ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ _ΤΕΥΧΟΣ 106

ΤΕΥΧΟΣ 106 • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2019

ΜΑΡΙΝΑ ΖΕΑΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ 185 37

Επιχορηγείται από ΥΠ.ΠΟ. - YEN - ΥΕΘΑ/ΓΕΝ-ΝΑΤ

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

On time - any time!

A globally integrated shipping group

- Transportation (dry bulk, wet, reefer)

LASKARIDIS SHIPPING CO. LTD.

- Shipyards

HEAD OFFICE

- Ship Agency

5, Xenias str. & Ch. Trikoupi

- Logistics

14562, Athens, Greece

- Terminals

Tel.: +30 210 62 84 200

- Fuel Supplies at High Seas - Pelagic Fish Trading

e-mail: athens@laskaridis.com www.laviniabulk.com

106

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ // ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ // ΜΑΡΤΙΟΣ 2019

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 02

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΚΔΟΤΗ

04

Τιμητική Εκδήλώση για τους ανθρώπους της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας

ΤΕΥΧΟΣ 106 • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2019

ΜΑΡΙΝΑ ΖΕΑΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ 185 37

Επιχορηγείται από ΥΠ.ΠΟ. - YEN - ΥΕΘΑ/ΓΕΝ-ΝΑΤ

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Εξώφυλλο Κοκκάλινο ομοίωμα γαλλικού πλοίου. Νέο έκθεμα από την πρόσφατη δωρεά της Sophie Basch της συλλογής του αειμνήστου πατρός της Lucien Basch.

04

28

Βράβευση της Προέδρου του Ναυτικού Μουσείου Θεσσαλονίκης Μακεδονίας «Εν Αθήναις»

40

Νικήτα Σταματελόπουλου (Νικηταρά)

20

42

Προβολή ιστορικής ταινίας 50

Πειραιάς, ιστορίες της πόλης μας Ομιλία του Στέφανου Μίλεση στο Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη

54

40

Πειραιάς. μηχανουργεία και ναυτιλία Του Νικολάου Α. Μπινιάρη, Συγγραφέα

58

O Κινέζος Ναύαρχος Zheng He Στιγμές Παγκόσμιας Ναυτικής Ιστορίας

Πηνελόπη Βουγιουκλάκη Αρχαιόλογος Μ.Δ.Ε. Βυζαντινής Αρχαιολογίας

Διαφημίσεις: Ν. Νικολαΐδης-Ε. Σ. Σύρος Τηλ./Fax: 210 24 35 075

ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΤΟ ΕΥΨΥΧΟΝ Η ιστορία του θρυλικού αντιτορπιλικού «Αδρίας»

Επιμέλεια Έκδοσης: Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη

Ιωάννα Μπερμπίλη Αρχαιόλογος Μ.Δ.Ε. Βυζαντινής Αρχαιολογίας

Τελετή Αποκαλυπτηρίων της προτομής του ήρωα της Επανάστασης του 1821

Εκδότης - Διευθυντής: Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Διεύθυνση Σύνταξης: Γιάννης Παλούμπης

Εκδήλωση στην Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού

της Ελλάδος από τον Σύνδεσμο Γυναικών

Τριμηνιαία Έκδοση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Κωδ. 2528 Ιδιοκτήτης: Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος Μαρίνα Ζέας, Πειραιάς 185 37 Τηλ.: 210 45 16 264 • Fax: 210 45 12 277 E-mail: info@hmmuseum.gr, hellenicmaritimemuseum@gmail.com Website: www.hmmuseum.gr

20

Του Δρ. Νικήτα Νικητάκου, Πλοιάρχου Π.Ν. εα, Καθ. Πανεπιστημίου Αιγαίου 64

50

Θουκυδίδειο Ναυτικό Μουσείο Συβότων Του Γρηγόρη Καλογερόπουλου, Πρόεδρου

64

καλο ταξιδι στην μαιρη κουσουλα

Γραμματεία: Κλεοπάτρα Ρηγάκη

65

λογοτεχνια &θαλασσα

Εκτύπωση: ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ Μον. ΙΚΕ

66

Ημερολoγιο Μουσεiου

Στα μέλη του Μουσείου διανέμεται Δωρεάν

78

βαρομετρο

Οι απόψεις που εκφράζονται στον ΠΕΡΙΠΛΟΥ είναι προσωπικές των συγγραφέων και δε δεσμεύουν το ΝΜΕ, ούτε ερμηνεύουν την πολιτική ή τις αποφάσεις του.

56 56

Α

γαπητές φίλες και φίλοι, αναγνώστες του περιοδικού μας, ο καιρός τρέχει και φεύγει. Η άνοιξη έχει ήδη φτάσει κι αυτό το διαπιστώνουμε αν κοιτάξουμε γύρω μας όπου το τσιμέντο έχει αφήσει λίγο πράσινο. Τα πρώτα χελιδόνια έκαναν την εμφάνισή τους και καθώς κάθονται πάνω στα σύρματα της ΔΕΗ μοιάζουν με νότες γραμμένες στο πεντάγραμμο, που τραγουδούν τον ερχομό της άνοιξης και την αέναη αναγέννηση της φύσης. Η ζωή είναι όμορφη, η γη είναι όμορφη, ακόμη κι οι τσιμεντόπληκτες πόλεις γίνονται κι αυτές ομορφότερες. Το Μουσείο μας προχωρεί και με τις εκδηλώσεις και τις δράσεις του επιβεβαιώνει καθημερινά τον σκοπό της ύπαρξής του, ως θεματοφύλακα της ναυτικής ιστορίας και παράδοσης της πατρίδας μας. Στο διάστημα που καλύπτει το τεύχος μας, το πρώτο τρίμηνο του χρόνου, μια πληθώρα εκδηλώσεων έλαβαν χώρα, που απέδειξαν για μια ακόμα φορά πόσο πολύ κοπιάζουν και αποδίδουν τα έξι παιδιά που εργάζονται στο Μουσείο. Είμαστε βέβαιοι ότι σε άλλο φορέα με ανάλογο πλήθος εκδηλώσεων θα απαιτούνταν πολύ περισσότερα άτομα. Η χρονιά, θα έλεγε κανείς, ξεκίνησε με μια εκδήλωση προς τιμή των ανθρώπων στελεχών της Εμπορικής μας Ναυτιλίας, χορηγών του

Μουσείου μας, που τη διατηρούν, επί χρόνια τώρα, στην πρώτη θέση της παγκόσμιας κατάταξης συντηρώντας έτσι ένα πυλώνα της εθνικής μας οικονομίας, αλλά κάνοντας και όλους εμάς υπερήφανους που αισθανόμαστε ότι η μικρή μας χώρα είναι παγκόσμια υπερδύναμη σε ένα τομέα της οικονομίας. Λεπτομέρειες για την εκδήλωση θα βρείτε στις σελίδες του περιοδικού μας, στη δική μας στήλη θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας θεώρησε τον σκοπό της εκδήλωσης τόσο σημαντικό που την τίμησε με την παρουσία του. Ήταν η πρώτη φορά που Ανώτατος Πολιτειακός Άρχοντας επισκεπτόταν το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Η καθιερωμένη κοπή της Βασιλόπιτας του Μουσείου έγινε την Κυριακή 27 Ιανουαρίου και την ευλόγησε ο Μητροπολίτης και Ποιμενάρχης μας κ.κ. Σεραφείμ. Για μια ακόμα φορά αντιληφθήκαμε ότι οι χώροι του Μουσείου είναι μικροί για να χωρέσουν τους φίλους και τα μέλη που μας τίμησαν με την παρουσία τους. Η παρουσία των κυβερνητικών, πολιτικών και δημοτικών αξιωματούχων, καθώς και της ηγεσίας του Πολεμικού Ναυτικού και του Λιμενικού Σώματος αποτέλεσε ιδιαίτερη τιμή για το Μουσείο και για εμάς όλους. Την Πέμπτη 31 Ιανουαρίου το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού παρουσία-

σε, επί του Πλωτού Μουσείου «Θωρηκτό Αβέρωφ» ένα ντοκιμαντέρ το οποίο είχε προετοιμάσει η πολιτιστική Ομάδα «Αρχιπέλαγος» και αφορούσε την περιπέτεια του Αντιτορπιλικού "Αδρίας" κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε προσκληθεί και παρακολούθησε το ντοκιμαντέρ το οποίο αποδείχθηκε μια θαυμάσια δουλειά έρευνας και συλλογής στοιχείων και πληροφοριών από την πολιτιστική ομάδα «Αρχιπέλαγος». Στο πλαίσιο της καλής συνεργασίας που έχει ο φορέας μας με τα ιδρυτικά μέλη της ομάδας «Αρχιπέλαγος» κα Ευδοκία Βουβάλη και κο Νίκο Παπαδόπουλου, δημιουργούς του ιστορικού ντοκιμαντέρ, συνδιοργανώσαμε στο αμφιθέατρο του Πολεμικού Μουσείου ειδική εκδήλωση αφιερωμένη στο αντιτορπιλικό "Αδρίας". Κατά την διάρκεια της πραγματοποιήθηκε προβολή ανοικτή στο ευρύ κοινό του ιστορικού ντοκιμαντέρ με τίτλο «Ελεύθερον το Εύψυχον». Η επιτυχία της εκδήλωσης παρακίνησε τους διοργανωτές να πραγματοποιήσουν στο άμεσο μέλλον και άλλες προβολές. Την Κυριακή 17 Μαρτίου πραγματοποιήσαμε τη Γενική μας Συνέλευση, όπως κάνουμε κάθε χρόνο σύμφωνα με το Καταστατικό μας. Η Γενική Συνέλευση αποτελεί το ανώτερο διοικητικό κλιμάκιο του Μουσείου

και εκείνο που ελέγχει την οικονομική διαχείριση του φορέα μας. Το Διοικητικό Συμβούλιο απαλλάχθηκε από τις ευθύνες της οικονομικής διαχείρισης του 2018. Τέλος αποδεχθήκαμε την εισήγηση του Συνδέσμου Γυναικών Θεσσαλονίκης Μακεδονίας εν Αθήναις, επ’ ευκαιρία της ημέρας της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου, να βραβευτεί η υπογράφουσα και να ανακηρυχθεί Γυναίκα της Χρονιάς. Στις επόμενες σελίδες θα βρείτε λεπτομέρειες της εκδήλωσης. Φίλες και φίλοι, το Μουσείο μας προχωρεί όλο και περισσότερο και αναγνωρίζεται σήμερα ως πολύ σημαντικός πολιτιστικός παράγοντας της ελληνικής κοινωνίας. Πέρα όμως από τις δράσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω και άλλες που θα βρείτε στο περιοδικό, θεωρούμε ένα από τα κύρια έργα μας τη συνάντηση των παιδιών στοιχειώδους και μέσης εκπαίδευσης με τη ναυτική ιστορία της Πατρίδας μας, που συντελείται στις αίθουσές μας. Είναι ένα έργο που μας εμπνέει, εκπαιδευτικό, εθνικό πάνω απ’ όλα. Με εκτίμηση Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη Πρόεδρος ΝΜΕ

Ατενίζοντας τη Σαλαμίνα από την ιστορική έπαυλη Βούρου-Ευταξία. Φωτογραφία Anag.

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση.

Τιμητική Εκδήλωση

για τους ανθρώπους της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, 16/1/2019 Με πρωτοβουλία του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος την Τετάρτη 16 Ιανουαρίου 2019 οργανώθηκε εκδήλωση για την Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία προκειμένου να τιμηθούν εκείνοι που συνέβαλαν και εξακολουθούν να συμβάλλουν στην ανάδειξη της Εμπορικής μας Ναυτιλίας σε μεγάλη δύναμη στην παγκόσμια κατάταξη. Η Α.Ε. Πρόεδρος της Δημοκρατίας κύριος Προκόπιος Παυλόπουλος τίμησε με την παρουσία του την εκδήλωση που έλαβε χώρα στην αίθουσα εκδηλώσεων του Μουσείου.

4 Περιπλους

Σ

την εκδήλωση παραβρέθηκαν επίσης, ο Υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής κος Φώτιος Κουβέλης ως εκπρόσωπος της Κυβέρνησης, ο Υπουργός Εθνικής Αμύνης κος Ευάγγελος Αποστολάκης, ο Μητροπολίτης Πειραιώς και Φαλήρου Σεραφείμ, ο βουλευτής Κων/νος Δουζίνας ως εκπρόσωπος του Προέδρου της Βουλής, ο βουλευτής κος Ιωάννης Πλακιωτάκης ως εκπρόσωπος της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, οι βουλευτές Πειραιά Ελένη Σταματάκη και Κων/ νος Κατσαφάδος, ο Αντιπεριφερειάρχης Πειραιά Γιώργος Γαβρίλης, ο Δήμαρχος Πειραιά κος Γιάννης Μώραλης, ο Αρχηγός Γ.Ε.Ν., Αντιναύαρχος Νικόλαος Τσούνης Π.Ν., ο Αρχηγός Λιμενικού Σώματος, Αντιναύαρχος Σταμάτιος Ράπτης Λ.Σ., ο Γενικός Γραμματέας της Προεδρίας της Δημοκρατίας, πρέσβης ε.τ. κος Γεώργιος Γεννηματάς, οι Γενικοί Γραμματείς του Υπουργείου Ναυτιλίας, κος Διονύσιος Τεμπονέρας και κος Χρήστος Λαμπρίδης, ο Αρχηγός Στόλου, Αντιναύαρχος Ιωάννης Παυλόπουλος Π.Ν, ανώτατα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων και του Λιμενικού Σώματος, ο Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών κος Θεόδωρος Βενιάμης, ο Πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Εφοπλιστών κος Πάνος Λασκαρίδης, φορείς της ελληνικής ναυτοσύνης εφοπλιστές, ευεργέτες και χορηγοί του Μουσείου. Τον Πρόεδρο υποδέχθηκαν η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, ο Υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής κύριος Φώτιος Κουβέλης ως

2

1

2

1. Ο Υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής κος Φώτης Κουβέλης με την Πρόεδρο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος υποδεχόμενοι τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κο Προκόπιο Παυλόπουλο. 2. Ο Α/Λ.Σ. Αντιναύαρχος Σταμάτιος Ράπτης, o Yπουργός Εθνικής Άμυνας Ναύαρχος Π.Ν. (εα) Ευάγγελος Αποστολάκης, η Πρόεδρος του ΝΜΕ κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, ο Πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Εφοπλιστών και Αντιπρόεδρος του ΝΜΕ κος Πάνος Λασκαρίδης, ο Α/ΓΕΝ Αντιναύαρχος ΠΝ Νικόλαος Τσούνης και ο Δήμαρχος Πειραιά κος Γιάννης Μώραλης. 3. Ο Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών κος Θεόδωρος Βενιάμης με την Πρόεδρο του ΝΜΕ κα Αναστασία ΑναγνωστοπούλουΠαλούμπη.

Περιπλους 5

1 1. Από αριστερά ο κος Πάνος Λασκαρίδης, Πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Εφοπλιστών και Αντιπρόεδρος του ΝΜΕ, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κος Προκόπιος Παυλόπουλος, ο Υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής κος Φώτης Κουβέλης, η Πρόεδρος του ΝΜΕ κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη. 2. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κος Προκόπιος Παυλόπουλος, η Πρόεδρος του ΝΜΕ κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας κος Ευάγγελος Αποστολάκης και ο Πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Εφοπλιστών κος Πάνος Λασκαρίδης. 3. Στο στιγμιότυπο ο κος Αθανάσιος Μαρτίνος, Πρόεδρος της Eastern Mediterranean Maritime, ο κος Ιωάννης Πλακιωτάκης και η κα Αγγελική Φράγκου.

εκπρόσωπος της Κυβέρνησης και ο Πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Εφοπλιστών, κος Παναγιώτης Λασκαρίδης. Απευθύνοντας χαιρετισμό ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας χαρακτηριστικά ανέφερε: «Συγχαίρω το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος για την πρωτοβουλία του αυτή και ανταποκρίθηκα ασμένως στην πρόσκλησή του, προκειμένου ν’ αποτίσω τον οφειλόμενο φόρο τιμής στην Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία και στα στελέχη της, από την κορυφή της ιεραρχίας της ως την βάση της. Και το πράττω, αναφερόμενος πρωτίστως στην εμβληματική συμβολή της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας κατ’ εξοχήν βεβαίως προς την Ελλάδα μας και την Ελληνική 6 Περιπλους

2 3

Πάνω: Ο Δήμαρχος Πειραιά κος Γιάννης Μώραλης, η κα Βάλια Κυριαζή-Μώραλη και η Πρόεδρος του ΝΜΕ. Kάtω: Η κα Ντένη Λιάπη.

Οικονομία, αλλά και προς την Ευρωπαϊκή και Παγκόσμια, εν γένει, Οικονομία. Και για να γίνω σαφέστερος: Η Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία και οι άνθρωποί της συνεχίζουν, επαξίως, την μακρά Ιστορική Παράδοση των Ελλήνων. Ο Ελληνικός Λαός είναι, διαχρονικώς –και μάλιστα από τους προϊστορικούς χρόνους ακόμη– Λαός Ναυτικός. Όμως η σχέση των Ελλήνων με την θάλασσα εμφανίζει μιάν εντυπωσιακή ιδιαιτερότητα: Ήδη από τα βάθη των αιώνων, οι Έλληνες Ναυτικοί δεν έδρασαν αποκλειστικώς ως έμποροι της θάλασσας. Έβλεπαν, βλέπουν και θα βλέπουν, στο διηνεκές, τα πέλαγα και τους ωκεανούς περισσότερο ως γέφυρες, οι οποίες επιτρέπουν στους Λαούς και στους Ανθρώπους να ενώνονται σε μια προσπάθεια αρμονικής

και δημιουργικής συνύπαρξης. Έτι περαιτέρω, τους επιτρέπουν να συμμετέχουν, με τον τρόπο τους και κατά την φύση του «υγρού στοιχείου», σ’ ένα είδος ουσιαστικού διαλόγου μεταξύ διαφορετικών Πολιτισμών, όπου δεν υπάρχει μεταξύ τους πολιτισμική ιεράρχηση, αλλά καθένας τους προσφέρει στον άλλο ό,τι θετικό κλείνει μέσα του. Υπό τα δεδομένα αυτά, η νοοτροπία των Ελλήνων Ναυτικών είναι και μια κατάθεση ψυχής στην κοινή υπόθεση της ειρηνικής συνύπαρξης των Λαών και, επέκεινα, στην εμπέδωση της Διεθνούς Ειρήνης, η οποία τόσο βάναυσα πλήττεται ιδίως στους ταραγμένους καιρούς μας. Όμως –και κατά την ίδια της την παραδοσιακή ιδιοσυστασία– η Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία συμβάλλει, και πάλι διαχρο-

νικώς, τα μέγιστα στην ενίσχυση της Ελληνικής Οικονομίας και, κατ’ επέκταση, στην οικονομική πρόοδο του Λαού μας και του Έθνους μας. Πραγματικά, και με βάση τα οικονομικά της επιτεύγματα, η Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία συνιστά μέγιστο παράδειγμα επιτυχίας των Ελλήνων στο πεδίο του παγκόσμιου οικονομικού ανταγωνισμού. Αυτό δε το παράδειγμα είναι τόσο περισσότερο αξιοθαύμαστο, όσο στηρίζεται στα θεμέλια του ελεύθερου και υγιούς ανταγωνισμού, δοθέντος ότι υπακούει, στο ακέραιο, στην αρχή του σεβασμού όλων των κανόνων δικαίου –εθνικού, ευρωπαϊκού και διεθνούς– οι οποίοι καθορίζουν τους όρους και τις προϋποθέσεις της εμπορικής ναυτιλιακής δραστηριότητας, στο σύνολό της. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία συμβάλλει, με τον τρόπο της, από τη μια πλευρά στην ανάπτυξη και της Ευρωπαϊκής Εμπορικής Ναυτιλίας. Αρκεί ν’ αναλογισθούμε ότι, σύμφωνα με τα επίσημα διεθνή οικονομικά στοιχεία, η Ελλάδα κατέχει το 50% της Ευρωπαϊκής Εμπορικής Ναυτιλίας. Και, από την άλλη πλευρά, συμβάλλει, για το καλό όλων των Λαών όπως επισήμανα, στην πρόοδο και την ομαλή και ισόρροπη ανάπτυξη της Παγκόσμιας Εμπορικής Ναυτιλίας. Καταλήγω, απευθυνόμενος σε όλους τους εκπροσώπους της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας, για να τους διαβεβαιώσω: Είμαστε υπερήφανοι για εσάς, για τις επιδόσεις και για το ήθος σας, μέσω των οποίων συμβάλλετε ενεργώς στην καταξίωση της Ελλάδας μας, πανευρωπαϊκά και διεθνώς. Επιπλέον, είμαστε υπερήφανοι για εσάς διότι, με το παράδειγμά σας, δείχνετε τον δρόμο της ουσιαστικής Αριστείας προς όλους τους Έλληνες, διδάσκοντας ιδίως τον τρόπο, με τον οποίο καθένας μπορεί να πρωτεύει επαξίως στον τομέα του.» Στη συνέχεια ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας επέδωσε στον Πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών, κ. Θεόδωρο Βενιάμη, τιμητική πλακέτα σε αναγνώριση της μεγάλης συνεισφοράς της ναυτιλίας στην πατρίδα. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης λόγους εκφώνησαν η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, ο Πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Εφοπλιστών και Αντιπρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου, κος Παναγιώτης Λασκαρίδης και ο Αντιναύαρχος του Πολεμικού Ναυτικού κος Ιωάννης Παλούμπης και συγγραφέας της τελευταίας έκδοσης του Μουσείου «Ελλήνων Πλόες. Η πορεία της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας δια μέσου των Αιώνων». Οι τρεις κεντρικές ομιλίες της εκδήλωσης δημοσιεύονται στην συνέχεια για την ενημέρωσή σας. Περιπλους 7

Απονομή τιμητικής πλακέτας στον Πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών κο Θεόδωρο Βενιάμη για τη συνεισφορά της εμπορικής ναυτιλίας στην πατρίδα μας από την Α.Ε. τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας κο Προκόπιο Παυλόπουλο.

Επίδοση αναμνηστικού δώρου στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, κ. Προκόπιο Παυλόπουλο από την Πρόεδρο του ΝΜΕ.

Στο στιγμιότυπο διακρίνονται από αριστερά ο κος Νικόλαος Βερνίκος Πρόεδρος του ομίλου Vernicos Maritime S.A., o κος Παναγιώτης Λασκαρίδης και η Α.Ε. ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας κος Προκόπιος Παυλόπουλος.

8 Περιπλους

OMIΛΙΑ της Προέδρου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη

Ε

ξοχώτατε κύριε Πρόεδρε. Σας καλωσορίζω στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, όπου όλοι οι εργαζόμενοι προσωπικό και εθελοντές, αισθανόμαστε ύψιστη τιμή για την παρουσία σας σ’ αυτό τον χώρο γιατί, όπως είναι φυσικό, αποτελεί ξεχωριστό γεγονός για εμάς. Θα ήθελα να καλωσορίσω τους εκλεκτούς παρισταμένους τον Υπουργό Ναυτιλίας, τους Βουλευτές, τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Πειραιώς, τον Αντιπεριφερειάρχη και τον Δήμαρχο Πειραιώς, τους Αρχηγούς του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού και Λιμενικού Σώματος, τον Αρχηγό Στόλου, τους Γενικούς Γραμματείς του Υπουργείου Ναυτιλίας, τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου Πειραιώς, τον Πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών, τον Πρόεδρο της Ένωσης Ευρωπαίων Εφοπλιστών, τους Προέδρους αρχών και φορέων, τις εξέχουσες προσωπικότητες της ελληνικής ναυτιλίας. Επιτρέψτε μου επίσης να εκφράσω τη βαθύτατη ευγνωμοσύνη μου στους παρισταμένους ευεργέτες, χορηγούς και δωρητές του Μουσείου μας. Η σημερινή βραδιά, κύριε Πρόεδρε, είναι αφιερωμένη στη μεγάλη μας εμπορική ναυτιλία και στους ανθρώπους που συνέβαλαν και εξακολουθούν να συμβάλλουν ώστε να διατηρείται σε υψηλή θέση στην παγκόσμια κατάταξη, ενισχύοντας, όσο καμία άλλη δραστηριότητα, την οικονομία της χώρας, αποτελώντας φωτεινό φάρο και καθιστώντας όλους εμάς πολύ υπερήφανους για τα επιτεύγματά τους. Υπερήφανοι σήμερα είμαστε και για τον πολιτισμό μας, που αποτέλεσε τον θεμέλιο του σημερινού δυτικοευρωπαϊκού πολιτισμού. Ας μη ξεχνάμε πως ο πολιτισμός μας γεννήθηκε στη θάλασσα, διαμορφώθηκε από τη θάλασσα και μεταδόθηκε δια μέσου της θάλασσας. Πολλές ένδοξες σελίδες της ιστορία μας γράφτηκαν στα κύματά της. Όταν η ιστορική μας ύπαρξη διακυβεύτηκε, κερδήθηκε επειδή ήμασταν δυνατοί στον υγρό στίβο. Στη σύντομη προσφώνησή μου θα σας παρουσιάσω πολύ συνοπτικά το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, τον μουσειακό φορέα που εκπροσωπεί σε εθνικό επίπεδο τον ναυτικό μας πολιτισμό και έχω την τιμή να υπηρετώ σε εθελοντική βάση τα τελευταία 32 χρόνια. Είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου και είναι το μεγαλύτερο ναυτικό μουσείο στη χώρα μας. Ιδρύθηκε το 1949 και εδρεύει στον Πειραιά το ναυτιλιακό κέντρο της σύγχρονης Ελλάδος. Με την αδιάλειπτη λειτουργία του, τις βραβευμένες εκδόσεις του, τα εκπαιδευτικά προγράμματα, τη συμμετοχή του σε διεθνείς οργανισμούς συναφών πολιτιστικών ιδρυμάτων, τις εκθέσεις πανελλαδικής αλλά και διεθνούς εμβέλειας που διοργανώνει, από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, μέχρι τη μακρινή Αυστραλία, εκπροσωπεί με συνέπεια την πατρίδα μας. Συμβάλλει με αυτόν τον τρόπο στην ενίσχυση των πολιτιστικών δεσμών με άλλα κράτη αλλά και στην πνευματική σύνδεση της ομογένειας με τη «μητέρα» πατρίδα. Παράλληλα, καλλιεργεί στις νέες γενιές Ελλήνων που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στο εξωτερικό, την εθνική υπερηφάνεια για την ελληνική τους καταγωγή. Το Μουσείο είναι κτισμένο δίπλα στη θάλασσα, κοντά στον ιστορικό χώρο του αρχαίου ναυστάθμου της Ζέας, εκεί που για σχεδόν 2 αιώνες ναυλοχούσαν οι τριήρεις, τα πολεμικά πλοία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας που συνέβαλλαν στην ανάπτυξη του κλασικού ελληνικού πολιτισμού. Χαρακτηριστική είναι η είσοδος του που ενσωματώνει τμήμα των τειχών του Κόνωνος, που τον 4ο αιώνα προ Χριστού, διέτρεχαν την Πειραϊκή Ακτή και προστάτευαν τους λιμένες του Πειραιά. Είναι η πρώτη εικόνα που συναντά ο επισκέπτης, στον οποίο υποβάλλεται η αντίληψη της αδιάσπαστης ενότητας του χρόνου και του χώρου. Η μόνιμη έκθεσή του περιλαμβάνει 3.500 ενθυμήματα,

κειμήλια και έργα τέχνης που ζωντανεύουν την ελληνική ναυτική δραστηριότητα από την προϊστορική εποχή μέχρι τις μέρες μας. Στις συλλογές του περιλαμβάνονται επίσης σημαντικά αρχεία ιστορικών εγγράφων, φωτογραφιών, παλαιών χαρτών και σχεδίων πλοίων. Στον ίδιο χώρο στεγάζεται η Ναυτική Βιβλιοθήκη «Αθηνούλα Μαρτίνου», ανοικτή στο κοινό. Η βιβλιοθήκη του Μουσείου είναι μία από τις πιο παλαιές και σημαντικές βιβλιοθήκες ναυτικού περιεχομένου, με πλούσια συλλογή παλαιών και σπάνιων βιβλίων που εμπλουτίζουν τη συλλογή της. Στο μουσείο επιτελείται σε καθημερινή βάση εκπαιδευτικό έργο, εκπληρώνοντας τον ιδρυτικό του σκοπό για μετάδοση της αγάπης για τη θάλασσα και τα πλοία στη νεολαία. Ήταν το πρώτο ναυτικό μουσείο της χώρας, που οργάνωσε σειρά εκπαιδευτικών προγραμμάτων υπό τον γενικό τίτλο «Οι Δρόμοι της Θάλασσας». Τα εκπαιδευτικά προγράμματα υλοποιούνται με επιτυχία και εμπλουτίζονται συνεχώς με νέες θεματικές και δραστηριότητες. Συμμετέχουν δε σε αυτά ετησίως περίπου 19.000 μαθητές όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων. Στο ίδιο πλαίσιο της εκπαιδευτικής του αποστολής, δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα και στον τομέα των εκδόσεων. Εκδίδει το τριμηνιαίο περιοδικό «Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας», που φέτος συμπλήρωσε 26 χρόνια συνεχούς εκδοτικής παρουσίας. Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό καθώς συμμετέχω στην ομάδα σύνταξης από το πρώτο τεύχος. Επίσης πραγματοποιεί ιστορικές εκδόσεις με στόχο να κάνει γνωστό στο ευρύ κοινό τον πλούτο των συλλογών του και παράλληλα να προωθήσει την επιστημονική έρευνα για τη ναυτική ιστορία παρουσιάζοντας ανέκδοτο υλικό. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συγγραφή τους κατέστη δυνατή χάρη στην εθελοντική προσφορά των δημιουργών τους, ναυάρχων, ιστορικών-ερευνητών, τα πνευματικά δικαιώματα των οποίων έχουν παραχωρηθεί στο Μουσείο. Οι εκδόσεις αυτές έχουν τιμηθεί πολλές φορές από την Ακαδημία Αθηνών. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος από την αρχή της ίδρυσής του στηρίχθηκε στην εθελοντική προσφορά τόσο των μελών και φίλων του όσο και αυτών που αποφάσισαν και οργάνωσαν τη λειτουργία και δράση του. Τα αιρετά μέλη των Διοικητικών του Συμβουλίων ήταν πάντοτε αξιόλογα άτομα, εθελοντές, ευαίσθητοι αιθεροβάμονες, επιχειρηΠεριπλους 9

1

2

3

4

1. Ο κος Γεώργιος Δεσποτόπουλος μέλος του Δ.Σ. του ΝΜΕ και ο κος Γεώργιος Καραμολέγκος της Sealestial Navigation. 2. Η Πρόεδρος του ΝΜΕ υποδεχόμενη τον κο Γεώργιο Στρίγκο. 3. Ο κος Μιχάλης Κοκκίνης Managing Director της Golden Destiny. 4. Ο κος Γεώργιος Μουνδρέας, Πρόεδρος της George Moundreas & Company S.A. 5. Η κα Λούσυ Μυλωνάκη Marketing Director IRI Hellas LTD και ο κος Στέφανος Πατέρας, Πρόεδρος της Diamantis Pateras Maritime Ltd.

ματίες, Ναύαρχοι του Ναυτικού και Λιμενικού Σώματος, Πλοίαρχοι του Εμπορικού Ναυτικού, θαλασσάνθρωποι, με κοινό χαρακτηριστικό τη διάθεση προσφοράς και την αγάπη τους για την Ελλάδα μας και την ιστορία της. Ατενίζοντας προς το μέλλον, στα άμεσα σχέδια της παρούσας Διοίκησης του μουσείου είναι η ανακαίνιση και επέκταση κατά 1.000 τετραγωνικά μέτρα του κτιρίου του, ώστε τα χιλιάδες εκθέματά του, τα οποία άρχισαν να συγκεντρώνονται το 1867 από τον Πλοίαρχο Γεράσιμο Ζωχιό εμπνευστή της ιδέας για τη δημιουργία Ναυτικού Μουσείου και ιδρυτή του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου, να εκτεθούν σωστά και σύμφωνα με τις επιταγές της σύγχρονης μουσειολογίας. Για την υλοποίηση αυτού του οράματος χρειαζόμαστε την υποστήριξη όλων σας. Κύριε Πρόεδρε, Ο πολιτισμός είναι ένα κοινό αγαθό και τα μουσεία πρέπει να είναι προσβάσιμα σε όλους. Πρέπει να έχουν ελκυστικά χαρακτηριστικά, να είναι τόποι συνάντησης του κοινού, να επαναπροσδιορίζονται με νέες ιδέες και να είναι κύτταρα δημιουργίας και καλλιέργειας πολιτισμού ενταγμένα αρμονικά στον κοινωνικό ιστό. Με βάση την πολιτική εξωστρέφειας που εφαρμόζουμε και την ανάπτυξη δυναμικής σχέσης με το κοινό μας, προγραμματίζουμε για το 2020 μία σειρά δράσεων με αφορμή την συμπλήρωση 2.500 χρόνων από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Ως καθ’ ύλην αρμόδιος φορέας, στόχος μας είναι να αναδείξουμε την κομβική σημασία αυτής της ιστορικής ναυμαχίας, που καθόρισε την πορεία του δυτικού πολιτισμού, και ταυτόχρονα να δώσουμε ώθηση στη δημιουργική πρόσληψη του παρελθόντος από τη σύγχρονη καλλιτεχνική έκφραση.

10 Περιπλους

5

Κλείνοντας θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω, ότι εμείς παραμένουμε εδώ ρομαντικοί εθελοντές, εμπνεόμενοι από το φως της πτυχής της ελληνικής ψυχής που ποτίζεται από το απέραντο της θάλασσας και την αέναη ελπίδα που γεννιέται από την εξερεύνηση του αιώνιου και του καινούργιου. Έχουμε χρέος να ανοίγουμε παράθυρα για να βλέπουν και οι νέοι μας τα άγνωστα σε αυτούς, αλλά γνώριμα σε εμάς, τοπία. Τα δοξασμένα τοπία της ιστορίας μας. Σας ευχαριστώ.

OMIΛΙΑ του Προέδρου της Ένωσης Ευρωπαίων Εφοπλιστών και Αντιπροέδρου του ΝΜΕ Πάνου Λασκαρίδη

Ε

ξοχότατε κύριε Πρόεδρε, Σας ευχαριστούμε θερμά για την μεγάλη τιμή που μας κάνατε απόψε να είστε μαζί μας. Σας καλωσορίζουμε εδώ στο Μουσείο μας, το οποίο είναι ένα Μουσείο μικρό και με σχετικά φτωχές εγκαταστάσεις, αλλά όσο μπόι του λείπει τόσο μεγαλο είναι το ιστορικό φορτίο που κουβαλάει. Γιατί δεν έχουμε μεγάλες αίθουσες και δεν έχουμε μεγάλα κτίρια, αλλά πρέπει να ξέρετε και εσείς –που ίσως το ξέρετε– αλλά όλοι εμείς εδώ οι υπόλοιποι το ξέρουμε καλά, ότι στις αίθουσες αυτές σέρνονται όχι μόνο τα βήματα των αρχαίων Ναυάρχων, αλλά και τα βήματα των Ναυμάχων της εποχής της Εθνικής μας παλιγγενεσίας και ακόμα τα βήματα νεώτερων Ηρώων της ναυτικής μας ιστορίας, του Κουντουριώτη, του Λάσκου, του Μπλέσσα και πολλών άλλων και η αλήθεια που πρέπει να παραδεχτούμε είναι (το είπε πιο ευγενικά η Πρόεδρος, εγώ θα το πω λίγο πιο καθαρά) ότι το Μουσείο αυτό σήμερα δεν είναι το μουσείο αυτό που αξίζει στην ελληνική ναυτική παράδοση. Το μουσείο αυτό είναι χτισμένο δίπλα στα τείχη του Κόνωνα και τα τείχη αυτά τα βλέπει κανείς στην είσοδο την δική μας, αλλά μπορεί να τα δει και δίπλα μας που είναι ένα καφενείο, μια καφετέρια και πίσω από την κουζίνα της καφετέριας αυτής, τρέχουν τα αρχαία αυτά τείχη που χτίστηκαν για να προστατεύουν τον Πειραιά και παραδίπλα, ίσως σε κάποια άλλη καφετέρια, βρίσκονται τα τείχη του Θεμιστοκλή. Η αποψινή βραδιά όμως είναι αφιερωμένη στην Εμπορική Ναυτιλία μας και εμένα τουλάχιστον και σε όλους μας εδώ και τους συναδέλφους μου και τους φίλους μου, μας δίνει μεγάλη χαρά να μιλάμε για αυτήν. Και για ποιό λόγο μας δίνει μεγάλη χαρά; Μα, κύριε Πρόεδρε μας δίνει μεγάλη χαρά γιατί μας δίνει τη δυνατότητα να μιλήσουμε για μια άλλη Ελλάδα. Μια Ελλάδα που είναι πέρα και πάνω από την σημερινή μίζερη, φτωχή μας κατάσταση εδώ στην πατρίδα. Μια Ελλάδα που στον τομέα αυτό, είναι μεγαλύτερη από τις μεγάλες υπερδυνάμεις του κόσμου, την Αμερική, την Κίνα, την Ιαπωνία, την Γερμανία και πολλές άλλες. Μια Ελλάδα που όταν οι αντιπρόσωποί της ταξιδεύουν για να λάβουν μέρος σε μεγάλα ναυτιλιακά γεγονότα, οι αντιπρόσωποι αυτών των υπερδυνάμεων περιμένουν να μιλήσει πρώτα ο Έλληνας αντιπρόσωπος, για να αποφασίσουν και εκείνοι μετά ποιά πολιτική θα ακολουθήσουν. Μια Ελλάδα που άξιοι συνάδελφοί μου ηγούνται των περισσοτέρων μεγάλων ναυτιλιακών παγκόσμιων οργανισμών. Αυτή λοιπόν την Ελλάδα αντιπροσωπεύει η ελληνική ναυτιλία. Την Ελλάδα την οποία έχει τον μεγαλύτερο στόλο στον κόσμο και επιτρέψτε μου να πω εδώ παρενθετικά, ίσως πολλοί συνάδελφοί μου και οι άνθρωποι της ναυτιλίας θα θυμούνται και θα ξέρουν ότι πριν από περίπου 10 χρόνια όταν άρχισε η μεγάλη οικονομική κρίση όλοι προέβλεπαν ότι σε δυο, τρία, τέσσερα χρόνια η Κίνα θα έχει ξεπεράσει και την Ιαπωνία και την Ελλάδα και θα έχει γίνει με απόσταση η μεγαλύτερη ναυτιλιακή δύναμη στον κόσμο. Και ω του θαύματος μετά από 10 χρόνια η απόσταση του πρώτου στόλου στον κόσμο, του ελληνικού, από τον δεύτερο που είναι ο ιαπωνικός και από τον τρίτο που είναι ο κινεζικός, όχι μόνο δεν έχει μικρύνει, αλλά απεναντίας έχει μεγαλώσει. Έχουμε φύγει περισσότερο μπροστά και όπως έχουν τα πράγματα δεν προβλέπει πια κανείς

ότι στα επόμενα 20, 30, 40 χρόνια, κάποιος άλλος στόλος θα είναι μεγαλύτερος από τον δικό μας. Πώς έγινε τώρα αυτό το θαύμα; Το θαύμα αυτό έχει κάποιες εξηγήσεις. Πρώτα από όλα, γιατί η ναυτιλία είναι μια δουλειά που εμείς οι Έλληνες την κάνουμε πάνω από 3.000 χρόνια. Και άμα κάνεις μια δουλειά 3.000 χρόνια, είναι λογικό κάποια στιγμή να μάθεις να την κάνεις καλά. Ο δεύτερος λόγος είναι, ότι είναι μια δραστηριότητα και μια δουλειά η οποία εξελίσσεται αποκλειστικά στο εξωτερικό της Ελλάδας, με έναν πολύ σκληρό, ανελέητο ανταγωνισμό της ελληνικής ναυτιλίας σε 200 κράτη στον κόσμο, ούτως ώστε με τα χρόνια να έχει σφυρηλατηθεί μια ικανότητα, η οποία να μην έχει όμοιά της. Δεν εξαρτάται από την Ελλάδα, δεν εξαρτάται από το αν ξέρω τον δήμαρχο, τον υπουργό, τον πρωθυπουργό, τον οποιοδήποτε. Είμαστε υποχρεωμένοι να ανταγωνιζόμαστε στον διεθνή στίβο με πάρα πολύ σκληρό τρόπο. Ένας άλλος λόγος είναι η μεγάλη, θα μπορούσε να πει κανείς, η μοναδική ικανότητα του Έλληνα στα ναυτικά πράγματα, αυτό που λέμε η ναυτοσύνη των Ελλήνων και κυρίως η ικανότητα των Ελλήνων ναυτεργατών, των Ελλήνων ναυτικών μας και η ποιότητα και ικανότητα των στελεχών μας και η υπομονή, επιμονή, η σοβαρότητα, η πειθαρχία των επιχειρηματιών της θάλασσας. Δεν θέλω να σας κουράσω με στοιχεία, είπα ότι είναι ο μεγαλύτερος στόλος στον κόσμο, και ότι ελληνόκτητος είναι ο μισός ευρωπαϊκός στόλος και ότι οι Έλληνες μεταφέρουν περίπου το 20% του παγκοσμίου εμπορίου. Μας δίνει η ναυτιλία τη δυνατότητα, σαν Ελλάδα να είμαστε 50 φορές πιο ισχυροί στον τομέα της ναυτιλίας, από ότι είμαστε σαν κράτος Ελλάδα σε σχέση με όλα τα κράτη του κόσμου, αν πάρουμε σαν μέτρο το ακαθάριστο εθνικό προϊόν του καθε κράτους. Τί καλό μας κάνει τώρα αυτή η ναυτιλία; Πρώτα από όλα, όπως είπα, μας δίνει ένα μεγάλο κύρος διεθνώς. Στην συνέχεια, προσφέρει πάρα πολλά στην ελληνική οικονομία (θα τα έχετε ακούσει πολλές φορές, τα ξαναλέω μόνο με τηλεγραφικό τρόπο). Φυσικά συνεισφέρει τα μέγιστα, ένα πολύ Περιπλους 11

1

2

3 1. Ο κος Βασίλειος Λογοθέτης Διευθύνων Σύμβουλος της Embros Lines S.A. 2. Ο κος Μιχάλης Πανταζόπουλος, Αντιπρόεδρος του Liberian International Ship & Corporate Registry (Νηολόγιο Λιβερίας) και Γενικός Διευθυντής του ελληνικού γραφείου του Νηολογίου. 3. Ο κ. Μαρίνος Τσάμης Πρόεδρος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων Ε.Ν. και ο κ. Νικόλαος Κατράδης Πρόεδρος της ΚΑΤΡΑΔΗΣΣΧΟΙΝΙΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ. 4. Ο βουλευτής κος Γιάννης Πλακιωτάκης, εκπρόσωπος της Ν.Δ. 5. Ο κος Κωνσταντίνος Δουζίνας, εκπρόσωπος του Προέδρου της Βουλής και η βουλευτής Πειραιώς κα Ελένη Σταματάκη.

12 Περιπλους

4

5

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση.

σημαντικό ποσοστό, το 7,5 με 8% στην παραγωγή πλούτου στην Ελλάδα, στο ακαθάριστο εθνικό προϊόν με διάφορους τρόπους συμμετοχής. Συνεισφέρει σοβαρότατα στην εισαγωγή συναλλάγματος και μάλιστα συνάλλαγμα στο οποίο σε σχέση με το συνάλλαγμα των εξαγωγών και το συνάλλαγμα του τουρισμού είναι απαλλαγμένο από πολλά μειονεκτήματα, διότι πρέπει να σκεφτούμε ότι το συνάλλαγμα του τουρισμού και των εξαγωγών σχεδόν όλο καταναλίσκεται στο μπορέσουμε καν να φιλοξενήσουμε τον τουρισμό αυτό ή να παράγουμε τα προϊόντα που εξάγουμε και τρίτον συνεισφέρει σημαντικά στην απασχόληση, αν σκεφτούμε ότι περίπου 300.000 Έλληνες εξαρτώνται από τις θέσεις εργασίας της θάλασσας και εδώ παρενθετικά να πω ότι δεν συγκρίνουμε όμοια πράγματα, διότι μία θέση στη θάλασσα ή σε μια ναυτιλιακή επιχείρηση, έχει πολλαπλάσια προστιθέμενη αξία από ότι έχει μια απλή θέση εργασίας ενός απλού μεροκάματου στη στεριά. Θα ήθελα επίσης να τονίσω, ότι διαχρονικά υπάρχει μια πολύ μεγάλη συνεισφορά της ναυτιλίας, ναυτιλιακών οικογενειών, ανθρώπων, συναδέλφων, ιδρυμάτων κυρίως μεγάλων, τα οποία διαχρονικά συνεισφέρουν τεράστια ποσά για κοινωνικούς, για πολιτιστικούς και για μορφωτικούς σκοπούς. Δεν θέλω να πω τίποτα άλλο, γιατί ξέρω ότι όλοι αυτοί οι συνάδελφοι και όλα αυτά τα ιδρύματα δεν επιθυμούν δημόσιο έπαινο. Τέλος, να σκεφτούμε και κάτι ακόμα: ότι αν σκεφτεί κανείς από τον πόλεμο και μετά είναι δύσκολο να θυμηθεί πάνω από δύο, τρεις μεγάλες επενδύσεις στην Ελλάδα, οι οποίες δεν έγιναν με χρήματα που προέρχονται από την ναυτιλία. Η συντριπτική πλειοψηφία των μεγάλων επενδύσεων, έχει προέλθει από ναυτιλιακά χρήματα, σκεφτείτε οποιονδήποτε κλάδο της οικονομίας και νομίζω ότι θα συμφωνήσουμε. Τέλος, Κύριε Πρόεδρε, πέραν από αυτές τις συνεισφορές της ναυτιλίας υπάρχει και μια άλλη άυλη συνεισφορά, η οποία κατά τη γνώμη μου είναι ίσως η σπουδαιότερη. Και αυτή δεν είναι άλλη από το να δούνε όλοι οι Έλληνες ότι δεν υπάρχει τίποτα το εξωπραγματικό, δεν υπάρχει τίποτα το εξωτικό, δεν υπάρχει τίποτα από άλλο πλανήτη, στο να είσαι ο καλύτερος στη δουλειά σου στον κόσμο, με ότι και

αν ασχολείσαι. Αυτό που υπάρχει είναι μόνο πολύ σκληρή εργασία, αυτό που υπάρχει είναι το γνώθι σαυτόν, η πειθαρχία, η συνεχής δουλειά και η συνεχής προσπάθεια, η συνεχής αυτογνωσία, διότι εμείς εδώ έχουμε το τεράστιο ταλέντο στην Ελλάδα να μας φταίνε όλοι οι άλλοι εκτός από τον εαυτό μας, ενώ η πραγματικότητα είναι εντελώς η αντίθετη, οι μόνοι που δεν μας φταίνε είμαστε οι ίδιοι, εμείς. Όταν τα καταλάβουμε όλα αυτά θα αντιληφθούμε ότι μπορούμε να διαπρέψουμε όπως διαπρέπουν όλοι οι συμπατριώτες μας, που βγαίνουν στο εξωτερικό. Η ναυτιλία είναι επίσης ένα σημαντικό όπλο και αυτό το διαπιστώνω και εγώ με την προσωρινή μου τώρα δουλειά, που έχω την τιμή να εκπροσωπώ την Ελλάδα στον ευρωπαϊκό εφοπλισμό, διότι και εκεί η φωνή μας ακούγεται, είμαστε σε θέση να εκφράσουμε την πολιτική μας, την ναυτιλιακή μας πολιτική και επειδή η ναυτιλία έχει την τεράστια σπουδαιότητα που έχει στην Ελλάδα, φυσικά να προσπαθούμε να προβάλουμε αυτά τα οποία μας συμφέρουν σαν Ελλάδα. Η βραδιά σήμερα είναι αφιερωμένη είπαμε στην εμπορική ναυτιλία και θέλουμε να τιμήσουμε τον συλλογικό φορέα της ναυτιλίας μας, την Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών και θα την τιμήσουμε στο πρόσωπο του Προέδρου μας, του κυρίου Βενιάμη, και κλείνοντας Κύριε Πρόεδρε, θέλω να αναλογιστούμε όλοι αυτό που υπενόησα πριν. Είμαστε σήμερα σε μια κατάσταση που η πατρίδα μας δεν είναι καθόλου αξιοζήλευτη. Εάν μπορέσουμε όλοι να εφαρμόσουμε αυτά που εφαρμόζουν οι Έλληνες της ναυτιλίας, αυτά που προανέφερα, είμαι βέβαιος ότι μπορούμε να πάμε πολύ-πολύ πιο μπροστά και πολύ-πολύ πιο γρήγορα. Δεν απομένει από το να ευχαριστήσω και εγώ, μετά την Πρόεδρο, όλους τους φίλους του Μουσείου, είτε είναι αξιωματικοί του ναυτικού, είτε είναι αξιωματικοί του εμπορικού ναυτικού, είτε είναι εθελοντές, είτε είναι οι δωρητές μας και οι ευεργέτες μας (και αρκετοί από αυτούς είναι απόψε εδώ) και τελειώνοντας να ευχαριστήσω εσάς Κύριε Πρόεδρε, άλλη μία φορά για την παρουσία σας απόψε και την τιμή που μας κάνατε να είστε εδώ. Ευχαριστώ πολύ. Περιπλους 13

OMIΛΙΑ του Aντιναυάρχου (ε.α.) Ιωάννη Παλούμπη ΠΝ

Ε

Εξοχώτατε κύριε Πρόεδρε της Δημοκρατίας Η επί πολλά χρόνια πρώτη θέση της ελληνόκτητης εμπορικής ναυτιλίας στην παγκόσμια κατάταξη, όπως αναφέρουν τα στοιχεία της αρμόδιας διεύθυνσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, δεν είναι και δεν θα μπορούσε να είναι ένα τυχαίο γεγονός. Στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος προσπαθήσαμε τελευταία να εντοπίσουμε τους παράγοντες εκείνους, που συνετέλεσαν σε αυτή την εξέλιξη και στην προσπάθειά μας, έπρεπε να αναδιφήσουμε την ιστορία του ελληνισμού ανεξάρτητα από την ύπαρξη ελληνικού κράτους, που άλλοτε υπήρχε και άλλοτε όχι. Ο ελλαδικός χώρος με τις εκτεταμένες ακτές και τα μεγάλα νησιωτικά συμπλέγματα προσέφερε τις ιδανικές συνθήκες για τη στροφή του Έλληνα προς τη θάλασσα και τη ναυτική ζωή. Οι δυσκολίες και οι περιπέτειες στη θάλασσα προίκισαν τους Έλληνες με πείσμα, δυναμισμό και τους έκαναν τολμηρούς και ριψοκίνδυνους θαλασσοπόρους. Δεν δίστασαν να ανοιχθούν στις θάλασσες του κόσμου, να χαράξουν δρόμους, να μεγαλουργήσουν. Είναι αλήθεια ότι και άλλοι λαοί διακρίθηκαν στον υγρό στίβο, ωστόσο, ο Έλληνας είναι ο μόνος που μπορεί να διεκδικήσει τη συνεχή παρουσία του στη θάλασσα, σε μία αδιάσπαστη αλυσίδα χιλιάδων χρόνων. Τη μεσολιθική εποχή, στο Αιγαίο, πραγματοποιήθηκε το πρώτο, αρχαιολογικά τεκμηριωμένο θαλασσινό ταξίδι στον κόσμο, που απέδειξε ότι τα νησιά και ο γεωγραφικός κορμός, από τότε, επικοινωνούσαν μεταξύ τους και διεξήγαγαν μια μορφή στοιχειώδους ανταλλακτικού εμπορίου. Αργότερα, στην εποχή του Χαλκού, οι νησιώτες του Αιγαίου θα εξελιχθούν σε σπουδαίους ναυτικούς. Οι κάτοικοι των Κυκλάδων θα στραφούν από πολύ νωρίς στη θάλασσα και θα πρωτοπορήσουν στην τέχνη του ναυπηγού και του ναυτίλου, όπως αποδεικνύουν οι βραχογραφίες και τα χαράγματα με απεικονίσεις πολύκωπων πλοιαρίων σε σκεύη της 3ης χιλιετίας π.Χ. Στους αιώνες που ακολουθούν, στο Αιγαίο κάνουν την παρουσία τους οι Μινωίτες, οι οποίοι αναπτύσσουν ένα εκτεταμένο δίκτυο εμπορικών ανταλλαγών που απλώνεται στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Είναι η εποχή της «Μινωικής Θαλασσοκρατορίας». Την περίοδο αυτή, το Αιγαίο γίνεται κοιτίδα των πρώτων ναυτικών πολιτισμών της Ευρώπης, του κυκλαδικού και του μινωϊκού, ενώ από τα μέσα του 15ου αιώνα π.Χ. οι Μυκηναίοι θα διαδεχθούν τους Μινωίτες στην κυριαρχία της θάλασσας. Στις αρχές του 8ου αιώνα π.Χ. όταν πια ο ελληνικός κόσμος αρχίζει να αλλάζει με ταχύτατους ρυθμούς, οι Έλληνες ξανοίγονται στις θάλασσες, ιδρύουν αποικίες από τη Μασσαλία της Γαλλίας μέχρι τις ακτές του Ευξείνου Πόντου για να κυριαρχήσουν τους δύο επόμενους αιώνες στη Μεσόγειο. Στους κλασικούς χρόνους η Αθήνα αναδεικνύεται σε μεγάλη ναυτική δύναμη και ο Πειραιάς το μεγάλο της λιμάνι, μέχρι τη σταδιακή εξασθένιση των ελληνικών πόλεων κρατών της νότιας Ελλάδας και την υποταγή τους στο κράτος της Μακεδονίας. Ο μέγας στρατηλάτης Αλέξανδρος είναι εκείνος που θα δημιουργήσει ένα τεράστιο οικουμενικό κράτος και θα μεταλαμπαδεύσει τον ελληνικό πολιτισμό στις εσχατιές του τότε γνωστού κόσμου. Με τους Ρωμαίους ως κατακτητές, οι ελληνικές Ολκάδες, τα στρογγύλα φορτηγά πλοία, συνέχισαν να διασχίζουν απ’ άκρη σ’ άκρη τον Εύξεινο, τη Μεσόγειο και συνέχιζαν πέρα από τις Στήλες του Ηρακλέους. Μαζί με το εμπόριο, το οποίο μονοπωλούν, υποτάσσουν πνευματικά στον ελληνικό πολιτισμό τους κατακτητές, αλλά και όλους τους κατοίκους των παραλίων. Η ελληνική γίνεται η διεθνής γλώσσα του εμπορίου, των συναλλαγών, του πολιτισμού. Η Βυζαντινή αυτοκρατορία βρισκόταν στο σταυροδρόμι των τριών ηπείρων Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής και η πρωτεύουσά της η Κωνσταντινούπολη ήταν ένα από τα μεγαλύ14 Περιπλους

τερα εμπορικά κέντρα του τότε κόσμου. Από εκεί περνούσαν τα θαλασσινά δρομολόγια του παγκόσμιου εμπορίου και εκεί συγκεντρώνονταν εμπορεύματα από τη Ρωσία και τον Εύξεινο Πόντο, από τη δυτική και βόρεια Ευρώπη, από όλες τις πόλεις της Μεσογείου, αλλά και από τα βάθη της Άπω Ανατολής, την Ινδία και την Κίνα. Οι θαλάσσιες αυτές διαδρομές αποτελούσαν τις, ζωτικής σημασίας, αρτηρίες για την ασφάλεια, αλλά και για την ευημερία της αυτοκρατορίας και έγινε πολύ γρήγορα αντιληπτό ότι έπρεπε να διατηρούνται ελεύθερες, ώστε να διεξάγεται μέσω αυτών το εμπόριο, αλλά και η μεταφορά στρατευμάτων, όπου η ανάγκη το απαιτούσε. Στα μέσα του 11ου αιώνα οι ναυτικές δυνάμεις του Βυζαντίου παρήκμασαν ως αποτέλεσμα των γενικότερων ιστορικών συνθηκών. Παράλληλα το Βυζαντινό Εμπορικό Ναυτικό οδηγήθηκε στον δρόμο της συρρίκνωσης, αφήνοντας ελεύθερο το πεδίο σε Βενετούς, Γενουάτες, Αμαλφινούς και άλλους, προδιαγράφοντας έτσι με ακρίβεια την παρακμή και την οριστική έκλειψη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ύστερα από 1.100 περίπου χρόνια ύπαρξής της. Την περίοδο της Λατινοκρατίας και Τουρκοκρατίας που ακολούθησε, οι Έλληνες νησιώτες ήταν εμποροκαπεταναίοι ή πληρώματα στην Κωσταντινούπολη, τον Εύξεινο Πόντο, τα λιμάνια του Αιγαίου και του Ιονίου, ενώ θεωρούνταν οι καλύτεροι καραβομαραγκοί στα οθωμανικά και βενετικά καρνάγια. Στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα και τις αρχές του 19ου εν μέσω εξοντωτικού εμπορικού ανταγωνισμού των ναυτικών δυνάμεων της εποχής, κυρίως Αγγλίας και Γαλλίας, η ελληνική εμπορική ναυτιλία αναπτύσσεται και ανθεί. Ιστορικός σταθμός στην άνοδο της ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας ήταν η Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774) καθώς οδήγησε στο άνοιγμα του Ευξείνου Πόντου και την ανάληψη από τους Έλληνες της εμπορίας των σιτηρών της περιοχής με τα λιμάνια της Μεσογείου. Την ίδια χρονική περίοδο οι πλοιοκτήτες του Ιονίου θέτουν τις βάσεις της μετέπειτα μεγάλης ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας. Δημιουργούν μεγάλα εμπορικά δίκτυα, που σταθμεύουν σε όλα τα κύρια λιμάνια του Ευξείνου, της Μεσογείου και της Δυτικής Ευρώπης. Είναι χαρακτηριστικό ότι τις παραμονές του Αγώνα ο ελληνικός εμπορικός στόλος αριθμούσε 1.000 περίπου πλοία, που διεκπεραίωναν το εμπόριο με τολμηρά ταξίδια στο Αιγαίο, τον Εύξεινο, όλη τη Μεσόγειο και πέρα από το Γιβραλτάρ. 200 περίπου από αυτά, τα «σιτοκάραβα», όπως τα χαρακτήρισε ο Κολοκοτρώνης, αποτέλεσαν τον πολεμικό στόλο της Επανάστασης, ενώ οι Έλληνες εμποροκαπεταναίοι μετατράπηκαν σε ηρωικούς ναυμάχους, που έγραψαν σελίδες ιστορίας. Η μεγάλη αλλαγή από τα πανιά στον ατμό ήρθε στη χώρα μας στα μέσα του 19ου αιώνα, μέχρι τις αρχές του 20ου και επηρέασε τόσο το Πολεμικό όσο και το Εμπορικό Ναυτικό. Μία παράδοση 40 και πλέον αιώνων, που ήθελε τα καράβια

1

3

5

2 1. Η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, κα. Αναστασία Αναγνωστοπούλου Παλούμπη και η κα. Μαρίνα Μαρτίνου. 2. Στο στιγμιότυπο από την εκδήλωση διακρίνονται η κα Αγγελική Φράγκου Πρόεδρος & CEO του Ομίλου Navios και ο κος Διονύσης Τεμπονάρας, Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Ναυτιλίας & Νησιωτικής Πολιτικής. 3 H κα Ειρήνη Νταϊφά, Πρόεδρος & CEO της STAVROS DAIFAS MARITIME CORPORATION S.A., Πρόεδρος της Ναυτιλιακής Λέσχης Πειραιά και Εντεταλμένη Δημοτική Σύμβουλος Πολιτισμού του Δ. Πειραιά. 4. Η κα Ελένη Κορωνάκη Διευθύνουσα Σύμβουλος της D. KORONAKIS S.A. 5. Η Δρ. Άννα Μπρεδήμα. 6. H Δρ. Νίκη Καλογηράτου, Διευθύντρια Επικοινωνίας της Capital Ship Management Corp. 7. Η κα Τζέλα Δεσποτοπούλου.

6

4

7

Περιπλους 15

1

2

3

4

1. Ο κ. Ευάγγελος Αγγελάκος Πρόεδρος της ANGELAKOS (HELLAS) S.A. και η κ. Βάλια Κυριαζή-Μώραλη. 2. Στο στιγμιότυπο διακρίνονται από αριστερά ο κο Μιχάλης Πανταζόπουλος, ο κος Νικίας Βιαγκίνης, ο Γ. Γραμματέας του ΝΜΕ Αρχιπλοίαρχος (Ο) ΠΝ (ε.α.) Ιωάννης Λιναρδάκης και η σύζυγος του Χαρά Λιναρδάκη, η κα Μαρία Καλογηράτου, ο κος Νικόλαος Λιαδής με την κόρη του κα Λιαδή, το ζεύγος Υποναυάρχου (Μ) ΠΝ Γεωργίου Μπαμπλένη. 3. Στο στιγμιότυπο διακρίνονται ο Α.Σ. Αντιναύαρχος ΠΝ (εα) Ιωάννης Παυλόπουλος με τη σύζυγό του, η κα Άννα Μπρεδήμα, το ζεύγος Δημητρίου και Ελένης Κορωνάκη, ο κος Νικόλαος Τσαβλίρης και ο Υπαρχηγός ΓΕΝ, νυν Υπαρχηγός ΓΕΕΘΑ, Αντιναύαρχος ΠΝ Ιωάννης Παξιβανάκης. 4. Από αριστερά ο κος Γεώργιος Γαβρίλης Αντιπεριφερειάρχης Πειραιά, ο κος Γεώργιος Τσαβλίρης, η κα Ειρήνη Νταϊφά, ο κος Γεώργιος Πατέρας, ο κος Νικόλαος Ιγγλέσης και ο Α/ΓΕΝ Αντιναύαρχος ΠΝ Νικόλαος Τσούνης με τη σύζυγο του κα Δέσποινα Τσούνη.

έρμαια των διαθέσεων του ανέμου, παραμεριζόταν και τη θέση της έπαιρνε η τεχνολογία. Η συμμετοχή της χώρας στους δύο Παγκοσμίους Πολέμους ανέδειξε την θαλασσία της ισχύ, Πολεμικό και Εμπορικό Ναυτικό, ως σημαντικό παράγοντα υπολογίσιμο από εχθρούς και συμμάχους. Η ναυτιλία σε όλες τις εποχές, μέχρι και σήμερα, αποτελούσε τον σημαντικότερο πυλώνα της οικονομικής υπόστασης του Ελληνισμού. Ένα πρόσθετο άϋλο πλεονέκτημα, το οποίο όμως δεν βαρύνει λιγότερο από την οικονομική διάσταση, είναι ότι η πρώτη θέση της ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας προσδίδει μεγάλο κύρος στη χώρα έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της υφηλίου ολόκληρης. Δεν είναι μικρό πράγμα χώρα με τα ποσοτικά μεγέθη της Ελλάδας, πληθυσμιακά και οικονομικά, να κατατάσσεται στις παγκόσμιες υπερδυνάμεις στο πλαίσιο μίας οικονομικής καθαρά λειτουργίας. Η ναυτιλία είναι οικονομική δραστηριότητα που ξεπερνά τα κρατικά όρια και κινείται μέσα σε ένα διεθνές περιβάλλον, όπου διεθνείς κανόνες της αγοράς ρυθμίζουν τη λειτουργία της. Συνεπώς, οι όποιες αδυναμίες της ελληνικής κρατικής διοίκησης την αφήνουν ανεπηρέαστη και αυτό έχει ευεργετική επίδραση στην ανάπτυξή της. Οι παλιοί καραβοκύρηδες, οι σημερινοί εφοπλιστές έχουν βαθιά γνώση της διεθνούς αγοράς μέσα στην οποία δρα16 Περιπλους

στηριοποιούνται και τολμούν να αναλαμβάνουν λελογισμένο επιχειρηματικό ρίσκο. Παράλληλα, τα ελληνικά πληρώματα είναι απαράμιλλα σε ναυτικές δεξιότητες και είναι καλά εκπαιδευμένα σε όλα τα νέα συστήματα που υποστηρίζουν το σύγχρονο πλοίο. Κύριε Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι, Το επάγγελμα του ναυτικού είναι πολύ σκληρό αν και οι συνθήκες διαβίωσης μέσα στα καράβια, έχουν βελτιωθεί σημαντικά από παλιότερες εποχές. Η βάρδια όμως εξακολουθεί να είναι βασανιστική, είτε στην κόντρα γέφυρα, είτε στις μηχανές. Μα πάνω απ’ όλα είναι η ανυπόφορη νοσταλγία που στοιχειώνει τις ψυχές, η λαχτάρα για την επιστροφή στην πατρίδα και τα αγαπημένα πρόσωπα. Παρά ταύτα, όπως μαρτυρά το ιστορικό μας παρελθόν, ο Έλληνας δεν έπαψε ποτέ να ταξιδεύει στη θάλασσα. Εκεί εύρισκε την ευημερία του εκεί εύρισκε τη ζωή του. Έγινε ναυτικός, έμπορος, ταξιδευτής, ναυπηγός, αλλά και εξερευνητής, αστρονόμος, χαρτογράφος. Θαλασσοδάρθηκε στις θάλασσες του κόσμου με το κουπί, με το πανί, με τον ατμό, με τη μηχανή, μεταφέροντας εμπορεύματα κι ανθρώπους, διαδίδοντας ιδέες, γλώσσα και πολιτισμό. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα του Έλληνα ναυτικού σε όλες τις εποχές ήταν πως αγαπούσε τη θάλασσα, αγαπούσε το ταξίδι. Έκρυβε μέσα του έναν Οδυσσέα που αναζητούσε την Ιθάκη του στα πέλαγα του κόσμου.

1

2

3

1. Στιγμιότυπο από την εκδήλωση. 2. Διακρίνονται από αριστερά ο Α.Σ. Αντιναύαρχος ΠΝ (εα) Ιωάννης Παυλόπουλος, ο κος Δημήτριος Κορωνάκης, ο κος Ανδρέας Ποταμιάνος, ο κος Νικόλαος Τσαβλίρης και ο Υπαρχηγός ΓΕΝ και νυν Υπαρχηγός ΓΕΕΘΑ Αντιναύαρχος ΠΝ Ιωάννης Παξιβανάκης. 3. O Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ και ο Αντιναύαρχος Λ.Σ. (εα) Πελοπίδας Αγγελόπουλος, Πρόεδρος της Λέσχης Λιμενικού Σώματος. Περιπλους 17

1 1. Ο κος Ηλίας Μπίσιας εκδότης των Ναυτικών Χρονικών, ο Αντιναύαρχος Π.Ν. (εα), Διευθυντής του ΙΑΛ κος Κωνσταντίνος Μαζαράκης-Αινιάν και η κα Λούσυ Μυλωνάκη.

2. Από αριστερά ο κος Γεώργιος Πατέρας Πρόεδρος του Ναυτικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, ο κος Αγαμέμνονας Αποστολίδης και ο κος Δημήτριος Λεμονίδης.

2. Διακρίνονται από αριστερά ο κ. Γεώργιος Δεσποτόπουλος μέλος του Δ.Σ. του ΝΜΕ, ο κ. Ιωάννης Λιναρδάκης Αρχιπλοίαρχος (Ο) ΠΝ (εα), Γενικός Γραμματέας Δ.Σ. του ΝΜΕ, η κα Χαρά Λιναρδάκη, και ο κ. Γεώργιος Καλαρώνης Υποναύαρχος ΛΣ (εα), Β΄Αντιπρόεδρος Δ.Σ. του ΝΜΕ. 4. Ο κος Κωνσταντίνος Σκαφίδας και ο κος Γεώργιος Καρύδης.

5. Ο κος Ιωάννης Ρούσσος Διευ/νων Σύμβουλος της REV MARITIME L.T.D.

4

18 Περιπλους

2

3

5

www.spir.to

141-143 Vouliagmenis Avenue Voula, Athens, 16673, Greece Phone: +302108907500

www.minervamarine.com

Εκδήλωση στην Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού

για την Ελληνική Επανάσταση του 1821

Μ

ε την ευκαιρία της επετείου της 25ης Μαρτίου, η Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού οργάνωσε εκδήλωση στην αίθουσα «Δημήτριος Φωκάς». Η ανακαινισμένη αίθουσα παρουσιάζει μια εξαιρετική όψη και όλα σ’ αυτήν παραπέμπουν στον μεγάλο ιστορικό αξιωματικό του Ναυτικού, που έγραψε πολλά βιβλία με την ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού σε διάφορες εποχές, με κορωνίδα την ιστορία του Ναυτικού στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η φετινή εκδήλωση συνίστατο σε δύο παρουσιάσεις σχετικές με την Επανάσταση του 1821. Η πρώτη προγραμματιζόταν να γίνει από τον κ. Σωτήρη Ριζά Διευθυντή ερευνών του Κέντρου Έρευνας Ιστορίας Νεώτερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών και θα διαπραγματευόταν τις πολιτικές και διπλωματικές συνθήκες που επικρατούσαν στην Ευρώπη προ και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης και η δεύτερη έγινε από τον Αντιναύαρχο ε.α. Ιωάννη Παλούμπη με θέμα «Ο Κατά θάλασ-

σα Αγώνας και η συμβολή του στην επιτυχή έκβαση της Επανάστασης του 1821». Τελευταία στιγμή, στην κυριολεξία, ένα πρόβλημα υγείας δεν επέτρεψε στον κ. Ριζά να παραστεί και να πραγματοποιήσει την παρουσίασή του. Στην θέση του παρουσίασε μια πολύ ωραία ομιλία ο Υποπλοίαρχος κ. Παναγιώτης Γέροντας της Ιστορικής Υπηρεσίας, που διαπραγματεύθηκε τις ιδιαίτερες κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν στον ελληνικό πληθυσμό κατά την Επανάσταση του 1821 και πως οι διάφορες κοινωνικές ομάδες υποδέχθηκαν την έναρξη της Επανάστασης. Στη συνέχεια ο κ. Παλούμπης παρουσίασε τη δική του ομιλία η οποία, από τα σχόλια των παρισταμένων στην κατάμεστη αίθουσα «Δημήτριος Φωκάς», αποδείχθηκε αρκετά επιτυχημένη. Κατωτέρω παρατίθεται η ομιλία του Αντιναυάρχου. Περίπλους

Ο Κατά θάλασσα Αγώνας και η συμβολή του στην επιτυχή έκβαση της Επανάστασης του 1821

Η

Ελληνική Επανάσταση του 1821 αποτελεί μοναδικό παγκοσμίως παράδειγμα για το πως ένας μικρός λαός κατόρθωσε ύστερα από τέσσερις αιώνες σκλαβιάς, να διατηρήσει την εθνική του συνείδηση περί της κοινής καταγωγής, θρησκείας και γλώσσας και να μην αφομοιωθεί, να μη χαθεί από προσώπου γης. Πολλά χαρακτηριστικά του λαού συνετέλεσαν στη διατήρηση της εθνικής αυτογνωσίας, κυρίως όμως θα πρέπει να αναφερθούν η πίστη στη θρησκεία, η καρτερία και η αντοχή, το εμπορικό πνεύμα και το ναυτικό δαιμόνιο, σύμφυτα και τα δύο με τα γονίδια της φυλής και φυσικά οι κληροδοτημένες από γενιά σε γενιά μεγάλες παραδόσεις του Γένους και η εμπεδωμένη συνείδηση της κληρονομιάς των αρχαίων μεγαλείων. Η προετοιμασία της εξέγερσης επωάσθηκε όλα αυτά τα 400 χρόνια της σκλαβιάς και οι διεθνείς όσο και οι τοπικές συνθήκες την κατέστησαν δυνατή μετά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Τον 18ο αιώνα καινούργια ρεύματα σκέψης γεννιόντουσαν με επίκεντρο τη γαλλική κυρίως διανόηση, διέτρεχαν όλους τους λαούς της Ευρώπης και προξενούσαν ρίγη προσδοκιών στους υπόδουλους λαούς της Βαλκανικής. Επρόκειτο για πρωτοφανέρωτες ιδέες που σαν βασική τους γραμμή είχαν την ελευθερία του ατόμου και αμφισβητούσαν όλους τους μέχρι τότε καθιερωμένους θεσμούς, με πρώτο την άσκηση εξουσίας επί των λαών. Το κύμα σκέψεων και θεωριών έμεινε στην ιστορία ως Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός και είχε ως κύριους εκφραστές του, τους Γάλλους διανοητές Μοντεσκιέ, Βολταίρο και Ρουσσώ. Το 1783 επαναστάτησαν οι βρετανικές αποικίες της βορείου Αμερικής κατά της εξάρτησης που τους είχε επιβληθεί από την μητρόπολή τους την Αγγλία, την οποία ανάγκασαν να τις αναγνωρίσει ως ανεξάρτητο κράτος, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Το 1789 ξέσπασε η Γαλλική επανάσταση η οποία στρεφόταν κατά του καταπιεστικού καθεστώτος της ολιγαρχίας με βασικό αίτημα ισότητα, δικαιοσύνη, αδελφοσύνη. Βρυζάκης Θεόδωρος, «Υπέρ πατρίδος το παν», 1858. Λάδι σε μουσαμά, 183x132 εκ. Εθνική Πινακοθήκη-Παράρτημα Ναυπλίου.

20 Περιπλους

Βεβαίωση των προκρίτων της νήσου Ύδρας για τη συμμετοχή του ναύτου Αθανασίου Γκίκα στο πλήρωμα του πυρπολικού του Ι. Ματρώζου κατά τη ναυμαχία του Γέροντα που έλαβε χώρα στις 29 Αυγούστου 1824. Ύδρα, 5/9/1824.

Και οι δύο εξεγέρσεις υιοθέτησαν τις ιδέες του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και αποτέλεσαν το σημείο στροφής της παγκόσμιας ιστορίας προς κατευθύνσεις δημοκρατικότερες, περισσότερο φιλελεύθερες, πιο ανθρώπινες. Στα πλαίσια του υπόδουλου ελληνισμού, ιδίως στις ελληνικές κοινότητες που είχαν έντονη εμπορική κίνηση παρατηρήθηκε μια άνθηση της πνευματικής δραστηριότητας. Η πνευματική αυτή ανάπτυξη αντιστοιχούσε στον ελληνικό Διαφωτισμό που εκφραζόταν από τους: Ρήγα Βελεστινλή ή Φεραίο, Αδαμάντιο Κοραή, Κοσμά τον Αιτωλό, Ευγένιο Βούλγαρη και άλλους αντιπροσώπους του ρεύματος. Στόχος του κινήματος ήταν η εκλαΐκευση της σύγχρονης επιστημονικής γνώσης και η αφύπνιση και μορφοποίηση της εθνικής συνείδησης που υπήρχε ριζωμένη στο υποσυνείδητο του λαού. Καρπός των πνευματικών αυτών διεργασιών ήταν η σύσταση της Φιλικής Εταιρείας το 1814 στην Οδησσό, από τους εμπόρους και φίλους Εμμανουήλ Ξάνθο από την Πάτμο, Νικόλαο Σκουφά από την Άρτα και Αθανάσιο Τσακάλωφ από τα Ιωάννινα, με σκοπό την προετοιμασία της εθνικοαπελευθερωτικής εξέγερσης του ελληνικού λαού. Ως αντίρροπο ρεύμα των φιλελεύθερων ιδεών της Ευρώπης συγκροτήθηκε η διαβόητη Ιερά Συμμαχία κατ’ αρχήν από τις Ρωσία, Αυστρία και Πρωσία, στην οποία προσχώρησαν αργότερα η Γαλλία και ανεπισήμως η Αγγλία. Σκοπός της ένωσης ήταν η διατήρηση των λαών της Ευρώπης υπό το πέλμα της απολυταρχίας και η κατάπνιξη όλων των απελευθερωτικών κινημάτων που θα μπορούσαν να ταράξουν την καθεστηκυία τάξη στην Ευρώπη. Την ίδια περίοδο οι γενικότερες πολιτικοστρατιωτικές συνθήκες ευνόησαν την εκρηκτική ανάπτυξη ενός ελληνικού εμπορικού στόλου που προερχόταν κυρίως από τα τρία αιγαιοπελαγίτικα νησιά Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά, αλλά και από τα άλλα νησιά του Αιγαίου όπως Κάσος, Σάμος, Μύκονος και ναυτότοπους όπως Γαλαξίδι, Μεσολόγγι κ.λπ.

Οι συγκυρίες που προετοίμασαν τις επαναστατικές ναυτικές δυνάμεις έχουν ως ακολούθως: • Ο Ρωσο-τουρκικός πόλεμος του 1768 τελείωσε με νίκη της Ρωσίας και την υπογραφή της Συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή το 1774. Βάσει της συνθήκης δινόταν το δικαίωμα στα ελληνικά πλοία να ταξιδεύουν με ρωσική σημαία και να διαπλέουν ελεύθερα τα Στενά του Βοσπόρου προς και από τον Εύξεινο Πόντο. Η πρόνοια αυτή συνετέλεσε ώστε το εμπόριο των σιτηρών της Ουκρανίας να αναληφθεί σχεδόν καθ’ ολοκληρίαν από ελληνικά φορτηγά πλοία.

• Η Γαλλική Επανάσταση και ακόμη περισσότερο οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι που ακολούθησαν, διέκοψαν για αρκετά χρόνια την πανίσχυρη γαλλική εμπορική και ναυτική

παρουσία στην ανατολική Μεσόγειο, αφήνοντας ελεύθερο το πεδίο στη ναυτιλία των ελλήνων, αν όχι να μονοπωλήσει, πάντως να επωφεληθεί, παίρνοντας ένα μεγάλο κομμάτι του εσωτερικού και εξωτερικού εμπορίου της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

• Ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των Ναπολεοντείων πολέμων πολλά ευρωπαϊκά λιμάνια τέθηκαν σε ναυτικό αποκλεισμό από αντιπάλους ώστε να μην εφοδιάζονται με τρόφιμα ή και πολεμοφόδια. Οι έλληνες ναυτικοί, ριψοκίνδυνοι όπως ήταν, διασπούσαν τους ναυτικούς αποκλεισμούς με κίνδυνο της ζωής τους κομίζοντας στα λιμάνια ζωτικά εφόδια. Όπως ήταν φυσικό οι αμοιβές στις περιπτώσεις αυτές ήταν ανάλογες του κινδύνου που είχαν να αντιμετωπίσουν. Τα κέρδη ήταν υψηλότατα καθώς και η αντίστοιχη ανάπτυξη των νησιών του Αιγαίου, κυρίως των τριών, Ύδρας, Σπετσών και Ψαρών που είχαν και τους ισχυρότερους εμπορικούς στόλους.

• Η πειρατεία, τέλος, που κατά τους χρόνους εκείνους λυμαινόταν τις θάλασσες της Μεσογείου συντελούσε στη δημιουργία εμπειροπόλεμων πληρωμάτων καθ’ όσον τα πλοία για να προστατεύονται από τους πειρατές εξοπλίζονταν με περιορισμένο, βέβαια, αριθμό πυροβόλων. Αποτελεί γεγονός αναμφισβήτητο ότι η επιτυχία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και η ίδρυση ενός μικρού ανεξάρτητου ελληνικού κράτους με διεθνή αναγνώριση το 1830, στηρίχθηκε κατά μεγάλο μέρος στην ύπαρξη του Ναυτικού. Ενός εμπορικού ναυτικού, που μετεξελίχθηκε σε πολεμικό, με κύριο εφόδιό του τη ναυτοσύνη των πληρωμάτων και τη φλόγα των αγωνιστών για ελευθερία. Είναι άλλωστε ιστορικά καταγεγραμμένες, κατά τη διάρκεια των τεσσάρων περίπου αιώνων σκλαβιάς, μια σειρά από σημαντικές εξεγέρσεις, οι οποίες καταπνίγηκαν λίγο μετά την εκδήλωσή τους, ακριβώς διότι δεν υποστηρίζονταν από τη θάλασσα. Έτσι μέσω των θαλασσίων επικοινωνιών έφθαναν ανεμπόδιστα ενισχύσεις και εφόδια στους Οθωμανούς, που βρίσκονταν στον Ελλαδικό χώρο

Κριεζής Αντώνιος, Υδραίικη πολάκα “Άγιος Νικόλαος”. Υδατογραφία, 54x77εκ. Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Περιπλους 21

Ο Κίμων του πλοιάρχου Δημητρίου Γ. Κριεμάδη. Υδατογραφία, 44,5 x 60,5 εκ. Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος

και εύκολα καταστέλλονταν οι εστίες αναταραχής, με εκατόμβες θυμάτων. Χωρίς να παραγνωρίζεται η επίδραση όλων των λοιπών συγκυριακά ευνοϊκών παραγόντων, εκφράζεται η άποψη ότι αν δεν υπήρχε το Ναυτικό, ενδέχεται η Επανάσταση του 1821 να είχε την ίδια έκβαση όπως και οι πολλές προηγούμενες στη διάρκεια των τεσσάρων αιώνων σκλαβιάς, δηλαδή αποτυχία. Εξετάζοντας την Ελληνική Επανάσταση η πρώτη διαπίστωση που κάνουμε είναι ότι οι Οθωμανοί ενώ ήταν καλοί πολεμιστές στην ξηρά, δεν είχαν καθόλου καλή επίδοση στα ναυτικά πράγματα. Λαός σκληροτράχηλος και στεριανός, προερχόμενος από τα βάθη της Ασίας, ούτε παράδοση φυσικά είχε, αλλ’ ούτε και ανάγκη, να επιδοθεί στο σκληρό ναυτικό επάγγελμα με τις πολλές κακουχίες. Άφηνε τους σκλάβους έλληνες να κυριαρχούν στο ναυτικό επάγγελμα και μάλιστα τους ενθάρρυνε προς αυτή την κατεύθυνση με μέτρα διοικητικής μορφής που ευνοούσαν τον εποικισμό των νησιών. Ακόμη και στον πολεμικό τους στόλο οι Οθωμανοί είχαν εφαρμόσει τον θεσμό των "Μελλάχηδων" που ήταν μια μορφή υποχρεωτικής θητείας που έπρεπε να υπηρετήσουν οι νεαροί ναυτικοί έλληνες. Η εκπλήρωση αυτής της υποχρέωσης τους καθιστούσε παράλληλα γνώστες των δυνατοτήτων αλλά και των αδυναμιών του οθωμανικού στόλου. Αρκετοί έλληνες είχαν φτάσει κατά καιρούς να καταλάβουν υψηλές θέσεις στην ιεραρχία του οθωμανικού Ναυτικού. Αντικειμενικά θα πρέπει να παραδεχθούμε ότι το 1821 η εσωτερική κατάσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ευνοούσε την εξέγερση. Το κίνημα του Αλή Πασά, οι τεταμένες σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία και η επανάσταση της Μολδοβλαχίας υπό τον Υψηλάντη, δημιουργούσαν αντιπερισπασμούς που κρατούσαν απασχολημένες δυνάμεις ξηράς στις εστίες των εξεγέρσεων και τον τουρκικό στόλο καθηλωμένο στον Εύξεινο Πόντο. Παρ’ όλα αυτά το εγχείρημα της ελληνικής 22 Περιπλους

επανάστασης εξακολουθούσε να είναι δυσκολότατο διότι η Τουρκία παρέμενε μια αχανής αυτοκρατορία που μπορούσε να κινητοποιήσει στρατιωτικές και ναυτικές δυνάμεις ικανές να καταστείλουν κάθε στασιαστικό κίνημα σε μία μικρή, φτωχή και εξαντλημένη χώρα όπως ήταν η περιοχή της σημερινής Ελλάδας το 1821. Έτσι, οι αντικρουόμενες συνθήκες καθιστούσαν βασικό παράγοντα επιτυχίας της Επανάστασης την ταχύτερη δυνατή εξάπλωση του κινήματος σε όλες τις ελληνικές περιοχές. Ο στόχος όμως αυτός με δεδομένη τη γεωγραφική διαμόρφωση της χώρας με το πλήθος των νησιών, τα εκτεταμένα παράλια και τις μακρές και εκτεταμένες οροσειρές που εμπόδιζαν την δια ξηράς επικοινωνία των διαφόρων γεωγραφικών διαμερισμάτων, μπορούσε να επιτευχθεί μόνο από το ναυτικό και φυσικά να διατηρηθεί απ’ αυτό. Η απαίτηση λοιπόν που ετίθετο στο ναυτικό ήταν να εξαπλώσει την επανάσταση, πλέοντας στα νησιά και τους παραλιακούς ναυτότοπους και παρακινώντας τους κατοίκους να εξεγερθούν. Στη συνέχεια θα έπρεπε να συνδράμει όσες χερσαίες επιχειρήσεις διεξάγονταν σε παραλιακές περιοχές, να αποκλείσει από θαλάσσης τα φρούρια στα οποία αμύνονταν τούρκοι, να εφοδιάσει τα αντίστοιχα στα οποία είχαν κλειστεί έλληνες και τέλος, το κυριότερο, να διακόψει τις τουρκικές επικοινωνίες δια μέσου του Αιγαίου που αποτελούσαν την ταχυτέρα οδό μεταφοράς ενισχύσεων. Στη σημερινή επιχειρησιακή γλώσσα τα ανωτέρω έργα θα μπορούσαν να περιληφθούν στη διατύπωση της ακόλουθης αποστολής: Απόκτηση και διατήρηση θαλασσίου ελέγχου στο Αιγαίο Πέλαγος. Παράλληλα με τα καθαρώς πολεμικά του έργα ο στόλος των ελλήνων εξυπηρετούσε και το έργο της διατηρήσεως επαφής μεταξύ της προσωρινής επαναστατικής διοικήσεως και των ευρωπαϊκών πρωτευουσών, καθώς και με τους μεγάλους εμπορικούς και εφοπλιστικούς οίκους που είχαν την έδρα τους

στα μεγάλα λιμάνια της Ευρώπης και του Ευξείνου. Το έργο αυτό ήταν σημαντικό διότι μέσω αυτών των επαφών αφ’ ενός εξασκείτο η εξωτερική πολιτική της επαναστατημένης Ελλάδας, αφ’ ετέρου κατορθωνόταν η σύναψη διαφόρων δανείων χωρίς τα οποία θα ήταν αδύνατη η συνέχιση του αγώνα. Ως τουρκική ναυτική αντίδραση θα έπρεπε να αναμενόταν η επιδίωξη του εντοπισμού της επανάστασης στην αρχική της κοιτίδα, την Πελοπόννησο, με αποστολή στρατευμάτων από τη Μικρά Ασία δια θαλάσσης, δεδομένου ότι ήταν η ταχυτέρα οδός, ενώ παράλληλα αναμενόταν η διακοπή του εφοδιασμού με τρόφιμα και πυρομαχικά από το εσωτερικό και το εξωτερικό και φυσικά η διενέργεια αποβατικών επιχειρήσεων σε νευραλγικά σημεία των ελληνικών ακτών. Στα πιθανά έργα του τουρκικού ναυτικού θα πρέπει να προστεθεί η προσπάθεια καταστροφής των ελληνικών ναυτικών κέντρων που παρείχαν το σύνολο σχεδόν των ενταγμένων στον στόλο πλοίων. Αυτά ήταν η Ύδρα, οι Σπέτσες, τα Ψαρά, η Κάσος και μερικοί ακόμα ναυτικοί τόποι. Η ταυτότητα των αποστολών τουρκικού και ελληνικού ναυτικού οδηγούσε σε μετωπική σύγκρουση τους δύο στόλους, με έπαθλο την κυριαρχία στο Αιγαίο που χώριζε τον χερσαίο όγκο της οθωμανικής αυτοκρατορίας από τον επαναστατημένο ελληνικό χώρο. Ποιος όμως ήταν ο ελληνικός στόλος που αναλάμβανε το βαρύ έργο να αντιμετωπίσει τον οθωμανικό στη θάλασσα; Νομίζω πως η καλύτερη απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα δόθηκε από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη σε ένα μνημειώδη λόγο του που εκφωνήθηκε στην Πνύκα στις 8 Νοεμβρίου 1836 απ’ τον οποίο είναι η ακόλουθη περικοπή: «Όταν αποφασίσαμεν να κάμωμεν την επανάστασιν κανένας φρόνιμος δεν μας είπε: που πάτε να πολεμήσετε με σιτοκάραβα βατσέλα; Αλλά ως μία βροχή έπεσεν εις όλους μας η επιθυμία της ελευθερίας μας και όλοι εσυμφωνήσαμεν και εκάμαμεν την επανάστασιν». Ο Γέρος του Μοριά, που ο ίδιος είχε διατελέσει το 1807 μέλος πληρώματος κουρσάρικου πλοίου εναντίον των τούρκων, με την τετράγωνη λογική και το θυμόσοφο ύφος του κυριολεκτούσε όταν περιέγραφε ως «σιτοκάραβα» τα πλοία του αγώνα, ενώ «βατσέλα» ονόμαζε τα πλοία γραμμής τρίκροτα, δίκροτα και Φρεγάτες του Οθωμανικού Ναυτικού. Στα σιτοκάραβα όμως αυτά τα πληρώματα ήταν έμπειροι θαλασσινοί, ικανότατοι χειριστές και ατρόμητοι θαλασσομάχοι, που είχαν μάθει τη ναυτική τέχνη και τον θαλασσινό πόλεμο από πατέρα σε γιο κατά τη διάρκεια των μακρών αιώνων της σκλαβιάς. Τις παραμονές της Επανάστασης ο ελληνικός στόλος βρέθηκε να αριθμεί τον εντυπωσιακό αριθμό των 1.000 περίπου εμπορικών πλοίων τα περισσότερα των οποίων ήταν μπάρκα, μπρίκια, γολέτες, μπρατσέρες, μύστικα και άλλα μικρά ιστιοφόρα που διεκπεραίωναν το εμπόριο με τολμηρά ταξίδια στο Αιγαίο τον Εύξεινο και όλη τη Μεσόγειο. Από τα πλοία αυτά, τα "σιτοκάραβα" όπως τα χαρακτήρισε ο Κολοκοτρώνης, περίπου τα 200 θεωρούνταν ισχυρά και αποτελούσαν τον πολεμικό στόλο της επανάστασης. Διέθεταν περίπου 6.000 πυροβόλα και τα πληρώματά τους έφταναν περίπου τους 18.000 άνδρες. Ατελώς εξοπλισμένα δεν δίσταζαν να αντιμετωπίζουν τον καλά οργανωμένο αυτοκρα-

Πάνω: Κριεζής Αντώνιος, Ναυμαχία των Πατρών. Υδατογραφία, 44 x 68 εκ. Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Αριστερά: Κριεζής Ανδρέας, Ανδρέας Μιαούλης. Λάδι σε μουσαμά, 91 x72 εκ. Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος.

τορικό στόλο των Οθωμανών με τα "πλοία γραμμής" που διέθεταν 70-80 πυροβόλα μεγάλου βεληνεκούς. Η σκληρή και γεμάτη κινδύνους ζωή στη θάλασσα είχε μετατρέψει τα ελληνικά πληρώματα σε σκληροτράχηλους θαλασσόλυκους. Το βασικότερο όμως όπλο των ελλήνων θαλασσομάχων ήταν το πυρπολικό με το οποίο οι άφοβοι αγωνιστές προκαλούσαν σοβαρές ζημιές και τρομοκρατούσαν τους αντιπάλους τους. Πυρπολικά σε πρωτόγονη μορφή είχαν χρησιμοποιηθεί σε ναυτικές επιχειρήσεις από την αρχαιότητα. Αργότερα χρησιμοποιήθηκαν από τους στόλους των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών ως βοηθητικά πολεμικά μέσα. Στέλνονταν εναντίον των αντιπάλων χωρίς πλήρωμα παρασυρόμενα από τα ρεύματα και τον άνεμο. Οι έλληνες εφάρμοσαν καινοτομίες με κυριότερη την επανδρωμένη και κατευθυνόμενη πλεύση μέχρι την τελευταία στιγμή της προσκόλλησης στον στόχο. Έτσι απέκτησαν ένα κύριο πολεμικό μέσο με το οποίο μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τους Οθωμανούς στη θάλασσα. Τα πυρπολικά ήταν κυρίως μπρίκια, όπως και τα άλλα πλοία του στόλου, από τα πλέον παλαιά, που διατηρούσαν όμως την ικανότητά τους να ελίσσονται και να αναπτύσσουν αξιόλογη ταχύτητα. Ήταν κατάλληλα μετασκευασμένα ώστε να πυρπολούνται εύκολα και να μεταδίδουν το πυρ στα αντίπαλα πλοία, όπου τα προσκολλούσε το πλήρωμά τους. Η επιχείρηση έπρεπε να γίνεται αιφνιδιαστικά ώστε να μη δίδεται ο χρόνος στο αντίπαλο πλήρωμα να αντιδράσει. Το πλήρωμα του πυρπολικού μετά το άναμμα του φυτιλιού διέφευγε με κωπήλατη λέμβο που την ονόμαζαν "σκαμπαβία". Καθ’ όλη τη διάρκεια του επταετή ναυτικού αγώνα οι τούρκοι δεν φάνηκαν να διαθέτουν ένα καλά οργανωμένο στρατηγικό σχέδιο ναυτικών επιχειρήσεων παρά το γεγονός ότι είχαν όλες τις προϋποθέσεις να έχουν εκπονήσει ένα τέτοιο. Αρκούνταν σε περιοδικές εξόδους από τα Στενά του Βοσπόρου και της Προποντίδας όπου ήταν τα μόνιμα αγκυροβόλιά τους, με περιορισμένους αντικειμενικούς σκοπούς και επανέπλεαν στις βάσεις τους ανεξάρτητα από την επίτευξη ή μη των στόχων. Έτσι οι πολεμικές επιχειρήσεις στη θά-

λασσα παρουσιάζουν μια ασυνέχεια, αποτέλεσμα της αναποφασιστικότητας του τουρκικού στόλου να αναλάβει πρωτοβουλίες ολοκληρωτικής κατάπνιξης της επανάστασης. Στην αρχή ο συντονισμός των κινήσεων του στόλου επιτυγχανόταν μέσω των προκρίτων των νησιών και το κάθε νησί όριζε τον δικό του ναύαρχο στα πλοία που συνεισέφερε στον στόλο. Από τον δεύτερο όμως χρόνο της επανάστασης αναγνωρίσθηκε σιωπηρά η πρωτοκαθεδρία του υδραίου ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη. Πάντως προβλήματα συντονισμού, ελέγχου και διοικήσεως παρέμειναν μέχρι τέλους. Από τις ναυτικές επιχειρήσεις, ναυμαχίες, συγκρούσεις των αντιπάλων στόλων στο Αιγαίο θα αναφερθούν οι κυριότερες κατά χρονολογική σειρά που έλαβαν χώρα. Πρώτος ο Ψαριανός Δημήτρης Παπανικολής, τον Μάιο του ’21 χρησιμοποιώντας το πυρπολικό του θα ανατινάξει ένα τουρκικό δίκροτο στην Ερεσσό της Λέσβου, σκορπίζοντας ενθουσιασμό στους επαναστάτες και πανικό στους Οθωμανούς. Τον Ιούλιο του ’21 οι τούρκοι στρέφονται εναντίον της επαναστατημένης Σάμου και προετοιμάζουν απόβαση στο νησί με 7.000 στρατιώτες που θα μεταφέρονταν με μεταγωγικά από την απέναντι της Σάμου ακτή της Μυκάλης. Την κρίσιμη στιγμή παρεμβάλλεται ο ελληνικός στόλος που ματαιώνει την επιχείρηση καταστρέφοντας τα 7 μεταγωγικά που τα συναντά μόνα τους στον τόπο επιβίβασης και πυρπολώντας τα άλλα 2. Τις επόμενες μέρες συναντώνται οι δύο πολεμικοί στόλοι στο στενό Κω-Αλικαρνασσού χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα παρά την τεράστια διαφορά ισχύος. Αύγουστο και Σεπτέμβριο ο τουρκικός στόλος ανεφοδιάζει τα φρούρια Μεθώνης και Κορώνης και στη συνέχεια πραγματοποιεί απόβαση στην Πάτρα και διαλύει το Αχαϊκό στρατόπεδο. Στη συνέχεια επιτίθεται εναντίον του Γαλαξιδίου το οποίο καταλαμβάνει και καταστρέφει. Ενεργοποιείται ο στόλος της Ύδρας και των Σπετσών και πλέει προς συνάντηση του οθωμανικού. Είναι η πρώτη φορά που εμφανίζεται στο προσκήνιο ο Ανδρέας Μιαούλης. Η ικανότητά του να συλλαμβάνει και να αξιοποιεί όλα τα δεδομένα του κατά θάλασσα

πολέμου τον αναδεικνύει σε αναμφισβήτητο αρχηγό του ελληνικού στόλου. Οι δύο στόλοι συναντώνται στο τέλος Σεπτεμβρίου στο Κατάκωλο όπου ο χειρισμός των πυρπολικών από τον Μιαούλη απαγκιστρώνει τα ελληνικά πλοία από δύσκολη θέση στην οποία είχαν περιέλθει. Ο οθωμανικός στόλος αποσύρεται στο αγκυροβόλιό του στον Ελλήσποντο. Το 1821 κληροδοτεί στον επόμενο χρόνο το αξιόλογο ηγετικό κεφάλαιο του Ανδρέα Μιαούλη. Η τακτική του δεινότητα αποδεικνύεται στη ναυμαχία των Πατρών τον Φεβρουάριο του 1822, όπου αιφνιδιάζει τους τούρκους μέσα στο λιμάνι της Πάτρας και τους αναγκάζει να αποχωρήσουν καταδιωκόμενοι στην αγγλοκρατούμενη Ζάκυνθο έχοντας υποστεί μεγάλες ζημιές. Ο ξεσηκωμός των κατοίκων της Χίου, που λαμβάνει χώρα με την προτροπή και ενεργό συμμετοχή των γειτόνων Σαμίων, ενοχλεί τον Σουλτάνο που διατάζει την ολοκληρωτική καταστροφή του νησιού. Το έργο αναλαμβάνει ο τούρκος ναύαρχος Καρά-Αλής ο οποίος τον Απρίλιο του ’22 αποβίβασε στρατεύματα και κατέλαβε τη Χίο προβαίνοντας σε πρωτοφανείς σφαγές των αμάχων. Από τους 113.000 κατοίκους του νησιού, 25.000 σφαγιάζονται και 48.000 σέρνονται αιχμάλωτοι στα σκλαβοπάζαρα της ανατολής. Έμειναν ζωντανοί λιγότεροι από 13.000 στο νησί και οι λοιποί κατέφυγαν σε άλλα γειτονικά νησιά. Η καταστροφή της Χίου αποτέλεσε σε αριθμό θυμάτων τη μεγαλύτερη θυσία των ελλήνων στον αγώνα και συγκλόνισε το πανελλήνιο όπως και την Ευρώπη, η οποία έκπληκτη πληροφορήθηκε την τουρκική βαρβαρότητα. Από τη προσωρινή διοίκηση των ελλήνων διατέθηκαν τα αναγκαία μέσα για να συγκροτηθεί ο ελληνικός στόλος και να σπεύσει προς συνάντηση του οθωμανικού. Στις 6 Ιουνίου του ‘22, ο Ψαριανός Κωσταντής Κανάρης έπαιρνε την ελληνική εκδίκηση με το δαυλό του πυρπολικού του, ανατινάζοντας στον αέρα την ναυαρχίδα του Καρά-Αλή με περίπου 2.000 θύματα, μεταξύ των οποίων τον ίδιο τον ναύαρχο και πολλούς αξιωματικούς του στόλου του. Τον Ιούλιο ο τουρκικός στόλος πλέει στο Αιγαίο με αποστολή να ανεφοδιάσει τα φρούρια Περιπλους 23

Αριστοβούλη Λοπρέστη (καλλιτεχνική επεξεργασία Κωνσταντίνου Βολανάκη), Πυρπόληση τουρκικής ναυαρχίδας στη Χίο. Λάδι σε μουσαμά, 94x155 εκ. Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος

που πολιορκούνταν από έλληνες. Οι δύο στόλοι συναντώνται τον Σεπτέμβριο του ’22 στην περιοχή μεταξύ Ύδρας και Σπετσών. Χάρις στους επιτυχείς χειρισμούς των ελληνικών πλοίων αποτυγχάνει η απόπειρα διάσπασης του αποκλεισμού του Ναυπλίου και του εφοδιασμού των πολιορκούμενων τούρκων. Οι τούρκοι αποσύρονται προς τη βάση τους στα Στενά παρακολουθούμενοι από ελληνικά πλοία. Λόγω καιρού αναγκάζονται να ποδίσουν στην Τένεδο, όπου ο Κανάρης την 28 Οκτωβρίου πυρπολεί ένα τουρκικό δίκροτο των 84 πυροβόλων με περισσότερα από 800 θύματα. Στις 15 Σεπτεμβρίου 1823 οι δύο στόλοι συναντήθηκαν με πολύ κακές καιρικές συνθήκες κοντά στο ακρωτήριο του Άθω. Ήταν μια κατά παράταξη ναυμαχία στην οποία και οι δύο στόλοι υπέστησαν ζημιές που θα μπορούσε να ήταν μεγαλύτερες για τους έλληνες, αν οι τούρκοι μπορούσαν να έχουν περισσότερο εύστοχη βολή. Οι τούρκοι αποχώρησαν και ο Μιαούλης συνέχισε τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στον Βόρειο Ευβοϊκό και στον Μαλιακό εναντίον οθωμανικής ναυτικής μοίρας που έδρευε στη Χαλκίδα. Το 1824 στάθηκε ένας χρόνος συμφορών αλλά και θριάμβων. Ξεκίνησε με την καταστροφή της Κάσου στις 27 Μαΐου από την αιγυπτιακή ναυτική μοίρα. Το πλήγμα ήταν βαρύ γιατί η Κάσος ήταν το τέταρτο ελληνικό νησί από πλευράς ναυτικής δυνάμεως. Οι Κάσιοι πλήρωσαν την τόλμη και τη συμπαράσταση που είχαν δείξει στους επαναστατημένους Κρήτες. Στις 20 Ιουνίου έγινε η από μακρού αναμενόμενη επίθεση εναντίον των Ψαρών. Όπως και στην περίπτωση της Κάσου αλλεπάλληλα στέλνονταν τα μηνύματα στους υδραίους τους σπετσιώτες και την κυβέρνηση και οι εκκλήσεις για βοήθεια. Οι εκκλήσεις και στις δύο περιπτώσεις δεν εύρισκαν ανταπόκριση.

24 Περιπλους

Στα Ψαρά η σφαγή μαχομένων και αμάχων στάθηκε μεγάλη. Ο πανικός ακαταμάχητος. Το δράμα όμως κορυφώθηκε στο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου στο ΝΔ άκρο του νησιού που το υπερασπίζονταν μερικές εκατοντάδες άνδρες με 11 πυροβόλα και στο οποίο είχαν καταφύγει πολλοί άμαχοι. Όταν οι τούρκοι εισέδυσαν στον αυλόγυρο του μοναστηριού ο Αντώνης Βρατσάνος έβαλε φωτιά στην πυριτιδαποθήκη. Ολόκληρο το μοναστήρι τινάχθηκε στον αέρα παρασύροντας στον θάνατο μαζί με τους έλληνες και 2.000 περίπου τούρκους. Οι καταστροφές των δύο νησιών παρουσιάζουν κοινά σημεία. Και στις δύο περιπτώσεις αποφασίσθηκε να προταχθεί άμυνα στη στεριά παρά να αντιμετωπισθεί ο εχθρός στη θάλασσα. Ίσως να ήταν ένα τραγικό λάθος γιατί ασφαλώς οι κάτοικοι και των δύο νησιών θα είχαν καλλίτερες πιθανότητες διαφυγής στη θάλασσα. Μετά τις καταστροφές της Κάσου και των Ψαρών ο ελληνικός στόλος βγήκε στο Αιγαίο αναζητώντας ευκαιρία για εκδίκηση. Οι τούρκοι έστρεψαν την προσοχή τους προς τον επόμενο στόχο τους που ήταν η Σάμος. Οι δύο στόλοι συναντήθηκαν στο στενό της Μυκάλης. Ο Κανάρης με το πυρπολικό του τινάζει στον αέρα μια φρεγάτα των 54 κανονιών. Από το πλήρωμά της, περίπου 1.000 άνδρες, πολύ λίγοι σώζονται. Σε επόμενη φάση της ίδιας ναυμαχίας ο υδραίος Βατικιώτης πυρπόλησε μια τυνησιακή κορβέτα των 28 πυροβόλων, ενώ οι Ραφαλιάς και Ματρόζος κατέστρεψαν μια αφρικανική φρεγάτα των 48 πυροβόλων. Η πυρπόληση των τριών πλοίων σήμαινε για τον τούρκο ναύαρχο απώλεια περίπου 2.000 ψυχών και προπάντων καταρράκωση του ηθικού των πληρωμάτων του. Η ιδέα της κατάληψης της Σάμου εγκαταλείφθηκε και οι τούρκοι αποσύρθηκαν στην Αλικαρνασσό.

Στη ναυμαχία που ακολουθεί στον κόλπο του Γέροντα, τη μεγαλύτερη του αγώνα, τινάζονται στον αέρα από πυρπολικά μία τυνησιακή φρεγάτα των 44 πυροβόλων και μία τουρκική κορβέτα. Αξιοσημείωτο γεγονός που έλαβε χώρα μέσα στο ’24 ήταν η απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να παραγγείλει τα πρώτα εθνικά κρατικά πλοία, αφού εξασφάλισε δάνειο από την Αγγλία. Παραγγέλθηκαν έξι φρεγάτες στις Ηνωμένες Πολιτείες και δύο ατμοκίνητα στην Αγγλία. Τον Απρίλιο του 1825 γίνεται στενότερη η συνεργασία του Σουλτάνου Μαχμούτ και του Σατράπη της Αιγύπτου Μωχάμετ Άλυ. Καρπός της συνεργασίας είναι η αποβίβαση στην Πελοπόννησο του θετού γιου του Μωχάμετ Άλυ, Ιμπραήμ, μιας πραγματικά στρατιωτικής ιδιοφυΐας, με στόχο την κατάπνιξη της επανάστασης. Στην αρχή αποβιβάζει στρατεύματα και καταλαμβάνει τη Μεθώνη. Στη συνέχεια στρέφεται προς το νησί Σφακτηρία που κλείνει τον κόλπο του Ναυαρίνου και δεσπόζει της άμυνας των δύο κάστρων Παλαιοκάστρου και Νεοκάστρου (Πύλου) όπου πολιορκούνταν οι έλληνες υπερασπιστές. Οι περίπου 1.000 έλληνες που αμύνονταν στο νησί αποδεικνύονται ανεπαρκείς παρά την ηρωική αντίσταση που προβάλλουν. Φονεύονται οι 350, μεταξύ αυτών ο Αναγνωσταράς, Υπουργός πολέμου της προσωρινής ελληνικής κυβέρνησης, ο ιταλός φιλέλληνας Σανταρόζα και ο υδραίος ναυμάχος Αναστάσης Τσαμαδός. Οι υπόλοιποι κατορθώνουν να διαφύγουν με τέσσερα πλοία με τα οποία είχαν φτάσει εκεί. Στην ιστορία έχει παραμείνει το επεισόδιο της ηρωικής εξόδου του τελευταίου μπρικιού, του Άρεως του Τσαμαδού, που ανέμενε τον καπετάνιο του από τη Σφακτηρία, χωρίς να γνωρίζει ότι είχε ήδη φονευθεί επάνω στο νησί. Όταν άνοιξε πανιά με καπετάνιο τον Νικόλαο Βότση η είσοδος του κόλπου είχε ήδη

αποκλεισθεί από το στόλο του Ιμπραήμ. Ναυμαχώντας μόνος επί έξι ώρες διέσωσε τους τελευταίους υπερασπιστές της Σφακτηρίας και μαζί μ’ αυτούς και τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. Σε όλη τη διάρκεια του 1825 ο στόλος του Ιμπραήμ εφοδίαζε τα αιγυπτιακά στρατεύματα που είχαν αποβιβασθεί στην Πελοπόννησο με στρατό και πολεμικό υλικό. Οι εφοδιοπομπές ξεκινούσαν από την Αλεξάνδρεια και χρησιμοποιούσαν ως ενδιάμεσο σταθμό τη Σούδα της Κρήτης. Ο ελληνικός στόλος είχε διαιρεθεί σε δύο μοίρες, μία υπό τον Μιαούλη στο νότιο Αιγαίο που παρακολουθούσε τις κινήσεις του αιγυπτιακού στόλου και δεύτερη υπό τον Γεώργιο Σαχτούρη στο βόρειο Αιγαίο που ανέμενε την κάθοδο του τουρκικού στόλου. Στις 30 Απριλίου ο Μιαούλης επιτέθηκε στον αιγυπτιακό στόλο στον όρμο της Μεθώνης. Οι μουσουλμάνοι αιφνιδιάστηκαν. Πυρπολήθηκαν 10 εχθρικά πλοία. Παρά ταύτα η πορεία των πολεμικών επιχειρήσεων στη στεριά δεν επηρεάσθηκε. Την ίδια μέρα 30 Απριλίου έπεφτε το κάστρο της Πύλου. Στις επόμενες μέρες ο τουρκικός στόλος βγήκε από τα στενά του ελλησπόντου και επιχείρησε να περάσει προς νότον από τα στενά των Κυκλάδων. Στη σύγκρουση που ακολουθεί στις 20 Μαΐου τινάζονται στον αέρα δύο τουρκικές φρεγάτες από τον πυρπολητή Γιάννη Ματρόζο. Τα πλοία του Σαχτούρη καταδίωξαν τους τούρκους μέχρι τον Μαλέα. Από εκεί τη δίωξη συνέχισε η μοίρα του Μιαούλη. Στις 31 Μαΐου ο Μιαούλης συναντάται με αιγυπτιακή δύναμη έξω από τη Σούδα. Εφαρμόζεται καινούρια τακτική επίθεσης των πυρπολικών κατά στόχου ανά ζεύγη. Ένα προσηνέμως και ένα από την υπήνεμη πλευρά. Πυρπολείται μια εχθρική κορβέτα. Τον Αύγουστο του ’25 σχεδιάσθηκε μια παράτολμη επιχείρηση πυρπόλησης του αιγυπτιακού στόλου μέσα στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας. Η υδραίικη μοίρα με δύο πυρπολικά ενισχυμένη και από τρίτο πυρπολικό του Κανάρη έφτασε έξω στην Αλεξάνδρεια, αλλά στην κρισιμότερη φάση που ο Κανάρης είχε διεισδύσει στο λιμάνι, άλλαξε ο άνεμος και το πυρπολικό ακινητοποιήθηκε. Το πλήρωμα μόλις και μετά βίας γλίτωσε. Τον Απρίλιο του 1826 έπεσε το Μεσολόγγι. Οι κάτοικοι επιχείρησαν την απονενοημένη έξοδο που παρέμεινε στην παγκόσμια ιστορία σαν μία από τις ηρωικότερες πράξεις θυσίας και άρνησης υποταγής στη βία. Τον Ιούνιο ο τουρκικός στόλος έπλευσε στο Αιγαίο με αποστολή την καθυπόταξη και καταστροφή της Σάμου κατά τα πρότυπα των Χίου, Κάσου και Ψαρών. Ο ελληνικός στόλος συγκροτημένος από υδραίικα και σπετσιώτικα πλοία υπό τους Γεώργιο Σαχτούρη και Γεώργιο Ανδρούτσο έπλευσε στις 15 Ιουνίου στα νερά της Σάμου. Μια μέρα αργότερα έφτασε και ο τουρκικός. Η σύγκρουση δεν είχε αποφασιστικά αποτελέσματα εκτός βεβαίως από την αποτροπή καταλήψεως του νησιού. Οι τούρκοι αποσύρθηκαν στη Μυτιλήνη και ξαναγύρισαν τον Αύγουστο αλλά συναντώντας και πάλι τους έλληνες αποχώρησαν. Σημαντική ενίσχυση του μαχητικού φρονήματος των ελλήνων επιτυγχάνεται το φθινόπωρο του ’26 με τον κατάπλου στην Ελλάδα των δύο πρώτων εθνικών πλοίων. Πρώτο

Πάνω: Βασιλείου Δημήτριος, Νικολής Αποστόλης, 1969. Λάδι σε μουσαμά, 29x23εκ. Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Κάτω: Βασιλείου Δημήτριος, Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, 1969. Λάδι σε μουσαμά, 29x23εκ. Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος.

καταπλέει στις 4 Σεπτεμβρίου η ˝Καρτερία˝ με κυβερνήτη τον φιλέλληνα πρώην αξιωματικό του αγγλικού ναυτικού Άστιγγα. Διέθετε 8 πυροβόλα που έβαλαν βλήματα τύπου Paixhans δηλαδή βλήματα που περιείχαν εκρηκτική γόμωση σε αντιδιαστολή με τα συμπαγή που βάλλονταν από τα άλλα πλοία.. Το δεύτερο που κατέπλευσε στις 27 Νοεμβρίου ήταν η δίκροτη Φρεγάτα ˝Ελλάς˝ με 64 πυροβόλα Τους θερινούς μήνες του 1827 έφτασαν στα ελληνικά παράλια δύο ναυτικές μοίρες της Αγγλίας και της Γαλλίας υπό τους ναυάρχους Κόδριγκτον και Δεριγνύ αντίστοιχα. Αποστολή τους ήταν να επιβλέψουν την ανακωχή μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, που είχε επιβληθεί ένα μήνα πιο πριν με τη συνθήκη του Λονδίνου. Ο τουρκο-αιγυπτιακός στόλος παρέμενε αγκυροβολημένος στον κόλπο του Ναβαρίνου και ο Ιμπραήμ συνέχιζε να ερημώνει την πελοπόννησο και να κατασφάζει τους ανίσχυρους έλληνες. Στις προειδοποιήσεις του Κόδριγκτον για την επιβολή της ανακωχής πρόβαλε επιχειρήματα υπεκφυγής που μόνο στόχο είχαν να κωλυσιεργήσουν

τη διαδικασία ώστε να προλάβει να εξαλείψει και τις τελευταίες εστίες αντιστάσεως. Στα μέσα του μηνός Οκτωβρίου με τις δύο ευρωπαϊκές μοίρες συνενώθηκε και Ρωσική μοίρα υπό τον Ναύαρχο Λογγίνο Χέϋδεν. Στις 20 Οκτωβρίου του 1827 ο ενωμένος στόλος των τριών δυνάμεων εισέπλευσε στον όρμο του Ναβαρίνου όπου ήταν αγκυροβολημένα τα τουρκοαιγυπτιακά πλοία. Η ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα και η άμεση γειτνίαση τόσων πολλών εχθρικών πολεμικών πλοίων στα όρια του στενού όρμου ήταν επόμενο πως θα κατέληγε σε μάχη με οποιαδήποτε ασήμαντη αφορμή. Η μάχη άρχισε στις 2:40 μμ και κράτησε περίπου τρεις ώρες. Ο όρμος μεταβλήθηκε σε μια κόλαση πυρός και ο τουρκο-αιγυπτιακός στόλος υπέστη μια άνευ προηγουμένου καταστροφή. Από τα 89 πολεμικά του πλοία και 41 μεταγωγικά παρέμειναν πλεύσιμα στην επιφάνεια 14 πλοία και 15 μεταγωγικά. Από πλευράς ανθρωπίνων απωλειών οι τουρκο-αιγύπτιοι έχασαν περισσότερους από 4.000 άνδρες ενώ οι σύμμαχοι είχαν 176 νεκρούς και 478 τραυματίες. Οι διάφορες πηγές δίνουν ελαφρά διαφορετικούς αριθμούς αλλά η ουσία δεν μεταβάλλεται. Το αποτέλεσμα της ναυμαχίας του Ναβαρίνου ανάγκασε την Οθωμανική Πύλη να δεχθεί τους όρους ανακωχής των συμμάχων, να διακόψει τον περαιτέρω πόλεμο στην ξηρά εναντίον της επανάστασης των ελλήνων και να αναγνωρίσει αργότερα την ύπαρξη ελληνικού ανεξάρτητου κράτους. Η επανάσταση διατηρήθηκε χάρις στις προσπάθειες του ναυτικού των ελλήνων όλα αυτά τα χρόνια, που, στο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, δεν επέτρεψε τις μεταφορές ενισχύσεων σε άνδρες και πολεμοφόδια από την Μικρά Ασία στον ελλαδικό χώρο. Στη θάλασσα του Ναβαρίνου η επανάσταση δικαιώθηκε και επιτεύχθηκε ο εξ αρχής αντικειμενικός της σκοπός που ήταν η απελευθέρωση και η ανεξαρτησία ενός τμήματος ελληνικής γης. Ο ελληνικός στόλος σε όλη την επταετή διάρκεια των αγώνων της εξέγερσης διεκδίκησε βήμα προς βήμα την κυριαρχία του Αιγαίου από τον οθωμανικό. Αντιπαρατάχθηκε, σχεδόν πάντοτε επιτυχώς, σε πλήθος ναυμαχιών και ναυτικών επεισοδίων. Χρησιμοποιώντας τα πυρπολικά του κατέκαυσε και ανατίναξε μεγάλο αριθμό εχθρικών δικρότων και φρεγατών. Στο σημείο αυτό αξίζει τον κόπο να αναφερθεί ότι κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα του 1821 επιχειρήθηκαν συνολικά 59 επιθέσεις με πυρπολικά, από τις οποίες 39 ήταν επιτυχείς, 19 απέτυχαν και 1 αμφισβητείται. Είναι γεγονός άξιο απορίας πως κατόρθωσαν μικρά σκάφη τύπου μπρικιού και ακόμη μικρότερα τύπου γολέτας να αντιπαρατεθούν σε τρίκροτες και δίκροτες φρεγάτες και κορβέτες των μουσουλμανικών στόλων της Τουρκίας, της Αιγύπτου, της Τύνιδας και της Αλγερίας που ήταν εξοπλισμένες με πολλά βαριά και μεγάλου βεληνεκούς πυροβόλα. Είναι γεγονός άξιο θαυμασμού πως κατόρθωσαν απλοί εμποροκαπεταναίοι όπως ο Μιαούλης, ο Τομπάζης, ο Σαχτούρης, ο Ανδρούτσος, ο Αποστόλης, ο Κριεζής, ο Τσαμαδός να μεταβληθούν σε ικανούς ναυάρχους, ισάξιους, κατά τον Γάλλο ναύαρχο και ακαδηΠεριπλους 25

μαϊκό Jurien de la Graviere, προς τους μεγάλους άγγλους και ολλανδούς ναυάρχους του καιρού τους. Είναι γεγονός άξιο θαυμασμού πως κατόρθωσαν απλοί ναύτες όπως ο Κανάρης, ο Παπανικολής, ο Πιπίνος, ο Ματρόζος, ο Νικόδημος, ο Θεοχάρης, ο Βατικιώτης, ο Πολίτης, ο Βώκος, ο Μουσσούς και άλλοι, να γίνουν ατρόμητοι πυρπολητές και ν’ αφήσουν το όνομά τους και το αποτύπωμα του δαυλού τους στην παγκόσμια ιστορία. Κυρίες και Κύριοι. Πριν κλείσω την παρουσίασή μου δεν μπορώ να αντισταθώ στον πειρασμό να αναρωτηθώ, εδώ, μαζί σας. Τι αντιπροσωπεύουν σήμερα οι εθνικές επέτειοι; Μια απάντηση θα μπορούσε να είναι, ότι αποτελούν μέρες μνήμης κατά τις οποίες εκφωνούνται κάποιοι πανηγυρικοί και αποδίδεται ο πρέπων φόρος τιμής προς τους προγόνους χάρις στους οποίους είμαστε σήμερα ελεύθεροι. Αν περιοριστούμε σ’ αυτό το πλαίσιο απάντησης νομίζω πως συντηρούμε μια εθιμική αναδρομή στο παρελθόν χωρίς αναφορά και σύνδεση με τη σημερινή πραγματικότητα. Κι όμως, υπάρχουν σύγχρονα προβλήματα οι απαντήσεις των οποίων θα εύρισκαν τις ρίζες τους στις περιόδους εθνικής ανάτασης που γιορτάζουμε και οι συμπεριφορές εκείνων των περιόδων θα μπορούσαν να αποτελέσουν οδηγούς και παραδείγματα προς μίμηση ή αποφυγή σήμερα. Αναζητώντας λοιπόν στο ’21 απαντήσεις σε σημερινούς προβληματισμούς, θα αναφερθώ σε κυοφορούμενες θεωρίες που διατείνονται ότι η καταγωγή των σύγχρονων ελλήνων από τους αρχαίους έλληνες είναι νοητικό οικοδόμημα του Παπαρρηγόπουλου, ίσως και του ελληνικού διαφωτισμού, με κύριο εκπρόσωπο τον Κοραή. Λένε πως πέρασαν τόσο πολλοί κατακτητές, που οι σημερινοί κάτοικοι της ελληνικής χερσονήσου είναι φυσικοί απόγονοι διαδοχικών αλλεπάλληλων μίξεων και δεν έχουν καμία σχέση με τον λαό που κάποτε δημιούργησε τον «Χρυσούν Αιώνα» και κληροδότησε στην ανθρωπότητα τη Δημοκρατία, τη Φιλοσοφία, τις τέχνες, τις επιστήμες, το θέατρο, τα γράμματα. Ειλικρινά δεν ξέρω να απαντήσω αν το αίμα έχει διατηρηθεί αμόλυντο από την αρχαιότητα, ούτε και είμαι ειδικός να αναλύσω τις ιδιότητες του DNA για να αποφανθώ εάν η καθαρότητα του έθνους διατηρείται. Αλλά φαίνεται σαν να αποδίδεται μεγάλη σημασία στο «όμαιμον» του Ηροδότου, ενώ παραβλέπεται πλήρως το «ομόγλωσσο, ομότροπο και ομόδοξο» του ιδίου. Ο Κολοκοτρώνης σε μια του προκήρυξη προς τους κατοίκους της Αρκαδίας την 24η Μαρτίου 1821 με την οποία τους καλούσε να ξεσηκωθούν, τους προέτρεπε ως ακολούθως: «Σεις είσθε ατρόμητοι των προγόνων μας απόγονοι» και εννοούσε τους προγόνους εκείνους που ενέπνεαν τους Αρκάδες, όπως και όλους τους έλληνες της επανάστασης. Ως σχετικό παράδειγμα αναφέρεται ότι οι υδραίοι και οι σπετσιώτες ήταν και είναι κατά πάσαν πιθανότητα αρβανίτες. Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες μιλούσαν μόνο αρβανίτικα. Αυτό όμως δεν τους εμπόδισε να ξεσηκωθούν για των ελλήνων την ελευθερία και να δίνουν στα πλοία τους αρχαιοελληνικά ονό26 Περιπλους

Σημαία της εποχής της Επαναστάσεως από το νησί των Σπετσών, με αλληγορικά σύμβολα. Ανήκε στο πλοίο του αγωνιστή Λαζάρου Κατσιλιέρη Μουσιού. Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος.

ματα, απόδειξη της βαθύτατης συνείδησης που είχαν πως ήταν έλληνες απόγονοι εκείνων, γιατί εκεί ήθελαν να ανήκουν. Δεν αναρωτιόντουσαν και δεν ζητούσαν αποδείξεις, ούτε αιματολογικές αναλύσεις για να ονομάσουν τα μπρίκια τους Θεμιστοκλή, Αθηνά, Αγαμέμνονα, Άρη κλπ. Ως κίνητρο διατύπωσης των θεωριών αμφισβήτησης της ελληνικής συνέχειας προβάλλεται η επιστημονική αντικειμενικότητα. Να μου επιτρέψετε να αντιτείνω ότι το επιχείρημα είναι αδύνατο, ενώ αντίθετα μας ξαναφέρνει στο νου τη θεωρία κάποιου μεγάλου χειριστή της διεθνούς γεωπολιτικής σύμφωνα με την οποία η αποκοπή των λαών και ιδιαίτερα των ελλήνων από τις ρίζες τους, τους καθιστά ευκολότερα διαχειρίσιμους. Χωρίς να θέλω να υπεισέλθω σε αταίριαστες για την ημέρα συζητήσεις θα πρέπει να πω ότι, σε μια εποχή που μεγάλες χώρες του κόσμου δημιουργούν εθνικές οντότητες εκεί που πασιφανώς δεν υπάρχουν, μόνο και μόνο για να ενισχύσουν την κοινωνική τους συνοχή, εμείς υποσκάπτουμε την δική μας εθνική συνέχεια, ατεκμηρίωτα και απερίσκεπτα. Το τελευταίο ζήτημα που θα ήθελα να θίξω είναι το ακόλουθο. Το 1821 όπως όλες σχεδόν οι περίοδοι της ελληνικής ιστορίας, έχει να παρουσιάσει κι αυτό τη γκρίζα πλευρά του. Είναι γνωστό κι αναφέρθηκε ήδη, πως η έλλειψη ομοψυχίας και συντονισμού μεταξύ της κεντρικής διοικήσεως και των προκρίτων και αρχών των νήσων προκάλεσε προβλήματα με πολύ σοβαρές επιπτώσεις στην εξέλιξη της επανάστασης. Ο ενωμένος και ομονοών στόλος των σιτοκάραβων απέκρουσε τρεις απόπειρες κατάληψης της νήσου Σάμου το ‘21, το ‘24 και το ‘26. Η διχασμένη προσωρινή διοίκηση και η εγωπαθητική στάση των προκρίτων των νησιών δεν επέτρεψαν να αντιταχθεί ούτε συμβολική αντίσταση στην καταστροφή της Χίου, της Κάσου, των Ψαρών, στην εισβολή του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, καθώς και στον μη εφοδιασμό του Μεσολογγίου και

την εκ τούτου πτώση του, φέρνοντας την επανάσταση ένα βήμα πριν την οριστική εκπνοή της. Ορισμένοι θεωρούσαν ότι έπρεπε να πολεμήσουν για όλες τις πατρίδες που κατοικούνταν από έλληνες. Κάποιοι άλλοι, στο καμίνι του αγώνα, πρότασσαν το στενό τοπικιστικό συμφέρον. Δεν επιθυμώ να προχωρήσω σε εύκολες κριτικές ούτε υπέρ των πρώτων ούτε κατά των δεύτερων. Αυτοί ήταν οι πρόγονοί μας, με τα ελαττώματα και τις αρετές τους και αυτοί μας έχουν σήμερα ελεύθερους και γιορτάζουμε. Από το παράδειγμα όμως προκύπτουν αυτονόητα συμπεράσματα εφαρμόσιμα σε κάθε εποχή, όπως ασφαλώς και στη σημερινή, κατά την οποία σύγχρονα προβλήματα ταλανίζουν την πατρίδα και την κοινωνία μας και αναζητούν την κατανόηση και τη λύση τους. Κυρίες και Κύριοι. Η δική μας κοινωνική συνοχή και ομοψυχία είναι και σήμερα ο μοναδικός τρόπος για το ξεπέρασμα των όποιων δύσκολων καταστάσεων. Ομοψυχία δε, νοείται και έχει αξία, όταν προσφέρεται και οικοδομείται επάνω σε ιδέες διαφορετικές από τις δικές μας, άλλως η συμπαράταξή μας με ομονοούντες δεν αποτελεί ούτε θυσία, ούτε ιδιαίτερη παραδοχή. Αυτό επιτάσσει ο σύγχρονος πατριωτισμός, η έννοια του οποίου εξακολουθεί να είναι ίδια με το ’21. Πιο συγκεκριμένα, πατριωτισμός είναι η θυσία του ιδιωτικού μας αγαθού, του συμφέροντος, του οφέλους ή ακόμη και της ζωής μας, στο βωμό του κοινού αγαθού, κοινού συμφέροντας, κοινού οφέλους, της πατρίδας μας. Ο ορισμός αποτελεί συγχρόνως και οδηγό συμπεριφοράς, ίσως δε να αποτελεί και το νέο εθνικό όραμα, τη νέα Μεγάλη Ιδέα, που θα μας οδηγήσει μέσα από τη σημερινή οικονομική και όχι μόνο, εξάρτηση από ξένους, στην οικοδόμηση μια πατρίδας δυνατής και αξιοπρεπούς όπως την οραματίσθηκαν οι πρωτεργάτες αγωνιστές του ’21. Σας ευχαριστώ

Βράβευση της Προέδρου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος από τον Σύνδεσμο Γυναικών Θεσσαλονίκης Μακεδονίας «Εν Αθήναις»

Διακρίνονται από αριστερά ο Αντιστράτηγος ε.α. Σπυρίδων Μπελεγράτης Πρόεδρος Συνδέσμου Επιτελών Εθνικής Αμύνης (ΣΕΕΘΑ), ο Υποναύαρχος Π.Ν. ε.α. Βασίλειος Ξύδης, επίτιμος Δήμαρχος Παπάγου-Χολαργού, η πρώην Πρόεδρος της Βουλής και Αντιπρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών Άννα ΜπενάκηΨαρούδα, η Πρόεδρος του Συνδέσμου Γυναικών Θεσσαλονίκης Μακεδονίας «εν Αθήναις» Καίτη Γάκη-Καψή, η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, ο Αντιναύαρχος ΠΝ ε.α. Ιωάννης Παλούμπης, ο Αρχηγός Στόλου Αντιναύαρχος ΠΝ Στυλιανός Πετράκης, ο Διευθυντής του Υγειονομικού ΓΕΝ Υποναύαρχος (ΥΙ) Π.Ν. Δημοσθένης Δαμιανός, η δημοσιογράφος Βίκυ Φλέσσα, ο Πρόεδρος του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών-Ιδρύματος Βούρου-Ευταξία Αντώνιος Βογιατζής, η βουλευτής Β' Αθηνών Σοφία Βούλτεψη, η Πρόεδρος της Ναυτιλιακής Λέσχης Πειραιά και Εντεταλμένη Σύμβουλος Πολιτισμού του Δήμου Πειραιά Ειρήνη Νταϊφά και ο τ. Υπουργός Ναυτιλίας και βουλευτής Πειραιώς Θοδωρής Δρίτσας.

28 Περιπλους

Η κυρία Καίτη Γάκη- Καψή Πρόεδρος του Συνδέσμου Γυναικών Θεσσαλονίκης Μακεδονίας «εν Αθήναις» με την τιμώμενη κυρία Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, Πρόεδρο του ΝΜΕ.

Η

Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 9 Μαρτίου στην Παλαιά Βουλή εκδήλωση από τον Σύνδεσμο Γυναικών Θεσσαλονίκης Μακεδονίας «εν Αθήναις», κατά την οποία απενεμήθη το «Αριστείο Τιμής» του Συνδέσμου στην κυρία Αναστασία ΑναγνωστοπούλουΠαλούμπη, Πρόεδρο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, η οποία βραβεύτηκε ως «Γυναίκα της Χρονιάς». Την εκδήλωση συντόνισε η δημοσιογράφος κυρία Βίκυ Φλέσσα.

Πρόεδρος του Συνδέσμου κυρία Καίτη ΓάκηΚαψή, καλωσόρισε τους παρευρισκομένους εκ μέρους όλων των μελών του Συνδέσμου και μίλησε για την απόφαση απονομής του Αριστείου στην κυρία Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, ως αναγνώριση του πολύπλευρου, διαχρονικού έργου της και της σημασίας του για τη διάσωση και προβολή της ναυτικής μας ιστορίας και κληρονομιάς.

Πρόεδρο και τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου Γυναικών Θεσσαλονίκης-Μακεδονίας εν Αθήναις για την εξαιρετική τιμή αλλά και προς τους ομιλητές για την καλοσύνη που είχαν να επαινέσουν το έργο της. Ευχαρίστησε επίσης, τη δημοσιογράφο κυρία Φλέσσα για τον υποδειγματικό συντονισμό αλλά και όλους τους παρευρισκομένους για την τόσο θερμή υποδοχή, για την εξαιρετική ευγένεια που επέδειξαν προς το πρόσωπό της με την παρουσία τους.

Στην εκδήλωση απεύθυνε χαιρετισμό η πρώην Πρόεδρος της Βουλής και Αντιπρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών κυρία Άννα Μπενάκη- Ψαρούδα, η οποία αναφέρθηκε στο μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας, ενώ εξήρε την προσωπικότητα της βραβευόμενης.

Στην εκδήλωση ήταν παρόντες: ο πρ. υπουργός κ. Θοδωρής Δρίτσας, η βουλευτής κα. Σοφία Βούλτεψη, ο Αρχηγός Στόλου Αντιναύαρχος Στυλιανός Πετράκης Π.Ν., ο Διευθυντής Υγειονομικού ΓΕΝ Υποναύαρχος Δημοσθένης Δαμιανός Π.Ν., ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιά κ. Γεώργιος Δαβάκης, ο Πρόεδρος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, κ. Νικόλαος Γεράσιμος, ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, κ. Γεώργιος Αρβανίτης, ο Πρόεδρος της Μακεδονικής Εστίας, κ. Ανδρέας Ευαγγελίδης, η Πρόεδρος του ICOM, κυρία Τέτη Χατζηνικολάου, η Διευθύντρια του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, κυρία Αικατερίνη Δελλαπόρτα, ο κ. Κώστας Αναγνωστόπουλος, μέλος του Δ.Σ. της Ι.Ε.Ε.Ε., ο Πρόεδρος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων κ. Μαρίνος Τσάμης, ο Πρόεδρος της ΠΕΣΠΕΝ, κ. Δημήτριος Μηνδρινός, εκπρόσωποι από τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, της Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού, του Πειραϊκού Συνδέσμου, απόστρατοι στρατηγοί, ναύαρχοι, πτέραρχοι κ.ά.

Στη συνέχεια ανέβηκαν στο βήμα ο Αντιστράτηγος ε.α. Σπυρίδων Μπελεγράτης, Πρόεδρος Συνδέσμου Επιτελών Εθνικής Αμύνης (ΣΕΕΘΑ), ο Υποναύαρχος Π.Ν. ε.α. Βασίλειος Ξύδης, επίτιμος Δήμαρχος Παπάγου- Χολαργού, ο κ. Αντώνιος Βογιατζής, Πρόεδρος του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών-Ιδρύματος Βούρου-Ευταξία και η κυρία Ειρήνη Νταϊφά, Πρόεδρος της Ναυτιλιακής Λέσχης Πειραιά και Εντεταλμένη Σύμβουλος Πολιτισμού του Δήμου Πειραιά. Ακολούθησε η βράβευση και η ομιλία της κυρίας Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, η οποία εμφανώς συγκινημένη εξέφρασε την ευγνωμοσύνη της προς την

Περιπλους 29

OMIΛΙΑ της Προέδρου του Συνδέσμου Γυναικών

Θεσσαλονίκης Μακεδονίας «εν Αθήναις» Καίτης Γάκη-Καψή

Κ

υρίες και Kύριοι, καλωσορίζω την πρώτη γυναίκα Πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων κόρη του υποναυάρχου Ευάγγελου Ψαρούδα και απόγονο της γνωστής ιστορικής οικογένειας των θαλασσομάχων της Ύδρας, η οποία σήμερα ΚΟΣΜΕΙ και ΛΑΜΠΡΥΝΕΙ με την παρουσία της την τελετή βράβευσης όπως και όλοι οι εκλεκτοί ομιλητές μας και εσείς με την παρουσία σας… Αξιότιμοι Κυρίες και Κύριοι, ο φετινός εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας βρίσκει τη χώρα μας να βάλλεται από παντού βρίσκει την Ελλάδα μας… στο μάτι του κυκλώνα και στη δίνη ραγδαίων επικίνδυνων και ανιστόρητων εξελίξεων και … εμάς …τους Έλληνες, να ζούμε πρωτόγνωρες καταστάσεις να βιώνουμε το αδιανόητο και να παλεύουμε για το αυτονόητο. Δεν σας το κρύβω ότι προβληματιστήκαμε πάρα πολύ στο Διοικητικό μας Συμβούλιο για το ποια γυναίκα θα τιμήσουμε φέτος ! Από ποιο χώρο να είναι αυτή η γυναίκα και προ πάντων τι μηνύματα στέλνει με τη ζωή και το έργο της! Με αυτά τα δεδομένα αποφασίσαμε ομόφωνα να τιμήσουμε μία γυναίκα που υπηρέτησε την ιστορία μας, την πατρίδα μας, τη θάλασσά μας, διαφυλάσσοντας, διασώζοντας και παραδίδοντας στις επόμενες γενιές τα κειμήλια, τα ιερά και τα όσια της ναυτικής μας ιστορίας. Κυρίες και Κύριοι, Με ιδιαίτερη συγκίνηση σας ανακοινώνω ότι ο Σύνδεσμος Γυναικών Θεσσαλονίκης

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση.

Η Πρόεδρος του Συνδέσμου Γυναικών Θεσσαλονίκης Μακεδονίας «εν Αθήναις» κυρία Καίτη Γάκη-Καψή στο βήμα.

Μακεδονίας «εν Αθήναις» ανακηρύσσει και απονέμει το αριστείο του Συνδέσμου μας στην κυρία Αναστασία ΑναγνωστοπούλουΠαλούμπη, Πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, διότι με σεβασμό και σοβαρότητα, με ήθος και συνέπεια, με αγάπη και αφοσίωση αφιέρωσε τη ζωή της στην διάσωση της Θαλασσινής μας ιστορίας μέσα από τα κειμήλια

του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, ώστε οι επόμενες γενιές μας να την παραλάβουν ακέραια, άρτια και αδιαίρετη, για να μην αναρωτιούνται εάν η θάλασσα έχει σύνορα !!! Αλλά να ξέρουν ότι ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΥΝΟΡΑ και ότι για αυτά τα σύνορα έγιναν ναυμαχίες, ότι η θάλασσα μας βάφτηκε με αίμα ότι οι καπεταναίοι και οι ναυτικοί μας πάλεψαν με τα μανιασμένα κύματα και με τους κατακτητές της χώρας μας… και ΝΙΚΗΣΑΝ και έγραψαν ιστορία…την οποία όλοι εμείς που σήμερα είμαστε εδώ ΔΕΝ την ΞΕΧΝΑΜΕ, ΔΕΝ την ΔΙΑΓΡΑΦΟΥΜΕ, ΔΕΝ ΤΗΝ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΟΜΑΣΤΕ γιατί αυτή η ιστορία είναι … το νυν και το αεί… της ΕΛΛΑΔΟΣ!!! Αυτή την ιστορία τιμά με το έργο της η κυρία Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, την οποία τιμούμε όλοι εμείς, την ευχή να είναι πάντα υγιής και πάντοτε δημιουργική γιατί … εμείς οι γυναίκες μένουμε, παραμένουμε και επιμένουμε να φυλάμε Θερμοπύλες όπως η κυρία Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη. Δεν θυσιάζουμε στον βωμό της διεθνοποίησης ούτε το παρελθόν μας, ούτε το παρόν μας ούτε το μέλλον των παιδιών και εγγονιών μας… Είμαστε γυναίκες με προέλευση και προορισμό με γεωγραφική και ιστορική, θρησκευτική και εθνική ταυτότητα είμαστε περήφανες Ελληνίδες είμαστε ακατάβλητες Μακεδόνισες. Σας ευχαριστώ πολύ

OMIΛΙΑ της τέως Προέδρου της Βουλής και Αντιπροέδρου της Ακαδημίας Αθηνών Άννας Μπενάκη-Ψαρούδα

Δ

έχθηκα με πολλή ευχαρίστηση να συμμετάσχω στην πρωτοβουλία του Συνδέσμου Γυναικών Θεσσαλονίκης-Μακεδονίας «εν Αθήναις» να εορτάσει την ημέρα της Γυναίκας με ένα ξεχωριστό τρόπο: Να τιμήσει την γυναίκα στο πρόσωπο της φίλης Κυρίας Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη να τιμήσει δηλ. μια ξεχωριστή γυναικεία παρουσία με προσωπικότητα, ήθος, δυναμισμό και ικανότητες, για το εθνικής σημασίας έργο της, που θα παρουσιασθεί σε λίγο. Είναι ο καλύτερος τρόπος για να δοθεί νόημα στον εορτασμό της «Ημέρας της γυναίκας» σήμερα, που η ισότιμη θέση της γυναίκας στην κοινωνία έχει σταθεροποιηθεί, έπειτα από μακροχρόνιους αγώνες και πολλές θυσίες. Χωρίς να έχει βέβαια τερματισθεί, αλλά να συνεχίζεται με άλλους τρόπους και υπό νέες συνθήκες. Είναι αλήθεια ότι με το τέλος του 20ου αιώνα και την είσοδό μας στον γεμάτο προκλήσεις 21ο αιώνα, κλείνει ένας ιστορικός κύκλος του λεγομένου γυναικείου θέματος. Ο 20ος αιώνας κατοχύρωσε και στον τόπο μας την θεσμική ισότητα των φύλων, έπειτα από αγώνες, παλινδρομήσεις και άλλες πολλές ταραχές. Σύνταγμα, Δίκαιο (ιδίως το Οικογενειακό), πολιτικό σύστημα, πρόσβαση και ανέλιξη στην εργασία, στη δημόσια διοίκηση κλπ. έχουν απαλλαγεί από τους παλαιούς τυπικού χαρακτήρα φραγμούς. Ένα άμεσο ερώτημα που γεννιέται τώρα είναι βέβαια, αν αυτή η πλήρως θεσμοθετημένη θεσμική ισότητα γίνεται και στην πράξη σεβαστή παντού και από όλους. Πρόσφατες εμπειρίες δείχνουν, πως η παλιά νοοτροπία της δήθεν «ειδικής» και επομένως περιορισμένης αποστολής της γυναίκας, δηλαδή να εκπληρώνει ορισμένα καθήκοντα και ασφαλώς να έχει επικουρικό ρόλο στο κοινωνικώς γίγνεσθαι, βρίσκει τρόπους να αναβιώνει. Δεν μπορώ τώρα να αναφέρω παραδείγματα, είναι όμως αρκετά, ώστε να θέτουν το δεύτερο ερώτημα: Πέρα από τη θεσμική ισότητα είναι εξασφαλισμένη και η ουσιαστική ισότητα των φύλων; Δηλαδή, πέρα από τις περιστασιακές αναβιώσεις της παλιάς νοοτροπίας, μήπως οι συνθήκες που διαμορφώνονται στον 21ο αιώνα δημιουργούν νέους φραγμούς, δημιουργούν νέα εμπόδια που πρέπει οι γυναίκες με ξεχωριστές προσπάθειες να υπερπηδούν; Το θέμα είναι τεράστιο και δεν μπορούμε ούτε καν να το αγγίξουμε τώρα. Περιορίζομαι με δυο λόγια μόνο σε κάποιες κύριες προοπτικές που διανοίγονται στον Ευρωπαϊκό χώρο, στον οποίο ελπίζω πάντα να ανήκουμε (δηλ. στην Ε.Ε. και την ζώνη του Ευρώ) και να είμαστε συνεπέστεροι και πιο ειλικρινείς στο μέλλον. Η ελεύθερη οικονομία της αγοράς με κοινωνικό πρόσωπο αποτελεί όπως φαίνεται τον κύριο στόχο. Πεμπτουσία της ελεύθερης οικονομίας είναι ο ελεύθερος ανταγωνισμός. Ο ανταγωνισμός όμως είναι καθ’ εαυτόν σκληρός και αδυσώπητος, ακόμη και όταν δεν είναι αχαλίνωτος, είτε διότι (το

Η τέως Πρόεδρος της Βουλής και Αντιπρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών κα Άννα Μπενάκη-Ψαρούδα στο βήμα.

καλύτερο) αυτοπεριορίζεται, είτε διότι θέτει σε αυτόν περιορισμούς το κοινωνικό κράτος δικαίου. Θα κατορθώσει και εδώ η γυναίκα να γίνει ανταγωνιστική; Αυτό προϋποθέτει χτίσιμο του εαυτού της με γνώσεις, προσόντα και δεξιότητες ανάλογες με την κάθε περίπτωση, ώστε να λάβει και αυτή τη θέση που της ανήκει και το αναλογούν σε αυτήν μερίδιο στα κέντρα που λαμβάνονται ρυθμιστικές αποφάσεις. Χρειάζεται με άλλα λόγια σοβαρή προετοιμασία και δουλειά. Κοινωνικός στόχος για τον 21ο αιώνα είναι επίσης η δίκαιη κοινωνία, που αποκαλείται και ανοικτή (και ανεκτική) κοινωνία. Τί σημαίνει για την γυναίκα και τί προβλήματα δημιουργεί για αυτήν η βαθμιαία δημιουργούμενη και στον τόπο μας πολυπολιτισμική και πολυθρησκευτική κοινωνία; Πόσο επηρεάζεται το κεφάλαιο εθνική και θρησκευτική ταυτότητα, για το οποίο έχουμε (και δικαίως) ευαισθησία; Ιδού μερικά κύρια θέματα για τις νέες γυναίκες του 21ου αιώνα. Συνεπώς και ο εορτα-

σμός της ημέρας της γυναίκας έχει γι’ αυτές νόημα, διαφορετικό από αυτό του 20ου αιώνα. Πέρα όμως από αυτά, ο εορτασμός της Ημέρας της γυναίκας έχει και πρέπει να έχει και συμβολικό χαρακτήρα: το να μην ξεχνιούνται οι γυναίκες που διακρίθηκαν στους περασμένους αγώνες αλλά και να τιμούνται όσες διακρίνονται τώρα για πρωτοποριακές πρωτοβουλίες και έργα σημαντικά. Μια τέτοια περίπτωση είναι και η σημερινή. Τιμάται η κυρία Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη για το έργο που έχει επιτελέσει: Γενικό Επιτελείο Ναυτικού, Σχολή Εθνικής Αμύνης, Σύνδεσμος Επιτελών Εθνικής Άμυνας και κυρίως το μεγάλο έργο της, με την συμπαράσταση του συζύγου της Ναυάρχου κ. Παλούμπη, για την αναγέννηση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδας. Όλα αυτά θα προβληθούν ανάλογα. Προσωπικά εκτιμώ βαθιά την φίλη κυρία Παλούμπη ως πρόσωπο πρώτα, αλλά και για το έργο της για το Μουσείο. Έχω, άλλωστε, μια ιδιαίτερη αδυναμία: Κατάγομαι και μεγάλωσα σε οικογένεια του Πολεμικού Ναυτικού, ως κόρη Υποναυάρχου Μηχανικού, και το Μουσείο στεγάζει με στοργή ενθύμια του πατέρα μου, που με συγκινούν βαθύτατα: διδακτικά συγγράμματά του, σιδηρές κατασκευές μηχανής πλοίου (τότε ατμοστροβίλων) για διδακτικούς σκοπούς. Θυμάμαι ως παιδί πώς εργαζόταν συνεχώς πάνω σε αυτά. Κυρίες και Κύριοι, το περιεχόμενο της σημερινής τελετής δείχνει, ότι η Ημέρα της Γυναίκας δεν στερείται νοήματος. Μπορεί να έχει νόημα περισυλλογής για το μέλλον και τιμής σε γυναίκες που αγωνίζονται, όπως η κυρία Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη. Της ευχόμαστε συνέχεια του έργου της με υγεία και δύναμη και στον Σύνδεσμο Γυναικών Θεσσαλονίκης-Μακεδονίας «εν Αθήναις», τον οποίο συγχαίρω θερμά, πολλές δραστηριότητες για τη σημερινή γυναίκα.

Η δημοσιογράφος κυρία Βίκυ Φλέσσα συντόνιζε την εκδήλωση.

Περιπλους 31

OMIΛΙΑ του Προέδρου ΔΣ ΣΕΕΘΑ

Σπύρου Μπελεγράτη Αντιστρατήγου ε.α.

Κ

υρίες και Κύριοι Εκλεκτό Ακροατήριο Επιτρέψτε μου κατ’ αρχάς, να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον «Σύλλογο των Θεσσαλονικέων Γυναικών της Μακεδονίας, εν Αθήναις», για την σημερινή εδώ παρουσία μου, σε μια εκδήλωση, η οποία αποτελεί εξαιρετική τιμή, τόσο στον υποφαινόμενο, όσο και στον Σύνδεσμο Επιτελών Εθνικής Άμυνας. Παράλληλα όμως, η τιμή αυτή αισθάνομαι ότι είναι ακόμη μεγαλύτερη, αφού η παρουσία μας στον χώρο αυτό, παραπέμπει στην απόδοση μιας ουσιαστικά οφειλόμενης πράξεως ευχαριστίας και αριστείας, σε διακριθέντα μέλη του κοινωνικού μας συνόλου, όχι για μία μοναδική τους ενέργεια, αλλά για την συνολική διαχρονική προσφορά τους, σε τομείς των ευρύτερων δομών του κρατικού μηχανισμού. Το συγκεκριμένο γεγονός βέβαια, με την παρατήρηση, «ότι ποτέ από χρέος μη κινούντες, αλλά δίκαιοι και ίσοι (σ.σ. είναι) σε όλες των τες πράξεις», όσοι σύμφωνα και με τον ποιητή, διακρίνονται έναντι άλλων. Προς τούτο, επιτρέψτε μου να ψελλίσω λόγους θνητούς, για όσα πολλές φορές αδυνατεί ο κάθε ομιλητής να προσδιορίσει επακριβώς, με γνώμονα τα χαρίσματα που ο Θεός προίκισε την ανθρώπινη γυναικεία φύση. Αν βέβαια το γεγονός συνδυασθεί, με όσα «έδοξεν» και η άδηλη αλλά αλάνθαστη «λαϊκή ετυμηγορία», που έχει ήδη κρίνει χωρίς εντολή, νοητά, τα ανθρώπινα πεπραγμένα, τότε είναι σίγουρο ότι οδηγούμεθα εκ του ασφαλούς σε πράξεις, σαν τις σημερινές. Προς τούτο, ελπίζω να κατορθώσω στον ελάχιστο χρόνο της μικρής μου παρέμβασης, να περιγράψω του λόγου το αληθές, όπως θα το μετέφερε, η συναισθηματική νοημοσύνη, του λαού μας. «Γυναίκα της Χρονιάς» λοιπόν! Φρονώ ότι ασυναίσθητα όπως οι κτύποι της καρδιάς, δημιουργείται μια ροή σκέψης του εκλεκτού ακροατηρίου, στην προσπάθεια αναζήτησης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και γνωρισμάτων, της προσωπικότητας που κάθε φορά κρίνεται, ότι πρέπει να τιμηθεί. Πιστεύω όμως ακράδαντα, ότι η συντριπτική πλειοψηφία θα συμφωνούσε με ένα γενικό κανόνα. Ήτοι, θα έπρεπε να είναι: Δυναμική και ανεξάρτητη, ώστε να αντιμετωπίζει την ζωή και την καθημερινότητα, αλλά και τα πιθανά εμπόδια, ίσως και την ήττα, αλλά και παράλληλα την όποια νίκη, τιμώντας τους ρόλους που επέλεξε στη ζωή της. Με τα μάτια της ψυχής και του νου, που είναι γεμάτα αυτοπεποίθηση, να αναζητεί διαρκώς την ουσία μέσα από το χαμόγελο, που φωτίζει τον «αέρα» δίπλα της, διαβλέποντας αλλά και προβλέποντας, τον κύριο σκοπό σε όσα πράττει. Ταυτόχρονα όμως, να «σέρνει μαζί της», την δυναμική του αέρα της ελευθερίας, που δίδαξαν οι πρόγονοι στην ιδιαίτερη πατρίδα της, προσπαθώντας καθημερινά αυτό να καθρεφτίζεται στο πρόσωπό της, χωρίς να

32 Περιπλους

Ο Αντιστράτηγος ε.α. Σπυρίδων Μπελεγράτης, Πρόεδρος Συνδέσμου Επιτελών Εθνικής Αμύνης (ΣΕΕΘΑ) στο βήμα.

υπεραναλύει αχρείαστες οδούς σκέψεων ή συναισθημάτων. Εν τοις πράγμασι δηλαδή, να ανα-ζητεί τον ρεαλιστικό στόχο, τον οποίο ζει για να τον πετύχει, αλλά ταυτόχρονα καθοδηγείται από το όνειρο της άριστης σκέψης, στην όποια δράση της. Στις πλείστες των περιπτώσεων, δεν απαιτείται ούτε καν να χρησιμοποιήσει τον λόγο. Αρκεί μόνο η παρουσία της, αφού η μέχρι τώρα πορεία στις δράσεις της, έχει συμβάλει στην απόκτηση του σεβασμού, εμπιστοσύνης και εκτίμησης σε όσους έχουν ή είχαν την τύχη να τη γνωρίσουν! Κυρίες και Κύριοι Αν σ’ αυτό το «αερικό» του ποιητή, με τον πολυδιάστατο ψυχισμό, αναγνωρίσατε ήδη ελάχιστα σημεία από την σημερινή τιμώμενη «γυναίκα της χρονιάς», ασφαλώς όσα προελέχθησαν δεν είναι τυχαία. Προσπαθώντας να δώσουμε στο ακροατήριο, μικρά μόνο δείγματα που εδραιώνουν την συγκεκριμένη πεποίθησή μας, διαπιστώνουμε ότι εκτός του ρόλου της γυναίκας, διαθέτει και πολυποίκιλες άλλες προσωπικές εκφάνσεις της δραστήριας προσωπικότητάς της. Μερικές από αυτές, που αφορούν τον δικό μας τομέα δραστηριοτήτων, είναι η υπηρεσία της στο ΥΕΘΑ επί σειρά ετών και η φοίτησή της στην ΣΕΘΑ, που την κατέστησε και μέλος μας. Ερευνώντας όμως το αρχείο των διατριβών των σπουδαστών στη Σχολή, διαπιστώνουμε και την μακρόπνοη διορατικότητά της, αφού οι ανησυχίες της για τα τεκταινόμενα στον περίγυρό της χώρας μας, δεν είναι μόνο σημερινές. Ο τίτλος για παράδειγμα της επιλεγείσας και από την ίδια προφανώς, διατριβής της ΣΕΘΑ, ήταν «Οι υφιστάμενες μειονότητες των χωρών της Βαλκανικής».

Εξαιρετικά επίκαιρος για την σημερινή πραγματικότητα, ενώ για όσους έχουν την τύχη να τη μελετήσουν, διαπιστώνουν ότι τα περισσότερα των στοιχείων που παραθέτει, ισχύουν και σήμερα. Από το έτος 1996 έθεσε υποψηφιότητα και εξελέγη επί σειρά ετών Μέλος του Διοικητικού μας Συμβουλίου, ενώ ήταν η πρώτη γυναίκα αιρετό μέλος μας, στην συμπληρούμενη ήδη πορεία 60 ετών του ΣΕΕΘΑ. Στην ίδια θέση, μέσω των αρχαιρεσιών, εξελέγη τρείς φορές, αφήνοντας το στίγμα της στα πεπραγμένα του Συνδέσμου, με το άρωμα μιας δυναμικής γυναίκας. Αν επιχειρούσαμε να παραθέσουμε ολόκληρη την αναπτυχθείσα από την ίδια δραστηριότητα, είναι σίγουρο ότι θα απαιτείτο πολύ μεγάλος χρόνος. Αναφέρουμε ελάχιστες από αυτές, που είναι η συμμετοχή σε ημερίδες είτε ως εισηγήτρια είτε ως διοργανωτής, μέλος στις επιτροπές μελετών μας, συγγραφέας πολύ μεγάλου αριθμού άρθρων που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό μας (Εθνικές Επάλξεις) και πλήθος άλλων συναφών δράσεων. Όπως όμως σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες, είχαμε και ένα προβληματισμό για την ίδια, ο οποίος απηχούσε στην αγάπη της στο γαλάζιο και την αύρα θάλασσας των Ελλήνων, που ως γνωστό ήταν και είναι, «αεί ναύτες». Προς τούτο, η επάξια ανάδειξή της στη συνέχεια και ως «Προέδρου του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος», μας στέρησαν την δυνατότητα να είναι περισσότερες φορές μαζί μας. Όμως, από το έτος 2011, επιλέγεται συνεχώς και παμψηφεί, «αριστίδην» μέλος του ΔΣ ΣΕΕΘΑ, μέχρι σήμερα. Εντύπωση όμως προκαλεί σε όλα τα μέλη μας, ότι παρά τον εξαιρετικά μεγάλο φόρτο εργασίας της, αλλά και τις πολυποίκιλες δραστηριότητές της, συνεχίζει όχι μόνο να ενδιαφέρεται αλλά και να συμπράττει με μας. Για παράδειγμα, πριν δύο μόλις ημέρες συμμετείχε σε ημερίδα εκτός Αθηνών, σε Πτέρυγα Μάχης της Πολεμικής μας Αεροπορίας, όπως έπραττε και πράττει επί σειρά ετών, σε ανάλογες εκδηλώσεις, από την Ήπειρο μέχρι τον Έβρο, από τα νησιά του Αιγαίου μέχρι την Κύπρο (παράδειγμα το ακριτικό Αγαθονήσι) και άλλες αντίστοιχες σχεδόν σε ολόκληρη την Ελληνική επικράτεια. Αν κάτι έπρεπε να επιλέξει ο ομιλητής, από τις σχετικά πρόσφατες δραστηριότητες, θα ήταν η συνδιοργάνωση από το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος και τον ΣΕΕΘΑ, στο υπερπλήρες αμφιθέατρο του Πολεμικού Μουσείου Αθηνών, του εορτασμού των 70 Χρόνων από την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στη χώρα μας, αλλά και της ημερίδας για την «Εμπορική Ναυτιλία των Ελλήνων» με κύριο ομιλητή τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Εφοπλιστών κ. Λασκαρίδη. Η κορυφαία όμως δράση της, που αγγίζει τα όρια της εξυπηρέτησης της Εθνικής Πολιτικής σε παγκόσμιο επίπεδο, πιστεύουμε ότι ήταν η οργανωμένη μεταφορά ευμεγέθους προ-

τύπου της Τριήρους των αρχαίων Αθηνών, από τα εκθέματα του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος, στην Αυστραλία. Εκεί σε κατάλληλο εκθεσιακό χώρο, έλαβαν χώρα ανάλογες εκδηλώσεις για το θέμα (ομιλίες εκθέσεις κ.λπ.), οι οποίες προέβαλαν την χώρα μας στην συγκεκριμένη ήπειρο, σε επαφή με τον εκεί διαβιούντα απόδημο ελληνισμό. Κυρίες και Κύριοι Κλείνοντας την μικρή μου παρέμβαση στην σημερινή τελετή, επιτρέψτε μου να συγχαρώ εκ μέρους του ΣΕΕΘΑ, την κυρία Αναστασία Παλούμπη-Αναγνωστοπούλου, για την τιμητική της διάκριση ως «Γυναίκας της Χρονιάς», αλλά και τον «Σύλλογο Θεσσαλονικέων Γυναικών Μακεδονίας εν Αθήναις», που την επέλεξε επάξια για την επίδοση του αντιστοίχου αριστείου. Φρονούμε ότι αποτελεί ελάχιστο δείγμα αναγνώρισης της εθελοντικής 25ετούς και πλέον προσφοράς της στο κοινωνικό γίγνεσθαι, ευχόμενοι παράλληλα καλή δύναμη και κάθε επιτυχία, στη συνέχιση του έργου της. Σας ευχαριστώ. Πάνω: Ο Αρχηγός Στόλου Αντιναύαρχος ΠΝ Στυλιανός Πετράκης, η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κυρία Αναστασία ΑναγνωστοπούλουΠαλούμπη και ο Διευθυντής του Υγειονομικού ΓΕΝ Υποναύαρχος (ΥΙ) Π.Ν. Δημοσθένης Δαμιανός. Κάτω: Στιγμιότυπο από την εκδήλωση.

Περιπλους 33

OMIΛΙΑ του Υποναυάρχου Π.Ν.ε.α. Βασιλείου Ξύδη, επιτίμου Δημάρχου Παπάγου-Χολαργού

Α

γαπητή κυρία Πρόεδρε του Συνδέσμου Γυναικών ΘεσσαλονίκηςΜακεδονίας, θέλω να σας ευχαριστήσω για την ευγενική πρόταση που μου κάνατε να παρουσιάσω κατά τη σημερινή εκδήλωσή σας το έργο και την προσφορά της κυρίας Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, κατά τα 23 χρόνια (από το 1996 μέχρι σήμερα) που προσφέρει εθελοντικά και αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες της στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, ως Αντιπρόεδρος αρχικά και ως Πρόεδρος στη συνέχεια του Διοικητικού Συμβουλίου του. Είμαι βέβαιος ότι και η σημερινή εκδήλωσή σας θα είναι μία άψογη, μοναδική και επιτυχημένη εκδήλωση, σαν όλες τις άλλες που ο Σύνδεσμός, υπό την προεδρία σας, μας προσφέρει. Βέβαια, ενθυμείστε ασφαλώς ότι όταν μου κάνατε την πρότασή σας, σας ομολόγησα το φόβο μου ότι δεν είμαι ο καταλληλότερος άνθρωπος για να παρουσιάσω, με αμερόληπτο και αντικειμενικό τρόπο, το έργο της κυρίας Αναγνωστοπούλου γιατί τόσο με την ίδια προσωπικά όσο και με τον αγαπητό μου συμμαθητή στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων (Σ.Ν.Δ.) και εκλεκτό σύζυγό της Ναύαρχο Ιωάννη Παλούμπη, συνδέομαι με μακρά φιλία και τους αγαπώ πολύ και τους δύο. Πάντως, αφού δέχθηκα την τιμητική για μένα πρότασή σας, προσπάθησα και πιστεύω ότι πέτυχα το κείμενο που ετοίμασα για να παρουσιάσω στους εκλεκτούς προσκεκλημένους σας το έργο της κυρίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος να είναι αντικειμενικό, αμερόληπτο και απαλλαγμένο κατά το δυνατόν από συναισθηματισμούς. Εκλεκτοί προσκεκλημένοι, Η γνωριμία μου με την κυρία Αναγνωστοπούλου ξεκίνησε πολλά χρόνια πριν, τη δεκαετία του ΄80, όταν συναντηθήκαμε στο Γενικό Επιτελείο Ναυτικού, στο οποίο υπηρετούσαμε και οι δύο, εγώ μεν ως ανώτερος Αξιωματικός του ΠΝ εκείνη δε ως διακεκριμένη υπάλληλος του ΓΕΝ. Ομολογουμένως, η Αναστασία ξεχώριζε μεταξύ των συναδέλφων της όχι μόνο για την αποτελεσματικότητα των ενεργειών της αλλά και για τον χαρακτήρα της που ακτινοβολούσε ήθος, ευπρέπεια και ενεργητικότητα καθώς και για τη φινέτσα της και την κομψότητά της, χαρακτηριστικά που τη συνοδεύουν μέχρι και τώρα. Η κυρία Αναγνωστοπούλου εντάχθηκε στα μέλη του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος το 1985, παρακινούμενη από την αγάπη της για τη ναυτική μας ιστορία και παράδοση, η οποία έγινε πιο ισχυρή και έντονη μέσα στο εργασιακό της περιβάλλον. Το 1996 εξελέγη μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Μουσείου και ανέλαβε καθήκοντα Αντιπροέδρου. Το 2003 εξελέγη για πρώτη φορά Πρόεδρος και έκτοτε έχει επανεκλεγεί Πρόεδρος σε έξι (60 αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις, μοναδική γυναίκα επικεφαλής του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος από την ίδρυσή του.

34 Περιπλους

Ο Υποναύαρχος Π.Ν. ε.α. Βασίλειος Ξύδης, επίτιμος Δήμαρχος Παπάγου-Χολαργού στο βήμα.

Το 2003, όταν η κυρία Αναγνωστοπούλου πρωτοανέλαβε το πηδάλιο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, το μεγαλύτερο πρόβλημα που είχε να αντιμετωπίσει ήταν η επιτακτική ανάγκη εξεύρεσης των οικονομικών πόρων που ήταν όλως απαραίτητοι για τη συνέχιση της ύπαρξής του. Η οικονομική κατάσταση του Μουσείου ήταν τραγική και ο κίνδυνος διακοπής της λειτουργίας του ορατός. Εκείνη, όμως, με το πάθος, το πείσμα, τη θέληση και την αποφασιστικότητά της ξεπέρασε κάθε εμπόδιο. Ένα από τα μέτρα που έλαβε, το οποίο αποδείχθηκε πολύ αποτελεσματικό, ήταν η εφαρμογή της πολιτικής του «ανοίγματος» του Μουσείου στην κοινωνία, ώστε η αύξηση των μελών και φίλων του Μουσείου να λειτουργήσει ως προστατευτική ασπίδα, προφυλάσσοντάς το από το κλείσιμο. Η κυρία Αναγνωστοπούλου κατάφερε να μεταλλάξει το Μουσείο σε έναν πρωτοποριακό πολιτιστικό φορέα με πολλαπλές δραστηριότητες. Θα ήθελα να σταθώ ιδιαίτερα στην έμφαση που έδωσε στο εκπαιδευτικό του έργο με σκοπό την καλλιέργεια της αγάπης για τη θάλασσα και τα πλοία στα νέα παιδιά. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Μουσείου υλοποιούνται με επιτυχία και εμπλουτίζονται συνεχώς με νέες θεματικές καθιστώντας το πόλο έλξης της νεολαίας μας. Είναι εντυπωσιακό ότι οι αίθουσες του Μουσείου πλημμυρίζουν καθημερινά από εκατοντάδες παιδιά τα οποία έρχονται σε επαφή με τη ναυτική μας ιστορία, παράδοση και κληρονομιά. Στο ίδιο πλαίσιο του εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου του Μουσείου, η Πρόεδρος του κυρία Αναγνωστοπούλου έδωσε και συνεχίζει να δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα και στον τομέα των εκδόσεων. Με στόχο να γίνει γνωστός στο ευρύ κοινό ο πλούτος των συλ-

λογών του και παράλληλα να προωθηθεί η επιστημονική έρευνα για τη ναυτική ιστορία, παρουσιάζοντας ανέκδοτο υλικό, το Μουσείο έχει πραγματοποιήσει τα τελευταία χρόνια πολλές εκδόσεις ιστορικού περιεχομένου, οι οποίες έχουν τιμηθεί πολλές φορές από την Ακαδημία Αθηνών. Ενδεικτικά μνημονεύω τις εκδόσεις«Βαλκανικοί Πόλεμοι 19121913. Ο Ναυτικός Αγώνας», «Από τα πελάγη στους αιθέρες. Το χρονικό της Ναυτικής Αεροπορίας», «Τα Πλοία του Ναυτικού», τα 2τομα έργα «Ελληνικά Υποβρύχια» και «Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού, 1874-1912», το 5τομο «Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Οι Πολεμιστές του Ναυτικού θυμούνται», καθώς και την τελευταία πολυτελή έκδοση «Ελλήνων Πλόες», στην οποία αποτυπώνεται η πορεία της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας δια μέσου των αιώνων. Αξίζει να επισημανθεί ότι η έκδοση αυτών των βιβλίων κατέστη δυνατή χάρη στην εθελοντική προσφορά των συγγραφέων τους, ναυάρχων, ιστορικών και ερευνητών, που παραχώρησαν τα πνευματικά τους δικαιώματα στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος και στην ευγενική χορηγία πολυτίμων συμπαραστατών και φίλων, τους οποίους η ίδια η Πρόεδρος προσωπικά έπεισε να στηρίξουν οικονομικά τη δράση αυτή. Παράλληλα και προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης του ερευνητικού έργου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, στους άμεσους στόχους της κυρίας Αναγνωστοπούλου είναι ο εκσυγχρονισμός της βιβλιοθήκης του με κατάλληλο εξοπλισμό ώστε να αποτελέσει ένα ζωντανό κύτταρο έρευνας για τους επιστήμονες καθώς και η ολοκλήρωση της ψηφιοποίησης των κειμηλίων και των αρχείων του, προκειμένου να εξασφαλισθεί η διατήρηση και η διαφύλαξή τους, έτσι ώστε η πρόσβαση και η χρήση του υλικού από ερευνητές, ιστορικούς και μελετητές να είναι ελεύθερη. Με την ακαταπόνητη δραστηριότητα της Προέδρου του Μουσείου και το προσωπικό της κύρος που απολαμβάνει στους κύκλους των ανθρώπων της θάλασσας, του Πολεμικού Ναυτικού και της Εμπορικής Ναυτιλίας, το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος έγινε αποδέκτης σημαντικών προσωπικών αρχείων που εμπλούτισαν το Ιστορικό και Φωτογραφικό Αρχείο του. Ενδεικτικά αναφέρω τα αρχεία του Κίτσου Μπότσαρη, κυβερνήτου υποβρυχίων κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και του Προέδρου του Ελληνικού Ινστιτούτου Προστασίας Ναυτικής Παράδοσης κ. Χάρη Τζάλα, που είναι υπεύθυνος των ενάλιων αρχαιολογικών ερευνών στον λιμένα της Αλεξανδρείας. Παράλληλα με τα αρχεία, το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος απέκτησε πολύτιμες δωρεές που εμπλούτισαν τις μόνιμες συλλογές του. Ενδεικτικά και εν συντομία θα αναφερθώ στη δωρεά της εταιρείας Minerva Marine του κ. Ανδρέα Μαρτίνου, η οποία δώρισε μέρος της ναυτικής συλλογής του αειμνήστου εφοπλιστή και συλλέκτη Μελέτη Μεθενίτη, πίνακες ζωγραφικής, χαρακτικά, αφίσες,

μοντέλα πλοίων και τη δωρεά τμήματος της συλλογής του συλλέκτη Lucien Basch, από τη θυγατέρα του Sophie, η οποία μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει ένα μεγάλο αριθμό αργυρών ταμάτων με απεικονίσεις πλοίων, κοκάλινων ομοιωμάτων πλοίων φιλοτεχνημένων από αιχμαλώτους σε αμπάρια φυλακές πλοίων. Καθ’ όλη τη μέχρι τώρα παραμονή της στην ηγεσία του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος η κυρία Αναγνωστοπούλου προώθησε την ανάπτυξη συνεργασιών με τους σημαντικότερους πολιτιστικούς φορείς της χώρας. Θα ήθελα, ενδεικτικά, να αναφέρω τη δική μου προσωπική εμπειρία από την εξαιρετική συνεργασία που είχα το 2012, ως Δήμαρχος Παπάγου-Χολαργού, με την κυρία Αναγνωστοπούλου και τους συνεργάτες της. Εορτάζοντας τότε τα 100 χρόνια από την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων συνδιοργανώσαμε στο Δημαρχείο Παπάγου-Χολαργού, έκθεση ενθυμημάτων, κειμηλίων, φωτογραφιών και ομοιωμάτων πλοίων που σχετίζοντο με την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων.Η κυρία Αναγνωστοπούλου όχι μόνο αποδέχθηκε με χαρά την πρόταση μας για τη συνδιοργάνωση της εκδήλωσης αλλά ήταν δίπλα μας σε οποιοδήποτε πρόβλημα προέκυπτε, συμβάλλοντας ενεργά στην επιτυχία της εκδήλωσης. Μέσα, λοιπόν, από εκδηλώσεις, ομιλίες, ξεναγήσεις και το τριμηνιαίο περιοδικό «Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας», του οποίου είναι ιδρυτικό μέλος και εκδότης, κατέστησε το Μουσείο έναν από τους βασικότερους πολιτιστικούς πόλους έλξης της πόλης του Πειραιά, έτσι ώστε σήμερα οποιαδήποτε αναφορά γίνεται για το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, αυτή να ταυτίζεται με την Πρόεδρό του και προσωπικότητά της. Θα ήθελα να κλείσω την παρουσίαση του έργου της κυρίας Αναγνωστοπούλου, επισημαίνοντας ότι η προσφορά της στο Μουσείο, εκτός από την έμπρακτη ανάδειξη του εθελοντισμού, αναδεικνύει παράλληλα και την

Πάνω: Οι κυρίες Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη και Ειρήνη Νταϊφά. Κάτω: Ο Ιωάννης Παλούμπης, ο Δημήτρης Καραπάνος, η Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, ο Γιώργος Καρύδης, η Βέλβετ Καρατζά, η Αντιγόνη Αναγνωστοπούλου-Καραπάνου και οι μικροί Ιωάννης-Έκτορας και Αναστασία-Ιόλη Καρύδη.

ιδιαίτερη αγάπη της προς τη ναυτική ιστορία και παράδοση, θεματοφύλακας των οποίων παραμένει το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Κυρίες και κύριοι, Χαίρομαι ιδιαίτερα που μου δόθηκε σήμερα η ευκαιρία να εκφράσω δημόσια την εκτίμησή μου και τη φιλία μου στο πρόσωπo της Προέδρου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κυρίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη. Εάν δεν υπήρχε ο χρονικός περιορισμός, θα μπορούσα να μιλώ επί πολύ για την προσωπικότητά της και το κοινωνικό της έργο μέσω του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και των λοιπών οργανώσεων στις οποίες συμμετέχει.

Αγαπητή κυρία Αναγνωστοπούλου, φίλη Αναστασία, Στα συγχαρητήρια που σου αξίζουν και ασφαλώς θα δεχθείς από τους εκλεκτούς παρισταμένους στο τέλος αυτής της υπέροχης εκδήλωσης, θέλω να προσθέσεις και τα δικά μου καθώς και της συζύγου μου και φίλης σου Χρύσης. Αυτά τα συγχαρητήρια τα απευθύνουμε με όλη την αγάπη μας σε σένα αλλά και στο σύζυγό σου και φίλο μας Ναύαρχο Ιωάννη Παλούμπη, ο οποίος στέκεται μεγάλος συμπαραστάτης στο έργο σου και δέχεται αδιαμαρτύρητα επί τόσα χρόνια να σε μοιράζεται με το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος.

OMIΛΙΑ του Προέδρου του Δ.Σ. του Μουσείου της Πόλεως

των Αθηνών-Ιδρύματος Βούρου-Ευταξία Αντωνίου Γ. Βογιατζή

Ω

ς Πόλις των Αθηνών, στην επωνυμία του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών-Ίδρυμα Βούρου-Ευταξία, νοείται κατά τον Ιδρυτή του, αείμνηστο Λάμπρο Ευταξία, όχι μόνον ο Δήμος των Αθηναίων, αλλ’ όλη η έκτασις της τέως Γενικής Διοικήσεως Πρωτευούσης, δηλαδή ουσιαστικώς όλη η Αττική. Η επί τριακονταετία ήδη ενασχόλησις του ομιλούντος με το Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών-Ίδρυμα Βούρου-Ευταξία προσέφερε σ’ αυτόν, μεταξύ άλλων, την ευκαιρία να γνωρίση άλλα Μουσεία, που υπάρχουν στην ίδια περιοχή και εξαιρετικούς ανθρώπους του Πολιτισμού, της Τέχνης, της «καθολικής» Ιστορίας, δηλαδή της Ιστορίας κάθε δραστηριότητος της κοινωνίας και της τρεχούσης ζωής σ’ όλες τις εκφάνσεις της: πολεοδομία, αρχιτεκτονική, θάλασσα και ναυτοσύνη, συγκοινωνίες, πολιτισμό, τέχνη, εθνικά και κοινωνικά προβλήματα και καταστάσεις, της, υπό την προεκτεθείσα έννοια, «Πόλεως των Αθηνών». Ο αείμνηστος Ναύαρχος, Κυβερνήτης του «Αβέρωφ» κατά την απελευθέρωση Μυτιλήνης1 το 1912, Σοφοκλής Δούσμανης ήταν θείος του αοιδίμου Λάμπρου Ευταξία. Πέραν αυτού, το Μουσείον μας συνεδέθη ήδη από την έναρξη, σχεδόν, της νέας, υπό το Δ.Σ., φάσεως της ζωής του με το Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος, αφού Πρόεδρος του Συλλόγου των Φίλων του Μουσείου μας, διετέλεσε ο αείμνηστος Ναύαρχος Κων. Παΐζης-Παραδέλης, Πρόεδρος τότε του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Και, βεβαίως, και το δύο Μουσεία καθ’ εαυτά διατηρούν εξαίρετες σχέσεις. Σ’ αυτή την λαμπρή προϊστορία επόμενος, ο ομιλών είχε την ευκαιρία να γνωρίσει την Πρόεδρο του Φίλου Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και σήμερα δικαίως τιμωμένη κ. Αναστασία ΑναγνωστοπούλουΠαλούμπη. Είχε, έτσι, και έχει τη δυνατότητα να θαυμάζει τον τρόπο διοικήσεως του εκλεκτού Μουσείου της, και, ιδίως, να παίρνει μαθήματα2 από την αγάπη και αφοσίωση στο υψηλό έργο, που επιτελεί, την εργατικότητα και μαχητικότητα της Προέδρου του για την προαγωγή του ιδίου του Μουσείου και του αντικειμένου του, που είναι η ψυχή και η καρδιά όχι απλώς της Ελλάδος, αλλά του Ελληνισμού όπου Γης. Παρ’ όλ’ αυτά, το Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος, υπό την διοίκηση της κ. Αναστασίας ΑναγνωστοπούλουΠαλούμπη, δεν φυλάσσει, προβάλλει και προάγει μόνον την Ιστορία του πάντοτε αήττητου Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού και της Ελληνικής Ναυτοσύνης, των υπερόχων και αγερώχων Αξιωματικών, Υπαξιωματικών και Ανδρών, Εφοπλιστών, Καπετάνιων, Μηχανικών και Ναυτών όλων των πλοίων του Ελληνισμού σ’ όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτου μας. Υπό την διοίκησή της το Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος διαφυλάσσει, προάγει και προβάλλει τον Πολιτισμό του Ελληνισμού σ’ όλο το εύρος του. Βασικό στοιχείο, το ίδιο το DNA του Έλληνος ήταν, είναι και θα είναι η θάλασσα. Χωρίς την θάλασσα δεν θα υπήρχε, ούτε θα διατηρείτο και ανεπτύσσετο η ζωή του ανθρώπου. Ο Ελληνισμός στην θάλασσα, πέραν και πρωτίστως από κάθε άλλο, δημιουργεί και προάγει τον παγκόσμιο Πολιτισμό. Και αυτό, ακριβώς το στοιχείο το βιώνουν όσοι επισκέπτονται το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος και παρακολουθούν τις εκδηλώσεις του, υπό την διοίκηση της κ. Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη. Ο ομιλών, όντας ο ίδιος Αιγαιοπελαγίτης, γέννημα και θρέμμα, έχει διδαχθεί την σημασία και την αξία της προσωπικότητος της γυναικός, και τον σεβασμό αυτής, απ’ αυτής της γεννήσεώς του, από την Συριανή Μητέρα του, αλλά και τις Γιαγιάδες του, την Σμυρνιά Μαρίτσα, και την Σαντορινιά Μαρία, αλλά και την Ζαχάρω, παρακόρη της, που την πήρε μαζύ της, σ’ όλη τη ζωή της μετά τον θάνατο του ναυτικού συζύγου της. Όχι τυχαίως, αφού στο Αιγαίο, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα ακμάζει, δημιουργεί, θαυμάζεται και τιμάται με σεβασμό η γυναίκα.

1 Απ’ την οποία κατάγεται εκ της πατρικής γραμμής ο ομιλών και εκεί διήλθε όλα τα σχολικά του χρόνια 2 Ο ομιλών έχει ιδίαν εμπειρία, επισκεφθείς το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος σε ώρες λειτουργίας της υπηρεσίας του και παραγωγής του έργου του υπό την προσωπική εργασία και καθοδήγηση της κ. Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη και την άγρυπνη συμπαράσταση του Ναυάρχου κ. Ιωάννου Παλούμπη. Σε τέτοιες ώρες, όποιος επισκεφθεί το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος θα διαπιστώσει τη δουλειά τους και το τρόπο εργασίας τους, που έχει τα λαμπρά αποτελέσματα, που όλοι βλέπομε στις εκδηλώσεις του.

36 Περιπλους

Ο Πρόεδρος του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών- Ιδρύματος ΒούρουΕυταξία κ. Αντώνιος Βογιατζής στο βήμα.

Κατ’ εξοχήν για τους Αιγαιοπελαγίτες, η γυναίκα είναι η πηγή της ζωής, η προσωποποίηση της αφοσιώσεως και της διαρκούς προσφοράς προς τον άνθρωπο, της καλωσύνης, της πνευματικής καλλιεργείας, της γνώσεως, της κάθε μορφής τέχνης, της μουσικής, της ποιήσεως και του πολιτισμού. Σ’ όλα αυτά ανταποκρίνεται μέχρι κεραίας η ζωή και προσωπικότης της κ. Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη. Δεν θα αναφερθώ στο πλουσιώτατο βιογραφικό3 της τιμωμένης σήμερα Προέδρου, αφου οι προλαλήσαντες εκάλυψαν πλήρως τα πάντα. Εμείς της ευχόμεθα αστείρευτη υγεία, δημιουργικότητα και ευτυχία και όλα τα καλά του Θεού, για Χρόνια Πολλά-Πάμπολλα.

3 Η κ. Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη: Γεννήθηκε στην Αμαλιάδα της Ηλείας όπου τελείωσε τις γυμνασιακές της σπουδές. Απεφοίτησε από το Πάντειο Πανεπιστήμιο, λαβούσα πτυχίο στη «Δημόσια Διοίκηση και Πολιτικές Επιστήμες». Εργάσθηκε στο Υπουργείο Εθνικής Αμύνης / Γενικό Επιτελείο Ναυτικού σε θέσεις οικονομικού ενδιαφέροντος και συνταξιοδοτήθηκε κατόπιν αιτήσεώς της μετά από 25 χρόνια υπηρεσίας, με τον βαθμό της Διευθυντρίας. Παρηκολούθησε διάφορα επιμορφωτικά σχολεία και σεμινάρια και το 1991 επελέγη για να φοιτήση στη Σχολή Εθνικής Αμύνης από όπου αποφοίτησε με διάκριση. Την περίοδο 1995 μέχρι 2004 εκλεγόταν στο Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου Επιτελών Εθνικής Αμύνης, ενώ από του 2011 είναι ‘’αριστίνδην’’ μέλος του. Μέλος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος από του 1985, συμμετέχει ενεργώς σε όλες τις δραστηριότητές του. Κατά την περίοδο 1996 – 2002 διετέλεσε Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Μουσείου και το 2003 εκλέγεται Πρόεδρος, η πρώτη γυναίκα από της ιδρύσεώς του. Τον Μάρτιο του 2015 επανεξελέγη για πέμπτη συνεχή φορά Πρόεδρος. Έχει επιδείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε θέματα που αφορούν στο δημογραφικό πρόβλημα και στη στράτευση των γυναικών, ενώ είναι Διευθύντρια και Εκδότης της περιοδικής εκδόσεως του Μουσείου «ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ». Κατά τη διάρκεια της θητείας της ως Προέδρου, το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος οργάνωσε δύο πανελλήνια συνέδρια το 2004 και το 2014 με συμμετοχή όλων των Ναυτικών Μουσείων και των πολιτιστικών φορέων ναυτικής παραδόσεως της χώρας. Από του 2014 προεδρεύει της ομάδος εργασίας που συνεκροτήθη από το Υπουργείο Πολιτισμού για την «προστασία και την ανάδειξη των παραδοσιακών σκαφών και της ξυλοναυπηγικής τέχνης του ελληνικού χώρου». Για το έργο της έχει βραβευθεί από την Ένωση Αποστράτων Αξιωματικών Ναυτικού, τον Σύνδεσμο Επιτελών Εθνικής Αμύνης, την Εκκλησία της Ελλάδος, την Ένωση Αρχιπλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού, το Ναυτικό Όμιλο Ελλάδος και το περιοδικό Ναυτικά Χρονικά σε συνεργασία με την Ένωση Ναυτιλιακών Οικονομολόγων Ελλάδος. Είναι παντρεμένη με τον Αντιναύαρχο ε.α Ιωάννη Παλούμπη και έχει ένα γυιό.

OMIΛΙΑ της Προέδρου της Ναυτιλιακής Λέσχης Πειραιά και Εντεταλμένης Συμβούλου Πολιτισμού του Δήμου Πειραιά Ειρήνης Νταϊφά

A

ξιότιμοι προσκεκλημένοι, Αξιότιμες κυρίες και κύριοι, Αγαπητές φίλες και φίλοι, Με πολύ χαρά βρίσκομαι σήμερα εδώ μαζί σας, στους ωραιότατους χώρους της Παλαιάς Βουλής, προσκεκλημένη της Προέδρου κυρίας Γάκη-Καψή και του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου Γυναικών Θεσσαλονίκης-Μακεδονίας «εν Αθήναις», ως μία εκ των ομιλητών στην τελετή βράβευσης της Προέδρου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, αγαπητής κυρίας Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας! Ως μέλος της μεγάλης και παραδοσιακής Ναυτικής οικογένειας, αλλά και ως Εντεταλμένη Δημοτική Σύμβουλος Πολιτισμού του Δήμου Πειραιά γνωρίζω εκ του σύνεγγυς το έργο, τις προσπάθειες και την προσφορά της κυρίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, που εδρεύει στον Πειραιά είναι το μεγαλύτερο και πληρέστερο στο είδος του, και προβάλλει την Ναυτική Ιστορία και Παράδοση από την προϊστορική εποχή ως τις μέρες μας. Η παρουσία του στο «μεγάλο λιμάνι» είναι πολύ σημαντική καθώς έχει σκοπό την ανάδειξη της μεγαλειώδους Ναυτικής Ιστορίας της πατρίδας μας, μέσα από τα εκθέματά του, φιλοξενώντας παράλληλα σημαντικό αρχειακό και φωτογραφικό υλικό, καθώς και την ανεκτίμητης αξίας και πλουσιότερη στο είδος της για την Μεσόγειο, βιβλιοθήκη του. Ιδιαίτερης αξίας, είναι επίσης και η Ναυτική Πινακοθήκη του περιλαμβάνει έργα των σημαντικότερων Ελλήνων ζωγράφων του 19ου και 20ου αιώνα. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, συμπληρώνει φέτος τα 70 χρόνια λειτουργίας του, και έχει την τύχη να κρατά το τιμόνι του από το 2003, η Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, η πρώτη γυναίκα στην ιστορία του, που κατέχει αυτή την θέση! Πλέοντας μετά περισσής γενναιότητας και ικανότητας, ανάμεσα σε οικονομικούς και άλλους σκοπέλους, και με την βοήθεια ικανών ανθρώπων που, όπως και η ίδια, προσφέρουν την ενέργεια και την δράση τους αφιλοκερδώς, καλλιεργούν με σταθερές και αποφασιστικές κινήσεις τη φυσιογνωμία και τη φήμη του Μουσείου, προβάλλοντας σημαντικό έργο. Υπό την υψηλή εποπτεία και καθοδήγηση της Προέδρου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και του Διοικητικού Συμβουλίου του, έχουν θέσει ως στόχους: 1. Την αναζήτηση, περισυλλογή, διαφύλαξη και έκθεση των ιστορικών κειμηλίων που αναφέρονται στους Ναυτικούς αγώνες, όπως και σε κάθε θαλάσσια δραστηριότητα των Ελλήνων από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας.

2. Την μελέτη και τεκμηρίωση της Ναυτικής μας Ιστορίας, καθώς και την διάσωση και προβολή της Ναυτικής μας κληρονομιάς.

3. Την ανάδειξη της Ελλάδας σε δυναμικό παράγοντα της Διεθνούς Επιστημονικής Κοινότητας, και 4. Στην έρευνα για την Ναυτική Ιστορία και Παράδοση, όπως επίσης και στην καλλιέργεια της αγάπης για την θάλασσα, που είναι πηγή ζωής για τους Έλληνες. Έχοντας ως πρώτιστο μέλημα την συνεχή βελτίωση της παρουσίας του Μουσείου τόσο στον Πειραιά όσο και στον γενικότερο Πολιτισμικό χάρτη της Ελλάδας, καθώς και στην προσπάθεια να εδραιωθεί σε έναν διαρκώς αυξανόμενο πόλο έλξης επισκεπτών, η Πρόεδρος και το Διοικητικό Συμβούλιο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος προχωρούν και δημιουργούν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων και δράσεων. Ενδεικτικά μόνο, αναφέρω τις Εκθέσεις: - «Κωνσταντίνος Βολανάκης. Ο ποιητής της Θάλασσας», - «Το Θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ», 1911-2011, Ιστορία και Τέχνη», - «Ελληνική Ναυτική Παράδοση 10.000 χρόνων», - «Πειραιάς. Το λιμάνι των τριήρων», Και τις Διοργανώσεις και Φιλοξενίες: - Τιμητικών εκδηλώσεων για τους ανθρώπους της Ναυτιλίας, - Παρουσιάσεις εκδόσεων, - Βιωματικές και διαδραστικές δράσεις για παιδιά και ενήλικες, - Θεατρικές παραστάσεις,

Η Πρόεδρος της Ναυτιλιακής Λέσχης Πειραιά και Εντεταλμένη Σύμβουλος Πολιτισμού του Δήμου Πειραιά κυρία Ειρήνη Νταϊφά στο βήμα.

- Φιλοξενία Εκθέσεων άλλων φορέων, - Διαγωνισμούς Φωτογραφίας, - Επετειακές εκδηλώσεις και Επιμορφωτικά Σεμινάρια. Θα ήθελα επίσης να κάνω ιδιαίτερη μνεία, στην συμμετοχή του Ναυτικού Μουσείου στις πρωτοβουλίες για την διάσωση των παραδοσιακών σκαριών, μια και η κυρία Αναστασία Αναγνωστοπούλου- Παλούμπη, από το 2014 προεδρεύει της Ομάδας Εργασίας που συγκροτήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού, για την «προστασία και την ανάδειξη των παραδοσιακών σκαφών και της τόσο σημαντικής ξυλοναυπηγικής τέχνης του Ελληνικού χώρου». Ανάλογης σημασίας είναι βεβαίως, και η ανάπτυξη συνεργασιών του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος με άλλους Πολιτιστικούς Φορείς και Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, καθώς και η στενή του συνεργασία με Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού και φυσικά με τον Δήμο Πειραιά! Κλείνοντας, θέλω να αναφερθώ και στο όραμα της κυρίας Αναγνωστοπούλου- Παλούμπη για την κτηριακή αναβάθμιση του Μουσείου. Η Πρόεδρος και το Διοικητικό Συμβούλιο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, ανιχνεύοντας τις διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες ανάπτυξής του, ήρθαν αντιμέτωποι με το πρόβλημα των ανεπαρκών υποδομών του κτιρίου και αποφάσισαν να υιοθετήσουν ένα σχέδιο αναβάθμισής του, που εκπονήθηκε ως προμελέτη, ανιδιοτελώς, από ομάδα μελετητών, μελών του. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που βελτιώνει σημαντικά τις υποδομές του Μουσείου, εξωραΐζει την εξωτερική του όψη και αυξάνει σχεδόν κατά 30% τον διαθέσιμο εσωτερικό χώρο. Η πρόταση, αναδεικνύει τα κατάλοιπα της Αρχαίας Οχύρωσης και εντάσσεται πλήρως, στην εγκεκριμένη από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο μελέτη Ανάδειξης του Αρχαίου Τείχους, στην περιοχή της Μαρίνας Ζέας. Τα σχέδια της εξωτερικής εμφάνισης είναι τω όντι εντυπωσιακά και όταν υλοποιηθούν, θα κάνουν το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, ένα στολίδι για την περιοχή και ένα διακριτό σημείο αναφοράς της πόλης του Πειραιά! Η σημερινή βράβευση της Προέδρου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, είναι ουσιαστικά επιτυχής, ακριβέστατη και πολύ δίκαιη γιατί η κυρία Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, είναι το χαρακτηριστικό παράδειγμα της επιτυχημένης και δραστήριας γυναίκας, που προσφέρει με πάθος, ζήλο, αυταπάρνηση και ανιδιοτέλεια για το κοινό καλό! Σας ευχαριστώ πολύ!!!

Περιπλους 37

OMIΛΙΑτης Προέδρου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη

Θ

αντίξοες συνθήκες. Οι Έλληνες ήταν και Θα ήθελα να εκφράσω την είναι ναυτικός λαός. Ας σημειώσουμε ότι ευγνωμοσύνη μου προς την και σήμερα η εμπορική μας ναυτιλία είναι Πρόεδρο και τα μέλη του Διίσως ο μοναδικός τομέας στον οποίο εμείς οικητικού Συμβουλίου του οι Έλληνες διαπρέπουμε με συνέπεια Συνδέσμου Γυναικών Θεσσαγια δεκαετίες διεθνώς, παραμένοντας λονίκης-Μακεδονίας εν Αθήναις για την σταθερά σε μία από τις πρώτες θέσεις της εξαιρετική αυτή τιμή. παγκόσμιας κατάταξης. Κυρία Μπενάκη, κυρία Νταϊφά, κύριε Θεωρώ πως είναι υποχρέωσή μας να Βογιατζή, κύριε Ξύδη, κύριε Μπελεγράτη διαφυλάττουμε και να προβάλλουμε το Σας ευχαριστώ που είχατε την καλοσύνη πλούσιο ναυτικό πολιτιστικό απόθεμα της να επαινέσετε το έργο μου, σας ευχαριστώ χώρας μας. Έχοντας αυτό ως γνώμονα για την εύνοιά σας. Θα ήταν ευκολότερο πορεύτηκα καθ’ όλη τη θητεία μου μέχρι για εμένα αν εγώ είχα κληθεί να πλέξω το σήμερα στο Μουσείο. Θέλω να πιστεύω εγκώμιο για εσάς και να αναφερθώ στο πως οι δράσεις και οι πρωτοβουλίες που μεγάλο έργο που έχετε κάνει και εύχομαι αναλάβαμε και έχουμε προγραμματίσει να συνεχίσετε να το επιτελείτε για την για το μέλλον, παρά τους δύσκολους πατρίδα μας. οικονομικά καιρούς, συμβάλλουν στη Σας ευχαριστώ κυρία Φλέσσα για τον δημιουργική αφομοίωση της ναυτικής πολύτιμο χρόνο που μας αφιερώσατε και μας πολιτισμικής κληρονομιάς από τη τον υποδειγματικό συντονισμό. σύγχρονη κοινωνία και ελπίζουμε ότι θα Ευχαριστώ όλους εσάς εκλεκτοί κυρίες αποτελούν πηγή έμπνευσης για τις νέες και κύριοι, εκλεκτοί φίλοι για την τόσο Η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κυρία γενιές. θερμή υποδοχή, για την εξαιρετική Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, στο βήμα. Το κενό που άφησε η κρατική έλλειψη ευγένεια που δείξατε προς εμένα σήμερα πρόνοιας, το κάλυψε η εθελοντική με την παρουσία σας. συνεισφορά όλων των εραστών της Θεωρώ ότι δεν είχα το δικαίωμα να θάλασσας και της ναυτικής ιστορίας, που το ίδρυσαν το 1949, ως αρνηθώ αυτή τη βράβευση πάνω από όλα γιατί αισθάνομαι πως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου. Σήμερα εμείς, συνεχιστές της αυτός ο έπαινος και η τιμή που αποδίδεται σήμερα στο πρόσωπό μου πορείας που εκείνοι χάραξαν, προσπαθούμε να το διατηρήσουμε σε ανήκει σε όλους τους ανθρώπους του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος, ένα επίπεδο αντάξιο της ιστορίας μας και της διεθνούς θέσης που ανήκει στους εμπνευστές, ιδρυτές και πρωτεργάτες της δημιουργίας κατέχει η ναυτιλία μας στην παγκόσμια κατάταξη. Αντιλαμβάνεσθε ότι αυτού του φορέα που καλλιεργεί την αγάπη για τη θάλασσα, δεν είναι δυνατόν η εμπορική μας ναυτιλία να κατέχει την πρώτη θέση διαφυλάττει και προβάλλει τη ναυτική ιστορία και παράδοση της και να μην έχουμε ένα Μουσείο με ανάλογη προβολή. χώρας μας, ανήκει σε όλα τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου Ατενίζοντας προς το μέλλον, στα άμεσα σχέδια της παρούσας που ανιδιοτελώς συμμετέχουν στη διοίκηση του φορέα, ανήκει Διοίκησης είναι η ανακαίνιση και επέκταση κατά 1.000 τετραγωνικά στους χορηγούς και δωρητές μας που με τη γενναιοδωρία τους μέτρα του κτιρίου του, ώστε τα χιλιάδες εκθέματά του, τα οποία διασφαλίζουμε την καθημερινή λειτουργία του ιδρύματος, ανήκει άρχισαν να συγκεντρώνονται από το 1867 να εκτεθούν σύμφωνα με στα απλά μέλη που συστρατεύονται μαζί μας για τη διατήρηση της τις επιταγές της σύγχρονης μουσειολογίας. Για την υλοποίηση αυτού ναυτικής μας κληρονομιάς, ανήκει στους έξι μόνον εργαζόμενους του οράματος χρειαζόμαστε την υποστήριξη όλων σας. του Μουσείου για την πέραν του καλώς εννοουμένου καθήκοντος Έτσι έχοντας ως πυξίδα την ανάδειξη της ναυτικής πλευράς της προσφορά τους, ανήκει στους εθελοντές μας που με τις γνώσεις, ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού και με αφορμή τη συμπλήρωση την εμπειρία και τις ικανότητές τους υποστηρίζουν το έργο του 2.500 χρόνων το 2020 από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας οργανώνουμε Μουσείου, ανήκει τέλος θα μου επιτρέψετε στην οικογένειά μου που δύο εκθέσεις, οι οποίες το 2021 έχει υπογραφεί MOU να φιλοξενηθούν ανέχεται την καθημερινή απουσία μου και στον σύζυγό μου ναύαρχο στο Εθνικό Ναυτικό Μουσείο της Αυστραλίας στο Σίδνεϊ. Ιωάννη Παλούμπη για την μεγάλη στήριξή του όλα αυτά τα χρόνια. Στόχος είναι να προβληθεί η παγκόσμια διάσταση αυτού του ιστορικού Είναι γεγονός ότι ο εθελοντισμός αποτελεί μια δυναμική παρέμβαση γεγονότος. Η μία έκθεση, που θα εγκαινιαστεί στο Ναυτικό Μουσείο της κοινωνίας που εκδηλώνεται σε πολλαπλά πεδία δραστηριοτήτων. της Ελλάδος, με τη χρήση νέων τεχνολογιών φιλοδοξεί να αφηγηθεί Είναι το φαινόμενο μέσω του οποίου η ενεργοποίηση του ατόμου την ιστορία και να παρουσιάσει την ιστορική σημασία του γεγονότος συμβάλλει στην ολοκλήρωσή του και συντάσσεται με τη συλλογική που καθόρισε τη διαμόρφωση του ελληνικού και κατ’ επέκταση του ευημερία. Παράλληλα για τον εθελοντή αποτελεί μια στάση ζωής με δυτικού πολιτισμού. Η δεύτερη έκθεση είναι εικαστικού χαρακτήρα ιδιαίτερες αξίες. Είναι μια συνεισφορά στον ίδιο μας τον εαυτό και και προγραμματίζεται να παρουσιαστεί στο Δημοτικό Θέατρο του πάνω απ’ όλα στην πατρίδα μας. Πειραιά. Εκεί θα δοθεί η ευκαιρία σε νέους Έλληνες εικαστικούς, Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος από την ίδρυσή του στηρίχθηκε να δώσουν μία «φρέσκια ερμηνεία» μέσα από το προσωπικό τους στην εθελοντική προσφορά των ιδρυτικών μελών και φίλων του. Τα καλλιτεχνικό ιδίωμα στο ιστορικό αφήγημα. αιρετά Διοικητικά Συμβούλια αποτελούνταν και αποτελούνται από Το 2021 θα υπενθυμίσουμε και θα γιορτάσουμε και μία άλλη σημαδραστήριους εθελοντές, ευαίσθητους αιθεροβάμονες, επιστήμονες, ντική επέτειο, τα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάεπιχειρηματίες, Ναυάρχους του Ναυτικού και του Λιμενικού Σώματος, στασης του 1821, με την διοργάνωση μίας θεματικής έκθεσης για την Πλοιάρχους του Εμπορικού Ναυτικού, θαλασσανθρώπους, με κοινό Ναυμαχία του Ναβαρίνου, που προδιέγραψε το γεγονός της δημιουρχαρακτηριστικό τη διάθεση προσφοράς και την αγάπη τους στην γίας ανεξάρτητού ελληνικού κράτους Ελλάδα μας και τη ναυτική ιστορία της, τεκμηριώνοντας τη συνεχή Κυρίες και κύριοι, ναυτική παρουσία της χώρας μέσα στις θάλασσες και τους ωκεανούς Ως Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος έχουμε χρέος να αφηγηθούμε του κόσμου. και να διατηρήσουμε για τις επόμενες γενιές την ιστορία των Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, κυρίες και κύριοι, είναι ένας φορέας Ελλήνων θαλασσοπόρων που κυριάρχησαν μέσα στους αιώνες: που προβάλλει και στηρίζει ένα από τα σπουδαιότερα χαρακτηριστικά από τη θαλασσοκρατορία του βασιλιά Μίνωα, στην τριήρη των των Ελλήνων, τη ναυτοσύνη. Σαλαμινομάχων, από το βυζαντινό δρόμωνα και τις ολκάδες, έως Η πατρίδα μας οφείλει πολλά στη θάλασσα, όχι μόνο γιατί στη θάλασσα τους δυναμικούς σύγχρονους εμπορικούς στόλους των Ελλήνων αγωνίστηκε και κέρδισε την ελευθερία της σε πολλές ιστορικές στιγμές εφοπλιστών. της, αλλά και διότι σ’ αυτή οφείλονται μεγάλες περίοδοι ευημερίας Σας ευχαριστώ και χάρη σε αυτήν ο λαός της επιβίωσε σε δύσκολες εποχές με πολύ

38 Περιπλους

“I have a unique knowledge of your turbocharger service history…”

“…meaning I can provide the best possible maintenance support to keep your operations running efficiently.”

— Get the best maintenance support for your equipment with ABB Turbo Heroes.

How do you define Original Service by ABB Turbocharging? As your original equipment manufacturer (OEM), we have the unique knowledge of your turbocharger service history to ensure the efficient operation of your turbocharger. Our service experts go further than restoring the original performance of your ABB turbocharger. We continuously enhance your turbocharger’s efficiency for maximum output and asset value.

ABB Turbo Heroes at your Service. turboheroes.com

Τελετή Αποκαλυπτηρίων της προτομής του ήρωα της Επανάστασης του 1821 Νικήτα Σταματελόπουλου (Νικηταρά) Με κάθε επισημότητα πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 23 Μαρτίου 2019 η τελετή αποκαλυπτηρίων της προτομής του ήρωα Στρατηγού της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 Νικήτα Σταματελόπουλου (Νικηταρά), από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Πειραιώς και Φαλήρου κ.κ. Σεραφείμ, τον Δήμαρχο Πειραιά κ. Γιάννη Μώραλη και τον δωρητή της προτομής κ. Ευάγγελο Μαρινάκη, στον ασφυκτικά γεμάτο από κόσμο αύλειο χώρο του Γηροκομείου Πειραιώς. Το έργο φιλοτέχνησε ο γλύπτης κ. Γεώργιος Κικώτης, μετά από δωρεά του κ. Ευάγγελου Μαρινάκη, στη μνήμη του πατέρα του Μιλτιάδη Μαρινάκη.

Ο

Νικηταράς υπήρξε μια από τις πιο τραγικές μορφές της Ελληνικής Επανάστασης, που όχι μόνο δεν ευεργετήθηκε από την Ελληνική Πολιτεία για την προσφορά του στην πατρίδα, αλλά απεναντίας διώχτηκε, φυλακίστηκε και λίγο πριν το τέλος της ζωής του εξωθήθηκε σε επαιτεία στον Πειραιά, στον χώρο δίπλα από το Γηροκομείο Πειραιώς, προκειμένου να ζήσει την οικογένειά του. Ωστόσο μέχρι τέλους υπήρξε ένας σεμνός, αγέρωχος, υπερήφανος και αξιοπρεπής αγωνιστής. Η προτομή του ήταν ένα όραμα του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Πειραιώς και Φαλήρου κ.κ. Σεραφείμ, ως ένας ελάχιστος φόρος τιμής και μια καθυστερημένη αναγνώριση της τεράστιας προσφοράς σε ένα αγνοημένο και περιφρονημένο από την Πολιτεία ήρωα. Για τη δωρεά του αυτή απενεμήθη στον κ. Μαρινάκη από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Πειραιώς και Φαλήρου κ.κ. Σεραφείμ, ένας πίνακας που απεικονίζει τη μορφή του ήρωα, έργο του εικαστικού των εκπαιδευτηρίων της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς κ. Γιώργου Μποζά. Την τελετή διοργάνωσε ο Δήμος Πειραιά σε συνεργασία με την Ιερά Μητρόπολη Πειραιώς. Ομιλία για τους αγώνες, τη ζωή και το έργο του ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 Νικηταρά, εκφώνησε ο Ιστορικός, Ερευνητής, εκπρόσωπος του Συλλόγου Τουρκολεκαίων (τόπο καταγωγής του Ήρωα), κ. Αντώνιος Παναγιωτόπουλος. Ιστορική αναφορά έκαναν: ο Πρόεδρος του Πατριωτικού Ομίλου Απογόνων Αγωνιστών του 1821, κ. Κωνσταντίνος Πλαπούτας, καθώς και ο εκπρόσωπος του Πολιτιστικού Συλλόγου Νέδουσας Μεσσηνίας (γενέτειρα του Ήρωα), αιδεσιμότατος πατέρας κ. Νικήτας Βεργινάδης.

O Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πειραιώς και Φαλήρου κ.κ. Σεραφείμ στην ομιλία του, σημείωσε πως ο Νικηταράς «…στέκεται πλέον εδώ για να δείχνει το δρόμο στους νεοέλληνες, σε μια εποχή βαθιάς πνευματικής συγχύσεως, σε μία εποχή τραγικής απομειώσεως των ζωπύρων του γένους… οι λαοί που ξεχνούν την ιστορία τους, λαοί που δεν υψώνουν την σημαία της πίστεως και της πατρίδος, πρόκειται να ξαναζήσουν τραγωδίες και εθνικές απομειώσεις». Ο Σεβασμιώτατος εξέφρασε ευχαριστίες προς τον Δήμαρχο Πειραιά κ. Ιωάννη Μώραλη, ο οποίος, όπως σημείωσε, είναι «θερμός συνεργός στο έργο αυτής της πόλης», αλλά και στον γλύπτη κ. Γεώργιο Κικώτη, ο οποίος «με τα έργα του μεταλαμπαδεύει την ιστορική μνήμη». Τέλος απηύθυνε θερμές ευχαριστίες «στον τελευταίο ίσως φιλογενή και μεγάλο ευεργέτη κ. Ευάγγελο Μαρινάκη, ο οποίος δεν φείδεται της προσωπικής του περιουσίας για να καταδείξει την αλήθεια του Ελληνικού Έθνους και της Ορθοδόξου πίστεώς μας. Τον ευγνωμονώ εκ βάθους

40 Περιπλους

ψυχής, διότι όλα όσα προσφέρει ο Πρόεδρος Βαγγέλης Μαρινάκης, δεν είναι από επιχειρήσεις στην Ελλάδα, αλλά είναι από μία καταξιωμένη επιχειρηματική δράση εκτός Ελλάδος, εκεί όπου μεγαλύνει το μέγα της θαλάσσης κράτος των Ελλήνων», κατέληξε. Ο Δήμαρχος Πειραιά κ. Γιάννης Μώραλης στην ομιλία του ανάφερε: «Όλη η πόλη είναι εδώ και αυτό είναι πολύ ευχάριστο. Σήμερα ο Πειραιάς τιμά έναν από τους σημαντικότερους στρατηγούς της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, τον Νικήτα Σταματελόπουλο, γνωστό ως «Νικηταρά». Η ανέγερση της προτομής του ήρωα Νικηταρά στον Πειραιά ήταν το λιγότερο που θα μπορούσε να κάνει η πόλη, για να τιμήσει τον αγωνιστή του 1821, ο οποίος πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην πόλη μας. […] Σήμερα λοιπόν, ως δημοτική αρχή και σε αγαστή συνεργασία με τη Μητρόπολη Πειραιά και τον Σεβασμιώτατο, εκπληρώνουμε ένα χρέος απέναντι στον ήρωα Νικηταρά. Η πόλη του Πειραιά αποδίδει έστω και λίγο καθυστερημένα στον μεγάλο αυτό στρατηγό της Ελληνικής Επανάστασης τον φόρο τιμής που του αρμόζει. Αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς την ευγενική δωρεά του κ. Ευάγγελου Μαρινάκη, μέσω της οποίας ανεγέρθηκε στο σημείο αυτό η προτομή του, έτσι ώστε οι Πειραιώτες και ειδικά οι νέοι μας, να μάθουν για την ιστορία του». Κλείνοντας ο δήμαρχος ευχαρίστησε τον δωρητή κ. Βαγγέλη Μαρινάκη και ανέφερε χαρακτηριστικά: «...είναι σημαντικό ότι υπάρχουν ακόμα άνθρωποι, οι οποίοι μπορούν και θέλουν να προσφέρουν

στις πόλεις που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν και εύχομαι το παράδειγμά του να βρει κι άλλους μιμητές. » Ο δωρητής της προτομής κ. Ευάγγελος Μαρινάκης στην ομιλία του συνεχάρη τον κ. Μώραλη, τον Δήμαρχο του Πειραιά, καθώς και τον Μητροπολίτη Πειραιώς και Φαλήρου κ. Σεραφείμ για την ανάληψη αυτής της πρωτοβουλίας και τη διοργάνωση της εκδήλωσης και ανέφερε: «Κυρίες και κύριοι, είναι μεγάλη τιμή η δωρεά της προτομής του Νικηταρά, ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης, στη μνήμη του πατέρα μου, Μιλτιάδη Μαρινάκη. Ενός ανθρώπου σφυρηλατημένου με τις διαχρονικές αρχές του ελληνισμού, που έτρεφε ταυτόχρονα ανιδιοτελή αγάπη για τον Πειραιά. Αυτές τις αρχές υπηρέτησε σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, γεγονός που συνιστά και για μένα προσωπικά μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για προσφορά στον τόπο και την πατρίδα μου. […] Ο Νικηταράς υπήρξε τουρκοφάγος για να υπερασπιστεί την πατρίδα του από την λαίλαπα της καταστροφής και της υποδούλωσης. [...] Στην ελεύθερη πατρίδα που μας εξασφάλισαν οι ήρωες του ‘21, είναι σημαντικό, εμπνευσμένοι από τα ιδανικά τους και εργαζόμενοι σκληρά και τίμια σήμερα, να συντηρούμε τις οικογένειές μας, συνεισφέροντας στο κοινό καλό.»

Στεφάνια κατέθεσαν: Ο Δήμαρχος Πειραιά κ. Ιωάννης Μώραλης. Ο δωρητής της προτομής του Ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 Νικηταρά, κ. Ευάγγελος Μαρινάκης. Ο εκπρόσωπος των Ενόπλων Δυνάμεων Αρχιπλοίαρχος του Πολεμικού Ναυτικού κ. Ηλίας Ράπτης. Ο Πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιά κ. Βασίλειος Κορκίδης. Εκ μέρους του Οδοντιατρικού Συλλόγου Πειραιά, το μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου κ. Νικόλαος Αχριάνης. Εκ μέρους του Πολιτιστικού Συλλόγου Νεδουσαίων «Ο Νικηταράς» από τη γενέτειρα του ήρωα, ο κ. Νικήτας Βεργινάδης. Εκ μέρους της Αδελφότητας Τουρκολεκαίων «Ο Νικηταράς», ο Πρόεδρος κ. Ιωάννης Σταματελόπουλος. Εκ μέρους της Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Λιμενικού Σώματος, ο Πρόεδρος κ. Βασίλειος Μανωλάκος. Εκ μέρους της Ένωσης Απανταχού Μανιατών «Η Μάνη», ο Πρόεδρος κ. Σταύρος Βοϊδονικόλας. Εκ μέρους της Αδελφότητας Κρητών Πειραιά «Η Ομόνοια», ο Πρόεδρος κ. Θεόδωρος Τσόντος.

Eκ μέρους του Συλλόγου Μεσολογγιτών Αττικής –ΑΓΙΟΣ ΣΥΜΕΩΝ - ο Πρόεδρος κ. Γεώργιος Αντύπας. Εκ μέρους του Πατριωτικού Ομίλου Απογόνων Αγωνιστών του 1821, ο Πρόεδρος κ. Κωνσταντίνος Πλαπούτας. Στην τελετή των αποκαλυπτηρίων ερμήνευσε με μοναδικό τρόπο ένα δημώδες άσμα (μοιρολόι) η κα Βασιλική Καρακώστα. Στη συνέχεια, έγινε η παρουσίαση δρώμενου από τη θεατρική ομάδα της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς. Εμφανίστηκαν νέοι από τον Ιερό Ναό Αγίας Αικατερίνης Καστέλας. Ακολούθησαν παραδοσιακοί χοροί από το χορευτικό τμήμα του Ιερού Ναού της Ευαγγελίστριας. Στα αποκαλυπτήρια της προτομής παιάνιζε η μπάντα του Λιμενικού Σώματος. Στο τέλος της εκδήλωσης, έγινε ξενάγηση στην έκθεση κειμηλίων της Ελληνικής Επανάστασης, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Γηροκομείου Πειραιώς, όπου φιλοξενήθηκαν τα εκθέματα της Φιλελληνικής Συλλογής Μιχαήλ και Δήμητρας Βαρκαράκη. Περιπλους 41

ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΤΟ ΕΥΨΥΧΟΝ

Η ιστορία του θρυλικού αντιτορπιλικού «Αδρίας» Προβολή ιστορικής ταινίας Την Δευτέρα 1η Απριλίου, πραγματοποιήθηκε στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών εκδήλωση αφιερωμένη στο θρυλικό Αντιτορπιλικό “ΑΔΡΙΑΣ” και τον ιστορικό επανάπλου του στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, με την προβολή της ταινίας με τίτλο “Ελεύθερον το Εύψυχον” , παραγωγής της Πολιτιστικής Ομάδας “Αρχιπέλαγος”. Η εκδήλωση ήταν μία συνδιοργάνωση του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος, του Πολεμικού Μουσείου και της Πολιτιστικής Ομάδας “Αρχιπέλαγος”.

T

ην εκδήλωση χαιρέτισε ο Πρόεδρος του Πολεμικού Μουσείου Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. Αθανάσιος Παναγόπουλος. Στη συνέχεια ανέβηκε στο βήμα η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος κ. Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, η οποία στη ομιλία της παρουσίασε την συλλογή των αντικειμένων που είχε δωρίσει στο μουσείο ο ναύαρχος Ιωάννης Τούμπας, Κυβερνήτης του “Αδρίας”, την στολή, το ξίφος και τα παράσημά του. Τέλος προσκάλεσε όσους διαθέτουν οικογενειακά κειμήλια, τα οποία είναι απτά τεκμήρια της νεότερης και σύγχρονης ελληνικής ιστορίας να τα δωρίσουν σε μουσειακούς οργανισμούς, ώστε να διατηρηθούν για τις επόμενες γενιές και να προβληθούν στο κοινό. Στην εκδήλωση επίσης μίλησε ο Αντιναύαρχος ε.α. κ. Ιωάννης Παλούμπης για την προσωπικότητα του Ναυάρχου Ιωάννη Τούμπα. Στην περιεκτικότατη ομιλία του, αναφέρθηκε στον χαρακτήρα του Αξιωματικού Ι. Τούμπα και την θητεία του σε διάφορες θέσεις πριν και μετά τον “Αδρία”. Την ιστορική ταινία προλόγισε η κ. Ευδοκία Βουβάλη από την πολιτιστική ομάδα «Αρχιπέλαγος» . Μετά από μια σύντομη αναφορά στους στόχους και τις δράσεις του “Αρχιπελάγους”, ευχαρίστησε όσους καθ' οιονδήποτε τρόπο (αρχειακό υλικό-συνεντεύξεις) συνέβαλαν στη δημιουργία της ταινίας. Ειδικότερα αναφέρθηκε στα δημοσιευμένα απομνημονεύματα των ανδρών που υπηρέτησαν στον «Αδρία» πάνω στα οποία στηρίχθηκε η συγγραφή του σεναρίου. Η ταινία διάρκειας 70 λεπτών, περιλαμβάνει συνεντεύξεις και μαρτυρίες από τους πρωταγωνιστές του ηρωικού κατορθώματος του “ΑΔΡΙΑΣ” και οπτικοακουστικό υλικό που παρουσιάσθηκε για πρώτη φορά. Είναι αποτέλεσμα διετούς έρευνας, μελέτης, τεκμηρίωσης και συγκέντρωσης οπτικοακουστικού υλικού από τους δύο συντελεστές της ταινίας Νίκο Παπαδόπουλο και Ευδοκία Βουβάλη, αμφότεροι ιδρυτικά μέλη της Πολιτιστικής Ομάδας “Αρχιπέλαγος”. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε η προβολή της ταινίας.

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΤΟ ΕΥΨΥΧΟΝ Μετά την προβολή, το κοινό εμφανώς συγκινημένο, ευχαρίστησε και συνεχάρη την Πολιτιστική Ομάδα «Αρχιπέλαγος» για την εξαιρετική παραγωγή τους. Ιδιαίτερα τιμητική για τους συντελεστές της εκδήλωσης ήταν η παρουσία των συγγενών του πληρώματος του «Αδρίας» Αντιναύαρχος ε.α. Ηλίας Παπαφρατζέσκος, Κωνσταντίνος Τασσάς, Δήμητρα Μουρτζίνη και κα. Σολωμού. Από πλευράς επισήμων στην εκδήλωση παρευρέθησαν: •Α ντιναύαρχος Στυλιανός Πετράκης ΠΝ., Αρχηγός Στόλου - Εκπρόσωπος Αρχηγού ΓΕΝ •Α ρχιπλοίαρχος ΛΣ Ισάκογλου Νικόλαος, Εκπρόσωπος Αρχηγού ΛΣ.- ΕΛ.ΑΚΤ •Π λοίαρχος Κ. Μανιός ΠΝ, Εκπρόσωπος Διοικητή ΣΕθΑ •Α ντιπλοίαρχος Λάζαρος Σιδηρόπουλος ΠΝ-Κυβερνήτης Φ/Γ ΑΔΡΙΑΣ •Α ντιπλοίαρχος ΛΣ Κατσούλης-Εκπρόσωπος Κεντρικού Λιμενάρχη Πειραιά •Α ντιναύαρχος ΛΣ Πελοπίδας Αγγελόπουλος-Πρόεδρος Λέσχης Λ.Σ •Α ντώνιος Βογιατζής, Πρόεδρος Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών-Ιδρύματος Βούρου-Ευταξία •Π αναγιώτης Ριζόπουλος, Γραμματέας AHEPA HELLAS •Α ντιναύαρχος ε.α. Ξενοφών Μαυρογιάννης, Πρόεδρος Συνδέσμου

Αποφοίτων ΣΝΔ

• Υ ποναύαρχος ε.α. Ιωάννης Φραγκούλης, Πρόεδρος Ομοσπονδίας Δωδεκανησιακών Σωματείων Αθηνών - Πειραιώς

•Α ντιστράτηγος ε.α. Χαράλαμπος Πόκας, εκπρόσωπος ΣΕΕθΑ • Υ ποναύαρχος ΛΣ Δημήτριος Νεόφυτος, Εκπρόσωπος ΙΔ.ΕΛ.Α.ΝΑ.Π.

•Α ντώνιος Γκορτζής, Πρόεδρος Φίλων Πολεμικού Μουσείου •Δ ημήτριος Μηνδρινός, Πρόεδρος Πανελλήνιας Ένωσης Συνταξιούχων Πλοιάρχων Ε.Ν.

•Μ ικές Στεφανίδης, Πρόεδρος Νομαρχιακής Επιτροπής Δωδεκανήσου ΛΑΟΣ

• Ι ωάννης Μαραγκουδάκης, Πρόεδρος ΠΟΙΑΘ •Π λοίαρχος ΛΣ Βικέντιος Ρώτας, Εκπρόσωπος Ένωσης Απόστρατων Αξιωματικών Λ.Σ.

•Α ντώνιος Κορτζής, Πρόεδρος των φίλων του Πολεμικού Μουσείου Αθηνών.

• Ε κπρόσωποι της Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Ναυτικού, του Ελληνικού Συνδέσμου Υποβρυχίων, της Εστίας Νέας Σμύρνης,

•Π ρόεδροι και εκπρόσωποι Δωδεκανησιακών Σωματείων και Συλ-

λόγων Οι συνδιοργανωτές της εκδήλωσης ευχαριστούμε όλες και όλους που παρευρέθησαν και μας τίμησαν με την παρουσία τους.

1

2

3

4

1. Από αριστερά η Πρόεδρος του ΝΜΕ κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, ο Πρόεδρος του Πολεμικού Μουσείου Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. κος Αθανάσιος Παναγόπουλος και η κα Ευδοκία Βουβάλη ιδρυτικό μέλος της πολιτιστικής ομάδας «Αρχιπέλαγος». 2. Η κα Ευδοκία Βουβάλη ιδρυτικό μέλος της πολιτιστικής ομάδας «Αρχιπέλαγος». 3. Ο Πρόεδρος του Πολεμικού Μουσείου Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. κος Αθανάσιος Παναγόπουλος στο βήμα. 4-6. Στιγμιότυπα.

5

6

Περιπλους 43

ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΤΟ ΕΥΨΥΧΟΝ

OMIΛΙΑ της Πρόεδρου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη

K

υρίες και κύριοι, Ο ηρωικός αγώνας της χώρας εναντίον του Άξονα Γερμανίας-Ιταλίας κατέχει αναμφίβολα εξέχουσα θέση στη νεότερη ιστορία της και αποτελεί μία από τις ενδοξότερες περιόδους της. Η Μάχη της Ελλάδος που διήρκησε έως τον Μάρτιο του 1941, αποτελεί παράδειγμα αναμέτρησης μίας μικρής, αδύναμης στρατιωτικά χώρας με έναν αήττητο μέχρι τότε εχθρό. Οι Έλληνες πολέμησαν με παράτολμο θάρρος και ύψιστη περιφρόνηση προς το θάνατο. Και όταν τον Απρίλιο του 41 οι γερμανικές δυνάμεις προήλαυναν πια στη χώρα μας το Ναυτικό μας, αρνούμενο να συνθηκολογήσει, ακολούθησε το δρόμο της τιμής, συνεχίζοντας τον πόλεμο μέχρι την τελική νίκη, γράφοντας λαμπρές σελίδες ιστορίας. Το κορυφαίο, ίσως, γεγονός ηρωισμού και τιμής του Πολεμικού Ναυτικού στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αποτελεί ο πλους του κομμένου Αντιτορπιλικού «Αδρίας», από τις τουρκικές ακτές, όπου είχε καταφύγει μετά την πρόσκρουσή του σε νάρκη, μέχρι την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και ο οποίος παρουσιάζεται στο ντοκιμαντέρ «Ελεύθερον το Εύψυχον», παραγωγή της Πολιτιστικής Ομάδας «Αρχιπέλαγος», το οποίο θα δείτε σε λίγο. Το ντοκιμαντέρ για την ηρωική δράση του πλοίου είναι αποτέλεσμα μακρόχρονης έρευνας, μελέτης και τεκμηρίωσης από την ομάδα «Αρχιπέλαγος». Προβλήθηκε για

Στολή με τα διακριτικά του βαθμού του Αντιναυάρχου και ξίφος του Ιωάννη Τούμπα. Δωρεά του ιδίου στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος.

44 Περιπλους

πρώτη φορά, στην επετειακή εκδήλωση που οργανώθηκε από το Πολεμικό Ναυτικό και την Ομάδα Αρχιπέλαγος, με αφορμή τη συμπλήρωση 75 χρόνων από τον κατάπλου του αντιτορπιλικού στην Αλεξάνδρεια. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο Πλωτό Μουσείο Θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ, παρουσία του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας. Σήμερα παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο ευρύ κοινό. Το κατόρθωμα του «Αδρία», πρωτοφανές στην παγκόσμια ναυτική ιστορία αποτελεί ένα από τα κορυφαία επεισόδια της ελληνικής συμμετοχής στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε και πάρα πολλά άλλα ανάλογα γεγονότα εκείνου του πολέμου στα οποία ενεπλάκησαν οι άνδρες των τριών κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων και για τα οποία όλοι θα πρέπει να αισθανόμαστε εθνικά υπερήφανοι, υπερήφανοι για τους πατέρες και τους παππούδες μας που υπερασπίσθηκαν εκείνη την εποχή την τιμή της χώρας μας. Επίσης, δεν πρέπει δυστυχώς να ξεχνάμε αλλά να θυμόμαστε και τον διχασμό που ενέσκηψε στις Ένοπλες Δυνάμεις μας, που πολεμούσαν τις δυνάμεις του Άξονα με βάση την Αίγυπτο, όταν καταφέραμε, για μια ακόμα φορά στην ιστορία μας να χωριστούμε σε αντιμαχόμενα στρατόπεδα, καταστρέφοντας ό, τι καλό είχαμε μέχρι τότε καταφέρει. Πρέπει να παραμείνει η αλήθεια αυτή ως ιστορικό δίδαγμα στον σημερινό Ελληνισμό. Δίδαγμα που αναφύεται από όλες τις ιστορικές μας περιόδους: «ομονοούντες μπορούμε να επιτελέσουμε θαύματα δυσανάλογα της αριθμητικής μας μειονεξίας, ενώ διχογνωμούντες καθιστάμεθα ανάξιοι του εαυτού μας, κατώτεροι της ιστορικής μας διαδρομής». Κυρίες και κύριοι, Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους δύο συνδιοργανωτές αυτής της εκδήλωσης, το Πολεμικό Μουσείο και την Πολιτιστική Ομάδα «Αρχιπέλαγος» για την άψογη συνεργασία.

Σε λίγο ο Αντιναύαρχος Ιωάννης Παλούμπης θα σας μιλήσει για την προσωπικότητα του ζωντανού αυτού συμβόλου του Πολεμικού Ναυτικού, του Ναυάρχου Ιωάννη Τούμπα, κυβερνήτη του θρυλικού αντιτορπιλικού. Επιτρέψτε μου, ωστόσο, μία σύντομη αναφορά στη σχέση που είχε ο ίδιος με το Μουσείο. Ο Ναύαρχος Ιωάννης Τούμπας ευπατρίδης, καλλιεργημένος, σώφρων, γνώριζε καλά τη σπουδαιότητα διατήρησης της ιστορικής μνήμης για την πορεία και το μέλλον ενός λαού και την αναγκαιότητα της καλλιέργειας στις επόμενες γενιές της αγάπης για την πατρίδα και τη θάλασσα. Στάθηκε, λοιπόν, πάντα κοντά στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος και ενίσχυσε τις προσπάθειές του να ανδρωθεί. Γι’ αυτό άλλωστε είχε ανακηρυχθεί επίτιμο μέλος του. Ο ίδιος είχε δωρίσει αντικείμενα από τον Αδρία στο Μουσείο προκειμένου να εκτεθούν στη μόνιμη έκθεσή του, ενώ είχε φροντίσει να παραδοθούν στο Μουσείο μας και τα υπόλοιπα κειμήλια που διέθετε, όπως η καμπάνα, το τιμόνι και ο θυρεός του πλοίου αλλά και η στολή του, το ξίφος και τα παράσημά του μετά το θάνατό του. Θα ήθελα να σας διαβάσω ένα μικρό απόσπασμα της επιστολής της θυγατέρας του, Ντόριαν Τούμπα, προς το Διοικητικό Συμβούλιο του φορέα μας με την οποία έκανε γνωστή την πρόθεση του Ναυάρχου να μας παραδώσει τη συλλογή του. «Δια της παρούσης μου, επιθυμώ όπως καταστήσω προς Υμάς γνωστό ότι ο αποβιώσας πατέρας μου αείμνηστος Ναύαρχος Ιωάννης Νικολάου Τούμπας, ο οποίος έζησε πιστά εις την ιδέα της Ελλάδος και ηγάπησε το Πολεμικό Ναυτικό, εις το οποίο και αφοσιώθη κατά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, με είχε επιφορτίσει να παραδώσω εις το Μουσείο σας τα αντικείμενα τα οποία αποτελούσαν την συναισθηματική αλλά και ηθική του στάση προς το ένδοξον παρελθόν του, εις έκφραση αγάπης και σεβασμού –όπως μου είχε ειπεί-προς τον ακατάλυτο σύνδεσμο του εθνικού παρόντος προς το ένδοξο παρελθόν της Ελλάδος, όπως ως τέτοιο θεωρούσε το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Τα αντικείμενα της δωρεάς του Ναυάρχου που σας ανέφερα και είδατε/βλέπετε στην οθόνη εκτίθενται στη μόνιμη έκθεση του Ναυτικού Μουσείου στην αίθουσα που είναι αφιερωμένη στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και μαζί με τα άλλα ιστορικά κειμήλια της περιόδου «φωτίζουν» την αξιόλογη δράση αλλά και τις βαρύτατες απώλειες σε υλικό και ανθρώπινο δυναμικό που υπέστη το Ναυτικό μας κατά τον πόλεμο. Κυρίες και κύριοι, Θεωρούμε χρέος μας απέναντι σε όλους αυτούς τους ανθρώπους που αγωνίστηκαν να διατηρήσουμε την ιστορική μνήμη γιατί είναι αυτή που κρατά ζωντανή την εθνική μας ταυτότητα! Σας ευχαριστώ!

ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΤΟ ΕΥΨΥΧΟΝ

OMIΛΙΑ του Αντιναυάρχου Π.Ν. ε.α. Ιωάννη Παλούμπη

Ο ΝΑΥΑΡΧΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΟΥΜΠΑΣ

K

υρίες και κύριοι. Είχα την τύχη να γνωρίσω τον Ναύαρχο Ιωάννη Τούμπα, το «ιερό αυτό τέρας» την αρχή της δεκαετίας του ’90, λίγο πριν αποστρατευθώ από το Ναυτικό. Αυτός άγγιζε ήδη τα 90 του χρόνια, ένας ήρωας του πολέμου, ένας ζωντανός θρύλος του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, ένα σύμβολο στην παγκόσμια ναυτική ιστορία. Ομολογώ ότι σε εκείνη τη συνάντηση κάθε του λέξη, ακόμα και η πιο κοινή έπαιρνε άλλη διάσταση. Ο Ναύαρχος, άνδρας επιβλητικός, ευφυής, αξιοσέβαστος, ήταν για εμένα αλλά και για κάθε στέλεχος του Πολεμικού Ναυτικού, ο σύγχρονος αξιωματικός που κράτησε στις δύσκολες στιγμές τις παραδόσεις του Ναυτικού μας, ένα πρότυπο προς μίμηση, φωτεινός οδηγός στον δρόμο της τιμής και του καθήκοντος. Επιθυμώντας σήμερα, αφ’ ενός να αποφύγω τις τετριμμένες κοινοτυπίες, αφ’ ετέρου να μην επιδοθώ σε μια κενή και άνευ περιεχομένου υμνολογία, σκέφτηκα ότι θα ήταν προτιμότερο να παραθέσω κάποια από τα πλέον χαρακτηριστικά γεγονότα της ζωής του και μέσα από αυτή την αλληλουχία, πιστεύω ότι ο καθένας θα μπορέσει να σχηματίσει εικόνα για την προσωπικότητα του ανδρός. Γεννήθηκε το 1901 στη Μύκονο. Έφηβος ακόμη κατετάγη στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων από την οποία αποφοίτησε στα 21 του, το 1922. Η δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα στη διάρκεια της οποίας πέρασε την εφηβεία του ήταν μία από τις πλέον δημιουργικές και γεμάτες πάθη περιόδους της ελληνικής ιστορίας μετά την

Ο Υποναύαρχος Ιωάννης Τούμπας Π.Ν. Φωτογραφικό Αρχείο ΝΜΕ.

απελευθέρωση του 1821. Ήταν η δεκαετία της πραγμάτωσης των οραμάτων για μια Ελλάδα μεγάλη που να περικλείει κατά το δυνατόν τα περισσότερα από τα τμήματα του διάσπαρτου γύρω από την ανατολική Μεσόγειο Ελληνισμού. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι διπλασίασαν την Ελλάδα και οι διεθνείς συγκυρίες μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ενίσχυσαν ακόμα περισσότερο το εθνικό αίσθημα για την Ελλάδα «των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» Ωστόσο οι ιδέες και τα όνειρα που έτρεφαν τις προηγούμενες γενιές για την αποκατάσταση του Ελληνισμού στα προηγούμενα όρια του Βυζαντινού κράτους κατέρρευσαν τον Σεπτέμβριο του 1922. Η προσγείωση και η απογοήτευση που ακολούθησε τη Μικρασιατική καταστροφή προκάλεσε αλληλοσυγκρουόμενα αισθήματα στους Έλληνες. Θεωρώ ότι οι εικόνες που προσελάμβανε ο νεαρός τότε Ναυτικός Δόκιμος, Ιωάννης Τούμπας, διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα του και τον προσανατόλισαν προς τον μεγάλο οραματιστή πολιτικό της εποχής, τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Το 1933 υπηρετούσε στο θωρακισμένο καταδρομικό ΑΒΕΡΩΦ ως Υποπλοίαρχος, όταν εκδηλώθηκε το, Βενιζελικής κατεύθυνσης, Κίνημα του Πλαστήρα. Δεν είναι γνωστό ποια ήταν ακριβώς η συμμετοχή του Τούμπα σε εκείνο το Κίνημα, αλλά το αποτέλεσμα ήταν να τεθεί σε 4μηνη «αργία δια προσκαίρου παύσεως.» Δύο χρόνια αργότερα εκδηλώθηκε το νέο, το γνωστό Βενιζελικό Κίνημα του 1935, στο οποίο συμμετείχε σχεδόν σύσσωμο το Πολεμικό Ναυτικό και φυσικά και ο Ιωάννης Τούμπας. Τότε υπηρετούσε ως αξιωματικός πυροβολικού του Ελαφρού Καταδρομικού ΕΛΛΗ. Μετά την καταστολή του Κινήματος, έχοντας διαφύγει στη Νεάπολη της Ιταλίας, καταδικάσθηκε ερήμην σε ισόβια δεσμά και καθαίρεση από τον βαθμό του. Τον Δεκέμβριο του 1935 απονεμήθηκε «χάρις ποινών» για τους κινηματίες, ενώ τον Ιούλιο του επομένου έτους ακυρώθηκε η έκπτωση από τον βαθμό του και λογίσθηκε ως απόστρατος Πλωτάρχης. Το 1940 στο πλαίσιο της γενικής επιστρατεύσεως, λόγω του ελληνοϊταλικού πολέμου, ανακλήθηκε στην ενέργεια ως Έφεδρος Πλωτάρχης και τοποθετήθηκε Διοικητής στο Οχυρό Μεγάλου Εμβόλου στη Θεσσαλονίκη. Το Οχυρό αποτελείτο από δύο φρούρια, ένα στο ακρωτήριο του Καραμπουρνού, όπου είναι εγκατεστημένος και ο φάρος και ένα επί της προεκτεινόμενης νοτίως γλώσσας του ακρωτηρίου, που ονομαζόταν Τούζλα. Τα δύο φρούρια είχαν κατασκευαστεί το 1909 από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, με σχέδια και επίβλεψη γερμανών μηχανικών και ο οπλισμός ήταν επίσης γερμανικός. Ο Τούμπας έκανε μια εξαιρετική δουλειά στο Οχυρό βελτιώνοντας τις εγκαταστάσεις και τα

Περιπλους 45

ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΤΟ ΕΥΨΥΧΟΝ

1 1. Στιγμιότυπο. 2. Στιγμιότυπο από την ομιλία της κ. Αναστασίας ΑναγνωστοπούλουΠαλούμπη Προέδρου του ΝΜΕ 2. Στιγμιότυπο από την ομιλία του Αντιναυάρχου Π.Ν. ε.α κ. Ιωάννη Παλούμπη.

2

μέσα επικοινωνίας μεταξύ των δύο φρουρίων, αλλά και με τις άλλες υπηρεσίες του Ναυτικού. Το κυριότερο όμως επίτευγμά του ήταν η ανύψωση του ηθικού του προσωπικού, που ανερχόταν σε 390 ναύτες και 150 στρατιώτες και η μετάδοση του πνεύματος ομοψυχίας και θάρρους, υπό την στιβαρή διοίκησή του. Έτσι το Οχυρό του Μεγάλου Εμβόλου ήταν μία από τις λίγες μονάδες των Ενόπλων Δυνάμεων που, μετά την εισβολή των Γερμανών, την κατάληψη της Θεσσαλονίκης και τη γενική κατάρρευση, υποχώρησε συντεταγμένα, εφαρμόζοντας τα προβλεπόμενα σχέδια καταστροφών του υλικού που δεν μπορούσε να μεταφερθεί και διασώζοντας όλο το υλικό που προβλεπόταν να συναποκομισθεί. Στις 13 Απριλίου 1941 παρουσιάσθηκε στο ΓΕΝ για να λάβει οδηγίες για τις περαιτέρω κινήσεις του. Εκεί πληροφορήθηκε ότι όλοι οι έφεδροι αξιωματικοί απολύονταν. Αιτεί να παρουσιασθεί στον Αρχηγό του ΓΕΝ Υποναύαρχο Αλέξανδρο Σακελλαρίου και του ζητεί να παραμείνει και να συνεχίσει τον πόλεμο στις τάξεις του Ναυτικού. Αυτή η κίνηση θα πρέπει να συνεκτιμηθεί με την ατμόσφαιρα που επικρατούσε εκείνες τις

46 Περιπλους

3

ημέρες, της πλήρους και απόλυτης διάλυσης του κράτους και του ίδιου του Ναυτικού. Ο Σακελλαρίου του συνιστά να επιβιβασθεί σε ένα πλοίο που θα έφευγε για τη Μέση Ανατολή. Τοποθετήθηκε Κυβερνήτης του Α/Τ ΑΕΤΟΣ δεδομένου ότι ο υπάρχων Κυβερνήτης ισχυρίσθηκε ότι έπαθε καρδιακή προσβολή και ζήτησε ….. μερικές μέρες άδεια. Το πλήρωμα του Αντιτορπιλικού είχε στασιάσει και το μεγαλύτερο μέρος του δεν επιθυμούσε να ακολουθήσει το πλοίο στη Μέση Ανατολή για συνέχιση της πολεμικής προσπάθειας. Η καταστολή της στάσεως, ενώ το πλήρωμα τον απειλούσε με όπλα, η απομάκρυνση των ταραχοποιών στοιχείων και η εμψύχωση και ο φρονηματισμός του υπολοίπου πληρώματος, επιβεβαίωσαν τα ηγετικά προσόντα του, τα οποία είχαν ήδη διαφανεί στην υπηρεσία του στο Οχυρό του Μεγάλου Εμβόλου. Το εν αποσυνθέσει Α/Τ ΑΕΤΟΣ, υπό τη διακυβέρνησή του, οδηγήθηκε μέσα σε λίγες ημέρες ετοιμοπόλεμο στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και συνέχισε την πολεμική προσπάθεια μαζί με τα λοιπά πλοία του Πολεμικού Ναυτικού, που εντάχθηκαν σε μικτές

μοίρες με τα αντίστοιχα Βρετανικά υπό την Επιχειρησιακή Διοίκηση του Βρετανού Ναυάρχου Κάνιγκαμ, Διοικητού των Βρετανικών Ναυτικών δυνάμεων Μεσογείου. Τον Φεβρουάριο του 1942 και ενώ ο ΑΕΤΟΣ βρισκόταν στην Καλκούτα της Ινδίας για επισκευές και μετασκευές, τοποθετήθηκε Κυβερνήτης ενός εκ των δύο νέων Αντιτορπιλικών τύπου HUNT, που παραχωρούσαν οι Άγγλοι στο Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό. Έτσι βρέθηκε Κυβερνήτης του ΑΔΡΙΑ, ο οποίος παραλήφθηκε στις 20 Ιουλίου 1942 από το Νιούκαστλ. Του δόθηκε το όνομα ΑΔΡΙΑΣ για να τιμηθούν οι αγώνες του Πολεμικού Ναυτικού στην Αδριατική κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο. Το νέο πλοίο λαμβάνει μέρος σε επιχειρήσεις στον Ατλαντικό και τη Μεσόγειο και καθημερινά αποδεικνύεται η εκπαίδευση, η ομοψυχία και το ανώτερο επίπεδο ενσυνείδητης πειθαρχίας του πληρώματός του. Ως επιβράβευση της εξαιρετικής του απόδοσης συμπεριελήφθη στην ομάδα πλοίων στην οποία παρεδόθη ο Ιταλικός Στόλος του Τάραντα την 10η Σεπτεμβρίου 1943. Η συνθηκολόγηση της Ιταλίας τον Σεπτέμβριο του 1943 αποτέλεσε την αφετηρία μιας σειράς επιχειρήσεων που στόχο είχαν να ανοίξουν ένα ακόμα μέτωπο με τις δυνάμεις του Άξονα, στα Δωδεκάνησα αυτή τη φορά. Ο Στολίσκος 22, στον οποίον συμμετέχει ο ΑΔΡΙΑΣ μαζί με Βρετανικά Αντιτορπιλικά λαμβάνει μέρος σ’ αυτές τις επιχειρήσεις και τα τοπία των ελληνικών θαλασσών και νησιών αποκτούν ιδιαίτερους συμβολισμούς για τους άνδρες του ελληνικού πλοίου, καθώς βλέπουν ότι πλησιάζει η ημέρα απελευθέρωσης για την Ελλάδα. Και τότε, την 22 προς 23 Οκτωβρίου το βράδυ, ο ΑΔΡΙΑΣ, το διάσημο ελληνικό αντιτορπιλικό, ενώ έπλεε ανατολικά της Καλύμνου, προσέκρουσε σε νάρκη και αποκόπηκε τελείως το πρωραίο τμήμα του πλοίου από τη γέφυρα και μπροστά. Δε θα προσπαθήσω να περιγράψω την κατάσταση του πλοίου, ούτε την επακολουθήσασα βύθιση, επίσης από νάρκη, του Βρετανικού Χαίργουορθ, που έσπευσε για παροχή βοήθειας προς τον ΑΔΡΙΑ. Αυτό άλλωστε είναι το θέμα του ντοκιμαντέρ που θα δείτε στη συνέχεια. Οι νεκροί του ΑΔΡΙΑ έφτασαν τους 21 και οι τραυματίες τους 30, μεταξύ των οποίων και ίδιος ο Τούμπας. Ακολούθησε η καταφυγή του λαβωμένου καραβιού και η προσάραξή του στον μυχό του κόλπου του Γκιουμουσλούκ στην Τουρκία. Ένας μαραθώνιος από ατέλειωτες διαπραγματεύσεις ξεκίνησε μεταξύ των πρεσβειών Ελλάδος, Βρετανίας και τουρκικών αρχών, υπό τα άγρυπνα βλέμματα της Γερμανικής Πρεσβείας και των γερμανών κατασκόπων, που αλώνιζαν ελεύθερα, με στόχο να μην υιοθετηθεί μία από τις δύο λύσεις που σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο θα έπρεπε να αναληφθεί. Οι λύσεις αυτές θα ήταν, είτε να υποχρεωθεί το πλοίο, μετά από πολύ πρόχειρες επισκευές, να βγει από τα τουρκικά χωρικά ύδατα και να αντιμετωπίσει τα γερμανικά αεροπλάνα που καραδοκούσαν, είτε να εγκλεισθούν τα μέλη του πληρώματος σε

ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΤΟ ΕΥΨΥΧΟΝ στρατόπεδο συγκεντρώσεως μέχρι το τέλος του πολέμου με καθεστώς αιχμαλώτων, παραδεχόμενα ότι γι αυτά τελείωσε ο πόλεμος. Ο Τούμπας δεν ήταν διατεθειμένος να αποδεχθεί καμία από τις δύο λύσεις. Παράλληλα με τις διαπραγματεύσεις, την ταφή των νεκρών και την περίθαλψη των τραυματιών, μια σειρά από ενέργειες και επισκευές λάμβαναν χώρα εν κρυπτώ, με στόχο να καταστήσουν ότι είχε απομείνει από το πλοίο, κατά το δυνατόν πλεύσιμο. Σ’ αυτές τις ενέργειες εντάχθηκε και η φυγάδευση του μεγαλύτερου μέρους του πληρώματος με δύο τουρκικά βενζινόπλοια προς τη Μέση Ανατολή. Η κίνηση αυτή απέβλεπε στο να διαφυλάξει τους άνδρες του από την εκτέλεση του σχεδίου αυτοκτονίας, που σχεδίαζε ο ίδιος με το πλοίο. Συγκεκριμένα στις 6 και 7 Νοεμβρίου αντιστοίχως, 100 άτομα σε δύο ομάδες, υπό τους Ανθυποπλοίαρχο Π. Δράκαρη και τον Έφεδρο Σημ/ρο Α. Κουρεμένο διέφυγαν από το Γκιουμουσλούκ με τα τουρκικά πλοιάρια UGUR και KAS και παραπλέοντας συνεχώς τις τουρκικές ακτές έφτασαν στο Καστελλόριζο και από εκεί έφτασαν μέσω Κύπρου στην Αλεξάνδρεια. Είναι χαρακτηριστική η παράγραφος 22 της ιδιόχειρης διαταγής που έδωσε στους δύο επικεφαλής αξιωματικούς με την οδηγία του για την περίπτωση που θα αποκαλύπτονταν από τον εχθρό. «Εις την περίπτωσιν αυτήν θα πολεμήσετε με όλα σας τα μέσα. Δεν θα πρέπει ούτε να διανοηθήτε παράδοσιν ουδέ αιχμαλωσίαν». (και αλλάζοντας τύπο γραφής σε κεφαλαία προσθέτει) «ΘΑ ΠΟΛΕΜΗΣΕΤΕ ΚΑΙ ΜΕ ΤΑ ΔΟΝΤΙΑ». Στο πλοίο παρέμειναν εθελοντικά 9 Αξιωματικοί και 45 Υπαξιωματικοί και Ναυτοδίοποι, όσοι περίπου χρειάζονταν για την πλεύση του πλοίου με μια σχεδόν παμφυλακή. Την 1η Δεκεμβρίου, αφού ολοκληρώθηκαν όσες εργασίες μπορούσαν να γίνουν, το κουτσουρεμένο πλοίο αναπόδισε, ξεκόλλησε και άρχισε το απίστευτο ταξίδι του μέσα από τα γερμανοκρατούμενα Δωδεκάνησα προς τον δρόμο της τιμής, τη συνέχιση του πολέμου ή τον θάνατο. Η άφιξη του μισού πλοίου στην Αλεξάνδρεια στις 6 Δεκεμβρίου, ανήμερα του Αγίου Νικολάου, χαιρετίσθηκε με ζητωκραυγές από τα παρατεταγμένα στα καταστρώματα πληρώματα όλων των συμμαχικών πλοίων, που ναυλοχούσαν στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας. Τέτοιο ταξίδι δεν έχει να παρουσιάσει παρόμοιο η παγκόσμια ναυτική ιστορία. Οι ναυτικοί που ταξίδευαν τον ΑΔΡΙΑ είχαν επίγνωση ότι το πλοίο δεν είχε πλέον καμία μαχητική αξία, επομένως ο μόνος λόγος του πλου ήταν η τιμή της μη εγκατάλειψης του πλοίου τους. Ήταν κάτι ανάλογο με τη θυσία του Πλοιάρχου ή του Κυβερνήτη στη γέφυρα του βυθιζόμενου πλοίου του, μόνο που σε αυτή την περίπτωση μαζί με τον Κυβερνήτη παρέμειναν εθελοντικά άλλοι 53 άνδρες αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και ναυτοδίοποι. Δεν θα αναφερθώ στη βροχή των συγχαρητηρίων σημάτων και τηλεγραφημάτων προς τον Κυβερνήτη και τον Έλληνα Αρχηγό του

Στόλου, από όλα τα κλιμάκια της Ελληνικής και της Βρετανικής κυβέρνησης. Είναι γεγονός ότι το Ελληνικό Ναυτικό ωφελήθηκε σημαντικά εκείνη την εποχή από τον πρωτοφανή πλου του ΑΔΡΙΑ. Στις αρχές Μαρτίου 1944, κατόπιν προτάσεως του Αρχηγού του Στόλου Υποναυάρχου Κωνσταντίνου Αλεξανδρή, ο Τούμπας μετατέθηκε στη θέση του Αρχιεπιστολέα του Στόλου. Ήταν η εποχή που τα σύννεφα είχαν αρχίσει να μαζεύονται πάνω από το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό. Η προπαγάνδα στα πληρώματα των πλοίων, η πολιτικολογία, ακόμα και το καθεστωτικό, αποτελούσαν θέματα που ψιθυρίζονταν και υπέσκαπταν το ηθικό των ανδρών, δυναμίτιζαν τα θεμέλια της πειθαρχίας και υπονόμευαν συνεχώς την πολεμική προσπάθεια στην οποία θα έπρεπε να είναι αφοσιωμένοι οι άνδρες του Ναυτικού. Στις δύσκολες ημέρες του Απριλίου 1944 ο Τούμπας αντιμετώπισε με αποφασιστικότητα τα έκτροπα τα οποία έλαβαν χώρα στα πλοία του Ελληνικού Ναυτικού στα λιμάνια της Αλεξάνδρειας, του Πορτ Σάϊντ, της Μάλτας και όπου αλλού βρίσκονταν ελληνικά πλοία και βοήθησε αποτελεσματικά το Πολεμικό Ναυτικό να επανέλθει στον δρόμο του καθήκοντος.. Ως Αρχιεπιστολέας Στόλου προετοίμασε λεπτομερώς το σχέδιο ανακαταλήψεως των πλοίων, συγκρότησε το άγημα εμβολής με άνδρες πιστούς στο καθήκον, αξιωματικούς, υπαξιωματικούς, Ναυτικούς Δοκίμους, ναυτοδιόπους, ακόμη και αξιωματικούς του στρατού ξηράς και ηγήθηκε, ο ίδιος προσωπικά με το όπλο στο χέρι, της εφόδου στα πλοία, που έγινε το βράδυ της 22 προς 23 Απριλίου, συλλαμβάνοντας τους στασιαστές και επαναφέροντας την ομαλότητα στα πλοία του Ναυτικού. Πιστεύω ότι η πολύ σύντομη παρουσίαση της υπηρεσιακής ζωής και των ενεργειών και αποφάσεων του Ναυάρχου Ιωάννη Τούμπα βοηθά να σχηματίσουμε εικόνα για την προσωπικότητα του ανδρός, το ήθος, την αποφασιστικότητα, την προσήλωση στο καθήκον και τα αδιαμφισβήτητα ηγετικά προσόντα. Πέραν όμως της καθαρά στρατιωτικής προσωπικότητας του Ναυάρχου, υπάρχει και η ανθρώπινη πλευρά και η συγκινητική ευαισθησία του χαρακτήρα του, που αναδύεται από τον σεβασμό που επέδειξε προς τους ηρωικούς συναδέλφους του, μέλη του πληρώματός του, που έχασαν τη ζωή τους τη βραδιά της πρόσκρουσης στη νάρκη και είχαν ταφεί εκεί στο Γκιουμουσλούκ σε ομαδικό τάφο. Το τελευταίο απόγευμα παραμονής του ΑΔΡΙΑ προσαραγμένου και ενώ σε τέσσερις ώρες θα άρχιζε το απονενοημένο ταξίδι προς την Αλεξάνδρεια, όλο το πλήρωμα που είχε παραμείνει στο πλοίο παρευρέθηκε σε επιμνημόσυνη δέηση στον τάφο των νεκρών και ο κυβερνήτης αποχαιρέτισε τους παλιούς συντρόφους, υποσχόμενος ότι θα εκδικηθούν τον θάνατό τους και θα γυρίσουν μια μέρα νικητές, να τους μεταφέρουν στα άγια χώματα της Πατρίδας. Την 22 Οκτωβρίου 1947, την τέταρτη επέτειο από το θάνατό τους επέστρεψαν πράγματι, με επικεφαλής της τιμητικής αντιπροσωπείας τον Τούμπα και συμμετείχαν σχεδόν όλοι οι διασωθέντες από το πλήρωμα του Αδρία, είτε

υπηρετούσαν ακόμη στο Πολεμικό Ναυτικό, είτε είχαν απολυθεί. Μετά από μία σεμνή ιερουργία πάνω από τον ομαδικό τάφο έγινε η αποκομιδή των λειψάνων και των οστών, τα οποία τελικά κατέληξαν στο προς τούτο ανεγερθέν Μνημείο για όλους τους πεσόντες κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον λόφο πάνω από το Κέντρο Εκπαιδεύσεως Παλάσκας. Πριν κλείσω τη βραχεία αυτή εξιστόρηση θα ήθελα να πω δυο ακόμα λόγια. Είναι γνωστό παγκοσμίως ότι όλα τα καλά και τα κακά που συμβαίνουν σε μια στρατιωτική μονάδα έχουν αντανάκλαση στο πρόσωπο του Διοικητού. Η αρχή αυτή είναι ακόμα εντονότερη σε ένα πλοίο, πολεμικό ή εμπορικό, καθώς ο Κυβερνήτης ή ο Πλοίαρχος θεωρείται υπεύθυνος για όποια επιχείρηση ή αποτέλεσμα, καλό ή κακό, επέρχεται από τη δράση του πλοίου του. Στη συγκεκριμένη περίπτωση του ΑΔΡΙΑ, ο πλους των 16 ναυτικών μιλίων από το ναρκοπέδιο ανατολικά της Καλύμνου μέχρι τον όρμο Γκιουμουσλούκ, η προετοιμασία του πλοίου για το ταξίδι αυτοκτονίας και ο πλους των 730 μιλίων από το Γκιουμουσλούκ στην Αλεξάνδρεια, επιτεύχθηκαν χάρις στην υπερπροσπάθεια του προσωπικού των επιστασιών Ελέγχου Βλαβών και Μηχανών. Πρωταγωνιστής και αφανής ήρωας όλου του εγχειρήματος ήταν ο Α΄ Μηχανικός του πλοίου, Υποπλοίαρχος Κωνσταντίνος Αράπης, που είχε σπουδάσει και ναυπηγία στο Βασιλικό Ναυτικό Κολλέγιο του Γκρίνουιτς μεταξύ των ετών 1939-1941. Σημειωτέον ότι ο Αράπης μετά τον Αδρία συμμετέσχε στο άγημα εμβολής τον Απρίλιο του 1944, επιλεγείς από τον Τούμπα. Για τη διαφυγή του Αδρία, οι Βρετανοί, που γενικώς είναι φειδωλοί στις τιμητικές διακρίσεις, τίμησαν τον Ιωάννη Τούμπα με το Βρετανικό παράσημο του Τάγματος Διακεκριμένης Υπηρεσίας (Distinguished Service Order DSO) και τον Κωνσταντίνο Αράπη με τον Σταυρό Διακεκριμένης Υπηρεσίας (Distinguished Service Cross DSC). Όταν πέθανε ο Αράπης, στις 6 Ιουλίου 2007, τα ελληνικά ΜΜΕ δεν θυμήθηκαν να πουν κουβέντα. Οι TIMES όμως του Λονδίνου, στις 6 Σεπτεμβρίου 2007 αφιέρωσαν σχετικό άρθρο, αναγορεύοντας τον Κωνσταντίνο Αράπη ως πρωταγωνιστικό παράγοντα εκείνου του κατορθώματος. Μετάφραση εκείνου του άρθρου είχε δημοσιευθεί στο περιοδικό του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος «Περίπλους». Μετά το τέλος της καριέρας του στο Ναυτικό ο Ναύαρχος Ιωάννης Τούμπας ασχολήθηκε με την πολιτική. Εξελέγη 6 φορές βουλευτής, ενώ διετέλεσε πολλές φορές Υπουργός μεταξύ των οποίων και Εξωτερικών, αναλαμβάνοντας τον χειρισμό σοβαρών εθνικών θεμάτων, όπως το Κυπριακό. Το 1979 εξελέγη Ακαδημαϊκός και το 1991 ανέλαβε Πρόεδρος του Ανωτάτου Πνευματικού Ιδρύματος της χώρας. Ο Ναύαρχος Ιωάννης Τούμπας ήταν ευπατρίδης, ανιδιοτελής, λόγιος, σώφρων, ανυποχώρητος, καλλιεργημένος, υπερασπιστής της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας. Για τους αξιωματικούς του Ναυτικού παραμένει ένα αξεπέραστο σύμβολο ανδρείας και τιμής.

Περιπλους 47

ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΤΟ ΕΥΨΥΧΟΝ

Επιστολή από Πέτρο Αλιβιζάτο | Αθήνα, 21/4/2019

Επιστολή από Χαρίλαο Χάρακα | Αθήνα, 2/4/2019 Αγαπητοί μου Αναστασία και Γιάννη, Κράτησα στην μνήμη μου, από την τελευταία Γενική Συνέλευση του ΝΜΕ, την «σύσταση – παραίνεση» της κ. Προέδρου τού Ναυτικού Μουσείου, της «Γυναίκας της χρονιάς», να μην χάσουμε την εκδήλωση της 1ης Απριλίου, αφιερωμένη στο Α/Τ «Αδρίας» και στον Ναύαρχο Τούμπα. Η «σύσταση – παραίνεσή» της, ενείχε και την «υπόρρητη υπόσχεση» για κάτι πολύ καλό, πολύ ωραίο. Η κ. Πρόεδρος, ξέρει να υπόσχεται, όπως ξέρει να εκπληρώνει τις υποσχέσεις της. Μας το έδειξε. Η βραδιά της 1ης Απριλίου στο Πολεμικό Μουσείο, ήταν μια μυσταγωγία συγκίνησης, που το ακροατήριο την χρειαζόταν και κυριολεκτικά την ρούφηξε. Η Αναστασία, με το γνωστό της μέτρο, άνοιξε και έκλεισε την βραδιά με λιτό και σωστό τρόπο, στο υψηλό επίπεδο του θέματος και ο Γιάννης, ήταν άριστος ομιλητής. Γλαφυρός και δωρικός μαζί, φώτισε την προσωπικότητα τού αειμνήστου συναδέλφου του, τά κύρια σημεία της σταδιοδρομίας του, την αλληλουχία των επιλογών του, μέσα σε ταραγμένες εποχές τού έθνους και της κοινωνίας μας. Προετοίμασε προσφυώς το ακροατήριο για το ιστορικό τού φίλμ, με σαφείς νύξεις τις οποίες τις ζούσε και ο ίδιος στο podium, αφού δικαίως συγκινήθηκε και ο ίδιος. Χθές βράδυ ένοιωσα πόσο αναγκαία μάς ήταν και η ομιλία και το φίλμ. Ανακάλεσαν στη μνήμη μας, στη συνείδησή μας, την σημασία τού «ανθρώπινου παραδείγματος», την σημασία της «δημιουργίας», αλλά και «υπηρεσίας» «αξιών». Και όλ’ αυτά, όχι με βαθείς στοχασμούς, όχι μέ ωραία ποιητικά λόγια, όχι με ύμνους προς το θείον, αλλά, με έργα, με πράξεις «αυθυπέρβασης», πράξεις υπαρξιακές, πράξεις για τον «άλλον», για την κοινότητα, για το έθνος, για την πατρίδα. Η «αξία», λέμε τώρα, είναι ένα κριτήριο που αναδύεται στη συνείδησή μας και από την στιγμή που επαληθεύεται «διαπροσωπικά» και «διαχρονικά» εν κοινωνία, επιβάλλεται για όσο χρόνο επιβάλλεται, ως κανόνας συμπεριφοράς. Αυτή η αξία μάς κάνει να αγαλλιούμε ενώπιον του «ωραίου» ενός πίνακα μεγάλου ζωγράφου, να γαληνεύουμε κατανυκτικά ενώπιον του «θείου» που μας παραπέμπει στο «επέκεινα». Η επικοινωνία, όμως, με την «αυτοθυσία» προς χάριν της «κοινότητος αίματος, γλώσσας, ιστορίας, οραμάτων», δηλ. αυτοθυσία για την πατρίδα, καθηλώνει και συγκινεί μέχρι δακρύων! Μακρυά από μελό, χθές βράδυ, το ακροατήριο δάκρυσε και το χρειαζόταν, σε μια εποχή παρατεταμένης παγκόσμιας κρίσης, ευρωπαϊκής περιπέτειας και ελληνικής τραγωδίας. Αναστασία και Γιάννη, θερμές ευχαριστίες, Ντίνα, Μαρία, Χάρης

48 Περιπλους

Share our Passion for Shipping

Capital Product Partners L.P. 3 Iassonos St., Piraeus 18537, Greece, Tel: +30 210 4584950, Fax: +30 210 4284285, E-mail: info@capitalpplp.com, www.capitalpplp.com

Πειραιάς, ιστορίες της πόλης μας Περιδιαβαίνοντας την ιστορία της πόλης

Ομιλία του Στέφανου Μίλεση στο Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη στις 25 Φεβρουαρίου 2019 στο πλαίσιο εκδήλωσης για την παρουσίαση της δίτομης έκδοσης των εκπαιδευτηρίων "Παιδαγωγική".

K

υρίες και κύριοι, Είναι πραγματικά δύσκολο να δώσω μια εικόνα της ιστορίας της πόλεως από της δημιουργίας της μέχρι τη μεταπολεμική εποχή σε διάστημα ενός τετάρτου. Η ιστορία της πόλης μας είναι απλωμένη στο χρόνο και πλούσια σε γεγονότα που χρειάζονται ωστόσο ιστορική αποκατάσταση. Και αυτό προσπαθήσαμε να κάνουμε σε αυτό το δίτομο έργο. Μια νέα φρέσκια ματιά με μια άλλη οπτική θεώρηση είναι απαραίτητη για να θέσει την ιστορία του Πειραιά στις σωστές της διαστάσεις. Διότι ο Πειραιάς παρότι αποτέλεσε το κέντρο σπουδαίων ιστορικών εξελίξεων που καταγράφηκαν στην διαδρομή της ιστορίας, σπανίως αναφέρεται. Τόποι και γεγονότα που επηρέασαν όχι μόνο την ιστορία της Ελλάδας αλλά και της Μεσογειακής Ευρώπης, περιγράφονται ότι συνέβησαν σε κάποιο θολό και αόριστο τόπο, χωρίς ποτέ να αναφέρεται ότι ο τόπος αυτός υπήρξε ο Πειραιάς. Ενδεικτικά και μόνο θα αναφερθώ σε μερικά.

Βεβαίως αποτελεί κακό συνήθειο θα λέγαμε, να ξεκινάμε την ιστορία του Πειραιά έχοντας ως σημείο εκκίνησης τον Θεμιστοκλή. Ο Πειραιάς συχνά αναφέρουμε ότι υστερούσε σε ανάπτυξη πριν τον Θεμιστοκλή. Ωστόσο η ύπαρξη του Φονικού δικαστηρίου της Φρεαττύδας μας διαψεύδει. Το δικαστήριο της Φρεαττύδας, αναφέρεται στα επικά ακόμα χρόνια, αφού η πρώτη υπόθεση που εκδικάζει, ανάγεται αμέσως μετά τον Πόλεμο της Τροίας. Δικάζεται ο γιος ενός Βασιλιά της Σαλαμίνας, ο Τεύκρος, για τη μη αποτροπή της αυτοκτονίας, του ετεροθαλή αδελφού του! Η ύπαρξη ενός τόσο σημαντικού δικαστηρίου στην Φρεαττύδα, γεννά τις σκέψεις για το πώς είναι δυνατόν να αποδεχθούμε το γεγονός ότι ο Πειραιάς πριν από την εφαρμογή του προγράμματος του Θεμιστοκλή ήταν μια άσημη κώμη. Το δικαστήριο της Φρεαττύδας, ήταν ισότιμο του Αρείου Πάγου. Είχε την δύναμη να εφαρμόζει διεθνές δίκαιο στην εποχή του αφού δικάζει βασιλικό απόγονο για πράξη ή παράλειψη που διενεργήθηκε στην Τροία. Ο Τεύκρος εξορίστηκε στην Κύπρο όπου δημιούργησε εκεί την πόλη Σαλαμίνα προς ανάμνηση της δικής του πατρίδας. Έκπληξη αποτελεί το γεγονός πως στην πόλη Ποντεβέδρα της Ισπανίας, θεωρούν ως ιδρυτή τους τον Τεύκρο, ισχυριζόμενοι πως κατέφυγε εκεί, μετά την απόφαση του δικαστηρίου της Φρεαττύδας! Έχουν μάλιστα στήσει το άγαλμα του Τεύκρου στην κεντρική Πλατεία της πόλης τους. Οι ίδιοι αποκαλούνται Τευκρίνιοι! Εμείς από την πλευρά μας, θέτουμε στο περιθώριο της ιστορίας αυτή τη μεγάλη κληρονομιά που καταγράφεται στον Πειραιά, 700 χρόνια πριν από τον Θεμιστοκλή. Βεβαίως η προσωπικότητα του μεγάλου οραματιστή του Θεμιστοκλή, θέτει σε κίνηση ένα κολοσσιαίο πρόγραμμα που αφορά στην ανάπτυξη του Πειραιά ως ναυτικής πολεμικής και εμπορικής υπερδύναμης. Η ανάπτυξη του Πειραιά αποτελούσε πραγμάτωση δικού του οράματος. Με την τρομερή οχύρωση της πόλης, τον ιπποδάμειο πολεοδομικό σχεδιασμό, που εφαρμόστηκε πρώτη φορά παγκοσμίως, ο Πειραιάς αποτέλεσε το σημείο εκκίνησης για τη λαμπρή ανάπτυξη της Αθήνας. Ο χρυσός αιώνας που ονομάστηκε Περικλέους ήταν πρωτίστως ναυτικός αιώνας του Θεμιστοκλέους.

ΠΕΙΡΑΙΑΣ, ΟΙ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΑΣ

Ο Πειραιάς προκαλεί τον φθόνο στους Σπαρτιάτες περισσότερο από την ίδια την Αθήνα, καθώς οι δημοκρατικές ιδέες των Αθηνών υποστηρίζονται από το πειραϊκό εμπόριο που αποτελεί τον βασικό πόλο χρήματος και τροφοδότης της αθηναϊκής δύναμης. Ο Πειραιάς έγινε το πρώτο λιμάνι του κόσμου, με ναυπηγεία, λιμενικές και τεχνικές εγκαταστάσεις, με αποθήκες, Δικαστήρια, Ιπποδρόμιο, Στάδιο, την περίφημη Σκευοθήκη του Φίλωνος και λαμπρά μέγαρα. Η Αθήνα διδάσκεται παγκοσμίως ως κέντρο πνεύματος. Για να υπάρξει όμως η πόλη των ρητόρων, των πολιτικών και των φιλοσόφων υπήρξε πίσω της ο Πειραιάς στον οποίο δρούσαν πυρετωδώς οι ναυτικοί, οι ναυπηγοί, οι έμποροι, όπως επίσης και οι τραπεζίτες. Πίσω από κάθε λόγο, ομιλία πίσω από κάθε αγόρευση φιλοσόφου στην αγορά της Αθήνας αντηχούσε στον Πειραιά το καλέμι του ναυπηγού, το σφυρί του ξυλουργού. Ο ήχος τους ήταν αυτός που έδινε το ρυθμό της ευημερίας. Ο Πειραιάς χάνεται από το προσκήνιο της ιστορίας όταν ο Ρωμαίος στρατηγός Σύλλας για λόγους εκδίκησης -καθώς οι Αθηναίοι τάχθηκαν στο πλευρό του βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη- εισβάλλει στον Πειραιά, τον πυρπολεί, τον ισοπεδώνει. Και εδώ όμως θα πρέπει να αναρωτηθούμε για ποιο λόγο ενώ εισέβαλε ο Σύλλας σε Αθήνα και Πειραιά, μόνο ο Πειραιάς παραδόθηκε στην απόλυτη καταστροφή. Διότι ο Σύλλας γνώριζε ότι η δύναμη της Αθήνας ήταν ο Πειραιάς και αυτόν έπρεπε να εξαφανίσει. Έκτοτε ο Πειραιάς έμεινε έρημος μέχρι της ελληνικής ανεξαρτησίας. Δεκαοκτώ ολόκληροι αιώνες πέρασαν μέχρι ο Πειραιάς να επανέλθει δυναμικά στο προσκήνιο της ιστορίας. Η επανεμφάνιση αυτή λένε ότι οφείλεται στην απόφαση να μεταφερθεί η πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους το 1834 από το Ναύπλιο στην Αθήνα. Ο Πειραιάς είναι αλήθεια ότι χρωστά πολλά σε αυτή την απόφαση. Όμως και η Αθήνα χρωστά στον Πειραιά θα λέγαμε. Διότι στην εποχή που αναφερόμαστε, η Αθήνα μοιάζει περισσότερο με ένα μεγάλο χωριό παρά πόλη. Δεν διέθετε δρόμους τροφοδοσίας ούτε τις υποδομές για να γίνει πρωτεύουσα. Είχε μόλις δέκα χιλιάδες κατοίκους όταν η Ύδρα για παράδειγμα είχε ογδόντα χιλιάδες.

Η Αθήνα δεν είχε κριθεί άξια από την Τουρκική διοίκηση ούτε να είναι η έδρα ενός πασά. Διέθετε έναν απλό βοεβόδα δηλαδή τοποπαρατηρητή. Δεν ήταν λοιπόν διόλου παράξενο ότι τον πρώτο λόγο υποψηφιότητας για πρωτεύουσα του νέου κράτους είχε η Κόρινθος, ύστερα το Ναύπλιο, το Άργος, η Σύρος, η Τρίπολη και τέλος τα Μέγαρα, υπέρ των οποίων εξαρχής είχε ταχθεί ο Κωλέττης. Ο πατέρας του Όθωνα, ο Λουδοβίκος, ήταν που επέμενε να θέσει σε εφαρμογή και πάλι το σχέδιο του Θεμιστοκλή, που ήθελε την ανάπτυξη ενός δραστήριου εργατικού ναυτικού και οικονομικού πόλου, δηλαδή του Πειραιά, που θα στήριξε την υποψηφιότητα της Αθήνας για ιστορικούς λόγους. Ο Πειραιάς αποτέλεσε την βασική προϋπόθεση ανακήρυξης πρωτεύουσας της Αθήνας. Η σύγχρονη πόλη του Πειραιά αναδύεται ως εκ θαύματος μέσα από το σκοτάδι της ιστορίας με γενέθλια ημερομηνία εκείνη της 23ης Δεκεμβρίου του 1835 που ουδέποτε εορτάστηκε στον Πειραιά ως έπρεπε, καθώς στην Ελλάδα συνηθίζουμε να γιορτάζουμε τους πολιούχους κάθε πόλης και όχι τις γενέθλιες ημερομηνίες των πόλεων. Τότε ήταν που πραγματοποιήθηκε η ίδρυση του Δήμου Πειραιά Καταστροφή Πειραιά από τον Σύλλα.

Δεκαοκτώ ολόκληροι αιώνες πέρασαν μέχρι ο Πειραιάς να επανέλθει δυναμικά στο προσκήνιο της ιστορίας.

με τα μέλη του πρώτου Δημοτικού συμβουλίου να δίνουν τον όρκο τους εντός του ερειπωμένου μοναστηριού του Αγίου Σπυρίδωνα που οι ίδιοι είχαν καταστρέψει πρότερα στην προσπάθειά τους να ελευθερωθούν! Οι πρώτοι έποικοι έπρεπε να δαμάσουν τα χίλια οκτακόσια έτη ερημιάς που βασίλευαν στην περιοχή. Χάρη σε αυτούς ο Πειραιάς αναδείχθηκε σε εμπορική, βιομηχανική, ναυτική και οικονομική πρωτεύουσα της Ελλάδας! Οι κάτοικοι του Πειραιά προσέφεραν τη θαυματουργή πνοή τους στο λιμάνι και στα εργοστάσια. Όλοι τους πίστεψαν παρά τις οικονομικές δυσχέρειες και τους πολέμους που διαρκώς δονούσαν τη χώρα, πως κάποια μέρα ο Πειραιάς θα διαδραμάτιζε το σοβαρότερο ρόλο στην ευημερία της χώρας. Για αυτό και στα τοπωνύμια της πόλης μας δεν κυριαρχούσαν τα ονόματα πλατειών και κήπων όπως στην Αθήνα που προβάλει Σύνταγμα, Ομόνοια, Εθνικό Κήπο, αλλά τα ονόματα βιομηχάνων και εργοσταστιαρχών. Οι Πειραιώτες έλεγαν, στου Ρετσίνα, στου Παπαστράτου, στου Κεράνη, στου Γαβριήλ, στου Μανίνα, στου Βρυώνη, στου Χατζηκυριακού, διότι πίστευαν ακράδαντα στη φράση που τελείωνε η πρώτη απογραφή πληθυσμού του 1836 που κατέγραφε "Ουδείς πένης και ανίκανος να εργασθή...". Ο Πειραιάς ήταν η ατμομηχανή της ελληνικής οικονομίας μπροστάρης στην εργασία και στις κακουχίες, αλλά στο περιθώριο όταν

σημειώνονταν μεγάλες εθνικές στιγμές. Το 1896 γίνονται οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί αγώνες στην Αθήνα. Ο Πειραιάς αναλαμβάνει σημαντική αποστολή διοργανώνοντας αγώνες κολύμβησης στο λιμένα της Ζέας, ποδηλατικούς αγώνες και αγώνες τένις στο ποδηλατοδρόμιο. Στους αγώνες κολύμβησης η Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή καταμετρά 40 χιλιάδες θεατές. Ο λιμένας της Ζέας είναι ο πρώτος σύγχρονος λιμένας ολυμπιακών αγώνων στη σύγχρονη ιστορία, ενώ μέχρι τους Ολυμπιακούς αγώνες του Λονδίνου διατηρούσε το ρεκόρ ζωντανής θέασης. Πόσοι άραγε έχουν ακούσει για τους Ολυμπιακούς αγώνες του Πειραιά του 1896; Ο Πειραιάς κατά τη διάρκεια της πρόσφατης ιστορίας του, αποτέλεσε το επίκεντρο δεινών κατά τα τρομερά γεγονότα των βομβαρδισμών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και της Κατοχής ακολούθησε. Ιταλοί, Γερμανοί, Άγγλοι και Αμερικάνοι βομβάρδισαν τον Πειραιά διότι ήταν ένα σπουδαίο λιμάνι. Ο Πειραιάς από τους βομβαρδισμούς έχασε 5.761 κτήρια στα οποία διέμεναν 12.731 οικογένειες ήτοι έμειναν άστεγοι 65 χιλιάδες Πειραιώτες. Σειρές βομβοπλήκτων προσέφυγαν στην Αθήνα πως ως ανοχύρωτη πόλη ουδέποτε βομβαρδίστηκε. Η φυσιογνωμία της πόλης άλλαξε, μέρος της αστικής τάξης ουδέποτε επέστεψε στην πόλη. Από την πείνα, τις στερήσεις και τους βομβαρδισμούς πέθαναν 13.282 Πειραιώτες. Μόνο οι νεκροί ενός βομβαρδισμού, αυτού της 11ης Ιανουαρίου του 1944 άγγιξαν τους 900 περίπου. Στον Πειραιά της Εθνικής αντίστασης 1.641 στήθηκαν στους τοίχους εκτελεστικών αποσπασμάτων ή σκοτώθηκαν σε μάχες αντίστασης. Η αποτίμηση των ζημιών μόνο για το λιμάνι ανέρχεται σε 325.000.000 προπολεμικές δραχμές. Ακόμα και στην απελευθέρωση ο Πειραιάς τράβηξε τη δική του ανηφόρα. Η Αθήνα εκκενώθηκε από τους Γερμανούς αφού πρώτα αυτοί κατέθεσαν στεφάνι στο μνημείο Αγνώστου Στρατιώτου. Στη συνέχεια υπέστειλαν χωρίς πρόβλημα τη ναζιστική σημαία από την Ακρόπολη και αποχώρησαν το ίδιο συντεταγμένα όπως είχαν εισέλθει. Αντίθετα στον Πειραιά η γερμανική εντολή ήταν να καταστραφεί τόσο το λιμάνι όσο και οι υποδομές της πόλης. Τα κρηπιδώματα, η δεξαμενή του Βασιλειάδη, οι αποθήκες, τα Σιλό, οι Μύλοι του Αγίου Γεωργίου, η Ναυτική Σχολή Δοκίμων, το Χατζηκυριάκειο Ορφανοτροφείο, η περιστρεφόμενη πλάκα στο σιδηροδρομικό σταθμό του Ρέντη, το εργοστάσιο Παπαστράτου, η Κοπή και βεβαίως το εργοστάσιο της Ηλεκτρικής εταιρείας «Πάουερ» στο Κερατσίνι. Μόνο στις 12 Οκτωβρίου σημειώθηκαν 150 ανατινάξεις. Την 13η Οκτωβρίου σημειώθηκαν δεκαπέντε νέες εκρήξεις ενώ ανατινάχθηκαν οι εγκαταστάσεις της ΣΕΛ του Περάματος. Ακολούθησε η Μάχη της Ηλεκτρικής Εταιρείας που διήρκεσε τρεις ώρες. Ο λαός του Πειραιά τόσο την 12η όσο και την 13η Οκτωβρίου θα σταθεί όρθιος και θα πέσει μαχόμενος στα οδοφράγματα, προασπίζοντας την πόλη του. Ο Πειραιάς κάθε χρόνο όπως γνωρίζετε μετέχει

Υποψήφιες πόλεις για πρωτεύουσα του νέου Ελληνικού Κράτους κατά σειρά προτίμησης

Κόρινθος: Κέντρο μεταξύ Ρούμελης και Μοριά. Ναύπλιο: Ήδη πρωτεύουσα. Άργος: Μεγάλο εμπορικό κέντρο Πελοποννήσου. Σύρος: Μεγάλο λιμάνι στην πορεία θαλασσίων διαδρομών για Κωνσταντινούπολη. Τρίπολη: Κέντρο της Πελοποννήσου. Μέγαρα: Επιλογή του Κωλέττη. Αθήνα: ιστορικοί λόγοι.

23 Δεκεμβρίου 1835 η γενέθλια ημερομηνία του νεότερου Πειραιά 52 Περιπλους

1

2

3

4

Ο Πειραιάς βομβαρδίστηκε κατά την διάρκεια του πολέμου από Ιταλούς, Γερμανούς, Άγγλους και Αμερικάνους, περισσότερο από κάθε άλλη πόλη στην Ελλάδα.

5.761 κτήρια / 12.371 οικογένειες / 65.000 άστεγοι Διασπορά Πειραιωτών σε 70 διαφορετικούς προορισμούς 13.282 νεκροί Πειραιώτες / 900 μόνο από το βομβαρδισμό της 11ης Ιανουαρίου / 1.641 σε εκτελέσεις και μάχες αντίστασεις / 325 δις προπολεμικές δραχμές 1. Το πρώτο λιμάνι στον κόσμο όπου έγιναν τα ναυτικά αγωνίσματα των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων (1896) ήταν της Ζέας. 2. Ο συναγερμός αντιαεροπορικής άμυνας ήχησε στον Πειραιά κατά την διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου περισσότερες από 350 φορές! 3. Αποχώρηση Γερμανών από Αθήνα 12 Οκτωβρίου 1944. 4. 12 Οκτωβρίου 1944: 150 ανατινάξεις σε πόλη και λιμάνι. 13 Οκτωβρίου 1944: 15 ανατινάξεις, καταστροφή ΣΕΛ Περάματος, Μάχη Ηλεκτρικής. 5. 13 Οκτωβρίου επιμνημόσυνη δέηση για τους Πεσόντες της ηλεκτρικής. 6. Dmitri Kessel, Νοέμβριος 1944, Αθήνα, διαδήλωση-διαμαρτυρία βομβόπληκτων Πειραιωτών στην οδό Σταδίου στην Αθήνα.

στις εορταστικές εκδηλώσεις απελευθέρωσης της Αθήνας της 12ης Οκτωβρίου. Βεβαίως κάθε Έλληνας, οφείλει να τιμά και να συμμετάσχει στις επετειακές εκδηλώσεις απελευθέρωσης της πρωτεύουσας πόλης. Κάθε Έλληνας όμως έχει παράλληλα την υποχρέωση να γνωρίζει και την ιστορία του δικού του τόπου. Η συμμετοχή μας στους εορτασμούς της 12ης Οκτωβρίου χωρίς την υποστήριξη της τοπικής μας ιστορίας αποτελεί παραχάραξη και αλλοίωση της συλλογικής μνήμης ειδικά στις νεαρές ηλικίες. Η ελευθερία στον Πειραιά άργησε δύο μέρες. Η πρώτη ημέρα ελευθερίας που ξημέρωσε ήταν η 14η Οκτωβρίου. Εφόσον λοιπόν η μελέτη της τοπικής ιστορίας στα περισσότερα δημόσια σχολεία δεν υφίσταται, η επικράτηση και μάλιστα δια εγκυκλίου του υπουργείου Παιδείας, μιας μονάχα ημερομηνίας, της 12ης Οκτωβρίου ως ημέρα απελευθέρωσης, δημιουργεί σύγχυση. Δυστυχώς μακροπρόθεσμα αυτές οι λανθασμένες χρονικά εκδηλώσεις εορτασμού, θα λειτουργήσουν ενάντια στην πραγματική ιστορία του τόπου μας. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι η συμβολή της τοπικής ιστορίας στην διατήρηση της ιστορικής μνήμης δεν είναι απλώς πολύτιμη, αλλά ανεκτίμητη. Σας ευχαριστώ πολύ.

5

12 Οκτωβρίου 1944: 150 ανατινάξεις σε πόλη και λιμάνι 13 Οκτωβρίου: 15 ανατινάξεις, καταστροφή ΣΕΛ Περάματος, Μάχη Ηλεκτρικής

6

Πειραιάς

μηχανουργεία και ναυτιλία Νικόλαος Α. Μπινιάρης, Συγγραφέας

Ο «Τίμιος Σταυρός» εν πλω.

Ο

παππούς μου Νικόλαος Αθανασίου Μπινιάρης γεννήθηκε στη Σαλαμίνα γύρω στο 1880. Η Σαλαμίνα, ως ο ναύσταθμος του ελληνικού στόλου, ήταν και κέντρο μηχανουργικών εφαρμογών, σιδηροκατασκευών και γενικά τεχνικών εφαρμογών τις οποίες είχαν ανάγκη τα πλοία του στόλου και οι οποίες διαχέονταν στις ανάγκες της εμπορικής ναυτιλίας. Ο παππούς θα θήτευσε σε κάποιο μηχανουργείο ή πιθανώς σε κάποια σχολή γιατί τον βρίσκουμε παντρεμένο με οικογένεια στο Λαύριο ως αρχισιδηρουργό μετά διπλώματος συγκολλητή στην εκεί γαλλική εταιρία η οποία επεξεργάζονταν τα υπολείμματα τα οποία υπήρχαν από τη δραστηριότητα των μεταλλείων κατά την αρχαιότητα. Απέκτησε 12 παιδιά εκ των οποίων επέζησαν τα έξη, πέντε αγόρια και ένα κορίτσι. Ο πατέρας μου, Αθανάσιος Νικολάου Μπινιάρης ο μεγαλύτερος των αδελφών, μού διηγήθηκε πως ο πατέρας του, άνθρωπος ανήσυχος και με ροπή προς το επιχειρείν, έφυγε από το Λαύριο και εγκαταστάθηκε στον Πειραιά γύρω στο 1908 όπου μαζί με κάποιον άλλο συνάδελφό του άνοιξαν μια βιοτεχνία παραγωγής μακαρονιών. Η επιχείρηση δεν πήγε καλά και έτσι ο παππούς στράφηκε προς την τέχνη του και ξεκίνησε ένα λεβητοποιείομηχανουργείο στην οδό Πλούτωνος. Ήταν η περιοχή που ονομαζόταν «συνοικία των εργοστασίων».1 Εκεί δούλεψε και ο πατέρας μου ο οποίος τελείωσε το σχολαρχείο και στη συνέχεια πήγε στη σχολή μηχανικών εμπορικού ναυτικού «Προμηθέας». Είχε πάντα έτοιμο το ναυτικό του φυλλάδιο ως γ’ μηχανικός το οποίο έχει μείνει ακόμη στην κατοχή μου. Ο παππούς μου, ανήσυχη φύση, προχώρησε 1 http://mlp-blo-g-spot.blogspot.com/2016/01/ mhxanourgeia.html

54 Περιπλους

στη δημιουργία ενός νέου μηχανουργείου στην ακτή Ξαβερίου και Κρεβατά κοντά στο παλιό τελωνείο το οποίο χτίστηκε επί βασιλείας Όθωνος. Ο πατέρας μου υπηρέτησε ως ναύτης στο θωρηκτό Αβέρωφ και στη συνέχεια ανέλαβε την επιχείρηση, μια και ο πατέρας του απεβίωσε νεότατος σε ηλικία 46 ετών. Κατά τη διάρκεια της κατοχής το μηχανουργείο επιτάχτηκε από τη γερμανική διοίκηση και λίγο αργότερα έκλεισε με διαταγή της ίδιας ως χώρος στον οποίον δρούσαν ύποπτοι δολιοφθοράς κατά του γερμανικού ναυτικού. Μετά τον πόλεμο ο πατέρας μου αποφάσισε να προχωρήσει σε μια ναυτιλιακή επιχείρηση θαλασσίων μεταφορών εμπορευμάτων για την καθημαγμένη από την σκληρότατη κατοχή της Ελλάδος στο νησιωτικό χώρο και στα λιμάνια πόλεων όπως ο Βόλος, η Αλεξανδρούπολη, η Θεσσαλονίκη. Την εποχή εκείνη το εμπόριο και οι μετακινήσεις πραγματοποιούντο ως επί το πλείστον μέσω θαλάσσης μια και οι δρόμοι στην χώρα ήταν σχεδόν ανύπαρκτοι. Ας μην διαφεύγει ότι το ανάγλυφο της χώρας μας, από αρχαιοτάτων χρόνων δεν επέτρεπε την εύκολη μετακίνηση στην ενδοχώρα. Για το σκοπό της μεταφοράς εμπορευμάτων μέσω θαλάσσης, με σχέδια του ναυπηγού μηχανικού Ζαχαριάδη ναυπήγησε το πρώτο σιδηρούν motorship στην Ελλάδα 312 tons dwt με την ονομασία «Τίμιος Σταυρός». Προφανώς η ονομασία του τύπου του πλοίου motorship αναφέρεται στο ότι το πλοίο για εσωτερικές γραμμές είχε μηχανή εσωτερικής καύσεως αντί για πανιά ή τον ατμό που μέχρι τότε κυριαρχούσαν στη διακίνηση προϊόντων μεταξύ θαλασσίων προορισμών. Το πλοίο αυτό ανήκε στον πατέρα μου και τον πλοίαρχο Ιωάννη Παπάζογλου με τον οποίον υπήρξαν φίλοι και συνεργάτες. Είχαν επίσης μαζί το πλοίο «Μεγαλόχαρη» το

οποίο πήρε φωτιά από φορτίο κάρβουνου και ναυάγησε στο Άντεν το 1952. Τα παιδιά του πλοιάρχου, Αναστάσιος και Νικόλαος Παπάζογλου ναυπηγός-μηχανικός και πλοίαρχος αντίστοιχα διατηρούν σήμερα μια εύρωστη ναυτιλιακή εταιρεία συνεχίζοντας την παράδοση της οικογένειας. Υπήρξε και ένα άλλο motorship το οποίο ναυπηγήθηκε από τον πατέρα μου, το «Άγιος Νικόλαος» ιδίου μεγέθους με το πρώτο το οποίο έκανε την ίδια γραμμή με το «Τίμιος Σταυρός.» Το μηχανουργείο «Προμηθεύς» βρισκόταν στην αριστερή πλευρά του λιμένος, στην ακτή Ξαβερίου ή άλλως «Καρβουνιάρικα» γιατί από εκεί γινόταν η ανθράκευση των τότε ατμοπλοίων τα οποία προπολεμικά κυριαρχούσαν ως τεχνολογία της κίνησης των πλοίων. Θυμάμαι την περιοχή που έσφυζε από δραστηριότητες σχετικές με επισκευές και συντηρήσεις πλοίων αλλά και την μεταφορά εμπορευμάτων. Κυκλοφορούσαν ακόμα αρκετά τετράτροχες μεταφορικές άμαξες και υπήρχαν μαγαζιά που πουλούσαν ζωοτροφές και κάρβουνο για κάθε χρήση. Η ακτή είχε βράχια μπροστά της και πλοία έδεναν λίγο ανοιχτά από εκεί. Επικοινωνούσαν με τη στεριά με βάρκες και μάλιστα ο Αναστάσιος Παπάζογλου μου θύμισε πως υπήρχε και ένας μονόχειρας βαρκάρης. Σήμερα εκεί υπάρχει η εκκλησία ο Άγιος Νικόλαος όπως και τότε, και το εκθεσιακό κέντρο του ΟΛΠ. Ολόκληρη αυτή η τότε επισκευαστική ζώνη με πολλά μηχανουργία όπως του Μηλιώνη, του Πουτού, και άλλα, καταργήθηκε και τα μηχανουργεία έκλεισαν όταν ο ΟΛΠ αποφάσισε να τα απαλλοτριώσει το 1956 να επεκτείνει και να καθιερώσει την επισκευαστική ζώνη στο Πέραμα. Υπήρξαν δικαστικοί αγώνες για την ακύρωση της απαλλοτρίωσης αλλά τελικά κάποιες μετέφεραν τις δραστηριότητές τους στο Πέραμα και οι άλλες έπαυσαν να λειτουργούν όπως ο «Προμηθέας». Στο μηχανουργείο αυτό μαθήτευσαν εκατοντάδες μηχανικοί του εμπορικού ναυτικού οι οποίοι ακόμα και την δεκαετία του 70 ζητούσαν βεβαιώσεις προϋπηρεσίας για να βγουν στη σύνταξη από τον Μιχαήλ Μπινιάρη αδελφό του πατέρα μου ο οποίος διατηρούσε ακόμη τα αρχεία του μηχανουργείου. Λίγο αργότερα ο ΟΛΠ αποφάσισε να απαλλοτριώσει τη δεξιά πλευρά του λιμένος, από τον ηλεκτρικό προς τον Άγιο Διονύσιο. Η απαλλοτρίωση όμως αυτή απέτυχε γιατί εν τω μεταξύ οι τιμές της γης στην περιοχή είχαν αυξηθεί σημαντικά και ο ΟΛΠ δεν διέθετε τα απαραίτητα κονδύλια για να προχωρήσει στις αποζημιώσεις των ιδιοκτητών. Αυτός είναι και ο λόγος που η δεξιά πλευρά του λιμένος παρέμεινε όπως είχε διαμορφωθεί χωροταξικά τη δεκαετία του 50. Στην εξέλιξη της βιομηχανικής υποστήριξης και επέκτασης της ναυτιλίας δημιουργήθηκαν τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά του ομίλου Νιάρ-

ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΚΑΤΡΑΔΗΣ High Performance Ropes

Δένουμε γερά σε όλο τον κόσμο! Με τα υψηλής αντοχής σχοινιά πρόσδεσης, αγκυροβολίας και ρυμουλκήσεως.

ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΚΑΤΡΑΔΗΣ Σας προσκαλούμε να επισκεφθείτε το περίπτερό μας Hall 3, Stand No 3.110 στην έκθεση “Ποσειδώνια 2018”. 4-8 Ιουνίου.

Κάβοι και Σχοινιά Προσδέσεως, Αγκυροβολίας και Ρυμουλκήσεως (Υπερ-υψηλού Μοριακού Βάρους Πολυαιθυλενίου, Αραμιδικά, Πολυμερών Υγρών Κρυστάλλων και Μικτά Πολυεστέρα-Πολυπροπυλενίου), Συρματόσχοινα, Ανόδια Καθοδικής Προστασίας, Αλυσίδες, Άγκυρες, Εξοπλισμός Λιμένων και Καταστρώματος Πλοίων Ψαρών 11, 18648, Πειραιάς, T: +30 2104060300 - F: +30 2104626268 E: info@katradis.com - www.katradis.com

1

2

1. Το «Τίμιος Σταυρός» στο Μηχανουργείο της ακτής Ξαβερίου. 2. Χαρακτηριστική φωτογραφία των εργασιών που διεκπεραιώνονταν στην ακτή Ξαβερίου.

3. Πλωτός γερανός εναποθέτει σκάφος στο μηχανουργείο. 4. Εργασίες στο μηχανουργείο της ακτής Ξαβερίου. Είναι χαρακτηριστικές οι γραμμές του τραμ που έφτανε μέχρι εκεί. Στο βάθος η εκκλησία του Αγ. Νικολάου. Κάτω: Το ναυάγιο του «Τιμίου Σταυρού».

3

χου το 1958, Ελευσίνας το 1968, της Χαλκίδας το 1971 και επίσης τα ναυπηγεία Σύρου, 1972 εκεί όπου είχε την έδρα του το πρώτο ναυπηγείο και εργοστάσιο για την κατασκευή ατμομηχανών στην Ελλάδα, 1863. Την βιομηχανική εκείνη μονάδα την έκλεισε, για χρέη, η Εθνική Τράπεζα το 1883. Ήταν βέβαια μια ολέθρια κίνηση η οποία δείχνει την παντελή τότε αντίληψη της σημασίας της βιομηχανίας και από την Εθνική και από την τότε κυβέρνηση. Η ναυπηγό-επισκευαστική ζώνη του Περάματος μετά την απαλλοτρίωση των μηχανουργείων της Ακτής Ξαβερίου, άνθισε και αυτή με διακυμάνσεις μέχρι τη δεκαετία του 90, δίνοντας δουλειά και τεχνογνωσία σε πολλούς έλληνες τεχνικούς. Σήμερα οι δραστηριότητές της για πολλούς λόγους έχουν μειωθεί. Ένας από αυ-

56 Περιπλους

4

τούς είναι ότι οι τουρκικές ναυπηγοεπισκευαστικές ζώνες έχουν γίνει ιδιαίτερα ανταγωνιστικές, όπως βέβαια και οι γιγάντιες κινεζικές, κορεατικές, ιαπωνικές. Σήμερα, υπό άλλες συνθήκες η ελληνική ναυτιλία ακόμα μεγαλουργεί διεθνώς και μάλιστα είναι στόχος επιθέσεων από ανταγωνιστές ακόμα και εντός ΕΕ. Οι τεχνικές υποδομές όμως, επισκευές ακόμα και ναυπηγήσεις πλοίων, δεν έχουν την ίδια καλή πορεία. Η ναυπήγηση πλοίων και οι υποδομές για επισκευές και μετασκευές πλοίων ως βιομηχανικές δραστηριότητες δεν κατάφεραν να έχουν την ανάλογη επιτυχία με την ποντοπόρο ναυτιλία, όπως εν πολλοίς απέτυχαν και οι προσπάθειες για τη δημιουργία βιομηχανίας στη χώρα. Για διάφορους λόγους, παρ’

όλη την αξιόλογη στελέχωση της χώρας σε τεχνικό προσωπικό λείπει η οργάνωση και ο σχεδιασμός καθώς και όποια συντονισμένη κρατική πολιτική αλλά και προφανώς παντελής έλλειψης κεφαλαίων (την τελευταία δεκαετία), συντελεστές οι οποίοι θα επέτρεπαν την άνθηση αυτών των δραστηριοτήτων στην πατρίδα μας επ’ ωφελεία της εθνικής οικονομίας και άμυνας. Γιατί, όπως πολύ σωστά παρατηρεί ο Τούρκος ναύαρχος Gem Gurdeniz σε πρόσφατη συνέντευξή του επ’ ευκαιρία της ναυτικής τουρκικής άσκησης «Γαλάζια Πατρίδα»»: «Η δύναμη του Τουρκικού Ναυτικού δεν πηγάζει από τον αριθμό των πλοίων του αλλά από τη βιομηχανική στήριξή του.» Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τη ρήση του Θουκυδίδη: «Μέγα το της θαλάσσης κράτος.»

Στιγμές Παγκόσμιας Ναυτικής Ιστορίας Του Δρ. Νικήτα Νικητάκου | Πλοιάρχου Π.Ν. εα - Καθ. Πανεπιστημίου Αιγαίου

O Κινέζος Ναύαρχος

Zheng He Εισαγωγή

Ο Κινέζος ναύαρχος Zheng He και τα σημαντικά ταξίδια του έχουν πρόσφατα κεντρίσει το ενδιαφέρον του Δυτικού κόσμου τόσο επειδή έγιναν αρκετά χρόνια πριν ο Χριστόφορος Κολόμβος ανακαλύψει την Αμερική, όσον και για τις πρωτοπόρες για την εποχή ναυτιλιακές καινοτομίες. Οι εξερευνήσεις του ναυάρχου στον Δυτικό Ειρηνικό και στον Ινδικό Ωκεανό αποτελούν ένα σημαντικό σημείο αναφοράς για την παγκόσμια ιστορία και ήταν μια χρυσή ευκαιρία για την Κίνα να αυξήσει την δύναμή της και να ξεκινήσει την επικοινωνία της με τον υπόλοιπο κόσμο. Δυστυχώς τα ταξίδια και οι πρωτοποριακές εφαρμογές στην ναυτική επιστήμη του ναυάρχου θεωρήθηκαν από τις επόμενες δυναστείες σαν σπατάλη χρόνου και χρημάτων και οι καινοτομίες αυτές χάθηκαν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Η εξήγηση θα πρέπει να αποδοθεί στην επικρατούσα Κομφουκιανή κουλτούρα που εστίαζε μόνο στην αρμονία και δεν ενδιαφερόταν για τη συλλογή πλούτου ή την επέκταση σε άλλες γεωγραφικές περιοχές. Η αγροτική πολιτική εκείνης της εποχής είχε σαν επίκεντρο τη φύση και έδινε μικρή σημασία σε επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις. Άλλοι λόγοι επίσης ήταν ότι δεν υπήρχαν διαθέσεις για κατάκτηση του κόσμου και έτσι η σπατάλη χρημάτων και πόρων θεωρήθηκε ότι έγινε χωρίς καθαρό όφελος. Εντούτοις τα ταξίδια του Zheng He στον Δυτικό Ειρηνικό αποτελούν σημαντικό σταθμό στην παγκόσμια ναυτική ιστορία. Ποτέ πριν κάποιος δεν είχε προσπαθήσει τόσο μεγάλης διάρκειας ταξίδια, με τόσο μεγάλο αριθμό ναυτικών στις διαταγές του και δεν είχε χρησιμοποιήσει τόσο προηγμένα συστήματα ναυτιλίας και τεχνολογίας. Από ιστορικούς ερευνητές έχει τεκμηριωθεί ότι η δύναμη και ο αριθμός πλοίων του κινέζικου στόλου ήταν μεγαλύτερη από όλες τις υπόλοιπες χώρες του κόσμου. Τα ταξίδια του αποτέλεσαν σταθμό για την εποχή τους στον ανθρώπινο πολιτισμό και στην εξερεύνηση των θαλάσσιων δρόμων και στην ναυτική ιστορία της Κίνας και της υπόλοιπης ανθρωπότητας. Τα ταξίδια του Zheng He αποτελούν σημαντικό σημείο αναφοράς για τους ιστορικούς και υπάρχουν σημαντικές αναφορές σε διάφορα ιστορικά κείμενα. Παρ’ όλα αυτά δεν υπάρχουν αρκετοί που έχουν ασχοληθεί με την διερεύνηση των ταξιδιών του. Υπάρχουν όμως ιστορικοί στον χώρο της ναυτικής επιστήμης που δηλώνουν ότι πολλές πληροφορίες δεν έχουν καταγραφεί σε ικανοποιητικό βαθμό, όπως η πρώτη προσπάθεια αστρονομικής ναυτιλίας, η σύνταξη ναυτικών χαρτών που δείχνουν τις πορείες των ταξιδιών του κινεζικού στόλου τα έτη 1421 και 1423.

Ιστορικό Υπόβαθρο

Κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Μινγκ (1368-1644 μ.Χ.) η Κίνα έγινε μια ενιαία πολυπολιτισμική αυτοκρατορία. Ο αυτοκράτορας Zhu Di ήταν ένας άνθρωπος με όραμα και στρατηγική. Από την αρχή της αυτοκρατορίας του η χώρα γνώρισε πολιτική σταθερότητα, οικονομική άνθηση και σημαντικά επιτεύγματα σε θέματα επιστημών και τεχνολογίας. Επιπρόσθετα υποστήριξε σημαντικά την οικονομική και πολιτισμική ανάπτυξη της χώρας. Με την ενεργή παρέμβασή του η Κίνα επέκτεινε τις διπλωματικές της σχέσεις με άλλες χώρες και την ανάπτυξη του εξωτερικού της εμπορίου με αυτές. Αν και ξεκίνησε τις θαλάσσιες εξερευνήσεις στην αρχή της δυναστείας των Μίνγκ η πρόθεσή του δεν ήταν να 58 Περιπλους

επεκτείνει την χωρική του κυριαρχία. Το δόγμα του ήταν «ποτέ να μην κατακτηθούν άλλες περιοχές». Για τον σκοπό αυτόν και για να ενδυναμώσει τις εμπορικές σχέσεις του με άλλες χώρες και για να διαδώσει τον κινέζικο πολιτισμό έδωσε εντολή στον Zheng He να ξεκινήσει τα ταξίδια του στις δυτικές θάλασσες και να μεταφέρει μαζί του πολυτελή δώρα. Μόλις ανέλαβε τα καθήκοντα του αντικατέστησε στο νέο συμβούλιο των υπουργών του αριθμό από τους παλαιούς κομφουκιανούς υπουργούς σε σημαντικές θέσεις από ευνούχους υπουργούς που κύρια υποστήριξαν τον Zhu Di να ανέβει στον θρόνο. Ένα από τα οράματα του αυτοκράτορα ήταν να προσελκύσει όλες τις χώρες στον παράδεισο που δημιουργεί η Κομφουκιανή αρμονία. Όταν ξένοι πρέσβεις έρχονταν στην αυλή του αυτοκράτορα και υπέβαλλαν τα σέβη τους αυτός σε ανταπόδοση έστελνε δώρα και τη σφραγίδα του στους αντίστοιχους βασιλείς αναγνωρίζοντας αυτές τις χώρες σαν τμήμα της Δυναστείας των Μίνγκ.

Η ζωή του Zheng He

Ο Zheng He γενήθηκε στην Kunyang, Yunnan (σήμερα ονομάζεται Jinning County, Yunnan Province) γύρω στα 1371 μ.χ.. Το πραγματικό του επίθετο ήταν Ma, και ήταν γνωστός σαν San Bao (Τρείς θησαυροί). Μεγάλωσε σαν Μουσουλμάνος. Ο Zheng He ξεκίνησε να διαβάζει την διδασκαλία του Ισλάμ από τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Ο πατέρας του και ο παππούς του είχαν κάνει το παραδοσιακό προσκύνημα στην Μέκκα και ήταν αρκετά εξοικειωμένοι με ταξίδια σε μακρινές περιοχές. Ακούγοντας ιστορίες από τον πατέρα και τον παππού του ο μικρός Zheng ανέπτυξε μεγάλη περιέργεια για τον εξωτερικό κόσμο. Επιπρόσθετα ο πατέρας του ήταν ευθύς χαρακτήρας με αλτρουιστικά χαρακτηριστικά που επηρέασε το μικρό αγόρι σε όλη του την ζωή. Ο Zheng He αιχμαλωτίστηκε από τις δυνάμεις της δυναστείας των Ming στην διάρκεια της μάχης με τις τελευταίες δυνάμεις της δυναστείας των Yuan στην Yunnan, περί το 1381 μ.χ. και μεταφέρθηκε στο Nanjing, όπου ευνουχίστηκε και μπήκε στην υπηρεσία του αυτοκράτορα. Στάλθηκε στο Πεκίνο για να υπηρετήσει στο παλάτι του πρίγκιπα Zhu Di, που ήταν ο τέταρτος γιός του αυτοκράτορα Ming. Κατά την διάρκεια της παραμονής του στο παλάτι η εξυπνάδα του και η αφοσίωσή του κέρδισαν την εμπιστοσύνη του Zhu Di. Σαν αποτέλεσμα ο πρίγκιπας τον επέλεξε να είναι στην προσωπική του φρουρά καθ’ όλη τη διάρκεια της εκστρατείας του για την κατάκτηση του αυτοκρατορικού αξιώματος. Στην περίοδο αυτή αναδείχθηκε σε σημαντικό βαθμό η γενναιότητα και τα ηγετικά προσόντα του Zheng. Βάδισε μέσα σε πολύ αντίξοες συνθήκες πάντοτε στο πλευρό του Zhu Di, συνοδεύοντάς τον σε αμέτρητες εκστρατείες και μάχες σε όλη την Κίνα προχωρώντας με νίκες από μάχη σε μάχη απετέλεσε βασικό επιτελή στην πορεία του πρίγκιπα για την κατάκτηση του αυτοκρατορικού αξιώματος. Ο Zhu Di πολλές φορές συζητούσε και τον συμβουλευόταν δίνοντας του Zheng He την ευκαιρία να μαθαίνει σημαντικές λεπτομέρειες για την πολιτική, τις στρατιωτικές υποθέσεις και τη στρατηγική. Μόλις ο Zhu Di ανέβηκε στον θρόνο σαν αυτοκράτορας Yong Le, προήγαγε πολλούς από τους στρατιωτικούς και πολιτικούς που τον υποστήριξαν. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο ευνούχος αξιωματικός Ζheng He. Ο Zhu Di άλλαξε το επίθετο του Zheng από Ma σε Zheng, και του έδωσε το αξίωμα του Μεγάλου Ευνούχου.

Λαμβάνοντας υπ’ όψη τις εξαιρετικές ικανότητες και την αφοσίωσή του, ο αυτοκράτορας Zhu Di επέλεξε τον Zheng He σαν τον πλέον κατάλληλο για να πραγματοποιήσει μεγάλα ποντοπόρα ταξίδια. Έτσι ο Zheng He προήχθη σε ναύαρχο με την εξουσιοδότηση να αντιπροσωπεύει την αυτοκρατορική αυλή σε ξένες χώρες ξεκινώντας με αυτό τον τρόπο τα μεγαλύτερα ταξίδια στην μέχρι τότε ιστορία του κόσμου. Κατά την διάρκεια των επτά ταξιδιών του ο Zheng αποκάλυψε το ταλέντο του και έδειξε τις εξαιρετικές του ικανότητες όχι μόνο ως εξαιρετικός στρατιωτικός ηγέτης αλλά και ως έξοχος διπλωμάτης και αντιπρόσωπος του κράτους με βαθιά γνώση της Κομφουκιανής θεωρίας και της παγκόσμιας πραγματικότητας. Από το πρώτο μέχρι το έβδομο ποντοπόρο ταξίδι του ο Zheng He αφιέρωσε 28 χρόνια της ζωής του στην προαγωγή της ναυτιλίας.

ΟΙ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΕΣ Προετοιμασία ταξιδιών

Τα κίνητρα των ταξιδιών του Zheng He μπορούν να διακριθούν σε δύο κατηγορίες ανάλογα με την χρονική περίοδο, στα πρώτα τρία ταξίδια και στα επόμενα τέσσερα, από τα συνολικά επτά. Στην πρώτη περίοδο των τριών ταξιδιών ο στόχος ήταν να σταθεροποιήσει την πολιτική δύναμη του αυτοκράτορα και να δείξει τον πλούτο και την στρατιωτική δύναμη της Κίνας. Για την επόμενη περίοδο των τεσσάρων ταξιδιών ο στόχος ήταν να δημιουργήσει φιλικές σχέσεις με άλλες χώρες και συγχρόνως να αναπτύξει σταδιακά εμπορικές σχέσεις. Θεωρείται επίσης πιθανόν ότι έψαχνε και για το Kirin (ονομασία της καμηλοπάρδαλης) που ήταν και το βασικό του πρόσχημα στην τελευταία φάση, δεδομένου ότι θεωρείτο σύμβολο δύναμης και καλών οιωνών στην αρχαία Κίνα (Qian 2005). Μια άλλη άποψη θεωρεί ότι το προσκύνημα ήταν επίσης ένα μεγάλο κίνητρο για τις εξερευνήσεις του (Ma 2002). Την περίοδο 1402-1424, κατά τη διάρκεια της εξουσίας του αυτοκράτορα Zhu Di, το αυτοκρατορικό συμβούλιο παρήγγειλε την κατασκευή 25 στολίσκων ποντοπόρων πλοίων που στο σύνολο αριθμούσαν 2860 πλοία. Σε αυτό συμπεριλαμβάνονταν 4 στόλοι που ονομάζονταν πλοία μεγάλης αξίας (treasure ships), με συνολικό αριθμό 343 ποντοπόρα πλοία ειδικά για ταξίδια στις δυτικές της Κίνας θαλάσσιες περιοχές. Σώζονται ακόμη επτά προβλήτες για ναυπήγηση αυτών των πλοίων στα ερείπια του ναυπηγείου Nanjing Long Jiang και το ναυπηγείο των πλοίων μεγάλης αξίας. Ιστορικές πηγές δείχνουν ότι ο στόλος των ποντοπόρων πλοίων υπό τη ηγεσία του Zheng He αποτελείτο από περισσότερα των 200 πλοίων και από 61-63 Treasure Ships. Δεδομένου ότι τα πλοία είχαν ναυπηγηθεί σε διάφορα μέρη διέφεραν ως προς μερικά χαρακτηριστικά και τα είχαν κατατάξει σε διάφορους τύπους όπως τα πλοία “FU”, πλοία “WU” , πλοία “GUANG” και πλοία “SHA”. Επίσης υπήρχε διαχωρισμός των ειδικοτήτων των πληρωμάτων ανάλογα με την αποστολή τους. Έτσι υπήρχαν μεγάλα μεσαία και μικρού μεγέθους treasure ships, πλοία που μετέφεραν νερό, στρατιώτες, επιβάτες, άλογα και τρόφιμα.. Ο όρος “treasure ship”, σημαίνει πλοία που είχαν κατασκευαστεί για να μεταφέρουν αποκλειστικά τα επίσημα διαπιστευτήρια τις επίσημες ενδυμασίες και όλους τους θησαυρούς από και προς την Κίνα. Μετέφεραν επίσης στην Κίνα σπάνια είδη ζώων, αναμνηστικά και σπάνια μέταλλα, μπαχαρικά , φυτικά φάρμακα και καλλιέργειες που δίνονταν στην Κίνα σαν δώρο από άλλες χώρες. Το μεγάλο treasure ship είχε μήκος 133.2 μέτρα, το μεσαίο 111 μέτρα και το μικρό 60 μέτρα για να μεταφέρουν τα εμπορεύματα. Στον στόλο του Zheng He, υπήρχαν επίσης οχτώ μικρά κωπήλατα πλοία μήκους 24 μέτρων γυμνά από εξάρτηση με δύο ιστούς. Χρησιμοποιούσαν πανιά όταν είχε αέρα διαφορετικά χρησιμοποιούσαν κουπιά.

Τα επτά ταξίδια

Την περίοδο 1405 μέχρι 1433, ο Zheng He πραγματοποίησε 7 ταξίδια σε θαλάσσιες περιοχές δυτικά της Κίνας. Το πρώτο ταξίδι του το πραγματοποίησε με πολύ καλές καιρικές συνθήκες, με ναυσιπλοΐα ημέρα και νύχτα αποφεύγοντας τα πελώρια κύματα σαν να πήγαινε σε ανοικτό δρόμο, όπως περιγράφει κινέζος ιστορικός. Με σκοπό να εκμεταλλευτεί τον ούριο άνεμο των Βορειοδυτικών μουσώνων ο Zheng He αψήφησε την κούραση και τελείωσε όλες τις προπαρασκευαστικές του ενέργειες σε λιγότερο από ένα μήνα και απέπλευσε από την Liujia Port of Taicang. Στο δεύτερο ταξίδι του ο Zheng He επισκεύθηκε Champa, Siam (Thailand), Java, Malacca, Nanwuli, Ceylon (Sri Lanka), Kayal (στην ανατολική ακτή του νότιου άκρου της Ινδικής χερσονήσου), Cochin and Calicut. Στην περίοδο του τρίτου ταξιδιού από 1409 έως 1411, ο Zheng He

Στην αριστερή σελίδα, Eικ. 1: O Ναύαρχος Zheng He. Πάνω: Άγαλμα από ένα σύγχρονο μνημείο του Zheng He στο Μουσείο Stadthuys στην πόλη Μαλάκκα, Μαλαισία.

δημιούργησε ένα πάγιο επιχειρησιακό σχέδιο. Ο στόλος χρησιμοποίησε την Malacca σαν προχωρημένη βάση και γι’ αυτό χωρίστηκε σε μικρότερους σχηματισμούς που έπλεαν ανεξάρτητα σε διαφορετικούς προορισμούς. Το τέταρτο ταξίδι ήταν και η μεγαλύτερη ναυτική εκστρατεία. Μετά το απόπλου από την Champa, ο στόλος χωρίστηκε στα δύο. Το ένα μέρος επισκέφθηκε την χερσόνησο της Μαλαισίας και το άλλο υπό την ηγεσία του Zheng He, συνέχισε την αποστολή του νότια στις περιοχές Java, Sumatra, Palembang and Malacca. Η αποστολή του Zheng He στο πέμπτο ταξίδι ήταν να συνοδεύσει αντιπροσώπους σε 19 χώρες και να προμηθευτεί πολλά σπάνια είδη και μπαχαρικά από την Αραβική Χερσόνησο και την Ανατολική Αφρική Στο έκτο ταξίδι του ο Zheng He συνόδευσε αντιπροσωπείες σε 16 χώρες περιλαμβανομένων των Μονγκατίσου και Brawa στην Ανατολική Αφρική. Σχεδιάζοντας να πλεύσει κατευθείαν στις δυτικές ακτές της Αφρικής ο Zheng He χρησιμοποίησε αστρονομικά όργανα για να μετρήσει το ύψος των άστρων και να καθορίσει την θέση του στόλου του. Στο βιβλίο του ο Menzies (2003) υποστηρίζει ότι ο στόλος δεν διήλθε μόνο το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, αλλά διέσχισε τον Ατλαντικό και έφτασε στη Βόρεια και Νότια Αμερική, καθώς και ότι διέσχισε τον Ειρηνικό για την Αυστραλία Στο τελευταίο ταξίδι του στόλου του όπου μετέφερε σπάνια είδη και φυσικά προϊόντα με κατεύθυνση την Καλκούτα ο Zheng πέθανε από ασθένεια. Σύμφωνα με τα ναυτικά έθιμα τον κήδεψαν στη θάλασσα.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Σειρά από προηγμένες τεχνολογίες χρησιμοποιήθηκαν από τον Zheng He και τον στόλο του για να πραγματοποιήσει τα μεγάλα ναυτικά του ταξίδια. Υιοθέτησε με επιτυχία πρακτικές των προηγουμένων Κινέζων ναυτίλων και χρησιμοποίησε όλες τις προηγούμενες γνώσεις και εμπειρίες τους. Επέλεξε άριστους ναυτικούς, προετοιμάστηκε και κατασκεύασε διάφορους τύπους καλοτάξιδων πλοίων εξοπλισμένων με άριστα σχεδιασμένα εξαρτήματα, όπως πτερύγια που μετρίαζαν τον διατοιχισμό, υδατοστεγανά διαμερίσματα, πυξίδες ακριβείας και όργανα αστρονομικής ναυτιλίας. Στηριζόμενος στη γνώση από τους προηγούμενους ναυτίλους και τις υπάρχουσες καλές πρακτικές προετοίμασε επιστημονικούς, για την εποχή του, ακριβείς ναυτιλιακούς χάρτες, που έχουν μεγάλη ιστορική σημασία. Κληρονόμησε και βελτίωσε με πολλές καινοτομίες την Κινέζικη παράδοση ναυσιπλοΐας με χρήση αστρονομικών μετρήσεων. Με χρήση τεχνικών για αστρονομικές μετρήσεις ύψους των ουρανίων σωμάτων, ώστε να καθοριστεί ακριβώς το στίγμα του πλοίου, ώθησε την χρήση τεχνολογίας στη ναυτιλία σε νέα επίπεδα. Μελέτησε επίσης τα χαρακτηριστικά των μουσώνων στην περιοχή της Κινέζικων θαλασσών στον Ινδικό ωκεανό και στην Αραβική θάλασσα. Οι παραπάνω μελέτες και παρατηρήσεις τον βοήθησαν για να κάνει ευκολότερα τα ταξίδια του. Περιπλους 59

Ναυπήγηση πλοίων

Η Κίνα έχει μεγάλη ιστορία στην ναυπηγία. Η γενική κατασκευή πλοίου είχε κυρίως κατακόρυφα πανιά και ποτέ οριζόντια πανιά ή σχοινιά πρόσδεσης. Τα πανιά ήταν κυρίως κατασκευασμένα από ύφασμα ή υφασμένα από μπαμπού τμήματα με ενισχυμένα στα άκρα από τμήματα μπαμπού, ώστε να έχουν απόδοση σε ισχυρούς ανέμους. Με την εμπειρία αιώνων σε ναυπήγηση πλοίων, ώστε να μπορούν να αντεπεξέρχονται σε μεγάλες κακοκαιρίες, οι κινέζοι μηχανικοί συγκρότησαν ένα ανθεκτικό σκάφος κατασκευασμένο σε τμήματα. Κάθε τμήμα αποτελείτο από υδατοστεγανά διαφράγματα σε κάθε άκρο όμοια με τις εσωτερικές διαιρέσεις του μπαμπού. Τα υδατοστεγανά διαφράγματα συνδέονταν με ορειχάλκινες συνδέσεις μεγάλου βάρους. Τρία στρώματα καρφώνονταν σε ένα πλαίσιο από ειδικό ξύλο, και στη συνέχεια σφραγίζονταν για να γίνουν αδιάβροχα με κοκοφοίνικα (ίνες καρύδας), και επιπρόσθετα στεγανοποιούνταν με ένα μίγμα από βραστό βερνίκι και ασβέστη. Αυτό το σκληρό, αδιάβροχο βερνίκι που είχε χρησιμοποιηθεί για να σφραγίσει τα Κινέζικα ποντοπόρα πλοία ήταν γνωστό από τον έβδομο αιώνα. Ο μεγάλος όμως όγκος ξυλείας που απαιτούσε η ναυπήγηση του στόλου δημιούργησε την ανάγκη για σημαντική δραστηριότητα δενδροφύτευσης στις όχθες του ποταμού Yangtze. Οι μηχανικοί στα ναυπηγεία Longjiang σχεδίασαν τα πλοία ώστε να αντέχουν στις σφοδρότερες καταιγίδες του ανοικτού ωκεανού. Η ενισχυμένη πλώρη των πλοίων επέτρεπε σε αυτά να διασχίζουν τα κύματα και με κατάλληλη υδροδυναμική σχεδίαση με αύλακες το νερό διέρρεε και τροποποιούσε την κίνηση του προνευστασμού. Μια σιδερένια ίσαλος διερχόμενη από σιδερένια στεφάνια είχε κατασκευασθεί κατά το διάμηκες του πλοίου και μεγάλες πέτρινες, ειδικής σύνθε-

την πλευρική κατασκευή των junks1 ήταν πολύ μεγάλα σε πλάτος σε σχέση με το μήκος τους και είχαν πολύ καλή ευστάθεια (floatbottomed). Η πρόωση ήταν αποτέλεσμα τετράπλευρων πανιών σε ιστία όπως φαίνεται στην εικόνα και ήταν χαρακτηριστικό κατασκευής των Κινέζικων πλοίων της εποχής. Ήταν εφοδιασμένα με μια σειρά ενισχύσεων από μπαμπού, που αφ’ ενός μεν τα έκανε ανθεκτικά σε ναυσιπλοΐα αντίθετη στον άνεμο αφ’ ετέρου υποβοηθούσε τον γρήγορο χειρισμό τους σε περιπτώσεις ανάγκης Ο μύθος αναφέρει ότι η ναυαρχίδα του Zheng He κάποτε προσέκρουσε σε κοραλλιογενή ύφαλο αλλά η κατασκευή και η στεγανή υποδιαίρεση του πλοίου, του επέτρεψε να φτάσει στην Μαλάκκα της Μαλαισίας χωρίς να βυθιστεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι η καταγραφή των εξελίξεων εκείνης της εποχής μπορεί να μας δώσει και μια εικόνα της εξέλιξης της ναυτιλίας. Η ναυπηγική εκείνης της εποχής είχε κύρια χαρακτηριστικά την κατασκευή μεγάλων πλοίων, μεγάλης ταχύτητας και εξειδίκευσης (Yang & Jin 2005).

1 Είδος πλοίου κατασκευασμένου στην Κίνα.

Πάνω, Eικ. 3: Αστρονομικοί πίνακες. Κάτω, Eικ. 4: Διαγράμματα αστέρων.

Eικ. 2: Σύγκριση του πλοίου του Zheng (440 feet) και του πλοίου του Κολόμβου (85 feet), από την Caroline Hsu.

σης, κατασκευές είχαν τοποθετηθεί γύρω από αυτήν για ευστάθεια. Επιπρόσθετες ίσαλοι μπορούσαν να ανεβαίνουν και να κατεβαίνουν σε κάθε πλευρά ώστε να μειώνουν την πλευρική κίνηση του πλοίου. Ακόμη και σε πολύ δυσμενείς καιρικές συνθήκες και καταστάσεις θαλάσσης η πλευρική και κατακόρυφη κίνηση του πλοίου μειώνονταν σημαντικά. Σε περιπτώσεις θύελλας ημιβυθισμένες άγκυρες βοηθούσαν την ευστάθεια και πολλές φορές χρησιμοποιούνταν για να βελτιώσουν την συμπεριφορά του πλοίου. Χρησιμοποιώντας πολύ προηγμένες τεχνολογίες η Κίνα μπορούσε κατασκευάζει το μεγαλύτερο σε διαστάσεις πλοίο για την εποχή του. Είναι καταγεγραμμένο ότι η κινέζικη ναυαρχίδα είχε μήκος 132 μέτρα και πλάτος 54 μέτρα. Η εικόνα 2 κάνει μια σύγκριση αυτού του πλοίου με τη Σάντα Μαρία του Κολόμβου. Το γιγαντιαίο για την εποχή του πλοίο μπορούσε να επιβιώσει σε τυφώνες και η κατασκευή του μείωνε τον κίνδυνο βύθισης σε περίπτωση πρόσκρουσης σε υφάλους ή παγόβουνα. Ήταν σχεδιασμένο να επιβιώνει ακόμα και αν δύο από τα διαμερίσματά του είχαν κατακλυσθεί από ύδατα μετά από πρόσκρουση σε υφάλους. Για την αύξηση την δυνατότητας μεταφοράς φορτίων τα τμήματα που αποτελούσαν 60 Περιπλους

Αστρονομική Ναυτιλία

Ο Zheng He ανέπτυξε μεθόδους ναυσιπλοΐας στηριζόμενης στην μελέτη των άστρων. Οι ναυτικοί χάρτες που χρησιμοποιούντο αποτελούνταν από 4 διαγράμματα αστέρων. Η εικόνα 3 δείχνει δύο τμήματα από αυτά. Τα διαγράμματα αυτά μας επιτρέπουν να αντιληφθούμε την αστρονομική ναυτιλία που χρησιμοποιείτο από τους τότε ναυτίλους, αλλά και να αποκαλύψουμε τα μυστήρια του αρχαίου τρόπου ναυτιλίας. Την εποχή εκείνη ήταν δυνατόν να καθορισθεί το γεωγραφικό πλάτος με την μέτρηση του ύψους του Πολικού Αστέρα για το Βόρειο ημισφαίριο και του Σταυρού του Νότου για το Νότιο ημισφαίριο. Οι αστρονομικοί πίνακες όπως φαίνεται στην Εικόνα 4 χρησιμοποιούντο ανάλογα του διαφορετικού ύψους των αστέρων. Το μέγεθός τους ήταν περίπου 24χ24 εκατοστά το μεγαλύτερο (12 δάκτυλα όπως χαρακτηρίζονται εκείνη την εποχή χρησιμοποιώντας σαν μέτρο τον ανθρώπινο αντίχειρα) και 2χ2 εκατοστά το μικρότερο (1 δάκτυλο) με απόσταση μεταξύ δύο επιπέδων τα 2 εκατοστά Με την χρήση προσαρτημένου νήματος περίπου 60 εκατοστών μήκους, ο παρατηρητής μπορούσε να προσδιορίσει την απόσταση από το μάτι στον πίνακα, ώστε να προσδιορίσει την γωνία παρατήρησης του πίνακα στις 1.9°

Αριστερά, Eικ. 5: Ναυτικοί Χάρτες του Zheng Het. Δεξιά, Eικ. 6: Μαγνητική πυξίδα.

ανά δάκτυλο. Όταν γινόταν η παρατήρηση των αστέρων ο παρατηρητής ευθυγράμμιζε τον αστέρα με το πάνω σημείο του πίνακα και τον ορίζοντα με το κάτω σημείο και έτσι καθοριζόταν το ύψος του αστέρα. Ανάλογα με τα διαφορετικά ύψη των αστέρων διαφορετικού μεγέθους πίνακες χρησιμοποιούντο. Με αυτή την μέθοδο το γεωγραφικό λάθος στίγματος μπορούσε να ελεγχθεί σε περιοχή 4,5 ναυτικών μιλίων που ήταν η καλύτερη ακρίβεια για εκείνη την εποχή (Zhao 2005). Ο Menzies (2003) περιγράφει αρκετά παραστατικά την εξέλιξη των μεθόδων αστρονομικής ναυτιλίας που χρησιμοποιούσε ο Κινέζικος στόλος. Χρησιμοποιούσε τον Πολικό Αστέρα στο Βόρειο Ημισφαίριο αλλά όταν βρισκόταν στον Ινδικό Ωκεανό και άλλαζε πορεία προς νοτιοδυτικά προς την Νότια Αφρική ο αστέρας αυτός πλησίαζε όλο και περισσότερο στον ορίζοντα και χανόταν σε συντεταγμένες 3°40’N, βόρεια από το Μογκαντίσου στην Σομαλία. Μέχρι να βρουν ένα άλλο οδηγό αστέρα όπως ο πολικός αστέρα η ναυσιπλοΐα γινόταν στα τυφλά. Έχοντας την ανάγκη να βρουν ένα άλλο αστέρα οδηγό όπως στο Βόρειο Ημισφαίριο αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν δύο τον Κάνωπο (Canopus) για το γεωγραφικό πλάτος και τον Σταυρό του Νότου όταν είχαν πλόες στα παγωμένα ύδατα χαμηλά στον Νότο. Η χρήση του Κάνωπου για το γεωγραφικό πλάτος καθόριζε την ακριβή θέση με την πλοήγηση κάτω από τον αστέρα. Ο Σταυρός του Νότου δείχνει τον Νότιο Πόλο αλλά σε αντίθεση με τον Πολικό Αστέρα δεν είναι ακριβώς πάνω από τον Πόλο. Έτσι για να έχουμε ακριβή ναυτιλία οι Κινέζοι έπρεπε να μπορούν να εντοπίσουν την θέση του στον ουρανό, το ύψος και το πλάτος. Έτσι η μόνη περίπτωση χρήσης του Σταυρού του Νότου ήταν να γίνει πλοήγηση με κατεύθυνση ακριβώς κάτω από αυτόν. Πιστεύεται ότι όταν οι αστερισμοί του Κάνωπος του Σταυρού του Νότου εντοπίζονταν τότε νέες χώρες στο Νότιο Ημισφαίριο μπορούσαν να καταγραφούν στους χάρτες. Όταν προσέγγισαν το νησιωτικό σύμπλεγμα των Δυτικών Φώκλαντς οι Κινέζοι χαρτογράφοι ήταν πολύ κοντά σε θέση κάτω από τον Κάνωπο. Μέτρησαν το ακριβές γεωγραφικό πλάτος και το βρήκαν 52°40’S. Χρησιμοποιώντας αντίστοιχες μεθόδους με τον Πολικό Αστέρα μπόρεσαν να υπολογίσουν το ύψος του Κάνωπος και χρησιμοποιώντας μετά αυτό τον αστέρα να βρίσκουν το γεωγραφικό πλάτος σε κάθε σημείο σε Νότιους Ωκεανούς.

στάσεις βοηθούν τους ναυτίλους να αναγνωρίσουν σημαντικές γεωγραφικές λεπτομέρειες χωρίς να μετακινηθούν στην ξηρά. Οι χάρτες περιλαμβάνουν 530 θέσεις όπου υπάρχουν πάνω από τριάντα Ασιατικές και Αφρικανικές χώρες και περιοχές. Πάνω από 50 ναυτιλιακές διαδρομές έχουν οριοθετηθεί. Ναυτιλιακά δεδομένα έχουν καταγραφεί σε αυτές τις διαδρομές όπως πορείες πυξίδας και καταγραφές χρόνου. Οι ναυτικοί χάρτες αυτοί έχουν σημαντική ιστορική και πρακτική αξία. Αντικατοπτρίζουν τον υψηλό βαθμό της ναυτικής εμπειρίας εκείνη την περίοδο και δείχνουν ότι η Κινέζικη ναυτιλιακή τεχνολογία είχε τελειοποιηθεί. Έχει υποστηριχθεί από ερευνητές ότι όταν ο Κολόμβος, ο Μαγγελάνος, ο Βάσκο ντε Γκάμα και ο Κουκ έκαναν τις «ανακαλύψεις» τους χρησιμοποίησαν αντίγραφα από Κινέζικους χάρτες.

Μέτρηση πορείας και ταχύτητας

Η πυξίδα ήταν το κύριο εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε σε αυτά τα ωκεάνια ταξίδια. Η πυξίδα χρησίμευε για πιστοποίηση της πορείας και για μέτρηση των αποστάσεων. Η πυξίδα που χρησιμοποιούσε το πλοίο ήταν ένα είδος "υγρής πυξίδας", που αποτελείτο από μια ακίδα που επέπλεε σε νερό σε κυκλικό δοχείο με τις ενδείξεις της πυξίδας σε κυκλικό ξύλινο περίβλημα. Στην πυξίδα υπήρχαν 24 κλίμακες. Κάθε κλίμακα σημειωνόταν με διαφορετικούς Κινέζικους χαρακτήρες που αντιπροσώπευαν μια κατεύθυνση. Οι χαρακτήρες ήταν ένας τρόπος για ένδειξη των πορειών στις ναυτιλιακές διαδρομές που απεικόνιζαν οι χάρτες. Το πλοίο ακολουθούσε μια πορεία που αντιστοιχούσε σε μια ένδειξη της πυξίδας ή ένα σημείο μεταξύ δύο ενδείξεων. Η εικόνα 6 δείχνει την μαγνητική πυξίδα που χρησιμοποιείτο από τον στόλο. Στο κάτω τμήμα είναι ένα αντίγραφο της πυξίδας και στο πάνω τμήμα οι διοπτεύσεις που αντιστοιχούσαν στους Κινέζικους χαρακτήρες. Η εικόνα 7 είναι ένα αντίγραφο της "υγρής πυξίδας".

Ναυτικοί Χάρτες

Hanghai Tu (Οι ναυτικοί Χάρτες του Zheng He) δίνουν με μεγάλη λεπτομέρεια αναφορά για τα ταξίδια του Zheng He σε δυτικές κατευθύνσεις. Ο αυθεντικός χάρτης είναι ένας μακρύς κυλιόμενος χάρτης με την ονομασία “Χάρτης των πορειών του πλοίου (treasure ship) από το λιμάνι αναχώρησης Longjing με κατεύθυνση ξένες χώρες”. Αυτό είναι ένα από τα επιτεύγματα του Zheng He στα ταξίδια του προς δυτικές κατευθύνσεις και επίσης ο παλαιότερος διεθνής χάρτης στον κόσμο (Information Office of Fujian Province 2005). Οι χάρτες χρησιμοποιούν παραδοσιακές κινέζικες τεχνικές ζωγραφικής για να απεικονίσουν διάφορα γεωγραφικά στοιχεία όπως βουνά, νησιά, γέφυρες, ναούς και πόλεις με μεγάλη λεπτομέρεια. Η εικόνα 5 παρουσιάζει ένα τμήμα αυτού του χάρτη. Αυτές οι γραφικές παρα-

Eικ. 7: Υγρή πυξίδα.

Περιπλους 61

Eικ. 8: 1763 Κινέζικος παγκόσμιος Χάρτης με όλες τις μέχρι τότε πληροφορίες Βρέθηκε στην Σανγκάη απο τον Liu Gang το 2001

Ο στόλος του Zheng He χρησιμοποιούσε κλεψύδρες για τη μέτρηση της διανυόμενης απόστασης. Ήταν ένα όργανο για τη μέτρηση του χρόνου περνώντας άμμο από μια μικρή οπή από ένα βολβό κατασκευασμένο από γυαλί σε έναν άλλο στο κάτω μέρος σε μια καθορισμένη περίοδο χρόνου που ονομαζόταν “geng” (Information Office of Fujian Province 2005). “Geng” είναι μονάδα μέτρησης χρόνου που αντιπροσώπευε μια από τις 52 περιόδους χρόνου μιας νύχτας, αλλά εδώ αντιπροσώπευε μονάδα μέτρησης απόστασης. Συνήθως ένα “geng” ήταν 60 li, περίπου 30 χιλιόμετρα. Όταν έπαιρναν τη μέτρηση, πετούσαν ένα ξύλο στη θάλασσα και μετά προχωρώντας στην πρύμνη του πλοίου με ορισμένη ταχύτητα μετρούσαν την ταχύτητα του πλοίου. Στην συνέχεια η διαδρομή και η απόσταση υπολογίζονταν και καταγράφονταν σε ένα χάρτη. Είναι αυτό που βλέπει κανείς στους ναυτικούς χάρτες ένα σημαντικό εύρημα για τη μελέτη των ταξιδιών του Zheng He. Με τη χρήση της πυξίδας και του “geng” οι ναυτίλοι μπορούσαν να γνωρίζουν την θέση του πλοίου στην ανοικτή θάλασσα

Οργάνωση

Οι ευνούχοι κυβερνήτες και ναύαρχοι των μεγάλων πλοίων ήταν άνδρες με σημαντικές ικανότητες αλλά όπως συνέβαινε και στους Ευρωπαίους εξερευνητές τα πληρώματά τους προέρχονταν από τα κατώτερα στρώματα της κοινωνίας. Οι περισσότεροι ήταν εγκληματίες που στέλνονταν στη θάλασσα αντί να εκτίσουν ποινή στην φυλακή, ή σαν εξορία και κατά κάποιο τρόπο η ζωή πάνω στο πλοίο ήταν αρκετά καλύτερη από αυτήν της φυλακής. Ήταν ντυμένοι με μια στολή, άσπρος μανδύας μέχρι τα γόνατα, τους δίνονταν τροφή και κρασί και είχαν καλή αντιμετώπιση όταν ήταν εν πλω. Το επιτελείο του ναυάρχου αποτελείτο από 180 μεσαίων βαθμών αξιωματικούς και κάθε πλοίο και ομάδα στρατιωτών είχε γιατρό, για κάθε 150 άτομα πλήρωμα. Υπήρχε ορισμένο διαιτολόγιο για τα πλοία, αλλά οι κίνδυνοι του ταξιδιού σε αχαρτογράφητα ύδατα σημαίνει ότι το προσδοκώμενο όριο ζωής ήταν μικρό και μόνο ένας στους δέκα επέστρεφε από τα μεγάλα εξερευνητικά ταξίδια. Όμως εκείνοι που είχαν επιβιώσει από τα προηγούμενα ταξίδια είχαν πολύ καλές ανταμοιβές. Συχνά απελευ62 Περιπλους

θερώνονταν και λάμβαναν παροχές ή συντάξεις Όπως όλοι οι στρατιώτες, οι Κινέζοι ήταν προληπτικοί. Κάθε ένα από τα πλοία του Zheng He είχε μια μικρή καμπίνα αφιερωμένη στο Ma Tsu, την θεότητα των ναυτικών και γίνονταν προσευχές σε αυτόν κάθε βράδυ πριν το δείπνο. Όταν το πλήρωμα πήγαινε στην ξηρά σε ξένες χώρες, μετέφερε χάλκινα κάτοπτρα για να αποκρούσει τα κακά πνεύματα. Στο πίσω μέρος των κατόπτρων ήταν ο ταοϊστικός τροχός με τις οκτώ ακτίνες. Η ελίτ του πληρώματος ήταν οι ναυτίλοι και αυτοί που μπορούσαν να χειρίζονται τις πυξίδες, οι οποίοι λειτουργούσαν από μια κλειστή μικρή γέφυρα και ζούσαν και δειπνούσαν ξεχωριστά από το υπόλοιπο πλήρωμα. Τα μικρότερα πλοία επίσης έφεραν τεχνίτες κάθε είδους, ικανούς να εκτελέσουν οποιαδήποτε εργασία. Οι τεχνίτες στεγανοποίησης του σκάφους, οι κατασκευαστές πανιών, οι επισκευαστές αγκυρών και αντλιών, οι υπεύθυνοι των σκαλωσιών, οι ξυλουργοί και οι υπεύθυνοι επικαλύψεων του σκάφους, θα κρατούσαν τα πλοία σε καλή κατάσταση στο μακρινό ταξίδι τους στους ωκεανούς. Οι τεχνίτες ξύλου και πέτρας άρχισαν επίσης να αφήνουν μόνιμες κληρονομιές στα ταξίδια του στόλου σε ολόκληρο τον κόσμο (Menzies 2003).

Εφοδιασμός

Τα τρόφιμα ήταν θεμελιώδη και κρίσιμα για τη διατήρηση των μακρών αποστολών στη θάλασσα. Τα βασικά τρόφιμα –σόγια, σιτάρι, κεχρί και ρύζι– μεταφέρονταν σε ξεχωριστά πλοία μεταφοράς σιτηρών, επιτρέποντας σε ένα στόλο να παραμείνει στη θάλασσα για αρκετούς μήνες χωρίς αναπλήρωση των αναλωσίμων. Τα σπέρματα σόγιας, που καλλιεργούνται καθ' όλη τη διάρκεια του έτους, χρησιμοποιήθηκαν με διάφορους τρόπους.. Η διαδικασία καλλιέργειας στα πλοία αύξησε την περιεκτικότητα σε ασκορβικό οξύ, ριβοφλαβίνη και νικοτινικό οξύ, τη βάση της βιταμίνης C, και προφύλαξε το πλήρωμα από το σκορβούτο. Οι Κινέζοι γνώριζαν πολύ καλά τους κινδύνους του σκορβούτου και τα διορθωτικά μέτρα για την πρόληψή του. Αρκετά εσπεριδοειδή, –λεμόνια, πορτοκάλια, καρύδες– υπήρχαν στο πλοίο για να δώσουν σε κάθε άνθρωπο προστασία από τις ασθένειες.

Κάποιες ποσότητες από το ρύζι ήταν καφέ, αγυάλιστο, και περιείχε βιταμίνη Β1. Ως αποτέλεσμα, το beriberi –μια ασθένεια που προκαλεί εκφυλισμό του νευρικού συστήματος– ήταν σπάνιο μεταξύ του πληρώματος. Τα νωπά λαχανικά αποτελούνταν κυρίως από λάχανα, γογγύλια και μπαμπού. Όταν τελείωναν, τα σπέρματα σόγιας ήταν ιδιαίτερα πολύτιμα. Από τα σπέρματα σόγιας, όταν βράσουν, γίνεται τυρόπηγμα, ή tofu, πλούσιο σε βιταμίνη D, ενώ σάλτσα σόγιας παράγεται από ζύμωση. Tofu και λαχανικά ήταν αρωματισμένα με μια σάλτσα από ζυμωμένα ψάρια, σόγια, αποξηραμένα βότανα και μπαχαρικά ή γλουταμινικό που παρασκευάζεται από σιτάλευρο. Οι κόκκοι αυτού του προϊόντος μαζεύονταν σε ένα δοχείο και ζυμώνονταν. Η μέθοδος εξακολουθεί να χρησιμοποιείται στη Νότια Αμερική σήμερα. Χυλοπίτες, και ζυμαρικά κατασκευάζονταν επίσης από αλεύρι σίτου. Το ζαχαροκάλαμο χρησιμοποιήθηκε για να γλυκάνει αποξηραμένα φρούτα και δινόταν επίσης ωμό για μάσημα στο πλήρωμα. Τα φρούτα και τα λαχανικά διατηρούνταν με έξυπνο τρόπο. Τα φρούτα αποξηραίνονταν, τα αχλάδια, το μπαμπού και τα σταφύλια είχαν ειδική επεξεργασία. Το κρέας ήταν περιορισμένο, το μεγαλύτερο μέρος περιλάμβανε κινέζικους χοίρους, σκύλους εκτρεφόμενους για αυτό τον σκοπό και βατράχια που κρατούνταν σε υγρά δοχεία. Τα κοτόπουλα χρησιμοποιούνταν για μαντεία και δεν δίνονταν ποτέ σαν τροφή στο σκάφος, αλλά φρέσκα, αλατισμένα, αποξηραμένα και επεξεργασμένα ψάρια ήταν άφθονα. Πιάνονταν από τους εκπαιδευμένους στο πλήρωμα, που χρησιμοποιούσαν δίχτυα, ή μια διάταξη από άγκιστρα και δίχτυα. Το πλήρωμα έπινε πράσινο τσάι, μεταφερόμενο σε μορφή φύλλων και κέικ, και το κρασί από ρύζι ήταν εξαιρετικά δημοφιλές. Το κρασί αποσταζόταν επίσης για παραγωγή λικέρ, μπράντι και ξύδι. Τα πλοία απαιτούσαν τεράστιες ποσότητες γλυκού νερού για το πλήρωμα και τα άλογα και ανανέωναν τις δεξαμενές τους κάθε φορά που δινόταν ευκαιρία, αλλά ήξεραν επίσης πως να αποστάζουν το θαλασσινό νερό, χρησιμοποιώντας κερί παραφίνης ή άλλα υλικά. Η ικανότητά τους να αφαλατώνουν το θαλασσινό νερό και τα φρέσκα λαχανικά που έφεραν, τους έδινε τη δυνατότητα να διασχίζουν μεγάλες αποστάσεις στους ωκεανούς.

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑ ΕΠΟΧΗΣ

Η εκστρατεία του Zheng He συνέβαλε στην πολιτική, την οικονομία και τον πολιτισμό, τις εξωτερικές επαφές της αρχαίας Κίνας, καθώς και τους παγκόσμιους πολιτισμούς και άλλες εκστρατείες που ακολούθησαν. Βοήθησε την Κίνα να γνωρίσει τον κόσμο στην αρχαία εποχή (Εικ. 8). Από τις εκστρατείες προέκυψε ένας πνευματικός πλούτος και μια εξαιρετική πολιτιστική κληρονομιά της Κίνας και ακόμη του υπόλοιπου κόσμου. Σύμφωνα με ερευνητές , ο Μαγγελάνος δεν ισχυρίστηκε ποτέ ότι ήταν ο πρώτος άνθρωπος που είχε κάνει τον γύρο του κόσμου. Οι γνωστοί μεγάλοι θαλασσοπόροι ήταν πολύ πεπειραμένοι ναυτικοί, γενναίοι και αποφασισμένοι άνδρες με αξιοθαύμαστα ηγετικά προσόντα, αλλά κανένας από αυτούς δεν ανακάλυψε πραγματικά τις "νέες εκτάσεις". Όταν ο καθένας από αυτούς είχε ένα χάρτη που έδειχνε πού πηγαίνει. Όλες οι "ανακαλύψεις" τους είχαν γίνει σχεδόν έναν αιώνα νωρίτερα από τους Κινέζους. Ούτε ο Χριστόφορος Κολόμβος «ανακάλυψε» την Αμερική. Εκτός από το να πλεύσει γεμάτος φόβο ότι ο στόλος του θα έπεφτε από την άκρη του κόσμου, ήξερε πού πηγαίνει, όπως φαίνεται στα αποσπάσματα των ημερολογίων του, όταν ήταν ακόμα στα μέσα του Ατλαντικού. Από τη στιγμή που ο Βάσκο ντε Γκάμα δεν ήταν ο

πρώτος που έφτασε στην Ινδία γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, ο Χριστόφορος Κολόμβος δεν ανακάλυψε την Αμερική, ο Μαγγελάνος δεν ήταν ο πρώτος που πραγματοποίησε τον γύρο του κόσμου, γιατί αξίζουν αυτές τις δόξες; Επειδή ήταν στους ώμους των γιγάντων! Όλοι οι χάρτες που χρησιμοποίησαν περιέχουν πληροφορίες που μπορούν να προέρχονται μόνο από χαρτογράφους που βρίσκονταν επί των πρωτοπόρων κινέζικων στόλων. Σε αντίθεση με την κατάκτηση άλλου έθνους, τη συλλογή θησαυρών ή την επέκταση της επικράτειας, η ειρήνη και η φιλικότητα ήταν το πνεύμα του Zheng He. Κατά τη διεξαγωγή των ωκεάνιων ταξιδιών, ο Zheng He ακολούθησε μια πολιτική ειρήνης όπως οριζόταν στο αυτοκρατορικό διάταγμα, όπου έλεγε: "μπορείτε να πάτε το δρόμο του ουράνιου βασιλείου, να τηρείτε αυστηρά τα λόγια, να κρατάτε τα όρια και να αποφεύγετε τον εκφοβισμό των αδυνάμων και μοιράζοντας την ειρήνη και την ευτυχία στον κόσμο. Μέσα από τα ταξίδια, ο Zheng He διαφύλαξε την ειρήνη, έσπειρε τους σπόρους φιλίας και εμβάθυνε την κατανόηση των λαών άλλων χωρών. Εκτελώντας φιλική αποστολή του Κινέζικου λαού ο Zheng He ανέπτυξε σχέσεις με τους τοπικούς πληθυσμούς. Κατά την διάρκεια των ταξιδιών ομάδες απεσταλμένων και επιχειρηματίες από ξένες χώρες επισκέφθηκαν την Κίνα και όλο και περισσότεροι Κινέζοι ταξίδευσαν σε άλλες περιοχές για να ζήσουν εκτός Κίνας και για να αλληλεπιδράσουν με τις τοπικές κοινωνίες Ο Zheng He αντιμετώπισε όλες σαν ίσες χώρες με μια σχετικά καθυστερημένη οικονομία και πολιτισμό και διέδωσε τον πολιτισμό του κινέζικου έθνους συμβάλλοντας έτσι στην πολιτιστική ανταλλαγή και την αμοιβαία κατανόηση μεταξύ Κίνας και ξένων χωρών. Πολλές γειτονικές χώρες έστειλαν τους απεσταλμένους τους στην Κίνα. Από ορισμένες χώρες, ακόμη και οι βασιλιάδες πήγαν αυτοπροσώπως στην Κίνα για να πραγματοποιήσουν ανταλλαγές. Οι βασιλιάδες των βασιλείων του Σούλου και του Βόρνεο επικεφαλής των υπουργών και άλλων αξιωματούχων πήγαν στην Κίνα για να επιμορφωθούν. Όταν ο βασιλιάς του Σούλου πέθανε στην Κίνα, η κυβέρνηση Μινγκ τον έθαψε με μεγαλειώδη τελετή. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, κατά την περίοδο του αυτοκράτορα Zhu Di επισκέφτηκαν την Κίνα περίπου 90 διπλωματικές αποστολές. Για περισσότερα από 30 χρόνια, 292 ασιατικές και αφρικανικές χώρες απέστειλαν 400 διπλωματικές αποστολές στην Κίνα, με κάθε αποστολή να αποτελείται από 60-70 άτομα ή ακόμη και από 500 έως 600 άτομα. Ιστορικά αρχεία δείχνουν ότι στο 21ο έτος της βασιλείας του αυτοκράτορα Zhu Di, διπλωματικές αποστολές περισσότερων από 12.000 ατόμων επισκέφθηκαν την Κίνα (Information Office of Fujian Province 2005).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ο Zheng He ήταν ένας σπουδαίος ναυτικός στην ιστορία της Κίνας και του κόσμου και ένας σημαντικός πρωτοπόρος στις μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις. Τα ταξίδια του Zheng He αποτελούν σημαντικούς σταθμούς στην Ιστορία. Εκτέλεσε τις αποστολές του νωρίτερα στο χρόνο σε σχέση με τους γνωστούς θαλασσοπόρους και με τον μεγαλύτερο σε μέγεθος στόλο. Ανέπτυξε και χρησιμοποίησε την πιο προηγμένες τεχνολογίες ναυπηγικής στην εποχή του. Επίσης οι πιο εξελιγμένες και συστηματικές τεχνικές ναυτιλίας εφαρμόστηκαν πλήρως στα ταξίδια του. Καθιέρωσε την ισχυρότερη ναυτική δύναμη και πραγματοποίησε σημαντικά ταξίδια που αποτελούν ορόσημα όχι μόνο στην πολιτική και διπλωματική ιστορία της Κίνας, αλλά και στα ναυτικά χρονικά όλου του κόσμου.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Chen, Xiaodong 2005. A Comparison between Zheng He’s Expedition and Westerners’ Pioneering New Routes. International Academic Forum in Memory of the 600th Anniversary of Zheng He’s Expedition ‘Carry on Civiliza- tion, Open to the World, for Peace and Development’. Nanjing, China. 4-7 July. | Information Office of Fujian Province 2005. Zheng He’s Voyages Down the Western Seas. Beijing: China Intercontinental Press. | Lin, Zhencao 2003. A Re-examination of the Expedition to the West by Zheng He. Journal of Guizhou University (Social Science) 21 (1): 98-105.International Academic Forum in Memory of the 600 | Anniversary of Zheng He’s Expedition ‘Carry on Civilization, Open to the World, for Peace and Development’. Nanjing, China. 4-7 July.• Xin, Yuan-ou 2003. The Great Significance and Historical Course of Zheng He’s Expeditions. Shanghai Shipbuilding 2003 (2): 58-64. | Yang, Quanbin and Jin, Yongxing th 2005. Contributions of Zheng He’s Expedition to Development of the World Nautical Technology. International Academic Forum in Memory of the 600 Anniversary of Zheng He’s Expedition ‘Carry on Civilization, Open to the World, for Peace and Development’. Nanjing, China. 4-7 July. | Zhao, Chengchun 2005. On Scientific Navigation of Zhenghe’s Expedition. International Academic Forum in Memory of the 600th Anniversary of Zheng He’s Expedition ‘Carry on Civilization, Open to the World, for Peace and Development’. Nanjing, China. 4-7 July. | Zhou, Simin 2006. Discussion on Zheng He’s voyages to the Western sea from the view of Confucianism. Journal of Jilin Teachers Institute of Engineering and Technology (Social Sciences Edition) 22 (10): 28-30.• Ma, Hongxia et al 2006. Rational Think for the Different Result of Navigation between China and the West, Journal of Henan Normal University 33 (2): 135-138. | Ma, Lizhang 2002. Pilgrimage – One of the Major Motivations of Zheng He’s Expedition. The Second Internal Conference about the Study on Zheng He ‘Zheng He Belongs to the Whole World’.

Kunming, China. 9-13 December. | Menzies, Gavin 2003. 1421 The Year China Discovered the World. London: Bantam Books. | Qian, Zhikun 2005. Discussion on the Main Objectives of Zheng He’s Expeditions. Jiangxi Social Science 2005 (2): 90-94. | Walner, Ann 2005. Zheng He in American Classroom: Some Approaches.

Symposium on Memory of the 600th Anniversary of Zheng He’s Expedition “Zheng He’s Expedition and the world civilization”. Beijing, China. 11-12 July. | Wang, Guiyan 2005. Historical Details of Zheng He’s Expeditions and Their Contributions in Maritime History. Περιπλους 63

Θουκυδίδειο

Ναυτικό Μουσείο Συβότων

Του Γρηγόρη Καλογερόπουλου, Πρόεδρου

Γ

ια την ίδρυση του επονομαζόμενου Θουκυδίδειου Ναυτικού Μουσείου Συβότων αγωνιζόμεθα πολλές δεκαετίες και πιο συγκεκριμένα από το 1985 με την έκδοση του πρώτου Ιστορικού Βιβλίου μας με τίτλο «ΣΥΒΟΤΑ». Την εποχή εκείνη δεν υπήρχε κανένα οίκημα στην Kοινότητα των Συβότων το οποίο θα μπορούσε να στεγάσει το προαναφερόμενο μουσείο. Με την ίδρυση όμως στο κέντρο ακριβώς της Κοινότητας των Συβότων του κτιρίου του ΚΕΝΤΡΟΥ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝ, η κατάσταση άλλαξε ριζικά και κατόπιν αιτήσεώς μας, δηλαδή εκ του νόμιμου αναγνωρισμένου το 1995 ΘΟΥΚΥΔΙΔΕΙΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΣΥΒΟΤΩΝ, ο τότε Δήμος Συβότων παρεχώρησε τον άνω όροφο του κτιρίου για την στέγαση του προαναφερόμενου ΘΟΥΚΥΔΙΔΕΙΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ. Εν συνεχεία και επειδή δεν ήταν προσβάσιμος ο άνω όροφος και δια άτομα με μειωμένη κινητικότητα, ο νυν Δήμαρχος Ηγουμενίτσας κ. Ιωάννης Λώλος παραχώρησε το ισόγειο του εν λόγω κτιρίου. Με την βοήθεια τόσο της Περιφέρειας Ηπείρου και συγκεκριμένα του Περιφερειάρχη κ. Αλεξάνδρου Καχριμάνη, όσο και του Δημάρχου κ. Ιωάννη Λώλου στους οποίους μεγάλες χάριτες οφείλονται, από τον Νοέμβριο του 2018 το Θουκυδίδειο Ναυτικό Μουσείο Συβότων απέκτησε στέγη για τις συλλογές του. Η ονομασία του μουσείου προέρχεται από την ομώνυμη ναυμαχία του 433 π.Χ. που περιγράφεται από τον αρχαίο ιστορικό Θουκυδίδη στο Βιβλίο Α 44-55. Σε αυτή συγκρουστήκαν οι Κορίνθιοι με τους Κερκυραίους, μαζί με τους συμμάχους τους. Συνολικά έλαβαν μέρος 290 τριήρεις, από τις οποίες 100 βυθίστηκαν. Το Διοικητικό Συμβούλιο του νέου μουσείου με επιστολές του καλεί τις αρμόδιες υπηρεσίας του Υπουργείου Πολιτισμού να κάνουν ενάλιες έρευνες στην περιοχή για τον εντοπισμό και ανέλκυση τυχόν καταλοίπων των αρχαίων πλοίων. Κεντρικό έκθεμα του μουσείου αποτελεί ένα ωραίο ξύλινο ομοίωμα αρχαίας ελληνικής τριήρους, μήκους δύο μέτρων, την οποία ονομάσαμε «ΘΕΣΠΡΩΤΙΣ», προορισμένη για εκπαιδευτικά και μαθητικά

Καλό ταξίδι...

Τ

ην Κυριακή 17 Μαρτίου 2019 έφυγε από κοντά μας για το τελευταίο της ταξίδι η Μαίρη Μπρούμα Κούσουλα, πρώην Πλοίαρχος του Πολεμικού Ναυτικού, του Σώματος των Αδελφών Νοσοκόμων, η οποία είχε διατελέσει Διευθύνουσα του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών. Δεν υπήρξε άνθρωπος που να είχε γνωρίσει τη Μαίρη και να μην την κατέτασσε στην κατηγορία των επί γης αγγέλων. Αυτό ήταν άλλωστε το επίθετο με το οποίο την χαρακτήριζαν, όχι μόνο οι φίλοι και οιγνωστοί της, αλλά και όποιος τρίτος τη συναντούσε και μιλούσε λίγη ώρα μαζί της. Η καλοσύνη και η ψυχική της ευγένεια ξεχείλιζαν από την πανέμορφη όψη της και σου έδινε την εντύπωση πως μιλούσες στην κυριολεξία σε έναν άγγελο. Παράλληλα ήταν ένας άνθρωπος συνεχούς προσφοράς και άριστη επαγγελματίας. Η Μαίρη και ο σύζυγος της Χρήστος Κούσουλας, πρώην Οικονομικός Αξιωματικός και ο ίδιος του Πολεμικού Ναυτικού, ήταν φίλοι και από τα πρώτα μέλη του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, παρόντα σε όλες τις φάσεις της διαδρομής του.

64 Περιπλους

Ο Δήμαρχος Ηγουμενίτσας κ. Ιωάννης Λώλος και ο Πρόεδρος του Θουκυδίδειου Συλλόγου Συβότων κ. Γρηγόριος Καλογερόπουλος, προ του ομοιώματος της Τριήρους «Θεσπρωτίς».

προγράμματα. Το μοντέλο πλαισιώνεται από λεπτομερείς πληροφορίες για την ιστορία και κατασκευή των τριήρων, με μία ζωγραφική αναπαράσταση της Ναυμαχίας των Συβότων του 433 π.Χ., καθώς άλλα κείμενα με πληροφορίες για την ναυμαχία στα αρχαία ελληνικά και γαλλικά. Η ονομασία του ομοιώματος «Θεσπρωτίς» προέρχεται από το αρχαίο όνομα της περιοχής, η οποία χαρακτηρίζεται και ως ευλίμενος στο έργο «Περίπλους Γης» του Σκύλακος από τα Καρύανδα της Μικράς Ασίας (516 π.Χ.). Με τα εκθέματά του το νέο ναυτικό μουσείο προσπαθεί να παρουσιάσει τη ναυτική ιστορία της χώρας μας και ειδικότερα την τοπική ιστορία της Θεσπρωτίας και ευελπιστούμε σύντομα οι συλλογές μας να εμπλουτιστούν και με άλλα αρχαιολογικά αντικείμενα που μαρτυρούν το πλούσιο ναυτικό παρελθόν της περιοχής.

Είχα γνωρίσει τη Μαίρη στα πρώτα χρόνια της νιότης μου και από τότε γίναμε αδελφές. Συνήθιζε να με αποκαλεί «μικρή της αδελφή» και αυτή η προσφώνηση δεν ανταποκρινόταν στην ηλικιακή μας διαφορά, αλλά στα αισθήματα αδελφικής φιλίας που έτρεφε η μία για την άλλη. Την αισθανόμουν πάντοτε σαν αδελφή μου και έζησα και συμμερίσθηκα μαζί της, στην τελευταία φάση της ζωής της, τον αγώνα ενάντια στη μάστιγα του αιώνα που χτύπησε σκληρά τη Μαίρη. Μαιρούλα μου, στην γειτονιά των αγγέλων που θα βρίσκεσαι τώρα είμαι βέβαιη πως θα έχεις βρει τους όμοιούς σου επουράνιους αγγέλους. Θα τους έχεις κάνει να ζηλέψουν με την ομορφιά της ψυχής σου, που δεν θα μπορούσαν να τη φανταστούν πως υπάρχει σε πλάσματα της γης μας. Αδελφούλα μου προσεύχομαι εκεί στον ουρανό να είναι η ζωή σου ευτυχισμένη και γαλήνια, όπως ταιριάζει σε αγίους, όπως ταιριάζει σε σένα. Μαιρούλα μου ζεις πάντα μέσα τις ψυχές όσων σε γνώρισαν, μέσα στις ψυχές όλων μας. Αναστασία Αναγνωστοπούλου

Δώρησαν στη βιβλιοθήκη του Μουσείου και ευχαριστούμε θερμά τους: Κυρία Εύη Πιπερίδου: 1. «Εγκυκλοπαίδεια του Ποντιακού Ελληνισμού. Ιστορία-Λαογραφία-Πολιτισμός». 1-12 τόμοι 2. «Υπερωκεάνια και μετανάστευση». Επιμέλεια αφιερώματος: Ελευθερία Τραΐου (αφιέρωμα Καθημερινή 15/1/1996) 3. Waffen SS: Οι επίλεκτοι πολεμιστές του Γ' Ράϊχ / Παπαθανάσης, Ηλίας. Τομ. Α' 4. “Anatomy of the Titanic” Tom McCluskie 5. “White Star Line: Olympic & Titanic” 6. «Ο Ελληνισμός του Εύξεινου Πόντου» Τα Νέα 7. «Τραγούδια της γενοκτονίας των Ποντίων» Κυριάκου Σ. Σαχανίδη 8. «Η Γαλλική επανάσταση» Παναγιώτη Κανελλόπουλου 9. «Ναπολέων Βοναπάρτης» Παναγιώτη Κανελλόπουλου 10. «Λόρδος Βύρων» Παναγιώτη Κανελλόπουλου 11. “Monty. The Field-Marshal 1944-1976” Nigel Hamilton 12. “Brown’s Nautical Almanac”, 1967 13. «Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας» Τάσου Βουρνά 14. «Επισκόπηση της νεοελληνικής ιστορίας» Νίκου Σβορώνου 15. «Η ιστορία του Εθνικού Διχασμού» Ε. Βενιζέλου-Ι. Μεταξά 16. Αρχείο Ε. Πιπερίδου. Φωτοτυπημένες σελίδες από περιοδικό τύπο εποχής για: Ναυάγιο Α/Τ Ευνομία 1871, ναυάγιο Τιτανικού 1912, ναυάγιο Επιβατηγού Χειμάρα, 1947 (5 τυπωμένες φωτογρ.) Άλμπουμ που περιέχει μια συλλογή από 47 καρτ ποστάλ σχετικά με το ναυάγιο του Τιτανικού. 17. Περιοδικό HISTORIA No 278,1970/ Νο 232,1966/ Νο 415,1981/ Νο 262,1968/ Νο 451, 1984/ Νο 447,1984. 18. Περιοδικό Courrier. Mάϊος 1983, Ιούνιος 1989.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κυρία Λουΐζα Καραπιδάκη: «Ετόλμησα να υμνήσω….»: Έκθεση Ελευθέριος Βενιζέλος, 80 χρόνια από τον θάνατό του/Λουΐζα Καραπιδάκη (επιμ.)

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Δημήτριο Μαυριδερό: 1. «Η οικογένεια Βούλγαρη της Ύδρας: Σκιαγραφίαι-άγνωστοι σελίδες-αναμνήσεις» του Ιωάννου Θ. Παπαμανώλη & 2. «Βιογραφία Κ. Κανάρη» Ν. Α. του Μαραθωνίου -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κυρία Ειρήνα Νταϊφά: «Το εμβληματικό Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά» -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Ευθύμιο Χαραλαμπίδη: «Η θάλασσα: το γαλάζιο της γης» κείμενα: Anna Casalis, Alessandra Pugassi» -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Λαογραφικό Μουσείο Κύμης: « Ένα Εθνικό Σωματείο στην Κύμη του 1905…»

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Ιωάννη Οικονομόπουλο: «Ηλιακοί Προσανατολισμοί και Συμβολισμοί» & «ΙνδοΕυρωπαϊκός Πολιτισμός και Τουρκία» του Ιωάννη Οικονομόπουλου -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κυρία Νινέτ Παυλοπούλου-Σούχλα: «Οι Γαλλίδες» της Νινέτ Παυλοπούλου-Σούχλα

Τα νέα της Βιβλιοθήκης

«Αθηνούλα Μαρτίνου» του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Συνεχίζονται οι μηνιαίες συναντήσεις του Δικτύου Ναυτιλιακών Βιβλιοθηκών ΔΙ.ΝΑΥ.ΒΙ. με κύριο θέμα την ενοποίηση των καταλόγων των βιβλιοθηκών του δικτύου. Γίνεται προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα σύστημα αναζήτησης που να είναι συμβατό με τις πηγές των βιβλιοθηκών του δικτύου, δεδομένου ότι υπάρχει μεγάλη ανομοιογένεια στα εργαλεία και τα λογισμικά που χρησιμοποιούνται. Κατά την διάρκεια του πρώτου τριμήνου του 2019 η Βιβλιοθήκη εμπλουτίστηκε από δωρεές φίλων και μελών του μουσείου καθώς και του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων και του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών/Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών.

Κυρία Πωλίνα Βουγιουκλάκη: «Σπύρος Ματσούκας: Ο Άγνωστος Εθναπόστολος» Αθανάσιος Καραπέτσας-Ιωάννης Λάμπρου -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Βασίλειο Ζιώζια: «Βόρειος Ήπειρος: χθες-σήμερα-αύριο» του Βασίλειου Ζιώζια -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κυρία Πάρη Καλαμαρά, Πρ/νη Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων: «Βουτιά στα Περασμένα. Η Υποβρύχια Αρχαιολογική Έρευνα, 19762014», έκδοση ΤΑΠΑ, Αθήνα 2018 -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κυρία Αγγελική Σίμωσι, Πρ/νη Εφορείας Αρχαιοτήτων Ευβοίας: «Βουτιά στα Περασμένα. Η Υποβρύχια Αρχαιολογική Έρευνα, 19762014», έκδοση ΤΑΠΑ, Αθήνα 2018 -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων: 1. Έργα Τέχνης από τη Συλλογή της Βουλής των Ελλήνων. Χρύσανθου Χρήστου, Μαρία Κατσανάκη 2. Καντάτα Ελευθερίας. Ρήγας-Σολωμός-Μακρυγιάννης. Χρήστου Λεοντή 3. «καλή πατρίδα...» Ελληνικές κοινότητες πολιτικών προσφύγων στην Ανατολική Ευρώπη. Κατάλογος έκθεσης, 2011 4. Διονύσιος Σολωμός. Ο βίος, το έργο, η ποιητική του. Φιλολογική μελέτη και έκδοση σε ηλεκτρονική μορφή. 5. Από το Σπυρίδωνα Τρικούπη στο σήμερα. Βασίλης Κρεμμυδάς 6. "Η Μάχη του Μαραθώνα. Ιστορία και θρύλος". Κατάλογος έκθεσης. Αθήνα, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, 2010 -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών: 1. Οι ναυτικές Πολιτείες της Ιταλίας: Αμάλφη, Πίζα, Γένουα, Βενετία και η Ανατολική Μεσόγειος. Πρακτικά του 19ου Διεθνούς Συμποσίου, Επιστ. Επιμ.: Ν.Γ Μοσχονάς ,2008 2. Όψεις της ιστορίας της Μυκόνου στα νεότερα χρόνια. Επιμέλεια: Δημήτρης Δημητρόπουλος, Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών, ΕΙΕ/Κοινωφελής Δημοτική Επιχείρηση Περιβάλλοντος, Παιδείας και Ανάπτυξης Μυκόνου, Αθήνα 2018 3. Ψαρεύοντας στις ελληνικές θάλασσες. Από τις μαρτυρίες του παρελθόντος στη σύγχρονη πραγματικότητα. Επιμέλεια: Δημήτρης Δημητρόπουλος, Ευδοκία Ολυμπίτου, 2010 4. Eastern Mediterranean Cartographies. Edited by G. Tolias and D. Loupis. International Con ference on the History of Cartography, Athens 11-16 July 1999 5.

Sailing in the Aegean: Readings on the Economy and Trade Routes.

Chariklea Papageorgiadou-Banis, and, Angeliki Giannikouri (eds). [ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ 53, Athens 2008 6. Ιστορίες Λιανικού Εμπορίου, 19ος21ος αιώνας. Επιμέλεια Μαρία Χριστίνα Χατζηιωάννου 7. Οι Έλληνες της Αζοφικής 18ος-αρχές 20ού αιώνα. Νέες προσεγγίσεις στην ιστορία των Ελλήνων της νότιας Ρωσίας. Επιμέλεια: Ευρυδίκη ΣιφναίουΤζελίνα Χαρλαύτη

Περιοδικά & έντυπα που εστάλησαν στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ 1. ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΝ ΦΩΣ 1. S HIPPING. International 2. Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΙΩΤΩΝ Monthly Review 3. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ 2. ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ 4. ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΒΡΟΝΤΑΔΟΥ 3. ΝΑΥΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 5. ΚΡΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ 4. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 6. ΕΦΕΔΡΙΚΑ ΝΕΑ 5. ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ 7. ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ Σ.Α.Σ.Μ.Υ.Ν.

6. ΙΣΤΙΟΠΛΟΪΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ 7. ΗΧΩ ΤΗΣ Π.Ε.Σ.Μ.Ε.Ν.

8. ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΟΡΟΣΗΜΟ 9. ΠΑΛΑΙΜΑΧΟΣ ΠΛΟΙΑΡΧΟΣ Ε.Ν.

10. ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ 11. ΣΠΕΤΣΙΩΤΙΚΗ ΗΧΩ 12. ΛΙΜΕΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 13. ΛΙΜΕΝΙΚΗ ΗΧΩ

Περιπλους 65



Ημερολoγιο Μουσεiου ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΠΗ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑΣ των μελών του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος

Την Κυριακή 27 Ιανουαρίου 2019 έλαβε χώρα η καθιερωμένη κοπή της βασιλόπιτας των μελών του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Όπως πέρσι, έτσι και φέτος, εξαιρετικά πολύς κόσμος πλημμύρισε τις αίθουσες του Μουσείου και μας τίμησε με την παρουσία του. Οι ανταλλαγές ευχών για μια καλή νέα χρονιά μας γέμισε άλλη μια φορά με αισιοδοξία και δύναμη να συνεχίσουμε απρόσκοπτα το πολιτιστικό μας έργο.

Η

εορταστική εκδήλωση ξεκίνησε μελωδικά με την Φιλαρμονική του Δήμου Πειραιά. Στη καθιερωμένη ομιλία που απηύθυνε η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη αναφέρθηκε στην δωρεά των δύο πινάκων με τα πορτρέτα των ξύλινων καϊκιών «Σειρήν» και «Άγιος Γεώργιος» που έλαβαν μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα των Κυπρίων εναντίων της βρετανικής αποικιοκρατίας από το Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης Αγώνα Ε.Ο.Κ.Α. 1955-1959 (Σ.Ι.Μ.Α.Ε.). Στη συνέχεια κάλεσε στο βήμα τον Πρόεδρο του Σ.Ι.Μ.Α.Ε. κ. Ανδρέα Μαϊμαρίδη, ο οποίος στο σύντομο χαιρετισμό του αναφέρθηκε στο έργο του Συμβουλίου. Η τελετή της δωρεάς έκλεισε με την απονομή τιμητικής πλακέτας στο Σ.Ι.Μ.Α.Ε. από το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος για το εθνικής σημασίας έργο του. Μακρύς είναι ο κατάλογος των επισήμων εκπροσώπων φορέων και

66 Περιπλους

αρχών που μας τίμησαν και φέτος με την παρουσία τους: ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πειραιώς κ.κ. Σεραφείμ, ο εκπρόσωπος του Πρόεδρου Ν.Δ., Βουλευτής Πειραιά κ. Κ. Κατσαφάδος, οι Βουλευτές Πειραιά κ. Θ. Δρίτσας, κ. Ελένη Σταματάκη, κ. Ιωάννης Τραγάκης και κ. Δ. Μανωλάκου, ο Πρέσβης της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Κυριάκος Κενεβέζος, ο Δήμαρχος Πειραιά κ. Γιάννης Μώραλης, ο Αντιπεριφερειάρχης Νήσων κ. Π. Χατζηπέρος, ο Αρχηγός Γενικού Επιτελείου Ναυτικού Αντιναύαρχος Νικόλαος Τσούνης, ο Αρχηγός Λιμενικού Σώματος, Αντιναύαρχος Σταμάτιος Ράπτης ΛΣ, ο Γενικός Γραμματέας Ναυτιλίας & Νησιωτικής Πολιτικής, κ. Διονύσιος Τεμπονέρας, ο Γενικός Γραμματέας Λιμένων, Λιμενικής Πολιτικής, κ. Χρήστος Λαμπρίδης, ο Αρχηγός Στόλου Αντιναύαρχος Ιωάννης Παυλόπουλος ΠΝ, ο εκπρόσωπος Α/ ΓΕΣ Συνταγματάρχης (ΠΒ), ο Αντώνιος Φουρνιστάκης, ο Β΄ Υπαρχηγός Λιμενικού Σώματος, Αντιναύαρχος Αθανάσιος Ντούνης ΛΣ, ο Δι-

Ημερολόγιο Μουσείου 

Πάνω: Από αριστερά ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πειραιώς& Φαλήρου κ. Σεραφείμ, ο Πρέσβης της Κύπρου στην Ελλάδα κ. Κυριάκος Κενεβέζος, ο τέως υπουργός και βουλευτής Πειραιώς κ. Θοδωρής Δρίτσας, ο Αρχηγός ΓΕΝ Αντιναύαρχος ΠΝ κ. Νικόλαος Τσούνης και ο Αρχηγός του Λ.Σ. Αντιναύαρχος κ. Σταμάτιος Ράπτης. Κάτω, αριστερά: Η Φιλαρμονική του Δήμου Πειραιά έντυσε μουσικά την εορταστική εκδήλωση. Κάτω, δεξιά: Στιγμιότυπο από την εκδήλωση.

οικητής ΣΕΘΑ, Αντιναύαρχος Αλέξανδρος Διακόπουλος, ο Διοικητής ΔΔΜΝ Αντιναύαρχος Νικόλαος Καφέτσης, ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Πειραιά κ. Γ. Δαβάκης και ο Επίτιμος Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου, κ. Παναγιώτης Κουβάτσος, οι Αντιδήμαρχοι Πειραιά Αθηνά Γλύκα-Χαρβαλάκου, Κυριάκος Σιγαλάκος και Αλέξανδρος Αργουδέλης, ο Ακαδημαϊκός, κ. Παναγιώτης Βοκοτόπουλος, ο Διευθυντής Β΄ Κλάδου ΓΕΕΘΑ Υποναύαρχος Στυλιανός Πετράκης, ο Υπαρχηγός ΓΕΝ Υποναύαρχος Ιωάννης Παξιβανάκης, ο Γενικός Επιθεωρητής Ναυτικού Υποναύαρχος Γεώργιος Μπαμπλένης, ο Διευθυντής Υγειονομικού ΓΕΝ Υποναύαρχος Αναστάσιος Σπανός, ο Διευθυντής Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών Αρχιπλοίαρχος Βασίλειος Γκούμας, ο Διοικητής Ναυτικής Διοίκησης Αιγαίου, Αρχιπλοίαρχος Ιωάννης Πάττας, ο Διοικητής Υπηρεσίας Φάρων, Αρχιπλοίαρχος (Μ) Λουκάς Ανδρέου, ο Διευθυντής Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού, Πλοίαρχος Ιωάννης Διαμαντάκης, ο Πρόεδρος του Συμβουλίου Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ κ. Ανδρέας Μαϊμαρίδης, ο Πρόεδρος του Ιδρύματος ΔΙΓΕΝΗ Αθηνών Ανδρέας Γεωργίου, ο Πρόεδρος του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών, κ. Αντώνιος Βογιατζής, ο Πρόεδρος του Μετοχικού Ταμείου Ναυτικού Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. Δ.

Χέλμης, ο Πρόεδρος της Λέσχης Λιμενικού Σώματος, Αντιναύαρχος Λ.Σ. Πελοπίδας Αγγελόπουλος, ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Επιτελών Εθνικής Άμυνας, Αντιστράτηγος ε.α. Σπυρίδων Μπελεγράτης, ο Πρόεδρος Ένωσης Εφοπλιστών Κρουαζιεροπλοίων κ. Θ. Κόντες, ο Πρόεδρος Propellers Club κ. Γεώργιος Ξηραδάκης, ο Πρόεδρος ΠΕΣΠΕΝ κ. Δημήτριος Μηνδρινός, ο Πρόεδρος Π.Ο.Σ.Σ.Α.Ε.Ν Πλοίαρχος κ. Θεμιστοκλής Δασκαλάκης, ο Ταμίας Δ.Σ. ΠΕΠΕΝ κ. Νικόλαος Θεοδόσης, ο Γενικός Γραμματέας της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων, κ. Παναγιώτης Μηνόγιαννης, ο Πρόεδρος του Ινστιτούτου Προστασίας Ναυτικής Παράδοσης κ. Χάρης Τζάλας, ο πρώην Πρόεδρος του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου, κ. Ν. Μακρής, ο Πρόεδρος Ομίλου Ερετών κ. Α. Μπακιρτζής, ο εκπρόσωπος Ιδρύματος Άλσους Ελληνικής Ναυτικής Παράδοσης Πλοίαρχος κ. Τζιώτης, ο εκπρόσωπος Θ/Κ Αβέρωφ Αντιπλοίαρχος Γεωργόπουλος, η Πρόεδρος της Αδελφότητας Ψαριανών κ. Ελίνα Κωνσταντάρα, ο κ. Εμμανουήλ Ψαρρός, ο Αντιπρόεδρος του Ελληνικού Συνδέσμου Παραδοσιακών Σκαφών κ. Μάνος Βερνίκος, εκπρόσωποι της Ένωσης Εφοπλιστών Ναυτιλίας Μικρών Αποστάσεων, της Λέσχης Αποφοίτων Σχολής Ύδρας, της Ένωσης Σπετσιωτών, της Αδελφότητας Υδραίων.

Περιπλους 67



Ημερολόγιο Μουσείου

Χαιρετισμός

της Προέδρου του ΝΜΕ κας Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη

Κ

υρίες και κύριοι, αγαπητά μέλη του Μουσείου μας. Σας καλωσορίζω στην κοπή της βασιλόπιτας του 2019 χρόνου στον οποίον το Μουσείο μας συμπληρώνει τα 70 χρόνια της αδιάλειπτης λειτουργίας του. Μπορούμε πλέον να μιλάμε για έναν θεσμό, ο οποίος δραστηριοποιείται θετικά στην ελληνική κοινωνία. Σήμερα δεν είναι κατάλληλη ημέρα για μακροσκελείς απολογισμούς, σήμερα είναι ημέρα ευλογίας της καθιερωμένης βασιλόπιτας από τον Σεβασμιώτατο Ποιμενάρχη μας, ημέρα χαράς και ανταλλαγής ευχών. Συνήθως σε αυτό το καλωσόρισμα παρατίθενται οι κύριες δραστηριότητες του Μουσείου που έλαβαν χώρα τον χρόνο που έφυγε. Είμαι βέβαιη πως όλοι σας τις γνωρίζετε ήδη, διότι δημοσιεύονται στο περιοδικό μας, που όλοι το λαμβάνετε με το ταχυδρομείο, αλλά η ημέρα δίνει την ευκαιρία να επαναλάβουμε περιληπτικά σε μορφή τίτλων τις σπουδαιότερες από αυτές. Τον Ιούνιο που μας πέρασε έλαβε χώρα το ανά διετία 11ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ναυτικών Μουσείων Ελλάδος και φιλοξενήθηκε από το Ναυτικό Μουσείο Καβάλας στην πανέμορφη Μακεδονική πόλη. Οφείλω και από αυτό το βήμα, να απευθύνω θερμές ευχαριστίες στους παράγοντες της πόλης για την άψογη διοργάνωση της εκδήλωσης και το επίπεδο των ομιλιών της ημερίδας μας. Νομίζω ότι πρέπει κάθε φορά, σε ανάλογες με τη σημερινή περιπτώσεις, να αναφέρεται το σημαντικό έργο του Μουσείου που επιτελείται με τα εκπαιδευτικά του προγράμματα προς μικρότερους και μεγαλύτερους μαθητές, που μας έρχονται από όλη την Ελλάδα. Δεν είναι λίγο να εισαγάγεις τη νεολαία στην ελληνική ναυτική ιστορία, αλλά και στη φύση και την τεχνολογία των πλοίων, μπροστά σε ιστορικά κειμήλια και σε απεικονίσεις και μα-

2

1

κέτες πλωτών ναυπηγημάτων. Και μόνο με αυτή την προσφορά του στην κοινωνία, το Μουσείο δικαιολογεί την ύπαρξή του. Στα μέσα του περασμένου χρόνου ολοκληρώθηκε μια προσπάθεια δύο περίπου ετών, που ήταν η συγγραφή της ιστορίας της Εμπορικής μας Ναυτιλίας. Αφετηρία είναι το πρώτο αρχαιολογικά τεκμηριωμένο ταξίδι στο Αιγαίο το 8.000 π.Χ. διατρέχει 10.000 χρόνια μέχρι τις μέρες μας, όπου η μεγάλη μας ναυτιλιακή δραστηριότητα, όχι μόνο αποτελεί στήριγμα της εθνικής μας οικονομίας, αλλά συνάμα μας καθιστά όλους υπερήφανους με την πρώτη θέση στην παγκόσμια κατάταξη την οποία κατέχει. Η έκδοση του Μουσείου με συγγραφέα τον Ναύαρχο κ. Παλούμπη έρχεται να καλύψει ένα κενό του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος σε σχέση με την Εμπορική μας Ναυτιλία. Ευχαριστούμε τον συγγραφέα, που όπως πάντα, παρεχώρησε τα πνευματικά του δικαιώματα στο Ναυτικό Μουσείο. Πριν από 11 ημέρες, στις 16 Ιανουαρίου με πρωτοβουλία του Ναυτικού Μουσείου της

Ελλάδος οργανώθηκε εκδήλωση προς τιμή των παραγόντων εκείνων που συνέβαλαν στο παρελθόν και εξακολουθούν να συμβάλλουν και σήμερα στην ανάπτυξη της Εμπορικής μας Ναυτιλίας και την ανάδειξή της στην πρώτη θέση της παγκόσμιας λίστας. Προσκεκλημένοι στην εκδήλωση ήταν η ηγεσία του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού και του Λιμενικού Σώματος εφοπλιστές και πλοιοκτήτες, ευεργέτες του Μουσείου μας, καθώς και εκπρόσωποι των ναυτεργατικών ενώσεων. Η τιμή απευθύνθηκε στην Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών ως εκπροσωπούσα όλη την Εμπορική Ναυτιλία και η τιμητική πλακέτα επιδόθηκε στον Πρόεδρο κ Θεόδωρο Βενιάμη. Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ.κ. Προκόπης Παυλόπουλος, εκπρόσωποι της κυβέρνησης των πολιτικών κομμάτων της χώρας και ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας. Ήταν μια πολύ επιτυχημένη εκδήλωση διότι πρώτη φορά Ανώτατος Πολιτειακός Άρχοντας της χώρας επισκεπτόταν το Μουσείο μας γεγονός που μας κάνει υπερήφανους. Σχετικά με την εκδήλωση θα πρέπει να αναφέρω τη σημαντική βοήθεια και υποστήριξη που είχαμε από τον Αντιπρόεδρο του Μουσείου και Πρόεδρο των Ευρωπαίων Εφοπλιστών κ. Πάνο Λασκαρίδη. Στα σημαντικά γεγονότα της περασμένης χρονιάς θα πρέπει να εντάξω την δωρεά προς το Μουσείο μιας εκπληκτικής συλλογής ενός αληθινού φιλέλληνα του πρώην Εισαγγελέα των Βρυξελλών Lucien Basch, ο οποίος απεβίωσε τον Ιανουάριο του 2018. Ο Bash ήταν λάτρης της θάλασσας και της χώρας μας, στην οποία είχε περάσει μεγάλες περιόδους της ζωής του. Σε όλη του τη ζωή υπήρξε μανιώδης συλλέκτης οιουδήποτε ναυτικού αντικειμένου, ενθυμήματος, ή κειμηλίου και φυσικά μεγάλο μέρος της συλλογής του αφο-

3

1. Η Πρόεδρος στο βήμα του ΝΜΕ. 2. Στον Πρόεδρο του Σ.Ι.Μ.Α.Ε. κο Ανδρέα Μαϊμαρίδη το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος απένειμε τιμητικό μετάλλιο. Το μετάλλιο παρέδωσαν οι Αρχηγοί ΓΕΝ και Λ.Σ. Αντιναύαρχοι Νικόλαος Τσούνης και Σταμάτιος Ράπτης αντίστοιχα. 3. O Πρόεδρος του Συμβουλίου Ιστορικής Μνήμης Αγώνα Ε.Ο.Κ.Α. 1955-1959 κ. Ανδρέας Μαϊμαρίδης στο βήμα.

68 Περιπλους

Ημερολόγιο Μουσείου  1. Από αριστερά ο Πρέσβης της Κύπρου στην Ελλάδα κ. Κυριάκος Κενεβέζος, ο τέως υπουργός και βουλευτής Πειραιώς κ. Θοδωρής Δρίτσας, ο Αρχηγός ΓΕΝ Αντιναύαρχος ΠΝ κ. Νικόλαος Τσούνης, ο Αρχηγός του Λ.Σ. Αντιναύαρχος κ. Σταμάτιος Ράπτης, ο Δήμαρχος Πειραιά κ. Γιάννης Μώραλης και ο Πρόεδρος της Σ.Ι.Μ.Α.Ε. κ. Ανδρέας Μαϊμαρίδης.

2. Στο στιγμιότυπο διακρίνονται ο κος Ελευθέριος Πασχάλης, η κα Βασιλική και ο κος Ιωάννης Χατζηπροδρόμου, η Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ευβοίας Δρ Αγγελική Σίμωσι, ο κ. Βασίλης Γερμενής, και ο κος Ιωάννης Πολυκανδριώτης, όρθιος στο βάθος. 3. Στo στιγμιότυπο από την εκδήλωση διακρίνονται ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιά κος Γεώργιος Δαβάκης, ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Ναυτιλίας κος Διονύσης Τεμπονέρας και ο Πρόεδρος του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών κος Αντώνιος Βογιατζής.

1

2

3

Κάτω: Από αριστερά ο Αντιναύαρχος Αθανάσιος Ντούνης, Β΄ Υπαρχηγός Λ.Σ., ο Αρχιπλοίαρχος (ΥΙ) ΠΝ Δημοσθένης Δαμιανός, Πρόεδρος ΑΝΥΕ, ο Υποναύαρχος (ΥΙ) ΠΝ Αναστάσιος Σπανός, Δ/ντής Διεύθυνσης Υγειονομικού ΓΕΝ., ο Αρχιπλοίαρχος (ΥΙ) Βασίλειος Γκούμας ΠΝ, Διευθυντής ΝΝΑ, ο εκπρόσωπος Α/ΓΕΣ Συνταγματάρχης (ΠΒ) Αντώνιος Φουρνιτσάκης.

Περιπλους 69



Ημερολόγιο Μουσείου

ρούσε την ελληνική ναυτική ιστορία. Ο γνωστός σε όλους μας κ. Χάρης Τζάλας, επίτιμο μέλος του Μουσείου, υπήρξε πολύ φίλος του εκλιπόντος και φυσικά και της μονάκριβης κόρης του κας Sophie Basch. Με δεδομένη την μεγάλη αγάπη του εκλιπόντος για τον ναυτικό πολιτισμό της χώρας μας ο κ. Τζάλας μεσολάβησε ώστε μεγάλο μέρος αυτής της συλλογής να δωρηθεί στο Μουσείο. Έτσι μπορείτε ήδη να δείτε στην αίθουσα Ωνάση τα πρώτα εκθέματα της δωρεάς, τέσσερα μοντέλα κοκάλινων πλοίων, που προστίθενται στα αντίστοιχα που προϋπήρχαν. Θα συνεχίσω με λίγα λόγια περιγράφοντας τις προθέσεις και τους στόχους μας για το 2019. Ένα σημαντικό έργο το οποίο θέλουμε να προωθήσουμε είναι η αναβάθμιση και η επέκταση του κτηριακού μας κελύφους, τα σχέδια της οποίας έχετε όλοι δει μπαίνοντας στην είσοδο του Μουσείου. Μέχρι τώρα επιτύχαμε με τη χορηγία της Μαρίνας Ζέας, να στεγανοποιήσουμε το κτίσμα μας, αλλά η μεγάλη, εκ βάθρων ανακαίνιση, εφ’ όσον επιτευχθεί, θα είναι το μεγάλο βήμα στην ιστορία των 70 χρόνων της ζωής του φορέα μας. Τέλος έχουμε αποφασίσει ότι ο χρόνος μπροστά μας θα αφιερωθεί στην προετοιμασία των εκθέσεων τις οποίες σχεδιάζουμε για τον Σεπτέμβριο του 2020 με τη συμπλήρωση 2.500 ετών από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Θέλουμε με αυτές τις εκθέσεις, ιστορική και εικαστική, να αναδείξουμε την παγκόσμια σημασία εκείνης της νίκης στη θάλασσα λόγω της σημαντικής επίπτωσής της στον Δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό και τη γέννηση της δημοκρατίας. Εδώ σταματώ με τις προσεχείς δραστηριότητες του Μουσείου και τον Μάρτιο στη Γενική Συνέλευση, που θα σας παρακαλούσα να είστε όλοι παρόντες, θα τα πούμε περισσότερο αναλυτικά. Κυρίες και κύριοι, κάθε χρόνο σε αυτή την εκδήλωση με την οποία ξεκινάμε τη νέα μας χρονιά

Η κ. Άννα Νικολοπούλου, η κ. Λίλα Καραμανώλη, ο Αντιναύαρχος ΠΝ(εα) κος Τάκης Καραμανώλης και ο Αντιστράτηγος εα κ. Νικόλαος Μακρής, πρώην Πρόεδρος του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου.

τιμάμε κάποια πρόσωπα που συνέβαλαν στην λειτουργία ή την προαγωγή του φορέα μας. Σήμερα θα εκφράσουμε με ιδιαίτερη συγκίνηση τις ευχαριστίες μας σε Έλληνες αδελφούς από την Κύπρο και πλέον συγκεκριμένα: Το Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης ΕΟΚΑ 19551959 (Σ.Ι.Μ.Α.Ε.) δώρησε στο Ναυτικό Μουσείο δύο πίνακες (92χ72 εκ) που φιλοτεχνήθηκαν από τον Κύπριο ζωγράφο Ανδρέα Κελέσιη και απεικονίζουν τα δύο ελληνικά καΐκια το Πέραμα "Άγιος Γεώργιος" (Νηολόγιο ΥΔΡΑΣ 156) που κατασκευάσθηκε στη Σκόπελο το 1947 και το Καραβόσκαρο "Σειρήν" (Νηολογίου Πειραιώς 5152) που κατασκευάσθηκε στο ναυπηγείο του Γεωργίου Εμμανουήλ Ψαρρού το 1939. Τα σκάφη αυτά χρησιμοποιήθηκαν για την προετοιμασία του τετραετούς αγώνα 1955-59 για την απελευθέρωση της Κύπρου, υπό το λάβαρο της ΕΟΚΑ, με πολιτικό Αρχηγό τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και στρατιωτικό Αρχηγό τον Στρατηγό Γεώργιο Γρίβα Διγενή. Με το «Σειρήν»

Ο κος Ανδρέας Γεωργίου Πρόεδρος του Ιδρύματος «Στρατηγού Γεωργίου Γρίβα-Διγενή», η κα Βασιλική Λουκά-Ραπατζίκου, η κα Μαϊμαρίδη και ο Πρόεδρος του Σ.Ι.ΜΑ.Ε. κος Ανδρέας Μαϊμαρίδης. Αναρτημένοι, πίσω από τους εικονιζόμενους, οι δύο πίνακες του ζωγράφου Ανδρέα Κελέσιη με τα πορτρέτα των ελληνικών καϊκιών «Σειρήν» και «Άγιος Γεώργιος», που έλαβαν μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα των Κυπρίων ενάντιων των Βρετανών αποικιοκρατών. Τα έργα δωρήθηκαν στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος.

70 Περιπλους

συγκεκριμένα κατέβηκε στην Κύπρο και ο Στρατηγός Γρίβας και αποβιβάστηκε στην παραλία της Χλώρακας κοντά στην Πάφο. Από τον Μάρτιο του 1953 είχε αρχίσει η προετοιμασία του ένοπλου αγώνα για την απελευθέρωση της Κύπρου και την ένωσή της με την μητέρα Ελλάδα. Σε αυτήν ενεπλάκησαν πολλοί αξιωματικοί του στρατού και του Ναυτικού με κορυφαία προσωπικότητα του Ελληνισμού εκείνης της εποχής, λόγω και της ιστορίας του κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τον Ναύαρχο Σακελλαρίου. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ένας από τους δύο καπετάνιους, ο Ευάγγελος Κουταλιανός ήταν από τους ήρωες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που με το καΐκι του είχε πραγματοποιήσει πολλές διαφυγές από την κατεχόμενη Ελλάδα και είχε διασώσει πολλούς Έλληνες και συμμάχους Βρετανούς που είχαν εγκλωβιστεί στη χώρα. Όταν λοιπόν συνελήφθησαν από τους Άγγλους για τη δραστηριότητά τους στην Κύπρο και πέρασαν Κακουργοδικείο τον Μάιο του 1955, ο Άγγλος Αρχιδικαστής έλαβε υπόψη του το παρελθόν του καπετάνιου και του είπε «Ελάβομεν υπ’ όψιν τας υπηρεσίας σου εις τον συμμαχικόν αγώνα, ως και τη διάσωσιν της ζωής συμμάχων στρατιωτικών. Καταδικάζεσαι εις φυλάκισιν 4 ετών από σήμερον» Νομίζω ότι αποτελεί πολύ συγκινητικό γεγονός να εκτίθενται στο Μουσείο οι δύο αυτοί πίνακες, που πλέον της καλλιτεχνικής τους αξίας, παραπέμπουν στην περίοδο της εθνικής προσπάθειας και ανάτασης της δεκαετίας 1950 για την απελευθέρωση ενός τμήματος του Ελληνισμού, του Κυπριακού. Ο Πρόεδρος του Σ.Ι.Μ.Α.Ε. κ. Ανδρέας Μαϊμαρίδης είναι σήμερα εδώ μαζί μας. Θα θέλαμε κι εμείς να ευχαριστήσουμε το Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης της Ε.Ο.Κ.Α. όχι μόνο για τη δωρεά των πινάκων, όσο διότι φέρανε στο Μουσείο δύο ενθυμήματα εκείνου του αγώνα, που θα δίνουν το έναυσμα στα ελληνόπουλα και στους επισκέπτες μας να ενημερώνονται και να εμβαθύνουν στην πτυχή εκείνη του αγώνα του Ελληνισμού. Κλείνοντας θα ήθελα να ευχηθώ σε όλες και όλους μια καινούργια χρονιά με υγεία, χαρούμενη και δημιουργική.

Χρόνια Πολλά!

Ημερολόγιο Μουσείου 

Αριστερά: Η Πρόεδρος του ΝΜΕ με την βουλευτή Πειραιώς κα Ελένη Σταματάκη, ο Αντιπεριφερειάρχης Νήσων κος Τάκης Χατζηπέρος και η κα Χριστίνα Μουστακλή. Δεξιά: Στο στιγμιότυπο από την εκδήλωση ο κος Διονύσης Τεμπονέρας, Γενικός Γραμματέας Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής με την Πρόεδρο του ΝΜΕ.

Το λίμπερτυ «Σειρήν» Ν.Π. 5152. Ανδρέας Κελέσιης (1936 Κερύνεια Κύπρου). Ελαιογραφία, 73x92 εκ.

Τ

ο «Σειρήν» κατασκευάστηκε στο Πέραμα το 1939 στα ναυπηγεία του Γεωργίου Εμμανουήλ Ψαρρού από ξύλο πεύκου. Το ολικό μήκος είναι 17,88 μ. το πλάτος 4,70 μ. βάθος 2,25 μ. Χρησιμοποιήθηκε ως αλιευτικό, ιδιοκτήτες του ήταν τα αδέλφια Δημήτρης και Παναγιώτης Καραντζής από τον Πειραιά. Ήταν το πρώτο πλοιάριο που κατέπλευσε στις 5 Μαρτίου 1954, στην τοποθεσία Βρέξη στην ακτή της Χλώρακας, στην Πάφο μεταφέροντας μυστικά οπλισμό από την Ελλάδα για τον απελευθερωτικό αγώνα εναντίον της Βρετανικής Αποικιοκρατίας. Με το ίδιο πλοίο έφθασε στην τοποθεσία «Αλύκη» στις 10 Νοεμβρίου 1954 ο αρχηγός του απελευθερωτικού αγώνα συνταγματάρχης Γεώργιος Γρίβας-Διγενής. Σε επίσημη τελετή που έγινε στις 3 Απριλίου 2002 στη Σαλαμίνα παραχωρήθηκε το «Σειρήν» στο Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-1959. Στις 14/1/2004 το ελληνικό πολεμικό πλοίο Α/Γ «Ικαρία» μετέφερε το ιστορικό σκάφος στην Κύπρο. Έχει τοποθετηθεί κάτω από στέγαστρο στη Λεμεσό, δίπλα από τον τάφο του Αρχηγού της ΕΟΚΑ Γεωργίου Γρίβα- Διγενή. Οι φθορές στο πλοίο ήταν πολλές και προτού γίνουν ανήκεστες, το ΣΙΜΑΕ το 2013 μερίμνησε για να γίνουν εργασίες συντήρησης και αποκαταστάσεις από την εταιρεία «Ναυτιλιακές εργασίες Νίκος Μπίλης & υιός» υπό την επίβλεψη του Ανδρέα Κελέσιη.

Λίγα λόγια για την ιστορία των πινάκων... Το πέραμα «Άγιος Γεώργιος» Ν.ΥΔΡΑ 156. Ανδρέας Κελέσιης (1936 Κερύνεια Κύπρου). Ελαιογραφία, 73x92 εκ.

Τ

ο «Άγιος Γεώργιος» κατασκευάστηκε στη Σκόπελο το 1947 από ξύλο πεύκου. Το ολικό μήκος του είναι 15,5 μ. Ιδιοκτήτης του ήταν ο Ανάργυρος Μέλος. Είχε μηχανή ΣΚΑΝΙΑ 90hp και αρματωσιά με πανί ράντα με μπίγα και πίκι. Στις 25 Ιανουαρίου 1955 μετέφερε οπλισμό στην Κύπρο από την Ελλάδα για τον απελευθερωτικό Αγώνα της ΕΟΚΑ και συνελήφθη από τους Βρετανούς στην περιοχή Ροδαφίνια της ακτής της Χλώρακας. Στη συνέχεια αγοράστηκε από τον Δήμαρχο Πάφου Ιακωβίδη. Το 1961 μεταφέρθηκε στην ακτή της Αλυκής, στο σημείο που αποβιβάστηκε ο Γεώργιος Γρίβας και εκεί κτίστηκε παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο. Το 1994 το Σ.Ι.Μ.Α.Ε. διαμόρφωσε το χώρο σε μουσείο και τοποθέτησε το σκάφος σε στέγαστρο.

Περιπλους 71



Ημερολόγιο Μουσείου

1

3

2

4

5 1. Στο στιγμιότυπο από την εκδήλωση η κα Χριστίνα Μουτσακλή, ο κος Χρήστος Παπαβασιλείου, ο κα Πηνελόπη και ο Αντιναύαρχος ΠΝ εα κος Χρήστος Καζάσης, ο Αντιναύαρχος ΠΝ εα κος Άγγελος Χρυσικόπουλος. 2. Οι κυρίες Γεωργία Μιαούλη και Κλεοπάτρα Ρηγάκη. 3. Στο στιγμιότυπο από αριστερά ο κ. Χάρης Τζάλας, ο Ιωάννης-Έκτορας Καρύδης, ο κ. Γεώργιος Καρύδης, η Αναστασία-Ιόλη Καρύδη, και η βουλευτής Πειραιώς κ. Διαμάντω Μανωλάκου. 4. Διακρίνονται στην πρώτη σειρά από αριστερά ο κ. Ανδρέας Μαϊμαρίδης Πρόεδρος του Σ.Ι.Μ.Α.Ε. με τη σύζυγό του, ο κ. Ανδρέας Γεωργίου Πρόεδρος του «Ιδρύματος Στρατηγού Γεωργίου ΓρίβαΔιγενή». Στη δεύτερη σειρά από αριστερά ο Γενικός Γραμματέας του ΝΜΕ κ. Ιωάννης Λιναρδάκης Αρχιπλοίαρχος (Ο) ΠΝ (ε.α.) και ο Β΄ Αντιπρόεδρος του ΝΜΕ κ. Γεώργιος Καλαρώνης Υποναύαρχος ΛΣ (ε.α.). 5. Η Πρόεδρος του ΝΜΕ προσφέρει κομμάτι της βασιλόπιτας στον Δήμαρχο Πειραιά κ. Γιάννη Μώραλη. 6. Ο Αρχηγός ΓΕΝ, Αντιναύαρχος ΠΝ Νικόλαος Τσούνης και ο Αρχηγός Λ.Σ. Αντιναύαρχος Λ.Σ. κος Σταμάτιος Ράπτης παίρνουν το κομμάτι της βασιλόπιτας από την Πρόεδρο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. 7. Η κ. Ρόη Τσιμόγιαννη, η κ. Φιλία Λούκου, η κ. Μαρία ΛούκουΤσιμόγιαννη και η κ. Χρυσή Κούκη-Τσιμόγιαννη.

72 Περιπλους

6

7

Ημερολόγιο Μουσείου 

1

3

2

4

1. Στο στιγμιότυπο από την εκδήλωση διακρίνονται στην πρώτη σειρά ο κος Πέτρος Βιολάκης,ο κος Χρήστος Λαμπρίδης Γενικός Γραμματέας Λιμένων και Λιμενικής Πολιτικής του Υπουργείου Ναυτιλίας, ο κος Γεώργιος Δαβάκης Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιά. Στη δεύτερη σειρά και από αριστερά: ο κος Παράσχος Καραβατάκης, ο Αντιναύαρχος Λ.Σ. εα κος Πελοπίδας Αγγελόπουλος Πρόεδρος της Λέσχης Λιμενικού Σώματος, ο Αντιστράτηγος ε.α. Σπυρίδων Μπελεγράτης Πρόεδρος του ΣΕΕΘΑ και ο κ. Αντώνιος Βογιατζής Πρόεδρος του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών-Ίδρυμα Βούρου-Ευταξία. 2. Η Πρόεδρος του ΝΜΕ κ. Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη με τον ακαδημαϊκό, καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας κ. Παναγιώτη Βοκοτόπουλο. 3. Διακρίνονται στην πρώτη σειρά: ο Πρόεδρος της ΠΕΣΠΕΝ κος Δημήτριος Μηνδρινός, ο Γενικός Γραμματέας της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων κος Παναγιώτης Μηνόγιαννης και ο κος Στέλιος Σβώκος. Στις πιο πίσω σειρές διακρίνονται:, η κα Χαρά Λιανού, ο σκηνοθέτης κος Κωνσταντίνος Δέδες και η κα Τζέλα Δεσποτοπούλου. 4. Διακρίνονται ο κος Βασίλης Ιατρίδης, ο κος Ιωάννης Στεφάνου, η κα Ζωή και ο κος Διονύσης Βαλάσης, ο Υποναύαρχος Λ.Σ. εα κος Δημήτριος Νεόφυτος, ο κος Θεόδωρος Κόντες Πρόεδρος της Ένωσης Εφοπλιστών Κρουαζεροπλοίων και Φορέων Ναυτιλίας και Μέλος του ΔΣ του ΝΜΕ. 5. Στιγμιότυπο από την εορταστική εκδήλωση.

5

Περιπλους 73



Ημερολόγιο Μουσείου

Αριστερά: Ο Αντιστράτηγος ε.α. κ. Σπυρίδων Μπελεγράτης Πρόεδρος του ΣΕΕΘΑ, η Πρόεδρος του ΝΜΕ κ. Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη και τα μέλη της πολιτιστικής ομάδας «Αρχιπέλαγος» κ. Νίκος Παπαδόπουλος και κ. Ευδοκία Βουβάλη. Πάνω: Στιγμιότυπο από την εκδήλωση.

Οι τυχεροί της βασιλόπιτας Τα δώρα της βασιλόπιτας και οι τυχεροί που κληρώθηκαν φέτος ήταν: 1. Ε λαιογραφία του Δημοσθένη Χοζού «Παροπλισμένα», κληρώθηκε στην κα Νίκη Μπινιάρη.

2. Τ έσσερα συλλεκτικά πιάτα του Ν.Μ.Ε. που απεικονίζουν ιστορικά πλοία από σημαντικές περιόδους της ελληνικής ιστορίας, έργα του ζωγράφου Νικολάου Καλογερόπουλου, κληρώθηκαν στον κ. Αθανάσιο Γαλάτη.

3. Τ ο βιβλίο «Ελλήνων Πλόες. Η διαδρομή της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας δια μέσου των αιώνων» του Αντιναυάρχου ΠΝ ε.α. Ιωάννη Παλούμπη κληρώθηκε στον κ. Γεώργιο Χάλαρη.

4. Έ ξι κούπες από πορσελάνη Bone China με σχέδια ιστιοφόρων πλοίων του Ι. Παλούμπη, κληρώθηκαν στον κ. Διονύση Βασιλόπουλο.

2 1

3

74 Περιπλους

4

Ημερολόγιο Μουσείου 

Τιμητική διάκριση σε μέλη του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος

Τ

Το Διοικητικό Συμβούλιο επιθυμώντας να τιμήσει όσες και όσους διατηρούν την ιδιότητα του ενεργού μέλους του σωματείου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος για τριάντα χρόνια, έχει καθιερώσει την τελετή απονομής θυρεού και αναμνηστικού διπλώματος κατά τη σύγκλιση της Γενικής Συνέλευσης των μελών. Το 2018 συμπλήρωσαν την τριακονταετία οι: - Παναγιώτης Τσάκος, Εφοπλιστής.

- Κωνσταντίνος Ζωγραφάκης, Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α.

- Νικόλαος Τζοβενής, Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π. Τον θυρεό και το δίπλωμα παρέλαβε εκ μέρους του Καπτ. Παναγιώτη Ν. Τσάκου η συνεργάτης του κα Αικατερίνη Τσαρτακλέα-Λεμπεσοπούλου, η οποία μετέφερε τις ευχαριστίες του Καπετάνιου, συνεχάρη την Πρόεδρο και το Διοικητικό Συμβούλιο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος για το έργο τους. Η κ. Τσαρτακλέα-Λεμπεσοπούλου αναφέρθηκε στο πολιτιστικό και εκπαιδευτικό έργο που προσφέρει στην κοινωνία των Καραμύλων της Χίου «Το Σπίτι της Μαρίας-Στέγη Παιδείας και Πολιτισμού» που ιδρύθηκε το 2013 από την οικογένεια του Καπτ. Παναγιώτη Ν. Τσάκου, υλοποιώντας το όραμα της αείμνηστης κόρης του Μαρίας, και είναι ενταγμένο στους σκοπούς και στις δράσεις του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος».. Ο Αντιναύαρχος Π.Ν. (ε.α.) Κωνσταντίνος Ζωγραφάκης παρέλαβε συγκινημένος τον θυρεό του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και ευχαρίστησε τον φορέα για την τιμή. Ο

Ναύαρχος μοιράστηκε με τους παρισταμένους τις αναμνήσεις του από την εποχή της συμμετοχής του στην ομάδα διαπραγματεύσεων με το ΝΑΤΟ και ειδικότερα για τη συμβολή του στην απόρριψη του επαχθούς Rogers Plan, καθώς και από την εποχή της κίνησης της Ελεύθερης Ραδιοφωνίας με την συμμετοχή του στην λειτουργία του ραδιο-

φωνικού σταθμού «Κανάλι 15». Ύστερα από αίτημα της Σύνταξης του περιοδικού «Περίπλους», κύριος Ζωγραφάκης υποσχέθηκε να γράψει σχετικό άρθρο. Ο κύριος Νικόλαος Τζοβενής δεν μπόρεσε να παραστεί στην Γενική Συνέλευση και να παραλάβει τον τιμητικό θυρεό. Έστειλε ωστόσο επιστολή η οποία δημοσιεύεται εδώ.

2

1 1. Ο Αντιστράτηγος ε.α. κ. Σπυρίδων Μπελεγράτης Πρόεδρος του ΣΕΕΘΑ με την Πρόεδρο του ΝΜΕ απένειμαν στον Αντιναυάρχου Π.Ν. ε.α Κωνσταντίνο Ζωγραφάκη το δίπλωμα και τον τιμητικό θυρεό. 2. Η κα Αικατερίνη Τσαρτακλέα παρέλαβε εκ μέρους του Καπετάν Παναγιώτη Τσάκου το δίπλωμα και τον τιμητικό θυρεό του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος από την Πρόεδρο Αναστασία ΑναγνωστοπούλουΠαλούμπη και τον Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιά κ. Γεώργιο Δαβάκη.

Περιπλους 75



Ημερολόγιο Μουσείου

εταιρικεσ χορηγιεσ

Ευχαριστούμε τις εταιρείες που ανταποκρίθηκαν θετικά στο αίτημα του Ναυτικού Μουσείου και προσέφεραν από 300 € και άνω για τη συνέχιση της λειτουργίας του.

CAPITAL SHIP MANAGEMENT CORP. DELTA INTERNATIONAL SHIPPING S.A. GOLDEN UNION SHIPPING CO S.A. MAJESTIC INTERNATIONAL CRUISES INC REV MARITIME LTD Στον κατάλογο δεν περιλαμβάνονται οι εταιρείες που δεν επιθυμούν να δημοσιευθεί η χορηγία τους.

Νέα Μέλη Καλωσορίζουμε τα νέα μέλη του Μουσείου Βλάχος Κωνσταντίνος, Αξιωματικός ΠΝ Βραχιολά Μαρία-Αδαμαντία, Συνταξιούχος ΟΤΕ Γκαβέλα Γρηγορία, Οδοντίατρος Gaille Denis, Μοντελιστής Κίνιας Σπυρίδων, Συνταξιούχος Κρανιάς Νικόλαος, Οδοντίατρος Μουζάκης Δημήτρης, Στρατιωτικός Ιστορικός Μουρτζάκης Εμμανουήλ, Αξιωματικός Π.Ν. Μπαντέλη Μαρία, Ιστορικός - Ιδ. Υπάλληλος Aegean Airlines

Μπουτσικάκης Χριστόφορος, Επιχειρηματίας Παντελιός Γεώργιος, Αξιωματικός ΠΝ ε.α. Παπαδόπουλος Σπύρος, Αρχιπλοίαρχος (Μ) Σαραφιανός Νικόλαος, Αξιωματικός ΠΝε.α. Σβώκος Κυριάκος-Στέλιος, Πλοίαρχος Α΄ Ε.Ν. Σταμούλη Μαριλένα, Βιολόγος Στρατογιάννης Ιωάννης, Αξιωματικός ΠΝ Χαρτάς Ζήσιμος, Ναυπηγός-Μηχανικός

Δωρεές Εκθεμάτων και Αρχειακού Υλικού Δώρησαν στο Μουσειό και τους ευχαριστούμε θερμα: • Το Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης ΕΟΚΑ (Σ.Ι.Μ.Α.Ε.) 1955-1959, δύο πίνακες του ζωγράφου Ανδρέα Κελέσιη που απεικονίζουν τα ιστορικά ελληνικά πλοιάρια «ΣΕΙΡΗΝ» και «ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ», τα οποία διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο στον Αγώνα της ΕΟΚΑ, μεταφέροντας μυστικά από την Ελλάδα στην Κύπρο τον Αρχηγό του Αγώνα Γεώργιο Γρίβα Διγενή και οπλισμό.

• Ο κ. Ευάγγελος Μαρινάκης, ένα ομοίωμα του πλοίου HYUNDAI PRIVILEGE, τύπου container ship, το οποίο ανήκει στον στόλο της εταιρείας Capital Ship Management Corp.

• Ο κ. Χρήστος Χαλβατσιώτης, έναν εξάντα που προέρχεται από το πλοίο HELLAS FOS. • Η κυρία Νινέτ Παυλοπούλου-Σούχλα, μία χειρόγραφη εμπιστευτική αναφορά πολεμικής εκθέσεως του Σημαιοφόρου τηλεγραφητού του Βασιλικού Ναυτικού Χαραλάμπους Μιχαήλ Μιχαλόπουλου, η οποία συνετάχθη στην Αθήνα στις 20/11/1945.

76 Περιπλους

Ομιλία Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, κ. Γιάννη Στουρνάρα Ετήσια Τακτική Γενική Συνέλευση | Αθήνα, 1 Απριλίου 2019 Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟ: ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣ ΕΝΑ ΒΙΩΣΙΜΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Το 2019 σηματοδοτεί την απαρχή μιας νέας πορείας της ελληνικής οικονομίας. Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του τελευταίου προγράμματος οικονομικής προσαρμογής τον Αύγουστο του 2018, την αποσαφήνιση του καθεστώτος ενισχυμένης εποπτείας και την υπαγωγή της Ελλάδος στο βελτιωμένο θεσμικό πλαίσιο για την οικονομική διακυβέρνηση στη ζώνη του ευρώ, η ελληνική οικονομία καλείται να λειτουργήσει σε ένα νέο πλαίσιο οικονομικής πολιτικής. Όλοι μας, ιδιώτες, επιχειρήσεις, πολιτικοί και θεσμικοί παράγοντες, καλούμεθα να αποδείξουμε ότι τα μαθήματα από την κρίση έχουν γίνει κτήμα μας. Το 2018 η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας ενισχύθηκε και καταγράφηκε ρυθμός ανόδου 1,9%. Κινητήριες δυνάμεις ήταν η άνοδος των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών, που αντανακλά τη βελτίωση της εξωστρέφειας της οικονομίας, καθώς και η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης, που υποστηρίχθηκε από την αύξηση της απασχόλησης και την ενίσχυση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών. Η ομαλή εκτέλεση και ολοκλήρωση του προγράμματος, η βελτίωση της εμπιστοσύνης και η συνακόλουθη επιτάχυνση της ανάπτυξης οδήγησαν στην επιστροφή των καταθέσεων στις τράπεζες. Αυτή η εξέλιξη με τη σειρά της επέτρεψε την αύξηση της ρευστότητας των τραπεζών, το σημαντικό περιορισμό και σχεδόν μηδενισμό της έκτακτης ενίσχυσης σε ρευστότητα (ELA) από την Τράπεζα της Ελλάδος, τη μικρή ανάκαμψη της τραπεζικής χρηματοδότησης, αλλά και την περαιτέρω χαλάρωση των περιορισμών στις αναλήψεις μετρητών και στην κίνηση κεφαλαίων. Όλα τα προηγούμενα οδήγησαν στην αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας του Ελληνικού Δημοσίου και επέτρεψαν την επιστροφή στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές μετά από ένα έτος, το Φεβρουάριο του 2019, όταν το Ελληνικό Δημόσιο, επωφελούμενο και από το θετικό διεθνές επενδυτικό κλίμα, εξέδωσε επιτυχώς πενταετές ομόλογο. Η επιτυχής έκδοση πενταετούς ομολόγου ήταν ένα πρώτο βήμα, ώστε η χώρα να επανέλθει στην κανονικότητα. Η επιτυχής έκδοση δεκαετούς ομολόγου το Μάρτιο του 2019, για πρώτη φορά μετά την έναρξη της κρίσης δημόσιου χρέους το 2010, αποτελεί ένα πιο αποφασιστικό βήμα προς την ίδια κατεύθυνση, δηλαδή την επανασύνδεση της χώρας με τις αγορές. Η πρόσφατη υπερψήφιση από τη Βουλή της διάταξης για την προστασία της πρώτης κατοικίας επίσης συμβάλλει προς την κατεύθυνση αυτή, αφού αναμορφώνει το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο, ενσωματώνοντας συγκεκριμένες προϋποθέσεις επιλεξιμότητας και δικλίδες ασφαλείας. Τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους που συμφωνήθηκαν τον Ιούνιο του 2018, σε συνδυασμό με την αυξημένη εκταμίευση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) για το σχηματισμό του ταμειακού αποθέματος ασφαλείας, έχουν βελτιώσει σημαντικά τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους μεσοπρόθεσμα. Εντούτοις, καθώς οι τίτλοι του Ελληνικού Δημοσίου παραμένουν κάτω από την επενδυτική βαθμίδα και ελλείψει πρόσβασης σε προληπτική γραμμή στήριξης, η Ελλάδα παρέμεινε εκτός του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕKT), το οποίο θα συνέβαλλε στην ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας και στην περαιτέρω βελτίωση του αξιόχρεου των ελληνικών τίτλων. Οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων παραμένουν υψηλές και ευμετάβλητες. Εμφανίζουν υψηλό βαθμό ευαισθησίας σε πιθανές αναταράξεις στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές και επηρεάζονται από την αβεβαιότητα σχετικά με τη διατήρηση της μεταρρυθμιστικής κατεύθυνσης της οικονομικής πολιτικής. Είναι χαρακτηριστικό ότι το περιθώριο απόδοσης (spread) των ελληνικών δεκαετών ομολόγων ακόμη παραμένει λίγο κάτω από τις 400 μονάδες βάσης, παρά την πρόσφατη αποκλιμάκωση των αποδόσεών τους. Αυτό το επίμονο φαινόμενο πρέπει να μας προβληματίσει σοβαρά. Το 2019 αποτελεί έτος σημαντικών προκλήσεων για την ελληνική οικονομία. Στο διεθνές περιβάλλον, η επιβράδυνση του παγκόσμιου εμπορίου λόγω του εντεινόμενου εμπορικού προστατευτισμού ενδέχεται να επιδράσει αρνητικά στην άνοδο των ελληνικών εξαγωγών. Στο εγχώριο περιβάλλον, η αυξημένη αβεβαιότητα για την πορεία των μεταρρυθμίσεων και οι περιορισμοί από την πλευρά της χρηματοδότησης επηρεάζουν αρνητικά τις επενδύσεις. Η υψηλή φορολόγηση τα τελευταία χρόνια περιορίζει την αναπτυξιακή δυναμική της οικονομίας, μειώνει την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων, συγκρατεί τη βελτίωση της εμπιστοσύνης και δημιουργεί φορολογική κόπωση, με συρρίκνωση της φορολογικής βάσης και εξάντληση της φοροδοτικής ικανότητας των πολιτών. Το 2019 η αναπτυξιακή δυναμική της ελληνικής οικονομίας προβλέπεται ότι θα διατηρηθεί στα ίδια επίπεδα με το 2018, παρά την περαιτέρω επιβράδυνση των ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης τόσο διεθνώς όσο και, κυρίως, στην ευρωζώνη. Αυτό όμως προϋποθέτει την απρόσκοπτη συνέχιση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, την εφαρμογή του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων χωρίς καθυστερήσεις και την ενίσχυση των παραγωγικών επενδύσεων. Οι προϋποθέσεις αυτές έχουν πρωταρχική σημασία για την ολοκλήρωση της επιτυχούς μετάβασης σε ένα βιώσιμο και εξωστρεφές πρότυπο ανάπτυξης. Ειδικότερα, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Τράπεζας της Ελλάδος, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ σε σταθερές τιμές προβλέπεται να διαμορφωθεί σε 1,9% και το 2019, με τις εξαγωγές και την ιδιωτική κατανάλωση να παραμένουν οι βασικοί αναπτυξιακοί μοχλοί. Ωστόσο, προκειμένου να καλυφθούν οι μεγάλες απώλειες που υπέστη η ελληνική οικονομία σε όρους προϊόντος και απασχόλησης κατά τη μακρά περίοδο της ύφεσης, απαιτούνται ταχύτεροι ρυθμοί οικονομικής μεγέθυνσης. Τα χαμηλά επίπεδα των επενδύσεων, η ανεπαρκής εγχώρια αποταμίευση, το υψηλό –αν και μειούμενο– απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, η μεγάλη απώλεια υλικού

και ανθρώπινου κεφαλαίου κατά τα χρόνια της ύφεσης, καθώς και οι διαγραφόμενες χαμηλές προσδοκίες για την πορεία του δυνητικού προϊόντος μεσομακροπρόθεσμα λόγω των ισχνών δημογραφικών εξελίξεων και της βραδείας ενσωμάτωσης των νέων τεχνολογιών στην παραγωγική διαδικασία, είναι παράγοντες που δρουν ανασταλτικά στην αναπτυξιακή δυναμική. Παράλληλα, οι προοπτικές της οικονομίας παραμένουν σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένες από την εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών και από τις εισροές διεθνών κεφαλαίων στη χώρα. Στο εσωτερικό περιβάλλον, ιδιαίτερα στο δημοσιονομικό πεδίο, η ενδεχόμενη εφαρμογή των αποφάσεων της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, οι οποίες έκριναν αντισυνταγματικές προγενέστερες περικοπές των συντάξεων και την κατάργηση των δώρων των συνταξιούχων, αποτελεί το σημαντικότερο δημοσιονομικό κίνδυνο στο άμεσο μέλλον. Καθώς μάλιστα η χώρα εισέρχεται στον εκλογικό κύκλο, ενισχύονται οι κίνδυνοι επιβράδυνσης της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας και δημοσιονομικής χαλάρωσης, με αποτέλεσμα να επιτείνεται η οικονομική αβεβαιότητα. Ελλοχεύει συνεπώς ο κίνδυνος ανατροπής της σημαντικής προόδου που έχει συντελεστεί μέχρι σήμερα. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ - ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟ 2019 Η άνοδος του ΑΕΠ που καταγράφηκε το 2018 και οι προοπτικές για το 2019 δηλώνουν ότι η ελληνική οικονομία έχει εισέλθει σε τροχιά ανάπτυξης. Το ζητούμενο είναι όχι μόνο η διατήρηση της αναπτυξιακής δυναμικής, αλλά και η σημαντική ενίσχυσή της, ώστε να καταστεί δυνατή η καταγραφή ισχυρών ρυθμών ανάπτυξης για μεγάλο χρονικό διάστημα. Και τούτο διότι η αναπτυξιακή δυναμική δεν έχει ακόμη εδραιωθεί επαρκώς, όπως αποτυπώνεται από τον αρνητικό ρυθμό μεταβολής των επενδύσεων, το αρνητικό ποσοστό αποταμίευσης επί του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών και το υψηλό – παρά τη μείωσή του – ποσοστό ανεργίας. Επιπλέον, ανασταλτικά στην αναπτυξιακή δυναμική δρα η συνεχιζόμενη περικοπή του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Οι προοπτικές ανάπτυξης το 2019 θα εξαρτηθούν σε μεγάλο βαθμό από την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας και ειδικότερα από την πορεία της οικονομίας της ζώνης του ευρώ, αλλά και από τη συνέχιση της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας. Ειδικότερα για την ευρωζώνη, εκτιμάται ότι θα συνεχιστεί η οικονομική ανάπτυξη και το 2019, με σημαντικά χαμηλότερο όμως ρυθμό (1,1%), καθώς ήδη καταγράφεται αξιοσημείωτη υποχώρηση σε σύγκριση με τους υψηλούς ρυθμούς των προηγούμενων ετών. Για την αποτροπή του κινδύνου περαιτέρω επιβράδυνσης της ανάπτυξης στην ευρωζώνη και τη διασφάλιση σταθερής πορείας σύγκλισης του πληθωρισμού προς επίπεδα κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα, το Διοικητικό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) αποφάσισε το Μάρτιο του 2019 τη διατήρηση της διευκολυντικής κατεύθυνσης της νομισματικής πολιτικής μέσω της διατήρησης αμετάβλητων των βασικών επιτοκίων μέχρι και το τέλος του έτους και της διεξαγωγής μιας νέας σειράς τριμηνιαίων στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης διάρκειας δύο ετών. Η απόφαση αυτή βοηθά στη βελτίωση των εγχώριων χρηματοπιστωτικών συνθηκών και στηρίζει την αναπτυξιακή προσπάθεια της ελληνικής οικονομίας. Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ τόνισε επίσης, όπως κάνει παγίως εδώ και καιρό, ότι και η δημοσιονομική πολιτική στην ευρωζώνη πρέπει, στις περιπτώσεις κρατών-μελών όπου παρατηρείται η ύπαρξη ικανού δημοσιονομικού περιθωρίου, να βοηθά και αυτή την αναπτυξιακή δυναμική. Κύριοι αναπτυξιακοί παράγοντες της ελληνικής οικονομίας το τρέχον έτος προβλέπεται να είναι η ιδιωτική κατανάλωση και οι εξαγωγές, οι οποίες όμως εκτιμάται ότι θα αυξηθούν με βραδύτερο ρυθμό. Η ιδιωτική κατανάλωση θα υποστηριχθεί από τη διατήρηση της θετικής πορείας του τουρισμού, τη συνεχιζόμενη ανάκαμψη της αγοράς εργασίας και τη βελτίωση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών, ενώ οι επενδύσεις θα ενισχυθούν κυρίως από τη σταθεροποίηση της αγοράς ακινήτων. Ο εναρμονισμένος πληθωρισμός υποχώρησε σε 0,8% το 2018 από 1,1% το 2017. Η απουσία σημαντικών νέων αυξήσεων στην έμμεση φορολογία κατά το 2018, η ταχεία υποχώρηση των διεθνών τιμών του αργού πετρελαίου από τον Οκτώβριο, αλλά και οι έντονες επιδράσεις βάσης, συγκαταλέγονται στους βασικούς παράγοντες που συγκράτησαν τον πληθωρισμό σε χαμηλότερα επίπεδα. Για το 2019 ο εναρμονισμένος πληθωρισμός αναμένεται να καταγράψει βραδύτερο ρυθμό, λόγω των χαμηλών διεθνών τιμών του αργού πετρελαίου, της επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας και του παγκόσμιου εμπορίου, καθώς και λόγω του έντονου ανταγωνισμού στην εγχώρια λιανική αγορά τροφίμων. ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Κατά το 2017 υπήρξε υπέρβαση του πρωτογενούς αποτελέσματος της γενικής κυβέρνησης, για τρίτο συνεχές έτος, σε σχέση με το στόχο του προγράμματος. Το 2018 αναμένεται επίσης υπέρβαση, σύμφωνα τόσο με την Εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογισμού 2019 όσο και με την πρόβλεψη της Τράπεζας της Ελλάδος. Εντούτοις, για άλλη μία χρονιά, οι δαπάνες του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) περικόπηκαν έναντι του αρχικού στόχου. Παρατηρήθηκε εξάλλου μεγάλη καθυστέρηση στην εκκαθάριση των ληξιπρόθεσμων οφειλών των φορέων της γενικής κυβέρνησης προς τους προμηθευτές τους, παρά τις στοχευμένες εκταμιεύσεις στο πλαίσιο της δανειακής σύμβασης. Τα φαινόμενα αυτά, που επαναλαμβάνονται τα τελευταία έτη, στερούν πολύτιμους πόρους από την πραγματική οικονομία, μεγεθύνουν το πρόβλημα της ανεπαρκούς χρηματοδότησης της ιδιωτικής οικονομίας και επιβαρύνουν το μακροπρόθεσμο ρυθμό ανάπτυξης, όπως άλλωστε επισημαίνει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκθεση ενισχυμένης εποπτείας.

Γράφει ο Σκάπουλος

Ό

ταν τη δεκαετία του ’40 πρωτομπαρκάρισα σε Liberty σαν ναύτης εκπαιδευόμενος, μούτσος δηλαδή, εκτός από τη βιοτική ανάγκη που είχα τη βεβαιότητα πως κάλυπτα, ένιωθα μέσα μου να ικανοποιούνται όλα εκείνα τα συναισθήματα που με πλημμύριζαν όταν άκουγα τον παππού μου, τον πατέρα μου και τους μπαρμπάδες μου, ναυτικούς όλους από κούνια, να διηγούνται τις περιπέτειές τους και τις ιστορίες τους στη θάλασσα. Βέβαια εκτός από ένα μπάρμπα που είχε μπαρκάρει σε βαπόρι, όλοι οι άλλοι πέρασαν τη ζωή τους στο ξύλο και το πανί και φυσικά στις κουβέντες, πάντα, θεωρούσαν πως η ναυτοσύνη έφτανε στο τέρμα της με τα βαπόρια, γιατί ναύτης σημαίνει να περνάς τη μισή σου ζωή σκαρφαλωμένος στα άλμπουρα, απλώνοντας και μαζεύοντας πανιά, ανάλογα με τα τερτίπια του καιρού και τα όρντινα του καπετάνιου. Και για να λέμε και κάποιες αλήθειες, ποια ναυτοσύνη ήταν απαραίτητη για να ξεκινήσεις τις τεράστιες, 140 τόνων και πλέον, παλινδρομικές μηχανές, γκάπα, γκούπα, και ανεξάρτητα από ποιος άνεμος φυσούσε, αντίθετος ή ούριος, το βαπόρι ξεκόλλαγε απ’ τη στεριά και έπαιρνε άσφαλτη τη ρότα για τον προορισμό του. Μια ολόκληρη εποχή και εμπειρία 40 και πλέον αιώνων, που ο αέρας κυριαρχούσε στα θαλασσινά ταξίδια έφτανε στο τέλος της. Τα ύστερα του κόσμου!!! Ποια ναυτοσύνη!! κουραμπιέδες θα γινόντουσαν τα νέα παιδιά σαν κι εμένα, όχι ναύτες ψημένοι στην άρμη και τη δυσκολία. Για φαντάσου αλήθεια!! εκεί που ο αέρας σου κανόνιζε πότε θα ξεκινήσεις, που θα πας, πόσο θα διαρκέσει το ταξίδι, ξαφνικά βρισκόσουν κύριος όλων των στοιχείων του ταξιδιού, αρκεί να είχες αρκετό κάρβουνο και γκάπα, γκούπα, οι μηχανές σε έσπρωχναν κι ο μπούσουλας σου έδειχνε το δρόμο, το σωστό, για το λιμάνι στο οποίο ήθελες να βρεθείς. Ποια ναυτοσύνη;;; Τίποτα δεν θα είχες να διηγηθείς στο μαγαζί του χωριού, όπως όλοι οι προηγούμενοι. Ούτε ανέμους δρόλαπες της Μαύρης Θάλασσας να ανοίγουν τα τρίσβαθα του πελάγους να καταπιούν το ξύλο, ούτε τον κοιμισμένο ελέφαντα του Κάβο Μαλιά, που λες και γένναγε ανέμους φίδια, που σουρίζανε μέσ’ τα ξάρτια να φοβίσουνε τα άτρομα ναυτόπουλα, ανεβασμένα στην κόφα να βιγλίζουν μπροστά από το μπάρκο. Μ’ αυτές τις σκέψεις να μου φουσκώνουν το μυαλό, ξεκίνησα με τα βαπόρια, ευχαριστημένος που είχα βρει δουλειά, αλλά μισοαπογοητευμένος γιατί δεν θα γνώριζα από κοντά τα μπάρκα, τα μπρίκια, τις μπρατσέρες, τις γολέτες και όλα τα άλλα σκαριά που γέμιζαν τα λιμάνια του νησιού μου και των

78 Περιπλους

γειτονικών νησιών και γίνονταν αντικείμενα διηγήσεων και κουβέντας στις μαζώξεις των παλιών ναυτικών στο μαγαζί του χωριού. Μια αμυδρή ελπίδα φώλιαζε μέσα μου, όχι πως πραγματικά το πίστευα, αλλά το είχα ακούσει στο μαγαζί να λέγεται. Καλά όλα τα άλλα. Ούτε σκαλιέρες, ούτε πίκια, ούτε κόφα για αγνάντεμα, ούτε παπαφίγκοι, ούτε μπαστούνια, ούτε ράντες, αλλά η αδελφή του Μεγαλέξαντρου;;; Μήπως κι αυτή θα την εξαφάνιζε ο ρεαλισμός των βαποριών;;; Θα μου πεις πράγματι πίστευα πως υπάρχει;;; Όχι, το είχα ακούσει κάποτε από γεροντότερους να λέγεται και το είχα διατηρήσει μέσα μου σαν σπίθα που υπάρχει, κάτι σαν ανεκπλήρωτο πόθο. Ποτέ δεν παραδέχθηκα πραγματικά πως το πίστευα. Πήρα το βαπόρι στο Άντεν, που είχα σταλεί από την εταιρεία και το πρώτο ταξίδι ήταν για Λίβερπουλ φορτωμένοι μινεράλι. Ύστερα από δυο τρεις μέρες στο κάμα της Ερυθράς και του Σουέζ, βγήκαμε στη δροσερή Μεσόγειο και πήραμε ρότα δυτική για το Γιβραλτάρ. Είχα αρχίσει να συνηθίζω τη ζωή και τη ρουτίνα του βαποριού. Φροντίδα μας ήταν η συντήρηση των ελασμάτων, με ματσακόνι, μίνιο και χρώμα. Στη βάρδια μερικές φορές μου επέτρεπαν να στέκομαι στη γέφυρα και να παρατηρώ γύρω, τριγύρω και να αναφέρω στον αξιωματικό της γέφυρας ό,τι έβλεπα. Ήταν μια βραδιά σαν εκείνες τις νυχτιές που χαρακτηρίζουν τη Μεσόγειο. Μπουνάτσα, ο ουρανός σαν μαύρο βελούδο καρφωμένος στο στερέωμα με μυριάδες αστέρια. Ήμουνα στην ανοιχτή βαρδιόλα και είχα τα κιάλια στα μάτια μου, προσπαθώντας να τρυπήσω το πηχτό σκοτάδι να ανακαλύψω, πρώτος εγώ, οτιδήποτε θα βρισκόταν στον οπτικό μας ορίζοντα. Θεωρούσα λίγο σαν ντροπή να έβλεπε πρώτος ο καπετάν Γεράσιμος, ο Ανθυποπλοίαρχος από την Κεφαλονιά που έκανε βάρδια, κάτι πριν προλάβω να το αναφέρω εγώ πρώτος. Το RADAR που είχαμε δεν δούλευε, όχι πως ήταν χαλασμένο, αλλά έτσι συνηθιζόταν εκείνη την εποχή, να είναι διαρκώς OFF και μόνο ο καπετάνιος το έβαζε ON, όποτε εκείνος έκρινε ότι απαιτούνταν. Ένα απαλό φως ξεχυνόταν κάτουθέ μας από το κομοδέσιο, όπου όλο και κάποιος ξενυχτισμένος μηχανικός ή θερμαστής αναζητούσε έναν καφέ, ή κάποιο νυχτερινό breakfast, ξεθεωμένος από τη βάρδια του στη μηχανή ή στα καζάνια. Οι μπίγες μπροστά από τη γέφυρα μόλις και ξεχώριζαν μέσα στο σκοτάδι καθώς ήταν στερεωμένες πάνω από τις πόρτες των αμπαριών. Απάνω από τα κεφάλια μας η τσιμινιέρα άφηνε τούφες, τούφες μαύρο καπνό που χανόταν στον μαύρο ουρανό πάνουθέ μας. Είχα ακουμπήσει τα κιάλια στην κουπαστή της βαρδιόλας για να τα κρατάω ακίνητα, στερεωμένα κι είχα σκύψει και κοίταγα ένα

γύρω μέσαθέ τους. Κι όπως ήμουν σκυμμένος κι ακουμπισμένος στην κουπαστή, μου φάνηκε σαν, ο ουρανός ψηλά και κάτω η θάλασσα, στρωμένα ήταν με ρούχο κατακόκκινο κυματιστό, που έβαφε φεγγοβολώντας το βαπόρι μας. Η θάλασσα ακύμαντη αντανακλούσε τα χρώματα και φεγγοβόλαγε, ενώ το βαπόρι έμοιαζε να σχίζει τα νερά ενός ποταμού από φως, να πλέει μέσα στο φως αφήνοντας πίσω του ροδοκύματα. Κι εκεί,

μέσα από το φως, ένας χοντρός ίσκιος πύργωσε μπροστά από το βαπόρι και χιλιόμορφη κόρη στάθηκε αντίκρυ μου. Γύρισα το κεφάλι να δω αν ο καπετάν Γεράσιμος έβλεπε τα ίδια με μένα, αλλά μέσα στην κλειστή γέφυρα φαινόταν ολότελα απορροφημένος να κοιτάζει τον μπούσουλα. Γύρισα να ξανακοιτάξω την κόρη με τα πλούσια μαλλιά, που λες και κυμάτιζαν μπροστά της, θάλασσα ολόκληρη από την πλάτη ως κάτω στα κύματα. Δεν είχα συνέλθει από το ξάφνιασμα και την απορία και φωνή γλυκιά, ήρεμη και μαλακή άκουσα να μου λέει: «Ναύτη, καλέ ναύτη , ζει ο βασιλιάς Αλέξαντρος;;». Ναι, ναι, τ’ άκουσα που το’ λεγε. Κι όποιος τολμήσει να γελάσει όταν θα το διηγιέμαι σε νεώτερους στο μαγαζί του χωριού, θα’ χει να κάμει μαζί μου. Τις ήξερα τις απαντήσεις από τις ιστορίες που είχα ακούσει, αλλά ποτέ δεν φανταζόμουν πως

θα ‘ταν τώρα εδώ μπροστά μου και θα ζητούσε από εμένα να τις επαναλάβω. Μου ήταν αδύνατο να κατανοήσω τι συνέβαινε κι απόμεινα σύξυλος και τρομαγμένος να τρέμω σύγκορμος, καθώς έβλεπα το λεπιδοσκέπαστο κορμί να πυργώνεται πάνω απ’ τις πλωριές μπίγες και να ζητάει απόκριση στην αέναη ερώτηση του ελληνισμού εδώ και πάνω από 2.000 χρόνια: «Ζει ο βασιλιάς Αλέξαντρος;;;» Δε ρωτούσε βέβαια για το φθαρτό σώμα, αλλά για τη μνήμη του Έλληνα μεγάλου στρατηλάτη, που άφθαρτος παρέμεινε στην παγκόσμια συνείδηση, έχοντας αφήσει το ιστορικό του αποτύπωμα στην παγκόσμια Ιστορία σαν εκπολιτιστής και όχι σαν κατακτητής. Απ’ τις σκέψεις μου με έβγαλε το δευτέρωμα της ερώτησης απ’ τα κοραλλένια χείλια, κάτω απ’ τα αμυγδαλωτά μάτια και το πλατύ μέτωπο: «Ναύτη καλέ ναύτη ζει ο βασιλιάς Αλέξαντρος;;»

Πριν προλάβω να ανοίξω το στόμα μου να τη διαβεβαιώσω πως «Ζει και βασιλεύει», βρουχυθμός από τη γέφυρα η φωνή του καπετάν Γεράσιμου απ’ την Κεφαλονιά, με έκανε να αναπηδήσω σα να με χτύπησε κεραυνός: «Τι κοιτάς μωρέ να πάρει τον Άϊ σου;; το βαπόρι αριστερά στην πλώρη δεν το είδες;; Τι διάολο ονειροφάνταστος είσαι;» Όχι δεν είμαι ονειροφάνταστος, εκείνο το βράδυ την είδα κι εγώ την αδελφή του Μεγαλέξαντρου. Κι άκουσα και παιάνα πολεμικό Μακεδονίτικο, λες και η θάλασσα και τα ουράνια αντηχούσαν το πολεμικό τραγούδι των Μακεδονικών λεγεώνων, που γύριζαν από τις όχθες του Γάγγη και του Ευφράτη. Όποιος τολμήσει να μη με πιστέψει στο χωριό αλοίμονό του. Στον καπετάν Γεράσιμο δεν είπα ποτέ τίποτε, ούτε ποτέ τον ρώτησα αν είχε κι αυτός δει εκείνο το βράδυ την ίδια οπτασία.

Το ψηφιδωτό του Μεγάλου Αλεξάνδρου (Λεπτομέρεια). 150-100 π.Χ. Πομπηία, Οικία του Φαύνου. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Νάπολης.

Ναυτικά Μουσεία και Πολιτιστικοί Φορείς της Ναυτικής Παράδοσης ΝΑΥΤΙΚA MOYΣΕΙΑ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ν.Π.Ι.Δ.) Ακτή Θεμιστοκλέους, 185 37 Μαρίνα Ζέας-Πειραιάς, Τηλ: 210 4516264, 210 4516822, Fax: 210 4512277E-mail: info@hmmuseum.gr • Website: www.hmmuseum.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ (Ν.Π.Ι.Δ.) Ακτή Κουντουριώτη, 731 33 Χανιά, Τηλ: 28210 91875, Fax: 28210 74484, E-mail: mar-mus@otenet.gr • www.mar-mus-crete.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΑΛΑΞEΙΔΙΟΥ (Δημοτικό) Μουσείου 3 & Σταύρου Νιάρχου, 330 52 Γαλαξείδι, Τηλ/Fax: 22650 41795 ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ - ΜΟΥΣΕΙΟ ΥΔΡΑΣ (ΥΠ.ΕΘ.Π.Θ- ΓΕΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ) 180 40 ΥΔΡΑ, Τηλ: 22980 52355, 54142, Fax: 22980 52355, E-mail: mail@gak-ydras.att.sch.gr • www.iamy.gr ΠΛΩΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ-Θ/Κ «Γ. ΑΒΕΡΩΦ» (Κρατικό) Μαρίνα Φλοίσβου, Τροκαντερό, 175 10 Παλαιό Φάληρο, Τηλ/Fax: 210 9888211, E-mail:averof@navy.mil.gr, Website: www.averof.mil.gr/ Α/Τ ΒΕΛΟΣ (Κρατικό) Μουσείο Αντιδικτατορικού Αγώνα, Μαρίνα Φλοίσβου, Τροκαντερό, 175 10 Παλαιό Φάληρο, Τηλ: 210 9888457 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΜΗΣ 856 00 Γιαλός Σύμης, Δωδεκάνησα, Τηλ: 22460 72363, 22460 72569 ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΛΙΕΙΑΣ ΚΑΙ ΝΑΥΠΗΓΙΚΗΣ ΑΛΙΕΥΤΙΚΩΝ ΣΚΑΦΩΝ ΤΟΥ Δ. ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ (Δημοτικό) Λ. Δημοκρατίας & Μ. Κιουρί (δίπλα στα Τ.Ε.Ε), 188 63 Ν. Ικόνιο, Πέραμα, Τηλ. 210 4014896, 210 4414700 ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΛΙΕΥΤΙΚΩΝ ΣΚΑΦΩΝ & ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ Ν. ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ (Δημοτικό) Βιθυνίας 2, 632 00 Ν. Μουδανιά Χαλκιδικής, Τηλ/Fax: 23730 26166, E-mail: mfbem@hotmail.com ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ Τέρμα Αναπαύσεως, (Πύλη ΠΑΛΑΣΚΑ), 188 63 ΠΕΡΑΜΑ, Τηλ: 210 4284270, Fax: 210 4284276, E-mail: info@maritime-museum.gr • Website: www.maritime-museum.gr ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΚΑΙ ΣΠΟΓΓΑΛΕΙΑΣ ΝΕΑΣ ΚΟΥΤΑΛΗΣ (Δημοτικό) Λήμνος 81 400, Τηλ. 22540 92383, 51790, 51362, Fax: 22540 51763, E-mail: dimkout@otenet.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΖΑΚΥΝΘΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ.) Μπόχαλη, Σταυρός, 29100 Ζάκυνθος, Τηλ.: 26950 83223 / 28249, Fax: 26950 83748 ΜΙΛΑΝΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Τσιλιβή, Ζακύνθου ΤΤ 22100. Τηλ. 26950 42436/ Κιν. 6974 065 776 ΝΑΥΤΙΚΟ - ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΘΑΚΗΣ (Δημοτικό) Πρώην Ηλεκτρικός Σταθμός, Βαθύ Ιθάκης, Τηλ. 2674033398 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ) Ενόπλων Δυνάμεων 10, 846 00 Μύκονος, Τηλ.: 22890 22700/210 81 25 547, Fax: 22890 22700, E-mail: museum@emproslines.com ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΝΔΡΟΥ (Δημοτικό) Δήμος Άνδρου, 845 00 Χώρα Άνδρου, Τηλ: 2282 0 22275, 2282 360223, Fax: 2282024166, E-mail: npdd@andros.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΗΡΑΣ (Ν.Π.Ι.Δ) Οία Θήρας, 847 00, Τηλ.: 22860 71156 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΟΝΙΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ.) Δημοτικό Διαμέρισμα Φάρσων Δήμου Αργοστολίου, 28100 Φάρσα Κεφαλληνίας, Τηλ: 26710 87260, Fax: 26710 25656 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΒΑΛΑΣ (Δημοτικό) Δημοτική Καπναποθήκη Καβάλας, Τηλ: 2510 233101, 6977 391 605, Ε-mail: info@nmkav.gr • Website:www.nmkav.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΛΥΜΝΟΥ (Δημοτικό) Δήμος Καλύμνου, 852 00 Κάλυμνος, Τηλ: 2243 0 51361 ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΠΗΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ (υπό ίδρυση) Πληροφορίες: Πνευματικό Ίδρυμα Σάμου "Νικόλαος Δημητρίου" Τηλ.: 22730 62286 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΡΔΑΜΥΛΩΝ ΧΙΟΥ (υπό ίδρυση) Καρδάμυλα 82 300 Χίος, Τηλ. Πληροφοριών: 2510835287/ Κιν.: 6936136145 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ.) Αγ. Νικολάου 15, 60200 Λιτόχωρο Πιερίας, Τηλ. 2352082711, E-mail: nmlitohorou@yahoo.gr • Website: www.nmlitohorou.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΟΙΝΟΥΣΣΩΝ (Ν.Π.Ι.Δ) Avra-Ship Management SA, Κολοκοτρώνη 116, 18535 Πειραιάς, Τηλ: 210 4181601-6, Οινούσσες, 821 01 Οινούσσες Χίου, Τηλ: 22720 55182, E-mail: elachl@gmail.com ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΧΙΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ) Στέφανου Τσουρή 20, 821 00 Χίος, Τηλ: 22710 44139, Fax: 22710 44141, E-mail: naftmusi@otenet.gr • Website: www.chiosnauticalmuseum.gr ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΣΚΙΑΘΟΥ Παλιό Λιμάνι, Σκιάθος 37 002, Τηλ και Fax: 24270 23504, E-mail: skiathosmaritime.m@gmail.com

ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΑ ΝΑΥΤΙΚA MOYΣΕΙΑ

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΝΑΠΑΣ ‘’THALASSA’’ Κρυού Νερού 14, 30707Αγία Νάπα,Κύπρος, Τηλ. 00357 23816366, Fax: 003523816369, E-mail: thalassa.museum@agianapa.org.cy • Website: www.thalassamuseum.org.cy/el/

Φορείς (Ιδρύματα - Ινστιτούτα - Ναυτικές Συλλογές) ΙΔΡΥΜΑ ΑΛΣΟΥΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ (Ν.Π.Ι.Δ.) Παπαρηγοπούλου 2, 105 61 Αθήνα, Τηλ. 2103368517, Fax: 2103253680, E-mail:info@alsosnautikisparadosis.gr • Website: www.alsosnautikisparadosis.gr ΙΔΡΥΜΑ «ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ» - ΝΑΥΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ 2ας Μεραρχίας 36 & Ακτής Μουτσοπούλου, 185 35 Πειραιάς, Τηλ: 210 4297 540-1-2, Fax: 210 4296024, E-mail: info@laskaridou.gr • Website: www.laskaridou.gr/naftiki-sillogi ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ (Ν.Π.Ι.Δ.) Σκρα 94, 176 73 Καλλιθέα, Αθήνα, Τηλ. 2108957234 ΙΔΡΥΜΑ ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΚΟΣ - ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤΡΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ Μιχαήλη Λιβανού 51, 82100 Χίος, Τηλ: 22710 82777, Fax: 22710 81979, E-mail: contact@mariatsakosfoundation.gr • Website: mariatsakosfoundation.gr ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ Γρηγορίου Λαμπράκη 154, 185 33 Πειραιάς, Τηλ: 2104191358, 2104297616, Fax: 2104281665, E-mail: museum@yen.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΕΧΝΗΣ & ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ "ΑΕΙΝΑΥΤΕΣ" Πούντα Ζέζα, Λαύριο, Τηλ.: 210 4133709 80 Περιπλους