ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ_ΤΕΥΧΟΣ 57

ΤΕΥΧΟΣ 57 • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ ΜΑΡΙΝΑ ΖΕΑΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ 185 37 Επιχορηγείται από ΥΠ.ΠΟ. - ΥΕΘΑ/ΓΕΝ-ΝΑΤ

τεύχος 57 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

22 Åîþöõëëï Çìåñïëüãéï 2007 ôïõ Íáõôéêïý Ìïõóåßïõ ôçò ÅëëÜäïò, ÅËËÇÍÉÊÏ ÅÌÐÏÑÉÊÏ ÍÁÕÔÉÊÏ «ÔÏ ÔÅÔÁÑÔÏ ÏÐËÏ» Tñéìçíéáßá ¸êäïóç ôïõ Íáõôéêïý Ìïõóåßïõ ôçò ÅëëÜäïò Kùä. 2528 ÉäéïêôÞôçò: Íáõôéêüí Ìïõóåßïí ôçò ÅëëÜäïò Ìáñßíá ÆÝáò, ÐåéñáéÜò 185 37 Ôçë.: 210 45 16 264 Fax: 210 45 12 277

36

Åêäüôçò - ÄéåõèõíôÞò: Áíáóôáóßá Áíáãíùóôïðïýëïõ - Ðáëïýìðç Ðñüåäñïò ôïõ Íáõôéêïý Ìïõóåßïõ ÅëëÜäïò

03

Editorial

04

Παρουσίαση Ημερολογίου 2007 του ΝΜΕ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ «ΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΟΠΛΟ»

12

Επίσκεψη Αμερικανών Αξιωματούχων Ελληνικής Καταγωγής στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος

16

Επετειακό Ημερολόγιο - Μνήμες Ηρώων Το Αντιτορπιλικό Αδρίας

20

ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ - ΙΑΤΡΙΔΗΣ Του Αλέξανδρου Μαδωνή, Αντιπλοιάρχου Π.Ν.

22

Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑΒΑΡΙΝΟΥ Η αναφορά του Αντιναυάρχου Εδουάρδου Κόδριγκτον

27

Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑΒΑΡΙΝΟΥ Ορόσημο της Ελληνικής Ανεξαρτησίας Του Κ. Μ. Ραφαήλ, Καθ. Ανωτ. Βιομ. Σχ. Πειραιώς

36

Η διεθνής απήχηση του έπους του ‘40

38

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΚΑΙΤΗΣ ΛΑΣΚΑΡΙΔΟΥ

40

ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΣ - Ο Τιτανικός του Αιγαίου Του Μιχάλη Μιχαηλάκη

50

Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΒΩΝΑ ΣΤΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ Του Αριστείδη Χρ. Πετρόπουλου (Σκαρμιτσιώτη)

52

ΑΝΕΚΔΟΤΕΣ ΛΙΘΟΓΡΑΦΙΕΣ του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος μας ξεναγούν στους Αγίους Τόπους Του Χάρη Τορτορέλη - Μουσειογράφου

54

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ & ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΛΛΟΤΙΝΗ ΖΑΚΥΝΘΟ Του Ντίνου Κονόμου

56

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ Ν.Μ.Ε.

57

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΔΟΚΙΜΩΝ

60

Το Βλάχικο ζήτημα και το ολοκαύτωμα της Κουτσούφλιανης Του Ιωάννη Παλούμπη, Αντιναυάρχου Π.Ν. ε.α.

64

Εξερευνώντας ΤΟ ΚΑΝΑΡΙΟ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ Του Χάρη Τορτορέλη - Μουσειογράφου

68

Λογοτεχνία & Θάλασσα • Το Χριστόψωμο, του Α. Παπαδιαμάντη • Δωρεές βιβλίων & περιοδικών • Βιβλιοπαρουσιάσεις

74

Χριστουγεννιάτικη Εκδήλωση

79

Ημερολόγιο Μουσείου Εκδηλώσεις - Το Ν.Μ.Ε. ήταν εκεί Δωρεές - Νέα Μέλη - Ανακοινώσεις

83

Επιστολή Διευθυντή Παιδικού Σταθμού Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς

84

Ανακοινώσεις

86

Βαρόμετρο Γράφει ο Σκάπουλος

Äéåýèõíóç Óýíôáîçò: ÃéÜííçò Ðáëïýìðçò ÅðéìÝëåéá ¸êäïóçò: Áíáóôáóßá Áíáãíùóôïðïýëïõ - Ðáëïýìðç ÉùÜííá Ìðåñìðßëç Áñ÷áéïëüãïò Ì.Ä.Å. ÂõæáíôéíÞò Áñ÷áéïëïãßáò ×áñÜëáìðïò ÔïñôïñÝëçò Ðáéäáãùãüò - Ìïõóåéïëüãïò

40

Äéáöçìßóåéò: Í. Íéêïëáßäçò Ôçë./Fax: 210 24 35 075 Ãñáììáôåßá: ÅëÝíç ÃáóôåñÜôïõ Êáëëéôå÷íéêÞ ÅðéìÝëåéá: ÔÜôóç ÅëÝíç

52

Åêôýðùóç: ÐÁËËÇÓ ÁÂÅÅ Óôá ìÝëç ôïõ Ìïõóåßïõ äéáíÝìåôáé ÄùñåÜí

Ïé áðüøåéò ðïõ åêöñÜæïíôáé óôïí ÐÅÑÉÐËÏÕ åßíáé ðñïóùðéêÝò ôùí óõããñáöÝùí êáé äå äåóìåýïõí ôï Í.Ì.Å. ïýôå åñìçíåýïõí ôçí ðïëéôéêÞ Þ ôéò áðïöÜóåéò ôïõ.

64

ÐáñáìïíÞ ôïõ ¢é-Íéêüëá. Áð` Üêñç ó` Üêñç óôéò ÅëëçíéêÝò èÜëáóóåò, óôá íçóéÜ êáé óôïõò ðáñáèáëÜóóéïõò íáõôüôïðïõò, ðïõ ãéïñôÜæïõí êáé áãÜëëïíôáé ãéá ôç ìÝñá ôïõ ðñïóôÜôç ôïõò, îå÷ýíåôáé ìåëùäéêüò ï Þ÷ïò áð` ôéò êáìðÜíåò êé áðëþíåôáé óôïí ðáãùìÝíï íõ÷ôåñéíü áÝñá êáëþíôáò ôïõò ðéóôïýò óôï ðñïóêýíçìá ôçò ×Üñçò Ôïõ. Ôá íçóéþôéêá ÷ùñéÜ, ôá áêñïãéÜëéá, ïé êÜâïé, ôá åñçìïíÞóéá, üëá Ý÷ïõí Ýíá êÜðïéï ìéêñü åêêëçóÜêé áöéåñùìÝíï óôç ìíÞìç ôïõ Åðéóêüðïõ Ìýñùí ôçò Ëõêßáò, Ýíá áöéÝñùìá, ðïõ üëï ôï ÷ñüíï óõíôçñåß æùíôáíÞ ôçí ðßóôç êáé ôçí åëðßäá ôùí íáõôéêþí ìáò ìáæß ìå ôï ôñåìÜìåíï êáíôÞëé êáé ôï ôáðåéíü êåñÜêé. ÓÞìåñá üìùò, ïëüöùôá êáé ëáìðåñÜ ôá ôáðåéíÜ îùêëÞóéá, ëåò êé Ý÷ïõí öïñÝóåé ôá ãéïñôéíÜ ôïõò êé ïé êáìðÜíåò ôïõò áðëþíïõí ôï ìåëùäéêü ôïõò êÜëåóìá ó` üëï ôï íçóß, ðÜíù áð` ôá êýìáôá ìÝ÷ñé ôïí áðÝíáíôé êÜâï, üðïõ áðü êåé Üëëç åêêëçóéÜ ðáñáëáìâÜíåé ôïí Þ÷ï íá ôïí ðÜåé ðáñáðÝñá êé åßíáé óáí üëï ôï ðÝëáãï íá äïíåßôáé êáé íá õøþíåé ðñïóåõ÷Þ óôïí ¢ãéï ðñïóôÜôç ôïõ.

Η γιορτή του Άι-Νικόλα

Ôï Íáõôéêü Ìïõóåßï áéóèÜíåôáé êé áõôü ôçí Üãéá ìÝñá íá ôï áããßæåé. ÃéïñôÜæåé êé áõôü ìáæß ì` üëïõò ôïõò åõóåâåßò íáõôéêïýò êáé ÷áßñåôáé ôç ãéïñôÞ ôïõ ¢é-Íéêüëá. ÂëÝðåéò, äåí õðÜñ÷åé ãÝöõñá êáñáâéïý, äïéÜêé ôñå÷áíôçñéïý, ôéìïíéÝñá øáñÜäéêïõ, Þ áêüìá ëáãïõäÝñá âÜñêáò, ðïõ íá ìçí Ý÷åé öõëá÷ôü ôçí åéêüíá ôïõ Áãßïõ, óõíôñïöéÜ óôç ìïíáîéÜ, êáôáöõãÞ óôïí êßíäõíï, Üãéï Üããéãìá êé ïäçãü óôç ñüôá ôïõ ðëåïýìåíïõ. Ôï Íáõôéêü Ìïõóåßï æåé êáé ðÜëëåôáé ìå ôéò åëðßäåò êáé ôéò ðñïóäïêßåò ôùí íáõôéêþí ìáò, üðùò ôéò åíáðïèÝôïõí óôï åéêüíéóìá ôïõ Áãßïõ êáé ðåñéìÝíïõí ôçí õëïðïßçóÞ ôïõò áð` Áõôüí. Õøþíåé ðñïóåõ÷Þ ìáæß ôïõò, èõìßáìá óôïí ¢ãéï, íá ôïí ðáñáêáëÝóåé ãéá üëïõò ôïõò èáëáóóïðëïïýíôåò, íá óôáèåß êïíôÜ ôïõò ðñïóôÜôçò, óêÝðç êáé ãáëçíåõôÞò ôùí êõìÜôùí. ¸ôóé Ýêáíå ðÜíôá ï ¢ãéïò ó` üëïõò ôïõò áéþíåò, Üíïéãå ôçí áãêáëéÜ ôïõ êé Ýêëåéíå ìÝóá üëá ôá êáñÜâéá ôùí ðéóôþí, üëá ôá ðëåïýìåíá åêåßíùí ðïõ æçôïýóáí ìå ôçí øõ÷Þ ôïõò ôç óõìðáñÜóôáóÞ Ôïõ.

Ο Άγιος Νικόλαος, μεικτή τεχνική, προσφορά της κυρίας Δέσποινας Ηλιοπούλου Κίκιρη.

¢ãéïò ôçò Ñùìéïóýíçò ï ¢é-Íéêüëáò, åêåßíçò ðïõ èáëáóóïäÝñíåôáé ìåó` ôïõò áéþíåò êáé ðïõ ìåãáëïõñãåß ðÜíù óôá êýìáôá. Ôçò Ñùìéïóýíçò ðïõ ãñÜöåé íáõôéêÝò åðïðïéßåò, åßôå åëåõèåñþíïíôáò óêëáâùìÝíåò ðáôñßäåò, åßôå áöÞíïíôáò ôïí êüóìï êáôÜðëçêôï óôïí õãñü óôßâï ôçò åéñÞíçò, áðü ôç ìåãáëïóýíç ôïõ åðé÷åéñçìáôéêïý ôçò ðíåýìáôïò. Áò áöéåñùèåß ç ðñïóåõ÷Þ ìáò, ôáðåéíü áãéïêÝñé óôç ×Üñç ôïõ, íá óôÝêåé ðÜíôá ï ¢ãéïò äßðëá ó` üëïõò ôïõ íáõôéêïýò ôïõ êüóìïõ, áðáíôï÷Þ ôùí ôáðåéíþí êáé óôÞñéãìá ôïõò. ×ñüíéá ÐïëëÜ êáé ôïõ ×ñüíïõ. Áíáóôáóßá Áíáãíùóôïðïýëïõ - Ðáëïýìðç Ðñüåäñïò ôïõ Í.Ì.Å.

Ðåñßðëïõò

3

Παρουσίαση Ημερολογίου 2007 του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ

ΤΟ «ΤΕΤΑΡΤΟ» ΟΠΛΟ

Τ

ï áðüãåõìá ôçò ÔåôÜñôçò 22 Íïåìâñßïõ ãÝìéóáí ïé áßèïõóåò ôïõ Ìïõóåßïõ ìáò áðü ðëÞèïò áãáðçôþí ìåëþí êáé ößëùí ãéá ôçí ðáñïõóßáóç ôïõ óõëëåêôéêïý Çìåñïëïãßïõ ôïõ 2007 ìå ôßôëï: Åëëçíéêü Åìðïñéêü Íáõôéêü - Ôï «ôÝôáñôï üðëï». Ç ðáñïõóßáóç, ðïõ åîåëß÷èçêå óå ëáìðñÞ åêäÞëùóç, ôåëïýóå õðü ôçí áéãßäá ôïõ Õðïõñãåßïõ ÅìðïñéêÞò Íáõôéëßáò. Áðü ôçí ðïëéôéêÞ çãåóßá ôïõ ôüðïõ ðáñåõñÝèçêáí ï Õðïõñãüò Áéãáßïõ ÁñéóôïôÝëçò Ðáõëßäçò, ï õöõðïõñãüò ÅèíéêÞò ¢ìõíáò êïò Âáóßëåéïò Ìé÷áëïëéÜêïò êáé ï Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò ôïõ Õðïõñãåßïõ ÅìðïñéêÞò Íáõôéëßáò êïò ÉùÜííçò ÔæùÜííïò ùò åêðñüóùðïò ôïõ Õðïõñãïý, ê. Ìáíþëç ÊåöáëïãéÜííç, ï ïðïßïò äåí ìðüñåóå íá ðáñåõñåèåß êáèþò êáé ï åêðñüóùðïò ôïõ Áñ÷çãïý ôïõ Ëéìåíéêïý Óþìáôïò. Óôçí åêäÞëùóç ðáñÝóôçóáí ï êïò ÓùôÞñçò ÌáììÜóçò äéåõèýíùí óýìâïõëïò ôïõ Ïñãáíéóìïý ËéìÝíïò Ðáôñþí, ÷Üñéò óôçí åõãåíéêÞ ÷ïñçãßá ôïõ ïðïßïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå ç Ýêäïóç, ï åðßôéìïò Ðñüåäñïò ôïõ Éäñõìáôüò ÙíÜóç ê. Ðáýëïò Éùáííßäçò, ï åöïðëéóôÞò ê. ÄçìÞôñéïò Ëåìïíßäçò, ï åðé÷åéñçìáôßáò ê. ÉùóÞö Êáìïëßíçò êáèþò êáé ðïëëïß Üëëïé åêðñïóþðïé

4

Ðåñßðëïõò

ôïõ åðé÷åéñçìáôéêïý êáé åöïðëéóôéêïý êüóìïõ. Ìå ôçí ðáñïõóßá ôïõò åðßóçò ìáò ôßìçóáí ï ÄÞìáñ÷ïò ÃëõöÜäáò êïò ÉùÜííçò Èåïäùñüðïõëïò, ï åêðñüóùðïò ôïõ ÄçìÜñ÷ïõ Ðåéñáéþò êïò ÊÜñëåò, ïé äçìïôéêïß óýìâïõëïé Ðåéñáéþò êõñßåò ÅëÝíç ÃêÜôóïõ êáé Èåïíßôóá Âëáóóïðïýëïõ, êáèþò êáé áñêåôïß íïìáñ÷éáêïß óýìâïõëïé. Ôçí ðáñïõóßáóç ôïõ Çìåñïëïãßïõ äÝ÷ôçêå íá êÜíåé êáé ôïí åõ÷áñéóôïýìå ãé´áõôü, ï åöïðëéóôÞò, åðßôéìï ìÝëïò êáé ìüíéìïò ÷ïñçãüò ôïõ Ìïõóåßïõ ìáò êïò Ðáíáãéþôçò Ëáóêáñßäçò. Ãéá ôï Çìåñïëüãéï ìßëçóå ï åêðïíÞóáò ôá êåßìåíá, êïò ÉùÜííçò Ðáëïýìðçò Áíôéíáýáñ÷ïò Ð.Í. å.á., åíþ óôï âÞìá áíÝâçêáí ï Õðïõñãüò Áéãáßïõ êáé ï Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò ôïõ Õðïõñãåßïõ ÅìðïñéêÞò Íáõôéëßáò, ïé ïðïßïé ÷áéñÝôéóáí ôçí ðñùôïâïõëßá ôïõ Ìïõóåßïõ ãéá ôçí Ýêäïóç ôïõ çìåñïëïãßïõ ìå ôï óõãêåêñéìÝíï éóôïñéêü èÝìá êáé õðåó÷Ýèçóáí áìöüôåñïé íá ðñïáãïñÜóïõí óçìáíôéêü áñéèìü áíôéôýðùí ðñïêåéìÝíïõ íá ôá ðñïóöÝñïõí ùò äþñï. Óôç óõíÝ÷åéá ðáñáôßèåíôáé ïé ëüãïé ðïõ åêöùíÞèçêáí ôçí âñáäéÜ ôçò ðáñïõóßáóçò ðñïò åíçìÝñùóÞ óáò.

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ - ΤΟ «ΤΕΤΑΡΤΟ» ΟΠΛΟ

ÁñéóôåñÜ: Ç Ðñüåäñïò ôïõ Ìïõóåßïõ êáé ï åðßôéìïò Ðñüåäñïò ôïõ Éäñýìáôïò Áë. Ó. ÙíÜóç, Ðáýëïò Éùáííßäçò óôçí åßóïäï ôïõ ÍÌÅ. ÄåîéÜ: Ï Áíôéíáýáñ÷ïò Ë.Ó. (å.á.) êáé åêðñüóùðïò ôïõ Áñ÷çãïý ôïõ Ë.Ó. óôï Äéïéêçôéêü Óõìâïýëéï ôïõ Í.Ì.Å. ê. Ðáíáãéþôçò Ðáñáóêåõüðïõëïò, ï Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò ôïõ Õ.Å.Í. ê. ÉùÜííçò ÔæùÜííïò, ç Ðñüåäñïò ôïõ Ìïõóåßïõ êáé ïé åöïðëéóôÝò êýñéïé ÐÜíïò Ëáóêáñßäçò êáé ÄçìÞôñéïò Ëåìïíßäçò.

Ομιλία της Προέδρου κας Αναστασίας Αναγνωστοπούλου - Παλούμπη Êýñéå ÕðïõñãÝ, ê. ÕöõðïõñãÝ, ê. ÂïõëåõôÝò, êá ÐñÝóâõ, ê. ÃåíéêÝ ÃñáììáôÝá, êå ÄÞìáñ÷å ôçò ÃëõöÜäáò, êýñéïé åêðñüóùðïé öïñÝùí, Óôñáôçãïß, êýñéïé Íáýáñ÷ïé, åêëåêôÜ ìÝëç êáé ößëïé ôïõ Ìïõóåßïõ. Ðñéí îåêéíÞóïõìå óáò ãíùñßæù üôé ç Ðñüåäñïò ôçò ÂïõëÞò ôùí ÅëëÞíùí êá ÌðåíÜêç, èåñìÞ õðïóôçñßêôñéá ôïõ Ìïõóåßïõ êáé ï Õðïõñãüò ÅìðïñéêÞò Íáõôéëßáò ê. ÊåöáëïãéÜííçò äåí ìðïñïýí íá ðáñåõñåèïýí äéüôé åßíáé ðñïóêåêëçìÝíïé ôïõ ÐñïÝäñïõ ôçò Äçìïêñáôßáò óôï äåßðíï ðïõ ðáñáèÝôåé ðñïò ôéìÞí ôïõ ÐñïÝäñïõ ôçò Ôóå÷ßáò. Åõ÷áñéóôïýìå ôïí Ïñãáíéóìü ËéìÝíïò Ðáôñþí ÷Üñéò óôçí åõãåíéêÞ ÷ïñçãßá ôïõ ïðïßïõ êáôÝóôç äõíáôÞ ç Ýêäïóç ôïõ çìåñïëïãßïõ áõôïý êáé ôïí Äéåõèýíïíôá Óýìâïõëï ê. ÓùôÞñç ÌáììÜóç ðïõ ðáñåõñßóêåôáé. ÈåñìÜ åõ÷áñéóôïýìå ôï åðßôéìï ìÝëïò êáé ìüíéìï ÷ïñçãü ôïõ Ìïõóåßïõ ê. ÐÜíï Ëáóêáñßäç ðïõ äÝ÷èçêå íá ðáñïõóéÜóåé ôï çìåñïëüãéï. Åðßóçò ôéò äýï êõñßåò áðü ôï ðñïóùðéêü, ôçí Ðçíåëüðç ÂïõãéïõêëÜêç êáé ôçí ÊëåïðÜôñá ÑçãÜêç ðïõ åñãÜóôçêáí ãéá ôçí ðñáãìáôïðïßçóç ôçò åí ëüãù Ýêäïóçò. ÔÝëïò, áí êáé ãíùñßæù üôé äåí èá åðéèõìïýóå íá ãßíåé áíáöïñÜ óôï üíïìÜ ôïõ, ôï Ä.Ó. êáé éäéáßôåñá ìå ôçí ðßåóç ôïõ Ãåíéêïý ÃñáììáôÝá åðéèõìïýìå íá åêöñÜóïõìå ôéò åõ÷áñéóôßåò ìáò óôïí åêðïíÞóáíôá ôá åìâñéèÞ êåßìåíá ôïõ áíÜ ÷åßñáò çìåñïëïãßïõ, ôïí íáýáñ÷ï ÉùÜííç Ðáëïýìðç, ï ïðïßïò áöåéäþò ðñïóöÝñåé ôï óõããñáöéêü ôïõ Ýñãï ãéá ôçí åðßôåõîç ôùí óêïðþí ôïõ öïñÝá ìáò. Ï åèåëïíôéêüò êáé áöéëïêåñäÞò ÷áñáêôÞñáò ôçò ðñïóöïñÜò ôïõ Ý÷åé ãßíåé ìüíéìç ÷ïñçãßá ãéá ôï Ìïõóåßï ìáò. Êõñßåò êáé êýñéïé, Ç åðéëïãÞ ôçò óõãêåêñéìÝíçò èåìáôéêÞò ãéá ôï Çìåñïëüãéï ôïõ 2007 Ýãéíå ãéá äýï âáóéêïýò ëüãïõò: Ï ðñþôïò Þôáí ç èÝëçóÞ ìáò íá áíáäåßîïõìå ôç óõììåôï÷Þ êáé ôéò èõóßåò ôçò ÅëëçíéêÞò ÅìðïñéêÞ Íáõôéëßáò óôïõò äýï

Ðáãêïóìßïõò ÐïëÝìïõò ôïõ 20ïý áéþíá, áëëÜ êáé ôçí óõíåéóöïñÜ ôçò óôçí äéåêäéêçôéêÞ åðé÷åéñçìáôïëïãßá ôùí äáéäáëùäþí äéðëùìáôéêþí äéáðñáãìáôåýóåùí, ðïõ áêïëïýèçóáí ôïõò ðïëÝìïõò, ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóç óêëáâùìÝíùí ðáôñßäùí ðïõ êáôïéêïýíôáí ðñïáéùíßùò áðü åëëçíéêïýò ðëçèõóìïýò. Ï äåýôåñïò íá ðñïâÜëëïõìå ãéá Üëëç ìßá öïñÜ, ìÝóá áðü ìßá öñïíôéóìÝíç Ýêäïóç ôï ðëïýóéï êáé ðïëõó÷éäÝò õëéêü ðïõ öõëÜóóåôáé óôéò ôáëáíéóìÝíåò áðü ôï ÷ñüíï áßèïõóåò ôïõ Íáõôéêïý Ìïõóåßïõ ôçò ÅëëÜäïò, ôá ôåêìÞñéá ôçò, 100 êáé ðëÝïí áéþíùí, íáõôéêÞò ðáñÜäïóçò ôïõ ¸èíïõò ìáò. Ìå ôï çìåñïëüãéï ðïõ ðáñïõóéÜæïõìå, åß÷áìå åðßóçò óêïðü íá êáôáóôÞóïõìå ãíùóôÞ óôçí åëëçíéêÞ êïéíùíßá ôç ìåãÜëç áëÞèåéá, ðùò ç íáõôéêÞ ìáò ðáñÜäïóç åßíáé åíéáßá êáé ïéêïäïìÞèçêå ðÜíù óå üëåò ôéò íáõôéêÝò óõíéóôþóåò ôïõ ¸èíïõò êáé êõñßùò âÝâáéá ôï Ðïëåìéêü êáé Åìðïñéêü Íáõôéêü. ÊáôÜ ôïí Áãþíá ôçò Áíåîáñôçóßáò ôï 1821, ôï íáõôéêü ðïõ ðïëÝìçóå ðñïåñ÷üôáí áðü ôïõò åìðïñéêïýò óôüëïõò ôùí íçóéþí ôïõ Áéãáßïõ. Ïé íáýáñ÷ïé êáé ïé ðïëÝìáñ÷ïé ôçò èÜëáóóáò, åìðïñïêáðåôáíáßïé Þôáí. ÁëëÜ êáé áñãüôåñá óôïõò ðïëÝìïõò ôïõ 20ïý áéþíá, üðùò áðïäåéêíýåôáé áðü ôï çìåñïëüãéï ðïõ ðáñïõóéÜæïõìå óÞìåñá, ôá äýï íáõôéêÜ ôçò ÷þñáò, åíùìÝíá êé áîå÷þñéóôá, ìáæß ðÜëåõáí ãéá ôá äßêáéá ôïõ Åëëçíéóìïý. Ìå ôï åí ëüãù èÝìá ôçò óõììåôï÷Þò ôïõ Åëëçíéêïý Åìðïñéêïý Íáõôéêïý óôïõò äýï Ðáãêïóìßïõò ÐïëÝìïõò Ý÷ïõí êáôáðéáóôåß êáôÜ ôï ðáñåëèüí åñåõíçôÝò, ðñïåñ÷üìåíïé áðü ôï Ðïëåìéêü Íáõôéêü, ôï Ëéìåíéêü Óþìá, ôçí ÅìðïñéêÞ Íáõôéëßá, êáèþò êáé äçìïóéïãñÜöïé ôïõ ÷þñïõ, ïé ïðïßïé Ý÷ïõí äçìïóéåýóåé óçìáíôéêÜ âéâëßá áíáöïñÜò, ìå ìåãÜëï üãêï óôïé÷åßùí, ðïõ áðåõèýíïíôáí óå ðïëý óõãêåêñéìÝíï áíáãíùóôéêü êïéíü åéäçìüíùí, åñåõíçôþí êáé ãåíéêÜ áíáäéöçôþí ôçò éóôïñßáò. Ùóôüóï, èåùñïýìå ðùò ç åðáíáöïñÜ óôçí åðéêáéñüôçôá óôáèìþí ôçò éóôïñßáò ìáò, Ýóôù êáé áí áñéèìïýí ðïëëÝò êáé åîáíôëçôéêÝò äçìïóéåýóåéò óôï ðáñåëèüí, áíáìï÷ëåýåé ôç Ðåñßðëïõò

5

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ - ΤΟ «ΤΕΤΑΡΤΟ» ΟΠΛΟ

ÁñéóôåñÜ: Óôéãìéüôõðï áðü ôçí åêäÞëùóç. Óôç ðñþôç óåéñÜ äéáêñßíïíôáé áðü áñéóôåñÜ ï Ã. ÃñáììáôÝáò ôïõ ÕÅÍ êïò ÉùÜííçò ÔæùÜííïò, ï Õöõðïõñãüò ÕÅÈÁ êïò Âáóßëåéïò Ìé÷áëïëéÜêïò êáé ï Õðïõñãüò Áéãáßïõ êïò ÁñéóôïôÝëçò Ðáõëßäçò. ÄåîéÜ: ÐëÞèïò ößëùí êáé ìåëþí ôïõ Ìïõóåßïõ ìáò ôßìçóå ìå ôçí ðáñïõóßá ôïõ ôçí âñáäéÜ ôçò ðáñïõóßáóçò ôïõ Çìåñïëïãßïõ. Äéáêñßíïíôáé áðü áñéóôåñÜ ï åðßôéìïò Ðñüåäñïò ôïõ Éäñýìáôïò Áë. Ó. ÙíÜóç, Ðáýëïò Éùáííßäçò, ï ÄéïéêçôÞò Í.Ä.Á. Áñ÷éðëïßáñ÷ïò ê. Êïýâáñçò, ï Äéåõèýíùí Óýìâïõëïò ôïõ ÏËÐÁ, ÷ïñçãïý ôçò åêäüóçò, êïò ÓùôÞñçò ÌáììÜóçò, ï åêðñüóùðïò ôïõ Áñ÷çãïý ôïõ Ë.Ó. Áñ÷éðëïßáñ÷ïò êïò Êùí/íïò Óïýëçò êáé ï ÄÞìáñ÷ïò ôçò ÃëõöÜäáò êïò ÉùÜííçò Èåïäùñüðïõëïò ìå ôç óýæõãü ôïõ.

ìíÞìç ôùí ðáëáéïôÝñùí êáé êåíôñßæåé -åõåëðéóôïýìå- ôï åíäéáöÝñïí ôùí íåïôÝñùí ðñïóöÝñïíôÜò ôïõò, ðáñÜëëçëá, áîåðÝñáóôá ðáñáäåßãìáôá çèéêÞò åõèýíçò. Ï äéêüò ìáò óôü÷ïò Þôáí ç áíÜäåéîç ôïõ èÝìáôïò ìÝóá áðü öùôïãñáöéêü êõñßùò õëéêü ðïõ áíáóýñáìå áðü ôá áñ÷åßá êáé ôç âéâëéïèÞêç ôïõ Ìïõóåßïõ êáé ößëùí ôïõ Ìïõóåßïõ, óõëëåêôþí. Ìå ôçí åýãëùôôç áðïôýðùóç ôçò åéêüíáò ðáñïõóéÜæåôáé ç öñßêç êáé ï ôñüìïò ôïõ ðïëÝìïõ êáé áöÞíåôáé íá åííïçèïýí ïé ôñáãéêÝò óõíèÞêåò êÜôù áðü ôéò ïðïßåò Ýäùóáí ôç óõíåéóöïñÜ ôïõò ãéá ôçí åëåõèåñßá êáé ôç äçìïêñáôßá ÷éëéÜäåò ¸ëëçíåò íáõôéêïß ðïõ Ýæçóáí ôïõò äýï ìåãÜëïõò ðïëÝìïõò. Åëðßæïõìå êáô´áõôüí ôïí ôñüðï íá áðåõèõíèïýìå óôï ìÝóï Üíèñùðï ôçò óçìåñéíÞò êïéíùíßáò, ðïõ êõíçãçìÝíïò áðü ôï Üã÷ïò êáé ôçí ðéåóôéêÞ Ýëëåéøç ÷ñüíïõ áäõíáôåß íá áöïìïéþóåé ìåãÜëåò ëßóôåò ðëïßùí êáé ôåñÜóôéï üãêï óôïé÷åßùí. ¸ôóé áãíïåß êáé ôï êýñéï æÞôçìá, ðïõ åßíáé ç Üðßóôåõôç óå ìÝãåèïò ðñïóöïñÜ ôçò ÅìðïñéêÞò ìáò Íáõôéëßáò óôçí êïéíÞ óõììá÷éêÞ õðüèåóç ôùí ðïëÝìùí. Áò ìïõ åðéôñáðåß óå áõôü ôï óçìåßï íá êÜíù ìßá ìéêñÞ ðáñÝíèåóç ãéá íá áíáöåñèþ óôï åîÞò ãåãïíüò, åíäåéêôéêü ôçò áðÞ÷çóçò ðïõ Ý÷åé ôï èÝìá óôï åõñý êïéíü. ¼ðùò ãíùñßæåôå Ýãéíå áíáêïßíùóç óôïí ôýðï ãéá ôçí åðéêåßìåíç Ýêäïóç ôïõ çìåñïëïãßïõ ôïõ Ìïõóåßïõ. Óáò ðëçñïöïñþ ü,ôé äå÷üìáóôå ðÜìðïëá ôçëåöùíÞìáôá áðü éäéþôåò êáé åôáéñåßåò ðïõ æçôïýóáí ðëçñïöïñßåò ãéá ôï ðùò èá ôü ðñïìçèåõôïýí. ¸íá ðïëý óõãêéíçôéêü ãéá ìÜò ðåñéóôáôéêü, Þôáí êáé ôï ôçëåöþíçìá ðïõ äå÷ôÞêáìå áðü Ýíáí êñáôïýìåíï óôéò öõëáêÝò Ëáñßóçò, ï ïðïßïò èÝëåé íá áðïêôÞóåé Ýíá áíôßôõðï. Ãéá íá îåðåñíÜ ôçí óêëçñÞ êáèçìåñéíüôçôÜ ôïõ ìå éóôïñßåò áðëþí áíèñþðùí, ïé ïðïßïé îåðÝñáóáí ôïí åáõôü ôïõò, ðáëåýïíôáò ãéá ôï éäáíéêü ôçò Åëåõèåñßáò ìå ôá óôïé÷åßá ôçò öýóçò êáé ôá öïíéêÜ áíèñþðéíá êáôáóêåõÜóìáôá,. ÐñïóâëÝðïõìå ëïéðüí óôç äéåýñõíóç ôïõ êýêëïõ ôçò ãíþóçò, åêëáúêåýïíôáò ôá ìÝóá äéÜäïóÞò ôçò êáé ðáñÜëëçëá äçìéïõñãïýìå åñåèßóìáôá ãéá áíáæÞôçóç åíäåëå÷þí âéâëßùí êáé ìåëåôþí óå üóïõò åðéèõìïýí íá ìÜèïõí ðåñéóóüôåñá. Èåùñïýìå ôï Ýñãï áõôü ÷ñÝïò ôéìÞò ôïõ Íáõôéêïý Ìïõóåßïõ 6

Ðåñßðëïõò

ôçò ÅëëÜäïò ðñïò åêåßíïõò ðïõ Ýäùóáí ôüóá ðïëëÜ êáé ðáñáìÝíïõí Üãíùóôïé êáé ëçóìïíçìÝíïé. Êõñßåò êáé êýñéïé, ößëåò êáé ößëïé, Ç óçìåñéíÞ óáò ðáñïõóßá, óõãêëïíéóôéêÞ êáé óõãêéíçôéêÞ åßíáé ç ìüíç ìáò áíôáðüäïóç óå ìßá éäéáßôåñá äýóêïëç ðñïóðÜèåéá ðïõ êáôáâÜëëïõìå üëïé ìáò åäþ ãéá íá äéáôçñïýìå ôï ßäñõìá áõôü óå áîéïðñåðÝò åðßðåäï ëåéôïõñãßáò. Óáò åõ÷áñéóôïýìå ðïëý üëïõò. Èá åðéèõìïýóá üìùò íá êÜíù éäéáßôåñç ìíåßá óôçí ðñïóÝëåõóç ôùí ößëùí ôïõ Ìïõóåßïõ áðü ôç ÃëõöÜäá. Ôïõò åõ÷áñéóôþ üëïõò, éäéáßôåñá, êáé åý÷ïìáé ç óçìåñéíÞ åêäÞëùóç íá áðïôåëÝóåé ôçí áöïñìÞ íá ðáñáìåßíïõí ìüíéìá êïíôÜ ìáò, óõìðáñáóôÜôåò óôçí äéáöýëáîç êáé áíÜäåéîç ôçò íáõôéêÞò êëçñïíïìéÜò êáé ðáñÜäïóçò ôçò ÷þñáò ìáò. Óáò åõ÷áñéóôþ üëïõò ãéá ôçí ðáñïõóßá óáò. Êáëþ óôï âÞìá ôïí ê. ÐÜíï Ëáóêáñßäç

Ï Õðïõñãüò Áéãáßïõ êïò ÁñéóôïôÝëçò Ðáõëßäçò ÷áéñÝôçóå ìå åíèïõóéáóìü ôçí Ýêäïóç ôïõ Çìåñïëïãßïõ 2007 êáé äÞëùóå ðùò èá ðñïóöÝñåé ôçí áìÝñéóôç õðïóôÞñéîÞ ôïõ ãéá ôçí åðßôåõîç ôùí óêïðþí ôïõ Ìïõóåßïõ.

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ - ΤΟ «ΤΕΤΑΡΤΟ» ΟΠΛΟ

ÁñéóôåñÜ: Ï åöïðëéóôÞò êáé åðßôéìï ìÝëïò ôïõ Ìïõóåßïõ êïò Ðáíáãéþôçò Ëáóêáñßäçò ðáñïõóßáóå ôï éóôïñéêü Çìåñïëüãéï 2007 ôïõ ÍÌÅ. ÄåîéÜ: Ç Ðñüåäñïò áðÝíåéìå ôïí èõñåü ôïõ Ìïõóåßïõ óôïí êï Ðáíáãéþôç Ëáóêáñßäç, ï ïðïßïò åêôüò áðü åðßôéìï ìÝëïò åßíáé êáé ìüíéìïò ÷ïñçãüò ôïõ Ìïõóåßïõ.

Ομιλία του κου Πάνου Λασκαρίδη

Ï

20ïò áéþíáò õðÞñîå ç öïíéêüôåñç åêáôïíôáåôßá óôçí éóôïñßá ôçò áíèñùðüôçôáò, ãéáôß óôç äéÜñêåéÜ ôïõ ðåñéÝëáâå äýï ðáãêüóìéïõò ðïëÝìïõò, óôïõò ïðïßïõò ç ÷þñá ìáò Ýëáâå ìÝñïò. Óôïõò äýï áõôïýò ìåãÜëïõò ðïëÝìïõò, ïé èáëÜóóéåò ìåôáöïñÝò Þôáí ïé ìüíåò ðïõ èá ìðïñïýóáí íá óõíôçñÞóïõí áðïôåëåóìáôéêÜ ôçí æùôéêÞ ñïÞ áíåöïäéáóìïý. ¹ôáí ëïéðüí ôï åìðïñéêü ðëïßï, ðïõ ìåôÝöåñå åöüäéá êõñßùò óôçí Áããëßá, áëëÜ êáé óå üëá ôá Üëëá ðïëåìéêÜ èÝáôñá ôùí äýï ðáãêïóìßùí ðïëÝìùí, óôçí ÁöñéêÞ, óôç Ìåóüãåéï, óôç Âüñåéá Åõñþðç, óôïí Éíäéêü, óôïí Åéñçíéêü, óôç Âüñåéá Ñùóßá. Ç ÅëëçíéêÞ ÅìðïñéêÞ Íáõôéëßá êáé ïé ¸ëëçíåò íáõôéêïß äéÝãñáøáí ôç äéêÞ ôïõò ôñï÷éÜ óå áõôü ôïí áãþíá ãéá åëåõèåñßá êáé äçìïêñáôßá, åíáíôßïí ôùí áðïëõôáñ÷éêþí êáé öáóéóôéêþí äõíÜìåùí ôùí äýï ðáãêïóìßùí ðïëÝìùí êáé åß÷áí ôç äéêÞ ôïõò óõìâïëÞ ðïõ áðïôÝëåóå óçìáíôéêü ôìÞìá ôçò üëçò ÅèíéêÞò óõììåôï÷Þò. Ìéá ðñïóöïñÜ óôçí áíèñùðüôçôá, ìéá ðñïóöïñÜ óôç ÷þñá ðÜíù áðü üëá. ¹ôáí üìùò ìéá ðñïóöïñÜ âáèýôáôá ïäõíçñÞ ìå ôåñÜóôéï êüóôïò óå ðëïßá, ðåñßðïõ 600 êáé óôïõò äýï ðáãêüóìéïõò ðïëÝìïõò, áëëÜ êõñßùò óå Ýìøõ÷ï äõíáìéêü. Íáõôéêïß ðïõ óå ìßá íý÷ôá ìåôáôñÜðçêáí óå ãåííáßïõò ðïëåìéóôÝò ðïõ Ýðñåðå íá áíôéìåôùðßóïõí ôéò âüìâåò ôùí áåñïðëÜíùí, ôéò ôïñðßëåò ôùí õðïâñõ÷ßùí êáé ôá óôïé÷åßá ôçò öýóçò ãéá íá ðåñÜóïõí ðïëåìïöüäéá, ðñþôåò ýëåò êáé ôñüöéìá ãéá ôïõò ðïëåìéóôÝò êáé ôïõò ðåéíáóìÝíïõò ëáïýò ôùí ôñéþí ãåéôïíéêþí çðåßñùí, êÜôù áðü óõíèÞêåò áðßóôåõôçò ðïëåìéêÞò áãñéüôçôáò.

O Á´ Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò ðïõ êçñý÷èçêå ôçí 4ç Áõãïýóôïõ 1914 ìåôáîý ôçò Entente êáé ôçò Óõììá÷ßáò ôùí Êåíôñéêþí

Áõôïêñáôïñéþí, ðñïîÝíçóå ìéá ôåëåßùò éäéüìïñöç ðïëéôéêÞ êáôÜóôáóç óôï åóùôåñéêü ôçò ÷þñáò, ëüãù ôçò äéáöùíßáò ôïõ ÂåíéæÝëïõ ìå ôïí Êùíóôáíôßíï ùò ðñïò ôç óõììåôï÷Þ ôçò ÅëëÜäáò óôïí ðüëåìï. Ç äéáöùíßá áõôÞ, ðïõ Ýöôáóå óå óçìåßï ðáñïîõóìïý, ìå ôï Äé÷áóìü ôçò ÷þñáò êáé ôçí äçìéïõñãßá äýï êõâåñíÞóåùí êáé äýï êÝíôñùí åîïõóßáò óôçí ÁèÞíá êáé óôç Èåóóáëïíßêç, êñÜôçóå ôçí ÅëëÜäá Ýîù áðü ôïí ðüëåìï ìÝ÷ñé ôï 1917. Ç åìðïñéêÞ íáõôéëßá õðÝóôç êáé áõôÞ ôéò åðéðôþóåéò ôçò ïõäåôåñüôçôáò êáé áíáðïöÜóéóôçò åëëçíéêÞò åîùôåñéêÞò ðïëéôéêÞò. Ôá åëëçíéêÜ åìðïñéêÜ ðëïßá Ýðëåáí óôïõò åðéêßíäõíïõò äñüìïõò ôçò Ìåóïãåßïõ êáé ôïõ Áôëáíôéêïý üðïõ ôá óôáìáôïýóáí üëïé ïé åìðüëåìïé, ¢ããëïé, ÃÜëëïé, Éôáëïß áëëÜ êáé ãåñìáíéêÜ õðïâñý÷éá, ìåóïðÝëáãá Þ óå ëéìÜíéá ãéá íçïøßá, åêôåôáìÝíïõò åëÝã÷ïõò, ìáêñÝò áêéíçôïðïéÞóåéò, êáôáó÷Ýóåéò öïñôßùí ìå ôï -ü÷é ðÜíôá áíáßôéï- áéôéïëïãéêü üôé äéåîÞãáí ëáèñåìðüñéï ðïëÝìïõ. Ï ðüëåìïò êáèüñéóå ôçí ðïñåßá ôçò åëëçíéêÞò íáõôéëßáò ìå äýï ôñüðïõò: ðñþôïí, ðáñåß÷å åõêáéñßåò ãéá íÝåò áãïñÝò êáé íÝåò äéáäñïìÝò êáé, äåýôåñïí, åîáóöÜëéóå ôåñÜóôéá êÝñäç óå ðïëëïýò ðëïéïêôÞôåò. Ðñéí áðü ôçí Ýêñçîç ôïõ Á´ Ðáãêüóìéïõ ÐïëÝìïõ êáôÜ ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôïõ ï åëëçíéêüò åìðïñéêüò óôüëïò áó÷ïëïýíôáí ìå ôç ìåôáöïñÜ ÷ýäçí öïñôßùí, åéäéêüôåñá äçìçôñéáêþí, êÜñâïõíïõ, âáìâáêéïý êáé ìáëëéïý, ìåôáîý áíáôïëéêÞò Ìåóïãåßïõ êáé ôçò Ìáýñçò ÈÜëáóóáò êáé ôçò äõôéêÞò Ìåóïãåßïõ êáé ôçò âüñåéáò Åõñþðçò. Ôï êëåßóéìï ôùí Äáñäáíåëëßùí ôï öèéíüðùñï ôïõ 1914, åß÷å ùò áðïôÝëåóìá ôçí áðþëåéá ôùí áãïñþí ôçò Ìáýñçò ÈÜëáóóáò. Ï ðüëåìïò üìùò áýîçóå ôç æÞôçóç ãéá èáëÜóóéåò ìåôáöïñÝò êáé ôá åëëçíéêÜ ðëïßá íáõëþíïíôáé áðü ôïõò ÓõììÜ÷ïõò êáé Ðåñßðëïõò

7

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ - ΤΟ «ΤΕΤΑΡΤΟ» ΟΠΛΟ

ÁñéóôåñÜ: Ç Ðñüåäñïò ìå ôïí åêðñüóùðï ôïõ Õðïõñãåßïõ ÅìðïñéêÞò Íáõôéëßáò Ãåí. ÃñáììáôÝá êï ÉùÜííç ÔæùÜííï. ÄåîéÜ ðÜíù: Ï åêðïíÞóáò ôá êåßìåíá ôïõ Çìåñïëïãßïõ ôïõ 2007, Áíôéíáýáñ÷ïò Ð.Í. å.á. ê. ÉùÜííçò Ðáëïýìðçò óôï âÞìá.

ôáîßäåõáí óå üëá ôá ìÝñç ôçò õäñïãåßïõ. Äñáóôçñéïðïéïýíôáé éäéáßôåñá óôï åìðüñéï óéôçñþí óôïí Áôëáíôéêü êáé óôïí åõñùðáúêü ÷þñï, ìåôáöÝñïíôáò êÜñâïõíï áðü ôçí Áããëßá óôç Ìåóüãåéï, êáé öïñôßá öùóöÜôùí êáé óéäçñïìåôáëëåýìáôïò ãéá ôéò ðïëåìéêÝò âéïìç÷áíßåò, êáôÜ ôï ôáîßäé ôçò åðéóôñïöÞò. Ç õøçëÞ æÞôçóç ãéá èáëÜóóéåò ìåôáöïñéêÝò õðçñåóßåò óçìáôïäüôçóå åíôõðùóéáêÞ Üíïäï óôéò ôéìÝò íáýëùí, ãåãïíüò ðïõ Ýêáíå ôç íáõôéëßá åîáéñåôéêÜ åðéêåñäÞ. ÐÝñá áðü ôá õøçëÜ êÝñäç, ïé íáýëïé åîáóöÜëéóáí óôïõò ¸ëëçíåò óçìáíôéêü ðïóü ÷ñçìÜôùí áðü ôçí ðþëçóç åíüò ôìÞìáôïò ôïõ óôüëïõ ôïõò. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ Á´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ ïé ¸ëëçíåò ðþëçóáí ó÷åäüí ôï 30% ôçò ðñïðïëåìéêÞò ôïõò ÷ùñçôéêüôçôáò, äçëáäÞ 114 áôìüðëïéá óõíïëéêÞò ÷ùñçôéêüôçôáò 259.617 êüñùí. Êáè’ üëç ôç äéÜñêåéá ôïõ Á’ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ áðùëÝóèçêáí óõíïëéêÜ 178 ðëïßá óõíïëéêÞò ÷ùñçôéêüôçôáò 434.946 êüñùí, äçëáäÞ 45% ôïõ áñéèìïý ôùí ðëïßùí êáé 53% ôçò ÷ùñçôéêüôçôáò ðïõ äéÝèåôå ç åëëçíéêÞ åìðïñéêÞ íáõôéëßá ðñéí ôçí Ýíáñîç ôïõ ðïëÝìïõ. Ìå ôï ðÝñáò ôïõ ðïëÝìïõ ïé ¸ëëçíåò åß÷áí ÷Üóåé 626.025 êï÷ Þ ôï 70% ôçò ðñïðïëåìéêÞò ôïõò ÷ùñçôéêüôçôáò. Áõôü ôï ðïóïóôü Þôáí ôï õøçëüôåñï ìåôáîý ôùí Üëëùí åõñùðáúêþí íáõôéêþí åèíþí. Óôá ðñþôá ÷ñüíéá ôïõ ìåóïðïëÝìïõ Üñ÷éóå ç áíÜññùóç ôçò åëëçíéêÞò íáõôéëßáò, ìå êÜðïéá êáèßæçóç óôç ìåãÜëç ðáãêüóìéá ïéêïíïìéêÞ êñßóç ôïõ 1929-1930. ¼ôáí îÝóðáóå ï Â’ Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò ôçí 1ç Óåðôåìâñßïõ 1939, ôï åëëçíéêü åìðïñéêü íáõôéêü êáôåß÷å óôáèåñÜ ôçí 9ç èÝóç óôçí ðáãêüóìéá íáõôéëßá áñéèìþíôáò ôüôå 540 ðëïßá óõíïëéêÞò ÷ùñçôéêüôçôáò 1.720.289 ôüíùí. Ç óõíåéóöïñÜ ôïõ åëëçíéêïý åìðïñéêïý íáõôéêïý óôïí ´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï õðÞñîå óçìáíôéêÞ.

8

Ðåñßðëïõò

Ôï åëëçíéêü ðëïßï ðÞñå ìÝñïò óå üëá ôá ìÝôùðá êáé ç åëëçíéêÞ óçìáßá êõìÜôéóå êáé óôá ðéï áðüìáêñá ëéìÜíéá ôïõ åëåýèåñïõ êüóìïõ. Óôç ãåñìáíéêÞ ôáêôéêÞ äåí ãéíüôáí äéÜêñéóç ìåôáîý ðïëåìéêþí êáé åìðïñéêþí ðëïßùí. Áíôßèåôá ìÜëéóôá, ï óôü÷ïò Þôáí ôï åìðïñéêü êáñÜâé, åíþ ãéá ôï ðïëåìéêü óðÜíéá èá áíáëþíïíôáí ôïñðßëåò êáé áõôü ìüíï óå áðüëõôá åõíïúêÝò óõíèÞêåò, Þ óå ðåñßðôùóç áõôïÜìõíáò. Ç æçìéÜ ôçò åëëçíéêÞò íáõôéëßáò üìùò Þôáí ôåñÜóôéá ôüóï óå ðëïßá üóï êáé óå íáõôéêïýò. Ôï 1945, üôáí Ýëçîå ï Â’ Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò, ç åëëçíéêÞ íáõôéëßá êáôÝãñáøå 372 ÷áìÝíá öïñôçãÜ. ÄçëáäÞ ÷Üèçêå ôï 77% ôùí ðëïßùí êáé ôï 70% ôçò ÷ùñçôéêüôçôáò. ¼óïí áöïñÜ ôïõò ¸ëëçíåò íáõôéêïýò Ý÷áóáí ôç æùÞ ôïõò 2.500 Üôïìá êáé Ýìåéíáí áíÜðçñïé Þ ìüíéìá áíßêáíïé ðïëëïß ðåñéóóüôåñïé, ðïõ üìùò äåí Ý÷ïõí êáôáãñáöåß. Ç åëëçíéêÞ êïéíùíßá ðïôÝ äåí ðëçñïöïñÞèçêå åðßóçìá ôç ìåãÜëç, ôçí áíåðáíÜëçðôç ðñïóöïñÜ ôïõ åìðïñéêïý ôçò íáõôéêïý óôçí åèíéêÞ ðñïóðÜèåéá ðñáãìÜôùóçò ôùí ìåãÜëùí ðñïóäïêéþí, ðïõ áêïëïýèçóå ôïõò äýï ìåãÜëïõò, ðáãêüóìéïõò ðïëÝìïõò, ôïõ 20ïõ áéþíá. ÐïôÝ äåí Ýìáèå ôç äõóáíÜëïãç ãéá ôï ìÝãåèïò ôçò ÷þñáò ìáò èõóßá óå áßìá êáé ðüñïõò, ðïõ ðáñÝìåéíå áäéêáßùôç, ðïõ äåí åêôéìÞèçêå üóï Ýðñåðå óôï ôñáðÝæé ôùí íéêçôþí. ÁìÝóùò ìåôÜ ôï ôÝëïò ôïõ ðïëÝìïõ, ç åëëçíéêÞ íáõôéëßá Üñ÷éóå êáé ðÜëé ôçí ðñïóðÜèåéá ãéá ôçí áíáóõãêñüôçóÞ ôçò. Ôüôå ìå ôçí åããýçóç ôïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò, ïé Ç.Ð.Á. ðáñá÷þñçóáí ôï 1947, ìå åõêïëßåò ðëçñùìÞò, 100 ðëïßá ðïëåìéêÞò êáôáóêåõÞò ôýðïõ «Ëßìðåñôõ», óå ¸ëëçíåò åöïðëéóôÝò ãéá íá êáëýøïõí ôéò ðïëåìéêÝò ôïõò áðþëåéåò. ¹ôáí ôá ðëïßá ðïõ áðïôÝëåóáí ôïí âáôÞñá ãéá Ýíá ôåñÜóôéï Üëìá ðïõ ðñáãìáôïðïßçóå ç åëëçíéêÞ íáõôéëßá óôá ìåôáðïëåìéêÜ ÷ñüíéá. Áðü ôá 154 ðëïßá ðïõ áñéèìïýóå ôï 1947, Ýöôáóå ôï 1982 óôá 4.257 êáé âñÝèçêå óôçí ðñþôç ðáãêüóìéá èÝóç.

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ - ΤΟ «ΤΕΤΑΡΤΟ» ΟΠΛΟ

ÁñéóôåñÜ: Ï Áíôéðñüåäñïò Á´ êïò Âáóßëåéïò Ëõêïýñçò, ï åêðñüóùðïò ôïõ Áñ÷çãïý ôïõ Ë.Ó. óôï Ä.Ó. êïò Ðáíáãéþôçò Ðáñáóêåõüðïõëïò, ï åêðñüóùðïò ôïõ Ìçôñïðïëßôç Ðåéñáéþò Áéäåóéìïëïãéþôáôïò Ãåþñãéïò ÊáëáìÜñçò êáé ï Óôñáôéùôéêüò Áêüëïõèïò ôçò ÉóðáíéêÞò Ðñåóâåßáò êïò Luis Gorostiza. ÄåîéÜ: Óôéãìéüôõðï áðü ôçí ðáñïõóßáóç ôïõ éóôïñéêïý Çìåñïëïãßïõ ôïõ 2007. Äéáêñßíïíôáé ï êïò êáé ç êá Êáìïëßíç, ï êïò êáé ç êá Öáóüç, ç êá ÊáóôåëÜíïõ, ï êïò êáé ç êá ÄáìïõñÜêç.

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΤΟ «ΤΕΤΑΡΤΟ» ΟΠΛΟ Του Αντιναυάρχου Π.Ν. ε.α. Ιωάννη Παλούμπη που εξεπόνησε τα κείμενα

Ó

ôçí åéñÞíç, ôï íá åßóáé íáõôéêüò åßíáé áóöáëþò Ýíá áð` ôá óêëçñüôåñá åðáããÝëìáôá, Ü÷áñï, áðÜíèñùðï, óå êñáôÜåé ìáêñéÜ áð` ôçí ïéêïãÝíåéá, ôç äéêÞ óïõ Þ ôçí ðáôñéêÞ. Ôï ôáîßäé èÝëåé Üíôñåò íá ôï äïõëåýïõíå, èÝëåé íåýñá êáé êüôóéá, åßíáé ìéá êïðéáóôéêÞ êáé øõ÷ïöèüñá åñãáóßá óôç äéÜñêåéá ôçò ïðïßáò ãßíåóáé åîÜñôçìá ìéáò åðáíáëáìâáíüìåíçò ñïõôßíáò ôéò áôÝëåéùôåò þñåò, ìÝñåò, ìÞíåò, âëÝðïíôáò ôá ßäéá ðñÜãìáôá, êÜíïíôáò ôéò ßäéåò äïõëåéÝò, ðëÝíïíôáò ôïõò ßäéïõò ìðïõëìÝäåò, ìáôóáêïíßæïíôáò ôéò ßäéåò ëáìáñßíåò. Ôéò þñåò ôçò ó÷üëçò, áíÜìåóá óôá êáìðáíÜêéá ôçò óêÜíôæá âÜñäéáò, ôáîéäåýåéò óôïõ íïõ óïõ ôá ìïíïðÜôéá, óõíÞèùò ðßóù óôçò ðáôñßäáò óïõ ôéò áãáðçìÝíåò ãùíéÝò, ôá ôïðßá êáé ôá ðñüóùðá. Ç áôÝëåéùôç ìïíáîéÜ áðïäåéêíýåôáé óêëçñüôåñç áð’ ôç äïõëåéÜ, áð’ ôç âÜñäéá. ¸÷åéò ôçí áßóèçóç ðùò öåýãåé êáé ÷Üíåôáé ç æùÞ óïõ êáèþò ðåñéäéáâáßíåéò ìÝóá óôïõò ßäéïõò áëïõÝäåò, óêïíôÜöôåéò ðÜíù óôá ßäéá ðñüóùðá, äéáâÜæåéò ãéá åêáôïóôÞ öïñÜ ôï ãñÜììá ôçò ìÜíáò Þ ôçò ãõíáßêáò óïõ, Þ áêïýò ìïíüôïíá óôï ãéáðùíÝæéêï êáóåôüöùíï ôçí ôåëåõôáßá êáóÝôá ðïõ óïõ óôåßëáíå ìå ôïõò êáçìïýò êáé ôá ìïéñïëüãéá ôçò ðáôñßäáò. Óôç âÜñäéá áíôéìåôùðßæåéò áíÝìïõò, èÜëáóóåò, ôõöþíåò, ñåýìáôá, áíôÜñåò, áëëÜ êáé ìðïõíÜôóåò ðïõ åßíáé ôï ßäéï êïõñáóôéêÝò, éäßùò ôüôå ðïõ óå ðåñéêõêëþíïõí öùôåéíïß ãáëÜæéïé ïñßæïíôåò óáí áôëÜæéá, íá óïõ ðïíïýí ôá ìÜôéá áð` ôï ðïëý öùò, áðÝñáíôïé, ÷ùñßò ôåëåéùìü êáé ï ìïíüôïíïò ÷ôýðïò ôçò ìç÷áíÞò, Üëëïôå íá óå êïõöáßíåé, Üëëïôå íá ìçí ôïí áêïýò áð’ ôç óõíÞèåéá, áëëÜ íá åßíáé åêåß, íá åßíáé ìÝóá óïõ, óáí ôïõò ÷ôýðïõò ôçò êáñäéÜò óïõ, íá ôïí íéþèåéò íá êõëÜåé ìåó` ôï áßìá óïõ óáí ôçí áíÜóá óïõ ôçí ßäéá. Êáé îáöíéêÜ Ýñ÷åôáé ï ðüëåìïò, ãéá íá êáôáëÜâåéò ðüóï áíáêïõöéóôéêÜ ìïíüôïíç êáé Þñåìç, îåêïýñáóôç êé åðéèõìçôÞ åßíáé ç ñïõôßíá. Ãéáôß óôïí ðüëåìï äåí õðÜñ÷åé ñïõôßíá. Ôï áíáðÜíôå÷ï ôï áðñïóäüêçôï ðáñáìïíåýåé êÜèå óôéãìÞ. Ï èÜíáôïò åßíáé ðáíôïý. ¸ñ÷åôáé áð’ ôïí áÝñá ìÝóá óå ëßãåò

óôéãìÝò, Ýñ÷åôáé áðü ôçí åðéöÜíåéá ìå ôç ìïñöÞ ôùí å÷èñéêþí åðéäñïìéêþí, Ýñ÷åôáé êÜôù áð` ôç èÜëáóóá ìå ôïñðßëåò áüñáôùí õðïâñõ÷ßùí, ðïõ óáí áôóÜëéíá âÝëç êáôåõèýíïíôáé óôéò ãÜóôñåò ôùí êáñáâéþí íá ôéò óêßóïõí, íá ôéò áíïßîïõí, íá êÜíïõí ÷þñï óôï èÜíáôï íá ðåñÜóåé. Êé åêåß ðïõ ðëçóéÜæåéò óå ëéìÜíé êáé ðéóôåýåéò ðùò ôÝëåéùóå êáé ôïýôï ôï ôáîßäé, Ýñ÷åôáé áðü íÜñêåò ýðïõëåò, öïíéêÝò, ðïíôéóìÝíåò ëßãï êÜôù áð` ôçí åðéöÜíåéá, Þ áêïõìðéóìÝíåò óôï âõèü, óå ñç÷Ü ó÷åôéêÜ íåñÜ, íá ðåñéìÝíïõí åêåß õðïìïíåôéêÜ óáí ëÜìéåò, óáí ìåôáëëéêÜ ôÝñáôá, åñãáëåßá ôïõ èáíÜôïõ Ýôïéìá íá åêñáãïýí, íá âïõëéÜîïõí áýôáíäñá ôá ðëïßá. Óôéò ÄáíôéêÝò óêçíÝò êüëáóçò ðïõ áêïëïõèïýí ôï êÜèå ÷ôýðçìá ðéèáíüí íá åßíáé ðåñéóóüôåñï «ôõ÷åñïß» áõôïß ðïõ ðåñíïýí áð’ ôç æùÞ óôï èÜíáôï ìÝóá óôá ëßãá äåõôåñüëåðôá ðïõ äéáñêåß ç âýèéóç ôïõ ðëïßïõ. Ãéáôß åêåßíïé ðïõ åß÷áí ôçí «ôý÷ç» íá êñáôçèïýí óôçí åðéöÜíåéá, áñðáãìÝíïé áðü êÜðïéï óáíßäé, Þ áêüìá óêáñöáëùìÝíïé óå êÜðïéá âÜñêá Þ ó÷åäßá, äéáâñåãìÝíïé ìÝ÷ñé ôï êüêáëï óôï ðåôñÝëáéï, ðáñáìÝíïõí åêåß óôï äñéìý øý÷ïò, óôïí áöüñçôï Þëéï, óôïõò êáñ÷áñßåò, óôçí ðÜëç ìå ôá êýìáôá, óôçí ðåßíá, ôç äßøá, ôçí Üìåóç ðáñÝá ìå ôï èÜíáôï, ãéá ìåãÜëá ÷ñïíéêÜ äéáóôÞìáôá, ðïëëÝò öïñÝò âäïìÜäåò ïëüêëçñåò. Êé áõôÜ üëá, åö` üóïí Ý÷ïõí åðéâéþóåé áðü ôéò ðïëý óõíçèéóìÝíåò ñéðÝò ìõäñáëßùí, Ýôóé... ãéá ôçí øõ÷áãùãßá ôùí å÷èñéêþí ðëçñùìÜôùí. Ï 20ïò áéþíáò õðÞñîå ç öïíéêüôåñç åêáôïíôáåôßá óôçí éóôïñßá ôçò áíèñùðüôçôáò, ãéáôß óôç äéÜñêåéÜ ôïõ ðåñéÝëáâå äýï ðáãêïóìßïõò ðïëÝìïõò, óôïõò ïðïßïõò ç ÷þñá ìáò Ýëáâå ìÝñïò. Áðïôåëåß áíáìöéóâÞôçôï ãåãïíüò ôçò ðïëåìéêÞò åìðåéñßáò üôé ïé åìðëåêüìåíåò óå ðïëÝìïõò ÷þñåò Ý÷ïõí áíÜãêç áðü ôåñÜóôéåò ðïóüôçôåò åöïäßùí ðÜóçò öýóåùò. ÂáóéêÝò êáôçãïñßåò áðïôåëïýí ôá åöüäéá åðéóéôéóìïý ôùí ëáþí, ïé ðñþôåò ýëåò ôçò ðïëåìéêÞò êáôÜ êýñéï ëüãï âéïìç÷áíßáò, ôá óôñáôéùôéêÜ åöüäéá, üðùò ðõñïìá÷éêÜ, êáýóéìá, áíôáëëáêôéêÜ, êáé ðÜìðïëëåò ìáêñïóêåëåßò ëßóôåò ìå åêáôïíôÜäåò êáôçãïñßåò êáé ÷éëéÜäåò åßäç äéáöüñùí õëéêþí, áðü âáãüíéá ôñáßíùí êáé ìç÷áíÝò êÜèå åßäïõò êáé üãêïõ, ìÝ÷ñé åîáñôÞìáôá óôïëþí ôùí ìá÷çôþí, êáôÜëëçëùí ãéá ôá äéÜöïñá êëßìáôá êáé åðï÷Ýò óôá ïðïßá äéåîÜãåôáé ï ðüëåìïò. Ïé ôåñÜóôéåò áõôÝò ðïóüôçôåò ôùí õëéêþí êáé åöïäßùí åßíáé åêåßíåò ðïõ êáô` áñ÷Þí äéáóöáëßæïõí ôçí åðéâßùóç ôùí ðëçèõóìþí óôá ìåôüðéóèåí, ðïõ óõíôçñïýí ôç æùÞ, ôçí êßíçóç, Ðåñßðëïõò

9

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ - ΤΟ «ΤΕΤΑΡΤΟ» ΟΠΛΟ

ôç âéïìç÷áíßá, ôçí çëåêôñïäüôçóç óôéò ðüëåéò, óôá ÷ùñéÜ, óôéò åðáñ÷ßåò, äéáôçñþíôáò Ýôóé ôï öñüíçìá ôïõ ëáïý õøçëü êáé ôçí éêáíüôçôá ôçò ÷þñáò íá áíôéìåôùðßæåé ôçí ðïëåìéêÞ ðñïóðÜèåéá, óå éêáíïðïéçôéêü åðßðåäï. Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ ôï ÇìåñÞóéï Ñåýìá Åöïäéáóìïý, ôï ÇÑÅ üðùò åßíáé ãíùóôü óôá Åðéôåëåßá ÕðïóôÞñéîçò ôùí Åíüðëùí ÄõíÜìåùí, óõãêñïôåßôáé áðü ìåãÜëåò óõãêåíôñþóåéò åöïäßùí êáé ðïëåìéêïý õëéêïý ðïõ ðñïùèïýíôáé êáèçìåñéíÜ ìÝ÷ñé ôç ãñáììÞ ôùí ðñüóù êáé åßíáé åêåßíá ôá åöüäéá ðïõ êÜíïõí ôá Üñìáôá íá êéíïýíôáé, ôá áåñïðëÜíá íá ðåôïýí, ôá ðëïßá íá ðëÝïõí, ôá êáíüíéá íá âÜëëïõí, ôéò óôñáôéÝò íá ìÜ÷ïíôáé, ôïí ðüëåìï íá åîåëßóóåôáé. Óôïõò äýï ìåãÜëïõò ðïëÝìïõò ôïõ 20ïõ áéþíá ïé èáëÜóóéåò ìåôáöïñÝò Þôáí ïé ìüíåò ðïõ èá ìðïñïýóáí íá óõíôçñÞóïõí áðïôåëåóìáôéêÜ áõôÞ ôçí ôüóï æùôéêÞ ñïÞ áíåöïäéáóìïý. Ïé åíáÝñéåò åðéêïéíùíßåò Þóáí åßôå áíýðáñêôåò, åðåéäÞ ç áåñïðëïÀá Þôáí áêüìç óôá óðÜñãáíá êáôÜ ôïí Á’ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï, åßôå äñáìáôéêÜ áíåðáñêåßò áðü ðëåõñÜò ìåôáöïñéêÞò éêáíüôçôáò, êáôÜ ôïí Â’ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï. Áêüìç êáé óÞìåñá ðïõ æïýìå ôç ìåãÜëç áíÜðôõîç ôùí åíáÝñéùí ìåôáöïñþí, áðáéôåßôáé Ýíáò ìåãÜëïò áñéèìüò áåñïðïñéêþí äñïìïëïãßùí ãéá íá éóïóêåëßóåé ôç ìåôáöïñéêÞ éêáíüôçôá åíüò ìüíï ðëïßïõ, ìå áóýãêñéôá õøçëüôåñï ìåôáöïñéêü êüóôïò, üðùò åßíáé öõóéêü. ¹ôáí ëïéðüí ôï åìðïñéêü ðëïßï, ðïõ óõíôçñïýóå áõôü ôï ñåýìá äéïéêçôéêÞò ìÝñéìíáò êáé ìåôÝöåñå åöüäéá êõñßùò óôçí Áããëßá, áëëÜ êáé óå üëá ôá Üëëá ðïëåìéêÜ èÝáôñá ôùí äýï ðáãêïóìßùí ðïëÝìùí, óôçí ÁöñéêÞ, óôç Ìåóüãåéï, óôç Âüñåéá Åõñþðç, óôïí Éíäéêü, óôïí Åéñçíéêü, óôç Âüñåéá Ñùóßá. Óõã÷ñüíùò Þôáí ôï åìðïñéêü ðëïßï ðïõ ëÜìâáíå ìÝñïò óå üëåò ó÷åäüí ôéò ìåôáêéíÞóåéò ìåãÜëùí óôñáôéùôéêþí ìïíÜäùí áðü ôï Ýíá ìÝôùðï óôï Üëëï, Þ ôéò ìåãÜëåò áðïâáôéêÝò åðé÷åéñÞóåéò óôçí Êáëëßðïëç, óôçí Ïäçóóü, óôç Âüñåéá Ñùóßá, óôç Óéêåëßá, óôï ¢íôæéï, óôç Íïñìáíäßá. ¹ôáí ôï åìðïñéêü ðëïßï ðïõ Ýóùæå ÷éëéÜäåò æùÝò åêêåíþíïíôáò ðáãéäåõìÝíåò óôñáôéùôéêÝò ìïíÜäåò, üðùò óôçí ÄïõíêÝñêç êáé ôçí ÊñÞôç êáé Þôáí áõôü ðïõ Ýóðáãå ôïõò áðïêëåéóìïýò êáé áíåöïäßáæå åãêëùâéóìÝíåò öñïõñÝò üðùò óôï Ôïìðñïýê. Óáí óõìðÝñáóìá èá ìðïñïýóå, ÷ùñßò õðåñâïëÞ, íá ðáñáôåèåß ï éó÷õñéóìüò ðùò Þôáí ôï åìðïñéêü ðëïßï åêåßíï ðïõ, ïñãþíïíôáò ìå äéáäñïìÝò áôÝëåéùôùí ÷éëéÜäùí ìéëßùí ôïõò ùêåáíïýò êáé ôéò èÜëáóóåò ôïõ êüóìïõ, ôñïöïäïôïýóå ôïí ðüëåìï êáé õëïðïéïýóå ôïõò óôñáôçãéêïýò åëéãìïýò ìåôáêéíÞóåùò óôñáôéþí, ðïõ ó÷åäéÜæïíôáí ðÜíù óôïõò óôñáôéùôéêïýò ÷Üñôåò. Ç ÅëëçíéêÞ ÅìðïñéêÞ Íáõôéëßá êáé ïé ¸ëëçíåò íáõôéêïß äéÝãñáøáí ôç äéêÞ ôïõò ôñï÷éÜ ó` áõôü ôïí áãþíá ãéá åëåõèåñßá êáé äçìïêñáôßá, åíáíôßïí ôùí áðïëõôáñ÷éêþí êáé öáóéóôéêþí äõíÜìåùí ôùí äýï ðáãêïóìßùí ðïëÝìùí êáé åß÷áí ôç äéêÞ ôïõò óõìâïëÞ ðïõ áðïôÝëåóå óçìáíôéêü ôìÞìá ôçò üëçò ÅèíéêÞò óõììåôï÷Þò. Ìå õðïìïíÞ êáé åãêáñôÝñçóç, óéùðçëÜ, ÷ùñßò êñáõãÝò, ÷ùñßò ðáéÜíåò, ìå áîéïðñÝðåéá, Ýãñáøáí ôç äéêÞ ôïõò éóôïñßá ìå áðþëåéåò, ìå áßìá, ìå áðßóôåõôåò åêáôüìâåò Üãíùóôåò óôï åõñý êïéíü. Ìéá ðñïóöïñÜ óôçí áíèñùðüôçôá, ìéá ðñïóöïñÜ óôç ÷þñá ðÜíù áð’ üëá. ¹ôáí üìùò ìéá ðñïóöïñÜ âáèýôáôá ïäõíçñÞ. Ìå èõóßåò åêáôïíôÜäùí ðëïßùí, ìå ÷éëéÜäåò íåêñïýò êáé ôñáõìáôßåò. Áõôüò ï áãþíáò Þôáí ç êïñýöùóç ôçò ðñïóöïñÜò ôïõ «ôÝôáñôïõ üðëïõ» ôçò ÅëëÜäáò óôçí õðüèåóç ôçò åëåõèåñßáò. Ï Á´ Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò ðñïîÝíçóå ìéá ôåëåßùò éäéüìïñöç ðïëéôéêÞ êáôÜóôáóç óôï åóùôåñéêü ôçò ÷þñáò ëüãù ôçò äéáöùíßáò ôùí äýï Ðïëéôåéáêþí ðáñáãüíôùí ÂáóéëÝùò êáé Ðñùèõðïõñãïý ùò ðñïò ôç óõììåôï÷Þ ôçò ÅëëÜäáò óôïí ðüëåìï óôï ðëåõñü ôùí äõíÜìåùí ôçò Entente ðïõ ðñÝóâåõå ï ÂåíéæÝëïò, Þ ôçí ôÞñçóç ïõäåôåñüôçôáò óõãêëßíïõóáò ðñïò ôéò äõíÜìåéò ôïõ ¢îïíá, ðïõ åêôéìïýóå ùò ðñïóöïñüôåñç 10

Ðåñßðëïõò

ï Êùíóôáíôßíïò. Ç äéáöùíßá áõôÞ, ðïõ Ýöôáóå óå óçìåßï ðáñïîõóìïý, ìå ôï Äé÷áóìü ôçò ÷þñáò êáé ôçí äçìéïõñãßá äýï êõâåñíÞóåùí êáé äýï êÝíôñùí åîïõóßáò óôçí ÁèÞíá êáé óôç Èåóóáëïíßêç, êñÜôçóå ôçí ÅëëÜäá Ýîù áðü ôïí ðüëåìï ìÝ÷ñé ôï 1917. Ïé åðéðôþóåéò áõôÞò ôçò ðïëéôéêÞò õðÞñîáí êáôáëõôéêÝò óå üëïõò ôïõò ôïìåßò, éäéáßôåñá üìùò óôï äéåèíÝò êýñïò êáé ôçí õðüóôáóç ôçò ÷þñáò. Ïé áðñïêÜëõðôåò ðéÝóåéò åê ìÝñïõò ôùí óõììÜ÷ùí ôçò Entente Ýöèáóáí, óå áñêåôÝò ðåñéðôþóåéò, ìÝ÷ñé ôïõ åîåõôåëéóôéêïý óçìåßïõ íá åðéâÜëëïíôáé óçìáíôéêïß ðåñéïñéóìïß ôçò åëëçíéêÞò åèíéêÞò êõñéáñ÷ßáò, åíþ ðáñÜëëçëá ïé óõíïäïéðüñïé ôïõ ¢îïíá êáôåëÜìâáíáí ìåãÜëá ôìÞìáôá ôçò åëëçíéêÞò åðéêñÜôåéáò óôç âüñåéá ÅëëÜäá. Ç åìðïñéêÞ íáõôéëßá õðÝóôç êé áõôÞ ôéò åðéðôþóåéò ôçò äé÷áóìÝíçò êé áíáðïöÜóéóôçò åëëçíéêÞò åîùôåñéêÞò ðïëéôéêÞò. Ïé óýììá÷ïé ôçò Entente ðñïÝâáéíáí óå óõóôçìáôéêÞ õðïíüìåõóç ôçò åðé÷åéñçìáôéêÞò íáõôéëéáêÞò äñáóôçñéüôçôáò, ÷ñçóéìïðïéþíôáò ðñïó÷çìáôéêïýò éó÷õñéóìïýò Ýñåõíáò ãéá äÞèåí ðïëåìéêü ëáèñåìðüñéï. Ôá ÅëëçíéêÜ ðëïßá õößóôáíôï åêôåôáìÝíïõò åëÝã÷ïõò, íçïøßåò, ìáêñÝò áêéíçôïðïéÞóåéò, êáôáó÷Ýóåéò öïñôßùí êëð êáé öõóéêÜ ïé åìðïñéêÝò æçìéÝò ïäçãïýóáí ðáñáäïóéáêÝò íáõôéëéáêÝò åðé÷åéñÞóåéò óå ïëïêëçñùôéêÞ ïéêïíïìéêÞ êáôáóôñïöÞ. ÐáñÜëëçëá ôá ãåñìáíéêÜ ðïëåìéêÜ óêÜöç êáé õðïâñý÷éá ìå ðñüó÷çìá üôé äÞèåí ôá åëëçíéêÜ åìðïñéêÜ Þóáí åîïðëéóìÝíá, ôá åêëÜìâáíáí ùò ðïëåìéêÜ êáé ðñïÝâáéíáí óå âýèéóÞ ôïõò. ÌåôÜ ôï 1917 üôáí ç ÅëëÜäá ðñïó÷þñçóå óôïí ðüëåìï óôï ðëåõñü ôùí ÁããëïãÜëëùí, ôá åëëçíéêÜ åìðïñéêÜ ðëïßá âñÝèçêáí åêôåèåéìÝíá óôéò åðéèÝóåéò ôùí ãåñìáíéêþí õðïâñõ÷ßùí ðïõ êõñéáñ÷ïýóáí óôç Ìåóüãåéï êáé óôïí Áôëáíôéêü. Êáè’ üëç ôç äéÜñêåéá ôïõ Á´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ áðü ôçí 3ç Áõãïýóôïõ ôïõ 1914 ìÝ÷ñé ôçí 11ç Íïåìâñßïõ ôïõ 1918 áðùëÝóèçêáí óõíïëéêÜ 178 ðëïßá (Üíù ôùí 100 ê.ï.÷.), óõíïëéêÞò ÷ùñçôéêüôçôáò 434.946 êüñùí. Ïé áñéèìïß áõôïß áíôéóôïé÷ïýí óôï 45% ôïõ áñéèìïý ôùí ðëïßùí êáé óôï 53% ôçò ÷ùñçôéêüôçôáò ðïõ äéÝèåôå ç åëëçíéêÞ åìðïñéêÞ íáõôéëßá ðñéí ôçí Ýíáñîç ôïõ ðïëÝìïõ. Óôá óôïé÷åßá áõôÜ äåí óõìðåñéëáìâÜíïíôáé ôá 114 áêüìç ðëïßá ïëéêÞò ÷ùñçôéêüôçôáò 259.617 êüñùí, ðïõ ðïõëÞèçêáí óå áëëïäáðïýò óå åîåõôåëéóôéêÝò ôéìÝò, áðü ôï 1914 Ýùò ôï 1917, ëüãù ôçò áìößóçìçò åëëçíéêÞò ðïëéôéêÞò êáé ôùí åî áõôÞò êáôáëõôéêþí ãéá ôç íáõôéëßá åðéðôþóåùí, ëüãù ôùí óõììá÷éêþí ðéÝóåùí. ÐÝñáí üìùò ôçò ïõóéáóôéêÞò êáôáóôñïöÞò, êáôÜ ìåãÜëï ðïóïóôü, ôçò åìðïñéêÞò íáõôéëßáò, ïé ìåãÜëåò áðþëåéåò ôùí ÅëëÞíùí íáõôéêþí Þôáí åêåßíåò ðïõ éó÷õñïðïßçóáí ôá åëëçíéêÜ åðé÷åéñÞìáôá ðïõ ðáñïõóéÜóèçêáí óôçí ôñÜðåæá ôùí íéêçôþí êáé áöïñïýóáí ôá áðáñÜãñáðôá äßêáéá ôïõ Åëëçíéóìïý. Ïé æùÝò ôùí íáõôéêþí, ìáæß âÝâáéá ìå ôéò Üëëåò åëëçíéêÝò áðþëåéåò, áðïôÝëåóáí ôï èåìÝëéï ðÜíù óôï ïðïßï óôçñß÷èçêå ç åèíéêÞ ðñïóðÜèåéá áðåëåõèÝñùóçò óêëáâùìÝíùí ðáôñßäùí ðïõ êáôïéêïýíôáí ðñïáéùíßùò áðü ¸ëëçíåò. Ç ÌåãÜëç ôïõ ¸èíïõò ÉäÝá Ýìïéáæå íá âñßóêåé ôï äñüìï ôçò õëïðïßçóÞò ôçò. Áñãüôåñá âÝâáéá ï ôñüðïò ðïõ äéá÷åéñéóèÞêáìå ôçí éóôïñéêÞ åõêáéñßá ðïõ ìáò Ýäùóáí ïé íåêñïß óå îçñÜ êáé èÜëáóóá ôïõ Á’ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ õðÞñîå êáôáóôñïöéêüò ãéá ôï Ýèíïò. Ï Â´ Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò Üñ÷éóå ôçí 1ç Óåðôåìâñßïõ 1939 êáé Ýëçîå ìå ôçí ðáñÜäïóç ôçò Éáðùíßáò ôçí 2á Óåðôåìâñßïõ 1945. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéÜ ôïõ ç Ãåñìáíßá óõíÝ÷éóå ôç óôñáôçãéêÞ ôïõ Á´ ÐïëÝìïõ, ðïõ óõíßóôáôï óå ìéá ïëïêëçñùôéêÞ åðßèåóç ôùí íáõôéêþí ôçò äõíÜìåùí, åíáíôßïí ôùí èáëáóóßùí ãñáììþí åðéêïéíùíßáò ôçò Áããëßáò êáé ôçò óõììá÷éêÞò åìðïñéêÞò íáõôéëßáò. Áðü ðëåõñÜò óôñáôçãéêÞò óýëëçøçò ç ðñïóðÜèåéá Þôáí áðëÞ êáé åõåîÞãçôç. Ç Áããëßá, ðïõ Þôáí ç ðñïåîÜñ÷ïõóá ÷þñá ôïõ óõììá÷éêïý áãþíá, åßíáé ìéá íçóéùôéêÞ ÷þñá

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ - ΤΟ «ΤΕΤΑΡΤΟ» ΟΠΛΟ

ÁñéóôåñÜ: Ôï çìåñïëüãéï äéáôÝèçêå êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åêäÞëùóçò. Óôï óôéãìéüôõðï ïé õðÜëëçëïé ôïõ Ìïõóåßïõ êõñßåò Ìáñßá ÓåñÝôç êáé Ãåùñãßá Ìéáïýëç. ÄåîéÜ:Óôéãìéüôõðï áðü ôçí âñáäéÜ ôçò åêäÞëùóçò. Åõ÷áñéóôïýìå üëá ôá áãáðçôÜ ìÝëç êáé ôïõò ößëïõò ðïõ ìáò ôßìçóáí ìå ôçí ðáñïõóßá ôïõò.

óôçí ïðïßá åðéäéþ÷èçêå íá åöáñìïóèåß ìéá ìïñöÞ íáõôéêïý áðïêëåéóìïý, þóôå íá áðïìïíùèåß êáé, åé äõíáôüí, íá êáôáññåýóåé áðü áóöõîßá. Êýñéï ôáêôéêü åñãáëåßï ôïõ ãåñìáíéêïý íáõôéêïý ãéá ôçí õëïðïßçóç áõôÞò ôçò óôñáôçãéêÞò, ôï õðïâñý÷éï, ôï ïðïßï åß÷å åîåëé÷èåß êáé åß÷å öèÜóåé óå ðïëý õøçëü åðßðåäï ôå÷íéêÞò ôåëåéüôçôáò. Óôç ÃåñìáíéêÞ ôáêôéêÞ äåí ãéíüôáí äéÜêñéóç ìåôáîý ðïëåìéêþí êáé åìðïñéêþí ðëïßùí. Áíôßèåôá ìÜëéóôá, ï óôü÷ïò Þôáí ôï åìðïñéêü êáñÜâé, åíþ ãéá ôï ðïëåìéêü óðÜíéá èá áíáëþíïíôáí ôïñðßëåò êáé áõôü ìüíï óå áðüëõôá åõíïúêÝò óõíèÞêåò, Þ óå ðåñßðôùóç áõôïÜìõíáò. Ç ôå÷íéêÞ áñôéüôçôá ôùí Ãåñìáíéêþí õðïâñõ÷ßùí, áëëÜ êáé ç ôåëåéïðïßçóç ôçò ôáêôéêÞò ôùí ÷ñçóéìïðïßçóçò, åðÝöåñå ðïëëÜ êáé óçìáíôéêÜ ðëÞãìáôá óôéò áããëéêÝò êáé åõñùðáúêÝò åðéêïéíùíßåò, ìÝ÷ñé óçìåßïõ ðïõ ç ïëïêëçñùôéêÞ äéáêïðÞ ôïõ ñåýìáôïò áíåöïäéáóìïý, ëüãù áäõíáìßáò áíáðëÞñùóçò ôùí êáèçìåñéíþí áðùëåéþí óå ðëïßá, öÜíôáæå óáí ìéá ôñïìáêôéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá. Óôï êñßóéìï åêåßíï óçìåßï ôïõ ðïëÝìïõ, ôï 1941, åíåñãïðïéÞèçêå ç ôåñÜóôéá ðáñáãùãéêÞ éêáíüôçôá ôçò íáõðçãéêÞò âéïìç÷áíßáò ôùí ÇÐÁ, ðïõ Üñ÷éóå íá íáõðçãåß ìáæéêÜ ìå åêðëçêôéêïýò, áêüìá êáé ãéá ôç óçìåñéíÞ åðï÷Þ, ñõèìïýò, Ýíá ôýðï öïñôçãïý ðëïßïõ 10.000 ôüíùí ðåñßðïõ. Ç ìÝèïäïò íáõðÞãçóçò ìå ðïëëÜ ðñïêáôáóêåõáóìÝíá êïììÜôéá ôá ïðïßá óõãêïëëïýíôáí ìå ôçí ðñùôïðïñéáêÞ ôüôå ìÝèïäï ôçò çëåêôñïóõãêüëëçóçò áíôß ôïõ ðáñáäïóéáêïý êáñöþìáôïò, åðÝôñåøå ôçí ðáñáãùãÞ ðåñßðïõ 2.700 ðëïßùí ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ ôýðïõ ìÝóá óôá ôÝóóåñá ÷ñüíéá ôïõ ðïëÝìïõ. Êáèåëêýïíôáí äçëáäÞ êáôÜ ìÝóï üñï, äýï ðëïßá ôçí çìÝñá!!... Ëüãù ôçò óõíåéóöïñÜò áõôïý ôïõ öïñôçãïý ðëïßïõ óôçí õðüèåóç ôçò åëåõèåñßáò, ï ôýðïò ïíïìÜóèçêå “Liberty”. ÐáñÜëëçëá ìå ôçí åí óåéñÜ ðáñáãùãÞ ôùí Liberties ôåëåéïðïéÞèçêáí ïé ôáêôéêÝò Üìõíáò ôùí åìðïñéêþí íçïðïìðþí êáé ðåñéÝëáâáí áíèõðïâñõ÷éáêÞ ðñïóôáóßá áðü áÝñïò. Áõôü óÞìáéíå åíôïðéóìü êáé åðßèåóç óå õðïâñý÷éá åí áíáäýóåé ðïõ åíôïðßæïíôáí óå ìåãÜëåò áðïóôÜóåéò åðß ôïõ äñïìïëïãßïõ ôçò íçïðïìðÞò. Ç ðáñáãùãÞ ôùí “Liberties”, ïé íÝåò ôáêôéêÝò êáé ç ÷ñÞóç áðü ôïõò óõììÜ÷ïõò ôçò íÝáò åöåýñåóçò ôïõ RADAR, óõíôÝëåóáí þóôå ðåñß ôï 1943 íá õðÜñîåé óôñïöÞ êáé áíÜêáìøç ôçò ðïñåßáò åöïäéáóìïý ôùí ìá÷üìåíùí óôñáôåõìÜôùí. Ó’ áõôÞ ôç ëõóóáëÝá «ÌÜ÷ç ôïõ Áôëáíôéêïý», üðùò áðïêëÞèçêå, ðïõ ãéá ðïëëïýò ìÞíåò äéåîáãüôáí áìößññïðç, áëëÜ êáé óôéò Üëëåò èÜëáóóåò ôçò õäñïãåßïõ, äåí õðÞñ÷å çèéêÞ êáé ðïëý ëéãüôåñï ëïãáñéáæüôáí ôï ÄéåèíÝò Äßêáéï. Ç ÅëëÜäá êáé ç åìðïñéêÞ ôçò íáõôéëßá Ýäùóáí ôá ðÜíôá óôç óõììá÷éêÞ ðñïóðÜèåéá ãéá íá ìç äéáêïðåß áõôü ôï æùïãüíï ñåýìá áíåöïäéáóìïý, ðñþôá ðñïò ôçí Áããëßá êáé ôçí Åõñþðç, ìåôÜ óôïí Âüñåéï Áôëáíôéêü ðñïò Ìïýñìáíóê êáé ôÝëïò ðñïò

Íüôéá ÁöñéêÞ êáé ôïí Éíäéêü. Ôá õðü åëëçíéêÞ óçìáßá åìðïñéêÜ ðëïßá ôï 1939 áñéèìïýóáí 539 óêÜöç ðÜóçò öýóåùò, óõíïëéêÞò ÷ùñçôéêüôçôáò (1.684.694) 1,7 åêáôïììõñßùí ôüíùí ðåñßðïõ. Óôï ôÝëïò ôïõ ðïëÝìïõ ôï 1945 åß÷áí áðïìåßíåé 121 ðëïßá óõíïëéêÞò ÷ùñçôéêüôçôáò (506.033) 0,5 åêáôïììõñßùí ôüíùí ðåñß-ðïõ. ÄçëáäÞ ÷Üèçêå ôï 77% ôùí ðëïßùí êáé ôï 70% ôçò ÷ùñçôéêüôçôáò. ¼óïí áöïñÜ ôïõò ¸ëëçíåò íáõôéêïýò, Ý÷áóáí ôç æùÞ ôïõò 2500 Üôïìá êáé Ýìåéíáí áíÜðçñïé Þ ìüíéìá áíßêáíïé ðïëëïß ðåñéóóüôåñïé, ðïõ üìùò äåí Ý÷ïõí êáôáãñáöåß. Ç ÅëëçíéêÞ êïéíùíßá ðïôÝ äåí ðëçñïöïñÞèçêå åðßóçìá ôç ìåãÜëç, ôçí áíåðáíÜëçðôç ðñïóöïñÜ ôïõ Åìðïñéêïý ôçò Íáõôéêïý óôçí åèíéêÞ ðñïóðÜèåéá ðñáãìÜôùóçò ôùí ìåãÜëùí ðñïóäïêéþí, ðïõ áêïëïýèçóå ôïõò äýï ìåãÜëïõò, Ðáãêïóìßïõò ÐïëÝìïõò, ôïõ 20ïõ áéþíá. ÐïôÝ äåí Ýìáèå ôç äõóáíÜëïãç ãéá ôï ìÝãåèïò ôçò ÷þñáò ìáò èõóßá óå áßìá êáé ðüñïõò, ðïõ ðáñÝìåéíå áäéêáßùôç, ðïõ äåí åêôéìÞèçêå üóï Ýðñåðå óôï ôñáðÝæé ôùí íéêçôþí. ÁìÝóùò ìåôÜ ôïõò ðïëÝìïõò ïé óêïðéìüôçôåò ôùí ìåãÜëùí ôçò åðï÷Þò êáé ï ñåáëéóìüò ôùí äéåèíþí ó÷Ýóåùí, ðÞñáí ôç èÝóç ôùí ýìíùí êáé ôùí åðáßíùí ãéá ôçí ÅëëçíéêÞ óõíåéóöïñÜ óôçí êïéíÞ óõììá÷éêÞ õðüèåóç êáé ïé åëðßäåò ãéá åèíéêÞ ïëïêëÞñùóç ìå áðåëåõèÝñùóç ôùí óêëáâùìÝíùí ðáôñßäùí ðáñÝìåéíáí êáé ðÜëé áðñáãìáôïðïßçôåò. Ó’ áõôÞ ôçí åîÝëéîç ôçò óõëëïãéêÞò ëÞèçò êáé Üãíïéáò ßóùò íá óõíôÝëåóáí ïé åèíéêÝò ôñáãùäßåò ðïõ áêïëïýèçóáí ôïõò ðïëÝìïõò, äçëáäÞ ôï îåñßæùìá ôïõ Åëëçíéóìïý áðü ôç ÌéêñÜ Áóßá ìåôÜ ôïí ðñþôï ðüëåìï êáé ï åèíïêôüíïò åìöýëéïò ìåôÜ ôïí äåýôåñï. ºóùò ðÜëé, ç áîéïðñÝðåéá ôùí íáõôéêþí ìáò óôÜèçêå åìðüäéï óôçí êñáõãáëÝá äçìïóéüôçôá êáé êáðçëåßá ôçò ðñïóöïñÜò ôïõò êáé ìå ôç óåìíüôçôÜ ôïõò, êñÜôçóáí ôç èõóßá ôïõò, ìáêñéÜ áðü ìéá ôÝôïéá åõôåëéóôéêÞ äéáäéêáóßá. Ìüíï êÜðïéïé óôåíïß óõããåíåßò ó’ üëïõò ôïõò íáõôüôïðïõò ôçò ÷þñáò äéáôçñïýí ëßãá ðïëýôéìá åíèýìéá, ìáæß ìå êÜðïéåò êéôñéíéóìÝíåò öùôïãñáößåò, ãéá íá èõìßæïõí óôïõò íåþôåñïõò ôïõò áãáðçìÝíïõò ðïõ ðáñÝìåéíáí óôïõò âõèïýò üëùí ôùí èáëáóóþí ôïõ êüóìïõ. Ìüíï áõôïß èõìïýíôáé êáé êÜðïéïé õðÝñãçñïé ðéá, åðéæþíôåò øõ÷áóèåíåßò, êïéíùíéêÜ áðñïóÜñìïóôïé êáé áíßêáíïé, áðü ôçí øõ÷éêÞ êáôÜññåõóç ðïõ ôïõò ðñïêÜëåóáí ôá íáõÜãéÜ ôïõò, íáõÜãéá ôçò æùÞò êé ïé ßäéïé. ¸íáò ôóéìåíôÝíéïò óôáõñüò ðïõ áãíáíôåýåé ôç èÜëáóóá óå ìéá Üêñç ôçò ÐåéñáúêÞò áðïìÝíåé ôï ìüíï óçìÜäé ìéáò åèíéêÞò áíáéìéêÞò ìíÞìçò, áí ü÷é áðüëõôçò áìíçóßáò, ãé áõôïýò ðïõ... «Ýöõãáí ãéá ðÜíôá áð’ ôç æùÞ, áößëçôïé, Üêëáõôïé, áóõíôñüöåõôïé, áóôüëéóôïé êé áêÞäåõôïé ìáêñéÜ áð` ôçí ðáôñéêÞ ãç êáé ôïõò ðñïóöéëåßò ôïõò». Ðåñßðëïõò

11

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΑΜΕΡΙΚΑΝΩΝ ΑΞΙΩΜΑΤΟΥΧΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Οι Αμερικανοί πολιτειακοί Γερουσιαστές Ελληνικής καταγωγής κκ. Δ. Γιάνναρος του Connecticut, Λ. Ραπτάκης του Rhode Island και D. Vrakas του Wisconsin, συνοδευόμενοι από εκπροσώπους του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας ξεναγήθηκαν στο Ναυτικό Μουσείο. Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι μετέχουν της Παγκόσμιας Διαβουλευτικής Ένωσης (ΠΑΔΕ) που περιλαμβάνει τους ελληνικής καταγωγής εκλεγμένους στα ξένα κοινοβούλια. Πρόεδρος της ΠΑΔΕ είναι ο κ. Δ. Γιάνναρος. Οι τρεις γερουσιαστές ηγούνται της κίνησης να δωρηθεί στην Ελλάδα το τελευταίο απομείναν στις ΗΠΑ φορτηγό πλοίο τύπου Liberty το οποίο θα μετονομασθεί σε «Ελευθερία».

Ο

εξ Άνδρου καταγόμενος ελληνοαμερικανός πολιτικός αξιωματούχος στα πλαίσια προώθησης του σχετικού προγράμματος επισκέφθηκε το Μουσείο μας για πρώτη φορά την Τετάρτη 13 Δεκεμβρίου 2006, συνοδευόμενος από το Σύμβουλο του Υπουργού Εμπορικής Ναυτιλίας, κο Μανώλη Αλιφιεράκη. Τον υποδέχθηκαν η Πρόεδρος του Μουσείου και ο Αντιναύαρχος κ. Παλούμπης και τον ξενάγησε η Μουσειολόγος - Αρχαιολόγος κα Ρούλα Χάιδου. Ο επίσημος επισκέπτης μας δήλωσε ενθουσιασμένος με τον πλούτο των τεκμηρίων της ναυτικής παράδοσης που συνθέτουν τις συλλογές του Μουσείου και εντυπωσιασμένος από το έργο που συντελείται σε αυτό. Από τις παρατηρήσεις και τα σχόλια του κατά τη διάρκεια της ξενάγησης φάνηκε πως είναι γνώστης της ναυτικής μας ιστορίας ενώ συγκινήθηκε ιδιαίτερα μπροστά στα ομοιώματα των υπερωκεανίων με τα οποία πολυάριθμοι Έλληνες είχαν ταξιδέψει στο α΄μισό του 12

Ðåñßðëïõò

1

20ου αιώνα για την Αμερική αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον. Στο τέλος της επίσκεψης προσφέρθηκαν στον κο Ραπτάκη οι τελευταίες εκδόσεις του Μουσείου και ένα μικρό ομοίωμα πλοίου τύπου λίμπερτυ για το οποίο η Πρόεδρος δήλωσε: «Αποτελεί ένα συμβολικό δώρο για την πρόθεση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος να στηρίξει με όλες του τις δυνάμεις την προσπάθειά σας, για την υλοποίηση αυτής της τόσο σημαντικής για την ιστορία της ελληνικής ναυτιλίας δωρέας των Η.Π.Α. προς το ελληνικό κράτος.» Ο κος Ραπτάκης πριν φύγει δήλωσε πως επιθυμεί να γίνει μέ-λος του Μουσείου και πως σύντομα θα μας ξαναεπισκεφθεί. Κρατώντας αυτήν του την υπόσχεση, την Κυριακή 14 Ιανουαρίου 2007, ήρθε στο Μουσείο μαζί με τους αντιπροσώπους της Αμε-ρικανικής Βουλής κους Δημήτριο Γιάνναρο και Νταν Βράκας, οι οποίοι συνθέτουν την αμερικανική ομάδα υποστήριξης του προγράμματος για την δωρεά

του λίμπερτυ. Οι επισκέπτες μας ξεναγήθηκαν στην έκθεσή μας και εξέφρασαν ιδίαιτερο ενδιαφέρον ζητώντας περισσότερες πληροφορίες για τα εκθέματα, οι οποίες τους δόθηκαν από τον Ναύαρχο κο Παλούμπη και την κα Χάιδου που τους ξενάγησαν. Εντυπωσιάστηκαν δε από το τμήμα της αρχαίας οχύρωσης του λιμανιού που σώζεται στην αίθουσα της εισόδου και επεσήμαναν πως δεν θα μπορούσε να είχε επιλεγεί καταλληλότερο σημείο για την ίδρυση Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, και ότι σαφώς του πρέπει ένα πολύ μεγαλύτερο και καλύτερο κτίριο. Παράλληλα έμειναν όλοι ενθουσιασμένοι από τα κειμήλια του ναυτικού αγώνα της ανεξαρτησίας αλλά και τα εκθέματα της αίθουσας εμπορικής ναυτιλίας, τα οποία συνέδεσαν άμεσα με την προσπάθεια την οποία οι ίδιοι κατάβαλλουν για την δωρεά του λίμπερτυ από την κυβέρνηση των Η.Π.Α. Από τη θέση αυτή εμείς ευχόμαστε για άλλη μία φορά να ευοδωθούν οι προσπάθειες που καταβάλονται για τον ερχομό του τελευταίου αμερικανικού λίμπερτυ στην Ελλάδα και ειδικά στον Πειραιά.

1. Η Πρόεδρος του Μουσείο προσφέρει ως δώρο ένα ομοίωμα πλοίου τύπου Liberty στον Γερουσιαστή κο Ραπτάκη, μετά από την ξενάγησή του στο Μουσείο. Πλαισιώνονται από τον Αντιναύαρχο Π.Ν. ε.α. κ. Ιωάννη Παλούμπη, τον Σύμβουλο του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας κ. Αλιφιεράκη και τον αρχιτέκτονα και συνεργάτη του Οργανισμού Λιμένος Ηρακλείου κ. Χατζηδάκη.

2. Μετά το τέλος του Β΄ Π.Π. η κυβέρνηση των Η.Π.Α. προσέφερε με ευνοϊκούς οικονομικού όρους σε Έλληνες πλοιοκτήτες 100 φορτηγά πλοία τύπου λίμπερτυ και 7 πετρελαιοφόρα, τα οποία σηματοδότησαν την εποχή της αναγέννησης της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας. Σήμερα, τρεις ελληνικής καταγωγής υψηλόβαθμοι πολιτικοί αξιωματούχοι των Η.Π.Α. έχουν ξεκινήσει εδώ και ένα χρόνο προσπάθειες για να έρθει στην Ελλάδα το

2

3 4

τελευταίο σωζόμενο αμερικανικό φορτηγό πλοίο τύπου λίμπερτυ, προκειμένου να μπει πλέον στην υπηρεσία διατήρησης της ιστορικής μνήμης. Στο στιγμιότυπο, μπροστά από τα ομοιώματα πλοίων τύπου λίμπερτυ φωτογραφίζονται από αριστερά: ο κος Νταν Βράκας, η Πρόεδρος του Μουσείου, ο γερουσιαστής κος Λεωνίδας Ραπτάκης, ο σύμβουλος του υπουργού Εμπορικής Ναυτιλίας κος Χαρόγιαννης, επισκέπτης του Μουσείου, ο αντιπρόσωπος της Βουλής των Η.Π.Α. κος Δημήτριος Γιάνναρος και ο Αντιναύαρχος κος Ιωάννης Παλούμπης.

3. Στιγμιότυπο από την επίσκεψη. Μπροστά από το ομοίωμα της κορβέτας «Λουδοβίκος» διακρίνονται από αριστερά: ο αντιναύαρχος κος Ιωάννης Παλούμπης, ο γερουσιαστής κος Λεωνίδας Ραπτάκης, οι αντιπρόσωποι της Βουλής των Η.Π.Α. κος Δημήτριος Γιάνναρος και Νταν Βράκας, η Πρόεδρος του ΝΜΕ κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη και ο σύμβουλος του Υπουργού Εμπορικής Ναυτιλίας κος Χαρόγιαννης.

4. Η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος έδωσε και στους δύο ελληνικής καταγωγής αντιπροσώπους της Βουλής των Η.Π.Α. κο Δημήτριο Γιάνναρο και κο Νταν Βράκα από ένα ομοίωμα τύπου λίμπερτυ φτιαγμένο με λέιζερ σε κρύσταλλο, ως αναμνηστικό της επίσκεψης τους. Ðåñßðëïõò

13

Η ευχαριστήρια επιστολή του γερουσιαστή Λεωνίδα Ραπτάκη προς την Πρόεδρο του Μουσείου για την φιλοξενία της. Στην επιστολή εκφράζει για άλλη μιά φορά τον θαυμασμό του για τον πλούτο των συλλογών αλλά και το έργο που επιτελείται μέσα από τις πολύ κατατοπιστικές εκδόσεις του Μουσείου και τέλος υπόσχεται να συνεχίσει τις προσπάθειές του για την δωρεά προς τον ελληνικό λαό και το Μουσείο μας, του τελευταίου αμερικανικού λίμπερτυ “Arthur Huddell”.

14

Ðåñßðëïõò

Åðåôåéáêü Çìåñïëüãéï

ÌíÞìåò Çñþùí

Ôï Áíôéôïñðéëéêü ÁÄÑÉÁÓ

Ô

ï åðåéóüäéï ôïõ Áíôéôïñðéëéêïý ÁÄÑÉÁÓ, ôï ïðïßï ðñïóÝêñïõóå óå íÜñêç ôï âñÜäõ ôçò 22áò Ïêôùâñßïõ 1943, óôç èáëÜóóéá ðåñéï÷Þ áíáôïëéêÜ ôçò Êáëýìíïõ, åßíáé áóöáëþò ãíùóôü óôïõò áíáãíþóôåò ôïõ Ðåñßðëïõ. ¼ðùò åßíáé ãíùóôÞ óå üëá ôá ìÝëç ôïõ Ìïõóåßïõ ç óõíÝ÷åéá ôçò ðåñéðÝôåéáò, ìåôÜ ôçí áðïêïðÞ ôçò ðëþñçò ôïõ ÁÄÑÉÁ. Ôï Ìïõóåßï Ý÷åé áöéåñþóåé Ýíá óçìáíôéêü ôìÞìá ôçò áßèïõóáò ôïõ ´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ óôïí ÁÄÑÉÁ, ôï ôáîåßäé ôïõ êáé ôïí ÊõâåñíÞôç ôïõ, Áíôéðëïßáñ÷ï ôüôå ÉùÜííç Ôïýìðá. Ïñèþò Ý÷åé áðïäïèåß ôüóç óçìáóßá óôï åðåéóüäéï ôïõ ÁÄÑÉÁ, äéüôé áðïôåëåß ìïíáäéêü öáéíüìåíï ðáãêïóìßùò, áð’ üóï åßíáé ãíùóôü, Ýíá âåâëáììÝíï óå ôüóï ìåãÜëï âáèìü ðëïßï, íá åðé÷åéñÞóåé Ýíá ôüóï áðïíåíïçìÝíï ôáîåßäé, ìÝóá áðü ôï å÷èñïêñáôïýìåíï óýìðëåãìá ôùí ÄùäåêáíÞóùí. Åßíáé öáíåñü ðùò ï ìïíáäéêüò óôü÷ïò ðïõ åîõðçñåôåßôï áðü ôçí åðéóôñïöÞ ôïõ Áíôéôïñðéëéêïý óôçí ÁëåîÜíäñåéá, Þôáí íá ìðïñÝóïõí íá óõíå÷ßóïõí ôïí áãþíá ïé Áîéùìáôéêïß êáé ôï ðëÞñùìá, áíôß íá åãêëåéóèïýí óå êÜðïéï óôñáôüðåäï óõãêåíôñþóåùò ìÝ÷ñé ôï ôÝëïò ôïõ ðïëÝìïõ. ÐáñÜëëçëá âÝâáéá, ç åðéâåâáßùóç ôçò ìç åãêáôáëåßøåùò ôïõ ðëïßïõ áðü ôï ðëÞñùìÜ ôïõ ãéá ïðïéïäÞðïôå ëüãï, äçìéïõñãïýóå çèéêÝò ðáñáêáôáèÞêåò ãéá ôï ðñïóùðéêü ôïõ Ðïëåìéêïý Íáõôéêïý, óå üëåò ôéò åðï÷Ýò. Êé áõôü öõóéêÜ, äéüôé ôï õðüëåéììá ôïõ ÁÄÑÉÁ äåí ìðïñåß íá ëïãéóèåß ðùò áðïôåëïýóå êÜôé áîéüëïãï ùò ðëïßï, Þ üôé äéáôçñïýóå êÜðïéá øÞãìáôá ìá÷çôéêÞò éêáíüôçôáò ðïõ Ýðñåðå íá äéáóùèïýí. Åêåßíï ðïõ åíäå÷ïìÝíùò äåí åßíáé ðïëý ãíùóôü, ðáñÜ ìüíï óå åêåßíïõò ðïõ Ý÷ïõí äéáâÜóåé ôï âéâëßï ôïõ ÁíôéíáõÜñ÷ïõ ÉùÜííç Ôïýìðá, «Å÷èñüò åí üøåé», åßíáé ðùò ðïëý íùñßôåñá áð’ ôï ôáîåßäé ôïõ Áíôéôïñðéëéêïý, åðé÷åéñÞèçêå ìå åðéôõ÷ßá, ç äéáöõãÞ åíüò ìåãÜëïõ ôìÞìáôïò ôïõ ðëåïíÜæïíôïò ðëçñþìáôïò. ÓõãêåêñéìÝíá äéÝöõãáí 100 ðåñßðïõ Üôïìá êáé äéáôçñÞèçêå Ýíáò ðõñÞíáò 55 áôüìùí (9 Áî/êïß êáé 46 Õðáî/êïß êáé Í/Ä), üëùò áðáñáéôÞôùí ãéá ôï ôáîåßäé ôïõ ðëïßïõ, ðïõ êñõöÜ ó÷åäéáæüôáí áðü ôïí êõâåñíÞôç êáé ôï åðéôåëåßï ôïõ. Ãéá ôç äéáöõãÞ áõôÞ áíôéãñÜöù áðü ôï «Å÷èñüò åí üøåé». «Ìå äýï êáÀêéá, ôá ïðïßá áíå÷þñçóáí äéáäï÷éêþò ôçí 6çí êáé

Φωτογραφία του Ιωάννη Τούμπα σε τελετή.

16

Ðåñßðëïõò

Ιωάννης Τούμπας, Κυβερνήτης του Αδρία.

7çí Íïåìâñßïõ, áðÝóôåéëá åéò Êáóôåëëüñéæïí ôï ðëåïíÜæïí ðëÞñùìá. Åðß êåöáëÞò ôùí äýï áõôþí áðïóôïëþí, Ýèåóá ôïõò Áíè/÷ïí ÄñÜêáñçí êáé ôïí Óçìáéïöüñïí ÊïõñåìÝíïí. Èá ìáò Ýëëåéðáí ïé äýï áõôïß Üñéóôïé Áî/êïß, áëëÜ, ëüãù ôùí ôüôå óõíèçêþí, Ýðñåðå íá çãçèïýí Áîéùìáôéêïß, ôïõ áñêåôÜ åðéêéíäýíïõ áõôïý ôáîåéäßïõ. Ôïõò åäþóáìåí ãñáðôÜò ëåðôïìåñåßò äéáôáãÜò äéá ôïí ðëïýí ôùí áõôüí. Åõôõ÷þò Ýöèáóáí Üíåõ ïõäåíüò áðåõêôáßïõ åéò ôï Êáóôåëëüñéæïí, üðïõ åðåâéâÜóèçóáí ôçò êáíïíéïöüñïõ ìáò Â. ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÉÉ êáé åíüò Ãáëëéêïý ôïñðéëëïâüëïõ, ôá ïðïßá ôïõò ìåôÝöåñáí åéò ôçí ÁëåîÜíäñåéáí.» Óôï ðáñÜñôçìá ôïõ âéâëßïõ åðéóõíÜðôåôáé, åëëåéðÞò, ç äéáôáãÞ ðëïõ ðïõ äüèçêå óôïõò äýï Áî/êïýò. ÁöïñìÞ ãéá ôï ðáñüí óçìåßùìá Ýäùóå ç åýñåóç ôçò áõèåíôéêÞò áõôÞò äéáôáãÞò, ðëÞñïõò êáé ÷åéñüãñáöçò, ìå ôçí õðïãñáöÞ ôïõ ÁíôéðëïéÜñ÷ïõ ÉùÜííç Ôïýìðá êáé ôçí óöñáãßäá ôïõ ÁÄÑÉÁ. Ößëïò óõëëÝêôçò ôçí áíåýñå óå ðáëáéïðùëåßï óôï ÌïíáóôçñÜêé êáé ôçí äéáôçñåß Ýêôïôå óôï áñ÷åßï ôïõ. Ôï Ìïõóåßï æÞôçóå êáé Ýëáâå Ýíá áíôßãñáöï, ôï ïðïßï êáé äçìïóéåýåôáé áêïëïýèùò. Åíôýðùóç ðñïêáëïýí ïé ðáñÜãñáöïé 22 êáé 28 áðü ôéò ïðïßåò äéáðéóôþíåôáé ôï õøçëü çèéêü ôùí áíäñþí ðïõ äéåîÞãáãáí ôïí ðüëåìï. ¼÷é ðùò äåí Þôáí ãíùóôü, áëëÜ ðñïîåíåß ðÜíôá óõãêßíçóç üôáí âñßóêïíôáé íÝá ÷åéñïðéáóôÜ íôïêïõìÝíôá ðïõ ôï åðéâåâáéþíïõí. Ìßá ôåëåõôáßá ëåðôïìÝñåéá Üîéá ìíåßáò. Ôï íáñêïðÝäéï óôï ïðïßï âõèßóôçêå áýôáíäñï ôï HURWORTH êáé êüðçêå ç ðëþñç ôïõ ÁÄÑÉÁ, êáèþò êáé ï üñìïò ôïõ Ãêéïõìïõóëïýê, óôïí ïðïßï äéáäñáìáôßóèçêå ìåãÜëï ìÝñïò ôçò éóôïñßáò êáé åôÜöçóáí ïé íåêñïß ôïõ ÁÄÑÉÁ, âñßóêïíôáé óôçí åõñýôåñç ðåñéï÷Þ ôùí Éìßùí, åÜí áõôü óõìâïëßæåé êÜôé Þ äçìéïõñãåß óõíåéñìïýò. Ðåñßðëïõò

ÅÐÅÔÅÉÁÊÏ ÇÌÅÑÏËÏÃÉÏ

Ðåñßðëïõò

17

ÅÐÅÔÅÉÁÊÏ ÇÌÅÑÏËÏÃÉÏ

18

Ðåñßðëïõò

ÅÐÅÔÅÉÁÊÏ ÇÌÅÑÏËÏÃÉÏ

Ðåñßðëïõò

19

Γράφτηκε από τον Αλέξανδρο Μαδωνή, Αντιπλοίαρχο Π.Ν. το 2001 όταν ήταν Επιστολέας της Διοίκησης Υποβρυχίων

Το Πρώτο Κατόρθωμα

1 2

20

Ðåñßðëïõò

Πριν ξεκινήσουμε τη κυρίως αφήγηση, μια εξήγηση για το τίτλο. Γιατί «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ» - ΙΑΤΡΙΔΗΣ και όχι απρόσωπα μόνο «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ»; Για τους μη «ειδικούς» δεν είναι κατανοητή η ταύτιση πλοίου - Κυβερνήτη και ίσως φαντάζει και λίγο άδικη... Είναι αλήθεια ότι, την ιστορία ενός πλοίου τη γράφουν συνολικά όλοι, Αξιωματικοί και Πλήρωμα. Είναι άθροισμα παραγόντων, στο δε Υποβρύχιο είναι μάλλον γινόμενο. Ο Κυβερνήτης όμως, είναι αυτός που έχει το προνόμιο και το βάρος της συνολικής ευθύνης, όχι μεταφορικά, αλλά στη κυριολεξία. Αυτός στέκει μόνος απέναντι στους γραπτούς και άγραφους ναυτικούς νόμους. Αυτός λοιπόν προσωποποιεί τη προσπάθεια όλων, αυτός, αν θέλετε, «κλέβει»τη δόξα, αλλά και συντρίβεται κάτω από το βάρος της αποτυχίας. Δεκέμβριος 1940. Ενώ ο Στρατός στα Αλβανικά βουνά δρέπει αλλεπάλληλες νίκες, που μεθούν το Πανελλήνιο, το Ναυτικό πραγματοποιεί με απόλυτη επιτυχία το τιτάνιο, αλλά συνάμα αφανές έργο της μεταφοράς εφέδρων και υλικού, από τη Νότια Ελλάδα και τα Νησιά, στα λιμάνια της Βόρειας Ελλάδας, για την ενίσχυση του μαχόμενου Στρατού. Ο κόσμος όμως διψάει για κατορθώματα ανάλογα του Στρατού. Αν δεν βουλιάξεις καράβια τ’ άλλα, ίσως σπουδαιότερα, δεν μετράνε, δεν τροφοδοτούν την... «αμφίδρομη απαραίτητη», σε τέτοιους χαλεπούς καιρούς, λαϊκή προπαγάνδα. Η Κυβέρνηση πιέζει για επιτυχίες, χωρίς να λογαριάζει τα από πάσης απόψεως ασύγκριτα μεγέθη των αντιπάλων Στόλων. Ο Έλληνας αγαπάει το Ναυτικό του και απαιτεί πολλά απ’ αυτό... Κάτι πρέπει να γίνει... Αυτό το κάτι η θεά τύχη το απίθωσε πάνω στο σκοτεινό κουφάρι του Υποβρυχίου «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ» και στο πεπρωμένο του Κυβερνήτη του Μίλτωνα Ιατρίδη. Στις 24 Δεκεμβρίου ο Ιατρίδης εκτελεί περιπολία στα ανοιχτά του λιμανιού της Αυλώνας. Με υπομονή και πείσμα περιμένει να φανεί ο εχθρός, για να ρίξει τις τορπίλες του. Να σπάσει η γκίνια που είχε στη προηγούμενη περιπολία, αλλά και στις προηγούμενες μέρες αυτηνής εδώ. Και πράγματι στις 11:45 εντοπίζει μια μεγάλη νοηοπομπή από 12 πλοία, με ισχυρότατη συνοδεία 6 Αντιτορπιλικών Τορπιλοφόρων και Αεροπλάνων. Η θέση του Ιατρίδη είναι δεινή. Φρονίμως ποιών θα έπρεπε να κρυφτεί και να περιμένει κάποια εύκολη λεία. Και όμως τολμά, γι’ αυτό που το Πολεμικό Ναυτικό έχει, τη στιγμή εκείνη απόλυτη ανάγκη. Κάτι ηχηρό, το εντυπωσιακό, που ενώ είναι ίσως υλικά ασήμαντο, είναι καθοριστικό για το ηθικό του λαού, των μαχομένων, αλλά και του εχθρού. Εξαπολύει 4 τορπίλες. Ο Κυβερνήτης εκτιμά τουλάχιστον δύο επιτυχίες. Ο θρύλος που θα δημιουργήσει ο Τύπος και η λαϊκή εικονογραφία της εποχής, θέλουν 4 καράβια βουλιαγμένα. Οι πληροφορίες του Α2, από Ιταλούς αιχμαλώτους αναφέρουν τη βύθιση των Οπλιταγών “LIGURIA” και “LOMBARDIA“ (άποψη που υιοθετεί και ο Compton Macenzie στο βιβλίο του «Αέρας Ελευθερίας», που κυκλοφόρησε το 1944). Οι Ιταλοί μεταπολεμικά αναγνωρίζουν τη βύθιση μόνο του Οπλιταγωγου “FIRENZE”, άποψη που υιοθέτησε και η επίσημη Ιστορία του Ναυτικού, γραμμένη από τον Αντιναύαρχο Δ.Φωκά. Πάντως, είτε ένα είτε δύο τα βουλιαγμένα καράβια, ο Ιατρίδης με τον «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗ», εκτόνωσαν τη λαϊκή οργή και πήραν εκδίκηση για την προσβολή της Μεγαλόχαρης στη Τήνο. Ο «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ» περνάει πλέον τα όρια του

3 5

4

6

1. Καθέλκυση του Υ/Β «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ», 3/11/1926. 2. Το Υ/Β «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ» έξω από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, 19/10/1943. Στο πάνω μέρος της φωτογραφίας υπάρχουν υπογραφές των αξιωματικών του υποβρυχίου. 3. Τελετή ύψωσης Ελληνικής Σημαίας στο υποβρύχιο «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ». 4. Τελετή Καθέλκυσης του Υ/Β «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ», 3/11/1926. 5. Το υποβρύχιο «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ», καθέλκυση στα Ναυπηγεία Gironde & Loire όπου ναυπηγήθηκε. 6. Το υποβρύχιο «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ», 1940.

θρύλου, το συμβάν παίρνει πελώριες διαστάσεις στη λαϊκή φαντασία. Είναι ενδεικτικοί οι τίτλοι των εφημερίδων και η πληθώρα των λαϊκών εικονογραφιών που κυκλοφόρησαν. Κανένα κατόρθωμα δεν θα αποθανατιστεί τόσες πολλές φορές... Αξίζει εδώ ν’ αφήσουμε το Σπύρο Μελά να οριοθετήσει, μέσα απ’ το βιβλίο του «Φλογισμένα Πέλαγα», το γεγονός σε σχέση και με το πρόσωπο του λαϊκού πλέον ήρωα Ιατρίδη: «...Η πρώτη έχει ακατανίκητη γοητεία και απερίγραπτα προνόμια. To ακράτητο κύμα του ενθουσιασμού και του ηρωισμού, που φούσκωνε τα στήθη όλου του Ναυτικού μας, όλα τα καράβια, όλους τους Κυβερνήτες, τους Αξιωματικούς, τους Υπαξιωματικούς, τους ναύτες, ως τον τελευταίο, άστραψε τέλος και βρόντησε στο πέλαγος του Αδρία, πήρε μορφή, δημιούργησε σύμβολο: «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ». Τα παρόντα, τα περασμένα, πόθοι, όνειρα, θυσίες, η αιωνόβια και πάντα ζωντανή παράδοση του Ελληνικού Ναυτικού ξανάλαμψε μέσα στις πέντε συλλαβές αυτού του ονόματος. Άλλα καράβια κι άλλοι άνδρες θα κάνουν έπειτα πράξεις ακόμα πιο δοξασμένες, ηρωισμούς μεγαλύτερους. Ο Πλωτάρχης Ιατρίδης πήρε, σ’ αυτό τον πόλεμο, την παρθενιά της μεγάλης θαλασσινής δόξας. Άπλωσε το χέρι του και πήρε όλο τον υποβρυχιακό θρύλο και τον έκανε δικό του. Μπήκε για λίγες ώρες, μέσα στη ψυχή του λαού και τρύγησε τόσο τ’ αχανή περιβόλια της μεγάλης δημοτικότητας, που παραλίγο να μην αφήσει για τους άλλους απολύτως τίποτα. Ήταν ο πρώτος...»

Ο «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ» πλέον θα ταυτιστεί με την έννοια του Υποβρυχίου στο λαϊκό λεξιλόγιο και για απόδειξη αυτού του γεγονότος, αξίζει να αναφερθούν δύο χαρακτηριστικά περιστατικά: - Όταν ένα άλλο Υποβρύχιο μας το «ΠΙΠΙΝΟΣ», έδεσε στο Πειραιά, τις πρώτες μέρες της Απελευθέρωσης, ένας εργάτης του λιμανιού ρώτησε τον Σημαιοφόρο τότε Ντίμη Ματάλα, που βρισκόταν στο κατάστρωμα: «Ήρθε ο “ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ”;» Και όταν αυτός απάντησε αρνητικά, μονολόγησε: «Ε τότε δεν ήρθε τίποτα...!».

- Σχετικά πρόσφατα σε μια «συζήτηση καφενείου » γέροι ψαράδες Χιώτες ισχυρίζονταν «...ότι στη Νότια Χίο, στον όρμο της Αποθήκας, ερχόταν στον πόλεμο και κρυβόταν ο «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ» και έβγαζε κομάντος...» Από μελέτη των περιπολιών των Ελληνικών Υποβρυχίων προκύπτει ότι, ούτε ο «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ» ούτε άλλο Ελληνικό Υποβρύχιο πήγε ποτέ στη Χίο. Ήταν προφανώς Εγγλέζικα... Πλην όμως, στη συνείδηση τους, Υποβρύχιο και «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ» είχαν και έχουν ταυτιστεί Σημαντικό τέλος ρόλο, στη διατήρηση αυτού του μύθου στις πιο νέες γενιές, έπαιξε και παίζει η ομώνυμη ταινία, που γυρίστηκε το 1971, με πρωταγωνιστές το Κώστα Καζάκο και τον Γιάννη Φέρτη, στο ρόλο του Ιατρίδη και του Υπάρχου του Βασίλη Ασλάνογλου. Με τη πρακτική των καναλιών να επαναλαμβάνουν συχνά πυκνά τις Ελληνικές ταινίες, ο μύθος του «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗ» έχει εξασφαλίσει την ευρεία διάδοσή του για πολλά ακόμη χρόνια... Ðåñßðëïõò

21

Η Ναυμαχία του Ναυαρίνου Τ ο να προσπαθήσεις να γράψεις κάτι “νέο” για τη ναυμαχία του Ναυαρίνου είναι ματαιοπονία, όταν υπάρχει μια πλουσιότατη Ελληνική και ξένη βιβλιογραφία που διεξέρχεται το θέμα κατά πολύ αναλυτικό τρόπο ο οποίος δεν αφήνει καμία λεπτομέρεια αφώτιστη και αδιευκρίνιστη. Πολλώ μάλλον το έργο γίνεται δύσκολο και άχαρο όταν με το θέμα έχουν ασχοληθεί και έχουν γράψει άρθρα και βιβλία εξαιρετικοί μελετητές της ιστορίας Έλληνες και ξένοι μεταξύ των οποίων οι γνωστοί σε όλους τους αναγνώστες του Περίπλου, Ναύαρχος Δ. Φωκάς, Αρχιπλοίαρχος Μ. Σίμψας, Κρις Μ. Γούντχάουζ. Η Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας (ΕΜΕΙΣ), το 1987, με της ευκαιρία της συμπλήρωσης 160 ετών από τη ναυμαχία οργάνωσε ειδική εκδήλωση, στην αίθουσα της Αρχαιολογικής Εταιρείας στην Αθήνα, κατά την οποία σπουδαίοι ομιλητές μεταξύ των οποίων και ο Αντιπλοίαρχος Γ. Κρέμος εξέθεσαν την ακριβή περιγραφή της μάχης και ανέλυσαν την τεράστια σημασία της για την χώρα μας. Από Ρωσικής πλευράς ο Ε. Μπογκντάνοβιτς έγραψε ένα βιβλίο το οποίο έχει μεταφρασθεί στα Γαλλικά, ενώ άλλοι Έλληνες μελετητές όπως ο Αχ, Λαζάρου, Σιμ. Κατακουζηνός, Ιω. Μελετόπουλος, Μ. Ραφαήλ και πολλοί άλλοι έχουν ενδιατρίψει με το θέμα. Παρακινηθήκαμε όμως από ένα παλιό βιβλίο που ανασύραμε απ` τη βιβλιοθήκη του Ναυτικού Μουσείου «The Naval History of Great Britain», 6ος τόμος, που εκδόθηκε στο Λονδίνο το 1859. Περιλαμβάνει την ναυμαχία του Ναυαρίνου ως το τελευταίο και πλέον πρόσφατο, προς την έκδοση, κεφάλαιο της ναυτικής ιστορίας της Αγγλίας και περιέχει επίσης την αυθεντική αναφορά του Ναυάρχου Κόδριγκτον προς την Βασιλική Υψηλότητα τον πρίγκιπα William, διάδοχο τότε του Βρετανικού θρόνου, την οποία δεν είχαμε συναντήσει μέχρι τώρα σε άλλο βιβλίο ή άρθρο. Θεωρήσαμε λοιπόν σκόπιμο να την παραθέσουμε αυτούσια μαζί με το πρωτόκολλο που είχε συνταχθεί μεταξύ των τριών Ναυάρχων

22

Ðåñßðëïõò

στις 18/10/1827. Σημειωτέον ότι το πρωτόκολλο έχει δημοσιευθεί, όχι όμως και η προσωπική του Κόδριγκτον αναφορά, όπως την συνέταξε την επομένη της ναυμαχίας ο αρχηγός του συμμαχικού Στόλου. Για μας τους Έλληνες η ναυμαχία του Ναυαρίνου έχει τεράστια σημασία, γιατί ήταν εκείνη που θεμελίωσε την ελευθερία της Ελλάδας και σφράγισε την αναγνώριση του πρώτου πυρήνα ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους. Θα περιμέναμε λοιπόν μια αναφορά πεπραγμένων, απ` τον αναμφισβήτητο πρωταγωνιστή Ναύαρχο Κόδριγκτον, περισσότερο πομπώδη, περισσότερο ενθουσιαστική, που να ταιριάζει στην μεγάλη σημασία που είχε, τόσο για την ίδρυση και αναγνώριση ενός νέου κράτους στην Ανατολική Μεσόγειο, του Ελληνικού, όσο και για την καταστροφή του ηνωμένου Τούρκο-Αιγυπτιακού στόλου. Ήταν κι αυτό ένα γεγονός που δεν συνέβαινε κάθε μέρα. Παρά ταύτα εκπλήσσει η λιτότητα, η ακρίβεια και ο υπηρεσιακός χαρακτήρας του κειμένου. Τυπικό δείγμα Βρετανικού φλεγματικού Understatement. Να υποθέσουμε ότι ο Ναύαρχος είχε από την πρώτη στιγμή προαισθανθεί την απαρέσκεια των πολιτικών ανδρών της πατρίδας του για την ενέργειά του;; Ή απλώς περιέγραψε το γεγονός με τον ίδιο τρόπο που θα περιέγραφε μια τυπική μέρα εν πλω μέσα στο πλοίο, όπως είχε μάθει να εκφράζεται σ` όλη τη διάρκεια της μακράς υπηρεσιακής του ζωής;; Στη μετάφραση του κειμένου και τις επεξηγήσεις που κρίθηκαν σκόπιμες, σημαντική βοήθεια είχαμε από το μέλος του Μουσείου κ. Ηλία Μεταξά. Περίπλους

Η αναφορά του Αντιναυάρχου Εδουάρδου Κόδριγκτον Κάτω από την επικεφαλίδα “LONDON GAZETTE EXTRAODIRNARY” η οποία ερμηνεύεται ως “ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗ” (εννοεί έκτακτη έκδοση). Ναυαρχείο, 10 Νοεμβρίου 1827. Οι ακόλουθες αναφορές είναι αντίγραφα ή αποσπάσματα εκείνων που έχουν παραληφθεί σήμερα σ` αυτό το Γραφείο. Απευθύνονται προς τον Αξιότιμο Κύριο John Wilson CROKER, από τον Αντιναύαρχο Sir Edward CODRINGTON, Iππότη - Ταξιάρχη του Τάγματος του Λουτρού, Αρχηγό των πλοίων της Αυτού Μεγαλειότητας στην Μεσόγειο.

Ðëïßï ôçò Áõôïý Ìåãáëåéüôçôáò “Ásia” Óôïí ËéìÝíá Íáõáñßíïõ 21 Ïêôùâñßïõ 1827. Êýñéå, ËáìâÜíù ôçí ôéìÞ íá ðëçñïöïñÞóù ôçí Áõôïý ÂáóéëéêÞ Õøçëüôçôá ôïí Ëüñäï Áíþôáôï Íáýáñ÷ï, üôé ïé óõíÜäåëöïß ìïõ, ï Êüìçò Louis de HEIDEN êáé ï Éððüôçò Çenri Daniel Gautier de RIGNY, åß÷áí óõìöùíÞóåé ìáæß ìïõ íá åéóðëåýóïõìå ó’ áõôüí ôïí ëéìÝíá. ¸ðñåðå íá ðåßóïõìå ôïí ÉÌÐÑÁÇÌ ÐÁÓÁ íá äéáêüøåé ôçí êôçíþäç ðïëåìéêÞ åîïëüèñåõóç ôçí ïðïßáí óõíÝ÷éæå áö’ üôïõ åß÷å åðéóôñÝøåé ìåôÜ ôçí áðïôõ÷ßá ôïõ óôïí Ðáôñáúêü êüëðï. Ç óõíäõáóìÝíç (óõììá÷éêÞ) Ìïßñá ðÝ-

ñáóå ôéò (åðÜêôéåò) ðõñïâïëáñ÷ßåò þóôå íá ðñïóåããßóåé ôá (ÏèùìáíéêÜ) áãêõñïâüëéÜ ôïõò, ðåñßðïõ óôéò 2 ÷èåò ôï áðüãåõìá. Ôá ÔïõñêéêÜ ðëïßá Þóáí áãêõñïâïëçìÝíá óå ó÷Þìá çìéóåëÞíïõ, Ý÷ïíôáò åêôåëÝóåé ðëáãéïäÝôçóç. (Ó.Ó. ¸äåíáí Ýíá êÜâï áðü ôçí ðñýìíç ôïõ óêÜöïõò óôïí êÜâï ôçò áãêýñáò, þóôå âéñÜñïíôáò áðü ôçí ðñýìíç êáé ëáóêÜñïíôáò ôçí Üãêõñá, íá óôñÝöïõí ôï ðëïßï áíåîÜñôçôá áðü ôç äéåýèõíóç ôïõ áíÝìïõ êáé íá åêìåôáëëåýïíôáé üëá ôá ðõñïâüëá ôçò ðëåõñÜò). Ôá ìåãáëýôåñá ðëïßá ôïõò ðáñïõóßáæáí ôéò ðëåõñÝò ôïõò ðñïò ôï êÝíôñï, ôá ìéêñüôåñá áëëçëïäéáäü÷ùò ìå ôá ðñþôá óõìðëÞñùíáí ôá åíäéÜìåóá êåíÜ ìåôáîý ôïõò. Ï óõììá÷éêüò óôüëïò ó÷çìÜôéæå äýï óôÞëåò, ïé Âñåôáíïß êáé ïé ÃÜëëïé êñáôïýóáí ôçí ðñïóÞíåìç óôÞëç, äçëáäÞ ôçí äåîéÜ, êáé ïé Ñþóïé ôçí õðÞíåìç óôÞëç. Ôï “Ásia” ðñïçãåßôï êáé áêïëïõèïýóáí ôï “Genoa” êáé ôo “Albion” ôá ïðïßá áãêõñïâüëçóáí êïíôÜ êáé ðáñáðëåýñùò óå Ýíá (Ïèùìáíéêü) Ðëïßï ÃñáììÞò ôï ïðïßïí ýøùíå ôçí óçìáßá ôçò Íáõáñ÷ßäáò (CAPITANA BEY), åðßóçò êïíôÜ âñéóêüôáí êáé êÜðïéï Üëëï (Ïèùìáíéêü) Ðëïßï ÃñáììÞò, êáèþò êáé ìßá ìåãÜëç äßêñïôç ÖñåãÜôá. Ôïéïõôïôñüðùò êÜèå Ýíá (äéêü ìáò) åß÷å (áðÝíáíôé ôïõ) ôïí áíôßðáëï ôïõ óôçí åìðñüóèéá ãñáììÞ ôïõ Ôïõñêéêïý Óôüëïõ. Ôá 4 ðëïßá, ðïõ áíÞêáí óôçí ÁéãõðôéáêÞ Ìïßñá, âñéóêüíôïõóáí óôçí ðñïóÞíåìç ðëåõñÜ êáé Þôáí ðáñáôåôáãìÝíá áðÝíáíôé áðü ôç Ìïßñá ôïõ ÕðïíáõÜñ÷ïõ de RIGNY. Eêåßíá ôçò õðÞíåìçò ðëåõñÜò, ôÜ÷èçêáí óôçí êáìðÞ ôçò çìéóåëÞíïõ êáé Ýôóé ïñéïèåôïýóáí ôéò èÝóåéò ïëüêëçñçò ôçò ÑùóéêÞò Ìïßñáò. Ôá (ÏèùìáíéêÜ) Ðëïßá ÃñáììÞò áðÝíáíôé óôçí ÁããëéêÞ äéÜôáîç óõìðëçñþíïíôáí áðü ôéò äéêÝò ôïõò öñåãÜôåò. Ç ÃáëëéêÞ Ðåñßðëïõò

23

ÖñåãÜôá “Armide” äéáôÜ÷èçêå íá ëÜâåé èÝóç ðáñáðëåýñùò óôçí ðéï áðïìáêñõóìÝíç ÖñåãÜôá, ðñïò ôá áñéóôåñÜ ôïõ åéóðëÝïíôïò óôïí ëéìÝíá. Ïé äå (ÖñåãÜôåò ìáò) “Cambrian”, “Glasgow” êáé “Talbot” ôÜ÷èçêáí áìÝóùò ìåôÜ áðü ôï “Ármide”, êáé óôï åãêÜñóéï ôùí “Asia”, “Genoa” êáé “Albi”’. Ç ÖñåãÜôá “Dartmouth” êáé oé ÐÜñùíåò “Musquito”, “Rose”, “Brisk” êáé “Philomel” åðéôçñïýóáí ôá 6 (ÏèùìáíéêÜ) ÐõñðïëéêÜ óôçí åßóïäï ôïõ ëéìÝíá. ÅîÝäùóá äéáôáãÝò üôé êáíÝíá ðõñïâüëï äåí èá ñßîåé, åêôüò åÜí ïé Ôïýñêïé Ýñé÷íáí ðñþôïé, êáé áõôÝò ïé äéáôáãÝò ôçñÞèçêáí áõóôçñÜ. Óýìöùíá ì’ áõôÝò (ôéò äéáôáãÝò), ôá 3 ÁããëéêÜ ðëïßá Ýëáâáí ôçí Üäåéá íá ðåñÜóïõí ôéò åðÜêôéåò ðõñïâïëáñ÷ßåò êáé íá áãêõñïâïëÞóïõí, ðñÜãìá ôï ïðïßï Ýêáíáí ìå ìåãÜëç ôá÷ýôçôá, ÷ùñßò íá ðñïâïýí óå êáìßá å÷èñéêÞ åíÝñãåéá, áí êáé õðÞñ÷å êáôáöáíÞò ðïëåìéêÞ ðñïåôïéìáóßá óå üëá ôá ÔïõñêéêÜ ðëïßá. ÁëëÜ, üôáí ôï “Dartmouth” áðÝóôåéëå ëÝìâï ðñïò Ýíá áðü ôá ÐõñðïëéêÜ , ï LIEUTENANT G.W.H. FITZROY êáé ìåñéêïß áðü ôï ðëÞñùìá ôïõ ðõñïâïëÞèçêáí ìå ìïõóêÝôá êáé öïíåýèçêáí. Áõôü ðñïêÜëåóå áìõíôéêÜ ðõñÜ ìïõóêÝôùí áðü ôï “Dartmouth” êáé ôçí (ÃáëëéêÞ ÖñåãÜôá) “ Sirene”, óôçí ôåëåõôáßá ýøùíå ôï óÞìá ôïõ ï ÃÜëëïò Õðïíáýáñ÷ïò de RIGNY. Åðáêïëïýèçóå ìßá êáíïíéÜ áðü Ýíá åê ôùí Áéãõðôéáêþí ðëïßùí åíáíôßïí ôïõ ÕðïíáõÜñ÷ïõ. Áõôü âåâáßùò ðñïêÜëåóå ôçí áíôáðüäïóç ôçò êáíïíéÜò (ôïõò åê ìÝñïõò ìáò) êáé ôïéïõôïôñüðùò ãåíéêåýèçêå ç ìÜ÷ç ðïëý ãñÞãïñá. Ôï “Asia” áí êáé åß÷å ôïðïèåôçèåß äßðëá óôç Íáõáñ÷ßäá (CAPITANA BEY) (Ó.Ó åðÝâáéíå ï ÔÁ×ÉÑ ÐÁÓÁÓ), âñéóêüôáí ðéï êïíôÜ óôï ðëïßï ôïõ MOHAREM BEY, Äéïéêçôïý ôùí Áéãõðôéáêþí ðëïßùí, êáé äåäïìÝíïõ üôé ôï ðëïßï ôïõ äåí åß÷å ñßîåé (áêüìç) êáôÜ ôïõ “Ásia”, ðáñÜ ôï üôé ç äñÜóç åß÷å áñ÷ßóåé óôçí ðñïóÞíåìç ðëåõñÜ, ïýôå êáé ôï “Ásia” åß÷å ñßîåé åíáíôßïí ôïõ. Ôï ôåëåõôáßï, üíôùò, åß÷å áðïóôåßëåé Ýíá ìÞíõìá: “¼ôé äåí åðñüêåéôï êáèüëïõ íá âÜëëåé”, êáé ùò åê ôïýôïõ êáìßá å÷èñïðñáîßá äåí Ýëáâå ÷þñá ìåôáîý ôùí ðëïßùí ìáò ãéá êÜðïéï äéÜóôçìá, ìÝ÷ñéò üôïõ ôï “Asia” áíôáðÝäùóå ôá ðõñÜ ôçò CAPITANA BEY. Åí ôù ìåôáîý ï åîáßñåôïò Ðëïçãüò ìáò, êýñéïò Peter MITCHELL, ï ïðïßïò åß÷å áðïóôáëåß óôïí MOHAREM ãéá íá åêöñÜóåé ôçí åðéèõìßá ìïõ íá áðïöýãïõìå ôçí áéìáôï÷õóßá, åõñéóêüìåíïò ìÝóá óôçí ëÝìâï ìáò äßðëá óôï ðëïßï ôïõ (MOHAREM) öïíåýèçêå áðü ôï ðëÞñùìÜ ôïõ. Äåí ãíùñßæù áí áõôü óõíÝâç êáôüðéí äéáôáãÞò ôïõ Þ ü÷é, áëëÜ ôï ðëïßï ôïõ óýíôïìá Ýñéîå åíáíôßïí ôïõ “Asiá”, êáé åðïìÝíùò Þôáí öõóéêü íá ÷ôõðçèåß, íá êáôáóôñáöåß áðü ôá ðõñÜ ôïõ ‘Asia’ êáé íá Ý÷åé ôçí ßäéá ìïßñá ìå ôïí óõíÜäåëöü ôïõ Íáýáñ÷ï ôçò äåîéÜò ðëåõñÜò, êáé íá êáôáëÞîåé (üðùò åêåßíïò) óôçí õðÞíåìç ðëåõñÜ óêÝôï íáõÜãéï. ¼ôáí áõôÜ ôá ðëïßá Ýöõãáí áðü ôçí ìÝóç, ôï “Asia” ðáñÝìåéíå åêôåèåéìÝíï óôá öïíéêÜ ðõñÜ åê ìÝñïõò ôùí óêáöþí ôçò äåõôÝñáò êáé ôçò ôñßôçò óåéñÜò, ôá ïðïßá (ìå ôá ðõñÜ ôïõò) áíáôßíáîáí ôïí ðñõìíáßï éóôü ôïõ, á÷ñÞóôåõóáí ìåñéêÜ áðü ôá ðõñïâüëá ôïõ, öüíåõóáí êáé ôñáõìÜôéóáí ìåñéêïýò áðü ôï ðëÞñùìÜ ôïõ. ÁõôÞ ç ðåñéãñáöÞ ôùí åíåñãåéþí ôïõ “Asia” ðéèáíüôáôá ôáéñéÜæåé ôï ßäéï êáé óôá ðåñéóóüôåñá áðü ôá ðëïßá ôïõ óôüëïõ (ìáò). Ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßïí ôï “Genoa” êáé ôï “Albion” Ýëáâáí ôéò èÝóåéò ôïõò Þôáí åîáéñåôéêüò êáé ç áðüäïóç ôùí Στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος βρέθηκε αντιμέτωπος με τον συμμαχικό στόλο, τον οποίο αποτελούσαν ναυτικές μοίρες της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας. Επάνω ο Ναύαρχος Εδουάρδος Κόδριγκτον, αρχηγός της αγγλικής μοίρας, ο οποίος είχε και το γενικό πρόσταγμα,ο Αντιναύαρχος Λογγίνος Χέϋδεν, αρχηγός της ρωσικής μοίρας και ο Αντιναύαρχος Ερρίκος Δεριγνύ, ο αρχηγός της γαλλικής μοίρας.

24

Ðåñßðëïõò

Από τη συλλογή των λιθογραφιών του Ν.Μ.Ε. “Illustration of Battle of Navarino” του Άγγλου ζωγράφου George Phillip Reinagle (1775-1862).

(óõí)áäÝëöùí ìïõ ÍáõÜñ÷ùí, Êüìç HEIDEN êáé Iððüôç de RIGNY, êáè’ üëç ôçí äéÜñêåéá, Þôáí áîéïèáýìáóôç êáé åîü÷ùò ðáñáäåéãìáôéêÞ. Ï Ðëïßáñ÷ïò (ôoõ “Dartmouth”) Thomas FELLOWÅS åêôÝëåóå ôÝëåéá ôï ìÝñïò ðïõ ôïõ åß÷å áíáôåèåß, êáé ìå ôçí éêáíÞ âïÞèåéá åíüò ìéêñïý áëëÜ ãåííáßïõ áðïóðÜóìáôïò ãëßôùóå ôï “Sirene” áðü ôï ðõñ ôùí ðõñðïëéêþí. (Ïé ÖñåãÜôåò) “Cambrian”, “Glasgow” êáé “Talbot” áêïëïýèçóáí ôï ùñáßï ðáñÜäåéãìá ôïõ ÐëïéÜñ÷ïõ ôïõ “Armide” HUGON, ï ïðïßïò áíôéìåôþðéæå ôçí åðß êåöáëÞò ÖñåãÜôá áõôÞò ôçò óåéñÜò. ÏõóéáóôéêÜ êáôÝóôñåøáí ôïõò áíôéóôïß÷ïõò áíôéðÜëïõò ôïõò êáé óßãçóáí ôéò ðõñïâïëáñ÷ßåò ôïõò. ÁõôÞ ç áéìáôçñÞ êáé êáôáóôñïöéêÞ ìÜ÷ç óõíå÷ßóèçêå ìå áìåßùôç ìáíßá åðß 4 þñåò êáé ç åéêüíá ôùí óõíôñéììéþí êáé ôçò åñçìþóåùò ðïõ ðáñïõóéáæüôáí óôï ôÝëïò Þôáí ôÝôïéá ðïõ óðÜíéá åß÷å ðáñáôçñçèåß Üëëïôå. ÊÜèå ðëïßï ôùí áíôéðÜëùí ìáò åß÷å õðïóôåß ðïëëÝò êáé ìåãÜëåò æçìéÝò êáé ôá ðëçñþìáôá ôïõò üôáí êáôÜöåñíáí íá äéáöýãïõí ðñïóðáèïýóáí íá ôá êÜøïõí (ãéá íá ìçí áé÷ìáëùôéóôïýí) êáé åßíáé áîéïèáýìáóôï ðùò áðïöýãáìå ôá èñáýóìáôá áðü ôéò äéáäï÷éêÝò öïâåñÝò åêñÞîåéò ôïõò. Ìïõ åßíáé áäýíáôï íá ìçí áíáöÝñù ôï æÞëï êáé ôçí óçìáíôéêÞ âïÞèåéá ôçí ïðïßáí ìïõ Ýäùóå ï Ðëïßáñ÷ïò (ôçò Íáõáñ÷ßäáò) Edward CURZON, êáè’ üëç ôçí äéÜñêåéá áõôÞò ôçò ìáêñÜò êáé åðßðïíçò óõãêñïýóåùò. Ïöåßëù åðßóçò íá ìíçìïíåýóù ôçí ðïëýôéìç óõíåéóöïñÜ ôïõ COMMANDER (Ó.Ó. ðáëáéüôáôïò âáèìüò, óÞìåñá áíôéóôïé÷åß ìå Áíôéðëïßáñ÷ï) Robert Lambert BAYNES, êáèþò êáé ôùí Üëëùí Áîéùìáôéêþí êáé ôïõ ðëçñþìáôïò ôïõ “Ásia”, ãéá ôçí áêñßâåéá ìå ôçí ïðïßáí êáôçýèõíáí ôá ðõñÜ ôùí êáíïíéþí ôïõò. ¼ðïéï ðëïßï óêüðåõáí äéáäï÷éêþò ôï êáôÝóôñåöáí ïëïêëçñùôéêÜ.

Ç Áõôïý ÂáóéëéêÞ Õøçëüôçôá ðñÝðåé íá åíçìåñùèåß üôé ìßá ôüóï ìåãÜëç íßêç áðü ôüóï ëßãïõò, åíáíôßïí ôüóùí ðïëëþí, áíåîÜñôçôá áðü ôçí áôïìéêÞ ðïéïôéêÞ äéáöïñÜ, äåí Þôáí äõíáôüí íá åðéôåõ÷èåß ÷ùñßò ìåãÜëåò áðþëåéåò óå íåêñïýò. Óõíåðþò ðñÝðåé íá áíáöÝñù ìå ëýðç ôçí áðþëåéá ôïõ ÐëïéÜñ÷ïõ ôïõ “Genoa” Walter BATHURST, ôï ðáñÜäåéãìÜ ôïõ ïðïßïõ áîßæåé íá ôï ìéìçèïýí ïé åðéæÞóáíôåò. Ï Ëï÷áãüò ôùí Âáóéëéêþí Ðåæïíáõôþí ôïõ “Asia” George Augustus BELL Ýíáò èáõìÜóéïò Áîéùìáôéêüò, öïíåýèçêå óôçí Ýíáñîç ôçò íáõìá÷ßáò êáôÜ ôçí åêôÝëåóç ôïõ êáèÞêïíôüò ôïõ. ÐñÝðåé íá áíáöÝñù ìå ëýðç ôïí èÜíáôï ôïõ ÌÁSTER (Ó.Ó. áðçñ÷áéùìÝíïò âáèìüò ðïõ êáôáñãÞèçêå êÜôé ìåôáîý ôïõ óçìåñéíïý Áíèõðáóðéóôïý êáé Óçìáéïöüñïõ) William SMITH, ï ïðïßïò èáõìáæüôáí ãéá ôï æÞëïí êáé ôçí éêáíüôçôá ìå ôçí ïðïßáí åêôåëïýóå ôï êáèÞêïí ôïõ êáé Þôáí áãáðçôüò óå üëïõò ãéá ôéò ðñïóùðéêÝò áñåôÝò ôïõ ùò Üíèñùðïò. Ï êýñéïò Henry S. DYER, ï ÃñáììáôÝáò ìïõ, äÝ÷èçêå Ýíá óïâáñü ìùëùðéóìü áðü èñáýóìá êáé Ý÷ù óôåñçèåß ðñïóùñéíÜ ôçí ðïëýôéìç âïÞèåéÜ ôïõ óôï íá óõëëÝãåé êáé íá ôçñåß ôá óÞìáôá åðéêïéíùíéþí ôùí Ìïéñþí. Ùò åê ôïýôïõ èá êñáôÞóù óôï ãñáöåßï ìïõ ôïí êýñéï Å. J. T. WHITE, ôïí ðñþôï ÃñáöÝá ôïõ, ôïí ïðïßïí åß÷á ïñßóåé íá äéáäå÷èåß ôïí Ïéêïíïìéêü Áîéùìáôéêü ôïõ (ÐÜñùíïò) “Brisk”.

AéóèÜíïìáé ìåãÜëç ðñïóùðéêÞ õðï÷ñÝùóç óôïí Åíôéìüôáôï áíôéóõíôáãìáôÜñ÷ç CRADOCK, ãéá ôçí åôïéìüôçôÜ ôïõ, êáôÜ ôçí Ýíôáóç ôçò ìÜ÷çò, íá ìåôáöÝñåé ôéò äéáôáãÝò ìïõ êáé ôá ìçíýìáôÜ ìïõ ðñïò ôá äéÜöïñá ôìÞìáôá, áö’ üôïõ ïé ÕðáóðéóôÝò ìïõ åß÷áí êáôáóôåß áíÞìðïñïé. ÁëëÜ èá áéôÞóù ôçí Üäåéá ôçò Áõôïý ÂáóéëéêÞò Õøçëüôçôáò íá áíáöåñèþ (ìå íåþôåñï) óå ðåñéóóüôåñá óôïé÷åßá áõôïý ôïõ åßäïõò, ó÷åôéêþò ìå ôéò ëåðôïìÝñåéåò ôùí íåêñþí êáé ôùí ôñáõìáôéþí, Ýíá èÝìá Ðåñßðëïõò

25

ôï ïðïßïí åßíáé ôüóï ïäõíçñü ãéá ìÝíá íá ìåôÝñ÷ïìáé. ¼ôáí áíáëïãßæïìáé ìå åîáéñåôéêÞ ëýðç ôçí Ýêôáóç ôùí áðùëåéþí ìáò, ðáñçãïñïýìáé üôé ïé åíÝñãåéåò ðïõ ïäÞãçóáí óôç ìÜ÷ç Þóáí áðïëýôùò áíáãêáßåò ãéá íá åðéôåõ÷èïýí ôá áðïôåëÝóìáôá ðïõ ðñïâëÝðïíôáí áðü ôçí óõíèÞêç, êáé üôé ôçí åõèýíç ôçí Ýöåñáí åî ïëïêëÞñïõ ïé å÷èñïß ìáò. ¼ôáí äéáðßóôùóá üôé ï êïìðáóìüò ðåñß ôïõ (äÞèåí) Ïèùìáíéêïý ëüãïõ ôéìÞò ðáñáâéÜóôçêå ëüãù ôçò á÷áëßíùôçò åðéèõìßáò ôïõ ãéá Üãñéá êáôáóôñïöÞ êáé üôé Üíïéîå ãé’ áõôïýò ï äñüìïò äéüôé åìåßò öáíÞêáìå åýðéóôïé óôçí êáëÞ ðßóôç ôïõ ÉÌÐÑÁÇÌ, áéóèÜíèçêá ôçí åðéèõìßá íá ôéìùñÞóù ôïõò áäéêïðñáãïýíôåò. ÁëëÜ Þôáí êáèÞêïí ìïõ íá óõãêñáôçèþ, êáé ôï Ýêáíá. Ìðïñþ äå íá äéáâåâáéþóù ôçí Áõôïý ÂáóéëéêÞ Õøçëüôçôá üôé áí åß÷á Üëëåò åðéëïãÝò èá áðüöåõãá áõôÞí ôçí êáôáóôñåðôéêÞ áêñáßá åíÝñãåéá. Ôá “Asia”, “Genoa”, “Albion” Ý÷ïõí õðïóôåß æçìéÝò êáé ðñïôßèåìáé íá ôá áðïóôåßëù ðßóù óôçí Áããëßá ìüëéò áðïðåñáôþóïõí óôç ÌÜëôá ôéò (ðñü÷åéñåò) áðáñáßôçôåò ãéá ôï ôáîßäé ôïõò åðéóêåõÝò. Ôï “Talbot”’ ôï ïðïßï åíåðëÜêç åê ôïõ óýíåããõò ìå ìßá äßêñïôç ÖñåãÜôá, Ý÷åé áñêåôÝò âëÜâåò, üðùò êáé Üëëá ìéêñüôåñá óêÜöç, áëëÜ åëðßæù üôé ïé æçìéÝò ôïõò äåí åßíáé ôüóï ìåãÜëåò êáé èá ìðïñÝóïõí íá åðéóêåõáóèïýí óôçí ÌÜëôá. Ïé áíèñþðéíåò áðþëåéåò óôá Ôïýñêï-ÁéãõðôéáêÜ ðëïßá ðñÝðåé íá åßíáé ôåñÜóôéåò, üðùò ç Áõôïý ÂáóéëéêÞ Õøçëüôçôá èá ðáñáôçñÞóåé óôïí óõíçììÝíï ðßíáêá ôïí ïðïßïí ðñïìçèåõèÞêáìå áðü ôïí ÃñáììáôÝá ôçò ÏèùìáíéêÞò Íáõáñ÷ßäáò êáé ï ïðïßïò ðåñéÝ÷åé ôá 2/ 3 ôùí ðëïßùí ôá ïðïßá áíôéìåôþðéóå ï åíùìÝíïò Óôüëïò. Ï Ðëïßáñ÷ïò E. CURZON óõíå÷ßæåé íá ìå âïçèÜ óôï “Asia”, êáé Ý÷ù áíáèÝóåé ôç äéáêßíçóç ôùí óçìÜôùí ìïõ óôïí COMMANDER Ëüñäï Õðïêüìç INGESTRE, ï ïðïßïò åêôüò áðü ôç óçìáíôéêÞ óõììåôï÷Þ ðïõ åß÷å óôçí äñÜóç, åßíáé ï ðëÝïí êáôÜëëçëïò íá äþóåé óôçí Áõôïý ÂáóéëéêÞ Õøçëüôçôá ôïí LORD HIGH ADMIRAL ïðïéáäÞðïôå åðß ðëÝïí óôïé÷åßá Þèåëå æçôÞóåé. Åóùêëåßù, ãéá ðåñáéôÝñù ðëçñïöüñçóç ôçò Áõôïý ÂáóéëéêÞò Õøçëüôçôáò, ìßáí åðéóôïëÞ áðü ôïí Ðëïßáñ÷ï Gawen William HAMILTON, ðåñéãñÜöïõóá ôéò êéíÞóåéò ôïõ ÉÌÐÑÁÇÌ ÐáóÜ êáé ôçí äõóôõ÷ßá ðïõ Ý÷åé ðñïêáëÝóåé óôç ÷þñá ôçí ïðïßáí Ý÷åé åñçìþóåé. Åóùêëåßù åðßóçò Ýíá ðñáêôéêü ôçò óýóêåøçò ðïõ åß÷á ìå ôïõò óõíáäÝëöïõò ìïõ ó÷åôéêÜ ìå ôï ó÷Ýäéï êáé ôçí óåéñÜ åßóðëïõ åíôüò ôïõ ëéìÝíïò. ÅõðåéèÝóôáôïò, Edward CODRINGTON Vice Admiral

ÐÑÙÔÏÊÏËËÏÍ ÓÕÌÖÙÍÉÁÓ «Ïé íáýáñ÷ïé äéïéêçôÝò ôùí ôñéþí äõíÜìåùí ïé ïðïßåò õðÝãñáøáí ôç óõíèÞêç ôïõ Ëïíäßíïõ óõíáíôÞèçêáí ðñï ôïõ Íáâáñßíïõ ãéá íá óõíôïíßóïõí ôéò åíÝñãåéÝò ôïõò ãéá ôçí åðéôõ÷Þ åðßôåõîç ôïõ óôü÷ïõ ðïõ êáèïñßæåé ç áíùôÝñù óõíèÞêç, äçëáäÞ ìéáò de facto áíáêù÷Þò ìåôáîý ôùí Ôïýñêùí êáé ôùí ÅëëÞíùí, óôï ðáñüí ðñùôüêïëëï äéáôõðþíåôáé ôï áðïôÝëåóìá ôçò óõæÞôçóÞò ôïõò. ËáìâÜíïíôáò õðüøç üôé ýóôåñá áðü ôçí ðñïóùñéíÞ ðáýóç ôùí å÷èñïðñáîéþí óôçí ïðïßá óõíáßíåóå ï ÉìðñáÞì ðáóÜò 26

Ðåñßðëïõò

óôç óõíäéÜóêåøÞ ôçò 25çò ôïõ ðåñáóìÝíïõ Óåðôåìâñßïõ ìå ôïí ¢ããëï êáé ÃÜëëï íáýáñ÷ï, ïé ïðïßïé åíåñãïýóáí åðßóçò êáé åî’ ïíüìáôïò ôïõ Ñþóïõ íáõÜñ÷ïõ, ï ðáóÜò ðáñáâßáóå ôç óõìöùíßá ôçí åðüìåíç áêñéâþò çìÝñá áðïðëÝïíôáò ìå ôï óôüëï ôïõ óôï ðÝëáãïò, êáôåõèõíüìåíïò ðñïò Üëëï óçìåßï ôïõ ÌïñÝá: ËáìâÜíïíôáò õðüøç üôé ýóôåñá áðü äåýôåñç áßôçóç ôïõ Êüäñéíãêôïí ðñïò ôïí ÉìðñáÞì Ýîù áðü ôçí ÐÜôñá, ï óôüëïò ôïõ ðñþôïõ åðÝóôñåøå ìåí óôï Íáâáñßíï, áëëÜ ôá óôñáôåýìáôÜ ôïõ äåí Ý÷ïõí ðáýóåé íá äéåîÜãïõí Ýíáí ðüëåìï ðåñéóóüôåñï êáôáóôñåðôéêü êáé åîïëïèñåõôéêü áðü ðñïçãïõìÝíùò, óöÜæïíôáò ãõíáßêåò êáé ðáéäéÜ, êáßãïíôáò óðßôéá êáé îåñéæþíïíôáò äÝíäñá, þóôå íá ïëïêëçñþóïõí ôçí åñÞìùóç ôçò ÷þñáò. ËáìâÜíïíôáò õðüøç üôé üëïé ïé ôñüðïé ðåéèïýò êáé óõìöéëéþóåùò, üëåò ïé ðáñáóôÜóåéò ðñïò ôïõò Ôïýñêïõò áñ÷çãïýò êáé ïé óõìâïõëÝò ðñïò ôïí Ìå÷ìÝô ÁëÞ êáé ôïí ãéï ôïõ, ôá ïðïßá åß÷áí óáí óôü÷ï íá ôåèåß ôÝñìá óôéò áêñüôçôåò ïé ïðïßåò îåðÝñáóáí êÜèå üñéï, ëáìâÜíïíôáò õðüøç üôé Ý÷ïõí áíôéìåôùðéóôåß óáí íá åðñüêåéôï ãéá áóôåéüôçôåò, åíþ èá Ýðñåðå ìå ìéá ëÝîç, íá åß÷áí óôáìáôÞóåé áõôÝò ïé óõíå÷åßò âáñâáñüôçôåò. ËáìâÜíïíôáò õðüøç üôé óôïõò äéïéêçôÝò ôùí óõììá÷éêþí ìïéñþí äåí ìÝíåé ðáñÜ ç åêëïãÞ ìåôáîý ôñéþí ôñüðùí åðéâïëÞò ôçò èåëÞóåùò ôùí áíôéóôïß÷ùí áõëþí ôïõò, êáé óõãêåêñéìÝíá: 1ïí. Åîáêïëïýèçóç óå üëï ôï äéÜóôçìá ôïõ ÷åéìþíá åíüò áðïêëåéóìïý, äõó÷åñïýò, äáðáíçñïý êáé áíþöåëïõ, åöüóïí ìéá êáôáéãßäá èá ìðïñïýóå íá äéáóêïñðßóåé ôéò ìïßñåò êáé íá åðéôñÝøåé óôïí ÉìðñáÞì íá ìåôáöÝñåé ôïí êáôáóôñåðôéêü ôïõ óôñáôü óå äéÜöïñá óçìåßá ôïõ ÌïñÝá êáé ôùí íçóéþí.

2ïí. ÓõãêÝíôñùóç ôùí óõììá÷éêþí ìïéñþí óôï ßäéï ôï Íáâáñßíï êáé åîáóöÜëéóç äéá ôçò óõíå÷ïýò ðáñïõóßáò ôïõò ôçò áðñáîßáò ôïõ Ïèùìáíéêïý óôüëïõ. ÁëëÜ áõôü ôï ìÝóï áðü ìüíï ôïõ ïäçãåß óå áôÝñìïíá êáôÜóôáóç, åöüóïí ç Ðýëç åðéìÝíåé íá ìçí áëëÜæåé óýóôçìá.

3ïí. ÊáôÜðëïõò ôùí ìïéñþí êáé ëÞøç èÝóåùí óôï Íáâáñßíï ìå óêïðü íá åðáíáëçöèïýí ðñïò ôïí ÉìðñáÞì ðñïôÜóåéò ïé ïðïßåò, óýìöùíá ìå ôï ðíåýìá ôçò óõíèÞêçò, èá åßíáé öáíåñÜ ðëåïíåêôéêÝò ãéá ôçí Ðýëç: ÌåôÜ ôçí ìåëÝôç ôùí ôñéþí áõôþí ôñüðùí, ïìüöùíá áðïöáóßóáìå üôé ï ôñßôïò ôñüðïò èá ìðïñÝóåé, ÷ùñßò áéìáôï÷õóßåò êáé ÷ùñßò å÷èñïðñáîßåò, áëëÜ áðëþò ìå ôçí åðéâëçôéêÞ ðáñïõóßá ôùí ìïéñþí, íá åðéöÝñåé áðïôÝëåóìá ðïõ èá ïäçãÞóåé óôïí åðéèõìçôü óêïðü: ÊáôÜ óõíÝðåéá ôïí õéïèåôÞóáìå êáé ìå ôï ðáñüí ðñùôüêïëëï äéáêçñýóóïõìå ôçí ðñüèåóÞ ìáò íá ôïí åöáñìüóïõìå» (áêïëïõèïýí õðïãñáöÝò) Sir Edward CODRINGTON, Áíôéíáýáñ÷ïò, Áñ÷çãüò ôùí ðëïßùí ôçò Áõôïý ÂñåôáíéêÞò Ìåãáëåéüôçôáò óôç Ìåóüãåéï Küìçò Louis de HEIDEN, Õðïíáýáñ÷ïò ôçò Áõôïý ÁõôïêñáôïñéêÞò Ìåãáëåéüôçôáò ôïõ ÁõôïêñÜôïñá Ðáóþí ôùí Ñùóéþí. Õðïíáýáñ÷ïò Henri Daniel Gautier de RIGNY, ÄéïéêçôÞò ôçò Ìïßñáò ôçò Áõôïý ×ñéóôéáíéêÞò Ìåãáëåéüôçôáò (Ãáëëßáò)

Η Ναυμαχία του Ναυαρίνου Ορόσημο της Ελληνικής Ανεξαρτησίας Ôïõ ê. Ì. ÑÁÖÁÇË, Êáè. Áíùô. Âéïì. Ó÷. Ðåéñáéþò • ÍÁÕÔÉÊÇ ÅËËÁÓ, ÍïÝìâñéïò 1978

Στις 20 Οκτωβρίου του 1827 ðñáãìáôïðïéÞèçêå óôïí

êëåéóôü êüëðï ôçò Ðýëïõ ç ôåëåõôáßá óôçí éóôïñßá ôçò áíèñùðüôçôáò ìåãÜëç íáõìá÷ßá ìåôáîý éóôéïöüñùí óêáöþí. ÏõóéáóôéêÜ äåí åðñüêåéôï ãéá íáõìá÷ßá, ãéáôß äåí õðÞñîáí êéíÞóåéò ìåôáîý ôùí áíôéðÜëùí óôüëùí, áëëÜ áíôáëëáãÞ êáíïíéïâïëéóìþí áðü áãêõñïâïëçìÝíá ðëïßá. ÅíôõðùóéáêÞ áíôéðáñÜôáîç. Áðü ôç ìéá ìåñéÜ Þôáí ïé Ìåóïãåéáêïß óôüëïé ôçò Áããëßáò, Ãáëëßáò êáé Ñùóßáò -27 ìÜ÷éìá ðëïßá-12 ÁããëéêÜ, 8 ÑùóéêÜ, 7 ÃáëëéêÜ -1.388 êáíüíéá 17.000 Üíôñåò- êáé áðü ôçí Üëëç ïé óôüëïé ôçò Ôïõñêßáò êáé ôçò Áéãýðôïõ- 65 ðëïßá, 2.000 êáíüíéá, 22.000 Üíôñåò. Ôá áðïôåëÝóìáôá åßíáé ãíùóôÜ: ìåôÜ áðü 3½ þñåò ðïëåìéêïý áãþíá, áðü ôéò 2½ Ýùò ôéò 6 ôï áðüãåõìá, ï Ôïõñêï-áéãõðôéáêüò óôüëïò åß÷å êõñéïëåêôéêÜ åêìçäåíéóôåß. Áðü ôá 65 ìÜ÷éìÜ ôïõ ðëïßá ôá 60 åß÷áí âõèéóèåß, ÷ùñßò ïýôå Ýíá, íá ÷áèåß áðü ôá óõììá÷éêÜ. Ïé åðéðôþóåéò üìùò áõôÞò ôçò íáõìá÷ßáò åß÷áí óçìáíôéêüôáôåò ðñïåêôÜóåéò óôç äéáìüñöùóç ôçò éóôïñßáò óôçí áíáôïëéêÞ ëåêÜíç ôçò Ìåóïãåßïõ êáé êõñßùò áðïöáóéóôéêÞ óçìáóßá ãéá ôçí ôý÷ç ôïõ åëëçíéêïý ëáïý, ï ïðïßïò áãùíéæüôáí Þäç õðåñÜíèñùðá 6 ïëüêëçñá ÷ñüíéá ãéá ôçí åëåõèåñßá ôïõ. Ôï åíäéáöÝñïí ìïõ ãéá ôá ðåñéóôáôéêÜ ôïõ Íáõáñßíïõ îåêßíçóå üôáí, óðïõäáóôÞò áêüìá óôï Ëïíäßíï êáé áíáäéöþíôáò ÷åéñüãñáöá ãéá êÜðïéÜ åñåõíçôéêÞ ìïõ åñãáóßá óôá ÁããëéêÜ ÃåíéêÜ Áñ÷åßá ôïõ ÊñÜôïõò, Üñ÷éóá áðü ðåñéÝñãåéá íá áíáäéöþ êáé ôïõò åëëçíéêïýò öáêÝëïõò ôïõ Áããëéêïý Õðïõñãåßïõ ôùí Åîùôåñéêþí.

Áðü ôçí ìåëÝôç ôùí öáêÝëùí, óõíåéäçôïðïßçóá ðüóç óçìáóßá åß÷å ç áñãÞ åðéêïéíùíßá ìåôáîý ôçò ÊõâåñíÞóåùò óôï Ëïíäßíï êáé ôùí äéáöüñùí ðåñéöåñåéáêþí ïñãÜíùí ôçò ÐñÝóâåùí, ÍáõÜñ÷ùí, Áñ÷çãþí Åêóôñáôåõôéêþí ÓùìÜôùí êáé Üëëùí, ãéáôß ôüôå äåí õðÞñ÷áí Üëëá ìÝóá åðéêïéíùíßáò ðáñÜ ïé áããåëéïöüñïé óôçí îçñÜ Þ ôá ðëïßá óôç èÜëáóóá ðïõ ìåôÝöåñáí ôá ìçíýìáôá. Êáé áðü ôüôå ìïõ äçìéïõñãÞèçêå ç åíôýðùóç, äéáâÜæïíôáò ôá ó÷åôéêÜ ìå ôç Íáõìá÷ßá ôïõ Íáõáñßíïõ, üôé ßóùò ïé íåþôåñåò ïäçãßåò ðïõ Ýóôåéëå óôéò 16 Ïêôùâñßïõ ôïõ 1827 ôï Áããëéêü Íáõáñ÷åßï ðñïò ôïí ¢ããëï Íáýáñ÷ï Êüäñéãêôùí, ðïõ Þôáí åðéêåöáëÞò êáé ôùí ôñéþí óôüëùí, åß÷áí óôáëåß íùñßôåñá, ç Íáõìá÷ßá ôïõ Íáõáñßíïõ ßóùò íá ìçí åß÷å ãßíåé ðïôÝ. Ìéá óåéñÜ êáé áðü Üëëá ðåñéóôáôéêÜ ìïõ åêßíçóáí ôçí ðñïóï÷Þ, Ýôóé þóôå óôç óçìåñéíÞ ðáñïõóßáóç ôçò Íáõìá÷ßáò ôïõ Íáõáñßíïõ íá áðïðåéñáèþ óõìðåñáóìáôéêÜ, ü÷é ìüíï íá ôïíßóù ôç óçìáóßá ôçò ãéá ôçí åëëçíéêÞ áíåîáñôçóßá, áëëÜ êáé íá åðéóçìÜíù ðüóï ìåñéêÜ ôõ÷áßá ðåñéóôáôéêÜ, ç ðñïóùðéêüôçôá ôùí áíèñþðùí ðïõ ëáâáßíïõí ôéò êñßóéìåò áðïöÜóåéò êáé ïé áíèñþðéíåò ó÷Ýóåéò ìåôáîý ôùí ðñùôáãùíéóôþí ðáßæïõí óçìáíôéêü ñüëï óôç äéáìüñöùóç ôçò éóôïñßáò. ¸ôóé êáé ôüôå êáé ôþñá êáé ðÜíôá, üóï êáé áí öáßíåôáé õðåñáðëïõóôåõìÝíï íá ëå÷èÞ, ïðïéåóäÞðïôå áðïöÜóåéò ïðïéáäÞðïôå ðïëõóýíèåôá ó÷Ýäéá êáôáóôñùìÝíá óôá åðéôåëéêÜ ãñáöåßá ôùí Õðïõñãåßùí ôùí Åîùôåñéêþí Þ ôùí Íáõáñ÷åßùí Þ ôùí Ðåíôáãþíùí ôùí ïðïéùíäÞðïôå ÕðåñäõíÜìåùí åßíáé ðÜíôá õðïêåßìåíá ãéá Ðåñßðëïõò

27

Ç Íáõìá÷ßá ôïõ Íáõáñßíïõ

Στο εσωτερικό της έκδοσης “La Bataille de Navarin” υδατογράφημα παρουσιάζει σκηνή της Ναυμαχίας. Πιθανόν ζωγραφισμένο από τον τότε κατοχό του βιβλίου, Ναύαρχο Δημ. Φωκά.

ìåôáâïëÞ êáé áíáôñïðÞ áðü áðëÜ ôõ÷áßá ðåñéóôáôéêÜ, áðü áíèñþðéíåò áíôéäñÜóåéò, áðü áðëïýò ðáñÜãïíôåò ðïõ äåí ìðïñïýí ïýôå íá ðñïâëåöèïýí ïýôå íá åëåã÷èïýí. Ôï 1827 Þôáí Ýôïò äýóôõ÷ï ãéá ôïí åëëçíéêü áãþíá. Ç åðáíÜóôáóç åß÷å õðïóôåß åîïõèåíùôéêÜ ðëÞãìáôá êáé ïõóéáóôéêÜ äåí åðéæïýóå Ýîù áðü ôï Íáýðëéï êáé ôçí ¾äñá. Áíôßèåôá ï ÉìðñáÞì ðïõ êáô’ åíôïëÞí ôïõ ÓïõëôÜíïõ åß÷å Ýëèåé áðü ôçí Áßãõðôï ìå óôñáôü êáé óôüëï, áöïý åß÷å Þäç êáôáóôñÝøåé ôçí Ðåëïðüííçóï åôïéìáæüôáí íá åðéôåèåß êáé íá êáôáóôñÝøåé êáé ôçí ¾äñá. Åí ôù ìåôáîý ç Ôñßôç ÅèíïóõíÝëåõóç ôçò ÔñïéæÞíïò åß÷å, óôéò 3 Áðñéëßïõ ôïõ 1827, åêëÝîåé ôïí Êáðïäßóôñéá ùò ðñþôï êõâåñíÞôç ôçò ÅëëÜäïò, ï ïðïßïò ðñéí öôÜóåé óôçí ÅëëÜäá óôéò 18 Éáíïõáñßïõ 1828, ðåñéþäåõå ôéò ÅõñùðáúêÝò ðñùôåýïõóåò, ãéá íá õðïóôçñßîç ôá åëëçíéêÜ áéôÞìáôá. Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ÌÝóá óôá ÅõñùðáúêÜ ðëáßóéá, ç åëëçíéêÞ åðáíÜóôáóç -áí åîáéñÝóåé êáíåßò ôçí êßíçóç ôùí öéëåëëÞíùí- áíôéìåôùðßóèçêå áðü ðëåõñÜò êõâåñíÞóåùí, éäßùò óôçí áñ÷Þ, óáí ìéá áðåéëÞ êáôÜ ôïõ Åõñùðáúêïý STATUS QUO -ôçò õöéóôáìÝíçò êáôáóôÜóåùò- ôçí ïðïßá ðÜóç èõóßá ðñïóðáèïýóáí íá äéáôçñÞóïõí ïé ÁõëÝò ôçò Áããëßáò ôçò Áõóôñßáò, ôçò Ñùóßáò êáé ôçò Ðñùóßáò, ýóôåñá áðü ôçí ëáßëáðá ôùí Íáðïëåïíôåßùí ðïëÝìùí. ÊÜôù áðü ôçí ãåíéêÞ áõôÞ ôïðïèÝôçóç, êÜèå ÷þñá âÝâáéá ðñïóðáèïýóå íá åðéôý÷ç êÝñäç ãéá ôá óõìöÝñïíôÜ ôçò. óôï ÷þñï äå ôçò ÁíáôïëÞò, üðïõ êõñßùò ìáò åíäéáöÝñåé, ç ýðáñîç ôçò ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò êáé ç äéáôÞñçóÞ ôçò, åîõðçñåôïýóå ôá óõìöÝñïíôá ìåñéêþí áðü ôéò ìåãÜëåò äõíÜìåéò ôçò åðï÷Þò åêåßíçò. Ç Ñùóßá Þôáí ãåéôïíéêÞ ðñïò Ôïõñêßá êáé öõóéêÜ ðñïóÝâëåðå íá áðïêïìßóåé ïöÝëç áðü ôçí ïðïéáäÞðïôå ÏèùìáíéêÞ êáôÜññåõóç. Èåùñïýóå äå üôé Þôáí ðñïóôÜôçò ôùí ïìïäüîùí ×ñéóôéáíþí ðïõ êáôïéêïýóáí óôá ÂáëêÜíéá êáé êáôåäõíáóôåýï28

Ðåñßðëïõò

íôï áðü ôïýò Ôïýñêïõò. Ç ðñïóôáóßá åðïìÝíùò ôùí ×ñéóôéáíþí åðß óõíáéóèçìáôéêÞò êáé áíèñùðéóôéêÞò âÜóåùò áëëÜ êáé ç äéÜíïéîç äéüäïõ ðñïò ôç Ìåóüãåéï ìÝóù êáé ôçò áõîÞóåùò ôçò ÑùóéêÞò åðéññïÞò óôá ÂáëêÜíéá, Þôáí áóöáëþò ìÝóá óôéò åðéäéþîåéò ôçò ÑùóéêÞò ðïëéôéêÞò êáé êáôÜ ôïýôï Þôáí åéëéêñéíÞò ç õóôåñþôåñç óôÜóç ôçò -êáô’ áñ÷çí- õðÝñ ôïõ ðïëÝìïõ ôçò åëëçíéêÞò áíåîáñôçóßáò, äéüôé óõíÝðéðôå êáé ìå ôá äéêÜ ôçò óõìöÝñïíôá åíáíôßïí ôçò Ôïõñêßáò. Ç Áõóôñßá, ðïõ áðåôåëåßôï áðü Ýíá ìùóáúêü åèíïôÞôùí, Þôáí ñéæéêÜ áíôßèåôç ðñïò êÜèå åðáíáóôáôéêÞ êßíçóç êáé êÜèå ìåôáâïëÞ, ãéáôß áõôü èá êëüíéæå ôçí õðÜñ÷ïõóá êáôÜóôáóç, èá õðÝóêáðôå ôçí éó÷ý ôùí ÊõâåñíÞóåùí êáé ôùí Çãåìüíùí, ðÜíôùò äå ïéáäÞðïôå ùöÝëåéá ôçò Ñùóßáò äåí áíôéìåôùðéæüôáí ìå åõíïúêÞ äéÜèåóç áðü ôçí Áõóôñßá. Ãé’ áõôü êáé ç Áõóôñßá Þôáí åêåßíç ôçí åðï÷Þ ðÜíôïôå áíôßèåôç ðñïò ôéò ÅëëçíéêÝò åðéäéþîåéò. Ç Áããëßá, éäßùò óôçí áñ÷Þ, Þôáí áíôßèåôç ðñïò ôçí åðÝêôáóç ôçò Ñùóßáò êáé êõñßùò óôç êÜèïäü ôçò ðñïò ôçí Ìåóüãåéï, ãéáôß èá åôßèåôï õðü áìöéóâÞôçóç ç äéêÞ ôçò åðéññïÞ êáé ôá óõìöÝñïíôÜ ôçò ó’ áõôÞ ôçí ðåñéï÷Þ. Ç Ãáëëßá, ìåôÜ ôçí Þôôá ôçò áðü ôïõò ðïëÝìïõò ôïõ ÍáðïëÝïíôá ìÝóá óôç ãåíéêÞ ôçò ðñïóðÜèåéá íá áðïêáôáóôáèÞ óáí ìåãÜëç äýíáìç, Þèåëå íá êÜíç ôçí ðáñïõóßá ôçò åíåñãü ðáíôïý, êáé ðñÝðåé íá ëå÷èÞ üôé ç óôÜóç ôçò áðÝíáíôé óôïõò åëëçíéêïýò áãþíåò Þôáí èåôéêÞ, ãéáôß Þèåëå íá äåßîç óôï åóùôåñéêü öéëåëåýèåñåò ôÜóåéò êáé óôï åîùôåñéêü áýîçóç ôçò åðéññïÞò ôçò. ÌÝóá ó’ áõôü ôï ãåíéêü ðåñßãñáììá äéåèíþí èÝóåùí êáé ó÷Ýóåùí åîåëéóóüôáí ï áðåëåõèåñùôéêüò ìáò áãþíáò. Ç óõíÝ÷éóç áö’ åíüò åðß 6 ÷ñüíéá ðïëåìéêþí åðé÷åéñÞóåùí óôçí çðåéñùôéêÞ ÅëëÜäá êáé óôï Áéãáßï ìå óïâáñÝò áñíçôéêÝò åðéðôþóåéò ãéá ôï äéåèíÝò åìðüñéï êáé ôçò ìåôáöïñÝò êáé áö’ åôÝñïõ ïé áðÜíèñùðåò êáôáóôñïöÝò êáé èçñéùäßåò ôùí Ôïõñôïáéãõðôßùí êáôÜ ôùí ×ñéóôéáíþí-ÅëëÞíùí ìå áíôßóôïé÷ç äçìéïõñãßá åõíïúêÞò êïéíÞò ãíþìçò õðÝñ ôçò åëëçíéêÞò õðïèÝóåùò áíÜãêáóå ôéò äõíÜìåéò íá áñ÷ßóïõí íá ëáâáßíïõí ìÝôñá ãéá ôçí åðéâïëÞ åéñÞíçò óôçí ðåñéï÷Þ. Ó’ áõôü óõíôÝëåóå ç éó÷õñïðïßçóç ôùí öéëåëåýèåñùí óôïé÷åßùí óôçí ÁããëéêÞ êõâÝñíçóç ìå ôïí Ãåþñãéï ÊÜíéãê, Õðïõñãü ôùí åîùôåñéêþí êáé ç ðáñáäï÷Þ ôçò ðéï ñåáëéóôéêÞò áðüøåùò üôé ç õðïóôÞñéîç ôùí ÅëëÞíùí áðü ìüíïõò ôïõò Ñþóïõò äåí èá Þôáí ìáêñï÷ñïíßùò óõìöÝñïõóá ãéá ôçí ÁããëéêÞ ðïëéôéêÞ. Ç ðñþôç êïéíÞ ðñïóðÜèåéá ðïõ åîÝöñáæå áõôÝò ôéò íÝåò ôÜóåéò Ýãéíå óôéò 4 Áðñéëßïõ ôïõ 1826, ïðüôå õðåãñÜöç óôç Ðåôñïýðïëç Ðñùôüêïëëï ìåôáîý Ñùóßáò êáé Áããëßáò. Ãéá íá åéñçíåýóç ç ðåñéï÷Þ áðïöáóéæüôáí ç ìåóïëÜâçóç ôùí äõï äõíÜìåùí óôç Ôïõñêßá ãéá ôç äçìéïõñãßá óôïé÷åéùäþò áõôïíüìïõ áëëÜ õðïôåëïýò óôï ÓïõëôÜíï ÅëëçíéêÞò ðåñéï÷Þò. Ç óõìöùíßá áõôÞ ôçò Ðåôñïõðüëåùò, ðïõ áðïôÝëåóå ôçí ðñþôç äéåèíÞ áíáãíþñéóç ôïõ åëëçíéêïý æçôÞìáôïò, åðñüêåéôï íá åöáñìïóèåß êáôÜ ìåí ôçí Áããëßá ìüíï ìå åéñçíéêÜ ìÝóá, êáôÜ äå ôç Ñùóßá áêüìá êáé äéá ôùí üðëùí. Áò óçìåéùèåß üôé ôçí 1ç Äåêåìâñßïõ 1825 åß÷å ðåèÜíåé ï ÔóÜñïò ÁëÝîáíäñïò, ï ïðïßïò áêïëïõèïýóå ôçí ðïëéôéêÞ ôçò ÉåñÜò Óõììá÷ßáò õðÝñ ôïõ STATUS QUO, ï äå íÝïò ÔóÜñïò Íéêüëáïò Ýäåé÷íå ìåãáëýôåñç áðïöáóéóôéêüôçôá ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôùí ×ñéóôéáíþí êáé ðåñéóóüôåñï áõóôçñÝò äéáèÝóåéò óå âÜñïò ôçò Ôïõñêßáò. Ç Ãáëëßá ðñïóå÷þñçóå óôéò 8 Äåêåìâñßïõ 1826 óôéò áñ÷Ýò ôïõ Ðñùôïêüëëïõ ôçò Ðåôñïõðüëåùò, ç Áõóôñßá üìùò ðáñÝìåéíå áíôßèåôç óå êÜèå åðÝìâáóç êáé ðßåóç ðñïò ôçí Ôïõñêßá. Ôïí ÉáíïõÜñéï ôïõ 1827 ïé ðñÝóâåéò ôçò Áããëßáò êáé ôçò Ñùóßáò ðñáãìáôïðïßçóáí äéáâÞìáôá óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç êáé æÞôçóáí ôç äéáêïðÞ ôùí å÷èñïðñáîéþí êáé Ýôóé óôéò áñ÷Ýò ôïõ 1827 ôï êýñéï èÝìá ìåôáîý ôùí ôñéþí äõíÜìåùí Þôáí ðùò èá åðåâÜëëåôï ç åéñÞíåõóç óôïí åëëçíéêü ÷þñï. ΟΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΤΡΕΙΣ ΝΑΥΑΡΧΟΥΣ ÁðïöáóéóôéêÞò óçìáóßáò ãéá ôçí åëëçíéêÞ áíåîáñôçóßá Þôáí ç ÓõíèÞêç ôïõ Ëïíäßíïõ ôçò 6çò Éïõëßïõ 1827 ìåôáîý Áããëßáò, Ñùóßáò êáé Ãáëëßáò, ç ïðïßá õðåãñÜöç åðß ÊõâåñíÞóåùò

Από τη συλλογή των λιθογραφιών του Ν.Μ.Ε. “Illustration of Battle of Navarino” του Άγγλου ζωγράφου George Phillip Reinagle (1775-1862).

ÊÜíéãê ðïõ áðü ôïí ÉáíïõÜñéï Þôáí ðñùèõðïõñãüò ôçò Áããëßáò. Ç óõíèÞêç áõôÞ, ç ïðïßá ïõóéáóôéêÜ Þôáí åðáíÜëçøç ôùí áñ÷þí ôïõ Ðñùôïêüëëïõ ôçò Ðåôñïõðüëåùò áëëÜ ìå ôçí óõììåôï÷Þ ôçò Ãáëëßáò, åß÷å óáí èåìåëßùóç ôçí áíÜãêç ôçò ðñïóôáóßáò ôïõ åìðïñßïõ êáé ôçí åðéâïëÞ ôçò åéñÞíçò ãéá áíèñùðéóôéêïýò ëüãïõò, óáí Üìåóï óôü÷ï ôçí áíáêù÷Þ êáé óáí åíäå÷üìåíï áðïôÝëåóìá ôçí áõôïíïìßá ôçò ÅëëÜäïò, ç ïðïßá üìùò èá åîáêïëïõèïýóå íá ðáñáìÝíåé öüñïõ õðïôåëÞò óôïí ÓïõëôÜíï. Ôï ðéï óçìáíôéêü ìÝñïò ôçò óõíèÞêçò ôïõ Ëïíäßíïõ Þôáí ôï ìõóôéêü óõìðëçñùìáôéêü Üñèñï, ðïõ êñáôÞèçêå üìùò ìõóôéêü ìüíï ãéá ìéá âäïìÜäá, áöïý äçìïóéåýôçêå åõèýò áìÝóùò óôïõò TIMES ôïõ Ëïíäßíïõ. Ôï Üñèñï áõôü êáèüñéæå üôé ç äéáêïðÞ ôùí å÷èñïðñáîéþí ìå ðñïëçðôéêÜ ìÝóá êáé êõñßùò ìå ôïí áðïêëåéóìü, èá áíåëÜìâáíáí íá åêôåëÝóïõí ïé ôñåéò óôüëïé ôùí äõíÜìåùí ôçò Ìåóïãåßïõ êáé üôé åÜí ïé Ôïýñêïé äåí åäÝ÷ïíôï ôçí áíáêù÷Þ ïé ôñåéò ÄõíÜìåéò èá Ýóôåëíáí êÜðïéáò ìïñöÞ åêðñïóþðïõò óôçí ÅëëÜäá. Ïé ïäçãßåò ôïõ ÍôÜíôëåû, Õðïõñãïý ôùí Åîùôåñéêþí ôçò Áããëßáò êáé ôïõ ÃÜëëïõ êáé Ñþóïõ ÐñåóâåõôÞ ðñïò ôïí Êüäñéãêôïí êáé ôïõò Üëëïõò äõï ÍáõÜñ÷ïõò, ôïõò êáèéóôïýóáí éäéáßôåñá ðñïóåêôéêïýò óôç ðáñåìðüäéóç ôïõ áíåöïäéáóìïý ôùí Ôïõñêïáïãõðôßùí, þóôå ïé óôüëïé ôùí ôñéþí äõíÜìåùí íá ðáñåìâëçèïýí «óáí óõìöéëéùôÝò êáé íá áðïêáôáóôÞóïõí ðñáãìáôéêÜ ôçí áíáêù÷Þ óôç èÜëáóóá...êáé ôá ìÝôñá ðïõ èá áíáãêáóôïýí íá ëÜâïõí åíáíôßïí ôïõ Ïèùìáíéêïý íáõôéêïý íá ìçí êáôáëÞîïõí óå å÷èñïðñáîßåò... Ïé óôüëïé äåí ðñÝðåé íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ðáñÜ ìüíï óôç ðåñßðôùóç ðïõ ïé Ôïýñêïé åðéìåßíïõí íá ðáñáâéÜóïõí ôéò áðïêëåéóìÝíåò äéáâÜóåéò». Ôéò ïäçãßåò áõôÝò, ðïõ åóôÜëçóáí óôéò 12 Éïõëßïõ ôéò Ýëáâå ï Êüäñéãêôïí óôéò 7/8 êáé öõóéêÜ æÞôçóå ðåñéóóüôåñåò äéåõêñéíßóåéò, äéüôé êáé áðü ôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç êáé ôï Ëïíäßíï, ìåôáîý ôùí Üëëùí Þôáí êáé áóáöÝò, ôé èá ãéíüôáí áí ïé Ôïýñêïé êáé ïé Áéãýðôéïé Þèåëáí íá ìåôáöÝñïõí åíéó÷ýóåéò, ü÷é áðü ôçí Áßãõðôï Þ ôçí Ì. Áóßá áëëÜ áðü Ýíá åëëçíéêü ëéìÜíé óå Üëëï. ÌåôÜ áðü êïéíü äéÜâçìá ôùí ôñéþí Ðñåóâåõôþí ðñïò ôçí

Ðýëç óôéò 16 Áõãïýóôïõ, ãéá ôçí êáôÜðáõóç ôùí å÷èñïðñáîéþí ìÝóá óå 15 ìÝñåò, ôï ïðïßï üìùò áðåññßöèç, ïé ôñåéò ÐñåóâåõôÝò áíáêïßíùóáí óôéò 9 Óåðôåìâñßïõ óôçí Ðýëç üôé Ýäùóáí Þäç ïäçãßåò ðñïò ôïõò ôñåéò ÍáõÜñ÷ïõò ôïõò íá åöáñìüóïõí åéñçíéêü áðïêëåéóìü. Óôéò 4 Óåðôåìâñßïõ ïé ôñåéò ÐñåóâåõôÝò åß÷áí óôåßëåé óõìðëçñùìáôéêÝò ïäçãßåò óôïõò ôñåéò ÍáõÜñ÷ïõò, êõñßùò ãéá ôçí ðåñéï÷Þ êáé ôá üñéá ðïõ èá åöáñìïæüôáí ï áðïêëåéóìüò. Óôéò 3 Óåðôåìâñßïõ ç ÅëëÜò åß÷å Þäç äå÷èÞ ôçí áíáêù÷Þ. Åí ôù ìåôáîý ï ðñåóâåõôÞò ôçò Áããëßáò óôç Êùíóôáíôéíïýðïëç óåñ ÓôñÜöïñíô ÊÜíéãê, åîÜäåëöïò ôïõ ôüôå Ðñùèõðïõñãïý Ãåùñãßïõ ÊÜíéãê, åñìçíåýïíôáò ìå åõñýôçôá ôç óõíèÞêç ôïõ Ëïíäßíïõ, Ýäéíå ðñïóùðéêÜ ëåðôïìåñÝóôáôåò ïäçãßåò óôïí Êüäñéãêôïí óå äýï åðéóôïëÝò ôïõ. Óôçí ðñþôç, óôéò 19 Áõãïýóôïõ, ôïõ Ýãñáöå üôé «äåí ðñÝðåé íá ëÜâåôå ôï ìÝñïò êáíåíüò ôùí åìðïëÝìùí, áëëÜ èá áíôéðáñáèÝóåôå ôéò äõíÜìåéò óáò áíÜìåóÜ ôïõò êáé èá äéáôçñÞóåôå ôçí åéñÞíç ìå ôïí ôçëåâüá óáò áí åßíáé äõíáôüí. Óôçí áíÜãêç üìùò... ìå ôá ìÝóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå ãéá íá äéáôçñÞóïõìå Ýíáí áðïêëåéóìü áðÝíáíôé óå ößëïõò Þ å÷èñïýò – åííïþ ìå ôç âßá. Êáé óôç äåýôåñç åðéóôïëÞ ôïõ, óôéò 1 Óåðôåìâñßïõ, üôé äåí ðñÝðåé íá åíåñãÞóç ìå «å÷èñéêü ðíåýìá» áëëÜ üôé «óôçí áíÜãêç» ïé äéáôáãÝò ôïõ «Ýðñåðå íá åðéâëçèïýí ìå ôç âßá» êáé ìåôÜ ôçí åîÜíôëçóç ôùí Üëëùí ìÝóùí «ìå ôéò âïëÝò ôùí ðõñïâüëùí». ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΝΑΥΜΑΧΙΑΣ ΟΙ ΝΑΥΑΡΧΟΙ ΚΑΙ Ο ΙΜΠΡΑΗΜ Óôéò 25 Óåðôåìâñßïõ ï Êüäñéãêôïí, ìáæß ìå ôïí ÃÜëëï Íáýáñ÷ï Äåñéãíý, ðïõ åß÷å åí ôù ìåôáîý öèÜóåé óôï Íáõáñßíï, åðéóêÝöèçêáí ôïí ÉìðñáÞì óôï óôñáôüðåäü ôïõ óôç Ðýëï, ðáñïõóßá êáé ôùí äýï ÍáõÜñ÷ùí ôïõ, ôïõ Áéãõðôßïõ Ìù÷áñÝì ÌðÝç êáé ôïõ Ôïýñêïõ Ôá÷Þñ ÌðÝç, ðïõ õðçñåôïýóáí õðü ôéò äéáôáãÝò ôïõ ôïõ åðÝäùóáí ôç ÓõíèÞêç ôïõ Ëïíäßíïõ ãéá ôçí êáôÜðáõóç ôùí å÷èñïðñáîéþí óôç èÜëáóóá êáé óôçí îçñÜ êáé áöïý ôïõ áíáêïßíùóáí üôé ïé ¸ëëçíåò åß÷áí Þäç äå÷èåß ôçí áíáêù÷Þ, ôïõ åæÞôçóáí: 1) íá áðüó÷ç áðü êÜèå ìåôáêßíçóç ôïõ Ðåñßðëïõò

29

óôüëïõ ôïõ áðü ôï Íáõáñßíï, 2) íá ðáýóç ôéò ðïëåìéêÝò åðé÷åéñÞóåéò êáôÜ ôùí åëëÞíùí êáé 3) íá åðéóôñÝøïõí ï Áéãõðôéáêüò êáé ï Ôïõñêéêüò óôüëïò óôéò âÜóåéò ôïõò. Ôïõ åîÞãçóáí ïé äýï Íáýáñ÷ïé üôé ïé ÊõâåñíÞóåéò ôïõò åßíáé áðïöáóéóìÝíåò íá åöáñìüóïõí ôéò óõíèÞêåò, áëëÜ üôé ç äñÜóç ôïõò èá åß÷å åéñçíéêü ÷áñáêôÞñá. ÐÜíôùò óôï ìõáëü ôïõ Êüäñéãêôïí, ðïõ åíèáññýíèçêå êáé áðü ôéò ðáñáðÜíù ïäçãßåò ôïõ Óåñ ÓôñÜöïñíô ÊÜíéãê, åß÷å Þäç äçìéïõñãçèÞ ç óõíåßäçóç üôé íáé ìåí ç ðñïóðÜèåéá èá Þôáí íá åðéôý÷ç ôçí áíáêù÷Þ äéá ôïõ áðïêëåéóìïý êõñßùò êáé ìå åéñçíéêÜ ìÝóá, áëëÜ áí ÷ñåéáæüôáí èá ðñïóÝöåõãå êáé óôç âßá. Êáé Þôáí öõóéêü ôï ìõáëü åíüò óôñáôéùôéêïý íá âëÝðåé óáí óõìðÝñáóìá ôùí äéáöüñùí äõóåñìçíåýôùí ïäçãéþí üôé ç ôåëéêÞ êáôÜëçîç èá Þôáí êÜðïéá óôñáôéùôéêÞ áíáìÝôñçóç, åö’ üóïí ï óôü÷ïò Þôáí ç åðéâïëÞ ôçò êáôáðáýóåùò ôùí å÷èñïðñáîéþí. Óå áõôÞ ôçí åñìçíåßá ôïí åíèÜññõíå êáé ï Äåñéãíý êáé áñãüôåñá ï Ñþóïò Íáýáñ÷ïò ×Ýûäåí, ï ïðïßïò Ýöèáóå óôéò 13 Ïêôùâñßïõ. Ï ×Ýûäåí Þôáí ðåñéóóüôåñï áðü üëïõò õðÝñ ôçò áðüøåùò íá ðñáãìáôïðïéçèåß óôñáôéùôéêÞ åíÝñãåéá êáôÜ ôùí Ôïõñêï-Áéãõðôßùí, äéüôé áõôÝò Þôáí êáé ïé åíèáññýíóåéò ðïõ åß÷å ðÜñåé áðü ôïí ÔóÜñï, ï ïðïßïò áðï÷áéñåôþíôáò ôïí, óôçí ÊñïóôÜíäç ôïõ åßðå «åëðßæù óôï ôÝëïò – ôÝëïò íá äþóåôå Ýíá ìÜèçìá óôïõò Ôïõñêï-Áéãõðôßïõò êáôÜ ôïí Ñþóéêï ôñüðï ». Ðáñ’ üëá áõôÜ, üóï êé áí ï ôñüðïò åöáñìïãÞò ôçò óõíèÞêçò ôïõ Ëïíäßíïõ Üöçíå ðåñéèþñéá ãéá åíáëëáêôéêÝò åíÝñãåéåò, ïé åðßóçìåò ïäçãßåò ôùí ôñéþí ÊõâåñíÞóåùí êáé ôï ðíåýìá ôçò ÊõâåñíÞóåùò ôïõ ÊÜíéãê-Ðñùèõðïõñãïý ôçò Áããëßáò ìÝ÷ñé ôéò 8 Áõãïýóôïõ 1827, ïðüôå ðÝèáíå áéöíéäßùò- Þôáí ç åöáñìïãÞ ôçò ÓõíèÞêçò ôïõ Ëïíäßíïõ íá ðñáãìáôïðïéçèåß êáô’ áñ÷Þí ìå åéñçíéêÜ ìÝóá. Óå ãåíéêÝò ãñáììÝò åîéóôïñÞóáìå ôï êëßìá ðïõ åðéêñáôïýóå ôïõò êñßóéìïõò ìÞíåò óôéò ÊõâåñíÞóåéò óôïõò ÐñÝóâåéò êáé óôïõò ÍáõÜñ÷ïõò ïé ïðïßïé åß÷áí ôçí åõèýíç ôçò åöáñìïãÞò ôçò ÓõíèÞêçò ôïõ Ëïíäßíïõ êáé ïõóéáóôéêÜ ôï äõóêïëüôåñï ìÝñïò íá åêôåëÝóïõí. Ç åîéóôüñçóç ôùí ãåãïíüôùí áõôþí ôùí çìåñþí åßíáé åíäéáöÝñïõóá ãéáôß äåß÷íåé ôçí ðñïóðÜèåéá ðïõ êáôÝâáëáí ïé Íáýáñ÷ïé íá ðåßóïõí ôïí ÉìðñáÞì íá áðïäå÷èÞ ôç ÓõíèÞêç ôïõ Ëïíäßíïõ ìå åéñçíéêÜ ìÝóá. ÐñÜãìáôé, ç êýñéá 30

Ðåñßðëïõò

óõíÜíôçóç, üðùò áíáöÝñèçêå, Ýãéíå óôï óôñáôüðåäï ôïõ ÉìðñáÞì óôéò 25 Óåðôåìâñßïõ. Ï ÉìðñáÞì æÞôçóå ÷ñüíï ãéá íá ëÜâç ïäçãßåò áðü ôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç êáé áõôü õðïëïãßóôçêå üôé èá Ýðáéñíå ðåñßðïõ 20 ìÝñåò. Óôï äéÜóôçìá áõôü áíÝëáâå ôçí õðï÷ñÝùóç íá ìçí ìåôáêéíÞóç ôá ðëïßá ôïõ áðü ôïí êüëðï ôïõ Íáõáñßíïõ êáé íá äéáêüøç ôéò ðïëåìéêÝò åðé÷åéñÞóåéò. Ïé äýï óôüëïé Ýöõãáí áðü ôá áíïé÷ôÜ ôïõ Íáõáñßíïõ, ï Êüäñéãêôïí ãéá ôç ÆÜêõíèï êáé ï Äåñéãíý ãéá ôá Êýèçñá. Ï ÉìðñáÞì äåí åôÞñçóå ïýôå ôï Ýíá, ïýôå ôï Üëëï. Áíôßèåôá, ðáñÜ ôçí õðüó÷åóÞ ôïõ, ôçí ðñþôç åâäïìÜäá ôïõ Ïêôùâñßïõ Ýêáíå ìå ìéá ìïßñá ôïõ Óôüëïõ ôïõ áðüðåéñá íá áíåöïäéÜóç ôçí ÐÜôñá, ðïõ áðÝôõ÷å üìùò, ÷Üñé óôçí áðïöáóéóôéêÞ áëëá åéñçíéêÞ ðáñÝìâáóç ôïõ Áããëéêïý Óôüëïõ -ìüíï ðñïåéäïðïéçôéêÝò âïëÝò åññßöèçóáí- êáé óõíÝ÷éóå ôéò êáôáóôñïöÝò ôïõ óôçí Ðåëïðüííçóï. Áðü ôéò 13 Ïêôùâñßïõ ï Ñùóéêüò óôüëïò åß÷å öôÜóåé óôçí ðåñéï÷Þ. Óôéò 15 Ïêôùâñßïõ êáé ïé ôñåéò óôüëïé åß÷áí óõãêåíôñùèåß Ýîù áðü ôï Íáõáñßíï êá ïé Íáýáñ÷ïé åß÷áí áëëåðÜëëçëåò óõóêÝøåéò ãéá íá äïõí ìå ðïéü ôñüðï èá áíÜãêáæáí ôïõò äõï áíôéðÜëïõò óôüëïõò íá åðéóôñÝøïõí óôéò âÜóåéò ôïõò, ôïí Ôïõñêéêü óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç êáé ôïí Áéãõðôéáêü óôçí ÁëåîÜíäñåéá. Óôéò 17 Ïêôùâñßïõ ïé ôñåéò Íáýáñ÷ïé Ýóôåéëáí ìéá ôåëåõôáßá åéäïðïßçóç óôïí ÉìðñáÞì íá óôáìáôÞóç ôéò å÷èñïðñáîßåò óôçí îçñÜ, íá åêêåíþóç ôï Íáõáñßíï êáé íá åðéóôñÝøç óôéò âÜóåéò ôïõ. Ôçí åéäïðïßçóç áõôÞ äåí ôçí Ýëáâå ï ÉìðñáÞì, Þ äåí èÝëçóå íá ôçí ëÜâç ãéáôß áðïõóßáæå óôç Ìåèþíç ïýôå üìùò èÝëçóáí íá ôçí ðáñáëÜâïõí ïé Íáýáñ÷ïß ôïõ. Óôéò 18 Ïêôùâñßïõ ïé ôñåéò Íáýáñ÷ïé óõíáíôÞèçêáí êáé óõíÝôáîáí Ýíá ðñùôüêïëëï ãéá ôéò áðïöÜóåéò ðïõ ðÞñáí, ðñïêåéìÝíïõ íá åêôåëÝóïõí ôçí ÓõíèÞêç ôïõ Ëïíäßíïõ. Áíáãíþñéæáí üôé åß÷áí ôñåéò åíáëëáêôéêÝò ëýóåéò: Ðñþôç ëýóç: Áðïêëåéóìüò ôïõ Ôïõñêï-Áéãõðôéáêïý óôüëïõ ìÝóá óôï Íáõáñßíï, ìå ðåñéðïëßåò ôùí óõììá÷éêþí óôüëùí áð’ Ýîù. Áõôü üìùò Þôáí åðé÷åßñçóç äýóêïëç êáé ðéèáíüôáôá ìç áðïôåëåóìáôéêÞ ãéá ôçí äéÜñêåéá ôïõ ÷åéìþíá. Äåýôåñç ëýóç: Åßóïäïò óôïí êüëðï ôïõ Íáõáñßíïõ êáé óõíå÷Þò ðáñáìïíÞ åêåß, þóôå íá åîáóöáëéóôåß ç áðñáîßá ôùí áíôéðÜëùí óôüëùí. Áõôü üìùò êñßèçêå üôé áðëþò èá ðáñÝôåéíå ôçí êáôÜóôáóç, ÷ùñßò íá ïäçãÞóç óå áðïôÝëåóìá. Ôñßôç ëýóç: ÓõìðëçñùìáôéêÞ ôçò äåýôåñçò :åßóïäïò êáé ëÞøç èÝóåùí ìÝóá óôï êüëðï ôïõ Íáõáñßíïõ, þóôå ìå ôçí åðéâëçôéêÞ ðáñïõóßá ôùí óôüëùí êáé ôçí õðïâïëÞ åê íÝïõ ôùí ðñïôÜóåùí ãéá áíáêù÷Þ íá êáôáâëçèÞ ðñïóðÜèåéá íá ãßíïõí ïé ðñïôÜóåéò ôåëéêÜ áðïäåêôÝò êáôÜ ôñüðï åéñçíéêü, ÷ùñßò å÷èñïðñáîßåò. Êáé ïé ôñåéò Íáýáñ÷ïé ïìüöùíá êáôÝëçîáí óôçí ðñüêñéóç ôçò ôñßôçò ëýóåùò, ðñïöáíþò ìå ôçí åëðßäá üôé åö’ üóïí èá óõíÝ÷éæáí ôçí åéñçíéêÞ ðáñïõóßá ôïõò ìÝóá óôï Íáõáñßíï, åðéâÜëëïíôáò áðñáîßá óôïõò áíôéðÜëïõò óôüëïõò, ï ÉìðñáÞì èá åäÝ÷åôï ôåëéêÜ íá áðï÷ùñÞóç. Áõôü üìùò äåí óÞìáéíå üôé äåí åß÷áí áíôéìåôùðßóåé êáé ôï åíäå÷üìåíï ðñïóâïëÞò ôùí óôüëùí ôïõò áðü ôïõò Ôïýñêïõò, ãéá ôï ëüãï äå áõôü åß÷áí ðñïåôïéìáóèÞ ãéá ðïëåìéêÞ åíÝñãåéá áëëÜ ìüíï áìõíôéêÞ, äçëáäÞ áí ðñïóåâÜëëïíôï. ¼ëá ôá óÞìáôá ôá ïðïßá åß÷áí åêäïèÞ êáé ïé ãñáðôÝò ïäçãßåò êáé äéáôáãÝò ðñïò üëá ôá ðëïßá ðïõ åîÝäùóå ï Êüäñéãêôïí ðïõ Þôáí åðéêåöáëÞò, Þôáí ñçôÝò êáé óáöåßò: «Ï óõììá÷éêüò óôüëïò äåí ðñÝðåé íá ñßîåé ïýôå ìéá âïëÞ, äß÷ùò íá äïèÞ ôï áíÜëïãï óÞìá, åêôüò êáé áí ãßíç âïëÞ áðü êÜðïéï Ôïõñêéêü ðëïßï, ïðüôå ôï ôåëåõôáßï èá ðñÝðåé íá êáôáóôñáöÞ áìÝóùò». Ç ðñüèåóç ðÜíôùò ôïõ Êüäñéãêôïí ãéá óõíåííüçóç Þôáí öáíåñÞ áðü ôï åðéâåâáéùìÝíï áðü ôá çìåñïëüãéá ôùí óêáöþí ãåãïíüò üôé ôá ðëïßá äåí Þôáí áðïëýôùò ðñïåôïéìáóìÝíá ãéá åðéèåôéêÞ åíÝñãåéá. Áí óêüðåõå íá åðéôåèÞ, áëëéþôéêåò èá Þôáí ïé äéáôáãÝò ôïõ êáé Üëëåò ðëçñÝóôåñåò åôïéìáóßåò èá åß÷å êÜíåé, êáèþò êáé Üëëåò êéíÞóåéò. Óôéò 20 Ïêôùâñßïõ ôïõ 1827, áðü ôéò 1:30 êá ýóôåñá, ïé óõììá÷éêïß óôüëïé Üñ÷éóáí íá ìðáßíïõí óôïí êüëðï ôïõ Íáõáñßíïõ ìå ðñþôï ôï Áããëéêü, áêïëïõèïýìåíï áðü ôïí Ãáëëéêü êáé ôïí Ñùóéêü. Óôéò 2:10 ç Íáõáñ÷ßäá ôïõ Êüäñéãêôïí

Από τη συλλογή των λιθογραφιών του Ν.Μ.Ε. “Illustration of Battle of Navarino” του Άγγλου ζωγράφου George Phillip Reinagle (1775-1862).

«Áóßá», áãêõñïâüëçóå áíÜìåóá óôçí Ôïýñêéêç êáé ÁéãõðôéáêÞ íáõáñ÷ßäá. Ôñßá ðåñéóôáôéêÜ ðïõ Ýëáâáí ÷þñá ðñéí áðü ôç ãåíßêåõóç ôçò íáõìá÷ßáò áðïóáöçíßæïõí ðïëëÜ åñùôçìáôéêÜ ãéá ôïí ôñüðï ðïõ Üñ÷éóå êáé ãéá ôéò ìåôáîý ôùí áíôéðÜëùí äéáèÝóåéò. Ôï ðñþôï Þôáí üôé ìå ôçí åßóïäï ôïõ Êüäñéãêôïí óôïí êüëðï ôïõ Íáõáñßíïõ, ï Áéãýðôéïò Íáýáñ÷ïò ìå âÜñêá ðïõ Ýóôåéëå óôï «Áóßá» åæÞôçóå áðü ôïí Êüäñéãêôïí íá ìçí ìðç ìÝóá óôï ëéìÜíé. Ï Êüäñéãêôïí áðÞíôçóå üôé åß÷å Ýëèåé «ãéá íá äþóç äéáôáãÝò êáé ü÷é ãéá íá ðÜñç» Ôï äåýôåñï êáé ôï êýñéï ìïéñáßï ðåñéóôáôéêü Þôáí ôï åðåéóüäéï ðïõ ïäÞãçóå óôïõò ðñþôïõò êáíïíéïâïëéóìïýò êáé óõíÝâç óôéò 2:25. ÌÝ÷ñé åêåßíç ôç óôéãìÞ êáé áðü ôá äýï ìÝñç äåí õðÞñîå å÷èñéêÞ åíÝñãåéá. Åêåßíç üìùò ôçí þñá ï Ðëïßáñ÷ïò ÖÝëëïïõò ôçò ÁããëéêÞò öñåãÜôáò ÍôÜñôìïõè åßäå ðùò ïé Ôïýñêïé Üñ÷éæáí ðñïåôïéìáóßåò ðÜíù ó’ Ýíá ðõñðïëéêü ôïõò ðïõ Þôáí ðïëý êïíôÜ óôï áããëéêü ðëïßï. ÁìÝóùò, Ýóôåéëå ìéá âÜñêá ì’ Ýíáí áîéùìáôéêü ôïõ ðñïò ôï ðõñðïëéêü ãéá íá ôïõò åéäïðïéÞóåé íá áðïìáêñõíèïýí. Ôçí þñá ðïõ ðëçóßáæå ç ÁããëéêÞ âÜñêá êáé ðáñ’ üëï ðïõ ï åðéêåöáëÞò ôçò Ýêáíå óÞìá ðùò Ýñ÷åôáé ìå åéñçíéêÝò äéáèÝóåéò, ïé Ôïýñêïé ðõñïâüëçóáí, óêüôùóáí ôïí ¢ããëï áîéùìáôéêü, ôñáõìÜôéóáí Üëëïõò ìÝóá óôç âÜñêá êáé Ýâáëáí öùôéÜ óôï ðõñðïëéêü. Ï Ðëïßáñ÷ïò ÖÝëëïïõò óôÝëíåé êáé Üëëåò âÜñêåò ôïõ ãéá íá áðïìáêñýíïõí áðü ôï óêÜöïò ôïõ ôï êáéüìåíï ðõñðïëéêü. Êáé ðÜëé ïé Ôïýñêïé îáíáðõñïâïëïýí êáé óêïôþíïõí ¢ããëïõò áîéùìáôéêïýò êáé íáýôåò ìÝóá óôéò âÜñêåò. Óõã÷ñüíùò ñß÷ôçêáí êáé äýï âïëÝò áðü ìßá êïñâÝôá êáôÜ ôïõ ÍôÜñôìïõè, ç ìßá áðü ôéò ïðïßåò ÷ôýðçóå ôç ÃáëëéêÞ íáõáñ÷ßäá ÓéñÝí. Ôï ÍôÜñôìïõè êáé ôï ÓéñÝí áðÞíôçóáí ìå êáíïíéïâïëéóìïýò êáé Ýôóé, ðáñÜ ôéò áñ÷éêÝò åéñçíéêÝò ðñïèÝóåéò, ç ðïëåìéêÞ äñÜóç Üñ÷éóå íá ãåíéêåýåôáé. Ëßãï áñãüôåñá, êáé åíþ ç áíôáëëáãÞ ðõñþí åß÷å áñ÷ßóåé êõñßùò ìå ôïõò Ôïýñêïõò, óõíÝâç ôï ôñßôï ðåñéóôáôéêü. Ï Áéãýðôéïò Íáýáñ÷ïò Ýóôåéëå ìéá âÜñêá ôïõ óôïí Êüäñéãêôïí ãéá íá ôïõ äçëþóç ðùò äåí åß÷å ôçí ðñüèåóç íá áñ÷ßóç êáíïíéïâïëéóìü. Ï Êüäñéãêôïí óõìöþíçóå êáé óå ëßãï

Ýóôåéëå êáé äéêÞ ôïõ âÜñêá ìå áîéùìáôéêü ôïõ, óõíïäåõüìåíï áðü Ýíá ¸ëëçíá äéåñìçíÝá, ïíïìáæüìåíï ÌéêÝëç ãéá íá åðéâåâáéþóåé ôç óõìöùíßá. ÊÜðïéïò Áéãýðôéïò áðü Ýíá öéíéóôñßíé ðõñïâüëçóå êáé óêüôùóå ôïí ÌéêÝëç, ôçí þñá ðïõ áíÝâáéíå óôç íáõáñ÷ßäá, ìå áðïôÝëåóìá íá áðïôý÷ç ç óõíåííüçóç êáé ï Áéãýðôéïò Íáýáñ÷ïò íá áñ÷ßóåé ðõñÜ, ýóôåñá üìùò áðü ôñßá ôÝôáñôá ïõäåôåñüôçôáò. ¸ôóé, ðáñÜ ôéò åéñçíéêÝò ðñïèÝóåéò êáé ôùí äýï ìåñþí ýóôåñá áðü ôõ÷áßá êáé ìç åëåã÷üìåíá ðåñéóôáôéêÜ Üñ÷éóå ç ðïëåìéêÞ äñÜóç ðïõ ïäÞãçóå óôá ãíùóôÜ áðïôåëÝóìáôá ôçò Íáõìá÷ßáò. Ç íáõìá÷ßá êñÜôçóå ùò ôéò 6 ôï áðüãåõìá êáé ìå ôï óïýñïõðï ï Ôïõñêï-Áéãõðôéáêüò óôüëïò åß÷å ïëïêëçñùôéêÜ êáôáóôñáöÞ. Áðü ôá 65 ìÜ÷éìá ðëïßá ôïõ êáé ôá 24 âïçèçôéêÜ, êáôåóôñÜöçóáí ôá 60 ìÜ÷éìá ðëïßá êáé õðÞñîáí 6.000 íåêñïß êáé 4.000 ôñáõìáôßåò. Áðü ôçí ðëåõñÜ ôùí ôñéþí óôüëùí êáíÝíá äåí âõèßóôçêå, áí êáé ðïëëÜ õðÝóôçóáí æçìéÝò, óêïôþèçêáí üìùò 174 Üíäñåò êáé ôñáõìáôßóôçêáí 475. ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΝΑΥΜΑΧΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Ôá íÝá ãéá ôçí íáõìá÷ßá Ýöèáóáí óôï Ëïíäßíï, ôï Ðáñßóé êáé ôçí Ðåôñïýðïëç ôç äåýôåñç åâäïìÜäá ôïõ Íïåìâñßïõ. Óôéò 10 Íïåìâñßïõ äçìïóéåýôçêå óôçí åöçìåñßäá LONDON GAZETTE ïëüêëçñç ç Ýêèåóç ôïõ Êüäñéãêôïí ãéá ôç íáõìá÷ßá. Ïé áíôéäñÜóåéò Þôáí äéáöïñåôéêÝò óôéò ôñåéò ðñùôåýïõóåò: Óôçí Ðåôñïýðïëç ðáíçãýñéóáí. Ï ÔóÜñïò ìÜëéóôá ðáñáóçìïöüñçóå ôïí Êüäñéãêôïí êáé ôïõ Ýèåóå óôç äéÜèåóÞ ôïõ Ñùóéêü ðïëåìéêü, åÜí Þèåëå íá ôï ÷ñçóéìïðïéÞóç. Óôç Ãáëëßá õðÞñîå ï ßäéïò åíèïõóéáóìüò êáé ðáñáóçìïöïñßá ôïõ Êüäñéãêôïí. Óôçí Áããëßá ç êïéíÞ ãíþìç Þôáí åõíïúêÞ áëëÜ ç ÊõâÝñíçóç ðïõ åí ôù ìåôáîý áíÝëáâáí ïé óõíôçñçôéêïß õðü ôïí Ãêïýíôåñéôò, õðÞñîå ðïëý óêåðôéêÞ. Êáé íáé ìåí åðáñáóçìïöüñçóáí êáé åôßìçóáí ôïí Êüäñéãêôïí ãéá ôç íßêç ôïõ, Üñ÷éóå üìùò ìéá óåéñÜ åíåñãåéþí åíáíôßïí ôïõ, ìå ôçí êáôçãïñßá üôé õðåñÝâç ôéò äéáôáãÝò ôéò ïðïßåò åß÷å. Ôï áðïêïñýöùìá ôçò óôÜóåùò ôçò ÁããëéêÞò ÊõâåñíÞóåùò ìå ðñùèõðïõñãü ôïí ÏõÝëéíãêôïí, Ðåñßðëïõò

31

Ç Íáõìá÷ßá ôïõ Íáõáñßíïõ

Þôáí ï ëüãïò ôïõ èñüíïõ óôéò 29 Éáíïõáñßïõ ôïõ 1828, óôïí ïðïßïí åîåöñÜóèç ç ëýðç ôçò ÁããëéêÞò ÊõâÝñíçóçò ãéá ôï «áðñïóäüêçôï êáé áôõ÷Ýò áõôü ãåãïíüò» ôçò íáõìá÷ßáò. Óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ïé Ôïýñêïé Ýãéíáí Ýîù öñåíþí êáé óêëÞñõíáí ôç óôÜóç ôïõò, ìå áðïôÝëåóìá ïé ôñåéò ìåãÜëåò äõíÜìåéò íá äéáêüøïõí ôéò ó÷Ýóåéò êáé ôïí ÄåêÝìâñéï íá áíáêáëÝóïõí ôïõò ÐñÝóâåéò ôïõò. Óôéò 26 Áðñéëßïõ ôïõ 1828, óáí åðáêüëïõèï ôçò ïîýíóåùò ôùí ó÷Ýóåùí, ç Ñùóßá êçñýóóåé ôïí ðüëåìï êáôÜ ôçò Ôïõñêßáò êáé åéóâÜëëåé óôá ÂáëêÜíéá. Óôéò 19 Éïõëßïõ ôïõ 1828 áðïöáóßæåôáé óôï Ëïíäßíï áðü ôéò ôñåéò äõíÜìåéò ç áðïóôïëÞ ãáëëéêþí óôñáôåõìÜôùí õðü ôïí MAISON ãéá íá åêäéþîïõí ôïõò Áéãõðôßïõò áðü ôçí Ðåëïðüííçóï, åíþ óôéò 9 Áõãïýóôïõ õðïãñÜöåôáé óôçí ÁëåîÜíäñåéá Óõìöùíßá ìåôáîý Áããëßáò êáé Áéãýðôïõ, ãéá ôçí áðï÷þñçóç ôïõ ÉìðñáÞì áðü ôçí Ðåëïðüííçóï. Óôéò 22 Ìáñôßïõ 1829 õðïãñÜöåôáé óôï Ëïíäßíï ôï ðñùôüêïëëï äéá ôïõ ïðïßïõ áíáãíùñßæåôáé ç áõôïíïìßá ôçò ÅëëÜäïò êáé ïñßæïíôáé óáí üñéá ôïõ ðñþôïõ Åëëçíéêïý ÊñÜôïõò ç ãñáììÞ áðü ôïí Âüëï Ýùò ôïí Áìâñáêéêü. Óôéò 14 Óåðôåìâñßïõ 1829 õðïãñÜöåôáé ìåôáîý Ôïõñêßáò êáé Ñùóßáò ç óõíèÞêç ôçò Áíäñéáíïõðüëåùò, ç ïðïßá ðñïÝâëåðå áíáëõôéêÜ óôï 10ï Üñèñï ôçò ôçí áíåîáñôçóßá ôçò ÅëëÜäïò ìå ôá ßäéá üñéá ôïõ Ðñùôïêüëëïõ ôïõ Ëïíäßíïõ ôïõ 1829. ¼ìùò êáé ôï ðñùôüêïëëï ôïõ Ëïíäßíïõ ôïõ 1829 êáé ç ÓõíèÞêç ôçò Áíäñéáíïõðüëåùò ôïõ 1829 ðñïÝâëåðáí üôé ç ÅëëÜäá èá ðáñÝìåíå öüñïõ õðïôåëÞò óôïí ÓïõëôÜíï. Êáé ìüíï ìå ôï Ðñùôüêïëëï ôïõ Ëïíäßíïõ, ôçò 3çò Öåâñïõáñßïõ 1830 ðïõ áðåäÝ÷èç ç Ôïõñêßá óôéò 24 Áðñéëßïõ 1830 áíåãíùñßóèç ç ðëÞñçò áíåîáñôçóßá ôçò ÅëëÜäïò ìå áñ÷çãü ÊñÜôïõò êëçñïíïìéêü çãåìüíá, ôïí Ëåïðüëäï ôïõ Âåëãßïõ. ¸ôóé, ç Íáõìá÷ßá ôïõ Íáõáñßíïõ áðåôÝëåóå ôïí êáôáëýôç

Σπάνια έκδοση της βιβλιοθήκης του Ν.Μ.Ε. “La Bataille de Navarin” του E. Bogdanovitch. Ημερομηνία έκδοσης 1827. Η έκδοση είναι δωρεά του Ναυάρχου Δημ. Φωκά.

32

Ðåñßðëïõò

ãéá ôçí äçìéïõñãßá ìéáò óåéñÜò ãåãïíüôùí, åðß äéåèíïýò åðéðÝäïõ, ôá ïðïßá ùäÞãçóáí ôåëéêÜ óôçí áíåîáñôçóßá ôçò ÅëëÜäïò. Ôï ïõóéáóôéêü ãåãïíüò ðÜíôùò Þôáí üôé ïé ôñåéò ìåãÜëåò äõíÜìåéò ìå ôç Íáõìá÷ßá ôïõ Íáõáñßíïõ åíåðëÜêçóáí ìå ðïëåìéêÝò åíÝñãåéåò áðïöáóéóôéêÜ êáé ÷ùñßò äõíáôüôçôá õðáíá÷ùñÞóåùò, óôçí åðéâïëÞ ôçò áíáêù÷Þò óôïõò åìðïëÝìïõò, óôçí åéñÞíåõóç ôçò ðåñéï÷Þò êáé óôçí äçìéïõñãßá åíüò áõôüíïìïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò. Êáíåßò ðÜíôùò äåí ìðïñåß íá éó÷õñéóèÞ üôé üôáí óôéò 18 Ïêôùâñßïõ 1828 ïé ôñåéò Íáýáñ÷ïé áðïöÜóéóáí íá ìðïõí óôïí êüëðï ôïõ Íáõáñßíïõ, åß÷áí õð’ üøç ôïõò üôé, áðü ôçí åíÝñãåéá ôïõò áõôÞ, ìå ôç óõíäñïìÞ êáé Üëëùí ðåñéóôáôéêþí, èá ðñïÝêõðôå ç áíåîáñôçóßá ôçò ÅëëÜäïò. ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Åäþ åßíáé áíáãêáßï íá óôáèïýìå êáé íá èåùñÞóïõìå ðüóï ôá ðåñéóôáôéêÜ îåöåýãïõí áðü ôïí Ýëåã÷ï áõôþí ðïõ ðáßñíïõí ôéò áðïöÜóåéò êáé ðüóï ï áíèñþðéíïò ðáñÜãïíôáò åðçñåÜæåé ôçí ðïñåßá ôçò éóôïñßáò. Ç ÓõíèÞêç ôïõ Ëïíäßíïõ ôïõ Éïõëßïõ 1827 Þôáí ìéá ÓõíèÞêç ðïõ ðñïÝâëåðå óôçí áíáêù÷Þ ìåôáîý ôùí åìðïëÝìùí ÅëëÞíùí êáé Ôïõñêï-Áéãõðôßùí, óôçí ðáñåìðüäéóç ôïõ áíåöïäéáóìïý ôùí äéá èáëÜóóçò êáé ôçí áðï÷þñçóÞ ôïõò áðü ôïí åëëçíéêü ÷þñï. ¼ëá áõôÜ äå èá åðåâÜëëïíôï ìå åéñçíéêÜ ìÝóá. ¹ôáí óáöåßò ïé ïäçãßåò ðñïò ôïõò ÍáõÜñ÷ïõò ðïõ ðåñéåëáìâÜíïíôï óôá ðáñáñôÞìáôá (ä) êáé (óô) ôçò ÓõíèÞêçò ôïõ Ëïíäßíïõ. Ôï ßäéï ðñïÝâëåðáí êáé ïé êïéíÝò äéáóáöçíßóåéò ôçò 4çò Óåðôåìâñßïõ ôùí ôñéþí ÐñÝóâåùí óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ðñïò ôïõò ÍáõÜñ÷ïõò. Åßíáé áëÞèåéá üðùò åßäáìå ðùò ï Óåñ ÓôñÜöïñíô ÊÜíéãê, ï ðñÝóâõò ôçò Áããëßáò óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç, åñìçíåýïíôáò ìå áñêåôÞ åõñýôçôá ôç óõíèÞêç ôïõ Ëïíäßíïõ Ýãñáöå óå ðñïóùðéêÝò ôïõ åðéóôïëÝò ðñïò ôïí Êüäñéãêôïí üôé, åí áíÜãêç èá Ýðñåðå íá åðéâÜëëç ôç óõíèÞêç ôïõ Ëïíäßíïõ ìå ôç âßá êáé ìå ôéò âïëÝò ôùí ðõñïâüëùí áëëÜ óáöþò áíáöåñüôáí óôïí áðïêëåéóìü, áí äçëáäÞ ðñïÝêõðôå ðåñßðôùóç äéáóðÜóåùò ôïõ áðïêëåéóìïý. Åßíáé âÝâáéï üôé êáìßá ïäçãßá äåí äüèçêå ðñïò ôïõò ÍáõÜñ÷ïõò ãéá åðéèåôéêÞ åíÝñãåéá äéá ôùí üðëùí êáé ãéá ôçí êáôáóôñïöÞ ôïõ ÔïõñêïÁéãõðôéáêïý óôüëïõ. Öáßíåôáé äå üôé ïé ÁããëéêÝò ïäçãßåò ôçò 16 Ïêôùâñßïõ ðñïò ôïí Êüäñéãêôïí, ïé ïðïßåò üìùò Ýöèáóáí ìåôÜ ôç Íáõìá÷ßá ôïõ Íáõáñßíïõ êáé ïé ïðïßåò ðñïÞñ÷ïíôï áðü ôçí óõíôçñçôéêÞ ÊõâÝñíçóç ôïõ Ëüñäïõ Ãêïýíôñéôò, åôüíéæáí ãéá áêüìç ìéá öïñÜ üôé ïéáäÞðïôå ðáñÝìâáóç Ýðñåðå íá ãßíåé ìå åéñçíéêÜ ìÝóá êáé äéåõêñßíéæáí ðñïêåéìÝíïõ íá áðïöåõ÷èïýí óöÜëìáôá ðùò ïé áêôÝò Ýðñåðå «íá áðïêëåéóèïýí åéñçíéêÜ». Åî Üëëïõ, èá Ýðñåðå íá Ý÷ïõìå ðÜíôïôå óôï íïõ ìáò ðùò ìå ôá áñãÜ ìÝóá åðéêïéíùíßáò ôçò åðï÷Þò åêåßíçò, Ýíá ìåãÜëï ìÝñïò ôùí áðïöÜóåùí åëáìâÜíïíôï áðü åíôåôáëìÝíá ðåñéöåñåéáêÜ üñãáíá êáé óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç áðü ôïõò ÐñÝóâåéò óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç êáé ôïõò åðß ôüðïõ ÍáõÜñ÷ïõò. Ôï íá æçôçèïýí áðïóáöçíßóåéò êáé ïäçãßåò áðü ôï Ëïíäßíï, ôï Ðáñßóé Þ ôçí Ðåôñïýðïëç, ÷ñåéáæüôáí ðåñßðïõ Ýíáò ìÞíáò êáé ãéá íá ëçöèïýí áðáíôÞóåéò Üëëïò Ýíáò, ðïõ åóÞìáéíå üôé óçìáíôéêÜ ãåãïíüôá ìðïñïýóáí íá Ý÷ïõí ðñáãìáôïðïéçèÞ åí ôù ìåôáîý. ÅðïìÝíùò, ðïëëÜ åîçñôþíôï áðü ôéò áðïöÜóåéò áö’ åíüò ôïõ Óåñ ÓôñÜöïñíô ÊÜíéãê, åîáäÝëöïõ ôïõ Ðñùèõðïõñãïý êáé ÐñÝóâõ ôçò Áããëßáò óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç, ï ïðïßïò Ý÷ïíôáò êáé ôéò ðëÜôåò ôïõ åîáäÝëöïõ ôïõ ìðïñïýóå íá áóêÞóåé áðïöáóéóôéêÞ åðéññïÞ óôá ãåãïíüôá, êáé áö’ åôÝñïõ ôïõ Êüäñéãêôïí, õðü ôéò äéáôáãÝò ôïõ ïðïßïõ åß÷áí ðÜñåé ïäçãßåò íá õðçñåôïýí ïé Üëëïé äõï Íáýáñ÷ïé, ôçò Ãáëëßáò êáé ôçò Ñùóßáò. Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΚΟΔΡΙΓΚΤΟΝ Óôá ãåãïíüôá ôïõ Íáõáñßíïõ áíáìöéóâÞôçôá Ýðáéîå óçìáíôéêü ñüëï êáé ï ÷áñáêôÞñáò êáé ç ðñïóùðéêüôçôá ôïõ Êüäñéãêôïí. ¹ôáí åðßìïíïò, ðåéèáñ÷éêüò, Üêáìðôïò, ÷ùñßò öáíôáóßá áëëÜ êáé ìå áíèñùðéóìü êáé õðïóõíåßäçôá öéëåëëçíéêÜ áéóèÞìáôá,

Από τη συλλογή των λιθογραφιών του Ν.Μ.Ε. “Illustration of Battle of Navarino” του Άγγλου ζωγράφου George Phillip Reinagle (1775-1862).

üðùò áðïäåéêíýåé êáé ç åããñáöÞ ôïõ óôïí Ýñáíï ôïõ Ëïíäßíïõ ãéá ôïí Åëëçíéêü áãþíá. ¼ôáí áðïöÜóéæå ìáæß ìå ôïõò äõï Üëëïõò ÍáõÜñ÷ïõò íá ìðïõí óôï Íáõáñßíï êáé íá æçôÞóïõí áðü ôïí ÉìðñáÞì íá êáôáðáýóç ôéò å÷èñïðñáîßåò êáé íá áðï÷ùñÞóç ìáæß ìå ôïõò Ôïýñêïõò ãéá ôéò âÜóåéò ôïõ, äåí åß÷å ðñüèåóç íá åðéôåèÞ åíáíôßïí ôùí Ôïõñêï-Áéãõðôßùí, óå óýãêñéóç äå ìå ôïõò äýï Üëëïõò ÍáõÜñ÷ïõò Þôáí ï ðåñéóóüôåñï öéëåéñçíéêüò. Ïýôå ç äéÜôáîç ôùí äõíÜìåùí ôïõ, ïýôå ïé ðñïåôïéìáóßåò ôïõ, ïýôå ç óõìðåñéöïñÜ ôïõ, ïýôå ïé óáöåßò ãñáðôÝò ïäçãßåò ôïõ ðñïò üëá ôá ðïëåìéêÜ óêÜöç Ýäåé÷íáí ìéá ôÝôïéá äéÜèåóç. Áõôü üìùò äåí åóÞìáéíå üôé êáé ï ßäéïò üðùò êáé ïé Üëëïé Íáýáñ÷ïé äåí åß÷áí ðñïåôïéìáóèÞ ãéá ðïëåìéêü áãþíá, óå ðåñßðôùóç ðïõ èá ôïõò åðéôßèåíôï ïé Ôïõñêï-Áéãýðôéïé. Ç ðñïóðÜèåéÜ ôïõ Ýôåéíå, ìå ôç äõíáìéêÞ ðáñïõóßá ôùí ôñéþí óôüëùí, íá åðéôý÷ç ïðùóäÞðïôå, áëëÜ åéñçíéêÜ, ôïõò óôü÷ïõò ôçò ÓõíèÞêçò ôïõ Ëïíäßíïõ, ôçí áíáêù÷Þ êáé ôçí áðï÷þñçóç ôùí Ôïõñêï-Áéãõðôßùí. Åí ôïýôïéò üìùò, äåí ìðïñåß íá ðáñáãíùñßóïõìå êáé ïñéóìÝíá Üëëá ðåñéóôáôéêÜ ôá ïðïßá áíáìöéóâÞôçôá èá åðçñåÜóïõí ôçí äéÜèåóç ôïõ Êüäñéãêôïí. Ðñþôïí, ôï üôé èåùñÞóáìå ðùò ï ÉìðñáÞì ôïí ãÝëáóå êáé ðáñÝâç ôçí õðüó÷åóÞ ôïõ, ôçò ðñïóùñéíÞò åêå÷åéñßáò, óôÝëíïíôáò ôï óôüëï ôïõ óôç ÐÜôñá êáé óõíå÷ßæïíôáò ôéò êáôáóôñïöÝò óôç Ìåóóçíßá. Äåýôåñïí, ôï üôé óôéò 16 Ïêôùâñßïõ ðÞñå áíáöïñÝò áðü ôïí Ðëïßáñ÷ï ×Üìéëôïí ãéá ôéò ðñüóöáôåò áðÜíèñùðåò åíÝñãåéåò ôùí Áéãõðôßùí êáé ôùí Ôïýñêùí óôçí Ðåëïðüííçóï ðïõ áðïóêïðïýóáí ìå áíÞêïõóôåò âáñâáñüôçôåò íá åîïíôþóïõí ôï åëëçíéêü óôïé÷åßï. Ôñßôïí, ôï üôé ï Êüäñéãêôïí, äåéíüò ìåëåôçôÞò ôçò áñ÷áßáò ÅëëçíéêÞò éóôïñßáò, åß÷å åêåßíåò ôéò çìÝñåò, üðùò ðñïêýðôåé áðü ôï ðñïóùðéêü ôïõ çìåñïëüãéï, áðáó÷ïëçèÞ ìå ôç ìåëÝôç ôçò íáõìá÷ßáò ðïõ Ýãéíå ôï 425 ð.×. óôï ßäéï åêåßíï êüëðï ôïõ Íáõáñßíïõ óôç Óöáêôçñßá ìåôáîý Áèçíáßùí êáé Óðáñôéáôþí êáé ôÝôáñôïí ôï üôé, óáí óôñáôéùôéêüò, åíäüìõ÷á äåí èá Þôáí áíôßèåôïò óå ìßá ðïëåìéêÞ åíÝñãåéá. ÅîùôåñéêÜ ëïéðüí ï Êüäñéãêôïí åðéæçôïýóå íá åðéâÜëëç ôçí

áíáêù÷Þ ìå åéñçíéêÜ ìÝóá. Åíäüìõ÷á üìùò Þôáí Ýôïéìïò íá ðñáãìáôïðïéÞóç ðïëåìéêÞ åíÝñãåéá, åÜí ïé óõíèÞêåò ôï åðÝâáëëáí. Ôï ãñÜììá ðñïò ôçí ãõíáßêá ôïõ, ãñáììÝíï óôéò 7 ôï âñÜäõ ôçò 19çò Ïêôùâñßïõ ôçò ðáñáìïíÞò ôçò Íáõìá÷ßáò, åßíáé áðïêáëõðôéêü ôçò äéáèÝóåþò ôïõ. Ôçò Ýãñáöå: «Ç äéêÞ ìïõ íáõôéêÞ ìïßñá åßíáé ôüóï Ýôïéìç ðïõ üëïé ôïõò èá ôï èåùñïýóáí êñßìá åÜí ïé ðñïåôïéìáóßåò ìáò ðÜíå ÷áìÝíåò. Åãþ ðÜíôùò åëðßæù óå êÜôé ôÝôïéï (äçëáäÞ íá ðÜíå ÷áìÝíåò ïé ðñïåôïéìáóßåò) áí êáé ïé Ôïýñêïé åßíáé öáíåñü ðùò ìáò ðåñéìÝíïõí ðáíÝôïéìïé... Áõôüò ï ÉìðñáÞì ðïõ êáõ÷éüôáí ãéá ôïí áíèñùðéóìü ôïõ êáé ðáñáðïíéüôáí ðïõ ïé åöçìåñßäåò ôïí áðïêáëïýóáí «áéìï÷áñÞ ÉìðñáÞì», óðÝñíåé áõôÞ ôç óôéãìÞ ôçí êáôáóôñïöÞ óå ïëüêëçñç ôç ÷þñá êáé ï ×Üìéëôïí ðïõ ôïí Ýóôåéëá íá óôáìáôÞóç ôïí óôñáôü ôïõ êïíôÜ óôç ÊáëáìÜôá, ìå ðëçñïöïñåß üôé õðÜñ÷ïõí «ìüíïí» ìåñéêïß êáôåóôñáììÝíïé Üóôåãïé óôçí åñçìùìÝíç ÷þñá ðïõ ôñÝöïíôáé ìå âñáóôü ÷ïñôÜñé». ÓõìðåñáóìáôéêÜ èá ìðïñïýóáìå íá ðïýìå üôé åêåßíï ôï ìåóçìÝñé ôçò 20çò Ïêôùâñßïõ 1827 ìå ôçí åßóïäï ôùí óôüëùí óôï Íáõáñßíï, ðáñ’ üëïí üôé ïé ñçôÝò äéáôáãÝò ôïõ Êüäñéãêôïí êáé ôùí Üëëùí äýï ÍáõÜñ÷ùí Þôáí íá ìçí õðÜñîç ðïëåìéêÞ åðéèåôéêÞ åíÝñãåéá, ïé äå óáöåßò ïäçãßåò ôùí ÊõâåñíÞóåùí Þôáí íá åíåñãÞóïõí ìå åéñçíéêÜ ìÝóá, Þôáí ðåñéóóüôåñï áðü ðéèáíü ðùò êÜðïéï ôõ÷áßï ðåñéóôáôéêü èá Ýäéíå ôçí áöïñìÞ íá ðñáãìáôïðïéçèÞ ç ðïëåìéêÞ áíáìÝôñçóç. ÁõôÞ äçëáäÞ ðïõ åðëáíÜôï óôï õðïóõíåßäçôï ôùí ôñéþí ÍáõÜñ÷ùí, ðïõ äåí åß÷áí ïäçãßåò íá ôçí ðñáãìáôïðïéÞóïõí áëëÜ êáé ðïõ ôçí ðåñßìåíáí êáé ðïõ Þóáí Ýôïéìïé íá ôçí áíôéìåôùðßóïõí. ¸ôóé êáé Ýãéíå. ΤΑ ΤΥΧΑΙΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ Óôçí áñ÷Þ åß÷á åðéóçìÜíåé ôï ðüóï ôá ôõ÷áßá ðåñéóôáôéêÜ êáé ïé áíèñþðéíåò áíôéäñÜóåéò åðçñåÜæïõí ðïëëÝò öïñÝò ôçí ðïñåßá ôçò éóôïñßáò. Ðåñéóóüôåñï áðü üóï êáíåßò ìðïñåß íá öáíôáóèÞ. Ôï Íáõáñßíï åßíáé Ýíá áðü ôá ðïëý êáèáñÜ ðáñáäåßãìáôá. Äåí Þôáí ìüíï ïé ðõñïâïëéóìïß ðïõ Ðåñßðëïõò

33

Από τη συλλογή των λιθογραφιών του Ν.Μ.Ε. “Illustration of Battle of Navarino” του Άγγλου ζωγράφου George Phillip Reinagle (1775-1862).

ñß÷ôçêáí êáôÜ ôïõ ¢ããëïõ áîéùìáôéêïý ìÝóá óôç âÜñêá. Äåí Þôáí ìüíï ï öüíïò ôïõ ¸ëëçíá ÌéêÝëç ðïõ åðçñÝáóáí ôá ãåãïíüôá ôçò éóôïñßáò óôï Íáõáñßíï. ¹ôáí áêüìç êáé ï èÜíáôïò ôïõ öéëÝëëçíá ÊÜíéãê, óôéò 8 Áõãïýóôïõ, ýóôåñá áðü ïêôþ ìÞíåò Ðñùèõðïõñãßáò. Ãéá ôï èÜíáôü ôïõ ïé Ôïýñêïé åßðáí üôé Þôáí «èáýìá ôïõ ðñïöÞôç» ãéá áõôïýò. ¹ôáí ôý÷ç êáé áôõ÷ßá ìáæß, ãéá ôçí ÅëëÜäá. Áôõ÷ßá ãéáôß áí æïýóå èá Þôáí äéáöïñåôéêüôåñåò ïé åîåëßîåéò, êáé óôçí ÊõâÝñíçóç ôçò Áããëßáò èá åîáêïëïõèïýóáí íá åßíáé öéëåëåýèåñïé êáé ü÷é óõíôçñçôéêïß ìå ôïí ÃïõÝëéãêôïí, ðïõ ÷áñáêôÞñéóáí ôï Íáõáñßíï óáí «áôõ÷Ýò ãåãïíüò» êáé ðñïóðÜèçóáí óôçí áñ÷Þ íá áíáôñÝøïõí ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò íáõáñ÷ßáò. ¹ôáí üìùò ôý÷ç ôï üôé ï ÊÜíéãê ðÝèáíå áöïý åß÷å õðïãñáöåß ç ÓõíèÞêç ôïõ Ëïíäßíïõ ôçò 6çò Éïõëßïõ 1827. Ôõ÷áßï Þôáí üôé üôé âñÝèçêå ¢ããëïò ÐñÝóâõò óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ï åîÜäåëöüò ôïõ Óåñ ÓôñÜöïñíô ÊÜíéãê, ößëïò ôïõ Êáðïäßóôñéá, ï ïðïßïò ìå ôçí õðïóôÞñéîç ôïõ ðñùèõðïõñãïý ôïõ, êáôçýèõíå åðß ôüðïõ ôç óõììá÷éêÞ ðïëéôéêÞ èåôéêÜ ãéá ôï åëëçíéêü æÞôçìá. Ï óåñ ÓôñÜöïñíô ÊÜíéãê Þôáí åêåßíïò ðïõ åõñýíïíôáò ôéò ïäçãßåò ôùí Õðïõñãþí ôùí Åîùôåñéêþí, ðåñéÝëáâå êáé ôç ÷ñÞóç âßáò ìÝóá óôéò äéáóáöçíßóåéò ðñïò ôïí Êüäñéãêôïí, áõôåò ðïõ ôïí ðñïåôïßìáóáí øõ÷ïëïãéêÜ, íá ôéò åñìçíåýóç áêüìá åõñýôåñá. Ôõ÷áßï Þôáí áêüìç üôé ïé óõìðëçñùìáôéêÝò ïäçãßåò áðü ôï Ëïíäßíï ðïõ Þôáí óáöÝóôåñåò êáé öéëåéñçíéêþôåñåò áðü ôéò ðñïçãïýìåíåò ëüãù êáé ôçò áëëáãÞò ôçò ÊõâåñíÞóåùò, õðåãñÜöçóáí óôéò 16 Ïêôùâñßïõ êáé Ýöèáóáí óôïí Êüäñéãêôïí ìåôÜ ôç Íáõìá÷ßá. Êáé áêüìç ôõ÷áßï üôé ôï ìõóôéêü Üñèñï ôçò ÓõíèÞêçò ôïõ Ëïíäßíïõ äéÝññåõóå êáé äçìïóéåýôçêå óôïõò ÔÜúìò, Ýôóé ðïõ åóêëÞñõíå ôç óôÜóç ôùí Ôïýñêùí, þóôå íá áñíçèïýí ôçí áðïäï÷Þ ôçò êáé ôçí êáôÜðáõóç ôùí å÷èñïðñáîéþí. Áêüìç Þôáí ôý÷ç ôï üôé åß÷å ðåèÜíåé ï ÔóÜñïò ÁëÝîáíäñïò ðïõ åß÷å óõíäÝóåé ôï üíïìÜ ôïõ ìå ôïõò Íáðïëåïíôåßïõò ðïëÝìïõò, ôçí ÉåñÞ Óõììá÷ßá êáé ôç äéáôÞñçóç ôïõ STATUS QUO óôçí Åõñþðç, åíþ ï áäåëöüò ôïõ Íéêüëáïò åß÷å ðÜñåé ðéï áðïöáóéóôéêÞ óôÜóç åíáíôßïí ôçò Ôïõñêßáò.

34

Ðåñßðëïõò

Ο ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ Åêôüò üìùò áðü ôá ôõ÷áßá áõôÜ ðåñéóôáôéêÜ- åõíïúêÜ Þ ìçêáé ôç äéåèíÞ óõãêõñßá, õðÞñîáí üëá ôá ðñïóùðéêÜ êáé óõíáéóèçìáôéêÜ óôïé÷åßá, ïé êáôáâïëÝò ôïõ ÷áñáêôÞñá êáé ç ðñïóùðéêüôçôá ôïõ Êüäñéãêôïí ðïõ åðÝäñáóáí óôçí áðüöáóÞ ôïõ íá åíåñãÞóç üðùò åíÞñãçóå. Ïé åíôõðþóåéò ôïõ áðü ôçí åëëçíéêÞ éóôïñßá, ç íùðÞ êáé åýãëùôôç áíáöïñÜ ôïõ ×Üìéëôïí ãéá ôéò âáñâáñüôçôåò ôùí Ôïõñêï-Áéãõðôßùí, ç áõóôçñÞ ðñïóÞëùóÞ ôïõ íá åöáñìüóç ïðùóäÞðïôå ôéò áðïöÜóåéò ôçò ÊõâåñíÞóåþò ôïõ, ç áßóèçóç üôé ï ÉìðñáÞì ðáñÝâç ôï ëüãï ôïõ êáé ôïí ãÝëáóå, ç äéÜèåóÞ ôïõ íá ðñáãìáôïðïéÞóç êáé áõôüò ôç óõìâïëÞ ôïõ óôçí éóôïñßá. Èåùñþíôáò óõíïëéêÜ ôç Íáõìá÷ßá ôïõ Íáõáñßíïõ, ðïõ -üðùò êÜðïéïò ôçí å÷áñáêôÞñéóå- åß÷å ôç äýíáìç 10 ôïõëÜ÷éóôïí äéåèíþí óõìöùíéþí óôçí åðßóðåõóç ôçò áíåîáñôçóßáò ôçò ÅëëÜäïò, âëÝðïõìå ðüóï ç ðïñåßá ôçò éóôïñßáò åîáñôÜôáé áðü ìéá óåéñÜ áðü ðáñÜãïíôåò, üðïõ ôï ôõ÷áßï ðåñéóôáôéêü êáé ôï áíèñþðéíï óôïé÷åßï ðáßæïõí Ýíá óçìáíôéêþôáôï ñüëï. ÊÜèå êßíçóç óôç äéåèíÞ ðïëéôéêÞ åßíáé åîçñôçìÝíç êáé åîáñôÜ ôéò êéíÞóåéò ôïõ Üëëïõ. Ç ôïðïèÝôçóç ôùí êõâåñíÞóåùí, ç éó÷ýò ôùí üðëùí, ôá ïéêïíïìéêÜ óõìöÝñïíôá, ç êïéíÞ ãíþìç, ç äçìéïõñãßá ðñáãìáôéêþí êáôáóôÜóåùí, ôá ôõ÷áßá ãåãïíüôá, ïé ìç åëåã÷üìåíåò äõíÜìåéò, ï áíèñþðéíïò ðáñÜãïíôáò, ç ðñïóùðéêüôçôá ôùí çãåôþí, ïé ðñïóùðéêÝò öéëßåò, ïé áíèñþðéíåò ó÷Ýóåéò êáé ç åðéìïíÞ êáé ç áõôïèõóßá ãéá Ýíá óêïðü -êáèÝíá ìüíï ôïõ êáé üëá ìáæß- êáèïñßæïõí ôçí éóôïñßá êáé ôéò ôý÷åò ôùí ëáþí. ÌÝóá óôá ðëáßóéá áõôÜ, ç ðñïóðÜèåéá ôïõ åëëçíéêïý ëáïý íá áðïôéíÜîç ôïí ôïýñêéêï æõãü, ïé èõóßåò ôïõ åðß 6 ÷ñüíéá óå Ýíáí Üíéóï áëëÜ åìðíåõóìÝíï áðü ôïí ðüèï ãéá ôçí åëåõèåñßá áãþíá, ç ðñáãìáôéêÞ êáôÜóôáóç ðïõ åß÷å êáôïñèþóåé íá äçìéïõñãÞóç, ìáæß ìå üëïõò ôïõò ðáñÜãïíôåò áðëïýò êáé óýíèåôïõò êáé áõôïäýíáìïõò, ìÝóá óôïõò ïðïßïõò ðñùôåýïõóá èÝóç êáôÝ÷åé ôï Íáõáñßíï, ïäÞãçóáí ôåëéêÜ óôçí áðåëåõèÝñùóç ôïõ ¸èíïõò.

ARGO

C

Targeting Quality

24, Kanigos Street. ñ GR - 185 34 Piraeus - Greece Tel: 210 4147400 Telex: 211718 - 211720 - 212228 TCMT GR., Fax: 210 4222541 - 210 4222542 http: www.targetmarine.gr ñ e-mail: contact@targetmarine.gr

Η διεθνής απήχηση του έπους του ‘40 Αποτελεί αξιοσημείωτο γεγονός ότι η Ελλάδα, κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν η μόνη χώρα η οποία χρειάστηκε να αντιμετωπίσει τους στρατούς τεσσάρων χωρών ταυτόχρονα: Αλβανίας, Ιταλίας, Γερμανίας και Βουλγαρίας.

Διάρκεια Αντίστασης (σε ημέρες) Ελλάδα 219 Νορβηγία 61 Γαλλία

43 (Η μεγάλη δύναμη της

Πολωνία Βέλγιο Ολλανδία Γιουγκοσλαβία

30 18 4 3

εποχής εκείνης)

0 (Οι Δανοί παραδόθηκαν σε

Δανία

ένα μοτοσικλετιστή ο οποίος μετέφερε το αίτημα του Χίτλερ προς τον Δανό βασιλιά για τη διέλευση του Ναζιστικού στρατού. Ο Δανός βασιλιάς δηλώνοντας υποταγή παρέδωσε το στέμμα στον μοτοσικλετιστή να το μεταφέρει στο Βερολίνο και τον Χίτλερ.)

1

2

3

Τσεχοσλοβακία 0 Λουξεμβούργο 0 Σύνολο Ελληνικών Απωλειών που προξενήθηκαν από τις Κατοχικές Δυνάμεις Αλβανία Ιταλία Βουλγαρίσ Γερμανία

1165 8000 25.000 50.000

Σύνολο Απωλειών σε ποσοστό επί του πληθυσμού Ελλάδα Σοβ. Ένωση Ολλανδία Γαλλία Πολωνία Γιουγκοσλαβία Βέλγιο

36

Ðåñßðëïõò

10% 2,8% 2,2% 2% 1,8% 1,7% 1,5%

Πάνω: To αντιτορπιλικό «Αδρίας» συνοδεύει τον παραδοθέντα ιταλικό στόλο στη Μάλτα. Στη φωτογραφία διακρίνονται μέλη του πληρώματος του «Αδρία» να παρατηρούν τα ιταλικά πολεμικά. 1. Μεταφορά Ιερολοχιτών από εμπορικό σκάφος για επιχείρηση στο Αιγαίο. 2. Το Α/Τ «Βασίλισσα Όλγα» βυθίζεται στον όρμο Λακκί της Λέρου ύστερα από γερμανική αεροπορική επίθεση. 26/9/1943. 3. Το Α/Τ «Αδρίας» με κομμένη την πλώρη στην τουρκική ακτή Gϋmϋçlük (Γκιουμουσλούκ), Οκτώβριος, 1943.

Δηλώσεις / Διακηρύξεις Πρωταγωνιστών Χίτλερ «Χάριν της ιστορικής αληθείας οφειλώ να διαβεβαιώσω ότι μονάχα οι Έλληνες, από όλους τους αντιπάλους μας, πολέμησαν με μεγίστη ανδρεία και την υψηλότερη περιφρόνηση προς το θάνατο». (Από την ομιλία στο Ράιχσταγκ την 4η Μαίου 1941) Sir Harold Leofric George Alexander Βρετανός Στρατάρχης κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο «Δεν θα ήταν υπερβολή να ειπωθεί ότι η Ελλάδα αναστάτωσε τα σχέδια της Γερμανίας στο σύνολό τους, εξαναγκάζοντάς την να αναβάλλει (για διάστημα 6 εβδομάδων) την επίθεσή της κατά της Ρωσίας. Προκαλεί απορία ποια θα ήταν η θέση της Σοβιετικής Ένωσης χωρίς την συμμετοχή της Ελλάδας». (Παράφραση από ομιλία του στο Βρετανικό Κοινοβούλιο στις 28/10/1941) Benito Musolini «Ο πόλεμος με την Ελλάδα απέδειξε ότι τίποτε δεν είναι σταθερό στα στρατιωτικά πράγματα και ότι πάντοτε μας περιμένουν εκπλήξεις». (Από ομιλία του στις 10/5/1941).

Ραδιοφωνικός Σταθμός Μόσχας. «Πολεμήσατε άοπλοι και νικήσατε, μικροί εναντίον μεγάλων. Σας χρωστούμε ευγνωμοσύνη γιατί μας δώσατε χρόνο να υπερασπιστούμε την πατρίδα μας. Ως Ρώσοι και ως άνθρωποι σας ευχαριστούμε». (Όταν ο Χίτλερ επιτέθηκε στην ΕΣΣΔ) Maurice Schumann Υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας 1969-1973, μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας το 1974. «Η Ελλάδα αποτελεί το σύμβολο της βασανισμένης αιμάσσουσας αλλά ζωντανής Ευρώπης. Ποτέ μία ήττα δεν ήταν τόσο τιμητική για εκείνους που την υπέστησαν». (Από μήνυμα που απηύθυνε από το BBC του Λονδίνου, προς τους υποδουλωμένους λαούς της Ευρώπης την 28η Απριλίου 1941, την ημέρα που ο Χίτλερ κατέλαβε την Αθήνα, έπειτα από 6μηνο πόλεμο της Ελλάδος ενάντια στον Μουσολίνι και 6 εβδομάδων ενάντια στον Χίτλερ.)

Franklin Roosvelt «Την 28η Οκτωβρίου του 1940 δόθηκε στην Ελλάδα προθεσμία 3 ωρών να αποφασίσει αν θα κάνει πόλεμο ή όχι, αλλά και αν ακόμη η προθεσμία ήταν 3 ημέρες, 3 εβδομάδες ή 3 χρόνια η απάντηση θα παρέμενε η ίδια. Οι Έλληνες δίδαξαν αξιοπρέπεια καθ’ όλη τη διάρκεια των αιώνων. Όταν παγκοσμίως είχε χαθεί κάθε ελπίδα, ο ελληνικός λαός τόλμησε να αμφισβητήσει το ανίκητο του Γερμανικού καθεστώτος υψώνοντας έναντί του υπερήφανο πνεύμα ελευθερίας». (Παράφραση από ομιλία του την 10η Ιουνίου του 1943) «Ο ηρωικός αγώνας του Ελληνικού λαού κατά της Γερμανικής επίθεσης, ενώ είχε ήδη προηγηθεί η καταιγιστική ήττα των Ιταλών οι οποίοι προσπάθησαν να εισβάλουν επί του Ελληνικού εδάφους, γέμισε τις καρδιές του Αμερικανικού λαού από ενθουσιασμό και συγκίνηση». (Παράφραση από ομιλία του την 25η Απριλίου 1941)

Joseph Vissarionovich Tzougasvili Stalin «Λυπάμαι που γερνάω και δεν θα ζήσω αρκετά ώστε να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στον ελληνικό λαό, του οποίου η αντίσταση καθόρισε την έκβαση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου». (Από ομιλία του σε ραδιοφωνικό σταθμό της Μόσχας την 31η Ιανουαρίου 1943 μετά την νίκη του Stalingrad και τη συνθηκολόγηση του Στρατάρχη Paulus.)

Sir Robert Antony Eden Υπουργός Πολέμου και Εξωτερικών Αγγλίας 1940-1945, Πρωθυπουργός Αγγλίας 1955-1957. «Ανεξαρτήτως του τι θα πουν οι μελλοντικοί ιστορικοί, αυτό που μπορούμε να πούμε τώρα είναι ότι η Ελλάδα δεν έδωσε μόνο στον Μουσολίνι ένα αξέχαστο μάθημα, αλλ` αυτό υπήρξε και το κίνητρο για την επανάσταση της Γιουγκοσλαβίας, παράλληλα συγκράτησε τους Γερμανούς στην ηπειρωτική χώρα και την Κρήτη για διάρκεια έξι εβδομάδων, αναστάτωσε τη χρονολογική σειρά όλων των σχεδίων που είχαν καταστρωθεί από την Γερμανική Ανωτάτη Στρατιωτική ηγεσία και έτσι επέφερε μια γενική αναστροφή της γενικής πορείας του πολέμου με αποτέλεσμα να νικήσουμε». (Παράφραση από ομιλία του στο Βρετανικό Κοινοβούλιο την 24η Σεπτεμβρίου 1942)

Georgy Constantinovich Zhoucov 1896-1974. Στρατάρχης του Σοβιετικού Στρατού. «Το ότι ο Ρωσικός λαός κατάφερε να αντισταθεί στα πρόθυρα της Μόσχας, να ανακόψει και να αναστρέψει τον Γερμανικό χείμαρρο, το οφείλει στον Ελληνικό λαό ο οποίος καθυστέρησε τις Γερμανικές μεραρχίες τον χρόνο που θα μπορούσαν να μας γονατίσουν». (Απόσπασμα από τις αναμνήσεις του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου) George VI. Βασιλεύς της Μεγάλης Βρετανίας 1936-1952 «Ο έξοχος αγώνας της Ελλάδας, υπήρξε η πρώτη μεγάλη ανατροπή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου». (Παράφραση από ομιλία του στο Κοινοβούλιο τον Μάιο του 1945)

Charles de Gaulle «Δεν είμαι σε θέση να εκφράσω το εύρος της ευγνωμοσύνης που νιώθω για την ηρωική αντίσταση του Ελληνικού λαού και των ηγετών του». (Από ομιλία του στο Γαλλικό Κοινοβούλιο μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου.)

Winston Churchill «Η λέξη ηρωισμός πιστεύω πως δεν ανταποκρίνεται στο ελάχιστο στις πράξεις αυτοθυσίας των Ελλήνων, οι οποίες ήταν καταλυτικής σημασίας για το νικηφόρο αποτέλεσμα του κοινού αγώνα των Εθνών, κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο για την ανθρώπινη ελευθερία και αξιοπρέπεια. Εάν απουσίαζε η γενναιότητα και η ανδρεία των Ελλήνων, το αποτέλεσμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου θα ήταν ασαφές». (Παράφραση από ομιλία του στο Βρετανικό Κοινοβούλιο την 24η Απριλίου 1941) «Έως τώρα είχαμε συνηθίσει να λέμε ότι οι Έλ-

ληνες πολεμούν σαν ήρωες. Τώρα πλέον θα λέμε ότι: Οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες». (Από ομιλία του στο BBC τις πρώτες ημέρες του ΕλληνοΙταλικού πολέμου)

Σημειώσεις: Την 10η Απριλίου 1941, μετά τη συνθηκολόγηση με τη Γερμανία, τα βόρεια οχυρά της Ελλάδος παραδόθηκαν. Οι γερμανοί εξέφρασαν τον θαυμασμό τους στους Έλληνες στρατιώτες, δήλωσαν ότι ήταν τιμή τους και ένιωθαν περήφανοι που είχαν ως αντίπαλο έναν τέτοιο στρατό και ζήτησαν από τον Έλληνα Διοικητή να επιθεωρήσει το Γερμανικό στρατό ως ένδειξη τιμής και αναγνώρισης. Η Γερμανική σημαία υψώθηκε μόνον μετά την ολοκληρωτική αποχώρηση του Ελληνικού στρατού. Ένας γερμανός αξιωματικός της Αεροπορίας δήλωσε στον Διοικητή της ομάδος μεραρχιών Ανατολικής Μακεδονίας Αντιστράτηγο Δέδε ότι ο Ελληνικός στρατός υπήρξε ο πρώτος, στον οποίο τα μαχητικά αεροπλάνα “stuka” δεν προκάλεσαν πανικό. “Οι στρατιώτες σου” είπε “αντί να τρέχουν πανικόβλητοι, όπως έκαναν στη Γαλλία και Πολωνία, πυροβολούσαν εναντίον μας από τις θέσεις τους.” Ðåñßðëïõò

37

[ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ]

Την Παρασκευή 17 Νοεμβρίου 2006 η Πρόεδρος και μέλη του προσωπικού του Μουσείου επισκέφθηκαν τους νέους χώρους της Βιβλιοθήκης «Καίτη Λασκαρίδου», η οποία πρόσφατα μεταστεγάστηκε σε ένα νεοκλασικό κτίριο, πραγματικό «στολίδι», στην πόλη του Πειραιά. Η Πρόεδρος της Βιβλιοθήκης, κυρία Μαριλένα Λασκαρίδου, υποδέχθηκε με ευγένεια την αντιπροσωπεία και η βιβλιοθηκονόμος, κυρία Παναγιώτα Δεδετζή, ανέλαβε την ξενάγηση στους χώρους του ιδρύματος και στην έκθεση «4 Κήποι / Πειραιάς 2006» που φιλοξενεί εκεί αυτή την περίοδο. Η αντιπροσωπεία του Μουσείου ενημερώθηκε για τις εκδηλώσεις και τις δραστηριότητες του ιδρύματος και συζήτησαν τις δυνατότητες μελλοντικής συνεργασίας των δύο φορέων με στόχο την συμβολή στην πολιτιστική και πνευματική αναβάθμιση της πόλης του Πειραιά.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ

«Καίτη Λασκαρίδου» Η Βιβλιοθήκη «Καίτη Λασκαρίδου» ιδρύθηκε το Δεκέμβριο του 1993 από τον Κωνσταντίνο Λασκαρίδη στη μνήμη της συζύγου του και εντάχθηκε στα προγράμματα της Χ.Ε.Ν. Νέου Φαλήρου. Η Καίτη Λασκαρίδου γεννήθηκε στον Πειραιά όπου και μεγάλωσε. Αποφοίτησε από το Αμερικανικό Κολέγιο Θηλέων και σπούδασε Οικονομικά στην Εμπορική Σχολή του Πειραιά. Παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Λασκαρίδη και απέκτησε δύο γιους, τον Πάνο και τον Θανάση. Στις αρχές της δεκαετίας του ‘50, επικεφαλής μίας ομάδας γυναικών, μαζί με τις δύο αδελφές της, Ναυσικά Λημναίου και Μίνα Τορνάρου, ίδρυσαν τη Χ.Ε.Ν. Φαλήρου με βασικό σκοπό τη φροντίδα προσφύγων κοριτσιών από τη Ρουμανία, τη Ρωσία και άλλες ανατολικές χώρες. Το 1955 εκλέχτηκε στο Διοικητικό Συμβούλιο της Χ.Ε.Ν. Ελλάδος και επί μία 30ετία υπηρέτησε επιτυχώς και με αφοσίωση ως μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής, και άλλων επιτροπών, του Δ.Σ. και σαν Αντιπρόεδρός της. Το αναλυτικό μυαλό της, η κοινωνική της ευαισθησία, η οξυδέρκεια, το χιούμορ και η ευθυκρισία της έμειναν χαραγμένα στη μνήμη όσων τη γνώρισαν από κοντά. Θέλοντας να τιμήσουν την Καίτη Λασκαρίδου και το έργο της εδόθη το όνομά της στη Βιβλιοθήκη για να θυμίζει στους νεώτερους μια γυναίκα παράδειγμα προς μίμηση. Η Βιβλιοθήκη από την ίδρυσή της στεγαζόταν σε ένα κομψό αλλά μικρό αρχοντικό στην οδό Σμολένσκυ στο Ν. Φάληρο. Ωστόσο, το διαρκώς αυξανόμενο κοι38

Ðåñßðëïõò

νό της, κατέστησε επιτακτική την ανάγκη μεταστέγασής της σε έναν μεγαλύτερο χώρο για την καλύτερη επίτευξη των στόχων της. Στις 13 Νοεμβρίου εγκαινιάστηκε το νέο κτίριο της Βιβλιοθήκης, ένα νεοκλασικό τριώροφο διατηρητέο αρχοντικό που αναπαλαιώθηκε και διαμορφώθηκε πλήρως με σεβασμό στην παράδοση. Το κτίριο αποτελείται από έναν ημιυπόγειο χώρο με ανεξάρτητη είσοδο από την οδό Πραξιτέλους 169Α, όπου εκτίθεται η Βιβλιοθήκη με το παιδικό, εγκυκλοπαιδικό, πληροφοριακό και μέρος του τμήματος ενηλίκων. Σ’ αυτόν τον χώρο πραγματοποιούνται και οι δραστηριότητες του παιδικού προγράμματος «Δημιουργικά

Προτομή Καίτης Λασκαρίδου

Πρωινά του Σαββάτου». Στο ίδιο επίπεδο βρίσκεται και το εντευκτήριο της Βιβλιοθήκης. Η είσοδος και η υποδοχή βρίσκονται στο ισόγειο του κτιρίου στην οδό Πραξιτέλους 169Β, όπου εξελίσσεται το τμήμα της βιβλιοθήκης ενηλίκων, συνέχεια του βιβλιοστασίου και παιδικού τμήματος που βρίσκονται στον ημιυπόγειο χώρο. Στον ίδιο όροφο βρίσκεται και το αναγνωστήριο, ενώ αυτό το διάστημα φιλοξενείται έκθεση παλαιών και σπάνιων εκδόσεων (μέρος ιδιωτικής συλλογής). Η μεγάλη δρύινη χειροποίητη σκάλα οδηγεί στον Α΄ όροφο στον οποίο λειτουργούν οι αίθουσες των σεμιναρίων, των εκδηλώσεων και των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Ο Β΄ όροφος, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, θα στεγάσει το τμήμα της Ιστορικής και Ναυτικής Έρευνας καθώς και τον εκθεσιακό χώρο της Βιβλιοθήκης. Όλες οι εγκαταστάσεις έχουν εξοπλιστεί με όλα

τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα. Η Βιβλιοθήκη περιέχει περίπου 15.000 τίτλους βιβλίων και η συλλογή της εμπλουτίζεται συνεχώς. Καλύπτει τις εξής κατηγορίες βιβλίων: Γενικά, Φιλοσοφία. Ψυχολογία, Θρησκεία, Κοινωνικές Επιστήμες, Γλώσσα, Θετικές Επιστήμες, Εφαρμοσμένες Επιστήμες, Καλές Τέχνες, Λογοτεχνία, Ιστορία. Διαθέτει έντυπο και οπτικοακουστικό υλικό σχετικά με τις δραστηριότητές της και παρέχει την χρήση υπολογιστών και Internet στους επισκέπτες και αναγνώστες της.

Η επεξεργασία του υλικού γίνεται σύμφωνα με τους αγγλοαμερικανικούς κανόνες καταλογογράφησης, σύμφωνα με την Δεκαδική ταξινόμηση του Dewey και χρησιμοποιείται το αυτοματοποιημένο σύστημα ABEKT. Οι σκοποί της Βιβλιοθήκης πραγματοποιούνται με τη διοργάνωση διαλέξεων, εκθέσεων, σεμιναρίων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων, συνεργασίες με εκδοτικούς οίκους, καθώς και μέσα από τη συνεργασία με άλλες βιβλιοθήκες, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Χρήση της Βιβλιοθήκης και του υλικού της μπορούν να κάνουν όλοι ανεξαρτήτως ηλικίας και τόπου κατοικίας. Η Βιβλιοθήκη είναι δανειστική και οι ώρες λειτουργίας για το κοινό είναι Δευτέρα – Παρασκευή 10:00 – 21:00 & Σάββατο 10:00 –14:00. Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στο Διοικητικό Συμβούλιο και ιδιαίτερα στην Πρόεδρο, χάρις στην επιμονή και την άοκνη προσπάθεια της οποίας η Βιβλιοθήκη διαρκώς εξελίσσεται και αποτελεί μια πνευματική «όαση» στη σύγχρονη πραγματικότητα. Ðåñßðëïõò

39

Κείμενο: Μιχάλης Μιχαηλάκης Για 60 χρόνια τα σκισμένα δίκτυα των ψαράδων ήταν η μόνη ένδειξη για την ύπαρξη ενός γιγαντιαίου ναυαγίου ελάχιστα μίλια μακριά από το λιμάνι της Κέας. Το 1976 ο Jacques Y. Cousteau ήταν ο πρώτος που σήκωσε το βαρύ πέπλο της λήθης που κάλυπτε το μεγαλύτερο πλοίο που ναυπηγήθηκε ποτέ για λογαριασμό της White Star Line, τον Βρετανικό. Ένα υπερωκεάνιο που (ξανα)σχεδιάστηκε για να πείσει το επιβατικό κοινό ότι αυτό που συνέβη στο αδελφό του πλοίο, τον Τιτανικό, δεν υπήρχε περίπτωση να επαναληφθεί. Για τους ιστορικούς η αξία του οφείλεται στο γεγονός ότι ο σχεδιασμός του ήταν «κληρονομιά» της πιο διάσημης ναυτικής τραγωδίας όλων των εποχών. Για τους επαγγελματίες δύτες, που το επισκέπτονται από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Σε βάθος 120 μέτρων, το ναυάγιο είναι κάτι σαν το Έβερεστ των τεχνικών καταδύσεων και αποτελεί μια σπάνια ευκαιρία για να δοκιμάσουν τα όρια τους. Όπως κι αν το βλέπει κανείς, η ουσία είναι ότι ο Βρετανικός είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή υποσημείωση στα χιλιάδες κείμενα που έχουν γραφτεί για τον Τιτανικό. Αυτή είναι η ιστορία του μεγαλύτερου βυθισμένου υπερωκεάνιου στον κόσμο.

Επιβίβαση τραυματιών από μικρότερο νοσοκομειακό πλοίο στο Μούδρο της Λήμνου τον Οκτώβριο του 1916. (Συλλογή Μ.Μιχαηλάκη)

Στο περασμένο τεύχος του «Περίπλου» δημοσιεύθηκε το άρθρο του μέλους του Ν.Μ.Ε. κ. Θωκταρίδη και της κας Ρένας Γιατροπούλου για το ναυάγιο του Βρετανικού. Η γνώση και η εμπειρία του υποβρύχιου ερευνητή κ. Θωκταρίδη φώτισαν ένα από τα πιο διάσημα ναυάγια του ελλαδικού χώρου. Στο παρόν τεύχος δημοσιεύουμε το άρθρο του νέου μέλους του Ν.Μ.Ε. κ. Μιχαηλάκη, σχετικά με το ίδιο ναυάγιο. Ο Μιχάλης Μιχαηλάκης είναι μέλος της Titanic Historical Society και της Titanic Research & Modeling Association. Το 2000 δημιούργησε το δικτυακό τόπο www.hospitalshipbritannic.com που καταγράφει αναλυτικά την ιστορία του Βρετανικού. Τον Σεπτέμβριο του 2006 ο κ. Μιχαηλάκης παραχώρησε στο Μουσείο επί δανεισμώ μακέτα του ναυαγίου του μοντελιστή MORTEN JENSEN. Το νέο και εντυπωσιακό έκθεμα του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος μπορείτε να δείτε στην αίθουσα Εμπορικής Ναυτιλίας. «Περίπλους» 40

Ðåñßðëïõò

[ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΣ]

Μοντέλο του Βρετανικού που παρουσιάζει το πλοίο όπως θα ήταν αν είχε ολοκληρωθεί η κατασκευή του.

Ένα βράδυ του 1907, κατά τη διάρκεια ενός δείπνου στο μέγαρο του Λόρδου William Pirrie, πρόεδρου των ιρλανδικών ναυπηγείων Harland & Wolff, πάρθηκε η απόφαση για την κατασκευή τριών γιγαντιαίων υπερωκεάνιων πλοίων. Εκείνο το βράδυ ο Λόρδος Pirrie συναντήθηκε με τον Joseph Bruce Ismay, προεδρεύοντα σύμβουλο της αγγλικής εταιρείας White Star Line και προέδρο του τεράστιου ομίλου εταιριών International Mercantile Marine (I.M.M) ιδιοκτησίας του αμερικανού μεγιστάνα John Pierpont Morgan. Η White Star είχε εξαγοραστεί από την I.M.M. πέντε χρόνια νωρίτερα με σκοπό την δυναμική είσοδο της τελευταίας στη γραμμή του Βόρειου Ατλαντικού, η οποία είχε αρχίσει να γίνεται ιδιαίτερα κερδοφόρος λόγω της ραγδαίας αύξησης του μεταναστευτικού ρεύματος προς την Αμερική. Το 1907 όταν η Cunard –ο βασικός αντίπαλος της White Star– προχώρησε στην καθέλκυση των δύο μεγαλύτερων και ταχύτερων πλοίων της εποχής, του Λουζιτάνια (Lusitania - 31.500 t) και του Μαουριτάνια (Mauretania - 31.938 t), έγινε πλέον φανερό ότι η εταιρία του Ismay έπρεπε να απαντήσει άμεσα προκειμένου να παραμείνει στο παιχνίδι του ανταγωνισμού. Το 1910 η White Star καθέλκυσε το Ολύμπικ (Olympic - 45.424 t) και το 1911 τον Τιτανικό (Titanic - 46.328 t). Το τρίτο πλοίο ξεκίνησε να κατασκευάζεται το Νοέμβριο του 1911. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που έφταναν στον Τύπο θα ονομαζόταν Τζαϊγκάντικ (Gigantic) και θα πλησίαζε τους 50.000 t. Η απάντηση της Cunard ήρθε με την καθέλκυση του Ακουιτάνια (Aquitania – 45.647 t) το 1913. Η βύθιση του Τιτανικού στις 14 Απριλίου 1912 ύστερα από τη σύγκρουση του με παγόβουνο στον Βόρειο Ατλαντικό κατά τη διάρκεια του παρθενικού του ταξιδιού παραμένει η πιο διάσημη τραγωδία στα χρονικά της παγκόσμιας ναυτικής ιστορίας. Το δραματικό τέλος των 1502 ανθρώπων που χάθηκαν μαζί με το πλοίο συγκλόνισε την παγκόσμια κοινή γνώμη σε μεγάλο βαθμό καθώς το πλοίο θεωρούνταν πρακτικά αβύθιστο κατά τους ειδικούς. Η αξιοπιστία της White Star δέχθηκε ένα πολύ

Η καθέλκυση του Βρετανικού.

μεγάλο πλήγμα. Η εταιρία έπρεπε πλέον να αποδείξει ότι τα πλοία της εκτός από πολυτέλεια ήταν σε θέση να προσφέρουν και τις απαραίτητες εγγυήσεις για την ασφάλεια όλων των επιβατών. Η πρώτη κίνηση ήταν η ανάκληση του Ολύμπικ από την ενεργό υπηρεσία με σκοπό τη βελτίωση του σχεδιασμού του. Το έργο αυτό δεν ήταν εύκολο καθώς το πλοίο ήταν ήδη ολοκληρωμένο και το περιθώριο αλλαγών ήταν αρκετά περιορισμένο. Το ίδιο διάστημα η κατασκευή του τρίτου πλοίου είχε σχεδόν παγώσει. Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι πριν από την τραγωδία του Τιτανικού η White Star είχε πράγματι επιλέξει το όνομα Τζαϊγκάντικ, όμως αυτό δεν αποδείχθηκε ποτέ καθώς η εταιρία «εξαφάνισε» γρήγορα κάθε αναφορά σε αυτό το όνομα και ανακοίνωσε ότι το όνομα του νέου πλοίου θα ήταν Βρετανικός (Britannic). Η White Star ήθελε το νέο πλοίο της να αποτελεί πλέον σημείο αναφοράς στον τομέα της ασφάλειας αλλά ταυτόχρονα να είναι ακόμα περισσότερο ελκυστικό για το απαιτητικό επιβατικό κοινό της πρώτης θέσης. Όπως ήταν φυσικό οι βασικές αλλαγές που έγιναν στον Βρετανικό αφορούσαν κυρίως την ασφάλεια του. Αποφασίστηκε η επέκταση σε μήκος του διπλού πυθμένα, ώστε να καλύπτει το 60% του συνολικού μήκους του σκάφους, αλλά και η αύξηση του ύψους του. Οι μπουλμέδες έγιναν 16 (από 15), χωρίζοντας το σκάφος σε 17 μερικώς στεγανά διαμερίσματα. Πέντε μπουλμέδες επεκτάθηκαν μέχρι το μέγιστο ύψος του κύτους προκειμένου να το χωρίσουν σε πλήρως στεγανά τμήματα (δεν υπήρχε κανένα στον Τιτανικό). Με αυτές τις αλλαγές το πλοίο μπορούσε να μείνει στην επιφάνεια με 6 διαμερίσματα

γεμάτα νερό (έναντι 5 στον Τιτανικό). Το πρόβλημα της εγκατάστασης του απαιτούμενου αριθμού σωσίβιων λέμβων για όλους τους επιβάτες (46 λέμβοι) λύθηκε με την εγκατάσταση καπονιών νέου τύπου (gantry davit) που σχεδιάστηκαν ειδικά για τον Βρετανικό από τα ναυπηγεία Harland & Wolff. Τα καπόνια αυτά μπορούσαν να διαχειριστούν την εκκένωση πολλών λέμβων από το ίδιο σημείο του καταστρώματος, ήταν πλήρως μηχανοκίνητα, διέθεταν αυτόματο σύστημα απαγκίστρωσης σε περίπτωση ανάγκης και είχαν φωτιστικά σώματα προκειμένου να διευκολύνουν την επιβίβαση των επιβατών σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού. Το πιο εντυπωσιακό πλεονέκτημα τους όμως ήταν η δυνατότητα χειρισμού τους ακόμα και σε περίπτωση μεγάλης κλίσης. Στον Βρετανικό θα υπήρχαν 8 καπόνια τοποθετημένα σε 4 ζεύγη. Η αναγκαιότητα ύπαρξης μεγαλύτερου χώρου περιπάτου και για τους επιβάτες της δεύτερης θέσης οδήγησε τους σχεδιαστές σε μία ακόμη αλλαγή που έκανε το πλοίο να διαφέρει οπτικά από το Ολύμπικ και τον Τιτανικό. Πιο συγκεκριμένα, αποφασίστηκε η πλήρης κάλυψη του καταστρώματος περιπάτου της τρίτης θέσης κοντά στην πρύμνη και η ενσωμάτωση της οροφής του νέου χώρου στο κατάστρωμα της δεύτερης θέσης. Στο Ολύμπικ όλες αυτές οι αλλαγές απαιτούσαν εκτεταμένες δομικές ενισχύσεις που δεν ήταν εφικτό να γίνουν σε μικρό χρονικό διάστημα. Αποφασίστηκε λοιπόν να χρησιμοποιηθεί ο παλαιότερος τύπος καπονιών (Wellin davits) και να διατηρηθεί το ανοικτό κατάστρωμα περιπάτου της τρίτης θέσης. Ο Βρετανικός καθελκύστηκε στις 11:15 της 26ης Φεβρουαρίου του 1914. Το τεράστιο κύτος του χρειάστηκε 81 δευτερόλεπτα για να εγκαταλείψει τη στεριά, περίπου 2 χρόνια μετά την έναρξη της ναυπήγησης του. Ανακοινώθηκε ότι θα ήταν έτοιμος για υπηρεσία το 1915, θα είχε πλήρωμα 950 ατόμων και θα μπορούσε να μεταφέρει 790 επιβάτες στην πρώτη θέση, 836 στη δεύτερη και 953 στην τρίτη. ΤΑ ΥΠΕΡΩΚΕΑΝΙΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ Τον Αύγουστο του 1914 τα κράτη που αποτελούσαν τη τριπλή συμμαχία της Entente (Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία) κήρυξαν τον πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις (Γερμανία και Αυστρία-Ουγγαρία). Το Βρετανικό Ναυαρχείο προχώρησε στην επίταξη μεγάλου αριθμού σκαφών προκειμένου να καλύψει τις μεγάλες ανάγκες του Στρατού και του Ναυτικού, αλλά τα μεγάλα υπερωκεάνια δεν ήταν ανάμεσα στα πλοία που επιτάχθηκαν αρχικά, αφού το μέγεθός τους περιόριζε πολύ τις επιχειρησιακές τους δυνατότητες. Η White Star απέσυρε το Ολύμπικ από τη γραμμή του Βόρειου Ατλαντικού το Νοέμβριο του 1914. Τον ίδιο μήνα ο κόσμος συγκλονίστηκε από την απώλεια του Λουζιτάνια, το οποίο τορπιλίστηκε χωρίς καμία προειδοποίηση από το γερμανικό υποβρύχιο U-20 στα ανοικτά Ðåñßðëïõò

41

[ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΣ]

Ο Βρετανικός ως πλωτό νοσοκομείο.

της Ιρλανδίας. Το καμάρι της Cunard βυθίστηκε ύστερα από μόλις 18 λεπτά και ο τραγικός απολογισμός έφτασε τους 1200 νεκρούς. Παρά τους κινδύνους, πολύ σύντομα το Βρετανικό Ναυαρχείο αποφάσισε ότι είχε φτάσει η ώρα να χρησιμοποιήσει τα μεγαλύτερα πλοία. Η αιτία ήταν μια παράτολμη επιχείρηση των Συμμάχων στη χερσόνησο της Καλλίπολης. Αυτή η εκστρατεία ήταν μια ιδέα του Winston Churchill, ο οποίος εκείνη την εποχή ήταν Λόρδος του Βρετανικού Ναυαρχείου, και είχε σαν στόχο την κατάληψη των Στενών των Δαρδανελίων. Ο σκοπός ήταν η δημιουργία μιας οδού ανεφοδιασμού για τα Ρωσικά στρατεύματα αλλά και η σταδιακή αποδυνάμωση του Τουρκικού στρατού που πολεμούσε στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων. Στις 18 Μαρτίου του 1915, 16 αγγλικά και γαλλικά πολεμικά πλοία και ένας στολίσκος από σκάφη συνοδείας έφτασαν στα Στενά με σκοπό την εκκαθάριση της αποβατικής ζώνης. Οι τουρκικές θέσεις βομβαρδίστηκαν χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία και κάθε προσπάθεια προσέγγισης απέτυχε λόγω των πυκνών πυρών των τουρκικών πυροβόλων. Δύο πολεμικά πλοία βυθίστηκαν από νάρκες και άλλα υπέστησαν σοβαρές ζημιές και εγκατέλειψαν τη μάχη. Τελικά ο Στόλος αποχώρησε έχοντας αποτύχει πλήρως στην αποστολή του. Οι στρατιωτικοί ήταν πιο αισιόδοξοι και δήλωναν ότι ο έλεγχος των Στενών θα ήταν εφικτός μέσα σε 72 ώρες. Η απόβαση ξεκίνησε στις 25 Απριλίου 1915. Η τουρκική αντίσταση ήταν σθεναρή αλλά μέχρι το βράδυ οι συμμαχικές δυνάμεις είχαν καταφέρει να δημιουργήσουν προγεφυρώματα. Σύντομα οι αντίπαλοι καθηλώθηκαν σε έναν ανούσιο πόλεμο χαρακωμάτων που είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση του αριθμού των τραυματιών. Για να αντιμετωπίσει την άμεση ανάγκη για μεταφορά ενισχύσεων στην Καλλίπολη, το Βρετανικό Ναυαρχείο προχώρησε στην επίταξη των Μαουριτάνια και Ακουϊτάνια τον Ιούνιο του 1915 . Όμως οι πρόχειρες νοσοκομειακές εγκαταστάσεις των Συμμάχων στη Λήμνο και τα μικρά νοσοκομειακά 42

Ðåñßðëïõò

Ο Βρετανικός όπως είναι σήμερα, σχεδιασμένος από τον Neil Eggington.

σκάφη αδυνατούσαν να αντιμετωπίσουν τον τεράστιο όγκο τραυματιών και σύντομα αποφασίστηκε η μετατροπή του Ακουϊτάνια σε νοσοκομειακό πλοίο και η αντικατάσταση του από το Ολύμπικ. Παρά τις ενισχύσεις, ο αριθμός των τραυματιών συνεχώς μεγάλωνε και η ανάγκη για νοσοκομειακά πλοία γινόταν όλο και πιο πιεστική. Το κάλεσμα για τον Βρετανικό έφτασε στις 13 Νοεμβρίου του 1915 και στα ναυπηγεία των Harland & Wolff ξεκίνησε ένας αγώνας δρόμου προκειμένου το ημιτελές υπερωκεάνιο να μετατραπεί σε ένα πλήρως εξοπλισμένο πλωτό νοσοκομείο στο λιγότερο δυνατό χρόνο. Η ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ Οι εργασίες μετατροπής στο εσωτερικό του Βρετανικού δεν κράτησαν πολύ γιατί το μεγαλύτερο ποσοστό των επιπλώσεων και των διακοσμητικών κατασκευών που προορίζονταν για τους μεγάλους χώρους της πρώτης και δεύτερης θέσης δεν είχαν τοποθετηθεί ακόμα. Από τις λιγοστές φω-

τογραφίες που υπάρχουν, αλλά και από κάποιες διηγήσεις γιατρών και νοσοκόμων που δούλεψαν στο πλοίο, προκύπτει ότι το εσωτερικό του ήταν φτωχό από αισθητική άποψη. Οι άνετες αίθουσες ψυχαγωγίας, οι σκεπαστοί χώροι περιπάτου στα ανώτερα καταστρώματα και το μεγάλο εστιατόριο της πρώτης θέσης μετατράπηκαν σε θαλάμους ασθενών και χειρουργεία. Πάντως το ιατρικό προσωπικό του Βρετανικού που διέμενε στις καμπίνες της πρώτης και δεύτερης θέσης είχε την τύχη να απολαμβάνει μέρος της πολυτέλειας για την οποία θα πλήρωναν ακριβά οι μελλοντικοί «κανονικοί» επιβάτες του, αφού οι περισσότερες είχαν σχεδόν ολοκληρωθεί. Το κατώτερο νοσηλευτικό προσωπικό, οι λιγότερο σοβαρά ασθενείς και το πλήρωμα θα χρησιμοποιούσαν τους λιτούς χώρους των υπόλοιπων καταστρωμάτων. Όταν οι εργασίες ολοκληρώθηκαν η χωρητικότητα του πλωτού νοσοκομείου έφτανε τους 3.309 ασθενείς. Εξωτερικά, το βασικό πρόβλημα που υπήρ-

[ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΣ]

Σκίτσο του ναυαγίου του Βρετανικού από τον Neil Eggington.

Μοντέλο του ναυαγίου του Βρετανικού από τον Morten Jensen. (Συλλογή Μ.Μιχαηλάκη)

χε ήταν το γεγονός ότι οι τεχνικοί είχαν προλάβει να τοποθετήσουν μόνο 5 από τα 8 καπόνια νέου τύπου. Προκειμένου να διατηρηθεί ο απαιτούμενος αριθμός σωσίβιων λέμβων (ήταν 58 για το πλωτό νοσοκομείο) αποφασίστηκε να τοποθετηθούν 7 καπόνια τύπου Wellin σε κάθε πλευρά του σκάφους. Η εξωτερική εμφάνιση του Βρετανικού ήταν πλήρως εναρμονισμένη με τους κανονισμούς που αφορούσαν τα διακριτικά των νοσοκομειακών πλοίων. Το σκάφος βάφτηκε λευκό με μία πράσινη λωρίδα κατά μήκος ολόκληρου του κύτους, η οποία διακοπτόταν σε 3 σημεία από μεγάλους κόκκινους σταυρούς. Για την αναγνώριση του πλοίου τη νύχτα τοποθετήθηκαν 4 μεγάλοι κόκκινοι σταυροί στο ανώτερο κατάστρωμα (δύο σε κάθε πλευρά) οι οποίοι φωτίζονταν με ηλεκτρικούς λαμπτήρες όταν έπεφτε το σκοτάδι. Κατά μήκος κάθε πλευράς του σκάφους υπήρχε κρεμασμένη μια σειρά από πράσινους λαμπτήρες μέσα σε ξύλινες θήκες που όταν άναβαν σχημάτιζαν μια φωτεινή πράσινη γραμμή. Στις 6 Δεκεμβρίου του 1915, το Βρετανικό Ναυαρχείο ενημέρωσε τους Γερμανούς για την ιδιότητα του Βρετανικού και δύο ημέρες αργότερα το πλοίο παραδόθηκε στη White Star Line αφού ολοκλήρωσε τις σύντομες υποχρεωτικές δοκιμές του στην ανοικτή θάλασσα. Σύμφωνα με την επίσημη καταχώρηση που έγινε στο λιμάνι

του Λίβερπουλ, ο Βρετανικός είχε μήκος 269 μέτρα, μέγιστο πλάτος 28,6 μέτρα, μέγιστο ύψος 31,7 μέτρα και το τονάζ του (gross) ήταν 48.158 t. Οι δύο μηχανές του κινούνταν με ατμό από 29 λέβητες και παρήγαγαν συνολική ισχύ 32.000 ίππων. Η κεντρική προπέλα έπαιρνε ισχύ από μια τουρμπίνα ατμού χαμηλής πιέσεως που παρήγαγε ισχύ18.000 ίππων. Η μέγιστη ταχύτητα που δηλώθηκε από την εταιρία ήταν 21 κόμβοι, αλλά το πλοίο μπορούσε να φτάσει χωρίς δυσκολία τουλάχιστον τους 23 κόμβους με όλους τους λέβητες σε λειτουργία. Το βράδυ της 11ης Δεκεμβρίου, ο Βρετανικός ξεκίνησε για ένα ταξίδι δύο ημερών για το Λίβερπουλ όπου καταχωρήθηκε από το Βρετανικό Ναυαρχείο με αριθμό αναγνώρισης το G618. Στις 16 Δεκεμβρίου η διοίκηση του σκάφους παραδόθηκε επίσημα στον Charles Alfred Bartlett της White Star. Ο Bartlett ήταν στην εταιρία από το 1894 και ανάμεσα στα πλοία που είχε κυβερνήσει ήταν και ο Τιτανικός κατά τη διάρκεια των δοκιμών του. Είχε πολύ καλή φήμη και θεωρούνταν από τους καπετάνιους που έδιναν μεγάλη σημασία στην ασφάλεια. Το προσωπικό του νοσοκομείου θα αποτελούνταν από άνδρες του Υγειονομικού Σώματος του αγγλικού στρατού (Royal Army Medical Corps - RAMC) και από νοσοκόμες προερχόμενες από διάφορα νοσηλευτικά σώματα.

ΠΛΩΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ Ο Βρετανικός πραγματοποίησε 3 επιτυχημένες αποστολές στη Μεσόγειο κατά το χρονικό διάστημα Δεκεμβρίου 1915 Απριλίου 1916. Σύμφωνα με το σχεδιασμό, το πλοίο θα ξεκινούσε από το λιμάνι του Σαουθάμπτον με προορισμό το Μούδρο της Λήμνου, όπου βρισκόταν η βάση διαλογής των τραυματιών. Προβλεπόταν ένας ενδιάμεσος σταθμός για ανεφοδιασμό με κάρβουνο και νερό στη Νάπολη της Ιταλίας (στο δεύτερο ταξίδι χρησιμοποιήθηκε το λιμάνι της Αουγκούστα στη Σικελία). Καθώς ο Βρετανικός δε μπορούσε να προσεγγίσει την ακτή της Λήμνου, λόγω του μεγέθους του, οι τραυματίες θα μεταφέρονταν σε αυτό από μικρότερα νοσοκομειακά πλοία που θα πλεύριζαν το γιγαντιαίο υπερωκεάνιο στα ανοικτά του λιμανιού. Η επιστροφή στο Σαουθάμπτον θα γινόταν χωρίς ενδιάμεσους σταθμούς προκειμένου ο χρόνος παραμονής των τραυματιών στο πλοίο να είναι όσο το δυνατόν μικρότερος. Αυτό το πρόγραμμα δε τηρήθηκε στη δεύτερη και την τρίτη αποστολή και ο Βρετανικός παρέλαβε τραυματίες από τα σημεία ανεφοδιασμού χωρίς να συνεχίσει μέχρι τη Λήμνο. Μετά την οριστική αποχώρηση των στρατευμάτων από τη χερσόνησο της Καλλίπολης (Ιανουάριος 1916) ο αριθμός των τραυματιών στη βάση της Λήμνου μειώθηκε αισθητά και το Βρετανικό Ναυαρχείο έκρινε πως η χρήση των υπερωκεάνιων στην Ανατολική Μεσόγειο δεν ήταν πια απαραίτητη. Στις 6 Ιουνίου του 1916 ο Βρετανικός αποδεσμεύτηκε επισήμως και η White Star ξεκίνησε τη μετατροπή του σε επιβατικό πλοίο. Όμως οι εξελίξεις στο βαλκανικό μέτωπο άλλαξαν σύντομα τα δεδομένα. Η κατάσταση στην Ελλάδα ήταν δύσκολη καθώς ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επέμενε υπέρ της ουδετερότητας, σε αντίθεση με τον Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο που πίστευε ότι η χώρα έπρεπε να πάρει το μέρος των δυνάμεων της Entente. Η διαφωνία μεταξύ των δύο ανδρών προκάλεσε δύο φορές την παραίτηση του Βενιζέλου και οδήγησε τη χώρα σε εθνικό διχασμό. Μετά την ήττα της Σερβίας από τις Κεντρικές Δυνάμεις το 1915 και τις αποτυχίες στο μέτωπο της Καλλίπολης ο κίνδυνος να χαθούν τα Βαλκάνια ήταν πλέον ορατός. Τον Νοέμβριο του 1915 οι Άγγλοι και οι Γάλλοι αποβιβάστηκαν στη Θεσσαλονίκη –και λίγο αργότερα στην Κέρκυρα– χωρίς την άδεια της Ελληνικής κυβέρνησης προκειμένου να δημιουργήσουν ένα νέο μέτωπο στη Μακεδονία και να βοηθήσουν τον σερβικό στρατό κατά την υποχώρηση του. Το καλοκαίρι του 1916 τα στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη είχαν φτάσει τις 500.000, όταν αποφασίστηκε μια επίθεση μεγάλης κλίμακας στα Βαλκάνια, σε συνδυασμό με δύο νέες επιθέσεις των Άγγλων κατά της Τουρκίας στην Παλαιστίνη και τη ΜεÐåñßðëïõò

43

[ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΣ]

σοποταμία. Σύντομα η βάση του Μούδρου γέμισε με τραυματίες από αυτά τα μέτωπα και το Βρετανικό Ναυαρχείο ανακάλεσε τα υπερωκεάνια σε υπηρεσία. Ο Βρετανικός κλήθηκε στις 28 Αυγούστου του 1916, έχοντας μετατραπεί σε πλωτό νοσοκομείο για δεύτερη φορά. Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ Μετά από δύο αποστολές στο Μούδρο, χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, το γιγαντιαίο υπερωκεάνιο αναχώρησε από το Σαουθάμπτον στις 14:23 της 12 ης Νοεμβρίου για το έκτο του ταξίδι για το Αιγαίο, μεταφέροντας 1062 άτομα (673 πλήρωμα, 313 άνδρες του RAMC και 76 νοσοκόμες). Ανάμεσα στα μέλη του πληρώματος υπήρχαν και 18 νεαροί ναυτοπρόσκοποι που είχαν αναλάβει βοηθητικά καθήκοντα σε διάφορα σημεία του πλοίου. Τα ξημερώματα της 22ας Νοεμβρίου, 1916, ο Βρετανικός βρισκόταν στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ της Μακρονήσου και της Κέας ταξιδεύοντας με τη μέγιστη 44

Ðåñßðëïõò

ταχύτητα του (22-23 κόμβοι). Στις 08:15 ακούστηκε ένας δυνατός κρότος που τράνταξε έντονα ολόκληρο το πλοίο. Δευτερόλεπτα μετά την έκρηξη, ο στρατιώτης του RAMC John Cuthbertson ήρθε αντιμέτωπος με ένα τεράστιο κύμα νερού που τον παρέσυρε ενώ βρισκόταν σε έναν από τους χώρους που φιλοξενούσαν τις κουκέτες του νοσηλευτικού προσωπικού κοντά στην πλώρη. Στάθηκε όμως απίστευτα τυχερός, αφού το νερό τον ξέβρασε άθικτο στο ανώτερο κατάστρωμα μέσα από το κενό που είχε αφήσει μια κατεστραμμένη σκάλα. Λίγο χαμηλότερα, οι άνδρες που εργάζοταν στα λεβητοστάσια Νο.5 και Νο.6 είδαν με τρόμο ένα υδάτινο τείχος να έρχεται καταπάνω τους. Υπολογίζεται πως είχαν στη διάθεση τους περίπου 2 λεπτά για να σωθούν πριν το νερό καλύψει τα πάντα. Τα κατάφεραν όλοι. Την ίδια ώρα, οι νοσοκόμες και οι γιατροί έπαιρναν το πρωινό τους στο εστιατόριο. Ο ήχος της έκρηξης και το τράνταγμα πάγωσε τους πάντες. Ο συνταγματάρχης του RAMC Ha-

rold Pristley διέταξε ψύχραιμα τις νοσοκόμες να μείνουν στις θέσεις τους καθώς η σειρήνα του πλοίου δεν είχε σημάνει συναγερμό. Ο πλοίαρχος Charles Bartlett έτρεξε στη γέφυρα, φορώντας ακόμα τις πυτζάμες του, προκειμένου να μάθει τι είχε συμβεί. Διέταξε αμέσως να σταματήσουν οι μηχανές, να κλείσουν οι υδατοστεγείς πόρτες και να ετοιμαστούν οι σωσίβιες λέμβοι. Μέσα σε λίγα λεπτά έφτασαν και οι πρώτες αναφορές για την κατάσταση. Η έκρηξη είχε συμβεί σε κάποιο σημείο μεταξύ των αμπαριών Νο.2 και Νο.3, και είχε προκαλέσει σοβαρές ζημιές τους μπουλμέδες των τεσσάρων μπροστινών διαμερισμάτων αλλά και σε τμήμα του διαδρόμου που χρησιμοποιούσαν οι θερμαστές για να πηγαίνουν στα ανώτερα καταστρώματα. Αυτός ο διάδρομος ξεκινού-σε από το αμπάρι Νο.1 και κατέληγε στο λεβητοστάσιο Νο.6. Κατά συνέπεια η ζημιά σε αυτό προκάλεσε μεγάλη εισροή νερού και στο λεβητοστάσιο Νο.6. Τα πράγματα έγιναν χειρότερα όταν η πόρτα μεταξύ των λεβητοστάσιων Νο.6 και Νο.5 απέτυχε να κλείσει σωστά. Σύμφωνα με το σχεδιασμό του, ο Βρετανικός μπορούσε να μείνει στην επιφάνεια ακόμα και με τα 6 μπροστινά διαμερίσματα του πλημμυρισμένα, όμως τα περισσότερα φινιστρίνια στα κατώτερα καταστρώματα ήταν ανοικτά γιατί οι θάλαμοι έπρεπε να αεριστούν πριν την παραλαβή των ασθενών στη Λήμνο. Όταν ο Βρετανικός άρχισε να παίρνει κλίση αυτά τα φινιστρίνια βρέθηκαν κάτω από το νερό. Καθώς η κλίση χειροτέρευε συνεχώς ο Bartlett συνειδητοποίησε ότι το νερό εισχωρούσε από τα ανοικτά φινιστρίνια στα υπόλοιπα στεγανά διαμερίσματα. Χωρίς να χάσει χρόνο, έστειλε μόνο ένα λακωνικό σήμα κινδύνου: «SOS. Χτυπήσαμε νάρκη στα ανοικτά του λιμανιού του Αγ. Νικολάου». Κατόπιν, διέταξε στροφή προς τις ακτές της Κέας, στα δεξιά του, ελπίζοντας ότι θα προλάβει να προσαράξει το πλοίο του στα ρηχά. Η ανταπόκριση του πηδαλίου ήταν ανεπαρκής και ο Bartlett αναγκάστηκε να δώσει περισσότερη ισχύ στην αριστερή προπέλα προκειμένου να πραγματοποιήσει τη δεξιά στροφή. Αργά αλλά σταθερά το υπερωκεάνιο ολοκλήρωσε τον ελιγμό και άρχισε να πλέει προς το νησί. Ακούστηκε ο συναγερμός και όλοι άφησαν τις θέσεις τους για να πάρουν τα σωσίβια από τις καμπίνες τους και να πάνε στους προβλεπόμενους σταθμούς συγκέντρωσης. Το τρομερό νέο άρχισε να διαδίδεται από στόμα σε στόμα: «Το πλοίο βουλιάζει!». Στο κατάστρωμα οι ναύτες και οι αξιωματικοί ετοίμαζαν ήδη τις σωσίβιες λέμβους. Στην αριστερή πλευρά του πλοίου έλαβε χώρα το πρώτο κρούσμα πανικού καθώς μια ομάδα μελών του πληρώματος κατέλαβε τις δύο πρώτες λέμβους αμέσως μόλις ετοιμάστηκαν για την κάθοδο τους στη θάλασσα. Αντιθέτως, η συμπεριφορά των νοσοκόμων ήταν υποδειγματική. Η

[ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΣ]

Πάνω: Σχέδια της πλάγιας όψης και κατόψεις των καταστρωμάτων του Britannic, Δεξιά: Σκίτσο ενός διασωθέντα του Britannic.

έμπειρη αρχηγός τους Elizabeth A. Dowse δεν ήταν άνθρωπος που τρόμαζε σε δύσκολες καταστάσεις. Είχε υπηρετήσει σε δύο δύσκολες εκστρατείες στην Αφρική και ήταν μια από τις ελάχιστες νοσοκόμες που είχαν λάβει τον Βασιλικό Ερυθρό Σταυρό Α’ Τάξεως, την ανώτατη τιμητική διάκριση της Στρατιωτικής Νοσηλευτικής. Αμέσως μετά τη έκρηξη συγκέντρωσε όλο το προσωπικό της στον προκαθορισμένο σταθμό συγκέντρωσης, έκανε καταμέτρηση, το χώρισε σε ομάδες και κατόπιν επέβλεψε προσωπικά την επιβίβαση του στις λέμβους. Μερικές σωσίβιες λέμβοι κατάφεραν να απομακρυνθούν πριν δοθεί η σχετική εντολή. Αυτό έγινε κατά τη διάρκεια του ελιγμού που επιχειρούσε ο πλοίαρχος Bartlett και ήταν η αιτία της τραγωδίας που σημάδεψε τη βύθιση του Βρετανικού. Η αρχή έγινε από την πρύμνη. Μια μικρή ομάδα θερμαστών κατέλαβε μια λέμβο και απομακρύνθηκε χωρίς να περιμένει εντολές. Ο υποπλοίαρχος Harry William Dyke τους εντόπισε και μέσω τηλεβόα τους διέταξε να επιστρέψουν για να μαζέψουν όσους είχαν πηδήξει στη θάλασσα. Στις 08:30 από την αριστερή πλευρά άρχισαν να κατεβαίνουν δύο λέμβοι χωρίς την έγκριση του υπεύθυνου αξιωματικού. Λίγο πριν φτάσουν στη θάλασσα κάποιος χρησιμοποίησε το σύστημα αυτόματης απαγκίστρωσης, με αποτέλεσμα να πέσουν απότομα στο νερό. Καθώς οι επιβαίνοντες προσπαθούσαν να συνέλθουν από την πτώση και να χρησιμοποιήσουν τα κουπιά για να απομακρυνθούν , οι δύο λέμβοι άρχισαν να παρασύρονται προς τις γιγαντιαίες προπέλες του πλοίου που βρίσκονταν πια έξω από το νερό και περιστρέφονταν ακόμα. Οι σκηνές που ακολούθησαν ήταν απερίγραπτες. Το νερό βάφτηκε κόκκινο καθώς η πρώτη λέμβος και οι επιβάτες της γινόντουσαν κομμάτια από την αριστερή προπέλα του Βρετανικού . Από τη δεύτερη

λέμβο, η καμαριέρα Violet Jessop και ο νεαρός ναυτοπρόσκοπος John Perman παρακολουθούσαν με τρόμο. Δεν ήταν η πρώτη φορά που η Violet εγκατέλειπε ένα πλοίο με αυτό τον τρόπο αφού είχε επιβιώσει από το ναυάγιο του Τιτανικού λίγα χρόνια νωρίτερα. Λίγο πριν το μικρό σκάφος φτάσει στην προπέλα όλοι πήδηξαν στη θάλασσα για να σωθούν. Ο John Perman επέλεξε να γαντζωθεί στο σκοινί που κρέμονταν από το καπόνι της πρύμνης, ενώ η Violet προς στιγμή δίστασε αφού δεν ήξερε κολύμπι. Πήδηξε και εκείνη ελάχιστα δευτερόλεπτά πριν η λέμβος διαλυθεί από την προπέλα. Το σωσίβιο της την έσπρωξε αμέσως προς τα επάνω όμως το κεφάλι της χτυπούσε διαρκώς πάνω σε συντρίμμια και δεν κατάφερνε να πάρει αέρα. Τελικά ύστερα από αρκετές αγωνιώδεις προσπάθειες κατάφερε να φτάσει στην επιφάνεια. Το πρώτο πράγμα που αντίκρισε ήταν ένα ανοιγμένο κεφάλι. Γύρω της επέπλεαν ανθρώπινα μέλη και πτώματα με πρόσωπα παραμορφωμένα από τον τρόμο. Η Violet έκλεισε ξανά τα μάτια της και συγκεντρώθηκε στο πως θα κρατήσει το κεφάλι της έξω από το νερό

αφού οι δυνάμεις της άρχισαν να την εγκαταλείπουν. Ο πλοίαρχος Bartlett, αγνοώντας την τραγωδία που εξελισσόταν στην πρύμνη, διέταξε να σταματήσουν οι μηχανές αφού έλαβε αναφορές ότι η εισροή νερού αυξανόταν όσο ο Βρετανικός ήταν σε κίνηση. Η αριστερή προπέλα σταμάτησε να περιστρέφεται ακριβώς τη στιγμή που μια τρίτη λέμβος ήταν έτοιμη να κομματιαστεί επάνω της. Ο John Perman, που βρισκόταν ακόμα κρεμασμένος από το σκοινί του καπονιού της πρύμνης, γλίστρησε προς τα κάτω και έπεσε στο νερό σοκαρισμένος αλλά σώος. Στις 08:35, μόλις σταμάτησαν οι μηχανές, δόθηκε η επίσημη διαταγή για να κατέβουν οι λέμβοι. Η εκκένωση του πλοίου συνεχίστηκε με γρήγορους ρυθμούς καθώς όσο περνούσε η ώρα η κλίση μεγάλωνε και ο χειρισμός των καπονιών γινόταν όλο και πιο δύσκολος. Στις 08:45 τα περισσότερα καπόνια της αριστερής πλευράς ήταν πλέον αδύνατον να χρησιμοποιηθούν. Την ίδια ώρα ο πλοίαρχος Bartlett επιχείρησε για δεύτερη φορά να κατευθυνθεί προς την Κέα και διέταξε να ξεκινήσουν ξανά οι μηχανές, όμως σύντομα ενημερώθηκε ότι το νερό είχε φτάσει στο επίπεδο του τέταρτου καταστρώματος. Ήταν πια πολύ αργά και ο Bartlett το γνώριζε. Έδωσε εντολή να σταματήσουν οι μηχανές και διέταξε την άμεση εγκατάλειψη του σκάφους. Η κατάσταση άρχισε να γίνεται χαοτική καθώς το τέλος πλησίαζε. Ο συνταγματάρχης Pristley με μία μικρή ομάδα στρατιωτών πετούσαν στη θάλασσα σχεδίες και ξύλινες καρέκλες, προκειμένου να βοηθήσουν τα εκατοντάδες άτομα που είχαν πηδήξει στη θάλασσα, ενώ οι αξιωματικοί και οι ναύτες του Βρετανικού έδιναν το δικό τους αγώνα ενάντια στο χρόνο προσπαθώντας να κατεβάσουν όσο το δυνατόν περισσότερες λέμβους μπορούσαν. Στις 09:00 η τελευταία λέμβος άφησε το πλοίο και ο Bartlett έδωσε εντολή στους ηρωικούς άνδρες που δούλευαν ακόμα στο μηχανοστάσιο να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους. Η μόνη έξοδος που τους απέμενε ήταν το ψεύτικο τέταρτο φουγάρο που χρησίμευε αποκλειστικά ως αγωγός εξαερισμού. Όταν τα νερά έφτασαν στη γέφυρα ο πλοίαρχος Bartlett, ο υποπλοίαρχος Dyke και ο Πρώτος Μηχανικός Robert Fleming έκαναν ένα μικρό βήμα και βρέθηκαν στη θάλασσα. Ολόκληρη η πρύμνη βρισκόταν πια πολλά μέτρα ψηλά στον αέρα, σε μια σκηνή που θύμιζε πολύ τις τελευταίες τραγικές στιγμές της βύθισης του Τιτανικού. Στήλες καπνού άρχισαν να πετάγονται από τα φουγάρα, τα οποία άρχισαν να πέφτουν το ένα μετά το άλλο επάνω στο κατάστρώμα. Όταν η πλώρη άγγίξε το βυθό, η πρύμνη βρισκόταν ακόμα έξω από το νερό. Τότε ο Βρετανικός άρχισε να περιστρέφεται απότομα προς τα δεξιά και στις 09:07 χάθηκε για πάντα μέσα στα γαλανά νερά του Αιγαίου. Ðåñßðëïõò

45

[ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΣ]

Ο Πλοίαρχος Bartlett

Η ΔΙΑΣΩΣΗ Η λακωνική έκκληση για βοήθεια που έστειλε ο πλοίαρχος Bartlett ελήφθη από πολλά συμμαχικά πλοία, όμως κάθε επικοινωνία ήταν αδύνατη, λόγω βλάβης του δέκτη του ασύρματου τηλέγραφου στο χτυπημένο υπερωκεάνιο. Το πρώτο που ανταποκρίθηκε στο σήμα κινδύνου ήταν το αγγλικό αντιτορπιλικό HMS Scourge που βρισκόταν στον Σαρωνικό. Ο κυβερνήτης του Scourge άλλαξε αμέσως πορεία προς την Κέα, ακολουθούμενος από τα γαλλικά ρυμουλκά Goliath και Polyphemus. Το επόμενο σκάφος που άλλαξε πορεία ήταν το αγγλικό αντιτορπιλικό HMS Heroic που βρισκόταν λίγο έξω από το Σούνιο και είχε διασταυρωθεί με τον Βρετανικό λίγη ώρα νωρίτερα. Έξω από την Κέα οι ναυαγοί προσπαθούσαν να οργανωθούν καθώς πολλές λέμβοι ήταν υπερφορτωμένες, ενώ σε αρκετές από αυτές δεν υπήρχαν ναύτες για να δώσουν οδηγίες. Περίπου 200 άνθρωποι ήταν ακόμα μέσα στο νερό και κάποιοι από αυτούς ήταν σοβαρά τραυματισμένοι. Ο πλοίαρχος Bartlett έθεσε ως πρώτη προτεραιότητα την άμεση περισυλλογή των τραυματιών και τη μεταφορά τους στην ξηρά. Αυτό ήταν εφικτό γιατί ο Βρετανικός 46

Ðåñßðëïõò

διέθετε 2 μηχανοκίνητες λέμβους (λάντζες) που μπορούσαν να κινηθούν γρήγορα μέσα στο θαλάσσιο χώρο του ναυαγίου. Ο Bartlett διέταξε το πλήρωμα της πρώτης λάντζας να μεταφέρει άμεσα όσους τραυματίες μπορούσε στο λιμάνι της Κέας. Η δεύτερη λάντζα και οι απλές λέμβοι θα συνέχιζαν την περισυλλογή των ναυαγών. Η Elizabeth Dowse διέθεσε 6 νοσοκόμες για την φροντίδα των τραυματιών στην Κέα και διένειμε τις υπόλοιπες σε όσες περισσότερες λέμβους μπορούσε. Επιπλέον έδωσε οδηγίες ώστε να κατασκευαστούν αυτοσχέδιοι επίδεσμοι από ρούχα, κουβέρτες και σωσίβια. Η πρώτη βοήθεια που έλαβαν οι ναυαγοί ήρθε από τους έλληνες ψαράδες που βρίσκονταν στην περιοχή. Αρκετές ψαρόβαρκες έφτασαν στο σημείο μέσα σε διάστημα λεπτών και ανέσυραν κάποιους ανθρώπους από τη θάλασσα. Στις 09:30 ο παρατηρητής του Heroic εντόπισε τις λέμβους του Βρετανικού. Μισή ώρα αργότερα έφτασε στην περιοχή το Scourge και τα δύο γαλλικά ρυμουλκά. Μέσα στο επόμενο δίωρο 494 ναυαγοί είχαν επιβιβαστεί στο Heroic και 339 στο Scourge. Η κατάσταση στα δύο μικρά πλοία έγινε σύντομα οριακή. Δεν υπήρχε πια διαθέσιμος

χώρος, ενώ στα αναρρωτήρια το ιατρικό προσωπικό προσπαθούσε να κρατήσει στη ζωή τους ακρωτηριασμένους άνδρες που είχαν ανασυρθεί από το νερό μετά από το ατύχημα με την προπέλα. Στις 12:00 μία από τις λάντζες του Βρετανικού προσέγγισε το Scourge και ενημέρωσε ότι περίπου 150 ναυαγοί βρίσκονταν στο λιμάνι της Κέας περιμένοντας βοήθεια. Στην προβλήτα του μικρού λιμανιού της Κέας η κατάσταση ήταν δραματική. Οι περισσότεροι τραυματίες ήταν φρικτά ακρωτηριασμένοι και σε πολλές περιπτώσεις οι πρόχειροι επίδεσμοι που είχαν κατασκευαστεί στις λέμβους ήταν ανεπαρκείς για τα τραύματά τους. Λίγο μετά το μεσημέρι υπέκυψε ένας από τους άνδρες του RAMC, ο λοχίας William Sharpe. Οι σοκαρισμένοι κάτοικοι του νησιού βοήθησαν με κάθε τρόπο, παρά τα προβλήματα επικοινωνίας που προέκυψαν λόγω της διαφορετικής γλώσσας. Ο τοπικός γιατρός φρόντισε αρκετούς τραυματίες, ενώ αρκετοί άνοιξαν τα σπίτια τους στους ταλαιπωρημένους ναυαγούς προσφέροντας κουβέρτες, ρουχισμό και κονιάκ. Η κατάσταση βελτιώθηκε αισθητά όταν έφτασαν στην περιοχή το αντιτορπιλικό HMS Foxhound και το ελαφρύ καταδρομικό HMS Foresight. Τα 2 πλοία αρχικά ερεύνησαν το στενό της Κέας και μετά κατέπλευσαν στον κόλπο του Αγ. Νικολάου για να αποβιβάσουν το ιατρικό τους προσωπικό στο νησί. Στις 14:15 το Foxhound ξεκίνησε για το Φάληρο με τους ναυαγούς. Tο πλήρωμα του Foresight έμεινε στο νησί προκειμένου μαζέψει τις σωσίβιες λέμβους, ενώ ο Γάλλος υποπρόξενος ανέλαβε να οργανώσει την ταφή της σωρού του λοχία Sharpe στο νησί. ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΟΥ Ο αγγλο-γαλλικός στόλος βρισκόταν στο Φάληρο σε μια προσπάθεια να ασκηθεί πίεση στον βασιλιά Κωνσταντίνο, προκειμένου να παραδώσει άνευ όρων στους Γάλλους μεγάλες ποσότητες στρατιωτικού υλικού. Τον Νοέμβριο του 1916 οι σύμμαχοι πήραν τελικά τον έλεγχο του ελληνικού στόλου, όμως αρκετοί έλληνες επίστρατοι ξεκίνησαν διαμαρτυρίες. Την πρώτη ημέρα του Δεκεμβρίου, 3000 Άγγλοι και Γάλλοι, αποβιβάστηκαν στο Φάληρο και τον Πειραιά αλλά αντιμετώπισαν μεγάλη αντίσταση από περίπου 20.000 επιστράτους. Ο Γάλλος ναύαρχος εγκλωβίστηκε για πολύ ώρα μέσα στο Ζάππειο ενώ τα συμμαχικά πλοία βομβάρδισαν περιοχές της Αθήνας. Το απόγευμα οι δύο πλευρές συνθηκολόγησαν και η αποβατική δύναμη αποχώρησε αφήνοντας 194 νεκρούς και πολλούς τραυματίες. Αυτές οι ταραχές καταγράφτηκαν στην ελληνική ιστορία ως «Νοεμβριανά» γιατί συνέβησαν στις 18 Νοεμβρίου σύμφωνα με το παλαιό ημερολόγιο. Μέσα σε αυτό το κλίμα, τα πλοία με τους διασωθέντες του Βρετανικού έφτασαν στο Φάληρο αργά το μεσημέρι της

[ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΣ]

21ης Νοεμβρίου. Πολλοί ναύτες των αγκυροβολημένων συμμαχικών πλοίων ανέβηκαν στα καταστρώματα για να καλωσορίσουν με ενθουσιώδεις φωνές τις νοσοκόμες. Αρχικά τα πλοία κατευθύνθηκαν στη ναυαρχίδα της British Adriatic Squadron, το HMS Duncan, όμως σύντομα ο Γάλλος ναύαρχος έθεσε στην διάθεση των ναυαγών και τα γαλλικά σκάφη. Τελικά, οι άνδρες του RAMC και του πληρώματος του Βρετανικού διασκορπίστηκαν σε διάφορα πλοία του στόλου, ενώ οι ανώτεροι αξιωματικοί του RAMC και οι νοσοκόμες μεταφέρθηκαν σε ξενοδοχεία του Φαλήρου. Οι τραυματίες μεταφέρθηκαν στο Ρωσικό Νοσοκομείο, το οποίο στεγαζόταν στο νέοκλασσικό κτίριο του Ναυτικού Νοσοκομείου στο Πασαλιμάνι. Ο τελικός απολογισμός της βύθισης του Βρετανικού ήταν 30 νεκροί (21 μέλη του πληρώματος, 9 άνδρες του RAMC), 1032 διασωθέντες (τουλάχιστον 24 σοβαρά τραυματισμένοι). Είναι σίγουρο πως αν το πλοίο είχε βυθιστεί κατά τη διάρκεια της επιστροφής στη Αγγλία η λίστα των απωλειών θα ήταν πολύ μεγαλύτερη, καθώς θα μετέφερε τουλάχιστον 3000 τραυματίες. Στις 13:20 της 22ης Νοεμβρίου, η σημαία στο HMS Duncan χαμήλωσε στο μέσο του ιστού της. Ήταν η ώρα των νεκρών. Οι σωροί ενός οπλίτη του RAMC και δύο μελών του πληρώματος του Βρετανικού, που είχαν υποκύψει στα τραύματα τους πριν την άφιξη στον Πειραιά, μεταφέρθηκαν στην ακτή για την ταφή τους στο νεκροταφείο της Αναστάσεως, στη Δραπετσώνα. Εκτός από τους διασωθέντες και τα τιμητικά αγήματα από τους δύο συμμαχικούς στόλους, την πομπή της κηδείας ακολούθησαν Άγγλοι υπήκοοι που έμεναν στην Αθήνα αλλά και αρκετοί Έλληνες πολίτες. Λίγο μετά τις κηδείες υπέκυψε ένας ακόμα τραυματίας στο Ρωσικό Νοσοκομείο, η σωρός του οποίου μεταφέρθηκε στο ίδιο νεκροταφείο. Οι εμπειρίες των ναυαγών του Βρετανικού κατά τη διάρκεια της διαμονής τους στην Αθήνα ήταν διαφορετικές. Οι νοσοκόμες έμεναν στο μεγαλοπρεπές ξενοδοχείο «ΑΚΤΑΙΟΝ». Οι ιδιοκτήτες του ξενοδοχείου ήταν οπαδοί του Βενιζέλου και ήταν ιδιαίτερα φιλικοί με τις φιλοξενούμενες τους. Αντιθέτως, οι αξιωματικοί αντιμετώπισαν εχθρική συμπεριφορά αφού κατέλυσαν στο ξενοδοχείο «PHALERE», φιλοβασιλικής ιδιοκτησίας. Πάντως δε σημειώθηκε κάποιο σοβαρό επεισόδιο και έτσι αρκετοί αξιωματικοί και νοσοκόμες βρήκαν την ευκαιρία να επισκεφτούν τα αρχαιολογικά αξιοθέατα της πόλης πριν επιστρέψουν στην Αγγλία. Μερικές νοσοκόμες του Βρετανικού εργάστηκαν στο Ρωσικό Νοσοκομείο, φροντίζοντας τους τραυματίες από το πλοίο τους αλλά και τους υπόλοιπους ασθενείς. Το δύσκολο καθήκον της σύνταξης του επίσημου πορίσματος του Βασιλικού Ναυτικού σχετικά με τα αίτια της βύθισης του Βρετανικού ανέλαβαν δύο ανώτατοι

αξιωματικοί του HMS Duncan, ο κυβερνήτης Hugh Heard και ο επικεφαλής μηχανικός George Staer. Υπήρχαν αντιφατικές μαρτυρίες για ίχνη από τορπίλες που κατευθύνονταν προς το σκάφος από δύο διαφορετικές πλευρές, για περισκόπιο που εντοπίστηκε λίγο πριν την έκρηξη, αλλά και για περίεργα αντικείμενα που επέπλεαν στο νερό και έμοιαζαν με βαρέλια. Όσοι ήταν στη γέφυρα του Βρετανικού είπαν πως δεν εντοπίστηκε κάποιο ίχνος τορπίλης στο νερό και δεν παρατηρήθηκε ούτε ο κλασικός πίδακας νερού που συνοδεύει την έκρηξη μιας τορπίλης. Το τελικό συμπέρασμα ήταν το ακόλουθο: «Τα αποτελέσματα της έκρηξης μπορεί να προήλθαν από νάρκη ή τορπίλη. Το πιο πιθανό είναι να ήταν νάρκη». Η απάντηση ήρθε μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου όταν άνοιξαν τα γερμανικά αρχεία. Στο ημερολόγιο του γερμανικού υποβρυχίου U-73 αναφερόταν ότι το σκάφος είχε ποντίσει δύο εξάδες υποθαλάσσιων ναρκών στο στενό της Κέας στις 28 Οκτωβρίου του 1916. Ο Gustav Siess, κυβερνήτης του U-73, επιβεβαίωσε πως το σκάφος του περιπολούσε στην περιοχή εκείνη την περίοδο. Πάντως η ασάφεια του πορίσματος, αλλά και το γεγονός ότι κάποιοι κάτοικοι της Κέας είπαν πως είχαν δει ένα υποβρύχιο λίγη ώρα πριν περάσει ο Βρετανικός, διατήρησε για χρόνια την αμφιβολία σχετικά με την αιτία της έκρηξης. ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ Η ιστορία του Βρετανικού ξεχάστηκε γρήγορα μέσα στη δίνη του πολέμου. Ο μοναδικός που προσπάθησε να καταγράψει όσα συνέβησαν ήταν ο ιερέας του πλοίου John Fleming, ο οποίος έγραψε ένα μικρό βιβλίο το 1917. Η ανάμνηση του γιγαντιαίου υπερωκεάνιου συνέχιζε να ξεθωριάζει όλο και περισσότερο καθώς οι διασωθέντες από το ναυάγιο πέθαιναν με το πέρασμα των χρόνων. Αυτό που τελικά έσωσε τον Βρετανικό από τη λήθη ήταν η στενή σχέση του με τον Τιτανικό. Το 1963 ιδρύθηκε στις Η.Π.Α η Titanic Historical Society (T.H.S.), μια οργάνωση που έχει στόχο την καταγραφή της ιστορίας του Τιτανικού αλλά και άλλων πλοίων της White Star Line. Τα μέλη του σωματείου για αρκετά χρόνια συγκέντρωναν υλικό για τα 3 υπερωκεάνια της κλάσης Olympic, αλλά τα στοιχεία που αφορούσαν τον Βρετανικό παρέμεναν ελάχιστα. Το 1975 παρουσιάστηκε η ευκαιρία που περίμεναν όταν ο Ε.Ο.Τ. προσκάλεσε τον διάσημο Γάλλο ωκεανογράφο Jacques-Yves Cousteau στο Αιγαίο, στα πλαίσια ερευνών για τα απομεινάρια της Ατλαντίδος. Ο τότε πρόεδρος της T.H.S. William Tantum ήρθε σε επαφή με τον Cousteau και τον ενημέρωσε για την ύπαρξη του ναυαγίου κοντά στην Κέα. Η προοπτική μιας καταδυτικής αποστολής σε ένα τόσο μεγάλο ναυάγιο δε μπορούσε να αφήσει ασυγκίνητο το Γάλλο εξερευνητή. Ο

Cousteau εντόπισε τον Βρετανικό το Δεκέμβριο του 1975 σε βάθος 120 μέτρων, 7-8 ναυτικά μίλια μακρύτερα από το στίγμα που είχε δώσει το Βρετανικό Ναυαρχείο. Ο Cousteau επέστρεψε στην Κέα τον Οκτώβριο του 1976. Πραγματοποιήθηκαν αρκετές καταδύσεις στο ναυάγιο, αλλά ο χρόνος παραμονής των δυτών ήταν εξαιρετικά περιορισμένος (περίπου 5 λεπτά) λόγω του εξοπλισμού της εποχής. Ανασύρθηκαν επιλεκτικά κάποια αντικείμενα προκείμενου να πιστοποιηθεί και τυπικά η ταυτότητα του πλοίου. Τα πιο σημαντικά ήταν ο εξάντας από τη καμπίνα του Bartlett, ο μπρούτζινος δίσκος που διακοσμούσε το ξύλινο τιμόνι του πλοίου και η βάση ενός τηλεγράφου. Με το μικρό βαθυσκάφος του Cousteau –το θρυλικό Soucoup– καταδύθηκαν στον Βρετανικό ο πρόεδρος της T.H.S. William Tantum, ο συνθέτης Μίκης Θεοδωράκης και η Sheila Macbeth Mitchell, η οποία ήταν από τους ελάχιστους διασωθέντες του Βρετανικού που είχαν απαντήσει σε αγγελία του Cousteau στους Times του Λονδίνου. Σε ηλικία 86 ετών η πρώην νοσοκόμα του Βρετανικού δε δίστασε να κάνει το ταξίδι στην Ελλάδα και να επιβιβαστεί στο βαθυσκάφος επιστρέφοντας στο πλοίο που είχε εγκαταλείψει 60 χρόνια νωρίτερα. Επιπλέον, επέτρεψε στην T.H.S. να δημοσιεύσει πολλές εξαιρετικές φωτογραφίες του πλοίου από το προσωπικό της αρχείο. Τα αποτελέσματα της εξερεύνησης του ναυαγίου ήταν εντυπωσιακά. Το πλοίο βρέθηκε ακουμπισμένο στο βυθό με τη δεξιά του πλευρά και ήταν εξαιρετικά διατηρημένο, με εξαίρεση το μπροστινό τμήμα του που είχε υποστεί τεράστια ζημιά στο χώρο μπροστά από τη γέφυρα. Αυτό οδήγησε τον Cousteau στο συμπέρασμα ότι η αιτία της βύθισης ήταν μια δεύτερη έκρηξη που προκλήθηκε από ανάφλεξη σωματιδίων καρβουνόσκονης στις αποθήκες καυσίμων. Δυστυχώς, οι τεχνολογικοί περιορισμοί και το υψηλό κόστος δεν επέτρεψαν την πραγματοποίηση άλλων αποστολών την επόμενη δεκαετία και έτσι δεν προέκυψαν νέα ευρήματα για την επιβεβαίωση αυτής της θεωρίας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 τα δικαιώματα του ναυαγίου αγοράστηκαν από τον Simon Mills. Βεβαίως, ο απόλυτος έλεγχος κάθε καταδυτικής δραστηριότητας στον Βρετανικό ανήκει αποκλειστικά στην Εφορία Εναλίων Αρχαιοτήτων, αφού το ναυάγιο βρίσκεται εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων και έχει ηλικία μεγαλύτερη των 50 ετών. Επιπλέον, σύμφωνα με την ισχύουσα αγγλική νομοθεσία, ο Βρετανικός θεωρείται πολεμικός τάφος και απαγορεύεται οποιαδήποτε επέμβαση σε αυτόν. Πάντως, η συμβολή του Simon Mills υπήρξε καταλυτική για τη σημαντική αύξηση του ενδιαφέροντος του κοινού για το βυθισμένο υπερωκεάνιο. Ύστερα από συστηματική έρευνα στα βρετανικά αρχεία προχώρησε στην έκδοση 2 βιβλίων που Ðåñßðëïõò

47

[ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΣ]

κάλυψαν πλήρως πάρα πολλά σκοτεινά σημεία της ιστορίας του πλοίου, ενώ ανέλαβε και την επιμέλεια της επανέκδοσης του βιβλίου του John Fleming το 1998. Επιπλέον, είχε βασικό ρόλο στο σχεδιασμό όλων των καταδυτικών αποστολών από το 1995 μέχρι το 2006. Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε και στις δύο επισκέψεις που πραγματοποιήθηκαν από το μέλος του Μουσείου μας Κώστα Θωκταρίδη. Το 1995, κατά τη διάρκεια μιας solo κατάδυσης, ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε εξοπλισμό ανοικτού κυκλώματος για την παροχή αέρα. Το 2001 επέστρεψε στον Βρετανικό ως κυβερνήτης του ελληνικού βαθυσκάφους Θέτις, μαζί με το δημοσιογράφο Γιώργο Αυγερόπουλο, στα πλαίσια των γυρισμάτων ενός τηλεοπτικού προγράμματος. Άλλοι Έλληνες που συμμετείχαν στην εξερεύνηση του Βρετανικού ήταν ο δύτης Πέτρος Νικολαϊδης (μέλος της ομάδας του Cousteau το 1976), τα μέλη της καταδυτικής ομάδας του Βαγγέλη Σωτηρίου (είχαν βασικό ρόλο στην οργάνωση και την εκτέλεση της αγγλικής αποστολής του 1997) και της ομάδας του Κώστα Νιζάμη (παρείχαν τεχνική υποστήριξη σε αρκετές αποστολές). Ο σύγχρονος εξοπλισμός επέτρεψε στους δύτες να αυξήσουν πολύ τον χρόνο παραμονής τους στο ναυάγιο (15-20 λεπτά), με αποτέλεσμα να υπάρχουν σημαντικά νέα ευρήματα σε κάθε αποστολή. Η ανακάλυψη ότι η μπροστινή αποθήκη άνθρακα είναι άθικτη κατέρριψε τη θεωρία του Cousteau σχετικά με την πιθανότητα μιας δεύτερης έκρηξης από ανάφλεξη καρβουνόσκονης. Το 2003 ένας ριψοκίνδυνος δύτης κατάφερε να εισχωρήσει στο λεβητοστάσιο Νο.6, όπου ανακάλυψε ότι οι πόρτες σε δύο μπουλμέδες δεν είχαν κλείσει. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό ήταν το γεγονός ότι οι τεράστιοι λέβητες (βάρους 105 τόνων έκαστος) βρέθηκαν ακόμη βιδωμένοι στο δάπεδο παρότι το πλοίο δεν είναι σε οριζόντια θέση εδώ και 90 χρόνια. Άλλοι δύτες εισχώρησαν στο χώρο που κάποτε βρισκόταν ο τηλέγραφος της εταιρίας Marconi, βρίσκοντας άθικτο ένα βασικό εξάρτημα του, ενώ σε άλλα σημεία του ναυαγίου παρατήρησαν ότι ο διάκοσμος των δαπέδων διατηρείται ακόμα σε εξαιρετική κατάσταση. Βρέθηκαν σκουρόχρωμοι σχηματισμοί (rusticles) που μοιάζουν με σταλακτίτες και προέρχονται από την καταστροφική δράση των θαλάσσιων μικροοργανισμών που τρέφονται με το μεταλλικό σκελετό του ναυαγίου. Σε αντίθεση με τον Τιτανικό, όπου τα rusticles έχουν καλύψει σχεδόν τα πάντα, η παρουσία τους στον Βρετανικό είναι σχετικά περιορισμένη. Αυτό σημαίνει ότι οι πιθανότητες διατήρησης του ναυαγίου σε πολύ καλή κατάσταση για αρκετά ακόμη χρόνια είναι πολλές. Στο χώρο γύρω από τα ναυάγιο βρέθηκαν πολλά μικρά αντικείμενα από τους χώρους νοσηλείας των ασθενών. Το 1995, η αποστολή του διάσημου εξερευνητή 48

Ðåñßðëïõò

Οι τάφοι των 4 θυμάτων του Βρετανικού στο νεκροταφείο της Δραπετσώνας. (Φωτογραφία: Μ.Μιχαηλάκης)

Dr. Robert Ballard εντόπισε όλα τα φουγάρα σε κοντινή απόσταση. Το 2003, μετά από έρευνες με sonar πλευρικής σάρωσης στη θαλάσσια περιοχή της Κέας, εντοπίστηκαν ίχνη που μοιάζουν με άγκυρες υποθαλάσσιων ναρκών. Τα ίχνη αυτά βρίσκονται πολύ κοντά στο ναυάγιο αλλά και στο σημείο όπου, σύμφωνα με το ημερολόγιο του γερμανικού υποβρυχίου U-73, είχε ποντιστεί μια εξάδα ναρκών την 28 η Οκτωβρίου, 1916. Αν αυτή η περιοχή εξερευνηθεί κάποτε από δύτες και αν προκύψει ότι πράγματι αυτά τα ίχνη είναι άγκυρες από νάρκες, τότε θα μάθουμε με βεβαιότητα την αιτία της βύθισης του Βρετανικού.

TA MNHMEIA Μόνο 5 από τους 30 νεκρούς του Βρετανικού αναπαύτηκαν στην ελληνική γη, ενώ οι υπόλοιποι σωροί αφέθηκαν στη θάλασσα κατά τη διάρκεια της διάσωσης. Οι 4 τάφοι (3 μέλη του πληρώματος και 1οπλίτης του RAMC) βρίσκονται ακόμα στο νεκροταφείο της Δραπετσώνας στον περιφραγμένο χώρο που περιέχει μόνο μνήματα της Βρετανικής Κοινοπολιτείας. Ο τάφος του λοχία Sharpe, που πέθανε στην Κέα, δεν έχει βρεθεί ακόμη. Η Επιτροπή Πολεμικών Τάφων της Κοινοπολιτείας (Commonwealth War Graves Commision ή CWGC) έχει καταχωρήσει το όνομα του στη μαρμάρινη πλάκα που βρίσκεται στο αγγλικό νεκροταφείο της Μίκρας (Θεσσαλονίκη) και αναφέρει τα ονόματα των ανδρών της RAMC που χάθηκαν μαζί με τον Βρετανικό. Στο μνημείο της Μίκρας αναφέρονται μόνο τα ονόματα όσων χάθηκαν σε ναυάγια που έγιναν στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου και δεν έχουν γνωστό τάφο. Όμως στις αρχές Δεκεμβρίου του 2006 είχαμε μια νέα εξέλιξη. Ο γράφων παρατήρησε ότι το συμμαχικό νεκροτα-

φείο της Σύρου δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 1921 με σκοπό να συγκεντρωθούν σε ένα σημείο οι τάφοι της Κοινοπολιτείας που βρίσκονταν διασκορπισμένοι στις Κυκλάδες. Σύμφωνα με τα αρχεία της CWGC ένας από τους τάφους που μεταφέρθηκαν ήταν ενός αγνώστου θύματος του ναυάγιου του Βρετανικού και προερχόταν από το προαύλιο μιας εκκλησίας στο Λιβάδι της Κέας (το σημερινό λιμάνι της Κορησσιάς). Ο γράφων προώθησε τα στοιχεία αυτά στον Simon Mills, ο οποίος έχει στη κατοχή του το επίσημο αντίγραφο της αναφοράς του ανώτερου αξιωματικού του RAMC στον Βρετανικό. Στο κείμενο αναφέρεται ξεκάθαρα ότι η σωρός του λοχία Sharpe έμεινε στο λιμάνι προκειμένου να ταφεί εκεί. Συνδυάζοντας την αναφορά αυτή με τα υπόλοιπα στοιχεία οι δύο ερευνητές έφτασαν στο συμπέρασμα ότι ο λοχίας Sharpe είναι θαμμένος σε κάποιον από τους 45 ανώνυμους τάφους του νεκροταφείου της Σύρου. Όλες αυτές οι πληροφορίες έχουν ήδη κατατεθεί στην CWGC από τον Simon Mills και τώρα αναμένεται η οριστική απόφαση του Βρετανικού Υπουργείου Αμύνης. Τα ονόματα των νεκρών από το πλήρωμα του Βρετανικού βρίσκονται στο μεγάλο μνημείο του αγγλικού Εμπορικού Ναυτικού στο Tower Hill του Λονδίνου. Στην Κέα δεν υπάρχει τίποτα που να θυμίζει το πλοίο, εκτός από το καφέ Britannic που βρίσκεται δίπλα στο λιμάνι και είναι το αγαπημένο στέκι των μελών των καταδυτικών αποστολών.

-----------------------------------------------------------------------------Ο Μιχάλης Μιχαηλάκης είναι μέλος της Titanic Historical Society και της Titanic Research & Modeling Association. Το 2000 δημιούργησε το δικτυακό τόπο www.hospitalshipbritannic.com που καταγράφει αναλυτικά την ιστορία του Βρετανικού.

Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΒΩΝΑ ΣΤΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ

Η

Του Αριστείδη Χρ. Πετρόπουλου (Σκαρμιτσιώτη) Η ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ από τον Κολόμβο οφείλεται στην καθοδήγηση που είχε ο μεγάλος εξερευνητής από τα έργα του Στράβωνος, του μεγαλύτερου Έλληνα γεωγράφου της αρχαιότητας. Ο Στράβωνας έζησε από το 64 π.Χ. ή 63 π.Χ. έως το 23 μ.Χ. Γεννήθηκε στην Αμάσεια του Πόντου από πλούσια και διάσημη ελληνική οικογένεια. Μορφώθηκε εξαιρετικά για την εποχή του κι έχοντας μεγάλη οικονομική ευχέρεια, κατόρθωσε να ταξιδέψει σε πολλές χώρες για να συμπληρώσει τις γνώσεις του. Σπούδασε στις σχολές της Νύσης (Καρίας), της Ρώμης και της Αλεξάνδρειας κοντά σε διάσημους άνδρες των χρόνων του και ταξίδεψε από την Αρμενία μέχρι την Τυρρηνία κι από τον Εύξεινο Πόντο μέχρι τα σύνορα της Αιθιοπίας. Με το περίφημο έργο του “Γεωγραφικά” έγινε διάσημος και τ’ όνομά του σώθηκε στην ιστορία. Μέσα στα 17 βιβλία των “Γεωγραφικών” του διηγείται όλες τις περιηγήσεις του σ’ όλα τα μέρη του γνωστού εκείνη την εποχή κόσμου. Στηρίχθη-

κε και σε περιγραφές παλαιότερων έργων, όπως του Ερατοσθένη, τα οποία όμως αντιμετώπισε με κριτική διάθεση, και εξήγησε τις πολιτιστικές διαφοροποιήσεις από τόπο σε τόπο (συστήματα διακυβέρνησης, ήθη και έθιμα). Ο Στράβωνας που υπήρξε όχι μόνο γεωγράφος, αλλά και σπουδαίος ιστορικός, συνέδεσε την γεωγραφία με την φιλοσοφία, διαχωρίζοντάς την από την γεωμετρία, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι δεν έκανε και χαρτογραφήσεις. Έγραψε το σύγγραμμα “Ιστορικά υπομνήματα”, που όμως έχει χαθεί. Ο Στράβων δεν ανακάλυψε μόνο την σφαιρικότητα της Γής αλλά και συγκέντρωσε πολλά χρήσιμα στοιχεία για την ναυτιλία και την ναυσιπλοΐα ειδικότερα. Το έργο του Στράβωνα στη Δύση ήταν άγνωστο μέχρι το 1471. Από τα μέσα του 15ου αιώνα, ο περίφημος Βησσαρίων είχε στα χέρια του έναν κώδικα του Στράβωνα, τον οποίο μετέφερε μαζί του στη Ρώμη από την Κωνσταντινούπολη. Η πρώτη μετάφραση του Στράβωνα στα

λατινικά έγινε το έτος 1454 με πρωτοβουλία του Πάπα Νικολάου του Ε΄ αλλά τυπώθηκε πολύ αργότερα, το έτος 1471. Αυτή τη μετάφραση μελέτησε ο Κολόμβος και βεβαιώθηκε ότι η Γη είναι σφαιρική με τον Ισημερινό να την χωρίζει σε δύο ημισφαίρια και ότι απ’ αυτόν αρχίζουν δυο κλίσεις προς τον αρκτικό και τον ανταρκτικό πόλο. Επιπλέον είναι πιθανό να υποψιάστηκε ότι η Ιβηρική χερσόνησος με την Ισπανία και η χώρα των Μαυρορουσίων, το Μαρόκο, αποτελούσαν τους αντίποδες δύο νέων Ηπείρων (Βόρειας και Νότιας Αμερικής), τις οποίες θα συναντούσε κανείς εάν έπλεε από τη Ισπανία σταθερά προς την Δύση. Τέλος, είχε βεβαιωθεί πως στην ρότα προς τα δυτικά, βρίσκονταν οι Ανατολικές Ινδίες και ως γνωστόν, αυτό το όνομα έδωσε στα νησιά της Καραϊβικής που ανακάλυψε, φτάνοντας στον Νέο Κόσμο. Το έργο του Στράβωνα συστηματοποιήθηκε κατά τρόπο ολοκληρωμένο στις αρχές του περασμένου αιώνα, όταν ο Μέγας Ναπολέων ανέθεσε σε ομάδα επιστημόνων, μεταξύ των οποίων ήταν και ο δικός μας Αδαμάντιος Κοραής, να συλλέξουν το έργο του Στράβωνα, να το επεξεργασθούν και να το μεταφράσουν στη γαλλική γλώσσα. Ειδικά τις γεωγραφικές παρατηρήσεις έκανε ο γεωγράφος Gossellin. Άγνωστη λοιπόν στο ευρύ κοινό έχει μείνει η συμβολή του Ελληνικού Πνεύματος στην ανακάλυψη του Νέου Κόσμου, καθώς αναμφίβολα η θεωρητική κάλυψη του όλου εγχειρήματος βασίστηκε στα έργα των αρχαίων Ελλήνων γεωγράφων, που είχε οπωσδήποτε λάβει υπόψη του ο Κολόμβος. Πράγματι πρόκειται για μία σημαντική παράλειψη, η οποία επιβάλλει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για να αποκατατασταθεί η αλήθεια. Αλλά για την ανακάλυψη της Αμερικής επεκράτησε και άλλη πλάνη, η οποία στάθηκε η αιτία να αποκτήσει η νέα Ήπειρος και το όνομα με το οποίο έγινε γνωστή και καθιερώθηκε. Συγκεκριμένα, ο Αμέρικο Βεσπούτσι, Ιταλός έμπορος, έκανε ένα ταξίδι στην Αμερική και εξευρεύνησε τα παράλια της Βραζιλίας. Oταν γύρισε, με επιστολές του προς διάφορες προσωπικότητες, περιέγραψε τις λεπτομέρειες της εξερευνήσεώς του και έτσι επικράτησε η γνώμη ότι αυτός είχε ανακαλύψει την νέα μεγάλη Ήπειρο. Προς τούτο συνετέλεσε και ο Γερμανός γεωγράφος Βαλντζεμύλερ ο οποίος με το βιβλίο που εξέδωσε το 1507 «Εισαγωγή εις την Γεωγραφίαν» υποστήριξε ότι τη νέα μεγάλη ήπειρο την ανακάλυψε ο Αμέρικο Βεσπούτσι και ότι συνεπώς έπρεπε να ονομαστεί προς τιμήν του Αμερική. Την πρόταση υποστήριξαν κι άλλοι και έτσι το όνομα αυτό καθιερώθηκε. Όταν αργότερα διαπιστώθηκε ότι την ανακάλυψη την είχε κάνει ο Κολόμβος το 1492, ήταν πλέον αργά, το όνομα Αμερική είχε επικρατήσει.

Πάνω αριστερά: Ο Κολόμβος φτάνει στο San Salvador. Από την σπάνια έκδοση της βιβλιοθήκης του Ν.Μ.Ε. CONSTANT AMERO, La conquete de l’ocean, Paris, Societe Francais d’imprimerie et de Librairie (910. 45 AME). Πάνω δεξιά: Η Santa Maria στα περιπετειώδη ταξίδια της διασχίζοντας τον Ατλαντικό Ωκεανό. Από την σπάνια έκδοση της βιβλιοθήκης του Ν.Μ.Ε. CONSTANT AMERO, La conquete de l’ocean, Paris, Societe Francais d’imprimerie et de Librairie (910. 45 AME). Κάτω αριστερά: Χριστόφορος Κολόμβος. Γκραβούρα ανώνυμο, cabinet des estampes, Paris, από την σπάνια έκδοση της Βιβλιοθήκης του Ν.Μ.Ε. ANDRE LEROI – GOURHAN, Les Explorateurs Celebres, editions d’art, Paris, 1947 (910. 8 MAZ). Κάτω δεξιά: Σχέδιο από την σπάνια έκδοση της βιβλιοθήκης του Ν.Μ.Ε. W. DE FONVIELLE, Les Navires Celebres, Paris, Troisieme Edition, 1906 (359. 1 FON). Λιθογραφία που παρουσιάζει την άφιξη του Κολόμβου στον Νέο Κόσμο.

50

Ðåñßðëïõò

GENIKI À„ËϤ˜ ·Ô‰fiÛÂȘ ¤ˆ˜ 3,20%*

°È· ÂÛ¿˜ Ô˘ ·Ó·˙Ëٿ٠οÙÈ ·Ú·¿Óˆ ·fi ¤Ó·Ó ·Ïfi ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌfi Ù·ÌÈ¢ÙËÚ›Ô˘, Ë GENIKI Bank ۯ‰›·Û ÙÔ GENIKI E˘Úˆ·fi‰ÔÛË. ŒÓ·Ó ÚˆÙÔÔÚÈ·Îfi ·ÔÙ·ÌÈ¢ÙÈÎfi ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌfi Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓÔ Ì ÙÔ ÂÈÙfiÎÈÔ Ù˘ E˘Úˆ·˚΋˜ ∫ÂÓÙÚÈ΋˜ TÚ¿Â˙·˜, Ô˘ Û·˜ ÂÁÁ˘¿Ù·È ‰È·Ê¿ÓÂÈ· Î·È Ú·ÁÌ·ÙÈο ˘„ËϤ˜ ·Ô‰fiÛÂȘ. ¢ÒÛÙ ·Í›· ÛÙȘ ηٷı¤ÛÂȘ Û·˜ Î·È ·ÔÏ·‡ÛÙÂ:

ñ π‰È·›ÙÂÚ· ˘„ËϤ˜ ·Ô‰fiÛÂȘ ñ EÈÙfiÎÈÔ Ô˘ ·Ó·ÚÔÛ·ÚÌfi˙ÂÙ·È ·˘ÙfiÌ·Ù· Ì ÙÔ ÂÈÙfiÎÈÔ Ù˘ ∂∫∆ ñ MËÓÈ·›· ·fi‰ÔÛË ÙfiÎˆÓ ñ ∂ÁÁ‡ËÛË ·fi ÙËÓ ÙÚ¿Â˙· Ì ÙËÓ ˘„ËÏfiÙÂÚË ÈÛÙÔÏËÙÈ΋ ‰È·‚¿ıÌÈÛË (∞a3) ÁÈ· Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓȘ ηٷı¤ÛÂȘ ÌÂٷ͇ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÙÚ·Â˙ÒÓ ·fi ÙÔÓ Ô›ÎÔ Moody’s

* °È· ÔÛ¿ 100.000,01˙ Î·È ¿Óˆ. ∂› ÙˆÓ ÈÛÙˆÙÈÎÒÓ ÙfiÎˆÓ ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÙ·È ÊfiÚÔ˜ 10%.

∂˘Úˆ·fi‰ÔÛË

GENIKI ∂˘Úˆ·fi‰ÔÛË

§ÔÁ·ÚÈ·ÛÌfi˜ Ù·ÌÈ¢ÙËÚ›Ô˘ Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓÔ˜ Ì ÙÔ ÂÈÙfiÎÈÔ Ù˘ ∂˘Úˆ·˚΋˜ ∫ÂÓÙÚÈ΋˜ ∆Ú¿Â˙·˜

GENIKI µank: ¶ÈÛÙÔÏËÙÈ΋ ‰È·‚¿ıÌÈÛË (∞a3) ·fi ÙÔ ‰ÈÂıÓ‹ Ô›ÎÔ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ªoody’s

ª›· ηχÙÂÚË ÙÚ¿Â˙· ÁÈ· Ì›· ηχÙÂÚË ˙ˆ‹

infoline: 801 11 600 300 www.geniki.gr

ΑΝΕΚΔΟΤΕΣ ΛΙΘΟΓΡΑΦΙΕΣ του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος μας ξεναγούν στους Αγίους Τόπους Κανένα μουσείο στον κόσμο, που να βρίσκεται σε λειτουργία και οι υπηρεσίες του να συνεχίζουν να προσφέρονται στο κοινό, δεν περιορίζει τον πλούτο των μουσειακών αντικειμένων του στα εκθέματα που τελικά παρουσιάζει στις μόνιμες εκθέσεις του. Υπάρχει διεθνώς μια κινητικότητα με νέα αρχαιολογικά ευρήματα, αντικείμενα τέχνης που αλλάζουν συνεχώς χέρια (ευχόμαστε με νόμιμα μέσα) και καινούργιες δημιουργίες νέων καλλιτεχνών. Του Χάρη Τορτορέλη - Μουσειογράφου • E-mail: arte_tort@yahoo.es

Τ

ο γεγονός αυτό μας οδηγεί αναπόφευκτα στις αποθήκες των μουσείων που τις περισσότερες φορές, αν όχι όλες, κρύβουν πραγματικούς θησαυρούς και αριθμό εκθεμάτων πολύ μεγαλύτερο από αυτόν που παρουσιάζεται στις προσβάσιμες από το κοινό αίθουσες των οίκων των Μουσών. Τα εκθέματα αυτά καταχωρούνται στα αρχεία και ευρετήρια των μουσείων αλλά δεν βρίσκουν θέση στις μόνιμες συλλογές τους, εξαιτίας έλλειψης χώρου, αλλά και πολλές φορές διότι δεν έχουν κοινά στοιχεία με το προφίλ των κυρίων εκθέσεων των μουσείων ή δεν έχουν σχέση με τις ιστορικές ή καλλιτεχνικές διηγήσεις τους. Υπάρχουν μουσεία που για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα αυτό προχώρησαν σε γενναίες αποφάσεις. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα των μουσείων El Prado και Βασίλισσα Σοφία της Μαδρίτης, που μετά την κατάλυση της δικτατορίας του Φράνκο και την προσπάθεια εκσυγχρονισμού όλων των συστημάτων λειτουργίας του κράτους της Ισπανίας, αποφάσισαν την ανταλλαγή πινάκων ζωγραφικής μεγάλης αξίας με σκοπό το El Prado να ενισχύσει τον κλασσικό χαρακτήρα της πινακοθή-

52

Ðåñßðëïõò

1

κης του και το Βασίλισσα Σοφία τον αντίστοιχο μοντέρνο χαρακτήρα του, με αποτέλεσμα σήμερα να αποτελούν δύο από τα μεγαλύτερα και πλουσιότερα στον τομέα τους μουσεία. Άλλα μουσεία με κάποια οικονομική ευχέρεια, αντιμετώπισαν την πληθώρα εκθεμάτων των αποθηκών τους οργανώνοντας και μετατρέποντας τις ίδιες τις αποθήκες σε χώρους προσβάσιμους στο κοινό και τους ερευνητές, παρόλο που, ο τρόπος παρουσίασης των εκθεμάτων δεν είναι σύμφωνος με τις μουσειογραφικές αρχές που ακολουθούνται στις αίθουσες των μουσείων. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί το μουσείο Αμερικής της Μαδρίτης, στο οποίο το 80% των εκθεμάτων του στοιβαζόταν στις αποθήκες του. Το ίδιο ισχύει και στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης που στους περισσότερους χώρους του ακολουθεί την παρουσίαση εκθεμάτων αποθήκης. Το γεγονός, ωστόσο, της πληθώρας αντικειμένων τέχνης και ιστορικών κειμηλίων στις αποθήκες δεν κρίνεται καθόλου αρνητικό, αφού προσδίδει ποικιλία στη διαδοχή των μόνιμων συλλογών και είναι και ο λόγος που δεν περιορίζεται η μουσειογραφική διήγηση σε μονοτονία. Τα

αντικείμενα των αποθηκών δίνουν πεδίο έρευνας σε αρχαιολόγους, μουσειολόγους, ιστορικούς και ερευνητές, τροφοδοτούν ειδικές μελέτες και εκδόσεις και βέβαια βρίσκουν θέση στις περιοδικές εκθέσεις των μουσείων-κατόχων τους, αλλά και άλλων πολιτιστικών οργανισμών που τα δανείζονται. Με διάφορους τρόπους, όπως περιοδικές εκθέσεις, εκδόσεις και δανεισμούς και το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος προβάλλει τον πλούτο που φυλάσσει στις αποθήκες και τα αρχεία του. Στον παρόν τεύχος του «Περίπλου», με αφορμή την εορτή των Χριστουγέννων βρίσκουμε την ευκαιρία να παρουσιάσουμε μια συλλογή λιθογραφιών που δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ μέχρι σήμερα, αφού δεν έχουν σχέση με την ιστορική διήγηση του Μουσείου, ούτε δυστυχώς υπάρχει χώρος ειδικών συλλογών. Πρόκειται για επτά έγχρωμες λιθογραφίες που παρουσιάζουν τα μέρη όπου γεννήθηκε και έζησε ο Ιησούς Χριστός. Οι λιθογραφίες αποδίδονται στον ζωγράφο και χαράκτη Luigi Mayer (17501803). Ο Mayer υπήρξε ένας από τους πιο καλούς εικονογράφους της μέσης ανατολής της εποχής του. Γεννήθηκε στη Γερμανία και έζησε αρκετά χρόνια στη Ρώμη. Εκεί μαθήτευσε δίπλα στον Giovanni Battista Piranesi (1720-1778), διάσημο για τα σχέδιά του μνημείων αρχαίας και σύγχρονης αρχιτεκτονικής της Ρώμης. Ο Mayer προσλήφθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα από τον Βρετανό Πρέσβυ στην Κωνσταντινούπολη Sir Robert Ainslie για να εικονογραφήσει την Μικρά Ασία και την Μέση Ανατολή. Εκδότης των λιθογραφιών αναφέρεται ο Robert Bowyer (1758-1834). O Bowyer υπήρξε ο ίδιος ζωγράφος. Προσλήφθηκε ως προσωπικός ζωγράφος του Βρετανού Βασιλιά Γεώργιου του 3ου αλλά έκανε και πορτραίτα των Λόρδων Νέλσον και Σάντουιτς. Μεταξύ του 1783 και 1828 εξέθεσε 32 έργα του στη Βρετανική Βασιλική Ακαδημία. Ωστόσο ο Bowyer έμεινε γνωστός κυρίως ως εκδότης βιβλικών ιστοριών. Στα 30 χρόνια εκδοτικής του καριέρας, μεταξύ άλλων έργων, εξέδωσε 23 τόμους της Παλαιάς Διαθήκης με 2.315 χαρακτικά, 3 τόμους των Απόκρυφων με 959 χαρακτικά και 19 τόμους της Καινής Διαθήκης με 3.019 χαρακτικά. Τέλος, εκδοτικός οίκος των λιθογραφιών του Ν.Μ.Ε. αναφέρεται η Γκαλερί Pall Mall, σε μια περιοχή που είχε μαζέψει όλη τη διανόηση και την τέχνη της εποχής της, αφού σε κτίριο της ίδιας οδού τότε στεγαζόταν και η Εθνική Πινακοθήκη. Ας ταξιδεύσουμε τώρα με την συλλογή του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος στα ιερά μέρη που απεικονίζουν.

1. Η Ιερά Μονή του Παναγίου Τάφου, έγχρωμη λιθογραφία, 1803 Η Μονή χτίσθηκε το 330 μ.Χ. από την Αγία Ελένη, μητέρα του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, σε μια περιοχή που πα-

λαιότερα ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Αδριανός προόριζε κατάλληλη για την κατασκευή ενός ναού αφιερωμένου στη Θεά Αφροδίτη, σχέδιο που δεν πραγματοποιήθηκε. Ωστόσο υπάρχουν αναφορές ότι στην περιοχή δέσποζε για 180 χρόνια ένα τεράστιο άγαλμα αφιερωμένο στον Δία. Η πρώτη Βυζαντινή Μονή καταστράφηκε από τους Πέρσες το 614 μ.Χ. αλλά και αργότερα από τον Αιγύπτιο Χαλίφη Al-Hakim το 1009 μ.Χ. Οι σταυροφόροι ανασκάψανε την περιοχή και τον Πανάγιο Τάφο και έχτισαν την Μονή με την μορφή που έχει σήμερα. Στην λιθογραφία του Mayer βλέπουμε την Ιερά Μονή να δεσπόζει στο τοπίο της Ιερουσαλήμ με τον όγκο της. Το τοπίο σχίζει ο ημικατεστραμμένος πύργος που θυμίζει τις μάχες που έχουν διεξαχθεί γύρω του (σήμερα ο πύργος ανακατασκευασμένος, είναι πολύ πιο χαμηλός από τους τρούλους της Μονής). Τα απαλά χρώματα του Mayer, ο καθαρός γαλάζιος ουρανός αλλά και οι ντόπιοι που σε πρώτο πλάνο ξεκουράζονται σε κάποιο λόφο και παρακολουθούν τη θέα, προσδίδουν στην εικόνα μια γαλήνη και αγαλλίαση που ταιριάζει στην ιερότητα του τόπου.

2. Η Βηθλεέμ, έγχρωμη λιθογραφία, 1816 Η Αγία Πόλη της Παλαιστίνης ονομαζόταν Εφράθα (γόνιμος) ενώ σήμερα από τους Άραβες Μπέιτ-ουλ-λαμ, δηλαδή οίκος του κρέατος, εξαιτίας της ανεπτυγμένης κτηνοτροφίας της περιοχής. Στην πατρίδα του Βασιλιά των Εβραίων Δαυίδ, σύμφωνα με τις γραφές, γεννήθηκε «εν φάτνη» ο Ιησούς Χριστός. Η ταλαιπωρημένη από τις συρράξεις Ισραηλινών και Αράβων πόλη (1948, 1967, 1973) διατηρεί ακόμα σημαντικά χριστιανικά μνημεία, το Χωρίον των Ποιμένων, το κάθισμα της Παναγίας, πολλά ιδρύματα του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και βέβαια τον Ιερό Ναό της Γεννήσεως που έχτισαν ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος και η μητέρα του Ελένη το 338 μ.Χ. και επέκτεινε ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός το 527 μ.Χ. Στην εικονογράφηση του Mayed παρακολουθούμε την καθημερινή δράση των κατοίκων της πόλης στην είσοδό της. Αναπόφευκτη είναι η σκέψη ότι η Μαρία και ο Ιωσήφ είχαν αντικρίσει την ίδια εικόνα πριν από 2.000 χρόνια.

3. Το χωριό της Βηθανίας και η Νεκρά Θάλασσα Το χωριό της Βηθανίας, το χωρίο του Όρους των Ελαιών, είναι ο τόπος που ζούσαν η Μάρθα, η Μαρία και ο αδελφός τους Λάζαρος. Εδώ έλαβε χώρα το μεγάλο θαύμα του Υιού του Θεού και η πρώτη νίκη του θανάτου με την ανάσταση του Λαζάρου. Το αρχαίο χωριό της Βηθανίας θεωρείται ότι ήταν λίγο μακρύτερα από το σημερινό, το οποίο αναπτύχθηκε γύρω από τη σπηλιά που θεωρείται ο τάφος του Λαζάρου.

2

3

4

5

6

7

Η εικόνα του Mayer προκαλεί αυτόν που την θαυμάζει αρχικά να παρατηρήσει την δράση και σχετική αναστάτωση των κατοίκων του χωριού σε πρώτο πλάνο και στη συνέχεια να χαθεί στο γαλήνιο φόντο του χωριού, της θάλασσας και της απέναντι κορυφογραμμής.

4. Η κολυμβήθρα της Bethesda, έγχρωμη λιθογραφία, 1804 Η κολυμβήθρα της Bethesda είναι ένας τόπος στην Ιερουσαλήμ όπου ο Ιησούς πραγματοποίησε ένα ακόμα θαύμα. Στην περιοχή γιάτρεψε έναν ανάπηρο άντρα που ήταν σε ακινησία 38 ολόκληρα χρόνια. Στην εικονογράφηση του Mayer παρατηρούμε γύρω από το μνημείο τα σπίτια της Ιερουσαλήμ. Τα πρώτα σπίτια είναι σχεδιασμένα με περισσότερες λεπτομέρειες ενώ τα υπόλοιπα εντελώς σχηματικά. Το πλήθος των σπιτιών αναδεικνύει το μέγεθος του μνημείου. Την μονοτονία του φόντου σπάνε οι τρούλοι των χριστιανικών ναών και οι μιναρέδες.

5. Υδραγωγείο της Βηθλεέμ, έγχρωμη λιθογραφία, 1803 Ο Mayer παρουσιάζει μια όμορφη σκηνή καθημερινής δραστηριότητας των κατοίκων της Βηθλεέμ. Φαίνεται ότι οι πρωταγωνιστές της εικόνας, αποκαμωμένοι από τον καθημερινό μόχθο, δεν συνει-

δητοποιούν την ομορφιά του τοπίου που τους περιβάλλει και που έχουμε την ευκαιρία να θαυμάσουμε εμείς.

6. Ο τάφος του Ιωσήφ από την Αριμάθεια, έγχρωμη λιθογραφία, 1826 Ο Ιωσήφ από την Αριμάθεια ήταν μαθητής του Ιησού. Αμέσως μετά την σταύρωσή Του, πήγε στον Πιλάτο και ζήτησε να θάψει το νεκρό σώμα του διδασκάλου. Πραγματικά ο ίδιος συνάντησε τον Νικόδημο στον Γολγοθά και μαζί μετέφεραν το σώμα του Ιησού. Στην εικόνα του Mayer οι γονατισμένοι άνδρες, το ημίφως και το φως στο κέντρο που κρύβεται από την κεντρική φιγούρα ενός σκυφτού ανδρός και οι έντονες σκιές προσδίδουν μια μυστηριακή αίσθηση, ενώ οι όρθιοι άνδρες που φαίνεται να ξεναγούνται, μας θυμίζουν στιγμή πρόσφατης ανακάλυψης του τάφου.

7. Ο τάφος του Ιερεμία, έγχρωμη λιθογραφία, 1801. Ο τάφος του Ιερεμία, στο άνοιγμα κάποιας σπηλιάς, εικονίζεται με φόντο έναν καταγάλανο ουρανό. Αν και το κύριο θέμα είναι ένας τάφος, υπάρχει έντονη παρουσία ζωής, ενώ το σκοτάδι του ανοίγματος της σπηλιάς μας οδηγεί σ’ ένα ήρεμο τοπίο, ίσως συμβολίζοντας τον σκοτεινό, στη σκέψη του ανθρώπου θάνατο, που οδηγεί σε μια γαλήνια μεταθανάτια ζωή. Ðåñßðëïõò

53

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ & ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΛΛΟΤΙΝΗ ΖΑΚΥΝΘΟ Αθήνα, Δεκέμβρης 1958 ΝΤΙΝΟΣ ΚΟΝΟΜΟΣ

Το κείμενο που αναδημοσιεύεται από την ετήσια εικονογραφημένη επιθεώρηση «Ζάκυνθος ’82», βραβεύτηκε από την επιτροπή του «Λαμπικείου» Διαγωνίσματος στις αρχές του Φλεβάρη 1959.

Σ

Στο νησί των τραγουδιών και των λουλουδιών, που η φύση σκορπούσε απλόχερα τα θεία της δώρα, εκεί που ο Κάλβος λέει πως «τα δάκρυα της νυκτός γίνονται κρίνοι» η τέχνη βρήκε τον περίγυρο που της χρειαζόταν. Η κοινωνία του Νησιού ακολουθώντας κατά πόδας τη Δύση δημιουργήθηκε, αναπτύχθηκε και διαρθρώθηκε με τρόπο αξιοθαύμαστο. Και μία τέτοια κοινωνία δε μπορούσε παρά να δώσει σπουδαία δημιουργήματα και στα γράμματα και στις τέχνες. Πολλά ζακυνθινά σπίτια και ιδιαίτερα οι εκκλησίες ήτανε ως τον Αύγουστο του ’53 σωστά μουσεία γεμάτα με έργα τέχνης. Οι ζακυνθινές εκκλησίες, με τη μεγαλόπρεπη ιδιοτυπία τους, με το απλό και απέριττο εξωτερικό τους κλείνανε σωστούς θησαυρούς. Και δεν ήταν μόνο οι ξακουστοί ζωγράφοι που δούλεψαν, ήταν και οι τεχνίτες της ξυλογλυπτικής που δημιούργησαν τα ασύγκριτα τέμπλα και οι τεχνίτες που μόχθησαν πάνω στα ευγενή μέταλλα και αποτύπωσαν εκεί την καλλιτεχνική τους προσωπικότητα. Κι έτσι οι εκκλησίες στη Ζάκυνθο στάθηκαν το μεγαλόπρεπο συναπάντημα και του ζωγράφου και του ξυλογλύπτη και του διακοσμητή και του τεχνίτη του χρυσαφιού και ιδιαίτερα του ασημιού. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον της φύσης και της τέχνης έζησαν και γαλουχήθηκαν γενεές γενεών. Έτσι εξηγείται η ψυχοσύνθεση του Ζακυνθινού. Ο Ζακυνθινός είναι λάτρης του ωραίου, ο ιδιότυπος άνθρωπος, με την ιδιορρυθμία του, αλλά και με την ανάτασή του. Είναι ο φιλοσοφημένος άνθρωπος, που ζει με πνευματική αυτάρκεια μέσα στον τόπο του. Και δεν έχει άδικο. Είναι ο παράξενος νοσταλγός σαν φεύγει από το νησί του. Είναι κείνος που ζητάει, όπου κι αν πάει, κάτι που να του θυμίζει την Ζάκυνθο. Ένας τέτοιος τύπος ανθρώπου είναι φυσικό να μένει και ολιγαρκής. Εξασφαλίζοντας τα απλά και ασήμαντα πράγματα της ζωής, το ρίχνει στο τραγούδι και στο γλέντι.

54

Ðåñßðëïõò

Ο πόνος και η χαρά γίνονται στίχος και τραγούδι. Γελάει και κλαίει τραγουδώντας. Είναι ακόμα προσκολλημένος στα τυποποιημένα έθιμα του, στ’«αντέτια» του, όπως τα λέει στη γλώσσα του. Κάθε αιώνας αντέγραψε από τον προηγούμενο πιστά και απαράβατα «τ’αντέτια», και ο κάθε Ζακυνθινός χωριστά τα τηρεί με το δικό του προσωπικό τρόπο σαν ιερά και ποτέ δεν ξεμακραίνει απ’ αυτά σε τίποτα. Ο προσωπικός αυτός τρόπος τηρήσεως του«αντετιού» κρατιέται με θρησκευτική ευλάβεια και επαναλαμβάνεται ομοιότυπα από χρονιά σε χρονιά. Ο Ζακυνθινός εγνώρισε μεγαλοπρεπείς γιορτές, πανηγύρια και λιτανείες, άκουσε τις πιο γλυκές καμπάνες, που ξέχυναν τα θριαμβευτικά τους ακόρντα στις χαρές του και τον μεταλλικό τους λυγμό στην πίκρα του. Η καμπάνα είναι η πεμπτουσία της ζακυνθινής μουσικής. Οι τόσες εκκλησίες και τα άπειρα εξωκλήσια σε κάθε επίσημη γιορτή σκορπίζοντας το μεγαλόπρεπο και πρόσχαρο σήμαμά τους, που πλημμύριζε με χαρά πέρα για πέρα το Νησί και τις καρδιές των παιδιών του. Ενώ η εκκλησία ήταν απλή και απέριττη στο εξωτερικό της, τα καμπαναριά που ξεχώριζαν από την εκκλησία ήταν πανύψηλα, μεγαλόπρεπα και παρ’ όλη την ιδιοτυπία τους, ιδίως στον επτανησιακό τρούλο θύμιζαν καμπαναριά της Ιταλίας. Παραμονή Χριστουγέννων στα περασμένα προσεισμικά χρόνια... Η κίνηση έχει φουντώσει... Ο κόσμος μπαινοβγαίνει στα μαγαζιά κάνοντας τα ψώνια του. Τα μακελειά έχουν βέντιτα. Χαιρετούρες, σύντομες ευχές, γρήγορο περπάτημα και αναζήτηση για τα καλύτερα ψώνια. Κυριαρχεί και ξεχωρίζει το πατροπαράδοτο μπρόκολο. Κάτι πελώριες μπροκολίνες γεμίζουν τους δρόμους και ανεμίζουν στα χέρια των ανθρώπων που τις ψώνισαν. Τα πελώρια φύλλα, που τις περιβάλλουν, τ’ αφήνουν άκοπα και σου θυμίζουνε αυτιά μικρού ελέφαντα. Όλη η Ζάκυνθος την παραμονή των Χριστουγέννων ψωνίζει

μπρόκολα για το βράδυ. Είναι παλιό έθιμο να κόβουν την κουλούρα το βράδυ της παραμονής και να δειπνάνε όλοι γενικώς με μπρόκολα. Στα μακελειά του Άμμου και της ΜέσαΜεριάς συνωστίζονται όλοι για να ψωνίσουν το κρέας. Το τι γίνεται δεν περιγράφεται. Ο καθένας θέλει το δικό του ψώνι από τη θέση που του αρέσει! Ακούς αμίμητες μπαρτζόλες που σπινθηροβολούν από πνεύμα. Η ατμόσφαιρα είναι ηλεκτρισμένη και το χιούμορ ασταμάτητο. Ωραίοι τύποι μακελαραίων διαλαλούν με πρωτάκουστες φράσεις τα κρέατα. Οι φούρνοι είναι κατάμεστοι από κόσμο και μοσχοβολούν από τις κουλούρες και τα χριστόψωμα. Μια έντονη μυρωδιά από κανέλα, γλυκάνισο, σουσάμι, σταφίδα, καρύδια και χίλια άλλα μυρωδικά ξεχύνεται παντού. Τα χριστόψωμα και την κουλούρα τα ζυμώνουν οι νοικοκυρές στα σπίτια από τα χαράματα κάνοντας ολόκληρο ξενύχτι. Αποβραδίς αναπιάνουν το προζύμι στη σκάφη. Στις 4 το πρωί αρχίζουν το ζύμωμα: «Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος» και κάθε λίγο ρίχνουν σταφίδες, μυρωδικά, χίλια δυο παραγεμίσματα στο ζυμάρι που όλο φουσκώνει. Ύστερα γίνεται το πλάσιμο σε διάφορα γαρνιρίσματα πάνω στην κουλούρα και στα χριστόψωμα. Η κουλούρα στολίζεται με ιδιαίτερη φροντίδα. Μέχρι της 10 το πρωί τα ψωμιά έχουν φουσκώσει και είναι έτοιμα για το φούρνο. Τα ξαπλώνουν σ’ ένα μεγάλο άσπρο σεντόνι. Το βράδυ από νωρίς κλείνουν όλοι τα μαγαζιά και ο κόσμος συγκεντρώνεται στο σπίτι για το κόψιμο της κουλούρας. Δεν βλέπεις ψυχή στο δρόμο. Είναι έθιμο όλοι να κόβουν την κουλούρα, φτωχοί και πλούσιοι. Κανείς δεν μένει στο σπίτι του. Και όταν ακόμα δεν ζυμώνουν στο σπίτι, ψωνίζουν έτοιμη κουλούρα από τα μαγαζιά. Ένα γύρω στο τραπέζι κάθονται όλα τα μέλη της οικογένειας και καμιά φορά συγγενείς ή φίλοι. Ο οικογενειάρχης

Αριστερά: Παναγία Αναφωνήτρια, το τέμπλο (φωτ. 1968), Δεξιά: Υπαπαντή, Μαχαιράδο· το κωδωνοστάσιο (σώζεται, σχεδόν χωρίς ζημιές· φωτ. 1954).

σηκώνει επιβλητικά από το τραπέζι την κουλούρα. Όλα τα μέλη της οικογένειας και οι τυχόν ξένοι ή προσκεκλημένοι κρατούν σύμφωνα με το έθιμο, την κουλούρα και πάνε στη γωνία (δηλαδή στο φουρνέλο της κουζίνας). Εκεί γίνεται η ιεροτελεστία. Απάνου σε δύο αναμμένους δαυλούς, τοποθετημένους σε σχήμα σταυρού, απιθώνει ο οικογενειάρχης την κουλούρα. Ο αρχηγός της οικογένειας - θύτης ρίχνει στη φωτιά από το κενό κέντρο της κουλούρας, κρασί και λάδι, ενώ ψάλλουν όλοι το τροπάρι «Η γέννηση Σου Χριστέ ο Θεός ημών». Την ίδια στιγμή πυροβολούν από το παράθυρο με την προσφώνηση: - Για τον Ηρώδη!... Με την ίδια τάξη και κατάνυξη μεταφέρεται η κουλούρα στο τραπέζι. Εκεί γίνεται το μοίρασμα της σε ίσια κομμάτια. Το πρώτο κομμάτι βγαίνει για το σπίτι, το δεύτερο για το φιλόχριστο (δηλαδή για το φτωχό) και συνέχεια για τους άλλους. Όλοι φυσικά ψάχνουν για το ηύρεμα (που συνήθως είναι ασημένιο νόμισμα ). Η ανεύρεσή του θεωρείται καλός οιωνός για τον κάτοχο του κομματιού. Η κουλούρα σύμφωνα με τοπική παράδοση, συμβολίζει το άστρο της Βηθλεέμ, που οδήγησε τους μάγους στο σπήλαιο. Το ηύρεμα συμβολίζει το Θειο βρέφος. Οι αναμμένοι δαυλοί στη γωνία συμβολίζουν τον Αδάμ και την Εύα, καιόμενους στη φωτιά της κολάσεως. Το κρασί και το λάδι που χύνει ο αρχηγός της οικογένειας στη φωτιά συμβολίζουν τα δώρα των μάγων. Η στιγμιαία φλόγα που αναδεύει, συμβολίζει την ανάσταση του Χριστού και την Απολύτρωση των Πρωτόπλαστων. Τέλος ο πυροβολισμός με την προσφώνηση «για τον Ηρώδη», δείχνει την περιφρόνηση για τον καταχθόνιο διώκτη του Θείου Βρέφους. Ο ποιητής των Ζακυνθινών «αντετιών»

Γιάννης Τσακασιάνος αναθυμιόταν στη ξενιτιά το κόψιμο της κουλούρας με τους στίχους: Που αλλού σε κόβουν Με χαρές Με σμπάρα και με ούρρα (ζητωκραυγές) Χριστοπαραμονιάτικη Του τόπου μου κουλούρα; Παλιότερα περνούσαν από τα σπίτια παρέες τραγουδιστάδων και λέγανε τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα. Το έθιμο αυτό άρχισε να λησμονιέται τα τελευταία χρόνια και απόμειναν μόνο τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς. Χριστούγεννα. Ας βρεθούμε πάλι στην εκκλησία της Φανερωμένης να ακούσουμε τη Θεία Λειτουργία. Λαμποκοπούν και μοσχοβολούν όλα. Η φύση, οι άνθρωποι, οι δρόμοι, οι εκκλησίες. Οι σκορπισμένες μυρτιές γύρω και μέσα στις εκκλησίες αναδίνουν τ’ άρωμα τους παντού. Μια μακάρια ατμόσφαιρα ζεστής ανθρωπιάς και γαλήνης γεμίζει τα πάντα: Τους ανθρώπους και τα μνημεία της τέχνης, τους δρόμους και τα μακρόστενα καντούνια. Όλες οι καμπάνες σημαίνουν τα δύο γιορταστικά τους σένια: Το «κουτσό» και το «αμυγδαλωτό»: Δεν αγροικώ μια καμπάνα! Που ‘σαστε Άγιοι μου Πάντες, που το καμπαναριό σας κάνει για χίλιες μπάντες; Παραμονή Πρωτοχρονιάς… Όλα τα μαγαζιά στολίζονται με γούστο κι επιμέλεια. Οι βιτρίνες λαμποκοπούν. Παντού φώτα, παιχνίδια, θόρυβοι και τσάκατα στους δρόμους. Ζουζούνια κάθε λογής σε ξεκουφαίνουν. Τα μαγαζιά μετατρέπονται σε λοταρία είναι μια βενετσιάνικη επινόηση για να βρίσκει ο καθένας διέξοδο στα αζήτητα εμπορεύματά του. Στην καθεμιά ήταν ενδεχόμενο να σου πέσει το πιο απίθανο είδος. Οι λοταρίες άλλοτε έδιναν και έπαιρναν. Ύστερα

σταμάτησαν κι όλοι τις νοσταλγούσαν. Μποναμάδες κι ευχές, σφουρίχτρες, πανδαιμόνιο στην πλατεία Ρούγα και προετοιμασίες για το βραδινό «τζόγο» (χαρτοπαίγνιο) στα σπίτια και στα καζίνα. Οι παρέες βγαίνουν από το σούρουπο και γυρίζουν όλο το βράδυ στα σπίτια και στα μαγαζιά ψάλλοντας τα κάλαντα: Αρχή κι αρχή τα κάλαντα κι αρχή του Γεναρίου. Κι αύριο ξημερώνεται τ’ αγίου Βασιλείου. Κι άγιος Βασίλειος έρχεται από την Καισαρεία. Βασταίνει πένα και ραβδί, χαρτί και καλαμάρι, Και το ραβδί ακούμπησε να πει τ’ αλφαβητάρι. Εδώ που τραγουδήσαμε πέτρα να μη ραΐσει. ........................................................ Κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χίλιους χρόνους να ζήσει. Και φέρτε το χριστόψωμο, δώστε τον μποναμά σας, να ζούνε η νοικοκυρά και τα καλά παιδιά σας. Μεσάνυχτα στην πλατεία του Αγίου Μάρκου. Το Ρολόι του Φόρου θα χτυπήσει δώδεκα. Τα φώτα της πόλεως θα σβήσουν και θ ‘ανάψουν χαιρετίζοντας τον καινούργιο χρόνο. Οι αφράτες τηγανήτες βρασμένες στο ωραίο μέλι ξεχύνουν το έντονο άρωμά τους. Με το χτύπημα του Ρολογιού σταματούν όλοι και στοχάζονται το χρόνο που πέρασε. Την πρωτοχρονιά, από το πρωί ενωρίς, γυρίζει σ’ όλα τα σπίτια (σε τμήματα) και σονάρει η μπάντα. Συμβαίνει κάποτε να ‘χεις χάσει αποβραδίς και το τελευταίο μπικικίνι στον «τζόγο» και να σε συνοδεύει τα χαράματα, πηγαίνοντας στο σπίτι σου, η μπάντα. – Εφινίρισες, σου λένε, με την μπάντα!.. Ðåñßðëïõò

55

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ Ν.Μ.Ε.

Αγαπητά Μέλη, Η ετήσια Τακτική Γενική Συνέλευση των μελών του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος ορίσθηκε, σύμφωνα με το άρθρο 21 του Καταστατικού, να γίνει την Κυριακή 15 Απριλίου 2007 και ώρα 11:30 στην αίθουσα διαλέξεων του ΝΜΕ. Επειδή συνήθως δεν επιτυγχάνεται απαρτία την πρώτη Κυριακή, η Γενική Συνέλευση θα επαναληφθεί την επόμενη Κυριακή 22 Απριλίου 2007 -στον ίδιο χώρο και την ίδια ώρα, με τα ίδια θέματα- και σ’ αυτή την περίπτωση θεωρείται σε απαρτία με οποιονδήποτε αριθμό παρόντων Μελών (άρθρο 20/παρ. 2), οπότε τότε η παρουσία σας είναι απαραίτητη. Τα θέματα ημερήσιας διάταξης είναι τα παρακάτω: 1. Έκθεση των πεπραγμένων της Διοικήσεως για το έτος 2006.

2. Ταμειακός απολογισμός, έκθεση Εξελεγκτικής Επιτροπής του 2006 και Προϋπολογισμός του 2007.

3. Έγκριση των ανωτέρω και απαλλαγή του Διοικητικού Συμβουλίου από κάθε ευθύνη. Με φιλικούς χαιρετισμούς, Εντολή Δ.Σ. Ο Γενικός Γραμματεύς Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. Τιμόθεος Μασούρας

Ιδιαίτερες προσκλήσεις δεν θα αποσταλούν

]b

56

Ðåñßðëïõò

Την Παρασκευή 8 Δεκεμβρίου στις 6 το απόγευμα έλαβε χώρα στον μεσόδομο του κεντρικού κτιρίου της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων η παρουσίαση ενός βιογραφικού λεξικού που εκπονήθηκε από τον Αντιναύαρχο ΠΝ (ε.α.) Τάσο Δημητρακόπουλο. Το βιβλίο που γραφόταν περίπου 2 χρόνια περιέχει τις βιογραφίες των Αξιωματικών του Π.Ν. αποφοίτων της ΣΝΔ από συστάσεως της Σχολής το 1884 μέχρι την τάξη εισόδου 1950. Προλαμβάνοντας τα ερωτηματικά, το λεξικό θα συνεχισθεί από την τάξη 1950 μέχρι το 2006 και φυσικά θα εκδοθεί νέο για τη συνέχεια. Ο μεσόδομος ανακαινισμένος, εξωραϊσμένος, καλοφωτισμένος έλαμπε ολόκληρος, καθώς φιλοξενούσε πάλι περίπου 350 Αξιωματικούς που τον γνώρισαν, έτσι ίδιο και απαράλλαχτο στο παρελθόν σε πολύ διαφορετικές, δύσκολες αλλά πάντα αλησμόνητες συνθήκες. Το λεξικό σχολίασαν οι Ναύαρχοι Κώστας Σωτηρίου (τάξεως 1935), Γεώργιος Δημητρόπουλος (τάξεως 1945) και Γιάννης Παλούμπης (τάξεως 1955). Φυσικά την κύρια παρουσίαση έκαμε ο συγγραφέας Ναύαρχος Τάσος Δημητρακόπουλος (τάξεως 1955). Η αρχαιότερη παρουσία στην αίθουσα που συγκίνησε όλους ήταν ο Πτέραρχος Χαρ. Ποταμιάνος 101 ετών προερχόμενος από τη ΣΝΔ (τάξεως 1922), ο οποίος όντας Ανθυποπλοίαρχος το 1931 μετατάχθηκε στην νεοϊδρυόμενη τότε Πολεμική Αεροπορία, πολέμησε από τις τάξεις της στον πόλεμο του ’40 και σταδιοδρόμησε σ’ αυτήν όπου έφθασε μέχρι αρχηγός ΓΕΑ. Ήταν μια πολύ όμορφα οργανωμένη τελετή στην οποία παρέστησαν οι Αρχηγοί ΓΕΕΘΑ και ΓΕΝ Ναύαρχοι Χηνοφώτης και Γούσης. Από το Μουσείο ήταν προσκεκλημένη και παρέστη η Πρόεδρος. Ακολουθούν αποσπάσματα από τις ομιλίες των τριών Ναυάρχων παρουσιαστών. «Περίπλους»

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΔΟΚΙΜΩΝ Απόσπασμα από την ομιλία του Ναυάρχου Κωσταντίνου Σωτηρίου

«Με ιδιαιτέραν χαρά διακρίνω εις την ομήγυριν τον Πτέραρχο Κον Χαράλαμπο Ποταμιάνο της τάξεως του 1922. Το γεγονός της εντάξεως του εις το λεξικό των αποφοιτησάντων την ΣΝΔ δεν μου υπενθυμίζει μόνον ότι η Αεροπορία μας υπήρξε κόρη του Ναυτικού, αλλά μου προσφέρει και την ευχαρίστησιν να υποβιβαστώ κατά μίαν θέσιν εις την επετηρίδα των υπεργήρων –και λάθρα βιούντων– του Ναυτικού και να αισθάνομαι ολίγον νεώτερος... Πρίν από αρκετό καιρό, ο Αντιναύαρχος κ. Δημητρακόπουλος με επληροφόρησε ότι είχεν αναλάβει την σύνθεσιν ενός βιογραφικού λεξικού αποφοίτων της ΣΝΔ, των τάξεων 1884 έως 1950. Μου έκαμε τότε την τιμητικήν πρότασιν να προλογίσω το έργο του και επειδή έτυχε να τον γνωρίζω πολύ καλά –μάλιστα τον είχα ως ανθυποπλοίαρχο στο επιτελείο μου– απεδέχθην χωρίς ενδοιασμό. Όπως ακριβώς ανέμενα, η έκδοσις που σήμερα παρουσιάζεται δικαιούται ιδιαιτέρας μνείας, καθ’ ότι μαρτυρεί μεγάλη προσπάθεια, μοναδικήν επιμέλεια και μία βαθείαν αγάπη για το αντικείμενον. Ας μη λησμονούμε ότι ένα βιογραφικό λεξικό περιλαμβάνει τα πεπραγμένα μιας μεγάλης ομάδος ανθρώπων και η καταγραφή του απαιτεί μίαν σύνθετον διαδικασίαν αποστάξεως πολλών δεδομένων. Λαμβανομένου υπ΄όψιν ότι εις κάθε μεγάλην ομάδα αι απόψεις ποικίλουν και συχνά συγκρούονται επί της εκτιμήσεως των αυτών δεδομένων, αντιλαμβάνεστε περί ποίου άθλου ομιλούμε.

Διαβάζοντας όμως μερικά από τα λήμματα διεπίστωσα ένα σπάνιον επίπεδον αμεροληψίας, ηπιότητας και διακριτικότητας εις την διαχείρησιν ακόμη και των πλέον αμφιλεγομένων περιπτώσεων. Εις τάξεις ανδρών που έζησαν μεγάλες δοκιμασίες του έθνους, είναι φυσικό να υπάρχουν αρκετές από τις τελευταίες. Είμαι βέβαιος ότι το λεξικό αυτό θα αποτελέσει κόσμημα για τις βιβλιοθήκες όλων μας. Θεώρησα ότι ο καλύτερος τρόπος προλογίσεως αυτής της εξαιρετικής εργασίας είναι να την χρησιμοποιήσω ως εφαλτήριο για να σας πω δύο λόγια για την Ναυτικήν Εκπαίδευσιν του σήμερα, αλλά και κάτι σύντομο για την εποχή μου. Αναφερόμενος εις την σημερινήν εποχή, θα ήθελα να σταθώ εις ένα σημείο του προλόγου της εκδόσεως όπου αναφέρει ως ιστορική καμπή το γεγονός ότι η ΣΝΔ υπεχρεώθη να εισάγη τους υποψηφίους της με βάσιν τα αποτελέσματα των Πανελληνίων εξετάσεων. Δεν θεωρώ ότι πρόκειται περί ιστορικής καμπής, αλλά περί παγκοσμίου πρωτοτυπίας. Εννοώ φυσικά το να μην έχουν λόγο αι στρατιωτικαί σχολαί εις την επιλογήν των υποψηφίων που θα στελεχώσουν τας ενόπλους δυνάμεις μας. Όταν εσυζητείτο ο νόμος αυτός κάποιοι συνάδελφοι εζήτησαν και την γνώμη μου, πιθανώς διότι διετέλεσα Διοικητής της ΣΝΔ επί 3 χρόνια. Η αποψίς μου ήτο ότι εφ’ όσον εις τας κατευθυντηρίους δέσμας του νομοσχεδίου δεν προεβλέπετο ειδική δέσμη ενόπλων δυνάμεων, τότε υπάρχει ο κίνδυνος να δούμε μεγάλον αριθμόν εισακτέων για τους οποίους αι ένοπλοι δυνάμεις αποτελούν την υστάτην επιλογή. Και δικαίως ίσως, διότι κυρίες και κύριοι, όπως και να το κάνωμε, μόνο μιά ειδική πάστα ανθρώπου Ðåñßðëïõò

57

έλκεται προς μίαν καυτεύθυνσιν με τόσον έντονο το στοιχείο της αυταπαρνήσεως, κοπιώδη, απαιτητική, δυνητικώς επικίνδυνον και κακώς αμοιβομένη. Δεν είναι λοιπόν λογικόν να υποθέσωμεν ότι αυτοί που περιστασιακώς καταλήγουν εις τας ενόπλους δυνάμεις, είναι πιθανότερον να μην έχουν την κατάλληλον ψυχοσύνθεσιν –ή και πετριά αν θέλετε– που απαιτεί μία τέτοια σταδιοδρομία; Αντιθέτως, εαν είχε προβλεφεί ειδική δέσμη ενόπλων δυνάμεων, τότε οι υποψήφιοι αυτοβούλως θα επέλεγαν μίαν σταδιοδρομίαν που ολοψύχως θα επιθυμούσαν...»

Απόσπασμα από την ομιλία του Ναυάρχου Γεωργίου Δημητρόπουλου

Το βιογραφικό Λεξικό που θα μας παρουσιάσει ο Αντιναύαρχος κ. Αναστάσιος Δημητρακόπουλος θα μας δώσει τη δυνατότητα αλλά και την ευκαιρία να γνωρίσουμε καλύτερα τα μέλη της Ναυτικής μας Οικογένειας που εισήλθαν στη ΣΝΔ από το 1884 μέχρι και το 1950. Πρόθεση του συγγραφέα είναι η μελλοντική επέκταση του Β.Λ. ώστε να περιλάβει και τους αξιωματικούς νεωτέρων τάξεων. Τα στοιχεία και οι πληροφορίες που υπάρχουν στα ατομικά μητρώα των αξιωματικών, δεδομένα απολύτως απαραίτητα για τον υπολογισμό των συντάξεων από το ΓΛΚ, παρέχουν δυστυχώς μια πολύ περιορισμένη εικόνα της όλης σταδιοδρομίας μας. Αλλα και αυτή η περιορισμένη εικόνα δεν γίνεται ευρέως γνωστή παρά μόνο από την ομιλία των εκπροσώπων του ΓΕΝ κατά τον τελευταίο μας απόπλου. Στο Β.Λ. αναφέρονται σημαντικά γεγονότα και δραστηριότητες που έχουν συμπληρωθεί κατά περίπτωση με εγγραφές των ατομικών Μητρώων με σκοπό να δοθεί μια κατά το δυνατόν ολοκληρωμένη εικόνα της όλης σταδιοδρομίας των αξιωματικών τόσον κατά τον χρόνο της ενεργού υπηρεσίας όσο και μετά από αυτή στις περιπτώσεις που υπάρχει κάτι αξιόλογο και σημαντικό να μνημονευθεί. Ο εντοπισμός των πηγών αντλήσεως των προαναφερθέντων σημαντικών γεγονότων και δραστηριοτήτων ητο το αποτέλεσμα τριετούς έρευνας από τον συγγραφέα προς πάσαν κατεύθυνση. Εγένετο κατά τη γνώμη μου ότι ήταν ανθρωπίνως δυνατό. Ήταν μια τεράστια προσπάθεια που κατέληξε σε ανάλογο αποτέλεσμα. Η διαδικασία που ακολούθησε για την αξιολόγηση και τεκμηρίωση εγγραφών στο Β.Λ., συνδυαζομένη με τη γνωστή, στους περισσοτέρους , επιμονή του κ. Δημητρακόπουλου να προσεγγίζει το τέλειο με ότι καταπιάνεται, δεν αφήνει αμφιβολίας ότι το συγγραφικό του έργο είναι από πάσης απόψεως άψογον. Μία πρώτη γεύση του Β.Λ. μπορεί κανείς να πάρει από την εμφάνιση της εκδόσεως και από το περιεχόμενο της εισαγωγής στην οποίαν πέραν της συντόμου και πολύ κατατοπιστικής αναφοράς στην ιστορία της ΣΝΔ υπάρχει πλήθος χρησίμων πληροφοριών και στοιχείων.Οι διευκρινίσεις που περιέχονται για ένα μεγάλο αριθμό θεμάτων δημιουργούν την αίσθηση ότι ο συγγραφέας επιδιώκει να περιορίσει στο ελάχιστο τα πλέον απλά και απίθανα ερωτηματικά που μπορούν να γεννηθούν στον αναγνώστη. Θα ήθελα τώρα ν’ αναφερθώ στους αξιωματικούς που απεφοίτησαν την περίοδο 1948 μέχρι και το 1974. Δηλαδη αυτούς που εισήχθησαν στη ΣΝΔ μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας στο τέλος του 1944.Το έτος 1974 είναι το έτος όπου το σύνολο σχεδόν των αξιωματικών που είχαν λάβει μέρος στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε αποχωρήσει της ενεργού υπηρεσίας. Για τους αξιωματικούς λοιπόν της περιόδου 1948-1974 το Β.Λ. παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Γυρίζοντας τις σελίδες του θα ξαναθυμηθούν άλλοι τους επιτηρητας των, άλλοι τους Κυβερνήτας ή Διοικητάς των, και γενικώς τους προϊσταμένους των για τους οποίους τότε οι περισσότεροι δεν εγνώριζαν πολλά, αλλά μόνο ότι είχαν λάβει μέρος στον τελευταίο πολεμο. Διαβάζοντας τώρα την πολεμική τους δράση θα έλθουν στη μνήμη τους τα όσα είχαν γραφεί για τη συμμετοχή του Ναυτικού μας στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την τραγική αλλά ηρωική περίοδο ‘41-44 στην Ελλάδα, με τους αγώνες κατά του κατακτητού, τις συλλήψεις, δίκες, φυλακίσεις, εκτελέσεις, αποδράσεις από τις φυλακές και τέλος, τις περιπετειώδεις και επικίνδυνες επιχειρήσεις διαφυγής από την κατεχόμενη Ελλάδα, αξιωματικών, ναυτικών, δοκίμων, υπαξιωματικών αλλά και πολιτών νεαράς ηλικίας, που στη συ58

Ðåñßðëïõò

νέχεια άλλοι εισήλθαν στη ΣΝΔ στην Αλεξάνδρεια και άλλοι στη ΣΝΔ στην Αγγλία. Τώρα όσα εδιαβαζαν ή είχαν ακούσει δεν θα τους φαίνονται πλέον απόμακρα και αόριστα γιατί είχαν γνωρίσει από πολύ κοντά τους ανθρώπους που υπήρξαν κομμάτι της ιστορικής περιόδου. Η έλλειψη ενημερώσεως ωφείλετο κατά τη γνώμη μου, σε δυο βασικούς λόγους. Στην απουσία ενός Β.Λ. το οποίο έχουμε σήμερα και στην υπερβολική σεμνότητα των μετασχόντων στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που απέφευγαν να ομιλούν για την πολεμική τους δράση. Το Β.Λ. πέραν της δυνατότητας που μας παρέχει να έχουμε μια κατά το δυνατόν ολοκληρωμένη εικόνα της σταδιοδρομίας των αξιωματικών που απεφοίτησαν από τη ΣΝΔ, μέσα από τις σελίδες του φέρνει στη μνήμη μας τη νεότερη ιστορία του Ναυτικού μας.

Απόσπασμα από την ομιλία του Ναυάρχου Ιωάννη Παλούμπη

«Τέλος θα επιθυμούσα να κάνω μια ακόμα τελευταία διαπίστωση η οποία αναδεικνύεται από το όλο σύγγραμμα και τα στοιχεία του. Η ιστορική διαδρομή την οποία θα διατρέξει τελικά το βιβλίο, μετά την ολοκλήρωσή του, είναι 122 ετών (18842006). Σε όλη αυτή τη διάρκεια, η πολιτική ζωή της χώρας κυριαρχήθηκε από πολιτικές αντιπαλότητες διπολικής μορφής, που κατά περιόδους λάμβαναν διαστάσεις παροξυσμού. Τα πολιτικά δίδυμα που σφράγισαν τη διαδρομή των 122 ετών θα μπορούσαν να αναφερθούν ως Τρικούπης – Δηλιγιάννης, Βασιλικοί – Βενιζελικοί, Δεξιοί – Αριστεροί και τέλος Βένετοι – Πράσινοι της σημερινής εποχής. Απόρροια της κομματικοποίησης όλων των πτυχών της κοινωνικής ζωής ήταν και εξακολουθεί να παραμένει η ευνοιοκρατία, για την οποία το διχαστικό πολιτικό περιβάλλον λειτουργεί ως θερμοκήπιο καλλιέργειάς της. Δυστυχώς κανένας δεν μπορεί να ισχυρισθεί ότι το σώμα των Αξιωματικών του Πολεμικού Ναυτικού παρέμεινε αλώβητο από τις γενικότερες πολιτικές επιρροές, δεν ξέρω αν θα μπορούσε άλλωστε και δεν ναυάγησε κι αυτό, κατά περιόδους, στα πελάγη της μετριοκρατίας, συμπαρασύροντας και καταποντίζοντας ηθική και αξίες. Έτσι εάν, από το στρογγυλεμένο, υποχρεωτικά, κείμενο που έχουμε μπροστά μας θέλουμε να υπάρξει κάποιο συμπέρασμα, που να χρησιμοποιηθεί ως δομικό στοιχείο του μέλλοντος για το σώμα των Αξιωματικών του Π.Ν., για το Π.Ν. το ίδιο, αυτό πρέπει να αναζητηθεί μέσα από αυτή την τελευταία διαπίστωση. Η παρακαταθήκη που οφείλει το σώμα να κληροδοτεί στους Ναυτικούς Δοκίμους και τους νεαρούς Αξιωματικούς, είναι πως τα προσόντα που οδηγούν στα ανώτερα αξιώματα του Π.Ν., περιλαμβάνουν μόνο την επαγγελματική τους ικανότητα και την προσωπική τους αξιοπρέπεια. Τα όποια άλλα αντίθετα παραδείγματα κραυγαλέων ακροτήτων, όπως διαφαίνονται σε ορισμένες περιπτώσεις μέσα απ` το βιβλίο, συνιστούν παρέκκλιση από την αξιοκρατική ανάδειξη, η οποία δεν είναι επιτρεπτό να υιοθετείται ως αποδεκτή διαδικασία ιεραρχικής προαγωγής. Ιδιαίτερα, ο συμφυρμός Αξιωματικών με πολιτικά κόμματα, ή ομάδες και η, μέσω αυτού, επιδίωξη επιτεύξεως υπηρεσιακών ωφελημάτων, θα πρέπει να στηλιτεύεται, διότι υποσκάπτει τα θεμέλια κάθε δημιουργικής προσπάθειας, που αποβλέπει σε αξιοκρατική ανέλιξη. Παραμερίζοντας όμως τις δυσάρεστες διαπιστώσεις, που πηγάζουν από την πράγματι όχι ευχάριστη πραγματικότητα, θα επιθυμούσα να κλείσω την παρέμβασή μου για το βιβλίο, εξαίροντας για μια ακόμα φορά την προσπάθεια του Τάσου του Δημητρακόπουλου, αλλά και το θαυμάσιο αποτέλεσμα που πέτυχε. Κατάφερε να μας μεταφέρει όλους πίσω, σε εποχές που νέοι και ενθουσιώδεις, σκαρφαλωμένοι στις ανοιχτές γέφυρες, ή χωμένοι στα τρίσβαθα των μηχανοστασίων, κρατούσαμε τις πλώρες των καραβιών μας περήφανες στη ρότα του καθήκοντος, αντίκρυ στο κύμα, άγρυπνοι φρουροί της θαλασσινής αξιοπρέπειας της Πατρίδας μας. Αυτή η αίσθηση του χρέους, αυτή η υπευθυνότητα, μαζί με την εξειδικευμένη επαγγελματική κατάρτιση, είναι τα στοιχεία που πήραμε απ` τη Σχολή και είναι εκείνα που κατά κύριο λόγο μας δένουν σε ομάδα, ενώ παράλληλα μας κάνουν υπερήφανους, που είχαμε την τύχη να υπηρετήσουμε στη ζωή μας, τόσο υψηλόφρονες στόχους.»

Ç ðõñðüëçóç ôçò Êïõôóïýöëéáíçò óå áíáðáñÜóôáóç ôçò åöçìåñßäáò «ÅÌÐÑÏÓ».

ÔÏ ÂËÁ×ÉÊÏ ÆÇÔÇÌÁ ÊÁÉ ÔÏ ÏËÏÊÁÕÔÙÌÁ ÔÇÓ ÊÏÕÔÓÏÕÖËÉÁÍÇÓ 

ôïõ ÉùÜííç Ðáëïýìðç, ÁíôéíáõÜñ÷ïõ Ð.Í. å.á.

ÐïëëÜ âéâëßá, Üñèñá êáé åèíïëïãéêÝò áíáëýóåéò Ý÷ïõí ãñáöåß ãéá ôïõò ÂëÜ÷ïõò, ìéá åëëçíéêÞ ðëçèõóìéáêÞ ïìÜäá ðïõ æïýóå êáé åîáêïëïõèåß íá õðÜñ÷åé óôá ïñåéíÜ ôçò Ìáêåäïíßáò, ôçò âüñåéáò êáé íüôéáò Çðåßñïõ êáé ôçò Èåóóáëßáò. Ôï ãåãïíüò ôï ïðïßï êáôÜ êýñéï ëüãï ðñïêÜëåóå ôïí ðáñïîõóìü ôïõ åíäéáöÝñïíôïò, áëëÜ êáé ôç äçìéïõñãßá äõóÜñåóôïõ ãéá ôçí ÅëëÜäá ìåéïíïôéêïý æçôÞìáôïò ìå äéåèíåßò ðñïåêôÜóåéò, éäßùò óôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïõ áéþíá, åßíáé ðùò ïé ÂëÜ÷ïé ïìéëïýóáí ðáñÜëëçëá ìå ôçí åëëçíéêÞ Ýíá ôïðéêü éäéüññõèìï ëáôéíïãåíÝò ãëùóóéêü éäßùìá. Ôï ðáñÜäïîï áõôü ãåãïíüò áðïôÝëåóå áíôéêåßìåíï åñåõíþí êáé áíáëýóåùí, ìÝ÷ñé ôçí ðñüóöáôç åðï÷Þ, åëëÞíùí êáé îÝíùí åèíïëüãùí, ìå äééóôÜìåíåò áðüøåéò ùò ðñïò ôçí åèíïëïãéêÞ ñßæá ôçò ðëçèõóìéáêÞò ïìÜäáò, áëëÜ óõã÷ñüíùò áðïôÝëåóå êáé óôü÷ï, å÷èñéêÞò ðñïò ôá åëëçíéêÜ óõìöÝñïíôá ðñïðáãÜíäáò êáé üëá áõôÜ... åñÞìçí ôùí éäßùí ôùí ÂëÜ÷ùí. Ó` áõôü ìáò ôï óçìåßùìá äåí èá èåëÞóïõìå íá åêöñÜóïõìå êé åìåßò ìéá Üðïøç óôï êáôÜ ðüóïí ç åèíéêÞ êáôáãùãÞ ôùí ÂëÜ÷ùí åßíáé áêñáéöíþò åëëçíéêÞ, Þ åßíáé áðüãïíïé 60

Ðåñßðëïõò

ôùí öõëÜêùí ôçò Åãíáôßáò ïäïý, ðïõ åß÷áí åãêáôáóôáèåß êáôÜ ìÞêïò ôçò áðü ôïõò Ñùìáßïõò êáôáêôçôÝò, Þ ôÝëïò ðñïÝñ÷ïíôáé áðü öýëá ðïõ åß÷áí ìåôïéêßóåé áðü ôç Âëá÷ßá áðü ôçí ïðïßá ôåêìáßñåôáé êáé ôï üíïìÜ ôïõò. Åßíáé áëÞèåéá ðùò êáé íá èÝëáìå äåí èá ìðïñïýóáìå íá ðïýìå êÜôé áîéüðéóôï ðÜíù ó` áõôü ôï æÞôçìá, ðïëëþ ìÜëëïí ðïõ åêôéìïýìå ðùò Ý÷åé ìüíï åãêõêëïðáéäéêü åíäéáöÝñïí ãéá ôïõò ìåëåôçôÝò êáé ôïõò åéäéêïýò åðéóôÞìïíåò, äåäïìÝíïõ üôé ïé ßäéïé ïé ÂëÜ÷ïé Ý÷ïõí äþóåé áðü ìáêñïý ôç äéêÞ ôïõò áðÜíôçóç. Óôç óõíÝ÷åéá èá ðñïóðáèÞóïõìå íá ðáñáèÝóïõìå åí óõíôïìßá ôïõò éóôïñéêïýò óôáèìïýò êáé ôá óôïé÷åßá åêåßíá, ðïõ óõíÝèåóáí Ýíá áêüìç åëëçíéêü ðñüâëçìá, êáôÜ ôç äýóêïëç êáé ëåðôÞ öÜóç ôçò åðåêôÜóåùò ôïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò áðü ôïí êñáôéêü ðõñÞíá ôïõ 1827 óôá óçìåñéíÜ ôïõ üñéá. Ïé ÂëÜ÷ïé ðïõ ðáñåðéäçìïýóáí óôá ïñåéíÜ ôçò íïôéïäõôéêÞò ÂáëêáíéêÞò åðéäßäïíôáí êõñßùò óôçí êôçíïôñïößá êáé ëüãù áõôÞò ôïõò ôçò åíáó÷üëçóçò Þóáí íïìáäéêüò ëáüò, ðïõ ôï ÷åéìþíá, ðåñßðïõ áðü ôç ãéïñôÞ ôïõ Áãßïõ Äçìçôñßïõ, êáôÝâáéíáí óôá ðåäéíÜ, ôá åðïíïìáæüìåíá ÷åéìáäéÜ, êáé ðåñß ôï ÐÜó÷á

áíÝâáéíáí ðÜëé óôá âïõíÜ, ðñïò áíáæÞôçóç êáô` áõôü ôïí ôñüðï ôñïöÞò ãéá ôá êïðÜäéá ôïõò. Óôéò äõï ðåñéï÷Ýò (÷åéìùíéÜôéêåò êáé êáëïêáéñéíÝò) åß÷áí êáôáóêåõáóìÝíïõò ðñü÷åéñïõò êáôáõëéóìïýò ôïõò ïðïßïõò åíåñãïðïéïýóáí Þ êáé åðéóêåýáæáí ôéò áíÜëïãåò åðï÷Ýò. ¼óïé áðü ôïõò ÂëÜ÷ïõò Þóáí ìüíéìá åãêáôåóôçìÝíïé óå ÷ùñéÜ áó÷ïëïýíôáí êõñßùò ìå ôç ãåùñãßá êáé ôï åìðüñéï ãåùñãéêþí ðñïúüíôùí êáé æùïôñïöþí ðåñéåñ÷üìåíïé äé çìéüíùí ôéò ïñåéíÝò åðáñ÷ßåò ôçò ÂáëêáíéêÞò.. ÅðåéäÞ êáôÜ êáíüíá Þóáí ìéêñïß êôçíïôñüöïé, ìå ïëéãÜñéèìá ó÷åôéêþò êïðÜäéá, Ýãéíáí ãíùóôïß ùò “êïõôóüâëá÷ïé”, Ýíá ìåéùôéêü ðñïóùíýìéï ôïõ “ÂëÜ÷ïé”. Ïé êïõôóüâëá÷ïé áíýðïðôïé ãéá ôï åíäéáöÝñïí ðïõ ðñïêáëïýóå ôï ãëùóóéêü ôïõò éäßùìá åß÷áí áêñáéöíÞ åëëçíéêÞ óõíåßäçóç ðïõ åß÷å áðïäåé÷èåß óå ðïëëÝò äõó÷åñåßò êáé åõôõ÷åßò êáôáóôÜóåéò. Óôïí áãþíá ôçò áíåîáñôçóßáò ôïõ 1821 ôï êïõôóïâëÜ÷éêï óôïé÷åßï Ýäùóå ðïëëïýò êáé çñùéêïýò ìá÷çôÝò, åíþ óçìáíôéêüò áñéèìüò ìåãÜëùí åõåñãåôþí ôçò ÅëëÜäáò Þôáí ÂëÜ÷éêçò êáôáãùãÞò. Óôç Ìáêåäïíßá ôïõ 19ïõ áéþíá ï ðñïóäéïñéóìüò ôçò åèíéêüôçôáò ôïõ ðëçèõóìïý ðáñïõóßáæå ìåãÜëï ðñüâëçìá, äéüôé üëá ôá óôïé÷åßá ðïõ åß÷áí äéáóùèåß, êõñßùò áðü ôá áñ÷åßá ôçò ïèùìáíéêÞò áõôïêñáôïñßáò, Þôáí âáóéóìÝíá óôá åõäéÜêñéôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ðëçèõóìéáêþí ïìÜäùí ðïõ Þóáí ç èñçóêåßá êáé ç ãëþóóá. Ïé âëá÷üöùíåò ðëçèõóìéáêÝò åíüôçôåò ìåôáîý ôùí ëïéðþí åëëçíïöþíùí, óëáâïöþíùí, áëâáíïöþíùí, êëð åíôïðßæïíôáé óå ìåìïíùìÝíá ÷ùñéÜ ôùí ïñåéíþí üãêùí ôùí Ãñåâåíþí, ÊáóôïñéÜò, Öëþñéíáò, Ðéåñßùí, Âåñìßïõ, ÐÜúêïõ, Áëìùðßáò êáé Ðßíäïõ. Ðéï óõìðáãåßò ïìÜäåò âñßóêïíôáé ëßãï âïñåéüôåñá óôéò ðåñéï÷Ýò ÐåñëåðÝ êáé Ìïíáóôçñßïõ. ÌÝ÷ñé ôç äåêáåôßá ôïõ 1870 ïé âëá÷üöùíåò ìÜæåò, üðùò Üëëùóôå êáé ïé ëïéðÝò ìç åëëçíüöùíåò, Þóáí óôçí ðëåéïøçößá ôïõò Üññçêôá óõíäåäåìÝíåò ìå ôïí Åëëçíéóìü êé áõôü ü÷é ìüíï ãéáôß äéáôçñïýóáí åëëçíéêÜ ó÷ïëåßá, Þ ëåéôïõñãïýóáí åëëçíéêÜ óôéò åêêëçóßåò ôïõò, áëëÜ êáé äéüôé óõììåôåß÷áí åíåñãÜ óôïõò äéÜöïñïõò åèíéêïýò áðåëåõèåñùôéêïýò áãþíåò. Ôï âëá÷üöùíï Þ êïõôóïâëÜ÷éêï óôïé÷åßï áðïôåëïýóå ôçí ðñùôïðïñßá ôïõ åëëçíéóìïý óå ðåñéï÷Ýò üðïõ ôï åëëçíüöùíï óôïé÷åßï Þôáí åëÜ÷éóôï Þ áíýðáñêôï. Ôá åëëçíéêÜ ó÷ïëåßá êáé ôá éäñýìáôá ð.÷. ôùí ðåñéï÷þí ÐåñëåðÝ - Ìïíáóôçñßïõ Þôáí Ýñãï, âáóéêÜ, âëá÷üöùíùí ÅëëÞíùí, ïé ïðïßïé åðéðëÝïí ðñùôïóôáôïýóáí êáé óå üëá ôá åðáíáóôáôéêÜ êéíÞìáôá

×Üñôçò ôïõ Â.Ä. ïñßïõ ôïõ íïìïý ÔñéêÜëùí óôïí ïðïßï öáßíïíôáé ôá ÷ùñéÜ Ðáíáãßá (ÍÝá Êïõôóïýöëéáíç) êáé Ðëáôáíéóôüò (ÐáëéÜ Êïõôóïýöëéáíç).

ôïõ åëëçíéóìïý. Óôï äåýôåñï ìéóü ôïõ 19ïõ áéþíá ìå áöïñìÞ ôéò åèíéêéóôéêÝò ôÜóåéò ôïõ íåïúäñõèÝíôïò ôüôå ñïõìáíéêïý êñÜôïõò, ðïõ ðñïÞëèå áðü ôç óõã÷þíåõóç ôùí çãåìïíéþí Âëá÷ßáò êáé Ìïëäáâßáò, õðïêéíÞèçêå Ýíá ðïëéôéêü æÞôçìá ó÷åôéêÜ ìå ôïõò êïõôóüâëá÷ïõò, ìå Ýñåéóìá ôç ëáôéíïãåíÞ ãëþóóá, ç ïðïßá èåùñÞèçêå ùò áðüäåéîç ôçò äÞèåí åèíéêÞò óõããÝíåéÜò ôïõò ðñïò ôïõò ñïõìÜíïõò êáé áðïóêïðïýóå ôï êßíçìá óôïí ðñïóçëõôéóìü ôùí êïõôóüâëá÷ùí óôç ñïõìáíéêÞ éäÝá. Ç áñ÷Þ ôïõ êïõôóïâëÜ÷éêïõ æçôÞìáôïò áíÜãåôáé óôá 1860 üôáí ï Áðüóôïëïò Ìáñãáñßôçò, äÜóêáëïò áðü ôçí ÁâäÝëëá, ôÝèçêå åðéêåöáëÞò ôïõ êéíÞìáôïò. Ðáñüëï üìùò ðïõ äéÝèåôå Üöèïíá ÷ñÞìáôá, ôá ïðïßá ðñïÝñ÷ïíôáí áðü ôç Ñïõìáíßá, ãéá ôçí ßäñõóç åéäéêþí ó÷ïëåßùí êáé ôçí Üóêçóç ó` áõôÜ ó÷åôéêÞò ðñïðáãÜíäáò äåí êáôüñèùóå íá ðñïóåëêýóåé ðáñÜ ìüíï Ýíá ðïëý ìéêñü áñéèìü, ÷ùñßò íá ìðïñÝóåé íá óõíåãåßñåé ôç ìåãÜëç ðëåéïøçößá ôùí åëëçíïöñüíùí êïõôóüâëá÷ùí. Óôá ÷ñüíéá ðïõ áêïëïýèçóáí ïé ìåãÜëåò äõíÜìåéò ôçò åðï÷Þò ðñïóðÜèçóáí íá óõìðÞîïõí óõììá÷ßåò ìå ôïõò ëáïýò ôçò ÂáëêáíéêÞò ìå óôü÷ï ôçí ðñïþèçóç ôùí óõìöåñüíôùí ôïõò. ¸ôóé ç Ñùóßá ðñïùèþíôáò ôçí ðïëéôéêÞ ôïõ ðáíóëáâéóìïý ðÝôõ÷å ôçí ðñïóÝããéóç ôùí ëáþí ôçò Óåñâßáò, Âïõëãáñßáò êáé Ìáõñïâïõíßïõ åíþ Ýíá áíôßññïðï ó÷Þìá åðéäßùêáí Ãåñìáíßá êáé Áõóôñßá ìå ôç óõíåñãáóßá ôùí ìç óëáâéêþí ëáþí ÅëëÜäáò, Ôïõñêßáò êáé Ñïõìáíßáò. Ðñïûðüèåóç åõüäùóçò áõôïý ôïõ äåýôåñïõ ó÷Þìáôïò Þôáí ç Üìåóç äéáêïðÞ ôùí åíåñãåéþí ôçò ñïõìáíéêÞò ðñïðáãÜíäáò óôïõò

êïõôóïâëÜ÷éêïõò ðëçèõóìïýò Ìáêåäïíßáò, Çðåßñïõ êáé Èåóóáëßáò ðåñß äÞèåí ñïõìáíéêÞò êáôáãùãÞò ôùí. ¢ëëç óõíáöÞò áöïñìÞ äéåíÝîåùí ìåôáîý ôùí äýï ÷ùñþí Þôáí ç Üñíçóç ôçò Ñïõìáíßáò íá ðáñáäþóåé ôçí ðåñéïõóßá ðïõ ïé áäåëöïß ÆÜððá, ÅõÜããåëïò êáé Êùíóôáíôßíïò, ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõò êëçñïäüôçóáí óôçí ÅëëÜäá. Ïé ó÷Ýóåéò åðéäåéíþèçêáí ðåñéóóüôåñï ëüãù ôùí óõíå÷éæüìåíùí äéþîåùí êáôÜ åëëÞíùí åãêáôåóôçìÝíùí óôï Ýäáöüò ôçò Ñïõìáíßáò, ðáñüëï ðïõ åß÷áí êáôï÷õñùìÝíá äéêáéþìáôá. ÔåëéêÜ áíôß ôçò ðñïóÝããéóçò ðïõ åðéäéùêüôáí Ýãéíå ðëÞñçò äéáêïðÞ ó÷Ýóåùí ôï 1892, ðïõ äéÞñêåóå ìÝ÷ñé ôï 1896. ÌåôÜ ôïí Â’ Âáëêáíéêü Ðüëåìï óôéò 10 Áõãïýóôïõ ôïõ 1913, õðïãñÜöçêå ç óõíèÞêç ôïõ Âïõêïõñåóôßïõ ìåôáîý ôçò Âïõëãáñßáò áðü ôç ìßá ðëåõñÜ êáé ôùí ÅëëÜäáò, Ñïõìáíßáò, Óåñâßáò, Ìáõñïâïõíßïõ áðü ôçí Üëëç, ç ïðïßá êáèüñéæå ôá óýíïñá ôçò Âïõëãáñßáò ìåôÜ ôùí ëïéðþí ãåéôïíéêþí ÷ùñþí. ÐÝíôå ìÝñåò íùñßôåñá óôéò 5 Áõãïýóôïõ 1913, óôï ðëáßóéï äéìåñþí äéáêõâåñíçôéêþí åðáöþí Ñïõìáíßáò ÅëëÜäïò åß÷å ãßíåé áðïäåêôÞ ç óýóôáóç åðéóêïðÞò êáé ç ðáñï÷Þ áõôïíïìßáò óôéò ó÷ïëÝò êáé óôéò åêêëçóßåò ôùí êïõôóüâëá÷ùí óôá íÝá åëëçíéêÜ åäÜöç ðïõ ïé Âáëêáíéêïß ðüëåìïé ðñüóèåóáí óôçí ðáëáéÜ ÅëëÜäá. ÌåôÜ ôéò åèíéêÝò ðåñéðÝôåéåò ôçò äéåôßáò 1915-17, ï âáóéëéÜò Êùíóôáíôßíïò áðïóýñèçêå áðü ôï èñüíï ôïõ ïñßæïíôáò äéÜäï÷ü ôïõ ôï ãéü ôïõ ÁëÝîáíäñï, ï ÂåíéæÝëïò ó÷çìÜôéóå êõâÝñíçóç êáé ç ÅëëÜäá ìðÞêå óôïí Á’ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï óôï ðëåõñü ôùí äõíÜìåùí ôçò Entente Áããëßáò, Ãáëëßáò, Ñùóßáò êáé Éôáëßáò.

Ïé åëëçíïúôáëéêÝò ó÷Ýóåéò Þôáí åî áñ÷Þò äýóêïëåò ëüãù ôùí áíôéêñïõüìåíùí åèíéêþí óõìöåñüíôùí óôç âüñåéá êáé íüôéá ¹ðåéñï, óôç ÄùäåêÜíçóï êáé ôç ÌéêñÜ Áóßá. ÐëÝïí üìùò ôïýôùí, ç Éôáëßá äåí Ýðáøå íá åãåßñåé äÞèåí ìåéïíïôéêü èÝìá ãéá ôçí êáôáãùãÞ ôùí êïõôóüâëá÷ùí ìå áöïñìÞ ôï ëáôéíïãåíÝò ãëùóóéêü ôïõò éäßùìá. Ç éôáëéêÞ êõâÝñíçóç äéüñéóå ðñïîÝíïõò óôéò êùìïðüëåéò ôçò Ðßíäïõ üðïõ êáôïéêïýóáí âëá÷üöùíïé, åëëçíéêÞò åèíéêÞò óõíåéäÞóåùò, üðùò óôï ÌÝôóïâï, óôç Óáìáñßíá êáé áëëïý. Óôá ðñïîåíåßá áõôÜ ï ìïñöùôéêüò óýëëïãïò ôçò Ñþìçò «Dante Alighieri» ïñãÜíùíå äéáëÝîåéò ìå èÝìá “ôïõò Üññçêôïõò äåóìïýò ôùí ÂëÜ÷ùí ìå ôç ìåãÜëç ËáôéíéêÞ ðáôñßäá” äçëáäÞ ôçí Éôáëßá. ÌåôÜ ôá áëëåðÜëëçëá Ýíôïíá åëëçíéêÜ äéáâÞìáôá, ôá ðñïîåíåßá Ýðáøáí íá ëåéôïõñãïýí ôï ÄåêÝìâñéï ôïõ 1917, áëëÜ ôï ðïëõÜñéèìï ðñïóùðéêü ôïõ éôáëéêïý ðñïîåíåßïõ Éùáííßíùí óõíÝ÷éóå ôéò ðåñéïäåßåò ôïõ óôçí ðåñéï÷Þ ôçò Ðßíäïõ. ÌåôÜ ôï ðÝñáò ôïõ Á’ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ õðïãñÜöçêáí óôéò ÓÝâñåò ôçò Ãáëëßáò ôçí 10ç Áõãïýóôïõ 1920, ôñåéò óõíèÞêåò ðïõ áöïñïýóáí ôçí ÅëëÜäá ìåôáîý ôùí ïðïßùí ç óõíèÞêç “ðåñß ðñïóôáóßáò Åèíéêþí ìåéïíïôÞôùí”. Ìå ôï Üñèñï 12 ôçò ôåëåõôáßáò ç ÅëëÜäá ðáñá÷ùñïýóå ôïðéêÞ áõôïíïìßá óôéò ÂëÜ÷éêåò êïéíüôçôåò ôçò Ðßíäïõ ãéá ôá èñçóêåõôéêÜ êáé ó÷ïëéêÜ æçôÞìáôá êáé ðáñÜëëçëá ìå ôï Üñèñï 16 óõìöùíïýóå íá èåùñçèïýí ïé áðïññÝïõóåò áðü ôç óõíèÞêç õðï÷ñåþóåéò ôçò ùò “äéåèíïýò óõìöÝñïíôïò” êáé íá ôåëïýí õðü ôçí åããýçóç ôçò íåïóýóôáôçò ôüôå “Êïéíùíßáò ôùí Åèíþí”. Óôïí ðüëåìï ôïõ 1940-41 ïé êïõôóüâëá÷ïé ðïëÝìçóáí ãåííáßá, ìáæß ìå ôïõò Üëëïõò ¸ëëçíåò, êáé ïé ãõíáßêåò ôïõò åß÷áí êé áõôÝò óõììåôï÷Þ óôïí ðüëåìï, üðùò êáé ïé ëïéðÝò Çðåéñþôéóóåò, ìåôáöÝñïíôáò ìå ðñùôïöáíÞ áõôïèõóßá óôéò äýóâáôåò êïñõöÝò ôçò Ðßíäïõ ðõñïìá÷éêÜ êáé ôñüöéìá óôïõò ìá÷çôÝò ôùí ðñüóù, ðáñÜ ôï ðõêíü å÷èñéêü ðõñ. Ïé éôáëïß êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò êáôï÷Þò, óõíå÷ßæïíôáò ôçí ýðïõëç ðñïðáãÜíäá ôïõò, áðïðåéñÜèçêáí íá äåëåÜóïõí ôïõò êïõôóüâëá÷ïõò áíáêçñýóóïíôáò ôï “ÐñéãêéðÜôï ôçò Ðßíäïõ” áëë` áðÝôõ÷áí ïéêôñÜ. ÊÜðïéïò ìÜëéóôá, ïíüìáôé ÄéáìáíôÞò, ìßóèáñíï üñãáíï ôçò éôáëéêÞò ðñïðáãÜíäáò, ðåñéÝôñå÷å ôá ÷ùñéÜ ôçò Èåóóáëßáò, Çðåßñïõ êáé Ìáêåäïíßáò ôñïìïêñáôþíôáò ìå áðåéëÝò ôïõò ÷ùñéêïýò, áëëÜ ìïéñÜæïíôáò ðáñÜëëçëá êáé õðïó÷Ýóåéò ãéá äåëåáóìü. Ç ðñïóðÜèåéá áöïý äåí ðÝôõ÷å íá äçìéïõñãÞóåé êáìßá äéáóðáóôéêÞ êßíçóç ôùí êïõôóüâëá÷ùí, ãåëïéïðïéÞèçêå êáé åãêáôáëåßöèçêå, åíþ äéáñêïýóå áêüìç ç êáôï÷Þ. Óôç äéêÞ ìïõ ãåíéÜ, ðïõ ìåãÜëùóå êáé áíÐåñßðëïõò

61



ÂËÁ×ÉÊÏ

äñþèçêå ìåôÜ ôï Â’ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï êáé ôéò ðåñéðÝôåéåò ôïõ Åìöõëßïõ, ôï ÂëÜ÷éêï, ùò ìåéïíïôéêü æÞôçìá, ðïëý ìéêñÞ áðÞ÷çóç Ý÷åé êáé óå ðïëëïýò äåí åßíáé êáèüëïõ ãíùóôü Þ äåí ôï Ý÷ïõí êáí áêïýóåé. ÅðåéäÞ üìùò õðÜñ÷åé ôï åíäå÷üìåíï íá ëáèñïâéþíåé óôá õðüãåéá áñ÷åßá êÜðïéáò ãåéôïíéêÞò, ößëçò, óõììÜ÷ïõ êáé åôáßñáò óôçí Åõñþðç ÷þñáò, åßíáé êáëü íá ãíùñßæïõìå, “ùò öýëáêåò”, ôçí éóôïñßá ôïõ êáé ôéò öÜóåéò áð` ôéò ïðïßåò ðÝñáóå. ¼óïí áöïñÜ ôïõò ßäéïõò ôïõò óçìåñéíïýò êïõôóüâëá÷ïõò ü÷é ìüíï äåí áðïðïéïýíôáé êáé äåí ðñÝðåé íá áðïðïéçèïýí, ôçí êëçñïíïìéêÞ éäéáéôåñüôçôÜ ôïõò, áëëÜ ôçí ðñïâÜëëïõí ìå õðåñçöÜíåéá, ðáñÜëëçëá ìå ôçí åëëçíéêÞ óõíåßäçóç êáé áõôïãíùóßá ðïõ ôïõò óöõñçëÜôçóå ç éóôïñßá ôïõò. Óôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõò äåí õðÞñîáí ðïôÝ êáé äåí èá õðÜñîïõí êáé óôï ìÝëëïí åöéÜëôåò. ¸íá ÷áñáêôçñéóôéêü ðáñÜäåéãìá ôçò äéêÞò ôïõò áðÜíôçóçò óôéò äåëåáóôéêÝò ðñïôÜóåéò ôçò ðñïðáãÜíäáò äþóáíå ïé êÜôïéêïé ôïõ ìéêñïý, ôáðåéíïý êáé Üãíùóôïõ ÷ùñéïý ôçò Êïõôóïýöëéáíçò, óôçí êïñõöáßá ãé áõôïýò éóôïñéêÞ óôéãìÞ, óôéò 13 ÌáÀïõ 1898. Ôï ãåãïíüò ôï äéÜâáóá óôï âéâëßï “Éóôïñéêü Ëåýêùìá Êïõôóïýöëéáíçò” ôïõ ãéáôñïý Ãåùñãßïõ Í. ÓÜññïõ ðïõ ðñüóöáôá Þëèå óôçí êáôï÷Þ ìïõ êáé áðïôÝëåóå ôï Ýíáõóìá ãéá ôç ãñáöÞ áõôïý ôïõ óçìåéþìáôïò. Ç Êïõôóïýöëéáíç Þôáí Ýíá ÊïõôóïâëÜ÷éêï ÷ùñéü óôá âïñåéïäõôéêÜ üñéá ôïõ íïìïý ÔñéêÜëùí ðïëý êïíôÜ óôï êïéíü óçìåßï Èåóóáëßáò, Çðåßñïõ êáé Ìáêåäïíßáò. Ïé êÜôïéêïß ôïõ áó÷ïëïýíôáí êõñßùò ìå êôçíïôñïößá êáé ìå ôçí õëïôïìßá ôïõ óõíéäéüêôçôïõ äÜóïõò ðïõ ðåñéôñéãýñéæå ôï ÷ùñéü ôïõò. Ôï 1775 åðéóêÝöèçêå ôï ÷ùñéü ï ¢ãéïò ÊïóìÜò ï Áéôùëüò, êáôáãüìåíïò êé áõôüò áðü ÂëÜ÷ïõò çðåéñþôåò ãïíåßò. Óôçí åîÝãåñóç ôïõ 1821 ïé ÂëÜ÷ïé ôçò Êïõôóïýöëéáíçò ðïëÝìçóáí êé õðÝöåñáí êé áõôïß üðùò üëïé ïé ¸ëëçíåò êáé ìåôÜ ôç óõãêñüôçóç ôïõ ðñþôïõ ìéêñïý åëëçíéêïý êñÜôïõò ôï 1827, ðáñÝìåéíáí Ýîù áð` ôá ðåñéïñéóìÝíá ôïõ üñéá. ÓõíÝ÷éóáí íá ðáßñíïõí ìÝñïò óôá êéíÞìáôá êáé ôéò åîåãÝñóåéò ôùí õðüäïõëùí áêüìç ðáôñßäùí, ìÝ÷ñé ðïõ áðåëåõèåñþèçêáí ìáæß ìå üëç ôç Èåóóáëßá ôï 1881, ìå ôç óõíèÞêç ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò ðïõ áêïëïýèçóå ôç óõíèÞêç ôïõ Âåñïëßíïõ. Óôçí áðïãñáöÞ ôïõ Óåðôåìâñßïõ ôïõ 1881 ç Êïõôóïýöëéáíç áñéèìïýóå 543 êáôïßêïõò 293 Üíäñåò êáé 250 ãõíáßêåò. ¼ðùò åßíáé öõóéêü áðü ôç ãåùãñáöéêÞ ôçò èÝóç, âñéóêüôáí áêñéâþò óôç ìåèüñéï ôçò ÅëëÜäáò ìå ôçí ÏèùìáíéêÞ åðéêñÜôåéá, êáé áðü åêåß ðåñíïýóáí ïé öëïãåñïß ðáôñéþôåò 62

Ðåñßðëïõò

Öùôïãñáößá ôïõ Èåóóáëïý öùôïãñÜöïõ Óô. ÓôïõñíÜñá ìðñïóôÜ óôçí êåíôñéêÞ ðýëç ôïõ áñ÷çãåßïõ ôïõ ÅôÝì ÐáóÜ óôï Âüëï (êôßñéï Óáñáöüðïõëïõ), ôÝëç Áðñéëßïõ 1898. ¼ñèéïé áðü áñéóôåñÜ ï ëï÷áãüò Ãåþñãéïò ×áôæáíÝóôçò, ï ÖïíôÜíïò (åêðñüóùðïò ôçò ÂáóéëéêÞò ÁõëÞò), ï Ãåñìáíüò ëï÷áãüò Ìüñãêåí, ï Áõóôñéáêüò Âëáäßìçñïò Ãêéóë, ï ÃÜëëïò ôáãìáôÜñ÷çò ÓáæÝë, ï Ôïýñêïò áîéùìáôéêüò ÅâñÝí ÌðÝçò (ìåôÝðåéôá áñ÷çãüò ôçò åðáíÜóôáóçò ôùí Íåïôïýñêùí), ï ëï÷áãüò Ïñöáíßäçò, Ôïýñêïò áîéùìáôéêüò. Êáèéóôïß áðü áñéóôåñÜ ï íïìÜñ÷çò Ãåþñãéïò ÐñïâåëÝããéïò, ï Ñþóóïò óõíôáãìáôÜñ÷çò ê. Êáëíßí, ï ÅôÝì ÐáóÜò (1823-1909), ï ¢ããëïò ôáãìáôÜñ÷çò ê. ÖáúñÜëì, ï Ôïýñêïò Ìá÷ìïýô ðáóÜò. Êáô’ Üëëïõò ïé äýï Ôïýñêïé ðïõ åéêïíßæïíôáé óôï äåîéü Üêñï ôçò öùôïãñáößáò åßíáé ï ÅâñÝì ÌðÝçò (üñèéïò) êáé ï Íáæßì ÌðÝçò (ìåôÝðåéôá áñ÷çãïß ôçò ÅðáíÜóôáóçò ôùí Íåïôïýñêùí).

ðïõ äéÝó÷éæáí ôá óýíïñá ðñïò âïññÜ êáé óõãêñïôïýóáí áíôÜñôéêá óþìáôá óôá óêëáâùìÝíá åäÜöç. Óôï ôÝëïò Ìáñôßïõ 1897 ðñïêëÞèçêå ï áôõ÷Þò ãéá ôçí ÅëëÜäá ðüëåìïò ôïõ `97. Ç áëÞèåéá åßíáé ðùò ôï åðßóçìï Åëëçíéêü êñÜôïò, ðåñéóóüôåñï óýñèçêå ó` áõôü ôïí ðüëåìï, ðáñÜ ìðÞêå ó` áõôüí çèåëçìÝíá êáôüðéí þñéìçò óêÝøçò êáé ðñïåôïéìáóßáò. Ç Ýëëåéøç óõóôçìáôéêÞò ðñïåôïéìáóßáò, ç áíïñãáíùóéÜ, ç Ýëëåéøç óõíôïíéóìïý, ç õðïêáôÜóôáóç ôïõ êñÜôïõò áðü õðåñðáôñéùôéêÝò êéíÞóåéò, Ýöåñáí ôï ëïãéêþò áíáìåíüìåíï áðïôÝëåóìá. Ïé åëëçíéêÝò Ýíïðëåò äõíÜìåéò çôôÞèçêáí êáôÜ êñÜôïò êáé õðï÷þñçóáí áðü üëç ôç Èåóóáëßá. Ç áíáêù÷Þ õðïãñÜöçêå óôéò 7 ÌáÀïõ Ýîù áðü ôç Ëáìßá. Óôéò 22 Íïåìâñßïõ 1897 õðïãñÜöçêå ç óõíèÞêç åéñÞíçò óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç. Óýìöùíá ìå ôïõò åäáöéêïýò üñïõò ôçò óõíèÞêçò, óôç ÈåóóáëéêÞ ìåèüñéï üðïõ åðÝóôñåöáí ôá óýíïñá, èá åðÝñ÷ïíôáí óõíïñéáêÝò âåëôéþóåéò ðñïò üöåëïò ôçò Ôïõñêßáò, óå óçìåßá óôñáôçãéêÞò óçìáóßáò êáé ïñéæüôáí äéåèíÞò åðéôñïðÞ ïñïèåóßáò, Ýñãï ôçò ïðïßáò Þôáí ï áêñéâÞò åðß ôïõ åäÜöïõò êáèïñéóìüò ôçò íÝáò óõíïñéáêÞò ãñáììÞò. Áðü ôá ×ñéóôïýãåííá ôïõ `97 ìÝ÷ñé ôï ÌÜéï ôïõ `98 ïé êÜôïéêïé ôçò Êïõôóïýöëéáíçò æïýóáí ìå ôçí áãùíßá åÜí ôï ÷ùñéü ôïõò èá ðåñéëáìâáíüôáí óôçí åëëçíéêÞ åðéêñÜôåéá, Þ ç óõíïñéáêÞ ãñáììÞ èá êáèïñéæüôáí íïôéüôåñá, ïðüôå èá ðåñéÝñ÷ïíôáí óôï ïèùìáíéêü êñÜôïò. Óôéò 13 ÌáÀïõ 1898 ç åðéôñïðÞ ïñïèåóßáò óõíåäñßáóå óôï ßäéï ôï ÷ùñéü. Ôá ìÝëç ôçò åðéôñïðÞò åß÷áí óôá ÷Ýñéá ôïõò ðïëõÜñéèìåò

ãñáðôÝò áéôÞóåéò-áíáöïñÝò ôùí Êïõôóïõöëéáíéôþí ìå ôéò ïðïßåò äÞëùíáí êáôçãïñçìáôéêÜ üôé Þèåëáí íá ðáñáìåßíïõí óôçí åëëçíéêÞ åðéêñÜôåéá. Ïé ÷ùñéáíïß ðåñéêýêëùóáí ôçí åðéôñïðÞ ãÝñïíôåò, ðáéäéÜ, ãõíáßêåò êé Üíäñåò êáé êëáßãïíôáò, éêÝôåõáí ôïõò Åõñùðáßïõò áíôéðñïóþðïõò íá áëëÜîïõí ôçí áðüöáóÞ ôïõò. Ç åðéôñïðÞ ãéá íá áðïöýãåé ôéò ðéÝóåéò áðïôñáâÞ÷ôçêå Ýîù áð` ôï ÷ùñéü êáé óõíÝ÷éóå ôéò äéáâïõëåýóåéò åð` áñêåôü ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. ÐáñÜ ôá åðé÷åéñÞìáôá ôçò åëëçíéêÞò ðëåõñÜò ðïõ õðïóôçñß÷èçêáí êáé áðü ôïõò áíôéðñïóþðïõò ôçò Ãáëëßáò, Éôáëßáò êáé Ñùóßáò, ïé áäõóþðçôïé áíôéðñüóùðïé Ãåñìáíßáò êáé Áõóôñßáò ìáæß âåâáßùò ìå ôïõò Ôïýñêïõò, íéêçôÝò ôïõ ðñïçãçèÝíôïò ðïëÝìïõ, Þóáí áìåôáêßíçôïé. Ç Êïõôóïýöëéáíç ïñéóôéêÜ êáé áìåôÜêëçôá äéíüôáí óôçí Ôïõñêßá. Ìå ôçí êïéíïðïßçóç ôçò áðüöáóçò ïé óêçíÝò ðïõ áêïëïýèçóáí äåí ðåñéãñÜöïíôáé åýêïëá áð` ôïõò ðáñüíôåò ìÜñôõñåò. Ïé ãõíáßêåò öïñôþèçêáí üóá ìðïñïýóáí áð` ôá íïéêïêõñéÜ, ðÞñáí êáé ôá ðáéäéÜ ðïõ Þôáí æáëéêùìÝíá êé áõôÜ ìå ñïý÷á, øùìß êáé åéêïíßóìáôá êáé ôñÜâçîáí êÜôù ôçí ðëáãéÜ ðñïò íüôï, ðñïò ôçí åëåýèåñç ðáôñßäá. Áðü êïíôÜ ïé ãåñïíôüôåñïé ìå ôéò áíáìíÞóåéò ôçò æùÞò ôïõò ðïõ ôéò Üöçíáí ìáæß ìå ôá õðïóôáôéêÜ êáé ôá êïíÜêéá ôïõò. Ïé ôñåéò ðáðÜäåò ôïõ ÷ùñéïý ìå ôïõò Üíôñåò Ýóêáøáí ôï íåêñïôáöåßï, áíÝóõñáí ôéò öñåóêïèáììÝíåò óùñïýò êáé ôéò Ýêáøáí ãéá íá áðïöýãïõí åíäå÷üìåíç âåâÞëùóç áðü ôïõò Ôïýñêïõò. ÐÞñáí ôá ïóôÜ ôùí ðñïãüíùí, ôïõò óôáõñïýò, ôá éåñÜ êåéìÞëéá êáé Ýâáëáí öùôéÜ óôï íåêñïôáöåßï. Ïé ëßãïé Üíôñåò

Ç ðáëéÜ Êïõôóïýöëéáíç óå áåñïöùôïãñáößá ôïõ 1984.

Äçìïóéåýìáôá ôùí Áèçíáúêþí åöçìåñßäùí ðåñß ôá ôÝëç Áðñéëßïõ 1898 èåùñïýóáí üôé ç Êïõôóïýöëéáíç èá ðáñÝìåíå óôçí ÅëëÜäá.

ðïõ Ýìåéíáí ôåëåõôáßïé Ýâáëáí öùôéÜ êáé Ýêáøáí üëï ôï ÷ùñéü êáé áêïëïýèçóáí êé áõôïß ôï äñüìï ðñïò ôçí ÅëëÜäá. Ôéò äñáìáôéêÝò óêçíÝò ôïõ îåñéæùìïý ðáñáêïëïýèçóáí óõãêéíçìÝíá üëá ôá ìÝëç ôçò åðéôñïðÞò. Áêüìç êé ï Ôïýñêïò áíôéðñüóùðïò ÓåúöïõëÜ÷ ÐáóÜò öÜíçêå íá äáêñýæåé ìå ôï äñÜìá êáé ôçí áõôïèõóßá ôùí Êïõôóïõöëéáíéôþí. Ïé ìüíïé ðïõ ðáñáêïëïõèïýóáí áðáèåßò êáé ðñïöáíþò ðñïóâåâëçìÝíïé Þôáí ïé áíôéðñüóùðïé ôçò Ãåñìáíßáò êáé ôçò Áõóôñßáò ïé ïðïßïé Ýíéùèáí ôï éó÷õñü ñÜðéóìá ðïõ äå÷üíôïõóáí áðü ôçí áîéïðñÝðåéá ôùí ÂëÜ÷ùí ÷ùñéêþí.

Ç ðïìðÞ ôùí Êïõôóïõöëéáíéôþí ðñïóöýãùí ìïõñìïõñßæïíôáò Ýíá áôÝëåéùôï êïìðïëüé áðü êáôÜñåò êáé ïéìùãÝò, Ýíá ìïéñïëüé ãéá ôç ìÜíá ãç ðïõ Üöçíáí ðßóù ôïõò ãéá ðÜíôá, ãÝìéæáí ôïí áÝñá êé Ýóôåëíáí áíÜèåìá ó` üëïõò åêåßíïõò ðïõ ðñïÝãñáøáí ôï öñé÷ôü ðåðñùìÝíï ôïõò. Ç ðïñåßá ôïõ ìáñôõñßïõ ôùí îåñéæùìÝíùí, êáôåâáßíïíôáò ìÝóá áðü ìïíïðÜôéá ìå èÜìíïõò êáé ëÜóðåò óôáìÜôçóå óôï Ëéìðü÷ïâï, Ýíá ìéêñüôåñï ÷ùñéü ðñïò íüôï, ìÝóá óôçí åëëçíéêÞ åðéêñÜôåéá. Åêåß ïé ÂëÜ÷ïé ôçò Êïõôóïýöëéáíçò Ýóôçóáí ôá ëéãïóôÜ ôïõò õðÜñ÷ïíôá êáé Ýöôéáîáí ôá íÝá ôïõò óðßôéá,

ôç ÍÝá Êïõôóïýöëéáíç, Þ ÐáíáãéÜ, üðùò ëÝãåôáé óÞìåñá ôï ÷ùñéü. Ôï ïëïêáýôùìá ôçò Êïõôóïýöëéáíçò ðñïêÜëåóå óõãêßíçóç ó` üëç ôçí Åõñþðç, åíþ óôçí ÅëëÜäá, áð` Üêñïõ ó` Üêñï, åêäçëþèçêå Ýíá êýìá õðïóôÞñéîçò ìå åñÜíïõò õðÝñ ôùí îåñéæùìÝíùí, óôïõò ïðïßïõò óõììåôåß÷áí öïñåßò êáé éäéþôåò. Ç áõôïèõóßá ôùí ÂëÜ÷ùí ôçò Êïõôóïýöëéáíçò áðïôÝëåóå ôç óïâáñüôåñç áðÜíôçóç ó` áõôïýò üëïõò ôïõò ðáñá÷áñÜêôåò ôçò éóôïñßáò ðïõ ôüëìçóáí íá áìöéóâçôÞóïõí ôçí åëëçíéêÞ ôïõò óõíåßäçóç. Ðñéí êëåßóù áõôü ôï óçìåßùìá èá Þèåëá íá ðáñáèÝóù ìéá ëåðôïìÝñåéá ðïõ ðåñéÝ÷åôáé óôï åîáßñåôï âéâëßï ôïõ ê. ÓÜññïõ. Ôçí åðïìÝíç ôïõ ïëïêáõôþìáôïò êáé åíþ ïé Êïõôóïõöëéáíßôåò Þôáí óõãêåíôñùìÝíïé Ýîù áð` ôçí ÉåñÜ ÌïíÞ ôïõ Ëéìðü÷ïâïõ, óôï ðáñáêåßìåíï ëéâÜäé üðïõ åß÷áí ðñü÷åéñá êáôáëýóåé, ðÝñáóå ç åðéôñïðÞ ïñïèåóßáò ðñïåñ÷üìåíç áðü ôï ÌáëáêÜóé. Ï Ôïýñêïò áíôéðñüóùðïò ÓåúöïõëÜ÷ ÐáóÜò ñþôçóå ôïõò Êïõôóïõöëéáíßôåò «Ôé êáêü óáò êÜìáìå êáé öýãáôå;» ¼ëïé ïé ðñüóöõãåò ìå ìðñïóôÜñç ôïí ðáðÜ-×ñÞóôï Ôüôç áðÜíôçóáí «Åìåßò åßìáóôå ¸ëëçíåò, Ôïýñêï äåí ðñïóêõíÜìå». Ç óêçíÞ áõôÞò ôçò óõíÜíôçóçò êáôáãñÜöçêå óå äçìïôéêü ôñáãïýäé, áñãü, ìáêñüóõñôï, ìå ÂëÜ÷éêï óêïðü, ðïõ óõíäõÜæåé ôç ëýðç ìå ôç ëåâåíôéÜ, êÜôé óáí ìïéñïëüé, ôï ïðïßï ðáñáèÝôù ðáñáêÜôù. Ó` üëï ôïí êüóìï îáóôåñéÜ (ìáýñç Êïõôóïýöëéáíç), ó` üëï ôïí êüóìï Þëéïò, êáé óôçí êáçìÝíç Êïõôóïýöëéáíç (ìáýñç Êïõôóïýöëéáíç), êáðíüò êé áíôÜñá âãáßíåé. Êáðíüò åßíáé ôá êëÜìáôá (äüëéá Êïõôóïýöëéáíç), ÁíôÜñá åéí` ôá äÜêñõá, ðùò öýãáìå öáìéëéáêþò ìáæß ìå ôïõò ðáðÜäåò! Ðáßñíïõí êáé ôá `êïíßóìáôá, âáããÝëéá êáé êáìðÜíåò, êáôåâ`êáí óôï Ëéìðü÷ïâï, Ýîù áð` ôï ìïíáóôÞñé, êé ç åðéôñïðÞ åðÝñáóå íá ðÜåé óôïõò ôæåíåñÜäåò, ÓïõöÜô ÐáóÜò óôáìÜôçóå, åóôÜèç êáé ôïõò ëÝåé: «Ôé ôï êáêü êáé öýãáôå åóåßò Êïõôóïõöëéáíéþôåò;» Êé Ýíáò ðáðÜò, íôåëÞ-ðáðÜò, áõôüò ï ðáðÜ×ñÞóôïò (Þ Ôüôçò Ðáðá÷ñÞóôïò) ÂãÞêå ìðñïóôÜ åéò ôïí ðáóÜ, ðåôÜ÷èç êáé ôïõ ëÝåé: «Åìåßò åßìáóôå ¸ëëçíåò, Ôïýñêï äåí ðñïóêõíÜìå, Óôç èÜëáóóá ðçãáßíïõìå êáé ðßóù äå Ðåñßðëïõò

63

ΚΕΙΜΕΝΟ: Χάρης Τορτορέλης - Μουσειογράφος | E-mail: arte_tort@yahoo.es

Εξερευνώντας ΤΟ ΚΑΝΑΡΙΟ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ Το αρχιπέλαγος των Κανάριων Νήσων αποτελείται από επτά νησιά και έξι βραχονησίδες, με μεγαλύτερη απόσταση μεταξύ τους τα 260 ναυτικά μίλια. Βρίσκεται στον Ατλαντικό Ωκεανό, στο γεωγραφικό πλάτος της Δημοκρατίας της Σαχάρας, απέχοντας από τις ακτές της γύρω στα 54 ναυτικά μίλια. Τα νησιά αποτελούν το νοτιότερο μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως μια από τις 17 αυτονομίες του Ισπανικού Κράτους.

64

Ðåñßðëïõò

Η

åðßóçìç þñá ôùí ÊáíÜñéùí Íçóéþí äéáöÝñåé (åßíáé ðéï ðßóù) êáôÜ ìßá þñá áðü ôéò ðåñéóóüôåñåò åõñùðáúêÝò ÷þñåò (2 þñåò áðü ôçí ÅëëÜäá). Ç þñá áõôÞ Ý÷åé õéïèåôçèåß ãéá ÷ñçóôéêïýò êáé ïéêïíïìéêïýò ëüãïõò áí êáé ï Þëéïò äýåé ôïõëÜ÷éóôïí 3 þñåò áñãüôåñá áðü ôçí åõñùðáúêÞ Þðåéñï. ¼ëá ôá íçóéÜ åßíáé çöáéóôåéïãåíÞ, ùóôüóï ôï Ýäáöïò ðïéêßëåé áðü ôï Ýíá óôï Üëëï. Óôçí Ëáæáñüôå ôï õøüìåôñï öôÜíåé ôá 671 ìÝôñá êáé óôçí Öïñôåâåíôïýñá ôá 807, åíþ óôçí Ôåíåñßöç ôá 3.718 ìÝôñá, óôçí êïñõöÞ ôïõ çöáéóôåßïõ Teide, ðïõ áðïôåëåß ôï øçëüôåñï âïõíü ôçò Éóðáíßáò, ðïëý ìáêñéÜ áðü ôçí ÉâçñéêÞ ×åñóüíçóï. Ç ìÝóç èåñìïêñáóßá öôÜíåé óôïõò 18ï C ôïí ÷åéìþíá êáé ôïõò 24ï C ôï êáëïêáßñé. Ôï êëßìá åßíáé çìéôñïðéêü, áí êáé óôá íïôéüôåñá íçóéÜ óðÜíéá âñÝ÷åé êáé ç èåñìïêñáóßá åßíáé ðïëý ðéï õøçëÞ. Ôá ÊáíÜñéá ÍçóéÜ Þôáí Þäç ãíùóôÜ áðü ôçí áñ÷áéüôçôá. Ïé éóôïñéêïß õðïóôçñßæïõí üôé ðïëëÝò áíáöïñÝò óå Üãíùóôá íçóéÜ ôïõ ÏìÞñïõ êáé ôïõ ÓôñÜâùíá áíÞêïõí óôá ÊáíÜñéá ÍçóéÜ. Ïé ðñþôïé åîåñåõíçôÝò ôùí Íçóéþí Þôáí ïé Öïßíéêåò. Ï Çñüäïôïò áíáöÝñåé ìéá åîåñåõíçôéêÞ öïéíéêéêÞ áðïóôïëÞ ôïí 6ï ð.×. áéþíá, ðïõ Ýêáíå ôïí ãýñï ôçò

ÁöñéêÞò, åíþ ç öïéíéêéêÞ áðïéêßá Cartago, óôá âïñåéïäõôéêÜ ôçò ÁöñéêÞò ôï 425 ð.×. Ýóôåéëå 30.000 áðïßêïõò óôá íçóéÜ. Ôï 120 ì.×. ïé íáõôéêïß ôçò Ôýñïõ åðéâåâáéþíïõí ùò áñ÷Þ ôïõ êüóìïõ ôá Ôõ÷åñÜ ÍçóéÜ. Ç ïíïìáóßá «Ôõ÷åñÜ ÍçóéÜ» ãéá ôá ÊáíÜñéá ÍçóéÜ êáèéåñþèçêå ìå ôïí Ðôïëåìáßï (90 - 168 ì.×.) ðïõ ôçí õéïèÝôçóå ãéá ôçí ÷Üñáîç ôçò Ãåùãñáößáò ôïõ ç ïðïßá ðåñéÝëáâå ôïí ðéï äéÜóçìï ÷Üñôç ðïõ ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ó÷åäüí ãéá 1.500 ÷ñüíéá. Êáé ïé Ïëëáíäéêïß ÷Üñôåò ÷ñçóéìïðïßçóáí ôçí êïñõöÞ ôïõ Teide ùò ôçí áñ÷Þ ôïõ êüóìïõ êáé ðñþôï ìåóçìâñéíü (meridiano primero). Ïé Ñùìáßïé åîåñåýíçóáí ôá ÍçóéÜ ãýñù óôá 29 ð.×., óýìöùíá ìå ðåñéãñáöÞ ôïõ Ðëßíéïõ ôïõ Ãåñïíôüôåñïõ, êáé ôá âñÞêáí áêáôïßêçôá. Ùóôüóï áíáêÜëõøáí Ýíá ôÝìðëï óôï íçóß ×ïõ÷ïíßá (ñùìáúêÞ ïíïìáóßá ôçò ÐÜëìáò), ðéèáíüí áðü ðáëáéüôåñïõò êáôïßêïõò. ÊáôÜ ôçí äéÜñêåéá ôïõ Ìåóáßùíá ïé éóôïñéêïß äéáèÝôïõí åëÜ÷éóôá óôïé÷åßá ãéá ôï ÊáíÜñéï Áñ÷éðÝëáãïò. Ôá åîåñåõíçôéêÜ ôáîßäéá Ý÷ïõí óôáìáôÞóåé êáé ï Ùêåáíüò èåùñåßôáé üôé åßíáé ôñïìåñüò êáé êáôïéêåßôáé áðü äñÜêïõò êáé Üëëá ôÝñáôá. Ôá ÍçóéÜ áíáêáëýðôïíôáé îáíÜ óôá ôÝëç

ôïõ 13ïõ áéþíá áðü ôïõò ÃåíïâÝæïõò, ìå êáèïäÞãçóç ôïõ åîåñåõíçôÞ Lancelot Malocello. Ìå ðáðéêÞ áðüöáóç ôï 1433 ç äéïßêçóç ðáñá÷ùñåßôáé óôçí Ðïñôïãáëßá êáé ôï 1436 óôçí Êáóôßëëç. Ïé åõñùðáßïé êáôáêôçôÝò üôáí îáíáãýñéóáí óôá íçóéÜ ôá âñÞêáí íá êáôïéêïýíôáé áðü ìéá öõëÞ éèáãåíþí, ôïõò «Guanches». Ïé Guanches êáôïéêïýóáí óå óðçëéÝò, ðßóôåõáí óôïõò Èåïýò ôùí çöáéóôåßùí, êáôáóêåýáæáí ðÝôñéíåò ðõñáìßäåò, ðÞëéíá áããåßá ìå ãåùìåôñéêÞ äéáêüóìçóç, ìïõìéïðïéïýóáí ôïõò íåêñïýò ôïõò êáé Þôáí ðïëý êáëïß íáõôéêïß. Õðïëïãßæïíôáí ôüôå óôïõò 4.000. Ç åõñùðáúêÞ êáôÜêôçóç ôùí íçóéþí äåí Ýãéíå áíáßìáêôá. Ïé ìÜ÷åò ìå ôïõò éèáãåíåßò ðïõ Üñ÷éóáí ôï 1402 ôåëåßùóáí ôï 1496, üôáí ï Éóðáíüò Alonso Fernández de Lugo áíáêçñýóóåôáé ï

ðñþôïò ÊõâåñíÞôçò ôïõò. Ï ðëïýôïò ôùí íçóéþí ãßíåôáé ãñÞãïñá ãíùóôüò óôçí Åõñþðç êáé ÷éëéÜäåò Éóðáíïß, ÐïñôïãÜëïé, Éôáëïß, Êáôáëáíïß, ÂÜóêïé êáé Üëëïé Åõñùðáßïé Ýðïéêïé êáôáöôÜíïõí óôá íçóéÜ. Ìéá áíáöïñÜ ôïõ Gaspar Futuoso ôïõ 16ïõ áéþíá åðéâåâáéþíåé üôé ïé éèáãåíåßò êÜôïéêïé ôùí íçóéþí äåí åîáöáíßóôçêáí áëëÜ áíáìåß÷èçêáí ìå ôïõò Åõñùðáßïõò êáé õéïèÝôçóáí ôçí ðßóôç ôïõò êáé ôéò óõíÞèåéÝò ôïõò. Ç áíáêÜëõøç ôçò ÁöñéêÞò êáé ïé åîåñåõíÞóåéò óôï åóùôåñéêü ôçò êáèþò êáé ïé ðëüåò óôïí Éíäéêü Ùêåáíü ðåñéðëÝïíôáò ôá áöñéêáíéêÜ äõôéêÜ ðáñÜëéá ìåôáôñÝðåé ôá ÊáíÜñéá ÍçóéÜ óå óôáõñïäñüìé ôùí èáëÜóóéùí äéáäñïìþí. ¹äç áðü ôçí áñ÷Þ ôïõ 16ïõ áéþíá áñ÷ßæåé ç Ýíôïíç åðéêïéíùíßá ôùí éóðáíé-

êþí áðïéêéþí êáé ôùí ìçôñïðüëåþí ôïõò. Ôá êáñÜâéá ãõñíïýóáí ãåìÜôá èçóáõñïýò êáé ìðá÷áñéêÜ êáé ç ðïñåßá ôïõò áíáãêáóôéêÜ ðåñíïýóå áðü ôá íçóéÜ Áæüñåò êáé ôá ÊáíÜñéá. ¸ôóé ïé èÜëáóóåò ôùí íçóéþí ðñïóÝëêõáí ôá ðåéñáôéêÜ ðëïßá. Ç ðåéñáôåßá óôá ÊáíÜñéá íåñÜ Üñ÷éóå óôéò áñ÷Ýò ôïõ 16ïõ áéþíá, åðéäåéíþèçêå óôá ôÝëç ôïõ ßäéïõ áéþíá êáé óõíå÷ßóôçêå ìÝ÷ñé ôçí ðñþôç äåêáåôßá ôïõ 19ïõ áéþíá. Ç ïéêïíïìßá ôùí íçóéþí ðÜíôá åîáñôéüôáí áðü ôï åìðüñéï. Êýñéï åîáãùãéêü ðñïúüí ôïõ 15ïõ áéþíá áðïôåëïýóå ç æÜ÷áñç, ôïí 17ï áéþíá ôï äéÜóçìï ãëõêü êñáóß, ôïí 19ï áéþíá ç ìðáíÜíá. Ôçí äåêáåôßá ôïõ 1960 ç åîáãùãÞ ìðáíÜíáò åôçóßùò õðïëïãéæüôáí óôïõò 130 ôüíïõò. ÓÞìåñá ôá íçóéÜ åîáñôþíôáé áðü ôïí ôïõñéóìü. Ðåñßðëïõò

65

Η ΤΕΝΕΡΙΦΗ

Åßíáé ôï ìåãáëýôåñï áðü ôá ÊáíÜñéá ÍçóéÜ, ìå Ýêôáóç 2.057 ôåôñáãùíéêþí ÷éëéïìÝôñùí êáé 780.000 êáôïßêïõò. ¸÷åé ôñéãùíéêü ó÷Þìá. Óôï íçóß ôï çöáßóôåéï Teide öôÜíåé ôá 3.718 ìÝôñá. Óôéò ðëáãéÝò ôïõ õðÜñ÷ïõí ðïëëÜ ìíçìåßá ôùí éèáãåíþí Guanches åíþ óôéò ðüëåéò óõíáíôÜìå ðïëëÜ ìíçìåßá áðïéêéïêñáôéêÞò áñ÷éôåêôïíéêÞò ôïõ 15ïõ áéþíá. Ç Ôåíåñßöç åßíáé äéÜóçìç ãéá ôï êáñíáâÜëé ôçò ðïõ äéáñêåß 6 ìÝñåò êáé ãéïñôÜæåôáé óôçí ðñùôåýïõóá ôïõ íçóéïý Santa Cruz. Η ΦΟΡΤΕΒΕΝΤΟΥΡΑ

Ìå Ýêôáóç 1.644 ôåôñáãùíéêþí ÷éëéïìÝôñùí ÷ùñßæåôáé óå äýï ìÝñç, ôçí Atalaya ðïõ áðïôåëåß ôï êýñéï ìÝñïò ôïõ íçóéïý êáé ôçí ÷åñóüíçóï Jandia ðïõ åíþíåôáé ìå ôï õðüëïéðï íçóß ìå ôïí éóèìü Pared. Ïé êÜôïéêïé õðïëïãßæïíôáé ãýñù óôïõò 37.000. Ç ðñþôç ïíïìáóßá ôïõ íçóéïý Þôáí Åñìðáíßá. Ç ïíïìáóßá Öüñôå Âåíôïýñá (äõíáôüò Üíåìïò) åìöáíßæåôáé óå ÷Üñôç ôïõ Angelino Dulcet óôá 1339. ÊáôÜ ôçí äéÜñêåéá ôïõ 18ïõ êáé 19ïõ áéþíá ìéá ðáñáôåôáìÝíç îçñáóßá ðñïêÜëåóå ðåßíá êáé ÷éëéÜäåò êÜôïéêïé ìåôáíÜóôåõóáí óôç Ãêñáí ÊáíÜñéá, óôçí Ôåíåñßöç êáé ôçí ËáôéíéêÞ ÁìåñéêÞ. Ôï íçóß áðïôåëåß âïôáíéêü ðáñÜäåéóï, áöïý äéáôçñïýíôáé öõôÜ ðïõ Ý÷ïõí åîáöáíéóôåß áð’ üëï ôïí ðëáíÞôç. Η ΓΚΡΑΝ ΚΑΝΑΡΙΑ

Âñßóêåôáé óôï êÝíôñï ôïõ áñ÷éðåëÜãïõò ôùí ÊáíÜñéùí ìå Ýêôáóç 1.532 ôåôñáãùíéêÜ ÷éëéüìåôñá, ôñéãùíéêü ó÷Þìá êáé 750.000 êáôïßêïõò. Ôï íçóß Þôáí ãíùóôü ìå ôçí ïíïìáóßá Tamarán. Ïé éèáãåíåßò êÜôïéêïß ôïõ, ìÝ÷ñé ôçí Üöéîç ôùí Åõñùðáßùí áðïßêùí, æïýóáí óå óõíèÞêåò íåïëéèéêÞò åðï÷Þò, ÷ùñßò íá ãíùñßæïõí ôçí ÷ñÞóç ôïõ ìåôÜëëïõ. ÌåãÜëçò áñ÷áéïëïãéêÞò óçìáóßáò èåùñïýíôáé ïé ôïé÷ïãñáößåò óå ðñïúóôïñéêÝò óðçëéÝò. Η ΠΑΛΜΑ 66

Ðåñßðëïõò

Åßíáé åðßóçò ãíùóôÞ ùò üìïñöï Þ ðñÜóéíï íçóß åîáéôßáò ôùí ìåãÜëùí ôçò åêôÜóåùí ôñïðéêþí äáóþí. ¸÷åé Ýêôáóç 706 ôåôñáãùíéêÜ ÷éëéüìåôñá êáé 80.000 êáôïßêïõò. Ïé éèáãåíåßò êÜôïéêïß ôïõ ïíüìáæáí ôçí ÐÜëìá Benaohare.

÷éëéåôßåò. Åîáéôßáò ôùí äáóþí ôçò ðïõ ðáñáìÝíïõí ìå ôçí ìïñöÞ ðïõ åß÷å ç íüôéá Åõñþðç êáé ç âüñåéá ÁöñéêÞ ðñéí áðü ÷éëéåôßåò, áíáêçñý÷èçêå ôï 1986 Ðáãêüóìéá ÐïëéôéóôéêÞ ÊëçñïíïìéÜ áðü ôçí ÏõíÝóêï.

Η ΛΑΝΖΑΡΟΤΕ

Η ΙΕΡΟ

Åßíáé ôï ðéï êïíôéíü óôçí áöñéêáíéêÞ áêôÞ íçóß, ìå Ýêôáóç 862 ôåôñáãùíéêþí ÷éëéïìÝôñùí êáé 64.991 êáôïßêïõò. Ìéá öïâåñÞ Ýêñçîç ôïõ çöáéóôåßïõ ôïõ íçóéïý ôïí 19ï áéþíá ôï êáôÝóôñåøå üëï êáé ç ëÜâá óêÝðáóå ðÜíù áðü ôï 1/4 ôïõ. ¸ôóé äåí óþæïíôáé ðïëëÜ ðñïúóôïñéêÜ ìíçìåßá.

Ôï ìéêñüôåñï áðü ôá ÊáíÜñéá ÍçóéÜ ìå Ýêôáóç ìüëéò 277 ôåôñáãùíéêÜ ÷éëéüìåôñá êáé 7.200 êáôïßêïõò. Ç ïíïìáóßá ôïõ óôá éóðáíéêÜ óçìáßíåé óßäçñïò, áí êáé ôï ìÝôáëëï áõôü äåí óõíáíôÜôáé óôï íçóß. Ç ïíïìáóßá äüèçêå áðü ðáñÜöñáóç ôçò ëÝîçò «Hero» ðïõ óå ðáëéÜ êáíáñéáêÞ äéÜëåêôï óçìáßíåé ãÜëá. Áí êáé ðÝñáóáí 200 ÷ñüíéá áðü ôçí ôåëåõôáßá çöáéóôåéáêÞ Ýêñçîç, ôï íçóß ìåôñÜ 500 êáëäÝñåò åíåñãÝò, 300 áíåíåñãÝò êáé 70 çöáéóôåéáêÝò óðçëéÝò ðïõ ðïëëÝò Ý÷ïõí äçìéïõñãÞóåé ëáâõñéíèþäåéò äéáäñïìÝò ðïõ öôÜíïõí ìÝ÷ñé êáé ôá 3,5 íáõôéêÜ ìßëéá.

Η ΓΚΟΜΕΡΑ

Ìå Ýêôáóç 373 ôåôñáãùíéêÜ ÷éëéüìåôñá, ó÷åäüí êõêëéêü ó÷Þìá êáé 16.000 êáôïßêïõò, ç ÃêïìÝñá åßíáé ôï ìïíáäéêü áðü ôá ÊáíÜñéá ÍçóéÜ ðïõ äåí Ý÷åé õðïóôåß çöáéóôåéáêÞ Ýêñçîç ôéò äýï ôåëåõôáßåò

ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ & ÈÁËÁÓÓÁ Α

πό μικρός, στο Δημοτικό ακόμα θυμάμαι, παρόλο ότι δεν πολυκαταλάβαινα τη γλώσσα, δεν μπορούσα να φανταστώ τα Χριστούγεννα χωρίς κάποιο διήγημα του Παπαδιαμάντη. Ίσως γι’ αυτή μου την επιθυμία αίτιος να ήταν ο αείμνηστος δάσκαλός μου της Στ’ Δημοτικού, που μέσα στις φοβερά αντίξοες συνθήκες της δεκαετίας του ’40 προσπαθούσε να μάθει γράμματα σ’ ένα τσούρμο κουρεμένα, κακοντυμένα, συνήθως πεινασμένα και περισσότερα απ’ τα μισά ξυπόλυτα, παιδιά.Κι όμως προσπαθούσε να μας μυήσει... στον Παπαδιαμάντη!!!... Αργότερα στο Γυμνάσιο, έτυχε να έχω καθηγήτρια φιλόλογο, που κι’ αυτή θεωρούσε ότι δεν θα ήταν δυνατόν να φύγουμε για Χριστουγεννιάτικες διακοπές, χωρίς να μας ζητήσει να φέρουμε πίσω μια εργασία ανάλυσης κάποιου διηγήματος του Παπαδιαμάντη. Έτσι μου εντυπώθηκε στο νου ότι Χριστούγεννα και Παπαδιαμάντης πάνε μαζί. Είναι κάτι σαν το αλάτι στο φαΐ. Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, γεννήθηκε στη Σκιάθο το 1851 και εκεί πέθανε το 1911. Ο πατέρας του ήταν παπάς και είχε να θρέψει άλλα πέντε παιδιά μέσα σε συνθήκες φτώχειας. Ο μικρός Αλέξανδρος από νωρίς βοηθούσε τον πατέρα του στην επιτέλεση των ιεροπραξιών και έτσι εξοικειώθηκε με τη γλώσσα της γραφής και των λειτουργικών βιβλίων της εκκλησίας. Αργότερα έμαθε μόνος του Αγγλικά και Γαλλικά –ο Βλαχογιάννης γράφει ότι ήξερε και Γερμανικά και Ιταλικά– και εργάσθηκε ως μεταφραστής για εφημερίδες και περιοδικά ενώ δημοσίευε κατά καιρούς και δικά του έργα. Έγινε γνωστός σαν κοσμοκαλόγερος, λόγω της συμμετοχής του σε λειτουργίες και ακολουθίες της εκκλησίας, ενώ έμειναν ονομαστές οι αγρυπνίες στο εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου στην Πλάκα, όπου έψαλλε με τον Μωραϊτίδη. Ειναι αλήθεια ότι όσοι διάβασαν το έργο του, το αγάπησαν κι όσοι τον γνώρισαν προσωπικά την εποχή του, τον συμπάθησαν. Ο Σεφέρης τον θεωρεί πρώτο πεζογράφο μας με δεύτερο τον Μακρυγιάννη, ο Ελύτης έγραψε βιβλίο με τίτλο «Η μαγεία του Παπαδιαμάντη» και τον βάζει δίπλα – δίπλα με τον Σολωμό, ενώ ο Παλαμάς και οι άλλοι τον ονομάτιζαν ποιητή με τον πεζό λόγο. Το διήγημα που παραθέτουμε παρακάτω είναι χαρακτηριστικό του ύφους, της γλώσσας και της ηθογραφίας του Παπαδιαμάντη. Από την Διεύθυνση Σύνταξης

ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΨΩΜΟ

Μ

εταξύ των πολλών δημωδών τύπων, τους οποίους θα έχωσι να εκμεταλλευθώσιν οι μέλλοντες διηγηματογράφοι μας, διαπρεπή κατέχει θέσιν η κακή πενθερά, ως και η κακή μητρυιά. Περί μητρυιάς άλλοτε θα αποπειραθώ να διαλάβω τινά προς εποικοδόμησιν των αναγνωστών μου. Περί μιας κακής πενθεράς σήμερον ο λόγος. Εις τι έπταιεν η ατυχής νέα Διαλεχτή, ούτως ωνομάζετο, θυγάτηρ του Κασσανδρέως μπάρμπα-Μανώλη, μεταναστεύσαντος κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν εις μίαν των νήσων του Αιγαίου, εις τι έπταιεν αν ήτο στείρα και άτεκνος; Είχε νυμφευθή προ επταετίας, έκτοτε δις μετέβη εις τα λουτρά της Αιδηψού, πεντάκις της έδωκαν να πίη διάφορα τελεσιουργά βότανα, εις μάτην, η γη έμενεν άγονος. Δύο ή τρεις γύφτισσαι της έδωκαν να φορέση περίαπτα θαυματουργά περί τας μασχάλας, ειπούσαι αυτή ότι τούτο ήτο το μόνον μέσον, όπως γεννήση, και μάλιστα υιόν. Τέλος καλόγηρος τις Σιναΐτης τη εδώρησεν ηγιασμένον κομβολόγιον, ειπών αυτή να το βαπτίζη και να πίνη το ύδωρ. Τα πάντα μάταια. Επί τέλους με την απελπισίαν ήλθε και η ανάπαυσις της συνειδήσεως, και δεν ενόμιζεν εαυτήν ένοχον. Το αυτό όμως δεν εφρόνει και η γραία Καντάκαινα, η πενθερά της, ήτις επέρριπτεν εις την νύμφην αυτής το σφάλμα της μη αποκτήσεως εγγόνου δια το γήρας της. Είναι αληθές ότι ο σύζυγος της Διαλεχτής ήτο το μόνον τέκνον της γραίας ταύτης, και ούτος δεν συνεμερίζετο την πρόληψιν της μητρός του εναντίον της συμβίας αυτού. Αν δεν τω εγέννα η σύζυγός του, η γενεά εχάνετο. Περίεργον δε ότι πας Έλλην της εποχής μας ιερώτατον θεωρεί χρέος και υπερτάτην ανάγκην την διαιώνισιν του γένους του. Εκάστοτε, οσάκις ο υιός της επέστρεφεν εκ του ταξιδίου του, διότι είχε βρατσέραν, και ήτο τολμηρότατος εις την ακτοπλοΐαν, η γραία Καντάκαινα ήρχετο εις προϋπάντησιν αυτού, τον ωδήγει εις τον οικίσκον της, τον εδιάβαζε, τον εκατήχει, του έβαζε μαναφούκια, και ούτω τον προέπεμπε παρά τη γυναικί αυτού. Και δεν έλεγε μόνα τα ελαττώματά της, αλλά τα αυγάτιζε· δεν ήτο μόνον «μαρμάρα», τουτέστι στείρα, η νύμφη της, τούτο δεν ήρκει, αλλ` ήτο άπαστρη, απασάλωτη, ξετσίπωτη, κ.τ.λ. Όλα τα

είχεν, «η ποίσα, η δείξα, η άκληρη». Ο καπετάν Καντάκης, σφλομωμένος, θαλασσοπνιγμένος, τα ήκουεν όλα αυτά, η φαντασία του εφούσκωνεν, εξερχόμενος είτα συνήντα τους συναδέλφους του ναυτικούς, ήρχιζαν τα καλώς ώρισες, καλώς σας ηύρα, έπινεν επτά ή οκτώ ρώμια και με τριπλήν σκοτοδίνην, την εκ της θαλάσσης, την εκ της γυναικείας διαβολής και την εκ των ποτών, εισήρχετο οίκαδε και βάρβαροι σκηναί συνέβαινον τότε μεταξύ αυτού και της συζύγου του. Ούτως είχον τα πράγματα μέχρι της παραμονής των Χριστουγέννων του έτους 186... Ο καπετάν Καντάκης προ πέντε ημερών είχε πλεύσει με την βρατσέραν του εις την απέναντι νήσον με φορτίον αμνών και ερίφων και ήλπιζεν ότι θα εώρταζε τα Χριστούγεννα εις την οικίαν του. Αλλά τον λογαριασμόν τον έκαμνεν άνευ του ξενοδόχου, δηλ. άνευ του Βορρά, όστις εφύσησεν αιφνιδίως άγριος και έκλεισεν όλα τα πλοία εις τους όρμους όπου ευρέθησαν. Είπομεν όμως ότι ο καπετάν Καντάκης ήτο τολμηρός περί την ακτοπλοΐαν. Περί την εσπέραν της παραμονής των Χριστουγέννων, ο άνεμος εμετριάσθη ολίγον, αλλ’ ουχ ήττον εξηκολούθει να πνέη. Το μεσονύκτιον πάλιν εδυνάμωσε. Τινές ναυτικοί εν τη αγορά εστοιχημάτιζον ότι, αφού κατέπεσεν ο Βορράς, ο καπετάν Καντάκης θα έφθανε περί το μεσονύκτιον. Η σύζυγός του όμως δεν ήτο εκεί να τους ακούση και δεν τον επερίμενεν. Αύτη εδέχθη μόνον περί την εσπέραν την επίσκεψιν της πενθεράς της, ασυνήθως φιλόφρονος και μειδιώσης, ήτις τη ευχήθη το απαραίτητον «καλό δέξιμο» και δια χιλιοστήν φοράν το στερότυπον «μ’έναν καλό γυιό». Και ου μόνον τούτο, αλλά τη προσέφερε και εν χριστόψωμο.

- Το ζύμωσα μοναχή μου, είπεν η θεια-Καντάκαινα, με γεια να το φας.

- Θα το φυλάξω ως τα Φώτα, δια ν’ αγιασθή, παρετήρησεν η νύμφη.

- Όχι, όχι, είπε μετ’ αλλοκότου σπουδής η γραία, το δικό της φυλάει η καθεμιά νοικοκυρά δια τα Φώτα, το πεσκέσι τρώγεται.

- Καλά, απήντησεν ηρέμα η Διαλεχτή, του λόγου σου ξέρεις καλύτερα. Η Διαλεχτή ήτο αγαθωτάτης ψυχής νέα, ουδέποτε ηδύνατο να φαντασθή ή να υποπτεύση κακόν τι.

- Πώς το` παθε η πεθερά μου και μου έφερε χριστόψωμο, είπε μόνον καθ’ εαυτήν, και αφού απήλθεν η γραία, εκλείσθη εις την οικίαν της και εκοιμήθη μετά τινος δεκαετούς παιδίσκης γειτονοπούλας, ήτις τη έκαμνε συντροφίαν οσάκις έλειπεν ο σύζυγός της. Η Διαλεχτή εκοιμήθη πολύ ενωρίς, διότι σκοπόν είχε να υπάγη εις την εκκλησίαν περί το μεσονύκτιον. Ο ναός δε του Αγ. Νικολάου μόλις απείχε πεντήκοντα βήματα από της οικίας της. Περί το μεσονύκτιον εσήμαναν παρατεταμένως οι κώδωνες.

H Διαλεχτή ηγέρθη, ενεδύθη και απήλθεν εις την εκκλησίαν. Η παρακοιμωμένη αυτή κόρη ήτο συμπεφωνημένον, ότι μόνον μέχρις ου σημάνη ο όρθρος θα έμενε μετ’ αυτής, όθεν αφυπνίσασα αυτήν την ωδήγησε πλησίον των αδελφών της. Αι δύο οικίαι εχωρίζοντο δια τοίχου κοινού. Η Διαλεχτή ανήλθεν εις τον γυναικωνίτην του ναού, αλλά μόλις παρήλθεν ημίσεια ώρα και γυνή τις πτωχή και χωλή δυστυχής, ήτις υπηρέτει ως νεωκόρος της εκκλησίας, ελθούσα τη λέει εις το ους: - Δώσε μου το κλειδί, ήλθε ο άντρας σου.

- Ο άντρας μου! Ανεφώνησεν η Διαλεχτή έκπληκτος. Και αντί να δώση το κλειδί έσπευσε να καταβή η ιδία. Ελθούσα εις την κλίμακα της οικίας βλέπει τον σύζυγόν της κατάβρεκτον, αποστάζοντα ύδωρ και αφρόν.

- Είμαι μισοπνιγμένος, είπε μορμυρίζων ούτος, αλλά δεν είναι τίποτε. Αντί να το ρίξωμε έξω, το καθίσαμε στα ρηχά.

ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ & ÈÁËÁÓÓÁ - Πέσατε έξω; Ανέκραξεν η Διαλεχτή.

- Όχι, δεν είναι, σου λέγω τίποτε. Η βρατσέρα είναι σίγουρη, με δύο άγκουρες αραγμένη, και καθισμένη.

- Θέλεις ν’ ανάψω φωτιά; - Άναψε, και δώσε μου ν’ αλλάξω. Η Διαλεχτή εξήγαγεν εκ του κιβωτίου ενδύματα δια τον σύζυγόν της και ήναψε πυρ.

- Θέλεις κανένα ζεστό; - Δεν μ’ ωφελεί εμένα το ζεστό, είπεν ο καπετάν Καντάκης. Κρασί να βγάλης. Η Διαλεχτή εξήγαγεν εκ του βαρελίου οίνον.

- Πώς δεν εφρόντισες να μαγειρεύσης τίποτε; Είπε γογγύζων ο ναυτικός.

- Δεν σ’ επερίμενα απόψε, απήντησε μετά ταπεινότητος η Διαλεχτή. Κρέας επήρα. Θέλεις να σου ψήσω πριζόλα; - Βάλε στα κάρβουνα, και πήγαινε συ στην εκκλησιά σου, είπεν ο καπετάν Καντάκης. Θα έλθω κ’ εγώ σε λίγο. Η Διαλεχτή έθεσε το κρέας επί της ανθρακιάς, ήτις εσχηματίσθη ήδη, και ητοιμάζετο να υπακούση εις την διαταγήν του συζύγου της, ήτις ήτο και ιδική της επιθυμία, διότι ήθελε να κοινωνήση. Σημειωτέον ότι την φράσιν «πήγαινε συ στην εκκλησιά σου» έβαψεν ο Καντάκης δια στρυφνής χροιάς.

- Η μάννα μου δεν θα το’ μαθε βέβαια ότι ήλθα, παρετήρησεν αύθις ο Καντάκης.

- Εκείνη είναι στην ενορία της, απήντησεν η Διαλεχτή. Θέλεις να της παραγγείλω; - Παράγγειλέ της να έλθη το πρωί. Η Διαλεχτή εξήλθεν. Ο Καντάκης την ανεκάλεσεν αίφνης.

- Μα τώρα είναι τρόπος να πας εσύ στην εκκλησιά, και να με αφήσης μόνον; - Να μεταλάβω κ’ έρχομαι, απήντησεν η γυνή. Ο Καντάκης δεν ετόλμησε ν’ αντείπη τι, διότι η απάντησις θα ήτο βλασφημία. Ουχ ήττον όμως την βλασφημία ενδιαθέτως την επρόφερεν. Η Διαλεχτή εφρόντισε να στείλη αγγελιοφόρον προς την πενθεράν της ένα δωδεκαετή παίδα της αυτής εκείνης γειτονικής οικογενείας, ης η θυγάτηρ εκοιμήθη αφ’εσπέρας πλησίον της, και επέστρεψεν εις τον ναόν. Ο Καντάκης όστις επείνα τρομερά, ήρχισε να καταβροχθίζη την πριζόλαν. Καθήμενος οκλαδόν παρά την εστίαν, εβαρύνετο να σηκωθή και ανοίξη το ερμάρι δια να λάβη άρτον, αλλ’ αριστερόθεν αυτού υπεράνω της εστίας επί μικρού σανιδώματος ευρίσκετο το χριστόψωμον εκείνο, το δώρον της μητρός του προς την νύμφην αυτής. Το έφθασε και το έφαγεν ολόκληρον σχεδόν μετά του οπτού κρέατος, Περί την αυγήν, η Διαλεχτή επέστρεψεν εκ του ναού, αλλ’ εύρε την πενθεράν της περιβάλλουσαν δια της ωλένης το μέτωπον του υιού αυτής και γοερώς θρηνούσαν. Ελθούσα αυτή προ ολίγων στιγμών τον εύρε κοκκαλωμένον και άπνουν. Επάρασα τους οφθαλμούς, παρετήρησε την απουσίαν του χριστοψώμου από του σανιδώματος της εστίας, και αμέσως ενόησε τα πάντα. Ο Καντάκης έφαγε το φαρμακωμένο χριστόψωμον, το οποίον η γραία στρίγλα είχε παρασκευάσει δια την νύμφην της. Ιατροί επιστήμονες δεν υπήρχον εν τη μικρά νήσω· ουδεμία νεκροψία ενεργήθη. Ενομίσθη ότι ο θάνατος προήλθεν εκ παγώματος συνεπεία του ναυαγίου. Μόνη η γραία Καντάκαινα ήξευρε το αίτιον του θανάτου. Σημειωτέον ότι η γραία συναισθανθείσα και αυτή το έγκλημά της, δεν εμέμφθη την νύμφην της, αλλά τουναντίον την υπερήσπισε κατά της κακολογίας άλλων. Εάν έζησε και αλλά κατόπιν Χριστούγεννα, η άστοργος πενθερά και ακουσία παιδοκτόνος, δεν θα ήτο βεβαίως πολύ ευτυχής εις το γήρας της.

Δώρησαν στη βιβλιοθήκη του Μουσείου και τους ευχαριστούμε θερμά τους: • κ. Ε.Βαρούνη. Εταιρεία Ishikawajima-Harima Heavy Industries: Δωρεά σημαντικών και εξειδικευμένων εκδόσεων ναυτικού περιεχομένου και πλήθους αρχειακού υλικού.

• Κυρία Γκίκα,Αικατερίνη: Δωρεά πλήθους εκδόσεων ιστορικού περιεχομένου, όπως τα Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη, η Πολιτική Ιστορία του Μαρκεζίνη και η σειρά (Βιβλιοθήκη των Ελλήνων) που περιλαμβάνει το Λεξικό Σούδα και εκδόσεις κλασικών κειμένων των Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων. Επίσης πλήθους τευχών των περιοδικών «Επιλογές» και «Εκλογή» και άλλων εκδόσεων γενικού ενδιαφέροντος.

• Κυρία Αναστασία Αναγνωστοπούλου - Παλούμπη: 1. «Μυθολογικός Άτλας της Ελλάδας» του Pedro Olalia. 2. « Η αττική γη υποδέχεται τους πρόσφυγες του ‘22». Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων. 3. «Onassis & his legacy”. Alexander S. Onassis public foundation.

• Εκδόσεις

Ροδολίβος: Ημερολόγιο με θέμα «Φάροι 2005».

• Κύριον Ηλία Μεταξά: 1.«Αλεξάνδρεια - Αθήνα» του Χρυσόστομου Παπαδόπουλου (Μητροπολίτου Καρθαγένης). 2. «Υποτύπωσις: Τιμητικόν αφιέρωμα εις Χρήστον Ανδρούτσον» Τόμος Η’ (1991-

1995). 3. «Ιερά Βασιλική, Πατριαρχική και Θεοβάδιστος Μονή Αγίου Γεωργίου». Μακαρίου Τηλλυρίδη (Μητροπολίτου Κένυας και Ειρηνουπόλεως). 4. «Πατριαρχείον της Μεγάλης Πόλεως Αλεξανδρείας» του Μακαρίου Τηλλυρίδη (Μητροπολίτου Ζιμπάμπουε).

5. «Γαλάζιοι Ορίζοντες» Ανθολογία θαλασσινών Λογοτεχνών Τόμος Β’. 6. “10.000 years of Greek Shipping” vol I,II. • Κύριον Αλέξανδρο Μπακόπουλο: «Η ομηρία των πέντε αντιστρατήγων» του Αντιστρατήγου ε.α. Κων/νου Μπακόπουλου.

• Κυρία Βαλλιανάτου-Μαργέλη: Προσφορά ποιητικής της συλλογής.

• Κύριον Τιμ. Μασούρα: 1. Ιστορικό Αρχείο Π.Ν. τόμος Α’ Πλοία,

2. Ιστορικό Αρχείο Π.Ν. τόμος Β’ Ν.Υπηρεσίες. 3. Υποβρύχιο Υ2 «Παπανικολής», ο «Θρύλος». Αποκόμματα εφημερίδων εποχής 1940-41. Αρχείο Ανδ.Παναγιώτου. Ένωσις Κωνσταντινουπολιτών: Πρακτικά Πρώτου Παγκοσμίου Συνεδρίου Κωνσταντινουπολιτών.

•

Κύριος Πέτρος Βέργος: “Ελληνική ζωγραφική 19ου & 20ου αιώνα”.

•

Περιοδικά και έντυπα που εστάλησαν στο Ν.Μ.Ε.: ÐÅÑÉÏÄÉÊÁ:

25. ÁÌÕÍÔÉÊÁ ÈÅÌÁÔÁ (ôåý÷oò 243)

1. SHIPPING (ôåý÷ïò 422-424) 2. ÍÁÕÔÉÊÇ ÅËËÁÓ (ôåý÷ç 877-879) 3. ËÉÌÁÍÉ (ôåý÷ç 164-166) 4. ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÉÓÔÏÑÉÁ (ôåý÷ç 122,123) 5. ÅÈÍÉÊÅÓ ÅÐÁËÎÅÉÓ (ôåý÷ïò 73) 6. ÏÉÊÏÍÏÌÉÊÁ & ÍÁÕÔÉËÉÁÊÁ ÍÅÁ (ôåý÷ç 1034-1036) 7. NATIONAL GEOGRAPHIC - ÁããëéêÞ Ýêäïóç (Ïêô./Íïå. 2006) 8. ËÉÌÅÍÉÊÁ ×ÑÏÍÉÊÁ (ôåý÷ïò 67) 9. ÓÐÅÔÓÉÙÔÉÊÇ Ç×Ù (ôåý÷ïò 97) 10. ÖÉËÏËÏÃÉÊÇ ÓÔÅÃÇ (ôåý÷ïò 9) 11. ÐÅÉÑÁÚÊÁ ÃÑÁÌÌÁÔÁ (ôåý÷ïò 48) 12. ÍÁÕÔÉÊÇ ÉÓÔÏÑÉÁ (ôåý÷ïò 8) 13. ÍÅÁ ÕÄÑÁÚÊÇ ÐÍÏÇ (ôåý÷ïò 74) 14. ÉÓÔÉÏÐËÏÚÊÏÓ ÊÏÓÌÏÓ (ôåý÷ç 66, 67) 15. ÅËËÇÍÉÊÇ ÄÉÅÈÍÇÓ ÃËÙÓÓÁ (ôåý÷ïò 3) 16. ÅÐÉÓÔÏËÇ (ôåý÷ïò 26) 17. ÍÁÕÔÉÊÁ ×ÑÏÍÉÊÁ (ôåý÷ïò 93, 94) 18. SIGNALS (ôåý÷ïò 77) 19. ÅËÍÁÂÉ (ôåý÷ç 393-395) 20. OUTPUT (ôåý÷ïò 8) 21. ÐÅÉÑÁÚÊO EMPORIO (ôåý÷ïò 20) 22. ÉÐÐÉÊÏ ÔÅÈÙÑÁÊÉÓÌÅÍÁ (ôåý÷ç 46, 47) 23. ×ÁÔÆÇÊÕÑÉÁÊÅÉÏ ÉÄÑÕÌÁ ÐÁÉÄÉÊÇÓ ÐÑÏÓÔÁÓÉÁÓ (ôåý÷ç 27,28) 24. PANZER (ôåý÷oò 17)

ÅÖÇÌÅÑÉÄÅÓ: 1. ÏÉÍÏÕÓÓÁÉ (öýëëá 519,520) 2. ÏÉÊÏÍÏÌÉÊÇ ÍÁÕÔÉËÉÁÊÇ (öýëëï 123-126) 3. ÊÁÓÔÅËËÁ (öýëëá 121-123) 4. ÍÅÁ ÔÏÕ Ó.Á.Ó.Ì.Õ.Í. (öýëëï 88,89) 5. Ç ÖËÏÃÁ ÔÇÓ ÌÁÊÅÄÏÍÉÁÓ (öýëëï 23) 6. ÔÁ ÍÅÁ ÔÏÕ ÂÑÏÍÔÁÄÏÕ (öýëëá 1013-1015) 7. ÊÕÊËÁÄÉÊÏÍ ÖÙÓ (öýëëá 657, 658) 8. Ï ÅÐÉÂÁÔÇÓ ÔÇÓ ÁÉÃÉÍÁÓ (öýëëá 25) 9. Ç×Ù ÔÇÓ ÐÅÓÌÅÍ (öýëëï 114,115) 10. ÔÁ ÍÅÁ ÔÇÓ HELMEPA (öýëëï 183) 11. ÏÉ ÖÉËÏÉ ÔÏÕ ÌÏÕÓÅÉÏÕ ÃÏÕËÁÍÄÑÇ ÖÕÓÉÊÇÓ ÉÓÔÏÑÉÁÓ (ö. 85) 12. Ç ×ÉÏÓ ÌÁÓ (öýëëï 48) 13. ÔÕÐÏÓÐÏÑ (öýëëï 111-113) 14. ÁÍÁÔÏËÉÊÁ ÐÑÏÁÓÔÉÁ (öýëëá 46-50) 15. ÔÁ ÍÅÁ ÔÙÍ ÁÐÏÖÏÉÔÙÍ ÔÇÓ ÉÙÍÉÄÅÉÏÕ (öýëëï 131, 132) 16. ÔÁ ÍÅÁ ÔÇÓ ÉÈÁÊÇÓ (öýëëá 57) 17. ÎÉÖÉÁÓ (öýëëá 123,124) 18. ÊÑÁÕÃÇ ÓÁÌÏÈÑÁÊÇÓ (öýëëï 299) 19. Ç ÖÙÍÇ ÔÏÕ ÓÕÍÄÅÓÌÏÕ ÁÐÏÓÔÑÁÔÙÍ ÁÎÉÙÌ. ÓÔÑÁÔÏÕ ÌÁÊÅÄÏÍÉÁÓ - ÈÑÁÊÇÓ (öýëëï 50) 20. JAMBO=ÃÅÉÁ ÓÏÕ (Åëëçí. ÅðéôñïðÞ Åêðáßäåõóçò ÍÝùí Êåíõáôþí) (öýëëï 1) Ðåñßðëïõò

71

ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ & ÈÁËÁÓÓÁ ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ

ΜΙΚΡΟΙ ΘΕΟΙ ΣΕ ΑΠΟΛΛΩΝΙΑ ΠΕΛΑΓΗ

Κώστας Στεφανόπουλος

Κυκλοφόρησε η νέα ποιητική συλλογή του Κώστα Στεφανόπουλου από τις εκδόσεις PONTOPORIA με σχέδια της ζωγράφου κας Λέτας Κουτσοχέρα. Η θαυμάσια, δίγλωσση έκδοση είναι η πέμπτη ποιητική συλλογή του συγγραφέα, μετά από τα «Αναζητώντας Εσένα», «Αποχωρισμός και επιστροφή», «Ψίθυροι στην πνοή του ανέμου» και «Ποντοπορεία». Ο Κώστας Στεφανόπουλος είναι Πλοίαρχος του Εμπορικού Ναυτικού με πανεπιστημιακές σπουδές στο Tenessee, manager της Pontoporia και για μια δεκαετία καθηγητής στο Κέντρο επιμορφώσεως στελεχών εμπορικού ναυτικού (ΚΕΣΕΝ). Έχει βραβευθεί για τον ποιητικό και πεζό του λόγο από Πανελλήνιες Λογοτεχνικές Ενώσεις και το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας. Δημοσιεύει τακτικά στο λογοτεχνικό και ναυτιλιακό τύπο άρθρα, μελέτες, ποιήματα και μικρά διηγήματα. Είναι ενεργό μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, Σύμβουλος της Ακαδημίας κοινωνικών, εθνικών και πολιτιστικών σχεδιασμών και ιδρυτικό μέλος του Αριστοτελικού φιλοσοφικού ομίλου της Αθήνας. Η συντακτική ομάδα του «Περίπλου» ευχαριστεί θερμά τον συγγραφέα για την προσφορά της ποιητικής συλλογής στο Ν.Μ.Ε. και του ευχόμαστε να συνεχίσει τα λογοτεχνικά του ταξίδια με τα λυρικά συγγράμματά του.

ΘΑΛΑΣΣΙΝΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ του Παναγιώτη Ζωντανού Με πλησίασε μεσ’ την κοσμοπλημμύρα του Ναυτικού Μουσείου το βράδυ της Τετάρτης στις 22 του Νοέμβρη. Για μένα, ήταν μια μαγική βραδιά, μιας και είχε γίνει αποδεκτό με ενθουσιασμό, το ημερολόγιο του 2007 με θέμα «Ελληνικό Εμπορικό Ναυτικό,- Το τέταρτο όπλο». Με συγχαίρει γρήγορα και μου ’χωσε στο χέρι τα «Θαλασσινά του Αφηγήματα» λέγοντάς μου σιγανά και γρήγορα σχεδόν κυνηγημένα. «Όποτε έχεις καιρό, ρίχτου μια ματιά». Ήταν ο Παναγιώτης Ζωντανός. Συνταξιούχος οικονομικός Αξιωματικός του Εμπορικού Ναυτικού. Συνδικαλιστής παλιότερα και τώρα ένας από εκείνους με τη «συσσωρευμένη σοφία του γήρατος» σύμφωνα με δική του σκωπτική έκφραση, που εκφράζει τη “φορτισμένη με τη νοοτροπία του παρελθόντος” δική του πραγματικότητα όπως την είδε και την έζησε πάνω στα πασατζέρικα υπερωκεάνια της μεταπολεμικής Ελλάδας αμέσως μετά τον εμφύλιο. Δεν είχα διαβάσει τα προηγούμενα δύο του έργα «Σαλπάροντας για τ’ άστρα» του 1999 και «Θαλασσινές αναμνήσεις» του 2000. Τα «Θαλασσινά αφηγήματά» του, ένα κομπολόι από μικρές θαλασσινές χάντρες, με εικόνες απ’ τη ζωή πάνω στα πλοία και τα λιμάνια, κατοπτρίζουν με ρεαλισμό τις συνθήκες και τις ιδιαιτερότητες των ταξιδιών της εποχής. Περιγράφουν τις αντιδράσεις των ανθρώπων που ταξίδευαν, είτε είναι μέλη του πληρώματος, είτε της ομάδας των επιβατών. Κι η αλήθεια είναι πως το ταξίδι δημιουργεί ιδιόμορφες ψυχολογικές αντιδράσεις σε όλους, ιδιαίτερα όμως στους επιβάτες. Λες και τους απελευθερώνει, τους βγάζει από πάνω την κρούστα του συμβατικού καθωσπρεπισμού και αντιδρούν ορμέμφυτα με ειλικρίνεια μακριά από συμβατικότητες της κοινωνικής συναναστροφής. Είδε πολλά ο Παναγιώτης Ζωντανός κι έτσι, έχει πολλά να διηγηθεί. Όχι για να “γυμνάσει τη μνήμη” όπως ο ίδιος λέει, αλλά για να καταγράψει τις μνήμες και να διασώσει τυπωμένο το πνεύμα μιάς εποχής, που χωρίς να είναι τόσο παλιά, αποτελεί ήδη παρελθόν και είναι καλό να διαβάζεται και να μαθαίνεται απ’ τις νεότερες γενιές των θαλασσινών, αλλά και των άλλων ανθρώπων που ενδιαφέρονται για το “από που ερχόμαστε και που πάμε”. Σ’ ευχαριστώ Παναγιώτη Ζωντανέ, όχι μόνο για την εξαιρετικά τιμητική για μένα αφιέρωση σου, αλλά κυρίως για την αισθητική απόλαυση και συγκίνηση που μου χάρισες, ταξιδεύοντας με σε όλες τις θάλασσες και τα λιμάνια του κόσμου, μεσ’ απ’ τα «Θαλασσινά Αφηγήματα» σου. Τέλος θα ’θελα να προσθέσω μία ακόμα σκέψη. Είναι γεγονός αναμφισβήτητο πως η νεολαία κάθε εποχής αποτελεί το επαναστατικό κομμάτι της κοινωνίας. Αλίμονο αν δεν ήταν έτσι. Υπάρχουν όμως πολλά και διαφορετικά κριτήρια που προσδιορίζουν ποιοι εντάσσονται σ’ αυτό που ονομάζουμε “νεολαία”, ένα μόνο από τα οποία, είναι η ηλικία. Εάν η επαναστατικότητα της σκέψης και η απόρριψη της τυπολατρικής συμβατικότητας, είναι επίσης ένα σημαντικό κριτήριο για το χαρακτηρισμό κάποιου ως “νέου”, τότε ο Παναγιώτης Ζωντανός είναι ένας “έφηβος” ογδοντάρης, παράδειγμα προς μίμηση για πολλούς νεότερούς του. Γιάννης Παλούμπης

ΔΕΛΤΙΟ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΟΙΝΟΥΣΣΩΝ

Το Ναυτικό Μουσείο Οινουσσών κυκλοφόρησε το καινούργιο του Δελτίο (αρ. 11) το οποίο είναι αφιερωμένο στο δίγλωσσο λεύκωμα του κ. Γ. Φουστάνου «Ατμόπλοια των Οινουσσίων 1905-1940», έκδοση του Ναυτικού Μουσείου Οινουσσών. Το λεύκωμα κυκλοφόρησε το 2005 με αφορμή τα 100 χρόνια από την απόκτηση του πρώτου ατμόπλοιου MARIETTA RALLI από Οινούσσιους εφοπλιστές. Στο Δελτίο παρουσιάζονται και οι δύο εκδόσεις του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος «Βαλκανικοί Πόλεμοι - ο Ναυτικός Αγώνας 1912-13» και ο νέος Κατάλογος. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Ν.Μ.Ε. εκφράζει τις θερμές του ευχαριστίες στην Διοίκηση του Ναυτικού Μουσείου Οινουσσών και τους επιμελητές της έκδοσης κ. Νίκο Ανδριώτη και κα Φωτεινή Τασιού για την προβολή του έργου μας.

72

Ðåñßðëïõò

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ

Για δεύτερη χρονιά το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος διοργάνωσε με επιτυχία την χριστουγεννιάτικη αγορά (Bazaar) με μεγάλη συμμετοχή φίλων και μελών. ΟΙ ΑΙΘΟΥΣΕΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ γέμισαν με κόσμο που πραγματοποίησαν τις χριστουγεννιάτικες αγορές τους σε βιβλία, πίνακες και άλλα καλαίσθητα διακοσμητικά και χρηστικά αντικείμενα, ενώ παράλληλα μας δόθηκε η ευκαιρία για ανταλλαγή ευχών, μετατρέποντας την διοργάνωση σε μια ζεστή εκδήλωση επικοινωνίας. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε το Σάββατο, 2 Δεκεμβρίου 2006, ενώ η αγορά διήρκεσε μέχρι και τις 5 Ιανουαρίου 2007. Όλα τα δώρα προσφέρθηκαν από μέλη και φίλους του Μουσείου με σκοπό την ενίσχυσή του.

ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ

1

2

1. Ο Αντιναύρχος Π.Ν. ε.α. κ. Ξενοφών Μαυρογιάννης, η κα Μαρία Σερέτη και η κα Βέλβετ Καρατζά. 2. Η κα Κοκοζίδου, η Βουλευτής κα Σοφία Βούλτεψη, η Πρόεδρος, η κα Κούσουλα και η Δημοτική Σύμβουλος κα Λίτσα Σαρρή.

3

4

3. Η κα Βούλτεψη, η Πρόεδρος, η κα Καίτη Αναγνώστου και η κα Λίτσα Σαρρή. 4. Η κα Κωνσταντίνα Θεοφιλίδου και η κα Πιπερίδου.

5

6

5. Οι κυρίες Καραμπερίδου, Τσίγκα, Παντελίδη και Δαβάκη μαζί με την Πρόεδρο και την δις Παπούλια. 6. Η Πρόεδρος υποδέχεται το μέλος του Μουσείου κα Έλενα Κυριάκου.

74

Ðåñßðëïõò

7

8

7. Η κα Οικονόμου, η Πρόεδρος και η κα Μαλικούτη. 8. Ο Γενικός Γραμματέας Αντινάυαρχος Π.Ν. ε.α. κ. Μασούρας, τα μέλη του Δ.Σ. κ.κ. Μολφέτας και Βλαχόπουλος μαζί με τον Αντιναύαρχο Π.Ν. ε.α. κ. Ι. Παλούμπη.

9 10 9. Η Πρόεδρος μαζί με το μέλος κ. Δαβάκη και το Πολιτευτή Πειραιώς κ. Δ. Καρύδη. 10. Το μέλος και ζωγράφος κα Πρόβου μαζί με τον σύζυγό της μπροστά από τον όμορφο πίνακα που προσέφεραν για την ενίσχυση του Μουσείου.

11 12 11. Η Πρόεδρος με τον κ. Γεώργιο Βαζαίο, την ψυχή του Μουσείου επί 35 χρόνια. 12. Η Πρόεδρος και το προσωπικό του Μουσείου.

ΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙ ΘΕΡΜΑ ΤΑ ΜΕΛΗ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΤΟΥ ΠΟΥ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΘΗΚΑΝ Σ’ ΑΥΤΗ ΤΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ: ΒΡΑΝΑ ΓΙΟΥΛΗ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟ ΝΙΚΟ ΓΚΙΤΑΚΟ ΚΩΝ/ΝΟ ΔΑΒΑΚΗ ΜΕΝΗ ΔΕΒΟΥΡΟΥ ΜΑΡΙΖΑ ΔΕΛΛΑΠΟΡΤΑ ΧΡΥΣΑ ΔΕΣΠΟΤΟΠΟΥΛΟ ΓΕΩΡΓΙΟ ΔIΒΑΡΗ ΕΥΑ ΖΑΒΑΛΑΚΟΥ ΕΛΕΝΗ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ-ΚΙΚΙΡΗ ΔΕΣΠ.

ΚΙΣΣΙΩΤΟΥ ΜΑΓΔΑ ΚΟΙΛΑΚΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΚΟΚΟΖΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΛΙΣΜΑΝΗ ΜΑΡΙΑ ΛΥΚΟΥΡΗ ΚΑΙΤΗ ΜΑΣΟΥΡΑ ΤΙΜΟΘΕΟ ΜΑΣΤΡΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓ. ΜΟΛΦΕΤΑ ΠΟΠΗ ΜΠΑΖΙΩΤΟΥ ΕΛΕΝΗ ΜΠΕΡΜΠΙΛΗ ΣΤΕΛΛΑ

ΜΠΟΥΖΟΥΜΠΑΡΔΗ ΜΑΡΙΑ ΝΤΕΜΙΡΗ ΙΩΣΗΦ ΝΥΧΤΑΚΗ ΚΩΝ/ΝΟ ΠΕΤΡΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΙΕΡΡΑΚΟΥ ΙΡΙΔΑ ΠΙΠΕΡΟΠΟΥΛΟ ΓΕΩΡΓΙΟ ΠΡΟΒΟΥ ΚΩΝ/ΝΑ ΡΙΖΟ ΑΝΤΩΝΗ ΣΤΑΜΟΥΛΗ ΜΑΡΙΑ ΤΣΙΜΟΓΙΑΝΝΗ ΧΡΥΣΗ

ΤΣΟΥΤΣΑΝΗ ΙΩΑΝΝΑ ΧΑΡΛΑΥΤΗ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΧΑΤΖΙΝΑ ΔΗΜΗΤΡΗ ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΟ ΑΜΑΡΥΛΛΙΣ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ Tropical ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ΒΟΥΡΑΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ MARINE LOOK Ðåñßðëïõò

75

Αντιπροσωπευτικά έργα που προσφέρθηκαν για την ενίσχυση του Μουσείου

Ιωσήφ Ντεμίρης, Ιστιοφόρο πλοίο

Ελένη Ζαβαλάκου, Δελφίνι

Ιωσήφ Ντεμίρης, Θαλασσινό τοπίο

Κωνσταντίνος Γκιτάκος, Τοπίο

Ιωσήφ Ντεμίρης, Θαλασσινό τοπίο 76

Ðåñßðëïõò

Ιωσήφ Ντεμίρης, Πολεμικό πλοίο

Ελένη Μπαζιώτου, Νεκρή φύση

Αντιπροσωπευτικά έργα που προσφέρθηκαν για την ενίσχυση του Μουσείου

Δέσποινα Ηλιοπούλου Κίκιρη, Σύνθεση

Κωνσταντίνα Πρόβου, Τοπίο

Δέσποινα Ηλιοπούλου Κίκιρη, Σύνθεση

Δημήτριος Χατζίνας, Ιστιοφόρο πλοίο

Δημήτριος Χατζίνας, Εμπορικά πλοία

Παναγιώτης Μαστραντώνης, Υδραίικη Πολάκα Ηρακλής

Γεώργιος Πιπερόπουλος, Ιστιοφόρα πλοία 78

Ðåñßðëïõò

Μάγδα Κισιώτου, Νεκρή φύση

ÇÌÅÑÏËÏÃÉÏ ÌÏÕÓÅÉÏÕ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΟΥΣΕΙΟΥ

Επίσκεψη Σχολής Ναυτικών Δοκίμων στο Μουσείο Την Παρασκευή, 10 Νοεμβρίου 2006 επισκέφτηκαν το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος οι Δόκιμοι Σημαιοφόροι της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων. Οι μελλοντικοί Αξιωματικοί του Πολεμικού μας Ναυτικού ξεναγήθηκαν στους χώρους του Μουσείου από την Αρχαιολόγο κυρία Ιωάννα Μπερμπίλη και την Βιβλιοθηκονόμο κυρία Κλεοπάτρα Ρηγάκη, ενώ η Πρόεδρος του Μουσείου τους παρουσίασε το ιστορικό ίδρυσης του Μουσείου καθώς και τις εκδηλώσεις και δραστηριότητές του σήμερα. Στους δοκίμους προσφέρθηκε το περιοδικό του Μουσείου καθώς και η έκδοση «Γνωριμία με μία Τριήρη».

Αφιέρωμα του Πρώτου Ελληνικού Καναλιού στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος Την Πέμπτη, 2 Νοεμβρίου 2006 πραγματοποιήθηκε το γύρισμα για την εκπομπή «Έλληνες Αειναύτες» στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος από τηλεοπτικό συνεργείο της ΕΡΤ και την γνωστή δημοσιογράφο και παρουσιάστρια της εκπομπής κυρία Μαρία Βασσάρα. Το επεισόδιο της εκπομπής με τίτλο «Έλληνες και θάλασσα» προβλήθηκε το Σάββατο, 18 Νοεμβρίου από την ΕΤ1. Η Πρόεδρος του Μουσείου κυρία Αναστασία Αναγνωστοπούλου - Παλούμπη παρουσίασε το ιστορικό ίδρυσης του Μουσείου, ο Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. κύριος Ιωάννης Παλούμπης μίλησε για την σχέση των Ελλήνων με τη θάλασσα καθώς και για τα ιστιοφόρα του 19ου αιώνα που τα διαδέχθηκαν τα ατμόπλοια, ενώ η Αρχαιολόγος κυρία Ιωάννα Μπερμπίλη ξενάγησε την εκπομπή στις αίθουσες του Μουσείου. Για την εξαιρετική παρουσίαση του Μουσείου ευχαριστούμε θερμά την ΕΡΤ και την κα Μαρία Βασσάρα.

Επίσκεψη Συλλόγου Αποφοίτων Αμερικανικού Κολεγίου Κωνσταντινούπολης στο Μουσείο Τον Σύλλογο Αποφοίτων του Αμερικανικού Κολεγίου Κωνσταντινούπολης υποδέχτηκε η Πρόεδρος του Μουσείου την Τετάρτη, 15 Νοεμβρίου 2006. Οι νέοι μας φίλοι ενημερώθηκαν από την κυρία Πρόεδρο για την συνεχή παρουσία του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος στα πολιτιστικά και ναυτιλιακά δρώμενα της χώρας μας τα τελευταία 57 χρόνια ενώ ξεναγήθηκαν από την Βιβλιοθηκονόμο κυρία Κλεοπάτρα Ρηγάκη.

Επίσκεψη Ινδών Αξιωματούχων στο Μουσείο Την Πέμπτη, 16 Νοεμβρίου 2006 επισκέφτηκαν το Μουσείο Ινδοί Αξιωματούχοι, καλεσμένοι της Λέσχης Lions του Πειραιά και ξεναγήθηκαν από την Βιβλιοθηκονόμο κυρία Κλεοπάτρα Ρηγάκη.

Επίσκεψη Συλλόγου Lions - Σωκράτης στο Μουσείο Τον Σύλλογο Lions - Σωκράτης υποδέχτηκε η Πρόεδρος του Μουσείου στις 28 Νοεμβρίου 2006 και ξενάγησε η Αρχαιολόγος κυρία Ρούλα Χάιδου.

Επίσκεψη Μελών Νομικού Συμβουλίου του Κράτους στο Μουσείο

Επίσκεψη Λέσχης Γυναικών Παπάγου στο Μουσείο Την Τετάρτη, 29 Νοεμβρίου 2006 επισκέφτηκε το Μουσείο η Λέσχη Γυναικών Παπάγου τα μέλη της οποίας ξεναγήθηκαν στις αίθουσές του από την Βιβλιοθηκονόμο κυρία Κλεοπάτρα Ρηγάκη.

Τα μέλη του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους υποδέχτηκε το Σάββατο, 9 Δεκεμβρίου 2006 η Πρόεδρος του Μουσείου. Στην φιλική συζήτηση που ακολούθησε κατά την επίσκεψή τους η Πρόεδρος τους ενημέρωσε για την πορεία του Μουσείου καθώς και για τις σημαντικές εκδόσεις του κατά τα τελευταία χρόνια ενώ οι επισκέπτες μας ξεναγήθηκαν από την Αρχαιολόγο κυρία Ρούλα Χάιδου. Ðåñßðëïõò

79

ΤΟ ΝΜΕ ΗΤΑΝ ΕΚΕΙ

Εκδήλωση Κοινωφελούς Ιδρύματος Α.Σ. Ωνάσης Η Πρόεδρος κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου - Παλούμπη, το Μέλος Δ.Σ. κ. Παναγιώτης Μολφέτας και ο εκπρόσωπος του Αρχηγού του Λιμενικού Σώματος στο Δ.Σ. του Μουσειού Ναύαρχος Λ.Σ. ε.α. κ. Παρασκευόπουλος παραβρέθηκαν στην επετειακή εκδήλωση της συμπλήρωσης 30 χρόνων προσφοράς του Κοινοφελούς

Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 18 Οκτωβρίου 2006 στην Αίθουσα Φίλων της Μουσικής του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Κατά την διάρκειά της η Α.Ε. ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κύριος Κάρολος Παπούλιας επέδωσε τα βραβεία της επίσημης Τελετής Απονομής των Διε-

θνών Βραβείων Ωνάση 2006. Αναλυτικά, απονεμήθηκε Έπαινος από την Πρύτανη κυρία Ελένη Αρβελέρ στο Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας και ακολούθησε ομιλία της Καθηγήτριας κυρίας Χρύσας Μαλτέζου, διευθύντριας του Ινστιτούτου. Έπαινος απονεμήθηκε από τον Καθηγητή κύριο Γεώργιο Μπαμπινιώτη στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Harvard της Ουάσιγκτον και ακολούθησε ομιλία του Καθηγητή Κλασικής Λογοτεχνίας και Διευθυντή του Κέντρου, κυρίου Gregory Nagy. Επίσης, Έπαινος απονεμήθηκε από τον Καθηγητή κύριο Michael Osborne στο Εθνικό Κέντρο Ελληνικών Μελετών και Έρευνας του Πανεπιστημίου La Trobe της Μελβούρνης και ακολούθησε ομιλία του Διευθυντή του Κέντρου Δόκτορα κυρίου Αναστασίου Τάμη. Τέλος, Έπαινος απονεμήθηκε από τον Καθηγητή κύριο Peter McIntyre στον Καθηγητή κύριο Δημήτριο Νανόπουλο, Ακαδημαϊκό, Διακεκριμένο Καθηγητή Φυσικής Φυσικής στην Έδρα Mitchell/Heep Φυσικής Υψηλών Ενεργειών του Πανεπιστημίου Texas A&M των ΗΠΑ και ακολούθησε ομιλία του ιδίου.

ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΝΕΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ «ΚΑΙΤΗ ΛΑΣΚΑΡΙΔΟΥ» Τη Δευτέρα, 13 Νοεμβρίου 2006 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του νέου κτιρίου «Καίτη Λασκαρίδου» στην οδό Πραξιτέλους 169 και Μπουμπουλίνας. Κατά τη διάρκεια των εγκαινίων παρουσιάστηκε και η έκθεση καλλιτεχνικών εγκαταστάσεων 4 ΚΗΠΟΙ/ ΠΕΙΡΑΙΑΣ 2006 από την εικαστική ομάδα eggwhite. Στην εκδήλωση παρευρέθη η Πρόεδρος του Μουσείου.

Έκθεση ζωγραφικής «Πολυχρωμίες»

Την Τετάρτη, 15 Νοεμβρίου 2006 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της έκθεσης «Πολυχρωμίες» του Ομίλου Εθελοντών κατά του Καρκίνου «Αγκαλιάζω». Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στη Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά στο Παλαιό Ταχυδρομείο. Οι ζωγράφοι που πρόσφεραν τα έργα τους ήταν οι κ.κ. Γαλανάκη Ιωάννα, Γεωργιάδου Νίκη, Γκίνη – Μελά Μαργαρίτα, Δανηλάτου Μαίρη, Καρυδάκη – Τσαρλακουτάκη Χρύσα, Κισσιώτου Μάγδα, Νικητάκη Βάνα και Χαραλαμπάκης Ηλίας. Το Μουσείο εκπροσώπησε η Πρόεδρος του Δ.Σ.

Εορτασμός του Πολιούχου του Πειραιά Αγίου Σπυρίδωνα Την 12η Δεκεμβρίου 2006 εορτάστηκε με κάθε επισημότητα και θρησκευτική ευλάβεια ο Πολιούχος του Πειραιά Άγιος Σπυρίδωνας. Στον εορτασμό εκπροσώπησε το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος ο Ταμίας του Δ.Σ. κ. Νικόλαος Αλαφασός.

80

Ðåñßðëïõò

Τελετή Εορτασμού Αγίου Νικολάου και Επετείου των Νικηφόρων Ναυμαχιών των Βαλκανικών Πολέμων

Η Πρόεδρος του Δ.Σ. εκπροσώπησε το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος στην Τελετή Εορτασμού του Προστάτη του Ναυτικού Αγίου Νικολάου και της Επετείου των Νικηφόρων Ναυμαχιών των Βαλκανικών Πολέμων στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων την Τετάρτη, 6 Δεκεμβρίου 2006.

ΤΟ ΝΜΕ ΧΑΙΡΕΤΙΖΕΙ Εκκλησιαστικό Μουσείο Ιεράς Μητρόπολης Θεσσαλονίκης Ένα νέο σπουδαίο μουσείο εγκαινιάστηκε στη Θεσσαλονίκη από την Α.Ε. Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κύριο Κάρολο Παπούλια την Παρασκευή 27 Οκτωβρίου 2006. Πρόκειται για Εκκλησιαστικό Μουσείο Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης. Είναι το πρώτο μουσείο στην Ελλάδα που αντιμετωπίζει την εκκλησιαστική τέχνη από θεολογική οπτική. Με την επιστημονική συνδρομή θεολόγων, βυζαντινολόγων, μουσειολόγων και αρχιτεκτόνων, καθηγητών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης προσεγγίζεται, μέσω των αγίων εικόνων, η Ορθόδοξη Παράδοση. Επιχειρείται να παρουσιαστεί η δογματική σημασία της εικόνας για το σώμα της Εκκλησίας, ώστε να γίνει φανερό το μήνυμα της Θείας Ενανθρώπησης που αποτυπώνεται στις εικόνες και να τονιστεί η ελπίδα της σωτηρίας, όπως εκφράζεται μέσα από την ορθόδοξη εικονογραφία. Ερμηνεύεται η τεχνοτροπία της ανατολικής ορθόδοξης αγιογραφίας μέσα από τη σύνδεσή της με την ορθόδοξη πίστη, επισημαίνοντας τις διαφορές της από τη δυτική θρησκευτική τέχνη. Σημειώνονται οι επιρροές του δυτικού ιδιώματος στην ορθόδοξη αγιογραφία όπως και η επιστροφή στην βυζαντινή παράδοση. Τέλος γίνεται προσπάθεια ώστε ο επισκέπτης να κατανοήσει σύνθετες δογματικές αλήθειες της Ορθοδοξίας με τη βοήθεια της σύγχρονης μουσειολογίας.

Τελετή Καθέλκυσης του Ε/Γ – Ο/Γ ΝΗΣΟΣ ΧΙΟΣ

Την Τετάρτη, 15 Νοεμβρίου 2006 και ώρα 12:00 πραγματοποιήθηκε ο Αγιασμός και η Τελετή Καθέλκυσης του Ε/Γ – Ο/Γ ΝΗΣΟΣ ΧΙΟΣ της HELLENIC SEEWAYS A.N.E. που κατασκευάστηκε στα Ναυπηγεία Ελευσίνας.

ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΣΕ ΣΩΜΑ 1ου Δ.Σ. Ν.Ο. «ΑΔΡΙΑΣ» Με την υπ’ αριθμ. 117ΕΜ/2006, απόφαση Πρωτοδικείου Σύρου, από 05.10.2006, ο Ναυτικός Όμιλος «ΑΔΡΙΑΣ» υφίσταται πλέον και τυπικά. Την 28η Οκτωβρίου έγιναν στο Ξενοδοχείο ΠΕΡΡΑΚΗ οι πρώτες αρχαιρεσίες του Ομίλου και συγκροτήθηκε σε σώμα το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο ως ακολούθως: Πρόεδρος: Δεσποτόπουλος Γεώργιος, Αντιπρόεδρος: Ψήτος Βασίλειος, Γενικός Γραμματέας: Πέππα Ασημίνα, Ταμίας: Τσιμής Δημήτριος, Έφορος ναυταθλητικής δραστηριότητος: Πέτσας Δημήτριος του Βασιλείου, Έφορος λιμένα και ναυτικών εγκαταστάσεων ξηράς: Χαλάς Γεώργιος, Έφορος εντευκτηρίου: Περράκης Διονύσιος, Μέλος: Παπαδόπουλος Γεώργιος, Μέλος: Πολυκράτης Στυλιανός.

Δραστηριότητες του Ομίλου

Έκθεση Σωτήριου Τζαμουράνη

Την Τετάρτη, 1η Νοεμβρίου 2006 εγκαινιάστηκε η νέα έκθεση του εκλεκτού μέλους του Μουσείου και ζωγράφου κύριου Σωτήρη Τζαμουράνη στην αίθουσα «Παρνασού» στην πλατεία Καρύτση 8. Ο Κύριος Τζαμουράνης ζωγραφίζει επαγγελματικά πάνω από 40 χρόνια. Έχει λάβει μέρος σε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ πολλά έργα του εκτίθενται μόνιμα σε πολιτιστικούς οργανισμούς. Είναι μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος.

Κατά τη διάρκεια του θέρους του 2006, διοργανώθηκαν από το Ν.Ο. ΑΔΡΙΑΣ οι ακόλουθες δραστηριότητες: 1) Κατατέθηκε αίτηση από το Δ.Σ. του Ομίλου, στο Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Υδρούσας, για την παραχώρηση του ανακαινισμένου με δαπάνες του Ιδρυτικού μας μέλους, Γεωργίου Κωνσταντινίδη, των παλαιών σφαγείων Μπατσίου, για έδρα του Ομίλου και παραχώρηση παράλιου χώρου για τη ναυταθλητική του δραστηριότητα.

2) Διοργανώθηκαν μηνιαία δείπνα- barBQ/μπουφέ, στο Ξενοδοχείο ΠΕΡΡΑΚΗΣ, για τα μέλη του Ομίλου με ιδιαίτερη επιτυχία.

3) Διοργανώθηκε με επιτυχία το πρώτο σχολείο ιστιοπλοΐας ανοιχτής θαλάσσης, το οποίο παρακολούθησαν 7 μέλη του Ομίλου, οι εντυπώσεις των οποίων υπήρξαν θετικότατες. Το Ναυτικό Μουσείο χαιρετίζει την ίδρυση του Ομίλου και εύχεται σε μια δημιουργική επικοινωνία και συνεργασία

Καράβια, Ξύλα, Άρμενα - Επιστροφή...

Τη Δευτέρα 27 Νοεμβρίου 2006 εγκαινιάστηκε η έκθεση του εξαίρετου μέλους του Ν.Μ.Ε. και καλλιτέχνη κ. Νικόλαου Γιαννακόπουλου «Καράβια, Ξύλα, Άρμενα Επιστροφή...» στην αίθουσα του Ιωνικού Συνδέσμου. Ο κ. Γιαννακόπουλος έχει την ικανότητα και την καλλιτεχνική ευαισθησία να μετατρέπει υλικά από καρνάγια και διαλυτήρια πλοίων σε μικρά αριστουργήματα. Ðåñßðëïõò

81

ΤΟ ΝΜΕ ΧΑΙΡΕΤΙΖΕΙ Νέο Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΑΑΝ Την Κυριακή 3 Δεκεμβρίου έλαβαν χώρα αρχαιρεσίες στο κτίριο του ΓΕΝ της Πλατείας Κλαυθμώνος για την ανάδειξη του νέου Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Ναυτικού. Παράλληλα έγιναν αρχαιρεσίες στη Σαλαμίνα, Πόρο και Χανιά για την ανάδειξη των περιφερειακών τοπικών Δ.Σ. της Ένωσης. Το νέο Δ.Σ. που αναδείχθηκε από τις κάλπες είναι το ακόλουθο: Πρόεδρος: Καναβαριώτης Κωνσταντίνος, Αντιναύαρχος ΠΝ ε.α., Αντιπρόεδρος: Βάλλας Κωνσταντίνος, Αντιναύαρχος ΠΝ ε.α. Μέλη: Αγγελόπουλος Ιωάννης, Αρχιπλοίαρχος (Δδ) ΠΝ ε.α., Αϊδίνης Γεώργιος, Αρχιπλοίαρχος (Δδ) ΠΝ ε.α., Αποστολάκης Δημήτριος, Υποναύαρχος (Μ) ΠΝ ε.α., Τζωρτζάκης Γεώργιος, Αρχιπλοίαρχος (Ο) ΠΝ ε.α., Παρασκευόπουλος Ανδρέας, Υποναύαρχος (Ι) ΠΝ ε.α., Γκούρας Νικόλαος, Υποναύαρχος ΛΣ ε.α., Αϊδίνης Χαράλαμπος, Πλοίαρχος (ΠΥ) ΠΝ ε.α., Γεωργακόπουλος Γρηγόριος, Αντιπλοίαρχος (ΠΤ) ΠΝ ε.α., Τζικάκης Γεώργιος, Αντιπλοίαρχος (ΠΥ) ΠΝ ε.α. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος χαιρετίζει το νέο Δ.Σ. της Ε.Α.Α.Ν. και εύχεται καλή επιτυχία στα καθήκοντά του για το καλό όλων των αποστράτων Αξιωματικών του Π.Ν. και του Λ.Σ. Παράλληλα ελπίζει ότι η συνεργασία μεταξύ ΝΜΕ και ΕΑΑΝ μπορεί να προωθηθεί ακόμη περισσότερο επ’ ωφελεία και των δύο φορέων.

ΝΕΑ ΜΕΛΗ 1

Αλβανός Ιωάννης

2

Βελόνιας Μιχαήλ

Επιχειρηματίας

3

Ιωαννίδης Αθανάσιος

Νομικός – Ιστορικός

4

Κοιλάκος Σταμάτιος

Εφοπλιστής

5

Κοιλάκου Βασιλική

Επιχειρηματίας

6

Παυλάκη Αναστασία

Καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας

7

Στεφανόπουλος Κώστας

Πλοίαρχος Ε.Ν. – Συγγραφέας

8

Στρίγκος Γεώργιος

Επιχειρηματίας

9

Τόφα Χρυσούλα

Αξιωματικός Π.Ν.

10

Χοζός Δημοσθένης

Αρχιπλοίαρχος Π.Ν. ε.α.

ΔΩΡΕΕΣ ΕΚΘΕΜΑΤΩΝ Δώρησαν στο Μουσείο και τους ευχαριστούμε θερμα: • Δωρεά φαρικού μηχανισμού από την Υπηρεσία Φάρων. Ευχαριστούμε θερμά τον Διευθυντή της Υπηρεσίας Φάρων, Αρχιπλοίαρχο (Μ) Σ. Σουβαλιώτη Π.Ν. αλλά και όσους βοήθησαν από την Υπηρεσία προκειμένου να δωρηθεί και να μεταφερθεί στο Ναυτικό Μουσείο ένας φαρικός μηχανισμός αερίου με τον οβελό του, που έχει πλέον παροπλισθεί. Ο συγκεκριμένος τύπος ήταν σε χρήση μέχρι το 2000 και αποτελεί ένα σημαντικό απόκτημα για την συλλογή του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

• Ο κ. Παναγιώτης Μολφέτας, μέλος του Δ.Σ., ένα ομοίωμα τυπικής ατμοκίνητης πιλοτίνας (1910-1920), το οποίο κατασκεύασε ο ίδιος.

• Ο κ. Στ. Μανθούλης, μία ελαιογραφία, στην οποία εικονίζεται Λίμπερτυ. (για το έργο και την συνεισφορά του ζωγράφου Στ. Μανθούλη θα γίνει εκτενές αφιέρωμα στο επόμενο 58ο τεύχος του Περίπλου) • Η Αντιπλοίαρχος (ΥΝ) κα Χρυσούλα Τόφα Π.Ν. το μετάλλιο που της απενεμήθη για τη συμμετοχή της στο πλαίσιο της συνδρομής των Ενόπλων Δυνάμεων στη διοργάνωση και διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα το 2004 μετά του διπλώματος.

• Η κα Βιργινία Πανά μία ιστορική φωτογραφία του 1904, στην οποία εικονίζεται, μεταξύ άλλων, ο Ναύαρχος Γ. Πανάς.

• Ο κ. Τιμόθεος Μασούρας, Γενικός Γραμματεύς του Δ.Σ., πλήθος φωτογραφιών και αρχειακού υλικού.

ΧΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΩΡΕΕΣ Προσέφεραν για την ενίσχυση του Μουσείου: Kωστόπουλος Ιωάννης Ιωαννίδης Παύλος Γκάτσου Αθηναίου Παπασιφάκη Ελένη Ρωμανού Νικολαΐδου Μαργαρίτα Κοκκίνης Γεώργιος 82

Ðåñßðëïõò

€1.500 åõñþ € 964 € 300 € 100 € 90 € 50

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ

Αγαπητοί αναγνώστες Η συντακτική ομάδα του Περιοδικού του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος «Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας» σας προσκαλεί να συμβάλλετε στον εμπλουτισμό της ύλης και στην αισθητική βελτίωσή του. Η δημιουργία ενός αρχείου ύλης του περιοδικού θα συμβάλλει στην παρουσίαση περισσότερων επετειακών αφιερωμάτων και στην τήρηση των χρονικών περιθωρίων κυκλοφορίας του, δίχως καθυστερήσεις. Σας καλούμε λοιπόν να μας στείλετε άρθρα ιστορικά για τον εμπλουτισμό της μόνιμης στήλης «Επετειακό Ημερολόγιο - Μνήμες Ηρώων», λογοτεχνικά για την στήλη «Λογοτεχνία και Θάλασσα» καθώς και προσωπικές σας εμπειρίες ναυτικά ημερολόγια, κριτική τέχνης και θέματα οικολογίας, αθλητισμού και μουσειολογίας. Έναν ακόμα τομέα που προ-σπαθούμε να καταγράψουμε και να προβάλλουμε αποτελεί η πλούσια ελληνική λαογραφία και η παράδοση. Η συμβολή σας θα μας ήταν πολύτιμη στην καταγραφή τοπικών ναυτικών ιστοριών που παραμένουν άγνωστες στο ευρύτερο κοινό και κινδυνεύουν να χαθούν. Το φωτογραφικό υλικό κρίνεται απαραίτητο για την αισθητική παρουσίαση κάθε θέματος. Συνοδεύσατε τις παρουσιάσεις σας με πολλές φωτογραφίες που θα ζωντανεύουν και θα κάνουν πιο κατανοητές τις καταγραφές σας. Αν η συγγραφή δεν είναι στα ενδιαφέροντά σας, μπορείτε επίσης να συμβάλλετε στην βελτίωση της περιοδικής έκδοσης του Μουσείου με την αποστολή προτάσεων θεμάτων που θα επιθυμούσατε να ερευνήσει η συντακτική ομάδα και να δημοσιεύσει. Η αποστολή ανεξάρτητου φωτογραφικού υλικού επίσης θα μπορούσε να μας διευκολύνει στις έρευνές μας. Ένα ευρύ δίκτυο κειμενογράφων του Περιοδικού θα το έκανε πολυθεματικό και ασφαλώς πιο ενδιαφέρον. Συστήστε μας γνωστούς σας συγγραφείς ή προτείνετέ μας να προσεγγίσουμε ανθρώπους των γραμμάτων που δεν γνωρίζουμε. Με την βοήθεια όλων ο «Περίπλους» θα αναδειχτεί περισσότερο ως ένα από τα κύρια μέσα καταγραφής της Ελληνικής Ναυτικής Ιστορίας και Παράδοσης και του σύγχρονου μουσειολογικού προβληματισμού. Παρακαλούμε αποστείλετέ μας τα άρθρα σας • είτε σε ηλεκτρονική μορφή στο e-mail του Μουσείου nme@ath.forthnet.gr

84

Ðåñßðëïõò

είτε ταχυδρομικά στην διεύθυνση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, Μαρίνα Ζέας, 185 37, Πειραιάς, προσθέστε και στις δύο περιπτώσεις την ένδειξη «για το περιοδικό Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας». Τα άρθρα σας θα πρέπει απαραίτητα να συνοδεύονται με • το όνομα του συγγραφέα, • την ιδιότητά του, • σύντομο βιογραφικό σημείωμα • καθώς και τρόπο επικοινωνίας του Μουσείου μαζί του. Οι φωτογραφίες σας μπορούν να αποσταλούν σε πρωτότυπη μορφή, σε films ή σε ηλεκτρονική μορφή ανάλυσης 300 dpi, αναφέροντας τον φωτογράφο εάν υπάρχει καθώς και σύντομη λεζάντα. Ευχαριστούμε πολύ •

Διαφημιστικό Πρόγραμμα Περίπλου

Για τις εταιρείες που επιθυμούν να ενταχθούν στο διαφημιστικό πρόγραμμα του περιοδικού για το έτος 2007, ακολουθούν οι προδιαγραφές των καταχωρήσεων. Παρακαλούμε επικοινωνήστε έγκαιρα μαζί μας Οι καταχωρήσεις σας μπορούν να σταλούν σε μορφή FILMS ή σε ηλεκτρονική μορφή ως • Tiff, PDF, JPEG σε ανάλυση 300 dpi για PC, διαστάσεων 21 x 29cm ξακρισμένο.

• Illustrator ή Eps Format για PC, διαστάσεων 21 x 29cm ξακρισμένο.

• Corel Draw 11 format για PC, διαστάσεων 21 x 29cm ξακρισμένο. Ευχαριστούμε πολύ για την στήριξή σας στο έργο μας

Απάντηση σε επιστολή

Στη σύνταξη του «Περίπλου» έφτασε, λίγο καθυστερημένα, η επιστολή του μέλους κας Δήμητρας (Μιμής) Πέτρου για ορισμένες παραλείψεις του περιοδικού και της εκπαιδευτικής λειτουργίας του Μουσείου. Ευχαριστούμε ιδιαίτερα την κ. Πέτρου για τις υποδείξεις της που γίνονται με καλή πίστη και θα καταβάλλουμε κάθε προσπάθεια να βελτιώσουμε τόσο τις διαδικασίες μας όσο και την ύλη του περιοδικού μας. Επ’ ευκαιρία θα θέλαμε να παροτρύνουμε τους αναγνώστες μας να μην διστάζουν να μας επισημαίνουν τις παρατηρήσεις τους, τις οποίες θα λαμβάνουμε υπ’ όψιν, με στόχο πάντα το περιοδικό μας να βελτιώνει την παρουσία του και να γίνεται περισσότερο ελκυστικό στους αναγνώστες του. «Περίπλους»

Αλλαγή ηλεκτρονικής διεύθυνσης Μουσείου

Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, μέσα στα πλαίσια του προγράμματος της «Κοινωνίας της Πληροφορίας» προχωράει στην ψηφιοποίηση των αρχείων του και στο εκσυγχρονισμό των ηλεκτρονικών του υπηρεσιών. Για την καλύτερη και γρηγορότερη εξυπηρέτηση σας μπορείτε να επικοινωνήσετε με την Διοίκηση και το Προσωπικό του Μουσείου στην νέα ηλεκτρονική διεύθυνσή του: nme@ath.forthnet.gr. Επίσης παρακαλούμε τα μέλη μας να ενημερώσουν την γραμματεία του Μουσείου σχετικά με τις προσωπικές τους ηλεκτρονικές διευθύνσεις καθώς και για τυχόν αλλαγές στις διευθύνσεις και στα τηλέφωνά τους. Τέλος η γραμματεία υπενθυμίζει ότι για την μελλοντική αλλαγή και εκσυγχρονισμό των καρτών – μελών απαιτούνται δύο μικρές, έγχρωμες φωτογραφίες ταυτότητας.

Ημερολόγιο εκδόσεων του «Περίπλου Ναυτικής Ιστορίας» για το έτος 2007:

Μάρτιος 2007, τεύχος 58 – εορταστικό Πασχαλινό. Αφιέρωμα στην μεγαλύτερη γιορτή της Ορθοδοξίας / Ειδική παρουσίαση για την Εθνική Εορτή της 25ης Μαρτίου (τέλη Φεβρουαρίου κλείσιμο ύλης).

• Ιούνιος 2007, τεύχος 59 – καλοκαιρινό τεύχος. Αφιέρωμα στην αντιμετώπιση της ρύπανσης των θαλασσών - HELMEPA / Ειδική Παρουσίαση για την Παγκόσμια Ημέρα Μουσείων στις 18 Μαΐου (τέλη Μαΐου κλείσιμο ύλης).

• Σεπτέμβριος 2007, τεύχος 60 - γενέθλιο εξηκοστό τεύχος. Αφιέρωμα στην δράση των Ελληνικών Υποβρυχίων / Ειδική Παρουσίαση στην μεγάλη ευρωπαϊκή γιορτή πολιτιστικών οργανισμών Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς (τέλη Αυγούστου κλείσιμο ύλης).

• Δεκέμβριος 2007, τεύχος 61 - εορταστικό Χριστουγεννιάτικο - Πρωτοχρονιάτικο (τέλη Νοεμβρίου κλείσιμο ύλης) •

ΠΑΡΟΡΑΜΑΤΑ

Στο προηγούμενο τεύχος του «Περίπλους» εκ παραδρομής στην σελίδα 39 μπήκε φωτογραφία του λιμανιού του Πόρου αντί για τη σωστή, του λιμανιού της Ύδρας, στο άρθρο του κ. Φρίξου Δήμου για την Σχολή Εμπορικής Ναυτιλίας της Ύδρας. Ας μας συγχωρέσουν οι Υδραίοι αναγνώστες μας για την αβλεψία.

Αποκτήστε τη συλλεκτική και πολυτελή έκδοση

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912 - 13 Ο Ναυτικός Αγώνας Λόγω εξαντλήσεως επανεκδίδεται με την ευγενική χορηγία του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ

Αγαπητοί αναγνώστες Η συντακτική ομάδα του Περιοδικού του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος «Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας» σας προσκαλεί να συμβάλλετε στον εμπλουτισμό της ύλης και στην αισθητική βελτίωσή του. Η δημιουργία ενός αρχείου ύλης του περιοδικού θα συμβάλλει στην παρουσίαση περισσότερων επετειακών αφιερωμάτων και στην τήρηση των χρονικών περιθωρίων κυκλοφορίας του, δίχως καθυστερήσεις. Σας καλούμε λοιπόν να μας στείλετε άρθρα ιστορικά για τον εμπλουτισμό της μόνιμης στήλης «Επετειακό Ημερολόγιο - Μνήμες Ηρώων», λογοτεχνικά για την στήλη «Λογοτεχνία και Θάλασσα» καθώς και προσωπικές σας εμπειρίες - ναυτικά ημερολόγια, κριτική τέχνης και θέματα οικολογίας, αθλητισμού και μουσειολογίας. Έναν ακόμα τομέα που προσπαθούμε να καταγράψουμε και να προβάλλουμε αποτελεί η πλούσια ελληνική λαογραφία και η παράδοση. Η συμβολή σας θα μας ήταν πολύτιμη στην καταγραφή τοπικών ναυτικών ιστοριών που παραμένουν άγνωστες στο ευρύτερο κοινό και κινδυνεύουν να χαθούν. Το φωτογραφικό υλικό κρίνεται απαραίτητο για την αισθητική παρουσίαση κάθε θέματος. Συνοδεύσατε τις παρουσιάσεις σας με πολλές φωτογραφίες που θα ζωντανεύουν και θα πιο Λεύκωμα κατανοητές «Βαλκανικοί τις καΤοκάνουν Ιστορικό Πόλεμοι. Ο Ναυτικός Αγώνας 1912-1913» έκδοσης του Ναυτικού Μουσείου της ταγραφές σας. Ελλάδος διατίθεται στην τιμή των 70€, εκτός του χώρου του Μουσείου στα εξής βιβλιοπωλεία: Αν η συγγραφή δεν είναι στα ενδιαφέροντά σας, μπορείτε ΠΕΙΡΑΙΑΣ: Γ. Σωτηρόπουλος, «Η φωλιά του βιβλίου», Κολοκοτρώνη 90, Πειραιάς • Χ. & Μ. Τσαμαντάκη, Καραόλη & Δημητρίου 43, επίσης ΑΘΗΝΑ: να συμβάλλετε Πειραιάς Χρ. Ψιακήστην & Σία, Ιπποκράτους 112, Αθήνα • Παπασωτηρίου, Στουρνάρη 35 & Τζωρτζ, τηλ.: 210 33 23 300 • ΙΑΝΟΣ, Σταδίου 24, τηλ.: 210 32 17 917 • ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: ΙΑΝΟΣ, Αριστοτέλους 7, Θεσσαλονίκη • Προμηθεύς, Βύρωνος 4, Θεσσαλονίκη • Ε. & Γ. Μπαρμπουδάκης, Αριστοτέλους 4, Θεσσαλονίκη • ΣΥΡΟΣ: Ν. Κανακάρης, Σταματίου Πρωίου, Σύρος

Β Α Ρ Ο ÁãáðçôÝò ößëåò êáé ößëïé ÊÜèå ÷ñüíï ôÝôïéåò ìÝñåò ðñïôéìÜìå íá ãéïñôÜæïõìå ôçí ðñùôï÷ñïíéÜ, íá ÷áéñüìáóôå ãéá ôï íÝï ÷ñüíï ðïõ Ýñ÷åôáé, íá åëðßæïõìå ðùò ðïëëÜ ðïõ äåí êáôáöÝñáìå ðñéí ìðïñïýí íá åðéôåõ÷èïýí ôþñá. Ìéá Üëëç Üðïøç èá Þôáí íá ðñïâëçìáôéæüìáóôå ãéá ôï ÷ñüíï ðïõ ôñÝ÷åé êáé öïñôþíåé âÜñç óôçí ðëÜôç ìáò, ãéá üóá äåí åðéôý÷áìå, ãéá åêåßíïõò óõããåíåßò êáé ößëïõò, ðïõ áíáðüöåõêôá Ýöõãáí ôç ÷ñïíéÜ ðïõ ðÝñáóå êáé äåí èá ôïõò îáíáäïýìå. Åßíáé öõóéïëïãéêÞ ç ôÜóç ìáò íá óõíôáóóüìáóôå ìå ôçí ðñþôç ðåñßðôùóç. Óôï êÜôù êÜôù ôçò ãñáöÞò ç óõíå÷Þò áíáäßöçóç ôïõ õðáñîéáêïý ìáò ðñïâëÞìáôïò ïýôå êáëü ìáò êÜíåé, ïýôå öõóéêÜ êáé äßíåé áðáíôÞóåéò óôá ðñïáéþíéá åñùôÞìáôá ôïõ áíèñþðïõ. ÊÜôé áíÜëïãï èá ìðïñïýóå íá ðåé êáíåßò ðùò óõìâáßíåé êáé ìå ôá ÌïõóåéáêÜ èÝìáôá. ÐÜíôá åëðßæïõìå, éäéáßôåñá ôÝôïéåò ìÝñåò êáé ôåëéêÜ ôá áðïôåëÝóìáôá äåí öáßíïíôáé íá åßíáé áíÜëïãá ôùí ðñïóðáèåéþí ðïõ êáôáâÜëëïíôáé. Åêåßíï ðïõ óõìâáßíåé, ìå äõï ëüãéá, åßíáé ðùò äåí ìðïñåß ôï Ìïõóåßï íá ðåßóåé ôïõò áñìüäéïõò êõâåñíçôéêïýò ðáñÜãïíôåò, ôïõò ðñïçãïýìåíïõò êáé ôïõò ðáñüíôåò, ãéá ôçí áíáãêáéüôçôá ôçò ýðáñîÞò ôïõ êáé åðïìÝíùò ãéá ôçí áíáãêáéüôçôá ôçò åêäÞëùóçò ôïõ êñáôéêïý åíäéáöÝñïíôïò. Äåí åßíáé èÝìá Ýëëåéøçò ðüñùí. ÕðÜñ÷ïõí êáé ðáñáìÝíïõí áäéÜèåôïé. Áò åëðßóïõìå ëïéðüí ôïõ ÷ñüíïõ üôé èá áðïäåé÷èïýìå ðåñéóóüôåñï ðåéóôéêïß. ¢ëëùóôå ìå ôßðïôá óôïí êüóìï äåí èá Þèåëá íá ÷áëÜóù ôçí üìïñöç ×ñéóôïõãåííéÜôéêç áôìüóöáéñá êáé ôéò ÷áñìüóõíåò åõ÷Ýò ãéá ôïí êáéíïýñéï ÷ñüíï, ìå ôçí äéáñêÞ êáé ìïíüôïíç ãêñßíéá ìïõ êáé ôçí áðáéóéüäïîç ïðôéêÞ ìïõ, ãéá ðñÜãìáôá ðïõ äåí åßíáé êáëÜ óôï Ìïõóåßï, Þ ðïõ Ýóôù, èá ìðïñïýóáí íá ãßíïõí êáëýôåñá. Ôï ôñßìçíï ðïõ ìáò ðÝñáóå ôï Ìïõóåßï åß÷å äýï åêäçëþóåéò ðïëý ðåôõ÷çìÝíåò. Ç ðñþôç Þôáí ç ðáñïõóßáóç ôïõ çìåñïëïãßïõ ôïõ 2007 êáé ç äåýôåñç ôï ×ñéóôïõãåííéÜôéêï Bazaar. Ç éäÝá ôïõ áöéåñþìáôïò ôïõ çìåñïëïãßïõ óôïõò áãþíåò êáé ôéò èõóßåò ôçò åìðïñéêÞò íáõôéëßáò êáôÜ ôïõò äýï Ðáãêïóìßïõò ÐïëÝìïõò Þôáí ðñÜãìáôé åîáéñåôéêÞ êáé áîßæïõí óõã÷áñçôÞñéá óôïõò åìðíåõóôÝò ôçò. Åßíáé ðñÜãìáôé ãåãïíüò ðùò áõôÞ ç ìåãÜëç óõíåéóöïñÜ äåí åßíáé êáèüëïõ ãíùóôÞ óôï åõñý êïéíü, üðùò ôïõëÜ÷éóôïí åßíáé ãíùóôÞ ç óõììåôï÷Þ ôùí ôñéþí êëÜäùí ôùí Å.Ä. êáé ôçò ÅèíéêÞò Áíôßóôáóçò. Ç éäÝá ôïõ Ìïõóåßïõ íá ãíùóôïðïéÞóåé ôç ìåãÜëç óõíåéóöïñÜ ôïõ åìðïñéêïý íáõôéêïý óôçí õðüèåóç ôçò åëåõèåñßáò êáé ôçò äçìïêñáôßáò ìÝóù ôïõ ðëïýóéïõ öùôïãñáöéêïý õëéêïý ðïõ ÷ñçóéìïðïßçóå, åßíáé ðñùôüôõðç êáé áóöáëþò áðåõèýíåôáé óå ðïëý åõñýôåñá êïéíùíéêÜ óôñþìáôá, áð’ üóï ïé åîåéäéêåõìÝíåò åêäüóåéò óçìáíôéêþí åñåõíçôþí ôïõ 86

Ðåñßðëïõò

Μ Ε Τ Ρ Ο

ÃñÜöåé ï ÓêÜðïõëïò

èÝìáôïò, ìåôáîý ôùí ïðïßùí êáé ï áåßìíçóôïò ðñüåäñïò ôïõ ìïõóåßïõ Êþóôáò ÐáÀæçò. Äåí Ý÷ïõìå ðëçñïöüñçóç ãéá ôçí åìðïñéêÞ åðéôõ÷ßá Þ ìç ôïõ çìåñïëïãßïõ. Èá Þôáí üìùò êñßìá, ï ìåãÜëïò áñéèìüò ôùí íáõôéëéáêþí åðé÷åéñÞóåùí êáé ãñáöåßùí, íá ìçí áãïñÜóåé ãéá ðñùôï÷ñïíéÜôéêá äþñá, Ýíá áñéèìü çìåñïëïãßùí. ¸ôóé äéáäßäåôáé ç éóôïñéêÞ ãíþóç êáé ðáñÜëëçëá õðïóôçñßæåôáé ôï Ìïõóåßï. Ôï ÷ñéóôïõãåííéÜôéêï Bazaar, ðïõ Üñ÷éóå íá ãßíåôáé ãéá ðñþôç öïñÜ ðÝñõóé, ôåßíåé íá ãßíåé èåóìüò êáé ìÜëéóôá åðéôõ÷çìÝíïò. Ôá ìÝëç êáé ïé ößëïé ôïõ Ìïõóåßïõ Ý÷ïõí ðéá óõíåéäçôïðïéÞóåé ðùò ç áãïñÜ êÜðïéùí äþñùí áðü ôçí áãïñÜ ôïõ Ìïõóåßïõ åßíáé óõìöÝñïõóá, åíþ ðáñÜëëçëá äåß÷íïõí Ýìðñáêôá ôçí áãÜðç ôïõò ãéá ôï ßäñõìá. Ç ðñþôç ìÝñá ìÜëéóôá, Ýìïéáæå êáé Þôáí, Ýíá ðïëýâïõï êáé ðïëý÷ñùìï ðáíçãýñé ìå ðïéïôéêÜ äþñá, ðßíáêåò, âéâëßá, óôïëßäéá êáé Üëëá, áñáäéáóìÝíá óå ðÜãêïõò êáé ôï ðñïóùðéêü ôïõ Ìïõóåßïõ óå ðñùôüãíùñïõò ñüëïõò íá ðñïóðáèåß íá åîõðçñåôÞóåé ôïõò ðïëëïýò ößëïõò êáé ößëåò ðïõ óõíùóôßæïíôáí ìðñïóôÜ ôïõ. Óôçí áñ÷Þ ôïõ ôñéìÞíïõ õðÞñîå ìéá åîÝëéîç ôçí ïðïßá ðëçñïöïñÞèçêá áñãÜ, ôï ìÞíá ÄåêÝìâñéï. Ðñüêåéôáé ãéá ôçí ïõóéáóôéêÞ äéêáßùóç ôïõ Ìïõóåßïõ áðü ôï Ðñùôïäéêåßï Ðåéñáéþò ãéá ôçí äéáâüçôç ðëÝïí ðñïóöõãÞ êÜðïéùí “ößëùí” ôïõ, ðïõ åß÷å êáôáôåèåß ôïí ÓåðôÝìâñéï ôïõ 2003. Ç ðñïóöõãÞ óôñåöüôáí êáôÜ ôïõ êýñïõò ôùí ðñÜîåùí ôïõ Ä.Ó. ôï ïðïßï ðñïÝêõøå ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ ÐñïÝäñïõ Êþóôá ÐáÀæç ôïí ÍïÝìâñéï ôïõ 2002 êáé êõñßùò êáôÜ ôïõ êýñïõò ôùí áñ÷áéñåóéþí ôïõ Ìáñôßïõ 2003. Áðü ôï äéêü ìïõ åðßðåäï ðëçñïöüñçóçò äåí ãíùñßæù ðïëëÜ ðñÜãìáôá êáé éäßùò äåí ãíùñßæù ôá ïíüìáôá åêåßíùí ðïõ ðñïóõðÝãñáøáí ôçí ðñïóöõãÞ êáé ôùí ìáñôýñùí ðïõ ðáñïõóéÜóôçêáí íá êáôáèÝóïõí åíáíôßïí ôïõ Ìïõóåßïõ êáé ôçò åêëåãìÝíçò ôüôå äéïßêçóÞò ôïõ. Ôï ãåãïíüò üìùò êáé ìüíï üôé ç ðñïóöõãÞ êáôáôÝèçêå 6 ìÞíåò ìåôÜ ôéò ôüôå áñ÷áéñåóßåò, áðïäåéêíýåé üôé ôï áßôéï Þôáí ôï áðïôÝëåóìá ôùí áñ÷áéñåóéþí êáé ü÷é ïé åðéêëÞóåéò ôçò íïìéìüôçôáò ôùí äéáäéêáóéþí ðïõ áêïëïõèÞèçêáí. ÁðëÜ ìåôÜ ôéò åêëïãÝò, ìå äåäïìÝíï ôï ìç áñåóôü áðïôÝëåóìá, øÜ÷íáíå åðß Ýíá åîÜìçíï ãéá íá âñïõí êÜôé êáé íá áìöéóâçôÞóïõí ôçí åãêõñüôçôá ôùí ðñÜîåùí ôïõ Ä.Ó. êáé åðïìÝíùò ôùí åêëïãþí. Êñßìá. Ôï Ìïõóåßï ðïõ ðÝíåôáé äáðÜíçóå Ýíá óùñü Ýîïäá óå äéêçãüñïõò. Èá õðÜñîåé êáíÝíáò áðü åêåßíïõò ðïõ õðÝãñáøáí ôçí ðñïóöõãÞ ðïõ íá Ý÷åé ôçí åõáéóèçóßá íá åðùìéóèåß Ýóôù êáé ìÝñïò áðü ôéò äáðÜíåò;;;; Äåí Ý÷ù Üëëá íÝá íá óáò ãñÜøù. Ôá åîùôåñéêÜ åêèÝìáôá ôïõ Ìïõóåßïõ ðáñáìÝíïõí óôá ÷Üëéá ôïõò. Óå êÜðïéïí áðü ôï äéïéêçôéêü óõìâïýëéï ðñÝðåé íá áíáôåèåß ôï èÝìá. Íá åëðßóïõìå óôïí êáéíïýñéï ÷ñüíï;;;; ºäùìåí. ×ñüíéá ðïëëÜ. Åõôõ÷éóìÝíï ôï 2007 Ðåñßðëïõò

87

ÊÁÔÁËÏÃÏÓ ÐÏËÉÔÉÓÔÉÊÙÍ ÖÏÑÅÙÍ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ

Ô.Ê.

ÔÇËÅÖÙÍÁ

ÍÏÌÉÊÇ ÌÏÑÖÇ

ÊÁÔÇÃÏÑÉÁ

Ðáðáññçãïðïýëïõ 2

105 61 ÁèÞíá

210 32 51 260

Í.Ð.É.Ä.

Ãåíéêü

Ãéáëüò Óýìçò

856 00 ÄùäåêÜíçóá

22460 77236 22460 72569

Ä.

Åéäéêü

Óêñá 94

176 63 ÊáëëéèÝá

210 95 14 291

Í.Ð.É.Ä.

-

¼ñìïò Ðáëáéïý ÖáëÞñïõ -Ôñïêáíôåñü

-

210 98 36 539 210 98 52 578

Êñáôéêü

-

-

180 40 ¾äñá

62980 52355

Í.Ð.Ä.Ä.

Ôïðéêü

Âéèõíßáò 2

632 00 Í. ÌïõäáíéÜ ×áëêéäéêÞò

Ôçë. /Fax: 23730 26166

Ä.

Åéäéêü

ÔóéëéâÞ

291 00 ÆÜêõíèïò

26950 42436

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

8. ÍÁÕÔÉÊÏ & ÉÓÔÏÑÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÃÁËÁÎÅÉÄÉÏÕ

Ïäüò Ìïõóåßïõ 3

330 52 Ãáëáîßäé

22650 41558 22650 41795

Ä.

Ôïðéêü

9. ÍÁÕÔÉÊÏ & ÉÓÔÏÑÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÆÁÊÕÍÈÏÕ

Ìðü÷áëç

291 00 ÆÜêõíèïò

26950 83223

Í.Ð.É.Ä.

Ãåíéêü

Ðáñíáóóïý 2 & Ëåùö. Êçöéóßáò

151 24 Ìáñïýóé

210 81 25 547

Í.Ð.É.Ä.

Ãåíéêü

ÄÞìïò ¢íäñïõ

845 00 ¢íäñïò

22820 24166 22820 22275

Í.Ð.Ä.Ä.

Ôïðéêü

Ìðïõìðïõëßíáò 31-33

185 35 ÐåéñáéÜò

210 42 96 815

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

ÄÞìïò Êáëýìíïõ

852 00 ÊÜëõìíïò

22430 51361

Ä

Åéäéêü

28210 91875

Í.Ð.É.Ä.

Ãåíéêü

-

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

22720 51582

Í.Ð.É.Ä.

Ãåíéêü

ÏÍÏÌÁ

1. ÁËÓÏÓ ÅËËÇÍÉÊÇÓ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ 2. ÄÇÌÏÔÉÊÏ ÍÁÕÔÉÊÏ & ËÁÏÃÑÁÖÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÓÕÌÇÓ 3. ÅËËÇÍÉÊÏ ÉÍÓÔÉÔÏÕÔÏ ÐÑÏÓÔÁÓÉÁÓ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ 4. ÈÙÑÇÊÔÏ Ã. ÁÂÅÑÙÖ 5. ÉÓÔÏÑÉÊÏ ÁÑ×ÅÉÏ - ÌÏÕÓÅÉÏ ÕÄÑÁÓ 6. ÌÏÕÓÅÉÏ ÁËÉÅÕÔÉÊÙÍ ÓÊÁÖÙÍ & ÅÑÃÁËÅÉÙÍ 7. ÌÉËÁÍÅÉÏ ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ

10. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÁÉÃÁÉÏÕ 11. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÁÍÄÑÏÕ 12. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÈÇÑÁÓ 13. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÁËÕÌÍÏÕ 14. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÑÇÔÇÓ 15. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ËÉÔÏ×ÙÑÏÕ 16. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÏÉÍÏÕÓÓÙÍ ÏÉÍÏÕÓÓÅÓ ×ÉÏÕ 17. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ×ÉÏÕ 18. ÌÏÕÓÅÉÏ ÁËÉÅÉÁÓ & ÁËÉÅÕÔÉÊÙÍ ÓÊÁÖÙÍ ÓÔÏ ÐÅÑÁÌÁ 19. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÁÂÁËÁÓ 20. ÌÏÕÓÅÉÏ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ & ÓÐÏÃÃÁËÅÉÁÓ ÍÅÁÓ ÊÏÕÔÁËÇÓ 21. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÉÏÍÉÏÕ 22. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÁÑÄÁÌÕËÙÍ 23. ÌÏÕÓÅÉÏ “ÈÁËÁÓÓÁ” ÊÕÐÑÏÕ 24. ÍÁÕÔÉÊÇ ÓÕËËÏÃÇ Ì. ÌÅÈÅÍÉÔÇ

ÁêôÞ Êïõíôïõñéþôç Áã. Áðïóôüëùí 35 -

731 31 ×áíéÜ 602 00 Ëéôü÷ùñï Ðéåñßáò 821 01 Ïéíïýóóåò

ÓôÝöáíïõ Ôóïýñç 20

821 00 ×ßïò

22710 44139

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

ÊáñáïëÞ & Äçìçôñßïõ 28

188 63 ÐÝñáìá

210 44 19 083

Ä.

Åéäéêü

-

-

Ôçë.: 2510 835826 Fax: 2510 226850

Ä.

Åéäéêü

-

814 00 ËÞìíïò

Ôçë.: 22540 51790 22540 51362 Fax: 22540 51763

Ä.

Åéäéêü

-

ÖÜñóá Áñãïóôüëé ÊåöáëëïíéÜ ÊáñäÜìõëá ×ßïò

Ôçë.: 26710 87260 Í.Ð.É.Ä.

Fax: 26710 25656

Ôïðéêü

Ôçë.: 2510 835287 Í.Ð.É.Ä. Êéí: 6936 136 145

Ôïðéêü

Êñõïíåñßïõ 14

Áã. ÍÜðá Êýðñïò

00357 23816366

Ä.

Ãåíéêü

-

166 74 ÃëõöÜäá

-

É.

Ãåíéêü