ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ_ΤΕΥΧΟΣ 86

ΤΕΥΧΟΣ 86 • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2014

ΜΑΡΙΝΑ ΖΕΑΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ 185 37 Επιχορηγείται από ΥΠ.ΠΟ. - YEN - ΥΕΘΑ/ΓΕΝ-ΝΑΤ

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ

86

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ // ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ // ΜΑΡΤΙΟΣ 2014

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 02

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΤΗ

04

Χριστιανικό Πάσχα ή Πάσχα το Καινόν (Νέον) Του Ιωάννη Π. Οικονομόπουλου, Υποναυάρχου Π.Ν. ε.α. – τ. Καθηγητή Σ.Ν.Δ.

10

ΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΣΤΟ 1821 Tου Αντιναυάρχου Ιωάννη Παλούμπη Π.Ν.ε.α.

16

Η συμβολή των Μακεδόνων στον υπέρ της Ανεξαρτησίας Αγώνα Του Δρ Ιωάννη Παρίση, Υποστράτηγου ε.α., Διδάκτωρος Πολιτικής Επιστήμης

18

Ο ΣΤΟΛΟς TOY ΣΤΑΥΡΟΥ ΝΙΑΡΧΟΥ. Δωρεά της σπάνιας συλλογής φωτογραφιών του Δημητρίου Ανδριάνα στο ΝΜΕ

28

ΙΔΡΥΜΑ «ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ»

32

Από τη Σύμη στις 7 Μαΐου του 1945 μέχρι την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου Του Αντιναυάρχου Δρα Στυλιανού Πολίτη

36

50 χρόνια ΠΡΑΣΙΝΗ ΓΡΑΜΜΗ. 30 Δεκεμβρίου 1963 - 30 Δεκεμβρίου 2013 Του Αντώνη Ζωϊδάκη, Αντιναυάρχου ε.α. Π.Ν.

38

Ο πολιτισμός μπορεί να νικήσει τον πόλεμο Ανδριανή Χαλκιαδάκη, το αλεξίπτωτο που έγινε νυφικό Υπό: Άννας Καλογρίδου, Msc-Τμηματάρχης ΜΠΥ Ναυστάθμου Κρήτης- Μέλος του Ναυτικού Μουσείου Κρήτης-Μέλος Δ.Σ. Συλλόγου Μονίμων Πολιτικών Υπαλλήλων Ναυστάθμου Κρήτης, Υπεύθυνος Πολιτιστικού Τμήματος.

40

ΒΑΣΙΛΙΣΚΟΣ. Η επιχειρησιακή σχεδίαση ενός ανόητου (468 μ. Χ.) Της Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου | Συγγραφέως – Ερευνήτριας Ναυτικής Ιστορίας, Μέλους Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.), perialos.blogspot.gr

44

ΚΟΡΩΝΗ - ΜΕΘΩΝΗ. ΟΙ ΟΦΘΑΛΜΟΙ ΤΗΣ ΓΑΛΗΝΟΤΑΤΗΣ Του Λεωνίδα-Παναγιώτη Οικονομόπουλου, Αντιστράτηγου ε.α.

46

Οι Έλληνες της Αιγύπτου. Του Δημητρίου Γ. Καπαιτζή

48

100 ΧΡΟΝΙΑ ΝΑΥΤΟΠΡΟΣΚΟΠΟΙ. Της Δήμητρας Λαδά, Κυβερνήτη Ναυτοπροσκοπικού Σκάφους

52

2ος Ιστιοπλοϊκός Αγώνας «ΝΑΥΤΟΣΥΝΗ». 26 Απριλίου 2014

54

Ημερίδα του Ελληνικού Συνδέσμου Παραδοσιακών Σκαφών με θέμα: Διαμόρφωση προτάσεων για την διάσωση των παραδοσιακών σκαφών και καρνάγιων

56

Ημερίδα ΠΡΩΤΕΑ: «Παραδοσιακά Σκάφη: Το παρόν και το μέλλον της ναυτικής μας παράδοσης». Πρακτικά - Συμπεράσματα - Ψήφισμα

58

Τα σχολεία στο ΝΜΕ. Εκπαιδευτικά προγράμματα

64

Θ’ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΜΟΥΣΕΙΩΝ «Πλοία μνημεία της ελληνικής ναυτικής παράδοσης και μουσειακή πραγματικότητα»

66

Διεθνής Hμέρα Μουσείων. 18 Μαΐου 2014

68

λογοτεχνια & θαλασσα

72

Ημερολόγιο

78

Βαρόμετρο. Γράφει ο Σκάπουλος

ΤΕΥΧΟΣ 86 • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2014

ΜΑΡΙΝΑ ΖΕΑΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ 185 37 Επιχορηγείται από ΥΠ.ΠΟ. - YEN - ΥΕΘΑ/ΓΕΝ-ΝΑΤ

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ

Εξώφυλλο Λιλή Ημέλλου, "Ο κομμένος Αδρίας". Λάδι σε καμβά, 43x45,5 εκ. Συλλογή ΝΜΕ.

04

Τριμηνιαία Έκδοση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Κωδ. 2528 Ιδιοκτήτης: Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος Μαρίνα Ζέας, Πειραιάς 185 37 Τηλ.: 210 45 16 264 • Fax: 210 45 12 277 E-mail: nme@ath.forthnet.gr Website: www.hmmuseum.gr

18

Εκδότης - Διευθυντής: Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Διεύθυνση Σύνταξης: Γιάννης Παλούμπης Επιμέλεια Έκδοσης: Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη

28

Πηνελόπη Βουγιουκλάκη Αρχαιόλογος Μ.Δ.Ε. Βυζαντινής Αρχαιολογίας Ιωάννα Μπερμπίλη Αρχαιόλογος Μ.Δ.Ε. Βυζαντινής Αρχαιολογίας Διαφημίσεις: Κ. Μανωλιός, Ν. Νικολαΐδης Τηλ./Fax: 210 24 35 075

40

Γραμματεία: Κλεοπάτρα Ρηγάκη Εκτύπωση: Χ. ΣΤΕΡΓΙΟΥ Ε.Ε. Στα μέλη του Μουσείου διανέμεται Δωρεάν Οι απόψεις που εκφράζονται στον ΠΕΡΙΠΛΟΥ είναι προσωπικές των συγγραφέων και δε δεσμεύουν το ΝΜΕ, ούτε ερμηνεύουν την πολιτική ή τις αποφάσεις του.

5648

Κ

υρίες και κύριοι, φίλες και φίλοι, Η Γενική μας Συνέλευση σηματοδοτεί το τέλος της οικονομικής χρονιάς 2013 και κοινοποιεί σε όλα τα μέλη τις οικονομικές προϋποθέσεις με τις οποίες άρχισε το 2014. Όπως σας είχα ανακοινώσει πέρυσι, το 2013, ζήσαμε την πρώτη χρονιά έχοντας θεσμοθετημένη την καταβολή του 50% του πόρου του Ν.Α.Τ. και οφείλω να σας δηλώσω ότι ομολογουμένως η οικονομική λειτουργία διευκολύνθηκε πολύ, τόσο ώστε παρά τη μείωση της ετήσιας εισφοράς των μελών από 40 σε 20 ευρώ και την μείωση στην τιμή των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, που υπαγορεύτηκε από τη δύσκολη οικονομική συγκυρία, ο απολογισμός του έτους βγήκε πλεονασματικός γεγονός που είχε να συμβεί πολλά χρόνια. Στην ευτυχή αυτή εξέλιξη συνετέλεσε και η ανταπόκριση ενός μεγάλου αριθμού ναυτιλιακών και παραναυτιλιακών εταιρειών στο αίτημά μας για την ένταξή τους στην κατηγορία των χορηγών με 300 ευρώ ετησίως. Παράλληλα, θα ήθελα να υπενθυμίσω και τον αριθμό των εταιρειών και φυσικών προσώπων που έχουν αποφασίσει να ενισχύουν το Μουσείο με δωρεά 1.000 ευρώ το χρόνο και μερικοί με υψηλότερα ποσά. Εγκαταλείποντας το πεδίο της οικονομίας δεδομένου ότι θα ακολουθήσει λεπτομερής παρουσίαση του οικονομικού απολογισμού, θα ήθελα να αναφέρω ότι τη χρονιά που πέρασε, το Μουσείο συνέχισε τις επωφελείς για την κοινωνία δραστηριότητές του, με στόχο πάντοτε

2 Περιπλους

να επισημαίνει την παιδευτική και εθνική σημασία της παρουσίας του. Ο ναύαρχος κ. Τιμόθεος Μασούρας, Γενικός Γραμματέας θα διεξέλθει μαζί μας όλες τις εκδηλώσεις του Μουσείου. Προσωπικά θα ήθελα μόνο να σταθώ στην εξαιρετική δουλειά που γίνεται από το προσωπικό του Μουσείου (καίτοι ολιγομελές, στα όρια της στοιχειώδους λειτουργίας) στην απογραφή των συλλογών του υπό την καθοδήγηση του τέως αντιπροέδρου κ. Παναγιώτη Μολφέτα, ο οποίος με την εμπειρία και τις γνώσεις του βοηθά σημαντικά στην αξιολόγηση των αντικειμένων και των κειμηλίων. Σε μένα απομένει μόνο να σας προϊδεάσω για τις προγραμματιζόμενες εκδηλώσεις που θα λάβουν χώρα το 2014. Στις 26 Απριλίου, ημέρα Κυριακή, προγραμματίζεται ο 2ος ιστιοπλοϊκός αγώνας με την επωνυμία «Ναυτοσύνη» προς τιμήν του Πολεμικού Ναυτικού της χώρας. Ο αγώνας θα διεξαχθεί με σκάφη Dragon και στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού θα επανδρώσουν ένα από τα διαγωνιζόμενα σκάφη. Η παρακολούθηση του αγώνα θα γίνει από τις γνώριμες εγκαταστάσεις του Ναυτικού Ομίλου Ελλάδος, όπου θα διατίθεται για τους θεατές ελαφρό γεύμα σε συμβολική τιμή. Εκ μέρους του Ναυτικού Μουσείου ευχαριστούμε τον αδελφό Όμιλο για την, κατ’αυτό τον τρόπο, συμμετοχή του στην εκδήλωση. Ελπίζω ότι θα υπάρξει αθρόα συμμετοχή των μελών και θα είναι μία αξέχαστη εμπειρία όπως και οι αντίστοιχες περσινές. Προσωπικά

ευχαριστώ τον κο Δεσποτόπουλο που έχει αναλάβει την φροντίδα της εκδήλωσης. Στις 9 και 10 Μαΐου στις αίθουσες του Μουσείου μας θα φιλοξενηθεί το Θ΄ Πανελλήνιο Συνέδριο των Ναυτικών Μουσείων με ειδικό θέμα: «Πλοία μνημεία της ελληνικής ναυτικής παράδοσης και μουσειακή πραγματικότητα». Το συνέδριο θα πραγματοποιηθεί με τη συνεργασία του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και του πλωτού ναυτικού μουσείου «Γεώργιος Αβέρωφ». Στην ημερίδα έχουν κληθεί να συμμετάσχουν επιστήμονες και συντηρητές πλοίων-μνημείων, που με τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους έχουν να συνεισφέρουν στη γενική γνώση και τα συμπεράσματα που θα αποκρυσταλλωθούν. Πρώτος χορηγός της εκδήλωσης είναι ο Αντιπρόεδρος του Μουσείου κ. Πάνος Λασκαρίδης, τον οποίο για μια ακόμη φορά ευχαριστούμε δημοσίως. Ειδικά για την έκθεση των Ποσειδωνίων θα κυκλοφορήσει ένα τεύχος επετειακό του περιοδικού, το οποίο θα φιλοξενήσει στις σελίδες τους χαιρετισμούς και άρθρα όλων των παραγόντων της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας. Στόχος είναι το περιοδικό να διαμένεται στα περίπτερα της έκθεσης και να αποτελέσει ένα πρεσβευτή του Μουσείου στο πλαίσιο της μεγαλύτερης διεθνώς έκθεσης στην οποία συμμετέχει όλη η παγκόσμια ναυτιλιακή κοινότητα. Όπως θα έχετε προσέξει έχουμε εγκαινιάσει να περιλαμβάνουμε στον

«Περίπλου» αφιερώματα σε μεγάλες ελληνικές εφοπλιστικές εταιρίες και οικογένειες. Η πρωτοβουλία μας αυτή είχε ευνοϊκή απήχηση από τη ναυτιλιακή κοινότητα που σπεύδει να διορθώσει ή να συμπληρώσει φωτογραφίες, γεγονότα, παρατηρήσεις και να συνδράμει σε αυτό μας το εγχείρημα. Σκοπεύουμε να συνεχίσουμε τα αφιερώματα, όχι βέβαια σε όλα τα τεύχη του «Περίπλου» αλλά σε όσα είναι δυνατόν. Από τον Μάιο και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού το Μουσείο θα φιλοξενήσει στους χώρους του τη ναυτική συλλογή του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη. Η συλλογή περιλαμβάνει παλαιά και σπάνια βιβλία από τον 16ο αι., σπάνιους χάρτες, φυσικά θαλάσσια ευρήματα, πίνακες και έργα τέχνης, ναυτικά όργανα, φαρικά αντικείμενα, κοκάλινα ομοιώματα ιστιοφόρων πλοίων. Επίσης, από το 2011 έχει εμπλουτιστεί με τη συλλογή του ναυάρχου Horatio Nelson, που αποτελεί τη μεγαλύτερη παγκοσμίως συλλογή κειμηλίων του ναυάρχου, εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου. Τα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν στις 28 Μαΐου 2014. Στο πλαίσιο της ελληνικής προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπάρχουν δύο εκδηλώσεις στις οποίες το Μουσείο συμμετέχει: 1. Στο Ζάππειο Μέγαρο παρουσιάζεται για το α’ εξάμηνο του 2014 φωτογραφική έκθεση με θέμα «Ελληνικές Θάλασσες». Πρόκειται για ένα φωτογραφικό ταξίδι μέσα στο χρόνο στο οποίο το Μουσείο συμμετέχει με δανεισμό φωτογραφιών από το αρχείο του.

2. Στις αρχές Ιουνίου επ’ ευκαιρία του κλεισίματος της ελληνικής προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα παρουσιαστεί φωτογραφική έκθεση στη Σόφια της Βουλγαρίας με θέμα τη διαχρονική παρουσία των Ελλήνων στη θάλασσα. Η έκθεση συνδιοργανώνεται από την ελληνική πρεσβεία στη Σόφια με τη συνεργασία του Υπουργείου Πολιτισμού της Βουλγαρίας και το Μουσείο έχει κληθεί να συμμετάσχει. Επίσης, το Μουσείο θα συμμετέχει τον Νοέμβριο του 2014 με δανεισμό ενός σπάνιου χάρτη της Κρήτης του βενετού χαρτογράφου Vincenzo Coronelli και του ομοιώματος μιας ενετικής γαλέρας στην έκθεση που οργανώνει το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο με θέμα «Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος πριν τον El Greco». Η έκθεση έχει ως στόχο να παρουσιάσει στο κοινό το περιβάλλον μέσα στο οποίο διαμορφώθηκε η καλλιτεχνική φυσιογνωμία του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου στην Κρήτη, πριν την αναχώρησή του για τη Βενετία. Τον Οκτώβριο θα πραγματοποιηθεί στο Μουσείο έκθεση έργων τέχνης της κατεξιωμένης ζωγράφου και μέλους μας κας. Μαρίνας Ζωγραφάκη. Θα παρουσιαστούν 40 πίνακες, αποτέλεσμα πολύχρονης δουλειάς, τους οποίους η κα. Ζωγραφάκη δωρίζει στο Μουσείο με σκοπό να ενισχυθεί η λειτουργία του Ιδρύματός μας. Όπως γνωρίζετε το Μουσείο έχει ενταχθεί σε έργο ΕΣΠΑ με προϋπολογισμό ύψους 562.700 ευρώ. Στόχος του έργου είναι η ψηφιοποίηση και τεκμηρίωση των συλλογών μας, αλλά και η δημιουργία ψηφιακών εκπαιδευτικών εφαρμογών που θα υφίστανται ως εκθέματα μέσα στο μουσείο ή και θα είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο. Το Μουσείο προκήρυξε ανοιχτό διεθνή διαγωνισμό κατά τον οποίο υποβλήθηκαν 3 προσφορές από εταιρείες και ενώσεις εταιρειών. Η επιτροπή διαγωνισμού, η οποία αποτελείται από 3 καθηγητές πληροφορικής: το μέλος του διοικητικού μας συμβουλίου κο Νικήτα Νικητάκο καθηγητή του παν/μίου Αιγαίου, την κυρία Αγγελική Αραπογιάννη και τον κύριο Ευστάθιο Χατζηευθυμιάδη του Πανεπιστημίου Αθηνών, συνεδρίασε προκειμένου να κάνει την αξιολόγηση των φακέλων δικαιολογητικών συμμετοχής των υποψηφίων αναδόχων. Κατά τον έλεγχο υπήρχαν ελλείψεις στο φάκελο ενός υποψηφίου, ο οποίος γι΄αυτό το λόγο απορρίφθηκε. Τον προσεχή μήνα η επιτροπή διαγωνισμού θα συνεδριάσει και πάλι προκειμένου να προχωρήσει στην αξιολόγηση των φακέλων με τις τεχνικές προσφορές των δύο υποψηφίων αναδόχων που έμειναν. Ας σταματήσουμε εδώ την ευχάριστη απαρίθμηση των εκδηλώσεων. Δεν θα επιθυμούσα να σας μεταφέρω χρόνια προβλήματα που κάθε μέρα καλούμαστε να επιλύσουμε. Σας εύχομαι Καλή Αναστάση. Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη Πρόεδρος Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος

«Γλαρόνι». Φωτογραφία: Anag.

Το παρόν κείμενο εκφωνήθηκε κατά την Γενική Συνέλευση των Μελών του ΝΜΕ, 30/3/2014. Περιπλους 3

Χριστιανικό Πάσχα ή Πάσχα το Καινόν (Νέον) Του Ιωάννη Π. Οικονομόπουλου

Υποναυάρχου Π.Ν. ε.α. – τ. Καθηγητή Σ.Ν.Δ.

Το Χριστιανικό Πάσχα συνδέεται αστρονομικά, ημερολογιακά, και ετυμολογικά με την Φαραωνική Αίγυπτο και κυρίως με την Ιουδαϊκή θρησκεία.

Oι αρχαίοι Aιγύπτιοι είχαν παρατηρήσει ότι η εαρινή (ανοιξιάτικη) ισημερία (διάβαση Ηλίου από τον Ισημερινό εκ Νότου προς Βορρά, σημείο γ στο σχ.1) συνέπιπτε με την ηµεροµηνία που ο απλανής Σείριος ανέτελε κατά την αυγή. Έτσι ταύτισαν αστρονοµικά την αρχή του ηλιακού τροπικού έτους (το οποίο εγνώριζαν) µε την ανατολή του Σείριου και όρισαν την εαρινήν ισημερία (σημερινή ~21η Μαρτίου) ως αρχή του έτους αυτού (σχ.1). Στην γλώσσα των Φαραώ η «διάβαση» απεδίδετο με την λέξη «πισάχ» με την οποία εχαρακτηρίζετο και η εορτή της εαρινής ισημερίας, στους ναούς της θεάς Ίσιδος της οποίας αστρική έκφραση ήταν ο Σείριος.

Φαινομένη Περιφορά Ηλίου γύρω από την Γη. Τροπικό Έτος 4 Περιπλους

Ο

ι Εβραίοι παρέλαβαν και διατήρησαν την εαρινή Φαραωνική εορτή, με την ονομασία Πέσαχ (Peshah), αλλά με την έννοια της διαβάσεως από την δουλεία προς την γη της επαγγελίας, μετά την εαρινή επίσης έξοδό τους από την Αίγυπτο. Η Εβραϊκή Εβδομάδα έχει επτά ημέρες με ονομασίες την αριθμητική τους σειρά, ως εξής: Ρισόν (Πρώτη)-Σενί (Δευτέρα)-Σελισί (Τρίτη)-Αρμπάι (Τετάρτη)-Ρεβίν (Πέμπτη)-Σισί (Έκτη)-Σαβάτ (Εβδόμη). Η Εβραϊκή ημέρα αρχίζει 1/4 της ώρας μετά την Δύση του Ηλίου σε κάθε τόπο, επομένως έχει τοπική έννοια. Την εαρινήν ισημερία σταθεροποίησαν αρχικά στο ημερολόγιο τους σε Σάββατο 1η Αβίβ (μήνας αφιερωμένος στους νέους) επομένως και το Πάσχα τους (Πέσαχ) αντιστοιχούσε αρχικά σε σταθερή επίσης ημερομηνία η οποία ορίστηκε να είναι το Σάββατο 15η Αβίβ (Νισάν), δύο εβδομάδες ακριβώς μετά την εαρινήν ισημερία της 1ης Αβίβ. Κατά τον Ιουδαίο ιστορικό Φλάβιο Ιώσηπο, που έζησε τον 1ο μ.Χ. αιώνα, η Ιουδαϊκή λέξη Σαββά (εκ της οποίας το Σάββατο) σημαίνει πληγές των πελμάτων και έχει την εξής έννοια. Όταν οι Εβραίοι έφυγαν από την Αίγυπτο και μετά επτά ημέρες εξαντλητική πορεία πέρασαν την Ερυθρά Θάλασσα, τα πόδια τους (πατούχες) είχαν γεμίσει πληγές. Γι’ αυτό ο Μωυσής τους άφησε να ξεκουραστούν και από τότε η ημέρα αυτή, εβδόμη μετά την έξοδό τους από την Αίγπτο, καθιερώθηκε ως ημέρα αναπαύσεως, λατρείας του Θεού του Ισραήλ Ιαβέ (Ιεχωβά) αλλά και εορτής (αρχικά) του Εβραϊκού Πάσχα. Αλλά μετά την εξορία τους στην Βαβυλώνα, οι Εβραίοι τηρούσαν το Βαβυλωνιακό σεληνιακό ημερολόγιο και το Πάσχα τους δεν μπορούσε πλέον να ταυτίζεται με την 15η Αβίβ ή Νισάν (βαβυλωνιακή ονομασία) και ημέρα Σάββατο αφού εξαρτάτο από την εαρινή πανσέληνο η οποία δεν εμφανίζεται σε σταθερές ημερομηνίες. Το Εβραϊκό ιερατείον όρισε λοιπόν να εορτάζεται το Πάσχα κατά την εαρινή Πανσέληνο (η παρατηρούμενη κατά ή μετά την εαρινήν ισημερία) εφ’ όσον συμπίπτει με μία των ημερών Σάββατο, Κυριακή, Τρίτη, Πέμπτη. Εάν όμως η Πανσέληνος συμπίπτει με τις απαγορευμένες ημέρες Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή, τότε το Πάσχα εορτάζεται την επομένην ημέρα. Έτσι έχομε πλέον εμπλοκή της Σελήνης στον εορτασμό του Εβραϊκού Πάσχα το οποίο πρέπει να είναι

συνδεδεμένο και με την Εαρινήν Ισημερία. Η εμπλοκή Ισημερίας και Εαρινής Πανσελήνου πέρασε και στο Χριστιανικό Πάσχα, όπως θα δούμε στην συνέχεια. Η Χριστιανική λέξη Πάσχα είναι λοιπόν μετασχηματισμός της Αιγυπτιακής Πισάχ και της Εβραϊκής Πέσαχ. Αλλά τώρα, με την πνευματική έννοια της Διαβάσεως από τον θάνατο της φθαρτής ύλης και της αμαρτίας στην πνευματική ζωή και την αλήθεια, την οποία συμβολίζει η Ανάσταση του Χριστού.

Η Ανάσταση. Διάβαση (Πάσχα) από το θάνατο στην ζωή. Τα Πάθη, η Σταύρωση και η Ανάσταση του Χριστού συνέβησαν στην Ιουδαία κατά το Εβραϊκό Πάσχα, που τότε συνέπεσε σε Σάββατο, με το οποίο (Πάσχα) υπάρχει άμεση εννοιολογική σχέση: α) τοπική (Ιουδαία), β)εποχική (άνοιξη) και γ)αστρονομική (εαρινή ισημερία και πανσέληνος). Σ’ αυτήν ακριβώς την σχέση βρίσκεται η ιδιαιτερότητα και η πολυπλοκότητα του προσδιορισμού της ημερομηνίας του Χριστιανικού Πάσχα αφού πρέπει: να ταυτίζεται εννοιολογικά αλλά και να διαφέρει ημερολογιακά από την εορτή των Εβραίων που σταύρωσαν τον Χριστό. Η δε ημερομηνία εξαρτάται από το αστρονομικό φαινόμενο της Εαρινής Πανσελήνου η οποία δεν μπορεί να ορισθεί σε σταθερές ημερομηνίες. Μετά δε την καθιέρωση του Γρηγοριανού ημερολογίου το 1582, οι ορθόδοξοι Χριστιανοί συνέχισαν να υπολογίζουν το Πάσχα με το παλαιό Ιουλιανό Ημερολόγιον οπότε ο εορτασμός διαφοροποιήθηκε και μεταξύ Ορθοδόξων και Καθολικών κατά την διαφορά 13 ημερών (επί του παρόντος) Ιουλιανού-Γρηγοριανού ημερολογίου αλλά και λόγω υπολογισμού της πανσελήνου από τους Ορθοδόξους με τον Κύκλο Μέτωνος, ενώ οι Καθολικοί την υπολογίζουν με την ακριβέστερη μέθοδο του Lilio. Έτσι, ο προσδιορισμός του Πάσχα των Ορθοδόξων έγινε πολύπλοκος. Γνωρίζομε ότι κατά την αρχική αποστολική εποχή, δεν υπήρχαν συζητήσεις και διχογνωμίες για τον χρόνο και τρόπο εορτασμού του Πάσχα και ότι Ιουδαίοι και Χριστιανοί συνεόρταζαν χαρμόσυνα, αφού οι πρώτοι Χριστιανοί ήταν Ιουδαίοι. Οι Απόστολοι καθιέρωσαν το Χριστιανικό Πάσχα εις ανάμνηση τόσο της Σταυρώσεως του Ιησού (το εσφαγμένο αρνίον της Αποκαλύψεως) όσο και της Αναστάσεως δηλαδή της σωτηρίας των ανθρώπων. Τα πρώτα λοιπόν χριστιανικά χρόνια εόρταζαν τόσο το Σταυρώσιμο Πάσχα, που συνέπιπτε με το εβραϊκό (νύχτα 14 προς 15 του μηνός Αβίβ ή Νισάν), όσο και το Αναστάσιμο, μετά δύο ημέρες. Αλλά υπήρχαν διχογνωμίες ως προς τον ακριβήν ημερολογιακό προσδιορισμό της Σταυρώσεως και της Αναστάσεως διότι κατά την εβραϊκή παράδοσην η ημέρα αλλάζει μετά την δύσην Ηλίου. Δηλαδή η νύχτα μετά την 14η Αβίβ (Σταυρώσιμο Πάσχα) ανήκει στην 15η του μηνός (Εβραϊκό Πάσχα). Μετά το 51 μ.Χ., οπότε συνήλθαν οι Απόστολοι, καθιερώθηκαν 85 ειδικοί κανόνες εορτασμού του Πάσχα, εκ των οποίων ο Ζ΄ ορίζει με σαφήνεια: «ει τις επίσκοπος ή πρεσβύτερος ή διάκονος την αγίαν

του Πάσχα ημέραν επιτελέσει προ της εαρινής ισημερίας των Ιουδαίων, καθαιρείσθω». Στα προηγούμενα πρέπει να προσθέσομε και τις διαφορές που υπήρχαν για τον υπολογισμό των αστρονομικών φαινομένων της εαρινής ισημερίας και πανσελήνου σε σχέση με το εβραϊκό και το χριστιανικό Πάσχα, κι όλα αυτά είχαν δημιουργήσει χαώδη κατάσταση. Όμως, ο χρονικός προσδιορισμός του Χριστιανικού Πάσχα, ανεξαρτήτως διαφορών στα ημερολόγια, εξαρτάται από την εξακρίβωση της Ιουδαϊκής ημέρας κατά την οποία ο Χριστός έπαθε και σταυρώθηκε. Επ’ αυτού, λείπουν παντελώς οι γραπτές μαρτυρίες της αρχικώς συγκροτηθείσης Χριστιανικής Εκκλησίας, ίσως διότι τα γεγονότα ήταν νωπά και δεν υπήρξε μέριμνα για την σύγχρονην ιστορική τεκμηρίωση τους. Βασιζόμεθα λοιπόν στα Ευαγγέλια που, όμως, γράφηκαν αργότερα όχι από τους ίδιους Ευαγγελιστές, εκτός από το Ευαγγέλιο του Ιωάννη που έζησε μέχρι το 100 μ.Χ., και στους ακόλουθους λογικούς συσχετισμούς: 1. Στο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο αναφέρεται με σαφήνεια ότι ο Μυστικός Δείπνος έγινε Πέμπτη 13 Νισάν και ο Ιησούς σταυρώθηκε κατά το Εβραϊκό Πάσχα την 14η Νισάν.

2. Όμως, η 14η Νισάν ήταν η αρχή του 7ήμερου εβραϊκού πασχαλινού εορτασμού οπότε και θυσιαζόταν ο αμνός, η δε ημέρα άλλαζε την εσπέραν μετά την δύσην Ηλίου. Η ακολουθούσα ημέρα συνέπεσε τότε να είναι το Σάββατο της εβδομάδος αλλά και εορτασμού του Εβραϊκού Πάσχα. Επομένως στην προηγούμενη παράγραφο νοείται ότι η σταύρωση έγινε αρχομένου του Ιουδαϊκού Πάσχα δηλαδή Παρασκευή 14η Νισάν του έτους εκείνου.

3. Προτεστάντες θεολόγοι υποστηρίζουν ότι οι υπόλοιποι τρεις Ευαγγελιστές Λουκάς, Μάρκος, Ματθαίος αποκαλούμενοι και Συνοπτικοί (διότι αναφέρονται συνοπτικά στην διδασκαλία του Ιησού, σε αντίθεση με την εκτενή αφήγηση της ζωής Του από τον Ιωάννη) θεωρούν ότι ο Χριστός κατά τον Μυστικό Δείπνο συνεόρτασε με τους Μαθητές το τελευταίο Του επί Γης Πάσχα (ήταν Ιουδαίοι) την Παρασκευή 14η Νισάν και σταυρώθηκε την επομένη Σάββατο 15 Νισάν, ημέραν αργίας. Η άποψη αυτή ίσως βασίζεται στο γεγονός ότι ο Ιησούς μετέβαινε συχνά στην Ιερουσαλήμ για να εορτάσει το εβραϊκό Πάσχα με τους μαθητές Του.

4. Τ ούτο όμως δεν είναι ορθόν διότι κατά τους ίδιους Ευαγγελιστές τα Πάθη και η Σταύρωση έγιναν τη νύχτα της Πέμπτης προς Παρασκευή και διαρκούσης της Παρασκευής. Εξ’ άλλου από τα γεγονότα επιβεβαιώνεται ότι οι ημέρες των Παθών και Σταυρώσεως ήταν εργάσιμες, όπως επέβαλε και ο νόμος του Μωυσή: σύλληψη Ιησού, συνάθροιση του όχλου, συνέδριο Αρχιερέων, προσαγωγή Ιησού στον Πιλάτο, κρίση και καταδίκη, και αγγαρεία Σίμωνος Κυρηναίου επιστρέφοντος από την εργασία του στον αγρό. Επιπλέον η απόφαση των Αρχιερέων να μην συλληφθεί και θανατωθεί ο Χριστός κατά την εορτή του Πάσχα 15 Νισάν για να μην προκληθεί αναταραχή. «μήποτε θόρυβος έσται τω λαώ». Κι’ ακόμη η σπουδή του Ιωσήφ από Αριμαθαίας να κατεβάσει το σώμα του Κυρίου από τον σταυρό το ίδιο βράδυ της σταυρώσεως και όχι το επόμενο πρωί. «ίνα μη μείνει τα σώματα επί του Σταυρού εν τω Σαββάτω, επί Παρασκευή ήν, ήν γάρ μεγάλη η ημέρα εκείνη του Σαββάτου» (αφού συνέπιπτε με το Πάσχα).

5. Τ έλος, στον Μυστικό Δείπνο δεν υπάρχουν και τα Ιουδαϊκά πασχαλινά εδέσματα (αρνί, πικρά χόρτα) αλλά μόνο άρτος και οίνος, και ουδεμία αμφισβήτηση υπάρχει απ’ αυτού. Διότι σύμφωνα με όλα τα θεολογικά δόγματα ο Μυστικός Δείπνος θεμελίωσε το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας με το σώμα (άρτος) και το αίμα (οίνος) του Χριστού. Όλα τα προαναφερθέντα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Σταύρωση έγινε την 14η Νισάν ημέρα Παρασκευή του έτους εκείνου, εργάσιμη και αρχή του 7ήμερου εορτασμού, κατά την οποία παρασκευάζονται τα του Εβραϊκού Πάσχα της 15ης Νισάν που συνέπεσε με Σάββατο. Αυτή η σύμπτωση προσδιορίζει το Χριστιανικό Πάσχα στην εκκλησιαστικήν ιστορία. Πέρασαν τα χρόνια, ο Χριστιανισμός εξαπλωνόταν με ταχύτητα σε Ανατολή και Δύση. Οι αρχικές επουσιώδεις διαφωνίες οδήγησαν σε αγεφύρωτες δογματικές διαφορές που έφτασαν μέχρι και αφορισμούς, έως ότου ήρθε η ώρα του φωτισμένου ανθρώπου. Ο Κωνσταντίνος Α΄ γεννήθηκε στη Ναϊσσό σημερινή Νις της Σερβίας πριν το 285 μ.Χ. (άγνωστο πότε ακριβώς) και πέθανε την 22 Μαΐου 337. Μετέπειτα Μέγας και Άγιος καταγόταν από τον οίκο των Περιπλους 5

Ρωμαίων Φλαβίων, πρώην ειδωλολάτρης και μάλλον Ηλιολάτρης, ήταν ο πρώτος εκχριστιανηθής Ρωμαίος Αυτοκράτωρ (Imperator Caesar Flavius Valerius Constantinus Augustus). Ένα από τα μεγαλουργήματά του ήταν ο καθορισμός κοινού Πάσχα για όλους τους Χριστιανούς. Η βασιλεία του χωρίζεται σε τρεις μεγάλες περιόδους: α) την κυριαρχία στην Γαλατία (περίπου η σημερινή Γαλλία) μεταξύ 306 και 312 μ.Χ., β) την επικράτηση σ’ ολόκληρη την Ρωμαϊκή Δύση (Βρετανία, Γαλατία, Ισπανία) από 313 έως 320 μ.Χ., μετά την νίκη του επί του Αυτοκράτορος Μαξεντίου (τον οποίο εφόνευσε κατά την μάχη στον Τίβερη το 312) και την θριαμβευτικήν είσοδό του στην Ρώμη με το λάβαρο του Σταυρού και γ)την μονοκρατορία σε Δύση και Ανατολή από 321 έως 337 μ.Χ. Τότε όρισε πρωτεύουσα ολόκληρου του Ρωμαϊκού Κράτους την αρχαία πόλη Βυζάντιο, μετονομάζοντας αυτήν σε Κωνσταντινούπολη το 324. Έκτοτε, η μονοκρατορία των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων συνεχίσθηκε μέχρι το έτος 800, όταν ανασυστήθηκε η Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία με την στέψη του Καρλομάγνου στην Ρώμη. Αλλά η Βασιλεύουσα (Πόλη) παρέμεινε πρωτεύουσα του Ελληνικού Μεσαίωνα για μια χιλιετία περίπου. Το 314 συνεκλήθη σύνοδος (όχι οικουμενική) στην πόλη Αρελάτη (στο Δέλτα του ποταμού Ροδανού, δυτικά Μασσαλίας) με θέμα τον εορτασμό του Πάσχα. Η επιλογή ίσως να είχε συναισθηματική σημασίαν αφού από την Γαλλία (Γαλατία) ξεκίνησε η αυτοκρατορική πορεία του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Η Αρελάτη ήταν πρώην Ελληνική αποικία, με την ονομασία Θηγίνη. Σήμερα είναι η πόλη Αρλ. Η σύνοδος αυτή δεν είχε αποτέλεσμα. Η ουσιαστική παρέμβαση του Μεγάλου Κωνσταντίνου στον εορτασμό του Πάσχα συμπίπτει με την τρίτη περίοδο της παντοδυναμίας του. Το 325 συνήλθε, κατόπιν εντολής του Αυτοκράτορος Κωνσταντίνου του Μεγάλου, η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος Νίκαιας της Βιθυνίας (περιοχή κατά μήκος ανατολικών ακτών Βοσπόρου και νοτιοδυτικών ακτών Ευξείνου Πόντου). Η σύνοδος είχε κύριο θέμα την αίρεση του Αρείου ο οποίος αμφισβητούσε την θεότητα του Χριστού, και το ομοούσιον της Αγίας Τριάδος (Πατήρ, Υιός, Άγιο Πνεύμα). Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Αυτοκράτωρ εκήρυξε αυτοπροσώπως τις εργασίες. Η Σύνοδος ασχολήθηκε και με το σοβαρό πρόβλημα του εορτασμού του Πάσχα, δίδοντας τις γενικές κατευθύνσεις. Τα πρακτικά δεν διασώθηκαν, αλλά η σχετική απόφαση συνοψίζεται στην διασωθείσα εγκύκλιο του Αυτοκράτορος, η οποία έθεσε τις δύο βασικές αρχές που πρέπει να διέπουν την εορτή του Πάσχα: α) να συνεορτάζουν όλοι μαζί οι Χριστιανοί και β)το Χριστιανικό Πάσχα να εορτάζεται μετά το Εβραϊκό. Η απόφαση αυτή απεστάλη στον Πατριάρχη Κύριλλο Α΄ (~370-444μ.Χ) Αλεξανδρείας, η οποία ήταν πνευματικό κέντρο της αυτοκρατορίας με σπουδαίους αστρονόμους, για να την υλοποιήσει. Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, ερμηνεύοντας την αυτοκρατορική εντολή έθεσε τον εξής κανόνα: «Το Πάσχα να εορτάζεται την πρώτη Κυριακή που ακολουθεί την εαρινή πανσέληνο η οποία εμφανίζεται κατά ή μετά την εαρινήν ισημερία της 21ης Μαρτίου του (τότε) ισχύοντος Ιουλιανού Ημερολογίου. Εάν όμως η πανσέληνος συμβεί Κυριακή, τότε το Πάσχα εορτάζεται την επομένη Κυριακή». Εαρινή Πανσέληνος. Η εμφανιζόμενη κατά ή μετά την Εαρινήν Ισημερία

6 Περιπλους

Στην συνέχεια οι αστρονόμοι και μαθηματικοί προσδιόριζαν τις ημερομηνίες του Πάσχα (Πασχάλιοι Πίνακες) που εξαρτώντο από την επανάληψη του φαινομένου της εαρινής Πανσελήνου στα διαδοχικά έτη. Οι ημερομηνίες αυτές απεστέλοντο στον Πάπα της Ρώμης, που ήταν πρώτος τη τάξει στην εκκλησιαστικήν ιεραρχία κι αυτός τις μεταβίβαζε σ’ όλες τις Χριστιανικές Εκκλησίες. Έκτοτε για πάρα πολλά έτη, ο εορτασμός του Πάσχα ήταν κοινός σε Ανατολή και Δύση, παρά τις κατά καιρούς διαφωνίες των Ρωμαιοκαθολικών. Η οδηγία του Μεγάλου Κωνσταντίνου ήταν σοφή και η ερμηνεία της από το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας άριστη. Αλλά η εφαρμογή της με τους σχετικούς αστρονομικούς υπολογισμούς δεν ήταν ακριβής. Διότι εξ’ αρχής υπήρχαν οι αιτίες της μετέπειτα διαφωνίας μεταξύ Ορθοδόξων και Καθολικών αφού: α) Αγνοήθηκε η γνωστή, στους αστρονόμους της Αλεξάνδρειας, ημερολογιακή μετακίνηση (στο Ιουλιανό ημερολόγιο) της εαρινής ισημερίας κατά 1 ημέραν ανά 128 έτη (ως προς το Ηλιακό έτος), που παρέσυρε το Πάσχα δημιουργώντας σοβαρό εποχικό λάθος, το οποίο είναι 13 ημέρες στην εποχή μας. β) Ο υπολογισμός της εαρινής πανσελήνου, άρα και του ακολουθούντος Πάσχα βασίσθηκε στον 19ετή Κύκλο Μέτωνος, όπως είχε προτείνει ο επίσκοπος Λαοδικείας και Συρίας Ανατόλιος κατά τον 3ο μ.Χ αιώνα. Ως αρχή του κύκλου αυτού θεωρείται το έτος 2 μ.Χ. Αλλά ο Κύκλος Μέτωνος χρησιμοποιεί σεληνιακό μήνα και δημιουργεί προπορεία στον υπολογισμό της εαρινής πανσελήνου στο Ιουλιανό ημερολόγιο, την γνωστή «πρόπτωση», η οποία έχει συσσωρεύσει στην εποχή μας ένα λάθος περίπου 6,5 ημερών. Ημερολογιακά, ο όρος ‘πρόπτωση’ σημαίνει ότι οι φάσεις της Σελήνης, επομένως και η Πανσέληνος, καταχωρούνται αργότερα στο Ιουλιανό Ημερολόγιο σε σχέση με την πραγματική εμφάνιση τους. Τα αφορώντα τους υπολογισμούς αυτούς δεν εξετάζονται στο άρθρο αυτό. Σημείωση: Η εαρινή ή πασχαλινή πανσέληνος ορίζεται ως: (1) Αληθής: όταν η ημερομηνία της υπολογίζεται ακριβώς αστρονομικά (2) Εκκλησιαστική: όταν η ημερομηνία της καθορίζεται, για τον προσδιορισμό του Πάσχα, με τον Κύκλο Μέτωνος. Πάντως, για λόγους ιστορικής ακρίβειας, πρέπει να επισημανθεί ότι και η Οικουμενική Σύνοδος Νίκαιας του 325 εγνώριζε την ανακρίβεια του Ιουλιανού Ημερολογίου. Γι’ αυτό και στην οδηγία της προς το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας για τον υπολογισμό του Πάσχα διευκρίνιζε: "επί του παρόντος". Η Χριστιανική Εβδομάδα έχει επίσης 7 ημέρες, των οποίων οι ονομασίες (εκτός των Ελληνικών) ανάγονται σε πανάρχαια χρόνια και έχουν εξηγήσεις αστρονομικές ή μυθολογικές. Οι Ευρωπαίοι, παρ’όλον ότι είναι Χριστιανοί, έδωσαν στις ημέρες ονόματα ειδωλολατρικά. Έτσι οι Αγγλοσάξωνες π.χ. λένε: Την Κυριακή: Sunday, προς τιμήν του θεού Ήλιου (Sun) Την Δευτέρα: Monday, από την θεότητα της Σελήνης (Moon) Τις ημέρες Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή: Tuesday, Wednesday, Thursday, Friday, λέξεις που προέρχονται από τις αντίστοιχες τευτονικές θεότητες Tiw (του πολέμου), Woden (της νίκης), Thor (του κεραυνού) και Fria (του γάμου). Το Σάββατο: Saturday από τον όνομα του Πλανήτη-Θεού Κρόνου (Saturnus). Η Ελληνορθόδοξη εβδομάδα και οι ονομασίες των ημερών της προέρχονται αφ’ενός από την εβραϊκή παράδοση δηλαδή την Παλαιά Διαθήκη και αφ’ετέρου από την μετέπειτα Χριστιανική Θρησκεία. Η εβδόμη ημέρα της αναπαύσεως μνημονεύεται στις Ευαγγελικές φράσεις: «...και κατέπαυσεν ο Θεός τη ημέρα τη εβδόμη από απάντων των έργων αυτού» ή «...τη δε εβδόμη ημέρα αναπαύσου» κ.λ.π. Αλλά σύμφωνα με την θρησκεία μας, ο Χριστός σταυρωθείς την Παρασκευή και παραμείνας στον τάφο το Σάββατο, αναστήθηκε την Κυριακή. Επομένως το Σάββατο έγινε για τους Χριστιανούς ημέρα πένθους αφιερωμένη και στους νεκρούς (τα γνωστά ψυχοσάββατα). Γι’ αυτό, η Χριστιανική Θρησκεία καθιέρωσε ως 7ην ημέραν αναπαύσεως, λατρείας, αλλά και εορτής του Πάσχα την επομένη του Σαββάτου δηλαδή την Πρώτην ημέρα της εβραϊκής εβδομάδος που ήταν η ημέρα της Αναστάσεως και την ονόμασε Κυριακή δηλαδή ημέρα αφιερωμένη στον Κύριο (Θεό). Οι υπόλοιπες ημέρες διατήρησαν την εβραϊκή σειρά τους, με τις αντίστοιχες ελληνικές ονομασίες Δευτέρα-Τρίτη-Τετάρτη-Πέμπτη και Σάββατο εκτός από την Έκτην ημέρα που ονομάσθηκε Παρασκευή. Η ονομασία αυτή προέρχεται από τον Ευαγγελιστή Μάρκο ο οποίος αναφερόμενος στην ημέρα της σταυρώσεως του Χριστού

γράφει: «επεί ην παρασκευή, ο εστί προσάββατον» και με την λέξη παρασκευή εννοεί ότι κατά την ημέραν αυτήν οι Ιουδαίοι παρασκεύαζαν τα απαραίτητα για το Πάσχα τους που τότε εορτάστηκε Σάββατο. Για τους Χριστιανούς η ημέρα του Σαββάτου έγινε η παραμονή με τις προετοιμασίες για το Πάσχα. Αλλά στους υπολογισμούς για τον προδιορισμό της ημερομηνίας του Πάσχα, λαμβάνεται υπόψην η αριθμητική σειρά της Παλαιάς Διαθήκης, δηλαδή 1η (Κυριακή) έως 7η (Σάββατο). Διακαινήσιμη Εβδομάδα Είναι η εβδομάδα που ακολουθεί το Πάσχα, από την Δευτέρα μέχρι την Κυριακή του Θωμά. Ονομάζεται Διακαινήσιμη διότι με την Ανάσταση του Χριστού αναγεννόμεθα πνευματικά, ανακαινιζόμεθα, γινόμαστε νέοι (καινοί) άνθρωποι. Κλείνομε την ενότητα του Χριστιανικού Πάσχα με δύο επισημάνσεις που αφορούν την Σταύρωση και την Ανάσταση, αστρονομικής και ημερολογιακής φύσεως, αντιστοίχως:

1. Σταύρωση

Οι Ευαγγελικές περικοπές αναφέρουν ότι επικράτησε πλήρες σκότος επί τρίωρον από 12ης έως 3ης ώρας. Το φαινόμενο είναι αδύνατο να οφείλετο σε πλήρη έκλειψην Ηλίου διότι:

β. Εξ’ άλλου, επειδή η εαρινή Πανσέληνος αντιστοιχούσε στην απαγορευμένην ημέρα Παρασκευή 14 Νισάν, το Εβραϊκό Πάσχα εορτάστηκε την επομένην ημέρα Σάββατο 15 Νισάν του Ιουδαϊκού Ημερολογίου, όπως εξηγήθηκε στα προηγούμενα. γ. Επομένως, ο Ιησούς σταυρωθείς την Παρασκευή και παραμείνας στον τάφο το Σάββατο, αναστήθηκε ξημερώματα Κυριακής 5ης Απριλ. Ιουλιανού Ημερολογίου, αφού κατά τας γραφάς, η Μαρία η Μαγδαληνή “λίαν πρωΐαν ελθούσα” βρήκε τον τάφο κενό. Επομένως, και η πρόταση του μακαριστού Πατριάρχη Αθηναγόρα για σταθερό εορτασμό του Πάσχα την 8η Απριλίου, προφανώς είχε την έννοια της πλησιέστερης Κυριακής προς την υπολογιζομένην ημερομηνίαν αναστάσεως, του έτους εκείνου. Αξιοσημείωτο είναι ότι η 8η Απριλίου του συγχρόνου Ημερολογίου, είναι ακριβώς στο μέσον της περιόδου 22 Μαρτίου εώς 26 Απριλίου εορτασμού του Καθολικού Πάσχα, το οποίο είναι και το ακριβέστερο ημερολογιακά. Βέβαια, η πρόταση έχει συμβολική σημασίαν αφού το παλαιό Ιουλιανό και το Σύγχρονο Ημερολόγιο δεν ταυτίζονται. Παρατήρηση Αν θεωρήσομε έτος Αναστάσεως διαφορετικό, οι υπολογισμοί αλλάζουν και, προφανώς, προκύπτει διαφορετική ημερομηνία Αναστάσεως αλλά πάντα ανοιξιάτικη αφού σε κάθε περίπτωσην η ημερομηνία του Πάχα ακολουθεί την εαρινή πανσέληνο.

Σύνοψη

Οι φάσεις της Σελήνης όπως φαίνονται από την Γη (χωρίς κλίμακα) α. Η Σταύρωση έγινε παραμονή του Εβραϊκού Πάσχα το οποίον, ως γνωστόν, εορταζόταν και εορτάζεται πάντα κατά την εαρινή πανσέληνο δηλαδή με την Σελήνη στην θέση 5 του σχήματος 4. Αλλά οι εκλείψεις Ηλίου πραγματοποιούνται με την Σελήνη μόνο στην θέση 1 , οπότε και παρεμβάλλεται μεταξύ Γης-Ηλίου αποκρύπτουσα αυτόν. β. Οι εκλείψεις Ηλίου, αναλόγως συνθηκών, μπορεί να είναι τρεις: (1) Μερική οπότε δεν φαίνεται μέρος του Ηλίου (2) Δακτυλιοειδής κατά την οποία σκιάζεται μικρός κύκλος μέσα στον ηλιακό δίσκο (3)Ολική με πλήρη απόκρυψην Ηλίου και επικράτηση πλήρους σκότους μεγίστης διάρκειας μόνο 7 λεπτά περίπου. Είναι λοιπόν προφανές ότι το τρίωρο πλήρες σκότος κατά την Σταύρωση είναι, επιστημονικώς, ανεξήγητο. Έχει γραφεί, ότι κατά το έτος της Σταυρώσεως βρισκόταν στην Ηλιούπολη της Αιγύπτου ο Διονύσιος Αεροπαγίτης, τότε επίσημος Αθηναίος και μέλος του Αρείου Πάγου μετέπειτα Άγιος και πρώτος Επίσκοπος Αθηνών, άνθρωπος μεγάλης μορφώσεως και γνωρίζων τα αφορώντα τις εκλείψεις. Όταν είδε το σκότος είπε: “ή Θεός πάσχει ή το παν απόλλυται”. Τότε δεν ήταν Χριστιανός, βαπτίστηκε κατά την έλευση του Αποστόλου Παύλου στην Αθήνα το έτος 52.

2. Ανάσταση

Για τον τότε ημερολογιακό προσδιορισμό της Αναστάσεως έχομε τα εξής δεδομένα: α) Έτος σταυρώσεως και αναστάσεως ήταν, κατά την επικρατούσα εκδοχή, το 33 αντιστοιχούν στην ηλικία του Ιησού, β) το έτος εκείνο το Εβραϊκό Πάσχα εορτάστηκε Σάββατο και γ) κατά την εποχήν εκείνην ίσχυε το Ιουλιανό Ημερολόγιο σ’ όλο τον Ελληνορωμαϊκό κόσμο. Με τα δεδομένα αυτά προχωρούμε στους εξής τεκμηριωμένους συλλογισμούς: α. Για το έτος 33 υπολογίζομε ημερομηνίαν Αναστάσεως την Κυριακή 18 Απριλ. Γρηγοριανού ή 5 Απριλ. Ιουλιανού Ημερολογίου (18-13 ημ.).

Έχοντας υπ’ όψη τα προαναφερθέντα καταλήγομε στα ακόλουθα: 1.Κατ’αρχήν αποφεύγεται η σύμπτωση Εβραϊκού και Χριστιανικού Πάσχα το οποίο κατά κανόνα έπεται του Εβραϊκού διότι: α. Το Εβραϊκό εορτάζεται κατά την εαρινή πανσέληνο εάν συμβεί Τρίτη-Πέμπτη-Σάββατο-Κυριακήν ή την επομένη εάν έχομε πανσέληνο Δευτέρα-Τετάρτη-Παρασκευή. β. Το δε Χριστιανικό (Ορθοδόξων και Καθολικών) εορτάζεται πάντα Κυριακή και εάν αυτή συμπέσει με την πανσέληνο, το Πάσχα μετατίθεται στην επόμενη Κυριακή (κανόνας Νίκαιας), ακριβώς για να μην συμπέσει με το Εβραϊκό. Ειδικότερα όμως για το Καθολικό Πάσχα βλέπε και επόμενη παράγραφο 2γ.

2. Όλοι οι Χριστιανοί (Ανατολικοί και Δυτικοί) Ακολουθούν τον κανόνα της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου Νίκαιας σε ό,τι αφορά την θέση του Πάσχα ως προς την εαρινήν ισημερία και πανσέληνο τις οποίες όμως υπολογίζουν διαφορετικά. Επομένως: α. Όλοι οι Ορθόδοξοι-Νεοημερολογίτες και Παλαιοημερολογίτες Υπολογίζουν την εαρινήν ισημερία με το παλαιό Ιουλιανό ημερολόγιο και τοποθετούν σ’ αυτό την πανσέληνο ακολουθώντας την μέθοδο Μέτωνος. Επομένως έχουν Πάσχα την ίδια πάντα Κυριακή αλλά με διαφορετικές ημερομηνίες στα ημερολόγιά τους, αφού έχουν διαφορά 13 ημερών, επί του παρόντος. Εξ’άλλου το Πάσχα των Ορθοδόξων εορτάζεται: (1) Σ πανίως την 1η Κυριακή μετά την 2η εαρινή πανσέληνον, όταν η 1η πανσέληνος του Μαρτίου εμφανίζεται προ της 21ης Μαρτίου Ιουλιανού Ημερολογίου, οπότε δεν είναι εαρινή και η επόμενη (2η εαρινή) μπορεί ν’ αντιστοιχεί στον Απρίλιο.

(2) Αρκετές φορές την 2η Κυριακή μετά την εαρινή πανσέληνο, όταν αυτή παρουσιάζεται ημέρα Κυριακή οπότε, για να μην συμπέσει με το Εβραϊκό Πάσχα, μεταφέρεται στην επομένη Κυριακή. β. Καθολικοί. Υπολογίζουν την εαρινήν ισημερία σύμφωνα με το ακριβέστερο Γρηγοριανό ημερολόγιο και την εαρινή πανσέληνο σύμφωνα με την ακριβή μέθοδο Lilio. Το Πάσχα τοποθετείται πάντα στην Κυριακή που ακολουθεί την εαρινή πανσέληνο της 21ης Μαρτίου Γρηγοριανού Ημερολογίου και εάν αυτή συμβεί Κυριακή, το Πάσχα μετατίθεται στην επομένη Κυριακή για να μη συμπέσει με το Εβραϊκό (διότι δεν έχουν την πρόπτωση σελήνης του Μέτωνος και την διαφορά 13 ημερών του Ιουλιανού Ημερολογίου). γ. Εντούτοις, μπορεί το Καθολικό Πάσχα να προηγείται του Εβραϊκού. Διότι η Εβραϊκή Ισημερία αντιστοιχεί στις 26 ή 27 Μαρτίου Γρηγοριανού Ημερολογίου επειδή υπολογίζεται με το εβραϊκό σεληνιακό ημερολόγιο. Εφ’ όσον, όμως, η Εβραϊκή Ισημερία είναι μεταγενέστερη της 21ης Μαρτίου των Χριστιανών, είναι ενδεχόμενο και η εβραϊκή εαρινή πανσέληνος να έπεται της Χριστιανικής. Οπότε το Εβραϊκό Πάσχα, εορταζόμενο πάντα κατά, ή την επομένην ημέρα της Πανσελήνου, μπορεί να υπερβαίνει ημερολογιακά το Χριστιανικό Πάσχα, όταν αυτό είναι πολύ κοντά στην 21η Μαρτίου δηλαδή προ της 26ης ή 27ης Μαρτίου. Επομένως, οι μεν Ορθόδοξοι τηρούμε τον Κανόνα της Νίκαιας με την βοήθεια του αστρονομικού λάθους της εκκλησιαστικής προπτώσεως της πανσελήνου, οι δε Καθολικοί τον καταστρατηγούν ενίοτε. Περιπλους 7

3. Για Καθολικούς και Ορθόδοξους Νεοημερολογίτες (Γρηγοριανό Ημερολόγιο) Οι ημερομηνίες εορτασμού του Πάσχα κυμαίνονται από την σύμπτωση μέχρι την μέγιστη απομάκρυνση των 35 ημερών. Αλλά αφού αμφότεροι ακολουθούν τον Κανόνα της Οικουμενικής Συνόδου Νίκαιας, είναι προφανές ότι η σύμπτωση ή η διαφοροποίηση οφείλεται αποκλειστικά σε διαφορετιικούς υπολογισμούς κοινών αστρονομικών φαινομένων και συγκεκριμένα: α. στην διαφορά 13 ημερών μεταξύ Ιουλιανού και Γρηγοριανού ημερολογίου τα οποία χρησιμοποιούν αντιστοίχως οι Ορθόδοξοι Νεοημερολογίτες και οι Καθολικοί, για τον υπολογισμό του Πάσχα β. αποτέλεσμα αυτού είναι ότι η εαρινή ισημερία της 21ης Μαρτίου του Γρηγοριανού ημερολογίου αντιστοιχεί στην 8η Μαρτίου του Ιουλιανού, το οποίο ακολουθούν (μόνο για τον προσδιορισμό του Πάσχα) και οι Ορθόδοξοι Νεοημερολογίτες γ. κατά συνέπεια, οι μεν Καθολικοί θεωρούν την πανσέληνο εαρινή όταν αυτή αντιστοιχεί στην ή μετά την 8η Μαρτίου Ιουλιανού ημερολογίου (8 Μαρτ + 13 ημ=21 Μαρτίου Γρηγοριανού), οι δε Ορθόδοξοι την αντιστοιχούσα στην ή μετά την 21 Μαρτίου Ιουλιανού ημερολογίου ή 2 Απριλίου Γρηγοριανού (21 Μαρτ+13 ημ) δ. και για τον αντίστοιχο ημερολογιακό υπολογισμό της εαρινής πανσελήνου, οι Καθολικοί έχουν την ακριβή μέθοδο Lilio, ενώ οι Ορθόδοξοι χρησιμοποιούν την μέθοδο Μέτωνος που δημιουργεί την ημερολογιακή επιβράδυνση της Σελήνης που ονομάστηκε εκκλησιαστική πρόπτωση, αφού αφορά εκκλησιαστικό υπολογισμό.

4. Τα προηγούμενα υλοποιούμενα και μεταφερόμενα στο Γρηγοριανό Ημερολόγιο σημαίνουν τα εξής, για Καθολικούς και Ορθόδοξους Νεοημερολογίτες: α. Σ ύμπτωση θα έχομε εάν η ημερομηνία εαρινής πανσελήνου υπολογιζόμενη με την μέθοδο Μέτωνος και προσαυξανόμενη κατά 13 ημέρες, για να μεταφερθεί στο Γρηγοριανό ημερολόγιο (που ακολουθούν οι Καθολικοί και οι Ορθόδοξοι Νεοημερολογίτες ως πολιτικό ημερολόγιο), πέφτει στην ίδια εβδομάδα με την σωστή πανσέληνο των Καθολικών, άρα και η ακολουθούσα Κυριακή θα είναι το κοινό Πάσχα. Στην περίπτωση αυτήν είναι 8 Περιπλους

προφανές ότι εξαφανίζεται η επίδραση του σφάλματος Μέτωνος. β. Διαφορά 1 Εβδομάδος θα έχομε όταν η Μετώνιος Πανσέληνος τοποθετείται στην ή μετά την 21η Μαρτίου Ιουλιανού Ημερολογίου (ή 2 Απριλίου Γρηγοριανού), οπότε είναι εαρινή σε αμφότερα τα ημερολόγια, αλλά συγχρόνως η Ιουλιανή πανσέληνος μεταφερόμενη (+13ημέρες) στο Γρηγοριανό ημερολόγιο αντιστοιχεί στην επόμενη εβδομάδα της πανσελήνου των Καθολικών. Στην περίπτωση αυτή το Πάσχα των Καθολικών προηγείται του Πάσχα των Ορθοδόξων. γ. Μεγίστη Απομάκρυνση 35 ημερών θα έχομε όταν η, κατά τα ανωτέρω υπολογιζόμενη, πανσέληνος τοποθετείται μεταξύ 8ης και 20ης Μαρτίου Ιουλιανού ημερολογίου οπότε δεν είναι εαρινή για τους Ορθοδόξους αφού χρησιμοποιούν το Ιουλιανό Ημερολόγιο για τον υπολογισμό του Πάσχα. Γι’ αυτό περιμένουν την επόμενη πανσέληνο (μετά 1 μήνα περίπου) και εάν συμπέσει με Κυριακή, εορτάζουν το Πάσχα την επόμενη Κυριακή. Εάν δε η πραγματική πανσέληνος εμφανιστεί μεταξύ αυτών των ημερομηνιών, οι Καθολικοί την θεωρούν εαρινή διότι 8η ή 20η Μαρτίου +13 ημέρες=21η Μαρτίου ή 2α Απριλίου. Είναι προφανές ότι και στην περίπτωση αυτή το Καθολικό Πάσχα προηγείται.

5. Κατωτέρω παρατίθεται τμήμα του Πασχαλίου Πίνακος για Καθολικούς, Ορθόδοξους και Παλαιοημερολογίτες, στον οποίο φαίνονται και οι προαναφερθείσες διαφορές. ΕΤΟΣ

ΚΑΘΟΛΙΚΟΙ

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Μαρτίου 31 Απριλίου 20 Απριλίου 5 Μαρτίου 27 Απριλίου 16 Απριλίου 1 Απριλίου 21

ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ ΓΡΗΓΟΡΙΑΝΟ Μαΐου 5 Απριλίου 20 Απριλίου 12 Μαΐου 1 Απριλίου 16 Απριλίου 8 Απριλίου 28

ΙΟΥΛΙΑΝΟ Απριλίου 22 Απριλίου 7 Μαρτίου 30 Απριλίου 18 Απριλίου 3 Μαρτίου 26 Απριλίου 15

Βραβείο Καλύτερης Ελληνικής Τράπεζας για το 2013 Από το έγκυρο περιοδικό «The Banker» του συγκροτήματος των Financial Times.

Στόχος μας να δικαιώνουμε κάθε μέρα την εμπιστοσύνη σας.

www.piraeusbankgroup.com

Σταθερή γιατί κινείται

ΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΣΤΟ 1821 Το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα καινούργια ρεύματα σκέψης γεννιόντουσαν με επίκεντρο τη γαλλική κυρίως διανόηση, διέτρεχαν όλους τους λαούς της Ευρώπης και προξενούσαν ρίγη προσδοκιών στους υπόδουλους λαούς της Βαλκανικής. Επρόκειτο για πρωτοφανέρωτες ιδέες που σαν βασική τους γραμμή είχαν την ελευθερία του ατόμου και αμφισβητούσαν όλους τους μέχρι τότε καθιερωμένους θεσμούς, με πρώτο την άσκηση εξουσίας επί των λαών. Το κύμα σκέψεων και θεωριών έμεινε στην ιστορία ως Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός.

Tου Αντιναυάρχου Ιωάννη Παλούμπη Π.Ν.ε.α.

Τ

ο 1783 επαναστάτησαν οι βρετανικές αποικίες της βορείου Αμερικής κατά της εξάρτησης που τους είχε επιβληθεί από την μητρόπολή τους την Αγγλία, την οποία ανάγκασαν να τις αναγνωρίσει ως ανεξάρτητο κράτος, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Το 1789 ξέσπασε η Γαλλική επανάσταση η οποία στρεφόταν κατά του καταπιεστικού καθεστώτος της ολιγαρχίας με βασικό αίτημα ισότητα, δικαιοσύνη, αδελφοσύνη. Και οι δύο εξεγέρσεις υιοθέτησαν τις ιδέες του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και αποτέλεσαν το σημείο στροφής της παγκόσμιας ιστορίας προς κατευθύνσεις δημοκρατικότερες, περισσότερο φιλελεύθερες, πιο ανθρώπινες. Στον υπόδουλο ελληνισμό που συμπλήρωνε τρεισήμισι αιώνες σκλαβιάς το πρόταγμα ήταν διαφορετικό. Οι πνευματικοί ταγοί που τέθηκαν επικεφαλής του αντίστοιχου ρεύματος σκέψης, αυτού που αποκλήθηκε Ελληνικός Διαφωτισμός, στόχευαν στην εκλαΐκευση της σύγχρονης επιστημονικής σκέψης και την αφύπνιση και διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης του λαού. Ο Pήγας Φεραίος ή Βελεστινλής, ο Αδαμάντιος Κοραής και αρκετοί άλλοι που παρέμειναν στην ιστορία ως μεγάλοι διδάσκαλοι του Γένους επιδίωξαν την ισχυροποίηση της ελληνικής εθνικής ταυτότητας, που βρισκόταν θαμμένη στο συλλογικό υποσυνείδητο και τη χρησιμοποίησή της ως έναυσμα για την εξέγερση εναντίον του οθωμανικού ζυγού. Καρπός των πνευματικών αυτών διεργασιών ήταν η σύσταση της Φιλικής Εταιρείας το 1814 στην Οδησσό, από τους εμπόρους και φίλους Εμμανουήλ Ξάνθο από την Πάτμο, Νικόλαο Σκουφά από την Άρτα και Αθανάσιο Τσακάλωφ από τα Ιωάννινα, με σκοπό την προετοιμασία της εθνικοαπελευθερωτικής εξέγερσης του ελληνικού λαού. Ως αντίρροπο ρεύμα των φιλελεύθερων ιδεών της Ευρώπης συγκροτήθηκε η διαβόητη Ιερά Συμμαχία κατ’ αρχήν από τις Ρωσία, Αυστρία και Πρωσία, στην οποία προσχώρησαν αργότερα η Γαλλία και ανε-

10 Περιπλους

πισήμως η Αγγλία. Σκοπός της ένωσης ήταν η διατήρηση των λαών της Ευρώπης υπό το πέλμα της απολυταρχίας και η κατάπνιξη όλων των απελευθερωτικών κινημάτων που θα μπορούσαν να ταράξουν την καθεστηκυία τάξη στην Ευρώπη. Την ίδια περίοδο οι γενικότερες πολιτικοστρατιωτικές συνθήκες ευνόησαν την εκρηκτική ανάπτυξη ενός ελληνικού εμπορικού στόλου που προερχόταν κυρίως από τα τρία αιγαιοπελαγίτικα νησιά Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά, αλλά και από τα άλλα νησιά του Αιγαίου όπως Κάσος, Σάμος, Μύκονος και ναυτότοπους όπως Γαλαξίδι, Μεσολόγγι κλπ Οι δύο κύριοι παράγοντες που διαμόρφωσαν τις συνθήκες και επέδρασαν αποφασιστικά προς αυτή την εξέλιξη ήταν: Πρώτον η Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή του 1774 μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας, που έκλεισε τον εξαετή πόλεμο μεταξύ των

δύο χωρών και που έδινε στους έλληνες πλοιοκτήτες το δικαίωμα να υψώνουν τη ρωσική σημαία στα πλοία τους και να διαπλέουν ελεύθερα τα Στενά του Ελλησπόντου προς τον Εύξεινο Πόντο. Δεύτερον η Γαλλική Επανάσταση του 1789 και οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι, που διέκοψαν για αρκετά χρόνια την παρουσία της πανίσχυρης γαλλικής εμπορικής ναυτιλίας από την ανατολική Μεσόγειο. Το αποτέλεσμα των δύο αυτών ανεξάρτητων παραγόντων ήταν να περάσουν στα χέρια των ελλήνων εμπόρων και ναυτικών οι μεταφορές των ρωσικών σιτηρών από τον Εύξεινο προς όλα τα λιμάνια της Μεσογείου και της Δυτικής Ευρώπης, καθώς επίσης και όλο το εσωτερικό εμπόριο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο αποκλεισμός πολλών ευρωπαϊκών λιμανιών που επιβλήθηκε από τους εμπολέμους των Ναπολεoντείων Πολέμων υπήρξε νέα πηγή πλουτισμού για τους ριψοκίνδυνους έλληνες πλοιοκτήτες, καθώς οι ναυτικοί διασπούσαν τους αποκλεισμούς και εφοδίαζαν τα λιμάνια απολαμβάνοντας υπέρογκες τιμές μεταφοράς σίτου και λοιπών τροφίμων. Έτσι συναθροίζονταν σημαντικά πλούτη στα νησιά, ιδίως της Ύδρας των Σπετσών και των Ψαρών. Για να αποκρούουν την διαδεδομένη στη Μεσόγειο απειλή των πειρατών, κυρίως από τα βερβερικά κράτη Αλγερία, Τύνιδα και Μαρόκο, οι έλληνες ναυτικοί εξόπλιζαν τα πλοία τους με ένα μικρό αριθμό ελαφρών πυροβόλων. Κατ’ αυτό τον τρόπο πλέον της ναυτικής εμπειρίας αποκτούσαν πείρα και στον ναυτικό πόλεμο. Σημαντική πείρα στον ναυτικό πόλεμο αποκτούσαν επίσης οι έλληνες και μέσω του θεσμού των «μελλάχηδων» δηλαδή της υποχρεωτικής θητείας στον οθωμανικό στόλο των κατοίκων των νησιών του Αιγαίου και των λοιπών ναυτότοπων. Η θητεία αυτή, πα-

Αριστερά: Αδαμάντιος Κοραής. (πηγή φωτ: wikipedia). Δεξιά: Ρήγας Φεραίος. (πηγή φωτ: wikipedia).

ΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΣΤΟ 1821 ράλληλα, καθιστούσε γνώστες τους έλληνες ναυτικούς επάνω στις δυνατότητες και τις αδυναμίες του οθωμανικού ναυτικού, του μελλοντικού τους αντιπάλου. Τις παραμονές της Επανάστασης ο ελληνικός στόλος βρέθηκε να αριθμεί τον εντυπωσιακό αριθμό των 1.000 περίπου εμπορικών πλοίων τα περισσότερα των οποίων ήταν μπάρκα, μπρίκια, γολέτες, μπρατσέρες, μύστικα και άλλα μικρά ιστιοφόρα που διεκπεραίωναν το εμπόριο με τολμηρά ταξίδια στο Αιγαίο τον Εύξεινο και όλη τη Μεσόγειο. Από τα πλοία αυτά, τα «σιτοκάραβα» όπως τα χαρακτήρισε ο Κολοκοτρώνης, περίπου τα 200 θεωρούνταν ισχυρά και αποτελούσαν τον πολεμικό στόλο της επανάστασης. Διέθεταν περίπου 6.000 πυροβόλα και τα πληρώματά τους έφταναν περίπου 18.000 άνδρες. Ατελώς εξοπλισμένα δεν δίσταζαν να αντιμετωπίζουν τον καλά οργανωμένο αυτοκρατορικό στόλο των Οθωμανών με τα τρίκροτα και δίκροτα «πλοία γραμμής» και τις Φρεγάτες με τα 70-80 πυροβόλα μεγάλου βεληνεκούς. Η σκληρή και γεμάτη κινδύνους ζωή στη θά-

λασσα είχε μετατρέψει τα ελληνικά πληρώματα σε σκληροτράχηλους θαλασσόλυκους. Το βασικότερο όμως όπλο των ελλήνων θαλασσομάχων ήταν το πυρπολικό με το οποίο οι άφοβοι αγωνιστές προκαλούσαν σοβαρές ζημιές και τρομοκρατούσαν τους αντιπάλους τους. Πυρπολικά σε πρωτόγονη μορφή είχαν χρησιμοποιηθεί σε ναυτικές επιχειρήσεις από την αρχαιότητα. Αργότερα χρησιμοποιήθηκαν από τους στόλους των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών ως βοηθητικά πολεμικά μέσα. Στέλνονταν εναντίον των αντιπάλων χωρίς πλήρωμα παρασυρόμενα από τα ρεύματα και τον άνεμο. Οι έλληνες εφάρμοσαν καινοτομίες με κυριότερη την επανδρωμένη και κατευθυνόμενη πλεύση. Έτσι απόκτησαν ένα κύριο πολεμικό μέσο με το οποίο μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τους Οθωμανούς στη θάλασσα. Τα πυρπολικά ήταν κυρίως μπρίκια, όπως και τα άλλα πλοία του στόλου, από τα πλέον παλαιά, που διατηρούσαν όμως την ικανότητά τους να ελίσσονται και να αναπτύσσουν αξιόλογη ταχύτητα. Ήταν κατάλληλα

Πάνω: Η πολάκα Άγιος Νικόλαος του Ανδρέα Βώκου (Μιαούλη) με ραγιάδικη σημαία. Έργο του Αντωνίου Κριεζή. Συλλογή Ν.Μ.Ε. Κάτω: Το μπρίκι Θεμιστοκλής με ρωσική σημαία. Έργο του Αντωνίου Κριεζή. Συλλογή ΝΜΕ. Δεξιά: Εφοδιαστικό “ιερέως” της Φιλικής Εταιρείας. Συλλογή Ν.Μ.Ε.

μετασκευασμένα ώστε να πυρπολούνται εύκολα και να μεταδίδουν το πυρ στα αντίπαλα πλοία, όπου τα προσκολλούσε το πλήρωμά τους. Η επιχείρηση έπρεπε να γίνεται αιφνιδιαστικά ώστε να μη δίδεται ο χρόνος στο αντίπαλο πλήρωμα να αντιδράσει. Το πλήρωμα του πυρπολικού μετά το άναμμα του φυτιλιού διέφευγε με κωπήλατη λέμβο που την ονόμαζαν «σκαμπαβία». Καθ’ όλη τη διάρκεια του εννεαετή ναυτικού αγώνα οι τούρκοι δεν φάνηκαν να διαθέτουν ένα καλά οργανωμένο στρατηγικό σχέδιο ναυτικών επιχειρήσεων παρά το γεγονός ότι είχαν όλες τις προϋποθέσεις να έχουν εκπονήσει ένα τέτοιο. Αρκούνταν σε περιοδικές εξόδους από τα Στενά του Βοσπόρου και της Προποντίδας όπου ήταν τα μόνιμα αγκυροβόλιά τους, με περιορισμένους αντικειμενικούς σκοπούς και επανέπλεαν στις βάσεις τους ανεξάρτητα από την επίτευξη ή μη των στόχων. Έτσι οι πολεμικές επιχειρήσεις στη θάλασσα παρουσιάζουν μια ασυνέχεια, αποτέλεσμα της αναποφασιστικότητας του τουρκικού στόλου να αναλάβει πρωτοβουλίες ολοκληρωτικής κατάπνιξης της επανάστασης. Από τις ναυτικές επιχειρήσεις, ναυμαχίες, συγκρούσεις των αντιπάλων στόλων στο Αιγαίο θα αναφερθούν οι κυριότερες κατά χρονολογική σειρά που έλαβαν χώρα. Με την έναρξη της Επανάστασης στην Πελοπόννησο στα τέλη Μαρτίου του 1821 τα τρία ισχυρά ελληνικά νησιά Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά, όχι μόνο προσχώρησαν στον αγώνα, αλλά ανέλαβαν και το κύριο βάρος αντιμετώπισης του εχθρικού στόλου. Παράλληλα οι στόλοι των τριών νησιών μετέφεραν το επαναστατικό κλίμα σε όλα τα λοιπά νησιά, ενίσχυαν τις χερσαίες επιχειρήσεις σε παράλιες περιοχές, ανεφοδίαζαν τα ελληνικά φρούρια που πολιορκούνταν από τούρκους, αντιστοίχως πολιορκούσαν από τη θάλασσα τα τουρκικά και προπάντων δεν επέτρεπαν στους τούρκους να μεταφέρουν στρατό και εφόδια στις επαναστατημένες ελληνικές περιοχές. Πρώτος ο Ψαριανός Δημήτρης Παπανικολής, τον Μάιο του ’21 χρησιμοποιώντας το πυρπολικό του θα ανατινάξει ένα τουρκικό

Περιπλους 11

ΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΣΤΟ 1821

Αριστερά: Γραπτή άδεια ναυσιπλοΐας στο μπρίκι Επαμεινώνδας να φέρει τη ρωσική σημαία και να διαπλέει τη Μεσόγειο. Συνοδεύεται και επικυρώνεται από τη ρωσική αυτοκρατορική βούλα. Συλλογή Ν.Μ.Ε. Δεξιά: Κατόψεις καταστρώματος και υποστρώματος πυρπολικού. (κατά τον υποναύαρχο Κ. Νικόδημο). (Νικόδημος. K., Απομνημονεύματα εκστρατειών και ναυμαχιών του ελληνικού στόλου. Υπόμνημα περί κατασκευής πυρπολικών, Αθήνα 1862, 21 και 22) Κάτω: Ανδρέας Κριεζής (Ύδρα 1813-1880), Προσωπογραφία Ανδρέα Μιαούλη. Ελαιογραφία, 91x72 εκ. Συλλογή Ν.Μ.Ε.

δίκροτο στην Ερεσσό της Λέσβου, σκορπίζοντας ενθουσιασμό στους επαναστάτες και πανικό στους Οθωμανούς. Τον Ιούλιο οι τούρκοι στρέφονται εναντίον της επαναστατημένης Σάμου και προετοιμάζουν απόβαση στο νησί με 7.000 στρατιώτες που θα μεταφέρονταν με μεταγωγικά από την απέναντι της Σάμου ακτή της Μυκάλης. Την κρίσιμη στιγμή παρεμβάλλεται ο ελληνικός στόλος που ματαιώνει την επιχείρηση καταστρέφοντας τα 7 μεταγωγικά που τα συναντά μόνα τους στον τόπο επιβίβασης και πυρπολώντας τα άλλα 2. Τις επόμενες μέρες συναντώνται οι δύο πολεμικοί στόλοι στο στενό Κω-Αλικαρνασσού χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα παρά την τεράστια διαφορά ισχύος. Αύγουστο και Σεπτέμβριο ο τουρκικός στόλος ανεφοδιάζει τα φρούρια Μεθώνης και Κορώνης και στη συνέχεια πραγματοποιεί απόβαση στην Πάτρα και διαλύει το Αχαϊκό στρατόπεδο. Στη συνέχεια επιτίθεται εναντίον του Γαλαξιδίου το οποίο καταλαμβάνει και καταστρέφει. Ενεργοποιείται ο στόλος της Ύδρας και των Σπετσών και πλέει προς συνάντηση του οθωμανικού. Είναι η πρώτη φορά που εμ12 Περιπλους

φανίζεται στο προσκήνιο ο Ανδρέας Μιαούλης. Η ικανότητά του να συλλαμβάνει και να αξιοποιεί όλα τα δεδομένα του κατά θάλασσα πολέμου τον αναδεικνύει σε αναμφισβήτητο αρχηγό του ελληνικού στόλου. Οι δύο στόλοι συναντώνται στο τέλος Σεπτεμβρίου στο Κατάκωλο όπου ο χειρισμός των πυρπολικών από τον Μιαούλη απαγκιστρώνει τα ελληνικά πλοία από δύσκολη θέση στην οποία είχαν περιέλθει. Ο οθωμανικός στόλος αποσύρεται στο αγκυροβόλιό του στον Ελλήσποντο. Το 1821 κληροδοτεί στον επόμενο χρόνο το αξιόλογο ηγετικό κεφάλαιο του Ανδρέα Μιαούλη. Η τακτική του δεινότητα αποδεικνύεται στη ναυμαχία των Πατρών τον Φεβρουάριο του 1822, όπου αιφνιδιάζει τους τούρκους μέσα στο λιμάνι της Πάτρας και τους αναγκάζει να αποχωρήσουν καταδιωκόμενοι στην αγγλοκρατούμενη Ζάκυνθο έχοντας υποστεί μεγάλες ζημιές. Ο ξεσηκωμός των κατοίκων της Χίου, που λαμβάνει χώρα με την προτροπή και ενεργό συμμετοχή των γειτόνων Σαμίων, ενοχλεί τον Σουλτάνο που διατάζει την ολοκληρωτική καταστροφή του νησιού. Το έργο αναλαμβάνει ο τούρκος ναύαρχος Καρά-Αλής

ο οποίος τον Απρίλιο αποβίβασε στρατεύματα και κατέλαβε τη Χίο προβαίνοντας σε πρωτοφανείς σφαγές των αμάχων. Από τους 113.000 κατοίκους του νησιού, 25.000 σφαγιάζονται και 48.000 σέρνονται αιχμάλωτοι στα σκλαβοπάζαρα της ανατολής. Έμειναν ζωντανοί λιγότεροι από 13.000 στο νησί και οι λοιποί κατέφυγαν σε άλλα γειτονικά νησιά. Η καταστροφή της Χίου αποτέλεσε σε αριθμό θυμάτων τη μεγαλύτερη θυσία των ελλήνων στον αγώνα και συγκλόνισε το πανελλήνιο όπως και την Ευρώπη, η οποία έκπληκτη πληροφορήθηκε την τουρκική βαρβαρότητα. Από τη προσωρινή διοίκηση των ελλήνων διατέθηκαν τα αναγκαία μέσα για να συγκροτηθεί ο ελληνικός στόλος και να σπεύσει προς συνάντηση του οθωμανικού. Στις 6 Ιουνίου, ο Ψαριανός Κωσταντής Κανάρης έπαιρνε την ελληνική εκδίκηση με το δαυλό του πυρπολικού του, ανατινάζοντας στον αέρα την ναυαρχίδα του Καρά-Αλή με περίπου 2.000 θύματα, μεταξύ των οποίων τον ίδιο τον ναύαρχο και πολλούς αξιωματικούς του στόλου του. Τον Ιούλιο ο τουρκικός στόλος πλέει στο Αιγαίο με αποστολή να ανεφοδιάσει τα φρούρια που πολιορκούνταν από έλληνες. Οι δύο στόλοι συναντώνται στην περιοχή μεταξύ Ύδρας και Σπετσών. Χάρις στους επιτυχείς χειρισμούς των ελληνικών πλοίων αποτυγχάνει η απόπειρα διάσπασης του αποκλεισμού του Ναυπλίου και του εφοδιασμού των πολιορκούμενων τούρκων. Οι τούρκοι αποσύρονται προς τη βάση τους στα Στενά παρακολουθούμενοι από ελληνικά πλοία. Λόγω καιρού αναγκάζονται να ποδίσουν στην Τένεδο, όπου ο Κανάρης την 28 Οκτωβρίου πυρπολεί ένα τουρκικό δίκροτο των 84 πυροβόλων με περισσότερα από 800 θύματα. Στις 15 Σεπτεμβρίου 1823 οι δύο στόλοι συναντήθηκαν με πολύ κακές καιρικές συνθήκες κοντά στο ακρωτήριο του Άθω. Ήταν μια κατά παράταξη ναυμαχία στην οποία και οι δύο στόλοι υπέστησαν ζημιές που θα μπορούσε να ήταν μεγαλύτερες για τους έλληνες, αν οι τούρκοι γνώριζαν πώς να καταστήσουν τη βολή τους περισσότερο εύστοχη.

ΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΣΤΟ 1821 Οι τούρκοι αποχώρησαν και ο Μιαούλης συνέχισε τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στον Βόρειο Ευβοϊκό και στον Μαλιακό εναντίον οθωμανικής ναυτικής μοίρας που έδρευε στη Χαλκίδα. Το 1824 στάθηκε ένας χρόνος συμφορών αλλά και θριάμβων. Ξεκίνησε με την καταστροφή της Κάσου στις 27 Μαΐου από την αιγυπτιακή ναυτική μοίρα. Το πλήγμα ήταν βαρύ γιατί η Κάσος ήταν το τέταρτο ελληνικό νησί από πλευράς ναυτικής δυνάμεως. Οι Κάσιοι πλήρωσαν την τόλμη και τη συμπαράσταση που είχαν δείξει στους επαναστατημένους Κρήτες. Στις 20 Ιουνίου έγινε η από μακρού αναμενόμενη επίθεση εναντίον των Ψαρών. Όπως και στην περίπτωση της Κάσου αλλεπάλληλα στέλνονταν τα μηνύματα στους υδραίους τους σπετσιώτες και την κυβέρνηση και οι εκκλήσεις για βοήθεια. Οι εκκλήσεις και στις δύο περιπτώσεις δεν εύρισκαν ανταπόκριση. Στα Ψαρά η σφαγή μαχομένων και αμάχων στάθηκε μεγάλη. Ο πανικός ακαταμάχητος. Το δράμα όμως κορυφώθηκε στο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου στο ΝΔ άκρο του νησιού που το υπερασπίζονταν μερικές εκατοντάδες άνδρες με 11 πυροβόλα και στο οποίο είχαν καταφύγει πολλοί άμαχοι. Όταν οι τούρκοι εισέδυσαν στον αυλόγυρο του μοναστηριού ο Αντώνης Βρατσάνος έβαλε φωτιά στην πυριτιδαποθήκη. Ολόκληρο το μοναστήρι τινάχθηκε στον αέρα παρασύροντας στον θάνατο μαζί με τους έλληνες και 2.000 περίπου τούρκους. Οι καταστροφές των δύο νησιών παρουσιά-

ζουν κοινά σημεία. Και στις δύο περιπτώσεις αποφασίσθηκε να προταχθεί άμυνα στη στεριά παρά να αντιμετωπισθεί ο εχθρός στη θάλασσα. Ίσως να ήταν ένα τραγικό λάθος γιατί ασφαλώς οι κάτοικοι και των δύο νησιών θα είχαν καλλίτερες πιθανότητες διαφυγής στη θάλασσα. Μετά τις καταστροφές της Κάσου και των Ψαρών ο ελληνικός στόλος βγήκε στο Αιγαίο αναζητώντας ευκαιρία για εκδίκηση. Οι τούρκοι έστρεψαν την προσοχή τους προς τον επόμενο στόχο τους που ήταν η Σάμος. Οι δύο στόλοι συναντήθηκαν στο στενό της Μυκάλης. Ο Κανάρης με το πυρπολικό του τινάζει στον αέρα μια φρεγάτα των 54 κανονιών. Από το πλήρωμά της, περίπου 1.000 άνδρες, πολύ λίγοι σώζονται. Σε επόμενη φάση της ίδιας ναυμαχίας ο υδραίος Βατικιώτης πυρπόλησε μια τυνησιακή κορβέτα των 28 πυροβόλων, ενώ οι Ραφαλιάς και Ματρόζος κατέστρεψαν μια αφρικανική φρεγάτα των 48 πυροβόλων. Η πυρπόληση των τριών πλοίων σήμαινε για τον τούρκο ναύαρχο απώλεια περίπου 2.000 ψυχών και προπάντων καταρράκωση του ηθικού των πληρωμάτων του. Η ιδέα της κατάληψης της Σάμου εγκαταλείφθηκε και οι τούρκοι αποσύρθηκαν στην Αλικαρνασσό. Στη σύγκρουση που ακολουθεί τινάζονται στον αέρα από πυρπολικά μία τυνησιακή φρεγάτα των 44 πυροβόλων και μία τουρκική κορβέτα. Αξιοσημείωτο γεγονός που έλαβε χώρα μέσα στο ’24 ήταν η απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να παραγγείλει τα πρώτα

εθνικά κρατικά πλοία, αφού εξασφάλισε δάνειο από την Αγγλία. Παραγγέλθηκαν έξι φρεγάτες στις Ηνωμένες Πολιτείες και δύο ατμοκίνητα στην Αγγλία. Το 1825 γίνεται στενότερη η συνεργασία του Σουλτάνου Μαχμούτ και του Σατράπη της Αιγύπτου Μωχάμετ Άλυ. Καρπός της συνεργασίας είναι η αποβίβαση στην Πελοπόννησο του θετού γιου του Μωχάμετ Άλυ, Ιμπραήμ, μιας πραγματικά στρατιωτικής ιδιοφυΐας, με στόχο την κατάπνιξη της επανάστασης. Στην αρχή αποβιβάζει στρατεύματα και καταλαμβάνει τη Μεθώνη. Στη συνέχεια στρέφεται προς το νησί Σφακτηρία που κλείνει τον κόλπο του Ναυαρίνου και δεσπόζει της άμυνας των δύο κάστρων Παλαιοκάστρου και Νεοκάστρου (Πύλου) όπου πολιορκούνταν οι έλληνες υπερασπιστές. Οι περίπου 1.000 έλληνες που αμύνονταν στο νησί αποδεικνύονται ανεπαρκείς παρά την ηρωική αντίσταση που προβάλλουν. Φονεύονται οι 350, μεταξύ αυτών ο Αναγνωσταράς, Υπουργός πολέμου της προσωρινής ελληνικής κυβέρνησης, ο ιταλός φιλέλληνας Σανταρόζα και ο υδραίος ναυμάχος Αναστάσης Τσαμαδός. Οι υπόλοιποι κατορθώνουν να διαφύγουν με τέσσερα πλοία με τα οποία είχαν φτάσει εκεί. Στην ιστορία έχει παραμείνει το επεισόδιο της ηρωικής εξόδου του τελευταίου μπρικιού του Άρεως του Τσαμαδού, που ανέμενε τον καπετάνιο του από τη Σφακτηρία, χωρίς να γνωρίζει ότι είχε ήδη φονευθεί επάνω στο νησί. Όταν άνοιξε πανιά με καπετάνιο τον Νικόλαο Βότση η είσο-

Πάνω: Ομοίωμα της φρεγάτας “Ελλάς”. Ναυπηγήθηκε για λογαριασμό της Προσωρινής Κυβερνήσεως των Επαναστατημένων Ελλήνων στην Νέα Υόρκη. Κατέπλευσε στο Ναύπλιο το Νοέμβριο του 1826 και μαζί με την“Καρτερία”αποτέλεσαν τα πρώτα εθνικά μας πλοία. Συλλογή Ν.Μ.Ε. Δεξιά, πάνω: Αριστοβούλη Λοπρέστη (καλλιτεχνική επεξεργασία Κωνσταντίνου Βολανάκη), Πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας στη Χίο. Ελαιογραφία, 94 χ 155 εκ. Συλλογή Ν.Μ.Ε. Κάτω: Νικόλας ή Νικόλαος Παυλόπουλος (Μαγνησία 1909-Αθήνα1990), Προτομή Κωνσταντίνου Κανάρη. Ορείχαλκος. Ύψος: 78 εκ. Συλλογή Ν.Μ.Ε. Περιπλους 13

ΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΣΤΟ 1821 δος του κόλπου είχε ήδη αποκλεισθεί από το στόλο του Ιμπραήμ. Ναυμαχώντας μόνος επί έξι ώρες διέσωσε τους τελευταίους υπερασπιστές της Σφακτηρίας και μαζί μ’ αυτούς και τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. Σε όλη τη διάρκεια του 1825 ο στόλος του Ιμπραήμ εφοδίαζε τα αιγυπτιακά στρατεύματα που είχαν αποβιβασθεί στην Πελοπόννησο με στρατό και πολεμικό υλικό. Οι εφοδιοπομπές ξεκινούσαν από την Αλεξάνδρεια και χρησιμοποιούσαν ως ενδιάμεσο σταθμό τη Σούδα της Κρήτης. Ο ελληνικός στόλος είχε διαιρεθεί σε δύο μοίρες, μία υπό τον Μιαούλη στο νότιο Αιγαίο που παρακολουθούσε τις κινήσεις του αιγυπτιακού στόλου και δεύτερη υπό τον Γεώργιο Σαχτούρη στο βόρειο Αιγαίο που ανέμενε την κάθοδο του τουρκικού στόλου. Στις 30 Απριλίου ο Μιαούλης επιτέθηκε στον αιγυπτιακό στόλο στον όρμο της Μεθώνης. Οι μουσουλμάνοι αιφνιδιάστηκαν. Πυρπολήθηκαν 10 εχθρικά πλοία. Παρά ταύτα η

πορεία των πολεμικών επιχειρήσεων στη στεριά δεν επηρεάζεται. Την ίδια μέρα 30 Απριλίου έπεφτε το κάστρο της Πύλου. Στις επόμενες μέρες ο τουρκικός στόλος βγήκε από τα στενά του ελλησπόντου και έκανε το σφάλμα να επιχειρήσει να περάσει προς νότον από τα στενά των Κυκλάδων. Στη σύγκρουση που ακολουθεί στις 20 Μαΐου τινάζονται στον αέρα δύο τουρκικές φρεγάτες από τον πυρπολητή Γιάννη Ματρόζο. Τα πλοία του Σαχτούρη καταδίωξαν τους τούρκους μέχρι τον Μαλέα. Από εκεί τη δίωξη συνέχισε η μοίρα του Μιαούλη. Στις 31 Μαΐου ο Μιαούλης συναντάται με αιγυπτιακή δύναμη έξω από τη Σούδα. Εφαρμόζεται καινούρια τακτική επίθεσης των πυρπολικών κατά στόχου ανά ζεύγη. Ένα προσηνέμως και ένα από την υπήνεμη πλευρά. Πυρπολείται μια εχθρική κορβέτα. Τον Αύγουστο του ’25 σχεδιάσθηκε μια παράτολμη επιχείρηση πυρπόλησης του αιγυπτιακού στόλου μέσα στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας. Η υδραίικη μοίρα με δύο πυρ-

πολικά ενισχυμένη και από τρίτο πυρπολικό του Κανάρη έφτασε έξω στην Αλεξάνδρεια, αλλά στην κρισιμότερη φάση που ο Κανάρης είχε διεισδύσει στο λιμάνι, άλλαξε ο άνεμος και το πυρπολικό ακινητοποιήθηκε. Το πλήρωμα μόλις και μετά βίας γλίτωσε. Στις αρχές του 1826 έπεσε το Μεσολόγγι. Οι κάτοικοι επιχείρησαν την απονενοημένη έξοδο που παρέμεινε στην παγκόσμια ιστορία σαν μία από τις ηρωικότερες πράξεις θυσίας και άρνησης υποταγής στη βία. Τον Ιούνιο ο τουρκικός στόλος έπλευσε στο Αιγαίο με αποστολή την καθυπόταξη και καταστροφή της Σάμου κατά τα πρότυπα των Χίου, Κάσου και Ψαρών. Ο ελληνικός στόλος συγκροτημένος από υδραίικα και σπετσιώτικα πλοία υπό τους Γεώργιο Σαχτούρη και Γεώργιο Ανδρούτσο έπλευσε στις 15 Ιουνίου στα νερά της Σάμου. Μια μέρα αργότερα έφτασε και ο τουρκικός. Η σύγκρουση δεν είχε αποφασιστικά αποτελέσματα εκτός βεβαίως από την αποτροπή καταλήψεως του νησιού. Οι τούρκοι αποσύρθηκαν στη Μυτιλήνη και ξαναγύρισαν τον Αύγουστο αλλά συναντώντας και πάλι τους έλληνες αποχώρησαν. Σημαντική ενίσχυση του μαχητικού φρονήματος των ελλήνων επιτυγχάνεται το φθινόπωρο του ’26 με τον κατάπλου στην Ελλάδα των δύο πρώτων εθνικών πλοίων. Πρώτο καταπλέει στις 4 Σεπτεμβρίου η ˝Καρτερία˝ με κυβερνήτη τον φιλέλληνα πρώην αξιωματικό του αγγλικού ναυτικού Άστιγγα. Διέθετε 8 πυροβόλα που έβαλαν βλήματα τύπου Paixhans δηλαδή βλήματα που περιείχαν εκρηκτική γόμωση σε αντιδιαστολή με τα συμπαγή που βάλλονταν από τα άλλα πλοία. Το δεύτερο που κατέπλευσε στις 27 ΝοεμΑριστερά: Αντώνιος Ε. Κριεζής (1872-1944), Ναυμαχία της Μεθώνης. Υδατογραφία, 32x61 εκ. Κάτω: Λέων Καλογερόπουλος (Αθήνα 19262002), Η έξοδος του Άρεως, Ελαιογραφία 99χ139 εκ. Συλλογή Ν.Μ.Ε.

14 Περιπλους

ΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΣΤΟ 1821 βρίου ήταν η δίκροτη Φρεγάτα ˝Ελλάς˝ με 64 πυροβόλα Τους θερινούς μήνες του 1827 έφτασαν στα ελληνικά παράλια δύο ναυτικές μοίρες της Αγγλίας και της Γαλλίας υπό τους ναυάρχους Κόδριγκτον και Δεριγνύ αντίστοιχα. Αποστολή τους ήταν να επιβλέψουν την ανακωχή μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, που είχε επιβληθεί ένα μήνα πιο πριν με τη συνθήκη του Λονδίνου. Ο τουρκο-αιγυπτιακός στόλος παρέμενε αγκυροβολημένος στον κόλπο του Ναυαρίνου και ο Ιμπραήμ συνέχιζε να ερημώνει την πελοπόννησο και να κατασφάζει τους ανίσχυρους έλληνες. Στις προειδοποιήσεις του Κόδριγκτον για την επιβολή της ανακωχής πρόβαλε επιχειρήματα υπεκφυγής που μόνο στόχο είχαν να κωλυσιεργήσουν τη διαδικασία ώστε να προλάβει να εξαλείψει και τις τελευταίες εστίες αντιστάσεως. Στα μέσα του μηνός Οκτωβρίου με τις δύο ευρωπαϊκές μοίρες συνενώθηκε και Ρωσική μοίρα υπό τον Ναύαρχο Λογγίνο Χέϋδεν. Στις 20 Οκτωβρίου του 1827 ο ενωμένος στόλος των τριών δυνάμεων εισέπλευσε στον όρμο του Ναυαρίνου όπου ήταν αγκυροβολημένα τα τουρκοαιγυπτιακά πλοία. Η ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα και η άμεση γειτνίαση τόσων πολλών εχθρικών πολεμικών πλοίων στα όρια του στενού όρμου ήταν επόμενο πως θα κατέληγε σε μάχη με οποιαδήποτε ασήμαντη αφορμή. Η μάχη άρχισε στις 2:40 μμ και κράτησε περίπου τρεις ώρες. Ο όρμος μεταβλήθηκε σε μια κόλαση πυρός και ο τουρκο-αιγυπτιακός στόλος υπέστη μια άνευ προηγουμένου καταστροφή. Από τα 89 πολεμικά του πλοία και 41 μεταγωγικά παρέμειναν πλεύσιμα στην επιφάνεια 14 πλοία και 15 μεταγωγι-

George Phillip Reignale (1775-1862), Στιγμιότυπο από τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου. Χαρακτικό, 28x29 εκ. Συλλογή Ν.Μ.Ε.

κά. Από πλευράς ανθρωπίνων απωλειών οι τουρκο-αιγύπτιοι έχασαν περισσότερους από 4.000 άνδρες ενω οι σύμμαχοι είχαν 176 νεκρούς και 478 τραυματίες. Οι διάφορες πηγές δίνουν ελαφρά διαφορετικούς αριθμούς αλλά η ουσία δεν μεταβάλλεται. Το αποτέλεσμα της ναυμαχίας του Ναυαρίνου ανάγκασε την Οθωμανική Πύλη να δεχθεί τους όρους ανακωχής των συμμάχων, να διακόψει τον περαιτέρω πόλεμο στην ξηρά εναντίον της επανάστασης των ελλήνων και να αναγνωρίσει αργότερα την

ύπαρξη ελληνικού ανεξάρτητου κράτους. Η επανάσταση διατηρήθηκε χάρις στις προσπάθειες του ναυτικού των ελλήνων όλα αυτά τα χρόνια, που, στο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, δεν επέτρεψε τις μεταφορές ενισχύσεων σε άνδρες και πολεμοφόδια από την Μικρά Ασία στον ελλαδικό χώρο. Στη θάλασσα του Ναυαρίνου η επανάσταση δικαιώθηκε και επιτεύχθηκε ο εξ αρχής αντικειμενικός της σκοπός που ήταν η απελευθέρωση και η ανεξαρτησία ενός τμήματος ελληνικής γης.

Ομοίωμα του τροχήλατου ατμοπλοίου “Καρτερία”. Αγοράστηκε από την Αγγλία με δάνειο που άντλησε η τότε Ελληνική Πολιτεία από Άγγλους κεφαλαιούχους και ήρθε στην Ελλάδα το 1825. Ήταν το πρώτο μας εθνικό πλοίο. Συλλογή Ν.Μ.Ε.

Περιπλους 15

Η συμβολή των Μακεδόνων στον υπέρ της Ανεξαρτησίας Αγώνα Οι “Πανελλήνιοι” στυλοβάτες του Αγώνα Του Δρ Ιωάννη Παρίση | Υποστράτηγου ε.α., Διδάκτωρος Πολιτικής Επιστήμης

Ο Αγώνας της Ανεξαρτησίας που οδήγησε στη δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, υπήρξε μακρά και οργανωμένη προσπάθεια ολοκλήρου του Ελληνισμού, του οποίου τα εθνικά γεωγραφικά όρια χάραξε η Χάρτα του Ρήγα και το καταστατικό της Φιλικής Εταιρίας. Ωστόσο, η εθνική δράση των Μακεδόνων κατά το διάστημα της Ελληνικής Επανάστασης, δεν παρουσιάσθηκε επαρκώς από τους ιστοριογράφους, με συνέπεια να εμφανίζεται μάλλον ως σπασμωδική κίνηση που εκδηλώθηκε κατά χρονικά διαστήματα και όχι ως συνεχής επαναστατική προσπάθεια για την αποτίναξη του ζυγού της δουλείας.

Π

ράγματι, ενώ όλοι γνωρίζουν για τη δράση και την προσφορά στον Αγώνα, του Γέρου του Μωριά, του Καραϊσκάκη, του Ανδρούτσου, του Μιαούλη και τόσων άλλων αγωνιστών της νότιας Ελλάδας, ελάχιστοι γνωρίζουν για τη δράση και την προσφορά του Γέρο-Καρατάσιου, του Τσιάμη Καρατάσιου, του Διαμαντή, του Ζαφειράκη, του Γάτσου, του Φαρμάκη, του Ολύμπιου, του Εμμανουήλ Παπά, του Κασομούλη, του Λασσάνη... και άλλων πολλών. Αγωνιστών που άφησαν το εθνικό τους αποτύπωμα, όχι με τοπική αλλά με πανελλήνια δράση, σε όλη σχεδόν την επαναστατημένη Ελλάδα, αλλά και στην Βαλκανική. Ήταν οι “Πανελλήνιοι” στυλοβάτες του Αγώνα. Από τον 17ο αιώνα, οπλαρχηγοί της Μακεδονίας σήκωσαν τη σημαία της επανάστασης, πολεμώντας κατά των Τούρκων αλλά και των στρατευμάτων του Αλή Πασά, που είχαν φθάσει ακόμη και μέχρι τον Όλυμπο. Οι φημισμένοι οπλαρχηγοί Ιωάννης Φαρμάκης και ο Γεωργάκης Ολύμπιος, από τις σημαντικότερες ηγετικές φυσιογνωμίες εκείνης της εποχής, μετά τις μάχες κατά των Τούρκων και των Αλβανών του Αλή-Πασά στη Δυτική Μακεδονία και τον Όλυμπο, βρέθηκαν στην βαλκανική ενδοχώρα μαχόμενοι κατά των Τούρκων, σε συνεργασία με τους ντόπιους ηγεμόνες της Σερβίας και της Μολδοβλαχίας. Μάλιστα ο Ολύμπιος, διακριθείς για τις στρατιωτικές και ηγετικές του ικανότητες, παρασημοφορήθηκε κατ’ επανάληψη από τους Ρώσους και του δόθηκε ο βαθμός του συνταγματάρχου του ρωσικού Στρατού, ενώ ο Τσάρος τον συμπεριέλαβε στην συνοδεία του στο Συνέδριο της Βιέννης. Μυηθέντες αμφότεροι στην Φιλική Εταιρεία, υπήρξαν από τους κύριους στρατιωτικούς ηγέτες στο επαναστατικό εγχείρημα του Αλέξανδρου Υψηλάντη, στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, αποτελώντας τους κύριους συνεργάτες του. Εκεί, επίσης, και ο σπουδαγμένος στην Ευρώπη Γεώργιος Λασσάνης από τη Δυτική Μακεδονία, πρώτος υπασπιστής του Υψηλάντη και χιλίαρχος του Ιερού Λόχου.

16 Περιπλους

Από αριστερά προς τα δεξιά: Γέρο-Καρατάσιος, Ολύμπιος, Εμμανουήλ Παππάς.

Δυστυχώς, η γεωγραφική θέση της Μακεδονίας και το στρατηγικό μειονέκτημα που η θέση αυτή δημιουργούσε για τους επαναστατημένους, δεν ευνόησε τις προσπάθειές τους. Ποταμοί αίματος σφράγισαν τον ξεσηκωμό τους το 1821 και το 1822 και τους αγώνες τους για αποτίναξη του ζυγού. Βίαια η αντίδραση των Τούρκων, με σφαγές, πυρπολήσεις και κάθε είδους βιαιότητες κατά των εξεγερθένων Μακεδόνων. Το ολοκαύτωμα της Νάουσας, οι σφαγές της Βέροιας και της Κασσάνδρας, η ερήμωση της Χαλκιδικής και οι επιθέσεις στη Θεσσαλονίκη αποτελούν μερικές από τις αιματοβαμμένες σελίδες της ιστορίας της Μακεδονίας στην αρχή της Επανάστασης. Οι οικογένειες των πρωτεργατών Καρατάσιου, Ζαφειράκη, Γάτσου και άλλων, υπέστησαν την σκληρότητα των κατακτητών, πληρώνοντας ακριβό τίμημα για τον αγώνα τους. Η επανάσταση στη Μακεδονία ατύχησε διπλά: Πρώτον, διότι κατεπνίγη σύντομα, λόγω της εγγύτητας σε μεγάλες τουρκικές δυνάμεις, ενώ ήταν δυσχερής έως αδύνατη η η υποστήριξη του αγώνα από άλλες περιοχές ή από θαλάσσης. Αυτό καταδίκασε την Μακεδονία σε άλλον ένα αιώνα δουλείας. Δεύτερον, διότι η ιστορία των θυσιών της σ’ όλη τη διάρκεια της Επανάστασης

αποσιωπήθηκε, στην αρχή σκοπίμως και στη συνέχεια από αμέλεια. Μέχρι το 1912, στην ελεύθερη Ελλάδα δεν διδασκόταν στα σχολεία η ιστορία της Επαναστάσεως στη Μακεδονία, ούτε η δράση των Μακεδόνων στη νότια Ελλάδα, για να μην ενοχληθούν οι Τούρκοι και υποφέρουν οι ελληνικοί πληθυσμοί της Μακεδονίας. Όμως και μετά την απελευθέρωσή της εξακολουθούσε να μη διδάσκεται η ιστορία αυτή, από συνήθεια πλέον, αφού τα σχολικά βιβλία αντιγράφονταν από τα παλιότερα για δεκαετίες. Εκείνο όμως που ειδικώς δεν είναι γνωστό και δεν αναφέρεται καθόλου στα σχολικά βιβλία, είναι οι αγώνες που έδωσαν οι Μακεδόνες, σε όλη τη διάρκεια της Επανάστασης, σε όλη την έκταση της υπόλοιπης επαναστατημένης Ελλάδας. Διότι μετά την αποτυχία της Επανάστασης στην Μακεδονία, η οποία πλέον είχε πλημμυρίσει από τουρκικά στρατεύματα, τα κέντρα αντίστασης είχαν καταστραφεί, το δε πλείστον των πολεμιστών είχε θυσιασθεί στο πεδίο της τιμής, οι οπλαρχηγοί του Ολύμπου, του Βερμίου, της Χαλκιδικής και των άλλων περιοχών, αποφάσισαν τη συνέχιση του επαναστατικού αγώνα στην νοτίως του Ολύμπου Ελλάδα. Πρότυπα ανδρείας και αυταπάρνησης,

του 1928, έπαιξε μεγάλο ρόλο άρχισαν να συμμετέχουν σε στην εθνική υπόθεση. Αργόπολλές επιχειρήσεις σε άλλες τερα έφθασε στον βαθμό του περιοχές της Ελλάδας, συμπαυποστρατήγου, ενώ διετέλεσε ριστάμενοι στους κινδυνεύοκαι υπουργός Οικονομικών, ντες αδελφούς τους και συμαποθανών στην Αθήνα το 1865. βάλλοντας ουσιαστικά στον Ο Εμμανουήλ Παππάς, ο εύκοινό σκοπό. Στην Ήπειρο, τη πορος μεγαλέμπορος από τις Θεσσαλία, τις Βόρειες ΣποΣέρρες, που μυημένος από ράδες και στη συνέχεια στη πολύ νωρίς στη Φιλική ΕταιΣτερεά και την Πελοπόννησο. ρεία από τον Ιωάννη ΦαρμάΑυθορμήτως ή με πρόσκληση κη, διέθεσε τα πάντα για την των ντόπιων, και στη συνέχεια Πατρίδα, και με το αρχηγείο με εντολές των πρώτων κυτου στο Άγιο Όρος έγινε ο βερνήσεων της Ελλάδας. ηγέτης της επανάστασης στην Κάποιοι, μέσα από την ραχοπεριοχή της Χαλκιδικής και κοκαλιά της Πίνδου και των ευρύτερα. Μετά την αποτυχία Αγράφων έφθασαν στη ΡούΑριστερά: Nικόλαος Κασομούλης. Δεξιά: Γεώργιος Λασσάνης. του εγχειρήματός του, διέφυμελη και συνεργάσθηκαν με γε διά θαλάσσης, από το Άγιο τον Καραϊσκάκη και άλλους οπλαρχηγούς της περιοχής. Κάποιοι έφθα- του 1831, μετά από 45 έτη υπηρεσίας στον Όρος για την Ύδρα, προκειμένου να συνέσαν στο Μεσολόγγι και συμμετείχαν στην αγώνα, υπηρεσίας ανιδιοτελούς και ιδιαίτε- χιση του αγώνα, καταβεβλημένος όμως από ηρωική Έξοδο. Άλλοι μέσω θαλάσσης, από ρα καρποφόρου. Πολλοί και σημαντικοί οι τις κακουχίες, απεβίωσε εν πλω. το Άγιο Όρος και την Χαλκιδική στις Βό- υπόλοιποι Μακεδόνες αγωνιστές, αρκετοί Οι Μακεδόνες αγωνιστές, δίνοντας μάχες ρειες Σποράδες και από εκεί στην νότια εκ των οποίων ανέλαβαν διακεκριμένες θέ- όπου οι ανάγκες της πατρίδας το επέβαλΕλλάδα. Σημαντική η συμβολή τους στην σεις στην ελεύθερη πλέον Ελλάδα. Ο Τσιά- λαν, ενισχυόμενοι συνεχώς με νέους πολεαπόκρουση των τουρκικών στρατευμάτων μης Καρατάσιος, πιστός στην υπόσχεση μιστές από τις περιοχές της Μακεδονίας, που επεδίωκαν να κατέλθουν προς τον επα- που έδωσε στον πατέρα του, συνέχισε τον προσέφεραν ότι μπορούσαν για τον εθνικό ναστατημένο νότο, όπως το 1823 στη μάχη αγώνα, διατρέχων την Βαλκανική και ορ- σκοπό. Πολλοί θυσίασαν, όχι μόνο τις περιτου Τρίκερι και στην Αταλάντη. Σημαντική γανώνοντας εξεγέρσεις κατά των Τούρκων, ουσίες τους αλλά και τις οικογένειές τους. Από τον Αλιάκμονα μέχρι το Σούλι και το επίσης η συμβολή τους στη διάσωση άλλων αποθανών τελικά στο Βελιγράδι. περιοχών και η ουσιαστική υποστήριξη του Οι πλέον εγγράμματοι, και νεώτεροι σε Μεσολόγγι, από τον Όλυμπο μέχρι την αγώνα. ηλικία, όπως ο Νικόλαος Κασομούλης και Ύδρα και τη Μάνη, από την Εύβοια μέχρι Σημαντικότατη υπήρξε η συμβολή τους ο Γεώργιος Λασσάνης έφθασαν σε υψηλά τη Μεσσηνία, αγωνιζόμενοι όχι από στεστην αντιμετώπιση του Ιμπραήμ, το 1825, αξιώματα, πολιτικά και στρατιωτικά. Ο Κα- νό τοπικό ενδιαφέρον ή από ανάγκη, όχι όπου ο Γερο-Καρατάσιος – ο «Κολοκοτρώ- σομούλης, στη διάρκεια της πολυποίκιλης για την προσωπική τους περιουσία και νης του Βορρά», όμως τον αποκάλεσαν, δράσης του, βρέθηκε το 1826 μεταξύ των τις οικογένειές τους, αλλά μόνον για την έδειξε τα ηγετικά και στρατιωτικά του χα- πολιορκημένων στο Μεσολόγγι, μαζί με Πατρίδα, και την ιδέα της ελευθερίας. ρίσματα. Ας σημειωθεί ότι είχε προηγηθεί τους αδερφούς του, Δημήτριο και Γεώρ- Με το όνομα «Ολύμπιοι», ο ιστορικός μποο εμφύλιος σπαραγμός που είχε ως απο- γιο. Συνέταξε την απόφαση της Εξόδου ρεί να ανεύρει αγωνιστές σε πολλά μέρη. τέλεσμα την ερήμωση της Πελοποννήσου, καθ’ υπαγόρευση του Επισκόπου Ρωγών Στην Ήπειρο, τον Μωριά, τη Στερεά, την Εύτη σύλληψη του Κολοκοτρώνη και τον δια- Ιωσήφ, και του ανατέθηκε ο συντονισμός βοια, την Ύδρα, τη Σκιάθο, τα Ψαρά, την Κρήσκορπισμό των περισσοτέρων Πελοποννη- των ενεργειών όλων των τμημάτων, κατά τη υπάρχουν, ανάμεσα στις εκατόμβες των σίων ηγετών και πολεμιστών. Η νίκη του Κα- την Έξοδο, κατά την οποία τραυματίστη- πεσόντων αγωνιστών, Μακεδόνες οι οποίοι ρατάσιου στη μάχη της Σχοινόλακας τον κε θανάσιμα ο αδερφός του Δημήτριος. Ο μαζί με τους νότιους αδελφούς τους, έδωσαν Μάρτιο του 1825, την πρώτη μάχη κατά Κασομούλης πολέμησε στη Ρούμελη και τη ζωή τους για τους σκοπούς του Αγώνα. του Ιμπραήμ, ενθουσίασε την κυβέρνηση την Πελοπέννησο, και κοντά στον Καραϊ- Πολλά τα διδάγματα που λαμβάνουμε από και έδωσε κουράγιο στους επαναστατημέ- σκακη στην Αττική. Αργότερα εξελίχθηκε τα γεγονότα και τις προσωπικότητες της νους. Στη συνέχεια, ανταποκρινόμενος σε μέχρι το βαθμό του συνταγματάρχη της Επαναστάσεως του ’21. Θετικά, αλλά και αραίτημα των Υδραίων και με έγκριση της κυ- Βασιλικής Φάλαγγας, ενώ σε μεγάλη ηλικία νητικά. Αμέτρητοι ηρωισμοί αλλά και πράβέρνησης, έσπευσε με τους άνδρες του και εγκαταστάθηκε στη Στυλίδα, όπου πέθανε ξεις θλιβερές που στιγμάτισαν τον Αγώνα, άλλους Μακεδόνες οπλαρχηγούς που προ- το 1872. Το έργο του «Ενθυμήματα Στρα- χωρίς βεβαίως να αλλοιώνουν τη τεράστια σέτρεξαν με τους «Ολυμπίους» τους, προς τιωτικά της Επαναστάσεως των Ελλήνων σημασία του. Προκειμένου, ωστόσο, να επιυπεράσπιση της Ύδρας η οποία κινδύνευε 1821 – 1833», (2701 χειρόγραφες σελίδες) τευχθεί η ακριβής εκτίμηση των προσώπων από τον στόλο του Ιμπραήμ. είναι από τα πλέον αξιόλογα ιστορικά κεί- και της δράσης τους είναι ανάγκη να εξεΜε την έναρξη της τακτικής συγκρότησης μενα για την Επανάσταση και την περίοδο τασθεί και να ερευνηθεί η οργάνωση και η δράση όλων των περιοχών της Ελλάδας του Στρατού από τον Καποδίστρια, ο ου- μετά από αυτήν. σιαστικότερος ηγέτης των μακεδονικών Ο Λασσάνης, ο πιστός υπασπιστής του Αλέ- και όλων των αγωνιστών. Μέσα από μια τμημάτων στη επαναστατημένη Ελλάδα, ο ξανδρου Υψηλάντη από την έναρξη της τέτοια ιστορική έρευνα μπορούμε να ελπίΓερο-Καρατάσιος, ανέλαβε την διοίκηση Επανάστασης τον Φεβρουάριο του 1821 ζουμε ότι και οι αγωνιστές της Μακεδονίτης 7ης Χιλιαρχίας με έδρα την Ναύπακτο. στη Μολδοβλαχία, και ο άνθρωπος που του ας θα καταλάβουν την θέση που τους ανήΕκεί τον βρήκε ο θάνατος, τον Ιανουάριο έκλεισε τα μάτια στη Λωζάνη τον Ιανουάριο κει στο Πάνθεο των Ηρώων του Έθνους. Περιπλους 17

Ο ΣΤΟΛΟς TOY ΣΤΑΥΡΟΥ ΝΙΑΡΧΟΥ Δωρεά της σπάνιας συλλογής φωτογραφιών του Δημητρίου Ανδριάνα στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος Στο περασμένο τεύχος του «Περίπλου» είχα διαβάσει για τη δωρεά του φίλου και μέλους του Μουσείου Μάστρο-Δημήτρη Ανδριάνα απ’ τα Ψαρά. Εμείς οι παλιότεροι πάντα συμπληρώναμε την ιδιαίτερη πατρίδα κάποιου ναυτικού, έτσι για να τον ξεχωρίζουμε, ή ως δηλωτικό της καλής γνωριμίας που είχαμε μαζί του.

Ο

Μαστρο-Δημήτρης λοιπόν, αφού υπηρέτησε 42 χρόνια στη ναυτιλιακή εταιρεία του Σταύρου Νιάρχου, ξεμπαρκάρησε παίρνοντας μαζί του ένα προσωπικό φωτογραφικό αρχείο με φωτογραφίες των 206 πλοίων, που ανήκαν κατά περιόδους στην εταιρεία Νιάρχου, από της ιδρύσεώς της μέχρι την εκποίησή της. Στα πλοία αυτά ξεκίνησε από Γ΄ Μηχανικός, ο Μάστρο-Δημήτρης, ανέβηκε τα σκαλοπάτια της τεχνικής ιεραρχίας και τελικά έφτασε Αρχιμηχανικός-Επιθεωρητής της εταιρείας, θέση στην οποία παρέμεινε 28 χρόνια. Με τέτοια σταδιοδρομία ο Μάστρο-Δημήτρης, τον φαντάζομαι να γυρνά τα φύλλα των τεσσάρων λευκωμάτων που χάρισε στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος κι ασυναίσθητα οι σκέψεις του να γυρνούν πίσω και να τρυπώνουν σε ένα, ένα στα πλοία που βλέπει μπροστά

PRINCESS SOPHIE, Tanker, 76000 DWT. Ναυπ.

Bethlehem, Quincy Μασαχουσέτη, 1958.

18 Περιπλους

του. Ξαναβρίσκεται στις γραδελάδες του ενός, στο “control room” του άλλου, σε μια βλάβη του τρίτου, στην καθέλκυση του τέταρτου κλπ, κλπ. Μοιάζει σαν οικογενειακό φωτογραφικό άλμπουμ, που φυλλομετράς τις φωτογραφίες των 206 παιδιών σου. Ναι, ο Μάστρο-Δημήτρης, είμαι βέβαιος, τα είχε σαν παιδιά του τα βαπόρια της εταιρείας. Ανεβοκατέβαινε με το νου του στις σκάλες των μηχανοστασίων, ήξερε όλες τις εναλλακτικές μεθόδους διασύνδεσης των μηχανών και ηλεκτρομηχανών, ήξερε να κατευθύνει απ’ το τηλέφωνο τις διαδικασίες αντιμετώπισης μιας ανωμαλίας ενώ το καράβι ήταν στη μέση του Ειρηνικού και γενικά έβλεπε σαν σε φιλμ όλες τις γωνιές, τα διπύθμενα, ακόμα και τις κούτσες όλων των βαποριών της εταιρείας. Ήταν πράγματι παιδιά του και τον σκέπτομαι με πόσο πόνο παρέδωσε στο Ναυτικό Μουσείο, το φωτογραφικό του αρχείο που περιτύλιγε όλη του τη ζωή. Βρέθηκα στο Μουσείο τυχαία Μάστρο-Δημήτρη και ανακατεύθηκα κι εγώ στην επιλογή των φωτογραφιών που δημοσιεύονται σ’ αυτό το τεύχος. Να είσαι βέβαιος πως δεν θα μπορούσες να εμπιστευθείς καλύτερα τα παιδιά σου, την οικογένειά σου. Έπρεπε να δεις με πόσο σεβασμό αντιμετωπίζουν τα παιδιά του Μουσείου τα λευκώματά σου. Λες και κρατούν τη ζωή σου στα χέρια τους. Να είσαι καλά Μάστρο-Δημήτρη. Πόσα χρόνια με γύρισες πίσω!! Όπως πιστεύω ότι θα γυρίσουν όλες οι παλιές καραβάνες που θα δουν τις φωτογραφίες σου. Βαπόρια όμορφα, χτισμένα σε ναυπηγεία όλου του κόσμου, Αμερικάνικα, Γιαπωνέζικα, Αγγλικά, Γερμανικά, Σουηδικά και αρκετά, εδώ στα δικά μας, στα Ναυπηγεία του Σκαραμαγκά, τότε που έχτιζαν βαπόρια και δεν πολιτεύονταν. Με γύρισες και μένα πίσω Μάστρο-Δημήτρη, όταν ξενυχτούσα στη βάρδια μου στη γέφυρα, με μπουνάτσες ή με φουρτούνες. Ήταν τότε που ο καθένας μας έχτιζε τη ζωή του, την οικογένειά του και όλοι μαζί χτίζαμε τη σημερινή πρώτη εμπορική ναυτιλία του κόσμου. Ναι, είμαστε κι εμείς εκεί μαζί με τον Μάστρο-Δημήτρη Ανδριάνα. Τα χρόνια πέρασαν και κοιτάζοντας τις φωτογραφίες νιώθουμε υγρασία στα μάτια, καθώς ξαναγυρίζουμε το φιλμ της ζωής μας προς τα πίσω. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος σε ευχαρίστησε επίσημα Μάστρο-Δημήτρη για τη γενναιόδωρη προσφορά σου. Εμείς οι παλιότεροι, βλέποντας τις φωτογραφίες σου, σ’ ευχαριστούμε ακόμα περισσότερο. Και κάτι ακόμα, τι σ’ έπιασε με την ηλικία σου ;; Μια χαρά είμαστε εμείς όλοι, τα γέρικα κόκαλα. Με αγάπη Μάστρο-Δημήτρη.

Ο Σκάπουλος

Ο ΣΤΟΛΟς TOY ΣΤΑΥΡΟΥ ΝΙΑΡΧΟΥ | Δωρεά της σπάνιας συλλογής φωτογραφιών του Δημητρίου Ανδριάνα στο ΝME

WORLD NOBILITY, Bulk Carrier, 46000 DWT. Ναυπ. Mitsubishi-Ihi, Ιαπωνία, 1967.

ATHINA S. NIARCOS, Tanker, 208000 DWT. Ναυπ. Ihi-Yokohama, Ιαπωνία, 1972.

WORLD ARES, Bulk Carrier, 37623 DWT. Ναυπ. Ελληνικά Ναυπηγεία, Σκαραμαγκάς, 1972.

Περιπλους 19

Ο ΣΤΟΛΟς TOY ΣΤΑΥΡΟΥ ΝΙΑΡΧΟΥ | Δωρεά της σπάνιας συλλογής φωτογραφιών του Δημητρίου Ανδριάνα στο ΝME

WORLD BEAUTY, Tanker, 48000 DWT. Ναυπ. Bethlehem-Sparrows, 1957.

WORLD SKY, Tanker, 21000 DWT. Ναυπ.

Kochums-Malmo, Σουηδία, 1952.

20 Περιπλους

NORTHERN JOY, Tanker, 82000 DWT. Ναυπ. Kure Zosensho, 1964.

Περιπλους 21

Ο ΣΤΟΛΟς TOY ΣΤΑΥΡΟΥ ΝΙΑΡΧΟΥ | Δωρεά της σπάνιας συλλογής φωτογραφιών του Δημητρίου Ανδριάνα στο ΝME

WORLD JAPONICA, Bulk Carrier, 16000 DWT. Ναυπ. Mitsubishi Hirosima, 1957.

Ο ΣΤΟΛΟς TOY ΣΤΑΥΡΟΥ ΝΙΑΡΧΟΥ | Δωρεά της σπάνιας συλλογής φωτογραφιών του Δημητρίου Ανδριάνα στο ΝME

WORLD PEACE, Tanker, 18000 DWT. Ναυπ.

Bethlehem, Quincy Μασαχουσέτη, 1949.

SOUTHERN CROSS, Tanker, 33,000 DWT. Ναυπ. Mistui-ihi, 1954.

22 Περιπλους

EUGENIE S. NIARCOS, Tanker, 220000 DWT. Ναυπ. Kockums-Malmo, Σουηδία, 1970.

Περιπλους 23

Ο ΣΤΟΛΟς TOY ΣΤΑΥΡΟΥ ΝΙΑΡΧΟΥ | Δωρεά της σπάνιας συλλογής φωτογραφιών του Δημητρίου Ανδριάνα στο ΝME

WORLD DUALITY, Ore Bulk Oil Carrier, 115000 DWT. Ναυπ. Mitsubishi-Ihi, Ιαπωνία, 1970.

Ο ΣΤΟΛΟς TOY ΣΤΑΥΡΟΥ ΝΙΑΡΧΟΥ | Δωρεά της σπάνιας συλλογής φωτογραφιών του Δημητρίου Ανδριάνα στο ΝME

WORLD KNOWLEDGE, Tanker, 90000 DWT. Ναυπ. Mitsubishi-Ihi, Ιαπωνία, 1969.

WORLD HOPE, Tanker, 28000 DWT. Ναυπ. Ελληνικά Ναυπηγεία, Σκαραμαγκάς, 1960.

24 Περιπλους

WORLD HAPINESS, Tanker, 220000 DWT. Ναυπ. Mitsubishi-Ihi, Ιαπωνία, 1971.

Περιπλους 25

Ο ΣΤΟΛΟς TOY ΣΤΑΥΡΟΥ ΝΙΑΡΧΟΥ | Δωρεά της σπάνιας συλλογής φωτογραφιών του Δημητρίου Ανδριάνα στο ΝME

WORLD RECOVERY, Platform Supply Vessel, 240000 DWT. Ναυπ. Howaldswerk Kieler, 1973.

Ο ΣΤΟΛΟς TOY ΣΤΑΥΡΟΥ ΝΙΑΡΧΟΥ | Δωρεά της σπάνιας συλλογής φωτογραφιών του Δημητρίου Ανδριάνα στο ΝME

WORLD KINDNESS, Tanker, 90000 DWT. Ναυπ. Mitsubishi-Ihi, Ιαπωνία, 1969.

WORLD KNOWLEDGE, Tanker, 90000 DWT. Ναυπ. Mitsubishi-Ihi, Ιαπωνία, 1969.

26 Περιπλους

WORLD PROSPECT, Product Carrier, 30000 DWT. Ναυπ. Ελληνικά Ναυπηγεία, Σκαραμαγκάς, 1974.

Περιπλους 27

Ο ΣΤΟΛΟς TOY ΣΤΑΥΡΟΥ ΝΙΑΡΧΟΥ | Δωρεά της σπάνιας συλλογής φωτογραφιών του Δημητρίου Ανδριάνα στο ΝME

WORLD MARINE, Bulk Carrier, 36000 DWT. Ναυπ. Ελληνικά Ναυπηγεία, Σκαραμαγκάς, 1972.

ΙΔΡΥΜΑ «ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ» ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ-ΝΑΥΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ

Το «Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη» ιδρύθηκε το 2007 στον Πειραιά από τον Πάνο και τη Μαριλένα Λασκαρίδη. Πρόκειται για ένα κοινωφελές ίδρυμα –ως βιβλιοθήκη λειτουργεί από το 1993– που σκοπό του έχει την προαγωγή σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο του Ελληνικού Πολιτισμού και ιδιαίτερα των Ελληνικών Γραμμάτων και της Ιστορικής και Ναυτικής Έρευνας. Στεγάζεται σε δύο νεοκλασικά κτήρια, το ένα στη συμβολή των οδών Πραξιτέλους 169 και Μπουμπουλίνας και το άλλο στη συμβολή των οδών 2ας Μεραρχίας 36 και Ακτής Μουτσοπούλου. Ως Βιβλιοθήκη «Καίτη Λασκαρίδη», ιδρύθηκε από τον Κωνσταντίνο Λασκαρίδη το 1993 στη μνήμη της συζύγου του και είχε έδρα ένα νεοκλασικό κτήριο του 19ου αιώνα στην περιοχή του Ν. Φαλήρου. Καθώς η απήχηση της βιβλιοθήκης και το εύρος των δραστηριοτήτων της μεγάλωναν, μετεξελίχθηκε σε Ίδρυμα και μεταφέρθηκε στον Πειραιά. Η δανειστική βιβλιοθήκη βρίσκεται πλέον στο τρίτο κτήριο του «Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη» στην οδό Κουντουριώτου 173 στον Πειραιά.

Οι

δραστηριότητες του Ιδρύματος συμπεριλαμβάνουν όλους τους τομείς του πολιτισμού. Διοργανώνονται διαλέξεις, ημερίδες, σεμινάρια, αφιερώματα, εκθέσεις, τιμητικές και μουσικές εκδηλώσεις. Στις σημαντικότερες δραστηριότητες-σταθμούς του Ιδρύματος και της Βιβλιοθήκης του συγκαταλέγονται: • Τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα για μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τα οποία παρέχονται δωρεάν. Τα προγράμματα στηρίζουν ακαδημαϊκοί, πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, εκπαιδευτικοί, συγγραφείς, εμψυχωτές, άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, ενώ συμμετέχουν σε αυτά πάνω από 20.000 μαθητές ετησίως.

• Ιστορική Βιβλιοθήκη: Στη διάρκεια των τελευταίων ετών, σπουδαίοι άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών αλλά και άλλων επιστημονικών κλάδων, έχουν δωρίσει στο Ίδρυμα τα προσωπικά τους αρχεία και τις βιβλιοθήκες τους. Ανταποκρινόμενο στην επιθυμία των δωρητών, το «Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη» αποφάσισε τη συγκρότηση Ιστορικής Βιβλιοθήκης στην οποία συμπεριλαμβάνονται όλες οι δωρηθείσες βιβλιοθήκες και αρχεία. Οι Βιβλιοθήκες αυτές διατηρούν την ενότητά τους σύμφωνα με τον συλλεκτικό προσανατολισμό του κάθε κτήτορα και το σκεπτικό αυτό θα είναι διακριτό σε κάθε επισκέπτη και μελετητή. Χαρακτηριστικά, οι συλλογές αυτές πραγματεύονται θέματα Ναυτιλίας-Ναυτικού Δικαίου, Ιστορίας, Αρχαιολογίας, Ελληνικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Λογοτεχνίας, Αρχιτεκτονικής, Φιλοσοφίας, Βυζαντινού Πολιτισμού, Διαφωτισμού κ.ά. Οι θησαυροί γνώσης που περιλαμβάνονται στη συλλογή του Ιδρύματος, δεν έχουν αποκλειστικά λειτουργία εκθεμάτων. Αντιθέτως, αποτελούν ζωντανά εργαλεία μάθησης και ενημέρωσης, άρρηκτα συνδεδεμένα με το σύγχρονό μας πολιτισμικό και γνωστικό γίγνεσθαι, όπως αποδεικνύεται και από την αλληλεπίδραση των βιβλιοθηκών αυτών με τα εκπαι28 Περιπλους

δευτικά προγράμματα του Ιδρύματος, Χαρακτηριστικά, αναφέρονται οι βιβλιοθήκες της ιστορικού και πρύτανη του Πανεπιστημίου της Σορβόννης κ. Ελένης ΓλύκατζηΑρβελέρ, του πρέσβη Δημήτρη Αθανασόπουλου, των καθηγητών Raoul Baladié και της Γιολάντας Τριανταφυλλίδη- Baladié, η βιβλιοθήκη ναυτικού δικαίου του καθηγητή Leo Delwaide, του καθηγητή Κ.Θ. Δημαρά, η βιβλιοθήκη και το αρχείο του εκπαιδευτικού και μελετητή Γεωργίου Δολιανίτη, η βιβλιοθήκη και μέρος του αρχείου του πρέσβη Αχιλλέα Έξαρχου, μέρος της βιβλιοθήκης του καθηγητή Φίλιππου Ηλιού, η βιβλιοθήκη και το αρχείο του δημοσιογράφου και συγγραφέα Γιώργου Κάρτερ, της ιστορικού Αικατερίνης Κουμαριανού, μέρος της βιβλιοθήκης και του αρχείου του καθηγητή κ. Εμμανουήλ Κριαρά, η αλιευτική βιβλιοθήκη του Δρ. Κωνσταντίνου Λασκαρίδη, η περιηγητική και ιστορική βιβλιοθήκη του Παναγιώτη Λασκαρίδη, η βιβλιοθήκη του καθηγητή Διονυσίου Ι. Λιβέρη, η βιβλιοθή-

κη και το αρχείο της συγγραφέως Κωστούλας Μητροπούλου, του ναυάρχου Χρήστου Ντούνη, του δημοσιογράφου και συγγραφέα Βαγγέλη Σακκάτου, του καθηγητή Παναγιώτη Σιμωτά, η Biblioteca Graeca του Αθανάσιου Οικονομόπουλου, η βιβλιοθήκη του κριτικού λογοτεχνίας και ποιητή Κώστα Γ. Παπαγεωργίου, του Εκδοτικού Οίκου Παρισιάνου, του ιστορικού και διευθυντή ερευνών Ε.Ι.Ε. Τριαντάφυλλου Σκλαβεντίτη, του Χρήστου Στάθη, του αρχιτέκτονα και ιστορικού του βιβλίου Κωνσταντίνου Στάικου, η νομική βιβλιοθήκη της οικογένειας Στράτη Στρατήγη και η βιβλιοθήκες του ποιητή και εκδότη Γιώργου Χρονά και του ζωγράφου Δημήτρη Λαλέτα. Η λειτουργία ιστοσελίδας του «Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη»: www.laskaridou. gr. Η ιστοσελίδα του Ιδρύματος ανανεώνεται συνεχώς και παρέχει πληροφορίες για το Ίδρυμα και την ιστορία του, τις δραστηριότητες του Ιδρύματος και της Βιβλιοθήκης, τον ηλεκτρονικό κατάλογο της βιβλιο-

θήκης, καθώς και φόρμα επικοινωνίας. Επιπλέον, στην ιστοσελίδα αναρτώνται οι βιντεοσκοπημένες εκδηλώσεις του Ιδρύματος, τα Δελτία Τύπου και οι προσκλήσεις που αποστέλλονται ηλεκτρονικά στα μέλη. Τέλος, υπάρχει η πρόβλεψη να αναρτηθεί σε ειδική κατηγορία της ιστοσελίδας όλο το ψηφιοποιημένο υλικό της βιβλιοθήκης, όταν ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία. Ο ιστότοπος www.travelogues.gr, μέσω του οποίου το «Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη» προβάλλει για πρώτη φορά παγκοσμίως, εμπεριστατωμένα και τεκμηριωμένα, το σύνολο σχεδόν του εικονογραφικού υλικού που προέρχεται από περιηγητικά έργα από τον 15ο έως τις αρχές του 19ου αιώνα και ενδεικτικά από εκδόσεις από τον 19ο και έως τις αρχές του 20ού αιώνα. Το πολύτιμο αυτό υλικό, κατηγοριοποιημένο και ταξινομημένο, παραδίδεται αφενός στην επιστημονική και ερευνητική, ελληνική και διεθνή, κοινότητα και αφετέρου καθίσταται προσιτό στο ευρύ κοινό για να αξιοποιηθεί κυρίως σαν εκπαιδευτικό εποπτικό υλικό.

• Ανακαίνιση και αποκατάσταση πετρόκτιστων φάρων. Στο πλαίσιο της αποκατάστασης και επαναφοράς σπουδαίων μνημείων της ευρύτερης πολιτισμικής μας παράδοσης, το «Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη» έχει αναλάβει την αποκατάσταση ιστορικών πετρόκτιστων φάρων της Ελλάδας. Το σημαντικό αυτό έργο ξεκίνησε με την αποκατάσταση του Φάρου του Μαλέα το 2008, ενώ ακολούθησαν ο Φάρος του Ακρωτηρίου Ταινάρου το 2009 και ο Φάρος Ντάνα στον Πόρο το 2011. Μετά την αποκατάσταση των Φάρων Ταινάρου και Μαλέα δημιουργήθηκε στο Ίδρυμα κέντρο μελέτης, έρευνας και συγκέντρωσης στοιχείων σχετικά με τους πετρόκτιστους φάρους της Ελλάδας, ενώ παράλληλα γίνονται ενέργειες για την ανάδειξη αυτών σε διατηρητέα μνημεία. Σκοπός του εγχειρήματος είναι να δημιουργηθεί ένα τμήμα συλλογής και επεξεργασίας έντυπου και ηλεκτρονικού υλικού για τους ελληνικούς φάρους.

• Μόνιμη έκθεση έργων του Δημήτρη Περδικίδη στο κτήριο του Ιδρύματος στην οδό Πραξιτέλους 169 & Μπουμπουλίνας. Με αφορμή την ευγενική δωρεά έργων του Δημήτρη Περδικίδη στο «Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη» από την Ντενίζ και τον Λεωνίδα Περδικίδη, διοργανώνεται μόνιμη έκθεση των έργων αυτών στους χώρους του Ιδρύματος. Στόχος της έκθεσης είναι η γνωριμία του κοινού με το βίο και το έργο του Δ. Περδικίδη, με τη δημιουργία ενός κατάλληλου εκθεσιακού περιβάλλοντος με βάση τις σύγχρονες μουσειολογικές αντιλήψεις. Παράλληλα, προωθείται η μελέτη, οργάνωση, συντήρηση και διάδοση του έργου του Περδικίδη, συνεισφέροντας

στη μελέτη και αξιολόγηση των σύγχρονων Ελλήνων καλλιτεχνών της διασποράς.

• Ψηφιοποίηση αρχειακού υλικού. Στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού των βιβλιοθηκών με τη χρήση νέων τεχνολογιών, βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία ψηφιοποίησης αρχειακού υλικού που αφορά στους φάρους των ελληνικών ακτών, καθώς και επιλεγμένα τεκμήρια του Αρχείου Μητροπούλου. Το αρχειακό υλικό των φάρων θα αναρτηθεί στην Ευρωπαϊκή Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Europeana, μια ενιαία δικτυακή πύλη που περιλαμβάνει εκατομμύρια ψηφιοποιημένες πηγές από αρχεία, μουσεία, βιβλιοθήκες και πολιτιστικά ιδρύματα των 27 κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στόχος είναι η δημιουργία συνδετικών κρίκων στο δίκτυο προγραμμάτων πολιτισμικής ψηφιακής κληρονομιάς στην Ευρώπη.

• Οι εκδόσεις του Ιδρύματος που περιλαμβάνουν κυρίως τα πρακτικά από ημερίδες που έχουν πραγματοποιηθεί στους χώρους του Ιδρύματος. Επίσης περιλαμβάνουν τρεις εκδόσεις του Καθηγητή Εμμανουήλ Κριαρά, καθώς και μία συλλογική έκδοση για τους πέτρινους φάρους Ταινάρου και Μαλέα, η οποία περιλαμβάνει μελέτες για τις δύο περιοχές, καθώς και φωτογραφικό υλικό από την αποκατάσταση των δύο πέτρινων φάρων. Εντός του Απριλίου αναμένεται να κυκλοφορήσει ο τόμος Κατάδυση στην Ιστορία: Τα ναυάγια των ελληνικών θαλασσών των Κώστα Θωκταρίδη και Άρη Μπιλάλη με σπάνιο φωτογραφικό υλικό και πληροφορίες για τα ναυάγια στις ελληνικές θάλασσες.

• Οι δωρεές βιβλίων εκ μέρους του Ιδρύματος σε σχολεία της περιφέρειας για τον εμπλουτισμό των σχολικών βιβλιοθηκών, καθώς και σε άλλους φορείς και ιδρύματα.

• Οι εκπαιδευτικές επισκέψεις οι οποίες πραγματοποιούνται σε ετήσια βάση σε σχολεία δυσπρόσιτων περιοχών της Ελλάδας. Συγκεκριμένα, έχουν πραγματοποιηθεί πέντε επισκέψεις στις πυρόπληκτες περιοχές της Πελοποννήσου, στα δυσπρόσιτα σχολεία του Νομού Ιωαννίνων, καθώς και στις δυσπρόσιτες περιοχές των Νομών Ευρυτανίας και Φωκίδας.

• Οι εκπαιδευτικές επισκέψεις στο Κατάστημα Κράτησης Γυναικών του Ελεώνα Θηβών και συγκεκριμένα στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας που λειτουργεί εντός των φυλακών. Πρόκειται για μια καινοτόμο δράση που παρέχει στις κρατούμενες την ευκαιρία να συνομιλήσουν με σημαντικούς Έλληνες συγγραφείς. Παράλληλα, παρέχεται στήριξη από τους βιβλιοθηκονόμους τους Ιδρύματος στην οργάνωση της Βιβλιοθήκης ενηλίκων του Καταστήματος. Περιπλους 29

Έκθεση της Ναυτικής Συλλογής του Ιδρύματος «Αικατερίνη Λασκαρίδη» στο ΝΜΕ Η Ναυτική Συλλογή του ιδρύματος «Αικατερίνη Λασκαρίδη» συμπεριλαμβανομένης της συλλογής των κειμηλίων του Βρεταννού Ναυάρχου Horatio Nelson θα παρουσιαστεί σε περιοδική έκθεση στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, τα εγκαίνια της οποίας θα γίνουν 28 Μαΐου 2014 και θα είναι ανοιχτή στο κοινό όλο το καλοκαίρι. ΝΑΥΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ Ένα από τα ιστορικότερα κτήρια του Πειραιά, το λεγόμενο Μέγαρο Στρίγκου, πρώην Γαλλικό Ινστιτούτο Πειραιά, στεγάζει από το 2009 έναν σπάνιο ναυτικό θησαυρό, τη Ναυτική Συλλογή του «Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη». Μια συλλογή που ανοίγει τις πόρτες της στο κοινό σε όλες τις εκδηλώσεις του Ιδρύματος, την οποία όμως επισκέπτονται κάθε χρόνο και πάνω από 20.000 μαθητές της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά και της Αθήνας, αλλά και της περιφέρειας, που έρχονται στο Ίδρυμα για να συμμετάσχουν στα Εκπαιδευτικά του Προγράμματα. Πρόκειται για αποκτήματα ανεκτίμητης αξίας της ιδιωτικής συλλογής του Πάνου και της Μαριλένας Λασκαρίδη, προέδρου και αντιπροέδρου του Ιδρύματος αντίστοιχα, τα οποία συγκεντρώθηκαν σε ένα διάστημα 20 χρόνων από παλαιοβιβλιοπωλεία του Λονδίνου, σχετικές εκθέσεις και δημοπρασίες και περιλαμβάνει παλαιά και σπάνια βιβλία, των οποίων οι εκδόσεις χρονολογούνται από τον 16ο έως και τον 19ο αιώνα, σπάνιους χάρτες, περιηγητικούς και χάρτες της οθωμανικής αυτοκρατορίας, φυσικά θαλάσσια ευρήματα, πίνακες και έργα τέχνης. Τα έργα αυτά μετακόμισαν στο επιβλητικό νεοκλασικό του Πειραιά το 2009 και καταλαμβάνουν πλέον δύο ορόφους. Η συλλογή διακρίνεται στις εξής επιμέρους ενότητες: • Σπάνια ναυτικά όργανα και όργανα ναυσιπλοΐας, όπως εξάντες, πυξίδες, τηλεσκόπια κ.ά., καθώς και μια σειρά ιατρικών εργαλείων και οργάνων σχεδίασης 18ου και 19ου αιώνα.

• Συλλογή κοκάλινων ομοιωμάτων ιστιοφόρων πλοίων Πρόκειται για μια σειρά κοκάλινων ιστιοφόρων του 19ου αιώνα, τα οποία κατασκεύαζαν κατά παραγγελία Γάλλοι αιχμάλωτου των Ναπολεόντειων Πολέμων. ΟΙ κρατούμενοι φύλαγαν τα κόκκαλα από το κρέας που τους τάιζαν, τα έθαβαν στο ελώδες έδαφος για να παραμείνουν φρέσκα, τα έβραζαν και τα πολτοποιούσαν φτιάχνοντας έναν εύπλαστο πηλό. Κάθε ομοίωμα πλοίου χρειαζόταν πάνω από ένα χρόνο να κατασκευαστεί και είναι μοναδικό.

• Συλλογή Scrimshaws. Εγχάρακτα δόντια φάλαινας ή θαλάσσιου ίππου, έργα φαλαινοθήρων του 19ου αιώνα. Ξεχωρίζουν αυτά που δόθηκαν ως προσφορά στην τότε βασιλική οικογένεια της Χαβάης.

• Συλλογή φαρικών αντικειμένων. Στη συλλογή ανήκουν αντικείμενα που δόθηκαν στο Ίδρυμα με τη μορφή χρησιδανείου από την Υπηρεσία Φάρων του Πολεμικού Ναυτικού. Συγκεκριμένα εντάσσονται δύο κεφαλές αυτόματου πυρσού αερίου ασετιλίνης, πλήρης περιστροφικός φωτιστικός μηχανισμός φάρου πετρελαίου αποτελούμενος από οπτικό καταδιοπτρικό του Φάρου του Μαλέα, συστοιχία πετρελαιοδόχου αεροδόχου και βάση στήριξης μηχανισμού περιστροφής οπτικού με υδραργυλολουτρό λεκάνη εδραίωσης οπτικού. Η Ναυτική Συλλογή του «Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη» «υπερηφανεύεται» ότι περιλαμβάνει τη σημαντικότερη εκτός Αγγλίας συλλογή αντικειμένων που σχετίζονται με τον Άγγλο ναύαρχο Λόρδο Οράτιο Νέλσονα. Στη συλλογή υπάρχουν πάνω από 82 ιδιόγραφες επιστολές του Λόρδου Νέλσονα, δεκάδες εφημερίδες της εποχής που μνημονεύουν τις νίκες του, πολλά προσωπικά αντικείμενα του ναυάρχου, πάνω από 800 βιβλία με κεντρικό θέμα τον Νέλσονα και τους Ναπολεόντειους Πολέμους και μια συλλογή αξιόλογων πινάκων, θαλασσογραφιών και χαρακτικών έργων στα οποία απεικονίζεται ο ίδιος ο Νέλσον, κάποιες από τις ναυμαχίες του και ο θάνατός του. Ανάμεσα στα προσωπικά αντικείμενα του Νέλσονα είναι και ένα ζευγάρι δαχτυλίδια τα οποία ο ίδιος αντάλλαξε με την Έμμα, Λαίδη Χάμιλτον, διάφορα ασημικά από τα σερβίτσια του, μία από τις προσωπικές του σφραγίδες, μια τούφα από τα μαλλιά του, ένα συνδυαστικό σκεύος σερβιρίσματος που χρησιμοποιούσε ο ίδιος μετά τον ακρωτηριασμό του δεξιού του χεριού (μαχαίρι-πιρούνι) και ένα κομμάτι από τη σημαία της ναυαρχίδας του HMS Victory σε κορνίζα. Όλα τα παραπάνω έχουν συλλεχθεί κατά τα τελευταία 30 χρόνια από τον πρόεδρο του Ιδρύματος Πάνο Λασκαρίδη σε διάφορες δημοπρασίες αλλά και από άλλους συλλέκτες, ενώ μέρη της συλλογής έχουν παρουσιαστεί σε εκθέσεις κατά τους εορτασμούς της 200ής επετείου της μάχης του Τραφάλγκαρ στο Λονδίνο, στην Αθήνα και στις Νήσους Φόκλαντ. Τμήμα της συλλογής Νέλσονα φιλοξενήθηκε επίσης στο κτήριο της Πινακοθήκης Τέχνης του Apollonion Resort & Spa στο Ληξούρι της Κεφαλονιάς από τον Μάιο έως τον Σεπτέμβριο του 2013. Περιπλους 31

Από τη Σύμη στις 7 Μαΐου του 1945 μέχρι την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου Του Αντιναυάρχου Δρα Στυλιανού Πολίτη

Η πρώτη Συμφωνία για την άνευ όρων παράδοση της Δωδεκανήσου και ο ρόλος των συμμαχικών Πλοίων Α/Τ ΚΡΗΤΗ και H.M.S. EXMOOR

Σ

τις 9 Μαΐου 1945 ο Ναύαρχος Κάρλ Ντένιτς (Karl Doenitz) υπέγραψε την άνευ όρων συνθηκολόγηση του Γ’ Ράιχ. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε τελειώσει αφήνοντας πίσω του ερείπια, χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες. Η Ελλάδα μια ηρωική χώρα που τόσο καθοριστικός ήταν ο ρόλος της στην έκβαση του Αγώνα πανηγύριζε πρώτη. Ξεχωριστή ήταν και η χαρά των Δωδεκανησίων οι οποίοι έβλεπαν την ενσωμάτωσή τους με την Μητέρα Ελλάδα να βρίσκεται στο κατώφλι. Τρεις μέρες πριν, στις 7 Μαΐου του 1945, κατέπλευσαν στον λιμένα της Σύμης δύο Αντιτορπιλικά. Ένα Ελληνικό, το ΚΡΗΤΗ και ένα Βρετανικό, το EXMOOR. Οι δύο Κυβερνήτες των πολεμικών εκ μέρους των Συμμάχων και ο Στρατηγός Ότο Βάγκενερ (Otto Wagener), μέχρι εκείνη τη στιγμή Διοικητής των Δυνάμεων του Άξονος στο Νοτιοανατολικό Αιγαίο, υπέγραψαν την άνευ όρων παράδοση της Δωδεκανήσου. Ας πάρουμε όμως τα γεγονότα με τη σειρά. Από τον Οκτώβριο του 1944 τα γερμανικά στρατεύματα άρχισαν να αποχωρούν. Έμειναν όμως αποκλεισμένες οι Γερμανικές Δυνάμεις των Δωδεκανήσων. Όταν πλησίαζε το τέλος του ιδίου έτους, οι Ιερολοχίτες με επικεφαλής τον Συνταγματάρχη Χριστόδουλο Τσιγάντε μαζί με τους Άγγλους του Συνταγματάρχη Πήτερ Άκλαντ (Peter Acland) απελευθέρωσαν τη Σύμη. Η Ρόδος βρισκόταν σε αποκλεισμό. Στον απο-

32 Περιπλους

κλεισμό συμμετείχε και το Αντιτορπιλικό ΚΡΗΤΗ με Κυβερνήτη τον τότε Πλωτάρχη και μετέπειτα Ναύαρχο Ιάσονα Θεοφανίδη Β.Ν., που από τα μέσα Φεβρουαρίου 1945, είχε ενταχθεί στον 22ο Συμμαχικό Στολίσκο. Στη Δύναμη αυτή συμμετείχαν άλλα τέσσερα Βρετανικά αντιτορπιλικά. Επικεφαλής ήταν το H.M.S. EXMOOR, όπου ο Κυβερνήτης του ήταν ταυτόχρονα και ο Διοικητής. Οι περιπολίες ήταν συνεχείς. Το Α/Τ ΚΡΗΤΗ είχε αναλάβει τον ανατολικό τομέα ενώ τα συμμαχικά τον βορειοδυτικό. Οι Γερμανοί, παρά την δυσμενή γι’ αυτούς εξέλιξη των γεγονότων διατηρούσαν υψηλό ηθικό. Από την άλλη μεριά κάθε ενέργειά τους υπαγορευόταν από τον αμείωτο φανατισμό τους. Κινούμενοι μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, προσπαθούσαν να κάνουν το μεγαλύτερο κακό όπου μπορούσαν. Όταν μάλιστα εντόπιζαν κανένα καΐκι κοίταζαν να το συλλάβουν. Αν προσπαθούσε αυτό να τους ξεφύγει τα επάκτια πυροβολεία τους το βούλιαζαν. Εκτός απ’ αυτό, την ίδια περίοδο οι Σύμμαχοι ήθελαν να εξουδετερώσουν αυτά τα πυροβολεία για να περιορίσουν τις αμυντικές δυνατότητες της Ρόδου. Δεν απέκλειαν το ενδεχόμενο αποβατικής ενέργειας. Γι’ αυτούς λοιπόν τους λόγους διατάχθηκε το Α/Τ ΚΡΗΤΗ να προετοιμασθεί για βομβαρδισμό της θέσεως Αρχάγγελος, όπου ήταν η κύρια βάση των Γερμανών και έλεγχε απόλυτα τις ανατολικές ακτές του νησιού. Η επιχείρηση αυτή έσπασε την μονοτονία της περιπολίας.

Ο Κυβερνήτης του Ελληνικού αντιτορπιλικού, δεινός σολίστας του τσέλο στην ειρήνη, αλλά και έμπειρος πυροβολητής στον πόλεμο, έδωσε τις απαραίτητες οδηγίες. Στις 30 Μαρτίου μετά τη δύση του ήλιου και μόλις σκοτείνιασε το πλοίο πλησίασε το στόχο στα έξι ναυτικά μίλια, διερχόμενο σχεδόν μέσα από το ναρκοπέδιο, ελπίζοντας ότι θα αιφνιδιάσει τον εχθρό. Αμέσως άρχισε ταχύ συνεχές πύρ. Η σκόπευση εκτελέσθηκε στην αρχή σε σημεία που είχαν καθορισθεί με βάση τις πληροφορίες από Έλληνες Πατριώτες. Αστραπιαία απάντησαν και οι Γερμανοί επιδεικνύοντας υψηλή ετοιμότητα Οι λάμψεις των πυροβόλων τους από την ακτή έδωσαν τα στοιχεία για τη διόρθωση της βολής. Το Πλοίο συνέχισε τον βομβαρδισμό ενώ δεχόταν καταιγισμό πυρός από τα επάκτια πυροβολεία. Η σκόπευση των Γερμανών δεν παρουσίαζε δυσκολίες. Πλήθος φωτιστικών βλημάτων έκαναν την νύκτα μέρα. Το Ελληνικό Πλοίο αναγκαζόταν να αλλάζει διαρκώς πορεία για να τους δυσχεραίνει. Ο Κυβερνήτης δεν ήταν διατεθειμένος να εγκαταλείψει την αποστολή του. Είχε διαταχθεί να πλήξει τις Γερμανικές θέσεις εξαντλώντας το 50% των πυρομαχικών του. Με το πέρας πυρομαχικών το Πλοίο απομακρύνθηκε προς ανατολάς. Η μονομαχία Πλοίου με πυροβολεία είχε λήξει επιτυχώς. Όπως διαπιστώθηκε μετά από επιτόπια έρευνα που έγινε αργότερα, τα Γερμανικά οχυρά είχαν σχεδόν καταστραφεί. Το πλοίο

1 1. & 4. : Στιγμιότυπα από τους εορτασμούς για την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου. Μάρτιος του 1948. Φωτ. Αρχείο. Αλεξ. Σακελλαρίου. Συλλογή Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. 2. Το πρόγραμμα της τελετής ενσωματώσεως την Δωδεκανήσου. 3. Η πλάκα έξω από το κτίριο που υπογράφτηκε η Συμφωνία.

2 4

3

δεν υπέστη καμία ζημία ούτε υπήρξε καμία άλλη απώλεια, ούτε ένας τραυματισμός. Με εξαίρεση αυτό το γεγονός συνεχίσθηκαν κανονικά οι ανιαρές περιπολίες του 22ου Συμμαχικού Στολίσκου. Οι Γερμανοί τηρούσαν παθητική στάση. Αν και είχαν στη διάθεση τους τορπιλακάτους, δεν τις χρησιμοποίησαν. Τις φύλαγαν για να τις χρησιμοποιήσουν σε περίπτωση που θα εντόπιζαν τα παρατηρητήριά τους αποβατική δύναμη που θα απειλούσε το νησί. Ένα νησί καλά οχυρωμένο και προστατευμένο από θάλασσα από τις εκατοντάδες νάρκες που είχαν ποντίσει. Ήρθε όμως ο Μάιος του 1945 με το πρώτο χαρμόσυνο μήνυμα. Ο Βρετανός Διοικητής τους ανακοίνωσε ότι ο Γερμανός Διοικητής, ο Στρατηγός Οττο Βάγκενερ είχε διαταχθεί από τους ανωτέρους του να παραδοθεί. Επιθυμία του ήταν να παραδοθεί σε Έλληνες. Μόνο αυτούς αναγνώριζε σαν

αντίπαλους! Το Συμμαχικό Στρατηγείο ήταν δυσαρεστημένο, αλλά ο Γερμανός Στρατηγός ανένδοτος. Τελικά συμφωνήθηκε η διαδικασία. Χαράματα της 7ης Μαΐου 1945, τα δύο συμμαχικά Αντιτορπιλικά το ΚΡΗΤΗ και το EXMOOR βρίσκονταν νότια από τον όρμο της Μαρμαρίδας της Μικράς Ασίας. Στις 05.00 φάνηκε να βγαίνει από τον λιμένα της Ρόδου μια Γερμανική Τορπιλάκατος που έφερε λευκή σημαία, τον αγκυλωτό σταυρό και το σήμα του Στρατηγού. Τα πυροβόλα της ήταν καλυμμένα και στη θέση στερεώσεως. Στις 06.00 είχε προσεγγίσει τα δύο Πλοία. Στην γέφυρα διακρίνετο ο Γερμανός Στρατηγός μαζί με τον Κυβερνήτη και τον Υπασπιστή του. Κανένας άλλος δεν βρισκόταν εξωτερικά στο Πλοίο. Διατάχθηκε να ακολουθήσει το ΚΡΗΤΗ τηρούμενη 200 μέτρα πρύμνηθεν αυτού. Δίπλα της το Βρετανικό Πλοίο έτοιμο να αντιμετωπίσει Περιπλους 33

Πάνω & αριστερά: Στιγμιότυπα από τους εορτασμούς για την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου. Μάρτιος του 1948. Φωτ. Αρχείο. Αλεξ. Σακελλαρίου. Συλλογή Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

κάθε ενδεχόμενο. Δεν άργησαν να φθάσουν στη Σύμη, όπου η Τορπιλάκατος παρέβαλε στις 08.00. Στην προβλήτα υπήρχαν Έλληνες κομάντος του Ιερού Λόχου με Άγγλους συναδέλφους τους. Τα Συμμαχικά Πλοία αγκυροβόλησαν και το Βρετανικό καθαίρεσε την βενζινάκατο για να παραλάβει τους Γερμανούς. Τα δύο Πλοία απέδωσαν τιμές με τους προβλεπόμενους συριγμούς. Ο Στρατηγός κατηφής ανταπέδωσε με στρατιωτικό χαιρετισμό. Οι Κυβερνήτες τον υποδέχθηκαν στην κλίμακα και τον οδήγησαν στο διαμέρισμα του Κυβερνήτη. Εκεί έγινε η Συμφωνία για την άνευ όρων παράδοση. Τα Γερμανικά στρατεύματα θα παρέμεναν όπως ήταν μέχρι να διατεθεί πλοίο για τη μεταφορά τους στη Γερμανία. Οι δύο Κυβερνήτες επίσης διαβεβαίωσαν τον Στρατηγό ότι θα ήταν απόλυτα σεβαστή η σωματική ακεραιότητα των Γερμανών καθώς και η στρατιωτική τους τιμή. Ο Βάγκενερ θα επέστρεφε στη Ρόδο με την Τορπιλάκατο έχοντας συνοδεία 34 Περιπλους

το Ελληνικό Αντιτορπιλικό. Τα Δωδεκάνησα επιτέλους ύστερα από εξακόσια χρόνια ήταν ελεύθερα. Η διαδικασία αυτή δεν είχε κρατήσει περισσότερο από πέντε λεπτά. Με αυτό τον τρόπο και κάτω από αυτές τις συνθήκες πραγματοποιήθηκε η Συμφωνία που απετέλεσε το πρώτο βήμα για την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στην Μητέρα Ελλάδα. Ας δούμε όμως τι έγινε στη συνέχεια μετά την παράδοση του Στρατηγού. Οι Βρετανοί δεν αρκέσθηκαν σ’ αυτή τη Συμφωνία Θεώρησαν ότι έπρεπε να ξαναυπογραφεί παρουσία περισσοτέρων αντιπροσώπων χωρίς να λείπουν βέβαια οι Έλληνες σύμφωνα με την απαίτηση του Γερμανού Διοικητή. Ξημέρωσε λοιπόν στη Σύμη και η επόμενη μέρα. Η 8η Μαΐου 1945, η μέρα που υπογράφηκε ξανά η παράδοση των Δωδεκανήσων και της τελευταίας φρουράς των Γερμανών. Αυτή τη φορά όμως στον Αρχιστράτηγο της Μέσης Ανατολής Τσάρλς Πάγκετ (Charles Tolver Paget)

και στον Ναύαρχο (Tennant). Η Συμφωνία έγινε στο Γυαλό, στην οικία Καμψωπούλου που σήμερα είναι το μικρό ξενοδοχείο «Katerinates» δίπλα στην Alpha Bank. Παρίστατο ο Βρετανός Ταξίαρχος Τζέιμς Μόφφατ (James Moffat) με τους επίσης Βρετανούς Συνταγματάρχες Άκλαντ και Μπάϊρντ (Baird), o Γάλλος Πλοίαρχος Λεζ (Legge) και ένας Ινδός Αξιωματικός. Αντιπρόσωπος της Ελλάδας ήταν ο Διοικητής του Ιερού Λόχου Συνταγματάρχης Τσιγάντες και ο Πλωτάρχης Ιάσων Θεοφανίδης Β.Ν. Ο Άγγλος Ταξίαρχος είπε απευθυνόμενος στον Γερμανό Διοικητή: «Δέχεστε να υπογράψετε την άνευ όρων παράδοση των στρατευμάτων σας;». Το βλέμμα του Βάγκενερ έγινε ακόμα πιο σκληρό. Η φωνή βγήκε βραχνή από μέσα του: «Εκτελώ διαταγές! Αν είχα το δικαίωμα ποτέ δεν θα υπέγραφα!». Αυτά είπε, έσκυψε στο έγγραφο και υπέγραψε! Εκείνη τη στιγμή ο Υπασπιστής του, ένας πανύψηλος Υπολοχαγός που παρακολουθούσε την σκηνή δακρυσμένος πήγε να ξεσπάσει σε κλάμα. Τον σταμάτησε όμως απότομα σαν ριπή πολυβόλου το παγερό βλέμμα του προϊσταμένου του. Στη συνέχεια ο Στρατηγός αμίλητος έβγαλε το πιστόλι του και το παρέδωσε στον αρχαιότερο Αξιωματικό, στον Ταξίαρχο Μόφφατ. Αυτός αμέσως το έδωσε στον Συνταγματάρχη Χριστόδουλο Τσιγάντε, λέγοντάς του: «Αυτό το τρόπαιο ανήκει σε εσάς και στον Ιερό Λόχο». Ο Γερμανός τότε μέσα στην μεγάλη του θλίψη είδε με αυτόν τον τρόπο τη συμβολική ικανοποίηση της τελευταίας επιθυμία του. Ήταν σαν να παραδίδεται σε Έλληνες. Σε

αυτούς που θαύμαζε! Έστρεψε το ψυχρό αλλά και γεμάτο μελαγχολία βλέμμα του στον Ταξίαρχο και επιδοκιμάζοντας την πράξη περιορίσθηκε στο να πει «ja» δηλαδή «ναι». Μια λακωνική φράση που σήμαινε τόσα πολλά για την εκτίμηση του στο Έθνος και στην Ιστορία μας. Στη συνέχεια αμίλητος και βλοσυρός αποχώρησε. Όταν ήρθε η ώρα για να επιστρέψει ο Γερμανός Στρατηγός στη Ρόδο η Τορπιλάκατος ξεκίνησε πρώτη. Βγήκε γρήγορα από τον λιμένα και απομακρύνθηκε. Στον ιστό της δεν κυμάτιζε πια η Σημαία της, ούτε το σήμα του Στρατηγού! Σε λίγο πλησίασε αργά το λιμένα της Ρόδου πλέοντας μέσα από τον δίαυλο του ναρκοπεδίου που μέχρι τότε τους προστάτευε. Ακολούθησε προσεκτικά το Αντιτορπιλικό ΚΡΗΤΗ. Στις 13.00 εισήλθε η Τορπιλάκατος και έδεσε. Το Αντιτορπιλικό έδεσε και αυτό στον λιμενοβραχίονα με τη βοήθεια Γερμανών στρατιωτών. Οι Γερμανοί όταν είδαν να εξέρχεται στην ξηρά ο Έλληνας Κυβερνήτης παρατάχθηκαν παρουσιάζοντας όπλα. Σε λίγο έγινε στο φρούριο η υποστολή της Γερμανικής Σημαίας. Τα νέα είχαν ήδη διαδοθεί σε όλο το νησί. Ο κόσμος είχε πλημμυρίσει τον λιμένα. Ήθελε να καλωσορίσει το ΚΡΗΤΗ! Το πλοίο που τους έφερε την Ελευθερία. Βαστούσαν Ελληνικές σημαίες και δακρυσμένοι έψαλλαν τον Εθνικό Ύμνο ενώ τα καμπαναριά των εκκλησιών κτυπούσαν ασταμάτητα. Μετά από τόσους αιώνες τα Δωδεκάνησα ήταν ελεύθερα. Οι Γερμανοί ήταν οι τελευταίοι τους κατακτητές. Είχε έρθει όμως η ώρα για το επόμενο καθήκον. Την ευχαριστία στην Υπέρμαχο Στρατηγό. Ο Κυβερνήτης, οι Αξιωματικοί και το υπόλοιπο πλήρωμα φορώντας την επίσημη στολή τους κατευθύνθηκαν στην Μητρόπολη. Οι περισσότεροι κινήθηκαν με γερμανικά αυτοκίνητα μέσα από ένα πλήθος που ζητωκραύγαζε. Οι Γερμανοί δεν παρέλειπαν να δείχνουν τον σεβασμό τους στους μέχρι πριν από λίγο αντιπάλους τους. Όταν μάλιστα πλησίαζε Έλληνας με μεγαλύτερο βαθμό στεκόντουσαν προσοχή και χαιρετούσαν. Ο Κυβερνήτης δεν πρόλαβε να μπει στο αυτοκίνητο. Το πλήθος τον άρπαξε στα χέρια και τον πήγε σηκωτό. Στην Μητρόπολη είχε ήδη φθάσει ο Δήμαρχος Αθανάσιος Καζούλλης. Μια χορωδία από νεαρές Ροδίτισσες έψαλε τον Ακάθιστο Ύμνο. Με το πέρας της δοξολογίας ένας αγνός Πατριώτης εκφώνησε λόγο. Ήταν τόση η σύγχυσή του που θέλοντας να προσφωνήσει το πλήρωμα του ΚΡΗΤΗ ξεκίνησε τον λόγο του με τη φράση: «Ηρωικά τέκνα της Μεγαλονήσου μας Κρήτης». Το ίδιο και ο Μητροπολίτης Απόστολος Τρύφωνος που αναφερόμενος στον Κυβερνήτη τον αποκάλεσε Πλωτάρχη Ιάσωνα, δηλαδή με τον βαθμό του και το μικρό του όνομα παραλείποντας το επώνυμο του. Σε τέτοιες στιγμές με τέτοια συγκίνηση και μετά από δουλεία πάνω από εξακόσια χρόνια, εύκολα κανείς χάνει τα λόγια του! Στις 9 Μαΐου η Ρόδος είναι πάλι ανάστατη! Θα έφθανε επιτέλους ο Συμμαχικός Στρατός. Όλοι περιμένανε με λαχτάρα! Κάποια στιγμή οι καμπάνες κτύπησαν χαρμόσυνα. Άρχισαν να αποβιβάζονται οι Σύμμαχοι. Μαζί τους και οι Ιερολοχίτες του Συνταγματάρχη Χριστόδουλου Τσιγάντε. Οι νέοι της Ρόδου τους υποδέχθηκαν πρώτοι. Βαστούσαν Ελληνικές και Αγγλικές Σημαίες καθώς

και ένα τεράστιο πανό που έγραφε «Ζήτω η Ένωσις». Ο Πρωτοσύγκελος Αρχιμανδρίτης Απόστολος Παπαιωάννου - Πιάγκος (μετέπειτα Μητροπολίτης Καρπάθου και Κάσου), ήταν ο πρώτος που προσφώνησε τον επικεφαλής Βρετανό Συνταγματάρχη Πήτερ Άκλαντ με τα παρακάτω λόγια: «Εξοχώτατε, μετά δακρύων χαράς και συγκινήσεως χαιρετίζομεν την έλευσιν των φιλτάτων Συμμάχων ημών Άγγλων, ως ελευθερωτών. Μας ελευθερώνετε από μίαν μακροτάτην και στυγεράν δουλείαν, η οποία επεχείρησε, δια μιας αυθαιρέτου και τυραννικής πολιτικής, την Εθνικήν και ψυχικήν μεταστροφήν μας, επισείσασα καθ΄ ημών τα εκατομμύρια των λογχών της. Ημείς όμως, πιστοί εις τας παραδόσεις και τα ιδεώδη της φυλής μας, εξήλθομεν νικηταί εκ του ανίσου αυτού αγώνος, δια να αποδειχθή ακόμη μίαν φοράν, η αδιαμφισβήτητος υπεροχή του πνεύματος επί της ύλης. Με την ψυχήν πλημμυρισμένην από αισθήματα εθνικής υπερηφανείας, χαιρετίζομεν τα συμμαχικά όπλα αλαλάζοντες: Ζήτω η Μεγάλη Βρετανία, Ζήτω το Έθνος, Ζήτω η Ένωσις ». Στην προσφώνηση απάντησε ο Συνταγματάρχης συγκινημένος από τα παραπάνω λόγια και από το φρόνημα του λαού, χωρίς να παραλείψει να επισημάνει ότι μια τέτοια μέρα είναι για όλους γιορτή. Ο λαός δεν σταμάτησε να πανηγυρίζει συγκεντρωμένος στην πλατεία Italo Balbo που μετονομάσθηκε σε «Πλατεία της Ελευθερίας», ενώ οι Σύμμαχοι άρχισαν να ρυθμίζουν τις λεπτομέρειες για την εφαρμογή του προσωρινού καθεστώτος που ακολούθησε. Με τη νέα Συμμαχική Διοίκηση, η τήρηση της δημόσιας τάξεως και της ασφάλειας των Δωδεκανήσων ανατέθηκε στον Αρχιστράτηγο των Συμμαχικών Δυνάμεων Μέσης Ανατολής Στρατηγό Τσάρλς Πάγκετ. Την στρατιωτική διοίκηση ανέλαβε ο Βρετανός Ταξίαρχος Τζέιμς Μόφφατ, Γενικός Διαχειριστής ορίστηκε ο Βρετανός πάλι Συνταγματάρχης Πήτερ Άκλαντ, ενώ η τήρηση της τάξεως ανατέθηκε σε Κύπριους Χωροφύλακες. Την φρουρά ενίσχυσαν και Ινδοί στρατιώτες. Με αυτό τον τρόπο ξεκίνησε μια μεταβατική περίοδος, στην οποία τα Δωδεκάνησα κατω από την Διοίκηση των Συμμάχων περίμεναν ανυπόμονα να ολοκληρωθούν οι διπλωματικές διαδικασίες για την Μεγάλη Στιγμή της Ενώσεως. Η στιγμή αυτή δεν άργησε. Στις 10 Φεβρουαρίου 1947, υπεγράφη στο Παρίσι η Συνθήκη Ειρήνης. Σύμφωνα μ’ αυτή ολόκληρο το νησιωτικό σύμπλεγμα των Δωδεκανήσων με όλα τα παρακείμενα μικρότερα νησιά επιστρέφουν στην Ελλάδα. Στις 1 Απριλίου του 1947, μετά από πολλούς αιώνες, ανέλαβε επιτέλους τη Διοίκηση των Δωδεκανήσων Έλληνας. Ο Αντιναύαρχος Περικλής Ιωαννίδης, ο σύζυγος της Πριγκίπισσας Ελένης (αδελφής του Βασιλέως Γεωργίου). Τέλος στις 7 Μαρτίου του 1948, ο Βασιλιάς Παύλος με τη Βασίλισσα Φρειδερίκη, έφθασαν στη Ρόδο. Τους συνόδευαν ο Αντιπρόεδρος της Κυβερνήσεως Κωνσταντίνος Τσαλδάρης, Υπουργοί και άλλοι επίσημοι. Οι Στρατιωτικοί, όπως είναι φυσικό, είχαν την πρώτη θέση. Ο Δήμαρχος Ρόδου Γαβριήλ Χαρίτος παρέδωσε συμβολικά στον Βασιλιά το κλειδί της πόλεως και εκφράζοντας την χαρά και την εθνική ικανοποίηση όλων των Δωδεκανησίων είπε απευθυνόμενος στο Βασιλικό Ζεύγος: "Το προαιώνιον όνειρον των Δωδεκανησίων

πραγματοποιείται σήμερον και ολοκληρούται το εθνικόν έργον των. Με την συντελουμένην σήμερον ενσωμάτωσιν της πολυπαθούς Δωδεκανήσου εις την Μητέρα Ελλάδα τερματίζεται μία οδυνηρά περίοδος της ελληνικής ιστορίας και αρχίζει μία περίοδος νέα και πλήρης ελπίδων. Οι Δωδεκανήσιοι έχουν πλέον πλήρη επίγνωσιν της αποστολής των και γνωρίζουν ότι διά της ενώσεως θα συμβάλουν απ’ ευθείας εις την ευημερίαν, την πρόοδον και την ακμήν της Ελλάδος. Η δε συμβολή των αυτή θα είναι πιο πολυτιμοτάτη διά την εθνικήν πνευματικήν ανάπτυξιν και το μεγαλείον του Έθνους μας. Μεγαλειότατοι! Υπό το κράτος της πλέον ισχυράς συγκινήσεως διά την εξαιρετικήν εύνοιαν την οποίαν η τύχη επεφύλασσεν εις εμέ, παραδίδω εις Υμάς, τους ανταξίους συνεχιστάς της αίγλης των Βασιλέων του Βυζαντίου και του αειμνήστου αδελφού σας Γεωργίου του Β΄ του οποίου το πνεύμα θα σας είναι πιστός συμπαραστάτης, τας κλείδας της πόλεως της Ρόδου και των άλλων Δωδεκανήσων, με την διάπυρον ευχήν όπως συνεχίσετε την ένδοξον πορείαν Σας." Σε λίγο Ο Βασιλιάς, η Βασίλισσα και άλλοι επίσημοι εμφανίζονται στον εξώστη του Διοικητηρίου. Ανακρούεται ο Εθνικός Ύμνος και αμέσως μετά ο Υπουργός Εσωτερικών Πέτρος Μαυρομιχάλης διαβάζει το Βασιλικό Διάταγμα: Περί προσαρτήσεως της Δωδεκανήσου εις την Ελλάδα Παύλος Α! Βασιλεύς των Ελλήνων Απεφασίσαμεν και διατάσσομεν: Άρθρον 1ον Αι νήσοι της Δωδεκανήσου, Ρόδος, Κάλυμνος, Κάρπαθος, Αστυπάλαια, Νίσυρος, Πάτμος, Χάλκη, Κάσος, Τήλος, Σύμη, Κως, Λέρος και Καστελλόριζο, ως και αι παρακείμεναι νησίδες, είναι προσηρτημέναι εις το ελληνικόν κράτος από της 28ης Οκτωβρίου 1947. Ο παρών νόμος, ψηφισθείς υπό της Δ! Αναθεωρητικής Βουλής και παρ’ ημών σήμερα κυρωθείς, δημοσιευθήτω δια της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως και εκτελεσθήτω ως νόμος του κράτους. Εν Αθήναις τη 3η Ιανουαρίου 1948 Παύλος Α'

Έτσι ελευθερώθηκαν τα Δωδεκάνησα. Έξω από το κτίριο που υπογράφηκε η τελική Συμφωνία υπάρχει στα Ελληνικά και στα Αγγλικά η επιγραφή που μας θυμίζει το γεγονός ενώ εκεί κοντά πάνω σε βράχο διαβάζει κανείς ακόμα και σήμερα τα λόγια του Ροδίτη λογοτέχνη Φώτη Βαρέλη: "Απόψε κρυφομίλησε η λευτεριά με μένα. Πάψετε, Δωδεκάνησα, νάστε συλλογισμένα" Αυτό ήταν το πρώτο χαρμόσυνο άγγελμα για την επερχόμενη ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στη Μητέρα Ελλάδα. Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε ότι η αρχή του τέλους του μαρτυρίου της θρυλικής Δωδεκανήσου ξεκίνησε εκείνο το πρωί της 7ης Μαΐου 1945 από τη Σύμη με πρωταγωνιστή το Αντιτορπιλικό ΚΡΗΤΗ. Τι ωραία θα ήταν να σωζόταν και σήμερα αυτό το ηρωικό καράβι και να υπήρχε κάπου σαν ναυτικό μουσείο! Ίσως θα έπρεπε να υπάρχει και μια φωτογραφία του Στρατηγού Βάγκενερ. Εκείνου του Γερμανού Αξιωματικού που είχε την μεγαλοψυχία να αναγνωρίσει την Αξία των αντιπάλων του! Περιπλους 35

50 χρόνια ΠΡΑΣΙΝΗ ΓΡΑΜΜΗ 30 Δεκεμβρίου 1963 - 30 Δεκεμβρίου 2013

Σ

Του Αντώνη Ζωϊδάκη

Αντιναυάρχου ε.α. Π.Ν.

τις 30 Δεκεμβρίου 1963 ο Βρετανός Στρατηγός Γιάγκ με πράσινο μολύβι χάραξε πάνω στο χαρτί την γραμμή αντιπαράταξης που χώρισε την Λευκωσία σε δύο μέρη. Από την μία μεριά οι Ελληνοκυπριακές συνοικίες και από την άλλη οι Τουρκοκυπριακές. Η πράσινη γραμμή που χάραξε ο Γιάγκ, 10 χρόνια πρίν την Τουρκική εισβολή του Αττίλα, παραμένει μέχρι σήμερα τα σπουδαιότερο γεγονός στην Κυπριακή ιστορία που οδήγησε στην Κυπριακή τραγωδία. Είχαν προηγηθεί τα ματωμένα Χριστούγεννα του ’63 με σφοδρές συγκρούσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων και μια συμφωνία κατάπαυσης των εχθροπραξιών. Το Νοέμβριο του 1963 η ελληνοκυπριακή πλευρά και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος προχώρησε σε πρόθεση αναθεώρησης του

οι Τούρκοι έχασαν κάθε εμπιστοσύνη στους Έλληνες. Η Αθήνα εξέφρασε την διαφωνία της, χαρακτήρισε την κίνηση «άκαιρη». Η Άγκυρα προειδοποίησε ακόμα και με στρατιωτική επέμβαση της Τουρκικής Δύναμης (ΤΟΥΡΔΥΚ) στο νησί. Αντίθετα η Μεγάλη Βρετανία ενθάρρυνε τον Μακάριο και ο ύπατος αρμοστής σερ Άρθουρ Κλάρκ, συμμετείχε ενεργά στην σύνταξη του κειμένου με τις αλλαγές. Ενώ την ίδια ώρα οι Βρετανικές δυνάμεις που σταθμεύουν στο νησί, έκαναν ασκήσεις με τον κωδικό «Round Table», το σενάριο των οποίων προέβλεπε επέμβαση σε περίπτωση κοινοτικών ταραχών. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι επισήμως ο Μακάριος έθεσε θέμα συζήτησης και όχι επιβολής των προτάσεων του. Επομένως η Τουρκία και η Τουρκοκυπριακή ηγεσία δεν μπορούν να απαρνηθούν των τεράστιων ευθυνών τους αφού αρνήθηκαν να συζητήσουν τις προτάσεις του Μακαρίου, όταν έπρεπε δηλαδή το 1963, ενώ δέχτηκαν να το πράξουν το 1968, όταν πια η Κύπρος είχε υποστεί μεγάλα δεινά και τις δύο κοινότητες είχε χωρίσει αίμα και μίσος. Παρά ταύτα ο Μακάριος υπέπεσε σε ένα μοιραίο πολιτικό λάθος συγκρινόμενο και με το τότε και με τα σημερινά δεδομένα, ενώ δεν είχε γίνει προσυνεννόηση με τις Μεγάλες Δυνάμεις. Η κίνηση αυτή απετέλεσε την αρχή των δεινών της Κύπρου που υφίσταται μέχρι σήμερα. Η διεθνής συγκυρία, Ψυχρός πόλεμος, κρίση πυραύλων στην Κούβα, δολοφονία Κέννεντυ, κλιμάκωση του πολέμου στο Βιετνάμ κλπ δεν ευνοούσε την κίνηση αυτή.

Η θύελλα ξεσπά

συντάγματος, το οποίο επεβλήθηκε με τι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου. Το σύνταγμα αυτό αποτελούσε ένα «έκτρωμα» και είχε σαν αποτέλεσμα την μη σωστή λειτουργία του κράτους, κυρίως από το δικαίωμα αρνησικυρίας του Τουρκοκύπριου αντιπροέδρου Φαζίλ Κιουτσούκ. Στις 30 Νοεμβρίου ο Μακάριος, παρέδωσε στον Κιουτσούκ ένα υπόμνημα που περιελάμβανε 13 σημεία για αναθεώρηση του συντάγματος. Συνισταμένη των 13 σημείων είναι η κατάργηση της χωριστής πλειοψηφίας Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων για την ψήφιση των νόμων, καθώς επίσης και η θέσπιση ενιαίων Δημοτικών Συμβουλίων στους Δήμους. Το πρώτο μάλιστα σημείο προτρέπει στην κατάργηση του δικαιώματος αρνησικυρίας του Προέδρου αλλά και του Αντιπροέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στις 3 Δεκεμβρίου ο Κιουτσούκ δήλωσε ότι 36 Περιπλους

Την 02.30 της 21ης Δεκεμβρίου 1963 στα «σύνορα» της Τουρκοκυπριακής συνοικίας στη Λευκωσία, Ελληνοκύπριοι (Ε/Κ) αστυνομικοί επιχειρούν να ελέγξουν δύο αυτοκίνητα στα οποία επέβαιναν δύο ζευγάρια Τουρκοκυπρίων (Τ/Κ) και έβγαιναν προς την Ε/Κ συνοικία. Οι Τ/Κ αρνούνται. Στην περιοχή του επεισοδίου έτρεξαν Τ/Κ με απειλητικές διαθέσεις και μια «περίπολος» Ε/Κ έσπευσε σε βοήθεια των αστυνομικών. Αντηλλάγησαν πυροβολισμοί και το κακό έγινε. Ένας Τ/Κ και μια Τ/Κ επιβάτες του αυτοκινήτου σκοτώθηκαν και ένας Ε/Κ αστυνομικός τραυματίστηκε λίγο αργότερα. Σε διάφορα σημεία της Λευκωσίας αντηλλάγησαν πυροβολισμοί. Οι συγκρούσεις επεκτείνονται σε όλο το νησί και οι Τ/Κ προσπαθούν να δημιουργήσουν προγεφυρώματα και θύλακες που θα εξασφαλίσουν την ουσιαστική διχοτόμηση. Το πρωί της 21ης Δεκεμβρίου ο Μακάριος και ο Κουτσιούκ συναντήθηκαν για τελευταία φορά. Απηύθυναν έκκληση για παύση των μαχών. Όμως η κατάσταση είχε ξεφύγει από κάθε έλεγχο.

Την ημέρα των Χριστουγέννων Τουρκικά αεροσκάφη πετούν πάνω από την Λευκωσία. Ο Τουρκικός Στόλος συγκεντρώνεται στην Μερσίνα και όλοι περίμεναν απόβαση, ενώ την 26 Δεκ. 1963 τουρκικά πολεμικά κινήθηκαν απειλητικά προς τις ακτές της Κύπρου. Οι ΗΠΑ καλούν την Άγκυρα να μην προχωρήσει σε εισβολή. Η Μόσχα στέλνει μήνυμα στον Μακάριο ότι σε περίπτωση επίθεσης δεν θα μείνει αδιάφορη. Οι Τ/Κ κατόρθωσαν να διατηρήσουν υπό τον έλεγχο τους μια συμπαγή περιοχή που εκτείνονταν από τον τουρκικό τομέα της Λευκωσίας και έφτανε βορειότερα ως την οροσειρά του Πενταδάκτυλου και την κορυφή του Αγίου Ιλαρίωνα με το μεσαιωνικό κάστρο. Τις θέσεις τους κατόρθωσαν να κρατήσουν επίσης οι Τουρκοκύπριοι στους δικούς τους τομείς στις πόλεις Αμμόχωστο, Λάρνακα και Πάφο, ενώ στην Λεμεσό ύστερα από σφοδρές μάχες στις 12 και 13 Φεβρ. 1964 οι δυνμάμεις του Κυπριακού κράτους εμπόδισαν την δημιουργία διαχωριστικής γραμμής. Με την πρωτοβουλία του Έλληνα υπουργού εξωτερικών Σοφοκλή Βενιζέλου συμφωνήθηκε να ανατεθεί ειρηνευτικός ρόλος σε βρετανικά στρατεύματα που στάθμευαν στην Κύπρο. Την συμφωνία παρουσίασαν στον Μακάριο και τον Κιουτσούκ οι πρέσβεις Ελλάδος, Τουρκίας και Αγγλίας. Ύστερα από

διαβουλεύσεις συμφωνήθηκε εκεχειρία και παρεμβολή Βρετανών στρατιωτών μεταξύ των αντιμαχομένων. Ειδικά για την Λευκωσία συμφωνήθηκε μια διαχωριστική γραμμή που ο διοικητής των βρετανικών στρατευμάτων, στρατηγός Πήτερ Γιάγκ, χάραξε με πράσινο μολύβι πάνω στον χάρτη, γι΄ αυτό έμεινε στην Ιστορία με το όνομα «πράσινη γραμμή». Τη συμφωνία υπέγραψαν στις 26 Δεκ. 1963 εκ μέρους των Ελληνοκυπρίων, οι Μακάριος και Γλαύκος Κληρίδης και εκ μέρους των Τουρκοκυπρίων οι Φαίλ Κιουτσούκ και Ραούφ Ντενκτάς. Την προσυπέγραψε ο Βρετανός υπουργός Κοινοπολιτείας Ντάνκαν Σάντς, που είχε έλθει στην Κύπρο για διαβουλεύσεις. Κατά την Συμφωνία η «πράσινη γραμμή» θα ήταν προσωρινή, όμως τελικά παγιώθηκε.

Επίλογος

Η διχοτόμηση είναι πλέον γεγονός. Ακολουθούν η αποχώρηση των Τ/Κ από την κυβέρνηση της Δημοκρατίας και η δήλωση της Άγκυρας, ότι δεν μπορούν να συμβιώσουν οι δύο κοινότητες. Έκτοτε η Τουρκία αναζητούσε εναγωνίως αφορμή για επέμβαση στην Κύπρο, την οποία ανοήτως την έδωσε η Ε/Κ πλευρά με το πραξικόπημα του Ιουλίου του 1974, και επέβαλε τα διχοτομικά της σχέδια.

Βιβλιογραφία. 1. Δέκα χρόνια Κυπριακό, Εστία, Αθήνα 1980, Βλάχος Άγγελος. 2. Η κατάθεσή μου, Γλαύκος Κληρίδης, Λευκωσία 1988. 3. Ανοχύρωτη Πολιτεία, Εστία, Αθήνα 1985, Κρανιδιώτης Νίκος. 4. Ιστορία του Κυπριακού: Τα χρόνια μετά την Ανεξαρτησία, Πάργα-Αθήνα 2008, Λάμπρου Κ. Γιάννης. 5. Κρίσιμες ώρες, Εστία Αθήνα, χ.χ. Μπίτσιος Δημήτρης. 6. Τα κρίσιμα ντοκουμέντα του Κυπριακού, Παπαγεωργίου Σπύρος, Αθήνα 1983. 7. Μακάριος. Παυλίδης Άντρος, Λευκωσία 1981. 8. Η πορεία μιας εποχής. Χριστοδούλου Μιλτιάδης, Ι. Φλώρος, Αθήνα 1987.

Περιπλους 37

Ο πολιτισμός μπορεί να νικήσει τον πόλεμο Ανδριανή Χαλκιαδάκη, το αλεξίπτωτο που έγινε νυφικό Υπό: Άννας Καλογρίδου, Msc-Τμηματάρχης ΜΠΥ Ναυστάθμου Κρήτης- Μέλος του Ναυτικού Μουσείου Κρήτης-Μέλος Δ.Σ. Συλλόγου Μονίμων Πολιτικών Υπαλλήλων Ναυστάθμου Κρήτης, Υπεύθυνος Πολιτιστικού Τμήματος.

To τεύχος Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 2014 του εξειδικευμένου περιοδικού Piecework αναφέρεται, στην ετήσια ιστορική θεματική αφιέρωση του, στα ιστορικά πλεκτά. Ανάμεσα σε άρθρα όπως: Το παλαιότερο πλεκτό του Νέου Κόσμου, Ο Πλεκτός σκούφος ενός φαλαινοθήρα του 16ου αιώνα και Η Συνεργασία αρχαιολόγων και χειροτεχνιτριών, βρίσκεται και εκείνο με τον τίτλο Andriani Chalkiadakis and Her Parachute Wedding Dress1. Η αρθρογράφος Mimi Seyferth είναι δικηγόρος η οποία «... γράφοντας αυτό το άρθρο» όπως αναφέρει το περιοδικό «... κατάφερε να συνδυάσει τις δύο μεγάλες της αγάπες- την Ελλάδα και το πλέξιμο». Η κυρία Seyferth ευχαριστεί στο τέλος, ανάμεσα σε άλλους «... την κυρία Μαρία Αντωνακάκη» που «... βοήθησε στην προετοιμασία αυτού του άρθρου» και «... τον Μανώλη Πετράκη, Πρόεδρο του Ναυτικού Μουσείου Κρήτης». Οι δύο αυτοί άνθρωποι κρατούν ζωντανή την ανάμνηση μιας γυναίκας που μέσα σε μια κρίσιμη περίοδο συνέχισε να πιστεύει στη ζωή και να κάνει όνειρα2. Η πρώτη είναι η θυγατέρα της η Μαρία, σάρκα και αίμα της Ανδριανής, η φυσική της κληρονομιά δηλαδή και ο δεύτερος είναι ο πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου που φυλάσσει με σεβασμό, ανάμεσα στα κειμήλια της πτέρυγας που είναι αφιερω1 Μεταφ. Η Ανδριανή Χαλκιαδάκη και το καμωμένο από Αλεξίπτωτο Νυφικό της.

2 Αναφορά στο άρθρο της Ελένης Φουντουλάκη στο φύλλο της Τρίτης 11 Φεβρουαρίου 2014 στην εφημερίδα «Χανιώτικα Νέα».

38 Περιπλους

μένη στην ιστορική Μάχη της Κρήτης του 1941, το πλεκτό νυφικό της Ανδριανής, την πολιτιστική της κληρονομιά. Η ιστορία ξετυλίγεται σαν παραμύθι. Η κυρία Seyferth που μας την περιγράφει επισκέφτηκε όπως αναφέρει, το Μουσείο στα Χανιά μαζί με τον γιό της και έτσι ενδιαφέρθηκε, μετά από αυτή την επίσκεψή, να μάθει για την ιστορία της επιχείρησης Mercury που αφορά στην προσπάθεια του Χίτλερ να καταλάβει την Κρήτη από αέρος τον Μάιο του ΄41. Μια επιχείρηση που εμείς οι Κρητικοί τη γνωρίζουμε από τις πικρές διηγήσεις των γονιών μας και των παππούδων μας και από τα ετήσια μνημόσυνα-φόρο τιμής στους δικούς μας που χάθηκαν εκείνες τις μέρες, και όχι μόνον. Αυτές τις μνήμες ξεδιπλώνει η έκθεση των πολεμικών και προσωπικών αντικειμένων, των φωτογραφιών, των χαρτών και των άλλων μνημείων που αγκαλιάζει φιλόξενα το Ναυτικό Μουσείο Κρήτης μέχρι να ολοκληρωθούν οι εργασίες ανέγερσης του μνημειακού συγκροτήματος της Μάχης της Κρήτης στον Γαλατά, λίγο έξω από τα Χανιά. Μέσα στις προθήκες βρίσκονται προσεκτικά τοποθετημένα τα αντικείμενα εκείνων που συμμετείχαν είτε από τη μια είτε

από την άλλη πλευρά. Νικητές και ηττημένοι, επιτιθέμενοι και αμυνόμενοι, σύμμαχοι και φίλοι από την άλλη άκρη της γης, σύμμαχοι τώρα και εχθροί τότε άντρες που πολέμησαν και αξίζουν αν μη τι άλλο, τουλάχιστον το ενδιαφέρον των ανθρώπων που επισκέπτονται καθημερινά τις αίθουσες του Μουσείου στο παλαιό βενετσιάνικο λιμάνι στα Χανιά. Άντρες; Όχι μόνον! Μέσα σε μια από τις κεντρικές προθήκες βρίσκεται στοργικά απλωμένο ένα φόρεμα. Είναι πλεγμένο με βελόνες και δεν είναι λευκό, δεν έχει πέπλο, ούτε τούλι και όμως, είναι ένα νυφικό και είναι αυτό, που περιγράφει εντυπωσιασμένη και με τόσο μεγάλη λεπτομέρεια η κυρία Seyferth στο άρθρο της στο αμερικάνικο περιοδικό χειροτεχνίας. Είναι το φόρεμα που κατασκεύασε με τα χέρια της ξεπλέκοντας τα σχοινιά των αναρτήσεων από αλεξίπτωτα μια νέα κοπέλα τότε, η Ανδριανή, όπως διηγήθηκε στην κυρία Seyferth, αλλά και στη δημοσιογράφο από τα Χανιώτικα Νέα, την Ελένη Φουντουλάκη που την επισκέφθηκε αργότερα, η κυρία Μαρία Αντωνακάκη, κόρη της Ανδριανής όπως προαναφέραμε. Μια αρραβωνιασμένη κοπέλα που παρακολουθεί με την αγωνία και τον φόβο να της σφίγγει την καρδιά, τον ανοιξιάτικο ουρανό της Κρήτης να γεμίζει σκοτεινές μικρές φιγούρες που ξεπηδούν μέσα από, αναρίθμητα λες, αεροπλάνα που με τον βόμβο από τις μηχανές τους σε ξεκουφαίνουν και σε προειδοποιούν για κάτι που δεν ξέρεις ακριβώς τι είναι, ξέρεις όμως που σίγουρα δεν είναι για καλό. Και πράγματι, η επιχείρηση ολοκληρώνεται. Ο φόρος αίματος που πληρώνει ο Φύρερ είναι βαρύς και παρόλο που η επίθεση από αέρα αποτελεί μια εξαιρετικά καινοτόμο στρατηγική που στόχευε να αποφύγει με δεξιοτεχνία την υπεροχή των συμμάχων στη θάλασσα, απορρίπτεται πλέον ως ακατάλληλη τακτική κίνηση. Μέσα από τα ιστορικά βιβλία μαθαίνει η κυρία Seyferth ότι οι Γερμανοί κατέλαβαν το νησί ενώ μέσα από τη διήγηση της κόρης της μαθαίνει ότι η μητέρα της η Ανδριανή, που δεν ζει πια, παντρεύτηκε τελικά τον Οκτώβρη του ‘41, τον αρραβωνιαστικό της από το Ρέθυμνο, το Δημήτρη Αντωνακάκη. Τα στέφανα της ήταν χειροποίητα και το νυφικό της είχε το χρώμα των αλεξιπτώτων. Είχε συνδυάσει χακί και λευκά αλεξίπτωτα και το νήμα που είχε χρησιμοποιήσει το είχε δημιουργήσει ξεπλέκοντας όπως είπαμε τα σχοινιά των αναρτήσεών τους. Η Αδριανή και ο άντρας της, συνεχίζει η αρθρογράφος επέζησαν του πολέμου, έκαναν παιδιά και δημιούργησαν οικογένεια. Εκείνη συνέχισε να ομορφαίνει τα πράγματα γύρω της με τα εργόχειρά της, έπλεξε μόνη της τις 200 μπομπονιέρες που μοιράστηκαν στον γάμο της άλλης της κόρης, Ρούσας, αδελφής της Μαρίας. Η τόσο χαρισματική Ανδριανή, γράφει η κυρία Seyferth εξακολουθεί να ζεί στη μνήμη των επόμενων γενεών μέσα από τα χειροτεχνήματά της που αποτελούν αντικείμενα ομορφιάς και χρησιμοποιή-

θηκαν στην καθημερινότητα την δική της αλλά και εκείνων που αγάπησε και φρόντισε. Η συνάντηση λοιπών τόσο διαφορετικών ανθρώπων και ο απρόσμενος συνδυασμός της συλλογικής μνήμης, της γυναικείας χειροτεχνίας και του πολιτιστικού φορέα μέσα στις εξαιρετικά δύσκολες συγκυρίες της εποχής που περνάμε δεν μπορούν να περάσουν απαρατήρητα και δεν μπορεί να είναι τυχαία. Αν πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά και αν ψάξουμε μέσα στις καρδιές μας ίσως μπορέσουμε να κατανοήσουμε τι σημαίνει πραγματικά πολιτισμός και πώς αυτός μπορεί και γεφυρώνει αποστάσεις, νοοτροπίες, εποχές αλλά και τα λάθη του παρελθόντος με τις ελπίδες του μέλλοντος. Σε αυτές μας τις προσπάθειες θα έχουμε φωτεινό παράδειγμα την Ανδριανή που θα παραμείνει στη μνήμη μας για πάντα ως το κορίτσι που έκανε το αλεξίπτωτο, νυφικό. Μετέτρεψε δηλαδή με τόσο απλό τρόπο, το μέσον του πολέμου και του θανάτου σε σύμβολο χαράς, ευτυχίας και ελπίδας.

i Η φωτογραφία της Ανδριανής παραχωρήθηκε από την κόρη της ενώ η φωτογραφίες του νυφικού και των λεπτομερειών του περιλαμβάνονται στο άρθρο του περιοδικού Piecework -τεύχος Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 2014, της Mimi Seyferth. ii Οι φωτογραφίες από το Ναυτικό Μουσείο Κρήτης ανήκουν στη συλλογή του Μουσείου. iii Η φωτογραφία με τα χειροποίητα στέφανα της Ανδριανής παραχωρήθηκε από την κόρη της στην κυρία Seyferth. Περιπλους 39

ΒΑΣΙΛΙΣΚΟΣ Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΕΝΟΣ ΑΝΟΗΤΟΥ (468 μ.Χ.) Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου | Συγγραφεύς – Ερευνήτρια Ναυτικής Ιστορίας Μέλος Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.), perialos.blogspot.gr

Ένα όνομα γραμμένο με μελανά γράμματα στις σελίδες της Βυζαντινής Ναυτικής Ιστορίας. Ένας φιλόδοξος αξιωματούχος που αποδείχτηκε επικίνδυνα ανόητος και καταστροφικός για την Αυτοκρατορία μένοντας στην Ιστορία ως παράδειγμα προς αποφυγήν. Ο Βασιλίσκος (Flavius Basiliscus) ήταν αδελφός της Αυτοκράτειρας Βηρίνας, συζύγου του Λέοντος του Α΄. Ένεκα της συγγενείας, και όχι της ικανότητός του, φαίνεται να εμπλέκεται στην πολιτική ζωή της Κωνσταντινουπόλεως και αίφνης να παρουσιάζεται ως επικεφαλής ενός τεραστίου στόλου 1.113 πλοίων με αποστολή την ήττα των Βανδάλων. ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Βρισκόμαστε στην εποχή όπου στο Βυζάντιο Αυτοκράτωρ είναι ο Λέων Α΄ ο Θραξ (457-474). Την ουσιαστική διακυβέρνηση την έχει ο Αλανός Στρατηγός του, Άσπαρ. Ο Λέων συνειδητοποιώντας τον κίνδυνο από την εξάρτησή του από τον Άσπαρ πάντρεψε την κόρη του με τον Ζήνωνα, διοικητή των επίλεκτων Εξκουβιτώρων. Οι Βάνδαλοι (γερμανικό φύλο) εγκατεστημένοι από το 429 στην βόρεια ακτή της Αφρικής, ίδρυσαν δέκα χρόνια αργότερα ένα ισχυρό ναυτικό βασίλειο, το οποίο περιλάμβανε την σημερινή Τυνησία (αρχαία Καρχηδόνα). Με επιδρομές επέκτειναν σταδιακά την κυριαρχία τους στη Σαρδηνία, στις Βαλεαρίδες, στην Κορσική, ελέγχοντας ακόμη και την Σικελία, ενώ κατάφεραν να πραγματοποιήσουν επιδρομές κατά των πόλεων στη Νότια Ιταλία. Τον Μάιο του 455 λεηλάτησαν με καταστροφική αγριότητα την Ρώμη, γεγονός απ’ όπου προήλθε ο όρος «βανδαλισμός». Αφού ερημώθηκαν αρκετές περιοχές, σύμφωνα με τον Προκόπιο, λεηλάτησαν στη συνέχεια την Ιλλυρία, την Πελοπόννησο, την κυρίως Ελλάδα και πάρα πολλά νησιά. Το 467 ο Βυζαντινός Στόλος μόλις που πρόλαβε να αποσοβήσει απόβαση των Βανδάλων στο Ταίναρο. Αυτό ήταν αφορμή να εξαγριωθεί ο Βασιλεύς των Βανδάλων Γιζέριχος, να προσβάλλει την Ζάκυνθο και να κατασφάξει τους κατοίκους. Αναφέρεται ότι, μεταξύ άλλων ωμοτήτων, 500 Ζακύνθιοι κατακρεουργήθηκαν μέσα στα βανδαλικά πλοία, στη μέση της Αδριατικής1. Με αφορμή τα ανωτέρω ο Βυζαντινός Αυτοκράτωρ προέβει σε πόλεμο οργανώνοντας την πρώτη2 ναυτική επιχείρηση κατά των Βανδάλων.

1 Ιστορία Ελληνικού Έθνους, τ. Ζ΄, σελ. 124.

2 Η δεύτερη, κι επιτυχής, διεξήχθη από τον Βελισσάριο (532 – 534).

40 Περιπλους

Η αυτοκράτειρα Βηρίνα. Ελεφάντινο πλακίδιο από τη Φλωρεντία. Εθνικό Μουσείο Bargello. Πηγή ΙΕΕ τ. Ζ'

Η ΑΠΟΤΥΧΗΜΕΝΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΔΑΠΑΝΗ: 64.000 λίτρες χρυσού, 700.000 λίτρες αργύρου ΑΝΔΡΕΣ: 100.000 ΠΛΟΙΑ: 1.1133 Παρά τη σπουδαιότητα της επιχειρήσεως σε πολιτικό, γεωπολιτικό και οικονομικό επίπεδο, ετέθη επικεφαλής κάποιος ανάξιος για το υψηλό ετούτο αξίωμα. Η εκλογή του Βασιλίσκου, την οποία, μεταξύ άλλων, συμβούλεψε και ο Άσπαρ, άφησε πολλές υπόνοιες περί προδοσίας. Πλείστοι από τους 3 Όπ. π. σημ 1.

συγγραφείς υποστηρίζουν ότι ο Άσπαρ ήθελε εμμέσως να βοηθήσει τους ομοεθνείς τους4, ενώ δεν θα πρέπει, να αφήνουμε στο περιθώριο και την επιρροή της συζύγου του Λέοντος και αδελφής του Βασιλίσκου, Βηρίνας. Η τελευταία, η οποία έχει χαρακτηρισθεί από την Ιστορία ως δολοπλόκος, ενδεχομένως να επιθυμούσε την άνοδο και την κατάληψη καίριων θέσεων από ένα άτομο που με ευκολία η ίδια θα χειριζόταν. Ο στόλος χωρίστηκε σε δύο μοίρες. Η πρώτη, υπό τον κόμητα Μαρκελλίνο κατευθύνθηκε προς την κατάληψη της Σαρδηνίας και της Σικελίας. Η δεύτερη, και κυρίως μοίρα, υπό τον Βασιλίσκο έπλευσε προς την Καρχηδόνα και αγκυροβόλησε στο Ακρωτήριο Μερκούριο (Cap Bon). Εκ παραλλήλου, σώμα στρατού υπό την διοίκηση των Στρατηγών Ηρακλείου και Μάρσου κατευθύνθηκε προς τις βανδαλικές φρουρές στην Τριπολίτιδα τις οποίες και εξουδετέρωσε. Η κυρίως μοίρα του Στόλου αγκυροβόλησε σε πυκνή τάξη, δίχως να εγκαταστήσει πλοία προφυλακής, ενώ πολλοί στρατιώτες εγκατέστησαν στρατόπεδα στην ακτή. Μόλις ο Βυζαντινός Στόλος κατέπλευσε ο Γιζέριχος ζήτησε 5 ημερών άδεια την οποία ο Βασιλίσκος με πλήρη απερισκεψία την έδωσε. Το διάστημα αυτό έδωσε την δυνατότητα στον ηγεμόνα τον Βανδάλων να μετατρέψει πλοία του Στόλου σε πυρπολικά και να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία όπου ο αναμενόμενος πελάγιος άνεμος θα έπνεε. Η αμυντική σχεδίαση του Γιζέριχου εφαρμόστηκε με πλήρη επιτυχία. 75 πυρπολικά έπλευσαν κατά του Βυζαντινού Στόλου. Τα αγκυροβολημένα και σε πυκνή τάξη πλοία μετέδωσαν ταχύτατα το πυρ με αποτέλεσμα πολλά να καούν ολοσχερώς5. Κανένα μέτρο δεν αναφέρεται να έλαβε ο Βασιλίσκος ούτε καν μια προσπάθεια απο4 Αλεξανδρής, 1957, 103.

5 Προκόπιος, ΙΙΙ, 6, 18.

Πάνω: Ψηφιδωτό από τον Άγιο Απολλινάριο της Κλάσσης. Ραβέννα. Πηγή ΙΕΕ, τ. Ζ'. Δεξιά: Πηγή Ιστορία του Ελλ. Έθνους, τ. Ζ'.

τροπής ή κατάσβεσης του πυρός, τουναντίον φρόντισε να καταστεί αόρατος και να διαφύγει. Την επομένη ο Γιζέριχος βύθισε και αιχμαλώτισε ακόμα περισσότερα πλοία ενώ τα υπόλοιπα διασκορπίστηκαν στα ανοιχτά. Τραγική φιγούρα αναφέρεται ο υπαρχηγός του Βυζαντινού Στόλου, Ιωάννης, ο οποίος μην αντέχοντας τέτοιον όλεθρο, έπεσε αυτοβούλως στην θάλασσα, αφού προηγουμένως πολέμησε μέχρις εσχάτων. Ο Μαρκελίνος δολοφονήθηκε. Το εκστρατευτικό σώμα στη Σικελία έμεινε δίχως ηγεσία. Ο Λέων αναγκάστηκε να συνάψει συνθήκη ειρήνης. Οι Στρατηγοί Ηράκλειος και Μάρσος υποχώρησαν τα στρατεύματά τους και κατευθύνθηκαν στην Αίγυπτο. Η Σαρδηνία και η Σικελία έπεσαν πάλι στην κυριαρχία των Βανδάλων. ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Αντικειμενικός Σκοπός (ΑΝΣΚ) ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΝΑ ΕΠΙΠΕΔΟ: ΤΑΚΤΙΚΟ: Καίριο πλήγμα στο ναυτικό των Βανδάλων ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ: Ανακατάληψη της Καρχηδόνας ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ: Κυριαρχία της Μεσογείου Με το αίτημα του Γιζέριχου για ανακωχή 5 ημερών, ο Βασιλίσκος έπρεπε να ήταν ικανός να επηρεάσει τα γεγονότα με τρόπο ώστε να καθιστούν δυνατή την εφαρμογή του σχεδίου του, να εξασφαλίσει κάθε δυνατό πλεονέκτημα που θα τον βοηθούσε για την εκπλήρωση του ΑΝΣΚ. Τουναντίον αποφάσισε την αλλαγή της Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως προτού απαντήσει στα 3 βασικά ερωτήματα που συνθέτουν την απαίτηση αλλαγής της: Α) Εξελίσσεται η Επιχείρηση σύμφωνα με το σχέδιο; Β) Είναι αναγκαία η αλλαγή σχεδίου; Γ) Έχουν αλλάξει οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την Απόφαση; Η πλημμελής απόφαση αλλαγής σχεδίασης τον ανάγκασε να αλλάξει ΑΝΣΚ και τον πα-

ρέσυρε σε μια πολύ χαλαρή αντιμετώπιση. Δίχως να εξετάσει τον λόγο που ζήτησε ο αντίπαλος ανακωχή και κατά πόσο το διάστημα των 5 ημερών θα ωφελούσε τον αντίπαλο, δέχτηκε την πρόταση και περιορίστηκε στην αγκυροβολία ολόκληρου στόλου «εν πυκνή τάξη» και σε μια υποτυπώδη εγκατάσταση στρατοπέδου στην ακτή. Η έλλειψη προφυλακής στόλου, η αδράνεια του κυρίως στόλου να στείλει μοίρα αποτροπής των πυρπολικών καθώς και ο σχηματισμός όλης της ναυτικής δυνάμεως σε πυκνή τάξη δημιουργούν απορίες... Αντιθέτως ο Γιζέριχος, έχοντας, ενδεχομένως, πληροφορηθεί για την ανικανότητα

του Βασιλίσκου προέβη σε τεχνάσματα εξαπάτησης και αιφνιδιασμού τα οποία μαρτυρούσαν από μόνα τους ότι θα πραγματοποιούνταν «ακονιτί». Αντικειμενικός Σκοπός (ΑΝΣΚ) ΒΑΝΔΑΛΩΝ ΑΝΑ ΕΠΙΠΕΔΟ: ΤΑΚΤΙΚΟ: Καίριο πλήγμα στο ναυτικό των Βυζαντινών ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ: Υπεράσπιση της Καρχηδόνας ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ: Κυριαρχία της Μεσογείου Ο Γιζέριχος επέλεξε δύο τακτικές για την εκπλήρωση της Αποστολής του. ΕΞΑΠΑΤΗΣΗ: Αίτημα ανακωχής 5 ημερών. Περιπλους 41

Ο αντίπαλος (Βασιλίσκος) θεωρεί ότι το διάστημα αυτό απαιτείται για την ολοκλήρωση διαδικασιών παραδόσεως του αμυνόμενου. Στην ουσία ο αμυνόμενος (Γιζέριχος): Αφαιρεί το πλεονέκτημα του επιτιθέμενου και τον παρασέρνει σε καθοριστική αναμέτρηση σε ευνοϊκό για αυτόν τόπο και χρόνο. Εξασφαλίζεται ο απαιτούμενος χρόνος ώστε: Α) σε επιχειρησιακό επίπεδο, να εξετασθεί η Ανάλυση Αντιτιθέμενων Ενεργειών (ΗΔΕ)6. β) σε τακτικό επίπεδο να αλλάξει η πνοή του ανέμου και να προετοιμαστεί ο στολίσκος των πυρπολικών. ΑΙΦΝΙΔΙΑΣΜΟΣ: Επίθεση πυρπολικών εναντίον του Αυτοκρατορικού Στόλου. Η Επιχειρησιακή Σχεδίαση των Βανδάλων έδειξε περισσότερο την σημασία της όταν την επομένη ημέρα επιτεύχθηκε καίριο πλήγμα στον εχθρό, σε επιχειρησιακό επίπεδο, εκπληρώνοντας την Επιθυμητή Τελική Κατάσταση (ΕΤΚ): Καταστροφή του Αυτοκρατορικού Στόλου στον βαθμό που να τον καταστήσει ανίκανο να αποτελέσει απειλή. Αυτό συνεπάγεται ότι πλέον περνά η κυριαρχία της Δυτικής Μεσογείου στους Βανδάλους. Σύντομο σκιαγράφημα της προσωπικότητος του Βασιλίσκου. Παρά τη μεγάλη δύναμη, σε αριθμό πλοίων, φαίνεται πως ο επικεφαλής του Βυζαντινού Στόλου δεν κινήθηκε βάσει Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως. Ορισμένοι συγγραφείς τον απαλλάσσουν από την ανοησία κι αφήνουν να εννοηθεί ότι οι κινήσεις του ήταν προϊόν χρηματισμού από τον ηγεμόνα των Βανδήλων Γιζέριχο. Κατά την άποψη της συγγραφέως ακόμα και ο χρηματισμός απαιτεί «δεξιοτεχνία» και κάποια δείγματα στοιχειώδους ικανότητας, ενέργειες που δεν φαίνονται να χαρακτηρίζουν τον Βασιλίσκο. Αντιθέτως προδίδει απερισκεψία, αλαζονεία, ματαιοδοξία και δειλία. Η λέξη θρασύδειλος, ενδεχομένως να περικλείει όλα τα παραπάνω ενώ με μια πρόχειρη ανάγνωση του βίου του τού απονέμεται και ο χαρακτηρισμός του ριψάσπιδος μιας και η ενέργεια της φυγής σε κάθε δύσκολη κατάσταση φαίνεται να αποτελεί πάγια συμπεριφορά.

6 Ανάλυση κατά την οποία εξετάζονται οι Εχθρικές Δυνατότητες (ΕΔ) και οι Ημέτερες Δυνατές Ενέργειες (ΗΔΕ). Διασαφηνίζουμε ότι η ΕΔ είναι ο τρόπος ενεργείας που εμείς εκτιμούμε ότι θα αναλάβει ο εχθρός, ενώ η Εχθρική Ενέργεια είναι ο τρόπος ενεργείας που θα αναλάβει ο εχθρός στην πραγματικότητα.

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Η ΜΕΤΕΠΕΙΤΑ ΠΟΡΕΙΑ, Η ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΕΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΑΝΙΚΑΝΟΥ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΥ. Μετά την αποτυχημένη εκστρατεία ο Βασιλίσκος κατέφυγε ως ικέτης στην Κωνσταντινούπολη, στον Ναό της Αγίας Σοφίας. Η παραμονή του εκεί ήταν σύντομη αφού η αδελφή του φρόντισε να αποδοθούν ευθύνες για την τραγική επιχείρηση στον Σύμβουλο του Βασιλίσκου, Άσπαρ. Ο επικεφαλής του Βυζαντινού Στόλου απηλλάγη κατηγοριών ενώ ο Λέων Α΄ διέταξε την σφαγή του Άσπαρος μετά της οικογενείας του. Ο Βασιλίσκος για μερικά χρόνια αποσύρθηκε στην Ηράκλεια. Το 471 επανέρχεται στο προσκήνιο έχοντας αναλάβει την άμυνα της Κωνσταντινουπόλεως κατά του Θεοδωρίχου. Η διεξαγωγή ήταν επιτυχής γεγονός που του έδωσε ελπίδες όχι μόνο να ξεπλύνει την ντροπή που υπέστη στην Καρχηδόνα αλλά για να διεκδικήσει πλέον το στέμμα! Όταν το 474 ανεκυρήχθη Αυτοκράτωρ ο Ζήνων ο Ίσαυρος (476-491), ο οποίος είχε εκκαθαρίσει το στράτευμα από τους Γότθους μισθοφόρους τοποθετώντας στις θέσεις τους Έλληνες στρατιώτες, δημιουργήθηκαν εσωτερικές ανωμαλίες, κυρίως από την Βηρίνα η οποία απέβλεπε να βασιλεύσει η ίδια μαζί με τον εραστή της Πατρίκιο. Ο λαός εξεγέρθηκε και ο Ζήνων αναγκάστηκε το 476 να φύγει προσωρινώς στην Ισαυρία. Τότε έλαμψε η ευκαιρία της προκλητικής βλέψεως του Βασιλίσκου, ο οποίος κατέλαβε τον θρόνο και τον διατήρησε για 20 μήνες. Ανακήρυξε τη σύζυγό του Ζηνωνίδα, Αυγούστα και το γιό του Μάρκο Καίσαρα. Κατά τη διάρκεια της σύντομης παραμονής του στο θρόνο ευνόησε τον μονοφυσιτισμό. Τον Ιούλιο του 477, επέστρεψε ο Ζήνων στην Κων/πολη κι ανέκτησε τον θρόνο του. Η αντίδραση του Βασιλίσκου ήταν ακριβώς όμοια με εκείνην του 468 μ.Χ., δηλαδή να καταφύγει για άλλη μια φορά ως ικέτης στον Ναό της Αγίας Σοφίας μαζί με την οικογένειά του. Και πάλι η διαμονή του εκεί δεν κράτησε πολύ. Ο Ζήνων του ζήτησε να παραδοθεί με την υπόσχεση να μην τον αποκεφαλίσει ούτε να τον σφάξει. Καθησυχασμένος ο Βασιλίσκος παραδίδεται στον Αυτοκράτορα ο οποίος έδειξε ότι τήρησε την υπόσχεσή (τουλάχιστον με την λεκτική της ακρίβεια). Δεν τον αποκεφάλισε ούτε τον έσφαξε! Τον εξόρισε στην Λίμνη (ή Σάσεμιν) της Καππαδοκίας. Εκεί, έκλεισε αυτόν και την οικογένειά του σ’ έναν πύργο του οποίου έχτισαν την είσοδο. Ο ανίκανος Αυτοκράτωρ και η οικογένειά του πέθαναν από την ασιτία και το ψύχος.

1

2

3 1. Χρυσό νόμισμα του Βασιλίσκου. Αθήνα, Νομισματικό Μουσείο. Πηγή ΙΕΕ, τ.Ζ'. 2. Χρυσό νόμισμα του Ζήνωνος. Αθήνα, Νομισματικό Μουσείο. Πηγή ΙΕΕ, τ. Ζ'. 3. Χρυσό νόμισμα του Λέοντος Α'. Αθήνα, Νομισματικό Μουσείο. Πηγή ΙΕΕ, τ. Ζ'

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Παρά τις περιορισμένες πληροφορίες γύρω από τον Βασιλίσκο και την απουσία αρθρογραφίας γύρω από το θέμα το οποίο, εν συντομία, αναπτύχθηκε κρίνουμε σκόπιμο την μελέτη αποτυχημένης Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως όχι με στόχο την διαπόμπευση του ηττημένου αλλά την μεθοδική εξέταση των παραγόντων που επηρέασαν στην εκπλήρωση της Αποστολής του και που τελικώς συνέβαλαν στην ήττα.

Αλεξανδρής, 1957: Κ. Α. Αλεξανδρή, Η θαλασσία δύναμις εις την ιστορίαν της βυζαντινής αυτοκρατορίας, (Αθήνα: Ιστορική Υπηρεσία Β.Ν., 1957) | Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου | Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Ζ΄, Εκδοτική Αθηνών. | Καργάκος, 2007: Σαράντου Ι. Καργάκου, Το Βυζαντινό Ναυτικό, (Αθήνα: Ι. Σιδέρης, 2007). | Προκοπίου του Καισαρέως, Ιστορίαι (ΙΙΙ de bello Vandalico) | Ράδος, 1920: Κωνσταντίνος Ράδος, Το Ναυτικόν του Βυζαντίου. Υλικόν, Οργάνωσις, Τακτική, Ιστορία, (Αθήνα: 1920) | Χριστοφιλοπούλου, 2006: Αικατερίνη Χριστοφιλοπούλου, Βυζαντινή αυτοκρατορία. Νεότερος ελληνισμός, τ.Α’ (Αθήνα: Ηρόδοτος, 2006). | Hugh-Jones, 1980: Arnold Hugh Martin Jones, The Prosopography of the Later Roman Empire, Volume 2, AD 395-527 (Cambridge University Press 1980). | MacKay, 2007: Christopher S. MacKay, Αρχαία Ρώμη Στρατιωτική και πολιτική ιστορία, Δούκαινα Γ. Ζάννη (μτφρ.), Ιωάννης Κ. Ξυδόπουλος (επιμ.), (Αθήνα: Παπαδήμας Δημ., 2007)

42 Περιπλους

Posidonia 2-6 June 2014

Metropolitan Expo , Athens Greece

it's a great deal The International Shipping Exhibition

Organisers: Posidonia Exhibitions SA, e-mail: posidonia@posidonia-events.com

www.posidonia-events.com

ΚΟΡΩΝΗ - ΜΕΘΩΝΗ

ΟΙ ΟΦΘΑΛΜΟΙ ΤΗΣ ΓΑΛΗΝΟΤΑΤΗΣ Στρατηγική αξία κατά την Ενετοκρατία Του Λεωνίδα-Παναγιώτη Οικονομόπουλου | Αντιστράτηγου ε.α.

Η

Βενετία οικοδόμησε μία αυτοκρατορία ουσιαστικά χωρίς εδάφη. Η θαλασσία ισχύς της δεν την παρέσυρε σε άσκοπες δραστηριότητες κατοχής εδαφών, πολέμους γοήτρου ιδεολογικούς ή θρησκευτικούς. Οι Ενετοί ήταν έμποροι με ελεύθερο πνεύμα και δημοκρατική διακυβέρνηση για την εποχή τους, ήσαν αποτελεσματικοί, βίαιοι και σκληροί έμποροι και λιγότερο κατακτητές. Έτσι ο ρεαλισμός τους, ως αποτέλεσμα ώριμης καταγραφής των δυνατοτήτων τους, αλλά και των αδυναμιών τους, ήταν ο κατευθυντήριος άξονας σε κάθε πολιτική τους πράξη και ο δημιουργός του Στρατηγικού τους δόγματος. Οι ίδιοι αντελήφθησαν, προτού εισέλθουν σε περιπέτειες, το πόσο δύσκολο είναι μία πόλις με μία κυριαρχική χώρα, όχι πάνω από 500 τ. χλμ., εκ των οποίων ένα πολύ μικρό μέρος αποτελείτο από ξηρά περίπου 25‐30 τ. χλμ., να κατέχει μεγάλες εδαφικές εκτάσεις. Πέραν αυτού, η περιοχή της Αδριατικής, της Ανατ. Μεσογείου και του Αιγαίου μαζί με τις παράλιες ενδοχώρες, βρίσκεται σε έντονη αστάθεια λόγω της Οθωμανικής πλημμυρίδος, την αντιμετώπιση της οποίας έκαναν ακόμα πιο δύσκολη οι διαφωνίες, αντιπαλότητες και πολλές φορές εχθρότητες των χριστιανικών κρατών ως αποτέλεσμα διαφορετικών συμφερόντων και θρησκευτικών πεποιθήσεων. Σε όλο αυτό το δύσκολο αλλά και επικερδές τοπίο προσετέθη, κλιμακούμενη αυξητικά από τον 14ο αιώνα, η πειρατεία και, όπως έλεγε χρονικογράφος της εποχής, η Ανατ. Μεσόγειος και το Αιγαίο ήταν ένα δάσος με δένδρα τα κατάρτια των πειρατικών πλοίων. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο ήταν η αδυναμία της ναυπηγικής τέχνης (της τεχνολογίας) να ναυπηγήσει πλοία ανοικτής θαλάσσης, που δεν θα είχαν ανάγκη συχνών στάσεων για ανεφοδιασμό, ξεκούραση κωπηλατών και διαμονή σε υπήνεμους χώρους, για μεγάλες περιόδους κακοκαιρίας και θαλασσοταραχής. Η κωπήλατος και ενισχυμένη με ιστία μεσογειακή γαλέρα, με τις δυνατότητες (ταχύτητα) και τις αδυναμίες της (συχνές στάσεις), επηρέασε τη Στρατηγική των Ενετών, όπως και η Στρατηγική αργότερα επηρέασε την τεχνολογία, αποδεικνύοντας το αξίωμα ότι Στρατηγική και Τεχνολογία είναι αλληλοεπηρεαζόμενες και αλληλένδετες. Από το συνδυασμό όλων των παραπάνω, το Στρατηγικό Δόγμα των Ενετών διαμορφώνεται ως εξής: όχι κατάκτηση και κατοχή, αλλά έλεγχος θαλασσίων και χερσαίων χώρων, μέσω κατοχής μικρών αλλά επιλεγμένων περιοχών. Τους ελεγχόμενους πλη-

44 Περιπλους

θυσμούς δεν τους ενδιαφέρει να «κάνουν δικούς τους», αλλά εμπορικούς εταίρους. Το Στρατηγικό τους Δόγμα εκφράζεται ολοκληρωμένα και με σαφήνεια από τον Μέγα Σύμβουλο του Αρχιγραμματέα της Δημοκρατίας Rafano de Caresino προς τον Δόγη το 1381. «Στη Βενετία αρμόζει να καλλιεργεί τη θάλασσα και να αφήνει στην άκρη την ξηρά, διότι με τη θάλασσα αποκτά πλούτη και επιρροή, ενώ στην ξηρά έρχεται με δυσκολίες, διαφθορά και λάθη.» Έτσι, σύμφωνα με το Στρατηγικό τους Δόγμα, οι Ενετοί αποκτούσαν είτε με τη βία, συνηθέστερα με την απειλή βίας, είτε με άλλους τρόπους, σε επιλεγμένες γεωγραφικά, κατάλληλες περιοχές με μικρή ενδοχώρα. Οι επιλεγμένες αυτές περιοχές ήταν ενταγμένες σε ένα πλέγμα και συνέθεταν ένα δίκτυο που εξυπηρετούσαν τους Στρατηγικούς σχεδιασμούς και προτεραιότητες της Βενετίας. Οι τοποθεσίες αυτές κέντρο είχαν κάποιο ή κάποια λιμάνια και όρμους και μικρή γενικά ενδοχώρα για ασφάλεια, αλλά και για παραγωγή και διακίνηση προϊόντων, με κύρια προτεραιότητα την υποστήριξη των διερχομένων πλοίων, τα οποία παρέμεναν από 3‐8 ημέρες κατά μέσον όρον. Το λιμάνι, που ήταν η καρδιά της περιοχής, είχε όλες τις απαραίτητες διευκολύνσεις της εποχής εκείνης, ήτοι αποβάθρες, δέστρες, αποθηκευτικούς χώρους, εργαστήρια ιδιαιτέρως ξυλουργικά, δρόμους από και προς το λιμάνι, με απαραίτητο κέντρο Διοικήσεως και όλα αυτά εργονομικά τοποθετημένα και διευκολύνοντα κινήσεις ανθρώπων, ζώων και εμπορευμάτων.

Η Βενετία ευρισκόμενη στην αρχή της Αδριατικής θάλασσας και βασιζόμενη στις ανάγκες του εμπορίου αλλά και στις απαιτήσεις διακίνησης πολυπληθών ομάδων, προσκυνητών προς τους Αγίους Τόπους, δεδομένου ότι η Βενετία εξυπηρετούσε όχι μόνο τους κατοίκους της ευρύτερης γεωγραφικής της περιοχής, αλλά και όλη την Κεντρική Ευρώπη και Σκανδιναβία, οργάνωσε δύο κύριες γραμμές συγκοινωνιών ένθεν κι ένθεν της Αδριατικής. Η πρώτη και σημαντικότερη ήταν ΒενετίαΔαλματικές ακτές-Ιόνια νησιά-Δυτ. Πελοπόννησος-Κύθηρα. Στα Κύθηρα γινόταν διαχωρισμός, όχι κατ’ ανάγκη στάση και άλλα πλοία κατευθύνονταν προς Αιγαίο-Κων/ πολη-Εύξεινο Πόντο και άλλα προς ΚρήτηΚύπρο-Αγ. Τόπους. Η δεύτερη γραμμή συγκοινωνιών ήταν η ανατολική πλευρά της ιταλικής Χερσονήσου-Σικελία και από εκεί σε διάφορα λιμάνια της Δυτ. Μεσογείου. Στα ίχνη αυτών των κύριων γραμμών, αναπτύχθηκαν οι επιλεγμένες τοποθεσίες που αναφέρθηκαν παραπάνω, βάσει του Στρατηγικού τους Δόγματος. Για καμμία άλλη τοποθεσία δεν ενδιαφέρθηκαν. Εάν συνδυάσουμε τη γεωγραφική θέση της επιλεγμένης περιοχής Κορώνης-Μεθώνης, διότι είναι ενιαία, με τις δυνατότητες και τις αδυναμίες των πλοίων και των μέσων ναυσιπλοΐας, εύκολα θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η «επιλεγμένη» αυτή τοποθεσία της πρώτης γραμμής συγκοινωνιών, που είναι και η σημαντικότερη για τη Βενετία, ονομάσθηκε ως οι «οφθαλμοί της Γαληνοτάτης». Ειδικότερα, η ενιαία επιλεγμένη περιοχή Κορώνης‐Μεθώνης.

Η Μεθώνη. Λεπτομέρεια επιχρωματισμένης χαλκογραφίας των Georg Braun και Frans Hogenberg του 1575. Συλλογή Βουλής των Ελλήνων.

Πάνω: Η πολιορκία του κάστρου της Κορώνης από τους Βενετούς το 1685. Χαλκογραφία του Vincenzo M. Coronell το 1687. Δεξιά: Κορώνη και Μεθώνη. Λεπτομέρεια από χαλκογραφία του Justus Danckerts περί το 1700. Συλλογή Α.Ι. Τάντουλου.

1. Ευρίσκεται στο μέσο σχεδόν της διαδρομής Βενετία - Άγιοι Τόποι ή Βόσπορος.

2. Είναι η τελευταία περιοχή, πριν εισέλθουν στο ανοικτό πέλαγος και η πρώτη περιοχή που συναντούν, όταν κατευθύνονται προς τη Βενετία καθ’ όσον κατά τον πλου της Αδριατικής, τα πλοία παρέπλεαν κατά μήκος της ακτογραμμής Δυτ. Ελλάδα‐ Δαλματικές ακτές.

3. Η περιοχή αυτή υποστηρίζεται πολύ αποτελεσματικά από μία εύφορη ενδοχώρα, όπου πολλά απαραίτητα για τα πλέοντα πλοία, όπως σιτηρά, κρασί, λάδι, ζώα, ξυλεία και πολύτιμο νερό, ευρίσκονται σε αφθονία άρα και σε καλές τιμές.

4. Ευνοϊκές καιρικές συνθήκες, όχι δυνατοί άνεμοι, όχι ακραίες θερμοκρασίες. Πιστοί οι Ενετοί στο Στρατηγικό τους Δόγμα και εκτιμώντας την αξία της περιοχής Κορώνης‐Μεθώνης, κατακτούν διά της βίας το 1207 την περιοχή και το 1209 θέτουν τέλος στις περίπλοκες καταστάσεις με τους υποτελείς του Γοδεφρείδου Βιλεαρδουΐνου. Με τη Συνθήκη της Σαπιέντζας (κάποιοι Έλληνες συγγραφείς την αναφέρουν και ως Συνθήκη της Σφακτηρίας), τακτοποιείται η όλη κατάσταση. Η Μεθώνη ήταν οχυρωμένη, όχι όμως και η Κορώνη, η οποία οχυρώθηκε το 1270. Επειδή έγκαιρα διέβλεψαν τη σημασία της «επιλεγμένης» αυτής περιοχής και ήταν πρώτη περιοχή στις προτεραιότητες τους τόσο, ώστε οι ίδιοι και οι αντίπαλοί τους να τη θεωρούν πολύτιμη όπως οι «οφθαλμοί» άλλα και ως αποτελεσματικούς «οφθαλμούς» μέσω των

οποίων σύμφωνα με το Δόγμα τους έλεγχαν τη θαλάσσια αυτοκρατορία τους. Για να κεντρίσω τη δημιουργική φαντασία του αναγνώστη και να βγάλει μόνος του τα συμπεράσματά του παραθέτω τις παρακάτω πληροφορίες και εκτιμήσεις.

1. Σχεδόν όλα τα πλοία που κινούντο από Βενετία προς Ανατ. Μεσόγειο και αντίστροφα, σταματούσαν στην «Κορώνη‐Μεθώνη» και παρέμεναν σε αυτή συνήθως 3‐8 ημέρες.

2. Στην «Κορώνη‐Μεθώνη» εκτιμάται ότι κατέπλεε ή απέπλεε ένα πλοίο την ημέρα ενώ 5‐6 ναυλοχούσαν μέχρι να αναχωρήσουν.

3. Το σύνολο σχεδόν των πλοίων ήταν Ενετικά, τύπου γαλέρας ή γαλεάσσας, πάνω στα οποία υπήρχαν 220‐260 κωπηλάτες, 100‐120 ναυτικοί και αναλόγως με την αποστολή και το σκοπό του ταξιδίου, 100‐150 πολεμιστές ή επιβάτες‐προσκυνητές.

4. Κατά τη διάρκεια που παρέμεναν τα πλοία ανεφοδιάζονταν (νερό, τροφές, ανάγκες σε ξυλεία, υφάσματα για τα πανιά, σχοινιά, εργαλεία κ.λπ.), ξεκουράζονταν (ξενοδοχεία, λουτρά, κουρεία κ.λπ.) κάλυπταν ανάγκες ψυχαγωγίας (ταβέρνες, οίκοι ανοχής, ταχυδακτυλουργοί, μικροί θίασοι κ.λπ.), ανάγκες νοσηλείας (ασθενείς, τραυματίες από συμπλοκές ή ατυχήματα κ.λπ.), πνευματικές επαφές με ιερείς και επισκέψεις‐αφιερώματα σε εκκλησίες, ιδιαιτέρως οι προσκυνητές που ήταν σε μεγάλους αριθμούς. Επισημαίνεται ότι οι Ενετοί, καθολικοί όντες, δεν ήταν τόσο φανατικοί και εχθρικοί προς τους Ορθοδόξους, όπως ήταν οι Φράγκοι και με ελάχιστες εξαιρέσεις, επέτρεπαν και την

ύπαρξη Ορθοδόξων Επισκόπων και πολλές φορές, μετά από καταγγελίες Ορθοδόξων κατοίκων, καθαιρούσαν τους διεφθαρμένους και κακούς Καθολικούς Επισκόπους. Όλα τα παραπάνω επέτρεψαν και βοήθησαν την περιοχή «Κορώνης‐Μεθώνης», να εξελιχθεί σε μία ευημερούσα, ειρηνική και πολυπολιτισμική κοινωνία. Έτσι για 300 χρόνια, μέχρι το 1500 μ.Χ. που καταλήφθηκε από τους Τούρκους, η επιλεγμένη αυτή περιοχή είναι ένας παράδεισος στην ταραγμένη εκείνη εποχή και περιοχή της Ανατ. Μεσογείου. Με την παρακμή των Ενετών από τον 16ο αιώνα άρχισε και η σταδιακή παρακμή της περιοχής με διαδοχικές αλληλοκαταλήψεις πότε από Ενετούς και πότε από τους Τούρκους. Επισημαίνεται ότι από το 1463 μέχρι και το 1718, έγιναν επτά τουρκοενετικοί πόλεμοι. Η θαλάσσια ενετική αυτοκρατορία βαθμιαία κατέρρεε και μαζί με την αυτοκρατορία κατέρρεε και η Στρατηγική αξία της «Κορώνης‐Μεθώνης» που αξία και ρόλο είχε μόνο με το Στρατηγικό Δόγμα των Ενετών. Η μορφή, η φύση και το Στρατηγικό Δόγμα της Γαληνοτάτης δημιούργησαν, αξιοποίησαν και εκμεταλλεύτηκαν τη θέση της περιοχής «Κορώνης‐Μεθώνης». Έτσι με την πτώση της Γαληνοτάτης αποδυναμώθηκε στρατηγικά η περιοχή αυτή. Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι η «επιλεγμένη» περιοχή «Κορώνης‐Μεθώνης» ανέτειλε με τη Βενετία και έδυσε μαζί της. Πέθανε η «Γαληνοτάτη» και έκλεισαν οι «οφθαλμοί» της. Περιπλους 45

Οι Έλληνες της Αιγύπτου Του Δημητρίου Γ. Καπαϊτζή

Τ

ο 1805 ο Σουλτάνος Σελίμ διώρισε Διοικητή της Αιγύπτου τον Μοχάμεντ Άλυ, Αλβανό, γεννημένο στην Καβάλα (1769-1849).Ο νέος Πασάς έφερε Ευρωπαίους στην Αίγυπτο, Γάλλους για τη διοργάνωση του στρατού και του πολεμικού ναυτικού, Ιταλούς ιατρούς, Έλληνες εμπόρους και ναυτικούς, και άλλους για την ανάπτυξη της γεωργίας, βιομηχανίας μεταφορών και κρατικού μηχανισμού. Ο Μιχαήλ Τοσίτσας, φίλος του από την Καβάλα, ήλθε τότε στην Αίγυπτο και εξελίχθη σε μεγαλέμπορο, εχρημάτισε δε σύμβουλός του, γενικός διευθυντής κρατικών κτημάτων και μονοπωλίων της πρώτης Αιγυπτιακής Τραπέζης και πρώτης Ναυτιλιακής εταιρίας. Το 1833 διωρίσθηκε πρώτος Πρόξενος της Ελλάδος και αργότερα ίδρυσε την Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας που το 1847 έκτισε την Εκκλησία του Ευαγγελισμού και ίδρυσε Ελληνικά σχολεία. Περί το 1840 ο αριθμός των Ελλήνων ήταν περίπου 20.000. Οι διάδοχοι του Μωχάμεντ Άλυ εξακολούθησαν την πολιτική ανάπτυξης με διώρυγες και φράγματα του Νείλου, λιμενικά έργα, σιδηροδρόμους και άλλα. Επί διοίκησης Σαιντ Πασά (1854-1863), υπήρξε νέα μεγάλη ανάπτυξη και αναδιοργάνωση. Το 1858 ξεκίνησε η κατασκευή της Διώρυγας Σουέζ. Μεταξύ άλλων συνέβαλαν και Έλληνες, ως αρχιεργάτες, ναυτικοί και για την λειτουργία ατμοκίνητων εκσκαφέων, ρυμουλκών, μεταφορέων .Οι Κασιώτες και άλλοι Δωδεκανήσιοι και νησιώτες ξεκίνησαν το πλήρωμα που συνέβαλε στην περάτωση της Διώρυγας το 1869 και λειτουργίας της για 100 περίπου χρόνια. Εκείνη την εποχή αναπτύχθηκε η καλλιέργεια και επεξεργασία βάμβακος και αργότερα υφαντουργίες, βυρσοδεψία, βιομηχανίες καπνών, οινοπνεύματος, τροφίμων, οικοδομικών υλικών, τουρισμού και άλλων με ανάλογη μεγάλη μετανάστευση και απασχόληση ιδίως Ελλήνων. Τα πολιτικά των δυνάμεων ως προς τους Οθωμανού, τα οικονομικά της Αιγύπτου, η στρατηγική σημασία του Σουέζ έφεραν το Βρετανικό Στρατό στην Αίγυπτο το 1882 και μία μορφή κατοχής

της χώρας με σημαντικές επεμβάσεις Βρετανών στην εσωτερική διοίκηση και Γάλλων στη νομική δομή της χώρας .Άλλες ξένες παροικίες, Έλληνες, Ιταλοί, Αρμένιοι, Εβραίοι, Μαλτέζοι, Σύριοι και άλλοι ωφελήθηκαν μεν από την τάξη και διοργάνωση, αυξήθηκε η ανάπτυξη και ευημερία εκατέρωθεν, αλλά δημιουργήθηκε μία συνταύτισή τους με τις Δυνάμεις και μερική αντίδραση και αντιπάθεια από τους Αιγύπτιους. Πιο σοβαρές όμως ήταν οι αλλαγές του καθεστώτος προνομίων των ξένων σχετικώς με την Οθωμανική Επικράτεια καθώς και τα προξενικά και αργότερα και μικτά δικαστήρια. Υπήρξε ταυτόχρονα και ένα σοβαρό εθνικιστικό κύμα, ιδίως εναντίον των Βρετανών. Οι Έλληνες τότε είχαν ξεπεράσει τις 100.000 Ο Πρώτος και Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος κράτησαν τους ρυθμούς χαμηλά, έδωσαν όμως ευκαιρίες για να ανεβούν οι τόνοι ως προς τους ξένους. Με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο απήλθαν οι Γερμανοί .Οι Ιταλοί κλείσθηκαν σε στρατόπεδα και δημεύθηκαν οι περιουσίες τους .Μετά τον πόλεμο πολλοί Αρμένιοι έφυγαν για την Σοβιετική Αρμενία. Το 1948, με τον πόλεμο του Ισραήλ, έφυγαν οι Εβραίοι. Με τον πόλεμο του 1956, οι Βρετανοί και Γάλλοι. Με την εθνικοποίηση του Σουέζ το 1956, η compagnie Internationale du Canal de Suez απέσυρε τους Άγγλους και Γάλλους πιλότους .Οι Έλληνες παρέμειναν και μαζί με τα Ελληνικά πληρώματα ρυμουλκών, φάρων, εσκαφέων κ.λ.π λειτούργησαν τη Διώρυγα. Ρώτησα κάποτε πως τους φρόντισε η κυβέρνηση Νάσερ αφενός και Ελληνική αφετέρου. Η απάντηση ήταν ότι παρασημοφορήθηκαν και από τις δύο .Η μεν συνέχισε με άλλες εθνικοποιήσεις, η δε δεν επέδειξε πυγμή εις την προστασίαν των εν Αιγύπτω υπηκόων της. Και έτσι οι δυναμικές και γενναίες κοινότητες Ελλήνων Αλεξάνδρειας, Καΐρου, Διώρυγος Σουέζ, Μανσούρας, Άνω Αιγύπτου, Μίνιας, με πολλούς και καλούς οιωνούς και λαμπρό έργο πολλών γενεών, χωρίς αντίσταση και ούτε καν διαπραγμάτευση, «δίπλωσαν τις σκηνές τους» και έφυγαν προς παλιές και νέες πατρίδες.

1 2

4

46 Περιπλους

3

5

1. 2. 3. Έλληνες της Αιγύπτου. 4. H Τοσισταία Σχολή στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. 5. H Ελληνική εκκλησία στο Port Said.

Share our Passion for Shipping

Capital Product Partners L.P. 3 Iassonos St., Piraeus 18537, Greece Tel: +30 210 4584950, Fax: +30 210 4284285 E-mail: info@capitalpplp.com, www.capitalpplp.com

100 ΧΡΟΝΙΑ ΝΑΥΤΟΠΡΟΣΚΟΠΟΙ

Ναυτοπροσκοπικοι αγώνες 2013, Φαλαινίδες και Σακολέβες μόλις πήραν εκκίνηση.

Το Σάββατο 18 Ιανουαρίου στο εντευκτήριο του ΝΟΕ έγινε μια εκδήλωση... αλλιώτικη από τις άλλες! Οι Ναυτοπρόσκοποι γιόρτασαν τα ΕΚΑΤΟ χρόνια τους! Της Δήμητρας Λαδά | Κυβερνήτη Ναυτοπροσκοπικού Σκάφους

Τ

ο 1913 το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων ίδρυσε τους Ναυτοπροσκόπους. Ο Κωνσταντίνος Μελάς τους δώρησε την πρώτη μεγάλη λέμβο με πανί Λατίνι και η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων μία Δεκαεξάκωπο με φλόκο και δύο πανιά-Λατίνια. Έτσι με τα πενιχρά αυτά μέσα άρχισε η εκπαίδευση των πρώτων Προσκόπων της «3ης ΟΑΝ» (3η Ομάς Αθηνών Ναυτοπροσκόπων) στα «μυστικά» της ναυτικής τέχνης. Η 3η ΟΑΝ εξακολουθεί και σήμερα να είναι ένα δραστήριο Ναυτοπροσκοπικό Σύστημα. Στη Θεσσαλονίκη η πρώτη Ομάδα Ναυτοπροσκόπων ξεκίνησε το 1917. Από την περίοδο του μεσοπολέμου ο κύριος όγκος των Ναυτοπροσκοπικών Τμημάτων εγκαταστάθηκε στο φρούριο του Λευκού Πύργου, όπου και παρέμειναν μέχρι το 1985 που το κτίσμα μετατράπηκε σε Μουσείο. Το 1927 η Ναυτική Αεροπορία παραχώρησε στην 3η ΟΑΝ μια μικρή βραχώδη γωνιά στην άκρη της βάσης υδροπλάνων στον Αη Γιώργη στο Δέλτα Φαλήρου. Εκεί τα παιδιά της Ομάδος με προσωπική εργασία έφτιαξαν ένα μικρό μώλο, ράγες για την ανέλκυση των λέμβων κ.λπ. Το παράδειγμά τους ακολουθούν κι άλλες Ομάδες κι έτσι δημιουργείται ο πρώτος Ναυτοπροσκοπικός Νεώσοικος.

48 Περιπλους

H Σακολέβη ΕΥΡΥΑΛΗ πλέει προς αγκίστρι με λίγο θαλασσίτσα...

Σημαντική ήταν και η συμβολή των Ναυτοπροσκόπων στη φρούρηση των ακτών του Σαρωνικού κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, υπηρεσία που αναγνωρίσθηκε από την Πολιτεία. Το 1947 οι Θεσσαλονικείς Ναυτοπρόσκοποι ναυπηγούν Δεκάκωπο Φαλαινίδα, μήκους 8,2μ με δύο αφαιρετούς ιστούς, δύο ιστία Λατίνια και έναν φλόκο, άβακα («παπαδιά») και μεικτή αρμολογία χωρητικότητος 12 ατόμων, κατά το πρότυπο του παραδοσιακού σκάφους «Λάτις Τριάρμενος», που άλλωστε ήταν ο τύπος των λέμβων πολεμικών και εμπορικών πλοίων της εποχής. Αργότερα ναυπηγούνται και Εξάκωπες με ιστιοφορία «σακκολέβης» (φλόκο και μαΐστρα με ράντα), πάλι κατά το πρότυπο της παραδοσιακής «Μαλτέζας» ή «Σακολέβης».

100 ΧΡΟΝΙΑ ΝΑΥΤΟΠΡΟΣΚΟΠΟΙ Σήμερα υπάρχουν Ναυτοπροσκοπικά Συστήματα σε όλη την Ελλάδα που διαθέτουν ενενήντα (90) Δεκάκωπες Φαλαινίδες, ελάχιστες ξύλινες Εξάκωπες και 11 μεταλλικές Εξάκωπες Σακκολέβες μήκους 5,6μ και χωρητικότητος 9 ατόμων. Με την ανάπτυξη των Ναυτοπροσκόπων σε όλη την Ελλάδα άρχισε να διαφαίνεται η ανάγκη για συστηματικότερη εκπαίδευση, ώστε να μπορούν να ξανοιχτούν με ασφάλεια και πέρα από την περιοχή ελλιμενισμού. Έτσι το 1951 θεσπίζεται Πανελλήνια Ναυτοπροσκοπική Εκπαίδευση-Κατασκήνωση («ΠΝΕΚ»), η οποία το 1956 εξελίχθηκε σε Σχολή Κυβερνήτου Ναυτοπροσκοπικού Σκάφους, με θεωρητική εκπαίδευση αλλά κυρίως εν πλώ, συνολικής διάρκειας 260 ωρών. Η εκπαίδευση συνίσταται σε βασικές γνώσεις ναυτικής τέχνης και χειρισμών με κουπιά, ευστάθεια-πλευστότητα-φόρτωση, ιστιοπλοΐα-ειδικούς χειρισμούς με ιστιοφορία, όπως αγκυροβολίαάπαρση, ανολκή ναυαγού με ιστιοφορία, ναυτιλία-σχεδίαση ταξιδιού, ναυτικές επικοινωνίες, μετεωρολογία, καταστάσεις κινδύνου και ανάγκης, διατροφή, ανάνηψη σκάφους από ανατροπή κ.λπ. Οι πρώτοι εκπαιδευτές ήσαν Αξιωματικοί ΠΝ κυρίως, αλλά και ΛΣ. Σήμερα οι τελική εξέταση γίνεται από τους εκπαιδευτές Βαθμοφόρους Ναυτοπροσκόπους και από τους δύο Αξιωματικούς (ΠΝ και ΛΣ), οι οποίοι και υπογράφουν τα πτυχία. Οι απαιτήσεις της Σχολής είναι πολύ υψηλές με αποτέλεσμα να την ολοκληρώνει με επιτυχία μόνο το 60-70% των εκπαιδευομένων! Το 1969 εκδίδεται με μέριμνα του τότε Εφόρου Ναυτοπροσκόπων Ναυάρχου Διον. Ζέπου το «ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ ΝΑΥΤΟΠΡΟΣΚΟΠΟΥ» βασισμένο στο «ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ ΑΡΜΕΝΙΣΤΟΥ» του ΠΝ επανεκδόσεως(!)

1948 (αρχική έκδοση 1915). Σήμερα η εκπαίδευση βασίζεται σε δύο σύγχρονα εγχειρίδια εκδόσεως Σ.Ε.Π-Ιδρύματος ΕΥΓΕΝΙΔΟΥ, την «ΑΚΤΟΠΛΟΪΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ και Χειρισμοί ανάγκης για Ν/Π Σκάφη» και «ΤΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΤΟΥ ΑΡΜΕΝΙΣΤΗ» για τα της Ναυτικής Τέχνης, Ιστιοπλοΐας με την παραδοσιακή ιστιοφορία και συντήρηση. Ένας άλλος λόγος που οι Ναυτορπόσκοποί μας πρέπει να θεωρούνται «η Κιβωτός» της Ελληνικής Ναυτικής παράδοσης είναι η ορολογία σκάφους και τα παραγγέλματα: απότοκος των αρχικών εκπαιδεύσεων από τους Αξιωματικούς ΠΝ και του πρώτου εγχειριδίου,

διατηρούν...πεισματικά την Ελληνική ναυτική ορολογία: Ο Κυβερνήτης «παραγγέλει» «αναστροφή-Ιστία στο μέσον-Ιστία μετάβαλον» αντί «τακ», η άγκυρα «ποντίζεται», δεν «φουντάρεται», ο πρόκωπος εκτελεί «άπωσον» για να απομακρυνθή το σκάφος από το μόλο, δεν τον «βογάρει» ούτε (ακόμα...χειρότερα) τον «σπρώχνει», το σκάφος «υποστρέφει» δεν «κάνει πόντζα», τα ιστία είναι ο φλόκος (δυστυχώς δεν..επεβίωσε ο όρος «αρτέμων») και όχι τζένοα, μετά έρχεται ο ακάτιος και η μεγίστη (αντί μαΐστρας). Το σκάφος εξέρχεται του λιμένος με κουπιά (ενώ υπάρχει μηχανή) στο «πρόσω πάντες», εκτελούν «επίλαβε-όρθωσον-πτέρωσον, έα» κ.λπ.. Η βάρκα έχει «σέλματα», όχι πάγκους, έχει «πρόστεγο-επίστεγο» και τα πανιά προσδένονται στις αντένες με «αναδέτες». Φαλαινίς στα όρτσα στο Spetses Classic Yachts Race 2012.

Κλασσική Δεκάκωπος Φαλαινίς αποπλέει για ταξίδι.

Περιπλους 49

100 ΧΡΟΝΙΑ ΝΑΥΤΟΠΡΟΣΚΟΠΟΙ

Πάνω: Ναυτοπροσκοπικοί αγώνες στο Φάληρο, 1938. Δεξιά: 1. Σχολή Κυβερνήτου, 1956. 2. Σχέδιο της εμπορικής λέμβου. Λάτις Τριάρμενο, «προγόνου» της Δεκακώπου Φαλαινίδος των Προσκόπων. 3. Σχέδιο της εμπορικής λέμβου Σακκολέφη ή Μαλτέζα, «προγόνου» της Εξακώπου Σακολέβης των Προσκόπων. 4. Oι πρώτες Ναυτοπροσκοπικές λέμβοι σε εκπαίδευση... Σημείωση: Τα σχέδια των παλιών λέμβων είναι από το εγχειρίδιο «ΠΕΡΙ ΕΞΑΡΤΙΣΜΟΥ ΠΛΟΙΩΝ» του Γ. Κοτσοβίλη, εν Σύρω 1919 με ανατύπωση 1985 από το Βιβλιοπωλείο Διονυσίου Νότη Καραβία.

Χιλιάδες παιδιά και νέοι έχουν «μυηθεί» στα μυστικά της ναυτικής τέχνης, της Ελληνικής ναυτικής παράδοσης και έχουν απολαύσει τη μαγεία του θαλασσινού ταξιδιού είτε με απαλό λίκνισμα είτε με αγριεμένα κύματα, χειμώνα-καλοκαίρι. Περί τα 6.500 παιδιά και νέους αριθμούν σήμερα οι Ναυτοπρόσκοποι σε όλη την Ελλάδα, κυρίως στην περιοχή Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Κρήτης, Κέρκυρας, Βόλου, Καβάλας, Καλύμνου, Αλεξανδρούπολης, Χίου, Πάτρας. Στον Πειραιά υπάρχουν δύο Νεώσοικοι, Ζέας και Δέλτα και ένας στη Θεσσαλονίκη (Καλαμαριά), όπου ναυλοχεί ο κύριος όγκος των σκαφών. Χιλιάδες ναυτικά μίλια έχουν «γράψει» με τις ιστιοφόρες Φαλαινίδες και Σακολέβες τους, πραγματικά ταξίδια, όπως: Ο γύρος της Κέρκυρας, Θεσσαλονίκη-Κασσάνδρα-Άθως, ΛευκάδαΠειραιάς, Πειραιάς-Ιθάκη, Αλόννησος-Περιστέρα-Κυρα ΠαναγιάΓυούρα-Αλόννησος, Κάλυμνος- Φαρμακονήσι-γύρω νησάκια, Ιεράπετρα-Χρυσή-Κουφονήσι-Μακρύς Γυαλός, Σκιάθος-Ωραιοί-Πειραιάς, Θεσσαλονίκη-Βόλος, όργωμα του Αργοσαρωνικού κάθε χρόνο... Ιστορικό έχει μείνει το ταξίδι Δεκάκωπης Φαλαινίδας από Θεσσαλονίκη στον Πειραιά το 1996. Τέλος, Βαθμοφόρος Ναυτοπρόσκοπος, ο Μανώλης Βελισσάριος από τη Σάμο πέρασε κολυμπώντας το στενό της Μάγχης το 1930 σε 12ω και 20λ, ρεκόρ αξεπέραστο για 20 χρόνια! Πέρα από τα ταξίδια και τους δικούς τους αγώνες, τα τελευταία χρόνια βλέπουμε τους Ναυτοπροσκόπους να «ξανοίγονται» και στον ευρύτερο ιστιοπλοϊκό κόσμο, με «δυνατές» εμφανίσεις στο «SPETSES CLASSIC YACHTS RACE” με τη βοήθεια του ΝΟΕ και της Κοργιαλενείου, στο «CRETA UNION CUP» , στο Match Race του ΝΟΕ. Μέσα στη σημερινή καταχνιά λοιπόν, υπάρχουν νησίδες φωτός και ελπίδας, με βαθειές ρίζες, ενεργό παρόν και ανοιχτό μέλλον! ΚΑΛΕΣ ΘΑΛΑΣΣΕΣ αδέρφια! με Δύναμη, Όνειρο και Αισιοδοξία! Σημ.: Οι παλαιές φωτογραφίες είναι από το ιστορικό αρχείο του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων.

50 Περιπλους

1 2

4

3

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ ΤΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΗ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ κ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α. ΠΡΟΒΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΗΝ 81η ΕΤΗΣΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ | 27 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2014 ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΧΡΟΝΙΩΝ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΩΝ ΤΟ 2013 – ΕΞΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΥΠΟ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΟ 2014 Ισχυροποιούνται οι πιθανότητες το 2013 να είναι ο τελευταίος χρόνος της ύφεσης

Στην προηγούμενη Γενική Συνέλευση της Τράπεζας της Ελλάδος, το Φεβρουάριο του 2013, διατυπώθηκε η εκτίμηση ότι η οικονομία είχε διανύσει σημαντικό τμήμα της διαδρομής προς τη σταθεροποίηση. Είχε επίσης προβλεφθεί τότε ότι η ύφεση θα περιορίζεται σταδιακά και ότι το 2014 θα αρχίσουν να καταγράφονται θετικοί ρυθμοί μεταβολής του ΑΕΠ. Οι εξελίξεις στο χρόνο που πέρασε επιβεβαίωσαν τις εκτιμήσεις εκείνες. Συγκεκριμένα, στο διάστημα αυτό: Πρώτον, η συνέπεια στην εφαρμογή του προγράμματος τόνωσε την εμπιστοσύνη στις διεθνείς αγορές. Έτσι, η διαφορά αποδόσεων μεταξύ του ελληνικού και του γερμανικού δεκαετούς κρατικού ομολόγου περιορίστηκε σε 655 μονάδες βάσης στο τέλος του 2013, σε σύγκριση με 1.000 μονάδες βάσης στο τέλος του 2012. Δεύτερον, η βελτίωση της εμπιστοσύνης μεταφέρεται σταδιακά και στην πραγματική οικονομία. Η ύφεση ήταν τελικά ηπιότερη τόσο σε σχέση με το 2012 όσο και με την πρόβλεψη στις αρχές του έτους, κυρίως λόγω της καλύτερης πορείας των εξαγωγών και ειδικά του τουρισμού, αλλά και λόγω της βραδύτερης υποχώρησης της κατανάλωσης και των επενδύσεων. Τρίτον, αποσοβήθηκαν κίνδυνοι που θα μπορούσαν να ανατρέψουν την πορεία της σταθεροποίησης. Κορυφαίο γεγονός ήταν η κυπριακή κρίση, η οποία αντιμετωπίστηκε άμεσα και αποτελεσματικά, χωρίς να πλήξει την εμπιστοσύνη στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα. Τέταρτον, ολοκληρώθηκε επιτυχώς η ανακεφαλαιοποίηση των τεσσάρων συστημικών τραπεζών και έγιναν μεγάλα βήματα στην αναδιάταξη του τραπεζικού τομέα. Η ριζική αυτή αλλαγή πραγματοποιήθηκε απολύτως ομαλά, χωρίς να θιγούν η ασφάλεια των καταθέσεων και η χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

Το 2013 είναι έτος καμπής, καθώς εξαλείφθηκαν τα δίδυμα ελλείμματα και αποκαταστάθηκε η ανταγωνιστικότητα κόστους της οικονομίας

Οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν στη διάρκεια του 2013 εξασφάλισαν σταθερότητα και επέτρεψαν βελτιώσεις των δημοσιονομικών και μακροοικονομικών δεδομένων: Η πρώτη αξιοσημείωτη εξέλιξη είναι η εκτιμώμενη επίτευξη πρωτογενούς δημοσιονομικού πλεονάσματος για πρώτη φορά μετά το 2002. Αυτό αποτελεί επίτευγμα, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη το μέγεθος της ύφεσης. Δεύτερον, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών παρουσίασε μικρό πλεόνασμα το 2013. Η σημαντική βελτίωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών την τελευταία τετραετία οφείλεται τόσο στον περιορισμό των εισαγωγών, λόγω της ύφεσης, όσο και στην αύξηση των εξαγωγών. Την περίοδο 2010-2013 οι εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών συρρικνώθηκαν σε ονομαστικούς όρους κατά 15%, ενώ οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 21%. Τρίτον, έπειτα από τουλάχιστον δύο δεκαετίες σχεδόν συνεχούς απώλειας διεθνούς ανταγωνιστικότητας έως το 2009, η χώρα το 2013 ανέκτησε πλήρως την απώλεια της ανταγωνιστικότητας κόστους έναντι των εμπορικών της εταίρων. Η ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας κόστους επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της μείωσης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, λόγω της βαθιάς ύφεσης και της αλματώδους αύξησης της ανεργίας, αλλά και λόγω της μεγαλύτερης ευελιξίας στην αγορά εργασίας. Ωστόσο, η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας σε όρους τιμών δεν έχει αποκατασταθεί πλήρως, καθώς το μέσο επίπεδο του πληθωρισμού άρχισε να ανταποκρίνεται στον περιορισμό της ζήτησης και στη μείωση του κόστους εργασίας μόλις το 2013. Το γεγονός ότι ο πληθωρισμός διαμορφώθηκε σε αρνητικά επίπεδα (-0,9%) το 2013 συμβάλλει στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας τιμών της οικονομίας και σε σχετική υποβοήθηση του πραγματικού εισοδήματος.

Την περίοδο 2010-2013 υλοποιήθηκαν διαρθρωτικές αλλαγές που ηταν αναγκαιεσ εδώ και δεκαετίες

Η εξάλειψη των εσωτερικών και εξωτερικών μακροοικονομικών ανισορροπιών ήταν αποτέλεσμα της σταδιακής προσαρμογής της οικονομίας που συντελέστηκε την τετραετία 2010-2013. Την ίδια περίοδο έγινε μία σειρά διαρθρωτικών παρεμβάσεων στις αγορές εργασίας και προϊόντων, καθώς και στη λειτουργία του κράτους. Διαρθρωτικές αλλαγές στις αγορές εργασίας και προϊόντων Στην αγορά εργασίας υιοθετήθηκαν σημαντικές αλλαγές με βασικό στόχο, πρώτον, την αντιστοίχιση μεταξύ των μεταβολών στους μισθούς και των οικονομικών επιδόσεων των επιχειρήσεων και, δεύτερον, την ενίσχυση της κινητικότητας των εργαζομένων μεταξύ κλάδων. Στην αγορά προϊόντων και υπηρεσιών οι μεταρρυθμίσεις προχώρησαν με αισθητά βραδύτερο ρυθμό από εκείνες στην αγορά εργασίας. Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ, η Ελλάδα ανταποκρίθηκε περισσότερο από όλες τις χώρες στις συστάσεις διαρθρωτικών αλλαγών που είχε απευθύνει ο Οργανισμός. Θεσμικές αλλαγές στη λειτουργία του κράτους Οι δημοσιονομικές παρεμβάσεις την περίοδο 2010-2013 είχαν στόχο την ταχύτερη δυνατή βελτίωση του δημοσιονομικού αποτελέσματος. Βασίστηκαν κατά κύριο λόγο σε αυξήσεις άμεσων και έμμεσων φόρων, αφού το 60% της προσαρμογής που επιτεύχθηκε οφείλεται στην αύξηση των φορολογικών εσόδων και το 40% στη μείωση των δαπανών. Στο εν λόγω διάστημα νομοθετήθηκαν και σημαντικές θεσμικές αλλαγές με στόχο τον εξορθολογισμό της λειτουργίας και τη μείωση του μεγέθους του κράτους. Παράλληλα, υπήρξαν και νέες θεσμικές ρυθμίσεις, που έθεσαν τις βάσεις για τη βελτίωση της δημοσιονομικής διαχείρισης και τον αποτελεσματικότερο έλεγχο των δαπανών. Θα πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι πολλές κρίσιμες αλλαγές, όπως η διοικητική μεταρρύθμιση και η αναδιάρθρωση δημόσιων φορέων με συγχωνεύσεις ή παύση λειτουργίας, προχώρησαν με βραδύ ρυθμό, καθυστερώντας την ουσιαστική αναδιάρθρωση του κράτους και τη βελτίωση των παρεχόμενων δημόσιων υπηρεσιών. Προσπάθειες έγιναν και για την ενίσχυση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού. Όμως, και εδώ, παρά τα απτά βήματα προόδου, δεν έχει επιτευχθεί ακόμη η επιθυμητή πρόοδος στην αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και εισφοροδιαφυγής.

2 Ιστιοπλοϊκός Αγώνας «ΝΑΥΤΟΣΥΝΗ» ος

26 Απριλίου 2014

Γ

ια δεύτερη συνεχή χρονιά προγραμματίστηκε για τις 26 Απριλίου, ο Αγώνας «ΝΑΥΤΟΣΥΝΗ» που συνδιοργανώνεται από κοινού από το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος και την Ελληνική κλάση Dragon, με την ευγενική συνδρομή των Ναυτικών Ομίλων Ελλάδος και του Παλαιού Φαλήρου. Ο αγώνας έγινε με επιτυχία για πρώτη φορά πέρυσι τον Μάρτιο στον όρμο Φαλήρου, και συμμετείχαν έξι σκάφη τύπου Dragon. Το Ν.Μ.Ε. θέσπισε και ένα ιστορικό Επαμειβόμενο κύπελλο στον νικητή, το οποίο εκτίθεται σε ειδική προθήκη στο Ναυτικό Μουσείο. Τα πανέμορφα αυτά σκάφη, χάρισαν το πρώτο Χρυσό Ολυμπιακό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς αγώνες της Ρώμης το 1960 με Κυβερνήτη τον τότε Διάδοχο Κωνσταντίνο και πλήρωμα τους Οδυσσέα Εσκιντζόγλου και Γιώργο Ζαΐμη. Από το 1968 έπαψαν να αποτελούν Ολυμπιακά σκάφη, αλλά λόγω της ομορφιάς τους και λόγω της επιδεξιότητας που απαιτείται από τα πληρώματά τους για την πλεύση τους, πολλά κράτη τα διατήρησαν και συμμετέχουν σε αγώνες που διοργανώνονται κάθε χρόνο. Η Ελληνική κλάση Dragon συστάθηκε πριν έξι χρόνια με πρωτοβουλία του Αντώνη Νικολάρα και την υποστήριξη των Ναυτικών Ομίλων Ελλάδος και Παλαιού Φαλήρου και συμμετέχουν προς το παρόν μόνο σε αγώνες που διοργανώνονται από την Ελληνική Ιστιοπλοϊκή Ομοσπονδία. Με τη θέσπιση του Αγώνα «ΝΑΥΤΟΣΥΝΗ» επιδιώχθηκε αφ’ ενός

52 Περιπλους

η προβολή του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος και αφ’ ετέρου η διάδοση του ευγενικού αθλήματος της ιστιοπλοΐας στους νέους, μέσω αυτών των «κλασσικών» πλέον σκαφών. Φέτος όπως και πέρυσι τον αγώνα θα έχουν την ευκαιρία να τον παρακολουθήσουν μέλη του Ν.Μ.Ε. όπως και φίλοι του αθλήματος από τις φιλόξενες βεράντες του Ναυτικού Ομίλου Ελλάδος τις μεσημβρινές ώρες του Σαββάτου 26 Απριλίου, γευματίζοντας με προνομιακές τιμές. Ο αγώνας αυτός με ομόφωνη απόφαση των Δ.Σ. του Ν.Μ.Ε. και της Ελληνικής κλάσεως Dragon θα γίνει προς τιμή του Πολεμικού μας Ναυτικού. Για τον σκοπό αυτό παραχωρείται ένα σκάφος το οποίο θα επανδρωθεί από πλήρωμα αξιωματικών του Π.Ν. Η πρόταση αυτή έγινε ευχαρίστως αποδεκτή από την ηγεσία του Π.Ν. Έτσι ο περσινός νικητής του αγώνα Αντώνης Νικολάρας καλείται να υπερασπισθεί των τίτλο του και το «κύπελλο» απέναντι στα 9 εν’ ενεργεία σκάφη που ευελπιστούμε να συμμετέχουν. Θα θέλαμε να προσκαλέσουμε όλους όσους αγαπούν το Ναυτικό μας Μουσείο, το Πολεμικό μας Ναυτικό και το άθλημα της ιστιοπλοΐας να δώσουν δυναμικό παρόν, ώστε να προβληθούν αυτές οι δραστηριότητες και να τύχουν εξ’ ίσου δημοσιότητας σαν αυτή που έλαβε και ο αγώνας «Ναυτιλίας» κλασσικών σκαφών, που διοργανώθηκε πάλι από το Ν.Μ.Ε., και έγινε πέρυσι τον Οκτώβριο προς τιμήν της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας.

Περισσότερες πληροφορίες καθώς και δηλώσεις κρατήσεως θέσεων στον Μπουφέ που θα διοργανωθεί στον Ναυτικό Όμιλο Ελλάδος με τιμή 20€ μπορείτε να κάνετε στο Ν.Μ.Ε. και στα τηλέφωνα 210 42 86 959 και 210 45 16264.

Περιπλους 53

Ημερίδα του Ελληνικού Συνδέσμου Παραδοσιακών Σκαφών με θέμα:

Διαμόρφωση προτάσεων για την διάσωση των παραδοσιακών σκαφών και καρνάγιων

Τ

ην Δευτέρα 24 Απριλίου 2014 ο Ελληνικός Σύνδεσμος Παραδοσιακών Σκαφών διοργάνωσε ημερίδα με θέμα «Διαμόρφωση προτάσεων για την διάσωση των παραδοσιακών σκαφών και καρνάγιων» στην φιλόξενη αίθουσα του Ναυτικού Ομίλου Ελλάδος. Στην ημερίδα παρευρέθησαν πολύ φίλοι, λάτρεις της παραδοσιακής ναυπηγικής και της ναυτικής ιστορίας της Ελλάδος, ενώ οι εξαιρετικά ενδιαφέρουςσε εισηγήσεις που έγιναν ανέπτυξαν θέματα σχετικά με τα παραδοσιακά σκάφη, που αφορούσαν την νομοθεσία, τα οικονομικά και τις αδειοδοτήσεις. Στην ημερίδα προσκλήθηκε και εκφώνησε χαιρετισμό η Πρόεδρος του ΝΜΕ κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη.

Στιγμιότυπο από την ημερίδα. Στο βήμα ο Πρόεδρος του ΟΛΠ κος Γεώργιος Ανωμερίτης.

Χαιρετισμός της Προέδρου του ΝΜΕ κας Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη

Κ

υρίες και κύριοι Υπάρχει πληθώρα αρχαιολογικών ευρημάτων και αντικειμένων που αποδεικνύουν ότι ο άνθρωπος ταξίδευε στη θάλασσα εκμεταλλευόμενος την προωθητική δύναμη του ανέμου τουλάχιστον από το 2.500 π. Χ. Μια διάρκεια 45 και πλέον αιώνων ήταν απόλυτα φυσικό να δημιουργήσει μία παράδοση και μία κουλτούρα που συνοδεύει τα ιστιοφόρα σκάφη. Ήταν παράδοση στον τρόπο κατασκευής, στον τρόπο πλοήγησης, στον τρόπο φόρτωσης των εμπορευμάτων που μεταφέρονταν, ακόμη και η ιεραρχία του πληρώματος μέσα στα σκάφη ακολουθούσε ένα αυστηρά καθορισμένο ιεραρχικό πρωτόκολλο με συγκεκριμένες βαθμίδες διοίκησης και ξεκαθαρισμένους ρόλους στην καθημερινή ρουτίνα μέσα στα πλοία. Η τέχνη διήνυσε κι αυτή μια τεράστια διαδρομή από την εποχή των πρωτόγονων βραχογραφιών μέσα στις παράκτιες σπηλιές που ζούσαν οι πρόγονοί μας, μέχρι τις, υψίστης καλλιτεχνικής αξίας, τοιχογραφίες της Δυτικής Οικίας του Ακρωτηρίου της Θήρας και τους άφθαστους πίνακες της Αναγέννησης. Συνετέλεσε κι η τέχνη στην καθιέρωση της ρομαντικής εικόνας των ιστιοφόρων με τα ολοφούσκωτα πανιά που διέσχίζαν τις θάλασσες και τους ωκεανούς συνδέοντας τόπους και μεταφέροντας ανθρώπους, εμπορεύματα, ιδέες και πολιτισμό. Πριν από έναν περίπου αιώνα συντελέσθηκε σταδιακά μεν, αλλά σε πολύ σύντομο σχετικά ιστορικό διάστημα η μετάπτωση από τα πανιά στον ατμό και σχεδόν ταυτόχρονα η μετάβαση από το ξύλο, ως κύριο υλικό ναυπήγησης, στον χάλυβα. Είναι γεγονός ότι και τα νέα πλεούμενα, με τους ακαθόριστους

54 Περιπλους

όγκους, τις σκουριές στα ελάσματα και τις βαριές καδένες των αγκυρών, δημιούργησαν συν τω χρόνω μια πολιτιστική συνιστώσα, που αποτυπώθηκε στις προσπάθειες της μοντέρνας κυρίως τέχνης. Η μαγεία όμως χάθηκε. Η τέχνη του ανάλαφρου, η μυρωδιά του ξύλου και της πίσσας, η ναυτοσύνη στον χειρισμό των ιστίων, η συνεχής επαγρύπνηση για να εκμεταλλευτούμε την παραμικρή πνοή του ανέμου, όλα χάθηκαν. Αυτός κατά τη γνώμη μου είναι ο σκοπός ύπαρξης του Ελληνικού Συνδέσμου Παραδοσιακών Σκαφών, η αναζήτηση της χαμένης μαγείας και η διάσωση και διατήρησή της, όσο οι συνθήκες, τα μέσα και η εποχή το επιτρέπουν. Όλοι καταλαβαίνουμε ότι η επίτευξη του σκοπού είναι μια δύσκολη υπόθεση ιδιαίτερα την σημερινή εποχή των περιορισμένων οικονομικών δυνατοτήτων. Όλοι μας ευελπιστούμε κι ο καθένας από το πόστο του θα βοηθήσει, ώστε τα συμπεράσματα από τη σημερινή ημερίδα να αποτελέσουν τον οδηγό που θα οδηγήσει τον Σύνδεσμο και τα Παραδοσιακά Σκάφη σε λιμάνια απάγκια, σε νερά φιλόξενα. Κύριε Πρόεδρε, έχοντας την τιμή να υπηρετώ σε ανάλογο οργανισμό και γνωρίζοντας τις δυσκολίες του εγχειρήματός σας, εύχομαι κάθε επιτυχία στην ευόδωση των σκοπών της ημερίδας. Στο Ν.Μ.Ε. στις 9 και 10 Μαΐου θα γίνει το Πανελλήνιο Συνέδριο Ναυτικών Μουσείων με θέμα «Ιστορικά πλοία μνημεία... Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος συμπαρίσταται και είναι στη διάθεσή σας σε ό,τι θα μπορούσε να βοηθήσει. Θα αναμένουμε τα συμπεράσματα της ημερίδας με ενδιαφέρον.

Αριστερά: Στο στιγμιότυπο διακρίνονται ο συντονιστής της ημερίδας ,δημοσιογράφος κος Πέτρος Κασιμάτης, ο πρόεδρος του Ε.ΣΥ.ΠΑ.Σ. κος Νίκος Καβαλλιέρος και ο αντιπρόεδρος του Ε.ΣΥ.ΠΑ.Σ κος Μάνος Βερνίκος. Δεξιά: Διακρίνονται στην πρώτη σειρά καθήμενοι και από αριστερά: ο δρ. Χάρης Τζάλας Πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Προστασίας Ναυτικής Παράδοσης, ο δρ Κων/νος Δαμιανίδης Ιστορικός Ναυπηγικής ξύλινων πλοίων, ο Πρόεδρος του ΟΛΠ κος Γεώργιος Ανωμερίτης, ο Πρόεδρος του ΕΟΤ δρ Χρήστος Πάλλης (όρθιος), ο Δήμαρχος Πειραιά κος Βασίλης Μιχαλολιάκος, ο κος Δημήτρης Πανάγος ΥΝΑ/ΚΕΕΠ, ο αντιναύαρχος ΛΣ εα κος Αθανάσιος Μπούσιος.

ΗΜΕΡΙΔΑ ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΙΓΑΙΟΥ

«ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΣΚΑΦΩΝ ΚΑΙ ΚΑΡΝΑΓΙΩΝ» ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Δευτέρα, 24 Φεβρουαρίου 2014 09:00- 09:30 Yποδοχή - Registration Ναυτικός Όμιλος Ελλάδος 09.30-10:00 Καφές (Ν.Ο.Ε), Μικρολίμανο 10:00-11:30 Χαιρετισμοί - Βραβεύσεις 11:30-12:45 1η Ενότητα Συντονιστής: O Δημοσιογράφος Πέτρος Κασιμάτης Χαιρετισμοί α) Γενικός Γραμματέας Υπουργείου Ναυτιλίας και Αιγαίου κ. Αθανάσιος Μπούσιος β) Υπουργός Πολιτισμού κ. Πάνος Παναγιωτόπουλος * γ) Γενικός Γραμματέας Υπουργείου Τουρισμού κ. Αναστάσιος Λιάσκος δ) Αντιπεριφερειάρχης Νήσων κ. Δημήτρης Κατσικάρης ε) Δήμαρχος Πειραιά κ. Βασίλης Μιχαλολιάκος στ) Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ κ. Θεόδωρος Δρίτσας

12:45-14:00 14:00-14:30 14:30-15:45 16:00

2η Ενότητα Light Lunch 3η Ενότητα Συμπεράσματα - Kλείσιμο ημερίδας

Βραβεύσεις «Βραβεία Θεμιστοκλής» α) Βραβείο Διάσωσης Παραδοσιακών σκαφών : PATMOS MARINE β) Βραβείο Καραβομαραγκού (Μεγάλα Σκάφη): κ.Γιάννης Λέκκας γ) Βραβείο Καραβομαραγκού (Μικρά Σκάφη): κ.Ντίνος Κορακής δ) Βραβείο Ναυτικής Τέχνης: κ.Μανώλης Παντελής ε) Βραβείο Συγγραφής: κα. Χρυσάνθη Δαφνά στ) Βραβείο Αρμαδώρου: κ. Δημήτρης Συνοδινός

ζ) Πρόεδρος Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κα. Αναστασία Αναγνωστοπούλου Παλούμπη η) Εκπρόσωπος Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος» θ) Πρόεδρος Συνδέσμου Ναυπηγείων Περάματος κ.Θεολόγος Κατσουλάκης ι) Διδάκτωρ Ναυπηγικής Ε.Μ.Π. κ.Αντώνης Αντωνίου

*Προσκλήθηκαν να απευθύνουν χαιρετισμό

Εισαγωγή: Π ρόεδρος Ε.ΣΥ.ΠΑ.Σ Νίκος Καβαλλιέρος Πρόεδρος Ελληνικού Ινστιτούτου Προστασίας Ναυτικής Παράδοσης, Χάρης Τζάλας Α΄ Ενότητα: «Οικονομικά»

Καθορισμός προτάσεων για την μη φορολόγηση των παραδοσιακών ξύλινων ιδιωτικών σκαφών αναψυχής.

Ομιλητές: 1) κ.Γιώργος Βλάχος-Καθηγητής Ναυτιλιακής Οικονομίας και Πολιτικής, Πανεπιστήμιο Πειραιά (Επικεφαλής)–Το ελληνικό παραδοσιακό σκάφος και η σημερινή φορολογική πολιτική του.

2) κ.Γιώργιος Βερνίκος Επιχειρηματίας VERNICOS YACHTS– Οικονομική ανάλυση - Εισήγηση 3) κ.Αντώνης Δημητρακόπουλος – Διευθύνων Σύμβουλος PRAXIS YACHTS – Τι ισχύει στην Ε.Ε για το θέμα – Εισήγηση Ερωτήσεις - τοποθετήσεις 15΄ Β΄ Ενότητα «Νομοθεσία»

Αναγκαιότητα έκδοσης διευκρινιστικής εγκυκλίου της Κ.Υ.Α. αριθμ. 4113.203/01 (Φ.Ε.Κ 1281 Β / 13-9-2005) Ανάπτυξης και Ναυτιλίας περί καθορισμού σκάφους ως παραδοσιακού.

Ομιλητές: 1) κ.Αντώνης Νικολάρας – Δικηγόρος -Νομοθετική εισήγηση – Προτεινόμενες τροποποιήσεις (επικεφαλής) 2) κ.Δημήτρης Πανάγος- ΥΝΑ/ΚΕΕΠ – Παρατηρήσεις από την εφαρμογή της ΚΥΑ Ερωτήσεις - τοποθετήσεις 20΄ Light Lunch: Διάλειμμα 30΄ Γ΄ Ενότητα «Αδειοδοτήσεις λειτουργίας» Αναγκαιότητα διατήρησης και λειτουργίας των παραδοσιακών καρνάγιων Ομιλητές: 1) κ.Αλέξανδρος Μπούφης- Πλοίαρχος Ε.Ν.- Μουσείο Μπουμπουλίνας, Σύνδεσμος «Αγαμέμνων» (επικεφαλής) – Ιστορική αναδρομή στα προβλήματα παλαιού λιμένα Σπετσών 2) κ.Μιχάλης Χατζηνικολάου – Καραβομαραγκός-Επιχειρηματίας: Προβληματισμοί για το θέμαστην Ρόδο 3) κ.Νίκος Σπανός (ΥΝΑ – ΔΛΥ) – Νομοθετική ανάλυση –Υπάρχουν δυνατότητες τροποποίησης του νομικού πλαισίου; Ερωτήσεις, τοποθετήσεις 15΄ Κλείσιμο εκδήλωσης: Συμπεράσματα: Καταγραφή και ανακοίνωση τους από την Δημοσιογράφο Μάρα Μπέκα ΧΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ:

ATLANTIS 105.2 | WWW.METROGREECE.GR | ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ

Περιπλους 55

ΠΡΑΚΤΙΚΑ-ΨΗΦΙΣΜΑ

Ημερίδας «Παραδοσιακά Σκάφη: Το παρόν και το μέλλον της ναυτικής μας παράδοσης»

Το Σάββατο 21 Δεκεμβρίου 2013 πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα του Επιμελητηρίου Εύβοιας η πρώτη ημερίδα με θέμα «Παραδοσιακά Σκάφη: Το παρόν και το μέλλον της ναυτικής μας παράδοσης» η οποία διοργανώθηκε από τον Σωματείο Πρωτέα, την Ελληνική Ομάδα του European Maritime Heritage και τη υποστήριξη της Ένωσης Ναυτιλίας Μικρών Αποστάσεων (ΕΕΝΜΑ), του Πανεπιστήμιου Αιγαίου, του Ελληνικού Νηογνώμονα και της ΜΚΟ Σειρήνες, ενώ τελούσε υπό την αιγίδα του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος το οποίο εκπροσωπήθηκε από τον καθηγητή και μέλος του ΔΣ κο Νικήτα Νικητάκο και το δρ. Ιστορίας της Ναυπηγικής κο Κώστα Δαμιανίδη. Στόχος της ημερίδας ήταν η ανάδειξη της ιστορικής αξίας των ξύλινων παραδοσιακών σκαφών, ως μέρος της ναυτικής μας παράδοσης και οι σύγχρονες προκλήσεις και προοπτικές της διάσωσής τους, όπως αυτές απορρέουν από τους Ευρωπαϊκούς κανονισμούς και την εθνική νομοθεσία.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΨΗΦΙΣΜΑ

Δέσμευση και Συμμετοχή Φορέων 1) κρίνεται απαραίτητη η εμπλοκή όλων των συναρμόδιων υπουργείων και του Υπ. Ανάπτυξης στις όποιες περαιτέρω συζητήσεις, 2) δέσμευση των εμπλεκομένων Φορέων για τη διάσωση των παραδοσιακών σκαφών με “συγκολλητικές” δράσεις και την ανάπτυξη του σχετικού cluster.(καλή πρακτική Ολλανδίας)

Αναγκαιότητα νομοθετικών και θεσμικών Παρεμβάσεων 1) ζητείται ένας νέος τρόπος προσδιορισμού των παραδοσιακών σκαφών με αναγκαία την τροποποίηση του υπάρχοντος νομοθετικού πλαισίου, ( πχ. ο διαχωρισμός των ιστορικών σκαφών και των αντιγράφων) και διεύρυνση των κριτηρίων χαρακτηρισμού.

2) δημιουργία ευνοϊκού φορολογικού καθεστώτος για τα παραδοσιακά σκάφη και τις συναφείς δραστηριότητες 3) δημιουργία κατάλληλου νομοθετικού πλαισίου το οποίο να διαχωρίζει το παραδοσιακό ναυπηγείο από το συμβατικό ναυπηγείο.

4) αναγκαιότητα δημιουργίας ειδικού καθεστώτος για τα λιμενικά τέλη στα χαρακτηρισθέντα ως παραδοσιακά σκάφη.

5) δημιουργία Μητρώου καραβομαραγκών, καρνάγιων και παραδοσιακών σκαφών, καθώς και δημιουργία ξεχωριστού νηολογίου για τα παραδοσιακά σκάφη, 6) άμεση αποσύνδεση της χρηματικής επιδότησης με τη διάλυση των αλιευτικών σκαφών και δημιουργία κατάλληλου πλαισίου για τον αποχαρακτηρισμό των σκαφών αυτών και τη δυνατότητα χρήσης τους αποκλειστικά για σκοπούς αναψυχής. (ενσωμάτωση στο νέο ΕΠΑΛ)

Ενίσχυση Εκπαίδευση 1) δημιουργία ολοκληρωμένου προγράμματος εκπαίδευσης και κατάρτισης με σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας 2) ένταξη νέων τεχνολογιών πληροφόρησης και διδασκαλίας στην παραδοσιακή καραβοναυπηγική και δημιουργία μίας ψηφιακής πλατφόρμας «εν πλω» για τη συλλογή στοιχείων και πληροφοριών

Ευαισθητοποίηση - Ενημέρωση - Διάχυση 1) δυναμική εκπροσώπηση της Ελλάδας στην Ε.Μ.H. (European Maritime Heritage), 2) αναγνώριση και ενίσχυση των δραστηριοτήτων των σχετικών ΜΚΟ και Ναυτοπροσκόπων στην διάσωση και διάδοση της παραδοσιακής ναυτικής τέχνης και στην καλλιέργεια της ναυτοσύνης 3) ανάγκη πληροφόρησης και ευαισθητοποίησης των τοπικών κοινωνιών και του επιχειρηματικού κόσμου –με έμφαση στο κλάδο της ναυτιλίας- για την αξία των παραδοσιακών σκαφών, ως μέσο διατήρησης της ναυτικής μας παράδοσης και την αναγκαιότητα της διάσωσης μέσω της ένταξης συγκεκριμένων δράσεων στα προγράμματα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (Ε.Κ.Ε.) τους.

4) Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας στο κλάδο, με τη χρήση τεχνικών προβολής και προώθησης που αξιοποιούν την ιστορία της παράδοσης (story telling) 56 Περιπλους

Τα σχολεία Tο στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος

Εκπαιδευτικά προγράμματα

13ο Δημ. Ιλίου Α´ Δημοτικού. 20/03/2014.

58 Περιπλους

Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος απετέλεσε το πρώτο ναυτικό μουσείο της χώρας, που οργάνωσε, ήδη, από το 1993 μια σειρά εκπαιδευτικών προγραμμάτων με τον γενικό τίτλο «Οι Δρόμοι της θάλασσας». Από τότε μέχρι και σήμερα με κάποιες αλλαγές προς την κατεύθυνση της ανανέωσης και της επικαιροποίησης τους να λειτουργούν αδιάλειπτα και με μεγάλη επιτυχία, καθώς χρόνο με το χρόνο οι συμμετοχές των σχολείων όχι μόνο δεν μειώνονται αλλά αυξάνονται. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Μουσείου πραγματοποιούνται στους χώρους της μόνιμης έκθεσης και απευθύνονται σε μαθητές της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στόχοι των εκπαιδευτικών αυτών προγραμμάτων είναι: • Ν α έρθουν τα παιδιά σε επαφή με την ναυτική παράδοση και ιστορία και να μελετήσουν τη δημιουργία, ανάπτυξη και εξέλιξη της ελληνικής ναυτιλίας σε συνάρτηση με τις κοινωνικές, οικονομικές και τεχνολογικές παραμέτρους.

• Ν α κατανοήσουν και να ερμηνεύσουν τις ναυτικές δραστηριότητες του ανθρώπου από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας.

• Να συνειδητοποιήσουν τη σημασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και την ανάγκη προστασίας του για την ισορροπία του οικολογικού συστήματος.

• Να γνωρίσουν τον τρόπο κατασκευής και τις λειτουργίες των πλοίων και των ναυτικών οργάνων, την εξέλιξη τους, καθώς και το τρόπο ζωής των ναυτικών και τα ταξίδια τους.

• Να εκφραστούν και να ανακαλύψουν με τρόπο δημιουργικό τους δρόμους της θάλασσας.

• Να γίνουν τα παιδιά ενεργοί επισκέπτες, να εμπλουτιστούν οι γνώσεις τους, να καλλιεργηθεί η φαντασία τους, η κριτική τους ικανότητα και παρατηρητικότητα. Με την συμμετοχή στα εκπαιδευτικά προγράμματα και την βιωματική προσέγγιση των εκθεμάτων, το μουσείο μετατρέπεται για τα παιδιά σε χώρο οικείο, πεδίο δράσης και αναψυχής και η επίσκεψη σε αυτό μία ευχάριστη και εποικοδομητική γνωσιακά εμπειρία. Για κάθε πρόγραμμα υπάρχουν ειδικά σχεδιασμένα φυλλάδια για τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές, τα οποία δίνονται κατά τη διάρκεια της επίσκεψης στο Μουσείο. Εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολικές ομάδες οργανώνονται και στο πλαίσιο των περιοδικών εκθέσεων. Τα προγράμματα πραγματοποιούνται όλο το χρόνο καθημερινά εκτός Δευτέρας, Σαββάτου και Κυριακής και για τη συμμετοχή σε αυτά απαιτείται τηλεφωνική προσυνεννόηση με το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και Ξεναγήσεων.

Ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος;

ΤΙΤΛΟΣ: -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Σχολικές ομάδες: Νηπιαγωγείο • Α’ - Β’ Δημοτικού Διάρκεια προγράμματος: 1 ώρα και 15΄ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Περιεχόμενο: Μέσα από ένα παραμύθι με ήρωα ένα παιδί των προϊστορικών χρόνων παρουσιάζονται στους μαθητές οι λόγοι που οδήγησαν τον άνθρωπο να ταξιδέψει στη θάλασσα και η γένεση της ναυσιπλοΐας. Στη συνέχεια ο καπετάν Μανώλης Φουρτούνας από τη Σύρο, ναυτικός των αρχών του 19ου αιώνα, ξεναγεί τα παιδιά στον κόσμο των ιστιοφόρων. Μέσα από την ιστορία του τα παιδιά ανακαλύπτουν τη ζωή πάνω στο καράβι, την ιεραρχία του πληρώματος, τις καθημερινές ασχολίες των ναυτικών, την ενδυμασία τους, τα θαλασσινά έθιμα της εποχής, ενώ γίνεται αναφορά στις δοξασίες και τους φόβους του ανθρώπου απέναντι στη θάλασσα. Στο τέλος του προγράμματος, τα παιδιά καλούνται να κατασκευάσουν ένα μικρό ιστιοφόρο από πηλό και να του δώσουν ένα όνομα.

Ναυπηγώντας μια τριήρη

ΤΙΤΛΟΣ: -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Σχολικές ομάδες: Γ’- Δ’ Δημοτικού • Α΄ Γυμνασίου Διάρκεια προγράμματος: 1 ώρα και 30’ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Περιεχόμενο: Το πρόγραμμα εστιάζεται στον τρόπο ναυπήγησης και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μιας τριήρους, στον οικονομικό χειρισμό για την επάνδρωσή της, ενώ ιδιαίτερη αναφορά γίνεται για τη χρήση της στη ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π.χ. Παράλληλα, γίνεται η σύγκριση πολεμικών και εμπορικών πλοίων της αρχαιότητος. Στο τέλος του προγράμματος τα παιδιά καλούνται να «ταξιδέψουν» με την φαντασία τους τραβώντας κουπί σε μια τριήρη, να πάρουν μέρος σε μια ναυμαχία και να ζήσουν την εμπειρία ενός αθηναίου πολίτη που συμμετέχει ως κωπηλάτης σε μια τριήρη στην Αθήνα του 5ου αι. π. Χ.

13ο & 20ο Δημ. Κερατσινίου Α´ Δημοτικού 05/03/2014.

Περιπλους 59

Από τα πανιά στον ατμό

ΤΙΤΛΟΣ: -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Σχολικές ομάδες: Ε’ - ΣΤ’ Δημοτικού • Β΄ Γυμνασίου Διάρκεια προγράμματος: 1 ώρα και 30΄ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Περιεχόμενο: Τα παιδιά προσεγγίζουν την εξέλιξη της ναυσιπλοΐας από το κουπί στα ιστία και από τα ιστία στη μηχανή. Εξετάζεται η στενή σχέση των ναυτικών κοινοτήτων της Ελλάδος με τη ναυπήγηση των ιστιοφόρων και τις εμπορικές δραστηριότητες της θάλασσας καθώς και η συνεπακόλουθη κοινωνική και οικονομική εξέλιξη. Στη συνέχεια, καλούνται να συνειδητοποιήσουν τις αλλαγές που φέρνει η χρήση του ατμού και των μηχανών, αλλαγές που -μεταξύ άλλων - προκαλούν τον μαρασμό των κοινοτήτων αυτών. Επισημαίνεται η εισαγωγή και χρησιμοποίηση της νέας τεχνολογίας, η δημιουργία καινούργιων ναυτικών ειδικοτήτων καθώς και οι διαφορετικοί οικονομικοί συσχετισμοί που οδηγούν στην ίδρυση μεγάλων ατμοπλοϊκών εταιρειών. Στο τέλος του προγράμματος, οι μαθητές γίνονται ναύτες ενός ιστιοφόρου ή ατμόπλοιου και καταγράφουν σε μία επιστολή προς τους οικείους τους την εμπειρία τους από τη ζωή τους πάνω στο καράβι.

Πλοία του ‘21

ΤΙΤΛΟΣ: -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Σχολικές ομάδες: Ε’- ΣΤ’ Δημοτικού • Γ’ Γυμνασίου Διάρκεια προγράμματος: 1 ώρα και 30’ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Περιεχόμενο: Το πρόγραμμα εστιάζεται στα πλοία, στα πληρώματα και στη σύνθεση του ελληνικού στόλου της Επαναστάσεως του 1821. Δίνεται έμφαση στις ιστορικές και κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που οδήγησαν στη δημιουργία του, στον τρόπο πολέμου και στους ναυτικούς που διακρίθηκαν για τη δράση τους στον ναυτικό αγώνα της εποχής. Επισημαίνεται η συμβολή του στόλου στην επιτυχία του Αγώνα της Ανεξαρτησίας και η γένεση του πρώτου ελληνικού πολεμικού στόλου με εθνικό χαρακτήρα. Παράλληλα, εξετάζεται η καθημερινή ζωή των ναυτικών και η οργάνωσή της (ενδυμασία, διατροφή, αντιλήψεις, δοξασίες, προλήψεις για τη θάλασσα), η κοινωνική τους θέση καθώς και οι τρόποι ναυσιπλοΐας και τα ναυτικά όργανα της εποχής. Στο τέλος του προγράμματος τα παιδιά γίνονται ναύτες σε ένα μπρίκι της εποχής του Αγώνα και βοηθούν τον γραμματικό να συντάξει το ημερολόγιο του πλοίου.

Επίσκεψη στο ΝΜΕ 14/03/2014.

60 Περιπλους

19ο Δημ. Χαλκίδας, ΣΤ´ Δημοτικού 27/02/2014.

27ο Δημοτικό Πειραιά, Δ´ Δημοτικού 07/03/2014.

Επίσκεψη στο ΝΜΕ 14/03/2014.

Ταξιδεύοντας με το πλοίο της Κηρύνειας

ΤΙΤΛΟΣ: -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Σχολικές ομάδες: Α’ - Γ΄ Γυμνασίου Διάρκεια προγράμματος: 1 ώρα και 30’ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Περιεχόμενο: Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2001-2002. Εστιάζει στο ναυτικό εμπόριο των αρχαίων Ελλήνων, με αφορμή τα ευρήματα του σημαντικού ναυαγίου που βρέθηκε έξω από το λιμάνι της Κηρύνειας στην Κύπρο. Οι μαθητές αναβιώνουν την καθημερινότητα των αρχαίων ναυτικών κατά τη διάρκεια του τελευταίου ταξιδιού του πλοίου και αναζητούν το λόγο της βύθισής του, μέσα από τα ευρήματα που ανέσυραν οι αρχαιολόγοι από το βυθό της θάλασσας.

Περιπλους 61

6ο Δημοτικό Π. Φαλήρου 14/03/2014, Β´ Δημοτικού.

1ο Δημ. Παλαιού Ψυχικού.

Ένα μπαούλο γεμάτο ιστορία: Βαλκανικοί πόλεμοι 1912-1913

ΤΙΤΛΟΣ: -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Σχολικές ομάδες: ΣΤ’ Δημοτικού Διάρκεια προγράμματος: 1 ώρα και 30΄ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Περιεχόμενο: Μέσα από την ιστορία δύο παιδιών που ανακαλύπτουν ένα παλιό μπαούλο στην αποθήκη του σπιτιού τους, το οποίο περιέχει προσωπικά αντικείμενα και ενθυμήματα (στολή, φωτογραφίες, επιστολές, ημερολόγιο...) του προπάππου τους, που πολέμησε στους Βαλκανικούς πολέμους, οι μαθητές έχουν την ευκαρία να ταξιδέψουν στο χρόνο και να ξεδιπλώσουν τα γεγονότα εκείνης της περιόδου.

Νηπιαγωγείο Λίλιαν Λύκου.14/03/2014.

62 Περιπλους

2ο Γυμνάσιο Καισαριανής, Γ´ Γυμνασίου, 27/02/2014.

Περιπλους 63

Θ’ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΜΟΥΣΕΙΩΝ «Πλοία μνημεία της ελληνικής ναυτικής παράδοσης και μουσειακή πραγματικότητα» ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΛΩΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ «ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΒΕΡΩΦ

Η

Συντονιστική Επιτροπή των ελληνικών Ναυτικών Μουσείων αποτελούμενη από την Πρόεδρο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, τον Πρόεδρο του Ναυτικού Μουσείου Κρήτης Αρχιπλοίαρχο Π.Ν. (εα) κ. Μανώλη Πετράκη και την Διευθύντρια του Ιστορικού Αρχείου-Ναυτικού Μουσείου Ύδρας Δρ. Κωνσταντίνα Αδαμοπούλου, προγραμματίζει την διοργάνωση του Θ΄ Πανελληνίου Συνεδρίου Ναυτικών Μουσείων με ειδικό θέμα: «Πλοία μνημεία της ελληνικής ναυτικής παράδοσης και μουσειακή πραγματικότητα.» Το συνέδριο θα πραγματοποιηθεί στις 9 & 10 Μαΐου 2014 με τη συνεργασία του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και του πλωτού ναυτικού μουσείου «Γεώργιος Αβέρωφ». Το πρώτο συνέδριο των Ναυτικών Μουσείων διοργανώθηκε το 1996 και έκτοτε καθιερώθηκε η πραγματοποίηση του ανά διετία. Στόχος των συνεδρίων αυτών είναι η ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ των ελληνικών Ναυτικών Μουσείων για τη χάραξη μιας κοινής μουσειακής πολιτικής στους τομείς της μελέτης, διάσωσης και προβολής της ναυτικής ιστορίας και παράδοσης. Παράλληλα, έχει γίνει θεσμός στα συνέδρια μας, εκτός από την παρουσίαση των πεπραγμένων των ελληνικών ναυτικών πολιτιστικών οργανισμών και φορέων που μετέχουν, να αναπτύσσεται ένα ειδικό θέμα, πάντοτε σχετικό με τη ναυτική ιστορία και πολιτιστική παράδοση. Με αυτό τον τρόπο ενισχύεται ο επιμορφωτικός και ενημερωτικός χαρακτήρας των συνεδρίων μας. Οι εργασίες θα ξεκινήσουν στις 9:00 το πρωί της Παρασκευής 9 Μαΐου, στην αίθουσα διαλέξεων του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, όπου θα μιλήσουν ο δρ Λαογραφίας κος Ιωάννης Δρίνης από το Υπουργείο Πολιτισμού, ο δρ Ιστορίας της Ναυπηγικής κος Κωνσταντίνος Δαμιανίδης, ο Διευθυντής του πλωτού Ναυτικού Μουσείου «Γ. Αβέρωφ» Πλωτάρχης κος Παναγιώτης Τριπόντικας ΠΝ, η δρ.

64 Περιπλους

Πειραιάς-Παλαιό Φάληρο

9 & 10 Μαΐου 2014

Αγγελική Σίμωσι Προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, η κα Αικατερίνη Δρακοπούλου Πρόεδρος του ΝΜ Αιγαίου και ιδιοκτήτρια των πλωτών μουσείων «Θαλής ο Μιλήσιος» και πέραμα «Ευαγγελίστρια», ο υπεύθυνος για το νεοϊδρυθέν πλωτό μουσείο επιχειρηματικότητας, ακτοπλοϊκό «Νεράιδα», ο κος Νικόλαος Ρηγινός ιδιοκτήτης του παραδοσιακού περάματος «Φανερωμένη» και ο πρόεδρος της ελληνικής αντιπροσωπείας στην διεθνή ένωση European Maritime Heritage κος Νικόλαος Βλαβιανός. Το απόγευμα της ίδιας μέρας οι εκπρόσωποι 15 ναυτικών μουσείων και πολιτιστικών φορέων από όλη την Ελλάδα θα κάνουν ανακοινώσεις σχετικά με τις δραστηριότητες των ιδρυμάτων τους στο πλωτό ναυτικό μουσείο θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ». Το Σάββατο 10 Μαΐου προγραμματίζονται επισκέψεις των συνέδρων στα πλωτά ναυτικά μουσείο “Ελλάς λίμπερτυ» και «Νεράιδα».

Διεθνής Hμέρα Μουσείων

-------------------------------------------------------------------------------

18 Μαΐου 2014

Τ

ο Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM), στην προσπάθειά του να αναδείξει τον ρόλο των μουσείων στη σύγχρονη κοινωνία, καθιέρωσε από το 1977 τη 18η Μαΐου ως Διεθνή Ημέρα Μουσείων. Το μήνυμα αυτής της επετείου είναι να γίνουν τα μουσεία φορείς πολιτισμικών ανταλλαγών «με σκοπό την ανάπτυξη της μόρφωσης, την αμοιβαία κατανόηση και τη συνεργασία μεταξύ των λαών». Κάθε χρόνο, παράλληλα με το γενικότερο μήνυμα του εορτασμού, προβάλλεται σ’ όλες τις χώρες-μέλη του ICOM, με ομιλίες και άλλες εκδηλώσεις, ένα ειδικό θέμα που συνδέεται με τα μουσεία και τον πολιτισμό. Με την ευκαιρία του εορτασμού, το Ελληνικό Τμήμα του ICOM διοργανώνει τον μήνα Μάιο ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις σ’ ολόκληρη την Ελλάδα. Τη 18η Μαΐου, ημέρα του εορτασμού, η είσοδος είναι ελεύθερη σε όλα τα μουσεία. Το προτεινόμενο θέμα για το 2014 είναι: «Οι συλλογές των μουσείων μας ενώνουν» και μας θυμίζει ότι τα μουσεία είναι ζωντανοί οργανισμοί που βοηθούν στη δημιουργία δεσμών μεταξύ των επισκεπτών, των γενεών και των πολιτισμών παντού στον κόσμο. Το μουσείο είναι ένας οργανισμός που διατηρεί

66 Περιπλους

Οι συλλογές των μουσείων μας ενώνουν και κοινωνεί το παρελθόν, ενώ βρίσκεται σταθερά στο παρόν. Αποτελεί το συνδετικό κρίκο μεταξύ των γενεών, αφού επιτρέπει στις παρούσες και τις μελλοντικές γενιές να κατανοήσουν καλύτερα τις ρίζες και την ιστορία τους. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος τιμά και συμμετέχει στον εορτασμό με την διοργάνωση δωρεάν ξεναγήσεων στις μόνιμες συλλογές του, το Σάββατο 17 Μαΐου και ώρες 11.00 και 12.00. Την ίδια μέρα η είσοδος για το κοινό θα είναι ελεύθερη. Για την καλύτερη εξυπηρέτηση του κοινού παρακαλούμε να προηγηθεί τηλεφωνική δήλωση συμμετοχής (τηλ: 2104516822). Ώρες λειτουργίας του μουσείου 9.00-14.00.

25 % savings on service costs with the A200-L? Absolutely.

With our new A200-L generation of single-stage turbochargers for low-speed two-stroke engines, we’ve created a product with a better compressor stage that increases volume flow and pressure ratio. With A200-L’s compact, efficient design, a smaller turbocharger can be used on a wide range of two-stroke engines, which means a potential savings of 25 % on service costs. And this next generation is just as reliable as previous generations. Add to these immediate savings more long-term benefits, such as greater savings on fuel and total cost of ownership, and you have the kind of cutting-edge turbocharger that you as ABB customers have come to expect. www.abb.com/turbocharging

ABB SA Marine & Turbocharging 13th km Athens-Korinth National Road 12462 Skaramagkas Phone: +30 210 42 12 600 E-mail: turbo@gr.abb.com

ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗΣ

ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Τ

ον Γιάννη Μαραγκουδάκη τον γνωρίζαμε όλοι ως εκλεκτό φίλο, ως έναν από τους πλέον πεπειραμένους και ικανούς έλληνες ιστιοπλόους, ως Πρόεδρο του ΠΟΙΑΘ (Πανελλήνιος Όμιλος Ιστιοπλοΐας Ανοικτής Θαλάσσης), ως ημι-ισόβιο μέλος του Δ.Σ. της ΕΘΕ (Ελληνικής Θαλασσίας Ένωσης), αλλά όλοι ξεχνάγαμε ότι ο αγαπητός Γιάννης είναι επίσης επιστήμονας απόφοιτος του Πολυτεχνείου, της Σχολής Μηχανολόγων-Ηλεκτρολόγων. Το βιβλίο του «Ναυτικές Επικοινωνίες» ήρθε ακριβώς να μας θυμίσει αυτή του την ιδιότητα και να αποδείξει για μια ακόμη φορά, πως ο άξιος άνθρωπος έχει αξιόλογα επιτεύγματα με ό,τιδήποτε κι αν ασχοληθεί. Το βιβλίο του Γιάννη αποτελεί μια επιτομή της ιστορικής και τεχνικής εξέλιξης των επικοινωνιών από τα μέσα του 18ου αιώνα μέχρι τις μέρες μας. Ξεκινώντας από τη θεωρία διάδοσης των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων και τις εξισώσεις του Maxwell, διεξέρχεται με τρόπο εύληπτο και κατανοητό ακόμη και για μη ειδικούς και φτάνει στο σημερινό μπλεγμένο και πολυσχιδές περιβάλλον των πολλών εναλλακτικών δικτύων επικοινωνίας που καλύπτουν τη συνεννόηση των πλοίων στη θάλασσα. Για τους ειδικούς είναι ένα καλό εγχειρίδιο υπόμνησης για το πως φτάσαμε στις δορυφορικές επικοινωνίες. Για τους μη ειδικούς είναι ένας καλός οδηγός που σε παίρνει από το χέρι και σε περπατά από την αρχική θεωρητική προσέγγιση, μέσα στο λαβύρινθο των σημερινών τεχνολογικών δυνατότήτων, που καθιστούν το επάγγελμα του ναυτικού επιστημονικότερο και ασφαλέστερο. Δεν είναι λιγότερης αξίας τα Παραρτήματα του βιβλίου που περιέχουν ορισμένους κανονισμούς του IMO (International Maritime Organization) καθώς και όλα τα στοιχεία για τις επικοινωνίες που αφορούν την περιοχή της Μεσογείου, του Ευξείνου και της Κασπίας. Πρόκειται ασφαλώς για ένα πολύτιμο βοήθημα για ναυτικούς και ιστιοπλόους και ένα κόσμημα για τη βιβλιοθήκη του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

Δώρησαν στη βιβλιοθήκη του Μουσείου και ευχαριστούμε θερμά τους:  Κύριον Αντώνιο Παπαδημητρίου: «Αριστουργήματα Αρχαίας Ελληνικής Γλυπτικής» της Φ. Ζαφειροπούλου.  Κύριον Παναγιώτη Σπυρόπουλο: «Νοσταλγία:Από τα Liberty στον 21ο αιώνα» Α’ τόμος 1950-1960, του Π. Σπυρόπουλου.  Κύριον Αυγουστή Μπάλκα: «Ναυτιλιακές Συναντήσεις Άνδρου. Β’ Ναυτιλιακή Συνάντηση: Ποιότητα στη σύγχρονη Ναυτιλία»  Κύριον Γεώργιο Χάλαρη: «Proceedings» (January-February, & AprilOctober) 2013, “Naval History” April 2013, “Warship World” March/ April, May/June, July/August, Sept./October 2013  Κύριον Ανδρέα Μαρτίνο: «Minerva maritime collection: Core collection-Meletis Methenitis”  Κύριον Ιωάννη Κατσαβό: «Μήτρος Δεληγιώργης: 1788-1860. Ο αδιάφθορος άνθρωπος και ο αξιοσέβαστος αγωνιστής» του Νικ. Κολόμβα.  Κύριον Νικόλαο Μανταδάκη: 1) «Ναυτική Γεωγραφία» Κ.Κοντογιάννη, 2) «The naval front» by Gordon Maxwell, 3). “United States Naval Institute. Proceedings” 1940, 4) “Basic enlisted submarine text” Part 1., 5) “Almanacco Navale”, 1939, 6) «Χειρόγραφες σημειώσεις αντιγραφέντων σημάτων από Σχ. Πολέμου. 7) «Προσωρινός κανονισμός αποβάσεων» μέρος Α’,1915.  Κύριον Γεώργιο Ανωμερίτη: α) «Άγιος Νικόλαος Πειραιά: Η εκκλησία της ναυτιλίας και των ναυτικών», β) «Ο Βρεττάκος του Πειραιά και η Καλλιόπη Βρεττάκου-Αποστολίδου» του Γ. Ανωμερίτη  Κύριον Επαμεινώνδα Καρβέλη: «Φύλλα ιστορίας: από τη ναυτική παράδοση του Αιτωλικού και τα ομοιώματα πλοίων του Δ. Μάρα»  Κυρία Μάρω Δήμου: «Εικόνες μνήμης: Διηγήματα και ποιήματα» της Μ. Δήμου.  Κύριον Αντώνιο Αντωνίου: «Wooden Greek Boats of the Past and Modern Times»  Κύριον Δημήτριο Πολέμη: «Ημερολόγιο του Συνδέσμου Στενιωτών Άνδρου 2014» (2 αντ.)  Μορφωτικός και Εκπολιτιστικός Σύλλογος Κύμης: «Ημερολόγιο 2014: Ευλαβείας και ωραιότητος χάριν. Εκκλησιαστική τέχνη της Κύμης»  Κυρίαν Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη: α) «Η Κρητικοπούλα» του Χατζή-Μιχάλη Γιάνναρη, β) «Πλούς εν τρικυμία» του Β.Χαρλαύτη.  Κύριον Γεώργιο Γιαγκάκη: 1. «Ίμβρος»:2012-2013 (τευχ. 108112). 2. Banco de Cabo Verde: Relatorio Annual 2003, 2004, 2005, 2008, 2010. 3. «Τhe Central Bank of the Bahamas: Quarterly Economic Review» 2011, Νο 1,2,3,4. 4. Banco de Cabo Verde: Boletim de Estatisticas 1990-2000, 2007 (No 2,3,4). 5. Banco de Cabo Verde:

68 Περιπλους

      



Indicadores Economicos & Financeiros, 2009 (No 2 2007(No 2,3,4). 6.

Maldives Monetary Authority: Annual Report, 2005, 2006. 7. Statistical Abstract 2008. Republic of Cyprus. 8. «Συγκεντρωτικοί πληθυσμιακοί (κατά νησί) πίνακες της ελληνικής πολυνησίας 1896-2011» του Γ. Γιαγκάκη (φυλλάδιο σε 40 αντίτυπα).

Κύριον Ιωάννη Μαραγκουδάκη: «Ναυτικές επικοινωνίες» του Ι. Μαραγκουδάκη

Κύριον Βασίλειο Χαρλαύτη: «Λυκόφως» του Β. Χαρλαύτη

Κυρία Μπαλαμπανέρη-Ξάνθη, Β.Μ. «Πολεμικό Μουσείο 2010: Εικαστικές Πολεμικές Ανταποκρίσεις Θάλεια Φλωρά-Καραβία, 50 χρόνια από το θάνατό της»

Κύριον Νικόλαο Κοτζιαμάνη: α) «Ο αδριάντας του Εθνάρχη» β) «Γρηγόρης Αυξεντίου: Ο ήρωας του Μαχαιρά και ο ανδριάντας του»

Κύριον Σπύρο Χαραμή: α) «Φλογισμένα Πέλαγα» Σπ. Μελά, β) «Το Ναυτικόν μας: κατά την προπολεμικήν και πολεμικήν περίοδον 1936-41» Ιππ. Παπαβασιλείου.

Κύριον Ηλία Λαδά: α) «Το εγχειρίδιο του Αρμενιστή» β) «Ακτοπλοϊκή Ναυτιλία» του Ηλ. Λαδά

Κύριον Ηλία Νταλούμη: 1. Ο Αξιωματικός Λάμπρος Κατσώνης. Π. Στάμου, 2. Ο πόλεμος των ελιγμών. Hooker,Richard, 3. Τα μυστικά αρχεία του Γερμανικού Υπουργείου Εξωτερικών για την Τουρκία. Ηλιάδης, Μάνος, 4. Οι πηγές του Βόλγα. Malaparte, Curzio. 5. Πόλεμος. Από τη μάχη του Μάρνη έως το Ιράκ. Martin van Creveld.

6. Γεωπολιτική. Μάζης, Ιωάννης, 7. Ο Λάμπρος Κατσώνης. Γιούρι Πριάχιν.

8. Συμμαχία. Ρούσβελτ-Στάλιν-Τσώρτσιλ. Jonathan, Fenby. 9. Οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις στην υπηρεσία της ειρήνης. 10. Ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος στη Μέση Ανατολή. Roger Ford. 11. Διπλωματικές Ιστορίες. Οικονομίδης, Γιάγκος 12. Ιράκ. Το ολίσθημα του Τσώρτσιλ. Christopher Catherwood. 13. Σόλο πορεία. Roald Dahl. 14. Το Κυπριακό με το βλέμμα των ξένων. Α. Στεργίου. 15. Οι θεοί του πολέμου. Αλέξανδρος Μπούφεσης. 16. Τουρκία η ανεπιθύμητη. Γ. Δουδούμης. 17. Χωρίς ιππείς. Φραγκούλης Φράγκος Rolls-Royce. 1904-2004 a century of innovation.

18. Above the rest. Eurofighter typhoon. 19. Ολυμπιακοί αγώνες. Αθήνα 2004. Σπ. Μπρέκης. 20. Δίκαιοι και άδικοι πόλεμοι. Michael Walzer. 21.

Waffen SS και επιχείρηση «Nordwind». Wolf Joepf. 22. Μαφία και Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Tim Newark. 23. Καμικάζι. M.G. Sheftall. 24. Από το Μαραθώνα στις Πλαταιές. Philip de Souza. 25. Από τον Σπυρίδωνα Τρικούπη έως τον Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα. 26. «Η καθ’ ημάς θάλασσα»

Ένωσις Ελλήνων Εφοπλιστών: «Ετήσια Έκθεση της Ένωσης για το έτος 2012-2013»

Δρ νικολαοσ αγγελιδησ

ΣΤΟΝ ΠΗΓΑΙΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΕΡΥΝΕΙΑ

Ο

Δόκτωρ Νικόλαος Αγγελίδης μας έστειλε για τη βιβλιοθήκη του Μουσείου το βιβλίο του «Στον πηγαιμό για την Κερύνεια» Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα, όχι ακριβώς αυτοβιογραφία, που περιγράφει την παράνομη, κατά το Διεθνές Δίκαιο, εισβολή των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων στην Κύπρο το καλοκαίρι του 1974 και την έκτοτε κατοχή δια των όπλων του 40% της Κυπριακής επικράτειας, όπως θα τη βίωνε ένα παιδάκι οκτώ ετών, που ζούσε, τότε, στην Κυρήνεια και όπως την ζει σήμερα ένας ώριμος άντρας. Το βιβλίο είναι μι α τριλογία που περιλαμβάνει τρία αλληλοδιάδοχα βιβλία με χρονική συνοχή και συνέχεια. Το πρώτο ήταν η μεγάλη έξοδος των Κυπρίων που έφευγαν από τα μέρη που εκδηλώθηκε η εισβολή και βάδιζαν πανικόβλητοι σαν αγέλη προς νότο, προς μέρη ασφαλέστερα να γλιτώσουν από το τούρκικο μαχαίρι. Ένα ποτάμι από εξαθλιωμένους και εξαντλημένους πρόσφυγες που κινείτο στους δρόμους και τα μονοπάτια να ξεφύγουν από τη φρίκη του πολέμου. Έφευγαν από τα χωριά τους, απ’ τη δική τους γη, τους συγγενείς, τα σπίτια, τους δικούς τους, ακόμα κι απ’ τους νεκρούς τους. Σκηνές ανείπωτης φρίκης από τη σκληρότητα του πολέμου, αλλά και εκδηλώσεις αλτρουισμού που προκαλούν θαυμασμό και αποδεικνύουν πως και στις χειρότερες στιγμές πανικού, η σπίθα της ανθρωπιάς δεν αφήνει τον άνθρωπο να μεταβληθεί σε ζώο. Οι δυσκολίες των πρώτων καταυλισμών, αλλά και η ελπίδα της ζωής που άνθισε και πάλι μέσα στα πρόχειρα αντίσκηνα που στέγασαν τις εκατοντάδες χιλιάδες των προσφύγων. Η δραματική σκηνή της δολοφονίας του παππού του συγγραφέα από τούρκους στρατιώτες, θύμισε την μετέπειτα απίστευτη θυσία του Σολωμού Σολωμού από το Παραλίμνι, τον Αύγουστο του 1996 και αναβίωσε σκηνή αρχαιοελληνικής τραγωδίας, κλείνοντας τον κύκλο του πρώτου βιβλίου. Η ζωή στους καταυλισμούς των εκτοπισμένων δίπλα σε χωριά μόνιμων κατοίκων είναι το θέμα του δεύτερου βιβλίου. Καθώς ο χρόνος περνάει και η εντύπωση του πολέμου μένει πίσω αναπτύσσονται αναπόφευκτες τριβές στις πληθυσμιακές ομάδες που δημιουργούνται από την καθημερινή ρουτίνα. Οι εκτοπισμένοι ζουν στα αντίσκηνα ή τα πρόχειρα παραπήγματα με το όραμα να ξαναγυρίσουν στα σπίτια τους, ενώ οι ντόπιοι αναπόδραστα τους αντιμετωπίζουν σαν παρείσακτους. Σκηνές άγριας Δύσης διαδραματίζονται δίπλα στο ελληνοτουρκικό

σύνορο με γλυκιά εξέλιξη, ανάλογη με την πραότητα του κλίματος, των ανθρώπων, της ψυχής και του πολιτισμού τους. Δίπλα στα χωριά, αντικριστά στις βουνοκορφές, τα φυλάκια, ελληνικό και τούρκικο, επισημαίνουν την ύπαρξη ενός συνόρου αφύσικου και άδικου, σαν μαχαιριά, που χωρίζει και πληγώνει το νησί. Η προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο του Στρασβούργου είναι το θέμα του τρίτου βιβλίου. Αιτία οι πράξεις του τουρκικού κράτους που στην ουσία απαγορεύουν τη χρήση και εκμετάλλευση των ελληνικών περιουσιών στα κατεχόμενα από τους νόμιμους ιδιοκτήτες τους. Η επιμονή των εκτοπισμένων να θυμούνται και να επιδιώκουν την επιστροφή στα μέρη τους αποδεικνύεται πολύ ενοχλητική για το τουρκικό κράτος, το οποίο μεταχειρίζεται όλα τα ύπουλα μέσα των μυστικών του υπηρεσιών για να αποτρέψει μια καταδικαστική απόφαση του δικαστηρίου που θα το εκθέσει στη διεθνή κοινότητα. Τέλος το άρωμα από ένα ρομάντζο επισφραγίζει την ανθρώπινη διάσταση των πρωταγωνιστών κι έρχεται να θυμίσει πως η ανθρώπινη προσέγγιση ξεπερνά τα τεχνητά διαχωριστικά όρια των κρατών και των εθνοτήτων. Η τελική δικαίωση έρχεται με την ευνοϊκή απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που καταρρίπτει όλα τα τουρκικά επιχειρήματα και εμφανίζει την Τουρκία αδικοπραγούσα και γυμνή από νομιμοφανή προσχήματα. Η ιστορία του Κυπριακού προβλήματος κλεισμένη μέσα στα πλαίσια ενός ιστορικού μυθιστορήματος. Εκείνο που εκπλήσσει και προξενεί εντύπωση είναι η δύναμη της έκφρασης, η περιγραφική ικανότητα και η εξαιρετική χρήση της Κυπριακής καθημερινής γλώσσας. Ο γιατρός συγγραφέας αποδεικνύεται ένας μεστός, ευφάνταστος και ολοκληρωμένος λογοτέχνης. Γιάννης Παλούμπης

Περιοδικά & έντυπα που εστάλησαν στο ΝΜΕ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ

1. SHIPPING. International Monthly Review 2. ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ (τ. 964) 3. ΙΣΤΙΟΠΛΟΪΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ (τ. 110) 4. ΝΑΥΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ (τ. 166,167) 5. ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ (τ. 125 ) 6. ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ 7. ΣΠΕΤΣΙΩΤΙΚΗ ΗΧΩ 8. ΗΧΩ ΤΗΣ ΠΕΣΜΕΝ (τ. 158 ) 9. ΛΙΜΕΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ (τ. 96) 10. ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΠΕΜΜΕΚΕΝ 11. ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ (τ. 586) 12. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ (τ. 106) 13. ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΟΡΟΣΗΜΟ (τ. 45 ) 14. SIGNALS – AUSTRALIAN NATIONAL MARITIME MUSEUM 15. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 16. ΑΝΟΙΧΤΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ (Νο 90) 17. Ο Απόμαχος πλοίαρχος (97).

18. ΒΙΒΛΙΟΦΙΛΙΑ (τ. 143)

70 Περιπλους

19. ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΙ ΑΠΟΗΧΟΙ (τ. 119) 20. Η ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Ι.ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ.

21. ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ 22. ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ

1. ΚΑΣΤΕΛΛΑ 2. ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΝ ΦΩΣ 3. ΝΕΑ του Σ.Α.Σ.Μ.Υ.Ν.

4. Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΙΩΤΩΝ 5. ΚΡΗΤΙΚΑ ΝΕΑ 6. ΕΦΕΔΡΙΚΑ ΝΕΑ 7. Η ΦΛΟΓΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ.

8. ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΒΡΟΝΤΑΔΟΥ 9. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ ΦΩΝΗ 10. ΚΡΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ 11. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ 12. ΜΙΚΡΟΣ ΡΩΜΗΟΣ. ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ-ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΒΟΥΡΟΥ – ΕΥΤΑΞΙΑ.

Hìåñïëüãéï Ìïõóåßïõ ΕΤΗΣΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ | 30 Μαρτίου 2014 Την Κυριακή 30 Μαρτίου 2014 πραγματοποιήθηκε η ετήσια Γενική Συνέλευση των μελών του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Η Πρόεδρος κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου χαιρετίζοντας τους παρισταμένους αναφέρθηκε στις εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν στο μουσείο τους προσεχείς μήνες. Ο Γενικός Γραμματέας του Δ.Σ Αντιναύαρχος ΠΝ εα κος Τιμόθεος Μασούρας εκφώνησε την λογοδοσία των πεπραγμένων του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος για το 2013 και στην συνέχεια η Πρόεδρος παρουσίασε τον Οικονομικό Απολογισμό του προηγούμενου Έτους και τον Προϋπολογισμό του 2014.

Λογοδοσία πεπραγμένων Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος για το 2013 Πριν παρουσιάσω τους διαφόρους τομείς των δραστηριοτήτων του Μουσείου θα ήθελα να αναφέρω ονομαστικά τα εκλεκτά μέλη μας που έφυγαν το 2013, αφήνοντας το δικό τους αποτύπωμα στη μακρόχρονη πορεία του πολιτιστικού μας φορέα: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

1. Δαμβέργης Νικόλαος (1983) 2. Κατσίκης Ιωάννης (1988) 3. Κατωπόδης Θωμάς (2007) 4. Κωστάρας Νικόλαος (2010)

5. Παρασκευάς Γεώργιος (2002) 6. Πετρόπουλος Αριστείδης (1994) 7. Ρεσβάνης Κωνσταντίνος (2000) 8. Τζιβάρας Ανδρέας (2006)

Η μνήμη τους ας μένει πάντα κοντά μας...

Στις 13 & 14 Ιουνίου φιλοξενήθηκε στο χώρο του Μουσείου το Γ’ Ναυτιλιακό Συνέδριο Στις 3 Φεβρουαρίου τιμήθηκε η Πρόεδρος “Ετησίες”. Το συνέδριο που διοργάνωσε η του Ναυτικού Μουσείου για την προσφο“VAPORIA MARINE” είχε ως σκοπό να συζηρά της στην κοινωνία από την εφημερίδα τηθούν και να αναλυθούν τα προβλήματα «Φωνή των Περαιωτών», τον Πολιτιστικός και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ελκαι Κοινωνικός Σύλλογος «Εν Πλω» και τη ληνική εμπορική ναυτιλία διεθνώς και στην Σχολή Χορού «ΑΜΑΓΑΛΜΑ». Ελλάδα σήμερα. Το Συνέδριο ήταν υπό την Στις 6 Απριλίου το Ναυτικό Μουσείο οργάαιγίδα του Υπουργείου Ναυτιλίας και Αιγαίνωσε, ύστερα από πρωτοβουλία της Ελληου, του Ναυτικού Μουσείου και των Δήμων νικής κλάσεως Dragon, τον 1ο ετήσιο αγώνα Κηφισιάς και Άνδρου. σκαφών Dragon, με την επωνυμία «ΝΑΥΣτις 28 και 29 Σεπτεμβρίου το Μουσείο συμΤΟΣΥΝΗ» και θεσμοθέτησε ένα ιστορικό μετείχε στον εορτασμό των Ευρωπαϊκών αθλητικό κύπελλο, συγκεκριμένα του Θ/Κ Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς που φέΑΒΕΡΩΦ, ως επαμειβόμενο στον εκάστοτε τος είχε ως τίτλο «Τα πρόσωπα του Χρόνου» νικητή. Στο αγώνα έλαβαν μέρος 6 σκάφη, με τον σχεδιασμό επετειακού εκπαιδευτικού ενώ τα μέλη και οι φίλοι του Μουσείου είχαν προγράμματος και την πραγματοποίηση την ευκαιρία να δουν τον αγώνα από τη βεΗ Πρόεδρος κα Αναστασία δωρεά ξεναγήσεων. Το θέμα του εορτασμού ράντα του ΝΟΕ αλλά και να κατέβουν στον Αναγνωστοπούλου - Παλούμπη στο βήμα. προσεγγίστηκε από τη ναυτική πλευρά καΝεώσοικο του Ν.Ο.Ε., να παρακολουθήσουν την έναρξη του αγώνα και να συνομιλήσουν με τους αθλητές. Την θώς δόθηκε έμφαση στα ναυτικά όργανα υπολογισμού του χρόνου επομένη, στις 7 Απριλίου, και μετά την ετήσια Γενική Συνέλευση του και την εφαρμογή τους στη ναυσιπλοΐα. Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος έγινε η απονομή των επάθλων στους Από τις 10 Οκτωβρίου 2013 έως τις 5 Ιανουαρίου 2014 το Μουσείο συμμετείχε στην έκθεση «Ελληνικές Θάλασσες. Ένα φωτογραφικό νικητές. Στις 18 Μαΐου το Μουσείο συμμετείχε στον εορτασμό της Διεθνούς ταξίδι μέσα στο χρόνο» με τον δανεισμό φωτογραφιών από το αρΗμέρας Μουσείων, που είχε ως θέμα «Μουσεία: Μνήμη + δημιουρ- χείο του. Μέρος της έκθεσης, επίσης, παρουσιάζεται στο Ζάππειο γικότητα= Κοινωνική αλλαγή» με την προσφορά δωρεάν ξεναγήσε- Μέγαρο στο πλαίσιο της ελληνικής προεδρίας. Στις 13 Οκτωβρίου 2013 οργανώθηκε προς τιμή της Ελληνικής ων στην μόνιμη έκθεση του Μουσείου. Από 3 έως 7 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε στο χώρο του Μουσείου το Εμπορικής Ναυτιλίας ο 1ος αγώνας ιστιοπλοϊκών Κλασσικών σκα3ο Διεθνές Σεμινάριο της IALA (International Association of Marine φών στον Φαληρικό όρμο με την ονομασία «Κύπελλο Ελληνικής Aids to Navigation and Lighthouse Authorities) με τίτλο «Διατήρη- Ναυτιλίας» και θεσμοθετήθηκε επαμειβόμενο αργυρό έπαθλο στον ση των Παραδοσιακών Φάρων», σε συνεργασία με την Υπηρεσία εκάστοτε νικητή. Για την αρτιότερη επίτευξη του όλου εγχειρήμαΦάρων του Πολεμικού Ναυτικού, υπό την αιγίδα του Αριστοτελείου τος εκλήθησαν και αποδέχθηκαν να προσφέρουν την συνδρομή Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος και την τεχνογνωσία τους, δύο από τους μεγαλύτερους Ναυτικούς και του «Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη». Κατά τη διάρκεια του Ομίλους της χώρας μας. Ο Ναυτικός Όμιλος Ελλάδος και ο Ναυτιέγιναν συνολικά 35 ανακοινώσεις οι οποίες πραγματεύτηκαν θέμα- κός Όμιλος Παλαιού Φαλήρου. Στον αγώνα έλαβαν μέρος 8 κλαστα που αφορούσαν την αναστήλωση, διατήρηση και αξιοποίηση σικά σκάφη μερικά εκ των οποίων ήταν άνω των 30 μέτρων. Τον πετρόκτιστων φάρων από όλο τον κόσμο. αγώνα παρακολούθησαν από τις εγκαταστάσεις του Ναυτικού 72 Περιπλους

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟΥ Ομίλου Ελλάδος, Πολιτικές και Δημοτικές αρχές, διάφοροι θεσμικοί παράγοντες καθώς και πολλά μέλη και φίλοι του Μουσείου. Στις 26 Φεβρουαρίου έγινε η απονομή των επάθλων στους νικητές. Από τις 23 Οκτωβρίου ως τις 22 Νοεμβρίου του 2012 το Ναυτικό Μουσείο πραγματοποίησε σε συνεργασία με την Ελληνική Ένωση Προστασίας Θαλασσίου Περιβάλλοντος (Helmepa) έκθεση παιδικής ζωγραφικής με τίτλο: «Αρμενίζοντας σε καθαρές, γαλάζιες θάλασσες». Η έκθεση περιελάμβανε 56 ομαδικά έργα 920 μαθητών, 5 έως 13 ετών, από 30 πόλεις, χωριά και νησιά της πατρίδας μας που πήραν μέρος στους ετήσιους Διαγωνισμούς του προγράμματος «Παιδική HELMEPA» μεταξύ 2006 και 2013. Στόχος των συνδιοργανωτών φορέων ήταν να προβληθεί η σύνδεση της ελληνικής ναυτικής παράδοσης και θαλασσινής ιστορίας με την περιβαλλοντική ευαισθησία της νέας γενιάς. Η έκθεση αποτέλεσε πόλο έλξης μεγάλου αριθμού κυρίως μικρών επισκεπτών που με την καθοδήγηση των εκπαιδευτών του Μουσείου και με αφορμή τα εκτιθέμενα έργα συζήτησαν για τη μόλυνση του θαλάσσιου οικοσυστήματος. Από τις 24 έως τις 29 Οκτωβρίου 2013 ο Δήμος Πειραιά, το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος και η Εταιρεία Αρχείου και Μελετών «Μνήμες» διοργάνωσαν στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων για την 73η επέτειο του ΟΧΙ έκθεση ενθυμημάτων του Μιλτιάδη Χούμα στη Δημοτική Πινακοθήκη (Παλαιό Ταχυδρομείο). Ο Μιλτιάδης Χούμας υπήρξε μια εμβληματική φυσιογνωμία στον τομέα της αντίστασης και μέσα από την προβολή της δράσης του, οι τρεις φορείς θέλησαν να υπενθυμίσουν τον ηρωισμό και την αυταπάρνηση των ανδρών και γυναικών που ενεπλάκησαν σ’ αυτόν τον αγώνα.

1

Από τις 4 Δεκεμβρίου 2014 έως τις 6 Φεβρουαρίου 2014 το Ναυτικό Μουσείο συμμετείχε με δανεισμό εκθεμάτων στην έκθεση που οργάνωσε ο Δήμος Πειραιά με τίτλο «Η Ναυτιλία γιορτάζει στο Λιμάνι της». Σκοπός της έκθεσης ήταν να παρουσιαστεί η σύνδεση του λιμανιού και της χώρας με τη ναυτιλία και να τονιστεί η εθνική σημασία της. Στις 20 Δεκεμβρίου φιλοξενήθηκε στο Ναυτικό Μουσείο το Δ’ Ναυτιλιακό Συνέδριο “Ετησίες” με θέμα «Ο ρόλος του Έλληνα ναυτικού στη δημιουργία του θαύματος της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας». Το συνέδριο οργάνωσε η VAPORIA MARINE και τελούσε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ναυτιλίας και Αιγαίου. Στις 20 Δεκεμβρίου απενεμήθη στον Αντιναυάρχο ε.α. Π.Ν. Αναστάσιο Δημητρακόπουλο εύφημος μνεία της Ακαδημίας Αθηνών για το πεντάτομο έργο του «Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Οι πολεμιστές του Ναυτικού θυμούνται», έκδοσης του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος. Η έκδοση, αποτέλεσμα πολύχρονης έρευνας αποτελεί σημαντική συλλογή στοιχείων που αφορούν τη δράση και τα επιτεύγματα του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού κατά την περίοδο 1940-1945. Εδώ, θα θέλαμε να σημειώσουμε ότι ο κος Δημητρακόπουλος έχει προσφέρει στο Μουσείο τα συγγραφικά του δικαιώματα και τον ευχαριστούμε για άλλη μια φορά θερμά που μας εμπιστεύτηκε το πνευματικό του μόχθο.

ΣΥΛΛΟΓΕΣ - ΑΡΧΕΙΑ

Το Ναυτικό Μουσείο βρίσκεται διαρκώς σε αναζήτηση νέου υλικού για τον εμπλουτισμό των συλλογών και των αρχείων του. Σημαντικές ήταν και τη χρονιά που μας πέρασε οι δωρεές κειμηλίων καθώς και φωτογραφικού και αρχειακού υλικού. Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει

2

1. Οι αντιναύαρχοι ΠΝ εα κος Παναγιώτης Μανάκος και ο κος Μιχάλης Βαμποράκης. 2. Ο Γενικός Γραμματέας του ΔΣ, αντιναύρχος ΠΝ εα κος Τιμόθεος Μασούρας εκφωνεί τον απολογισμό των πεπραγμένων για το 2013. 3. Στο στιγμιότυπο διακρίνονται: ο βετερανός του Β’ Π.Π. πλοίαρχος του ΕΝ κος Δημήτριος Πολέμης, η κα Ντόρα Πατρινού , ο υποναύαρχος ΠΝεα κος Μάρκος Μάστρακας, η κα Σαρτζετάκη και ο υποναύαρχος ΠΝεα κος Θεόδωρος Σαρτζετάκης, ο υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος αντιναύαρχος ΠΝ εα κος Σταύρος Κούβαρης, η κα Μαίρη Κούσουλα, ο κος Δημήτριος Λαουτάρης, ο αντιναύαρχος ΠΝεα κος Ιωάννης Παλούμπης και ο κος Γιάννης Καζακίδης. 4. Ο κος Θεόδωρος Κόντες και ο κος Δημήτριος Σγουρέλης.

3

4

Περιπλους 73

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟΥ

1

2

1. Στιγμιότυπα από την εκδήλωση. 2. Ο κος Νικόλαος Βερνίκος. 3. Ο βετεράνος του Β’ Π.Π. ναύαρχος ΠΝ κος Γεώργιος Μόραλης και ο κος Δημήτριος Καπαϊτζής. 4. Στο στιγμιότυπο διακρίνονται από αριστερά ο Ταμίας του ΔΣ του ΝΜΕ, αντιναύαρχος ΛΣ εα κος Νικόλαος Σερέτης, ο υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος αντιναύαρχος ΠΝ εα κος Σταύρος Κούβαρης, ο εκπρόσωπος του Α/ΓΕΝ στο Δ.Σ. Διοικητής της ΝΔΑ, αρχιπλοίαρχος ΠΝ κος Νικόλαος Λεμονής, ο κος Ιωάννης Πολυκανδριώτης μέλος της Εξελεγκτικής Επιτροπής και ο Β’ Αντιπρόεδρος του ΔΣ, υποναύαρχος ΠΝεα και δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω κος Κωνσταντίνος Αποστολάκης.

3

4

να γίνει στο αγαπητό μέλος του Μουσείου κ. Δημήτριο Αδριάνα για τη δωρεά 230 φωτογραφιών πλοίων της εταιρείας Niarchos (London) Ltd. καθώς και ένα αριθμό σχεδίων πλοίων ης ίδιας εταιρείας. Συνεχίζεται, επίσης, η τεκμηρίωση και ταξινόμηση των Αρχείων του Μουσείου και αξίζει να αναφερθούμε στα δύο μέλη μας, τον Δημήτριο Σγουρέλλη και τον Θεόδωρο Κόντε, οι οποίοι βοηθούν στους τομείς της καταγραφής σχεδίων ο πρώτος και της καταγραφής φωτογραφιών και καρτ-ποστάλ ο δεύτερος. Επίσης, στον εκλεκτό συνεργάτη και πρώην Αντιπρόεδρο του Δ.Σ. του ΝΜΕ, κ. Παναγιώτη Μολφέτα ο οποίος επιμελείται με την πείρα και τις γνώσεις του την αξιολόγηση αντικειμένων και κειμηλίων του Μουσείου για τις ανάγκες ενημέρωσης της απογραφής των συλλογών του. Τέλος, η αγαπητή φίλη Βαρβάρα Μπαλαμπανέρη μας βοηθά στην καταγραφή και τεκμηρίωση του αρχείου του Επαμεινώνδα Δήμα, ο οποίος συμμετείχε στις εξερευνητικές αποστολές του Αμερικανού εξερευνητή και ναυάρχου του Αμερικανικού Ναυτικού Richard Ε. Byrd στην Ανταρκτική, την περίοδο 1926-1930.

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

Κατά τη διάρκεια του έτους 2013, η βιβλιοθήκη του Ν.Μ.Ε. εμπλουτίστηκε από 450 νέους τίτλους βιβλίων, κυρίως ναυτικού και ιστορικού περιεχομένου και οι οποίοι προήλθαν από δωρεές μελών και φίλων του Μουσείου. Την βιβλιοθήκη επισκέφτηκαν κυρίως φοιτητές, ερευνητές και ιστορικοί αντλώντας πληροφορίες σχετικά με θέματα που έχουν σχέση κυρίως με το εμπορικό και πολεμικό ναυτικό αλλά και την ελληνική ναυπηγική και λογοτεχνία.

74 Περιπλους

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

Το Μουσείο συνέχισε για 19η χρονιά το εκπαιδευτικό του έργο με την προσφορά εκπαιδευτικών προγραμμάτων και ξεναγήσεων στις μόνιμες συλλογές του. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Μουσείο επισκέφθηκαν τον προηγούμενο χρόνο πλέον των 17.000 μαθητών. Τα σχολεία, όπως γνωρίζετε, είναι το κύριο έσοδο του Μουσείου, ωστόσο, αυτή τη χρονιά ήταν μειωμένο δεδομένου ότι γίνεται αποδεκτή σε αρκετές περιπτώσεις η επίσκεψη των μαθητών χωρίς εισιτήριο εάν τίθεται θέμα απορίας, ενώ μειώσαμε και το αντίτιμο του εισιτηρίου. Τέλος, η εκπαιδευτική ομάδα του Μουσείου συνέχισε να συμμετέχει στις δράσεις της ομάδας εκπαιδευτικών προγραμμάτων του ελληνικού τμήματος του I.C.O.M. με συμμετοχή σε σεμινάρια και ημερίδες.

ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ

Και το έτος 2013 συνέχισε το περιοδικό τη λειτουργία του. Παρόλο τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει το Μουσείο έχουμε καταφέρει να μην αναστείλουμε τη λειτουργία του καθώς το κόστος της έκδοσής του καλύπτεται από τις διαφημιστικές καταχωρήσεις εταιρειών στις σελίδες του.

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ

Η συνεργασία με το περιοδικό «ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ» που ξεκίνησε στο τέλος του 2003, συνεχίζεται ως σήμερα. Σε κάθε περιοδικό παραχωρούνται 3 σελίδες στις οποίες παρουσιάζονται οι δραστηριότητες του Μουσείου, ενώ μέσα από αφιερώματα σε ιστορικές επετείους του Πολεμικού και Εμπορικού Ναυτικού προβάλλεται υλικό από το Φωτογραφικό και Ιστορικό Αρχείο του Μουσείου.

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟΥ

Περιπλους 75

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟΥ

«Η Ναυτιλία γιορτάζει το λιμάνι της» Συμμετοχή του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος στην έκθεση του Δήμου Πειραιά.

Τ

ο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος συμμετείχε στην διοργάνωση της έκθεσης αφιέρωμα στη ναυτιλία του Δήμου Πειραιά με τίτλο «Η Ναυτιλία γιορτάζει στο λιμάνι της» με δανεισμό εκθέματων. Η έκθεση πραγματοποιήθηκε με ιδιαίτερη επιτυχία το διάστημα από 4 Δεκεμβρίου 2013 μέχρι της 6 Φεβρουαρίου 2014, στο νεοκλασικό κτήριο της οδού Κανθάρου. Η έκθεση περιλάμβανε ομοιώματα παραδοσιακών και ιστορικών πλοίων από ερασιτέχνες μοντελιστές, ναυτικά όργανα και μοντέλα από το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδας, υλικό την Υδρογραφική Υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού, τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, το Πλωτό Μουσείο «Θωρηκτό Αβέρωφ», τη Σχολή Μονίμων Υπαξιωματικών Ναυτικού, το Ναυτικό Επιμελητήριο της Ελλάδος, καθώς και το Πλωτό Μουσείο Liberty. Ταύτόχρονα υπήρχαν προβολές οπτικοακουστικού υλικού, και σταθμοί πλοήγησης

σε ιστοσελίδες με υλικό σχετικό με τη ναυτιλία. Σκοπός της έκθεσης όπως είπε και δήμαρχος Πειραιά κος Βασίλης Μιχαλολιάκος ήταν «να παρουσιαστεί η σύνδεση του λιμανιού και της χώρας με τη ναυτιλία και να τονιστεί η εθνική σημασία της.» Τα σχολεία Δημοτικά, Γυμνάσια, Λύκεια, επισκέπτονταν και ξεναγούνταν στην έκθεση δωρεάν ενώ είχαν δημιουργηθεί ειδικά εκπαιδευτικά εργαστήρια όπου τα παιδιά μάθαιναν για την κατασκευή καραβιών και την τέχνη των ναυτικών κόμπων. Επίσης, τους διανεμήθηκε σχετικό εκπαιδευτικό υλικό για κάθε ηλικία και τάξη. Αξίζει να αναφέρουμε το διόραμα του παραδοσιακού ταρσανά που ανήκει στη συλλογή του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, απεικόνιζεται στην αφίσα της έκθεσης που κατά τη διάρκεια της είχε αναρτηθεί σε όλα τα κεντρικά σημεία της πόλης του Πειραιά.

Επίσκεψη του Επιτελείου της Διεύθυνσης Διοικητικής Μερίμνας Ναυτικού στο ΝΜΕ

Τ

ην Τρίτη 18 Φεβρουαρίου 2014 ο Διοικητής της Διεύθυνσης Διοικητής Μέριμνας Ναυτικού, αντιναύαρχος (Μ) ΠΝ κος Ηλίας Δημόπουλος με το επιτελείο του πραγματοποίησαν άτυπη ενημερωτική επίσκεψη στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Τους υποδέχθηκε η Πρόεδρος του ΝΜΕ κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη η οποία τους ενημέρωσε για την ιστορία, τους σκοπούς τις δραστηριότητες του ιδρύματός μας αλλά και τα μελλοντικά σχέδια που υπάρχουν για την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό των πολιτιστικών υπηρεσιών που θα προσφέρει στην ελληνική κοινωνία.

76 Περιπλους

Στη συνέχεια οι κύριοι ανώτατοι αξιωματικοί του ΠΝ ξεναγήθηκαν στη μόνιμη έκθεση από τον αντιναύαρχο ΠΝ εα κο Ιωάννη Παλούμπη. Τόσο ο Διοικητής όσο και οι επιτελείς δήλωσαν ότι θα υποστηρίξουν το έργο του μουσείου και ευχαρίστησαν την Πρόεδρο και τον ναύαρχο κο Ιωάννη Παλούμπη για την φιλοξενία. Ο Πλοίαρχος (Μ) ΠΝ κος Γεώργιος Μπαμπλένης, εκ της ομάδας των επιτελών, λόγω της ιδιαίτερης εξειδίκευσής του, προσεφέρθηκε και έχει ήδη ξεκινήσει να βοηθά στην τεκμηρίωση και εκτίμηση της συλλογής μεταλλίων και παρασήμων του ΝΜΕ.

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟΥ

Τιμητική εκλογή στο ΔΣ της ΣΕΕΘΑ

Η

κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου Παλούμπη, Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος εκλέγχθηκε για άλλη μια φορά παμψηφεί στο Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου Επιτελών Εθνικής Αμύνης (ΣΕΕΘΑ) ως αριστίνδην μέλος. Η κα Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη είναι απόφοιτος της Σχολής Επιτελών Εθνικής Αμύνης και συμμετέχει στο Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου από το 1995.

εταιρικεσ χορηγιεσ

Ευχαριστούμε τις εταιρείες που ανταποκρίθηκαν θετικά στο αίτημα του Ναυτικού Μουσείου και προσέφεραν από 300 ευρώ και άνω για τη συνέχιση της λειτουργίας του.

• ACROPOLIS CHARTERING & SHIPPING INC. • ALFA LAVAL AEBE • ARISTON NAVIGATION • ASEA BROWN BOVERI (ABB) • CAPE SHIPPING S.A • CHIOS NAVIGATION (HELLAS) LTD • MAGNA MARINE INC • ΜΙΝΩΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΑΝΕ • NEPTUNE LINES SHIPPING & MANAGING ENTERPRISES • OCEANBULK MARITIME S.A. • PEGASUS MARITIME ENTERPRISES INC. • QUEENSWAY NAVIGATION CO LTD • ROSWELL NAVIGATION CORP • SPRINGFIELD SHIPPING CO. PANAMA S.A. • ΣΚΑΝΔΙΝΑΥΙΚΟΝ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟΝ ΕΓΓΥΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ Α.Ε.

• THENAMARIS (SHIPS MANAGEMENT) INC • TMS TANKERS LTD • TRIAENA TOURS @ CONGRESS S A • Ευάγγελος Αγγελάκος • Νικόλαος & Ευστράτιος Τσαλαμανιός

Στον κατάλογο δεν περιλαμβάνονται οι εταιρείες που δεν επιθυμούν να δημοσιευθεί η χορηγία τους.

ΝΕΑ ΜΕΛΗ

Καλωσορίζουμε τα νέα μέλη του Μουσείου 1. Διονύσιος Βασιλόπουλος Ιδιώτης 2. Ιάκωβος Διαμαντόπουλος Διευθυντής / Ναυτιλιακά 3. Αλέξανδρος Κέδρος Διευθυντής / Ναυτιλιακά 4. Μαρίνα Κριτσωτάκη Πολιτικός Μηχανικός - Υπάλληλος ΝΑΤ 5. Παναγιώτης Μηνόγιαννης Συνταξιούχος Πλοίαρχος Ε.Ν.

6. Εμμανουήλ Μιχαλόπουλος Πλοίαρχος Γ΄ Ε.Ν.

7. Νικόλαος Τασουλόπουλος Αξιωματικός Π.Ν. Περιπλους 77

Γράφει ο Σκάπουλος 78 Περιπλους

Α

γαπητοί αναγνώστες. Το γεγονός είναι ένα και αναμφισβήτητο. Στο δεύτερο περίπου δεκαπενθήμερο του Ιανουαρίου, κάθε Ιανουαρίου, επί χιλιάδες χρόνια, στα δικά μας κλίματα (το μοναδικό εξαιρετικό παγκοσμίως ελληνικό κλίμα) επικρατούν κάποιες μέρες, κατά μέσον όρο περίπου 15, όπου παρατηρείται άνοδος της θερμοκρασίας και περίεργη ηλιοφάνεια, ασθενείς άνεμοι μέχρι πλήρους νηνεμίας, που ξαφνιάζουν μέσα στη βαρύτερη ή ελαφρότερη βαρυχειμωνιά, προ και μετά την περίοδο που διαρκούν. Τώρα πως οι αρχαίοι έλληνες (αχ αυτοί μας οι πρόγονοι όλα τα ήξεραν!!) είχαν παρατηρήσει ότι εκείνη ακριβώς την περίοδο, μεσ’ το καταχείμωνο, το θαλασσοπούλι Αλκυόνη, ή Ψαροπούλι, ή Ψαροφάγος, γεννούσε τα αβγά του στις σχισμές των παραϋδάτιων βράχων, σε έλη, λίμνες και ποτάμια, καθώς και μέσα στις θαλασσινές σπηλιές, αυτό εγώ τουλάχιστον δεν το κατανοώ πλήρως, παρότι με γοητεύει σαν θέμα. Είναι όμως αλήθεια ότι την ύπαρξη των ημερών, τη σύνδεση με το χρόνο επώασης των αβγών της Αλκυόνης και την ονομασία των ημερών ως «Αλκυονίδων», τα αναφέρει ο Αριστοτέλης στα «Φυσικά» του. «Η δε Αλκυών τίκτει περί τροπάς χειμερινάς» Από καθαρά μετεωρολογική άποψη οι αλκυονίδες ημέρες εξηγούνται, διότι στη γεωγραφική ζώνη πλάτους, περί τον νότο της Ευρώπης, που βρίσκεται η χώρα μας, στην καρδιά του χειμώνα, συμβαίνει μια εξίσωση βαρομετρικής πιέσεως σε όλους τους τόπους που περιλαμβάνονται στη ζώνη, με συνέπεια αφ’ ενός να μην υπάρχουν άνεμοι και αφ’ ετέρου ο καιρός να είναι μεν ψυχρός, αλλά και ηλιόλουστος, λόγω της αντικυκλωνικής κατάστασης που δημιουργείται. Από τη στιγμή που κάποιος κατανοεί εύκολα πως οι αρχαίοι μας πρόγονοι είχαν παρατηρήσει την κατ’ έτος εμφάνιση των ημερών και τη σύνδεσή τους με την επώαση των Αλκυόνων, όλα τα λοιπά είναι εύκολα να τα κατανοήσει. Το υπέροχο δροσερό πνεύμα της ελληνικής μυθολογίας ανέλαβε να δικαιολογήσει το φαινόμενο και φυσικά, να το συνδέσει με τις ανθρώπινες αδυναμίες των Θεών του Δωδεκαθέου. Έτσι η Αλκυόνη ήταν κόρη του θεού των Ανέμων, Αιόλου (στην πραγματικότητα μόνο ταμίας ήταν και πολλοί αμφισβητούν τη θεϊκή του φύση) και της Εναρέτης. Παντρεύτηκε τον γιο του βασιλιά της Τραχίνας, Κήυκα και ζούσαν αρμονικά και ευτυχισμένα. Τόσο ευτυχισμένοι ήταν που τόλμησαν να αυτοαποκαλούνται με τα ονόματα του θεϊκού ζεύγους του Ολύμπου και να ονομάζουν ο ένας τον άλλο Δία και Ήρα. Ο Δίας οργίσθηκε

από την αλαζονεία τους, όταν το έμαθε και τον μεν Κήυκα τον άφησε να χαθεί στη θάλασσα, χτυπώντας το πλοίο του με κεραυνό, την δε Αλκυόνη την κατεδίκασε να θρηνεί τον χαμό του συζύγου της, πλάι στους γιαλούς και τις όχθες των υδάτινων τοποθεσιών. Αργότερα όμως τους λυπήθηκε και τους μεταμόρφωσε στα πουλιά αλκυόνη και γλάρο. Από τότε η αλκυόνη γεννούσε τα αβγά της στην ακροθαλασσιά, όπου όμως τα ίδια τα αβγά, ή οι νεοσσοί, παρασύρονταν από τα κύματα και χάνονταν. Ο Δίας και πάλι τη λυπήθηκε και αποφάσισε να στέλνει μέσα στην καρδιά του χειμώνα, την εποχή που η αλκυόνη επωάζει τα αβγά της, 15 περίπου ημέρες καλοκαιρίας, ενώ διέταξε και τον Αίολο να συγκρατεί τις ημέρες αυτές τους ανέμους του. Οι μέρες αυτές ονομάζονται μέχρι σήμερα «Αλκυονίδες». Υπάρχει κι άλλη εκδοχή της μυθολογίας σύμφωνα με την οποία η Αλκυόνη ήταν άστρο, μία από τις επτά Πλειάδες, που κατά τη διάρκεια των αλκυονίδων ημερών στέκεται ψηλότερα από τις άλλες επτά αδελφές, κοντά στο ζενίθ του τόπου μας. Έτσι σύμφωνα με αυτή την εκδοχή το όνομα προέρχεται από τη συγκεκριμένη αστρονομική παρατήρηση. Φίλες και φίλοι Η στήλη δεν διεκδικεί να προσφέρει στους αναγνώστες του περιοδικού ειδικές γνώσεις επί της ελληνικής μυθολογίας, τις οποίες άλλωστε πολύ εύκολα μπορούν να βρουν γραμμένες, σε πληρέστερη και ακριβέστερη μορφή, σε πολλά άλλα κείμενα έντυπου και ηλεκτρονικού λόγου. Εκτός από τον θαυμασμό του Σκάπουλου για την παρατηρητικότητα των αρχαίων ελλήνων, δεν μπορεί κανείς, από εμάς τους παλιούς ναυτικούς, να ξεχάσει την προσμονή κάθε χρόνο, όταν ταξιδεύαμε στα πλάτη μας, των Αλκυονίδων, που αποτελούσαν ένα ευχάριστο διάλειμμα στα πολύ συνηθισμένα αγριοκαίρια, πριν και μετά την περίοδο αυτή. Ακόμα παλιότερα την εποχή των πανιών οι Έλληνες ναυτικοί είχαν παρατηρήσει δύο περιόδους θαλασσινής γαλήνης: Η μία συνέπιπτε με το βυζαντινό «μικρόν καλοκαίριον» και λεγόταν «Αη-Δημητριάτικο καλοκαιράκι» και η δεύτερη «Μπονάτσα του Αι Θύμιου» (τότε γιορτάζεται και η μνήμη του Άγιου Ευθυμίου στις 20 Ιανουαρίου). Από την καλοκαιρία όμως αυτή επωφελούνταν περισσότερο από την αλκυόνη οι ναυτικοί και γενικότερα οι θαλασσινοί, οι οποίοι ήταν κλεισμένοι στα σπίτια εξαιτίας της κακοκαιρίας σχεδόν από τα τέλη Νοεμβρίου. Έτσι μετά τα Φώτα και τον αγιασμό των νερών η θάλασσα καταλάγιαζε και οι ναυτικοί επιχειρούσαν τα πρώτα ταξίδια της νέας χρονιάς.

Στη σημερινή εποχή των πολλών ηλεκτρονικών ναυτιλιακών βοηθημάτων και της συνεχούς ροής δελτίων ΜΕΤΕΟ on – line, μπορεί πολλοί ναυτικοί να μην αναγνωρίζουν καν το φαινόμενο και ίσως να αγνοούν και την ύπαρξή του. Εμείς όμως οι παλαιότεροι όχι μόνο το γνωρίζαμε, αλλά και το αναμέναμε. Φίλες και φίλοι αγαπητοί αναγνώστες. Ειλικρινά δεν ξέρω τι μ’ έπιασε να γράψω ό,τι ήξερα για τις αλκυονίδες, ούτε βέβαια είχα υπ’ όψη μου να σας προσκομίσω εγκυκλοπαιδικές γνώσεις μ’ αυτό μου το σημείωμα. Δεν είμαι άλλωστε ο πλέον κατάλληλος γι αυτό το σκοπό, θα το έχετε καταλάβει μέχρι τώρα. Οι αλκυονίδες όμως μου δημιουργούσαν πάντοτε το συναίσθημα της ελπίδας. Έτσι όπως παρουσιάζονταν μεσ’ την καρδιά του χειμώνα κι έβλεπες απροσδόκητα τη θάλασσα να γαληνεύει, το φως του ήλιου να ζεσταίνει τις λαμαρίνες του βαποριού, έμοιαζε με ευχάριστο και καλοδεχούμενο διάλειμμα του χειμώνα, περίπου δύο εβδομάδων, μια ελπίδα προπομπός της άνοιξης που ερχότανε.

Πολλές φορές, αγαπητοί φίλοι, μας έχει τύχει να παραλληλίσουμε την πορεία αυτής της τόσο αγαπημένης, αλλά δύσμοιρης χώρας, με το ταξίδεμα βαποριού, άλλοτε με πορεία προς τα βράχια, άλλοτε με περάσματα από κάβους ή ανάλογες τέτοιες εκφράσεις. Με την ευκαιρία των αλκυονίδων, που ως χρονική περίοδος περιλαμβάνεται στην καλυπτόμενη από αυτό το τεύχος, θα ήθελα από τη στήλη αυτή να ευχηθώ να δούμε στο ταξίδι της χώρας μας επί τέλους κάποιες αλκυονίδες ημέρες, μήνυμα ελπίδας, προάγγελο μιας άνοιξης. Κι όλοι μαζί να μπούμε σε πιο ήσυχα και ασφαλή νερά, μακριά από φουρτούνες και δρόλαπες που απειλούν να αφανίσουν σύγκορμο το μπάρκο μας. Όπως έγραψε κι ένας από τους εθνικούς ποιητές μας, ο Γεώργιος Δροσίνης: «...και στης ζωής τους πιο βαριούς χειμώνες αλκυονίδες μέρες καρτερώ»

Εύχομαι σε όλες και όλους σας καλή άνοιξη. Περιπλους 79

ÊÁÔÁËÏÃÏÓ ÖÏÑÅÙÍ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ Ναυτικά ΜουσείαÐÏËÉÔÉÓÔÉÊÙÍ και Πολιτιστικοί Φορείς της Ναυτικής Παράδοσης ONOMA ΑΛΣΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ & ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΜΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ Πλωτό Ναυτικό Μουσείο Θωρηκτό Γ. Αβέρωφ Α/Τ ΒΕΛΟΣ Μουσείο Αντιδικτατορικού Αγώνα ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ - ΜΟΥΣΕΙΟ ΥΔΡΑΣ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΛΙΕΥΤΙΚΩΝ ΣΚΑΦΩΝ & ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΜΙΛΑΝΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΟ & ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΑΛΑΞΕΙΔΙΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟ & ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΖΑΚΥΝΘΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΝΔΡΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΗΡΑΣ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΛΥΜΝΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

ΝΟΜΙΚΗ ΜΟΡΦΗ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ

Ν.Π.Ι.Δ.

Γενικό

Δ.

Ειδικό

210 89 57 234

Ν.Π.Ι.Δ.

-

175 10 Παλαιό Φάληρο

Τηλ. / Fax: 210 98 882 11 averof@navy.mil.gr www.averof.mil.gr

Κρατικό

-

-

210 98 88 457

Κρατικό

Ειδικό

22980 52355

Ν.Π.Δ.Δ.

Τοπικό

23730 26166

Δ.

Ειδικό

Τσιλιβή

180 40 Ύδρα 632 00, Ν. Μουδανιά Χαλκιδικής 291 00 Ζάκυνθος

Ν.Π.Ι.Δ.

Τοπικό

Οδός Μουσείου 3

330 52 Γαλαξίδι

26950 42436 22650 41558 22650 41795

Δ.

Τοπικό

Μπόχαλη, Σταυρός

291 00 Ζάκυνθος

26950 28249

Ν.Π.Ι.Δ.

Γενικό

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

Τ.Κ.

Παπαρρηγοπούλου 2

105 61 Αθήνα

Γιαλός Σύμης

856 00 Δωδεκάνησα

Τηλ.: 210 33 68 518 Fax: 210 32 53 680 22460 72363 22460 72569

Σκρα 94

176 63 Καλλιθέα

Μαρίνα Φλοίσβος, Τροκαντερό Όρμος Παλαιού Φαλήρου -Τροκαντερό Ύδρα Βιθυνίας 2

ΤΗΛΕΦΩΝΑ

845 00 Άνδρος

210 81 25 547 210 98 11 581 22820 22264

Ν.Π.Δ.Δ.

Τοπικό

Μπουμπουλίνας 31-33

185 35 Πειραιάς

210 42 96 815

Ν.Π.Ι.Δ.

Τοπικό

Δήμος Καλύμνου

852 00 Κάλυμνος 731 31 Χανιά 602 00 Λιτόχωρο Πιερίας

22430 51361 Τηλ.: 28210 91875 Fax: 28210 74484

Δ.

Ειδικό

Ν.Π.Ι.Δ.

Γενικό

23520 81402

Ν.Π.Ι.Δ.

Τοπικό

Παρνασσού 2 & Λεωφ. Κηφισίας Δήμος Άνδρου

Ακτή Κουντουριώτη

151 24 Μαρούσι

Ν.Π.Ι.Δ.

Γενικό

ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ

Αγ. Αποστόλων 35

ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΟΙΝΟΥΣΣΩΝ ΟΙΝΟΥΣΣΕΣ ΧΙΟΥ

Οινούσσες

821 01 Οινούσσες

22720 51582

Ν.Π.Ι.Δ.

Γενικό

Στέφανου Τσούρη 20

821 00 Χίος

22710 44139

Ν.Π.Ι.Δ.

Τοπικό

Καραολή & Δημητρίου 28

188 63 Πέραμα

210 44 19 083

Δ.

Ειδικό

Τηλ.: 2510 835826 Fax: 2510 226850 info@nmkav.gr, www.nmkav.gr

Δ.

Ειδικό

ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΧΙΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΛΙΕΙΑΣ & ΑΛΙΕΥΤΙΚΩΝ ΣΚΑΦΩΝ ΣΤΟ ΠΕΡΑΜΑ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΒΑΛΑΣ

-

-

ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ & ΣΠΟΓΓΑΛΕΙΑΣ ΝΕΑΣ ΚΟΥΤΑΛΗΣ

-

814 00 Λήμνος

ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΟΝΙΟΥ

-

Φάρσα Αργοστόλι Κεφαλλονιά

ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΡΔΑΜΥΛΩΝ

-

Καρδάμυλα, Χίος

Κρυονερίου 14

ΜΟΥΣΕΙΟ “ΘΑΛΑΣΣΑ” ΚΥΠΡΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΕΧΝΗΣ & ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ «ΑΕΙΝΑΥΤΕΣ» ΝΑΥΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ Μ. ΜΕΘΕΝΙΤΗ ΙΔΡΥΜΑ “ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΚΟΣ”. ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤΡΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ NAYTIKH ΣΥΛΛΟΓΗ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ “ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ”

80 Περιπλους

Τηλ.: 22540 51790/51362, Fax: 22540 51763 Τηλ.: 26710 87260 Fax: 26710 25656 Τηλ.: 2510 835287 Κιν: 6936 136 145

Δ.

Ειδικό

Ν.Π.Ι.Δ.

Τοπικό

Ν.Π.Ι.Δ.

Τοπικό

Αγ. Νάπα, Κύπρος

00357 23816366

Δ.

Γενικό

Πούντα Ζέζα

Λαύριο

210 4133709

I.

Γενικό

-

166 74 Γλυφάδα

-

Ι.

Γενικό

Μιχαήλη Λιβανού 51

821 00 Χίος

Τηλ.: 22710 82777, Fax: 22710 81979 Email: contact@mariatsakosfoundation.gr

Ν.Π.Ι.Δ.

Γενικό

2ας Μεραρχίας 36 & Ακτής Μουτσοπούλου

185 35 Πειραιάς

210 4297540-1-2 Emai: info@laskaridou.gr

Ν.Π.Ι.Δ.

Γενικό