων & περιοδικών

Δώρησαν στη βιβλιοθήκη του Μουσείου και ευχαριστούμε θερμά τους: Πολεμικό Ναυτικό. Υδρογραφική Υπηρεσία: «Σύμβολα, επιτμήσεις, όροι που χρησιμοποιούνται στους χάρτες ελληνικής έκδοσης (ΧΕΕ)». ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Νικήτα Νικητάκο: «Ναυτιλία-Εθνική Άμυνα-Περιβάλλον: σειρά άρθρων στον ειδικό τύπο»/Νικήτας Νικητάκος ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Ηλία Νταλούμη: 1. «Πυρηνική στρατηγική και Μεσόγειος: από τη Ρότα ως τη Μαύρη Θάλασσα και το Σουέζ»/Νίκος Χατζηϊωακείμ; προλογίζει ο Ναύαρχος (ΠΝ) ε.α. Χρήστος Λυμπέρης 2. «Στρατιωτικές επιχειρήσεις: από την αρχαιότητα έως την ίδρυση του ελληνικού κράτους»/Ανδρέας Καστάνης ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Αντώνιο Τάντουλο: 1. «Αρέσκουσα: ιστορία-λαογραφίαλογοτεχνία-καλές τέχνες. τ. 1ος, 2ος. 2. Συριανά γράμματα: ιστορία,

λαογραφία, περιβάλλον, καινοτομία, τέχνες. τευχ. 10. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Σωτήρη Πεφάνη: «Εγχειρίδιον προπαιδεύσεως πληρωμάτων Β.Ν., 1950». ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Περιφέρεια Αττικής. Γραφείο Δημοσίων Σχέσεων: «Φάγαμεν ψωμί, τραγουδήσαμεν κι εγλεντήσαμεν»: τα τραγούδια και οι μουσικές του 1821/[μουσική έρευνα, κείμενα, επιμέλεια] Λάμπρος Λιάβας ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Ίδρυμα Παιδαγωγικών Μελετών & Εφαρμογών: 1. «Ελληνική Επανάσταση 1821: όψεις και απόψεις: διεθνής επιστημονική ημερίδα (Αθήνα, 17 Μαΐου 2021)/επιμέλεια Γεώργιος Ματσόπουλος. 2. Πρωτοπόροι Αλεξανδρινοί πανεπιστήμονες: Ήρων ο Αλεξανδρεύς, Κτησίβιος ο Αλεξανδρεύς, Φίλων ο Βυζάντιος/Χριστίνα Π. Φίλη, Σπυρίδων Θ. Καμαλάκης.

Εφημερίδες & Περιοδικά που εστάλησαν στο ΝΜΕ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ 1. Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΙΩΤΩΝ 2. ΚΡΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ 3. ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΝ ΦΩΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ 1. S HIPPING. International Monthly Review 2. ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ 3. ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΟΡΟΣΗΜΟ

74 Περίπλους 124

4. ΙΣΤΙΟΠΛΟΪΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ 5. ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΙΑΤΡΩΝ (Ι.Σ.Α.) 6. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ 7. ΛΙΜΕΝΙΚΗ ΗΧΩ 8. ΝΑΥΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 9. ΕΞΑΝΤΑΣ 10. ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ 11. ΣΠΕΤΣΙΩΤΙΚΗ ΗΧΩ 12. ΠΑΛΑΙΜΑΧΟΣ ΠΛΟΙΑΡΧΟΣ Ε.Ν. 13. ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ

Επετειακή έκδοση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος για τα 200 χρόνια από την έναρξη του Αγώνα της Ανεξαρτησίας 1821. 28 χρωμολιθογραφίες με απεικονίσεις πλοίων και ναυμαχιών της Ελληνικής Επανάστασης με ιστορικό σχολιασμό. Τα πρωτότυπα έργα είναι οι υδατογραφίες που φιλοτέχνησε ο Υποναύαρχος Αντώνιος Ε. Κριεζής, εγγονός του μοιράρχου της Επανάστασης Αντωνίου Γ. Κριεζή και οι οποίες ανήκουν στη συλλογή του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

Κείμενα: Κωνσταντίνος Αλεξανδρής Γλώσσα: Ελληνικά/Αγγλικά Αριθμός σελίδων: 88 Διαστάσεις: 29x28 εκ. Εξώφυλλο: Σκληρό ISBN: 978-618-82181-9-2 Τιμή: 200 ευρώ Τιμή για τα μέλη του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος: 150 ευρώ

Έκδοση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος 2020 Συλλεκτικός, δίγλωσσος (ελληνικά-αγγλικά) τόμος. 22 συγγραφείς, ειδικοί επιστήμονες, καθηγητές πανεπιστημίων και ερευνητές, αναλύουν και σχολιάζουν τη ναυτική σύγκρουση που άλλαξε το ρου της ιστορίας. 456 σελίδες, 31x23. Kαλλιτεχνική βιβλιοδεσία. Διατίθεται στο πωλητήριο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Τιμή: 90 ευρώ. Μόνο για τα μέλη του Μουσείου 70 ευρώ.

Γράφει ο Σκάπουλος 78 Περίπλους 124

Ιούλιος και ο Αύγουστος είναι οι καθιερωμένες μήνες φυγής των κατοίκων αστικών περιοχών προς τους, αξεπέραστους σε ομορφιά, τόπους θερινών διακοπών της πατρίδας μας με το κλίμα της θερινής ραστώνης να επικρατεί στην ελληνική κοινωνία. Είναι αλήθεια πως η περίοδος που καλύπτει το παρόν τεύχος του περιοδικού προσιδιάζει σε «ανάλαφρα θέματα», χωρίς ιδιαίτερους προβληματισμούς. Ωστόσο «Φύσιν γηραιάν μεταβαλείν ου ράδιον» –παραφράζοντας τον ποιητή του 4ου αιώνα Μένανδρο, εκείνος είχε γράψει «πονηράν» – ο γέρο-Σκάπουλος θα επιμείνει και θα θυμίσει το μόνο «Εθνικό» ζήτημα που βαραίνει την εποχή μας και τη γενιά μας, το Κυπριακό, το οποίο δημιουργήθηκε και συντελέσθηκε τον Ιούλιο του ’74, όταν το «άφρον» καθεστώς της δικτατορίας που επιβλήθηκε στη χώρα το 1967, στράφηκε (για λόγους δικής του επιβίωσης) εναντίον του Εθνάρχου Μακαρίου της Κύπρου. Είχε προηγηθεί το εθνικό εγκληματικό ανοσιούργημα της απόσυρσης της Ελληνικής Μεραρχίας από την Κύπρο, τον Δεκέμβριο του ’67, που άφησε τη νήσο ανυπεράσπιστη στις ορέξεις των επίδοξων «Σουλτάνων», οραματιστών της σύγχρονης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αλλά κι αυτή ακόμα η υποχώρηση δεν ήταν αρκετή για να πατήσει Τούρκος στο νησί. Χρειάστηκε η ύπουλη αγγλική διπλωματία, η αμφιλεγόμενη αμερικάνικη εξωτερική πολιτική, τα αμέτρητα λάθη του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών και βέβαια, πάνω από όλα, οι τραγικές μέχρι προδοσίας κινήσεις των κυβερνώντων την Ελλάδα ενάντια στη θέληση του ελληνικού λαού. Έτσι οδηγηθήκαμε τον Ιούλιο του ’74, ελληνικά άρματα μάχης, κατευθυνόμενα από Έλληνες αξιωματικούς, να βάλλουν εναντίον του Προεδρικού Μεγάρου

της Κύπρου, όπου ήταν ο Μακάριος με σκοπό να τον δολοφονήσουν. Ο ίδιος δε διέφυγε στην Πάφο και στη συνέχεια στο εξωτερικό. Όταν η Τουρκία εισέβαλε στη νήσο με την πρόφαση (άκουσον, άκουσον) την προστασία της τουρκικής μειονότητας από το πραξικόπημα του Σαμψών, η αντίδραση της ελληνικής πλευράς ήταν αργοπορημένη καθώς η Εθνική Φρουρά της Κύπρου και μεγάλο τμήμα των δυνάμεων της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου (ΕΛΔΥΚ), αντί να είναι στις θέσεις Συναγερμού απόκρουσης εισβολής από βορρά, βρίσκονταν στα περίχωρα της Πάφου να καταδιώκουν υποστηριχτές του Μακαρίου. Έτσι η «ανοχύρωτη πολιτεία της Κύπρου» καταλήφθηκε από τους βαρβάρους υπό την «αιδήμονα» σιωπή και συγκατάνευση των Ξένων Δυνάμεων (προεξαρχουσών Αμερικής και Αγγλίας) που παρακολουθούσαν την πρώτη εισβολή μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο σε χώρα της Ευρώπης να εξελίσσεται. Η δεύτερη είναι σήμερα στην Ουκρανία). Ο Σκάπουλος έζησε και θυμάται όλα αυτά τα γεγονότα –άλλωστε ήταν τότε σχετικά νέος– και δεν θα μπορούσε να τα αγνοήσει στην παρούσα χρονική συγκυρία. Θα ήθελε μάλιστα να επισημάνει στις νεότερες γενιές πως από τέτοια ολέθρια λάθη έχουμε υποστεί μεγάλες εθνικές συμφορές και καταστροφές κατά τον 20ό αιώνα. Σήμερα όλος ο κόσμος παρακολουθεί τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, με την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις Η.Π.Α. και τη Βρετανία να καταδικάζουν επίσημα την εισβολή, αλλά και να επιβάλλουν κυρώσεις σε νευραλγικούς για την ρωσική οικονομία τομείς. Ωστόσο κανείς δεν θυμίζει στην παγκόσμια κοινότητα την τουρκική εισβολή που έθεσε σε ομηρία και διατηρεί μέχρι σήμερα, μεγάλο τμήμα της Κύπρου κατά παράβαση των θεμελιωδών αρχών του Κατα-

στατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Να σημειώσω δε ότι τότε δεν αντιμετωπίσθηκε με την ίδια αποφασιστικότητα, που βλέπουμε σήμερα στην περίπτωση της Ουκρανίας. Πενήντα χρόνια μετά έχουμε μείνει στα ευχολόγια και στις «χλιαρές» συστάσεις του ΟΗΕ, της Αμερικής και της Αγγλίας, λες και πιστεύει κανείς πως η πολιτική αυτή θα πιέσει την Τουρκία να προβεί σε βήματα αποκατάστασης της αδικοπραγίας που είχε συντελέσει τότε. Ο γερο-Σκάπουλος, έχοντας την πεποίθηση ότι τα γεγονότα του 1967 και του 1974 ήταν αποτέλεσμα λαθών και ελλειμμάτων της μεταπολεμικής περιόδου, εύχεται η επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας στη χώρα μας και η τραγωδία της Κύπρου να είναι οι τελευταίες μελανές σελίδες στην πορεία του ελληνισμού και ο ελληνικός λαός να προχωρήσει με γνώμονα την υπεράσπιση των δικαίων του έθνους του.

ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974

ΚΥΠΡΟΣ

κανενασ δεν ξεχνα, τιποτα δεν ξεχνιεται

Ναυτικά Μουσεία και Πολιτιστικοί Φορείς της Ναυτικής Παράδοσης ΝΑΥΤΙΚA MOYΣΕΙΑ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ν.Π.Ι.Δ.) Ακτή Θεμιστοκλέους, 185 37 Μαρίνα Ζέας-Πειραιάς, Τηλ: 210 4516264, 210 4516822, Fax: 210 4512277E-mail: info@hmmuseum.gr • Website: www.hmmuseum.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ (Ν.Π.Ι.Δ.) Ακτή Κουντουριώτη, 731 33 Χανιά, Τηλ: 28210 91875, Fax: 28210 74484, E-mail: mar-mus@otenet.gr • www.mar-mus-crete.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΑΛΑΞEΙΔΙΟΥ (Δημοτικό) Μουσείου 3 & Σταύρου Νιάρχου, 330 52 Γαλαξείδι, Τηλ/Fax: 22650 41795 ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ - ΜΟΥΣΕΙΟ ΥΔΡΑΣ (ΥΠ.ΕΘ.Π.Θ- ΓΕΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ) 180 40 ΥΔΡΑ, Τηλ: 22980 52355, 54142, Fax: 22980 52355, E-mail: mail@gak-ydras.att.sch.gr • www.iamy.gr ΠΛΩΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ-Θ/Κ «Γ. ΑΒΕΡΩΦ» (Κρατικό) Μαρίνα Φλοίσβου, Τροκαντερό, 175 10 Παλαιό Φάληρο, Τηλ/Fax: 210 9888211, E-mail:averof@navy.mil.gr, Website: www.averof.mil.gr/ Α/Τ ΒΕΛΟΣ (Κρατικό) Μουσείο Αντιδικτατορικού Αγώνα, Μαρίνα Φλοίσβου, Τροκαντερό, 175 10 Παλαιό Φάληρο, Τηλ: 210 9888457 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΜΗΣ 856 00 Γιαλός Σύμης, Δωδεκάνησα, Τηλ: 22460 72363, 22460 72569 ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΛΙΕΙΑΣ ΚΑΙ ΝΑΥΠΗΓΙΚΗΣ ΑΛΙΕΥΤΙΚΩΝ ΣΚΑΦΩΝ ΤΟΥ Δ. ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ (Δημοτικό) Λ. Δημοκρατίας & Μ. Κιουρί (δίπλα στα Τ.Ε.Ε), 188 63 Ν. Ικόνιο, Πέραμα, Τηλ. 210 4014896, 210 4414700 ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΛΙΕΥΤΙΚΩΝ ΣΚΑΦΩΝ & ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ Ν. ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ (Δημοτικό) Βιθυνίας 2, 632 00 Ν. Μουδανιά Χαλκιδικής, Τηλ/Fax: 23730 26166, E-mail: mfbem@hotmail.com ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ (Αστική μη κερδοσκοπική εταιρία) Τέρμα Αναπαύσεως, (Πύλη ΠΑΛΑΣΚΑ), 188 63 ΠΕΡΑΜΑ, Τηλ: 210 4284270, Fax: 210 4284276, E-mail: info@maritime-museum.gr • Website: www.maritime-museum.gr ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΚΑΙ ΣΠΟΓΓΑΛΕΙΑΣ ΝΕΑΣ ΚΟΥΤΑΛΗΣ (Δημοτικό) Λήμνος 81 400, Τηλ. 22540 92383, 51790, 51362, Fax: 22540 51763, E-mail: dimkout@otenet.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΖΑΚΥΝΘΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ.) Μπόχαλη, Σταυρός, 29100 Ζάκυνθος, Τηλ.: 26950 83223/28249, Fax: 26950 83748 ΜΙΛΑΝΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Τσιλιβή, Ζακύνθου ΤΤ 22100. Τηλ. 26950 42436/ Κιν. 6974 065 776 ΝΑΥΤΙΚΟ - ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΘΑΚΗΣ (Δημοτικό) Πρώην Ηλεκτρικός Σταθμός, Βαθύ Ιθάκης, Τηλ. 2674033398 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ) Ενόπλων Δυνάμεων 10, 846 00 Μύκονος, Τηλ.: 22890 22700/210 81 25 547, Fax: 22890 22700, E-mail: museum@emproslines.com ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΝΔΡΟΥ (Δημοτικό) Δήμος Άνδρου, 845 00 Χώρα Άνδρου, Τηλ: 2282 0 22275, 2282 360223, Fax: 2282024166, E-mail: npdd@andros.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΗΡΑΣ (Ν.Π.Ι.Δ) Οία Θήρας, 847 00, Τηλ.: 22860 71156 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΟΝΙΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ.) Δημοτικό Διαμέρισμα Φάρσων Δήμου Αργοστολίου, 28100 Φάρσα Κεφαλληνίας, Τηλ: 26710 87260, Fax: 26710 25656 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΒΑΛΑΣ (Δημοτικό) Ραψάνη, Χρυσοστόμου Σμύρνης 1, Τηλ: 2510 240 668, 6977 391 605, Ε-mail: nmkav.gr@gmail.com • Website:www.nmkav.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΛΥΜΝΟΥ (Δημοτικό) Δήμος Καλύμνου, 852 00 Κάλυμνος, Τηλ: 2243 0 51361 ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΠΗΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ (υπό ίδρυση) Πληροφορίες: Πνευματικό Ίδρυμα Σάμου "Νικόλαος Δημητρίου" Τηλ.: 22730 62286 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΡΔΑΜΥΛΩΝ ΧΙΟΥ (υπό ίδρυση) Καρδάμυλα 82 300 Χίος, Τηλ. Πληροφοριών: 2510835287/ Κιν.: 6936136145 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ.) Αγ. Νικολάου 15, 60200 Λιτόχωρο Πιερίας, Τηλ. 2352082711, E-mail: nmlitohorou@yahoo.gr • Website: www.nmlitohorou.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΟΙΝΟΥΣΣΩΝ (Ν.Π.Ι.Δ) Avra-Ship Management SA, Κολοκοτρώνη 116, 18535 Πειραιάς, Τηλ: 210 4181601-6, Οινούσσες, 821 01 Οινούσσες Χίου, Τηλ: 22720 55182, E-mail: elachl@gmail.com ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΧΙΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ) Στέφανου Τσουρή 20, 821 00 Χίος, Τηλ: 22710 44139, Fax: 22710 44141, E-mail: naftmusi@otenet.gr • Website: www.chiosnauticalmuseum.gr ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΣΚΙΑΘΟΥ Παλιό Λιμάνι, Σκιάθος 37 002, Τηλ και Fax: 24270 23504, E-mail: skiathosmaritime.m@gmail.com ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ & ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ (Ν.Π.Δ.Δ.) Κων/νου Καραμανλή 1, Δημαρχιακό Μέγαρο, ΤΤ18900, Σαλαμίνα. Τηλ.-fax: 213-2027316 E-mail: museum@0165.syzefxis.gov.gr ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΉΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΣΥΡΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ.) Εργατικό κέντρο Κυκλάδων. Αγίου Νικολάου 1 Ερμούπολη, 84100 Σύρος • Τηλ: 6972212533, Ε-mail: nmsyrou@gmail.com

ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΑ ΝΑΥΤΙΚA MOYΣΕΙΑ

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΝΑΠΑΣ ‘’THALASSA’’ Κρυού Νερού 14, 30707Αγία Νάπα,Κύπρος, Τηλ. 00357 23816366, Fax: 003523816369, E-mail: thalassa.museum@agianapa.org.cy • Website: www.thalassamuseum.org.cy/el/

Φορείς (Ιδρύματα - Ινστιτούτα - Ναυτικές Συλλογές) ΙΔΡΥΜΑ ΑΛΣΟΥΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ (Ν.Π.Ι.Δ.) Παπαρηγοπούλου 2, 105 61 Αθήνα, Τηλ. 2103368517, Fax: 2103253680, E-mail:info@alsosnautikisparadosis.gr • Website: www.alsosnautikisparadosis.gr ΙΔΡΥΜΑ «ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ» - ΝΑΥΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ 2ας Μεραρχίας 36 & Ακτής Μουτσοπούλου, 185 35 Πειραιάς, Τηλ: 210 4297 540-1-2, Fax: 210 4296024, E-mail: info@laskaridou.gr • Website: www.laskaridou.gr/naftiki-sillogi ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ (Ν.Π.Ι.Δ.) Σκρα 94, 176 73 Καλλιθέα, Αθήνα, Τηλ. 2108957234 ΙΔΡΥΜΑ ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΚΟΣ - ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤΡΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ Μιχαήλη Λιβανού 51, 82100 Χίος, Τηλ: 22710 82777, Fax: 22710 81979, E-mail: contact@mariatsakosfoundation.gr • Website: mariatsakosfoundation.gr ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ Γρηγορίου Λαμπράκη 154, 185 33 Πειραιάς, Τηλ: 2104191358, 2104297616, Fax: 2104281665, E-mail: museum@yen.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΕΧΝΗΣ & ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ "ΑΕΙΝΑΥΤΕΣ" Πούντα Ζέζα, Λαύριο, Τηλ.: 210 4133709