Brétema 09/10

ACTIVIDADES DO CENTRO Día da muller Correlingua Entroido Portas abertas Letras Galegas Día da árbore Departamento de Lingua Galega Deparrtamento de Fisica e Química Departamento de Bioloxía e Xeoloxía Departamento de Plástica Cicllo de Forestais Departamento de Filosofía Departamento de Ciencias Sociais Grupo Comenius do IES de Tomiño

Francisco Lestón

BRÉTEMA 10

02 03 04 05 06 07

VIAXES Parque Natural da Baixa Limia/Xures 08 Intercambio IES Carnota 11 ARTIGOS PROFESORADO África, cuestión de vida Visión 3D O anxo da Historia Ano da diversidade biolóxica

13 14 17 18

ARTIGOS ALUMNADO Viaxe a Clermont Entrevista antig@s alumn@s Proxecto Ríos O reino Fungi As rochas ornamentais As tribos urbanas

19 20 22 24 28 30

PASATEMPO Xogos botánicos

32

O PRACER DE ESCRIBIR Cantar atormentado

35

ARTISTAS PLÁSTICOS Traballos con distintas técnicas A música que me gusta

37 39

PASATEMPO Encrucillado científico

40

COMIC Perdido na montaña As vistas da miña casa Historia dun verán Volta en bici Viaxe a Salamanca Un día con Laura

41 42 43 44 45 46

O NOSO IES VESTIUSE DE VIOLETA NA PRIMAVERA O día 8 de marzo celébrouse, como todos os anos o Día Internacional da muller en todo o mundo. Esta data quere lembrarnos que a igualdade entre os sexos aínda non é total na nosa sociedade, polo que cómpre seguir loitando para acadala.

O noso centro foi un fervedoiro de actividades durante este mes. O alumnado, o profesorado e as familias de Tomiño puxeron o seu granciño de area para acadarmos entre todas e todos unha sociedade máis xusta e igualitaria. Catro foron as actividades que celebramos arredor desta data: unha exposición sobre “Muller e publicidade” elaborada por alumnado de 3º ESO, onde se analizaba con exemplos cotiáns o sexismo que impera no mundo publicitario e comercial; outra exposición sobre “Cen mulleres galegas”, onde descubrimos grandes sorpresas sobre mulleres da nosa terra ao longo da historia; unha mesa redonda-coloquio con mulleres que realizan traballos tradicionalmente desenvolvidos por homes (alcaldesa de Tomiño, enóloga, profesora de universidade...).

Finalmente, grazas á colaboración dun grupo de familias do noso alumnado durante todo o mes de marzo puidemos disfrutar no IES dunha exposición fotográfica que tiña por tema “Mulleres e homes: os mesmos traballos, os mesmos dereitos”.

Conseguimos xuntar máis de 160 fotos de mulleres traballando en todo tipo de oficios e profesións desde a década de 1920 ata o presente. Para isto o alumnado e mais o profesorado pescudaron nos álbums familiares e achegaron testemuños interesantísimos sobre o traballo feminino, en ocasións tan pouco recoñecido.

Completaba esta gran exposición unha colección de textos explicativos sobre o movemento feminista e as súas reivindicacións, cartaces relacionados co tema e unha chea de curiosidades como o contrato dunha mestra do ano 1923 ou recomendacións para as mulleres da Sección Femenina nos anos corenta e cincuenta.

ENDL IES Tomiño

2

CORRELINGUA 2010 A miña boca non se equivoca Alimenta ao planeta boura polo vento a lingua dos galegos non se aguanta nos museos.

Eu quero ir polo mundo mais por un mundo diverso onde cada home pouse o poder do seu acento. ¡ Fala, non pares! ¡ Fala, non cales!

A miña boca provoca a miña boca non se equivoca.

Un saúdo os antergos, marcharon lonxe da casa, cantaruxaron a eito na Arxentina e Alemaña.

Agora é o noso tempo, o camiño nas entrañas, p'ra fecundar o planeta coa forza da palabra. ¡ Fala, non pares! ¡ Fala, non cales!

A miña boca provoca a miña boca non se equivoca.

Son o xigante do consumismo e moito me molesta que sexades distintos.

A diversidade non me vai a diferencia é un problema p'ra vender o que me peta sempre coa mesma etiqueta.

Eu son o dono do mundo vouvos comer o futuro. xa papei moitas linguas dentro do meu bandullo. ¡ Fala, non cales ! ¡ Fala, non pares !.

3

Fusion Flow Fusion Flow

Banda de Goi谩n

Baile de sal贸n El sexo y los gatos

5

6 5

Un a no máis, o De ptos d e No rma lizaci ón e F ore sta is tr ab alla ro n xun tos pa ra ce leb ra r a che ga da da prim ave ra coa Festa da Ar bor e.

A activid ade estivo destin ad a ao alu mn ad o d e 1º de E S O, P CPI e CM Fore sta is. Pl antá ron se esp ecie s au tó cton as no re cinto d o IE S e no xar dín exte rio r. Tamé n se rep uxe ro n esp eci es n o pa rq ue da Co mun id ad e de M onte s e n fro nte ao cen tro de sa úd e.

A ntes da activid ade dese día, o pr ofeso ra do q ue i mpar te a ma te ria d e Ci enci as do m edi o trab all ou n a cla se co al umn ad o as esp ecie s qu e ían ser p lan tad as. A seg inte m ostra foto grá fi ca re colle alg ún s m ome ntos da pla ntaci ón.

DÍA DAARBORE

2010 7

EX CUR SI Ó N P ARQ U E N ATUR AL DA BA IXA LIM IA E S ER RA DO X URE S. M ARTE S , d ía 13 d e ab ril d o 20 10 . S aída ás 9:0 0 e che ga da á s 1 9 :3 0.

A pr ime ira p ara d a faise e n Ca str o La bo re iro, on de se ob teñ en vista s d a se rra d en de o castelo d e sta l ocal ida de . S aú da no s á che ga da u nh a cad ela da r aza “ cã o d e Ca str o La bo re iro” u n lu po ide tip o ma stín a utó cto no d a zon a ( non é ma stín p rop ia men te ).

In ician do a sub ida ao ca ste lo.

Nar ci ssu s tr ian dr us sub sp. tri an dru s (N. cala thin us) A e sp e cie re co ñé ce se p o r (d en tro d a fa mi li a d a s co mp os tas e se gu n do a “Gu ía d a s pl a nta s de Ga li cia ” d e Xo sé R am ón Ga rcía) p o r ter a co roa e p e ria n to d e co r b ran ca o u cre m a. É e nd é mi ca d a m e ta d e n or te da p en íns ul a i bé ri ca .

P h ala croca rp um op po sitifoliu m sub sp.op po sitifoliu m.

Di feré n cia n se as s ub e spe ci e s po la form a d a s fol la s, pe rfi l

o b o vad o e p in na tip a rtid a s en su bsp . o pp os itifo li um e p e rfi l l an ce o la do a e sp a tu la d o l an ce o la do , en tei ra s a i nc iso -d en ta da s e n su b sp . h o ffma nse g g ii.

8

V istas d o castelo de Ca stro La bo rei ro

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa .

9

Termas do río Caldo

Can do Xurés

Termas do río Caldo

O grupo en Castro Laboreiro.

De pé e de esquerda a dereita: miguel, Tania, Jose Antonio, Carlos, Montse, Jesús, Diego, Bruno, Raúl, Felipe, Fabián, Jorge, Isaac, Álvaro e Paula.

Sentados Juan e Tito

Mata da Albergaria

Viola riviniana

Erica Australis.Anteiras con apéndice na base, ovario peloso e folla sen cilios longos

Scilla monophillos

Vista dende o percorrido Juanjo Díaz

10

Intercambio Tomiño-Carnota Este curso as profesoras de Lingua Galega do IES de Tomiño e do noso (IES Lamas de Castelo) organizaron un intercambio coa colaboración dos equipos de normalización lingüística de ambos centros. Nel participaron os alumnos e alumnas de 3º e 4º e a actividade planificouse para coñecer a maneira de falar galego noutra zona, concretamente nunha área lingüística distinta, a do Baixo Miño, coñecer outros lugares e tamén para facer novas amizades. Ao longo do curso intercambiamos cartas e logo os días 6 e 7 de maio realizamos as esperadas visitas para coñecernos directamente.

O 6 de maio chegamos a Tomiño e Vanessa, ex-profesora de galego de moitos de nós e agora profesora alá, organizounos en grupos mixtos para que nos coñecésemos e traballar xuntos durante as visitas. Cada un dos nosos compañeiros de Tomiño encargárase de prepararlle a comida para o rapaz ou rapaza de Carnota co que se escribira e xa nos fomos agrupando segundo ese criterio. Foi unha boa maneira para vencer a timidez dos primeiros momentos.

O primeiro no que nos fixamos foi que algúns alumnos de Tomiño dan tres bicos ao presentarse en vez de dous (como facemos nós). Tamén nos resultou curioso que falasen moito máis en castelán ca nós e o acento que tiñan alí, ao falar un galego moito máis próximo ao portugués do que imaxinabamos.

A primeira visita que nos prepararan foi a subida a Santa Tegra para coñecer os castros, as antigas vivendas dos castrexos, o seu modo de vida, a igrexa desta santa e o museo no que puidemos coñecer máis dos nosos antepasados e ver os debuxos cos que adornaban os seus corpos e as súas casas (colares, torques, esvásticas, trisqueis...), as ferramentas e utensilios variados, como por exemplo as ánforas. Alí, dende as alturas, puidemos gozar coas vistas marabillosas do río Miño na súa desembocadura no Atlántico e ver ao outro lado Portugal, a onde iriamos de seguido a xantar.

11

Gustounos moito ir comer a Vila Nova da Cerveira, en Portugal. Alí pasámolo de marabilla, porque nos tivemos que xuntar por grupos e realmente foi o momento onde puidemos falar libremente con eles e irnos coñecendo. Nun grupo contábanse chistes, noutros tocábase a guitarra e a harmónica, outros imitaban aos profesores... Ao acabar de xantar tivemos que facer un xogo que consistía en completar unha ficha buscando pistas e información polas rúas da vila, preguntándolle algunhas cuestións á xente de alí. Tamén debiamos recoñecer ao escritor Séchu Sende e pedirlle un autógrafo, cousa que fixemos moi rapidamente. Ao rematar esta visita dirixímonos de novo a Galicia e fixemos unha breve parada en Tui, onde vimos a Catedral antes de volver para Carnota.

Ao día seguinte, o venres 7 de maio, viñeron os de Tomiño devolvernos a visita. Xuntámonos no noso centro e, a pesar do mal tempo que facía, marchamos para O Pindo. Como logo escampou, decidimos facer igual a camiñada polo Roteiro do Fornelo, que foi o que máis nos gustou. Os primeiros en chegar á praia do Fornelo foron uns intrépidos alumnos (Iván, Cibrán, Sergio, Adrián e David) moi seguidos de Yadira, Ariadna, Carmela e Maricarmen e, por último, chegaron con case quince minutos de atraso todos os demais. Alí, a guía contounos distintas historias relacionadas coa antiga salgadeira, historias de naufraxios e de amores desesperados.

Ao rematar a ruta fomos ata o Ézaro para ensinarlles o lugar no que o Xallas desembocaba en fervenza ata que Ferroatlántica decidiu xestionar as augas do río. Aquí chuviscounos un chisco pero logo arrancamos cara á Boca do Río a onde fomos xantar. Logo de comer uns xogaron ao fútbol, outros botaron un conto, outros cantaron e finalmente baixamos todos a ver a praia. Cando chegamos a ela, percibimos que os nosos novos amigos quedaron realmente abraiados ante as dimensións da mesma. Alí fixemos moitas fotos, algúns mollaron os pés e tivemos máis tempo para seguirnos coñecendo.

A xornada rematou en Carnota onde visitamos a cabaceira e logo tivemos máis tempo libre para ensinarlles a praza e outros lugares da nosa vila. Logo chegou a hora das despedidas e cada un de nós retornou á súa casa.

O intercambio pareceunos unha experiencia interesante e que nos encantaría, por suposto, volver a repetir, iso si, con algunhas suxestións para melloralo: preparando máis xogos de pistas para coñecernos máis uns aos outros e os lugares visitados, aumentalo a máis días para que nos deixasen máis tempo libre e tamén para, cando veñan aquí, poder subir á Moa ou visitar máis lugares da nosa comarca.

Redacción do alumnado de Atención Educativa de 3º e 4º da ESO

12

CARNOTA

ÁFRICA CUESTIÓN DE VIDA. ÁFRICA CUESTIÓN DEBIDA O departamento de relixión solicitou para o noso centro a exposición ÁFRICA CUESTIÓN DE VIDA. ÁFRICA CUESTIÓN DEBIDA que permaneceu ata o dia 23 de maio co fin de sensibilizar a comunidade escolar sobre o cumprimento dos OBXECTIVOS DO MILENIO. Estes obxectivos son as oito metas recollidas na Declaración do Milenio da ONU (2000) que gobernos de todo o mundo se comprometen a cumplir para o ano 2015: Obxetivo 1: erradicar a pobreza extrema e a fame.

Obxetivo 2: lograr o ensino primario universal Obxetivo 3: promover a equidade de xénero e a autonomia da muller Obxetivo 4: reducir a mortalidade infantil Obxetivo 5: mellorar a saúde materna Obxetivo 6: combatir a sida o paludismo e outra enfermedades Obxetivo 7 : garantir a sostenibilidade ambiental Obxetivo 8: fomentar unha asociación mundial para o desenvolvemento.

Esta exposición aborda o primeiro dos obxetivos, a erradicación da pobreza. O título xa nos fai reflexionar sobre a débeda do primer mundo para co continente africano. É unha exposición que amosa 22 fotografias de tamaño mediano e 5 de gran formato que reflexan a laboura das ONG en África e a beleza deste continente. Do mesmo xeito tamén hai unha mostra de obxetos de artesanía que nos axudan a achegarnos a súa cultura.

Como dixo Nelson Mandela:”A pobreza non é algo natural.Foi serrada polo home e pode ser superada e erradicada polas actuacións dos seres humanos.Acabar coa pobreza non é un xesto de caridade .É un acto de xustiza.”

O colectivo REDES (red de entidades para o desarrollo solidario)pon a disposición dos centros esta exposición.

Carmen Mauri da Rocha

13

¿Por que vemos en 3D? Os nosos ollos captan dúas imaxes 2D lixeiramente diferentes. É o noso cerebro o que as compón nunha soa, que percibimos tridimensional. Trátase dunha adaptación evolutiva imprescindible para moitos seres vivos. Sen a visión estereoscópica, é imposible calcular correctamente as distancias.

Acadar esta visión observando imaxes impresas en 2D, -seguramente as recen nadas fotografías-foi o que Sir Charles Wheatstone fixo en 1838 co seu estereoscopio, aparato moi sinxelo que permitía percibir como unha soa, dúas imaxes lixeiramente desprazadas impresas en papel.

Na actualidade, existen imaxes impresas en 3D, baseadas na holografía, unha técnica fotográfica que as grava microscopicamente nunha película fotosensible utilizando un láser. Á observación dende unha perspectiva adecuada proxecta unha imaxe en 3D. Os hologramas poden utilizarse con fins educativos, decorativos ou de seguridade -en billetes ou tarxetas de crédito-. Como anécdota dicir que, no seu programa especial na noite electoral americana o 5 de novembro de 2008, a cadea de televisión CNN, presentou no estudo de emisión sito en New York, a imaxe holográfica dunha coñecida periodista que informaba dende Chicago.

Tamén existen os estereogramas, imaxes que poden observarse en 3D utilizando técnicas de visión -diverxer ou converxer a vista-.

www.magiceye.com Sen embargo é o cine en 3D e a comercialización dende fai poucos meses dos primeiros televisores con esta tecnoloxía, o que está a facer que a visión3D esperte a curiosidade e interese dun número moi elevado de persoas.

A historia do cine en 3D comeza case co nacemento do cinematógrafo a finais do século XIX. Ata fai pouco tempo, se utilizaba un sistema no que se emitían no mesmo fotograma as imaxes que debían ser vistas por cada un dos ollos, pero entintadas con cores diferentes -azul e vermello xeralmente-. Para o visionado da película era necesario utilizar gafas anáglifas -cun ocular azul e outro vermello-, xa que cada filtro de cor, se encargaba de que o ollo non vira a parte de imaxe que non debería ver, o cerebro facía o resto.

Estes filtros non eliminaban por completo a imaxe que non debía ver o outro ollo e tamén alteraban as cores naturais, polo tanto había que encontrar unha técnica mellor.

14

1

Actualmente, coas proxeccións en dixital, a calidade 3D é espectacular, aínda que segue a ser necesario utilizar gafas para o visionado, que poden ser polarizadas ou con filtros de interferencias, segundo o sistema de proxección utilizado.

Existen tres sistemas de proxección, denominados RealD, Dolby3D e XpanD, os dous primeiros utilizan gafas chamadas pasivas e o terceiro gafas activas.

No RealD faise un filtrado das imaxes utilizando un cristal liquido polarizador colocado despois da lente de proxección. A polarización é circular, no sentido das agullas do reloxo para o ollo dereito, en sentido contrario para o esquerdo.

As gafas teñen uns cristais polarizados, polo que a cada ollo lle chega a imaxe que ten a mesma polarización que o cristal. Así conseguimos que cada ollo vexa unha imaxe diferente, o cerebro fai o resto. O maior inconveniente deste sistema e o “crosstalk” que aparece como unha pantasma na imaxe como consecuencia da existencia de un ratio de extinción de luz no polarizador, co cal pode chegar algo de luz a un ollo que debería chegar ó outro. As gafas utilizadas son pasivas e de moi baixo prezo.

No Dolby3D as imaxes conteñen as tres cores (vermello, azul e verde). Mediante a denominada técnica de división espectral se filtran as imaxes de tal forma que, aínda que ambos ollos reciben as tres cores, o vermello que recibe o ollo esquerdo é de lonxitude de onda un pouco menor que o vermello do ollo dereito e así coas outras dos cores. O resultado final é unha imaxe que ten un balance de cor lixeiramente cara o verde para o ollo dereito e lixeiramente cara o vermello para o esquerdo, pero practicamente inapreciable a simple vista. Para o visionado hai que utilizar unhas gafas con 50 capas de filtros de interferencias de prezo elevado.

No Xpan3D proxéctanse dúas películas á vez sen ningún filtrado, unha para cada ollo, cos fotogramas intercalados. O visionado faise cunhas gafas que cando na pantalla se proxecta a imaxe correspondente ó ollo dereito, as gafas escurecen o cristal fronte o ollo esquerdo e viceversa. A frecuencia de escurecemento das gafas debe ser a mesma que a de emisión de fotogramas da película, a sincronización faise utilizando infravermellos, se a frecuencia e alta o mecanismo ollo-cerebro non detecta palpebrexos de ningunha clase e a sensación 3D e moi convincente.As gafas que se utilizan levan baterías e tamén teñen un prezo elevado.

15

Holograma: No film Star Wars de George Lucas e nun billete de 50 euros

Cal é o mellor dos tres sistemas?

Non hai unanimidade, as opinións son variadas e contribuen a animar moito ós blogs relacionados con este tema.

Por último, con respecto a TV3D, parece que os fabricantes se inclinan máis pola utilización de sistemas de visionado que necesitan gafas activas, aínda que tamén os hai que as utilizan pasivas.

Polo momento haberá que esperar para poder ver a televisión en 3D e sen gafas, xa que Philips a empresa que era a abandeirada do novo sistema – incluso xa dera a coñecer con éxito un prototipo de 52 polgadas – parece que abandonou polo momento a investigación, debido a crise económica.

Información na rede:

http://www.gamefilia.com/sayancatx/10-02-2009/19170/tecnologia-del-cine-cine-en-3d http://3d.echeva.com/ http://www.salobre.net/sal1/index.php/nuevas-tecnologias/127-el-mundo-en-3d http://www.uned.es/cristamine/crist_opt/cropt_luz_crist.htm http://es.wikipedia.org/wiki/Polarizaci%C3%B3n_electromagn%C3%A9tica http://www.forgottenprojects.com/como-funciona-el-cine-3d/ http://es.gearthblog.com/blog/archives/2009/03/stereo_3d_views_for_google_earth.html http://www.canalphotoshop.com/?id=photoshow&tut=28 http://www.jorgewestendarp.com/galeriasTG/galeria01.html NOTA DA AUTORA: Este artigo foi elaborado coa información obtida en múltiples páxinas web e blogs, algunhas das cales aparecen enriba. Ó ter utilizado varias fontes, espero que non sexan moitas as incorreccións.

M.Carmen Villanueva. Profesora de Física e Química

16

O ANXO DA HISTORIA A futura plantación de kiwis de Santa María de Oia atopou un atranco: uns milenarios petróglifos. O alcalde declarou que "o único que pode paralizar as obras é o alcalde e non o fixen porque Oia ten que mirar ao futuro, non ao pasado, e unhas pedras non poden ser un obstáculo". As palas entraron no monte e desfixeron en puocos minutos varios miles de anos de historia. Onde descansaba a memoria agora só crecerán os kiwis. É o progreso.

Antes

Despois Lémbrase un, ante tanta devastación e ignorancia, daquelo que escribira na fronteira de Francia con España, durante a Segunda Guerra Mundial, o filósofo Walter Benjamin, pouco antes de rematar coa súa vida para non caer en mans do exécito alemán:

"O seus ollos están desmesuradamente abertos, a boca aberta e extendidas as ás. E este deberá ser o aspecto do anxo da historia. Virou a faciana cara o pasado. Onde a nós se nos manifesta unha cadea de datos, el ve unha catástrofe única que amorea incansablemente ruina sobre ruina, arroxándoas ós seus pés. Ben quixera el deterse, espertar aos mortos e recompoñer o esnaquizado. Pero dende o paraíso sopra un furacán que enredouse nas súas ás e que é tan forte que o anxo xa non pode pechalas. Este furacán empúrralle irresistiblemente cara ao futuro, ao cal da a espalda, mentres que as moreas de ruinas crecen ante el ata o ceo. Ese furacán é o que nós chamamos progreso." (Tesis sobre a filosofía da Historia, 1940) Eduardo Fresco (Profesor de Filosofía)

Fonte imaxes: xilberte http://picasaweb.google.es/bentevexo/PETROGLIFOSDOCAMPODO SOBREIROBOAVENTURA270410?authkey=Gv1sRgCPSG3trXmobF iQE&feat=email#

17

O ano 2010 foi declarado pola Asamblea Xeral das Nacións Unidas, como o Ano Internacional da Diversidade Biolóxica, debido á alarmante perda de biodiversidade que sofre o noso planeta e para atraer a atención á poboación mundial do importante que é conservar a diversidade das especies e evitar a súa perda, conseguindo manter os ecosistemas naturais en equilibrio.

A perda de diversidade constitúe tamén unha ameaza á seguridade alimentaria, xa que cada vez dependemos máis das multinacionais para cultivar os nosos alimentos.

A QUE NOS ENFRONTAMOS COA PERDA DE DIVERSIDADE DE SEMENTES EN AGRICULTURA? As sementes ocupan nos sistemas de produción agraria unha situación peculiar, xa que son ao mesmo tempo produto e recurso.

Entre os agricultores, tradicionalmente, non existía diferenza entre grao e semente, pois do que se colleitaba parte se destinaba a gardalo como alimento e outra parte (polo xeral os graos de mellor aspecto) se gardaban para plantalos ao ano seguinte, eran sementes que o propio agricultor ía seleccionando, mellorando a especie ou variedade, ademais de favorecer a adaptación aos diferentes medios. O intercambio de sementes era habitual polo que a economía non se resentía neste aspecto.

Agora as tornas son outras, cada vez somos máis dependentes das multinacionais en canto sementes, se necesitamos sementar calquera das hortalizas ou legumes que habitualmente comemos nas nosas casas imos á tenda e alí eliximos tal ou cal variedade, isto é debido a que o comercio de sementes foi regulado ferreamente polas diferentes normativas de sementes, reservando así o mercado ás grandes empresas.

Estas corporacións exercen unha labor de persuasión sobre a administración para establecer limitacións na produción de sementes a través dos sistemas de protección de melloras vexetais e a lei de patentes. Deste xeito obtense especies nun principio máis produtivas ou máis resistentes ás pragas ou enfermidades; pero máis vulnerables aos cambios, máis dependentes de fitosanitarios ademais de minguar a diversidade xenética e polo tanto á diversidade de alimentos, que levou tantos anos de selección natural!!!!

Empeñanse en globalizalo todo e perdemos os recursos naturais e os labregos son os grandes perxudicados Só un dato: a compañía Monsanto investiu durante a última década máis de 10 mil millóns de dólares na adquisición de empresas semilleras e produtoras agrícolas. Por qué será?

Polo tanto é preciso: Revalorizar os coñecementos tradicionais en canto conservación e intercambio de sementes e fomentar a reprodución de sementes para cultivo ecolóxico e iso....depende de ti e de min.

Montse Váquez (Profesora do Ciclo de Forestais)

18

Millo Corvo (variedade de millo negro)

O U TR A S LIN GU A S .

D IAR IO D A V IAX E A FR A NC I A.

Mich e lin a vec le tran w ay. Pe n da nt la visite no us no us som m e s u n p e u e n nu yée s.

Ap ré s la visite n ou s s om m es allés à la Ma irie , où a C on se iller n ou s a f ait u n d isco urs de b ie nv en ue et ap rés no us a von s ma ng é "u n po t". Qu an d no us som m e s pa rties p ou r re nt re r à la m aiso n , no us som m e s re nt ré es d an s de pe tits m a ga sins. E nsu ite no us som m es allée s ch ez no s corres po nd an ts.

Me rcre d i 28 Avr il

P re m ie r jour à C ler m ont.

C 'e st la p rem ière fo is qu e n o us a von s d orm i che z la f am ille f ra n çaise . N ou s a von s é té trè s é ne revé s.N o us s om m es a llé es à Briou d e voir la Ba siliqu e Sa int J ulien , elle e st ro m ain e e t t rè s jo lie. C 'est la p re m ière f ois qu e n ou s avo ns fa it de la d e nte lle, u n bra za le tte .

C 'e st très a m us an t. A près , à m idi, n o us a chè to ns u n m o rcea u d e pizza . L 'a près -m id i n ou s so m me s a llè es a ve c d es je un es be lge s visite r le m usé e de la m in a, q u e a é té t rè s en n uye ux. N o us so m m es a rrivé es à Fe n elo n à se pt h eu res, ch ac un e es t p a rt ie ave c sa c orresp on d an te pu or f in ir le jo ur.

M ar di 2 7 Avri l

Le troi siè m e jour à C ler m ont.

Le s fa milles f ra n çaise s son t ac cue illa nt es e t no us ma n ge on s trè s bie n. A ujo urd ' h ui n ou s som m es allée s à Vu lc an ia . Là , n o us no us so mm e s a m usé es pa rce q u 'il y a de s sim u la te urs d e volca ns très co o l.

N ou s so m m es resté e s six he ure s, p o ur ce la no us avo ns m an g é de p iqu e-n iq u e, qu i é te ie n t trè s b o ns.

Ap rè s, no us so m me s a rrivé es à C lerm on t et no us avo ns fa it du s ho pp ing . N ou s avo ns a chè té q ue lqu es cho se s. Fina lem en t, n ou s som m e s a rrivé es ch ez no tre corres po nd an te .

Jeu d i 2 9 Av ril .

Le de uxi èm e jour à C le rm ont.

L e m a tin n ou s so m me s allé es à Fen elo n a vec n os c orresp on d an tes fran ça is es. N ou s so m m es re sté es a ve c elles d a ns le ur pre miè re h eu re de class e.

A prè s, no u s a vo ns fa it la ré un ion p ou r p rép are r les a ctivité s de ven dre di. Ap rés la réu n io n n ou s s om m es p a rt ie s d e Fe n elo n p ou r aller m a ng er. N o us avo ns m a ng é d an s un pe tit pa rc a ve c le s au tres c orresp on d an tes : le s B elg es ,les Allem a nd s et les Fra nç aise s. Ens uite n ou s som m e s a llé es a u m usé e

Ma ría , N a ir, N er ea e t R ebe ca .

19

ENTREVISTA.

Continuando coa sección que iniciamos o número pasado, voltamos a falar de novo con algúns exalumnos e exalumnas do IES para ver como lle van as cousas fora de aquí: as suas expectativas, ou seus soños, as súas lembranzas... Neste número temos a Ánxela, graciñas.

1- En que ano deixaches o IES Tomiño?

2007

2- Con que título?

Bacharelato en Ciencias da Natureza e da Saúde.

3- Resúmenos a túa actividade académica e/ou laboral dende que saíches do Instituto ata hoxe.

Canto á vida laboral, traballei dous veráns na piscina de Tui. Alí, adiqueime a facer tarefas de limpeza e o cobro de entradas.

Referente á miña formación, estou rematando terceiro de Enfermaría no Meixoeiro.

Durante estes tres anos pasei por diversos servizos sanitarios, que son os que realmente marcaron a miña vida “laboral”.

4- Tres cousas que botaches de menos nada máis deixar o Instituto.

Os amigos, a proximidade dalgúns profesores e as aulas. E cando digo as aulas, non é que toleara.As estruturas que temos no Meixoeiro son bastante malas.

5- Unha lembranza da túa estadía no IES para non esquecer xamais.

A viaxe a París. Non podo esquecer a ledicia que sentín o día que nos dixeron que eramos uns dos premiados.

6- Unha lembranza, agora, para borrar con tippex.

O día de volta á clase no ano 2006, cando tras perder unha compañeira durante o verán, tivemos que volver sentar na mesma aula.

7-Acábanos esta frase:Ai, se volvese hoxe ao Instituto …voltaría a facer o mesmo pois non considero que me fose mal.

8- Que batalliña de alumna lle contarías aos teus netos?

Non recordo agora algunha batalliña simpática, quizais porque non son avoa. O que vou é aproveitar para quitarlle o medo a algúns alumnos.

20

En 3º ESO, comezamos a suspender exames dunha materia por non ter tempo a rematalos. Ninguén se atrevía a falar coa profesora. Un bo día ela estaba na biblioteca e tras unha hora pensando como abordala comenteille o problema. A verdade é que o seguinte exame deixoume tempo para rematalo. Síntoo polos meus compañeiros que non o remataron, pero había que botarlle cara. En resumo, que os profes son persoas.

9- Que dirías se algún ex compañeiro/a te chamase para montar unha “Asociación de antigos alumnos/as?

Arealidade é que non entra nos meus plans actuais. porén, si estaría ben reunirse todos outra vez.

Aínda que, tristemente, non estariamos todos, pois xa faltan tres compañeiros, cos que compartín curso, aula e/ou amizade.

10- Por último, ímosche pedir que deas algunhas suxerencias que, na túa opinión, mellorarían o funcionamento do Instituto: a)

Unha para os alumnos/as

Para que as cousas funcionen, penso que o mellor, é marcarse un obxectivo polo que loitar. b)

Unha para os profes

Non vos esquezades que vós tamén tedes que estudar. c)

Unha para os pais e nais

Son os vosos fillos os que teñen que marcarse o seu propio futuro. Non porque sexan carpinteiros en vez de enxeñeiros, van ser mellor persoas. Ante todo, son os vosos fillos e necesitan o voso apoio. d)

Unha para o Concello

Necesitamos que a biblioteca do Concello teña algún ordenador máis que hai moitos rapaces sen internet nas casas. Ademais, tamén debería ter un horario máis amplo sobre todo durante as épocas de exames.

11- Queres engadir algo máis?

Vou aproveitar este espazo para dirixirme ás persoas que falan mal do instituto de Tomiño e dubidan do futuro dos que estudamos nel. Penso que non hai mellor mostra de que funciona ben, cando ten alumnos esparexidos por diversas facultades, que varían dende enxeñerías ata Dereito.

Certo é que o número de alumnos que fai unha carreira non ten que ver cos que entran en 1º de ESO. Isto non é debido a que o nivel sexa baixo senón que hai moitos outros camiños a seguir tan respectables como un título universitario.

Para rematar, quero darlle as grazas aos profes pola axuda que me prestaron para ter chegado onde estou.

21

PROXECTO RÍOS O Proxecto Ríos é unha iniciativa de concienciación, educación e participación cidadá en defensa dos ríos, realizando inspeccións do seu estado por parte de persoas ou grupos voluntarios (asociacions de veciños, de pescadores, centros educativos…), co obxectivo de facerse responsable do río que pasa polo seu municipio ou localidade.

Estas inspeccións realízanse como mínimo dúas veces ao ano, en base á metodoloxía e materiais de apoio proporcionados polo Proxecto que axudarán a cumpletar as Follas de Inspección ( onde se escriben datos coma os tipos de animais que hai no río, as plantas, como é o río, etc…).

Unha vez recibidas as follas na sede do Proxecto, elaboraranse informes anuais cos datos subministrados por todos os participantes nas distintas campañas, recollense nunha base de datos accesíble na web, e Posteriormente os grupos que o desexen poden participar no Programa deAdopción de Ríos, co que se fan responsables, en certa medida, de velar polo estado de aqueles treitos de río que escollan.

Para facer a inspección primeiro hai que seleccionar un ou varios tramos de 500 m do río escollido, e, cos materiais proporcionados polo Proxecto, realizase unha avaliación das súas características e estado atendendo a parámetros como: Velocidade da auga, caudal, tamaño, descripción física…

Fauna, flora, características e estado do bosque de ribeira, análise de augas…

Construccións, sumidoiros, etc.

Unha vez feita a avaliación, completanse as Follas Resumo da Inspección que se envian á sede do Proxecto para a elaboración dos informes e incorporar os datos á web.

M AT ERIAIS D E INSPEC CIÓN DE RÍOS

FU NC IÓN

Gu ia de in specc ión

Caderno de traballo onde se s ubm inistra as guías e ex plic acións precis as para a realiz ac ión da Ins pecc ión as í com o informa ción sobre os ríos .

F ich as d e camp o e de id entificación d e o rg anismos

Ensinan a recoñec er as principais espec ies de fauna e flora que ha bitan os ríos , permitindo a persoa inexp erta realizar ax eitadam ente a recom plilación de datos na Insp ecc ión Subminístranse tam én re activos en form a de tiras que permiten, en base a un sinx elo c ódigo de co r, establecer parámetros com o a acid ed ou os nitratos da auga.

Ou tras materiais de aná lise

O Proxecto Ríos no IES de Tomiño Este curso tocounos ós alumnos de bioloxía de 1º de bacharelato facer a inpección no Cereixo da Briña (o Río da Pedra). A nosa primeira excursión a este río foi durate o outono (o día 14 de outubro), mentres que a segunda foi durante a primavera (o dia 3 de maio).

22

Levamos connosco una serie de follas (que descargamos da páxina do Proxecto Ríos), as fichas para identificar as plantas e animais, os reactivos, un termómetro, una rede, un corcho, una corda (10m) e uns cantos botes de cristal. Ó chegar ó río, dividímonos en dous grupos: un encargábase de ver o estado das beiras do río e identificar plantas e animais, e o outro de todo o relacionado co río (caudal, velocidade da auga, cor…).

Os primeiros levaron con eles as fichas de identificación e anotaron as especies de plantas (tanto acuáticas como terrestres), animais (dende insectos ata aves, peixes e rás), e ,máis tarde, apuntaron cal era o estado das beiras do río (a ambos lados) e do bosque de ribeira; mentres que o segundo mediu a velocidade da auga (calculando 10m coa corda e contando o tempo que tardaba o corcho en percorrer a distancia), mediu a temperatura da auga co termómetro, o PH e os nitratos cos reactivos, e recolleu mostras do fondo do río e a súa auga.

Unha vez acabado isto, regresamos ó instituto e observamos no microscopio os microorganismos do fondo do río e identifícámolos para poder completar as fichas de inspección e poder mandalas a sede do Proxecto.

COMPARACIÓN DOS RESULTADOS DAS INSPECCIÓNS ANCHURA FONDO VELOCIDADE DA AUGA CAUDAL TEMPERATURA PH NITRATOS ESTADO DO RÍO* ESTADO DO BOSQUE**

OUTONO 6m 0,27m 0,23m/s 0,37m3/s 15,5ºC 5 0-10mg/l bo bo

PRIMAVERA 6,61m 0,44m 1,13m/s 3,29m3/s 15ºC 6 0-10mg/l bo bo

* O estado do río determínase pola variabilidade de microorganismos que posúe, e dicir, se ten moitas especies de microorganismos significa que o río está en bo estado, se ten poucas, entón o río podería estar contaminado de tal maneira que non se podan desenvolver con normalidade. * *O estado do bosque de ribeira ven dado pola densidade deste, se despois del hai máis vexetación natural (por exemplo monte) ou é una zona urbanizada ou de plantación agrícola, e se as formacións vexetais son contínouas ó longo de todo o río ou non.

Sara Besteiro

23

REINO FUNGUI Os fungos (Fungi) son un vasto grupo de organismos heterotróficos clasificados como un reino. Están incluídos neste grupo organismos como os cogumelos, mais tamén moitas formas microscópicas, como mofos e lévedos. Foron xa descritas preto de 70.000 especies, talvez existan até 1,5 millóns de especies, sendo que a maioría aínda está a ser identificada e descrita polos micoloxistas.

Aarón, Sergio e Ana

Os fungos posúen un corpo vexetativo chamado talo que está composto de finos filamentos unicelulares chamados hifas.

Estas hifas xeralmente forman unha rede microscópica xunto ao substrato (fonte de alimento), chamada micelio, por onde o alimento é absorbido. Usualmente, a parte máis conspicua dun fungo son os corpos frutificantes ou esporanxios (estruturas reprodutivas que producen as esporas).

Asúa reprodución pode ser sexual ou asexual Os fungos existen en todos os ambientes do planeta e inclúen importantes descompoñedores e parasitos.Algúns fungos, son empregados como alimento; outros son extremamente velenosos.

Poden clasificarse en lévedos, cogumelos e mofos.

OS LÉVEDOS Denominase levadura a calquera dos diversos fungos microscópicos unicelulares que son importantes pola súa capacidade de realizar a fermentación de hidratos de carbono, producindo distintas substancias.

As levaduras reprodúcense asexualmente por xemación ou brotación e sexualmente mediante ascosporas ou basidioesporas.

Utilizase para a fermentación e facer productos como a cervexa, o pan, iogures, queixos, viño…

*Levadura de cervexa

24

MO FO S

O s m o fos so n f un go s qu e se at op an tan to n o a ir e com o en in te r io r es, s on e sp ecie s m icro scó pica s d o re ino fu ng u i qu e cr ece n en fo r ma s d e filam e nt os plu r ice lula r es ou u nice lu lar e s.

C r ece n en co nd ición s cá lid a s e hú m ida s.

R ep r od úce ns e e p ro p ág an se m ed ian te esp o ra s, q ue p o de n so br e vivir en var ias con d ició ns a m bie nt ais, in clusive en e xtr em a seq u ed ad e.

C re ce n n o pa n e en ou tr o s t ipo alim en to s, f acé nd o os in com e stib les.

* La ra nx a c o n m ofo

de

* M o fo c o n a um e ntos

O S C O GU M EL O S O s cog um e los son co r po s fr u tíf er os du n con xu nto d e fu ng os plu rice lula re s. N or m alm en te m e dr an e n zon a s hú m ida s, q ue lles p r op or cio na a so mb r a da s á rb o re s, p e ro ta m én e n calq ue r a a m bie nt e h ú mid o e c on p ou ca clar ida de .

C o g u m elo s c o m es tib le s e n o n c o m e st ib le s: C om e stib le s: *C h am p iñó n

*N o n co m es tible s: O r o nxa ve r de

* P eid o d e lob o

*N isca lo

Aga r icus xan th od er m a

25

Mitos sobre os cogumelos Mito 1.

Dise que: Se un cogumelo está trabado por un animal, é comestible.Que se pode comer se se coce xunto a unha moeda e esta se ennegrece ou si ten bo aspec to, s e cheira ben, se ten determinados cores e se medra nas árbores .

Non é así, non valen as regras xerais, e o prezo a equivocármonos é moi alto.

Hai exemplos claros de que non é conveniente fiarse: A amanita phalloides cheira ben e ten un agradable s abor doce, pero é mortal, ocorre o

mesmo coa Galerina marginata, que medra na c odia das árbores.

Mito 2.

Dise que se poden eliminar as toxinas de algunhas especies se se cocen con sal e vinagre, pero isto non ten niñun fundamento científico.

Mito 3.

Dise que todos os cogumelos que presentan un anel non son comestibles, pero non é certo xa que a A manita caesarea ten anel e é comestible

Partes do cogumelo

SOMBREIRO Sombreiro ou píleo, é a parte máis carnosa do cogumelo. Nos basidiomycetos, está cuberto cunha capa fina chamada cutícula e xeralmente teñen forma de paraugas.

Podemos estudalo pola talla, forma, estrutura, tacto, color, ornamentación, marx e etc. O sombreiro é a parte que máis chama a nosa atención .

Convexo Embudado

Ondulado

Plano

ovoide-acampanulado

Ovoide

Deprimido

Cónicocampa

Campanulado

Hemisferico

Globuloso

Cónico

Mamelonado

LAMINAS Pres entan os basidiolos tabicados transversais e lonxitudinalmente.

Dentro da clase Heterobasidiomycetes atópanse xéneros como: Auricularia, Tremella, Dacrymyces.

O himenio é a parte inferior do sombreiro, é dónde se aloxan os órganos que producen as esporas (parte fértil). A miudo está compuesto por láminas (especie de tabiques da parte inferior do sombreiro) e lamélulas (estas de menor tamaño) tamén pode estar composto por pregues ou falsas láminas, ou tubos rematados en poros, por pequenos aguillóns e poden ser totalmentes lisos.

Acúleos

26

Poros

Láminas

PÉ É a parte do c ogumelo que está en contac to co micelio e se une co sombreiro. No pé poden apreciars e tres características fundamentais: a cortina, o anel, e a volva. Clasificarémoslo por: forma, lonx itude, anel, superficie, inserc ión co sombreiro e co pé, restos da cortina, volva, consitencia, cor, decoración, etc.

TERMINACION DO PÉ

Con R izomorfos

C ilíndrico-claviforme

R adicante

Cilíndrico

Sésil

Excéntrico

Lateral

Ventrudo

INSERCION DO PÉ

Central ANEL

O velo parcial c errado, cobre e protex e as láminas. Cando o cogumelo ten anel, é outra das partes c laves para a súa identific ación. Moitos aneis son moi fugaces e des prendens e con facilidade do c ogumelo. Os aneis poden ser simples ou dobles, fixos ou móbiles. Tamén poden estar na parte superior, no medio, o una parte baixa do pé. A consistenc ia destes é moi diversa, desde moi membranosos, algodonosos, e incluso alguns fráxiles e fugaces .

Podemos coñec elos como:

Descendente VOLVA

Doble

Forma de roda

Brazalete

Simple

É o res to do velo x eral que envolve a todo o cogumelo.

A volva é a c aracterística de uns poucos x éneros . Moitos dos cogumelos máis perigosos enc ontranse entre o x énero Amanita, (todos poseen volva). Para obs ervar a v olva é inprescindible sacar o cogumelo enteiro da terra, xa que a volva soe se unha parte bastante fráx il que está enterrada.

27

A CIENCIA CERTA

As rochas ornamentais Introdución A f inalidade deste t raballo é coñecer un pouco sobre as rochas ornamentais que nos rodean, dende as que predominan na nosa zona, e de que tipo son, ata o uso que se lles da nos nosos fogares ou rúas, pasando polas característ icas principais que posúe c ada rocha. P ara coñecer estes dat os, f oi necesaria a observación en lugares próximos a Tomiño, como o cemiterio, as casas, ou as esc ulturas das rúas do centro ou arredores, para saber que uso teñen as rochas predominantes de Galic ia, máis concretamente as da Galicia occidental.

Unha breve explicación A s rochas ornamentais son aquelas que teñen un uso decorativo nas nosas casas ou noutros lugares, ben sexa para a fabricación de muros e tellados nos nosos f ogares, ou para calquera escult ura que at opemos nas nosas rúas.

As rochas ornamentais da nosa zona Conglomerado “marinage” É de cor escura, e pódese apreciar que a rocha est á f ormada por distintos minerais, xa que os que a forman, present an diferencias de cor e tamaño. Tamén se pode observar que t en pequenos fragment os que lle dan o brillo a rocha, que son os crist ais.

A rocha está formada por clastos, que son semellantes ent re si en tamaño e forma. É unha rocha sediment aria, e dentro deste tipo é un conglomerado, que se ut iliza para a fabricación de mesados nas cociñas, ou para escaleiras e baldosas.

Lousa É de cor negro griseiro, e obsérvase que os minerais e os crist ais non son perceptibles a simple vista, xa que a cor da rocha é homoxénea e ademais non presenta o brillo caracterí st ico que lle darían os cristais se se observasen a simple vist a. Aínda que á rocha non se lle observan facilment e os minerais, vese que non teñen orientación, pero si foliación. Esta caract erística pódese demostrar se lle damos un pequeño golpe á rocha. Observarase que o fragment o desprendido dela forma unha lámina.

A foliación é unha caract erística das rochas metamórficas, polo tant o esta rocha é metamórfica, e úsase normalment e para a fabricación de tellados nas casas, ou para os muros, como é este caso.

Sienit a É de cor rosada, e vense os cristais, que son semellant es e de gran medio. Tamén se lle aprecian os minerais, principalmente o feldespato, que lle da a súa cor rosada caract erística, pero tamén posúe out ros minerais chamados plaxioclasas e biotitas. A súa text ura é holocrist alina.

Obsérvase que os minerais non teñen orientac ión, polo que se trata dunha roc ha magmát ica, plutónica, que se emprega para a fabricación de lousas nas tumbas do c han, para as lápidas nos cemiterios ou para os alféizares das ventás.

Granit o “rosa porriño” É de cor clara, e aprécianselle a simple vista os principais minerais que forman a rocha, que son o c uarzo, o feldespato e a mic a. Tamén se lle aprecian perf ectament e os crist ais, que son de tamaño semellante (text ura homométrica), de gran medio-groso. A súa text ura é holocristalina. O s minerais que forman est a rocha non present an orientación algunha, polo que se trata dunha rocha magmática, e dent ro deste tipo, é plut ónica. A índa que se pode dicir que a sienit a parécese ó granito, est as dúas rochas dif erénc ianse en que o granito ten cuarzo, e a sienita non ten, ou se o ten é en cantidades moi pequenas.

Emprégase na fabricación de mesados nas coc iñas, ou tamén para os alféiz ares das vent ás, e é a rocha máis abundante na Galicia occidental. Tamén existen varios tipos de granito, dependendo da proporción dos minerais na rocha.

28

A s ro cha s de Fran cia (do inte rca m bio ) Toba É un ha ro cha de cor e scur a, case ne gr a, na q ue se lle obse r va q ue no n te n a spe cto crista lin o, po lo ta nto , n on te n crista is. Ta m én se p od e a pr ec ia r que a ro cha só a f or ma u n mine ra l, q ue no n te n ning ún tipo de or ien tació n, e a súa por o sida de clasifí caa com o unh a r oc ha ma gm át ica vo lcá nica.

P u m it a É d e co r ma rr ó n, e n on po súe asp ecto cr ist alino.

N on se lle ap re cia n os m ine ra is. É unh a r o cha ma gm át ic a plut ón ica , d eb id o a q ue no n p re se nta or ient ació n n os m ine ra is, e a sú a text ur a é po ro sa. U nha ca ra cter íst ica imp or ta nte d esta r ocha é a sú a ba ixa de nsida de , q ue fa i po sib le q ue flote n a au ga .

U tilíza se par a a co nst ru cció n, com o se p od e o bse rva r na fo to da coñe cida cate dr a l d e Cle rm o nt- F er ra nd .

A a bu da nci a d estas r och as vol cán ica s e n C l er m on tF er ran d d éb ese a u nh a e ru pció n d un vol cá n , q ue fi xo qu e e ste ra cha ra e qu e to da a la va exp ul sad a se e xte nd e se p or to da a lo cali da de . Esta s r och as for m ad a s p ol o a rre fria m en to d o m a g m a se rvir on m ái s tar de co m o m ate ria pri m a p ar a a fa br ica ci ón de ed ificio s, ca sas, ou a ca ted ral , co m o é o ca so, de fo rm a qu e tod a s a s con stru ci ón s da ci da de , i ncl uínd o o p iso d a s r úa s, e stán fo rm a da s po r e sta s ro cha s, q u e d esta can po la sú a co r escu ra .

Pa ra a cla rar t erm os ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨

¨ ¨ ¨ ¨

C o ng l om era do : R o ch a f or m ad a p o la u n ió n d e va rio s f ra g m en t os d e o u tra s r oc h as q u e p e rm an e ce n u n id as g raza s a u n m a te ria l q u e s e de p o sit o u en t re ela s, e q u e ac tú a co m o u n “p e g am e n to ”.

C las to s : Ca d a u n d o s fr ag m e nt o s d e ro c h as an t erio re s q u e fo rm an a s a ct u ais ro c ha s s ed im en t aria s.

G ra n ít ico : Q u e te n a co m p o sic ió n m in e ral óx ic a d o g ra n ito ( c ua rzo , f e lde sp a to e m i ca) .

R o ch a sed im en t aria : É a q u ela q u e s e f o rm o u a p art ir de f rag m e n to s d o ut ra s r oc h as q u e f o ro n t ran sp o rt ad a s e n es t ad o só l id o .

F o lia ció n : D isp o s ició n e n lá m in as .

R o ch a m et am ó rf ic a: É aq u ela q u e se o rixi na p o r ca m b io s n a c o m p os ic ió n m in er aló x ica d a r o ch a e n a sú a t ext u ra co m o c o n sec u en c ia d u n i nc rem en t o de p re sió n e te m p era t ur a. E st as ro ch a s pó d e ns e f or m ar a p ar tir d e c alq u e ra o u t ro t ip o d e r o ch a. Est e in cre m en t o d e pr es ió n e t em pe rat u ra fa i q u e o s m in er ais q u e f o rm a n a r oc h a s e or ien t en n u n h a dir ec ció n , c o m o se se f o rm as en b a n da s.

T ex tu ra h o lo cr ist al in a: U n ha ro c ha t en e st a te xt u ra c an d o e st á í nt e gr am e n te co n s tit u íd a p or cr ist ais .

R o ch a m ag m á tic a p lu tó n ic a: É aq u ela q u e se fo rm o u p o r u n a rre fria m e nt o le n to do m ag m a d os vo lc án s .

T ex tu ra h o m o m ét ric a: C an d o a ro ch a t en t o d os o s s e us cr ist a is d e ta m a ño s s im ila res .

R o ch a m ag m á tic a vo lc án ic a: É a q u ela q u e s e fo rm o u p o lo r áp id o e nf ria m en t o d o m a gm a d o s vo lc án s

29

AS TRIBOS URBANAS Unha tribo urbana é un grupo de xente que se comporta de acordo as ideoloxías de unha subcultura, que ten o seu orixe e se desenrola no ambiente de unha urbe ou cidade.

Apareceron na metade do século XX. As tribos urbanas son “pandillas”, ou simplemente agrupacións de xoves que visten de forma similar, que posúen hábitos comúns e lugares de xuntanza. O grupo ten en común a semellanza. Consiste en buscar nos "conxéneres" modos de pensar e de sentir idénticos aos propios, sen ser necesariamente conscientes diso.

O pracer de formar parte da tribo provén da supresión da esixencia de adaptarse a un universo adulto ou social e as súas regras de pensamento e de conduta. Ademais, a tribo ofrece aos seus membros a seguridade e o soporte afectivo do que carecen. A tribo autoriza actividades que están nos límites das regras morais e sociais: o xogo, a bebida, o galanteo, a licenza erótica, o escándalo na vía pública, a destrución de obxectos ou o agravio dalgúns valores. Sen embargo, as actividades levadas a cabo en común non se presentan como obxectivo esencial da tribo: o obxectivo e o de estar xuntos porque se é semellante e, o mesmo tempo, diferente a tódolos demais.

Así, as tribos urbanas caracterízanse por manter unha estética similar entre varios individuos da mesma tendencia. Soe estar acompañado de conviccións sociopolíticas ou crenzas relixiosas ou de carácter místico, dependendo do movemento ou tribo urbana pertencente.

Polo xeral, cada unha delas teñen a música e vestimenta que as caracteriza.

Cada unha defende os seus ideais, e obxectivos, e as veces son altamente territoriais.

Se pode dicir que o denominador común nestas tribos é a rebeldía e a marxinación social. Os integrantes destas ”pandillas” sosteñen unha actitude de rebeldía (con violencia o non) cara á sociedade, á que eles describen como hipócrita y sen sentido.

Algunhas tribos urbanas.

Os floggers son, na súa maioría, adolescentes adictos a páxinas web sociais como fotolog.com, onde se relacionan colgando fotos e comentarios. Esta cibertribu xurdiu na América Latina e, coa expansión de Internet, na maioría dos fogares en todo o mundo.

A súa aparencia e Zapatillas estilo Converse, pantalóns de pitillo, camisetas amplas e cores chamativas. Acostuman levar o pelo de media melena, con flequillo.

Escoitan "Glam rock", cuxo nome ven do glamour, aínda así esta cibertribu non ten uns gustos musicais tan marcados como poden ser os heavys ou os punks que escoitan música mais concreta.

Non teñen ideoloxía predefinida nin tampouco soen ser violentos

30

Os visuals teñen como característica o culto polo estético.Xurdiron en Xapón, nunha sociedade conservadora na que está “prohibido” destacar.De seguido foron moitos grupos os que adoptaron a súa estética. Usan maquillaxe extravagante, un estilo de peiteados con formas dramáticas e traballados vestiarios. Tanto nos homes coma nas mulleres é común que usen maquillaxe ou vestiarios que se poidan considerar 'femininos” ou andróxinos. Son seguidores do heavy metal e destacan pola súa impresionante individualidade.

Os góticos caracterízanse por vestir de negro, con roupa de coiro ou similar. As mulleres usan moita lencería, encaixe e tacón de agullla. todos levan maquillaxes que resaltan a palidez do rostro, peiteados que cubren a cara e lapiz labial que pode ir do vermello moi vivo ata o negro.

Utilizan moitos accesorios; cadeas, cruces, símbolos xudeus... Soen escoitar música gótica mesturada con outros xéneros.

Non creen en ningún sistema político, son anarquistas. Están en contra de todo lo que sexa ir con unha regra estruturada. Son naturalistas, es dicir, fan culto da propia natureza.

O sentimento xeral é de estar morto en vida, o seu punto de reunión son os camposantos.

Todos se caracterizan por non encaiar, nin querer encaixar na sociedade.

Miriam Vázquez Carballido 1º ESO A

31

XOGAMOS COAS ÁRBORES DO BOSQUE DE RIBEIRA Árbore de follas perennes e lanceoladas que bota unhas flores pequeniñas de cor amarelenro-verdosas e se emprega como condimento nas comidas Árbore grande que ten unhas flores sen pétalos de cor parda parecidas as da nogueira. En Galicia son moi coñecidos e atópanse en calquera parte, aínda que sobre todo en regueiros e zonas húmidas.

Árbore con flores de cor verde ou parda, sen pétalos en amentos colgantes moi parecida a dos ameneiros.

Árbore moi grande e porte recto,que ten a casca de cor gris plateada e moi lisa. As súas flores son de cor purpúrea.

Árbore que bota un froito chamado landra e fabrica unha bóla a que se lle chama coca para protexerse da larva dunha avéspora que pon os ovos nas súas follas.

Árbore que dá un froito seco moi coñecido e saboroso que se utiliza na elaboración de moitas sobremesas.

32

Carballo Roble común Quercus robur

Es quen de unir cada árbore coa súa descripción?

Loureiro

Laurel Laurus nobilis

Salgueiro Sauce común Salix sp Ameneiro Aliso común Alnus glutinosa Freixo Fresno común Fraxinus sp

Abeleira Avellano Corylus Avellana

Patricia

XOGAMOS COAS HERBAS DOS CAMIÑOS Herba rastreira que bota unhas flores moi pequeniñas de cor branca ou rosada. mala para os coellos

Herba parecida a unha margarida que aínda que parece que só ten unha flor,o que parece un pétalo é unha flor diferente.É de cor amarela a inflorescencia e é moi abundante arredor nosa.

Herba que nace nos muros de pedra (sobre todo) e que segundo os máis vellos a substancia que segrega polo seu talo é moi boa para as espullas

Herba que bota unha flor amarela e se te manchas con ela é moi complicada de quitar.No seu nome en castelán aparece un animal.

Herba que ten unhas flores de cor,e que grazas a esa cor reciben oseu nome

Herba moi abundante nos campos,que se utiliza para darlle de comer ao gando. No seu nome leva escrita unha pista moi grande, o nome dunanimal herbívoro.

Lingua de ovella Llantén menor Plantago lanceolata

Maruxa Muruxa Pamplina Stellaria media

Leituga/Leitaruga Diente de león Leontodon autumnalis

Pampullo Crisantemo Chysanthemum myconis

Botón de ouro Botón de oro Ranunculus repens

Ceruda Celidonia Chelidonium majus

33

XOGAMOS COAS PRANTAS QUE COIDAMOS Arbusto que ten unhas flores moipequenas de cor violacea e que ten as follas aciculiformes(en forma de puga)

Arbusto coas follas moi pequenas que bota unhas flores de cor amarela moi pequenas e en inflorescencias, que segundo os máis vellos e boa para eliminar as lombrigas nos nenos.

Herba utilizada para condimentar as comidas.Ten unhas follas pequenas e as flores case non se lle distinguen.

Tromentelo Tomillo Timus s.p Romeo Romero Rosmarinus officinalis Ourego Oregano Origanum vulgare

Arbusto de tamaño reducido,con flores moi vistosas e grandes de cor lila. É utilizada polos máis maiores para os problemas de gorxa.

Herba Luísa Hierba luísa Lippia triphylla

Arbusto bastante desenvolvido que ten as follas lanceoladas que bota unhas flores en ramificacións non moi grandes de cor lila.

Xarxa Salvia Salvia officinalis

Herba rastreira moi olorosa utilizada para adubar as comidas. Ten flores moi pequenas e rosadas. .

Ruda Ruda Ruta

34

Cantar atormentado Saín da casa coma tódolos días, con présa e a medio xantar porque perdería o autobús se non apuraba. O xirar a esquina atopeime rodeado dunha espesa brétema que me impedía ver con claridade o estreito camiño de terra que tiña que percorrer. Dun momento a outro un calafrío percorreume todo o corpo, e nese intre deime conta de que lle tiña que ter feito caso a miña nai e coller o chaquetón. Canto máis camiñaba a sensación de frío facíase máis intensa, chegando a ser case imposíbel respirar, sentir, e mesmo pensar.

Todo estaba no máis absoluto silencio, unicamente interrompido polos meus pasos. Durante un intre deixei de escoitar o meu camiñar así que me detiven, e nese momento asusteime. Estaba escoitando os meus pasos, pero non podían ser os meus, porque estaba totalmente inmóbil. Estes cada vez soaban con máis e máis forza así que botei a correr para casa totalmente asustado. Corría máis e máis rápido pero eses pasos lentos non deixaban de soar coma un eco na miña cabeza. Comezoume a faltar o alento, pero non era capaz de parar, sentía coma se alguén ou algo me perseguira. Corrín durante un bo anaco ata que me vin obrigado a determe, non tiña forzas para dar un só paso máis. Mirei o meu redor e deime conta de que me perdera, non coñecía ese lugar, só sabía que ese lugar non estaba preto da miña casa. Nese intre sentín no meu pescozo unha respiración cálida que me fixo dar a volta dun chimpo. Isto asustoume aínda máis ó ver que detrás miña só se atopaba o máis absoluto baleiro.

Agora, aparte daqueles inquietantes pasos escoitaba a alguén respirar, pero non fun capaz de saber de onde proviña.

-

Quen anda aí?! – berrei horrorizado, pero a única resposta que atopei foi o eco da miña voz. De súpeto vin pasar unha sombra por diante miña durante un intre, parecía humana.

-

Xa te vin. Dime quen es –. Todo quedou en silencio durante un intre pero a pregunta recibiu a súa resposta.

-

“¿Quien soy yo? Yo soy tú” –. Sentinme totalmente horrorizado... era a miña propia voz a que me contestaba.

-

Que queres de min? Non me fagas dano, non te fixen nada, deixa de xogar comigo por favor.

-

“¿Así que crees que esto es un juego?Aquí nadie está jugando, solamente vengo a por lo que es mío.”

-

Que...que é o teu? – preguntei tatexando.

-

“Tu cuerpo”.

Esa resposta conxeloume o sangue, todo era tan surrealista. Tentaba pensar que todo era unha broma pesada de alguén, pero cada

vez que escoitaba eses pasos, esa respiración, esa voz, dábame conta de que era real.

A néboa levantouse levemente, e vin unhas zapatillas, e coas poucas forzas que tiña funme abalanzar sobre elas, pero caín de bruces e esmaguei as mans. Observei eses tenis con detemento, eran iguais ós meus. Mirei para os meus pés e dinme conta de que non estaban... debaixo dos meus pantalóns non había nada... non tiña pes.

-

Que me estás facendo...déixame por favor...non te fixen nada; por qué me fas isto?...

-

“Por eso estoy aquí, porque no hiciste nada”.

35

Non podía máis, todo me sobrepasaba, era incapaz de pensar, as bágoas comezaron a esvarar polo meu rostro mentres sentía unha enorme presión no peito que non me deixaba berrar, nin falar, nin sequera rexoubar.

Erguín a mirada e apareceron ante min os meus pantalóns. Coas poucas forzas que tiña levei as mans ás pernas… e xa non estaban, non había nada. Todo era demasiado surrealista, supúñase que as miñas pernas estaban ante min separadas do meu corpo, non podía ser real.

-

“Si crees que esto es un sueño estás bastante equivocado” – murmurou aquela voz cun ton sarcástico.

-

Como..como sabes o que estou pensando?.

-

“Soy tú, ya te lo dije antes”.

-

Deixa de mentirme e acaba con este maldito xogo.

-

“Así que crees que esto es un juego, que gracioso”.

Nese intre a bruma dispersouse aínda máis e ante min estaba o meu xersei. Tiña as mangas remangadas e víanse uns brazos... os

meus brazos. Tentei levantarme do chan e decateime de que non era capaz... de que non tiña mans para facelo.

Naquel momento comezou a facer máis calor e a néboa comezou a esvaecerse rapidamente. Enriba do meu xersei comezou a verse unha cabeza. Era a miña...tentei berrar pero non fun capaz.. non podía facer nada, non sentía a miña respiración. Como era posíbel ter ante min o meu corpo? Non podía tan sequera pensar. Nese momento deime conta de que ese era o meu final, de que estaba morto.

Nese momento espertei sobresaltado, mirei o meu redor e estaba no meu cuarto, na miña cama. Estaba empapado en suor, non podía crer que todo iso fora un soño. Tireime de novo na cama e levei as mans a cabeza, e sorrín, era inmensamente feliz por saber que estaba ben.

Pero naquel instante resoou unha frase na miña cabeza que me asustou: “ A veces la pasividad es igual o peor que negarse a lo que realmente eres... se non defendes o teu, ninguén o fará por ti... y entonces volveré y no será un sueño... senón unha realidade”.

David 2ºA

36

ARTISTAS

Marta Alén

Samuel Castro

37

ARTISTAS 38

TRABALLOS REALIZADOS POR DESIRÉE GÓMEZ, DAVID ÁLVAREZ, ADRIAN PEREIRA,ANGEL MARTÍNEZ E JULIO JOSÉ PEREIRA

Gústameoheavyeorock. Osgruposson ACDC , LosSuaves, Ska-P, Extremoduro, Offspring ., Gústanmeporquesí.

A música que máis me gusta é pop e o rock aínda que en certos momentos escoito outros tipos de música. Os grupos que máis me gustan son Amaral, El canto del loco, Lady Gaga, Pereza, Quique González e Iván Ferreiro. Non me gusta o Hip-hop nen o flamenco.

ani D , ttaino. e d Gamb i v Darto G e m e sta , Alb ú n g aga i G Am dy a L

ta Ma

,

KO RN

Gústanme todos A que menos meos tipos de músic gusta é a músicaa dependendo do momento. flamenca.

!

Estas son algunhas das respostas dadas polo alumnado de segundo de ESO á pregunta: que música che gusta? xa vedes que son bastante homoxéneos nos amores e desamores musicais: non lles gusta a música clásica nen o flamenco.

Algúns agardamos que co tempo muden de parecer, pero xa se sabe, para gustos...

39

Horizontais 7.Nome que reciben os puntos de luz que vem os no ceo nocturno. Algunhas vense durante todo o ano, pero outras só se ven no inverno ou no verán.

8.Nome da lei que di: cando se aplica unha forza a un resorte, lle provoca unha deformación directamente proporcional ao valor desa forza.

9.Causa capaz de provocar unha deformación ou un cambio no estado de movemento dun corpo.

10.Recipiente de vidro con forma esférica ou de pera que se usa para medir con exactitude un volume determinado de líquido

Verticais 1.Unidade pola que se mide a velocidade angular no S.I. 2.Nome do enlace que se produce cando se combinan un metal e un non metal.

3.Camiño que describe un móbil no seu percorrido. É dicir o conxunto de puntos polos que pasa no seu movemento.

4.Nome polo que se coñecen os átomos que teñen o mesmo número de protóns e se diferencian no número de neutróns.

5.Nome que reciben as moléculas moi complexas que existen en todos os seres vivos. Teñen funcións diversas; a maioría forma parte das estruturas corporais dos seres vivos (o pelo, a pel..) e outras teñen funcións específicas.

6.Nome do científico que dicía que os electróns só se poden encontrar xirando en determinados niveis de enerxía.

SOLUCIÓNS1.- Radiáns/segundo 2.- Enlace iónico 3.- Traxectoria 4.- Isótopos 5.- Proteínas 6.- Bohr 7.- Esttrelas 8.- Lei de Hooke 9.- Forza 10 Matraz aforado Ana Álvarez 4º B

40

Fun na busca da montaña máis... Ata que a atopei!

Queria atopar unha herba aromática... É demasiado grande para min, pero teño que intentalo

E agora como fago para baixar?

Tiña que ter previsto esto.

EUREKA!!!

BRAIS IRIARTE

41

ADRIÁN PELLÓN

42

HUMBERTO

43

JOSE

44

MARÍA

45

Dani

46

47

48

49