ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ_ΤΕΥΧΟΣ 69

ΤΕΥΧΟΣ 69 • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ-ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2009

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ ΜΑΡΙΝΑ ΖΕΑΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ 185 37 Επιχορηγείται από ΥΠ.ΠΟ. - YEN - ΥΕΘΑ/ΓΕΝ-ΝΑΤ

69

OΚΤΩΒΡΙΟΣ-ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2009

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 02

Χαιρετισμός Εκδότη

06

ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ: «Κωνσταντίνος Βολανάκης 1837-1907», ο ποιητής της θάλασσας στο ΝΜΕ

24

Εορτασμός Αγίου Νικολάου στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων

26

Επέτειος των Νικηφόρων Ναυμαχιών Έλλης-Λήμνου 1912-13

28

Βαλκανικοί Πόλεμοι, Ναυτικός Αγώνας • Ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης Του Αντιναυάρχου Ιωάννη Παλούμπη Π.Ν. ε.α.

36

ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ ΟΜΙΛΙΑ Γ.Α. ΓΡΑΤΣΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΟΠΗ ΠΙΤΑΣ Ν.Ε.Ε. 2010

38

Η ΑΤΜΟΠΛΟΪΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΗΣ ΤΕΡΓΕΣΤΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΟ 1837 Του Αντώνη Βιρβίλη

42

ΕΚΔΗΛΩΣH ΜΝΗΜΗΣ ΣΤΗΝ ΙΡΛΑΝΔΙΑ Του Ευάγγελου Αγγελάκου, Δημάρχου Οινουσσών

44

ΝΑΥΣΙΠΛΟΪΑ & AΣΤΡΟΝΟΜΙΑ • Συλλογή ορισμένων Ναυτικών Οργάνων από τη συλλογή του ΝΜΕ Επιμέλεια: Χάρης Τορτορέλης

48

• ΩΡΟΛΟΓΙΟΝ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ Της Τόνιας Κουτσουράκη, Αρχαιολόγου-Διεύθυνση Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων / Υπουργείο Πολιτισμού & Τουρισμού

Äéåýèõíóç Óýíôáîçò: ÃéÜííçò Ðáëïýìðçò

50

Ψηφιδωτά ναυτικά θέματα Του Αντώνη Ρίζου Ιωάννης Τριανταφυλλίδης Του Αντιναυάρχου Ιωάννη Παλούμπη Π.Ν. ε.α.

ÅðéìÝëåéá ¸êäïóçò: Áíáóôáóßá Áíáãíùóôïðïýëïõ - Ðáëïýìðç ÉùÜííá Ìðåñìðßëç Áñ÷áéïëüãïò Ì.Ä.Å. ÂõæáíôéíÞò Áñ÷áéïëïãßáò ×áñÜëáìðïò ÔïñôïñÝëçò Ðáéäáãùãüò - Ìïõóåéïëüãïò

52

10 XPONIA ΕΥΡΩ. Η ναυτική ιστορία και παράδοση απεικονιζόμενη στα κέρματα του ευρώΤου Χάρη Τορτορέλη

54

Εκδήλωση για τα 37 χρόνια από την παραλαβή του Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ Του Αντιναυάρχου Ιωάννη Παλούμπη Π.Ν. ε.α.

56

Η διαχρονικότητα του Αγιασμού των Υδάτων Του Πλοιάρχου Ε.Ν. Νίκου Ι. Κωσταρά

58

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ & ΘΑΛΑΣΣΑ • Παρουσίαση «Ο ΓΛΑΡΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΕ-ΓΚΡΟΤΟ», Νουβέλα Του Φώτη Μεταλληνού • Παρουσιάσεις Ημερολογίων 2010 • Βιβλιοπαρουσιάσεις • Δωρεές Βιβλίων & Περιοδικών

72

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟΥ • Το ΝΜΕ χαιρετίζει • Το ΝΜΕ ήταν εκεί • Νέα Μέλη • Χρηματικές Δωρεές • Δωρεές αντικειμένων

75

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ Ν.Μ.Ε.

76

• Μια πρωτότυπη ευχετήρια κάρτα • Ανακοινώσεις Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη

78

ΒΑΡΟΜΕΤΡΟ

Eîþöõëëï: ËåðôïìÝñåéá ôïõ ðßíáêá Íáõìá÷ßá ôçò ËÞìíïõ. ÃÝñáëçò ËïõêÜò, Åëáéïãñáößá 160x360 åê. Áñ. ÓõëëïãÞò: 381.

06

Tñéìçíéáßá ¸êäïóç ôïõ Íáõôéêïý Ìïõóåßïõ ôçò ÅëëÜäïò Kùä. 2528 ÉäéïêôÞôçò: Íáõôéêüí Ìïõóåßïí ôçò ÅëëÜäïò Ìáñßíá ÆÝáò, ÐåéñáéÜò 185 37 Ôçë.: 210 45 16 264 Fax: 210 45 12 277 Å-mail: nme@ath.forthnet.gr Web: www.hmm.gr

28

Åêäüôçò - ÄéåõèõíôÞò: Áíáóôáóßá Áíáãíùóôïðïýëïõ - Ðáëïýìðç Ðñüåäñïò ôïõ Í.Ì.Å.

44

Äéáöçìßóåéò: Í. ÍéêïëáÀäçò Ôçë./Fax: 210 24 35 075 Ãñáììáôåßá: ÅëÝíç ÃáóôåñÜôïõ Êáëëéôå÷íéêÞ ÅðéìÝëåéá: ÔÜôóç ÅëÝíç

42

Åêôýðùóç: É.Í. ÐÁËËÇÓ ÁÅÂÅ Óôá ìÝëç ôïõ Ìïõóåßïõ äéáíÝìåôáé ÄùñåÜí Ïé áðüøåéò ðïõ åêöñÜæïíôáé óôïí ÐÅÑÉÐËÏÕ åßíáé ðñïóùðéêÝò ôùí óõããñáöÝùí êáé äå äåóìåýïõí ôï Í.Ì.Å. ïýôå åñìçíåýïõí ôçí ðïëéôéêÞ Þ ôéò áðïöÜóåéò ôïõ.

58

Ðåñßðëïõò

X ΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ Προέδρου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κας Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη

Τ

ο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος υποδέχτηκε την έβδομη δεκαετία από την ίδρυσή του με την διοργάνωση της έκθεσης «Κωνσταντίνος Βολανάκης 1837 - 1907, ο ποιητής της θάλασσας». Τόσο κατά την διάρκεια των εγκαινίων όσο και κατά τους επόμενους μήνες, πλήθη κόσμου επισκέφτηκαν την έκθεση, που αναδείχτηκε σε ένα από τα σημαντικότερα εικαστικά γεγονότα της χώρας μας. Νομίζω πως απαιτείται να εκφρασθεί ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους όσους ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μας, τόσο στους επισκέπτες που γέμισαν τις αίθουσες του Μουσείου και μας «ανάγκασαν» να παρατείνουμε την έκθεση μέχρι τις 21 Φεβρουαρίου, όσο και στους δημοσιογράφους έντυπων και ηλεκτρονικών μέσων, που την αγκάλιασαν και την πρόβαλαν με αγάπη όπως άρμοζε σε μια τέτοια διοργάνωση. Μεγάλο αφιέρωμα για την έκθεση και τα εγκαίνια θα βρείτε στις σελίδες που ακολουθούν. Η έκθεση Βολανάκη πέραν της, αντικειμενικά κρινόμενης, μεγάλης επιτυχίας της ενήργησε σαν καταλύτης σε πολλά επίπεδα των αρχών και της διοίκησης με αποτέλεσμα την εκδήλωση ενδιαφέροντος τόσο από τους αρμόδιους φορείς όσο και ατομικά, γεγονός που αφήνει πολλές ελπίδες για μια πιο αισιόδοξη συνέχεια.

Ερωτήματα των μικρών παιδιών, όπως «Ο Βολανάκης είναι Έλληνας;» ή διαπιστώσεις όπως «μοιάζει στον παππού μου», «ήταν φτωχός γιατί στους πίνακες του εμφανίζεται να περπατάει (σημ. «Το λιμάνι του Πειραιά από την βασιλική προβλήτα», «το λιμάνι του Βόλου τη νύχτα με φεγγαρόφωτο», «το αραξοβόλι», «η ακρογιαλιά με ψαράδικη βάρκα») φοράει τα ίδια ρούχα», «του πονούσαν τα πόδια από το περπάτημα γι αυτό κρατάει το μπαστουνάκι του» ή ακόμα η διαφωνία των παιδιών για το αν κρατά μπαστούνι ή ομπρέλα στον πίνακα «η ακρογιαλιά με ψαράδική βάρκα», κάνει τον ζωγράφο πιο οικείο και προσιτό, έναν από εμάς, πιο αγαπητό. Και έτσι καταφέρνουμε να «συνομιλήσουμε» μαζί του και να «ακούσουμε» τα μηνύματα που μας στέλνει από το παρελθόν, μέσω των πινάκων του. Μας παρασέρνει να παρατηρήσουμε το περιβάλλον γύρω μας, να θυμηθούμε τα δικά μας θαλασσινά ταξίδια και να κάνουμε τις εικόνες που τον ενέπνευσαν για να ζωγραφίσει και δική μας εμπειρία. Ιδιαίτερη αισιοδοξία νοιώσαμε το απόγευμα της Πέμπτης, 28 Ιανουαρίου 2010, όταν το Μουσείο παρέμεινε ανοιχτό ώστε να υποδεχτούμε και να ξεναγήσουμε στην έκθεση του Κωνσταντίνου Βολανάκη τους Ναυτικούς Δόκιμους. Οι νεαροί Ναυτικοί Δόκιμοι, με την άψογη εμφάνισή τους, επισκέ-

Στην απέναντι σελίδα: Λεπτομέρεια του πίνακα: Το λιμάνι του Πειραιά από τη βασιλική προβλήτα, π. 1895. Λάδι σε καμβά, Πειραιάς, Δημοτική Πινακοθήκη Πάνω: 1. Λεπτομέρεια του πίνακα: Λιμάνι του Βόλου τη νύχτα με φεγγαρόφωτο. Λάδι σε καμβά, Αθήνα, Ιδιωτική συλλογή. 2. Λεπτομέρεια του πίνακα: Ακρογιαλιά με ψαράδικη βάρκα. Λάδι σε καμβά, Αθήνα, Ιδιωτική συλλογή.

3. Λεπτομέρεια του πίνακα: Αραξοβόλι ή Ψαρόβαρκες, 1887. Λάδι σε καμβά, Αθήνα, Συλλογή Εθνικής Τράπεζας.

Το στοιχείο που κυριολεκτικά μας ενθουσίασε ήταν τα σχόλια που καταγράφηκαν στο βιβλίο επισκεπτών της έκθεσης. Έλληνες και ξένοι καταχώρησαν ενθουσιώδεις εγγραφές μερικές των οποίων θα βρείτε στις επόμενες σελίδες του περιοδικού. Αυτό που θα ήθελα να τονίσω ιδιαίτερα είναι οι επισκέψεις ομάδων μαθητών και νέων στην έκθεση, που έδωσαν μια ιδιαίτερα αισιόδοξη νότα στην έκθεση και γέμισαν τις αίθουσες του Μουσείου με ζωή και χαρά. Για τα παιδιά, πράγματα που για εμάς θεωρούνται δεδομένα και αυτονόητα, δεν ισχύουν. Η ενθουσιώδης και χαρούμενη, μερικές φορές και επαναστατική, ματιά τους, μας αναγκάζει να προσεγγίζουμε το έργο του Βολανάκη, στη συγκεκριμένη περίπτωση, με απλότητα και να ανακαλύψουμε, ίσως, περισσότερα νοήματα, περισσότερες εικόνες και ιδέες απ’ ότι ακούγοντας μια ενδελεχή ανάλυση ενός κριτικού τέχνης (που και αυτή βεβαίως είναι απαραίτητη, σε κατάλληλες συνθήκες και κατά περιπτώσεις).

φτηκαν τις αίθουσες του Μουσείου και δίχως ίσως οι ίδιοι να το συνειδητοποιήσουν, μας έδειξαν το αισιόδοξο παρόν της Ελληνικής Ναυτικής Ιστορίας και την συνέχεια των θαλασσινών μας παραδόσεων και εικόνων που βρίσκονται προφυλαγμένα μέσα στις βιτρίνες των αιθουσών. Οι Δόκιμοι επέδειξαν ενδιαφέρον για το έργο του σημαντικότερου Έλληνα θαλασσογράφου κάτι που είναι πολύ ευχάριστο αφού οι μελλοντικοί Αξιωματικοί του Πολεμικού μας Ναυτικού επιδεικνύουν ευαισθησίες και παιδεία. Τους ευχόμαστε καλή πρόοδο και επαγγελματική σταδιοδρομία. Έτσι μ’ όλα τα παραπάνω διατηρούμε την αισιοδοξία μας, πως παρά το γεγονός ότι το 2010 φαίνεται να εξελίσσεται σε μια πολύ δύσκολή χρονιά για την πατρίδα μας, ίσως αποδειχθεί μια χρονιά ευοίωνης εξέλιξης για τα προβλήματα του Μουσείου. Σας ευχαριστώ πολύ, σας εύχομαι καλή χρονιά με υγεία και ειρήνη και σας καλώ να συμπαρασταθείτε στο έργο μας.

Ðåñßðëïõò

Eγκαίνια της Έκθεσης

«Κωνσταντίνος Βολανάκης 1837-1907, ο ποιητής της θάλασσας» στο ΝME

ΤHN

Τετάρτη, 9 Δεκεμβρίου 2009 και ώρα 20:00 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της έκθεσης «Κωνσταντίνος Βολανάκης 1837-1907, ο ποιητής της θάλασσας» στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, από την Υπουργό Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας κυρία Λούκα Κατσέλη. Πλήθος κόσμου κατέκλυσε τις αίθουσες του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Παραβρέθηκαν εκπρόσωποι φορέων και αρχών, ο εφοπλιστικός κόσμος, εκπρόσωποι μουσείων και πολλοί φιλότεχνοι, θαυμαστές του έργου του Κωνσταντίνου Βολανάκη. Μεταξύ άλλων παραβρέθηκαν οι Βουλευτές Πειραιά κ.κ. Καρύδης, Νεράτζης και Μιχαλολιάκος, ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του Οργανισμού Λιμένως Πει-

ραιώς κ. Γεώργιος Ανωμερίτης, ο Πρόεδρος της Εθνικής Τραπέζας κ. Βασίλειος Ράπανος, ο Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών κ. Θεόδωρος Βενιάμης, ο Πρόεδρος του ομίλου ΤΙΤΑΝ κ. Θεόδωρος Παπαλεξόπουλος, οι Εφοπλιστές κ.κ. Βασίλειος Κωνσταντακόπουλος, Νικόλαος Ευθυμίου και Γεώργιος Τσαβλίρης, ο Εφοπλιστής και Δήμαρχος Οινουσσών κ. Ευάγγελος Αγγελάκος, οι Δήμαρχοι Παπάγου κ. Βασίλειος Ξύδης και Ύδρας κ. Κώστας Αναστόπουλος και πλήθος θαλασσανθρώπων. Επίσης εκπροσωπήθηκαν ο Υπουργός Πολιτισμού, ο Αρχηγός ΓΕΝ και ο Αρχηγός του Λ. Σ., Πρόεδροι φορέων και αρχών της πόλης και της ευρύτερης περιοχής.

Στην κεντρική φωτογραφία: Η Υπουργός Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας κα Λούκα Κατσέλη κόβει την κορδέλα των εγκαινίων της έκθεσης. Την πλαισιώνουν από δεξιά η Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε. κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου Παλούμπη, ο Αντιπρόεδρος του Ν.Μ.Ε και Πρόεδρος του Ιδρύματος Αικ. Λασκαρίδη κος Πάνος Λασκαρίδης, η κα Μαριλένα Κασιμάτη, επιμελήτρια της έκθεσης και ο κος Αριστομένης Συγγρός, μέλος του Δ.Σ. του Μουσείου. στη δεύτερη σειρά διακρίνονται από δεξιά ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του ΟΛΠ κος Γεώργιος Ανωμερίτης, ο Δήμαρχος Πειραιά κος Παναγιώτης Φασούλας, ο κος Βασίλης Κωνσταντακόπουλος και ο Πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος κος Βασίλειος Ράπανος.

Kάτω: Πίνακας του Κωνσταντίνου Βολανάκη με τίτλο “Στην παραλία του Βόλου”, Λάδι σε καμβά, 64,5 x 115 εκ. Αθήνα, Ιδιωτική συλλογή

Ðåñßðëïõò

Στιγμιότυπα της υποδοχής των προσκεκλημένων

Αριστερά: Από δεξιά διακρίνονται ο Δήμαρχος Πειραιά κ. Παναγιώτης Φασούλας, η Υπουργός Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας κα Λούκα Κατσέλη, ο Πρόεδρος του Ιδρύματος Αικ. Λασκαρίδη και Α΄ Αντιπρόεδρος του Ν.Μ.Ε. κ. Πάνος Λασκαρίδης και ο εκπρόσωπος του Αρχηγού του Ναυτικού και μέλος του Ν.Μ.Ε. Αντιναύαρχος Θανάσης Παναγόπουλος Π.Ν. Κάτω δεξιά: Διακρίνονται από αριστερά ο Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών κ. Θανάσης Βενιάμης, ο Πρόεδρος της Εθνικής Τραπέζης κ. Βασίλειος Ράπανος, ο Εφοπλιστής καπετάν Βασίλης Κωνσταντακόπουλος με τη σύζυγό του και ο Ακαδημαϊκός κ. Φωκάς. Στη δεύτερη σειρά διακρίνεται ο τ. ΥΕΝ κ. Σταύρος Σουμάκης.

Πάνω αριστερά: Ο κ. Θεόδωρος Παπαλεξόπουλος, Επίτιμο Μέλος του Μουσείου με τη σύζυγό του. Κάτω: Ο Εφοπλιστής κ. Γεώργιος Αγγελάκης με τη σύζυγό του και τους δύο τους γιους καθώς και πολλοί άλλοι προσκεκλημένοι.

Ðåñßðëïõò

Eγκαίνια της Έκθεσης «Κωνσταντίνος Βολανάκης 1837-1907, ο ποιητής της θάλασσας»

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1. Από δεξιά η Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε μαζί με τους κ.κ. Πάνο Λασκαρίδη, Α΄ Αντιπρόεδρο του Ν.Μ.Ε. και Πρόεδρο του Ιδρύματος Αικ. Λασκαρίδη, Δημήτριο Λεμονίδη, Β΄ Αντιπρόεδρο του Ν.Μ.Ε. και την κα Μαριλένα Λασκαρίδη, Αντιπρόεδρο του Ιδρύματος Αικ. Λασκαρίδη περιμένουν να υποδεχτούν τους προσκεκλημένους τους. 2. Η Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος του Ν.Μ.Ε υποδέχονται τον Βουλευτή Πειραιά κ. Δημήτριο Καρύδη.

3. Η Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε. συνοδεύει τον Αντιπρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων, Βουλευτή Πειραιά κ. Αναστάσιο Νεράτζη. 4. Η Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος του Ν.Μ.Ε υποδέχονται τον Βουλευτή Πειραιά κ. Βασίλειο Μιχαλολιάκο. 5. Η Πρόεδρος του Μουσείου, ο Α΄ Αντιπρόεδρος κος Πάνος Λασκαρίδης και ο Β΄ Αντιπρόεδρος κος Δημήτριος Λεμονίδης υποδέχονται τον Δήμαρχο Πειραιά κ. Παναγιώτη Φασούλα. 6. Η Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε και ο κος Λασκαρίδης υποδέχονται τον Δήμαρχο Παπάγου κ. Βασίλειο Ξύδη. 7. Ο κος Πάνος Λασκαρίδης, η κυρία Μαριλένα Λασκαρίδη και ο κος Δημήτριος Λεμονίδης μαζί με τον Δήμαρχο Ύδρας κ. Κωνσταντίνο Αναστόπουλο. 8. Ο κος Πάνος Λασκαρίδης υποδέχεται τον Πρόεδρο και Διευθύνοντα Σύμβουλο του ΟΛΠ κ. Γεώργιο Ανωμερίτη. 9. Η Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος του Ν.Μ.Ε. υποδέχονται τον Πρόεδρο της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος κ. Βασίλειο Ράπανο.

Ðåñßðëïõò

Στιγμιότυπα της υποδοχής των προσκεκλημένων

1

8

5

8

1

2

3

4

6

9

7

1. Η Πρόεδρος και οι Αντιπρόεδροι του Ν.Μ.Ε υποδέχονται τον Εφοπλιστή κο Νικόλαο Ευθυμίου. 2. Η Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε., ο κ. Πάνος Λασκαρίδης (δεξιά), η κα Μαριλένα Λασκαρίδη και ο κ. Δημήτρης Λεμονίδης πλαισιώνουν τον κ. Βασίλειο Θεοχαράκη, Πρόεδρο του Ιδρύματος Θεοχαράκη. 3. Η κυρία Μαριλένα Πάνου Λασκαρίδη υποδέχεται την κυρία Αλεξάνδρα Λασκαρίδη. Ακολουθούν ο πρώην Υπουργός κος Γεώργιος Δρυς. 4. Η Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε. και οι Αντιπρόεδροι κ.κ. Πάνος Λασκαρίδης και Δημήτριος Λεμονίδης υποδέχονται την δημοσιογράφο της Καθημερινής κα Ελένη Μπίστικα. 5. Στην εκδήλωση προσέρχεται ο Αρχιπλοίαρχος-Αινιάν Κωνσταντίνος Μαζαράκης Π.Ν. 6. Ο κος Δημήτρης Λεμονίδης υποδέχεται τον Καθηγητή κ. Μανόλη Βλάχο. 7. Ο κος Δημήτρης Λεμονίδης υποδέχεται τον κ. Γεώργιο Οικονομόπουλο, Γενικό Διευθυντή του Δήμου Πειραιά. 8. Ο εκπρόσωπος του Λιμενικού Σώματος χαιρετίζει την κα Μαριλένα Λασκαρίδη. 9. Η κα Ελένη Γκάτσου και ο κος Ευάγγελος Αθηναίος προσέρχονται στην εκδήλωση.

Ðåñßðëïõò

Eγκαίνια της Έκθεσης «Κωνσταντίνος Βολανάκης 1837-1907, ο ποιητής της θάλασσας»

1

4

2

5

3

6

1. Οι Ναύαρχοι κ.κ. Ιωάννης Θεοφιλόπουλος και Σπυρίδωνας Ράλλης προσέρχονται στην εκδήλωση. 2. Η Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος του Ν.Μ.Ε. υποδέχονται την κα Αντιγόνη Καραπάνου και την κα Λουΐζα Γαλάκη. 3. Η Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε και ο Β΄ Αντιπρόεδρος κ. Δημήτριος Λεμονίδης υποδέχονται τον κύριο Ανδρέα Βαλυράκη με την σύζυγό του κα. Μαριάνα Βαλυράκη. 4. Ο κ. Πάνος Λασκαρίδης υποδέχεται στην εκδήλωση τον νεαρό Λασκαρίδη. 5. Η Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε., o Ναύαρχος κος Λεωνίδας Βασιλικόπουλος, ο κος Πάνος Λασκαρίδης και ο Ναύαρχος κος Ιωάννης Παλούμπης. 6. Η Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε υποδέχεται τους Ναυάρχους κ.κ. Χρήστο Καζάση και Νικόλαο Παπαδόγκωνα. 7. Ο κος Αριστομένης Συγγρός, μέλος του Δ.Σ. του Ν.Μ.Ε., Η κα Μαριλένα Λασκαρίδη, η Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε., ο κος Γεώργιος Καλαρώνης, Πρόεδρος της Ένωσης Αποστράτων του Λιμενικού Σώματος και η κυρία Μαριλένα Κασιμάτη, επιμελήτρια της έκθεσης. 8. Η Πρόεδρος του Μουσείου πλαισιωμένη από το Στρατηγό κ. Γ. Λιάκουρη, Πρόεδρο ΣΕΕΘΑ, και τους κ.κ. Χ. Μπολώση, Ν. Τσίγκα και Φ. Μεταλληνό. 9. Η Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε μαζί με τον κύριο και την κυρία Λασκαρίδη υποδέχονται τον Βετεράνο Ναύαρχο του Πολεμικού μας Ναυτικού κ. Θεόδωρο Μανωλόπουλο. 10. Οι Ναύαρχοι κ.κ. Νικόλαος Αρτεμάκης, Τιμόθεος Μασούρας και Θωμάς Κατοπόδης. 11. Οι κυρίες Μαριλένα Κοκονάκη, Ιωάννα Ρωμιού και Μαρία Σταγώνη του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη που βοήθησαν στην υποδοχή των προσκεκλημένων.

7

9

10

Ðåñßðëïõò

8

10

11

Υποδοχή Υπουργού Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας κας Λούκα Κατσέλη

Η

Υπουργός κα Λούκα Κατσέλη βρέθηκε για πρώτη φορά από τότε που ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο του Υπουργείου της στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Κατά τον χαιρετισμό της ανάμεσα σε άλλα ανέφερε ότι το πάντρεμα του πολιτισμού και της ναυτιλίας θα αποτελέσει βασικό της στόχο στα πλαίσια της «πράσινης ανάπτυξης» για την οποία έχει δεσμευτεί η Κυβέρνηση. Δήλωσε εντυπωσιασμένη από την έκθεση με τα έργα του μεγαλύτερου Έλληνα θαλασσογράφου Κωνσταντίνου Βολανάκη και έδειξε ότι γνώριζε τα προβλήματα του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος ενώ δεσμεύτηκε να σταθεί αρωγός στο έργο του και στη συνέχιση της λειτουργίας του. Στη συνέχεια η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος της πρόσφερε το Αργυρό Μετάλλιο του Μουσείου καθώς και συμβολικό αναμνηστικό δώρο, μια Τριήρη, χαραγμένη με λέιζερ μέσα σε κρύσταλλο.

1

2

3

1. Η Υπουργός Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας κα Λούκα Κατσέλη προσέρχεται στην εκδήλωση με τον Ναύαρχο κ. Ιωάννη Παλούμπη.

2. Η κα Λούκα Κατσέλη πλαισιωμένη από τον Δήμαρχο Πειραιά κ. Παναγιώτη Φασούλα, τον Αντιπρόεδρο του Ν.Μ.Ε. κ. Πάνο Λασκαρίδη και τον εκπρόσωπο του ΑΓΕΝ Αντιναύαρχο Θανάση Παναγόπουλο Π.Ν. 3. 4. 5. Η Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε. προσφέρει το Αργυρό Μετάλλιο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος καθώς και αναμνηστικό δώρο στην Υπουργό κα Λούκα Κατσέλη με φόντο μπροστά στην Σπετσιώτικη Σημαία του 1821.

4

5

Ðåñßðëïõò

11

Ομιλία Προέδρου ΝΜΕ κας Αναστασίας Αναγνωστοπούλου - Παλούμπη Κυρία Υπουργέ Πανοσιολογιώτατε, εκπρόσωπε του Σεβασμιώτατου Μητροπολίτη Πειραιώς κ. Σεραφείμ Κύριοι Βουλευτές Κύριε Δήμαρχε του Πειραιά Κύριοι Δήμαρχοι Κύριοι εκπρόσωποι του Υπουργείου Πολιτισμού, του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού και του Λιμενικού Σώματος Κύριοι Πρόεδροι φορέων και αρχών Εκλεκτοί μας προσκεκλημένοι, αγαπητά μας μέλη Θα μου επιτρέψετε να αναφέρω στη συγκέντρωσή μας απόψε ότι μας τιμούν με την παρουσία τους βετεράνοι του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και άνθρωποι της θάλασσας που με το επιχειρηματικό τους πνεύμα όχι μόνο στηρίζουν την οικονομία της πατρίδας μας αλλά παράλληλα μεταφέρουν τον νεοελληνικό πολιτισμό στα πέρατα του κόσμου Εκλεκτοί μας καλεσμένοι Mε ιδιαίτερη χαρά σας υποδεχόμαστε σήμερα στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, σε ένα χώρο ιστορικό, στην άκρη των τειχών του Κόνωνα, στον τόπο που βρίσκονταν οι νεώσοικοι και ναυλοχούσαν οι αθηναϊκές τριήρεις. Το Μουσείο μας συμπληρώνει φέτος τα 60 χρόνια λειτουργίας του και θεωρούμε πως η παρουσίαση της έκθεσης Βολανάκη, που πραγματοποιείται σε συνεργασία και με την αποκλειστική χορηγία του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, επισφραγίζει με τον καλύτερο τρόπο την 60χρονη παρουσία του στα πολιτιστικά δρώμενα της χώρας. Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες θαλασσογράφους του 19ου αιώνα. Η θάλασσα, άμεσα συνδεδεμένη με τη ζωή του, τις αναμνήσεις και τα βιώματά του, αποτέλεσε από νωρίς πηγή έμπνευσης και καλλιτεχνικής δημιουργίας. Δεν θα μπορούσε, λοιπόν, να υπάρξει ιδανικότερος τόπος για την παρουσίαση του έργου του από το Ναυτικό Μουσείο, τον θεματοφύλακα της ναυτικής μας ιστορίας και παράδοσης. Το Μουσείο δημιούργημα μιας ομάδας ρομαντικών πολιτών, αξιωματικών του Πολεμικού, Εμπορικού Ναυτικού και του Λιμενικού Σώματος με κοινό γνώρισμα την αγάπη για τη θαλασσινή ιστορία της πατρίδας μας, συνεχίζει εδώ και 60 χρόνια τη διαδρομή του χάρις στην ανιδιοτελή συμμετοχή των μελών του εκάστοτε αιρετού Διοικητικού του Συμβουλίου. Υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού έχει αντιπροσωπεύσει επανειλημμένα τη χώρα μας σε όλες τις σχετικές με τη φύση του διεθνείς εκδηλώσεις είναι δε μέλος σε όλα τα διεθνή φόρα. Ο σκοπός της ύπαρξής του, όπως ορίσθηκε, συνίσταται στην συγκέντρωση, διαφύλαξη και ανάδειξη των χιλιάδων κειμηλίων που προέρχονται από τους εθνικούς κατά θάλασσα αγώνες και από τη πλούσια ναυτική παράδοση που έχει δημιουργήσει η εμπορική μας ναυτιλία. Έλληνες και ξένοι, ερευνητές, ιστορικοί, φοιτητές, μαθητές αναζητούν συχνά μέσα στις συλλογές του Μουσείου τον συνδετικό ιστό ανάμεσα στο πλοίο της Θήρας, τις θαλασσινές εκστρατείες των Αργοναυτών προς τον Πόντο και των Αχαιών προς την Τροία, τις τριήρεις της Σαλαμίνας, τους βυζαντινούς δρόμωνες και τις γαλέρες, τα πυρπολικά μπρίκια της εθνεγερσίας, τον Αβέρωφ του ’12, την Όλγα και τον Αδρία του ’40. Είναι εκείνοι που αναζητούν να ψηλαφίσουν την αδιάλειπτη παρουσία της φυλής μέσα στη θάλασσα. Παράλληλα, ερευνούν τις βάσεις πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε η εμπορική μας ναυτιλία, της οποίας η θέση στο παγκόσμιο στερέωμα αποτελεί το σύγχρονο ελληνικό θαύμα. Αναζητώντας αυτές τις βάσεις ανακαλύπτουν. τις εσωτερικές σχέσεις των ελληνικών εμπορικών και ναυτιλιακών δικτύων του 17ου, 18ου και 19ου αιώνα, που άνθησαν και μονοπώλησαν το διεθνές εμπόριο παρά την υπαγωγή του ελληνισμού υπό την οθωμανική αυτοκρατορία. Η εξηντάχρονη βέβαια διαδρομή του Μουσείου δεν υπήρξε ανέφελη. Είναι σε όλους γνωστά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το Μουσείο και δεν νομίζω πως σήμερα είναι η κατάλληλη χρονική 12

Ðåñßðëïõò

στιγμή να τα επαναλάβουμε. Απόψε είναι μέρα γιορτής για το Μουσείο μας, μιας γιορτής που επιβεβαιώνει την πολιτιστική του δράση μέσα στην Πειραϊκή και γενικώτερα στην ελληνική κοινωνία. Είναι η μέρα που σφραγίζει μια πορεία εξήντα χρόνων και δημιουργεί παρακαταθήκες για το μέλλον. Σε αυτή λοιπόν την ημέρα δεν θέλουμε να δώσουμε πάλι την εικόνα της «εθελοντικής επαιτείας» που διατηρεί το μεγαλύτερο Ναυτικό Μουσείο της χώρας σε λειτουργία. Ελπίζουμε και πιστεύουμε πως η ευαισθησία και ο πολιτισμός των αρμοδίων αρχών δεν θα επιτρέψουν να αποστερηθεί η χώρα του Ναυτικού της Μουσείου, του Μουσείου που εκπροσωπεί ένα Πολεμικό Ναυτικό που δεν υπέστειλε ποτέ τις σημαίες του και μια Εμπορική Ναυτιλία που κατέχει την πρώτη θέση στην παγκόσμια κατάταξη. Κυρία Υπουργέ, Η επιτυχία της σημερινής έκθεσης είναι σαφώς αποτέλεσμα ομαδικής δουλειάς. Θα ήθελα, λοιπόν, απόψε παρουσία σας και επίσημα να ευχαριστήσω τους προέδρους και διευθυντές των μουσείων και των οργανισμών που μας εμπιστεύτηκαν τα έργα τους –πολλοί εξ αυτών έχουμε την τιμή να παρευρίσκονται– (της Alpha Bank, της Βουλής των Ελλήνων, της Δημοτικής Πινακοθήκης Πειραιά, της Εθνικής Πινακοθήκης, της Εθνικής Τραπέζης, του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, του Πανελληνίου Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας Τήνου), τον Ευάγγελο και Κατίγκω Αγγελάκου καθώς και τους υπόλοιπους ιδιώτες συλλέκτες που επιθυμούν να κρατήσουν την ανωνυμία τους. Ωστόσο, δεν θα ήταν δυνατή η πραγματοποίηση της έκθεσης χωρίς τη συνεργασία και την αποκλειστική χορηγία του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη. Για το λόγο αυτό εκτιμώ ως επιβεβλημένο να εκφράσω δημόσια, για μια ακόμα φορά, τις ευχαριστίες μου προς τον Πρόεδρο του Ιδρύματος “Αικατέρινη Λασκαρίδη” κ. Πάνο Λασκαρίδη, ο οποίος τιμά με την παρουσία του και το Δ.Σ. του Ναυτικού Μουσείου, αλλά και την Αντιπρόεδρο κα. Μαριλένα Λασκαρίδη. Θερμές ευχαριστίες οφείλω, επίσης, στον Δήμαρχο Πειραιά κ. Παναγιώτη Φασούλα, που στηρίζει το Μουσείο μας, την Διεύθυνση της Μαρίνας Ζέας, που στάθηκε δίπλα μας σε ό, τι χρειαστήκαμε καθώς και σε εκείνους που δούλεψαν για τη μεταμόρφωση των αιθουσών του Μουσείου σε ένα χώρο καλαίσθητο, αντάξιο της σημαντικής αυτής έκθεσης. Ιδιαίτερα ευχαριστούμε την επιμελήτρια της έκθεσης κα. Μαριλένα Κασιμάτη για το συντονισμό και την επίβλεψη της συνολικής παρουσίασης της έκθεσης, την επιμέλεια του καταλόγου και την ανάλυση του έργου του Κων/νου Βολανάκη. Ευχαριστώ επίσης τον καθηγητή κ. Μανόλη Βλάχο και τον Ναύαρχο κ. Ιωάννη Παλούμπη Π.Ν. για τη πολύτιμη συμβολή τους στον κατάλογο της έκθεσης. Με την πένα τους μας φανέρωσαν μια διαφορετική πτυχή του έργου του μεγάλου δημιουργού, ο πρώτος στον τομέα της τεχνοκριτικής και ο δεύτερος όσον αφορά τη ρεαλιστική απόδοση των σκαριών που ζωγράφισε ο Βολανάκης. Δεν θα ήθελα τέλος να παραλείψω να ευχαριστήσω τη νέα γενιά που εργάστηκε με ζήλο για την πραγματοποίηση της έκθεσης, την Σουζάνα Λασκαρίδη, καλλιτεχνική σύμβουλο και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Λασκαρίδη καθώς και το επιστημονικό προσωπικό του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, Πωλίνα Βουγιουκλακη, Κλεοπάτρα Ρηγάκη και Χάρη Τορτορέλη αλλά και τους άλλους εργαζόμενους που συνήθως είναι οι αφανείς ήρωες. Τελειώνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω εσάς προσωπικά κα Υπουργέ, καθώς και όλους τους εκλεκτούς μας καλεσμένους διότι με την παρουσία σας λαμπρύνατε και τιμήσατε την εκδήλωσή μας και παράλληλα μας οπλίζετε με δύναμη να συνεχίσουμε αυτόν τον εθελοντικό αγώνα που πολλοί από εμάς έχουμε ξεκινήσει πριν από 25 χρόνια.

Ομιλία Προέδρου Ιδρύματος Λασκαρίδη και Αντιπροέδρου ΝΜΕ κ. Πάνου Λασκαρίδη Αξιότιμη Κυρία Υπουργέ, Κύριοι Υπουργοί, Κύριοι Βουλευτές, Κύριε Δήμαρχε κλπ. κλπ. Αγαπητά μας μέλη, στελέχη του Π.Ν. και του Λ.Σ. Κυρίες και Κύριοι, Η παρουσία σας απόψε εδώ δεν περιποιεί μόνο μεγάλη τιμή, στις Διοικήσεις των δύο οργανισμών που διοργάνωσαν την έκθεση του Κ. Βολανάκη που θα δείτε απόψε, αποτελεί κυρίως μία μεγάλη ανταμοιβή και ηθική ικανοποίηση για όλους εκείνους τους εθελοντές, το προσωπικό και τα στελέχη του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη και του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος που επί μήνες τώρα έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους για να σας παρουσιάσουν την έκθεση αυτή. Κυρίες και Κύριοι, Το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη συνεχίζει μία πολιτιστική, κοινωνική και εκπαιδευτική παράδοση 50 χρόνων που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1950, στο Νέο Φάληρο από την Αικατερίνη Λασκαρίδη και τις αδελφές της. Η παράδοση αυτή συνεχίστηκε για πολλές δεκαετίες και μετά τον θάνατο της Αικατερίνης Λασκαρίδη, στεγάστηκε σε ένα νεοκλασικό κτήριο στο Νέο Φάληρο που παραχωρήθηκε για τον σκοπό αυτό. Με το πέρασμα των χρόνων το έτος 2006 η δραστηριότητα αυτή μεταφέρθηκε στον Πειραιά και σχηματοποιήθηκε στην μορφή του Ιδρύματος που ιδρύθηκε με Προεδρικό διάταγμα το έτος 2007. Σήμερα το Ίδρυμα συνεχίζει το μορφωτικό και εκπαιδευτικό του έργο με ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων. Με τον καιρό, οι δραστηριότητές του αυξήθηκαν τόσο πολύ που το κεντρικό του κτήριο στην οδό Πραξιτέλους 169, ήταν αδύνατο να ανταποκριθεί στις ανάγκες αυτές. Έτσι, με μεγάλη χαρά, πριν από 3 μήνες έγιναν τα εγκαίνια του δεύτερου κτηρίου μας, ενός θαυμάσιου νεοκλασικού στην Ζέα, που αποτελεί ένα αρχιτεκτονικό στολίδι για τον Πειραιά. Πρόκειται για το μέγαρο Στρίγκου, το γνωστό πρώην Γαλλικό Ινστιτούτο που παραχωρήθηκε στο Ίδρυμα από την οικογένεια του Α. Λασκαρίδη την οποία και θερμά ευχαριστούμε. Η αποψινή έκθεση εντάσσεται στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του Ιδρύματος γύρω από τα Ναυτικά μας πράγματα, που αποτελούν ένα μικρό μόνο μέρος του έργου του Ιδρύματος, αλλά τις οποίες θεωρούμε πολύ σημαντικές για την ανάδειξη και προβολή της Ναυτικής μας Πολιτιστικής κληρονομιάς. Στα πλαίσια αυτά εντάσσονται και οι πλήρεις αναπαλαιώσεις των πετρόκτιστων φάρων του Ακρ. Ταινάρου και του Ακρ. Μαλέα, η δημιουργία Ναυτικής Βιβλιοθήκης κ.α. Κυρίες και Κύριοι, Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος στηρίζει την δραστηριότητά του κυρίως σε τρεις πυλώνες. Ο πρώτος αφορά την ανάδειξη και προβολή της ιστορίας, αλλά κυρίως της σημασίας για την Ελλάδα της Μεγάλης Εμπορικής μας Ναυτιλίας. Εκείνου του τομέα δηλαδή που εμείς οι Έλληνες είμαστε οι πρώτοι στον κόσμο. Θα είχατε την ευκαιρία Κυρία Υπουργέ, να διαπιστώσετε και προσωπικά το τεράστιο κύρος της Εμπορικής μας Ναυτιλίας και τον σεβασμό με τον οποίο αυτή αντιμετωπίζεται διεθνώς στο σύντομο χρονικό διάστημα κατά το οποίο ηγείσθε πολιτικά του κλάδου μας.

Ο δεύτερος πυλώνας στον οποίο στηρίζεται το Ναυτικό Μουσείο είναι η ανάδειξη και προβολή όλων εκείνων των ιδιοτήτων και προσόντων που κάνουν εμάς τους Έλληνες να διακρινόμαστε σε ότι έχει να κάνει, με τα θαλασσινά πράγματα. Ναυτικοί, ψαράδες, καραβοκύρηδες, μηχανικοί συνθέτουν με την ικανότητά, την παράδοση, τον επαγγελματισμό τους αυτό που συνοπτικά αποκαλούμε την Ναυτοσύνη των Ελλήνων. Ο τρίτος και κυριότερος πυλώνας, είναι η ανάδειξη και προβολή της Ιστορίας και Παράδοσης των κατά θάλασσαν αγώνων του Ελληνικού Έθνους και του Ελληνικού Πολεμικού Στόλου στην χιλιόχρονη Ιστορία της Ελλάδας. Ενός Στόλου που ποτέ δεν υπέστηλε την Σημαία του και ποτέ δεν εγκατέλειψε τα πεδία των Ναυμαχιών και που η δράση του ανά τους αιώνες αποτελεί αστείρευτη πηγή υπερηφάνειας για όλους τους Έλληνες. Στο Μουσείο αυτό φυλάσσονται μερικά από τα πιο τιμημένα κειμήλια των Ναυτικών Αγώνων μας, από τα αρχαία χρόνια, τους Ναυμάχους του ’21, ως τους νεότερους ήρωές μας, τον Κουντουριώτη, τον Μπλέσσα, τον Ιατρίδη, τον Λάσκο και άλλους. Δίπλα μας βρίσκεται η γέφυρα του θρυλικού Παπανικολή και το Μουσείο το ίδιο είναι κτισμένο πάνω στα αρχαία τείχη του Θεμιστοκλή. Και όμως, Κυρίες και Κύριοι, το Μουσείο μας βρίσκεται σήμερα σε μεγάλη οικονομική ένδεια και αντιμετωπίζει πολλά οικονομικά και λειτουργικά προβλήματα. Και αυτό συμβαίνει γιατί η Πολιτεία, που έχει την κύρια ευθύνη της διατήρησης της Ναυτικής μας πολιτιστικής και ιστορικής κληρονομιάς, αλλά και όλοι εμείς, έχουμε ξεχάσει το καθήκον μας απέναντι σε αυτό τον ανεκτίμητο Εθνικό θησαυρό. Είναι λοιπόν απαραίτητο, Κυρία Υπουργέ, και η Πολιτεία την οποία εσείς αντιπροσωπεύετε και όλοι εμείς οι άνθρωποι της θάλασσας, να βοηθήσουμε με κάθε τρόπο αυτό το Μουσείο να ανταποκριθεί στην μεγάλη αποστολή του, που δεν είναι άλλη από το να θυμίζει στους μεγαλύτερους και να εκπαιδεύει τους νεότερους όλα εκείνα που έκαναν την Ελλάδα να είναι αυτό που είναι σήμερα. Η Ελλαδα, αγαπητοί φίλοι, ανδρώθηκε και μεγαλούργησε όποτε ήταν δυνατή στη θάλασσα και παρήκμασε όταν παραμέλησε την ναυτική της δύναμη. Για την αποψινή έκθεση του μεγαλύτερου Έλληνα θαλασσογράφου και ενός από τους σπουδαιότερους Έλληνες ζωγράφους, του Κωνσταντίνου Βολανάκη, θα σας μιλήσουν άλλοι που γνωρίζουν το έργο του πολύ καλύτερα από εμένα. Εγώ θα ήθελα μόνο να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στις Διοικήσεις των δύο οργανισμών, στους υπαλλήλους, στελέχη και εθελοντές για τις άοκνες προσπάθειές τους. Στην Κυρία Μ. Κασιμάτη για την επιμέλεια της έκθεσης και του καταλόγου, τον Α/χο (Ε.Α.) Ι. Παλούμπη και τον Καθηγητή Κο. Γ. Βλάχο για την σημαντική τους συμβολή στον κατάλογο της έκθεσης και σε πολλούς άλλους φίλους, συναδέλφους και συνεργάτες που συνέβαλλαν στην επιτυχία της έκθεσης. Ιδιαίτερες ευχαριστίες εκφράζω σε όλους τους ιδιώτες συλλέκτες και τα Ιδρύματα που ευγενικά μας παραχώρησαν για την έκθεση αυτή μερικά από τα σημαντικότερα έργα του ζωγράφου και, τέλος, στην ακούραστη Πρόεδρό μας.

Ðåñßðëïõò

13

Ομιλία Δημάρχου Πειραιά κ. Παναγιώτη Φασούλα Κυρία Υπουργέ, Κυρία Πρόεδρε του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, Κύριε Πρόεδρε του «Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη», Κυρίες και κύριοι, Χαίρομαι πραγματικά που σήμερα ο Πειραιάς, κάνει ένα ακόμη βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ένα βήμα Πολιτισμού και Ανάπτυξης. Ένα βήμα να βρει την ταυτότητά του στο σύγχρονο κόσμο. Γιατί για εμάς, ως Δημοτική Αρχή, αποτελεί προτεραιότητα ο Πειραιάς, ώστε να ξεπεράσει επιτέλους την εικόνα της απαξίωσης, την εικόνα του χθες. Να καταφέρει να ανοίξει το βηματισμό του προς τα εμπρός με τον Πολιτισμό να αποτελεί το καλύτερο διαβατήριο για τη νέα εποχή. Δεν είναι τυχαίο, ούτε σύμπτωση ότι καταφέραμε μετά από χρόνια απραξίας και αδιαφορίας να ξεκολλήσουμε το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, αυτό το πραγματικό κόσμημα του νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού. Και θέλω να πιστεύω ότι μέσα στον επόμενο χρόνο θα το εγκαινιάσουμε και θα αποτελέσει τον πυλώνα για ένα νέο ξεκίνημα στη ζωή της πόλης. Δεν είναι τυχαίο ούτε σύμπτωση ότι καθιερώσαμε σε συνεργασία με το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά, το Φεστιβάλ Ζέας. Δεν είναι τέλος ούτε συμπτωματικό, ούτε τυχαίο, ότι στηρίζουμε το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος ώστε να συνεχίσει το έργο του εδώ, από τη φυσική του έδρα, τον Πειραιά και για όλη την Ελλάδα και την Ευρώπη. Ένα Μουσείο, το μοναδικό στο είδος του που αποτελεί φάρο της Ελληνικής Ναυτοσύνης από την αρχαιότητα ως τις ημέρες μας. Συγχαρητήρια, επίσης, αξίζουν και στο Ίδρυμα Λασκαρίδη, το οποίο εγκαταστάθηκε και δρα στον Πειραιά, προσφέροντας με τις πολλαπλές δράσεις και την Βιβλιοθήκη του, στην πόλη και στη νεολαία. Είπα στην αρχή ότι Πολιτισμός και Ανάπτυξη θα μπορέσουν να δώσουν στον Πειραιά τη νέα του ταυτότητα. Για τον Πολιτισμό σας μίλησα επιγραμματικά, όσον αφορά στην Ανάπτυξη, με την αφορμή ότι παρίσταται σήμερα και η αρμόδια

Το λιμάνι του Πειραιά από τη βασιλική προβλήτα, π. 1895. Λάδι σε καμβά, 75 x 120 εκ. Πειραιάς, Δημοτική Πινακοθήκη

14

Ðåñßðëïõò

Υπουργός Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας κυρία Λούκα Κατσέλη, θα ήθελα να αναφέρω ότι ο Δήμος Πειραιά την Άνοιξη του 2010 θα διοργανώσει Διεθνές Φόρουμ για την Ναυτιλία και τον Τουρισμό. Στόχος του εν λόγω Φόρουμ είναι να δώσουμε βήμα στην κυβέρνηση και στα κόμματα, αλλά και στην επιστημονική και Ακαδημαϊκή Κοινότητα, τους ανθρώπους της αγοράς και της Ναυτιλίας να αναλύσουν τις στρατηγικές της Ελλάδας. Είναι μια σημαντική προσπάθεια για την οποία ζητάμε την στήριξη της Πολιτείας και της Κυβέρνησης. Κυρίες και κύριοι, Η σημερινή έκθεση που εγκαινιάζουμε αποτελεί φόρο τιμής σε έναν ζωγράφο που σηματοδότησε με το χρωστήρα του την ελληνική θαλασσογραφία και δικαιολογημένα αποκαλείται ο «πατέρας» της. Τον Κωνσταντίνο Βολανάκη. Ο Πειραιάς, από τα μεγαλύτερα λιμάνια της Μεσογείου και του κόσμου, ευτύχησε να δει τον μεγάλο καλλιτέχνη να ζει και να δημιουργεί στην πόλη αυτή, την οποία υπεραγαπούσε. Έργα του είχαν ως θέμα το λιμάνι του Πειραιά, κάτι που επιβεβαιώνει την αγάπη του όχι μόνο για το θαλάσσιο στοιχείο και τους ανθρώπους της αλλά και για την πόλη. Εδώ στον Πειραιά θα δημιουργήσει στα 1895 Καλλιτεχνικό Κέντρο, Σχολή Ζωγραφικής, όπου διδάσκει ο ίδιος. Τα «θαλάσσια τείχη», σε όλες τις πιθανές μορφές, θα γίνει δια χειρός Βολανάκη το κατεξοχήν αντικείμενο για την ιστορία της νεοελληνικής ζωγραφικής. Η απόφασή μας να τιμήσουμε το έργο του και την προσφορά του αποτελεί, στην ουσία, ένα χρέος της πόλης μας αλλά και της Ελλάδας στον κορυφαίο αυτόν ζωγράφο-λόγιο του ελληνισμού. Με αυτές τις σκέψεις συγχαίρω και πάλι τους διοργανωτές της Έκθεσης και τους ανθρώπους που εργάστηκαν γι’ αυτήν και δεσμεύομαι ότι τόσο, ως Δήμαρχος της πόλης αλλά και ως Παναγιώτης Φασούλας θα είμαι δίπλα τους.

Μετά

την πραγματοποίηση των εγκαινίων η Επιμελήτρια της έκθεσης και Ιστορικός Τέχνης κα Μαριλένα Κασιμάτη ξενάγησε τους επίσημους προσκεκλημένους. Η κα Κασιμάτη παρουσίασε τη ζωή του σημαντικότερου Έλληνα θαλασσογράφου Κωνσταντίνου Βολανάκη από τα παιδικά του χρόνια στη Σύρο, στην ανάδειξή του στην Ευρώπη αλλά και το φτωχικό του τέλος στον Πειραιά. παράλληλα, ανέλυσε τα μοτίβα του, τα δυνατά σημεία στον χρωστήρα του αλλά και την μοναδικότητα της έκθεσης που για πρώτη φορά συγκέντρωσε και παρουσίασε τόσα έργα του ζωγράφου. Πάνω: Η κα Μαριλένα Κασιμάτη ξεναγεί στην έκθεση από αριστερά τον Πρόεδρο του ΟΛΠ κ. Γ. Ανωμερίτη, την Υπουργό κα Λ. Κατσέλη, τον κ. Π. Λασκαρίδη, την Πρόεδρο του Μουσείου και τον κ. Βαλυράκη. Κάτω: Η κα Μαριλένα Κασιμάτη (δεξιά) ξεναγεί τους επίσημους προσκεκλημένους στην έκθεση αμέσως μετά τα εγκαίνια. Διακρίνονται από αριστερά ο κος Βασίλειος Ράπανος, Διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, η Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε., ο κ. Βασίλειος Κωνσταντακόπουλος, Εφοπλιστής, ο κ. Πάνος Λασκαρίδης, ο ιερέας του Ναυτικού, ο κ. Γιώργος Ροϊδης, η Υπουργός Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας κα Λούκα Κατσέλη, ο Δήμαρχος Πειραιά κ. Παναγιώτης Φασούλας και ο κ. Γεώργιος Ανωμερίτης, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του Ο.Λ.Π.

Ξενάγηση των επίσημων προσκεκλημένων στην έκθεση

Ðåñßðëïõò

15

“ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ” από το βιβλίο επισκεπτών της έκθεσης

16

Ðåñßðëïõò

“ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ” από το βιβλίο επισκεπτών της έκθεσης

Ðåñßðëïõò

17

“ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ” από το βιβλίο επισκεπτών της έκθεσης

18

Ðåñßðëïõò

Συγχαρητήριες επιστολές

Πλήθος

φίλων επισκεπτών της έκθεσης εξέφρασαν τον ενθουσιασμό τους για την διοργάνωση της έκθεσης, κάτι που «αποζημιώνει» όλους τους κόπους και τις προσπάθειες των δύο διοργανωτών, Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος και Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, και του επιστημονικού προσωπικού που εργάστηκε για την πραγματοποίηση της. Παράλληλα δίνει θάρρος και δύναμη για άλλες διοργανώσεις, το ίδιο αξιόλογες. Ενδεικτικά δημοσιεύουμε τέσσερεις συγχαρητήριες επιστολές προς το Μουσείο από ανθρώπους που το αγαπάνε και συμπαραστέκονται στο έργο του.

Σας ευχαριστούμε θερμά όλους.

Ðåñßðëïõò

19

Η

1

επισκεψιμότητα της έκθεσης υπήρξε πρωτοφανής. Πολλά αιτήματα φιλότεχνων αλλά και το ενδιαφέρον του κόσμου οδήγησε τους δύο διοργανωτές στην παράταση της έκθεσης μέχρι και την Κυριακή, 21 Φεβρουαρίου 2010. Την έκθεση επισκέφτηκαν και ξεναγήθηκαν από το προσωπικό του Μουσείου πολλά σχολεία τόσο από την Αττική, όσο και από την επαρχία. Παράλληλα πολλοί φιλότεχνοι και πολιτιστικοί σύλλογοι ξεναγήθηκαν στην έκθεση από το προσωπικό του Μουσείου, τον Ναύαρχο κ. Παλούμπη, από Καθηγητές της Ιστορίας της Τέχνης είτε τους υποδέχτηκε η Πρόεδρος του Μουσείου παρουσιάζοντας τις προσπάθειες που γίνονται για την προβολή της ναυτικής μας

Ξεναγήσεις στην έκθεση

2

3

1. Η Πνευματική Εστία Παπάγου στην έκθεση. 2. Ο Καθηγητής κ. Βλάχος μιλάει για τη ζωή και το έργο του Βολανάκη σε ομάδα επισκεπτών. 3. Οι Απόφοιτοι του 1ου Γυμνασίου Αρρένων Αθηνών. 4. Ο Ναύαρχος κ. Ι. Παλούμπης ξεναγεί ομάδα επισκεπτών στην έκθεση.

4

20

Ðåñßðëïõò

παράδοσης και κληρονομιάς. Συγκεκριμένα οι ομάδες επισκέψεων του Δήμου Αθηναίων ξεναγήθηκαν δύο φορές στους χώρους της έκθεσης, στις 5 Δεκεμβρίου 2009 και στις 30 Ιανουαρίου 2010. Ο Σύνδεσμος Αποφοίτων της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων ξεναγήθηκε στην έκθεση στις 12 Δεκεμβρίου 2009, μετά από πρωτοβουλία του Προέδρου του Συνδέσμου Αντιναυάρχου Π.Ν. ε.α. κ. Ξενοφώντα Μαυρογιάννη. Ο Καθηγητής κ. Λιδάκης ξενάγησε τους φίλους του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών στις 19 Δεκεμβρίου 2009. Ο Ιστιοπλοϊκός Όμιλος Χαλκίδος επισκέφτηκε την έκθεση στις 20 Δεκεμβρίου 2009. Η 10η Ιανουαρίου 2010 υπήρξε μια πολύ

έντονη μέρα για το Μουσείο, αφού η έκθεση «πλημμύρισε» από τα φιλότεχνα μέλη τριών ομάδων. Ξεναγήθηκαν από τον Ναύαρχο Παλούμπη η Πνευματική Εστία Παπάγου, συνοδευόμενη από τον Δήμαρχο Παπάγου κ. Β. Ξύδη, ο Σύνδεσμος Αποφοίτων του 1ου Γυμνάσιου Αρρένων Αθηνών και η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων. Οι φίλοι του Μουσείου Μπενάκη και του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών ξεναγήθηκαν στην έκθεση στις 14 και 15 Ιανουαρίου 2010 αντίστοιχα. Στις 16 Ιανουαρίου 2010 οι κυρίες από τον Σύνδεσμο Γυναικών Θεσσαλονίκης «Μακεδονία» ταξίδεψαν από την συμπρωτεύουσα για να επισκεφτούν την έκθεση. Στις 24 Ιανουαρίου 2010 επισκέφτηκε την

έκθεση η Περιηγητική Ομάδα Αθηνών και στις 27 Ιανουαρίου ο Ροτανιανός Όμιλος Διονύσου. Στις 6 Φεβρουαρίου επισκέφτηκαν την έκθεση τα μέλη του Πολιτιστικού και Καλλωπιστικού Συλλόγου Αγίου Αρτεμίου. Οι Ναυτικοί Δόκιμοι της ΣΝΔ τάξεων 4ης, 3ης και 2ας επισκέφθηκαν την έκθεση την Πέμπτη, 28 Ιανουαρίου 2010, το απόγευμα, συνοδευόμενοι από τον Διευθυντή Σπουδών Αρχιπλοίαρχο κ. Μάρα Π.Ν. και τους επιτηρητές του. Οι Ναυτικοί Δόκιμοι τάξεως 1ης επισκέφτηκαν επίσης την έκθεση σε δύο ομάδες στις 2 και 4 Φεβρουαρίου 2010.

Τους ευχαριστούμε όλους θερμά.

Ο Ναύαρχος Παλούμπης μαζί με τον Αρχιπλοίαχρο Μάρα Π.Ν. και τους εκπαιδευόμενους του 4ου έτους της Σ.Ν.Δ.

Ðåñßðëïõò

21

Επίσκεψη Νομάρχη Πειραιά στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος

ΤΗΝ

Παρασκευή, 8 Ιανουαρίου 2010, επισκέφτηκε το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος ο Νομάρχης Πειραιά και Νήσων κ. Γιάννης Μίχας. Τον Νομάρχη υποδέχτηκε η Πρόεδρος του Μουσείου ενώ τον ξενάγησε στην έκθεση Βολανάκη ο Ναύαρχος κ. Ιωάννης Παλούμπης. Ο ιδιαίτερα φιλότεχνος –και ο ίδιος ζωγράφος στον ελεύθερο χρόνο του– Νομάρχης δήλωσε εντυπωσιασμένος από τα έργα που παρουσιάζονταν στην έκθεση και ευχήθηκε το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος να συνεχίσει να προσφέρει στην πολιτιστική ζωή του Πειραιά. Ο κ. Μίχας διαβεβαίωσε την Πρόεδρο του Μουσείου ότι τόσο από το πόστο που υπηρετεί θα σταθεί συμπαραστάτης και αρωγός του Μουσείου, θέτοντας τις βάσεις για μια διαρκή συνεργασία μεταξύ της Νομαρχίας και του Μουσείου. Τέλος ο Νομάρχης πρόσφερε αναμνηστικό δώρο στην Πρόεδρο ένα ασημένιο μοντέλο ιστιοφόρου πλοίου ενώ εκείνη του προσέφερε τις εκδόσεις του Μουσείου.

Λεπτομέρεια του πίνακα Σε ήρεμα νερά, 1875-1883 Λάδι σε καμβά, 37,7 x 56,7 εκ. Αθήνα, Ιδιωτική συλλογή

22

Ðåñßðëïõò

1

Συνέντευξη Τύπου για την έκθεση «Κωνσταντίνος Βολανάκης 1837-1907, ο ποιητής της θάλασσας» στη Μεγάλη Βρετανία

2

1. Κατά την διάρκεια της συνέντευξης τύπου, από αριστερά ο δημοσιογράφος κ. Ηλιάς Νταλούμης, η Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε., η κα Μαριλένα Λασκαρίδη και η κυρία Μαριλένα Κασιμάτη. 2. Κατά την διάρκεια της συνέντευξης τύπου στην Μεγάλη Βρετανία. Διακρίνονται από δεξιά η Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε., η Αντιπρόεδρος του Ι.Α.Λ. και Πρόεδρος της βιβλιοθήκης “Αικατερίνη Λασκαρίδη” κα Μαριλένα Λασκαρίδη, ο Καθηγητής κος Μανόλης Βλάχος, η Επιμελήτρια της έκθεσης, Ιστορικός Τέχνης, κα Μαριλένα Κασιμάτη και ο Ναύαρχος κ. Ιωάννης Παλούμπης.

ΤΗΝ

Παρασκευή, 4 Δεκεμβρίου 2009, το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος και το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη πραγματοποίησαν συνέντευξη τύπου για τα εγκαίνια της έκθεσης «Κωνσταντίνος Βολανάκης 1837-1907, ο ποιητής της θάλασσας» στην αίθουσα εκδηλώσεων Golden Room του ξενοδοχείου Μεγάλη Βρετανία. Στους προσκεκλημένους δημοσιογράφους όλων των έντυπων και ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης μίλησε η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, η οποία παρουσίασε το σκεπτικό της διοργάνωσης στα πλαίσια των εορτασμών για τα εξήντα χρόνια από την ίδρυση του Μουσείου. Στη συνέχεια η Αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Λασκαρίδη κα Μαριλένα Λασκαρίδη παρουσίασε το έργο του Ιδρύματος και τις προσπάθειες που κάνει για την διάσωση και προβολή της ναυτικής μας παράδοσης και κληρονομιάς καθώς και την συστράτευση του Ιδρύματος με το Μουσείο γι αυτό το σκοπό. Τέλος την μοναδικότητα της έκθεσης με την συγκέντρωση μεγάλου αριθμού έργων του Βολανάκη παρουσίασε η επιμελήτρια της έκθεσης, ιστορικός τέχνης, κα Μαριλένα Κασιμάτη. Την συζήτηση συντόνισε το μέλος του Μουσείου, δημοσιογράφος κ. Ηλίας Νταλούμης. Ακολούθησε δεξίωση όπου οι δημοσιογράφοι είχαν την ευκαιρία να μιλήσουν προσωπικά με τους διοργανωτές. Ðåñßðëïõò

23

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ από τον έντυπο τύπο

Όλα

τα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης πρόβαλαν την διοργάνωση της έκθεσης Κωνσταντίνου Βολανάκη. Ευχαριστούμε θερμά τους δημοσιογράφους που αγκάλιασαν την εκδήλωση και βοήθησαν στην ενημέρωση του κοινού. Παρουσιάζουμε ενδεικτικά μερικά από τα δημοσιεύματα.

ΕΘΝΟΣ Σάββατο 12 Δεκεμβρίου 2009

24

Ðåñßðëïõò

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ από τον έντυπο τύπο

H KAΘΗΜΕΡΙΝΗ

Ðåñßðëïõò

25

Εορτασμός Αγίου Νικολάου στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων Με ιδιαίτερη λαμπρότητα πραγματοποιήθηκε και φέτος ο εορτασμός του Προστάτη των Ναυτικών Αγίου Νικολάου και της επετείου των νικηφόρων ναυμαχιών της Έλλης και της Λήμνου, κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων 1912-1913, στις εγκαταστάσεις της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων στο Χατζηκυριάκειο του Πειραιά, την Κυριακή, 6 Δεκεμβρίου 2009.

Στον

εορτασμό που πραγματοποιήθηκε παρουσία του Υπουργού Εθνικής Άμυνας κ. Ευάγγελου Βενιζέλου του Αναπληρωτή Υπουργού κ. Παναγιώτη Μπεγλίτη και του Αρχηγού ΓΕΝ Αντιναυάρχου Γεωργίου Καραμαλίκη ΠΝ, χοροστάτησαν ο Παναγιώτατος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κ.κ. Άνθιμος και ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Πειραιώς κ.κ Σεραφείμ. Στην τελετή επίσης παρέστησαν ο Γ΄ Αντιπρόεδρος της Βουλής κ. Αναστάσιος Νεράντζης, ο ΣΤ΄ Αντιπρόεδρος της Βουλής κ. Βαΐτσης Αποστολάτος, ο Βουλευτής Πειραιά κύριος Γιάννης Τραγάκης ως εκπρόσωπος του Αρχηγού της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, η ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας με επικεφαλής τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ Πτέραρχο Ιωάννη Γιάγκο, ο Νομάρχης Πειραιά κ. Γιάννης Μίχας, ο Δήμαρχος της πόλης κ. Παναγιώτης Φασούλας, Επίτιμοι Αρχηγοί, σύσσωμο το Ανώτατο Ναυτικό Συμβούλιο, ανώτατοι και ανώτεροι Αξιωματικοί 26

Ðåñßðëïõò

του Πολεμικού Ναυτικού εν ενεργεία και εν αποστρατεία, αντιπροσωπείες των τριών κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, εκπρόσωποι τοπικών φορέων καθώς και πλήθος λοιπόν προσκεκλημένων. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος εκπροσώπησε η Πρόεδρος, ο Γενικός Γραμματέας Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. κ. Τιμόθεος Μασούρας και το Μέλος του Δ.Σ., Υποναύαρχος Π.Ν. ε.α., Δικηγόρος κ. Κωνσταντίνος Αποστολάκης. Στην ομιλία του ο Αρχηγός ΓΕΝ μετά από μία σύντομη αναδρομή στο ένδοξο παρελθόν του ΠΝ, τόνισε τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα, την αποτελεσματικότητα και την ευελιξία του όπλου, καθώς και τη σημασία του ως ισχυρότατου παράγοντα αποτροπής που το καθιστά ευέλικτο και αποτελεσματικό διπλωματικό εργαλείο για την άσκηση της αμυντικής διπλωματίας.

Εορτασμός Αγίου Νικολάου

1

2

3

1. H μπάντα του Ναυτικού και το τιμητικό άγημα παρατεταγμένα έξω από την αίθουσα εκδηλώσεων για απόδοση τιμών κατά την προσέλευση και αναχώρηση των επισήμων. 2. Στιγμιότυπο από την εκδήλωση. Διακρίνονται από αριστερά ο ΑΝ/ΥΕΘΑ Παν. Μπεγλίτης, ο ΥΕΘΑ Ευάγ. Βενιζέλος, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πειραιώς κκ. Σεραφείμ, ο Α/ΓΕΕΘΑ Αντιπτέραρχος Ιω. Γιάγκος και ο Α/ΓΕΣ Αντιστράτηγος Φραγκ. Φράγκος.

3. Αναμνηστική φωτογραφία της ηγεσίας των ενόπλων Δυνάμεων. Εξ αριστερών ο Α/ΓΕΝ Αντιστράτηγος Φραγκούλης Φράγκος, ο Α/ΓΕΕΘΑ Αντιπτέραρχος Ιωάννης Γιάγκος, ο ΥΕΘΑ Ευάγγελος Βενιζέλος, ο ΑΝ/ΥΕΘΑ Παν. Μπεγλίτης, ο Α/ΓΕΝ Αντιναύαρχος Γ. Καραμαλίκης, ο Α/ΓΕΑ Αντιπτέραρχος Βασ. Κλόκοτας και στο άκρο δεξιά ο Δήμαρχος Πειραιά Π. Φασούλας.

Ðåñßðëïõò

27

Επέτειος των Νικηφόρων Ναυμαχιών

Σ

τις 3 Δεκεμβρίου 2009, την 97η επέτειο της ναυμαχίας της Έλλης, έλαβε χώρα ειδική εκδήλωση επάνω στο Μουσείο Θωρηκτό Αβέρωφ στην οποία παρέστη όλη η ηγεσία του Πολεμικού Ναυτικού, τα μέλη του Ανωτάτου Ναυτικού Συμβουλίου, Ανώτατοι και Ανώτεροι Αξιωματικοί, συγγενείς μελών του πληρώματος του θωρηκτού «ΑΒΕΡΩΦ», δωρητές και φίλοι του Πλωτού Ναυτικού Μουσείου, Διοικητές Διοικήσεων Αρχηγείου Στόλου, Κυβερνήτες Πολεμικών Πλοίων καθώς και αντιπροσωπείες Αξιωματικών, Υπαξιωματικών και Μαθητών ΣΜΥΝ. Το Ναυτικό Μουσείο εκπροσώπησαν η Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος, κ. Πάνος Λασκαρίδης. Η εκδήλωση άρχισε με κατάθεση στεφάνου από τον Α/ΓΕΝ Αντιναύαρχο Γεώργιο Καραμαλίκη Π.Ν. στον ανδριάντα του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη στον κλειστό περίγυρο του λιμενίσκου του Άλσους Ναυτικής Παράδοσης.

28

Ðåñßðëïõò

Στη συνέχεια, μέσα στο πλοίο πραγματοποιήθηκαν ομιλίες από τους: 1. Επίκουρο Καθηγητή Νεότερης & Σύγχρονης Βαλκανικής Ιστορίας του ΑΠΘ κ. Σπυρίδωνα Σφέτα με θέμα «Το διπλωματικό παρασκήνιο της συγκρότησης της Βαλκανικής Συμμαχίας το 1912» 2. Επίκουρο Καθηγητή Νεότερης & Σύγχρονης Ιστορίας του ΑΠΘ κ. Ιάκωβο Δ. Μιχαηλίδη με θέμα «Βαλκανικοί Πόλεμοι, Στρατηγικές Επιλογές & Επιπτώσεις» 3. Επίτιμο Α΄ Υπαρχηγό ΓΕΕΘΑ, Αντιναύαρχο (ε.α.) Ιωάννη Παλούμπη με θέμα «Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι-Ναυτικός Αγώνας-Η προσωπικότητα του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη». Παρατίθεται ακολούθως η ομιλία του Ναυάρχου Παλούμπη ως επετειακό δημοσίευμα των Βαλκανικών Πολέμων.

Έλλης-Λήμνου 1912-13

Εκδηλώσεις του Πανηγυρικού στο ΠΝΜ ΘΚ. ΑΒΕΡΩΦ

1

2

1. Ο ανδριάντας του θρυλικού Ναυάρχου των Βαλκανικών Πολέμων Παύλου Κουντουριώτη. 2. Οι τρεις ομιλητές της εκδήλωσης. Από αριστερά Σπυρίδων Σφέτας, Ιάκωβος Μιχαηλίδης, Ιωάννης Παλούμπης.

Ðåñßðëïõò

29

Βαλκανικοί Πόλεμοι, Ναυτικός Αγώνας Ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης Του Αντιναυάρχου Ιωάννη Παλούμπη Π.Ν. ε.α. Κυρίες και Κύριοι. Αποτελεί μεγάλη τιμή για μένα, όπως θα αποτελούσε για οποιονδήποτε Αξιωματικό του Πολεμικού Ναυτικού, να μου δίδεται η ευκαιρία να αναφερθώ στον Ναυτικό αγώνα των Βαλκανικών Πολέμων και στην προσωπικότητα του μεγάλου Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη. Ο χώρος που γίνεται αυτή η ομιλία, η θρυλική ναυαρχίδα του τότε ελληνικού στόλου, ο Αβέρωφ και ο χρόνος, η επέτειος της πρώτης ναυμαχίας που έλαβε χώρα κάτω απ’ το ακρωτήριο της Έλλης, συνιστούν πρόσθετους συμβολισμούς και βαραίνουν την ευθύνη. Οι εκλεκτοί ομιλητές που προηγήθηκαν περιέγραψαν το πλαίσιο των ιστορικών εξελίξεων και των διπλωματικών ενεργειών που αναπτύχθηκαν την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα οι οποίες κατέληξαν στη δημιουργία των προϋποθέσεων, που ευνόησαν τη σύναψη συμμαχίας μεταξύ των τεσσάρων Χριστιανικών κρατών της Βαλκανικής. Ο μόνος στρατηγικός παράγοντας που έλειπε από τους συμμάχους και για τον οποίον έγινε δεκτή η Ελλάδα στη συμμαχία ήταν το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό. Ήταν η μόνη συμμαχική δύναμη που μπορούσε να αποκόψει τις οθωμανικές στρατηγικές 30

Ðåñßðëïõò

εφεδρείες και να τις ακινητοποιήσει στα λιμάνια της Μικράς Ασίας. Εάν οι περίπου 250.000 οθωμανοί έφεδροι κατόρθωναν να διαπεραιωθούν στη Μακεδονία και να αντιπαρατεθούν στα μέτωπα των μαχών είναι πολύ πιθανόν ότι θα ήταν διαφορετική η εξέλιξη του πολέμου. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα υποτυπώδη έως ανύπαρκτα οδικά και σιδηροδρομικά δίκτυα της εποχής δεν επέτρεπαν την έγκαιρη μετακίνηση μεγάλων στρατιωτικών μονάδων και ρεύματος εφοδίων δια ξηράς. Έτσι λοιπόν οι Σλαύοι της Βαλκανικής υποχρεώθηκαν να κάνουν δεκτή την Ελλάδα στη συμμαχία παρά τις αντικρουόμενες επιδιώξεις που είχε καθένας για τα εδάφη της Μακεδονίας που θα απελευθερώνονταν από την οθωμανική αυτοκρατορία. Η αποστολή της αδρανοποιήσεως των οθωμανικών εφεδρειών και της επίτευξης απόλυτης κυριαρχίας στο Αιγαίο αναλαμβανόταν με δισταγμό από το Πολεμικό Ναυτικό λόγω της αριθμητικής υπεροχής του τουρκικού ναυτικού. Υπεροχής που επιβεβαιωνόταν με κάθε επιτελική συγκριση δυνάμεων και παρά την πρόσφατη ένταξη στον ελληνικό στόλο του νεότευκτου μοντέρνου και ισχυρού, θωρακισμένου καταδρομικού, Αβέρωφ.

Το θωρακισμένο καταδρομικό «Αβέρωφ». Περίοδος Βαλκανικών Πολέμων. Φωτογραφία Α. Γαζιάδη.

Ο Πλοίαρχος, τότε, Παύλος Κουντουριώτης ήταν από τους λίγους, ίσως ο μόνος, που πίστευε πως ο ελληνικός στόλος θα έβγαινε νικητής σε απ’ ευθείας αντιπαράθεση με τον τουρκικό και τούτο διότι τα στελέχη του ελληνικού ναυτικού θα αγωνίζονταν με αυταπάρνηση και υψηλό ηθικό. Σε πολεμικό συμβούλιο που συγκλήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1912 υπό την Προεδρία του Πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου και στο οποίο ήταν παρόντες όλοι οι υψηλόβαθμοι αξιωματικοί του Ναυτικού και αξιωματούχοι της κυβέρνησης έγινε ανασκόπηση των δυνατοτήτων των ναυτικών μονάδων και παρατέθηκαν τα στοιχεία της σύγκρισης των δύο στόλων. Εκτοπίσματα, ταχύτητες, αριθμός και διαμέτρημα πυροβόλων, πάχη θωρακίσεων, πληρώματα, τα πάντα τέθηκαν κάτω από λεπτομερειακή εξέταση και διατυπώθηκαν γνώμες και απόψεις που συνέτειναν στο ό,τι ο στόλος λογικά απαιτούσε ενίσχυση εν όψει της δύσκολης αποστολής του. Ο πρωθυπουργός επηρεασμένος από την παράθεση των δυσμενών στοιχείων δυσφορούσε. Όταν κλήθηκε ο Κουντουριώτης, που επίσης ήταν παρών, να σχολιάσει τη ροή και τα συμπεράσματα της συζήτησης, εξέφρασε την ανωτέρω αναφερθείσα εδραιωμένη πεποίθησή του. Ο Πρωθυπουργός ανακουφίστηκε από την παρέμβαση του Κουντουριώτη και μετά λίγες μέρες μερίμνησε για την προαγωγή και τοποθέτησή του στην αρχηγία του ελληνικού στόλου. Για την επίδραση που είχε στον Πρωθυπουργό η στάση του

Κουντουριώτη εκείνη την ημέρα, είναι χαρακτηριστική η επιστολή που του έστειλε ο Ελ. Βενιζέλος 21 χρόνια μετά, την επέτειο της ναυμαχίας της Έλλης, την 3η Δεκεμβρίου 1933. Την διαβάζω: «Φίλτατε Ναύαρχε. Είκοσι ένα χρόνια κλείουν σήμερα από την ημέρα, που με την ναυμαχία της Έλλης εξησφάλισες την κατά θάλασσαν υπεροπλίαν της Ελλάδος και των συμμάχων της και έτσι εξησφάλισες την τελικήν νίκην των. Όλοι οι Έλληνες σου είμεθα ευγνώμονες διά την νίκην σου αυτήν. Περισσότερον από όλους εκείνος, που γνωρίζει, ότι χωρίς την αδάμαστον αποφασιστικότητά σου και την πίστην σου εις την κατά θάλασσαν νίκην μας, δεν θα απεφασίζαμεν να λάβωμεν μέρος εις τον πρώτον Βαλκανικόν Πόλεμον, με αποτέλεσμα ότι, αν μεν νικούσαν οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι, τα όριά μας θα έμεναν οριστικώς εις την Μελούνα ή το πολύ θα έφθαναν στον Αλιάκμονα, αν δε νικούσαν οι Τούρκοι, η ζωή των ομογενών της Αυτοκρατορίας θα απέβαινεν ανυπόφορος. Με εξαίρετον τιμήν και αγάπην Ελευθ.Κ. Βενιζέλος» (Η υπογράμμιση είναι, φυσικά, του ομιλούντος) Ðåñßðëïõò

31

Αριστερά: Ο απόπλους του Ελληνικού Στόλου από τον όρμο του Φαλήρου την 5η Οκτωβρίου του 1912. Φωτογραφία Α. Γαζιάδη. Δεξιά: Το Τ14 εν πλω. Κάτω: Ο Ελληνικός Στόλος εν πλω.

Ο ελληνικός στόλος αποπλέοντας από το Φάληρο στις 5 Οκτωβρίου 1912 συναπεκόμιζε μαζί του βαρύ το φορτίο των ελπίδων του ελληνικού λαού. Αυτό επέβαλε να εξασφαλίσει μόνος του την απόλυτη θαλάσσια κυριαρχία στο Αιγαίο και στο Ιόνιο, γεγονός που θα σήμαινε την πλήρη απαγόρευση των θαλασσίων επικοινωνιών για τις οθωμανικές μεταφορές και την απρόσκοπτη και ασυνόδευτη εκτέλεση των μεταφορών μονάδων και εφοδίων που θα απαιτούσε η εξέλιξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων των τεσσάρων συμμάχων στρατών. Τονίζοντας την ανωτέρω συμβολή του Πολεμικού Ναυτικού με κανένα τρόπο δεν επιχειρείται να υποβαθμισθεί η συμβολή του Στρατού. Κανένας δεν μπορεί να παραβλέψει τον ηρωισμό που επέδειξαν στα πεδία των μαχών ξηράς τα στρατευμένα παιδιά της Ελλάδας. Κανένας δεν μπορεί να αγνοήσει την ορμή που έμοιαζε περισσότερο με ξέσπασμα και που σάρωνε στο διάβα της τις τουρκικές φρουρές και τις εστίες αντιστάσεως. Δεν γεννάται καμία αμφιβολία για την τακτική αξία των μαχών, για τα περάσματα, τους λόφους, τα ποτάμια, τις οχυρές θέσεις. Δεν παραγνωρίζεται καθόλου η ψυχολογική αλλά και η ουσιαστική αξία της απελευθέρωσης χωριών και πόλεων και η δικαιολογημένη προβολή του ενθουσιασμού και της συγκίνησης των τοπικών πληθυσμών που υποδέχονταν τα ελληνικά απελευθερωτικά στρατεύματα. Κανείς δεν ξεχνά τις μάχες του Σαρανταπόρου, των Γιαννιτσών, την απελευθέρωση της Πρέβεζας, την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, την πτώση του Μπιζανίου και την απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Ο καλπασμός των στρατηλατών στα δύο μέτωπα του ελληνοτουρκικού πολέμου, το Θεσσαλικό-Μακεδονικό και το Ηπειρωτικό, δημιουργούσε ρίγη υπερηφάνειας στον ελληνισμό απ’ άκρου σ’ άκρο της οικουμένης που τον βίωνε σαν προανάκρουσμα υλοποίησης της “Μεγάλης Ιδέας”. Ανάλογες, οπωσδήποτε, στρατιωτικές επιτυχίες είχαν και τα στρατεύματα των άλλων συμμάχων Χριστιανικών εθνών στα βαλκανικά μέτωπα. Συγκεκριμένα η Σερβία και το Μαυροβούνιο στο Σαντζάκ, στο Κοσσυφοπέδιο, στη βόρεια Μακεδονία και στη σημερινή βόρεια Αλβανία, ενώ η Βουλγαρία στην κεντρική και την ανατολική Μακεδονία και στην Θράκη δυτική και ανατολική. Ο πρωταγωνιστής, όμως, που έκρινε την έκβαση του πολέμου και που ουσιαστικά εκδίωξε του Οθωμανούς από τα Βαλκάνια ύστερα από απόλυτη κυριαρχία τους σ’ αυτά μεγαλύτερη από πέντε αιώνες, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ήταν ο Ναυτικός αγώνας του Αιγαίου. Ο ελληνικός στόλος ήταν εκείνος που κράτησε αδρανείς και αχρησιμοποίητες τις τουρκικές εφεδρείες στα λιμάνια της Μικράς Ασίας, τόσο απαραίτητες για τους Οθωμανούς στις κρίσιμες περιόδους του πρώτου Βαλκανικού Πολέμου.

32

Ðåñßðëïõò

Η μεγάλη, η στρατηγική νίκη του πολέμου, κερδήθηκε στη θάλασσα. Ήταν αυτή που εάν χανόταν, μοιραία θα είχε άλλη εξέλιξη η ροή του πολέμου και η ιστορία θα ήταν διαφορετική. Στην παρούσα ομιλία λόγω χρονικών περιορισμών θα αναφέρω μόνο σε μορφή τίλων τις ναυτικές επιχειρήσεις εκείνες που συνέτειναν περισσότερο στην επίτευξη ναυτικής κυριαρχίας και βοήθησαν τις επιχειρήσεις του Στρατού. Ως τέτοιες είναι γνωστές οι συγκρούσεις των δύο στόλων στο ακρωτήριο της Έλλης και τη Λήμνο, στις 3 Δεκεμβρίου 1912 και 5 Ιανουαρίου 1913 αντιστοίχως, ενώ είναι σχετικά άγνωστες οι επιχειρήσεις αποκλεισμού των παραλίων της Ηπείρου και της Αλβανίας από ιταλικά και αυστροουγγρικά πλοία τα οποία συντηρούσαν το ρεύμα ανεφοδιασμού του οθωμανικού στρατού που υπερασπιζόταν τα Ιωάννινα. Γνωστές είναι επίσης οι επιχειρήσεις απελευθέρωσης όλων των νησιών του Βορ. Αιγαίου από ναυτικά αποβατικά αγήματα και σε κάποιες περιπτώσεις, σε συνδυασμό με στρατιωτικές δυνάμεις. Άξιος μνείας και πολύ σημαντικός ήταν ο αγώνας δρόμου μεταξύ των βουλγαρικών στρατιωτικών δυνάμεων και του ελληνικού στόλου για την κατάληψη της χερσονήσου του Αγίου Όρους. Δύο επιχειρήσεις που φανέρωναν το πνεύμα ηρωισμού με το οποίο το ναυτικό πολεμούσε τον προαιώνιο εχθρό ήσαν: • Στις 18 Οκτωβρίου 1912 η διείσδυση στη Θεσσαλονίκη του τορπιλοβόλου 11 με Κυβερνήτη τον Υποπλοίαρχο Ν. Βότση, που κατέληξε στον τορπιλισμό και βύθιση του τουρκικού Θωρηκτού «Φετχί Μπουλέντ».

• Στις 9 Νοεμβρίου 1912 η διείσδυση στο Αϊβαλή του τορπιλοβόλου 14 με Κυβερνήτη τον Υποπλοίαρχο Περ. Αργυρόπουλο, ο τορπιλισμός και βύθιση τουρκικής Κανονιοφόρου που ναυλοχούσε εκεί.

Πάνω: Το υποβρύχιο «Δελφίν» εν πλω. Φωτογραφία Α. Γαζιάδη. Kάτω αριστερά: Την 24η Ιανουαρίου του 1913 το υδροπλάνο “ΝΑΥΤΙΛΟΣ”, με πλήρωμα τον Λοχαγό Μουτούση και τον Σημαιοφόρο Μωραϊτίνη, εξετέλεσε την πρώτη στην παγκόσμια ιστορία αεροπορική επιχείρηση ναυτικής συνεργασίας.

Τέλος θα ήθελα να αναφέρω δύο δευτερεύουσες επιχειρήσεις ως προς τα αποτελέσματά τους, οι οποίες όμως καταγράφηκαν ως παγκόσμιες πρωτιές και διατηρούν τη σημασία τους για το ελληνικό ναυτικό: • Στις 9 Δεκεμβρίου 1912 εκτελέσθηκε η πρώτη παγκοσμίως βολή τορπίλης από το Υ/Β Δελφίν σε κατάδυση εναντίον του τουρκικού Ευδρόμου Μετζητιέ. Κυβερνήτης ήταν ο Πλωτάρχης Στέφανος Παπαρρηγόπουλος.

• Στις 24 Ιανουαρίου 1913 εκτελέσθηκε η πρώτη παγκοσμίως πτήση υδροπλάνου ναυτικής αεροπορίας επ’ ωφελεία ναυτικής δυνάμεως. Πιλότος ήταν ο Λοχαγός Μιχ. Μουτούσης και παρατηρητής ο Σημ/ρος Αριστ. Μωραϊτίνης. Κυρίες και Κύριοι. Είναι πολύ απλό να προσπαθήσεις να σκιαγραφήσεις την προσωπικότητα του αρχιτέκτονα της νίκης των Βαλκανικών Πολέμων, του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη. Κι είναι απλό, γιατί κι ο ίδιος ήταν απλός. Λιτός και απέριττος, σχεδόν ασκητικός, έδειχνε βαθιά αποστροφή προς τις επιδείξεις και τις κοσμικές εκδηλώσεις. Διατηρούσε ακλόνητη πίστη στον Θεό και πίστευε πως κάθε ενέργεια πρέπει να ξεκινά πάντοτε από την επίκληση της Θείας βοήθειας. Αντιφατικός στη συμπεριφορά, συνειδητοποιημένος αριστοκράτης ως απόγονος υψηλής γενιάς αρχόντων της Ύδρας, ήξερε να προσεγγίζει και να μιλεί καλύτερα απ’ τον καθένα τη γλώσσα του λαού, των αγαθών νησιωτών που συγκροτούσαν τα πληρώματά του, τα οποία διοίκησε στη ζωή του. Μιλούσε αρβανίτικα απ’ ευθείας στην ψυχή των ανδρών του και παρά το γεγονός ό,τι επέβαλε σκληρή πειθαρχία σε όλους τους υπ’ αυτόν Αξιωματικούς και ναύτες, ήταν αγαπητός, γιατί πρώτος αυτός έδινε το παράδειγμα της προσήλωσης στο καθήκον και της αγάπης, μέχρι θυσίας, προς την πατρίδα. Ο χαρακτήρας κάθε ανθρώπου εκτός από τα κληρονομικά του χαρακτηριστικά διαμορφώνεται και από το περιβάλλον στο οποίο γεννιέται και τις συνθήκες μέσα στις οποίες μεγαλώνει και

αντιλαμβάνεται τα πρώτα του ερεθίσματα από τον κόσμο. Ο Κουντουριώτης γεννήθηκε το 1855 στην Ύδρα, μόλις 30 χρόνια μετά την κορύφωση της ελληνικής επανάστασης. Στην Ύδρα, τότε, ζούσαν ακόμη πολλοί ναυτικοί του ’21 και το λιμάνι της έσφυζε από ιστιοφόρα, πολλά από τα οποία ανήκαν και είχαν κυβερνηθεί από τους θρυλικούς ναυμάχους της επανάστασης. Ο πατέρας του Θεόδωρος, ήταν γιος του Γεωργίου Κουντουριώτη που είχε διατελέσει Πρόεδρος του Εκτελεστικού για μεγάλο χρονικό διάστημα τα ταραγμένα χρόνια της δεκαετίας του ’20. Εκεί, στο αρχοντικό του παππού του, που δεσπόζει ψηλά στη δυτική πλευρά της Ύδρας ταυτίστηκε με το Υδραίικο περιβάλλον κι έγινε η προσωποποίηση της παράδοσης των ηρωικών χρόνων, συνεχιστής των μπουρλοτιέρηδων, κληρονομώντας όλες τις αρετές και τις αδυναμίες της μεγάλης εκείνης γενιάς που συνδύαζε τα ασυμβίβαστα. Τη φρόνηση, με τη γενναιότητα που άγγιζε τα όρια του παράλογου, το μυαλό με την καρδιά. Η καταγωγή και η οικογενειακή παράδοση τον οδήγησαν φυσιολογικά στις τάξεις του Πολεμικού Ναυτικού. Το 1873 κατατάσσεται στο Ναυτικό Σχολείο, πρόδρομο της μετέπειτα Σχολής Ναυτικών Δοκίμων και το 1877 ονομάζεται Σημαιοφόρος.

Πάνω: Η κανονιοφόρος «Α». Kάτω: Η κανονιοφόρος «Β».

Τον Μάιο του 1886 παίρνει το πρώτο βάπτισμα πυρός. Όντας Υποπλοίαρχος και έχοντας υπό τις διαταγές του δύο κανονιοφόρους, τις Α και Β, εισπλέει κατόπιν διαταγής στον Αμβρακικό για να κάμει αισθητή την παρουσία του ελληνικού Ναυτικού σ’ αυτή την κλειστή σαν λίμνη θάλασσα, τα παράλια της οποίας μοιράζονταν Ελλάδα και Τουρκία. Κατά τον είσπλου Ðåñßðëïõò

33

Αριστερά: Ο ατμομυοδρόμων «Αλφειός». Φωτογραφία Α. Γαζιάδη. Δεξιά: Το τορπιλοβόλο «16» εν πλω.

βάλλεται από τα πυροβολεία του φρουρίου της Πρέβεζας, από τουρκικά στρατεύματα που ήταν εκεί στρατοπεδευμένα και από μια τουρκική Φρεγάτα που ναυλοχούσε στην περιοχή. Ανταποδίδει τα πυρά. Μετά το πέρας της στρατιωτικής πολεμικής περιπέτειας, που στοίχισε πολύ στη χώρα σε κόστος και διεθνές κύρος, διατάσσεται να επαναπλεύσει στον Ναύσταθμο. Τον Ιανουάριο του 1897 ως Πλωτάρχης Κυβερνήτης του ατμομυοδρόμωνα “Αλφειός” αποστέλλεται μαζί με άλλα πλοία στην Κρήτη προς υποστήριξη του Χριστιανικού πληθυσμού του νησιού μαζί με το εκστρατευτικό σώμα του Συνταγματάρχη Τιμολέοντα Βάσσου. Τον Απρίλιο του ίδιου χρόνου αποστέλλεται στα παράλια της τουρκοκρατούμενης Πιερίας. Μαζί με τα τορπιλοβόλα 14 και 16 ενεργεί καταδρομική επιχείρηση με ναυτικό αποβατικό άγημα στη Σκάλα Λεπτοκαρυάς και πυρπολεί αποθήκες εφοδίων του οθωμανικού στρατού. Κατά την επιχείρηση φονεύεται ο Κυβερνήτης του τορπιλοβόλου 16, Ανθυποπλοίαρχος Εμμανουήλ Αντωνιάδης και γίνεται ο πρώτος νεκρός απόφοιτος της νεοσύστατης Σχολής Ναυτικών Δοκίμων που λειτουργεί από το 1884. Στους νεκρούς προστίθενται επίσης δύο ναύτες και ένας πολίτης κάτοικος της περιοχής. Από την καταδρομική αυτή ενέργεια στις 12 Απριλίου 1897 έχουν διασωθεί έξι τουρκικές σημαίες που πάρθηκαν σαν λάφυρο και βρίσκονται στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Το 1900 Αντιπλοίαρχος πλέον Κυβερνήτης του Ευδρόμου “Ναύαρχος Μιαούλης” εκτελεί το εκπαιδευτικό ταξίδι των Ναυτικών Δοκίμων με το πλοίο του στην Αμερική. Το ταξίδι πραγματοποιείται από 3 Ιουλίου έως 22 Νοεμβρίου. Ο Κουντουριώτης

Το πλήρωμα του Ευδρόμου “Ναύαρχος Μιαούλης”. Οκτώβριος 1900, Βοστώνη.

34

Ðåñßðëïõò

επιδεικνύει σπάνια ναυτικά προσόντα διαπλέοντας τον Ατλαντικό δύο φορές σχεδόν αποκλειστικά με πανιά για εξοικονόμηση καυσίμων. Στην Αμερική γίνεται ενθουσιωδώς δεκτός από την ελληνική ομογένεια της Βοστώνης. Το 1908 ως Πλοίαρχος τοποθετείται υπασπιστής του Βασιλέως Γεωργίου Α. Γι’ αυτή του την τοποθέτηση εκτιμώνται η σοβαρότητα του χαρακτήρα του, η αφοσίωσή του στους θεσμούς, η σύνεση και σωφροσύνη που επιδεικνύει σε μια ταραγμένη εποχή που η ψύχραιμη αποτίμηση της θέσης της χώρας και ο προσδιορισμός των εθνικών στόχων αποτελεί εναγώνια ζητούμενο στο πολιτικό και το στρατιωτικό περιβάλλον. Το 1910 ως Πλοίαρχος τίθεται επικεφαλής της Μοίρας γυμνασίων του στόλου, θέση στην οποία παραμένει μέχρι το 1912. Τον Σεπτέμβρη του 1912 ο Παύλος Κουντουριώτης έφθασε μπροστά στην ιστορία όταν ακριβώς η πατρίδα τον είχε μεγάλη ανάγκη. Βρέθηκε εκεί κι έγινε ο Σωτήρας της. Αξίζει τον κόπο να παρατεθεί ένα τηλεγράφημα που απέστειλε ο Τούρκος Υπουργός των Ναυτικών στον Ναύαρχο Αρχηγό του τουρκικού στόλου, για να γίνει αντιληπτό ποια ιδέα είχαν οι αντίπαλοι για τον έλληνα Αρχηγό του Στόλου. Το διαβάζω : «Επί του Αβέρωφ θα επιβαίνει, όπως πληροφορούμαι, ως γενικός αρχηγός του ελληνικού στόλου, ο Κουντουριώτης, άριστος αξιωματικός, με πείρα, με θάρρος, με πατριωτισμό και πλείστες άλλες ναυτικές αρετές. Ο Κουντουριώτης είναι εκ των αρίστων αξιωματικών. Ο Υπουργός των Ναυτικών Μαχμούτ Μουκτάρ». Από τη διεξαγωγή των ναυτικών επιχειρήσεων των Βαλκανικών Πολέμων θα ήθελα να συγκρατήσω και να σχολιάσω τρία μόνο σημεία που χαρακτηρίζουν την ιδιοσυγκρασία του Ναυάρχου και περιγράφουν μόνα τους, πολύ εύγλωττα τον χαρακτήρα και την προσωπικότητά του. Σημείο 1ο. Η επιλογή του ορμητηρίου του στόλου. Το 1897 ο στόλος του Αιγαίου ναυλοχούσε στο ορμητήριο των Ωρεών της Μαγνησίας με στόχο να βρίσκεται πλησιέστερα στο θέατρο των επιχειρήσεων που δικαιολογημένα θεωρείτο το κεντρικό βόρειο Αιγαίο. Το 1912 τα επίσημα σχέδια του Επιτελείου προέβλεπαν και πάλι τους Ωρεούς, ενώ μεγάλη συζήτηση γινόταν για τον όρμο της Αγίας Μαρίνας στον νότιο Ευβοϊκό ώστε να συντομευθούν οι οδοί επικοινωνίας με τον Ναύσταθμο. Κανείς δεν περίμενε την αποφασιστική επιλογή του αρχηγού. Θέτοντας πάνω απ’ όλα την εκπλήρωση της αποστολής του, που την έβλεπε αποκλειστικά σε μια αποφασιστική σύγκρουση με τον τουρκικό στόλο, παραβλέποντας το πλήθος των αντιθέτων επιχειρημάτων και παραμερίζοντας τα πολλά μειονεκτήματα που συνεπαγόταν η επιλογή του, πλέει αποφασιστικά, καταλαμβάνει τη Λήμνο και εγκαθίσταται στον ασφαλέστατο από καιρικές συνθήκες όρμο

Πάνω: Το θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ» στη ναυμαχία της Έλλης. Ελαιογραφία Β. Χατζή. Κάτω: Η Ναυμαχία της Λήμνου. Ελαιογραφία Λουκά Γεραλή.

του Μούδρου, πενήντα μόλις μίλια από την έξοδο των στενών των Δαρδανελίων. Με την κίνηση αυτή επιδεικνύει ένα άκρως επιθετικό πνεύμα. Η μεγαλοφυής και ορμητική επιλογή του Ναυάρχου πιθανόν να ενήργησε εκφοβιστικά για τις τουρκικές ναυτικές δυνάμεις οι οποίες βράδυναν αδικαιολόγητα κατά δύο περίπου μήνες να ανταποκριθούν και να επιχειρήσουν την έξοδό τους από την Προποντίδα και τα Δαρδανέλια. Πολύ αργότερα στις δεκαετίες του ’20 και του ’30 έγινε πολύς λόγος και χύθηκε πολύ μελάνι για τη διεκδίκηση της πατρότητας της ιδέας χρησιμοποιήσεως του Μούδρου ως ορμητηρίου του στόλου. Ο ίδιος ο Κουντουριώτης, ολύμπιος κι απόμακρος, δεν έλαβε ποτέ μέρος σ’ αυτή τη διελκυστίνδα τοποθετήσεων και αντεγκλήσεων. Ακόμη σήμερα αποτελεί αντικείμενο απορίας αν έχει μεγαλύτερη σημασία ποιος εισηγείται μια ιδέα, αν υποθέσουμε πως την εισηγήθηκε κάποιος άλλος, από την αποφασιστικότητα εκείνου που αναλαμβάνει την ιστορική ευθύνη να την υιοθετήσει. Σημείο 2ο. Η διεξαγωγή των δύο αποφασιστικών ναυμαχιών της Έλλης και της Λήμνου. Ο χειρισμός του ελληνικού στόλου, ουσιαστικά δηλαδή της ναυαρχίδας Αβέρωφ και της Μοίρας των Θωρηκτών Ύδρα, Σπέτσαι και Ψαρά απέδειξε μιαν ακατάσχετη ορμητικότητα και επιθετικό πνεύμα συνοδευόμενο από περιφρόνηση προς τον θάνατο που σπάνια συναντάται και λίγο απέχει από το να επικρίνεται από τις Επιτελικές Σχολές Πολέμου. Ιδιαίτερα στην πρώτη ναυμαχία, κατά τη φάση της καταδίωξης του τουρκικού στόλου, όταν λόγω υπερθέρμανσης των πυροβόλων του Αβέρωφ ελαττώθηκε η ταχυβολία του, ο Ναύαρχος πήρε τη μεγάλη απόφαση. Με την ταχύτητα του Αβέρωφ στο ψηλότερο σημείο, τα 22 καζάνια του πλοίου να αποδίδουν τη μεγίστη ισχύ τους, στόχευε την τουρκική ναυαρχίδα και έπλεε “πάση δυνάμει” να την εμβολίσει, να την κόψει στα δύο. Έφθασε μέχρις αποστάσεως 2.600 μέτρων. Οι τούρκοι έφευγαν και δεν πίστευαν. Χώθηκαν τρομαγμένοι στα στενά απ’ όπου δεν ξαναβγήκαν για ένα μήνα. Μετά από χρόνια ο Ναύαρχος διηγόταν σε κάποιους φίλους του για εκείνη τη στιγμή: «Είδα εκείνη την ώρα σαν όραμα πάνω στους δύο κάβους των Στενών τον παππού μου και τον Μιαούλη, να μου κάνουν νόημα και να με καλούν. Και όρμησα πάνω τους» Σημείο 3ο. Εφαρμογή των αρχών του πολέμου. Τη νύχτα της Πρωτοχρονιάς του 1913 μέσα σε πολύ δυσμενείς καιρικές συνθήκες θύελλας με καταιγίδες, ο τουρκικός στόλος έκαμε μια παραπλανητική επιχείρηση και επέφερε σύγχυση στα ελαφρά ελληνικά αντιτορπιλικά που περιπολούσαν έξω από την έξοδο των Στενών. Μέσα στη σύγχυση το θωρακισμένο καταδρομικό Χαμηδιέ διέλαθε απαρατήρητο και ανεντόπιστο κινήθηκε στο Αιγαίο, ως Επιδρομικό. Στις 2 Ιανουαρίου ξημερώθηκε έξω απ’ το λιμάνι της Σύρου, όπου

βομβάρδισε το εξοπλισμένο εμπορικό “Μακεδονία” το οποίο βρισκόταν εκεί λόγω βλάβης πηδαλίου. Ήταν μια καλά προσχεδιασμένη παραπλανητική κίνηση εκ μέρους του τουρκικού ναυαρχείου που απέβλεπε να παρασύρει κάποιο τμήμα του ελληνικού στόλου να αποσπασθεί από τον Μούδρο και να κυνηγήσει το επιδρομικό. Εν προκειμένω μόνο ο Αβέρωφ είχε αυτή τη δυνατότητα λόγω ταχύτητας. Πράγματι η ελληνική κυβέρνηση θορυβήθηκε και διέταξε τον αρχηγό του στόλου να επιληφθεί αποσπώντας Μοίρα του στόλου υπό τον Αβέρωφ. Ο Κουντουριώτης έχοντας αντιληφθεί το τουρκικό τέχνασμα και εφαρμόζοντας με σταθερότητα την αρχή του πολέμου “εμμονή στον σκοπό” αρνήθηκε να υπακούσει, πείθοντας την κυβέρνηση να αναστείλει την πρόθεσή της.

Σε τρεις μέρες, την 5η Ιανουαρίου, ο τουρκικός στόλος βέβαιος ότι θα έλειπε ο Αβέρωφ, εξέπλευσε των Στενών και κινήθηκε προς τον Μούδρο για να συναντήσει τον ελληνικό. Η ναυμαχία της Λήμνου επέφερε το τελειωτικό πλήγμα στον τουρκικό στόλο και κρίθηκε από την ευστοχία των ελληνικών πυρών αυτή τη φορά. Διήρκεσε μόνο 20 λεπτά και στη συνέχεια εξελίχθηκε σε μια άτακτη φυγή των τουρκικών πλοίων προς τα Στενά, με τα θωρηκτά μόλις επιπλέοντα και έχοντας σε εξέλιξη πυρκαγιές, σημαντικές ζημιές και πολλούς νεκρούς και τραυματίες. Έχοντας ήδη αναφέρει τις δύο ναυμαχίες δεν αντέχω στον πειρασμό, παρά τα στενά χρονικά περιθώρια, να παρουσιάσω το συνοπτικό σχεδιάγραμμα των δύο αυτών αποφασιστικών συγκρούσεων των Βαλκανικών Πολέμων. Πρόκειται για μια έκδοση του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού που μέσα σε μια σελίδα έχει συμπεριλάβει όλες τις σχετικές με τις ναυμαχίες πληροφορίες όπως π.χ συμμετασχόντα πλοία, απώλειες αντιπάλων στόλων, σημεία στα οποία επλήγησαν τα τουρκικά πλοία κλπ. Κυρίες και Κύριοι. Από την μετέπειτα ζωή του Παύλου Κουντουριώτη θα επιλέξω ένα μόνο σημείο που νομίζω πως επίσης σκιαγραφεί καθαρά την ψυχοσύνθεση και την προσωπικότητα του Ναυάρχου. Ο Κουντουριώτης ήταν φιλοβασιλικός, όσο κι αν αυτό ακούγεται παράδοξο κι αντιφατικό. Αγαπούσε τον θεσμό σαν μια εγγύηση Ðåñßðëïõò

35

Πάνω: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο ναύαρχος Π. Κουντουριώτης επί του αντιτορπιλικού «Σφενδόνη» κατευθύνονται προς Θεσσαλονίκη, όπου θα σχηματισθεί η κυβέρνηση της Εθνικής Άμυνας. Σεπτέμβριος 1916. Κάτω: Ο τάφος του Ναυάρχου Κουντουριώτη κάτω από το αρχοντικό του στην Ύδρα.

της ενότητας και της συνέχειας του κράτους και η προσκόλλησή του στον θρόνο ήταν αποτέλεσμα της φλογερής φιλοπατρίας του χωρίς κανένα ίχνος προσωπολατρείας. Είναι γεγονός πως ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος έτρεφε μεγάλη συμπάθεια προς το πρόσωπό του, λόγω της προϋπηρεσίας του Ναυάρχου ως υπασπιστού του πατέρα του, Γεωργίου. Παρά ταύτα όταν ο Ναύαρχος θεώρησε το 1916 ότι το καθήκον προς την πατρίδα τον καλούσε να λάβει θέση στο πλευρό του μεγάλου πολιτικού Ελευθερίου Βενιζέλου δεν δίστασε στιγμή και τάχθηκε ολόψυχα, ως μέλος της τριανδρίας της Δημοκρατικής Άμυνας, στην επαναστατική κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης. Έγινε έτσι συμπαραστάτης του δημιουργού της μεγάλης Ελλάδας καθ’ όλη τη μέχρι το 1920 επική περίοδο των ελληνικών θριάμβων. Τη χρονιά εκείνη καταλαμβάνεται από το όριο ηλικίας και αποχωρεί από την ενεργό υπηρεσία του Ναυτικού με την ήρεμη γαλήνη του ανδρός που πρόταξε πάντα το καθήκον προς την πατρίδα έναντι όποιας προσωπικής επιδίωξης. Στα πολυκύμαντα χρόνια που ακολούθησαν, η κοινή εμπιστοσύνη και σεβασμός φέρουν δύο φορές τον Ναύαρχο στο αξίωμα της Αντιβασιλείας και τον καθιστούν, επί έξι σχεδόν χρόνια, πρώτο Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας. Τον Νοέμβριο του 1929, παρά τις γενικές παρακλήσεις περί του αντιθέτου, παραιτείται και αποσύρεται οριστικά από τα κοινά περιοριζόμενος σε απλή ζωή μεταξύ του σπιτιού του στο Παλαιό

36

Ðåñßðëïõò

Φάληρο και της αγαπημένης του Ύδρας. Στις 22 Αυγούστου 1935 έδυσε ήσυχα και ήρεμα και κατά την επιθυμία του η σορός του μεταφέρθηκε στον πέτρινο τάφο που είχε ο ίδιος ετοιμάσει κάτω από το αρχοντικό του στην Ύδρα, να αγναντεύει το πέλαγος που τόσο αγάπησε και μέσα στο οποίο μεγαλούργησε. Οι Αξιωματικοί του Ναυτικού θυμούνται πάντα με σεβασμό τον μεγάλο Ναύαρχο που σφράγισε με τη δική του αξιοπρεπή και ωφέλιμη παρουσία την ελληνική ιστορία του 20ού αιώνα. Όπως δε συνηθίζαμε εμείς οι παλαιότεροι, όταν τα καράβια του Ναυτικού παρέπλεαν την πόλη της Ύδρας απένεμαν τιμητικό χαιρετισμό με σήμανση “Γενικής Ακινησίας” προς τον πέτρινο σταυρό του λιτού τάφου του Ναυάρχου. Σ’ αυτές τις στιγμές, με το πλήρωμα παρατεταγμένο σε στάση προσοχής, λες και βλέπαμε τον Ναύαρχο αλλοπαρμένο στη γέφυρα του Αβέρωφ, που άφριζε σκίζοντας τα κύματα, μέσα σε λάμψεις κανονιοβολισμών και βροχή οβίδων, να αντικρίζει τους προγόνους του να σκιαγραφούνται στα βουνά και στους κάβους της Μικράς Ασίας και να τον καλούν κοντά τους, προς τον θάνατο και τη δόξα. Στ’ αυτιά μας ηχούσαν τα ίδια τα λόγια του Ναυάρχου, να υπαγορεύουν το θρυλικό του σήμα, προς τα πλοία του στόλου: «Με την δύμαμιν του Θεού και τας ευχάς του Βασιλέως μας και εν ονόματι του Δικαίου, πλέω μεθ’ ορμής ακαθέκτου, με την πεποίθησιν της νίκης, εναντίον του εχθρού του γένους. Κουντουριώτης»

Share our Passion for Shipping

*

3 Iassonos St., Piraeus 18537, Greece, Tel: +30 210 4584900, Fax: +30 210 4285679, E-mail: info@capitalpplp.com, www.capitalpplp.com

*Our vessels are managed by Capital Ship Management Corp. (a subsidiary of our sponsor

Capital Maritime & Trading Corp.) which was selected as “Tanker Company of the Year 2009” at the annual Lloyd’s List Greek Shipping Awards. The company has received the Lloyd’s Register certification for ISO 9001, 14001 and OHSAS 18001 compliance.

ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ

ΟΜΙΛΙΑ Γ.Α. ΓΡΑΤΣΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΟΠΗ ΠΙΤΑΣ Ν.Ε.Ε. 2010 Την Τετάρτη, 13 Ιανουαρίου 2010, πραγματοποιήθηκε η καθιερωμένη εορτή του Ναυτικού Επιμελητηρίου της Ελλάδος για το νέο έτος και η κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας, στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε η Υπουργός Οικονομικών, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας κα Λούκα Κατσέλη καθώς και εκπρόσωποι φορέων και αρχών. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος εκπροσώπησε η Πρόεδρος του Μουσείου. Στην συνέχεια παραθέτουμε την ομιλία του Προέδρου του Ναυτικού Επιμελητηρίου της Ελλάδος Γεώργιου Γράτσου. «Κύριε εκπρόσωπε του Μητροπολίτη Πειραιά, Κύριε εκπρόσωπε του Υπουργείου Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, (Γεώργιος Βλάχος) Κύριε εκπρόσωπε της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, (Ιωάννης Πλακιωτάκης) Κύριε Αρχηγέ του Λιμενικού Σώματος, Κύριοι Υπουργοί, Κύριοι Βουλευτές, Κύριοι Πρόεδροι των Εφοπλιστικών Ενώσεων και της Ναυτεργασίας, Κυρίες και κύριοι, Σας καλωσορίζω στην εκδήλωση για την κοπή της πίτας του Ν.Ε.Ε. για το 2010 και σας εύχομαι καλή χρονιά. Η οικονομική κρίση, που ενέσκηψε σε όλο τον κόσμο από τον Σεπτέμβριο του 2008, έχει επηρεάσει σοβαρά όλες τις δραστηριότητες, έχει αναδείξει τα εγγενή προβλήματα και έτσι δημιούργησε εναύσματα για την βελτίωση του λειτουργικού συστήματος των οικονομιών παγκοσμίως. Η Ελληνόκτητη ναυτιλία όλων των κλάδων, παρ’ όλη την διεθνή κρίση, συνεχίζει να είναι σημαντικός παράγοντας της Ελληνικής οικονομίας και δημιουργεί εκατοντάδες χιλιάδες άμεσες ή έμμεσα εξαρτώμενες θέσεις εργασίας. Στις δύσκολες αυτές περιστάσεις η εύρυθμη λειτουργία των υπηρεσιών και η διατήρηση της τεχνογνωσίας και του δυναμισμού των ναυτιλιακών εταιρειών προέχει ούτως ώστε, όταν η κρίση θα έχει περάσει, η Ελληνόκτητη ναυτιλία να συνεχίσει να είναι ισχυρή. Το κράτος, που επί σειρά ετών, έχει ωφεληθεί από την ικανότητα όλων όσων συμμετέχουν σε αυτή την μεγάλη δραστηριότητα, θα πρέπει να λαμβάνει σοβαρά υπ’ όψιν τις υποδείξεις του κλάδου και να μην αποπειράται να αλλάξει πράγματα που έχουν λειτουργήσει σωστά και σε όφελος της πατρίδας μας. Αυτό που προέχει είναι η διατήρηση της πολύπαθης λειτουργικότητας και του κλίματος εμπιστοσύνης. Με έναυσμα τα προβλήματα που ανέδειξε η κρίση είναι καιρός να αναλογισθούμε για διάφορες ανεπιτυχείς εθνικές επιλογές του παρελθόντος στον χώρο της ναυτιλίας που έχουν σχέση με την νομοθετημένη, δήθεν «προστασία», μη ανταγωνιστικών θέσεων εργασίας. Αυτές κατάφεραν να εξοντώσουν τα Ελληνικά κρουαζιερόπλοια στην πατρίδα μας και τις ανταγωνιστικές θέσεις εργασίας που δημιουργούσαν. Επιπροσθέτως η υπάρχουσα νομοθεσία απαγορεύει και το home-porting στην Ελλάδα κρουαζιερόπλοιων ξένης σημαίας. Αυτό είναι πολύ επιζήμιο για την εθνική οικονομία. Η αλλαγή του άρθρου 165 του Κώδικα Δημοσίου Ναυτικού Δικαίου σε συνδυασμό με τα Προεδρικά Διατάγματα 177/74 (περί ενδιαίτησης) και 109/95 (περί οργανικών συνθέσεων) θα μπορούσε να προσφέρει 38

Ðåñßðëïõò

στην Ελλάδα πάνω από ένα δισεκατομμύριο ΕΥΡΩ ετησίως και να δημιουργήσει πολλές χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας. Θα μπορούσε ακόμα και να αναβιώσει τα Ελληνικά κρουαζιερόπλοια. Με την σημερινή νομοθεσία, τα σημαντικά αυτά επιπλέον οφέλη από τους ωραίους Ελληνικούς προορισμούς τα καρπούνται η Ισπανία, η Ιταλία και η Τουρκία. Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια πλέον να διατηρεί το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο. Για να μεγιστοποιηθούν τα έσοδα από την κρουαζιέρα χρειάζεται επίσης και η δημιουργία συγχρόνων λιμανιών υποδοχής κρουαζιερόπλοιων (cruise terminals), που έχουν ήδη δημιουργήσει, και δημιουργούν συνεχώς περισσότερα, οι παραπάνω χώρες. Πρέπει να γίνουν και άλλες απαραίτητες υποδομές, οι οποίες να παρέχουν σύγχρονες υπηρεσίες στους επιβάτες. Η ακτοπλοΐα συνδέει το νησιά μεταξύ τους και με τον κύριο κορμό της χώρας. Πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν κύρια υποδομή της Ελλάδας, αλλά μία υποδομή που βαρύνει ελάχιστα τον κρατικό προϋπολογισμό για το έργο που προσφέρει. Το κύριο κόστος της λειτουργίας της, εν αντιθέσει με άλλα μαζικά μέσα μεταφοράς (ΚΤΕΛ, ΟΣΕ, ΜΕΤΡΟ και άλλα), το πληρώνει ο επιβάτης, όχι ο φορολογούμενος. Το πλαίσιο λειτουργίας της ακτοπλοΐας είναι τέτοιο που κάνει το μεταφορικό έργο προς και από τα νησιά ακριβό. Αυτό εντείνεται από την επιβολή μη ανταποδοτικών τελών που αγγίζουν το 30% στα εισιτήρια. Η ακρίβεια αυτή δυσχεραίνει την προσβασιμότητα στο νησιωτικό μας σύμπλεγμα με αποτέλεσμα, αυτά τα μοναδικά φυσικά κάλλη της πατρίδας μας, να μην αναπτύσσονται όσο θα μπορούσαν. Για να αναστραφεί η κατάσταση αυτή πρέπει να εφαρμοσθεί ο κανονισμός 3577/92 της Ε.Ε. και να επικαιροποιηθούν, και για τις ανάγκες της ακτοπλοΐας, τα Προεδρικά Διατάγματα 177/74 και 109/95 (περί ενδιαιτήσεως και οργανικών συνθέσεων). Το Ναυτικό Επιμελητήριο της Ελλάδας έχει και περί τα 12.000 εγγεγραμμένα μέλη σκάφη αναψυχής εκ των οποίων περίπου τα 5.000 είναι επαγγελματικά και τα 7.000 ιδιωτικά. Είναι μικρά και μεγάλα, γρήγορα ή αργά, μηχανοκίνητα ή ιστιοπλοϊκά, παλιά και καινούργια. Τα περισσότερα χρησιμοποιούνται λίγο. Τα έξοδά τους έχουν σχέση με την κίνηση, όχι με την κατοχή. Στην Ελλάδα επιλέγουν επίσης να ελλιμενίζονται, να ξεχειμωνιάζουν και να συντηρούνται και πάρα πολλά ξένα σκάφη. Τα πάσης μορφής σκάφη αναψυχής είναι κλάδος που συντηρεί αναρίθμητες υπηρεσίες, καρνάγια, μηχανουργεία κ.α. παντού και κυρίως στα νησιά. Προσφέρει εργασία σε πάρα πολλούς. Είναι προς το συμφέρον της πατρίδας μας να βρει τρόπους για να γίνει αυτός ο, τόσα πολλά υποσχόμενος, τομέας της οικονομίας μας, ανταγωνιστικός. Τα αψυχολόγητα φοροεισπρακτικά μέτρα θα βλάψουν την απασχόληση. Ήδη κάποια νομοθετήματα ευρίσκονται σε εφαρμογή. Το λειτουργικό σύστημα που διέπει τα πάσης μορφής σκάφη αναψυχής

ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ πρέπει να είναι ανταγωνιστικό σε σύγκριση με αυτά των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου, όπου οι μαρίνες προσφέρουν καλύτερες, φθηνότερες υπηρεσίες και οι χώρες είναι πιο φιλόξενες. Τα μεγαλύτερα σκάφη, που προσφέρουν και τις περισσότερες θέσεις εργασίες, μπορεί να φύγουν, όπως συνέβηκε στην Ιταλία πριν αποσυρθεί ο αντίστοιχος νόμος. Ας σημειωθεί ότι είναι περισσότερα τα μεγάλα σκάφη αναψυχής που ενώ ελλιμενίζονται στην Τουρκία ταξιδεύουν στο Αιγαίο, από ότι τα αντίστοιχα Ελληνικά. Ανταγωνιστικό λειτουργικό πλαίσιο είναι απαραίτητο επίσης και για την φορτηγό ναυτιλία μικρών αποστάσεων (μεσογειακή και ακτοπλοούσα) και τα ρυμουλκά. Οι αγκυλώσεις του λειτουργικού συστήματός τους είναι τέτοιες ώστε τα πλοία αυτά να μην είναι κερδοφόρα, ο μέσος όρος ηλικίας τους να είναι πολύ μεγάλος και να αυξάνει συνεχώς, άρα και οι υπηρεσίες που μπορούν να προσφέρουν να είναι πλέον παρωχημένες, δημιουργώντας έτσι ένα φαύλο κύκλο. Η αλλαγή του πλαισίου λειτουργίας που να εξασφαλίζει την ανταγωνιστικότητα θα βοηθήσει στην ανανέωση του στόλου και την βελτίωση των υπηρεσιών του. Πρέπει να γίνει αντιληπτό από όλους ότι ανταγωνιστικότητα είναι η παραγωγή έργου ανά μονάδα κόστους. Είναι προς το συμφέρον του συνόλου να στοχεύουμε στην βελτίωση της ανταγωνιστικότητας κάθε κλάδου της οικονομίας συμπεριλαμβανομένης και της δημοσίας διοικήσεως. Μόνον έτσι θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για νέες θέσεις εργασίας που θα αντικαταστήσουν αυτές που αναγκαστικά, λόγω προόδου, θα χάνονται. Οι νομοθετημένες στρε-

Ο συνωστισμός στην Λεωφόρο Σχιστού από νταλίκες που προσπαθούν να βγουν στην Λεωφόρο Καβάλας είναι πολύ μεγάλος, οι ρύποι πάρα πολλοί, το δε συνολικό κόστος για την οικονομία επίσης πολύ σημαντικό. Το τραίνο είναι τουλάχιστον 3 φορές πιο φιλικό στο περιβάλλον από την μεταφορά εμπορευματοκιβωτίων με νταλίκες. Το έργο σύνδεσης του λιμανιού του Νέου Ικονίου με το σιδηροδρομικό δίκτυο, που συγχρηματοδοτείται από την Ε.Ε., ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του ’90, μπορούσε να είχε ολοκληρωθεί σε λίγα μόνο χρόνια. Μπαίνουμε στην δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνος και ακόμα δεν έχει τελειώσει. Καλό είναι να βρεθεί το κατάλληλο σχήμα για την γρήγορη περαίωση του έργου και την αναβάθμιση της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρει ο ΟΣΕ σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Για να λειτουργεί ο Πειραιάς ανταγωνιστικά πρέπει αυτές οι δυσλειτουργίες να διορθωθούν άμεσα, πριν δημιουργηθούν άλλα, ξένα δίκτυα που θα μας παρακάμψουν. Αντίστοιχα οι οδικές υποδομές του λιμανιού του Αστακού είναι ανεπαρκείς για το έργο το οποίο καλείται να εκτελέσει. Τα λιμάνια του Λαυρίου και η Ραφήνας, για να λειτουργήσουν σωστά, πρέπει και αυτά να συνδεθούν με τον Προαστιακό. Η σύνδεση του Λαυρίου είναι πιθανώς πιο εύκολη και θα μείωνε σημαντικά τον χρόνο και το κόστος των εισιτηρίων για τα νησιά του Αιγαίου. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι οι οικολογικές και αναπτυξιακές ευαισθησίες της κυβερνήσεως θα επισπεύσουν τα έργα. Αυτά τα ουσιαστικά έργα υποδομών καθυστερούν πολύ και αυτή η καθυστέρηση

Στη δεξιά φωτογραφία: H Υπουργός Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας κα Λούκα Κατσέλη πλαισιωμένη από τον Εφοπλιστή κ. Παναγόπουλο και τη σύζυγό του και τον Πρόεδρο του Ναυτικού Επιμελητηρίου Ελλάδος κ. Γράτσο.

βλώσεις σε όλους τους ανωτέρω κλάδους έχουν, δυστυχώς, καθηλώσει την ανταγωνιστικότητα και τα οφέλη στην Εθνική οικονομία και δύσκολα δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας, γι’ αυτό πρέπει να αλλάξουν. Αναπόσπαστο κομμάτι της καλής λειτουργίας της ναυτιλίας είναι και τα λιμάνια της χώρας. Οι λιμενικές υποδομές στα νησιά μας αλλά και στον κύριο κορμό της χώρας παρουσιάζουν σημαντικές ατέλειες και ελλείψεις. Αυτό κάνει τις μεταφορές πιο ακριβές και έτσι μειώνει τους ρυθμούς ανάπτυξης όλης της χώρας αλλά κυρίως των νησιών. Η βελτίωση των λιμενικών υποδομών είναι απαραίτητη. Απαραίτητη επίσης είναι και η βελτίωση των υποδομών και υπηρεσιών που προσφέρονται στους επιβάτες. Η προσέγγιση διερχομένων πλοίων σε Ελληνικά λιμάνια, λόγω της γεωγραφικής θέσης της χώρας, δημιουργεί μόνο μικρές παρεκκλίσεις στην πορεία των πλοίων, άρα και λιγότερα έξοδα. Έτσι η Ελλάδα έχει συγκριτικό πλεονέκτημα. Για τον λόγο αυτό ο Πειραιάς, θα μπορούσε να εξελιχθεί στο Rotterdam των Βαλκανίων, και της Ανατολικής Ευρώπης με μεγάλα παράπλευρα οφέλη για την Ελληνική οικονομία. Λιμάνι όμως χωρίς καλή πρόσβαση είναι μόνο για τοπική χρήση. Ο Πειραιάς αλλά και τα άλλα σημαντικά λιμάνια της χώρας πρέπει να έχουν κατάλληλη σιδηροδρομική σύνδεση για να μεταφέρονται τα εμπορεύματα γρήγορα, οικονομικά και οικολογικά σε όλο και μεγαλύτερη ενδοχώρα. Τα εμπορικά μας λιμάνια πρέπει να θεωρούνται δυναμικά στοιχεία ενός παγκοσμιοποιημένου συστήματος παραγωγής, μεταφοράς και διαθέσεως προϊόντων. Έτσι θα αναπτυχθεί η Ελλάδα ως διαμετακομιστικό κέντρο, έτσι θα ωφεληθεί η Ελληνική οικονομία.

βλάπτει την ανταγωνιστικότητα και τους ρυθμούς ανάπτυξης της Ελληνικής οικονομίας. Άφησα για τελευταίο το επίκαιρο θέμα της στελέχωσης των Ελληνοκτήτων πλοίων με ικανούς, σωστά εκπαιδευμένους Έλληνες αξιωματικούς με κατάλληλες γνώσεις για την εύρυθμη λειτουργία των πλοίων. Μόνο αν παράγουμε τέτοιους αξιωματικούς, καλούς χειριστές, θα μπορέσουμε να κρατήσουμε στα χρόνια που έρχονται την ναυτιλία στην Ελλάδα. Αυτό το ζήτημα είναι επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε και έχει προεκτάσεις στην Ελληνική κοινωνία και οικονομία. Ο εφοπλισμός χρόνια τώρα προσπαθεί να ενημερώσει την κοινή γνώμη, και ειδικότερα τα Ελληνόπουλα, για τα οφέλη από το επάγγελμα του αξιωματικού της εμπορικής ναυτιλίας. Δεν υπάρχει μόνο η γενιά των 700 ΕΥΡΩ όπως λένε πολλοί, υπάρχει και η γενιά των 3,000 ΕΥΡΩ και άνω για τους αξιωματικούς της εμπορικής μας ναυτιλίας. Τα παιδιά, αλλά και όσοι οραματίζονται ένα καλύτερο μέλλον πρέπει να το μάθουν. Έτσι θα μειωθεί η ανεργία των νέων και θα διατηρήσουμε την τεχνογνωσία της ναυτιλίας. Σήμερα το ΝΕΕ θα τιμήσει έναν Νέστορα της Ελληνικής ναυτιλίας, τον συνάδελφο ΣΤΑΥΡΟ Α. ΝΤΑΙΦΑ, για την μεγάλη συνεισφορά του στα Εφοπλιστικά δρώμενα και τις προσπάθειες του για να γίνει ο Πειραιάς ναυτιλιακό κέντρο. Ο κ. ΣΤΑΥΡΟΣ ΝΤΑΙΦΑΣ από το 1975 εξελέγετο επί περίπου μια 20ετία μέλος στο Διοικητικό Συμβούλιο της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών και την τελευταία 10ετία Αντιπρόεδρος της. Γενικότερα όμως, ανήκε στους επιχειρηματίες της θάλασσας που είχαν επίσης σημαντική παρουσία στα κοινωνικά και αθλητικά δρώμενα του Πειραιά. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας και πάλι εύχομαι καλή χρονιά, υγεία και ήρεμες θάλασσες. Ðåñßðëïõò

39

Η ΑΤΜΟΠΛΟΪΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΗΣ ΤΕΡΓΕΣΤΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΟ 1837 Aπό τον Αντώνη Βιρβίλη

O

Γερμανός αρχαιολόγος Ludwig Ross (1806-1859) έφθασε στην Ελλάδα το 1832. Μετά την έλευση του Όθωνα, υπήρξε μέλος της επίσημης ακολουθίας του κατά την διάρκεια των μετακινήσεων του νέου βασιλιά στην Ελλάδα. Ο Ross ανέλαβε αρχικά τη διεύθυνση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και αναστήλωσε τον ναό της Απτέρου Νίκης στην Ακρόπολη, ο οποίος είχε σχεδόν ισοπεδωθεί από τις κατά καιρούς πολεμικές περιπέτειες. Το κατόρθωμά του, με τα τεχνικά μέσα που διέθετε και τις περιορισμένες γνώσεις της εποχής, θεωρείται θαυμαστό. Αργότερα, το 1836, κατέλαβε την έδρα Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών για να την εγκαταλείψει χάριν της έδρας Αρχαιολογίας στο γερμανικό Πανεπιστήμιο της Halle το 1845 (βλ. και Ida Haugsted, Dream and reality. Danish antiquaries, architects and artists in Greece, London 1996). Ο Ross δίκαια θεωρείται μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της πολιτιστικής αναγέννησης του τόπου. ... Χρειάστηκα ολόκληρους τρεις μήνες να παραμείνω στην Τεργέστη το καλοκαίρι του 1832, ώσπου να μπορέσω να βρω ένα καράβι για την Ελλάδα. Όσο πυκνή κι’ αν ήταν η επικοινωνία της Τεργέστης με την Ανατολή κατά την διάρκεια του ελληνικού εθνικού απελευθερωτικού αγώνα και όσο κι αν αναπτύχθηκε μετά τον εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο, ο πλους ήταν ακόμα ένα ταξίδι μακρινό . Για ατμόπλοια λόγος Η Τεργέστη, με μεγάλη ανθούσα ελληνική εμπορική παροικία και ισχυρή πνευματική ζωή, ήδη από τον 18ο αι., προσέφερε πολλά στον Αγώνα και απετέλεσε τη σημαντικότερη βάση αποστολής εφοδίων και καθόδου των Φιλελλήνων στην επαναστατημένη Ελλάδα, παρά τις ισχυρές αντιδράσεις και τον αυστηρό έλεγχο της Αυστροουγγαρίας στην οποία ανήκε (Ο. Κατσιαρδή-Hering, Η ελληνική παροικία της Τεργέστης (1751-1830), Αθήνα 1986). Η ανακήρυξή της το 1719 ως «ελεύθερο λιμάνι» και η σύνδεσή της με τη Βιέννη -μέσω Λουμπλιάνας- και τη κεντρική Ευρώπη, καθιστούσε τη Τεργέστη εμπορικό και ταχυδρομικό κόμβο μεγάλης σημασίας (Bruno Crevato-Selvaggi: «La posta attraversi i secoli in Europa e in Venezia-Giulia» Museo Postale e Telegraphico della Mitteleuropa, Trieste, Poste Italiane 1997, σελ. 35-42). Άλλοι κύριοι θαλάσσιοι δρόμοι από τη Δύση προς την Ελλάδα υπήρξαν την

Ένα από τα πολλά βιβλία του ήταν και “Οι αναμνήσεις καιανταποκρίσεις από την Ελλάδα” που εκδόθηκε το 1863 στο Βερολίνο, όπου ο συγγραφέας παρατηρεί και σημειώνει με οξυδέρκεια την κρατούσα κατάσταση στο νεογέννητο κράτος. Παραθέτουμε ένα ενδιαφέρον απόσπασμα που αναφέρεται στις δύσκολες συνθήκες επικοινωνίας με το εξωτερικό εκείνη την περίοδο και την έναρξη της ατμοπλοϊκής σύνδεσης του εμπορικού κέντρου της Τεργέστης με το επίνειο της ελληνικής πρωτεύουσας. Το κείμενο που ακολουθεί, προέρχεται από την ελληνική έκδοση με τίτλο “Αναμνήσεις και ανακοινώσεις από την Ελλάδα (1832-1833)”, (εκδόσεις Αφών Τολίδη, Αθήνα 1976, σε μετάφραση Α. Σπήλιου) και συνοδεύεται με πρόσθετες διευκρινιστικές και συμπληρωματικές σημειώσεις που φωτίζουν, παράλληλα, και την ταχυδρομική ιστορία της εποχής.

φυσικά δεν γινόταν. Το πρώτο ατμόπλοιο χρησιμοποιήθηκε μονάχα το 1837. (σελ. 19). ... Τελικά και ύστερα από πολλά ξεγελάσματα και μεγάλες αναβολές –όπως συμβαίνει με τους πλόες των ιστιοφόρων- έφθασε η ώρα της αναχώρησης και στις 12 του Ιούλη μπάρκαρα στο καράβι που θα ταξίδευα. Ήταν ένα μικρό κότερο από την Ύδρα που λεγόταν «Αι τρεις Δυνάμεις», με πλήρωμα 11 άνδρες. Εκτός από εμένα ήταν και δυο Χιώτες έμποροι ταξιδιώτες . (σελ. 20). ... Την ίδια εποχή [1837] εγκαινιάστηκε και κάτι άλλο καινούργιο στη ζωή της χώρας, για την πρόοδο της Ελλάδας. Για την υλική της εξέλιξη στάθηκε πολύ σημαντικός συντελεστής και γίνεται όλο και πιο σημαντικότερος. Συχνά έχω αναφέρει ότι η σύνδεσή μας με την Ευρώπη, κατά τα πρώτα χρόνια, εξυπηρετούνταν με περιστασιακά ταξίδια πολεμικών και εμπορικών σκαφών. Μόνο από το 1835, ύστερα από τη δημιουργία μιας εταιρείας στην Αθήνα , δημιούργησε η Αυστρία μια τακτική σύνδεση με την Τεργέστη με μερικά πολεμικά σκάφη, που τα μετέτρεψε εποχή εκείνη, η Μασσαλία (μέσω Μάλτας) και τα ιταλικά λιμάνια Genova και Livorno (από τα δυτικά), Bari, Brindizi, Αncona και λιγότερο η Βενετία (από τα ανατολικά), με πρώτες προσεγγίσεις στα λιμάνια της αγγλοκρατούμενης Επτανήσου και την Πάτρα (στα δυτικά) και Ναύπλιο, Σύρο και Πειραιά (στα ανατολικά). Τους ίδιους δρόμους, όπως ήταν φυσικό, ακολουθούσε και η αποστολή του ταχυδρομείου. Τα ταξίδι μέχρι την Ύδρα διάρκεσε 10 ημέρες, χωρίς προσέγγιση σε άλλο λιμάνι.

Ο σταθμός μετεπιβίβασης στο Λουτράκι.

40

Ðåñßðëïõò

Προφανώς εννοεί την εργολαβία του γάλλου τραπεζίτη και επιχειρηματία Φραγκίσκου Φεράλδη ο οποίος, από τις 29 Αυγούστου 1833, άρχισε με 6 ιστιοφόρα τη μεταφορά ταχυδρομείου στο εσωτερικό, την Αλεξάνδρεια, Σμύρνη, Μάλτα, Μασσαλία, Λιβόρνο και Τεργέστη. Από τις 17 Μαϊου 1834, με ανανέωση της σύμβασης, διατίθενται πλέον 11 ιστιοφόρα εκ των οποίων δύο για την ενίσχυση της γραμμής Ναυπλίου-Τεργέστης χωρίς ενδιάμεση προσέγγιση (Σ. Νικολαϊδης-Αρ. Ξανθόπουλος, Αι πρώται συμβάσεις των ελληνικών ταχυδρομείων δια την μεταφοράν αλληλογραφίας εις το εξωτερικόν 1833-1860, Φιλοτελική Βιβλιοθήκη ΕΦΕ αρ. 11, Αθήναι 1965).

σε ποστάλια που πηγαινοέρχονταν . Αλλά ακόμα και αυτή η σύνδεση μονάχα στη θεωρία μπορούσε να ονομαστεί τακτική. Το χειμώνα, όταν οι νότιοι σφοδροί άνεμοι κυριαρχούσαν στην Αδριατική θάλασσα, οι αξιωματικοί, με το πρόσχημα αυτό, τεμπέλιαζαν στο Μπότσε του Κάτταρο, και τα πλοία καθυστερούσαν πολύ να ’ρθουν. Θυμάμαι μια περίπτωση όπου η ίδια η αυστριακή πρεσβεία έμεινε χωρίς ειδήσεις απ’ την Τεργέστη επί 50 ολόκληρες μέρες. Επιτέλους έφθασαν γράμματα και εφημερίδες που κατά το μεγαλύτερο μέρος τους είχαν παλιώσει και είχαν χάσει το ενδιαφέρον τους. Όποιος όμως ήθελε να ταξιδέψει απ’ την Ελλάδα προς τη Γερμανία,

Η εταιρεία του Αυστριακού Lloyd (Lloyd Austriaco) ιδρύθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 1835 από επτά ασφαλιστικές εταιρείες και κεφάλαια του Rothchild, με στόχο τη δημιουργία και εκμετάλλευση μιας θαλάσσιας γραμμής που θα συνέδεε με ατμόπλοια την ανατολική Μεσόγειο -Αλεξάνδρεια και Κωνσταντινούπολη- με τη Τεργέστη, έδρα της Εταιρείας (R. E. Coons, Steamships, Statesmen, and Bureaucrats: Austrian policy towards the Steam Navigation Company of the Austrian Lloyd 1838-1848, F. Steiner, Wiesbaden 1975). Γρήγορα επεκτάθηκε σε όλη τη Μεσόγειο, Ινδία και Άπω Ανατολή. Το 1838 διέθετε 10 πλοία, το 1846, 20 και το 1860, 61. Το 1861 περατώθηκε η κατασκευή του δικού της ναυπηγείου για την κατασκευή νέων πλοίων και την συντήρηση του στόλου της εταιρείας. Το 1872 μετονομάστηκε σε Lloyd Austro-Ungarico αλλά το 1891 ξαναπήρε την παλαιά ονομασία. Το 1881 επεκτάθηκε και στις γραμμές Ν. Υόρκης, Βραζιλίας και Ρίο Πλάτα. Το 1886, στη μεγαλύτερη ακμή της, διέθετε 86 ιδιόκτητα πλοία. Κατά την διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου διέκοψε τις εργασίες της και επαναδραστηριοποιήθηκε το 1919 ως Lloyd Triestino, με ιταλική πλέον σημαία. Σήμερα διασώζεται ως Navigazione Italiana και από το 1978 ασχολείται αποκλειστικά με τις μεταφορές φορτίων. Ο μεγάλος αντίπαλος του Lloyd στην διεκδίκηση των πρωτείων για την μεταφορά επιβατών, εμπορευμάτων, και φυσικά του ταχυδρομείου, στα λιμάνια της Ανατολής, υπήρξε η γαλλική εταιρεία διαπορθμεύσεων. Στις 8 Ιουλίου 1851 το γαλλικό κράτος υπέγραψε συμφωνία για την εκμετάλλευση τεσσάρων γραμμών προς την Ιταλία, Λεβάν, Aίγυπτο και Ελλάδα με την Companie des Messageries Nationales, προϊόν συγχώνευσης της εταιρείας του Ernest Simons που εκτελούσε την γραμμή Παρίσι-Μασσαλία με άμαξες από το 1796, με τον εφοπλιστή Μ. Rostand. Το 1852 μετονομάστηκε σε Companie des Services Maritimes des Messageries Nationales και το 1853 σε Companie des Messageries Imperiales και αγόρασε το δικό της ναυπηγείο. Την 1 Αυγούστου 1871 μετονομάστηκε σε Companie des Messageries Maritimes. Η χρυσή εποχή της εταιρείας υπήρξε η περίοδος 1871-1914 όπου διατηρούσε γραμμές στη Μεσόγειο, Μαύρη και Ερυθρά Θάλασσα, στον Ινδικό, τη θάλασσα της Κίνας και στο Βόρειο και Νότιο Ατλαντικό και κατά το μεσοπόλεμο (1920-30) με τα πολυτελή επιβατηγά. Η εταιρεία φημιζόταν για τα πλούσια και πολυτελή γεύματα που απολάμβαναν οι επιβάτες της. Κατά την διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου έχασε 22 πλοία και κατά τον Β’ Πόλεμο το μισό στόλο της. Διάφορες μεταπολεμικές συγχωνεύσεις οδήγησαν στην εξαφάνιση του ονόματος της εταιρείας το 1977.

Χάρτης με τα γαλλικά ταχυδρομικά γραφεία εξωτερικού το 1860 σε χάρτη του 1843.

Το μεγαλοπρεπές κτήριο Palazzo Vecchio −έδρα της Εταιρείας Lloyd στην Τεργέστη− που εγκαινιάστηκε το 1883, έργο του αρχιτέκτονα Heinrich von Ferstel . μπορούσε να θεωρήσει ευτυχισμένο τον εαυτό του, αν κατάφερνε να φθάσει στην Τεργέστη με ένα ταξίδι τριών εβδομάδων, όπου, ύστερα από καραντίνα 28 ημερών, πατούσε ελεύθερα τη γη και μπορούσε να συνεχίσει το ταξίδι . Θεωρήσαμε λοιπόν, εντελώς δικαιολογημένα, σαν μια πελώρια πρόοδο το γεγονός ότι τον Ιούλιο του 1837 το αυστριακό Λλόϋδ της Τεργέστης, που η ψυχή του ήταν ο μεγαλοφυής φον Μπρούκ, εγκατέστησε, ύστερα από μερικά δοκιμαστικά ταξίδια, μια τακτική επικοινωνία με την Αθήνα με ατμόπλοια . Στην αρχή τα σκάφη έφευγαν κάθε 14 μέρες. Τα ιταλικά λιμάνια από πολύ νωρίς είχαν λάβει αυστηρά προστατευτικά μέτρα για την προφύλαξη της μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών που ενδημούσαν στην Ανατολή. Η Τεργέστη διέθετε δύο λοιμοκαθαρτήρια, του San Carlo (1719-1768) και, στη συνέχεια, λόγω της αυξημένης κίνησης, το νεότευκτο της Santa Teresa (1769). Το τελευταίο έκλεισε το 1868 για να γίνει το νέο λιμάνι και ο νέος σιδηροδρομικός σταθμός Βιέννης-Τεργέστης και μεταφέρθηκε σε νέες εγκαταστάσεις έξω από την πόλη, όπου έλαβε την ονομασία San Bartolomeo (Chiara Simon, La sanita marittima a Trieste nel Settecento, da Carlo VI a Maria Tereza (17111780), διδακτορική διατριβή, Ιστορικό Τμήμα Σχολής Φιλολογίας και Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Τεργέστης, 2001). Ο Ross συγχέει χρονολογίες. Είναι γνωστό ότι στις 5 το απόγευμα της 16 Μαίου 1837 αναχώρησε με 53 επιβάτες και εμπορεύματα το πρώτο αυστριακό τροχήλατο ατμόπλοιο Arciduca Lodovico 310 τόνων με μηχανή 100 ίππων κατασκευασμένο το 1836 στην Αγγλία, στη γραμμή Τεργέστης, Αγκώνας, Κέρκυρας, Πάτρας, Πειραιά, Σύρου, Σμύρνης, Κωνσταντινούπολης όπου και έφθασε μετά 14 ημέρες, στις 30 Μαϊου. Κατά την προσέγγιση στη Σύρο, είχε ανταπόκριση με άλλο πλοίο του Lloyd, το Conte Kolowrat, 323 τόνων κατασκευής 1837 (το 1852 μετονομάστηκε σε Bosphore), το οποίο θα έκανε τη γραμμή Σύρου– Αλεξάνδρειας με προσέγγιση στα Χανιά, της υπό αιγυπτιακή διοίκηση Κρήτης, και θα έφθανε στον προορισμό του επίσης στις 30 Μαϊου (S. D. Tchilinghirian–W. S. E. Stephen, Austrian post offices abroad, Austrian Stamp Club of Gr. Britain, 1962, σελ. 16). Δυστυχώς, δεν έχει μέχρι σήμερα εντοπιστεί αλληλογραφία που μεταφέρθηκε με το πρώτο ταξίδι του Arciduca Lodovico από Τεργέστη προς Ελλάδα ή Τουρκία. Διασώθηκε όμως μια επιστολή από Κωνσταντινούπολη προς Σύρo με αποστολέα τη διπλωματική αποστολή της Σαρδηνίας, ημερομηνία αποστολής 2 Ιουνίου 1837, σφραγίδα του αυστριακού πρακτορείου του Lloyd Κωνσταντινούπολης και άφιξη 1 Ιουνίου που μεταφέρθηκε, προφανώς, με το ταξίδι επιστροφής του πλοίου (δημοπρασία Collectio αρ. 19 της 21 Δεκεμβρίου 1996, λαχνός 2117). Είναι γνωστή επίσης μια πρωϊμη επιστολή από Σμύρνη προς Βενετία στις 2 Δεκεμβρίου 1837, μεταφερμένη από το Arciduca Lodovico μέχρι τη Τεργέστη και με άλλο πλοίο του Lloyd στη Βενετία (Franco Rigo (επ.), Trieste Venezia, il vapore nell’ ottocento, Venezia, 2002). Το 1852 κατασκευάζεται το πρώτο σιδερένιο ελικοφόρο πλοίο της Εταιρείας (Smyrne 850 τόνων) και το επόμενο έτος τίθενται σε δρομολόγια ελικοφόÐåñßðëïõò

41

του Πάπα και της Νεάπολης από κοινού, να ελαττώσει τις μέρες της καραντίνας από τέσσερις εβδομάδες σε 14 μέρες. Το επόμενο βήμα ήταν νομίζω, ότι τα ατμόπλοια κυκλοφορούσαν κάθε βδομάδα και έτσι τα ταξίδια έγιναν συντομότερα. Έπειτα η καραντίνα κατέβηκε σε 8 μέρες και αργότερα σε λιγότερες. Στο τέλος καταργήθηκε οριστικά. Χρειάζονταν μόνο να βρίσκεται στο σκάφος ένας υγιειονολόγος . Ένα από τα ατμόπλοια του Λλόυδ όμως κάνει, από το 1843 ή 1844, κάθε 14 μέρες το ταξίδι προς τον Ισθμό της Κορίνθου . Εκεί οι επιβάτες και τα εμπορεύματα οδηγούνται από μια τεχνητή οδό στο Σαρωνικό κόλπο, όπου τους παίρνει ένα άλλο ατμόπλοιο και τους πάει στον Πειραιά. Έτσι το ταξίδι από την Τεργέστη στην Αθήνα περιορίζεται σε τέσσερις ή πέντε μέρες10. εννοεί τα παπικά κράτη.

Το τροχήλατο πλοίο «Αρχιδούκας Λουδοβίκος». Χρειαζόντουσαν πλήρεις 7 ή 8 μέρες για το ταξίδι, κάνοντας το γύρο της Πελοποννήσου και η καραντίνα ίσχυε πάντα. Ωστόσο, τι ξαλάφρωμα! Τώρα ήταν κανείς βέβαιος, αν δεν έπεφτε απάνω σε θυελλώδη καιρό, να έχει την αλληλογραφία του κάθε δύο εβδομάδες. Αν το πλοίο έφευγε αμέσως, ήξεραν π.χ οι αποστολείς ότι τώρα χρειάζονταν μόνο 13 μέρες για την αποστολή ή λήψη του μηνύματος. Μπορούσαν να πάνε για κυνήγι ή εκδρομές στα περίχωρα –κάτι που γινόταν συχνά. Ύστερα από ένα διάστημα, όφειλε η Τεργέστη, παρά τις κραυγές αγανάκτησης που ακούγονταν από την πλευρά της Γαλλίας, της Σαρδηνίας, ρα πλοία στις γραμμές της Ανατολής (Α. Βιρβίλης, «Σχεδίασμα της ταχυδρομικής επικοινωνίας μεταξύ Ελλάδος και Αιγύπτου 1833-1881», Φιλοτέλεια αρ. 596/1999, σελ. 113). Το άνοιγμα της ατμοπλοϊκής γραμμής προς την Ανατολή διευκόλυνε, όπως ήταν φυσικό, την επικοινωνία. Το 1838 τα πλοία του Lloyd μετέφεραν συνολικώς 22.000 επιβάτες, 71.000 επιστολές, 28.000 αποσκευές και 14.000 δέματα. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η τιμολογιακή πολιτική. Το εισιτήριο πρώτης θέσης με κρεβάτι το 1838, από Τεργέστη στη Κέρκυρα, στοίχιζε 62 φιορίνια, και στη δεύτερη 42, στον Πειραιά 100 και 68, στη Σμύρνη 113 και 77, και στη Κωνσταντινούπολη 125 και 86, αντίστοιχα. (Σημειώνεται ότι η ισοτιμία του αυστριακού φιορινιού το 1855 ήταν 13.07 Οθωνικές δραχμές. Το μερoκάματο ενός ειδικευμένου εργάτη το 1856 ήταν 4 δραχμές). Τα κρεβάτια νοικιαζόντουσαν «αν ήταν διαθέσιμα». Η αξία των γευμάτων πληρωνόταν ξεχωριστά, αλλά ήταν δικαίωμα του επιβάτη να δηλώσει εάν θέλει να το δεχτεί ή όχι, ώστε να του κρατηθεί η θέση. Το γεύμα στο πλοίο, στην πρώτη θέση στοίχιζε 2.30 φιορίνια την ημέρα, στη δεύτερη 1.30 και στην τρίτη 0.30 του φιορινιού. Για την πρώτη θέση των γραμμών του Πειραιά και Κωνσταντινούπολης αυτό περιλάμβανε τα εξής: στην αρχή το πρωί, μαύρος καφές και λίγο γάλα μετά από ειδική παραγγελία. Στο πρωϊνό σερβιριζόταν το πρώτο πρόγευμα, που το αποτελούσαν καφέδες, γάλα, αυγά, βούτυρο, δύο ζεστά πιάτα, προσούτο, σαλάμι, φρούτα, κρασί, λευκό ψωμί και λεπτά παξιμάδια. Το μεσημέρι προσφερόταν το μεσημεριανό γεύμα που το αποτελούσαν σούπα, ορεκτικό, βραστό μοσχάρι με σάλτσα ή βραστό κοτόπουλο, μπριζόλα, λαχανικά με κάτι τηγανητό, ψητό με σαλάτα, γλυκό, επιδόρπιο με ένα ποτήρι κρασί επιδόρπιου, φρούτα, τυρί, καφές. Ψωμί και κρασί για το γεύμα, καλής ποιότητας, κατά βούληση. Περισσότερο λιτό ήταν το βραδινό γεύμα, που περιοριζόταν σε τσάι , καφέδες, γάλα, βούτυρο, ρούμι ή κονιάκ με ψωμί λευκό και λεπτά παξιμάδια. Στην τρίτη θέση προσφερόταν το ίδιο γεύμα με το πλήρωμα, που έπρεπε να είναι «ικανοποιητικό και ουσιαστικό», προσαρμοσμένο στον τρόπο ζωής και στη μεγάλη κούραση που υφίστατο το πλήρωμα. Για το πρόγευμα υπήρχαν τυρί και παξιμάδια καλής ποιότητας, για μεσημεριανό γεύμα σούπα με ρύζι ή ζυμαρικό και βραστό μοσχάρι, για το βραδινό υπόλοιπο κρέατος βραστό με πατάτες και σαλάτα ή λαχανικά. Στις εορταστικές ημέρες προσφερόταν πρόσθετο φαγητό, που περιλάμβανε ψητό με σαλάτα και ένα ποτήρι κρασί. Το ποτό του πληρώματος ήταν το σύνηθες, συνιστάμενο σε μία δόση κρασιού ανακατωμένη με δύο δόσεις νερού. Η χρήση του ποτού είχε συμφωνηθεί να είναι χωρίς όριο (Franco Rigo, ενθ. αν., σελ. 15-16).

42

Ðåñßðëïõò

R. E. Coons, “Steamships and Quarantines at Trieste 1837-1848”, Journal of History of the Medicine and Allied Sciences, vol. 44, January 1989. Τόσο στα πλοία του Lloyd όσο και σε εκείνα των Messageries που προσέγγιζαν λιμάνια της Ανατολής, επέβαινε πάντοτε ένας ιατρός για την έγκαιρη διάγνωση τυχόν μολυσματικής ασθένειας. Οι ιατροί στα ατμόπλοια του Lloyd, ήταν εξισωμένοι σε βαθμό με τους υποπλοιάρχους και απολάμβαναν την ίδια μεταχείριση. Εκτός από τα ιατρικά και φαρμακευτικά τους καθήκοντα, τους είχε ανατεθεί η ταχυδρομική υπηρεσία και η επιτήρηση της υγιεινής των τροφίμων του πλοίου. Η πρακτική, εξάλλου, των φυλάκων εφαρμοζόταν στον ελληνικό χώρο από την ίδρυση του ελληνικού κράτους, έστω και αν η σχετική νομοθεσία κωδικοποίησε τις παλαιές πρακτικές μόλις το 1845. Κάθε πλοίο που ερχόταν από το εξωτερικό, αντί να παραμένει ακινητοποιημένο και χωρίς επαφή με την ξηρά στους χώρους που προβλεπόταν τις ορισμένες ημέρες της κάθαρσης, μπορούσε να επιβιβάσει ένα ή δύο φύλακες που τους διόριζε το εκάστοτε υγειονομείο, με δαπάνη των επιβατών, και να συνεχίσει το ταξίδι του στα ελληνικά νερά χωρίς άλλη προσέγγιση σε λιμάνι, μέχρι να περάσουν οι ημέρες της απομόνωσης. Η άλλη δυνατότητα που υπήρχε, ήταν να παραμείνουν οι επιβάτες στο πλοίο με τη συνοδεία φύλακα, αντί να αποβιβαστούν και παραμείνουν στις εγκαταστάσεις του λοιμοκαθαρτηρίου -όχι και τόσο ιδιαίτερα ευχάριστη περίπτωση- πρακτική που εφάρμοσαν πρώτοι οι Άγγλοι στα Επτάνησα, μέχρι την παρέλευση των ορισμένων εκάστοτε ημερών της απομόνωσης (πρβλ. την περίπτωση του Ernst Gardner, Α. Βιρβίλης, «Το λοιμοκαθαρτήριο του Αγίου Γεωργίου Σαλαμίνος», Φιλοτέλεια, ιδίως αρ. 591/1999, σελ. 118). Οι φύλακες, συνήθως απόμαχοι ναυτικοί, παρακολουθούσαν εάν οι επιβάτες εκδήλωναν συμπτώματα μολυσματικής ασθένειας και ανέφεραν σχετικά. Σχετικές περιγραφές υπάρχουν σε ταξιδιωτικές εντυπώσεις πολλών περιηγητών (πρβλ. E. M. Grosvenor: Narrative of a yacht cruise in the Mediterranean during the years 1840-1841, London 1842 και Αρ. Παπανικολάου-Κρίστενσεν: Χριστιάνα Λυτ: Μια Δανέζα στην Αυλή του Όθωνα, Ερμής, Αθήνα 1988). Το δρομολόγιο Τεργέστη, Αγκώνα, Κέρκυρα, Πάτρα, Βοστίτσα (Αίγιο), Λουτράκι και από εκεί Καλαμάκι, Πειραιά, άρχισε την 1 Ιουλίου 1843 και διατηρήθηκε, με αρκετές αλλαγές προσεγγίσεων, μέχρι το 1858. Από το Λουτράκι, οι επιβάτες και οι ταχυδρομικοί σάκοι μεταφέρονταν στο Καλαμάκι με άμαξες, όπου πλοίο της Εταιρείας τους μετέφερε στον Πειραιά. Τον Οκτώβριο του 1843, η περίφημη Αυστριακή περιηγήτρια Ida Pfeiffer ταξιδεύει με το πλοίο Baron von Kubek (320 τόνων και 75 ίππων, κατασκευής 1842) από τον Πειραιά στο Καλαμάκι και από το Λουτράκι στην Τεργέστη με το πλοίο Hellenos (;) (120 ίππων). (Ida Pfeiffer, A woman’s journey round the world, London 1852). Τα σύντομο ταξίδι Λουτράκι-Καλαμάκι δια ξηράς δεν ήταν πάντοτε εύκολο. Τον Αύγουστο του 1844, ληστές είχαν στήσει ενέδρα στην άμαξα και καταλήστευσαν τους επιβάτες και το φορτίο. H εφημερίδα Αθηνά της 12 Αυγούστου αναφέρει «Την άμαξαν του Ταμείου του Λλόυδ διευθυνομένην από Καλαμακίου εις Λουτράκι εγύμνωσαν λησταί περί τους 70. Υποτίθεται ότι εσκοπείτο προσέτι να συλληφθή το διπλωματικόν ταχυδρομείον». (Μ. Κωνσταντίνης, Τα Ταχυδρομεία στην Ελλάδα, ΕΛΤΑ Αθήνα 2002, σελ. 234 και U. Del’ Bianco: Il Lloyd Austriaco e gli annulli maritime dell’Austria-Ungheria, Sorani, Milano 1978, τόμος II, σελ. 114 και 306).

10 Ο del’ Bianco, που ερεύνησε τα αρχεία του Lloyd, καταγράφοντας και τις ημερομηνίες των δρομολογίων, αναφέρει ότι η διάρκεια του ταξιδιού Τεργέστης-Πειραιά, μέσω Λουτρακίου, ήταν 6 ημέρες (U. Del’ Bianco, ό. π, σελ. 114). Από τον Ιανουάριο του 1850, σύμφωνα με τον Νέο Οδοιπορικό Πίνακα των ατμοκινήτων

Αριστερά: Eισητήριο Πειραιάς-Τεργέστη. Δεξιά: Αφίσα Messageries Maritimes Πρέπει να τονιστεί επαρκώς ότι η Αυστρία, με όλα αυτά τα μέτρα για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας με την Ανατολή, για την εισαγωγή της ατμοπλοΐας και την οριστική κατάργηση της καραντίνας, προηγήθηκε απ’ όλους, και παρά την αντίδραση, εν μέρει, των γειτόνων της. Η Γαλλία την ακολουθεί σιγά-σιγά και παρά τη θέλησή της11 και τα ιταλικά κράτη αντιδρούν12, σαν να επρόκειτο, μαζί με τη καραντίνα, να χαθεί και η ύπαρξή τους στα λιμάνια13. (σελ. 126-128). του Αυστριακού Λόυδ, που δημοσιεύτηκε και στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, καθιερώνονται τρεις γραμμές. Η πρώτη, ως η ανωτέρω, με προσέγγιση και στο Brindizi (14 ημέρες μέχρι τον Πειραιά), η δεύτερη, η γραμμή express, Τεργέστη, Κέρκυρα, Σύρο (7 ημέρες), Σμύρνη και Κωνσταντινούπολη και η τρίτη που συνέδεε τις ανταποκρίσεις από Σύρο προς Πειραιά (δύο φορές την εβδομάδα). Το ταξίδι Σύρου-Πειραιώς γινόταν το βράδυ και το πλοίο έφθανε στον Πειραιά με την ανατολή του ηλίου. Γνωστά πλοία που κατά καιρούς εκτελούσαν αυτή τη διαδρομή ήταν τα Αρχιδούκας Λουδοβίκος του Lloyd (είναι το ίδιο πλοίο που άνοιξε τη γραμμή Τεργέστης-Κωνσταντινούπολης και αποσύρθηκε από τη κυκλοφορία το 1868, Henry M. Baird, Modern Greece, A narrative of a residence and travels in that country, New York 1856, σελ. 371), τα πλοία Tagus 787 τόνων κατασκευής 1837, Pericles 582 τόνων κατασκευής 1852 και Ευρώτας 620 τόνων κατασκευής 1836 των Messageries Imperiales και τα ελληνικά Μαξιμιλιανός 180 τόνων 2Χ20 ίππων κατασκευής 1837 και Ομόνοια 565 τόνων και 94 ίππων.

11 Η Γαλλία είχε κάθε λόγο να φοβάται. Πρόσφατο, άλλωστε, παράδειγμα –με την έκδοση του βιβλίου του Ross - υπήρξε η επιδημία χολέρας, λόγω του Κριμαϊκού πολέμου, που ξέσπασε στη Μασσαλία το 1854 και μεταφέρθηκε και στον Πειραιά -με τα κατοχικά στρατεύματα- και την Αθήνα το καλοκαίρι εκείνου του χρόνου (Μπάμπης Άννινος, «Η χολέρα του 1854», Ιστορικά Σημειώματα, Εστία, Αθήναι 1925).

12 Η Ιταλία μέχρι και τον 19ο αιώνα, όπως και όλη η Ευρώπη, είχε πληρώσει μεγάλο τίμημα από τις επιδημίες πανώλης. Το άνοιγμα των θαλάσσιων δρόμων προς την Ανατολή, προσέθετε έναν ακόμη μεγάλο κίνδυνο. Τα ιταλικά κράτη είχαν λάβει αυστηρά μέτρα στα λιμάνια τους, παράλληλα με τα χερσαία σύνορά τους (Luciano De Zanche: Storia della disinfezione postale in Europa e nell’area Mediterranea, Padova 1977) 13 Η παρατήρηση του Ross αποκαλύπτει τον μεγάλο ανταγωνισμό των ενδιαφερομένων κρατών, αλλά και των εταιρειών, για την ανάπτυξη των εμπορικών δρόμων με το Λεβάν αλλά και τους φόβους για τη μετάδοση των μολυσματικών ασθενειών, κυρίως της πανώλης, τύφου και χολέρας. Η διάρκεια της απομόνωσης σε καραντίνα στα λιμάνια της Σύρου και Τεργέστης, απετέλεσε ένα από τα κύρια όπλα του ανταγωνισμού (αναλυτικά R. E. Coons, ενθ. αν.). Χαρακτηριστική του συναγωνισμού, είναι και η αναφορά του Γάλλου προξένου στην Αθήνα ο οποίος ήδη από τις 20 Αυγούστου 1842, υπογραμμίζει τη σημασία της αυστριακής δραστηριότητας, σημειώνοντας ότι «θα κάνει φοβερό ανταγωνισμό στη γραμμή μας της Αθήνας....Κανένας πλέον επιβάτης με κατεύθυνση τη Γαλλία ή τη βόρεια Ιταλία δεν θα επιβιβάζεται στα δικά μας πλοία της Σύρου ή του Πειραιά. Όλοι θα επωφεληθούν φυ-

σικά από την οδό της Αγκώνας και της Τεργέστης, όπου ένας απλός περιορισμός επτά ημερών στο πρώτο λιμάνι και τριών στο δεύτερο, που θα μειωθούν σε πέντε και σε μία με την αφαίρεση των ημερών εισόδου και εξόδου, αντικαθιστά την ατέλειωτη καραντίνα στην οποία υπόκεινται στη Μάλτα τα δικά μας πλοία που έρχονται από την Αίγυπτο και την Τουρκία» ( Β. Τσοκόπουλος, Πειραιάς 18351870, εισαγωγή στην ιστορία του ελληνικού Μάντσεστερ, Καστανιώτης, Αθήνα 1984, σελ. 156). Ο ανταγωνισμός υπήρχε σε όλα τα επίπεδα. Κατά τη σύγχρονη σχετική περιγραφή του Γάλλου Edmond About «Τα πλοία του Λλόϋδ ταξιδεύουν γενικά κάπως καλύτερα από τα δικά μας [των γαλλικών]. Ωστόσο δεν συμβουλεύω κανέναν να τα πάρει. Το σκάφος, οι καμπίνες τα κρεβάτια, η κουζίνα, όλα έχουν μια αμφίβολη καθαρότητα. Οι Έλληνες που δεν φημίζονται για ντελικάτοι, παίρνουν, κατά προτίμηση, τα πλοία του Λλόϋδ επειδή στοιχίζουν λίγο φτηνότερα και κυρίως, επειδή η διοίκηση τα βολεύει μαζί τους......Όλα τα σκάφη της Εταιρείας [Messageries Imperiales] είναι γερά και άνετα. Οι αξιωματικοί καλοαναθρεμένοι, ευγενικοί με τους ανθρώπους, περιποιητικοί προς τις κυρίες» (Εντμοντ Αμπού: Η Ελλάδα του Όθωνος-Η σύγχρονη Ελλάδα 1854, εκδόσεις Τολίδη, Αθήνα, χ.χ, σελ. 128-129). Ένα από τα μέσα προσέλκυσης πελατών ήταν και οι προσφερόμενες υπηρεσίες επί του πλοίου. Ο γνωστός γάλλος συγγραφέας Θεόφιλος Γκωτιέ που ταξίδεψε από την Σμύρνη μέσω Σύρας στον Πειραιά τον Σεπτέμβριο του 1852 με το πλοίο του Lloyd Imperatore, 700 τόνων, κατασκευής 1850, περιγράφει: «Τα αυστριακά ατμόπλοια που εξυπηρετούν τις γραμμές της Ανατολής, για να προσαρμοσθούν στις συνήθειες της ανατολίτικης πελατείας τους, έχουν εγκαταστήσει στο κατάστρωμα -όπου έχουν το αποκλειστικό προνόμιο να κάνουν συνήθως τον περίπατό τους ο καπετάνιος και οι επιβάτες της πρώτης θέσης- έναν περιφραγμένο χώρο κλεισμένο με ένα δικτυωτό στο ύψος των χεριών, που το ονομάζουν σεράϊ. Χάρη σ’ αυτή τη διευθέτηση οι Τούρκοι προστατεύουν τις γυναίκες τους από τη συναναστροφή με τα σκυλιά τους γκιαούρηδες και ταξιδεύουν χωρίς να βάζουν σε δοκιμασία την έμφυτη ζήλεια τους. Αντιλαμβάνεστε βέβαια πως αυτό το μέρος των πλοίων είναι το πιο αξιοπερίεργο και το πιο γραφικό». (Τρεις Γάλλοι ρομαντικοί στην Ελλάδα: Λαμαρτίνος - Νερβάλ - Γκωτιέ Ολκός, Αθήνα 1990). Ένας άλλος ταξιδιώτης –αρκετά χρόνια αργότερα από την εποχή του L. Ross- περιγράφει το φαγητό της πρώτης θέσης στο πλοίο Vorwaerts του Lloyds (2.380 τόνων κατασκευής 1878), κατά το σύντομο ταξίδι από τη Σύρο στον Πειραιά στις 8 Αυγούστου 1884, ως εξής: «Στο πλοίο τα ορεκτικά καλύπτουν το τραπέζι, περιλαμβάνουν το φημισμένο χαβιάρι, πηχτή μαρμελάδα, αυγοτάραχο, έπειτα τεράστια πιάτα, στο τέλος μια πουτίγκα τόσο βαρειά που οι καμαρώτοι μετά βίας μπορούν να σηκώσουν. Το βράδυ στις 8, το τσάι με γλυκά, το πρωϊ στις 7, καφές, στις 10, ένα πλήρες πρωϊνό, στις 1, το γεύμα που απαρτίζεται από τσάϊ, κρέατα, παγωτά κλπ, γεγονός που σημαίνει ότι μέσα σε 13 ώρες πέντε μικρά και μεγάλα γεύματα» (L’abbe Leon Gauthey: L’ Orient, notes de voyage et d’etudes des moeurs, Chardles 1886). Η παράδοση του καλού φαγητού στα πλοία του Λεβάν συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια. Ο ποιητής Κ. Καβάφης, έπειτα από το πρώτο του ταξίδι στην Αθήνα τον Ιούνιο-Ιούλιο του 1901 με το πλοίο El Kahira της αιγυπτιακής εταιρείας Khedivian Mail Lines, επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια μέσω Πατρών και Brindιzι με το πλοίο Scilla της ιταλικής εταιρείας Rubattino και από εκεί στην Αλεξάνδρεια με το Bohemia του Lloyd, 4318 τόνων, κατασκευής 1896. «Αποφασίσαμε αναγκαστικά να κάνουμε αυτό το γύρο, γιατί δεν υπάρχει συγκοινωνία κατ’ ευθείαν (με Ρωσικό ή Αυστριακό ατμόπλοιο) από τον Πειραιά στην Αλεξάνδρεια». Για την εμπειρίες του ταξιδιού με τα τρία πλοία, γράφει στο ημερολόγιό του στα αγγλικά: «Το «El Kahira» είναι πολύ καλό πλοίο. Οι καμπίνες μας εξαίρετες […]Το «Scilla» του Rubatino άθλιο πλοίο. Μ’ όλο που ο καθένας μας έχει δική του καμπίνα με δύο κουκέτες, μόλις υπάρχει θέση για να κουνηθεί κανείς [...]. Πήρα το τσάι μου στις 3. Το πλοίο ξεκίνησε στις 5. Το γεύμα σερβιρίστηκε στο κατάστρωμα του πλοίου. Ο πρίγκηψ Νικόλαος κάθισε στα δεξιά του πλοιάρχου. Το φαγητό ήταν πολύ καλό. Λυπούμαι που δεν μπορώ να πω το ίδιο και για τις ανέσεις του ύπνου. Ήταν φρικτό. Μαρτύριο. Μόλις και δια της βίας κοιμήθηκα δυο ώρες [...] «Αυτό το «Bohemia» είν’ εξαίρετο βαπόρι. Καθένας μας έχει τη καμπίνα του με δυο κουκέτες. Οι καμπίνες είναι ευρύχωρες κι’ ευάερες. Η τραπεζαρία είναι πολύ μεγάλη, έχει κ΄ ένα έξοχο καπνιστήριο κ’ ένα ωραιότατο σαλόνι. [...] Χθες (3 Αυγούστου) πέρασα πολύ ευχάριστα στο «Bohemia». Ο καιρός ήταν εξαίρετος και η τροφή τέλεια [...] Το γεύμα, το τσάϊ και το δείπνο πολύ καλά» (¨Άπαντα Κ. Π. Καβάφη, Πεζά, τόμος 3, εκδόσεις Πανταζής Φύκιρης, Αθήνα 1982). Ðåñßðëïõò

43

Παρουσίαση: Δημάρχος Οιννουσών ΕΥAΓΓΕΛΟΣ ΑΓΓΕΛAΚΟΣ

«Ναυτιλίας ἔρεισμα, κλειναὶ Οἰνοῦσσαι, δαιμόνιαι νῆσοι»

ΕΚΔΗΛΩΣH ΜΝΗΜΗΣ ΣΤΗΝ ΙΡΛΑΝΔΙΑ 70 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΙΑΣΩΣH ΤΟΥ ΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΤΟΡΠΙΛΛΙΣΜΟ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΛΟΙΟΥ «ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ» ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΥΠΟΒΡΥΧΙΟ U 35. 3 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1939.

Στὸ

Ventry (Βέντρυ) τῆς Ἰρλανδίας τὸ Σάββατο, 17/10/2009, πραγματοποιήθηκαν τὰ ἀποκαλυπτήρια μνημείου ἐπὶ τῇ εὐκαιρίᾳ τῆς 70ης ἐπετείου ἀπὸ τὴν ἐκεῖ ἀποβίβασι τῶν 28 μελῶν τοῦ πληρώματος τοῦ Οἰνουσσιακοῦ ἀτμοπλοίου «Διαμαντής». Οἱ Οἰνοῦσσες εἶναι ἕνα σύμπλεγμα νησιῶν στὸ Αἰγαῖο, μεταξὺ Χίου καὶ Τουρκίας, γνωστὲς παγκοσμίως γιὰ τὴν ἐξαιρετική τους ἐπίδοσι στὴν Ναυτιλία. (εἰκ. 1). Τὸ «Διαμαντής» ἦταν τὸ πρῶτο ἑλληνικὸ ἐμπορικὸ πλοῖο, τὸ ὁποῖο ἐτορπιλλίσθη καὶ ἐβυθίσθη κατὰ τὸν Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ἐβυθίσθη τὴν Τρίτη, 3/10/1939, ἀπὸ τὸ γερμανικὸ ὑποβρύχιο U 35, κατὰ τὴν πρώτη του περιπολία, ἕναν μῆνα μετὰ τὴν κήρυξι τοῦ Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου καὶ ἕναν χρόνο πρὶν ἐμπλακεῖ σὲ αὐτὸν ἡ Ἑλλάδα. Τὰ ἀποκαλυπτήρια ἔγιναν ἀπὸ τὸν Γερμανὸ Πρέσβυ στὴν Ἰρλανδία, Dr. Busso Vοn Alvensleben μαζὶ μὲ τὸν Δήμαρχο Οἰνουσσῶν Εὐάγγελο Ἠλ. Ἀγγελάκο, ἀνηψιὸ τοῦ Ὑποπλοιάρχου Ζαννῆ Ἐ. Λεμοῦ, ἔνεκα τῆς ἀπουσίας ἐκπροσώπου τῆς Ἑλληνικῆς Πρεσβείας. (εἰκ. 2) (εἰκ. 1) Οἰνοῦσσαι (38o 30.856 B 26o 13 Α)

(εἰκ. 4α, 4β)

Πλῆθος κόσμου συγκεντρώθηκε γιὰ νὰ παρακολουθήσῃ τὴν σεμνὴ τελετή, ἡ ὁποία εἶχε ὀργανωθῆ ἀπὸ τὴν Ἱστορικὴ Ἑταιρεία τοῦ Βέντρυ, στὴν πλατεία τοῦ χωριοῦ, ὅπου καὶ ἐστήθη τὸ μνημεῖο. (εἰκ. 5). Παρόντες ἦταν ἐπίσης καὶ Ἀξιωματικοὶ τοῦ Νοτίου Τάγματος, ὁ Λιμενάρχης τοῦ Ντινγκλ, Brian Farrell, μέλη τῆς Ἰρλανδικῆς Ἀκτοφυλακῆς, τὸ πλήρωμα τῆς σωσίβιας λέμβου τῆς νήσου Valentia, μία ὁμάδα ναυτοπροσκόπων καὶ ἀρχαιολόγοι τοῦ Ὑπουργείου Περιβάλλοντος, Κληρονομιᾶς καὶ Τοπικῆς Κυβέρνησης. Ἔγινε ἔπαρσι τῆς Ἑλληνικῆς σημαίας, τῆς Ἰρλανδικῆς, τῆς Γερμανικῆς καὶ τῆς σημαίας τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἐνώσεως.

(εικ. 5)

Παρόντες ἦταν ἐπίσης ὁ κ. Ηλίας Ἀγγελάκος, γιὸς τοῦ Δημάρχου Οἰνουσσῶν, ὁ κ. Ἰωάννης Δ. Π. Πατέρας, ἐγγονὸς τοῦ Ἕλληνος Πλοιάρχου, ὁ Πρόεδρος τοῦ Ταμείου Εὐπραγίας Οἰνουσσῶν, κ. Μιχάλης Μονιός, καὶ ὁ Ἀντιπρόεδρός του, κ. Ἰωάννης Μ. Χατζηπατέρας, ὁ ὁποῖος εἶναι σύζυγος τῆς ἐγγονῆς τοῦ Ὑποπλοιάρχου τοῦ «Διαμαντής» καὶ ἐγγονὸς τοῦ Κώστα Δ. Πατέρα, ἑνὸς ἐκ τῶν ἰδιοκτητῶν τοῦ πλοίου καὶ ἀδελφοῦ τοῦ Πλοιάρχου (εἰκ. 6). (εἰκ. 2)

Ὁ Κυβερνήτης τοῦ ὑποβρυχίου Werner Lott, πρὶν βυθίσει τὸ πλοῖο, τὸ ὁποῖο ἦταν φορτωμένο μὲ ὀρυκτὸ μαγγάνιο προοριζόμενο γιὰ τὴν Βρεττανία, ἔσωσε καὶ τὰ 28 μέλη τοῦ πληρώματος ἐπιβιβάζοντάς τα στὸ ὑποβρύχιό του. Τὴν ἑπομένη τούς ἀπεβίβασε στὸ Βέντρυ τῆς οὐδετέρας Ἰρλανδίας καὶ ἀπέπλευσε. Σχεδὸν οἱ μισοὶ ἐκ τῶν Ἑλλήνων ἦταν Οἰνούσσιοι. Ὁ Κυβερνήτης σώζοντάς τους διακινδύνευσε, ἀφ’ ἑνὸς μὲν νὰ έντοπισθῇ ἀπὸ τὰ Βρεττανικὰ ἀεροπλάνα, −καθὼς ὁ Πλοίαρχος τοῦ «Διαμαντής», Πανάγος Δ. Πατέρας εἶχε στείλει σῆμα SOS−, καὶ ἀφ’ ἑτέρου μὲ τὴν ἀποβίβασί τους ἐκεῖ παρεβίασε τὴν οὐδετερότητα τῆς Ἰρλανδίας. (εικ. 3)

Τὸ περιστατικὸ ἔγινε πρωτοσέλιδο σὲ ὁλόκληρο τὸν κόσμο. Εἰδικώτερα, εἶχε γίνει ἐξώφυλλο στὸ Life Magazine (εἰκ.

3) καὶ ἀπεικονιζόταν σὲ κουπόνια ποὺ ὑπῆρχαν σὲ κουτιὰ μὲ τσίχλες, οἱ ὁποῖες ἐπωλοῦντο ἀπὸ ἀμερικανικὴ ἑταιρεία.

44

Ðåñßðëïõò

(εικ. 6)

Ἀπὸ ἀριστερά: Ὁ Γερμανὸς Πρέσβυς στὴν Ἰρλανδία Dr. Busso Von Alvensleben, Ἰωάννης Δ. Πατέρας, Μιχάλης Μονιός, Ἠλίας Ἀγγελάκος, Ἰωάννης Μ. Χατζηπατέρας, Εὐάγγελος Ἠλ. Ἀγγελάκος καὶ ὁ Γραμματέας τῆς Ἱστορικῆς Ἑταιρείας τοῦ Βέντρυ, Breandαn O’ Ciobhain. Ὁ Γραμματέας τῆς Ἱστορικῆς Ἑταιρείας τοῦ Βέντρυ, Dr. Breandαn O’ Ciobhain, ἀπηύθυνε χαιρετισμὸ στὰ Ἰρλανδικά, στὰ Ἀγγλικά, στὰ Ἑλληνικὰ καὶ στὰ Γερμανικά. Ἀκολούθως ἀντιφώνησαν ὁ Γερμανὸς Πρέσβυς, ὁ ἐκπρόσωπος τοῦ Δημάρχου τοῦ Kerry, Sιamus Mac Gearailt, ὁ Δήμαρχος Οἰνουσσῶν καὶ ὁ Ἰωάννης Δ. Π. Πατέρας. Ἰδιαιτέρως, ὁ κ. Ἀγγελάκος ἐτόνισε τὴν σημαντικὴ συμβολὴ τοῦ Ἑλληνικοῦ ἐμπορικοῦ Ναυτικοῦ κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ πολέμου, ὡς καὶ τὴν συμβολὴ τοῦ Οἰνουσσιακοῦ στόλου, οἱ ἀπώλειες τοῦ ὁποίου ἀνῆλθον σὲ 28 ἀπὸ τὰ συνολικῶς 35 πλοῖα του (80 τοῖς ἐκατό) καὶ πάνω ἀπὸ 200 ναυτικούς.

Ἐπίσης, ὁ Richard E. Neal, μέλος τῆς Βουλῆς τῶν Ἀντιπροσώπων τῶν Η.Π.Α. καὶ Πρόεδρος τῶν «Φίλων τῆς Ἰρλανδίας» στὸ Κογκρέσσο, ἀπέστειλε μήνυμα, τὸ ὁποῖο καὶ ἀναγνώσθηκε στὸ κοινό. Τὸ κυρίαρχο πνεῦμα ὅλων τῶν ὁμιλιῶν ἦταν τὸ ἐξαίρετον αὐτῆς τῆς πράξεως τοῦ Γερμανοῦ Κυβερνήτου ἐν μέσῳ τῆς φρίκης τοῦ πολέμου, ὡς καὶ τὸ θάρρος καὶ ἡ τιμή, τὴν ὁποία ἐπέδειξαν καὶ οἱ δύο πλευρές, Ἕλληνες καὶ Γερμανοί. Οἱ ὁμιλητὲς ἐπίσης ἐξέφρασαν τὴν ἀνάγκη νὰ ζήσουμε ὅλοι σὲ μίαν ἑνωμένη Εὐρώπη συνεργασίας καὶ εἰρήνης. Ὁ κ. Ἀγγελάκος ἐπέδωσε στοὺς ἀξιωματούχους ἀπὸ ἕνα ἀναμνηστικὸ δίπλωμα γιὰ τὴν ἐκδήλωσι καὶ ἀντήλλαξε δῶρα, τὰ ὁποῖα ἀπαρτίζονταν ἀπὸ τὰ βιβλία «Ἀτμόπλοια Οἰνουσσίων: 1905-1940» καὶ «Τὸ νησί μαστίχα (Χίος)», ἕνα κάδρο μὲ τὸ γραμματόσημο τῶν Οἰνουσσῶν (εἰκ. 7), ὡς καὶ τὴν «Ὠδὴ στὸ Πεκῖνο», ἡ ὁποία συνετέθη ἔπειτα ἀπὸ παραγγελία τοῦ Δήμου Οἰνουσσῶν εἰδικῶς γιὰ τοὺς Ὀλυμπιακοὺς Ἀγῶνες στὴν Κίνα. (εἰκ. 7)

Στὴν συνέχεια, ὁ ἐντόπιος μουσικὸς Eoin Duignan ἔπαιξε μὲ τοὺς Ἰρλανδέζικους αὐλοὺς του μία σύνθεσι, τὴν ὁποία εἶχε συνθέσει γι’ αὐτὴν τὴν περίστασι. Μετὰ τὸ πέρας τῆς ἐκδηλώσεως, ὁ Δήμαρχος Οἰνουσσῶν φύτεψε μίαν ἐλιὰ ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα −σύμβολο εἰρήνης− στὸν περιβάλλοντα χῶρο τοῦ Δημοτικοῦ σχολείου τοῦ Βέντρυ μαζὶ μὲ τὸν Γερμανὸ Πρέσβυ, μὲ τὴν ἐλπίδα ὅτι ἡ θέρμη τῆς ἀγάπης καὶ ἡ φροντίδα τῶν παιδιῶν θὰ ὑπερκεράσουν τὶς ἀντίξοες τοπικὲς καιρικὲς συνθῆκες. (εἰκ. 8)

Μετὰ τὶς τελετὲς ἡ ὁμάδα τῶν Οίνουσσίων, μαζὶ μὲ τὸν Πρέσβυ συνόδευσαν τὸ ἔνθερμο πλῆθος τῶν Ἰρλανδῶν στὸ τραγούδι, πίνοντας μπύρα Guinness καὶ Murphy στὴν τοπικὴ παμπ! Ἀργότερα τὸ ἀπόγευμα οἱ καλεσμένοι ἐξεναγήθησαν σὲ μία ἔκθεσι μὲ ντοκουμέντα, φωτογραφίες, ἀναμνηστικά, κ.λπ., σχετικῶς μὲ τὴν ἱστορία τοῦ U 35, τὴν ἀποβίβασι τῶν μελῶν τοῦ «Διαμαντής» στὴν Ἰρλανδία καὶ τὴν στᾶσι της κατὰ τὸν Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ἡ ἔκθεσι εἶχε ἐμπλουτισθῆ μὲ ἔγγραφα, τὰ ὁποῖα εἶχε συλλέξει ὁ Δήμαρχος Οἰνουσσῶν. Ἡ ἐκδήλωσι προσέλκυσε τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ Ἰρλανδικοῦ Τύπου, ἐνῷ ἡ ἐθνικὴ τηλεόρασι καὶ τὸ ραδιόφωνο μετέδωσαν στιγμιότυπα. (εἰκ. 9)

Ἀμέσως μετὰ τὴν ἐκδήλωσι, ὁ Δήμαρχος Οἰνουσσῶν ἐπισκέφθηκε τὴν Σκωτία καὶ τὴν Γερμανία γιὰ νὰ συναντἠσῃ τρία ἀπὸ τὰ τέσσερα ἐν ζωῇ μέλη τοῦ U 35, −στὰ ἐνενῆντα τους χρόνια πλέον−, οἱ ὁποῖοι ξεδίπλωσαν τὶς ἀναμνήσεις τους ἀπὸ τὸ γεγονὸς καὶ τὶς σκέψεις τους ἐβδομῆντα χρόνια μετά. Οἱ συναντήσεις αὐτὲς ἐδημοσιεύθησαν καὶ στὸν τοπικὸ τύπο. Ξεκινῶντας ἀπὸ τὸ Dundee τῆς Σκωτίας, ἐπεσκέφθη τὸν ναύτη Hans Thieme. (εἰκ.9). Ἑπόμενη στᾶσι ἦταν τὸ Menden τῆς Γερμανίας, μία πόλι κοντὰ στὸ Dόsseldorf, ὅπου καὶ ἐπεσκέφθη τὸν τεχνίτη τορπιλλῶν, Willi Jacob. (εἰκ. 10)

Τέλος, ὁ Δήμαρχος ἐπεσκέφθη ἕναν ἄλλο ναύτη, τὸν Gerhard Freier, στὸ Hohenwutzen, στὸ Βραδεμβοῦργο, δίπλα στὸν ποταμὸ Oder (Ὄντερ) (Γερμανο-Πολωνικὰ σύνορα).

(εἰκ. 11)

Στὰ δεξιὰ στέκεται ὁ κ. Παναγιώτης Κουπαράνης, δημοσιογράφος τῆς Deutsche Welle. Ὁλοσέλιδο καὶ δισέλιδο ἄρθρο σχετικῶς μὲ τὴν ἐκδήλωσι στὸ Βέντρυ καὶ τὴν ἱστορία τοῦ «Διαμαντής» καὶ τοῦ U 35 ἔχει δημοσιευθῆ στὶς ἐφημερίδες «Καθημερινή» καὶ «Τὰ Νέα» στὶς 28 Ὀκτωβρίου καὶ 7 Νοεμβρίου, ἀντιστοίχως. Λίγο μετὰ τὴν βύθισι τοῦ «Διαμαντής», τὸ U 35 ἔπλεε γιὰ τὴν δεύτερη πολεμικὴ περιπολία του στὴν θάλασσα τῆς Νορβηγίας. Στὶς 29 Νοεμβρίου ἐντοπίσθηκε ἀπὸ τὰ Βρεττανικὰ ἀντιτορπιλικὰ HMS Icarus, Kingston καὶ Kashmere , ὑπὸ τὶς διαταγὲς τοῦ Ναυάρχου Λόρδου Louis Mountbatten, καὶ ἐβλήθη μὲ βόμβες βυθοῦ. Ἕνεκα τῶν σημαντικῶν βλαβῶν ποὺ ὑπέστη, ἐξαναγκάσθηκε νὰ ἀνέλθη στὴν ἐπιφάνεια καὶ ὁ Κυβερνήτης Lott διέταξε τὸ πλήρωμά του νὰ ἐγκαταλείψῃ τὸ ὑποβρύχιο πέφτοντας στὰ παγωμένα νερά. Αὐτὴν τὴν φορὰ τοὺς ἔσωσε ὅλους ὁ Λόρδος Μountbatten!

(εἰκ. 12) Τὸ ἀτμόπλοιο «Διαμαντής»

Γιὰ περισσότερες πληροφορίες ἐπισκεφθεῖτε τὴν www.u-35.com τοῦ Hans Mair, ἀπογόνου τοῦ Α΄Μηχανικοῦ τοῦ U 35, ὁ ὁποῖος ἔχει συγγράψει σχετικὸ βιβλίο, καὶ τὸ ὁποῖο συντόμως θὰ ἐκδοθῆ. ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΜΕΛΩΝ ΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ Α/Π «ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ» ΟΝΟΜΑ / ΕΠΩΝΥΜΟ ΕΙΔΙΚΟΤΗΣ 1 Πανάγος Διαμ. Πατέρας * Πλοίαρχος 2 Ζαννῆς Εὐαγγ. Λεμὸς * Ὑποπλοίαρχος 3 Πέτρος Θεοδ. Ποντικὸς* Ἀνθυποπλοίαρχος 4 Δαμιανός Τσιγκάρης Δόκιμος Πλοίαρχος 5 Κωνσταντῖνος Βαλάσης Ἀσυρματιστὴς 6 Κωνσταντῖνος Μονσελᾶς Α’ Μηχανικὸς 7 Πέτρος Γεω. Ποντικὸς * Β’ Μηχανικὸς 8 Νικόλαος Γαληνὸς Γ’ Μηχανικὸς 9 Νικόλαος Μιχ. Ψαρέλης * Γ’ Μηχανικὸς 10 Διαμαντὴς Νικ. Ποντικὸς* Ναύκληρος 11 Παναγιώτης Νικ. Ξυρίχης* Θαλαμηπόλος 12 Γεώργιος Ποντικὸς* Μάγειρας 13 Ἀντώνιος Σπύρου Ἀρχιθερμαστὴς 14 Θεμιστοκλῆς Ἰω. Τσαρνᾶς* Ναύτης 15 Παντελῆς Κυπραῖος Ναύτης 16 Νικόλαος Καρβέλης Ναύτης 17 Ἰωάννης Ζαγοριανὸς Ναύτης 18 Δημήτριος Δημόπουλος Ναύτης 19 Μιχαὴλ Λοΐζος Ναύτης 20 Μιχαὴλ Φωτεινὸς Ναυτόπαις 21 Θεόδωρος Παράσχ. Ματρῶζος * Θερμαστὴς 22 Νικόλαος Ἰω. Καραγκιόζης * Θερμαστὴς 23 Γεώργιος Κουτσούρας Θερμαστὴς 24 Γεώργιος Μαρκάκης Θερμαστὴς 25 Ἰωάννης Νικ. Σταμπουλῆς * Θερμαστὴς 26 Νικόλαος Γουμάνης Ἀνθρακεὺς 27 Μιχαὴλ Ρομσπόγλου Ἀνθρακεὺς 28 Δημήτριος Καπίρης Ἀνθρακεὺς Μὲ * σημειώνονται οἱ Οἰνούσσιοι.

Ðåñßðëïõò

45

Ναυσιπλοΐα & Aστρονομία

Επιμέλεια: Χάρης Τορτορέλης (απόσπασμα κειμένου από την ηλεκτρονική έκδοση του ΝΜΕ “Έλληνες Εξερευνητές”)

ΝΑΥΣΙΠΛΟΪΑ & AΣΤΡΟΝΟΜΙΑ Η UNESKO μαζί με την Διεθνή Αστρονομική Ένωση (IAU) ανακήρυξαν το 2009 Παγκόσμιο Έτος Αστρολογίας, μια παγκόσμια γιορτή για την αστρονομία και τη συνεισφορά της στις κοινωνίες και τον πολιτισμό. Την πρόταση υιοθέτησε και υποστήριξε και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών. Στόχοι της προσπάθεια αυτής ήταν: 1. Να αυξηθεί η επιστημονική επίγνωση.

2. Να προωθηθεί η ευρεία πρόσβαση στη γνώση και την εμπειρία της παρατήρησης.

3. Να ενισχυθούν οι αστρονομικές κοινότητες στις αναπτυσσόμενες χώρες.

4. Να υποστηριχθεί και να βελτιωθεί η επίσημη και η ανεπίσημη 46

Ðåñßðëïõò

επιστημονική εκπαίδευση.

5. Να παρασχεθεί μια σύγχρονη εικόνα της επιστήμης και των επιστημόνων.

6. Να διευκολυνθούν νέα δίκτυα και να ενισχυθούν υπάρχοντα.

7. Να βελτιωθεί η ισορροπία εκπροσώπησης των φύλων των επιστημόνων σε όλα τα επίπεδα και να προωθηθεί μεγαλύτερη ανάμειξη από υπο-αντιπροσωπευόμενες μειοψηφίες στους επιστήμονες και τους μηχανικούς.

8. Να διευκολυνθεί η διατήρηση και η προστασία της παγκόσμιας πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς των σκοτεινών ουρανών σε μέρη όπως οι πόλεις, τα εθνικά πάρκα και οι αστρονομικοί τόποι.

Είναι γνωστό ότι η ανάπτυξη της αστρονομίας βοήθησε τον άνθρωπο, ήδη από την προϊστορική εποχή, να προσανατολιστεί τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα. Σήμερα ο ναυτικός βρίσκει εύκολα τον προορισμό του. Σε μια ηλεκτρονική οθόνη παρουσιάζεται μπροστά στα μάτια του ολόκληρος ο κόσμος και σε μεγάλο βαθμό η τεχνολογία αναλαμβάνει να οδηγήσει τα πλοία. Πώς όμως το έκανε αυτό ο αρχαίος ναυτικός; Πώς τελικά έβρισκε τον προορισμό του; Πρακτικά γνωρίζουμε ότι υπάρχουν δύο τρόποι ναυσιπλοΐας, η ακτοπλοΐα, δηλαδή το ταξίδι κόστα κόστα όπως τ’ ονομάζουν οι άνθρωποι της θάλασσας, δίχως να χάνεται η οπτική επαφή με τη στεριά και η Πελαγοδρόμηση (ωκεανοπλοΐα), το ξάνοιγμα δηλαδή του πλοίου στην ανοιχτή θάλασσα, δίχως πια να είναι δυνατή η οπτική επαφή με τη στεριά.

αυτός δρόμος δεν ήταν πάντα ο πιο σύντομος, αλλά ο πιο ασφαλής δίχως την χρήση ναυτικών οργάνων. Μ’ αυτόν τον τρόπο ο προϊστορικός άνθρωπος πιθανώς μετέφερε τον οψιανό από τη Μήλο στη Πελοπόννησο, και ασφαλώς αυτή η τεχνική χρησιμοποιήθηκε από πολλούς λαούς σ’ όλο τον κόσμο. Τι γινόταν όμως στη περίπτωση μεγάλων αποστάσεων δίχως οπτική επαφή με στεριά; Σ’ αυτό το προβληματισμό μας απαντά η τεχνική των Πολυνησίων στις τεράστιες αποστάσεις ανάμεσα στα νησιά του Πολυνησιακού Αρχιπελάγους. Για να μην αποκοπούν εντελώς από τη στεριά, άπλωναν τις πιρόγες τους σε μεγάλες αποστάσεις ώστε τουλάχιστον να έχουν επαφή κάθε φορά με την προηγούμενη πιρόγα. Εκείνοι οι πρώτοι ναυτικοί πελαγοδρόμησαν ποτέ; Σίγουρα ναι. Είτε ωθούμενοι από περιέργεια, είτε παρασυρόμενοι από

Επάνω: Ναυτικά όργανα του Λειτουργικού Αντίγραφου της καραβέλας του Μαγγελάνου Nao Victoria. Φωτογραφικό αρχείο περιοδικού Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος «Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας», τεύχος 54.

Επάνω: Πολυνήσιοι. Από την σπάνια έκδοση της βιβλιοθήκης του Ν.Μ.Ε. James Cook, A Voyage towards the South Pole, London, 1775 (910. 889 COO). Kάτω: Σχέδιο από την παλαιά έκδοση της βιβλιοθήκης του Ν.Μ.Ε. H. W. van loon, ιστορία της Ναυτιλίας απο το 5000 Π.Χ μέχρι σήμερα, Αθήνα, εκδόσεις Χρυσαυγή (387. 2 LΟΟ). Παρουσιάζεται ο τρόπος που οι Πολυνήσιοι άπλωναν τις πιρόγες τους στο πέλαγος για να μην χάσουν την οπτική επαφή με τη στεριά.

Η ακτοπλοΐα ήταν η πρώτη μορφή ναυσιπλοΐας, ο τρόπος που ξεκίνησε να ταξιδεύει ο προϊστορικός άνθρωπος με τα μικρά του πλωτά μέσα στη θάλασσα. Στον ελλαδικό χώρο θεωρείται πιθανό ότι με αυτό τον τρόπο ξεκίνησε να ταξιδέψει ο προϊστορικός κάτοικος της περιοχής. Ταξίδευαν έχοντας επαφή με τις ακτές, ανοίγονταν στο πέλαγος έχοντας επαφή οπτική με κάποιο νησί και έτσι από νησί σε νησί και από κάβο σε κάβο είχαν δυνατότητα να διαπλέουν όλο το Αιγαίο. Ο θαλάσσιος

θαλάσσια ρεύματα και κύματα σίγουρα κάποτε θα έχασαν την οπτική επαφή με τη στεριά. Βρήκαν κάποιο προορισμό; Κατάφεραν να γυρίσουν πίσω ή κατοίκησαν πια νέους τόπους; Χάθηκαν στα κύματα; Το πιο πιθανόν είναι όλες οι θεωρίες να είναι σωστές. Κάποια κρίσιμη στιγμή στην ιστορία της ναυσιπλοΐας ο αρχαίος ναυτικός τόλμησε ν’ απομακρυνθεί από την ακτή, βγήκε στην ανοικτή θάλασσα και πελαγοδρόμησε. Γνωρίζουμε ότι οι Κινέζοι, οι Πολυνήσιοι, οι Βίκινγκς και βέβαια οι Φοίνικες και οι Έλληνες το έκαναν με σχετική ασφάλεια, όχι πάντως πάντα πετυχημένα όπως μας πληροφορούν οι ναυτικοί μύθοι, όπως αυτοί του Οδυσσέα και του Θησέα που έχασαν το δρόμο τους κατά την επιστροφή τους στη πατρίδα. Τι έδινε ασφάλεια στους αρχαίους ταξιδιώτες για να συμμετάσχουν σ’ ένα ταξίδι με άγνωστο προορισμό δεν το γνωρίζουμε. Υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε.

Μια από αυτές είναι ότι αρχικά ταξίδευαν με την τεχνική της «αναμέτρησης», δηλαδή κρατώντας ένα σταθερό αρχικό στίγμα, που είναι η αρχή του ταξιδιού, άρχιζαν μια σειρά από μετρήσεις που αφορούσαν την πορεία, την ταχύτητα και το χρόνο που απαιτήθηκε για να φτάσουν στο νέο προορισμό. Για την επιτυχία της τακτικής αυτής απαιτούνταν άριστες γνώσεις μαθηματικών και αστρονομίας. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι ο άνθρωπος πριν αρχίσει ν’ απομακρύνεται από τη στεριά είχε στραμμένο το βλέμμα του στον έναστρο ουρανό και μελετούσε τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων. Αλληλοσυνδεόμενες λοιπόν είναι οι εξελιγμένες γνώσεις των αρχαίων ελλήνων στην αστρονομία και την ναυσιπλοΐα. Βέβαια οι γνώσεις των επιστημών αυτών δεν είναι αρκετές για την επιτυχία ενός ταξιδιού. Για να εφαρμοστούν στην πράξη απαιτούνται ναυτικά όργανα. Είναι τα αστροναυτικά η ναυτικά όργανα. Ένα από αυτά ήταν και ο αστρολάβος των Αντικυθήρων που δεν έχει εξακριβωθεί ακριβώς ο τρόπος χρήσης του από τους αρχαίους έλληνες αλλά κρίνεται ως ένα πολύπλοκο και σημαντικό όργανο για την εποχή του. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος έχει μια μεγάλη συλλογή ναυτικών οργάνων, μερικά από τα οποία παρουσιάζονται παρακάτω. Ðåñßðëïõò

47

Ναυσιπλοΐα & Aστρονομία

1

2

3

4

Συλλογή ορισμένων Ναυτικών Οργάνων από τη συλλογή του ΝΜΕ 1. Πυξίδα. 2. Eξάντας. 3. Διαστημόμετρο χειρός τύπου HURLIMANN. 4. Πυξίδα σωσίβιου λέμβου.

5. Επαναληπτική γυροπυξίδα. 6. Ταξίμετρο. 7. Διαστημόμετρο. 8. Πτυσιδείκτης (Στιγμόμετρο διαρκείας τροχιάς).

5

6

7

48

Ðåñßðëïõò

8

1

2

3

4

5

6

1. Φορητό ηλιακό ρολόι.

2. Αντιαεροπορικό στιγμόμετρο χειρός.

3. Κανόν παρεκτροπής πολυβόλου Vickers.

4. Σκοπευτική διόπτρα χειρός. 5. Κατοπτρική διόπτρα πυξίδας. 6. Δείκτης πλεύσεως & αποστάσεως.

7. Ναυτική πυξίδα (υγρή).

8. Αζιμουδιανή διόπτρα.

7

8

Ðåñßðëïõò

49

Ναυσιπλοΐα & Aστρονομία

ΩΡΟΛΟΓΙΟΝ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ

Ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τη μέτρηση του χρόνου στη Ρωμαϊκή Αγορά των Αθηνών Της Τόνιας Κουτσουράκη | Αρχαιολόγου-Διεύθυνση Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων / Υπουργείο Πολιτισμού & Τουρισμού

Γνωριμία με το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και Επικοινωνίας

Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες του ΥΠ.ΠΟ. ξεκίνησαν το 1985 με τη διοργάνωση της πρώτης αρχαιολογικής εκπαιδευτικής έκθεσης με τίτλο «Η Γέννηση της Γραφής». Έκτοτε, οι αρχαιολόγοι του Τμήματος Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και Επικοινωνίας (της Διεύθυνσης Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του ΥΠ.ΠΟ.) σχεδιάζουν και υλοποιούν εκπαιδευτικές δράσεις που ερμηνεύουν και αναδεικνύουν τα ίχνη του παρελθόντος προσφέροντας τόσο στο μαθητικό όσο και στο ευρύ κοινό δρόμους εξερεύνησης της πολιτιστικής κληρονομιάς για κάθε ηλικία, ενδιαφέρον ή ιδιαιτερότητα. Με τον τρόπο αυτό, η μουσειακή εκπαίδευση αξιοποιεί τον πολιτιστικό πλούτο της χώρας, κάνει τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία ζωντανούς οργανισμούς με διαρκώς αναβαθμίσιμο παιδευτικό και ψυχαγωγικό χαρακτήρα και στοχεύει στην ευαισθητοποίηση των πολιτών για την προστασία της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Ωρολόγιον Ανδρονίκου. Επετειακό εκπαιδευτικό πρόγραμμα στο πλαίσιο του εορτασμού της Διεθνούς Ημέρας Μνημείων 2009.

«Ωρολόγιον Ανδρονίκου»: ένα μνημείο για τη μέτρηση του χρόνου στη Ρωμαϊκή Αγορά των Αθηνών

Ο χρόνος είναι διαρκώς παρών. Ενάντια στα ρολόγια που επιμένουν να τον μετρούν με απίστευτη ακρίβεια, μπορεί να κυλά βασανιστικά αργά ή απελπιστικά γρήγορα, εις βάρος των ανθρώπινων διαθέσεων. Οι πρώτες προσπάθειες της μέτρησης του χρόνου μάς μεταφέρουν στη στιγμή που ο άνθρωπος εγκαταστάθηκε σε μόνιμους οικισμούς και ασχολήθηκε με την καλλιέργεια της γης. Η συστηματική, όμως, μέτρηση του χρόνου προϋποθέτει ένα εξίσου ανεπτυγμένο και συστηματικό δίκτυο παρατήρησης των άστρων και της κίνησης των ουρανίων σωμάτων, καθώς και προχωρημένη γνώση των μαθηματικών. Είναι χαρακτηριστικό ότι όλοι οι μεγάλοι πολιτισμοί της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής ανέπτυξαν και αντάλλαξαν συστήματα και όργανα μέτρησης του χρόνου. Οι γνώμονες, οι οβελίσκοι, οι κλεψύδρες, τα ηλιακά ρολόγια, οι υδραυλικές κατασκευές και οι αστρολάβοι που διασώζονται μέσα από τους αιώνες δεν μετρούν μόνο το χρόνο. Αντικατοπτρίζουν παράλληλα τις κοινωνίες που τα δημιούργησαν και το επίπεδο των επιστημονικών τους κατακτήσεων. Το «Ωρολόγιον Ανδρονίκου» είναι γνωστό στον κόσμο ως «ο Πύργος των Ανέμων» ή «Οι Αέρηδες της Πλάκας». Βρίσκεται στους πρόποδες της Ακρόπολης, στη βόρεια είσοδο της Ρωμαϊκής Αγοράς, στο σημείο που ξεκινά η σημερινή οδός Αιόλου, ένας δρόμος που οφείλει το όνομά του στον Αίολο, τον πατέρα των ανέμων. Το Ωρολόγιον είναι ένα οκταγωνικό κτήριο από λευκό πεντελικό μάρμαρο, σχεδιασμένο από τον Έλληνα αστρονόμο Ανδρόνικο από την Κύπρο. Εξωτερικά διέθετε ένα ανεμολόγιο με οκτώ ανάγλυφους ανέμους και αντίστοιχα ηλιακά ρολόγια για την ένδειξη της ώρας κάθε στιγμή της ημέρας. Στο εσωτερικό του κτηρίου υπήρχε ένα υδραυλικό ρολόι για τον υπολογισμό της ώρας τις ανήλιαγες ημέρες και στη διάρκεια της νύχτας καθώς το Ωρολόγιον ήταν ανοιχτό για το κοινό όλο το εικοσιτετράωρο. Κατασκευάστηκε τον 2ο-1ο π.Χ. αιώνα και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της επιστημονικής γνώσης και της τεχνογνωσίας της εποχής που το δημιούργησε. Εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ωρολόγιον Ανδρονίκου», οι οκτώ άνεμοι.

Σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα-αρχαιολόγο H. J. Kienast: Το κτήριο φαίνεται να αποτελούσε ένα είδος επίσημου ωρολογίου της πόλης και να μην είχε άλλη λειτουργία από το να κερδίσει τις εντυπώσεις του θεατή, να καταδείξει τις καινοτομίες των φυσικών επιστημών της εποχής και με την παρουσία του να γεμίσει τους πολίτες των Αθηνών με υπερηφάνεια. (H. J. Kienast, Ο Πύργος των Ανέμων, οι Αέρηδες, ΤΑΠΑ, Αθήνα 2007, σελ. 21) 50

Ðåñßðëïõò

Αριστερά: Εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ωρολόγιον Ανδρονίκου», κατασκευή περιστροφικού χάρτη βορείου ημισφαιρίου.Κάτω: Εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ωρολόγιον Ανδρονίκου», καλλιτεχνικό εργαστήρι.

«Ωρολόγιον Ανδρονίκου»: ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τη δική του ιστορία στο χρόνο...

Με αφορμή το συγκεκριμένο μνημείο, τον Μάιο του 1996 λειτούργησε πιλοτικά ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για μαθητές Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, με θεματικούς άξονες: 1) την αντίληψη του χρόνου από την εμπειρική προσέγγιση στη συστηματική καταμέτρηση, 2) τον χρόνο ως παράμετρο της δημόσιας ζωής στην Αθήνα των Ρωμαϊκών χρόνων και, 3) το Ωρολόγιον Ανδρονίκου και την κατασκευή-λειτουργία ηλιακών και υδραυλικών ρολογιών. Από την επόμενη σχολική χρονιά το πρόγραμμα λειτούργησε σε συστηματική βάση και, κατάλληλα προσαρμοσμένο, εντάχθηκε στις θεματικές του πρώτου εκπαιδευτικού προγράμματος πειραματικού χαρακτήρα που είχε αναλάβει το ΥΠ.ΠΟ. από το 1994, με τίτλο «Ο πολιτισμός ως μέσον κοινωνικής ένταξης-μια διαπολιτισμική προσέγγιση», το οποίο απευθυνόταν σε παιδιά μουσουλμανικών οικογενειών που κατοικούσαν στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας.

2009, Έτος αστρονομίας: ο επανασχεδιασμός του εκπαιδευτικού προγράμματος

Με αφορμή την ανακήρυξη από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών του έτους 2009 ως έτους Αστρονομίας, οι θεματικοί άξονες του εκπαιδευτικού προγράμματος επαναπροσδιορίστηκαν δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην επιστήμη της Αστρονομίας, στη μυθολογία των άστρων και των αστερισμών, στην ανάγνωση του ουρανού και στην περιοδική εμφάνιση των αστερισμών για τον καθορισμό και τη μέτρηση του χρόνου. Στο τέλος του προγράμματος οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να κατασκευάσουν τον δικό τους περιστροφικό χάρτη του ουρανού με τα αστέρια του βορείου ημισφαιρίου, προσαρμοσμένο στο γεωγραφικό πλάτος 38ο για να μπορούν να παρατηρούν μόνοι τους την ορατή ουράνια σφαίρα σε κάθε στιγμή του έτους. Επιπλέον, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του ΥΠ.ΠΟ. το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και Επικοινωνίας συμμετείχε με το «Ωρολόγιον Ανδρονίκου» στον

εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μνημείων, στις 10 Απριλίου 2009. Η θεματική των εκδηλώσεων για το 2009 είχε τίτλο «Κληρονομιά και Επιστήμη» με βαρύτητα σε δύο άξονες: πως η Επιστήμη από τα αρχαία χρόνια συνέβαλε στη δημιουργία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο πέρασμα των χρόνων και αντιστρόφως, πως η Επιστήμη, σήμερα, συμβάλλει στην ερμηνεία, την κατανόηση και τη διατήρηση αυτής της Κληρονομιάς. Συνδυάζοντας, έτσι, την Κληρονομιά, την Επιστήμη και την Αστρονομία οργανώθηκε ένα σπονδυλωτό εκπαιδευτικό πρόγραμμα για μαθητές Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης βασισμένο στον Μηχανισμό των Αντικυθήρων που εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και στο Ωρολόγιον του Ανδρονίκου, καθώς και τα δύο αποτελούν μοναδικά τεκμήρια της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας και παράλληλα συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον των σύγχρονων επιστημόνων που καταγίνονται με τη μελέτη, την ερμηνεία, την τεκμηρίωση και τη συντήρησή τους. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν οι μαθητές της Ε΄ τάξης του 2ου Δημοτικού Σχολείου Παπάγου και του 2ου Δημοτικού Σχολείου Καματερού. Το Ωρολόγιον του Ανδρονίκου αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα μνημείου της αρχαιότητας που προσφέρει τη δυνατότητα πολλαπλών αναγνώσεων, πέρα από την αυστηρή ιστορική πληροφορία που παρέχει. Λειτουργεί ως αφορμή για να προσεγγίσουν τα παιδιά ένα θέμα τόσο αφηρημένο και συνάμα τόσο συγκεκριμένο, όπως είναι ο χρόνος ο «αμέτρητος».

Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων & Επικοινωνίας -ΔΜΕΕΠ / ΥΠ.ΠΟ. Πρυτανείου 9 - Πλάκα Τηλ. 210 32 51 787 E-mail: tepe.dmeep@culture.gr

Ðåñßðëïõò

51

Ψηφιδωτά ναυτικά θέματα Από τον Αντώνη Ρίζο Την Τετάρτη, 4 Νοεμβρίου 2009, πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της έκθεσης του Αντώνη Ρίζου «ψηφιδωτά ναυτικά θέματα» στο Πολιτιστικό Κέντρο ΦΛΟΙΣΒΟΣ από τον Δήμαρχο Παλαιού Φαλήρου κ. Διονύση Χατζηδάκη. Ο Αντώνης Ρίζος γεννήθηκε το 1943 και μεγάλωσε στην Κύθνο. Το 1959 μπήκε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων εισερχόμενος έτσι στην μεγάλη οικογένεια του Πολεμικού Ναυτικού. Μετά από 35ετή καριέρα αποστρατεύτηκε με το βαθμό του Αρχιπλοιάρχου το 1994. Βρισκόμενος με την θάλασσα σε αυθεντική σχέση και επικοινωνία, όπως αναφέρει ο ίδιος, που ποτέ ως τώρα δεν έπαψε να είναι πολύμορφα πνευματική, εικαστική και δυναμική, αφού του έδωσε και της έδωσε, αφού τον εξέθρεψε και την υπηρέτησε, τον χάιδεψε και την ζωγράφισε, στη συντροφιά της τη σκιτσάρισε και φυσικά για πολλά χρόνια τον ταξίδεψε βιώνοντάς την έτσι με το σώμα, την ψυχή και την πραγμάτειά του. Οι αναζητήσεις του σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον αφ’ εαυτού εικαστικό και εκφραστικό, δεν μπορούσαν παρά να αναβλύζουν θεματικές προτάσεις χρωματικού διαλόγου με την θάλασσα και παραστάσεις των μύθων, των θρύλων, των στοιχειών και στοιχείων της, που μόνο αυτή ξέρει να σκηνοθετεί ανάλογα με το τί θέλει ο ήλιος, οι τόποι και οι άνεμοι. Όπως μαρτυρούν λοιπόν τα έργα του, διάλεξε το ψηφιδωτό για μια αέναη και στοχαστική αποτύπωση των ναυτικών θεμάτων και ανησυχιών που βιωματικά τον βασανίζουν, παίρνοντας μυστικά για την αρχαία αυτή ελληνική τέχνη από τον δάσκαλό του Νικόλαο Τόλη και άλλους. Η δουλειά του Αντώνη Ρίζου έχει παρουσιαστεί κατά καιρούς σε περιοδικά και εφημερίδες, ενώ έργα του έχουν κοσμήσει εξώφυλλα και σελίδες της εκπαιδευτικής βιβλιογραφίας του Υπουργείου Παιδείας, επώνυμες συλλογές της Ελλάδος, του εξωτερικού, του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, κ.ά. Ευχόμαστε στον φίλο και μέλος του Μουσείου Αντώνη Ρίζο συγχαρητήρια και καλή συνέχεια στο δημιουργικό του έργο.

52

Ðåñßðëïõò

Ιωάννης Τριανταφυλλίδης Tου Γιάννη Παλούμπη

THN

1η Νοεμβρίου του 2009 ήρθε στο Μουσείο και γνωριστήκαμε. Ήθελε να γίνει μέλος. Τον κοιτάξαμε, κοιταχτήκαμε με νόημα χωρίς βέβαια να πούμε τίποτε για λόγους ευγενείας, του δώσαμε να συμπληρώσει μια φόρμα αίτησης εγγραφής μέλους και... έτσι από περιέργεια πιάσαμε την κουβέντα. Ήταν μεγάλος σε ηλικία, αλλά απροσδόκητα ζωηρός, με φωτεινό πνεύμα και νεανικό χαμόγελο. Όσο μιλάγαμε, τόσο ανακαλύπταμε. Λέγεται Ιωάννης Τριανταφυλλίδης και είναι το πλέον πρόσφατα εγγραφέν μέλος του Ναυτικού Μουσείου. Ήταν ναυτικός και μια βόλτα στην αίθουσα εμπορικής ναυτιλίας ήταν ένα καλό μάθημα ξενάγησης... για μας. Είναι συνταξιούχος από καιρό, είναι 80 ετών. Υπήρξε μηχανικός του Εμπορικού Ναυτικού από το 1949 και υπηρέτησε με διάφορους βαθμούς επάνω σε πλοία και αργότερα στα γραφεία των ναυτιλιακών εταιρειών. Για πολλά χρόνια εργάσθηκε στην εταιρεία του Νιάρχου, η οποία στην ακμή της είχε ένα στόλο με περισσότερα από εβδομήντα πλοία. Αργότερα εργάσθηκε σε διάφορες άλλες ναυτιλιακές εταιρείες ως τεχνικός προϊστάμενος (Technical Manager). Θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί, τι το πρωτότυπο μέχρις εδώ;; Μια τυπική σταδιοδρομία ενός επιμελούς μηχανικού του εμπορικού ναυτικού. Κι υπάρχουν πολλά τέτοια μέλη του Μουσείου, της κουβέρτας και της μηχανής. Μας άφησε όμως άναυδους η παρουσίαση της εργασίας του με βάση την οποία πήρε πτυχίο Master of Science στο Marine Engineering Management από το Πανεπιστήμιο του Greenwich. Τώρα παρακαλώ!! όχι κάποτε στο παρελθόν. Ναι, τώρα στα ογδόντα του γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο του Greenwich να πάρει πτυχίο Master στη Ναυτική Μηχανολογία!!! Και το πήρε διαγωνιζόμενος με συμμαθητές και συμμαθήτριες της ηλικίας των εγγονιών του!! Εντυπωσιαστήκαμε πολύ τόσο από το γεγονός, όσο και από την εμπεριστατωμένη διατριβή από 140 σελίδες, ένα αντίγραφο της οποίας μας άφησε, με τίτλο «Applications of high technology to shipping» Θα ήθελα να σταματήσω την παρουσίαση παραθέτοντας την πρώτη παράγραφο της επιστολής του προς τους συμμαθητές και καθηγητές του Πανεπιστημίου.

«Ladies and Gentlemen, Dear Professors and Dear Students.

I wish to take advantage of this graduation ceremony to thank all of you for the opportunity which was given to me to complete a Masters degree in marine science. This in spite of my advanced age of 80 years. For the sake of good order I will never forget the smirk on the face of the admission officer when I applied for the course. I am sure he must have thought I was there to enlist my great grand son.

That must have been a shock when I confirmed the date of my birth, (9th August 1929)» Δεν ξέρω αν αποτελεί ζωντανό παράδειγμα αυτού που οι διάφοροι πολιτικοί μας αποκαλούν “δια βίου μάθηση”. Μπορεί να είναι κι έτσι. Προσωπικά το βρήκα ως ένα δείγμα ανθρώπου που αγαπά τη ζωή κι είναι ευχαριστημένος μ’ αυτό που του χαρίζεται από τον Πανάγαθο. Ένα δώρο πολύτιμο, η ίδια η ζωή, που τη χαίρεται με αισιοδοξία, χωρίς μεμψιμοιρίες, όμορφη και γεμάτη αποκαλύψεις σ’ όλες τις ηλικίες. Να ευχηθούμε συνέχεια της όρεξης για μάθηση στον αγαπητό μας φίλο και νέο μέλος του μουσείου κ. Τριανταφυλλίδη. Καλώς όρισες στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, το δικό σου μουσείο αγαπητέ Γιάννη.

10 XPONIA ΕΥΡΩ

Παρουσίαση: Χάρης Τορτορέλης

Η ναυτική ιστορία και παράδοση απεικονιζόμενη στα κέρματα του ευρώ

TΗΝ

χρονιά που μόλις αποχαιρετήσαμε, το 2009, ήταν ένα ιδιαίτερο, επετειακό έτος για τη θέσπιση του Ευρωσυστήματος και την εισαγωγή του Ευρώ. Συγκεκριμένα την 1η Ιανουαρίου 2009 συμπληρώθηκαν 10 χρόνια από την εισαγωγή του ευρώ αρχικά ως ηλεκτρονικού μέσου πληρωμών, ενώ τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα τέθηκαν σε κυκλοφορία τρία χρόνια αργότερα, την 1η Ιανουαρίου του 2002. Σήμερα το ευρώ αποτελεί το επίσημο νόμισμα σε 16 από τις 27 χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τις λεγόμενες χώρες της ευρωζώνης οι οποίες είναι η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Ιταλία, η Κύπρος, το Λουξεμβούργο, η Μάλτα, η Ολλανδία, η Πορτογαλία, η Σλοβακία, η Σλοβενία και η Φιλανδία. Το Μονακό, ο Άγιος Μαρίνος και η Πόλη του Βατικανού χρησιμοποιούν επίσης το ευρώ βάσει συμφωνίας με την Ένωση. Η Ανδόρα, το Μαυροβούνιο και το Κόσοβο χρησιμοποιούν επίσης το ευρώ δίχως επίσημη συμφωνία. Τέλος το ευρώ θα υιοθετήσουν, μόλις αξιολογηθεί ότι πληρούν τα κριτήρια η Βουλγαρία, η Εσθονία, η Λεττονία, η Λιθουανία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Σουηδία και η Τσεχία. Για τον εορτασμό, σε όλη την Ευρώπη, είχαν προγραμματιστεί πολλές εκδηλώσεις, οι οποίες τελικά αναβλήθηκαν ή δεν προβλήθηκαν εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Ωστόσο κυκλοφόρησε κοινό επετειακό κέρμα των 2 ευρώ με σχέδιο το οποίο αποφασίστηκε μετά από διαγωνισμό. Το διαγωνισμό κέρδισε ο Γεώργιος Σταματόπουλος, γλύπτης της Τράπεζας της Ελλάδος, ο οποίος επίσης έχει σχεδιάσει την εθνική όψη των ελληνικών κερμάτων του ευρώ. Το σχέδιο αναπαριστά ένα προϊστορικό, σχηματικό ανθρωπάκι το οποίο κρατά και προσφέρει το ιδεόγραμμα του ευρώ, δείχνοντας «το αποτέλεσμα της μακραίωνης ιστορίας των εμπορικών συναλλαγών του ανθρώπου που ξεκίνησαν προϊστορικά με ανταλλαγές σε είδος». Τα ελληνικά κέρματα του ευρώ μικρότερης αξίας, των ένα, δύο και πέντε λεπτών, ακολουθώντας τα σχέδια των κερμάτων της δραχμής, είναι αφιερωμένα στην μακραίωνη ναυτική ιστορία των Ελλήνων. Συγκεκριμένα το νόμισμα του ενός λεπτού παρουσιάζει μια Αθηναϊκή Τριήρη του 5ου αιώνος. Το νόμισμα των δύο λεπτών παρουσιάζει μια κορβέτα, τύπο σκαριού που έδρασε κατά την επανάσταση του 1821. Τέλος το κέρμα των πέντε λεπτών παρουσιάζει ένα ελληνικό δεξαμενόπλοιο, σύμβολο της σπουδαίας, σύγχρονης Ελληνικής, εμπορικής ναυτιλίας. Η Κύπρος προσχώρησε στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004 και έγινε δεκτή στην ευρωζώνη, αντικαθιστώντας την κυπριακή λίρα με το ευρώ την 1η Ιανουαρίου 2008. Στα κέρματα των 10, 20 και 50 λεπτών απεικονίζεται το αρχαίο ελληνικό πλοίο της Κερύνειας, υποδηλώνοντας την μακραίωνη σχέση του Κυπρίου με τη θάλασσα και το εμπόριο. Άλλες χώρες που επέλεξαν να προβάλουν την σχέση τους με τη θάλασσα στα κέρματα του ευρώ είναι: 1. To Σαν Μαρίνο το οποίο εξέδωσε αναμνηστικό κέρμα των δύο ευρώ για τα 500 χρόνια από το θάνατο του Χριστόφορου Κολόμβου (το 2006). Στο κέρμα απεικονίζονται επίσης τρεις καραβέλες και ένα ανεμολόγιο.

2. Η Φιλανδία εξέδωσε το 2007 αναμνηστικό κέρμα των δύο ευρώ για την συμπλήρωση 90 χρόνων από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της. Απεικονίζεται μια εννεάκωπος λέμβος με κωπηλάτες που συμβολίζει τη συνεργασία.

54

Ðåñßðëïõò

Το νόμισμα του ενός λεπτού που απεικονίζει την Αθηναϊκή Τριήρη του 5ου αιώνος

Το νόμισμα των δύο λεπτών και της μίας δραχμής που απεικονίζουν την κορβέτα.

Το νόμισμα των πέντε λεπτών που απεικονίζει το ελληνικό δεξαμενόπλοιο.

Τα κυπριακά νομίσματα των 10, 20 και 50 λεπτών που απεικονίζουν το αρχαίο ελληνικό πλοίο της Κερύνειας.

Το αναμνηστικό κέρμα των δύο ευρώ για τα 500 χρόνια από το θάνατο του Χριστόφορου Κολόμβου (το 2006). Στο κέρμα απεικονίζονται επίσης τρεις καραβέλες και ένα ανεμολόγιο.

Κοινές όψεις

Στις κοινές όψεις των οκτώ κερμάτων ευρώ απεικονίζονται διαφορετικά σχέδια: • Στα κέρματα του 1 και των 2 ευρώ και των 10, 20 και 50 λεπτών/σεντ απεικονίζεται είτε η Ευρωπαϊκή Ένωση πριν από τη διεύρυνση της 1ης Μαΐου 2004 είτε, από την 1η Ιανουαρίου 2007 και μετά, ο χάρτης της Ευρώπης. Στα κέρματα της Ιταλίας (συμπεριλαμβανομένων του Αγίου Μαρίνου και της Πόλης του Βατικανού), της Αυστρίας και της Πορτογαλίας απεικονίζεται το πιο πρόσφατο σχέδιο εφόσον τα κέρματα αυτά έχουν κοπεί το 2008 ή μεταγενέστερα.

• Στα κέρματα του 1, των 2 και 5 λεπτών/σεντ απεικονίζεται η Ευρώπη σε σχέση με την Αφρική και την Ασία σε μια υδρόγειο σφαίρα.

Tα ομοιώματα των πλοίων στις φωτογραφίες είναι από την συλλογή του Ν.Μ.Ε.

Αποχαιρετώντας την Kωνσταντίνια Προβού-Παναγιώτου

Τ

ον Δεκέμβριο του 2009 πληροφορηθήκαμε στο Μουσείο το θλιβερό νέο του θανάτου του μέλους του Μουσείου και ζωγράφου Κωνσταντίνας Πρόβου-Παναγιώτου. Η Κωνσταντίνα Πρόβου-Παναγιώτου γεννήθηκε στην Αθήνα. Ήταν πτυχιούχος της Φαρμακευτικής Σχολής Αθηνών και της Βασικής Ψυχολογίας από το Centro de Studio CEAC της Βαρκελώνης. Από πολύ μικρή αγαπούσε τη ζωγραφική. Όπως κάποτε είχε εκμυστηρευτεί στον τεχνοκριτικό Νίκο Ανώγη δεν γνώριζε τον στόχο όταν πρωτάρχισε να ζωγραφίζει, ήταν πιο πολύ συναίσθημα: «... αυτό που είχα όμως διαπιστώσει, από τα πολύ νεανικά μου χρόνια, είναι ότι μου άρεσε να μπορώ να συλλαμβάνω αυτό που βλέπω με μεγάλη ταχύτητα και να το απλοποιώ... Το όραμα μου ήταν αυτό, οι σκιές... Είμαι εραστής της πραγματικότητας... Θα ήθελα να μπορούσα να ζωγραφίζω ότι κι αν βλέπω». Αργότερα άρχισε να ασχολείται πιο εντατικά με την ζωγραφική. Πήρε μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις και πραγματοποίησε και τέσσερις ατομικές της εκθέσεις, αποσπώντας πολύ θετικές κριτικές για το έργο της. Όταν την ρωτούσαν γιατί ζωγραφίζει, εκείνη, με μια αφοπλιστική ειλικρίνεια και καθαρή ματιά σου απαντούσε ότι «αγαπώ την τέχνη και μέσα από αυτή προσπαθώ να ανακαλύψω και τον ίδιο μου τον εαυτό»,

«η ζωγραφική δεν είναι μια δραστηριότητα συνηθισμένη. Είναι μια πράξη μαγείας. Ο ζωγράφος πιάνει μέσα στις μπογιές του την ψυχή των ανθρώπων και των πραγμάτων και την μεταμορφώνει σε έργο τέχνης. Πρέπει όμως να αγαπά τη ζωή για να την μετατρέψει σε τέχνη»... Ο ιστορικός τέχνης Πετμεζάς Λεόντιος, ο οποίος είχε παρακολουθήσει την καλλιτεχνική της πορεία και εξέλιξη, έγραφε: «τα έργα της καλλιτέχνιδας μας προκαλούν αμέσως την προσοχή, με την ωραία φόρμα τους, την αρμονία και την αισθητική καθαρότητά τους. Φωτεινές ακρογιαλιές με άπειρες αισθήσεις του γαλάζιου. Κλασικές φιγούρες σωστά τονισμένες χρωματικά και με απλή συνθετικά οργάνωση των όγκων. Στα παλιά κτίρια ζυγίζει σωστά τις σκιές και τα φώτα τους, ώστε να τα κάμει μοναδικά. Έχει βρει ένα δρόμο αληθινό γιομάτο φως και και χρωματική ομορφιά, που χαρίζει την άνοιξη στην όραση και την καρδιά. Ευχαριστούμε την καλλιτέχνιδα που μπορεί και οραματίζεται και μας επιτρέπει με μεθοδικότητα και σαφήνεια, με τα μορφολογικά της θέματα να περιπλανιόμαστε σε ονειροπολήσεις και οράματα». Είχα την τύχη να γνωρίσω την Κωνσταντίνα Πρόβου – Παναγιώτου στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, στο οποίο ήταν μέλος. Συχνά μου τηλεφωνούσε και με προσκαλούσε να περάσω από το σπίτι της για να μου δώσει έργα της ώστε να πουληθούν από το πωλητήριο του Μουσείου για την ενίσχυσή του. Αγαπούσε το Μουσείο και το νοιάζονταν. Ήταν παρούσα σε όλες τις εκδηλώσεις του και πραγματικά ενεργό μέλος του. Όταν πρωτομπήκα στο σπίτι της, την πρώτη φορά που με ξενάγησε μαζί με τον σύζυγό της, ήταν πραγματικά μια πρωτόγνωρη

εμπειρία και έκπληξη. Είχε μετατρέψει όλα τα δωμάτια σε ένα μεγάλο ατελιέ! Ζούσε καθημερινά μέσα στην τέχνη και ζούσε για την τέχνη. Έπιανε μια καθημερινή, μουντή εικόνα και την μετέτρεπε σε τέχνη. Δεν θα ξεχάσω έναν πίνακά της με την θέα από το μπαλκόνι της, με την γκρίζα Αθήνα, τη μισοσπασμένη τζαμαρία ενός παλαιού, μισοερειπωμένου νεοκλασικού απέναντι και σε πρώτο πλάνο τις λευκές της μαργαρίτες που με αγάπη φρόντιζε για να επιβιώσουν μέσα στην κακοποιημένη ατμόσφαιρα του κέντρου της Αθήνας. Δεν δυσανασχετούσε που ζούσε σε αυτή τη γειτονιά, κοντά στη πλατεία Αττικής. Ίσα ίσα, ήταν επιλογή της. Την αναζωογονούσε η κίνηση, η φασαρία, η πραγματικότητα, η ίδια η ζωή. Οι άνθρωποι ήταν η έμπνευσή της. Και όταν συμπαθούσε κάποιον, ήθελε να τον ζωγραφίσει, να του κάνει το πορτραίτο του. Με πραγματική αγάπη μου παρουσίασε τα πορτραίτα των εγγονιών της αλλά και του συζύγου της. Και πραγματικά με παιδικό ενθουσιασμό μου ζήτησε να της δώσω μια φωτογραφία της Προέδρου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος για να της φιλοτεχνήσει το πορτραίτο και να της το προσφέρει, κάνοντάς της έκπληξη. Εκ μέρους του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και προσωπικά θα ήθελα να εκφράσω τα θερμά μου συλλυπητήρια στους δικούς της ανθρώπους. Να την θυμούνται πάντα με την νεανική, δύναμη ψυχής που έβρισκε διέξοδο από τα χρόνια και την κούραση της ζωής μέσω του πινέλου και της παλέτας, με τόσο καλαίσθητο και δημιουργικό τρόπο. Την φαντάζομαι να ξεκουράζεται πια εκεί ψηλά και να ανακαλύπτει νέες οπτικές του κόσμου για να φιλοτεχνήσει, στέλνοντας μας μηνύματα, πέρα μακριά στον ορίζοντα, ζωγραφίζοντας μας υπέροχα ηλιοβασιλέματα που σκάζουν σε ήρεμες θάλασσες, μέσα σε πανδαισία χρωματικής αρμονίας. Χ. Τορτορέλης

Ðåñßðëïõò

55

Εκδήλωση για τα 37 χρόνια από την παραλαβή του Υ/Β ΠΡΩΤΕΥΣ Toυ Ιωάννη Παλούμπη

Μ

ια ξεχωριστή εκδήλωση οργανώθηκε στις 23 Νοεμβρίου του 2009 από τον Γενικό Γραμματέα του Μουσείου Αντιναύαρχο κ. Τιμόθεο Μασούρα. Ήταν μια βραδινή συνεστίαση στην οποία παρέστησαν όλα τα μόνιμα στελέχη/μέλη του πληρώματος παραλαβής του υποβρυχίου «Πρωτεύς» του οποίου πρώτος κυβερνήτης υπήρξε ο κ. Μασούρας για να γιορτάσει τα 37 χρόνια από την παραλαβή του Υποβρυχίου. Μαζί με τα στελέχη του πληρώματος ήσαν και ορισμένοι απόστρατοι Αξιωματικοί των υποβρυχίων που την περίοδο εκείνη συν-

δέθηκαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με τη παραλαβή του «Πρωτέως» καθώς και ο σημερινός του Κυβερνήτης Πλωτάρχης Π. Μπουτσέλης και ο Διοικητής των Υποβρυχίων Πλοίαρχος Σπύρος Δημουλάς. Καίτοι ήμουν ο μόνος προσκεκλημένος που δεν είχα την τιμή προϋπηρεσίας στην εκλεκτή αυτή διοίκηση, αισθάνθηκα πάρα πολύ άνετα και ευχάριστα, συγχρωτιζόμενος με εξαιρετικούς συναδέλφους αρχαιότερους και νεώτερους μου. Σε μια θαυμάσια θέση φάτσα με τη φωταγωγημένη Ακρόπολη, δίπλα στο νέο της Μουσείο, απέναντι από το επίσης φωτα-

γωγημένο μνημείο του Φιλοπάππου συγκεντρώθηκε ένας μεγάλος αριθμός απόστρατων υποβρυχιατζήδων του Πολεμικού Ναυτικού. Παρά τα άσπρα μαλλιά και τα σχετικώς αλλοιωμένα από το χρόνο πρόσωπα, η ζωτικότητα ήταν εμφανής καθώς ξεχείλιζε η χαρά της συνάντησης ύστερα από τόσα χρόνια. Ένιωθες πως θα μπορούσαν εξίσου ικανοποιητικά να επανδρώσουν σήμερα ένα υποβρύχιο και να το οδηγήσουν με την ίδια επιτυχία, όπως τότε, σε επιχειρήσεις. Οι φωτογραφίες παρακάτω είναι από εκείνη την αξέχαστη βραδιά.

Aριστερά: Διακρίνονται οι Ναύαρχοι κ.κ. Χρ. Τσουτσάνης και Τιμ. Μασούρας εν μέσω ανδρών του πληρώματος παραλαβής του υποβρυχίου και επισκεπτών του κέντρου.

Δεξιά: Στιγμιότυπο από τη συνεστίαση. Διακρίνονται από αριστερά κ.κ. Ν. Θώδος και Ι. Παλούμπης, ο Πλωτάρχης Π. Μπουτσέλης, οι Απόστρατοι Μηχ. του Υ/Β Δ. Πώλης και Μ/ Μαυρογιάννης, ο Διοικητής του Υ/Β Πλοίαρχος Σ. Δημουλάς, οι Ναύαρχοι Χ. Τσουτσάνης και Ε. Λαγάρας.

56

Ðåñßðëïõò

Ο

Αγιασμός των υδάτων έχει διαχρονική παράδοση. Άλ- λη δύναμη στο αγιασμένο νερό των Θεοφανίων. «Νυν ουκ έτι λωστε η ιστορία του νερού αρχίζει, ίσως, συγχρόνως προσαγορεύομαι θάλασσα αλλά κολυμβήθρα ουράνιος... νυν με την ιστορία του ανθρώπου. Ο πρωτόγονος άνθρω- εγενόμην πηγή ιάματα βρύουσα» (Ι. Χρυσόστομος). «Σήμερον πος φρόντισε από την αρχή να κατοικεί κοντά στις πηγές, στα των υδάτων αγιάζεται η φύσις», ψάλλεται στον αγιασμό των Θεποτάμια και τις λίμνες. Ακόμη στη «Γένεση»αναφέρεται: «Και εκά- οφανίων. «Κύριε ο Θεός των Δυνάμεων... καθάρισαν το φρέαρ λεσεν ο Θεός την ξηράν, Γην και το σύναγμα των υδάτων εκάλε- τούτο και αγίασον το ύδωρ τούτο τω πνεύματι σου τω Αγίω...». σε θαλάσσας και είδεν ο Θεός ότι ήτο καλόν και πνεύμα Θεού ευλόγησον το άλας τούτο και μετέβαλε αυτό εις θυσίαν αγαλλιάεφέρετο επάνω του ύδατος» (Γεν. Α’ 2). Γιατί η θάλασσα είναι το σεως...». Το νερό το οποίο αγιάζεται την ημέρα των φώτων είναι αιώνιο σύμβολο της μήτρας της απεραντοσύνης της ανθρώπινης το πιο ζωτικό στοιχείο της ζωής όλων των εμβίων και τιμήθηκε ψυχής από την οποία ξεκίνησε ιδιαίτερα από τον Ιησού Χριο άνθρωπος. Η λειτουργία του στό. «Χριστός εφάνη εν Ιορνερού ως συστατικού στοιχείου δάνη αγιάσαι τα ύδατα». Ο της δημιουργίας του κόσμου Ιησούς Χριστός πραγματοποίηήταν η επικρατούσα άποψη σε πολλές ιάσεις ασθενών με μεταξύ των φιλοσόφων στην τη βοήθεια του νερού, θέλοΑρχαία Ελλάδα. «Ύδωρ αρχή ντας πάντα να υπογραμμίσει Του Πλοιάρχου Ε.Ν. Νίκου Ι. Κωσταρά της φύσης» τονίζει ο Θαλής ο τη σημασία του για τη ζωή των Μηλίσιος ενώ ο Φερεκύδης ανθρώπων. υποστηρίζει: «Αρχήν όλων Ο μεγάλος αγιασμός αποτελεί το ύδωρ», και στην Κίνα: «το τελετή καθαγιασμού κι εξαύδωρ είναι κοντά στο ΤΑΟ» γνισμού των υδάτων. Από τη (Λάο Τσε). Στους μύθους όλων βρύση ως τον ποταμό, τη λίτων λαών το νερό έχει μαγικές μνη και τη θάλασσα, τα νερά δυνάμεις, είναι ουσία αναγενθεωρούνται ιερά. Το νερό ως νητική, αναζωογονητική και μέσο καθαρμού κι εξαγνισμού εξαγνιστική. απαντάται στη λατρευτική ζωή Το θαλασσινό νερό έχει την πολλών θρησκευτικών συστηίδια σύσταση με το αίμα μας. μάτων. Οι βιολόγοι το απέδειξαν πως Αιώνες πριν από τα Θεοφάνια η ζωή γεννήθηκε στο αλμυρό στην Αρχαία Ελλάδα υπήρχε νερό, για να ξεστρατίσει αρη «Επιφάνεια» όχι ως εορτή γότερα στη στεριά. Το ίδιο και αλλά ως πεποίθηση των θρηοι κοινωνιολόγοι επιμένουν σκευόμενων για την παρουσίότι ο χερσαίος άνθρωπος έγιαση ενώπιον τους της θεϊκής νε αμφίβιος και χίμηξε στη θάδύναμης. Η «Επιφάνεια» των λασσα να βρει τον πολιτισμό. αρχαίων θεοτήτων στους αν«Στις φλέβες όλων μας υπάρχει το ίδιο ακριβώς ποσοστό αλατιού θρώπους και η χρήση του νερού από τους αρχαίους ως μέσο μέσα στο αίμα. Το ίδιο συμβαίνει στον ιδρώτα και στα δάκρυά καθαρμού αποτελούν, τηρουμένων των αναλογιών, ιδιότυπη μας. Είμαστε δεμένοι με τον ωκεανό και όταν ξαναγυρίσουμε στη προτύπωση της εορτής των Θεοφανίων. Ο καθαρισμός κατά θάλασσα –είτε για να σαλπάρουμε, είτε για να ρεμβάσουμε– επι- τη γέννηση αποτελούσε κατ’ ουσίαν αναπαράσταση του μύθου, στρέφουμε ξανά στις ρίζες μας» (Τζων Φ. Κέννεντυ). σύμφωνα με τον οποίο, μόλις γεννήθηκε ο Δίας τον έλουσαν Πάνω στα κύματα σφυρηλατήθηκε η νοημοσύνη του ανθρώπου. στον ποταμό Γορτύνιο, ο οποίος μετονομάστηκε σε Λούσιο. Αφετηρία νοημάτων και ήθους η θάλασσα. γι αυτό και ο Ιησούς Στην Ιλιάδα, κύρια θέση κατέχουν αναφορές οι οποίες αφορούν για να εκλέξει τους μελλοντικούς συνεργάτες και συνεχιστές του το λουτρό των νεκρών και τον καθαρμό των πολεμιστών, επιτιθεέργου του δεν προσφεύγει στους θρησκευτικούς και ιερατικούς μένων και αμυνομένων, πριν από τις διάφορες τελετουργικές ή κύκλους των Ιεροσολύμων αλλά πηγαίνει στη γραφική λίμνη Γε- θρησκευτικές πράξεις. σθημανή και τους ψαράδες που τους μετέβαλε σε «αλιείς αν- Την ίδια μέρα γινόταν σε πολλά μέρη πλύσιμο των εικόνων σε θρώπων». Λέγοντας προς τον Σίμωνα: «Φέρε το πλοίο πάλι στα λίμνες, ποτάμια ή στη θάλασσα συνήθεια που παραπέμπει στα βαθιά της λίμνης και ρίξτε τα δίχτυα σας για ψάρια (Λουκ. ε ζ 4). πλυντήρια του αγάλματος της Αθηνάς από τους αρχαίους ΑθηναίΆλλωστε η βάπτισή Του έγινε στον Ιορδάνη ποταμό. Βαπτίστη- ους στο Φάληρο. Το ύδωρ της Στυγός και το αθάνατο νερό που κε στον Ιορδάνη ποταμό και δεν είχε ανάγκη βαπτίσεως. Δογ- έχει τη δύναμη εξαγνισμού και καθαρμού αποτελούν πανάρχαιες ματικά η βάπτιση του Χριστού συμβολίζει την παλιγγενεσία του μυθικές λαϊκές παραδόσεις. ανθρώπου. Κατά την αρχέτυπη αντίληψη τα Θεοφάνια / Φώτα Μέσα στην τελετή του «Αγιασμού των υδάτων» στο βαθύτερο κλείνουν το άνοιγμα στο χρόνο της περιόδου των «αβάπτιστων μήνυμά του τονίζεται και η προστασία του θαλάσσιου περιβάλημερών» του ιερού χάους» της αναγέννησης του Χρόνου και του λοντος, η καθαρότητα της θάλασσας. Αυτό που αποτελούσε αντιΚόσμου. Η γιορτή αυτή είναι η πραγματική αρχή του Ανανεωμέ- κείμενο προβληματισμού των αρχαίων Ελλήνων στα πανάρχαια νου Χρόνου, γι αυτό σε πολλά μέρη της Ελλάδος θεωρείται ως η χρόνια. Είχαν προβλέψει την προστασία του θαλασσίου περιμεγαλύτερη γιορτή του χρόνου. Πρόκειται για μεγάλη γιορτή του βάλλοντος με τρεις θαλάσσιες θεότητες. Την Ακταία, αφιερωμέχριστιανισμού. Λατρεία των νερών έχει χαρακτηρισθεί η γιορτή νη στην καθαρότητα των ακτών. Την Αλκίππη, προστάτιδα του των Θεοφανίων. Ανοίγουν οι ουρανοί, η θάλασσα γλυκαίνει, οι θαλάσσιου βυθού. Τέσσερις άλκιμοι νέοι καταδύονταν για να άνεμοι ημερεύουν ακόμα και τα ζώα μιλούν. Τα Φώτα πρωτοφο- φέρουν σημάδι των βυθών πριν κινήσουν οι πλόες. Εάν η πέτρα ρούσαν οι άνθρωποι κάθε καινούργιο ρούχο «για να φωτιστεί», που ανελάμβαναν από το βυθό είχε πράσινο υγιές χόρτο –θατότε γινόταν και η έναρξη των θαλασσινών ταξιδιών: «Τώρα αγι- λασσοφύκι– τότε τα Αναληπτήρια γιορτάζονταν με θυσίες και κοιάζουν τα νερά και φεύγουν τα καράβια...». νής συμμετοχής εκδηλώσεις. Ακόμη, που απέβλεπε στους πλόες Η ανανέωση του κόσμου άρχιζε από την ανανέωση των υδάτων και ετιμούντο όσοι τηρούσαν τους κανονισμούς, λαμβάνοντες ως – πρακτικά με την εκκένωση των αγγείων με νερό την παραμονή βραβείο τον «Ασίνηον λίθον» και τονίζοντας «Αλός σέβου». των Θεοφανείων, συμβολικά με τον αγιασμό των υδάτων με την Ο Αγιασμός των Υδάτων ας συνδυαστεί με την καθαρότητα των κατάδυση του σταυρού στο νερό. Στα Θεοφάνια επαναλαμβάνε- ακτών και την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος όπως ται η βάπτιση του Χριστού και τα περιστέρια γίνονται το πνεύμα στην αρχαιότητα. Γιατί η θάλασσα είναι η μεγάλη τροφός της πατου Θεού. Ο σταυρός που πέφτει στο νερό είναι ο ίδιος ο Χρι- τρίδας μας. Στοιχείο συνυφασμένο με την ιστορία του τόπου μας στός και ο ήρωας της ημέρας γίνεται «νονός» του Χριστού, αφού και την Εθνική μας ταυτότητα. Ο Ελληνικός πολιτισμός είναι θαη παράδοση θέλει κάθε βαπτισμένος να έχει τον ανάδοχό του. λασσογέννητος και χρειάζεται τον καθαγιασμό των υδάτων για Κατά το «Θείον πρότυπον» τη στιγμή της κατάδυσης του Σταυρού να λάμψει η παράδοση και να συνεχιστεί η θαλάσσια προστα– Χριστού, όλα τα νερά του κόσμου μετατρέπονται στα νερά του σία, όπως και η καθαρότητα πηγών, λιμνών και ποταμών αλλά Ιορδάνη. Όλοι οι λαοί του ορθόδοξου κόσμου απέδιδαν μεγά- και των ψυχών των ανθρώπων.

Η διαχρονικότητα του Αγιασμού των Υδάτων

58

Ðåñßðëïõò

«Ο ΓΛΑΡΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΕ-ΓΚΡΟΤΟ» Νουβέλα | Του Φώτη Μεταλληνού πρώτο πράγμα που πρόσεξα, όταν ανέλαβα τη διοίκηση της ΤO Επιλαρχίας, ήτανε η Αγιασοφιά στον τοίχο του εστιατόριου. Επρόκειτο για προσωπική έμπνευση και από καρ­διάς προσφορά ενός

αρματιστή και περιστασιακού μπογιατζή, - το καθαυτό επάγγελμά του οικοδό­ μος. Χωρίς ιδιαίτερες αξιώσεις στο χώρο της τέχνης, το δημιούργημα αυτού του μπρα­τσω­­μένου αρματιστή έχαιρε μια γενική εκτίμηση στην Επιλαρχία. Η επόμενη μέρα εκείνου του Σεπτέμβρη με βρήκε πάνω στο τζιπ, που χάραζε ακούραστα τα θερισμένα χωράφια στις καλλίσβωλες πλαγιές του Διδυμότειχου. Ο Υπο­λο­χα­γός του Γραφείου Επιχειρήσεων συμβουλεύοταν το χάρτη του και ανέλυε κατα­λεπτώς την τοπογραφία μαζί με τις επιχειρησιακές λεπτομέρειες της περιοχής. Ήτανε πρώτες μέρες στη διοίκηση και είχα στο νου του κόσμου τις έγνοιες. Το άσπρο σύγνε­φο των πουλιών, πέρα στον αγροτικό δρόμο, τράβηξε την προσοχή μου. Δυσκολεύτη­κα να πιστέψω πως επρόκειτο, πραγματικά, για γλαροπούλια, που μαζεύονταν στο σκουπι­δό­τοπο του στρατοπέδου, κάπου εκατό χιλιόμετρα μακριά από τη θάλασσα∙ ο δρόμος οδηγ­ούσε προς τα κει.O Υπολοχαγός σήκωσε το χάρτη του και χαιρέτησε την ασκητική ύπαρξη, που θρόνιαζε καταμεσί στα σκουπίδια.

- Γεια σου μπάρμπα-Αντώνη. Το κοκαλιάρικο χέρι τού έγνεψε και στάθηκε αμήχανο στον αέρα. Ξεχώρισα τον άνθρωπο ανάμεσα στους σωρούς, να κρατεί πάνω μου τα μάτια του επίμονα∙ μου έγνεψε με το κεφάλι.

- Γεια σου, κυρ-Διοικητά, χαιρέτησε, με μια σιγουριά που τον έδειχνε απόλυτα κατατοπισμένο στα νέα της Επιλαρχίας. Κοντοσταθήκαμε. Ο κυρ-Αντώνης έδειχνε άνετα βολεμένος πάνω στους σωρούς των σκουπιδιών, με το σακούλι του δίπλα παραγεμισμένο με απροσδιόριστα πράγματα. Βαστούσε ένα μακρύ ραβδί να ξεσκαλίζει το γύρω τόπο. Κρατούσε πάνω μου δυο μάτια ανή­συχα και εξεταστικά, που παίζανε κατάμαυρα καταμεσί στ’ άσπρο στεφάνι των μαλ­λιών και της γενειάδας του. Το ρούχο του -καταλερό και κουρελίδικο - συνταίριαζε απόλυτα στο χώρο και τις απαιτήσεις της δουλειάς του. Οι γλάροι στροβιλίζονταν ασίγαστα γύρω του, ορμούσανε στις θροφές των σκουπιδιών, καθίζανε στους ώμους και στα χέρια του, θαρρείς και προσπαθούσανε συνειδητά να σκεπάσουνε τη μιζέρια του σκηνικού με τη λαμπρό­τητα των φτερών τους. Ωστόσο ο γέροντας έδειχνε μοναδικά κυρίαρχος στο μικρό βασίλειο της καταφρόνιας. Του έγνεψα φιλικά, σαν που δεν είχα κάτι να του πω. Ο Υπολοχαγός του έδειξε τα σιδερένια βαρέλια στη σειρά με τα καπάκια τους και τον προειδοποίησε με υπολογισμένη αυστηρότητα.

- Και όπως είπαμε, μπάρμπα-Αντώνη, μη ξεσκεπάζεις άλλη φορά τα βαρέλια, - δε θα στο ξαναπώ! Εκείνος τίναξε πίσω το χέρι του με έκφραση απογοήτευσης και απόλυτης δυσαρέ­σκειας, - άστα να πάνε. Ανηφορίσαμε στην απέναντι πλαγιά. Ο Υπολοχαγός συνέχισε την ενημέρωση, όμως και έστρεφε επίμονα το κεφάλι στο σκουπιδότοπο, όπου σε μια στιγμή ξέσπασε οργι­σμένος.

- Νά ‘τονε πάλι, το αγύριστο κεφάλι. Θα έρθουνε οι γουρουνάδες και ποιος τους χωρίζει∙ θα σκοτωθούνε πάλι για τα καλά... Κοίταξα προς το μέρος με τα κιάλια μου∙ το θέαμα φάνταζε μοναδικό. Οι γλάροι στροβιλί­ζονταν κρώζοντας ζωηρά πάνω από τα ανοιχτά βαρέλια με τα αποφάγια, βουτούσανε σβέλτοι ν’ αρπάξουνε τις τροφές στον αέρα, πυκνώνανε στα χαμηλά και αριώνανε πάνω ψηλά, σαν άσπρο σύγνεφο που χόρευε στο βουνίσιο αγέρι. Ο γέροντας, βουτηγμένος στο βαρέλι, πρωτοστατούσε στο οπερετικό εκείνο διαγούμισμα∙ ξεσκάλιζε τις κομμάτες του ψωμιού, τις πέταγε ψηλά να τις αρπάζουνε οι γλάροι στον αέρα, διάλεγε και τα πιο καλά για πάρτη του, τα έχωνε με βία στο σακούλι. Η όλη σκηνή φάνταζε μια τέλεια αλληγορία της αφθονίας και αδελφικής αλληλεγγύης, όπου ο γέροντας ήτανε ένας από τους γλάρους του∙ πρώτος στην ένδεια ανάμεσά τους και πραγματικός άρχοντας στην απλοχεριά.

- Περίεργος άνθρωπος, σχολίασε ο υπολοχαγός πεισματωμένος∙ έτσι και βάλει κάτι στο κεφάλι του, δεν τον αλλάζεις με τίποτα. Έχει ανοίξει πόλεμο με τους ανθρώπους του χοιροστάσιου και τους κυνηγάει με το ραβδί του∙ ογδόντα χρονών άνθρωπος και δεν το βάζει κάτω, - πολύ σκληρό καρύδι ο γέροντας. Του εξηγείς πως οι άνθρωποι έχουνε σύμβαση και τα πληρώνουνε τα αποφάγια, αυτός με το δικό του.

- Δεν έχει κανένας δικαίωμα, σου λέει, να κάνει σύμβαση με το Στρατό∙ οι συμβάσεις καταστρέψανε τον τόπο. Και το Στρατό μας δεν τον έχουμε 60

Ðåñßðëïõò

να ταΐζει μόνο τα γουρούνια, παρά τα έχει τα ελέη του για όλους τους ανθρώπους και τα ζωντανά πλάσματα. Τόσο ταξίδι κάνουνε οι γλάροι μέχρι το στρατόπεδο, δε γίνεται να τους αφήσουμε και νηστικούς... - δικοί του νόμοι και δικές του θεωρίες. Το μόνο που δεν παραδέχεται ο γέρος, είναι που νοιάζεται και πρώτα για τον εαυτό του. Έτσι και του το πεις, αγριεύει∙ έχω απ΄ όλα τα καλά, σου λέει, - φτώχεια και πάνω απ’ όλα περηφάνια.

- Παλαβομάρα πουλάει ο γέρος, για να τα βγάζει πέρα, όμως τα έχει τετρακό­ σια, -σχολίασε ο οδηγός του τζιπ, που έδειχνε απόλυτα κατατοπισμένος. Κατάλαβα γρήγορα πως εκείνος ο θεληματάρης κυρ-Αντώνης με το ραβδί είχε κατακτήσει επάξια μια θέση στη ζωή της Επιλαρχίας μας. Οι φροντίδες της διοίκησης με κάμανε να τον ξεχάσω, αλλά όχι για πολύ. *** Είχανε πιάσει τα πρώτα κρύα, όταν βγήκαμε σε άσκηση στρατευμάτων. Ο Διοικητής του συνεργαζόμενου Τάγματος με πήρε από βραδύς στο «μαγνητικό» και μου όρισε για το άλλο πρωί συνάντηση στο ύψωμα «κυρΑντώνης». Ανεβήκαμε πρωί χαράματα. Η ξύλινη παράγκα, ψηλά στο λόφο, ξεχώριζε φωτισμένη αμυδρά από τη λάμπα πετρελαίου. Ο κυρ-Αντώνης μας υποδέχτηκε στην πόρτα του και μας κάλεσε για τον καφέ μετά την ενημέρωση στο παρατηρητήριο. Ήτανε ένα παγωμένο «Εβρίτικο» πρωινό. Στα πόδια μας, απέναντι, ο Θρακιώτικος κάμπος, σβησμένος στην απατηλή θάλασσα της πρωινής αχλίδας, καρτερούσε τον ήλιο που δεν έλεγε να φανεί. Το πρωινό αγέρι άριωνε την καταχνιά, ίσια που να φανούνε λίγο εδώ κι’ εκεί οι συστάδες της γυμνής λεύκας· πιο κάτω ο θολός καθρέφτης του ποταμού με τα νερά σχεδόν ακίνητα, ρυτιδια­σμένα. Με το που έσκασε ο Θρακιώτικος ήλιος ξεσηκώθηκαν από τις φυλλωσιές του ποταμού τα σμήνη της αγριόπαπιας, πετάξανε κρώζοντας πέρα στα βάλτα και τους ψαρότοπους του νοτιά, κάτω στου ποταμού τα «δέλτα». Η αγροτιά κινούσε με τα τραχτέ­ρια στη δουλειά από του Έβρου τα ποταμοχώρια. Τα επιτελεία και οι διοικητές με πολεμική εξάρτυση, -κάποιοι με το πρωινό τσιγάρο αναμ­μένο-, ακούνε με προσοχή την ενημέρωση του αξιωματικού επιχειρήσεων, που αναλύει τις εχθρικές προσβάσεις και τα περάσματα του ποταμού σε περίοδο χαμηλής στάθμης. Το «Νησάκι», -ένα κατάφυτο κομμάτι γης στη μέση του ποταμού, που χωρίστηκε από το ελληνικό και αμφισβητείται, ως συνήθως, απ’ τον Τούρκο-, ήτανε πάντα το κύριο θέμα διαφωνίας, σχετικά με την άμυνα της τοποθεσίας του Τάγματος. Ο Λοχαγός του Μηχανικού καταπιάστηκε με την υδροδυναμική του ποταμού, προκειμένου να εξηγήσει την τεχνική της τουρκικής δολοπλοκίας, που, με τη δημιουργία «προβόλων» στην απέναντι όχθη, προκαλούσανε μια τεχνητή εκτροπή στο ρου του ποταμού, αποσπώντας μεγάλα κομμάτια από την ελληνική όχθη. Η ανάλυση των τακτικών σχεδίων στη συνέχεια δημιούργησε την κλασσική ατμό­σφαιρα με ζωηρές συζητήσεις πάνω στις εκτιμήσεις των επιτελών και διοικήσεων· με επίκεντρο τη σκοπιμότητα προκατάληψης της νησίδας, τη δυνατότητα ελέγχου από την τοποθεσία, τις κατευθύνσεις αντεπιθέσεων και τα συναφή θέματα υποστήριξης πυροβολικού. Η στρατιωτική τακτική είναι στη φύση της ένα περίπλοκο παιγνίδι γνώσης και φαντασίας, όπου η εμπειρία σε φέρνει πολύ κοντά στην πραγματικότητα. Σταθμίζεις ένα σωρό πράγματα με πάσα δυνατή ακρίβεια, προδιαγράφεις την πιθανότερη εξέλιξη του αγώνα, αποφασίζεις για τις θέσεις των εφεδρειών και ρυθμίζεις το αρτιότερο δυνατό τη λειτουρ­γία της αμυντικής μηχανής σου, υπολογίζοντας πάντα το απρόβλεπτο, που θα ανατρέψει τις συνθήκες και τα σχέδια. Οι συγκρούσεις μέσα σ’ αυτή τη διεργασία είναι κατά κανόνα αναπόφευκτες∙ - καμιά φορά τα πράγματα αγριεύουνε, μα είναι πάντα δημιουργικές. Ο διοικητής του Τάγματος είχε σοβαρές επιφυλάξεις πάνω στη λειτουργικότητα των πολυ­βο­λείων της τοποθεσίας του και άρχισε να αναπτύσσει την επιχειρηματολογία του πάνω στην εξέλιξη της άμυνας του Τάγματός του. Είχε τον κύριο ρόλο στην εφαρμογή του αμυντικού μας σχεδίου και όλοι τον άκουγαν με προσοχή. Η φωνή που ξεχώρισε από την πίσω σειρά, είχε μια ασυνήθιστη σιγουριά.

- Κάφτε τα πολυβολεία και άστε τον κόσμο να πάει μπροστά, να πολεμήσει!... Ξεσπάσανε βροντερά γέλια∙ κάποιος του φώναξε.

- Να μου ζήσεις μπάρμπα-Αντώνη! Ο διοικητής του Τάγματος καθησύχασε το γέροντα, πως αυτά θα τα κουβεντιάσουμε στον καφέ μας, και ο κυρ-Αντώνης συγκατάνευσε, -όχι και χωρίς κάποια δυσφορία∙ - εγώ μια φορά σας τα είπα, εσείς οι σπουδαγμένοι τα ξέρε­τε και διαφορετικά... Ο κόσμος άρχισε να σκορπά γύρω στην τοποθεσία για αναγνώριση και ο κυρ-Αντώνης μας προσκάλεσε για τον καφέ στο έξω της παράγκας του, που παρείχε μια πλήρη θέα απέναντι στο ποτάμι. Μας κάθισε σε κάτι παλιά κιβώτια πυρομαχικών, που είχε κατά καιρούς περιμαζέψει και μας σερβίρισε σε πλαστικό δίσκο, - εμφανώς μαζε­μένο και αυτό από τα άχρηστα του «καψιμί».

«Ο ΓΛΑΡΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΕ-ΓΚΡΟΤΟ» | Του Φώτη Μεταλληνού

Η παράγκα του κυρ-Αντώνη, - ένα πολιό καλύβι βελτιωμένο με τάβλες από παλιά κιβώτια πυρομαχικών με τον τύπο του βλήματος πάνω και σανίδες πάγκων με τη χακί τους μπογιά-, δέσποζε στην κορφή του λόφου, ευθυγραμμισμένη με τη σειρά των πολυβολείων μας. Το τσαρδί του συμπλήρωνε τις ανέσεις του με τη σκιάδα του μπροστά, που το χειμωνιάτικο αγέρι διεκδικούσε και τα τελευταία κλαδιά της. Από την πόρτα έβλεπες το σκουπισμένο εσωτερικό και, στη γωνιά, το ντιβάνι με την κόκκινη βελέντζα του. Τα φλιτζάνια του καφέ ήτανε πεντακάθαρα, ίδια και το άσπρο του πουκάμισο και στρατιωτικό μπουφάν, που είχε φορεμένο για την περίσταση. Ο διοικητής του Τάγματος - συμπατριώτης μου και φίλος από τα χρόνια της Σχολής των Ευελπίδων- μου παρουσίασε τον κυρ-Αντώνη σαν άνθρωπο «λεβεντιά» και τον κολάκευε συνέχεια με ένα σωρό παινέματα. Θέλοντας να δικαιολογήσει εκείνη του την παρέμβαση στην ενημέρωση, μου εξήγησε πως τούτος ο άνθρωπος κάτεχε τις στρατιωτικές γνώσεις του εμπειρικά απ’ τον καιρό του Μικρασιατικού πολέμου∙ - κοντολογίς ο κυρ-Αντώνης είχε φάει τον πόλεμο με το κουτάλι. Τον κοίταξα καλά με τ’ άσπρο του πουκάμισο, που έδειχνε μιαν ανυπόκριτη περηφά­νια.

- Σπουδαίοι εκείνοι οι καιροί, κυρ-Διοικητά, όμως επήγαμε και ρίξαμε το Βενιζέλο... Πρώτα το ίδιο το κεφάλι μας, μετά και οι Μεγάλες Δυνάμεις με τα μεγάλα τους συμφέροντα μας φέρανε σε τούτο το χάλι... Κάθομαι εδώ και βλέπω απέναντι τα μέρη μας, - έδειξε πέρα με το χέρι∙ χιλιάδες έλληνες, χιλιάδες χρόνια ιστορία, πριν κι’ απ’ τα χρόνια του Χριστού... τα δώσαμε, χωρίς να πέσει ντουφεκιά∙ τώρα τα χαίρεται ο Τούρκος... Και πάλι τόνε βλέπεις σαν το λύκο, που δε χόρτασε, θέλει και το Νησάκι να το πάρει. Όμως εγώ δεν του το δίνω, κύριε Διοικητά, όσο τα πόδια μου πατούνε χώμα∙ - σε κοίταζε κατάματα και διάβαζες στο βλέμμα του πίκρα και περηφάνια.

- Πιανόμαστε με τον Τούρκο το εξήντα-εφτά, όλοι οι Εβρίτες κάτω στο ποτάμι μαζί με το Στρατό.

- Και το Νησί ποιος το φυλάει, βρέ παιδιά;... Κανένας, λέει... δεν αξί­­ζει το Νησί, άστο στον Τούρκο να το πάρει. Κάνουμε επιστράτεψη, σύνολο δέκα νομα­ταί­­οι, - ψαράδες, γερο-κυνηγοί με τα μονόκαννα -, πιάνουμε το Νησάκι∙ - «εδώ, παιδιά, ή ταν ή επί τας», βάνου­με μπρος και το μποστάνι. Ο Τούρκος βλέπει και δεν κάνει κίνηση∙ -έχουνε αυτοί την πονηριά τους. Άστο, σου λέει, και «γιαβάς- γιαβάς» εγώ μια μέρα θα στο πάρω... Υπόφερε ο άνθρωπος πραγματικά, τά ‘βλεπε όλα με δικό του μάτι. Είπα ν’ αλλάξω την κουβέντα μας.

- Όλα καλά, κυρ-Αντώνη, μα εδώ που στάθηκες, αν γίνει κάτι με τον Τούρκο, θα φας την πρώτη κανονιά∙ - μήτε που ίδρωσε ο κυρ-Αντώνης.

- Εδώ θα κάθομαι, κυρ-Διοικητά, και θα με δεις να πίνω τον καφέ μου. Μόνο που να σε δω με τ’ άρματά σου να τραβάς μπροστά, κι’ ας πάω με όλα τα υπάρ­χον­τά μου... Γύρισε και στο διοικητή του Τάγματος.

- Τι να τα κάμεις τα πολυβολεία σου, κυρ-Διοικητά... στο λέω εγώ, που είναι άχρηστα, αυτά τον σακατεύουνε το στρατιώτη. Δόστου εσύ να πάει μπροστά και άστονε, αυτός θα πάει εκεί που πρέπει. Στη Μικρασία ακούγαμε τη σάλπιγγα, «εφ΄ όπλου λόγχη» και τρα­βού­σαμε μπροστά, να κυνηγούμε τον Κεμάλ. Κι’ όλο μας ξέφευγε, κι’ «εμπρός, παιδιά» κι’ ο λοχαγός μας ο Ζυγομαλάς απάνω στ’ άλογο, τραβούσαμε στην «κόκκινη μηλιά». Πιάνουμε το Καρά-Μπουνάρ κι’ οι Τούρκοι ακούνητοι στα χαρακώματα, μήτε σαλεύουνε να ρίξουνε μια ντουφεκιά, -τους πάγωσε ο φόβος τους ανθρώπους... Ο κυρ-Αντώνης όλο άξιωνε στα μάτια μου. Στη φύση του μαχητικός,

πολέμησε για τον τόπο του, τώρα και για τη ίδια τη ζωή του. Κι’ όλα τα κέρδι­ζε με την επίθεση, δεν έμπαινε για τίποτα μέσ’ το χαράκωμα, δεν άπλωνε σε άνθρωπο το χέρι∙ μήτ’ έστεργε και να παραδοθεί σε καμμιανού την ευσπλαχνία, παρά βαστούσε το ραβδί, μέχρι την ύστερη πνοή του. Λογάριαζα πως η αδυσώπητη μοίρα δε θα έδειχνε όλη τη σκληράδα της στον ανυπό­ταχτο κυρ-Αντώνη και πως θα φύλαγε κάποιο καλό τέλος για τον ακατάβλητο πολεμιστή της Μικρασίας. Το ταιριαστό στη φύση του θά ‘τανε κάποια μακρινή οβίδα, νά ‘ρθει μια μέρα ψηλοκρεμαστή, να σκάσει πάνω στο τσαρδί του, να τον πάρει, όπως ο ίδιος το πεθύ­μησε: την ώρα που θα πίνει τον καφέ, θ’ αναπολεί τα περασμένα... Τον ρώτησα, αν είχε κάποια μικρο-σύνταξη και γύρισε αδιάφορος τις παλά­ μες.

- Για μας δεν έχει τέτοια, κύριε Διοικητά∙ στο κάτω-κάτω μήτε αγρότης ήμου­να, μήτε και ναυτικός, μήτε ψαράς, -όλα μαζί και τίποτα, μόνο δια τον επιούσιον, όπως ο γλάρος. Ο Παναγιώτης τον χτύπησε φιλικά.

- Στην αντίσταση μια φορά δεν έκαμες μπαρμπα-Αντώνη...

- Εγώ δεν έκαμα σ’ αυτά, δε δικαιούμαι από το κράτος. Νά ’ναι καλά οι ανθρώποι που φροντίσανε όσους προσφέρανε στον τόπο. Αλλά και μας ο Θεός δε μας άφηκε∙ μας έφερε το Στρατόπεδο και βρήκαμε δουλειά, να ζήσουμε με αξιοπρέπεια τα γεράματά μας. Ξαφνιάστηκα και για το είδος της δουλειάς και για το αίσθημα ευθύνης. Εκείνες τις μέρες είχε ξεσηκωθεί ο τύπος απέναντι στη «Στρατιά» των κάλπικων αντιστασι­α­κών, που, ευτελίζοντας ένα θεσμό χρέους, εφορμούσανε να καρπωθούνε τα ωφέλη της ανύπαρκτης προσφοράς τους. Ο κυρ- Αντώνης έδειχνε τέλεια ξεκομμένος από την κρατική μηχανή, ζούσε αλώβητος κι’ ευτυχισμένος στη δική του πολιτεία. Τον κάλεσα το ίδιο βράδυ για το δείπνο στη σκηνή, στο Λαγοβούνι, - τό ‘ξερε καλά, πού θα μας βρει.

- Άστο, μου λέει, για αύριο, απόψε πάμε στο Νησάκι. Αν είμα­στε και τυχεροί...

- πρόσθεσε αινιγματικά. Ο Παναγιώτης μου εξήγησε πως ο κυρ-Αντώνης θα μας περνούσε το βράδυ απέναντι στο Νησάκι. Εκείνος είχε γυρίσει το κεφάλι και αγνάντευε πέρα στις λεύκες του ποταμού, προς τη μεριά της αρχαίας Πλωτινούπολης και του Κάστρου. Σε μια στιγμή έδειξε πέρα με το χέρι του.

- Έρχονται... εμείς να πιάνουμε δουλειά... Το άσπρο νέφος των πουλιών φάνηκε πάνω από το κάστρο του Διδυμότειχου, την ώρα που τσάκιζε προς τη μεριά των λόφων∙ ακούστηκαν οι μακρινοί κρωγμοί τους. Σε λίγο καθάρισε πάνωθε το πυκνό θρόισμα των φτερών και το άσπρο σύγνεφο πλημμύριζε τον τόπο. Έπεσε σαν ένα πρόωρο χιόνι, που σκέπασε το λόφο μας με το φιλό­ξενο τσαρδί και την αυλή του κυρ-Αντώνη. Στεκόμαστε αμίλητοι καταμεσί στο μυστήριο. Ο κυρ-Αντώνης μάζεψε το δίσκο του και ζήτησε συγνώμη, που έπρεπε να αλλάξει με τα ρούχα της δουλειάς. Βγήκε ντυμένος στα κουρέλια του, χαιρέτησε και πήρε την κατηφοριά. Το σύγνεφο σηκώθηκε από τη γη και άρχισε να φτερουγίζει γύρω και επάνω απ’ τον κυρ-Αντώνη∙ - γραμμή στο σκουπιδότοπο, ήτανε η ώρα της δουλειάς τους. *** Αργά το ίδιο απόγευμα κατηφορίζαμε στο χωματόδρομο για το ποτάμι. Οι λεύκες φύτρωναν παντού γυμνές, οι φυλλωσιές σαπίζανε στο αφράτο χώμα. Σταθήκαμε στο σβήσιμο του δρόμου, που η πυκνή αράδα των δέντρων ακολουθούσε τη γραμμή του ποταμού.

- Εδώ αρχίζει το ναρκοπέδιο, μας επεσήμανε ο Υπολο­χα­γός δείχνοντας το συρματόπλεγμα με τη σήμανση και έφερε τα δυο του δάχτυλα στο στόμα∙ - το σφύριγμα οξύ και παρατεταμένο. Φάνηκε ο όγκος που ανα­σάλευε απέναντι στα νοτισμένα φύλλα, πέρα από το συρματόπλεγμα. Προς μεγάλη μου έκπληξη ο κυρ-Αντώνης ερχότανε απ’ τη μεριά του ναρκοπέδιου βαστώντας το μονόκαννό του. Αναζήτησα προς στιγμή τη δύναμη που τον κρατούσε ανάλαφρο πάνω στις φυλλωσιές του ναρκοπέδιου, σαν άλλο Πέτρο στην Τιβεριάδα∙ ήρθε και κόλλησε στο συρματόπλεγμα.

- Μπάτε από μέσα, είμαστε πάνω στο πέρασμα. Ο Υπολοχαγός τον πείραξε.

- Με το μονόκαννο θα μας φυλάξεις μπάρμπα-Αντώνη;... Εκείνος σήκωσε με το δείχτη το δεξί του φρύδι.

- Α... πας για το αγριογούρουνο... αμ’ έτσι πες μου, μπάρπα -Αντώνη... Και δε μου λες, του έκλεισες και ραντεβού στο Νησάκι; Τρία χωριά το κυνηγούνε με τις καραμπίνες τους κι’ εσύ του έκλεισες το ραντεβού...

- Αυτοί με τις καραμπίνες δε ξέρουνε από συνήθειες των αγριμιών∙ το ψάχνουνε τη μια Ασημένιο και την άλλη στο Πραγγί, όμως τ’ αγρίμι έχει ένστιχτο και πάει απέναντι στον Τούρκο, που δεν το κυνηγάει∙ όμως εγώ -στο λέω- θα το βρω. - Τσάκισε το μονόκαννο κι’ έδειξε μέσα το φυσίγγιο - Το βλέπεις το μονόβολο; με τούτο «μπαμ» και κάτω.

- Καλύτερα να μου πεις, μπάρμπα-Αντώνη, έτσι και δεν το βρεις με το πρώτο και σε στριμώξει, τι θα κάμεις, φουκαρά μου, που όσοι το είδανε το κάνουνε και διακόσια κιλά. Ο κυρ-Αντώνης, απ’ την ώρα που τον γνώρισα, ήτανε όλο εκπλήξεις. Έχωσε το χέρι στην τσέπη του και το τράβηξε βαστώντας τρία μονόβολα ανάμεσα Ðåñßðëïõò

61

στα δαχτύλια του. Σήκωσε πάνω τ’ όπλο του και «μπαμ!» μιμήθηκε τη ντουφεκιά, το τσάκισε ακαριαία και έχωσε το δεύτερο φυσίγγιο, «μπαμ!» το δεύτερο, το τρίτο και το τέταρτο, με μια μοναδική δεξιότητα. Έσκυψε και μάζεψε τα φυσίγγια από καταγής.

- Έτσι το γέμιζα στον πόλεμο το «Μάλιχερ», πού ‘χε τη γεμιστήρα χαλασμένη, - με γλίτωσε πολλές φορές. Περάσαμε το συρματόπλεγμα πάνω στο πέρασμα, γραμμή για το ποτάμι. Σουρούπωνε κιόλας, όταν ο κυρ-Αντώνης ξετρύπωσε τη μπλάβα του μέσα από τις φυλλωσιές. Βολευτήκαμε όπως-όπως προσπαθώντας να μη βουτηχτούμε στα λασπό­νερα, που πλημ­μύριζαν τη σκαφίδα του∙ -δεν είχε μέρος να ακουμπήσεις. Μας πέρασε με το κουπί απέναντι στο κατάφυτο «Νησί»∙ το μήκος του δεν ξεπερνούσε τα εβδομήντα μέτρα. Μας πήγε ως την άκρη του να δούμε τον τούρκικο πρόβολο, πριν σκοτεινιάσει. Τσάκιζαν τα νερά του ποταμού επάνω του, τά ‘σπρωχνε στη δική μας όχθη, να κάνουν όλη τη ζημιά. Απέναντι στο τούρκικο, ό,τι που πήγαινε να σκεπαστεί απ’ τα νερά του ποταμού η ρύχη. Το καλοκαίρι οι Τούρκοι περνούσανε και βόσκανε τα βόδια στο νησί. Ο Κυρ-Αντώνης παραφύλαγε, τους έδιωχνε στον τόπο τους με το ραβδί του.

- Έχουνε γίνει πολλά επεισόδια με την τουρκική περίπολο, εξήγησε ο Υπολο­ χαγός∙ ο κυρ-Αντώνης από δω το έχει πάρει πάνω του το νησί. Σκοτείνιαζε κιόλας, που είπαμε να γυρίσουμε πίσω στη μπλάβα. Ο κυρΑντώνης μας συγκράτησε.

- Δεν είδατε και το καλύτερο, σε λίγο έρχονται οι πάπιες από το ΓκιαούρΑντά∙ εγώ θα ρίξω μια ματιά προς το μποστάνι. Η μέρα έφευγε για τα καλά∙ ο τόπος άρχισε να σκοτεινιάζει, να σβήνει από τα μάτια μας σιγά-σιγά. Το τελευταίο που μπορούσε να ξεχωρίσει το μάτι ήτανε οι γυμνές λεύκες. Στον τόπο γύρω κυριαρχούσε η υγρασία και η μυρωδιά των σάπιων φύλλων∙ το νησάκι βυθίζονταν προοδευτικά στην καταχνιά. Ο ιριδισμός του ποταμιού έσβηνε σιγά μέσα στο πηχτό χρώμα της λάσπης, χάνονταν κάθε ήχος απ’ τ’ αυτιά και κάθε στοιχείο προσανα­τολισμού από τα μάτια. Κανένα σημείο ζωής στην απέναντι όχθη, κανένα φως στη γη και άστρο στον ουρανό, να αποθέσεις το βλέμμα∙ το αίσθημα της ερημιάς διαχέονταν βαθιά μέσα μας και ατονούσε όλες τις αισθήσεις. Περιμέναμε αμίλητοι τα πουλιά, που, για κάποιο λόγο, αργούσανε∙ φαίνονταν δε θα ‘ρθούνε τούτη τη βραδιά. Οι αισθήσεις μας, αργές και μετέωρες, καρτερούσανε το σπάσιμο ενός κλα­διού και το κρώξιμο του πουλιού, να πάρουνε όλες μαζί μπροστά, μα τίποτε δεν έλεγε να σπάσει τον πρωτόγνωρο κανόνα της σιωπής∙ ένιωθες μόνο πως κυλούσε δίπλα το ποτάμι... Χρειάστηκαν κάποιες στιγμές, να καθορίσω, αν με γελούσανε τ΄ αυτιά, ώσπου να ξεχωρίσω τους μακρινούς κρωγμούς των πουλιών και το έντονο θρόισμα των φτερών, που πλημμύριζε ξαφνικά τον τόπο και τύλιγε το Νησάκι σα σκοτεινό σύγνεφο. Οι πάπιες έρχονταν χιλιάδες και χιλιάδες, πετούσανε ώρα πάνω από το νησί και την απέναντι τουρκική όχθη∙ τέλος το σύγνεφο βούτηξε στο ποτάμι, κατακάθισε, σκέπασε τα νερά και τη γύρω βλάστηση, γίνηκε ένα με το υγρό τοπίο, που βυθίστηκε πάλι στη μυστηριακή σιωπή της καταχνιάς. Την έσπασε μια ντουφεκιά εκεί κοντά και η φωνή του κυρ-Αντώνη που γρύλισε στα σκο­τά­­δια∙ - αγριωπή κι’ αρχέγονη, αυθεντική κραυγή του κυνηγού, που πήρε από τη φύση την τροφή του. Ακούστηκε που ερχότανε στο μέρος μας ανασκαλεύοντας κλαδιά και φύλλα.

- Το πήρα στο κεφάλι με την πρώτη, καυχήθηκε όλος χαρά, - μια και στον τόπο! Είναι μεγάλο, ασήκωτο, ελάτε να το δείτε, πριν το κόψουμε. Μας τράβηξε στο μέρος του μποστανιού, που οι κιτρινωπές κολο­κύ­θες σημαδεύανε την ιδιοκτησία του και μας έδειξε το σκούρο όγκο του αγριμιού μέσα στις παχιές φυλλωσιές, δίπλα στις μισο-φαγωμένες κολοκύθες.

- Σπουδαία ντουφεκιά, μπάρμπα-Αντώνη, θα είναι και τα εκατό κιλά... Γυρίσαμε στη μπλάβα, να περάσουμε απέναντι. Μόλις που ξεκολλήσαμε απ’ το νησί και η φωνή του σκοπού έφτασε άγρια απ’ τη δική μας όχθη.

- ΄Αλτ, τις εί ! Ο κυρ-Αντώνης το πήρε πάνω του.

- Εγώ είμαι, μωρέ παιδί, ο μπάρμπα-Αντώνης∙ και συνέχισε με τη μπλάβα προς το μέρος του. Ο σκοπός αγρίεψε.

- ΄Αλτ, ή πυροβολώ∙ αλτ! Ο μπάρμπα-Αντώνης μπήκε γρήγορα στον καυγά.

- Ποιος είσαι πάλι εσύ, μωρέ παιδί, που τάχα δε με ξέρεις... Σιγά, μωρέ, και συ θα μας σκοτώσεις... σάμπως μου φαίνεται και η φωνή σου τρέμει...

- έβαλε όλη του την αυστηρότητα, το θαύμα ήλθε στον καιρό του. Ακούστηκε ο ξερός ήχος του κλείστρου και η ντουφεκιά βρόντηξε στον αέρα∙ η κατάσταση πήγαινε να ξεφύγει. Ο Παναγιώτης επενέβηκε ήρεμα με το παρασύνθημα και ο σκοπός μας έδωσε το ελεύθερο να πλησιάσουμε∙ η μπλάβα κόλλησε στον όχθο. Ο κυρ-Αντώνης το πήρε πολύ βαριά, που τον αγνόησε ο σκοπός, άρχισε το μουρμουρητό.

- Μας έρχονται από την πολιτεία αμάθητοι και αγριεύονται με το παραμικρό... Ο Παναγιώτης προσπάθησε να διασκεδάσει το επεισόδιο.

62

Ðåñßðëïõò

- Νέα παιδιά, κυρ-Αντώνη μου, τους τσάτισες κι’ από πάνω, τι περίμενες... να λες καλά και δε μας την ανάψανε. Ο κυρ-Αντώνης τράβηξε στο Ασημένιο να πάρει ανθρώπους από το μαγαζί, να σηκώ­σουνε το αγρίμι, εμείς με το τζιπ πήραμε τις ανηφοριές για τον καταυλι­σμό στο Λαγο­βούνι. *** Το δείπνο στη σκηνή, το επόμενο βράδυ, εξελίχθηκε σε ένα απρόβλεπτο τσιμπούσι, με τον κυρ-Αντώνη άρχοντα της βραδιάς. Μας ήρθε ντυμένος στα καλά του, το άσπρο του πουκά­μισο και το μπουφάν, - δώρο μιας γκαρδιακής σχέσης με την αγγαρεία στο σκουπιδότοπο. Το πιότερο ήτανε η θαυμαστή γενναιοδωρία του που τον ανάδειξε από καλεσμένο μας σε πραγματικό οικοδεσπότη. Από το σπάνιο κυνήγι του ο κυρ-Αντώνης άφησε ένα γερό κομμάτι στο φυλάκιο του ποταμού και κάτι λίγο για τους φίλους του στο Ασημένιο∙ το περισσότερο, μαζί με τις οδηγίες του για το ψήσιμο, το έστειλε στον καταυλισμό να το φάμε «μαζί με τα παιδιά». Οι εστιάτορες του Διδυμότειχου τον κάμανε χρυσό, να πάρουνε το θήραμα στην τιμή του προς τέρψη της εκλεκτής πελατείας τους∙ όμως ο κυρ-Αντώνης τους το ξέκοψε, πως το κυνήγι τό ‘χε για τους «δικούς του» ανθρώπους. Στο λιγοστό φως της σκηνής ο κυρ-Αντώνης με την άσπρη γενειάδα του φάνταζε βιβλικός και μεγαλόπρεπος. Τό ‘χε μεγάλη του τιμή να κάθεται με τους αξιωματικούς, το ανάφερε πολλές φορές συγκινημένος πάνω στο κρασί του. Με τα πρώτα κεράσματα φτάσανε και οι άνθρωποι του χοιροστασίου, - αδέλφια από το διπλανό χωριό και πασίγνωστοι στη Μονάδα μας σα «γουρουνάδες»∙ -ανθρώποι προκομ­μένοι Πόντιας καταγωγής, που ανάδειξαν τον κάματο σε επιχείρηση, και σοβαροί νοικοκυ­ραίοι. Ήρθανε στο τραπέζι μας με δυο αρμαθιές λουκάνικα της νέας τους παραγωγής και μια μεγάλη νταμιτζάνα από το σπιτικό τους κοκκινέλι. Χαιρέτησαν γκαρδιακά όλο το γνώριμο κόσμο στη σκηνή, ιδιαίτερα τον κυρ-Αντώνη. Εκείνος ο κοκκινόχοντρος Φίλιππας, παρά την εμπόλεμη κατάσταση που υπήρχε ανάμεσά τους, έδειχνε μια πηγαία φιλικότητα στο γέροντα, που τον χτύπησε με όλο το θάρρος στην πλάτη.

- Γεια σου, γερο-πεισματάρη και κάκητες μη μας βαστάς! Ο κυρ-Αντώνης μουρμούρισε κάτι σαν αναγκαστικό καλησπέρισμα και στάθηκε παγερός και απρόσιτος, τηρώντας επιμελώς τις αποστάσεις από τον πληθωρικό εκείνο Φίλιππα. Η όλη συμπε­ριφορά του έδειχνε πως είχε υιοθετήσει αυτή τη στάση της ψυχρής πολιτικής, το περισσότερο από το φόβο μη φανεί μπόσικος και οι γουρουνάδες πάρου­νε το πάνω χέρι. Ήτανε φανερό πως συντηρούσε συνειδητά μιαν εμπόλεμη κατάσταση, προκειμένου να αποφύγει ένα ταπεινωτικό συμβιβασμό, στον ιδιότυπο πόλεμο που είχε ανοίξει με τους γουρουνάδες. Τα λαχταριστά κοψίδια του αγριόχοιρου με τα λουκάνικα στα κάρβουνα γεμίζανε σε λίγο το τραπέζι. Ο Φίλιππας, που αποδείχτηκε ένας άνθρωπος «έξω καρδιά», πρωτο­στα­τού­σε στο πιοτί, γεμίζοντας ολονών τα ποτήρια, - του κυρ-Αντώνη πρώτου και καλύτερου. Τον είχε ακριβώς απέναντι και τού ‘κανε του κόσμου τα πειράγματα, επιδαψιλεύοντας τις καλοσύνες του και εκλιπαρώντας φανερά τη συνδιαλλαγή του.

- Να πιούμε εις υγείαν του κυνηγού μας!... Ο κυρ-Αντώνης σήκωνε με ευπρέπεια το ποτήρι του, όμως κρατούσε πεισματικά τις αποστάσεις απ’ το Φίλιππα, βέβαιος πως η «παράνομη» σύμβαση αυτού του ανθρώ­που με το Δημόσιο θα τους ξανάφερνε γρήγορα στα μαχαίρια.

- Να πιούμε εις υγείαν του ναυτικού μας, - και σήκωνε το ποτήρι του μπροστά στην πεισματικά αγέλαστη μούρη του.

- ΄Εχεις κάμει και στα καράβια, κυρ-Αντώνη; -τον ρώτησε κάποιος στη σκηνή. Κούνησε καταφατικά πολλές φορές το κεφάλι.

- Εγώ ξεκίνησα από την Καλλίπολη, έκαμα δέκα χρόνια στα καράβια. Έκαμα και ψαράς στην Αλεξαντρούπολη, ψαράς και στο ποτάμι, κυνηγός κι’ απ’ όλα. Μονάχα που τη γης δεν όργωσα και τώρα δε με δέχεται και μήτε σπίτι, μήτε περιβόλι. Όμως εγώ τη γης την αγαπώ και πλέο δε μισεύω από κοντά της. Απόμεινα ξενέριστος θαλασσινός, όπως ο γλάρος στο βουνό. Εις τον καιρό μου εταξίδεψα πολύ, γνώρισα τόπους και ανθρώπους...

- Ποιο ήτανε το μακρινότερο ταξίδι σου, τον ρώτησε ο Λοχίας που καταπιά­ νονταν με τις φροντίδες της σκηνής. Αυτός απόμεινε συλλογισμένος.

- Το μακρινότερο ταξίδι μου ήτανε στο Καλέ- Γκρότο, στα μέρη του Σαγγά­ ριου… βάσταξε μήνες, χρόνους… Το κάθε βήμα ντουφεκιά, την κάθε ράχη μάχη. Είδαμε ωραίες πολιτείες από τα παλιά, με τα αρχαία μάρμαρα, τις εκκλησιές τους. Μας έκραζε το αίμα μας και μεις τραβούσαμε μπροστά∙ γεμίζαμε σταυρούς τις ράχες, μα προχωρούσαμε μπροστά. Και πάντα ανατολικά, μέχρι να διώξουμε τον Τούρκο τον ανήμερο πίσω την «κόκκινη μηλιά» ∙ μέχρι αντικριστά την Άγκυρα, στο βράχο Καλέ-Γκρότο.

- Και πως ξεστρατίσατε σ’ αυτά τα μακρινά, τι εζητούσατε σ’ εκείνα τα μέρη; Παρέβριο χωριό

«Ο ΓΛΑΡΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΕ-ΓΚΡΟΤΟ» | Του Φώτη Μεταλληνού Ο κυρ-Αντώνης, σαν που ξαφνιάστηκε, κοίταξε το Λοχία με ανοιχτά α μάτια.

- Τι είναι τούτα, που ρωτάς, μωρέ παιδί, για πας κι’ εσύ να με πικράνεις... Πήγαμε να γλιτώσουμε τ’ αδέρφια μας από του Τούρκου το μαχαίρι∙ να κυνηγή­σουμε και τον Κεμάλ, που έβαλε θανατικό στη Ρωμηοσύνη. Εμείς δεν ερωτούσαμε, γιατί το ξέραμε καλά, παρά τραβούσαμε μπροστά, διαβήκαμε βουνά και ποτάμια∙ περάσαμε την Αλμυρή έρημο διψασμένοι και νηστικοί, με μια μπουκιά ψωμί μεσ’ το σακίδιο και πέντε βόλια στη μπαλάσκα. Και πάνω μας οι τσέτες του Κεμάλ, όπως τ’ ανήμερα σκυλιά∙ πάνω μας και οι Σύμμαχοι, - όλοι επήγανε με τον Κεμάλ. Όμως εμείς σηκώσαμε το χρέος και τραβήξαμε μπροστά∙ και τώρα εσύ καμώνεσαι, πως τάχα δεν τα ξέρεις, - σα δεν σας τά ‘πανε και στα σχολειά...

- Τίποτα δε μαθαίνεις, κυρ-Αντώνη, στα σχολειά, παρά για δόξες και αρχαία μεγαλεία, ούτε μια λέξη για της Ρωμηοσύνης το μαρτύριο. Πήγανε εκατομμύρια άνθρωποι, θαφτήκανε χιλιά­δες χρόνια Ιστορία, και όλα αυτά γιατί ο Εγγλέζος σου μας πέταξε τη φόλα της «Μεγαλιδέας». Μπασταρδεμένα όνειρα και φράγκικα, που θάψανε το όνειρο του Ρήγα∙ να σηκωθεί ο Αίμος μια ψυχή, για τη μεγάλη αδελφωμένη κοινωνία μας, - το ένα χριστιανοί και μουσουλμάνοι. Πάει ο Ρήγας, πάει και τ’ όνειρο, οι Ευρωπαίοι τον χαρίσανε στον Τούρκο. Σκοτώσανε το πιο ανθρώπινό μας όνειρο, μας δώκανε άλλο απατηλό κι’ αφιονισμένο. Στο λέω, κυρ-Αντώνη μου, -πού ‘δωσα τη ζωή μου στα βιβλία-, πως ήτανε πέρα για πέρα Φράγκικο το όνειρο της Μικρασίας. Εκείνος άκουγε με μάτια ορθάνοιχτα.

- Τι είναι τούτα, που μας λες, μωρέ παιδί... εμείς επήγαμε για να γλιτώσουμε τα αδέρφια μας απ’ τον αφανισμό, μονάχα που μας δέσανε οι σύμμαχοι τα χέρια∙ και, ότα μας τα λύσανε, αρχίσανε τις πονηριές με τον Κεμάλ.

- Μας κάμανε ακόμα το χειρότερο, μας σπρώξανε μπροστά να γονατίσουμε εμείς τον Τούρκο∙ να του αρπάξουνε αυτοί τον πλούτο και το βιος, να τονε ξαναβάλουνε στη δούλε­ψή τους. Οι Ευρωπαίοι πολεμήσανε τον Τούρκο με το αίμα μας απλή­ρωτο, γίναμε πιόνια τους στο άτιμο παιγνίδι της αποικιοκρατίας∙ - στο λέω, κυρ-Αντώνη, ότι μας δέσα­­νε στη ζεύλα τους. Εμείς τραβούσαμε στην «κόκκινη μηλιά» και κεί­νοι παζαρεύανε πετρέλαια με τον Κεμάλ, πληρώνοντας με το δικό μας αίμα. Και, όπως πάντα, σώθηκε η Βασί­λισσα κι’ εμείς θαφτήκαμε για μια φραγκόσπορη «Μεγαλιδέα». Ο κυρ-Αντώνης έπαιζε τα διάπλατα τα μάτια του, κοίταζε το Λοχία ανήσυχος και υποψιασμένος∙ περιέφερε το απορημένο βλέμμα του∙ - τί ‘ναι ετούτα που μας λέει, βρε παιδιά... εκλιπα­ρούσε συμπαράσταση∙ γκρεμίζονταν το κάστρο της ζωής του. Όμως κανένας δε σήκωνε ανάστημα μπρος στην πικρή αλήθεια. Παρακαλούσα νά ‘σβηνε τούτη η απρόσμενη συζήτηση που χάλαγε την ευωχία της σκηνής μας. Όμως η πρόκληση του νεαρού Λοχία έστεκε εκεί μετέωρη, όπως το φως που κρέμονταν στον ορθοστάτη, και απαιτούσε μιαν απάντηση∙ - ανάδευα το νου μου απελπι­σμένα. Χρειαζόμουν όσο τίποτα, εκείνη δα την ώρα, μια τέλεια πειστική απάντηση, από κείνες που φυλάσσονται στο άβατο της Ιστορίας∙ να βγούνε κάποτε στο φως και να μας πείσουν πως ο δρόμος μας ήτανε ένας και μοναδικός, - για τούτο και άξιζε μια τέτοια μεγάλη θυσία... Ζητούσα μιαν απάντηση για τη μεγάλη συμφορά αυτών που πήγαμε να σώσουμε∙ - μάταιος κόπος. Την αναζήτησα στα σφάλματα των Στρατηγών και στην τρελή πορεία μας μέσα στην Αλμυρή έρημο∙ στην ανεπάρκεια των εφοδιασμών και τη γιγάντωση της Κεμαλικής Στρατιάς με τον άρτιο «συμμαχικό» εξοπλισμό της. Όμως ο Τούρκος πολέμησε για το δικό του τόπο με καρδιά, ο Έλληνας, κι’ αυτός, πεισματωμένος και ανυποχώρητος: «Τούρκο με σκλάβωσες και μ’ έσφαξες, ήρθε η ώρα να σε γονατίσω»∙ -τον παρα­δέχτηκε ο ίδιος ο Κεμάλ. Μα τέλεια ανυποψίαστος και για τη μοίρα του ο Έλληνας, που υπογράφηκε πάνω στην πλάτη του, όταν με τις σημαίες και τις σάλπιγγες συνέχιζε το δρόμο της καταστροφής του... Η λυτρω­τι­κή απάντηση δεν έρχονταν με τίποτα. Μεγαλωμένος στοργικά με την προγονική μας δόξα, πίστευα πως η Ιστορία γράφεται στα πεδία των μαχών και κει αναζητούσα όλες μου τις απαντήσεις. Μάταια έψαχνα στα τόξα των χαρτών επιχειρήσεων της Μικρασίας∙ όμως στους χάρτες μας ποτέ δε σημειώνουμε με κόκκινο τον πιο μεγάλο μας εχθρό, - τις πολιτικές συναγωγές των εντιμότατων Συμμάχων μας και τις αποικιοκρατικές συμφωνίες κυρίων, γραμμένες με το αίμα των μικρών. Κάποιο αχόρταγο αρπαχτικό μου όρμησε στα σωθικά, έψαχνα τρόπο να το διώξω, να το πνίξω. Στο κάτω της γραφής στρατιώτες είμαστε, εμείς δεν κάνουμε πολιτική∙ μας λένε, πάτε εκεί, πηγαίνουμε, μας λένε, πολεμάτε, πολεμούμε∙ για όλα αποφασίζει η «πατρίδα». Ο μπάρμπας μου ο Φιλιππής, ισόβιος γραμματέας της Κοινότητας, χρωστούσε το πολιτικό κύρος του στον πόλεμο του Δεκατρία. Το παινευότανε πως μπήκε ελευθερωτής στα Γιάν­νενα με το ευζωνικό του Βελισσάριου. Η άλλη δόξα του χωριού, ο θιος ο Κωσταντής, κουβέν­τα για τον πόλεμο, κι’ ας γύρισε από τη Μικρασία με τα δεκανίκια. Εφτά εγχεί­ρισες και δεν τον κάμανε άνθρωπο, μα πάντα εκείνος ζόρικος και ντούρος∙ ακόμα, λέει, και απάνω στην εγχείριση φώναζε «ζήτω η Μεγάλη Ελλάς». Ο ίδιος μήτε πού ‘ξερε τι φώνα­ζε στη νάρκωση, μα και του φαίνονταν παρά­ξενο, γιατί αυτός δεν ήξερε από κουβέντες «καθωσπρέπει» κι’ από «ζήτω», και την Ελλάδα

δεν την έλεγε «Ελλάς»∙ μέχρι που κάποιος Ηπειρώτης συμπολε­μιστής έλυσε τούτο το μυστήριο. Στην πρώτη του εγχεί­ρηση, που τα χρειάστηκε ο Κωσταντής, το πήγαινε στο «μάνα μου, μανούλα μου»∙ από τη δεύτε­ρη και ύστερα, που σιγουρεύτηκε, έβριζε βρώμικα τους Σύμμαχους και τα πετρέ­λαια∙ και από τότε του πετρέλαιου η μυρωδιά στο κάθε γράμμα και στην καθεμιά σελίδα Ιστορίας… Ήρθε στο νου μου ο, παραλίγο, αιφνιδιασμός κάποιου Συντάγματος από τους τσέτες του Κεμάλ. Και ευτυχώς συνέγειραν το Σύνταγμα «αι παρατεταμέναι υλακαί κυνών», που σώσανε ολόκληρη τη Μεραρχία. Και ξαφνικά γεμίσανε τ’ αυτιά μου υλα­κές, σαν που ριχτήκανε πάνω στην προδομένη μας Στρατιά και τη γαβγίζανε όλα μαζί τα σκυλιά της Ανατολίας: «Που ξεστρατίσατε, μωρέ Ρωμηοί, ποιανού οργώνετε εσείς χωράφια...» Οι Τούρκοι σίγουρα αυτή την τρέλα μας δεν τη ξεχάσανε∙ θα μείνουμε παντοτινοί εχθροί. Μας πήρανε την αυτοκρατορία μας, γκρεμίσαμε κι’ εμείς τη δική τους. Βάλανε να μας αφανίσουνε, βάλαμε μπρος να τους γυρίσουμε στην «κόκκινη μηλιά». Και όλη ετούτη η ανειρήνευτη πάλη ανάμεσα στο Ρωμηό και τον Τούρκο με το λαιμό και των δυονών στην ίδια ζεύλα∙ - ο νους μου πλέει στο ημίφως της σκηνής. Είναι και τούτο το κρασί που δε μ’ αφήνει να ξεκαθαρίσω αν είναι η Μικρασία που μας χωρίζει με τον Τούρκο, για μήπως τούτη η ζεύλα μας που μας κρατεί σφιχτοδεμένους στην αιώνια έχθρητα∙ - άστα καλύτερα, αυτά δε λύνον­ται απάνω στο κρασί, μήτε καλέσαμε την Ιστορία στη σκηνή μας∙ - συνείδησα την άκρα ησυχία στη σκηνή, γύρισα στο Λοχία.

- Είσαι πολύ σκληρός, «Παπαρρηγόπουλε!» Εκείνος γέλασε κολακευμένος.

- Σκληρή είναι της Ιστορίας η αλήθεια, κύριε Διοικητά.

- Μα στα παιδιά της είναι σπλαχνική και τις αλήθειες τις αφήνει για τα εγγό­ νια... Κατάλαβε… και ένιωσε αμήχανος, γύρισε απολογητικά στο γέροντα.

- Με συμπαθάς, αν σε πικραίνω, κυρ-Αντώνη μου, μα μη νομίζεις πως αυτά δε με πονούνε∙ κι’ όσα πονούνε δεν τα λένε στα σχολειά, για τούτο αποχτούμε και τη γνώση με το αίμα. Μα πάνω απ’ όλα με πονεί, γιατί ‘μαστε λαός που αξίζουμε και είναι άδικο να περπατούμε στα σκοτάδια. Για τούτο θα στο πω ξεκάθαρα, όσο πολύ κι’ αν σε πικράνω: Δεν ήτανε ετούτος ο δικός μας πόλεμος, όπως δεν ήτανε κι’ ο άλλος της Κριμαίας∙ ήτανε ο δικός τους πόλεμος, -για τα δικά τους τα πετρέλαια και τα συμφέροντα-, πού ‘πιε το αίμα μας και βούλιαξε τη Ρωμηοσύνη. Ο γέροντας ξεροκατάπινε και κόμπιαζε, - δύσκολο να τα βάλει με γραμματισμένο.

- Πολλά ξέρεις εσύ, μωρέ παιδί... Κι’ αν είναι έτσι που τα λες, τι να σου πω... Εμείς δεν ελογούσαμε πολιτική, παρά ακούγαμε τη σάλπιγγα και προχωρούσαμε. Μήτε κιοτέψαμε, να πάρουμε τα βουνά με τους ανυπόταχτους και τους λιποτάχτες, παρά εκάμαμε το χρέος μέχρι το τέλος. Σηκώσαμε τα όπλα μας σε όλο το μαρτυρημένο ταξίδι μας, μέχρι το βράχο Καλε- Γκρότο. Δύο φορές εξεκληρίστηκε ο Λόχος μου, οι περισσότεροι εμείνανε εκεί. Και να σου πω, καλύτερα, παρά αυτά που ζήσαμε στο γυρισμό... - κούνησε το κεφάλι απελπισμένος - Αχ, μωρέ συ καλό παιδί… δεν είδες, όσα είδανε τα μάτια μου∙ μάνα δεν έπεσε στα πόδια σου, στο χαλασμό της υποχώρησης, να της γλιτώσεις το παιδί∙ μήτε γονιός σε παρακάλεσε με κλάματα να πάρεις στην πατρίδα τα προικιά της αδικοχαμένης κόρης... Τώρα μου λες πως όλα τούτα γίνανε για ένα τίποτα, σάματι δε σε πήρε ο πόνος της πατρίδας. Τόσα που πάθαμε, τόσα που χάσαμε κι’αποζητούμε μόνο την ειρήνη... Μα, να το ξέρεις πως ο Τούρκος είναι ανειρήνευτος κι’ οι ιστορίες μας δεν έχουν τελειωμό∙ μόνο μην έρθουνε καιροί και σας πονέσουνε και βάλουνε και σας καημό στα στήθια. Πολύ πικράθηκε ο γέροντας, μπέρδευε, όσο πάει, τα λόγια του, χαμήλωνε και έσβηνε η φωνή του. Γύρισε ο Φίλιππας στο λοχαγό Μηχανικού.

- Τον στεναχώρεσε το γέροντα ο Λοχίας ο ξερόλας. Για δές ‘τονε, το φουκαρά, άρχισε η φωνή του να ρετάρει... Κοίταξε τώρα και θα δεις∙ - σήκωσε το ποτήρι: - Να πιούμε γι’ αυτούς που πέσανε στο Καλέ - Γκρότο!... Σαν από θαύμα ο γέροντας ανάνηψε, έδειξε τέλεια συγκίνηση, σήκωσε το ποτήρι.

- Να πιούμε για κείνους που πέσανε και για κείνους που ζήσανε∙ να πιούμε για το Λοχαγό μας το Ζυγομαλά, που πήρε το βόλι του στο άλογο καβάλα.

- Για τον Πλαστήρα, για το «Μαύρο Καβαλάρη» μας! συνέχισε ο Φίλιππας κι’ ο γέρος έμεινε με υψωμένο το ποτήρι.

- Για το λοχία μας Κυριάκο από τα Άγραφα, για τον Αντύπα από το Μεσολόγγι, που τον παντρέψαμε με μια Ρωμηά στο Ικόνιο∙ -γλεντήσαμε στο γάμο του, τον χάσαμε γαμπρό την άλλη μέρα. Για τους μηχανικούς, που ζέψανε και το Σαγγάριο, για τις αξέχα­στες πατρίδες με τα δοξασμένα μάρμαρα, για τη Μεγάλη Εκκλησιά μας. Η γλώσσα του, σαν από θαύμα, λύθηκε∙ άδειαζε όρθιος το ποτήρι του, ρετάρισμα: αρρυθμία κινητήρα, τραυλισμός.

Ðåñßðëïõò

63

τσούγγριζε με το Φίλιπ­πα που του το γέμιζε πάλι και πάλι. Έκανε πέρα την κανάτα του ο Φίλιππας και πότιζε τους κοντι­νούς, ξεχείλιζε ποτήρια, τους κατάβρεχε, ξεφώνιζε του κόσμου τις ηρωικές ασυναρ­­τη­­σίες.

- Για ­ τους λεβέντες μας που βάλανε μπροστά τα στήθια τους, για τους αλύγιστους που ντρόπιασαν το Χάρο!... Κυριαρχούσανε οι δυο τους στη σκηνή με τις ηρωικές προπόσεις τους∙ ο γέροντας έδειχνε ευτυχισμένος. Ο Φίλιππας γελούσε κι’ αυτός ολόκληρος, έπλεε με το λίπος του στα πέλαγα της ευφορίας. Η ποθητή ειρήνη με το γέροντα είχε υπογραφεί με το κρασί στην ίδια τη σκηνή μας.

- Προχώρα, μπάρμπα-Αντώνη και μη σταματάς, απόψε θα πιούμε για όλους και για όλα μας τα πάθητα. Για τους Ποντίους, που σηκώσανε αντάρτικο, όσους χαθήκανε και όσους πήρανε τη μαύρη ξενιτιά∙ για τα χαμένα νιάτα της πατρίδας που πέσανε γενναία στο Σαγγάριο, τη Ρωμηοσύνη όπου θάφτηκε στα χώματα της Μικρασίας. Ο κυρ-Αντώνης κόμπιασε απ’ τη συγκίνηση.

- Να τους θυμόμαστε παντοτινά∙ να πιούμε, να μεθύσουμε, για τ’ άγια πάθητα της Ρωμηοσύνης∙ μονάχα πού ειναι λίγο το κρασί της γης και η ζωή πολύ μικρή για τούτο το μεγάλο μας μεθύσι. Μας πήρανε τα μέρη μας, πήρανε τη Μεγάλη Εκκλησιά μας, τώρα μου θέλουνε και το Νησί∙ όμως εγώ, όσο θα ζω, δεν τους το δίνω. Πνίγονταν η σκηνή μας στο κρασί, γύρισε η κουβέντα στο Νησί και τη μικρή του ιστορία. Ο λοχαγός Μηχανικού, που είχε πέσει για καλά στη φουσκοθαλασσιά, σηκώ­θηκε με το ποτήρι του, για πρόποση∙ έγινε ησυχία.

- Κύριοι... παρουσία και των σεβαστών Διοικήσεων, επιτρέψατέ μου να θέσω στην κρίση σας, για μια ακόμη φορά, τη ζωτική σημασία του Νησιού, σα μιας σημαν­τικής «εισέχουσας» που θα κρίνει τον αγώνα της τοπο­θεσίας μας... - στάθηκε λίγο να ισορροπήσει το ποτήρι του. Σας εξορκίζω στο κρασί που πίνουμε, πως πρέπει, δίχως άλλο, να εντάξουμε και το Νησί στο αμυντικό σχέδιο της Μεραρχίας... - και σήκωσε το τρικυμισμένο ποτήρι του με τελετουργική ευπρέπεια και το άδειασε στην υγειά του κυρ-Αντώνη, κάτω από τις ζωηρές επευφημίες των ευωχού­μενων. Ωστόσο οι τακτικές απόψεις του Φίλιππα αποδείχθηκαν εκ διαμέτρου αντίθετες, που τις εξέφρασε εις επήκοον, με τον αέρα του ανθρώπου που είχε κάμει ολόκληρη θητεία στο φυλάκιο του ποταμού και τα κατείχε όλα πρώτο χέρι.

- Για όνομα τση Παναΐας, κύριε Λοχαγέ, που την εβρήκατε και την «εισέχουσα»… εδώ μιλάμε όλο κι’ όλο για μια χεσιά τόπο∙ με το συμπάθιο δηλαδή!, - συμπλήρωσε την τακτική του άποψη με στόμφο. Η αντίδραση του κυρ-Αντώνη ήτανε τέλεια απρόβλεπτη. Πετάχτηκε πάνω και, πριν καταλάβουμε, είχε αδράξει με τα δυο το Φίλιππα από τα πέτα και τον τραβούσε μ’ όλη του τη δύναμη, του κόλλησε τη μούρη στο τραπέζι.

- Τι είπες, μωρέ σκατοφά!... Θα σε μάθω εγώ, γουρουνόπιστε, να μετράς τον τόπο μας με τη σκατιά σου, - και τον κόλλαγε στην αναψοκοκκινισμένη φάτσα του, σα νά ‘θελε να τον δαγκώσει. Ο Φίλιππας απόμεινε εμβρόντητος και ακούνητος. Τους χωρίσαμε το ευπρεπέστερο δυνατό, βάζοντας ιδιαίτερη προσπάθεια να αποκαταστήσουμε τη στραπα­τσα­ρισμένη του αξιοπρέ­πει­α, αποζητώντας και την κατανόησή του. Τον καθίσαμε στην καρέκλα και τον καθαρί­σα­με από τ’ αποφάγια του τραπεζιού που κολλούσανε πάνω του, προσπα­θώντας να τον συνεφέρουμε και να προλά­βουμε την εύλογη αντίδρασή του. Ο γέροντας σωριάστηκε στη θέση του, χωρίς αντίσταση, φαινότανε συντετριμ­ μένος. Έφερε μια στιγμή τα χέρια στο κεφάλι του και άδραξε σπασμω­δικά το σκούφο του, τον κόλλησε στο στήθος με σφιγμένους γρόθους και ξέσπασε σε αβάσταχτο κλάμα. Έπεσε βαριά σιωπή. Κάποιος μουρμούρισε πως ο γέροντας ήτανε «σκνίπα» στο μεθύσι∙ - το μόνο βέβαιο, πως ο κυρ- Αντώνης ήτανε το κύριο πρόσωπο της τραγωδίας στη σκηνή μας. Αξιώθηκε σαν άρχοντας στα μάτια μας, με τα νησιά, τις μπλάβες, τα κυνήγια και τα μποστάνια του∙ μας κάθισε στο πλούσιο τραπέζι του, μας μοίρασε ανοιχτόχερα το βιος και τους καημούς του∙ και ‘μεις, αχάριστοι, δε στέρξαμε να περιλάβουμε στα πάτρια και το μικρό του το Βασίλειο, παρά το χαραμίζαμε στον Τούρκο∙ - φανήκαμε μικροί στα μάτια του. Σηκώσαμε ποτήρι στα μεγαλεία και τους καημούς μας κι’ ύστερα του θυμίσαμε πως ήτανε ένας από τους γλάρους του∙ δεν είχε μοίρα στην πατρώα γη, πως τη δική του την κατέχουνε οι Τούρκοι. Και ξαφνικά η σκηνή τον στένεψε αφόρητα, ο γλάρος ήθελε να φύγει, να πετάξει μακριά, να σμίξει τ’ άλλα του αδέλφια. Μας κυρίεψε πικρό αίσθημα ενοχής. Ρίξαμε πάνω του όλη μας τη στοργή, να τον μερώ­σουμε, το προσπαθούσαμε με χίλια παρακάλια∙ όμως ο γέροντας δε μέρωνε. Ξέραμε, πως δεν τά ‘χε με το Φίλιππα, πού ‘κανε και ο ίδιος μεγαλόψυχες προσπά­θειες και τον παρακαλούσε: - Έλα να πιούμε για να πάνε κάτω τα φαρμάκια μας, -μάταιος κόπος∙ άδεια­ζε μόνος το ποτή­ρι του. Το μικρό παιδί που αποζητάει κάτι από τον αφανέρωτο κόσμο του, μπορείς και το ξεγελάς με το «χρυσό μήλο» και το σκυλί του γείτονα που υπόσχεσαι να του χαρίσεις. Όμως τους αφανέρωτους καημούς του γέροντα δεν ξεγελάς με τίποτα. Μπορεί ν’ αποζητούσε ο γέροντας γυναίκα και παιδιά, μπορεί τη σκόρπια του ζωή και τους χαμένους του συντρό­φους… και μεις το γλάρο 64

Ðåñßðëïõò

μας τον αποδιώξαμε στο κύμα του, πού ‘σπρωχνε άσπλαχνα το κουφάρι του ξυλάρμενο στης ερημιάς τα βράχια. Πολλοί χορτάσαμε απ’ το τραπέζι του, κανένας δεν δοκίμασε και τον καημό του∙ - έτσι το νόμιζε, γι’ αυτό δεν έλεγε και να μερώσει. Του δείχναμε με κάθε τρόπο την αγάπη μας, όμως δε γέμιζε η καρδιά του∙ αποζητούσε τη δικαίωση ολόκληρης ζωής, όπου σε τούτη τη σκηνή κανείς δεν έστερξε να του χαρίσει. Μέχρι που ακούστηκαν στο έξω της σκηνής τα ψιλο­τράγουδα των στρατιωτών, που χαίρονταν στη ζέστη της φωτιάς το νιο κρασί τους. «Λίγα λουλούδια, αν θέλεις, φίλε μου, και πάλι στείλε μου, απόψε...» Σαν από θαύμα το πρόσωπο του κυρ-Αντώνη έλαμψε∙ πήρε δισταχτικά με παλαμάκια το σκοπό τους, γελούσε κιόλας σαν παιδί και χαίρονταν, σαν πού ‘πιε στο ποτήρι του της λύτρωσης το στάγμα. Το αναστάσιμο τραγούδι τους κατάκλυζε το λίγο-λίγο τη σκηνή μας. Άνοιξε ο Γλάρος τα φτερά του να πετάξει λεύτερος, απόδιωξε και το βαθύ καημό του: - Νά ‘μουνα νιος κι’ εγώ ανάμεσά τους... Μας πήρε η ώρα για καλά∙ τον βάλαμε στο τζιπάκι και τον στείλαμε στο τσαρδί του. Ο γιατρός μας επέστησε την προσοχή πως είχε πιει αρκετά και έπρεπε να λάβουμε τα μέτρα μας να μην παγώσει από το κρύο. Εκείνος, από ένστικτο, μήτε που πλάγιασε∙ τυλίχτηκε την κουβέρτα του και κράταγε συντροφιά του σκοπού. Ο Παναγιώτης, σα διοικητής του Τάγματος, κατέβηκε να κοιμηθεί στο πολεμικό αμπρί του, που γειτόνευε με τα πολυβολεία. Είδε τα κάρβουνα που καίγανε κι’ ενθου­σιάστηκε: - θα κοιμηθούμε ωραία... Ο σκοπός πέρασε τη βάρδια του με τις ιστορίες του κυρ-Αντώνη, που τον έστελνε κάθε τόσο να πάει να βεβαιωθεί πως ο Διοικητής είναι καλά στο αμπρί του.

- Καλά είναι και κοιμάται μια χαρά…

- Κούνα τον, κάν’ τον να μιλήσει... Την επόμενη φορά ο σκοπός βρήκε το Διοικητή του κολλημένο στη σιδερένια ανεμό­σκαλα, που προσπαθούσε να ανεβεί και ν’ αναπνεύσει. Βογκούσε και ανάπνεε βαριά, οι δυνάμεις τον εγκατέλειπαν. Βάρεσε αμέσως συναγερμό και τον βγάλανε στον καθαρό αέρα∙ ο Παναγιώτης συνήλθε γρήγορα∙ την είχε γλιτώσει με ένα δυνατό πονοκέφαλο και ένα γερό πούντιασμα, που άρπαξε στο κρύο αγέρι. *** Τον είδα πολλές φορές τον κυρ- Αντώνη στο πόστο και στο καλύβι του, στις ζέστες του καλοκαιριού, στα χιόνια και στα κρύα του χειμώνα. Ποτέ δε ζήτησε κάποια βοήθεια∙ σαν τον ρωτούσα, έλεγε πως έχει όλα τα καλά. Με ρώτησε κάποια φορά για ένα διαβιβαστή που του χάρισε ένα τρανζιστοράκι και κόλλησε πάνω μια μεγάλη μπαταρία, για να μη σώνεται. Ο στρατιώτης είχε απολυθεί∙ είπα σε κάποιον απ’ το συνεργείο να του αλλάξει. Οι γλάροι του σκεπάζανε το καλύβι του χειμώνα- καλοκαίρι∙ τον περίμεναν κάθε πρωί να κινήσουνε μαζί στη δουλειά. Ο Φίλιππας δεν ξανάκανε παράπονα για τα βαρέλια με τα αποφάγια, το είχε πάρει απόφαση να τα μοιράζεται δίκαια με τους γλάρους. Η σχέση του με τον Κυρ-Αντώνη είχε βρει τον τέλειο δρόμο της∙ τον άφησε κυρίαρχο στο πόστο του, - ένα με το τοπίο και τους γλάρους. Ανήμερα τα Χριστούγεννα ανεβήκαμε στην Επιλαρχία να γιορτάσουμε με τους στρατιώτες. Είχαμε ετοιμάσει την παραδοσιακή χριστουγεννιάτικη γιορτή, με το κονιάκ, τον κουραμπιέ και τα μελομακάρονα. Η ορχήστρα της Μονάδας, με τα λιγοστά της έγχορδα, έπαι­ζε τα κάλαντα στην αίθουσα του εστιατόριου∙ στον τοίχο του φιλοτεχνημένο ένα Εβρίτικο τοπίο με τις πάπιες και λογιών αγριοπούλια ανά­με­σα στις καλαμιές. Η έκπληξη ήτανε εκεί μπροστά στις πρώτες θέσεις. Ο Γλάρος μας, ντυμένος με το χοντρό πουλόβερ και το ναυτικό καπέλο του - αγορασμένα από τα χατζηλίκια των φαντάρων- αποθαύμαζε το χριστουγεννιάτικο δέντρο μας και το τοπίο με τις αγριόπαπιες∙ χαίρονταν κι’ έλαμπαν τα μάτια του, σα να πετούσε ανάμεσά τους. Τελείωσε η γιορτή με τα κεράσματα κι’ οι στρατιώτες τον καθίσανε με όλες τις τιμές στο τραπέζι τους∙ ο Γλάρος έδειχνε ευτυχισμένος. Σήκωσα το ποτήρι και του ευχή­θηκα∙ έγνεψε με τα μάτια του στο μέρος της Αγια- Σοφιάς, - της Ρωμηοσύνης την καρδιά στον τοίχο. Έλαμπε ολόκληρος από χαρά, - ήτανε ζωγραφιά ο Γλάρος με τα σκούρα ναυτικά του και την κάτασπρη γενειάδα του. Τον κοίταξα καλά και τού ‘γνεψα, - «ναι, Γλάρε μας, δε θα ξεχάσουμε το καύχημα της Ρωμηοσύνης…» Στο γυρισμό ο μικρός μου γιος βαστούσε ένα φάκελο από τον κυρ-Αντώνη. Τον είχε πιάσει κουβέντα εκεί μπροστά, του τό ‘δωσε με την παράκληση να το ανοί­ξουμε στο σπίτι. Φωτογραφία κάποιου στρατιώτη στην αρχαία Έφεσο… 29 Μαϊου 1919… - ο Γλάρος μας πριν το μεγάλο του ταξίδι. Κατάλαβα πως ο κυρ-Αντώνης κατακτούσε προοδευτικά τη σκέψη μου, κυριαρχούσε στον υπαρξιακό προβληματισμό μου. Προσπάθησα με κάθε τρόπο να απα­λύνω τη σκλη­ρή του ζωή, αυτός αρνιότανε πεισματικά. Όταν του έκανα λόγο για βοή­θεια, έδειχνε κάποια έκπληξη, - δεν ήτανε δα και ξελάρμενο: καράβι σε φουρτούνα με κατεβασμένα τα πανιά.

«Ο ΓΛΑΡΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΕ-ΓΚΡΟΤΟ» | Του Φώτη Μεταλληνού ανήμπορος∙ στο κάτω-κάτω είχε τη «δουλειά» του. Προσπάθησα να ερμηνεύσω αυτό το είδος της δουλειάς που τον λευτέρωνε. Πείσθηκα τελικά πως ο κυρ-Αντώνης ήτανε από φύση του ένας λεύτερος γλάρος, που τον έπνιγε η ανθρώπινη ευσπλαχνία. Το κυριότερο για μένα, πως ο Γλάρος μας ήτανε το σκληρότερο μέτρο της ανθρώπινης θέλησης και προσφοράς. Με προκαλούσε αβάσταχτα η περηφάνια της ένδειας, το επικό ταξίδι του στο βράχο Καλέ-Γκρότο. Με πλήγωνε η προδομένη πίστη του στο αλάθητο της «πατρίδας»∙ πως αυτή κατέχει το σωστό και το «δέον γενέσθαι», πως ενοράται τις «μεγάλες ώρες» της Ιστορίας: - τάχατες οι Εγγλέζοι ξαφνικά ονειρευ­τή­κανε και μια «Μεγάλη Γραικανία»… Μέχρι που είπανε, δεν πάει άλλο, βρε παιδιά, μας πολεμάει ο Τούρκος με τα βόλια των Συμμάχων∙ -γυρίσανε τα μάτια στον αλύγιστο Επιλοχία τους.

- «Μαζέψτε τα και φεύγουμε, παιδιά, κάναμε λάθος εκστρατεία... Σήμανε, Μήτρο, «υποχώρηση», - ανυποχώρητος ο Μήτρος.

- «Δεν ξέρω άλλο απ’ το «προχω­ρείτε», Επιλοχία μου∙ καλύτε­ρα πεθαίνω εδώ, παρά να ζήσω νικημένος...» Τον ταρακούνησε ο Σφακιανός: - «Βάρα, Τσολιά μου, τη «Θοδώρα» και μην αρωτάς∙ εμείς δε νικηθήκαμε, παρά μας πρόδωσε η τρέλα μας και των Συμμάχων μας οι ατιμίες. Πίσω για τη μικρή πατρίδα μας, παιδιά∙ πάρτε τους τραυματίες μας, σκεπάστε με το ματωμένο χώμα μας τους σκο­τω­μέ­νους...» Έκλαψε η τρομπέτα του τσολιά... - τέτοια τρελή βουτιά στην Ιστορία... Χρειάστηκα πολύ κουράγιο να παραδεχτώ πως ο ακατάβλητος μαχητής της Μικρασίας με το σακάτικο «μάλιγχερ» ήτανε η μεγάλη πρόκληση μπροστά στον ευτραφή πολεμικό μηχανισμό μας με τους σωφρονι­σμένους μας σκοπούς. Ο Γλάρος έκρυβε στα στήθια του καημούς, φύλαγε στην καρδιά λησμονημένα παραμύθια... Μπορούσε να τα πίνει και να κουβεντιάζει, με τις ώρες, με το ζωγράφομπετατζή, πού ‘χε το θάρρος να ιστορήσει την καρδιά στον τοίχο∙ όμως ελάχιστα είχε να κουβεντιάσει με μας τους πολιορκημένους στο κάστρο της εθνικής αναγκαιότητας. Η σύγκριση μαζί του ήταν άνιση∙ στην κρίση μου κυριαρχούσε το ερώτημα, μήπως το πρόβλημα με τον Τούρκο δεν ήτανε άλλο από την αναπόδραστη εξάρτηση απ’ τον κοινό ζυγό μας. Σίγουρα θα υπήρχε κάποιο είδος παιγνιδιού ανάμεσα στο Γλάρο και την ανθρώπινη μοίρα, - και πάσχιζα πολύ να ανακαλύψω. Θα πρέπει το παιγνίδι τους αυτό να έκρυβε περίσσεια ομορφιά, που δεν την εύρισκες στα πιο σοφά βιβλία∙ πρέπει και νά ‘χε σχέση με κάποιο θησαυρό, που κρύβονταν στα πλέον απίθανα κατατόπια της ανθρώ­πι­νης ύπαρξης, -και σίγουρα ο Γλάρος μου τον είχε ανακαλύψει... Δεν είχα θέση στο παιγνίδι του, μήτε στην ίδια τη ζωή του, όσο κι’ αν το προσπά­θησα. Ο μόνος τρόπος ήτανε να βαδίσω με τη γνώση πάνω στα χνάρια της ζωής του. Οι δρόμοι της νεώτερης Ιστορίας μας πάντα κλειστοί και άβατοι, - η καταξίωση των πράξεων μια απαράβατη αρχή∙ και χάνεσαι ανάμεσα στα δύσβατα και την παραδοχή, η Ιστορία μας πως πρέπει νά ‘ναι πάντα ηρωική. Παιδιά του γένους με ατσάλι στην καρδιά και μια σταλιά Θεό στα στήθια μπόρεσαν και την αναστήσανε, την πήγανε σε μέρη σκλαβωμένα, τη φτάσανε και στο Σαγγάριο∙ όμως αυτή σταμάτησε πεισματικά εκεί∙ - προτίμησε τη «δόξα» της σιωπής, παρά να γράψει για του γένους το μαρτύριο. Ο Γλάρος ήτανε η πρόκληση, έκαμε ζήση τον καημό του γένους∙ κι’ εμείς, στα μάτια του, καλοπροαίρετοι, συμβιβασμένοι. Δεν τον λυπόμουνα, μα τον νοιαζόμουνα∙ με τρόμαζε καμιά φορά η σκέψη, πως θα μπορούσε η στερνή μας περηφάνια να τελευτήσει πάνω στα σκουπίδια. Μα πάλι ήξερα πως οι στρατιώτες δε θα τον αφήνανε, - ήτανε άνθρωπος δικός τους∙ όμως η θεία πρόνοια είχε φροντίσει άλλα για το Γλάρο. *** Περάσανε δυο χρόνια στη διοίκηση, ήλθε διαταγή να παραδώσω την Επιλαρχία. Ο κυρ-Αντώνης τό ‘μαθε από τους πρώτους. Ένα πρωί, που τον χαιρέτησα, ρώτησε πότε θα φύγω για την «πολιτεία», - ήθελε, λέει, να με δει. Του υποσχέ­θηκα, με όλες τις φροντίδες μου, θα πήγαινα το δίχως άλλο να τον αποχαιρετήσω.

- Έχουμε κάτι για να πούμε εμείς οι δυο... μου τόνισε με σημασία∙ και το θεώρησα πολύ σημαντικό, για να τ’ αφήσει τελευταίο. Παραμονές της αναχώρησης κι’ ετοιμαζόμαστε για την παράδοση της Επιλαρχίας. Ο Παναγιώτης με πήρε ανήσυχος στο «μαγνητικό» να μου πει πως τα περίπολα περι­μα­ζέψανε τον κυρ-Αντώνη στο Νησάκι χτυπημένο άσχημα και πως κάποιο σοβαρό επει­σόδιο είχε συμβεί με το τούρκικο φυλάκιο. Ο ίδιος έφευγε για το φυλάκιο με το γιατρό και το νοσοκομειακό της Μονάδας. Τον βρήκανε σε κακό χάλι. Ήτανε η εποχή, που κατεβήκανε τα νερά του ποταμού και οι Τούρκοι βοσκοί περνούσανε τα βουβάλια τους εδώθε στο Νησί, να βόσκουνε, - βάλανε μπρος να κάμουνε κατοχή. Ο κυρ-Αντώνης περνούσε απέναντι με τη μπλάβα του, να προστατεύει το Νησί και το μποστάνι του, που τό ‘χε φυτεμένο επί τούτου. Πρόγκιζε με τη βέργα του βουβάλια και βοσκούς, τους έδιωχνε να πάνε στο δικό τους τόπο.

- Ούρ, μωρέ, εδώ ‘ναι το ελληνικό, να πάτε πέρα στην Τουρκιά σας... Εκείνοι τα μαζεύανε και φεύγανε. Ο Τούρκος σκοπός τους απόπαιρνε από το φυλά­ κιο, «ούρ, ούρ», γυρνάτε πίσω. Εκείνο το πρωί του κυρ-Αντώνη του τη στήσανε και την ώρα που σαλαγούσε με τη βέργα τα βουβάλια∙ πετάχτηκαν πίσω από τα κλαριά πεντέξι ανθρώποι με τη βέργα, του ρίξανε στα πόδια και τον κλαδέψανε, τον ραβδίσανε σε όλο το σώμα.

- Αυτοί, μωρέ, δεν ήτανε βοσκοί, ήτανε νέοι άνθρωποι και ξουρισμένοι, τους εξηγούσε ο κυρ-Αντώνης ανάμεσα στα βογκητά και το βρισίδι για τον Τούρκο. Άκουγε τις φωνές του αξιωματικού απέναντι, «βουρ!, βουρ!, βούρουνουζ», βαράτε τον, μέχρι που τον αφήσανε ξερό στον τόπο. Ριχτήκανε απέναντι στο Νησί τα παιδιά του φυλάκιου με το Λοχία τους, ακούσανε από τον κυρ-Αντώνη τα συγχωριανά τους.

- Τι τά ‘χετε, μωρέ, τα όπλα σας και δεν τους ρίχνετε. Δε με πονεί το σώμα μου, παρά ο τόπος με πονεί. - και δόστου τους κατσάδιαζε με τη σειρά∙ - ο Λοχίας φουρκισμένος, να σκάσει.

- Και γω τους έχω άχτι, κυρ-Αντώνη μου, μα δε μπορώ ν’ ανοίξω και τον πόλεμο για τα βουβάλια∙ -ας ήτανε στο χέρι μου και σού ‘λεγα. Ο γέρος απελπίστηκε.

- Κρίμα, μωρέ καλό παιδί… δεν έχετε και λίγο άχτι στην καρδιά, δεν τονε ξέρετε τον Τούρκο από την καλή του. Σα μη δε βλέπετε που γλύφουνε ολημερίς τη γη μας, - σήμερα με το βόδι τους, αύριο με το πόδι τους. Ο Τούρκος πρέπει να σε σκιάζεται, γιατί ‘σαι ξεγραμ­μένος... Οι νοσοκόμοι τον φασκιώσανε με τους επίδεσμους, χέρια- πλευρά κεφάλι. Πονούσε αφόρητα το στήθος του, τού ‘χανε σπάσει τα πλευρά και δεν μπορούσε ν’ αναπ­νεύ­σει. Έμεινε λίγες μέρες στο Νοσοκομείο. Τη μέρα της παράδοσης οι στρατιώτες της αγγαρείας των σκουπιδιών τον βρήκανε στο πόστο με τους γλάρους του.

- Πώς είσαι μπάρμπα-Αντώνη...

- Καλά είμαι, μωρές παιδιά, μόνο να σας ζητήσω και μια χάρη, που δεν μπο­ ρώ να σηκωθώ∙ σήμερα μη σκεπάστε τα βαρέλια... και έγειρε ανήμπορος στα σκουπί­δια. Οι στρατιώτες τον σήκωσαν στα χέρια και τον πήγανε με το καμιόνι στο καλύβι του. Ο γιατρός της Μονάδας, που ειδοποιήθηκε, βγήκε απ’ την παράταξη κι’ έφυγε κατευ­θείαν με την «αμπουλάνς» του. Η τελετή της παράδοσης προχώρησε κανονικά. Διαβάστηκε η Ημερήσια Διαταγή, ανταλλάξαμε προσφωνήσεις με το νέο Διοικητή, ακολούθησε η παρέλαση της Επιλαρχίας και η καθιερωμένη μικρή δεξίωση. Εμένα ο νους μου έτρεχε στο Γλάρο. Αποχώρησε ο Μέραρχος και γυρίσαμε στο Διοικητήριο να ξεζωστούμε τα σπαθιά και να εγκαταστήσουμε το νέο Διοικητή. Ζητήσανε τον Παναγιώτη στο τηλέφωνο, να φύγει γρήγορα για τα πολυβολεία που είχανε πιάσει φωτιά. Φύγαμε όπως είμαστε, με τη στολή και τα σπαθιά μας. Να δω κι’ εγώ τον κυρ-Αντώνη, να τον αποχαιρετήσω, όπως του είχα υποσχεθεί. Στο Λαγοβούνι καίγονταν η καλαμιά. Οι καψάλες στροβιλίζονταν με τους καπνούς και γεμίζανε τον τόπο∙ μας μπαίνανε στα μάτια, καθίζανε στη στολή μας. Ο Παναγιώτης είδε τη φωτιά από μακριά και πήγε κατευθείαν στα πολυβολεία. Είχανε αρπάξει τα ξύλινα υποστυ­λώματα, - το ένα είχε κιόλα σωριαστεί στο χώμα∙ άλλο παραδίπλα κουφόκαιγε τυλιγ­μένο στους καπνούς. Ο αγέρας έσερνε τη φωτιά στο λόφο του κυρ-Αντώνη. Κάποιοι ανθρώποι του χωριού είχανε καταπιαστεί με τη φωτιά, προσπαθούσανε να σώσουνε το καλύβι του. Στεκόμουνα καταμεσί στην καψάλα και τους καπνούς, προσπάθησα να ξεχωρίσω τον κυρ-Αντώνη να παλεύει με τη φωτιά, ευτυχισμένος τέλεια, που, επιτέλους, καίγονταν τα πολυβο­λεία. Ομολογώ, αμάρτησα στη σκέψη μου, τον είχα μεγάλο άχτι το γερο­-πεισμα­τάρη, που γίνονταν το χατίρι του∙ ήθελα μια φορά κι’ εγώ να του τα ψάλ­λω. Όμως, για κάποιο λόγο ανεξήγητο, ο γέροντας δε φαίνονταν στο μέτωπο της φωτιάς. Κατάλαβα πως πρέπει νά ‘τανε πολύ βαριά, με κυρίεψε κακό προαίσθημα. Εκείνη τη στιγμή φάνηκε στην πόρτα του καλυβιού ο παπάς, που έβγαινε με τα δισκο­πότηρα κάτω απ’ το επιτραχήλι του∙ - κι’ είχε ο Γλάρος να μου πει κάτι πολύ μεγάλο... Έμεινα ασάλευτος με το σπαθί στη μαυρισμένη καλαμιά, κοίταζα τα πολυβολεία μας που καίγονταν και τη φωτιά που έτρεχε προς το καλύβι. Οι σκέψεις μου θεριεύανε, τρέχανε αφηνιασμένα άλογα, σαν που τα κέντριζε η φλόγα της φωτιάς, με πήγαιναν στο βράχο Καλε - Γκρότο... Δεν πρόλαβα να συνέλθω καλά-καλά, όταν είδα το άσπρο σύννεφο των γλάρων να υψώνεται από τη σκεπή του καλυβιού, να παίρνει ύψος και ν’ αλαργεύει νότια, στο μήκος του ποταμού. Ψηλά από το κάστρο του Διδυμότειχου μου φάνηκε πως κάποιος ξέκοψε∙ πέταξε στ’ ανατολικά. Ðåñßðëïõò

65

Νομαρχία Πειραιά | Ημερολόγιο 2010

Σ

τον Πολυχώρο Απόλλων είναι αφιερωμένο το ημερολόγιο της Νομαρχίας Πειραιά για το 2010, με φωτογραφίες από τις εκθέσεις του χώρου και τις εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται εκεί. Στον Πολυχώρο είναι εγκαταστημένο το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης που παρουσιάζει πλούσιο και σπάνιο αρχειακό υλικό από τον αγώνα των αντιστασιακών στην ευρύτερη περιοχή του Πειραιά. Επίσης υπάρχει μόνιμη έκθεση με έργα από τον Σύλλογο Γλυπτών Ελλάδος. Στον πολυχώρο πραγματοποιούνται και περιοδικές εκθέσεις καλλιτεχνών και πλήθος πολιτιστικών, επιστημονικών και κοινωνικών εκδηλώσεων. Το ημερολόγιο προλογίζει ο Νομάρχης Πειραιά κ. Γιάννης Μίχας ο οποίος υπογραμμίζει: «στην Νομαρχία Πειραιά, ο πολιτισμός που οραματιζόμαστε και επιδιώκουμε, ως επιλογή και στάση ζωής, είναι ο ανοιχτός πολιτισμός. Ο πολιτισμός που δεν κάνει διακρίσεις, δε ζητά αντίτιμο για τη συμμετοχή και καλεί όλους να συμμετάσχουν στη δημιουργία, στην ελεύθερη έκφραση, στην καλλιτεχνική αναζήτηση, στην επικοινωνία, στην αισθητική απόλαυση και τις πηγές γνώσεις που η τέχνη, στην κάθε της μορφή, προσφέρει. Αυτό το στόχο, αυτή την προοπτική, αυτό το όραμα ήλθε να υπηρετήσει η δημιουργία και λειτουργία του Πολυχώρου «Απόλλων», στα Καμίνια, ως στέγη υποδοχής και ανάπτυξης πολιτιστικών, εκπαιδευτικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων».

Ένωση Αποστράτων Αξιωματικών Ναυτικού Ημερολόγιο 2010

Γενικό Επιτελείο Ναυτικού | Ημερολόγιο 2010

Γ

ια άλλη μια χρονιά το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού κυκλοφόρησε ημερολόγιο για την νέα χρονιά. Το ημερολόγιο του Πολεμικού Ναυτικού είναι μια χρηστική ατζέντα η οποία περιέχει το πιο ενημερωμένο επετειολόγιο σχετικά με την ναυτική μας ιστορία. Παράλληλα, αυτή τη χρονιά παρουσιάζει αφιέρωμα στο Θ/Κ Αβέρωφ το οποίο το 2010 συμπληρώνει 100 χρόνια από την καθέλκυσή του (καθελκύστηκε στις 12 Μαρτίου 1910 στο Λιβόρνο της Ιταλίας και παρελήφθη το Μάιο του 1911). Το αφιέρωμα συμπληρώνουν σπάνιες φωτογραφίες από διάφορες εποχές δράσης του ιστορικού πλοίου.

K

αι για φέτος η Ένωση Αποστράτων Αξιωματικών του Ναυτικού εξέδωσε επιτοίχιο ημερολόγιο για τη νέα χρονιά. Το ημερολόγιο παρουσιάζει σύγχρονα πλοία του Πολεμικού μας Ναυτικού, από εντυπωσιακές φωτογραφίσεις του κ. Ν. Παπαδόπουλου. Παράλληλα απεικονίζεται και ένα περιπολικό πλοίο του Λιμενικού Σώματος σε περιπολία που συμβολίζει τους δεσμούς της ΕΑΑΝ με τους αξιωματικούς του Λ.Σ. οι οποίοι επίσης αποτελούν μέλη της Ένωσης.

Ναυτικός Αθλητικός Όμιλος Περάματος | Ημερολόγιο 2010

Ε

πιτοίχιο ημερολόγιο για το νέο έτος κυκλοφόρησε ο Ναυτικός Αθλητικός Όμιλος Περάματος. Η έκδοση κοσμείται με κείμενα και φωτογραφικό υλικό για την ιστορία και τις δράσεις του Ομίλου. Παράλληλα υπάρχει αφιέρωμα για τον αείμνηστο τέως Πρόεδρο του Ομίλου Νικόλαο Κουμιώτη. Μια αισιόδοξη νότα δίδουν οι φωτογραφίες των μικρών φίλων του Ομίλου, από 7 έως 15 ετών, οι οποίοι φοιτούν στη Σχολή Εκπαιδεύσεως Ιστιοπλοΐας Τριγώνου με σκάφη Οptimist και Laser. Τους ευχόμαστε καλές επιτυχίες και στον εκπαιδευτή τους κ. Ιωάννη Παπάζογλου καλή συνέχεια στο σπουδαίο έργο του και στην συνεισφορά του στην καλλιέργεια της αγάπης των νέων για την θάλασσα και το ευ αγωνίζεσθαι.

66

Ðåñßðëïõò

Παρουσιάσεις Ημερολογίων

Μουσείο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης | Ημερολόγιο 2010 & κατάλογοι εκθέσεων

Η

Διεύθυνση του Ρωσικού Μουσείου Ερμιτάζ απέστειλε στο Μουσείο το ημερολόγιο που εξέδωσαν για το 2010 καθώς και καταλόγους εκθέσεων που πραγματοποιούνται στο μεγάλο αυτό πολιτιστικό ίδρυμα. Σχέσεις με το σπουδαίο αυτό μουσείο, ένα από τα μεγαλύτερα παγκοσμίως, ανέπτυξε η ίδια η Πρόεδρος κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου Παλούμπη κατά την επίσκεψή της εκεί τον Ιούνιο του 2009. Το Ερμιτάζ αποτελεί ένα από τα παλαιότερα μουσεία στον κόσμο, καθώς και ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της Αγίας Πετρούπολης. Φιλοξενείται σε ένα συγκρότημα έξι κτιρίων, τα παλαιά Χειμερινά Ανάκτορα, στις όχθες του ποταμού Νέβα. Ανάμεσα στα σημαντικά εκθέματα του μουσείου, περιλαμβάνεται η συλλογή έργων δυτικοευρωπαϊκής τέχνης με έργα των Λεονάρντο ντα Βίντσι, Ωγκύστ Ροντέν, Πάμπλο Πικάσσο, Ανρί Ματίς, Πωλ Γκωγκέν, Πωλ Σεζάν, Κλωντ Μονέ, Ρέμπραντ και άλλων. Φιλοξενούνται ακόμα εκθέματα από την αρχαία Ελλάδα, την Αίγυπτο και τη Ρώμη, καθώς και μεγάλες συλλογές ειδών κοσμηματοποιίας. Ο συνολικός αριθμός των έργων που ανήκουν στις συλλογές του Ερμιτάζ ξεπερνούν τα 3.000.000. Το Ερμιτάζ ιδρύθηκε ουσιαστικά από την Μεγάλη Αικατερίνη στα 1764, επί σχεδίων του Γάλλου αρχιτέκτονα Βαλλέν ντε λα Μοντ όταν απέκτησε μαζικά 200 έργα ζωγραφικής. Ρώσοι πρέσβεις, έλαβαν στη συνέχεια εντολή να αγοράσουν τις σημαντικότερες συλλογές έργων τέχνης που προσφέρονταν προς πώληση. Αρχικά, τα έργα αποτελούσαν ιδιωτική συλλογή της αυτοκράτειρας και διατηρούνταν στα Χειμερινά Ανάκτορα, αρχιτεκτονικό έργο του Μπαρτολομέο Ραστρέλι, την περίοδο 1754-1762. Το 1783 ξεκίνησε επίσης η κατασκευή του Θεάτρου Ερμιτάζ, ενός από τα σημερινά κτίρια του μουσείου, η οποία ολοκληρώθηκε το 1787. Μετά το θάνατο της Αικατερίνης Β’ της Ρωσίας, τα χειμερινά ανάκτορα εγκαταλείφθηκαν ως αυτοκρατορική κατοικία από τον διάδοχο της, Πέτρο Α’, ο οποίος δεν στήριξε την ενίσχυση του μουσείου, εμπλουτίζοντας τη συλλογή του μόνο με δύο νέους πίνακες. Αντιθέτως, οι διάδοχοί του, έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στο Ερμιτάζ και τα επόμενα χρόνια, επί αυτοκρατορίας του Αλεξάνδρου Α’ και

του Νικολάου Α’ η συλλογή έργων του εμπλουτίστηκε σημαντικά με νέα έργα τέχνης, καλύπτοντας ακόμα και περιόδους της αρχαιότητας. Προκειμένου να στεγαστούν κατάλληλα, ο Νικόλαος Α’ παρήγγειλε στον Βαυαρό αρχιτέκτονα Leo von Klenze, που είχε χαράξει το σχέδιο της Αθήνας ως νέας πρωτεύουσας), την κατασκευή ενός νέου κτιρίου (Νέο Ερμιτάζ), το οποίο εγκαινιάστηκε τελικά στις 5 Φεβρουαρίου του 1852 και αποτέλεσε το πρώτο μουσείο της Ρωσίας, ανοιχτό σε επισκέπτες. Δυστυχώς στη περίοδο της Ρωσικής επανάστασης, το αυτοκρατορικό Ερμιτάζ υπέστη μεγάλη καταστροφή αν και κηρύχθηκε δημόσιο μουσείο, ενώ μετά το τέλος της, φιλοξένησε το Μουσείο της Οκτωβριανής Επανάστασης στα Χειμερινά Ανάκτορα, το οποίο έκλεισε στα μέσα της δεκαετίας του 1930. Την διετία 1932-1934, έργα από τις συλλογές του Ερμιτάζ πωλήθηκαν, με πρωτοβουλία της Σοβιετικής κυβέρνησης για την εξεύρεση χρημάτων. Εκτιμάται ότι 2.880 πίνακες κλάπηκαν και ένα μικρό μέρος εξ αυτών συμμετείχαν σε δημοπρασίες, μεταξύ αυτών και πίνακες που θεωρούνται σήμερα κλασικοί. Την ίδια περίοδο, έργα μεταφέρθηκαν από το Ερμιτάζ σε άλλα ρωσικά μουσεία όπως το Μουσείο Πούσκιν στη Μόσχα. Η απώλεια έργων συνεχίστηκε σε μικρότερη κλίμακα και τα επόμενα χρόνια, μέχρι τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, το 1945. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, το μουσείο αφού πρώτα εκκενώθηκε, υπέστη νέες ζημιές, ενώ σημαντικό μέρος από τις συλλογές του διασώθηκε και φυλάχτηκε, μέχρι την επαναλειτουργία του. Τα τελευταία χρόνια, από το 1990 το Ερμιτάζ απέκτησε τη παλιά του αίγλη ακολουθώντας μια μητροπολιτική πολιτιστική ανάπτυξη υιοθετώντας μία σειρά από πρωτοβουλίες συνεργασιών και φιλόδοξων πολιτιστικών προγραμμάτων. Τον Ιούνιο του 2000, υπογράφτηκε συμφωνία μελλοντικής συνεργασίας του Ερμιτάζ με το Μουσείο Γκούγκενχαϊμ, ενώ στις 25 Νοεμβρίου του 2000, εγκαινιάστηκε ειδική πτέρυγα στο ανάκτορο Σόμερσετ του Λονδίνου, με έκθεση έργων που ανήκουν στις συλλογές του Ερμιτάζ. Από τις 24 Φεβρουαρίου του 2004, λειτουργεί επίσης το Ερμιτάζ του Άμστερνταμ, το οποίο αποτελεί παράρτημα του μουσείου στην ολλανδική πόλη.

Μουσείο Καπνού Δήμου Καβάλας | Ημερολόγιο 2010

Έ

να όμορφο ημερολόγιο για το νέο έτος μας απέστειλε ο δραστήριος Πρόεδρος του Δ.Σ. του Μουσείου Καπνού του Δήμου Καβάλας. Το ημερολόγιο, σε μορφή πυραμίδας, κοσμείται από ζωγραφιές μαθητών που συμμετείχαν στον διαγωνισμό ζωγραφικής που διοργανώθηκε σε συνεργασία με την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση της Νομαρχίας της Καβάλας. Οι μικροί μαθητές εικονογράφησαν σκηνές από την καλλιέργεια και επεξεργασία του καπνού από ιστορίες που έχουν ακούσει από τους γονείς τους ή παππούδες τους ή από παλαιές φωτογραφίες που είδαν στο Μουσείο. Το ημερολόγιο χαιρετίζει ο Δήμαρχος Καβάλας κ. Κωνσταντίνος Σιμιτσής ο οποίο σημειώνει «η συνεργασία του Μουσείου Καπνού του Δήμου Καβάλας με τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης μέσω του διαγωνισμού ζωγραφικής απέδωσε καρπούς και έδωσε τη δυνατότητα στα παιδιά να αποτυπώσουν στο χαρτί τον κόπο και το μόχθο των καπνοκαλλιεργητών. Συγχαίρω όλα τα παιδιά που συμμετείχαν στο διαγωνισμό, ανεξάρτητα αν διακρίθηκαν ή όχι, και εύχομαι το 2010 να είναι μια δημιουργική και αποδοτική χρονιά γεμάτη υγεία και όμορφες στιγμές με τις οικογένειές τους». Επίσης στο ημερολόγιο χαιρετίζουν ο Πρόεδρος του Μουσείου κ. Ι. Βύζικας και ο Διευθυντής Πρωτοβάθμια Εκπαίδευσης Ν. Καβάλας κ. Ν. Ζυγούλης. Ðåñßðëïõò

67

Δικηγορικός Σύλλογος Πειραιά | «Θάλασσα και καράβια», Ημερολόγιο 2010

Τ

ο ημερολόγιο του Δικηγορικού Συλλόγου Πειραιά μας απέστειλε το Δ.Σ. για την βιβλιοθήκη του Μουσείου. Το ημερολόγιο συμπεριλαμβάνει πολύ χρήσιμες πληροφορίες για τους νομικούς. Παράλληλα στις σελίδες του ημερολογίου παρουσιάζεται ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο σχετικά με την ιστορία και την εξέλιξη του ημερολογίου από τον Δημήτριο Σταθακόπουλο, Δικηγόρο Πειραιά και μέλους του Δ.Σ. του Δ.Σ.Π., το οποίο αναδημοσιεύουμε παρακάτω. Ευχαριστούμε πολύ τον συγγραφέα για την άδεια αναδημοσίευσης. ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΥ (ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ) ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΥ Στο παρόν εισαγωγικό σημείωμα –που για δεύτερη φορά συνοδεύει τη ετήσια έκδοση του δικηγορικού εντύπου ημερολογίου του Δ.Σ.Π.– γίνεται μια προσπάθεια, στοιχειώδους ενδεικτικής αναφοράς, στις περιπέτειες του ημερολογίου, όπως αυτό καθιερώθηκε κατ’ αρχάς στον Δυτικό πολιτισμό και στην συνέχεια σ’ όλο τον κόσμο –τουλάχιστον για τις διεθνείς σχέσεις και συναλλαγές– δεδομένου ότι άλλοι πολιτισμοί (π.χ. Κινεζικός) είχαν και έχουν διαφορετική «εσωτερική» ημερολογιακή μέτρηση. Όμως εξ αρχής –και αυτό ισχύει για όλους τους λαούς– πολύτιμα σύμβολα για τη μέτρηση του χρόνου απετέλεσαν ο ήλιος και η Σελήνη με τις διαδοχικές φάσεις τους. Τα ημερολόγια των αρχαίων Ελλήνων (που όντως ήταν πολλά και ποικίλα αναλόγως της Πόλης), ήταν συνδυαστικά, δηλαδή σεληνοηλιακά, αφού ελάμβαναν υπόψιν τους, τόσο τις φάσεις της σελήνης, όσο και την κίνηση του ήλιου, στην εκλειπτική του τροχιά. Πέραν τούτου, σε κάθε Πόλη, το έτος είχε διαφορετική εποχή ενάρξεως (θέρος, φθινόπωρον, χειμών, άνοιξις), οι δε μήνες είχαν διαφορετικά ονόματα και όλα αυτά βασιζόμενα σε άρχοντες, ιερείς, κ.λ.π. Με τον καιρό όμως, οι Έλληνες υιοθέτησαν, το ηλιακό ημερολόγιο, όπως αυτό διαμορφώθηκε το 45 π.Χ. από τον Σωσιγένη, τον Αλεξανδρινό αστρονόμο, για λογαριασμό του Ιουλίου Καίσαρα, ο οποίος θέλησε να βάλει τάξη και στο χάος του Ρωμαϊκού ημερολογίου, για λόγους φυσικά διευκόλυνσης της ενιαίας διοίκησης της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Στηριζόμενος στο ηλιακό έτος, επιμήκυνε κατ’ αρχάς το έτος 45 π.Χ. στις 455 ημέρες (εξ’ ου και το έτος εκείνο ονομάστηκε annum confusionis / έτος συγχύσεως), ενώ στη συνέχεια για να εξισορροπήσει την σύγχυση, προσέθεσε στους Ρωμαϊκούς μήνες των 29 ή 30 ημερών, (αναλόγως), ακόμα μία (1) ή δύο (2) ημέρες, ώστε να συμπληρωθεί ο αριθμός των 365 ημερών, (= 1 έτος), διαπιστώνοντας παράλληλα, ότι η Γη για να περιστραφεί γύρω από τον ήλιο ήθελε 365 ημέρες και 6 ώρες, οπότε κάθε τέσσερα χρόνια έπρεπε το έτος να έχει 366 ημέρες (6 ώρες το έτος Χ 4 χρόνια =24 ώρες, ή μία ημέρα) για να καλυφθεί αυτή η «ανωμαλία». Η επιπλέον ημέρα προστέθηκε στον Φεβρουάριο, ο οποίος για θρησκευτικούς λόγους (ήταν αφιερωμένος στους Θεούς του κάτω κόσμου), είχε μείνει με 28 ημέρες (σε αντιδιαστολή των υπολοίπων μηνών που είχαν 30 ή 31 ημέρες). Επειδή η εμβόλιμη μέρα, μπήκε μετά την 6η προ των Καλενδών του Μαρτίου, ονομάστηκε «δις έκτη προ των Καλενδών» και έτσι τα έτη αυτά ονομάστηκαν «δίσεκτα». Το Ιουλιανό ημερολόγιο, έγινε το επίσημο ημερολόγιο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και επικράτησε αργότερα σ’ όλη την Ευρώπη, μέχρι την διόρθωση και αντικατάστασή του, από τον πάπα Γρηγόριο ΙΓ΄ το 1582. Η βασική διόρθωση συνίστατο στο εξής: Ο Σωσιγένης είχε υπολογίσει το έτος σε 365, 25 ημέρες, αντί των 365,242217!!! Αυτή όμως η μικρή απόκλιση κάθε 128 χρόνια προσέθετε στο ημερολόγιο σχεδόν μία (1) ημέρα παραπάνω!!! Στα χρόνια λοιπόν του πάπα Γρηγο68

Ðåñßðëïõò

ρίου ΙΓ΄, η διαφορά είχε φτάσει τις δέκα (10 ημέρες). Έτσι ο πάπας, μελετώντας τις σημειώσεις του Νικηφόρου Γρηγορά (14ος αιώνας), - που μιλούσε για τα λάθη του Ιουλιανού και πρότεινε διορθώσεις - , με τη βοήθεια του αστρονόμου Λίλιο Καλαμπρέζε, την 4η Φεβρουαρίου 1582, «προσπέρασε» 10 ημέρες και έτσι αντί να ξημερώσει η 5η Φεβρουαρίου, ήρθε η 15η Φεβρουαρίου 1582!!! Το νέο ημερολόγιο που ονομάστηκε «Γρηγοριανό», σταδιακά υιοθετήθηκε απ’ όλα τα κράτη της Ευρώπης, καθώς και από την Ελλάδα μόλις το 1923, αφού η καθυστέρηση οφειλόταν σε θρησκευτικά αίτια, που ακόμα ταλανίζουν και χωρίζουν την ορθόδοξη εκκλησία, σε «Γρηγοριανούς» και «Ιουλιανούς / παλαιοημερολογίτες» (όπως π.χ. το Αγ. Όρος, οι Ορθόδοξοι των Βαλκανίων και της Ρωσίας που εορτάζουν με το παλαιό ημερολόγιο). Το Γρηγοριανό ημερολόγιο, ισχύει σήμερα παγκοσμίως και παράλληλα, με άλλα ημερολόγια (π.χ. ισλαμικό, Ινδικό, Κινεζικό κλπ), όχι τόσο ως εορτολόγιο, αλλά ως κοινή – παγκόσμια μονάδα μέτρησης του χρόνου, καθάρα και μόνον για τις διεθνείς συναλλαγές και σχέσεις. Τέλος, δύο κουβέντες και για την ονομαστική των ημερών της εβδομάδας: Οι αρχαίοι Έλληνες τις ημέρες της εβδομάδας, τις είχαν αφιερωμένες στους Θεούς τους, έτσι έκαναν και οι Ρωμαίοι, δηλαδή: Lunedi = σελήνη, Martedi = Άρης, Mercoledi = Ερμής, Giovedi = Ζεύς, Venerdi = Αφροδίτη, Saturn = Κρόνος και μετά Sabbato = εβραϊκή επιρροή από το Sabbath που σημαίνει ανάπαυσις και Domenica = η μέρα του Κυρίου / dominus (χριστιανική επιρροή). Σημειωτέον ότι οι παραπάνω ονομασίες ισχύουν ακόμα, έστω και ελαφρώς παραλαγμένες σ’ όλο το δυτικό κόσμο.

(Monday = σελήνη, Tuesday, ο Άρης των βορείων, Thursday, ο Άρης των Βορείων, Wednesday, ο Δίας των Βορείων, Friday, η Αφροδίτη των βορείων, Saturday, ο Κρόνος, Sunday, ο ήλιος). Στον Ελληνικό ορθόδοξο πολιτισμό, για να μην υπάρχει η ανάμνηση του «Εθνικού» παρελθόντος του δωδεκάθεου, οι μέρες τις εβδομάδας, με πρώτη την Κυριακή = ημέρα του Κυρίου, ονομάστηκαν απλά αριθμητικά, Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη, (προ)Παρασκευή εκκλησιάσματος της Κυριακής και Σάββατο (ανάπαυσις). Οι αρχαίοι Ρωμαίοι άρχισαν τη νέα χρονιά τους την 1ην Μαρτίου και οι μήνες ήταν οι εξής: Martius = ο μήνας του Άρη, Aprilius = ανοίγω / άνοιξις, Majius = θεά Τζούνα – Ήρα, Julio = προς τιμήν του Αυγούστου, Settebre = έβδομος μήνας, Ottobre = όγδοος μήνας, Novebre = ένατος μήνας, Dicebre = δέκατος μήνας, Jennaio = θεός Ιανός, Febbraio = ο αντίστοιχος Ήφαιστος, αλλά ως θεός του κάτω κόσμου. Με την έλευση του Χριστιανισμού παρότι το εκκλησιαστικό έτος άρχιζε και αρχίζει την 1η Σεπτεμβρίου (αρχή Ινδικτιώνος), καθώς και το αγροτικό / επαγγελματικό των πόλεων / δικαστικό κλπ, για λόγους πάλι θρησκευτικούς, καθιερώθηκε ως ημερολογιακή αρχή του, η 1η Ιανουαρίου (κυρίως για να ξεχαστούν οι Ρωμαϊκές γιορτές της γέννησης του Sole invictus / ανίκητου ήλιου που εορταζόταν την 21 Δεκεμβρίου και για 12 ημέρες, οι οποίες καλύφθηκαν από τις γιορτές των Χριστουγέννων). Αυτή η πρακτική δημιούργησε περαιτέρω συγχύσεις κι έτσι παρότι σήμερα λέμε Σεπτέμβριος, Οκτώβριος, Νοέμβριος, Δεκέμβριος, δηλαδή ετυμολογικά / ερμηνευτικά: Έβδομος, Όγδοος, Ένατος και Δέκατος, ουσιαστικά εννοούμε Ένατος, Δέκατος Δωδέκατος μήνας!!! Με «ψευδώνυμα» λοιπόν και φάλσους υπολογισμούς, που άλλα σημαίνουν και άλλα εννοούμε, οι άνθρωποι επί χιλιάδες χρόνια μετράμε, το χωρο-χρονικό συνεχές μας, το οποίο όμως όσο κι αν προσπαθούμε να το ορίσουμε και να το «ελέγξουμε», πάντα θα μας ξεπερνάει αφήνοντας μας πίσω ως μοναδικές θεϊκές και συνάμα αμελητέες ενεργειακές οντότητες...!!! Εύχομαι ολόψυχα ένα ποιοτικό και δημιουργικό 2010. Δημήτρης Σταθακόπουλος Δικηγόρος Πειραιά, Μέλος του Δ.Σ. του Δ.Σ.Π.

Παρουσιάσεις Ημερολογίων

Ελληνικός Σύνδεσμος Υποβρυχίων | Ημερολόγιο 2010

Κ

υκλοφόρησε το ημερολόγιο του Ελληνικού Συνδέσμου Υποβρυχίων για το 2010 με το πιο ενημερωμένο επετειολόγιο της ιστορίας των ελληνικών υποβρυχίων. Όπως σημειώνεται στον πρόλογο του «το ημερολόγιο του 2010, με το ένθετο επετειολόγιο των υποβρυχίων, είναι μια προσπάθεια του Συνδέσμου μας, προς την κατεύθυνση να θυμίζει σε όλους την ένδοξη ιστορία της δράσης των Ελληνικών Υ/Β κατά τον Β΄ Π.Π., με τα τέσσερα απολεσθέντα Υ/Β και τους 106 νεκρούς. Κατά την διάρκεια του Πολέμου διήνυσαν περισσότερα από 91.000 ν. μίλια εν επιφανεία και εν καταδύσει, πλέοντας περισσότερο από 19.000 ώρες. Η αξιοθαύμαστη και ηρωική δράση όλων των Υ/Β μας, που εκτέλεσαν 66 πολεμικές περιπολίες βυθίζοντας 3 πολεμικά πλοία (Αντιτορπιλικό, Υποβρύχιο, Ναρκοθέτιδα), 11 εμπορικά και 21 ιστιοφόρα, καθώς και 17 ειδικές πολεμικές αποστολές ομάδων ειδικών δυνάμεων, αναγνωρίστηκε από όλους τους συμμάχους και ιδιαίτερα από το Βρεττανικό Ναυαρχείο με κολακευτικά σχόλια για την επαγγελματικότητα των πληρωμάτων και την αποτελεσματικότητά τους στις αναληφθείσες αποστολές». Το ημερολόγιο κοσμούν σπάνιες φωτογραφίες με τα ιστορικά μας υποβρύχια.

Ελληνική Θαλάσσια Ένωση | «Θάλασσα και καράβια», Ημερολόγιο 2010

Γ

ια τέταρτη χρονιά η Ελληνική Θαλάσσια Ένωση παρουσίασε ένα καλαίσθητο ημερολόγιο για το νέο έτος, αφιερωμένο στη θάλασσα και στα καράβια. Το ημερολόγιο κοσμείται από δώδεκα πίνακες οι οποίοι προέρχονται από την Εθνική Πινακοθήκη, το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος και ιδιωτικές συλλογές. Η έκδοση έχει διάτρητα σημεία ώστε μετά το πέρας κάθε μήνα να αποκόπτεται το κομμάτι που συμπεριλαμβάνει τον πίνακα και να μπορεί να γίνει ένα μικρό καδράκι. Παράλληλα η παρουσίαση συμπληρώνεται με πληροφορίες για τους ζωγράφους καθώς και αποσπάσματα από λογοτεχνικά κείμενα με θέμα την θάλασσα. το ημερολόγιο προλογίζει ο Πρόεδρος της Ε.Θ.Ε. Αντιναύαρχος (ε.α.) Ξενοφών Μαυρογιάννης Π.Ν. ενώ τηνιστορία της Ένωσης παρουσιάζει ο Α΄ Αντιπρόεδρος του Δ.Σ. Υποναύαρχος (ε.α.) Αναστάσιος Κοντογιάννης Π.Ν. Την Επιμέλεια του ημερολογίου έκανε ο Μουσειολόγος του Ν.Μ.Ε κ. Χ. Τορτορέλης.

Πολεμικό Μουσείο | Ημερολόγιο 2010

T

ο ημερολόγιο του Πολεμικού Μουσείου για το νέο έτος είναι αφιερωμένο στη Θάλεια Φλωρά-Καραβία. Παρουσιάζονται 64 σχέδιά της από κάρβουνο, μολύβι και χρώματα παστέλ, σε χαρτί, τα οποία σχεδίασε στα πολεμικά μέτωπα, από το 1912 έως και το 1941, ακολουθώντας τα ελληνικά στρατεύματα ως πολεμική ανταποκρίτρια. Παράλληλα παρουσιάζονται σπάνια ντοκουμέντα από την ζωή της, φωτογραφίες, η άδεια αναχωρήσεως στη Μικρά Ασία, κ.ά. ενώ η Ιστορικός Β.Μ. Μπαλαμπανέρη - Ξάνθη γράφει ένα αναλυτικό βιογραφικό της ζωγράφου. Το ημερολόγιο προλογίζει ο Πρόεδρος του Δ.Σ. Αντιστράτηγος Γ. Τσιμόγιαννης του Πολεμικού Μουσείου ο οποίος υπογραμμίζει ότι «...το αφιέρωμα αυτό στη Θάλεια Φλωρά - Καραβία ας είναι ένα ταπεινό μνημόσυνο στη θαρραλέα και ρομαντική γυναίκα, που ξεπερνώντας την εποχή της ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα της πατρίδας και από το μετερίζι της έδωσε τον δικό της αγώνα με τη λήθη σπεύδοντας να βιώσει και να αποθανατίσει μεγάλες στιγμές των Ελλήνων». Την εξαιρετική έκδοση επιμελήθηκε ο Ταξίαρχος Σπ. Α. Γεραμάνης ενώ την καλλιτεχνική επιμέλεια υπογράφει ο Κ.Ι. Σπυριούνης.

Γυμνάσιο Νάουσας Πάρου | Ημερολόγιο 2010

Τ

ο Γυμνάσιο Νάουσας Πάρου μας απέστειλε ένα όμορφο και πρωτότυπο ημερολόγιο το οποίο παρουσιάζει μερικές από τις ποικιλίες μανιταριών του Νησιού. Τα «αυτυφυή μανιτάρια της Πάρου» είναι ένα περιβαλλοντικό πρόγραμμα του Γυμνασίου Νάουσας, το οποίο ξεκίνησε πιλοτικά το 2008 και υλοποιείται τη φετινή χρονιά, ενταγμένο στα «προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων περιβαλλοντικής αγωγής/δράσεις 2009». Στόχος του προγράμματος είναι η γνωριμία και η επαφή των μαθητών με το φυσικό περιβάλλον του νησιού, μέσα από τη γνωρίμια με τον άγνωστο κόσμο των μανιταριών. Μέχρι σήμερα, έχουν φωτογραφηθεί 54 είδη και έχουν αναγνωριστεί τα 40. Επιλέξαμε να παρουσιάσουμε δώδεκα από αυτά, το καθένα με ξεχωριστά μορφολογικά στοιχεία, αντιπροσωπευτικά δείγματα της μεγάλης ποικιλίας των μανιταριών του νησού μας. Το «φωτογραφικό ημερολόγιο του 2010» αποτελεί την πρώτη εκδοτική προσπάθεια η οποία είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας μαθητών και εκπαιδευτικών. Ευχόμαστε στους εκπαιδευτικούς του σχολείου της Πάρου καλή συνέχεια στο σπουδαίο έργο τους και στους μαθητές καλή πρόοδο. Ðåñßðëïõò

69

Μαζί για το παιδί, Εκδόσεις ΤΙΤΑΝ Το Νοέμβριο του 2009 λάβαμε μια συγκινητική επιστολή από το επίτιμο μέλος του Μουσείου και ένθερμο υποστηρικτή του, Πρόεδρο του Ομίλου ΤΙΤΑΝ, κο Θεόδωρο Παπαλεξόπουλο μαζί με το λευκώμα «Μαζί για το παιδί». Πρόκειται για μια πολυτελή, όμορφη έκδοση η οποία παρουσιάζει το έργο του Σωματείου «Μαζί για το παιδί» και τις δέκα μη κυβερνητικές οργανώσεις τις οποίες στηρίζει. Θα θέλαμε να εκφράσουμε τις ευχαριστίες μας για την δωρεά καθώς και τα συγχαρητήριά μας για το πολύ σπουδαίο φιλανθρωπικό του έργο. Παράλληλα, δημοσιεύουμε το κείμενο του καταλόγου όπου παρουσιάζεται το έργο του Σωματείου καθώς και τις δέκα μη κυβερνητικές οργανώσεις μαζί με τα στοιχεία επικοινωνίας τους, ώστε οι ευαισθητοποιημένοι αναγνώστες μας να στηρίξουν την υπέροχη αυτή προσπάθεια, γιατί τότε θα υπάρχει ελπίδα....

Η

Ένωση «Μαζί για το παιδί» γεννήθηκε πριν από δώδεκα χρόνια από μία ιδιωτική εθελοντική πρωτοβουλία. Το όραμα της κα Κάρεν Μαυρίδη ότι πολλά ιδρύματα μαζί θα μπορούσαν να πετύχουν πολύ περισσότερα από ό,τι κάθε ένα ξεχωριστά, είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας Ένωσης με οκτώ σωματεία-μέλη, με κοινό σκοπό την προσφορά στο παιδί. Από τις πρώτες κιόλας προκλήσεις της Ένωσης ήταν ο συντονισμός. Απαραίτητο συστατικό γι αυτό ήταν η ευελιξία. Αυτό μπορούσε να υπάρξει μόνο εάν ο αριθμός των μελών παρέμενε αρκετά μικρός. Από την άλλη, όμως, οι φορείς έπρεπε να ήταν αρκετοί, έτσι ώστε το άθροισμα των προσπαθειών τους να αποδίδει κατά πολύ περισσότερο από ό,τι κάθε προσπάθεια ξεχωριστά. Έτσι, το θέμα της αρμονικής συνεργασίας ήταν και παραμένει μία επιχείρηση λεπτής ισορροπίας, με αρκετές προκλήσεις για το πως ξεπερνιούνται, ενώ την ίδια στιγμή προσφέρει και πολλά πλεονεκτήματα. Με τον καιρό, υπήρξαν διάφορες αλλαγές ως προς τα μέλη της Ένωσης η οποία πλέον, από το 2003, αριθμεί δέκα σωματεία – μέλη. Στόχος είναι το σύνολο να μην ξεπερνάει τα δέκα μέλη, έτσι ώστε να μπορούν να απολαμβάνουν τα πλεονεκτήματα της συνεργασίας τους στο μέγιστο. Η «ισχύς εν τη ενώσει» είναι το δυναμικό μήνυμα το οποίο μεταδίδεται μέσα από αυτή τη συμμαχία που βοηθά ουσιαστικά και αποτελεσματικά τα παιδιά σε ανάγκη. Σύμβολο της Ένωσης είναι η καρδιά η οποία αποτελείται από πολύχρωμα κομμάτια παζλ (puzzle) που συνδέονται μεταξύ τους, αντιπροσωπεύοντας το κάθε ένα σωματείο μέλος της. Σκοπός της Ένωσης είναι η συνεργασία των φορέων μελών για τη στήριξη και βοήθεια του άπορου, άρρωστου και κοινωνικά περιθωριοποιημένου παιδιού. Τους στόχους αποτελούν η παροχή υλικής, πνευματικής και ηθικής φροντίδας στα παιδιά αυτά, καθώς και η ψυχοκοινωνική στήριξη των οικογενειών τους. Η Ένωση υποστηρίζει κάθε χρόνο 5.000 παιδιά στη χώρα μας με νοητική υστέρηση, κινητικές δυσκολίες, οικογενειακά προβλήματα και βαριές αρρώστιες, προσφέροντάς τους φροντίδα, εκπαίδευση, καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και ένα καλύτερο μέλλον. Οι συντελεστές του «Μαζί για το παιδί» εργάζονται σκληρά για την επίτευξη των πιο πάνω στόχων μέσω της εφαρμογής πληθώρας δημιουργικών και υψηλής ποιότητας προγραμμάτων. Η Ένωση συνεργάζεται με αντίστοιχες οργανώσεις στο εξωτερικό με σκοπό την ανταλλαγή πρακτικών αλλά και την παραγωγή επιστημονικής έρευνας σε θέματα που αφορούν στα βρέφη, παιδιά και εφήβους σε ανάγκη. Ορισμένες από τις υπηρεσίες που προσφέρονται είναι πρωτοπόρες στη χώρα μας, ενώ πολλά από τα προ-

70

Ðåñßðëïõò

γράμματα που αναπτύσσονται θεωρούνται πρότυπα στον τομέα τους. Η ευαισθητοποίηση του κοινού για το έργο της Ένωσης, η διάδοση των αρχών και μεθόδων του εθελοντισμού στην αντιμετώπιση των ιδιαίτερων αναγκών του παιδιού, καθώς και η προσέλκυση περισσότερων εθελοντών, αποτελούν μερικούς από τους έμμεσους, αλλά πολύ σημαντικούς στόχους. Εκτός από τις πολύτιμες ώρες εθελοντών, οι οποίοι κάνουν όλες τις υπηρεσίες και τα προγράμματα πραγματικότητα, η αλήθεια είναι ότι χωρίς την οικονομική στήριξη από την επιχειρηματική κοινότητα αλλά και από ανθρώπους με καλή θέληση, το έργο του «Μαζί για το παιδί» δεν μπορεί να είναι καθόλου δυνατό. Έτσι, η εξεύρεση οικονομικών πόρων γίνεται ένας από τους σκοπούς της Ένωσης εφόσον όλα τα σωματεία μέλη μαζί μπορούν να επιτύχουν και σε αυτό τον τομέα περισσότερα παρά ό,τι το κάθε ένα μόνο του. Και επειδή ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος, οι συντελεστές της Ένωσης οφείλουν να είναι πολύ δημιουργικοί, καλώντας τις επιχειρήσεις και το κοινό να σταθούν δίπλα τους, αυτή τη φορά, οικονομικά. Με την πάροδο των χρόνων, οι εκδηλώσεις της Ένωσης αυξάνονται κατά πολύ και μαζί και η δημοτικότητά της, με αποτέλεσμα την ενίσχυση και διάνθιση του έργου των μελών της. Οι πρώτες εκδηλώσεις στήριξης που πραγματοποίησε το «Μαζί για το παιδί» ήσαν πολιτιστικές, κυρίως μουσικές και εικαστικές, όπως συναυλίες με αξιόλογους Έλληνες καλλιτέχνες, δημοπρασίες έργων τέχνης από δωρεές προσωπικών συλλογών ιδιωτών και εκθέσεις έργων τέχνης. Σήμερα, οι εκδηλώσεις ποικίλουν, με υποστηρικτές από τον ιδιωτικό και μη τομέα, ενώ ακόμα έχουν εισαχθεί διάφορα προγράμματα κοινωνικής ευθύνης με την υποστήριξη και άμεση συνεργασία χορηγών – εταιρειών. Με τη βοήθεια ιδιωτών υποστηρικτών, το «Μαζί για το παιδί» μπορεί και παρουσιάζει πια μια πιο φρέσκια και δημιουργική διάθεση και στα προγράμματά του. Σημαντικό δε στοιχείο αυτών των νέων προγραμμάτων είναι ότι ευεργετούν όχι μόνο τα δέκα μέλη της Ένωσης, αλλά και πολλούς άλλους οργανισμούς που βρίσκονται στην επαρχία και που στόχο έχουν και αυτοί την ευημερία του παιδιού. Το Φεβρουάριο του 2009 η Ένωση εγκαινίασε τη λειτουργία, σε πανελλήνια εμβέλεια, γραμμής επικοινωνίας που απευθύνεται σε παιδιά, εφήβους και γονείς. Με συμβουλευτικό και παραπεμπτικό χαρακτήρα, η «115 25 Γραμμή Μαζί για το Παιδί» είναι χωρίς χρέωση και στοχεύει στην καταγραφή και αντιμετώπιση των προβλημάτων και αναγκών των παιδιών, εφήβων και γονέων. Προσφέρει τη δυνατότητα στο άτομο που αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα, να μιλήσει

Βιβλιοπαρουσίαση γι αυτό και, εφόσον το επιθυμεί, να πάρει κάποιες συμβουλές και κατευθύνσεις για το πώς και πού μπορεί να αποταθεί για υποστηρικτικές υπηρεσίες. Η Ένωση «Μαζί για το Παιδί» επιθυμεί τον συνεχή εμπλουτισμό των εκδηλώσεων και προγραμμάτων της, αλλά και την ανάδειξη όλο και περισσότερων ευεργετών. Στοχεύει στην καθιέρωση στρατηγικών που επιτρέπουν μακροπρόθεσμες και βραχυπρόθεσμες χορηγίες. Στόχος πάντοτε είναι η δημιουργία μιας ισορροπημένης και μεγάλης γκάμας υποστηρικτών και χορηγών. Οι εργασίες της Ένωσης στηρίζονται εθελοντικά από το δεκαμελές Διοικητικό Συμβούλιο όπου κάθε σωματείο εκπροσωπείται από ένα μέλος. Πέραν των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, το έργο του «Μαζί για το Παιδί» στηρίζεται εθελοντικά και απλόχερα από όλα τα μέλη και εθελοντές και των δέκα οργανώσεων. Ο ρόλος των εθελοντών στη λειτουργία της Ένωσης είναι πολύ σημαντικός αφού οι προσπάθειές τους αποτελούν την κινητήρια δύναμη του συνόλου των δραστηριοτήτων της Ένωσης. Με τις συνεχείς τους προσπάθειες, οι εθελοντές, συμβάλλουν αποφασιστικά στην επιτυχημένη υλοποίηση των στόχων και αποτελούν τον πυρήνα όλων των ενεργειών της Ένωσης. Καθοδηγούν και διεκπεραιώνουν εφόσον αναλαμβάνουν ευθύνες που σχετίζονται με τη διοργάνωση και σχεδιασμό εκδηλώσεων, επικοινωνία με υποψήφιους χορηγούς καθώς και την καθολική προώθηση του έργου της Ένωσης. Στο πλευρό τους, αυτή την περίοδο, και τρία μέλη έμμισθου προσωπικού για υποστήριξη των γραμματειακών αναγκών της Ένωσης, τη διεκπεραίωση συγκεκριμένων προγραμμάτων, αλλά και τη λειτουργία της συμβουλευτικής γραμμής. Η συμβουλευτική γραμμή επίσης υποστηρίζεται εθελοντικά και από 17 ειδικά εκπαιδευμένους κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους. Το 2008 η Ένωση «Μαζί για το Παιδί» απέκτησε νέα βάση, στην Αθήνα, χάρη στη δωρέα της Μαρίνας Μαρτίνου στη μνήμη των γονιών της, Γεωργίας και Στάθη Μπαρτσώκα. Μπορούμε να πούμε, ανεπιφύλακτα, ότι το «Μαζί για το Παιδί» είναι η μοναδική Ένωση σήμερα στην Ελλάδα που έχει τέτοια δομή. Τα σωματεία-μέλη του Ιδρύματος «Μαζί για το Παιδί» είναι: 1 Ίδρυμα «Η Παιδική Στέγη» • τηλ. 210 34 62 093 2 Οι φίλοι του Ιδρύματος Θεοτόκος • τηλ. 210 23 85 416, www.theotokos.gr Εταιρεία Προστασίας Σπαστικών-Κέντρο «Πόρτα Ανοιχτή» 3 τηλ. 210 96 22 290, www.eps-ath.gr) 4 Ίδρυμα Κοινωνικής Εργασίας «Χατζηπατέρειον» Κ.Α.Σ.Π. • τηλ. 210 28 25 622 5 Κέντρο Ειδικών Ατόμων «Η Χαρά» • τηλ. 210 66 66 702, www.kea-hara.gr Πανελλήνια Ένωση Αγώνα κατά του Νεανικού Διαβήτη 6 τηλ. 210 7796660, www.peand.gr 7 Οι Φίλοι του Παιδιού • τηλ. 210 72 93 404, www.filoitoupediou.gr 8 «ΠΝΟΗ»-Φίλοι Εντατικής Θεραπείας Παιδιού 210 7486801, www.pnoe.gr 9 Οι Φίλοι της Μέριμνας • τηλ. 210 64 63 367, www.merimna.org.gr 10 Παιδικά Χωριά SOS Ελλάδος • τηλ. 210 32 38048, www.sos-village.gr Με το Σωματείο «Μαζί για το Παιδί» μπορείτε να επικοινωνήσετε στα: Αγίου Θωμά 14, 115 27 Αθήνα • Τηλ. 210 7482690, Fax: 210 7482664 • www.mazigiatopaidi.gr, E-mail: info@mazigiatopaidi.gr

Ðåñßðëïõò

71

Σπύρος Συνοδινός

ΚΕΦΑΛΟΝΙΤΙΚΕΣ ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΕΣ Αθήνα 2009

Ο

Σπύρος Συνοδινός είναι ένας άνθρωπος με ιδιαίτερες καλλιτεχνικές ευαισθησίες αλλά και λεπτή αίσθηση του χιούμορ, κληρονομιά της κεφαλλονίτικης καταγωγής του. Αλλά για να τον γνωρίσουμε καλύτερα αναδημοσιεύουμε το βιογραφικό του, όπως αναγράφεται στο «αυτί» της έκδοσης που υπογράφει ως «Κεφαλονίτικες μυθοπλασίες (η σάτιρα στην τροχιά του Χάους)»: «Ο Σπύρος Συνοδινός γεννήθηκε στο Ληξούρι αμέσως μετά τον πόλεμο. Εκεί τελείωσε το γυμνάσιο και μάλιστα το Πετρίτσειο γυμνάσιο, ελλείψει άλλου. Αρχικά σπούδασε Φυσική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ενώ τα καλοκαίρια περνούσε αρκετές ώρες στο κατώφλι του συμβολαιογραφείου του πατέρα του. Με το βαθμό του σμηνία στήριξε την Αεροπορία μας για 28 συναπτούς μήνες. Μετά, ως συνειδητός Κεφαλονίτης, μετανάστευσε στο Μόντρεαλ του Καναδά για τα περαιτέρω. Η Φυσική όμως στο McGill University δεν του πήγαινε, έτσι προτίμησε να σπουδάσει Οικονομικά και Διοίκηση Επιχειρήσεων στο ίδιο πανεπιστήμιο. Όταν στα 1976 αποφοίτησε, υπήρξε ένας από τους πρώτους πτυχιούχους ενός παντελώς άγνωστου και ακαταλαβίστικου, ιδίως για τον πατέρα του, πτυχίου, αυτού του ΜΒΑ. Μ’ αυτό σαν εφόδιο και ξεχνώντας τελείως τη Φυσική, δούλεψε σε ξένες τράπεζες στο Μόντρεαλ, στη Νέα Υόρκη και αργότερα στην Αθήνα, για μια δεκαετία Ντόρα Π. Πατρινού

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΤΡΙΝΟΣ, ένας καλλιτέχνης ναυπηγός Εκδόσεις ΕΠΤΑΛΟΦΟΣ, Αθήνα 2009

Σ

τα μέσα Δεκεμβρίου δεχτήκαμε στα γραφεία του Μουσείου την επίσκεψη της κυρίας Ντόρας Πατρινού η οποία μας δώρησε μερικά αντίτυπα από το βιβλίο της για την βιβλιοθήκη του Μουσείου αλλά και την Πρόεδρο. Πρόκειται για μια πολύ όμορφη έκδοση γεμάτη ευαισθησία και νοσταλγική μελαγχολία. Η κυρία Πατρινού παρουσιάζει τη ζωή, το έργο και τα ενδιαφέροντα του αείμνηστου συζύγου της Παναγιώτη Πατρινού, την κοινή τους πορεία, αφιερώματα φίλων και το γενεαλογικό του δέντρο. Την έκδοση κοσμούν ασπρόμαυρες, καλλιτεχνικές φωτογραφίες του ίδιου του φιλότεχνου και ευαίσθητου πρώην Αξιωματικού του Πολεμικού μας Ναυτικού. Ο Παναγιώτης Πατρινός, γόνος ζακυνθινής οικογένειας, γεννήθηκε το 1928. Εισήλθε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων της Αλεξάνδρειας το 1945. Αποφοίτησε ως μάχιμος Σημαιοφόρος. Αποστρατεύτηκε το 1957 ως Υποπλοίαρχος ε.α. Υπηρέτησε σε πλοία επιφανείας και επιτελικές θέσεις, στο Επιτελείο της Διοίκησης Ομάδας Ναρκαλιευτικών, της Διοίκησης Ναρκαλιευτικών και της Ανώτερης Διοίκησης Παρακτίων Δυνάμεων. Κατά την επιστράτευση του 1974 υπηρέτησε στη Ναυτική Διοίκηση Αιγαίου. Ήταν κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου του Πανεπιστημίου ΜΙΤ των ΗΠΑ και χρημάτισε διευθυντικό στέλεχος των Ναυπηγείων Σύρου και Ελευσίνας. Το 1998 εξέδωσε το βιβλίο του «Πλοία και θάλασσα». Η έκδοση της συζύγου του Ντόρας Πατρινού αποτελεί ένα φόρο τιμής στον Παναγιώτη Πατρινό και ένα «ευχαριστώ» για την 38χρονη κοινή ζωή τους. Συγχαίρουμε την κυρία Πατρινού και την ευχαριστούμε θερμά για την προσφορά της στο Μουσείο. Χ. Τορτορέλης

72

Ðåñßðëïõò

περίπου. Στη συνέχεια ίδρυσε την εταιρεία ΡΕΜΑΚΟ Α.Ε. Σύμβουλοι Επιχειρήσεων στην οποία υπήρξε διευθύνων σύμβουλος μέχρι πρόσφατα. Τότε ήταν που αποφάσισε να ασχοληθεί με πιο ενδιαφέροντα πράγματα, όπως η ζωγραφική και το γράψιμο. Δεν είναι όμως καθόλου περίεργο ότι, λόγω της καταγωγής του, το μόνο γράψιμο που του βγαίνει είναι ένα επίσης περίεργο συνοθύλευμα, έμμετρου σατιρικού λόγου. Σ’ αυτό έχουν ιδιαίτερα συμβάλει οι ποικίλες συναναστροφές του στο συμβολαιογραφείο. Έτσι, άρχισε να γράφει όσα δεν έγραψαν άλλοι που ήταν καταλληλότεροι απ’ αυτόν. Παράλληλα με τη ζωγραφική του, όπως φάνηκε στις δύο ατομικές του εκθέσεις στο Ληξούρι, θιασώτης έντονων αισιόδοξων χρωμάτων, επιχειρεί, ένα θαλασσινό σουρεαλιστικό ταξίδι στην προσωπική του μυθοπλασία. Ως κατάλοιπο της διαταραγμένης σχέσης που ανέκαθεν είχε με τη Φυσική και ειδικότερα με τη Θεωρία του Χάους, παρομοιάζει τα στοιχειώδη σωματίδια της ύλης με την ατομική μοίρα και το τοπικό ενδιαφέρον τα οποία με τρόπο σατιρικά απρόβλεπτο και συγκρουόμενα ατάκτως και αενάως, αλληλοσυμπληρώνουν την Ιστορία». Από την έκδοση της συλλογής των σατυρικών του στίχων ακολούθησε η τρίτη του ατομική έκθεση στην Αθήνα, κερδίζοντας και στην πρωτεύουσα εξαιρετικά σχόλια για το αποτέλεσμα των καλλιτεχνικών του αναζητήσεων. Ευχόμαστε καλή συνέχεια στα πολύ δημιουργικά ενδιαφέροντά του.

I. Παλούμπης

Αντώνης Κακαράς ΑΛΙΩΡΙ Εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ, Αθήνα 2009 Αυτές τις μέρες παραλάβαμε το τρίτο κατά σειρά βιβλίο του Αντώνη Κακαρά από την τριλογία των έργων του όπου «ο μύθος εμπλέκει την ουτοπία με την πραγματικότητα μέσα από ζωές υπαρκτών και μη προσώπων». Τα δύο πρώτα είναι τα «όξω απ’ τ’ αμπέλια ρεεε» και «off shore αγάπη μου». Η τριλογία ολοκληρώνεται μόλις σε δύο χρόνια με το «Αλιώρι». Όπως αναφέρεται και στο δελτίο τύπου για την έκδοση «είναι άραγε τα γραφόμενα κοντά στις μύχιες επιθυμίες, όσων δεν ικανοποιούνται με την απόδοση δικαιοσύνης ή με τη βρώμική πλευρά των δομών της κοινωνίας μας; Όχι, δεν μπορεί να είναι, αντιδρά ο συγγραφέας. Το φανταστικό σενάριο του βιβλίου περιλαμβάνει μια ομάδα εκτελεστών που συγκροτείται και αποφασίζει να τιμωρήσει εγκληματίες, που μένουν στο απυρόβλητο. Αυτά συμβαίνουν όταν ο καθένας οργίζεται σαν βλέπει το ανήθικο να γίνεται νομότυπο και τον εμπαίζουν με μαχαίρια που θα φτάσουν στο κόκαλο. Έτσι προκύπτουν οι ρίμες στη λαϊκή αγορά, τα συνθήματα στο γήπεδο, και οι σοφές αναλύσεις στο καφενείο. Από κοντά έρχονται οι ομάδες αυτοδικίας, ξενερίζουν οι λαϊκοί εκδικητές των μυθιστορημάτων, και εμφανίζονται οι Ρομπέν των Δασών που μας λείψανε. Όλοι θέλουν να γίνουν «Ρυθμιστές», να εκκαθαρίσουν, να εφαρμόσουν το δίκιο μοβόρικα και χαμογελώντας. Ο συγγραφέας ικανοποιεί το περί δικαίου αίσθημα και την οργή με όπλο το απίθανο και προσεγγίζοντας το θέμα με μαύρο χιούμορ. Αποδυναμώνει έτσι το κείμενο από το αποτρόπαιο, απομακρύνει το υλοποιήσιμο. Λύση δεν προτείνει, εξάλλου η γοητεία της αυτοδικίας προσκρούει στο παράνομο, το εφαρμόσιμο στην υπερβολή. Τελικά ξενερίζει η ουτοπία της τρομοκρατίας, εμφανίζεται εκείνο το Μουσείο Δακρύων και αυτό είναι το μήνυμα. Το Αλιώρι επομένως –που δεν είναι παρά ο χοιροκουμάς, δηλαδή το γουρνοστάσι της κοινωνίας μας εδώ, το πιο ακάθαρτο κομμάτι της– εξακολουθεί να ζει, να βασιλεύει και να βρωμίζει. Το βιβλίο διαβάζεται με χαρούμενη διάθεση και με ανανεούμενη ικανοποίηση, αφού ο αναγνώστης (όπως γίνεται σχεδόν πάντοτε) φαντάζεται πως βρίσκεται στη θέση των ηρώων του». Ευχόμαστε στον πολυγραφότατο συγγραφέα καλή επιτυχία και συνέχεια στο συγγραφικό του έργο.

I. Παλούμπης

Βιβλιοπαρουσίαση | Δωρεές Βιβλίων & Περιοδικών

Δώρησαν στη βιβλιοθήκη του Μουσείου και ευχαριστούμε θερμά τους: ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 κ. Κων/νο Πικρό: «Ένα λιμάνι που έφυγε: Αναμνήσεις από τον Ν.Ο. Καλαμακίου 1950-1980». 2. «Ο Ζεύς και τα ανατολικά όρια της Δύσεως».

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 κ. Σοφία Μασούρα: «Το ελληνικό παιχνίδι: Διαδρομές στην ιστορία του» επιμ. Κ. Γκουγκουλή, Δ. Καρακατσάνη.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 κ. Παναγ. Μολφέτα: Πλήθος περιοδικών εκδόσεων όπως: «Γεωτρόπιο» της εφημ. «Ελευθεροτυπίας». Τεύχη (1-257) έτη 20002005. «Ιστορικά» της εφημ. «Ελευθεροτυπίας». Τεύχη (1-278) έτη 1999-2005. «Επτά Ημέρες» της εφημ. «Ελευθεροτυπίας». Έτη 1996-2005. Επίσης διάφορα τεύχη των περιοδικών με τίτλο: «Άτλας της Παγκόσμιας Ιστορίας», «Παγκόσμιος Ιστορικός Άτλας», «Ολυμπιακά Ιστορικά» κ.α.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 κ. Γεώργιο Παπαδάκη: Πλήθος εκδόσεων όπως: «Εγκυκλοπαίδεια ΓΙΟΒΑΝΗ» 1-20 τομ. «Εγκυκλοπαίδεια δι’όλους» εκδ. Παλλάδος. «Εγκυκλοπαίδεια Grand Larousse» 1-9 τομ. «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους». Παπαρρηγόπουλος. 1-7 τομ. «Νέον Ορθογραφικόν Ερμηνευτικόν Λεξικόν» Δ. Δημητρίου. «Η δίκη του στρατηγού Μακρυγιάννη». Επιμ. Πρωτοψάλτης, Ε.Γ. «Λεξικό Ελληνο-γερμανικό». Χάρη Πάτση. «Λεξικό Ελληνο-γαλλικό». Χάρη Πάτση. «Μεγάλοι Νεοέλληνες Λογοτέχνες. ΒιογραφικήΛογοτεχνική Εγκυκλοπαίδεια». 1-5 τομ. κ.α.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 κ. Αντιναύαρχο κ. Τιμόθεο Μασούρα: 1. «Υδρογραφία» Παλληκάρης, Α. 2. «Το πολεμικό πλοίο κατά το Διεθνές Δίκαιο» Ζαφειρόπουλος, Ι. 3. «Η Ζωή εν Τάφω» Μυριβήλης, Σ. 4. «Le livre d’or du sous-marin. Protee- Πρωτεύς». 5. Επετηρίδα Αξιωματικών Π.Ν., 2004 6. Διατάξεις Πολεμικού Ναυτικού (Α’ Μέρος) 1993. 7. Διατάξεις Πολεμικού Ναυτικού (Β’ Μέρος) 1993. 8. Φαροδείκτης Ελληνικών Ακτών, 1970. 9. Επετηρίδα αξιωματικών Π.Ν., 1998. 10. Τα άρματα στη μάχη 1939-1945. Περιοδ. Έκδοση 1979 αρ.2 11. Η μάχη της Κρήτης. Περιοδ. Έκδοση 1980 αρ.4.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 κ. Νικόλαο Κουρκουμέλη: 1. «Η νήσος Ζάκυνθος» Β. Σμίτ. 2. «Το ημερολόγιον Αντ. Μελισσηνού του Κεφαλλήνος» Γ. Ανδριόλας. 3. «Διεθνές συμπόσιο Διονυσίου Σολωμού (1798-1857). Πρακτικά, 2003.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 κ. Πέτρο Κατσιμπρή: Sumitomo-Sulzer. Marine Diezel Engines. Marine Electrical Practice. Slide Valves. Verbal Notes and Sketches for Marine Engineer Officers. Gear Lubrication.

Steam and Gas Turbines. Ατμοστρόβιλοι, Η. Πολιτάκου.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 κ. Ιωάννη Ζαφειρόπουλο: «Το πρόβλημα της Οριοθετήσεως της Υφαλοκρηπίδας» (2 αντ.)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 κ. Ειρήνη Γαβριλάκη: «Μουσείο παραδοσιακής Κεραμικής Τήνου. Οδηγός έκθεσης».

 κ. Δημήτριο Στ. Πολέμη: «Εύανδρος: Tόμος εις μνήμην Δημητρίου Ι. Πολέμη»

 κ. Κωνσταντίνος Φιλίππου: 1. Αρχείο κ. Δημ. Ανδριτσόπουλου, ναυπηγού, υποναυάρχου ε.α. που σχετίζεται με την περίοδο 1966-68 που υπηρέτησε στην Επιθεώρηση Εμπορικών Πλοίων 2. Αρχείο Κων/νου Φιλίππου. Ένα DVD με τίτλο: «Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας».

 κ. Θεοδώρα Πατρινού: «Παναγιώτης Πατρινός. Ένας καλλιτέχνης ναυπηγός»

 κ. Ευάγγελο Στεργίου: 1.«Από τον Σπυρίδωνα Τρικούπη έως τον Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα» (2 αντ.), 2. «Η Βουλή των Ελλήνων 1974-2006. Με τον φακό του Ντίμη Αργυρόπουλου».

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 κ. Βασίλειο Ναούμ: «Struggle for the Middle Sea» Vincent P. O’Hara

 κ. Γεωργία Καραμήτρου-Μεντεσίδη:«Ιστορία λαξευμένη σε μάρμαρο». Εκπαιδευτικό πρόγραμμα αρ. 12-13. «Αιανή: η κατοικία στην αρχαιότητα». 2008 αρ.14. «Αιανή: Aρχαιολογικοί χώροι και Μουσείο. Αρχαιολογικός οδηγός». 2008 αρ. 15.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 κ. Ιωάννη Κωστόπουλο: «Castles of Steel» του Robert K. Massie.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 κ. Βαρθολομαίο Χ. Λάζαρη: «Η Ελλάδα είς όλον τον κόσμον»

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 κ. Ι. Κουτούφαρη: «Destroyer Captain», Adm. James G. Stavridis  κ. Ι. Κ. Μαζαράκη-Αινιάν: «Τα όπλα της Ελλάδας: και των Βαλκανικών γειτόνων της κατά την Οθωμανική περίοδο» του R. Elgood.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Περιοδικά και έντυπα που εστάλησαν στο Ν.Μ.Ε.: ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ 1. SHIPPING (τ. 456-458) 2. ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ (τ. 914,915) 3. ΛΙΜΑΝΙ (τ. 198-200) 4. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ (τ. 159-161) 5. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ & ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΑ ΝΕΑ (τ. 1066-1068) 6. NATIONAL GEOGRAPHIC-Αγγλική έκδοση (Οκτώβριος, Νοέμβριος, Δεκέμβριος 2009, ΙΑΝ. 2010) 7. ΠΕΙΡΑΪΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ (τ. 60) 8. ΙΣΤΙΟΠΛΟΪΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ (τ. 85) 9. ΝΑΥΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ (τ. 124,125) 10. ΕΛΝΑΒΙ (τ. 431,432) 11. ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΙ ΑΠΟΗΧΟΙ (τ. 93) 12. ΝΕΑ ΥΔΡΑΪΚΗ ΠΝΟΗ (τ. 92, 93) 13. ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ (τ. 108) 14. ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΣΤΕΓΗ (τ. 21) 15. ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ (τ. 32) 16. ΠΛΟΙΑΡΧΙΚΗ ΗΧΩ (τ. 407, 408) 17. SIGNALS (τ. 89) 18. ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ (τ. 209-211) 19. Ο ΑΠΟΜΑΧΟΣ ΠΛΟΙΑΡΧΟΣ (τ. 69-71) 20. ΝΕΑ ΣΚΕΨΗ (τ. 505,506) 21. ΣΠΕΤΣΙΩΤΙΚΗ ΗΧΩ (τ. 109) 22. ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ (τ. 569) 23. ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ (τ. 63) 24. ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ (τ. 103) 25. ΖΗΝΩΝ (τ. 212) 26. ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΟΡΟΣΗΜΟ (τ. 28) 27. ΗΧΩ ΤΗΣ ΠΕΣΜΕΝ (τ. 133, 134) 28. ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΕΙΟ ΙΔΡΥΜΑ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ (τ. 45,46) 29. ΑΓΙΑΣΟΣ (τ. 173, 174)

30. ΛΙΜΕΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ (τ. 79-80 31. ΒΙΒΛΙΟΦΙΛΙΑ (τ. 126) 32. ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ (τ. 40) 33. Η ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ (τ. 34) ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ 1. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΗ (φ. 160-162) 2. ΚΑΣΤΕΛΛΑ (φ. 155-157) 3. ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΒΡΟΝΤΑΔΟΥ (φ. 1050-1052) 4. ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΝ ΦΩΣ (φ. 678) 5. Ο ΕΠΙΒΑΤΗΣ ΤΗΣ ΑΙΓΙΝΑΣ (φ. 47) 6. ΤΥΠΟΣΠΟΡ (φ. 142-144) 7. Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΙΩΤΩΝ (φ. 140-149) 8. ΚΡΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ (φ. 20) 9. ΟΙΝΟΥΣΣΑΙ (φ. 547,548) 10. Η ΧΙΟΣ ΜΑΣ (φ. 65) 11. ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΣΑΣΜΥΝ (φ. 104) 12. ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΙΘΑΚΗΣ (φ. 74) 13. ΚΡΗΤΙΚΑ ΝΕΑ (φ. 473-475) 14. ΕΦΕΔΡΙΚΑ ΝΕΑ (φ. 6) 15. Η ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔ. ΑΠΟΣΤΡΑΤΩΝ ΑΞΙΩΜ. ΣΤΡΑΤΟΥ ΜΑΚΕΔ.-ΘΡΑΚΗΣ (φ. 65) 16. ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ HELMEPA (φ. 195,196) 17. Η ΦΛΟΓΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (φ. 42) 18. Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ (φ. 147) 19. ΚΡΑΥΓΗ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ (φ. 312) 20. ΤΑ ΝΕΑ ΤΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΤΗΣ ΙΩΝΙΔΕΙΟΥ (φ. 144) 21. ΒΙΒΛΙΟ & ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ (φ. 23)

Ðåñßðëïõò

73

Ημερολόγιο Μουσείου TO NME XAIPETIZEI ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ - ΜΟΥΣΕΙΟ ΥΔΡΑΣ

Σ

τις 27 Ιανουαρίου 2010 εγκαινιάστηκε η έκθεση «1821-1827, μεγάλες ναυμαχίες» στο Ιστορικό Αρχείο-Μουσείο Ύδρας. Πρόκειται για την 7η ατομική έκθεση του Παναγιώτη Μαστραντώνη, μέλους και του Ν.Μ.Ε. Για την διοργάνωση και τον καλλιτέχνη γράφει η Διευθύντρια του Ι.Α.Μ.Υ., Ιστορικός και Αρχαιολόγος κα Κωνσταντίνα Αδαμοπούλου: «Το Ιστορικό Αρχείο-Μουσείο Ύδρας επιθυμώντας να συμβάλλει στην πνευματική και αισθητική ευφροσύνη της τοπικής κοινωνίας και του ευρύτερου ελληνικού και ξένου φιλοθεάμονος κοινού, φιλοξενεί την έβδομη ατομική έκθεση του εξαίρετου Έλληνα καλλιτέχνη Παναγιώτη Μαστραντώνη. Ο Παναγιώτης Μαστραντώνης με καταγωγή από την Ύδρα και την Ίο γεννήθηκε στον Πειραιά το 1940. παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής (1958-1959) στο νεοϊδρυθέν από τους Γιώργο και Ελένη Βακαλό, Παναγιώτη Τέτση και Φρ. Φρατζεσκάκη, Ελεύθερο Σπουδαστήριο Καλών Τεχνών. Αρχιτεκτονικό σχέδιο σπούδασε (1960-1963) στο Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο (Σχολές Δοξιάδη), με διευθυντή σπουδών τον Ευάγγελο Παπανούτσο. Από το 1965 έως το 1967 παρακολουθούσε μαθήματα Αρχιτεκτονικής Μακέτας στο Μόναχο της Γερμανίας, στο εργαστήρι Αρχιτεκτονικού Προπλάσματος «ALOIS DIETRICH». Εργάστηκε επαγγελματικά την αρχιτεκτονική μακέτα έως το 1995. Πάντα όμως η αγάπη του για την θάλασσα και την ιστορία έβρισκε διέξοδο μέσα από τη μελέτη και τον σχεδιασμό των παλαιών ιστιοφόρων πλοίων. Από το 1995 ασχολείται αποκλειστικά με τον σχεδιασμό των πλοίων του. Με μια μικτή τεχνοτροπία, ελεύθερου και γραμμικού σχεδίου, με σινική μελάνη και πενάκι, σε μουσαμά ή χαρτόνι, μεταφέρει με εκπληκτική λεπτομέρεια τη μαγική πραγματικότητα των ιστιοφόρων πλοίων που χάθηκαν μέσα στο χρόνο. Με σχέδια των πλοίων του έχουν φιλοτεχνηθεί σχετικές με την Ναυτική μας ιστορία εκδόσεις ενώ πίνακες του βρίσκονται σε συλλογές ιδιωτών καθώς και Μουσείων. Ο Παναγιώτης Μαστραντώνης είναι ένας σύγχρονος συνεχιστής της ναυτικής μας παράδοσης αφού με το έργο του, με την απεικόνιση θρυλικών σκαριών που τίμησαν και δόξασαν τον ναυτικό αγώνα του 1821, μεταφέρει το «διάχυτο φως» της ναυτικής μας ιστορίας στον θεατή. Με την ευαισθησία της πέννας και του χρωστήρα του, με την λεπτομερειακή μέχρι «ρανίδας» τεχνική του, δίνει την δυνατότητα να ξαναέρθουν στην επιφάνεια χαμένες μας ευαισθησίες και αναζητήσεις που είναι απαραίτητες για όσους δεν επιθυμούν να υποτάσσονται στη στείρα καθημερινότητα των καιρών. Τα ιστιοφόρα σκαριά του έχουν αμεσότητα και αλήθεια. Αντανακλούν το μεγαλείο της ελληνικής ναυτοσύνης και την ανείπωτη ομορφιά, την δόξα των μοναδικών αγωνιστικών στιγμών ενός έθνους που πάσχιζε να λυτρωθεί από τα δεσμά μιας δυσβάσταχτης σκλαβιάς πολλών αιώνων». Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 27 Μαρτίου 2010.

TO NME HTAN EKEI ΠΡΩΤΕΥΣ Y-3

Ημέρα Ενόπλων Δυνάμεων

Το Σάββατο, 21 Νοεμβρίου 2009, πραγματοποιήθηκε η καθιερωμένη Δεξίωση για τον εορτασμό των Ενόπλων Δυνάμεων στη Λέσχη Αξιωματικών. Τους επίσημους προσκεκλημένους του υποδέχτηκε ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας Πτέραρχος και η Κυρία Ιωάννη Γιάγκου. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε η Α.Ε. ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ.κ. Κάρολος Παπούλιας.

Ελληνικός Σύνδεσμος Υποβρυχίων

Την Κυριακή, 29 Νοεμβρίου 2009, τελέστηκε το καθιερωμένο Αρχιερατικό μνημόσυνο υπέρ των πεσόντων κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο Αξιωματικών, Υπαξιωματικών και Ναυτοδιόπων των Υποβρυχίων ΠΡΩΤΕΥΣ, ΤΡΙΤΩΝ, ΓΛΑΥΚΟΣ και ΚΑΤΣΩΝΗΣ καθώς και των αποβιωσάντων κατά την περίοδο της ειρήνης πρώην συναδέλφων των Υποβρυχίων, στον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου, στη Ριζάρειο. Ακολούθησε δεξίωση στο χώρο του Πολεμικού Μουσείου. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος εκπροσώπησε ο Γενικός Γραμματέας του Δ.Σ. Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. κ. Τιμόθεος Μασούρας και το μέλος του Μουσείου Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. κ. Θωμάς Κατωπόδης.

74

Ðåñßðëïõò

Πειραϊκός Σύνδεσμος Την Τετάρτη, 2 Δεκεμβρίου 2009, Ο Πειραϊκός Σύνδεσμος πραγματοποίησε τον καθιερωμένο ετήσιο Αγιασμό για την έναρξη του νέου εκπαιδευτικού έτους, χοροστατούντος του Σεβασμιοτάτου Μητροπολίτη Πειραιώς κ.κ. Σεραφείμ, στην αίθουσα τελετών «Βαρώνου Κίμωνος Ράλλη» του Μεγάρου του Πειραϊκού Συνδέσμου. Μετά τον Αγιασμό επακολούθησε η Τελετή Βράβευσης των σπουδαστών για τις επιδόσεις και το ήθος τα οποία επέδειξαν κατά το εκπαιδευτικό έτος 2008-9. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε η Πρόεδρος του Μουσείου.

Ιερά Μητρόπολη Πειραιά Αγίου Νικολάου

Το Σάββατο και την Κυριακή, 5 και 6 Δεκεμβρίου 2009, πραγματοποιήθηκε η Ιερά Πανήγυρις του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου της Ιεράς Μητρόπολης Πειραιά. Η Πρόεδρος του Μουσείου παραβρέθηκε στην Πολυαρχιερατική Θεία Λειτουργία Προεξάρχοντος του Μητροπολίτου

Δήμος Πειραιά

Την Παρασκευή, 1η Ιανουαρίου 2010, έκοψε την πρωτοχρονιάτικη βασιλόπιτά του ο Δήμος Πειραιά. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε η Πρόεδρος του Μουσείου η οποία ήταν και η τυχερή της ημέρας αφού της έτυχε το φλουρί. Όπως δήλωσε και ο Δήμαρχος Πειραιά κ. Π. Φασούλας «ας ευχηθούμε το γεγονός αυτό να σηματοδοτήσει και τύχη για το Μουσείο μας για το 2010». Παράλληλα, ο Δήμαρχος πρόσφερε στην Πρόεδρο μια πολύ ενδιαφέρουσα έκδοση για την ιστορία του Πειραιά, το βιβλίο του Γιάννη Χατζημανωλάκη «Ο Πειραιάς και η ιστορική διαδρομή του 2600 π.Χ.-2009 μ.Χ.» και ένα ασημένιο καραβάκι.

Νομαρχία Πειραιά

Την Παρασκευή, 1η Ιανουαρίου 2010, έκοψε την πρωτοχρονιάτικη βασιλόπιτά της η Νομαρχία Πειραιά. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε η Πρόεδρος του Μουσείου. Κατά την εκδήλωση ο Νομάρχης Πειραιά κ. Ι. Μίχας επιβεβαίωσε στην Πρόεδρο το Ενδιαφέρον του για το Μουσείο και εξέφρασε την επιθυμία του να το στηρίξει, ενώ ήδη οργανώνεται εκδήλωση του Νομάρχη στο Μουσείο η οποία θα ανακοινωθεί στο προσεχές τεύχος.

Ένωση Αποστράτων Αξιωματικών Λιμενικού Σώματος

Την Κυριακή, 10 Ιανουαρίου 2010, πραγματοποιήθηκε η κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας του Συνδέσμου Αποστράτων Αξιωματικών του Λιμενικού Σώματος, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ο.Λ.Π. Τους προσκεκλημένους υποδέχτηκε ο Πρόεδρος της Ένωσης κ. Γεώργιος Καλαρώνης, Υποναύαρχος Λ.Σ. ε.α. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος εκπροσώπησε η Πρόεδρος του Μουσείου.

Πανέλληνιος Ένωσις Πλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού Πάσης Τάξεως

Την Τετάρτη, 20 Ιανουαρίου 2010, πραγματοποιήθηκε η καθιερωμένη εκδήλωση της Πανέλληνιας Ένωσης Πλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού Πάσης Τάξεως για την κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας, στην αίθουσα εκδηλώσεων του ΟΛΠ. Κατά την εκδήλωση απονεμήθηκαν τιμητικές διακρίσεις σε Πλοιάρχους Ε.Ν. οι οποίοι διέσωσαν συνανθρώπους μας στη θάλασσα, σε πλοιάρχους Ε.Ν. πάσης τάξεως που αρίστευσαν στις εξετάσεις το 2009 και σε άτομα που προσέφεραν εξαιρετικές υπηρεσίες στην Πλοιαρχική τάξη και την Εμπορική Ναυτιλία γενικότερα. Επίσης, βραβεύτηκαν τέκνα Πλοιάρχων που αρίστευσαν στις εισαγωγικές εξετάσεις στα ΑΕΙ καθώς επίσης χορηγήθηκε υποτροφία για μεταπτυχιακές σπουδές στον απόφοιτα ΑΕΙ που συγκέντρωσε την υψηλότερη βαθμολογία. Εκ μέρους του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος παραβρέθηκαν η Πρόεδρος και ο Ταμίας του Δ.Σ. κ. Νικόλαος Αλαφασός.

Ιερά Μητρόπολη Πειραιά

Την Πέμπτη, 31 Δεκεμβρίου 2009, πραγματοποιήθηκε η κοπή της Βασιλόπιτας της Ιεράς Μητρόπολης Πειραιώς από τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Πειραιώς κ.κ. Σεραφείμ. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε

Θεοφάνια στον Πειραιά

Με ιδιαίτερη λαμπρότητα τελέσθηκε και φέτος στον Πειραιά ο αγιασμός των υδάτων, όπου στην πανηγυρική θεία λειτουργία στη Μητρόπολη του Πειραιά, όπως και στην τελετή του αγιασμού των υδάτων, χοροστάτησε ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος. Στην τελετή παρέστησαν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ.κ. Κάρολος Παπούλιας, την κυβέρνηση εκπροσώπησε η υπουργός Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας Λούκα Κατσέλη και τη ΝΔ ο βουλευτής ΓιάννηςΤραγάκης. Επίσης, παρέστησαν ο πρώτος αντιπρόεδρος της Βουλής Γρηγόρης Νιώτης, βουλευτές της πρώτης και δεύτερης εκλογικής περιφέρειας Πειραιά, ο Δήμαρχος Παναγιώτης Φασούλας, ο Νομάρχης Γιάννης Μίχας, άλλοι επίσημοι και πλήθος κόσμου. Εκ μέρους του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος παραβρέθηκε η Πρόεδρος. Μετά το πέρας της τελετής, η κ. Κατσέλη ευχήθηκε χρόνια πολλά σε όλους και είπε ότι η μεγάλη γιορτή της Χριστιανοσύνης αυτή των Θεοφανίων παραπέμπει στη ναυτοσύνη. Ευχήθηκε επίσης το 2010 να είναι χρονιά ουσιαστικής στήριξης της ελληνικής σημαίας και ενίσχυσης της ναυτιλίας μας, της ασφάλειας των πλοίων και των ναυτικών μας για να μην έχουμε δυστυχήματα. Εξέφρασε τέλος την αισιοδοξία της ότι η κυβέρνηση θα τα καταφέρει στην οικονομία, τονίζοντας ότι το 2010 θα είναι μια χρονιά δουλειάς και ελπίδας.

Εμπορικός Σύλλογος Πειραιώς

Την Κυριακή, 10 Ιανουαρίου 2010, πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση για την κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας του Εμπορικού Συλλόγου Πειραιά. Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν η Υπουργός Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας κ. Λ. Κατσέλη, ο τ. Πρόεδρος της Βουλής κ. Δ. Σιούφας, οι Βουλευτές Α’ Πειραιά κ.κ. Δ. Καρύδης, Μ. Μπεντενιώτης, Β. Μιχαλολιάκος και Θ. Δρίτσας, οι Βουλευτές Β’ Πειραιά κ.κ. Ι. Τραγάκης - Γεν. Γραμματέας της Κ.Ο. της Ν.Δ, Α. Νεράντζης, Π. Λαφαζάνης και Γ. Ανατολάκης, ο Νομάρχης Πειραιά κ. Γ. Μίχας, η Αντιπρόεδρος της Υπερνομαρχίας κ. Ευ. Αγαλοπούλου-Πετράκου, ο Δήμαρχος Πειραιά κ. Π. Φασούλας και πολλοί άλλοι. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος εκπροσώπησε η Πρόεδρος του Μουσείου. Ο Πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Πειραιώς κ. Β. Κορκίδης διατυπώνοντας την άποψη, ότι κάθε καινούργιος χρόνος που ξεκινά συμβολίζει τις ανανεωμένες ελπίδες όλων μας για αυτοβελτίωση και πρόοδο, ιδιαίτερα σε έναν χώρο κατεξοχήν ζωντανό και δυναμικό, όπως είναι το εμπόριο, εξέφρασε την πεποίθηση, ότι η νέα χρονιά δε θα μπορούσε παρά να συνοδεύεται από ένα μήνυμα αισιοδοξίας για ένα καλύτερο αύριο, από μια αμετακίνητη δέσμευση ότι και το 2010 θα συνεχιστεί η κοινή προσπάθεια που έχει ξεκινήσει όχι μόνο για την επιβίωση των μικρομεσαίων, αλλά και για την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών στο ελληνικό εμπόριο ακόμα και τώρα, σε αυτή την δύσκολη περίοδο που όλοι ανεξαιρέτως βιώνουμε. Απευθυνόμενος τόσο στην επιχειρηματική κοινότητα, όσο και στον πολιτικό κόσμο, τόνισε την οφειλή όλων να κινηθούν προς την κατεύθυνση περιφρούρησης όλων όσων με κόπους και προσπάθειες ετών δημιουργήθηκαν. Να δοθεί ακόμη μεγαλύτερη δύναμη στην κοινή προσπάθεια. Να οδηγηθούν οι εξελίξεις με αυτοπεποίθηση δυναμισμό και αισιοδοξία, για μια κοινωνία ευημερίας, προκοπής και ενός υγιούς επαγγελματικού περιβάλλοντος ίσων ευκαιριών για όλους. Ζήτησε ακόμη από τον εμπορικό κόσμο να αποδείξει τον κοινωνικό και οικονομικό πατριωτισμό του, εκφράζοντας την βεβαιότητα ότι θα αντιμετωπιστούν με επιτυχία οι προκλήσεις και θα κερδηθούν όλα τα στοιχήματα. Στη συνέχεια το Διοικητικό Συμβούλιο του Εμπορικού Συλλόγου Πειραιώς απένειμε διά της Υπουργού Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας κ. Λ. Κατσέλη, του Δημάρχου Πειραιά κ. Π. Φασούλα και του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Πειραιώς κ.κ. Σεραμείφ, στο Χατζηκυριάκειο Ίδρυμα Παιδικής Προστασίας, στο Σωματείο Ναυτικών Γονέων Παιδιών με ειδικές ανάγκες «Η ΑΡΓΩ» και στο Φιλανθρωπικό Σωματείο «Παιδικό Σπίτι» αντίστοιχα, τιμητική διάκριση για την σημαντική προσφορά τους στην διαμόρφωση μιας ανθρώπινης κοινωνίας.

Ένωση Αποστράτων Αξιωματικών Ναυτικού

Την Κυριακή, 17 Ιανουαρίου 2010, πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση για την κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας της Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών του Ναυτικού, στο αμφιθέατρο του Πολεμικού Μουσείου. Τους προσκεκλημένους υποδέχτηκαν ο Αντιπρόεδρος της Ένωσης Αντιναύαρχος ε.α. Σ. Περβανάς Π.Ν. και ο Διευθύνων Σύμβουλος Αντιπλοίαρχος (Π.Τ.) ε.α. Γρ. Γεωργόπουλος Π.Ν. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος εκπροσώπησαν ο Γεν. Γραμματέας Αντιναύαρχος κ. Τ. Μασούρας Π.Ν. ε.α. και ο Αντιναύαρχος κ. Ι. Παλούμπης Π.Ν. ε.α. Ðåñßðëïõò

75

TO NME HTAN EKEI

ΝΕΑ ΜΕΛΗ Βλασσοπούλου Θεονίτσα

Παιδίατρος-Αναπλ.Δήμαρχος Πειραιά

Δακορώνιας Νεοκλής

Εκτελωνιστής

Το Σάββατο, 23 Ιανουαρίου 2010, πραγματοποιήθηκε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων ο καθιερωμένος Αγιασμός για το Νέο Έτος και η κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας του Συνδέσμου. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε η Πρόεδρος του Μουσείου.

Δημητρόπουλος Γεώργιος

Αξιωματικός Π.Ν.ε.α

Ζέρβας Εμμανουήλ

Αξιωματικός Π.Ν.

Κωνσταντίνου Πηνελόπη

Δημόσιες Σχέσεις

Μπόρος Σπυρίδων

Πλοίαρχος Ε.Ν.

Ελληνικός Σύνδεσμος Υποβρυχίων

Παναγιωτόπουλος Ιωάννης

Αξιωματικός Π.Ν. ε.α.

Παναγόπουλος Αθανάσιος

Αξιωμ.Π.Ν, Δ/ντής ΙΥΝ

Πατρινός Σπυρίδων

Επίτιμος Δικηγόρος

Πάτσης Ευάγγελος

Ελεύθερος Επαγγελματίας

Τριανταφύλλου Ιωάννης

Μηχανικός Ε.Ν.

Τσιμούρτος Ιωσήφ

Ναυλομεσίτης

Σύνδεσμος Αποφοίτων Σχολής Ναυτικών Δοκίμων

Την Κυριακή, 24 Ιανουαρίου 2010, πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση για την κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας του Συνδέσμου Υποβρυχίων, στη Λέσχη Αξιωματικών Ενόπλεων Δυνάμεων, στη πλατεία Ρηγίλλης. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος εκπροσώπησαν ο Γενικός Γραμματέας του Δ.Σ. Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. κ. Τιμόθεος Μασούρας και το μέλος του Μουσείου Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. κ. Θωμάς Κατωπόδης.

Χ Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ε Σ Δ Ω Ρ Ε Ε Σ Προσέφεραν χρήματα για την ενίσχυση των σκοπών του Μουσείου οι κάτωθι τους οποίους και ευχαριστούμε θερμά. Η εταιρεία Laskaridis Shipping Company Ltd . και ο Πρόεδρος της και μελος του Δ.Σ. του Μουσείου προσέφερε το ποσόν των 10.000,00 ευρώ. Το μέλος του Μουσείου κος Δημήτριος Απεσάκης προσέφερε το ποσόν των 500,00 ευρώ. Η εταιρεία ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ & ΣΙΑ ΕΠΕ προσέφερε το ποσόν των 200 ευρώ εις μνήμη Αναστασίου Μίχα Η εταιρεία TRIREME S.A προσέφερε το ποσόν των 200,00 ευρώ εις μνήμη Αναστασίου Μίχα. Το μέλος μας κα Φιλία Λούκου προσέφερε το ποσόν των 50,00 ευρώ εις μνήμη Αναστασίου Μίχα.

Ανανέωσαν την ετήσια συνδρομή τους οι: VANOS S.A.

1000,00 ΕΥΡΩ

ΔΩΡΕΕΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ Δώρισαν στο Μουσείο και τους ευχαριστούμε θερμά: O κ. Κωνσταντίνος Αγγελόπουλος, ένα ομοίωμα του πλοίου M/T MARATHA της εταιρείας ARCADIA SHIPMANAGEMENT καθώς και έναν πολυτελή τόμο που εκδόθηκε με την ευκαιρία της συμπλήρωσης δεκαετούς επιτυχημένης πορείας της εταιρείας. Ο κ. Πέτρος Αγγελάκος, ένα κειμήλιο του ατμοκίνητου δεξαμενοπλοίου «WORLD ENTERPRISE» της εταιρείας WORLD TANKER’S CORPORATION. Ο κ. Κ. Φιλίππου, έναν ψηφιακό δίσκο (DVD) με τίτλο «Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό», δικής του επιμέλειας, που περιλαμβάνει ψηφιοποιημένα αρχεία σχετικά με την Ιστορία του Π.Ν., σχέδια και προδιαγραφές κατασκευής των φορτηγών πλοίων SD14 που αντικατέστησαν τα LIBERTY προερχόμενα από τα αρχεία του ναυπηγού κ. Δ. Καπαϊτζή, σχέδια των ακτοπλοϊκών πλοίων «ΜΙΑΟΥΛΗΣ», «ΔΗΛΟΣ» και «ΛΗΤΩ» της εταιρίας Νομικού, σχέδια φορτηγού πλοίου LIBERTY και ένα σχέδιο δεξαμενόπλοιου τύπου Τ2, της περιόδου του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τα οποία προέρχονται από το αρχείο του αειμνήστου ναυπηγού Ο. Βαλασάκη, σχέδια επιβατηγού οχηματαγωγού εκπονηθέντα από τον αείμνηστο ναυπηγό Ανδρέα Ερμογένη, φωτογραφίες με θέμα τα LIBERTY και την Ελληνική Ναυτιλία, προερχόμενες από το αρχείο του ναυπηγού Χρ. Σαρηγιαννίδη καθώς και πρωτότυπο φωτογραφικό υλικό που περιλαμβάνει 45 φωτογραφίες από «μότορσιπς» της εποχής του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο κ. Ιωάννης Κωστόπουλος, μια υδατογραφία του ζωγράφου R. Mc Gregor, η οποία απεικονίζει το πλοίο “Star of Greece”. Ο κ. Δημήτριος Μαυριδερός, 2 αντίγραφα φωτογραφιών που απεικονίζουν τον Γ. Στράτο, τον Αλεξ. Σακελλαρίου και τον Βασιλέα Κωνσταντίνο Α΄ το 1920. Η κα Αθηνά Σπυροπούλου, ένα περίστροφο που ανήκε στον αείμνηστο πατέρα της Πλωτάρχη Π.Ν. Άγγελο Σπυρόπουλο (1911-1993). Ο κ. Καλαμάκης, ένα χειριστήριο σημάτων Mors τηλεγράφου και ένα αναμνηστικό μετάλλιο από την καθέλκυση του πλοίου SS ENTERPRISE. Ο Ναύαρχος Γ. Μόραλης, 2 αντίγραφα φωτογραφιών, που απεικονίζουν η μια τον ίδιο ως Διμοιρίτη του αγήματος του Α/Τ Β. ΟΛΓΑ στην παρέλαση στην Καλκούτα (1941-1942) και η δεύτερη τον ίδιο στον κατευθυντήρα του πυροβολικού του Α/Τ Β. ΟΛΓΑ. Επίσης Ο Ναύαρχος Θ. Μανωλόπουλος, έναν τόμο υπό τον τίτλο «Η Φιλοσοφία του Διοικείν-Ηγέτες και Ηγεμονεύσαντες», τον οποίο επιμελήθηκε ο ίδιος, έκδοσης του περιοδικού Oil καθώς και πλήθος αρχειακού υλικού προερχόμενο από το Αρχείο του αειμνήστου Ναυάρχου Ν. Σταθάκη.

76

Ðåñßðëïõò

Ðåñßðëïõò

77

Κατά

την διάρκεια των Χριστουγέννωνκαι της πρωτοχρονιάς στο Μουσείο, όπως κάθε χρονιά, λάβαμε πολλές ευχετήριες κάρτες γεμάτες χαρούμενα λόγια και ευχές για τις εορτές και το νέο έτος. Ευχαριστούμε θερμά όσους μας θυμήθηκαν και ευχόμαστε σε όλους καλή χρονιά με υγεία και χαρά. Όπως η φωτογραφία είναι η αποτύπωση μιας όμορφης στιγμής, ενός σημαντικού γεγονότος ή ενός

Ανακοινώσεις Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη

ωραίου τοπίου, έτσι και η ευχετήρια κάρτα αποτελεί την αποτύπωση του εσωτερικού μας κόσμου και των συναισθημάτων που νοιώθουμε για τον παραλήπτη. Η επιλογή μιας ευχετήριας κάρτας γίνεται με αγάπη. Κυρίως όμως το εσωτερικό μήνυμα της κάρτας μας αποτελεί απόδειξη του ενδιαφέροντός μας για τον παραλήπτη, και μένει να μας το θυμίζει όλη την χρονιά ή και για πολλά χρόνια, για όσους συλλέγουν

• Τη Δευτέρα, 8 Φεβρουαρίου 2010, ώρα 19.30, το «Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη» και οι Εκδόσεις Πατάκη πραγματοποίησαν στο νέο κτήριο του «Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη», 2ας Μεραρχίας 36, στον Πειραιά, (Μέγαρο Στρίγκου, πρώην Γαλλικό Ινστιτούτο) εκδήλωση αφιερωμένη στα 30 χρόνια συγγραφικής παρουσίας του Μάνου Κοντολέων, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του «Πολύτιμα Δώρα». Για τον συγγραφέα μίλησαν η Αγγελική Γιαννικοπούλου, Καθηγήτρια ΤΕΠΑΕΣ Πανεπιστημίου Αιγαίου, και ο Γιάννης Παπαδάτος, Λέκτορας Πανεπιστημίου Αιγαίου-Κριτικός Λογοτεχνίας. Ακολούθησε μουσικό πρόγραμμα σε σύνθεση του Κώστας Χριστοδούλου ενώ διαβάστηκαν και αποσπάσματα από το βιβλίο.

• Την Τετάρτη, 17 Φεβρουαρίου 2010 και ώρα 19:00, το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη διοργάνωσε τιμητικό αφιέρωμα στον Λεβ Νικολάιεβιτς Τολστόι, στο νέο κτήριό του, στο Μέγαρο Στρίγκου. Ομιλίες πραγματοποίησαν ο Συγγραφέας κ. Σάββας Μιχαήλ με θέμα «Λέων Τολστόι και η ανέφικτη αγάπη της ανθρωπότητας», η Ομότιμη Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κα. Σόνια Ιλίνσκαγια με θέμα «Μια γνώμη που την περιμένει όλος ο κόσμος. Η παρουσία του Τολστόι στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα», η Φιλόλογος-Δημοσιογράφος κα. Ευγενία Κριτσέφσκαγια με θέμα «Ο Τολστόι στην Ελλάδα του 20ου αιώνα. Πρώτες προσεγγίσεις σε ένα μεγάλο θέμα». Και η Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κα Έρη Σταυροπούλου με θέμα «Ο Τολστόι του Μήτσου Αλεξανδρόπουλου». Αποσπάσματα έργων του Τολστόι διάβασε η Κατερίνα Αλεξανδρόπουλου.

78

Ðåñßðëïõò

τις ευχετήριες κάρτες τις οποίες παραλαμβάνουν. Όμως μια πραγματικά διαφορετική και εμπνευσμένη ευχετήρια κάρτα, που αξίζει να αναφερθεί, λάβαμε από τον ευρηματικό Διευθυντή του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών Αρχιπλοίαρχο κ. Απόστολο Μαντίδη Π.Ν. Απεικονίζεται, σχεδιασμένο με μολύβι, όλο το προσωπικό του Νοσοκομείου, μπροστά του Ν.Ν.Α. Ο Άγιος Βασίλης, με το ναυτικό του πηλίκιο, μας

εύχεται με χιούμορ «Και οι εννιακόσιοι ενενήντα οκτώ, είναι εδώ για εσάς. Εύχομαι το 2010 να τους βλέπετε μόνο... ζωγραφιστούς!!». Ευχόμενοι και εμείς το ίδιο τους ευχαριστούμε θερμά για το υπέροχο αισθητικό αποτέλεσμα που μας προσέφεραν χωρίς να ξεχνούμε ότι όταν πραγματικά τους χρειαζόμαστε η βοήθεια τους είναι άμεση.

Αποκτήστε

τη συλλεκτική & πολυτελή έκδοση ΝΑΥΤΙΚΟΝ ΜΟΥΣΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ HELLENIC MARITIME MUSEUM Διατίθεται στην τιμή των €30 Tηλ. Παραγγελιών από το πωλητήριο του Ναυτικού Μουσείου: 210 45 16 264

Ðåñßðëïõò

79

BAPOMETPO Αγαπητές φίλες και φίλοι. Δεν ξέρω γιατί αλλά μου φαίνεται σαν να έχει περάσει ένας αιώνας από την τελευταία μας επικοινωνία. Τόσες πολλές εξελίξεις συνέβησαν στον περίγυρο του Μουσείου μας αλλά και στον γενικότερο κοινωνικό, που αισθάνομαι παραζαλισμένος. Το σημαντικό, βέβαια, γεγονός της περιόδου ήταν το άνοιγμα στο κοινό, που συνέβη νωρίτερα και τα εγκαίνια της έκθεσης Βολανάκη, που έλαβαν χώρα στις 9 του Δεκέμβρη, ανήμερα της Αγίας Άννας. Ήταν και εξακολουθεί να είναι μια ανεπανάληπτη επιτυχία, που αντανακλά τις προσπάθειες πολλών παραγόντων οι οποίοι συντονίσθηκαν και δραστηριοποιήθηκαν προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση της προβολής του Μουσείου και της προσδώσεως λάμψης στον εορτασμό των 60 χρόνων του. Στο ανά χείρας τεύχος, είμαι βέβαιος, πως θα περιέχονται περιγραφές και φωτογραφίες της ημέρας των εγκαινίων και θα γίνεται φανερή η τεράστια προσέλευση κόσμου. Δεν νομίζω πως θα ‘πρεπε λοιπόν να αναλωθώ κι εγώ παραθέτοντας τις δικές μου σχετικές περιγραφές. Άλλωστε πιστεύω πως όλοι σας θα έχετε ήδη δει στην τηλεόραση και διαβάσει στις εφημερίδες και τα περιοδικά τις σχετικές αναφορές, διατυπωμένες μάλιστα με πολύ καλύτερο και επαγγελματικό τρόπο απ’ ό,τι θα μπορούσα εγώ να περιγράψω. Προσθέτω λοιπόν κι εγώ τον θαυμασμό και τα συγχαρητήριά μου προς όλους τους αρμοδίους για τη γενική εικόνα του Μουσείου όπως παρουσιάσθηκε στα μέσα ενημέρωσης και μέσω αυτών σ’ όλη την κοινωνία. Νομίζω δε πως δεν πρωτοτυπώ μιας και στους λόγους που εκφωνήθηκαν συνεχάρησαν αλλήλους επομένως και εαυτούς. Θα ήθελα όμως να δω την όλη αυτή εκδήλωση από ένα διαφορετικό πρίσμα. Είναι γεγονός πως χωρίς τη συνδρομή και την υλική υποστήριξη του κ. Λασκαρίδη δεν θα ήταν δυνατή η υλοποίηση της εκδήλωσης. Οι επανειλημμένες σχετικές αναφορές που περιέχονται στους προλόγους του καταλόγου και περιέχονταν και στις ομιλίες της ημέρας των εγκαινίων μαρτυρούν του λόγου το αληθές. Είναι επίσης γεγονός πως η κ. Μαριλένα Κασιμάτη απέδειξε την εμπειρία και την επιστημονική της κατάρτιση στο στήσιμο της έκθεσης και στην παράθεση πλούσιου πληροφοριακού υλικού στο βιογραφικό του Βολανάκη, καθώς και εκτεταμένη κριτική για το έργο του μεγάλου καλλιτέχνη. Στη συγκρότηση του καταλόγου συνέβαλε με τη δική του οπτική ο καθηγητής ιστορίας της τέχνης κ. Μανόλης Βλάχος ο οποίος παρουσίασε μια πράγματι πρωτότυπη θεώρηση των πινάκων του Βολανάκη. Είναι η κριτική και η επισκόπηση του τοπίου των έργων μέσα από τα ίδια τα μάτια του καλλιτέχνη. Τέλος ένας δικός μας άνθρωπος, ο Ναύαρχος κ. Παλούμπης Γιάννης, πέρασε στον κατάλογο τον προβληματισμό του δικού μας θαλασσινού χώρου, που ισχύει για κάθε θαλασσογραφία που βλέπουμε. Είναι ρεαλιστικά και πραγματικά τα σκαριά που ζωγράφισε ο Βολανάκης, ή είναι δημιουργήματα της φαντασίας του;;; Όχι βέβαια πως θα μειωνόταν το έργο του καλλιτέχνη εάν τα πλεούμενα δεν ήταν πραγματικά αλλά, τέλος πάντων, για να ξέρουμε. Αυτή την τελευταία παρατήρηση την κάνει και ο κ. Παλούμπης για να είμαστε ειλικρινείς. Όλοι λοιπόν έβαλαν το λιθαράκι τους, άλλος μικρότερο, άλλος μεγαλύτερο, για να ετοιμασθεί το αξιοθαύμαστο πράγματι οικοδόμημα της έκθεσης και της βραδιάς των εγκαινίων.

80

Ðåñßðëïõò

Γράφει ο Σκάπουλος

Οι «αφανείς» όμως ήρωες, όπως τους ανέφερε η Πρόεδρος στην ομιλία της ήταν αυτοί που στην κυριολεξία «πληρώσανε τη νύφη». Οι οκτώ υπάλληλοι του Μουσείου μπορούν να υπερηφανεύονται ότι πέτυχαν κάτι τόσο μεγάλο που σε κανένα μουσείο ή άλλο οργανισμό δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί από τόσο λίγους. Τα οκτώ παιδιά κατάφεραν: • Να παρακολουθήσουν τις εργασίες διαμόρφωσης των αιθουσών της έκθεσης τους προηγούμενους τρεισήμισι περίπου καλοκαιρινούς μήνες, όταν όλοι οι άλλοι έπαιρναν τις άδειές τους, κυνηγώντας τους πολλούς εργολάβους που πέρασαν. Συντόνισαν τη διαδοχή των τεχνιτών ώστε να μην υπάρχουν κενά χρονικά διαστήματα.

• Να τηρήσουν όλη την αλληλογραφία και τις σχετικές διαδικασίες με οργανισμούς και ιδιώτες συλλέκτες που παραχώρησαν έργα τους για την έκθεση.

• Να παρακολουθήσουν όλα τα συμβόλαια μεταξύ των παραχωρητών των πινάκων και του Μουσείου.

• Να τηρήσουν την αλληλογραφία με το Μουσείο Καλών Τεχνών της Βουδαπέστης, ανεξάρτητα αν τελικά δεν κατορθώθηκε με υπαιτιότητα του ξένου Μουσείου να έρθει η «Ναυμαχία της Λίσσα».

• Να γράψουν και να ταχυδρομήσουν περισσότερες από 4.500 προσκλήσεις για τη βραδιά των εγκαινίων. Σ’ αυτές περιλήφθηκαν εκτός από τις συνήθεις του Μουσείου και οι προσκλήσεις του Ιδρύματος Λασκαρίδη.

• Να παρακολουθήσουν την εκτύπωση όλων των καρτών, αφισών, καταλόγου, προσκλήσεων και όλων των συναφών εντύπων. Να επιβλέψουν την ανάρτηση των αφισών σε διάφορα σημεία της πόλης.

• Να ετοιμάσουν τα δελτία Τύπου και όλο το πληροφοριακό υλικό τα οποία έδωσαν σε δημοσιογράφους ή και απέστειλαν στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης έντυπου και ηλεκτρονικού λόγου.

• Χρησιμοποιήθηκαν επί ένα τετράμηνο περίπου στην υποδοχή στην είσοδο και ως επόπτες των αιθουσών της έκθεσης λόγω ελλείψεως ναυτών.

• Χρησιμοποιήθηκαν ως ξεναγοί στην έκθεση και φυσικά στις συλλογές του Μουσείου.

• Συνέχισαν την καθημερινή ξενάγηση αρκετών ομάδων μαθητιώσας νεολαίας στο Μουσείο.

• Συνέχισαν παράλληλα να υποστηρίζουν τη συγγραφή των δύο βιβλίων που θα παρουσιαστούν τους προσεχείς δύο μήνες. «Το χρονικό της Ναυτικής Αεροπορίας» και «Τα Ελληνικά Υποβρύχια» • Εργάσθηκαν χειρωνακτικά να παραμερίσουν όλα τα εκθέματα σε πέντε αίθουσες του Μουσείου ώστε να δημιουργηθεί χώρος για να σταθεί ο κόσμος τη βραδιά των εγκαινίων. Έκαμαν όλες τις δουλειές ξεκινώντας από το σκούπισμα και γυάλισμα του Μουσείου. Η επαναφορά των εκθεμάτων στη θέση τους ήταν το ίδιο κοπιαστική.

• Ανήμερα των εγκαινίων φόρεσαν τα καλά τους και έλαβαν μέρος σε όλες τις εκδηλώσεις από την υποδοχή, καθοδήγηση και ξενάγηση των επισκεπτών μέχρι και το τρατάρισμα με αναψυκτικά και μικρούς μεζέδες. Ναι, ήταν πράγματι οι «αφανείς ήρωες», αυτοί και αυτές που αναλώθηκαν σε βάρδιες απογεύματα και Κυριακές, που συμμετείχαν

φιλότιμα, με ζήλο και κυρίως αγόγγυστα σε όλες τις κινήσεις που ταίριαζαν ή δεν ταίριαζαν με την ειδικότητά τους και που χάρις στην προσφορά τους «έγινε δυνατή η υλοποίηση της έκθεσης». Νομίζω, χωρίς υπερβολή, πως η συμπεριφορά και η απόδοση του προσωπικού θα πρέπει να κάνουν υπερήφανη την Πρόεδρο και το Διοικητικό Συμβούλιο. Όλοι θα πρέπει να αντιληφθούν πως διαθέτουν ένα ανθρώπινο δυναμικό που κατάλληλα κινητοποιούμενο μπορεί να επιτύχει μεγάλα και πολλά πράγματα. Απ’ αυτής της πλευράς νομίζω πως αυτή η εμπιστοσύνη στο προσωπικό ήταν το μεγάλο κέρδος, για το οποίο αξίζει κανείς να παλέψει με όλες του τις δυνάμεις για να διατηρηθεί. Προσωπικά λοιπόν, σ’ αυτά τα οχτώ παιδιά θα ήθελα να απευθύνω τα συγχαρητήρια. Συγχαρητήρια αξίζουν και στις κυρίες του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, τα οποία επίσης συμμετείχαν σε όλα τα στάδια πραγματοποίησης της έκθεσης και των εκδηλώσεων. Όσον αφορά τη συνηθισμένη στη στήλη γκρίνια, θα μου επιτρέψετε νομίζω την παράλειψη, έστω για μια φορά στα 60 χρόνια. Εύχομαι σε όλες και όλους Χρόνια Πολλά, Ευτυχισμένο το 2010. Από τη Διοίκηση του Μουσείου μου προωθήθηκε και δημοσιεύω με ευχαρίστηση το παρακάτω σημείωμα του Αντιπροέδρου του Ν.Μ.Ε. κ. Π. Λασκαρίδη: «Αγαπητή κυρία Πρόεδρε Διάβασα με πολύ ενδιαφέρον το άρθρο του Σκάπουλου στο τελευταίο τεύχος του Περίπλου. Συμφωνώ σχεδόν με όλα εκτός από τον φόβο του για το μήπως το Μουσείο αναλαμβάνει περισσότερες ευθύνες και έργα απ’ όσα μπορεί να αντέξει και αυτό και το προσωπικό του. Εγώ θα ήθελα να καταθέσω την δική μου γνώμη η οποία είναι ότι, όπως και για όλους τους ανθρώπους, δεν υπάρχει όριο αντοχής όταν γίνεται ένα μεγάλο, αξιόλογο και ενδιαφέρον έργο. Είμαι βέβαιος ότι και πολύ πιο φιλόδοξα σχέδια θα αναλάβουμε με τις ίδιες δυνάμεις και δυνατότητες να τα καταφέρουμε το ίδιο καλά και καλύτερα! Λοιπόν, νομίζω ότι ο Σκάπουλος δεν πρέπει να ανησυχεί γιατί τα καλύτερα έρχονται! Πολλούς χαιρετισμούς και χρόνια πολλά. Πάνος Λασκαρίδης» Η διαβεβαίωση του κύριου Λασκαρίδη ασφαλώς και καθησυχάζει τον Σκάπουλο, ο οποίος άλλωστε δεν είναι και εντεταλμένος να ανησυχεί για την αριθμητική επάρκεια του προσωπικού του Μουσείου και την ικανότητά του να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του. Η προειδοποίηση δε πως η έκθεση Βολανάκη αποτελεί προεόρτιο μιας πολύ φιλόδοξης μελλοντικής πορείας του Μουσείου, χαροποιεί όλους εμάς τα απλά μέλη και μας προϊδεάζει για το μέγεθος της εθελοντικής προσπάθειας που όλοι μας πρέπει να καταβάλλουμε.

«Σκάπουλος»

Ðåñßðëïõò

81

ÊÁÔÁËÏÃÏÓ ÐÏËÉÔÉÓÔÉÊÙÍ ÖÏÑÅÙÍ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ

Ô.Ê.

ÔÇËÅÖÙÍÁ

ÍÏÌÉÊÇ ÌÏÑÖÇ

ÊÁÔÇÃÏÑÉÁ

Ðáðáññçãïðïýëïõ 2

105 61 ÁèÞíá

Ôçë.: 210 33 68 518 Fax: 210 32 53 680

Í.Ð.É.Ä.

Ãåíéêü

Ãéáëüò Óýìçò

856 00 ÄùäåêÜíçóá

22460 72363 22460 72569

Ä.

Åéäéêü

Óêñá 94

176 63 ÊáëëéèÝá

210 89 57 234

Í.Ð.É.Ä.

-

4. ÈÙÑÇÊÔÏ Ã. ÁÂÅÑÙÖ

¼ñìïò Ðáëáéïý ÖáëÞñïõ -Ôñïêáíôåñü

-

210 98 36 539 210 98 52 578

Êñáôéêü

-

5. Á/Ô ÂÅËÏÓ Ìïõóåßï Áíôéäéêôáôïñéêïý Áãþíá

¼ñìïò Ðáëáéïý ÖáëÞñïõ -Ôñïêáíôåñü

-

210 98 88 457

Êñáôéêü

Åéäéêü

¾äñá

180 40 ¾äñá

22980 52355

Í.Ð.Ä.Ä.

Ôïðéêü

Âéèõíßáò 2

632 00 Í. ÌïõäáíéÜ ×áëêéäéêÞò

23730 26166

Ä.

Åéäéêü

ÔóéëéâÞ

291 00 ÆÜêõíèïò

26950 42436

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

Ïäüò Ìïõóåßïõ 3

330 52 Ãáëáîßäé

22650 41558 22650 41795

Ä.

Ôïðéêü

Ìðü÷áëç Óôáõñüò

291 00 ÆÜêõíèïò

26950 28249

Í.Ð.É.Ä.

Ãåíéêü

11. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÁÉÃÁÉÏÕ

Ðáñíáóóïý 2 & Ëåùö. Êçöéóßáò

151 24 Ìáñïýóé

210 81 25 547 210 98 11 581

Í.Ð.É.Ä.

Ãåíéêü

12. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÁÍÄÑÏÕ

ÄÞìïò ¢íäñïõ

845 00 ¢íäñïò

22820 22264

Í.Ð.Ä.Ä.

Ôïðéêü

13. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÈÇÑÁÓ

Ìðïõìðïõëßíáò 31-33

185 35 ÐåéñáéÜò

210 42 96 815

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

ÄÞìïò Êáëýìíïõ

852 00 ÊÜëõìíïò

22430 51361

Ä

Åéäéêü

15. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÑÇÔÇÓ

ÁêôÞ Êïõíôïõñéþôç

731 31 ×áíéÜ

Ôçë.: 28210 91875 Fax: 28210 74484

Í.Ð.É.Ä.

Ãåíéêü

16. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ËÉÔÏ×ÙÑÏÕ

Áã. Áðïóôüëùí 35

602 00 Ëéôü÷ùñï

23520 81402

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

17. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÏÉÍÏÕÓÓÙÍ ÏÉÍÏÕÓÓÅÓ ×ÉÏÕ

Ïéíïýóóåò

821 01 Ïéíïýóóåò

22720 51582

Í.Ð.É.Ä.

Ãåíéêü

ÓôÝöáíïõ Ôóïýñç 20

821 00 ×ßïò

22710 44139

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

ÊáñáïëÞ & Äçìçôñßïõ 28

188 63 ÐÝñáìá

210 44 19 083

Ä.

Åéäéêü

20. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÁÂÁËÁÓ

-

-

Ôçë.: 2510 835826 Fax: 2510 226850

Ä.

Åéäéêü

21. ÌÏÕÓÅÉÏ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ & ÓÐÏÃÃÁËÅÉÁÓ ÍÅÁÓ ÊÏÕÔÁËÇÓ

-

814 00 ËÞìíïò

Ôçë.: 22540 51790 22540 51362 Fax: 22540 51763

Ä.

Åéäéêü

-

ÖÜñóá Áñãïóôüëé ÊåöáëëïíéÜ

Ôçë.: 26710 87260 Fax: 26710 25656

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

-

ÊáñäÜìõëá ×ßïò

Ôçë.: 2510 835287 Êéí: 6936 136 145

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

Êñõïíåñßïõ 14

Áã. ÍÜðá Êýðñïò

00357 23816366

Ä.

Ãåíéêü

-

166 74 ÃëõöÜäá

-

É.

Ãåíéêü

ÏÍÏÌÁ

1. ÁËÓÏÓ ÅËËÇÍÉÊÇÓ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ 2. ÄÇÌÏÔÉÊÏ ÍÁÕÔÉÊÏ & ËÁÏÃÑÁÖÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÓÕÌÇÓ 3. ÅËËÇÍÉÊÏ ÉÍÓÔÉÔÏÕÔÏ ÐÑÏÓÔÁÓÉÁÓ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ

6. ÉÓÔÏÑÉÊÏ ÁÑ×ÅÉÏ - ÌÏÕÓÅÉÏ ÕÄÑÁÓ 7. ÌÏÕÓÅÉÏ ÁËÉÅÕÔÉÊÙÍ ÓÊÁÖÙÍ & ÅÑÃÁËÅÉÙÍ 8. ÌÉËÁÍÅÉÏ ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ 9. ÍÁÕÔÉÊÏ & ÉÓÔÏÑÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÃÁËÁÎÅÉÄÉÏÕ 10. ÍÁÕÔÉÊÏ & ÉÓÔÏÑÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÆÁÊÕÍÈÏÕ

14. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÁËÕÌÍÏÕ

18. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ×ÉÏÕ 19. ÌÏÕÓÅÉÏ ÁËÉÅÉÁÓ & ÁËÉÅÕÔÉÊÙÍ ÓÊÁÖÙÍ ÓÔÏ ÐÅÑÁÌÁ

22. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÉÏÍÉÏÕ

23. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÁÑÄÁÌÕËÙÍ 24. ÌÏÕÓÅÉÏ “ÈÁËÁÓÓÁ” ÊÕÐÑÏÕ 25. ÍÁÕÔÉÊÇ ÓÕËËÏÃÇ Ì. ÌÅÈÅÍÉÔÇ

82

Ðåñßðëïõò