Volos Resilience Strategy for 2050 (Μέρος A)

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

I I I νοιοδι ι χ ΚΕ 5 ΙΙ.ΙΕΝ 0 Ε 5 Τ ΚΑΤ Ε 6 Υ ΡΟΚ Σ Ω Τ Η Ρ Ι Ο Σ

Γ Ι Α Μ Α Κ Ο Σ

Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ω Ν

ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ - ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ - ΟΡΑΜΑΤΑ, ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟΜΕΙΣ ΕΣΤΙΑΣΗΣ 1

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ΗΚρ5://νουΙυ.6θ/θΚ-ΧυΕ55ηρΜ

Το μεγαλύτερο μέρος της παρούσα εργασία υλοποιήθηκε στα πλαίσια διπλωματικής εργασίας Μεταπτυχιακού Προγράμ­ ματος στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας υπό το πρίσμα της ανθεκτικότητας, όπως ορίζεται και συστήνεται στο πρόγραμμα "100 Ανθεκτικές Πόλεις" (100Κφ - πρωτοβουλία του Ιδρύματος Κ ο ^ θ ΐθ Ιθ .

Β Ο Λ Ο Σ 2 0 5 0 : Α ν θ ε κ τ ικ ό τ η τ α

© © ο θ ©

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Τ Μ Η Μ Α Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ω Ν Χ Ω Ρ Ο Τ Α Ξ ΙΑ Σ , Π Ο Λ Ε Ο Δ Ο Μ Ι Α Σ ΚΑΙ Π Ε Ρ Ι Φ Ε Ρ Ε Ι Α Κ Η Σ Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η Σ

(ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ 2018-19)

"Β Ο Λ Ο Σ 2 0 5 0 " Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις Βόλου και Ν. Ιωνίας. Σωτήριος Γιαμάκος, Αρχιχέκτων

Ευχαριστίες Ευχαριστώ την επιβλέπουσα Καθηγήτρια και Διευθύντρια του Μεταπτυχιακού Προγράμματος κα Άσπα Γοσποδίνη, τους καθηγητές Νίκο Τριανταφυλλόπουλο, Μαρία Μαρκάτου, Δημήτρη Καλλιώρα, Γιάννη Σαράτση, Μαρία Τσιάπα και το αρχιτε­ κτονικό γραφείο ΰΪ3^3^θ5 Α ^Μ ΐθ^δ για την πολύτιμη προσφορά τους.

2

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

“ Ρ ο ΐ ΐ ο ^ ΐΡ ε ΪΜ ρ ο δ δ ΐΡ Ιε ” Ό α η ΐε ΐ υ β ε δ ίν ΐιη ΐ

3

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

» /// Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις Βόλου και Ν. Ιωνίας. Π Α Ν Ε Π Σ Τ Η Μ Ο Θ Ε Σ Σ Α Λ ΑΣ ΤΜ Η Μ Α Μ Η Χ Α Ν ΚΩ Ν Χ Ω Ρ Ο ΤΑ Ξ ΑΣ

7.2.2020 Σωτήριος Γιαμάκος, Αρχιτέκτων. Αίθουσα Συνεδριάσεων του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περι­ φερειακής Ανάπτυξης. Παρουσίαση Μεταπτυχιακής Εργασίας του ΠΜΣ "Αστικές Ανα­ πλάσεις, Αστική Ανάπτυξη και Αγορά Ακινήτων": " ΒΟΛΟΣ 2050” Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις Βόλου και Ν. Ιωνίας. ήΗρ5://ρ^θζ^.^ο™/ν^θΜ/^ονIθ0Ε^5ηζ7υ^η7IΒΜΒ/

4

Π Ο Λ Ε Ο Δ Ο Μ Ι Α Σ Κ Α Ι Π Ε Ρ ΙΦ Ε Ρ Ε ΙΑ Κ Η Σ Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η Σ

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

"ΒΟΛΟΣ 2050" Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις Βόλου και Ν. Ιωνίας.

Η παρούσα εργασία υλοποιήθηκε υπό το πρίσμα της ανθεκτικότητας όπως ορίζεται και συστήνεται στο πρόγραμμα “100 Ανθεκτικές Πόλεις” ( 1 0 0 ^ ) πρωτοβουλία του Ιδρύματος Κ ο ^ θ ίθ Ιθ -, που έχει ως στόχο να βοηθήσει πόλεις από όλο τον κόσμο να γίνουν πιο ανθεκτικές απέναντι στις περιβαλλο­ ντικές, κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις του 21ου αιώνα.

Η οπτικοποίηση των οραμάτων μας μέσω των τρισδιάστατων προτάσεων μας διαφέρει από το κλασικό τρόπο τεκμηρίωσης. Παραστάσεις και εικόνες μπορούν να παρουσιάζουν ένα επεξεργασμένο μοντέλο μετασχηματισμού κτιρίων, δρόμων, πάρκων κλπ με ένα τρόπο κατανοητό στους πολίτες , τη συνδρομή των οποίων απαιτεί η στρατηγική της ανθεκτικότητας.

Η εργασία εστιάζει περισσότερο σε μια προεπισκόπηση της στρατηγικής για ένα πρώτο σχέδιο ανθεκτικότητας αλλά και προτάσεων χωρικού σχεδιασμού που θα μπορούσαν αρχικά να πυροδοτήσουν μια συζήτηση γύρω από αυτά τα θέματα. Αν και μέσα από τη διερεύνηση των παγκόσμιων παραδειγμάτων αποδεικνύεται ότι οι μηχανισμοί υλοποίησης τέτοιου μεγέθους Ρ ^ θ ^ δ υπάρ­ χουν, το ζητούμενο εδώ είναι η δημιουργία συλλογικού οράματος. Χωρίς α­ νταλλαγή ιδεών δεν μπορεί να υπάρξει όραμα και άρα ούτε στοχευόμενες δράσης. Ένα όραμα για να φτάσει να γίνει σχέδιο πρέπει να συγκεντρώσει τις προσδοκίες μιας κοινότητας και να παρέχει ένα μακροπρόθεσμο στόχο. Να ενσωματώνει μια στρατηγική για το μέλλον, στην οποία να μπορεί να συμμετάσχει και να εργαστεί ο καθένας μας.

Στις χωρικές μας προτάσεις ακολουθήθηκαν σύγχρονα μοντέλα χωρικού σχεδιασμού, ^θ93 0 Ι0 9 5 αντί οικοδομικών τετραγώνων, ανοιχτή αρθρωτή αρχιτεκτονικής με μόνη τη βασική δομή του όγκου και αρχές της πράσινης ανάπτυξης την οποία θεωρούμε επιτακτική. Πρέπει να επισημανθεί ότι ο σχεδιασμός που προτείνεται σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως α­ ποτέλεσμα, παρά μόνο σαν μια αρχή στις εκατοντάδες αρχιτεκτονικές αναζη­ τήσεις και αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς που απαιτούνται σε τέτοιου επιπέ­ δου Ρ ^ θ ^ δ . Μπορεί βέβαια να χρησιμοποιηθεί επιπρόσθετα για να βοηθή­ σει έναν συμμετοχικό προγραμματισμό στη περίπτωση ενεργοποίησης μιας τέτοια στρατηγικής και αυτή μπορεί να είναι η συμβολή της παρούσας εργασί­ ας στο τοπικό γίγνεσθαι.

Η διαδικασία της ανθεκτικότητας όπως συστήνεται, είναι μια αργή διαδικασία από κάτω προ τα πάνω. Με αυτή την οπτική και ο χωρικός σχεδιασμός οφεί­ λει να τίθεται σε μακροπρόθεσμους στόχους, αλλά και σε απίθανες προκλή­ σεις που μπορεί να μην έχουν ακόμη εμφανιστεί. Τι θα συμβεί εάν διπλασια­ στεί η πόλη, εάν μια καταστροφή απαιτήσει τη μετεγκατάσταση του πληθυ­ σμού, εάν ανέβει η στάθμη της θάλασσας ή εάν ο τόπος γίνονταν πόλος έλξης διεθνών επιχειρήσεων και πανεπιστημίων και πολλά άλλα ερωτήματα που αναδεικνύονται μέσα από αυτή την εργασία. Τα ερωτήματα γεννούν ερω­ τήματα και αυτή είναι τελικά η ουσία τέτοιων Ρω]θ^5. Μπορούν αυτά τα ερω­ τήματα να επηρεάσουν τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε την εξέλιξη της πό­ λης; Θα μπορούσε μια μεταστροφή της συλλογικής σκέψης να επιταχύνει μια τέτοια ανάπτυξη;

Θα ήταν εξαιρετικά σημαντικό για εμάς εάν μπουν οι συνθήκες διαλόγου για τις προτάσεις που έχουν κατατεθεί και κυρίως: Α) Για μια νέα πολεοδομία ψηλότερης πυκνότητας και περισσότερου δημόσι­ ου χώρου που να ενσωματώνει πρακτικές μείωσης της χρήσης των αυτοκι­ νήτων. Β) Για μια νέα σχέση με το θαλάσσιο περιβάλλον και τη θέση της πόλης σ’ αυτό. Την ανάδειξη της σημαντικότητας του λιμανιού και της ανάγκης για μια νέα σχέση με τον χερσαίο και το υδάτινο περιβάλλον Γ) για ποιοτικό χώρο κατοικίας και εμπορικών χρήσεων Δ) για τη δημιουργία προϋποθέσεων για καλύτερες γενικότερες συνθήκες διαβίωσης σε σχέση με το κλίμα, το νερό, το έδαφος, την ενέργεια.

Ο χωρικός σχεδιασμός συνδέει τα οφέλη που προκύπτουν από τη κατανόηση του ευρύτερου πλαισίου των χωρικών προγραμμάτων, με τη σύνδεση των τοπικών κοινοτήτων, με διακριτούς τόπους, με την ένταξη στο περιβάλλον, με την αξιοποίηση εγγενών πλεονεκτημάτων και πόρων κάθε τοποθεσίας (υ ^α η ^θ5^9η ^^ρθηάίυ™ , πολιτιστικό, ιστορικό, ψυχαγωγικό υπόβαθρο, φυσικές ομορφιές κλπ.). Η στρατηγικής της ανθεκτικότητα είναι κάτι παραπά­ νω. Θέτει μια διαφορετική διαδικασία προσέγγισης του ίδιου του σχεδιασμού με βάση και καταλύτη την κοινότητα (όχι απλή σύνδεση). Έτσι λοιπόν η εργα­ σία που ακολουθεί δεν μπορεί να θεωρηθεί ακόμα ως ένα σχέδιο ανθεκτικότητας. Είναι ένα έναυσμα για την εκκίνηση ενός σχεδίου ανθεκτικότητας.

Ε) για την αξιοποίηση ζωτικών χώρων της πόλης προς την κατεύθυνση ενός περιβαλλοντικά βιώσιμου και αειφόρου συστήματος, που καλύπτει τις σημερι­ νές ανάγκες και προσαρμόζεται στις ανάγκες του αύριο.

Η παρούσα εργασία αποτελεί την οπτικοποίηση ενός συνόλου δράσεων που είναι συνυφασμένες με το προσωπικό όραμα του γράφοντα για το Βόλο του 2050 και που ενσωματώνει τις αρχές της ανθεκτικότητας όπως τίθενται στο πρώτο μέρος της εργασίας. Οι αστικές παρεμβάσεις που προτείνονται έχουν ακολουθήσει το δόγμα της επιστημονικής κοινότητας για την ανθεκτικότητα της πόλης στο χώρο και για τη δημιουργία καλύτερων συνθηκών διαβίωσης, Στις πόλεις που εκπονούν σχέδια ανθεκτικότητας ιδρύονται γραφεία ανθεκτι- ωστόσο ο προγραμματισμός των δράσεων και η επακόλουθη υλοποίησή κότητας που παρακολουθούν διαρκώς τις διεργασίες, τις διεθνείς συνθήκες, τους, επαφίεται στα τοπικά συλλογικά σχήματα... τις τοπικές ανάγκες και προσδιορίζουν τα πεδία μέσα από το οποία υλοποι­ ούνται δράσεις σε όλο το φάσμα της πόλης. Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων (2020) 5

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

6

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

νοΙθ8 Κθ5^I^θη^θ 5ίΓ3ί©9Υ ϊογ 2050 Α ϋδ^3^ Α Ιηο δί 20 γ θ 3 ^ 3 ^ ίήθ ^ ο

9

ηίίίοη οί ίήθ ό 3 η 9 θ ^ οί ^I^η^ίθ ^ 3 η 9 θ , αίίθδ ή3νθ β θ ^ η θ ίήθ ρ^ί39οηίδίδ οί 21δΐ ^θηίυ^γ όθνθΙ-

ορηθηίδ. Βγ 2050 ίήθ Μοήό'δ ρορυΙ3ίίοη Ιϊνϊπ9 ΐη υ ^ 3 η 3 ^ 3 δ ίδ θχρθ^θό ίο θx^θθό 70% οί ίήθ ΐοΐαΙ. Μγ ^ δ θ 3 ^ ή ίοΙΙοΜδ ίη 3 ^^^ΐ^3Ι Μ3γ ίήθ 3 ρ ρ ^ 3 ^ υδθό βγ ίήθ ρ ^ 9 ^ η ” 100 δυδί3ίη3βΙθ ^ ίίθ δ " ( 1 0 0 ^ ) . 1 0 0 ^ δυρροΓίδ ίήθ 303ρί3ίίοη 3ηό ίηίθ 9 ^ ίίο η οί ίήθ αίίθδ ίη ο^όθ^ ίο 3^πίθνθ ^θδ^Ι^θη^θ ίη ίήθ ί3^θ οί βοίή υηθχρθ^θό αΐδθδ 3ηό ίήθ ^ ο η ^ ρ ^ δ δ ^ θ δ ίή3ί οη 3 ό3ϊίγ β3δίδ Μθ3^ όο^η ίΜβίτ υ ^ 3 η ί3ότϊο. I θ χ ρ Ιο ^ ίήίδ ρ ^ β Ιθ η β3δθό οη ίήθ δ ρ θ α ί^ ^ 3 ^ ί θ ή δ ί ^ δ οί ίήθ α ίγ οί νοίοδ, ρ^δθηίίη9 ίήθ

9

οοό ρ ^ -

ίϊοβδ 3^θ3όγ ^3 Ιίζθ ό ίη 9Ιοβ3Ι 3ηά οίήθ^ Κίηό οί αίίθδ, οη 3η3Ιγζίη9 ίήθ η ο ό θ ^ ^3 ΙΙθη 9θδ ^οη^θ^η^η9 ^θδ^Ι^θη^θ. Μγ μ ο ^ Ιθ3όδ ίο 3 ρΙ3η οί ^θδ^Ι^θη^θ ^

ίήθ οϊΐγ οί νοΙοδ, Μ ή^ή ίη^υόθδ ίήθ ίο ^ υ Ι3 ίίο η οί 3 νίδίοη 3ηό οί 3 δθί οί οο η^θ ίθ ρποροδ3Ιδ 3βουί ίήθ

δ ^ 3 ίθ 9 ^ ^ηθΜ 3Ι 3ηά 3^ίοηδ ίο βθ ί3Κθη οη ο ^ ρ3ίή ίο ^ 3 ^ δ 2050.

Κθγ^ο^β: νοΙοδ 2050, Κθδ^Ι^θη^θ, υ^3η ΚθηθΜ3Ι, υ^3η ^θVθΙορηθηί, δίΓ3ίθ9Ϊο ΡΙ3ηηίη9, νοΙοδ, 0ί3Π3Κοδ.

Περίληψη Σχεδόν 20 χρόνια από τη συνειδητοποίησε των κινδύνων της κλιματικής αλλαγής οι πόλεις γίνονται οι πρωταγωνιστές των εξελί­ ξεων του 21 αιώνα. Έως το 2050 ο παγκόσμιος πληθυσμός που ζει σε αστικές περιοχές αναμένεται να ξεπεράσει το 70%. Η έρευνα ακολουθεί κριτικά τη προσέγγιση του προγράμματος "100 Ανθεκτικές Πόλεις” ( 1 0 0 ^ ) . Το 1 0 0 ^ υποστηρίζει την προ­ σαρμογή και την ενσωμάτωση υπό το πρίσμα της ανθεκτικότητας όχι μόνο των απρόσμενων κρίσεων, αλλά και των χρόνιων πιέ­ σεων που φθείρουν τον αστικό ιστό σε καθημερινή βάση. Η διερεύνηση βασισμένη στα ειδικά χαρακτηριστικά της πόλης του Βό­ λου, με την παρουσίαση καλών πρακτικών από "παγκόσμιες" και όχι μόνο πόλεις και ανάλυση των σύγχρονων προκλήσεων αν­ θεκτικότητας, οδηγεί σε ένα σχέδιο ανθεκτικότητας για την πόλη του Βόλου, διατυπώσεις οραμάτων και προτάσεων για στρατηγι­ κές αναπλάσεις και δράσεις στη πορεία μας προς το 2050.

Λέξεις κλειδιά: Βόλος 2050, Ανθεκτικότητα, Αστικές αναπλάσεις, Αστική ανάπτυξη, Στρατηγικός σχεδιασμός, Βόλος, Γιαμάκος.

7

ΒΟΛΟΣ 2050

1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

12

2. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

3. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ - ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΚυΡ 28

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ

8

36

5. ΟΡΑΜΑΤΑ, ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟΜΕΙΣ ΕΣΤΙΑΣΗΣ

4. ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ 4.1 ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

51

6. ΔΡΑΣΕΙΣ & ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

5.1 ΙΣΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ

76

5.2 ΚΛΙΜΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

84 94

4.2 ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ

57

5.3 ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΟΙΚΙΑ

4.3 ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

59

5.4 ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ

108

4.3.1 Πληθυσμός, Δήμου Βόλου* 2011

63

5.5 ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ

114

4.3.2 Δείκτης Γήρανσης, 2011

64

5.6 ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ

120

9

Α. ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ 130 Α1 ΣΥΝΔΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΧΩΡΩΝ 132 Α1.1 ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΤΕ ΤΟΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ 134 Α1.2 ΣΥΝΔΕΣΤΕ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΜΕ ΤΗ Ν. ΙΩΝΙΑ 136 Α1.3 ΣΥΝΔΕΣΤΕ ΤΙΣ ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ ΜΕ ΑΣΤΙΚΑ ΕΠΙΚΕΝΤΡΑ 138 Α2 ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ 140 Α3 ΝΕΑ ΕΠΙΚΕΝΤΡΑ 154 Β. ΒΙΩΣΙΜΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ 264 Β1.ΜΑΚΡΟΠΝΟΑ ΒΙΩΣΙΜΑ ΕΡΓΑ ΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗ 267 Β2 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΕΡΓΑ ΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ 299 Β3.ΠΡΑΣΙΝΗ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΚΑΘΑΡΗ ΠΟΛΗ 309 ^ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΟΛΗ 320

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

10

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ € $ κηλ. εκ. δισ. ^ΑΟΚ ~ ή περ. μ.

αΕΜ ^ I3 Ε ^ ^ΚΓ ^Ο ^3IΚΟ ^Α Κ ^ ^Ο ^ ^Ο ^3Τ ^Ο Ρ ^Ο Η ^ Ο I^ ^Ο IΤ ^Ο ΕI8Α ^Ο 3Τ ^Ο Τ ^ΡI Ο ^Ρ ΟΚΌΡ Ι3ΕΤ ^3^ Μ&Ε ΝΑΡΟ3ΤΕ^ Ο ^Ρ Ο ^Α Ρ^ ΡΜ υ 3Ε ^ ^Β Ε30 υ30Β ^ ΚΕΙΤ

Ευρώ Δολάριο Ηνωμένων Πολιτειών Χιλιάδες Εκατομμύρια Δισεκατομμύρια Μικτός ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης Περίπου/κατά προσέγγιση Μέτρα Χιλιόμετρα Τετραγωνικά μέτρα Παραδείγματος χάρη Και λοιπά Συντελεστής κάλυψης Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου Εταιρεία ειδικού σκοπού Δέσμευση αξίας γης Οργανισμός Λιμένος Βόλου Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων Βαδίηθδδ ΐΜρτονοΜοηΐ ^^δΐΓ^^ΐ (Συνοικία βελτίωσης της επιχειρηματικότητας) Εταιρεία Ύδρευσης και Αποχέτευσης Βόλου Σύμπραξη Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα Κτηματική Εταιρεία Δημοσίου Ταμείο Εθνικής Άμυνας Μνημόνιο Συνεργασίας Μη κυβερνητική οργάνωση 100 Κθδίΐίθηΐ α ίίθδ α ί^ α ΐθ ^ α η § θ ^ ο η ϋ η α ΐίο η Ο ί& θ ^θη1^α1 Ιηδΐίΐαΐθ ίοΓ Ε ^ η ο ^ Κ Μαηα^θ^θηΐ ^ η ΤΕσ Ιηδΐίΐαΐθ ίοΓ 3ο«ο-Ε^ηοΜ Κ ^θVθ1ορΜθηΐ ^^1γ Κ θδίΐίθ^θ ΕΓα^θ^οτΕ α ί γ Κ θδίΐίθ^θ ΟΘΚθ ^ Μ ^ ο η ^ θ α ΙΐΕ 3 ^ θη ΐί& αηά Ιηάαδΐήαΐ ΚθδθαυΕ ΟΓ^αηίζαΐίοη ^θρα^1Μθηΐ ο ί Α^τΚυΙΐυΓθ αηά ΚυΓαΙ ^θVθ1ορΜθηΐ ^θρα^1Μθηΐ ο ί ^ηδΕ α Λ ίοη ^θρα^1Μθηΐ ο ί ^α1ΐα^θ, 3ροτΐδ αηά ΤοαήδΜ ^θρα^1Μθηΐ ο ί Ε ίηα^θ ^θρα^1Μθηΐ ο ί ΗθαΙΐΕ ^θρα^1Μθηΐ ο ί ΙηίοΓΜαΐίοη αηά ^Μ ^α η Κ α ΐίο η ^θρα^1Μθηΐ ο ί ΙηάαδΕγ αηά Τταάθ ^θρα^1Μθηΐ ο ί ΕαΕοΓδ, ^ Ε γ Ιηναΐίάδ αηά 3οάα1 Αίίαίτδ ^θρα^1Μθηΐ ο ί 3 μθμθ αηά Τθ^Εηο1ο£γ ^θρα^1Μθηΐ ο ί Τταηδροιί ^θρα^1Μθηΐ ο ί Ρ1αηηίη§ αηά ΙηνθδΐΜθηΐ Οτοδδ ^οΜθδΐ^^ ΡποάαΛ Οτοδδ Κθ§ίοηα1 ^οΜθδΐ^^ ΡποάαΛ Ιηδΐίΐαΐθ ίοΓ 3οάα1 αηά ΕηνίτοηΜθηΐαΙ Τταηδίΐίοη ^οΕ 3θΐνκθδ ^θη1Γθ Μοηίΐοπη§ αηά Εναΐααΐίοη Ναΐίοηαΐ Εοαηάαΐίοη ίοΓ 3 μθμθ αηά Τθώηο1ο§γ ^θVθ1ορΜθηΐ Οηθ ^ Μ ^ α η θ Οηθ ΡποάαΛ Ο ί& ίαΐ ^θVθ1ορΜθηΐ Αίά Ρθορίθ’δ ^Μ Μ ίΕθθ ΡπηθΛ Μαηα§θ^θηΐ υ η ίΐ 3^ίδδ 3ΐαΐθ 3θα·θΐαηαΐ ίοΓ Ε ^ η ο ^ κ ΑίίαΐΓδ ^ ο ή ά ΒαηΕ ΕηνίτοηΜθηΐαΙ, 3οάα1 αηά ΟονθΓηα^θ υ 3 0 Β α αρρΓονθά θηαίναίθηΐ εταιρείες επενδύσεων σε ακίνητα

^Ό Ι

Παγκόσμιοι Δείκτες Ανάπτυξης

κλμ. μ2

π ·κ· κ.λπ. ΕΑΚ ΕΤΑΔ ΤΑΙΠΕΔ ΕΕΣ ΕV ^ ΟΛΒ ΕΤΕ ΒΙΟ ΕΥΔΑΠ ΣΔΙΤ ΚΕΔ ΤΕΑ ΜΣ ΜΚΟ 100^

11

Ε ΙΣΑ ΓΩ ΓΙΚ Α ΣΤΟ ΙΧ Ε ΙΑ

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

14

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ: Ρ3Π5 $Μ3Ή Οϊΐγ 2050 | ν ^ ε η ΐ ΟθΙΙθβθυΙ

Σχεδόν 20 χρόνια από τη συνειδητοποίησε των κινδύνων της κλιματικής αλλαγής οι πόλεις γίνονται οι πρωταγωνιστές των εξελίξεων του 21ου αιώνα. Έως το 2050 ο παγκόσμιος πληθυσμός που ζει σε αστικές περιοχές αναμένεται να ξεπεράσει το 70% επί του συνολικού πληθυσμού σε ολόκληρο τον πλανήτη. Σήμερα στις αστικές περιοχές ζει πάνω από το 55% του πληθυσμού της γης και οι πόλεις διαχειρίζονται το 80% της παγκόσμιας οικονομίας (2019, Ο Η Ε /υΝ ΚΙφ. Η πυκνότητα των πόλεων συνδέεται με την παραγωγικότητα, την αστική οικονομία, τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων τους, ενώ οι προκλήσεις από τη μαζική μετανάστευση, την αλλαγή του κλίματος, τη γήρανση των υποδομών, των τεχνολογικών αλλαγών, τη διεύρυνση των κοινωνικών και οικονομι­ κών εργαλείων ανάπτυξης, επηρεάζουν προς διάφορες κατευθύνσεις τα αστικά μας κέντρα. Από το 2011 η Παγκόσμια Τράπεζα επισημαίνει ότι η προετοιμασία στην αλλαγή του κλίματος, μπορεί να συνδεθεί με την οικοδόμηση ενός πιο βιώσιμου κό­ σμου και παρουσιάζονται πιθανές νέες ευκαιρίες. Το μέλλον ανήκει στις πόλεις των οραμάτων. Τις πόλεις με ισχυρή ταυτότητα που μπορούν να αξιοποιούν την καινοτο­ μία και το δημιουργικό σχεδιασμό και να αποφασίζουν τι και πως πρέπει να οικοδο­ μήσουν για να ανταποκριθούν στις ραγδαίες εξελίξεις. Σε αυτά τα θέματα εμβαθύ­ νουν τα σχέδια αστικής ανθεκτικότητας και αυτή είναι η πρόκληση για την πόλη του Βόλου στην εξέλιξη της προς το 2050. Η παρούσα έρευνα ακολουθεί κριτικά την προσέγγιση του προγράμματος “100 Ανθε­ κτικές Πόλεις” (100Κ φ, μια πρωτοβουλία του Ιδρύματος Κο^θίθΙΙση που έχει ως στόχο να βοηθήσει πόλεις από όλο τον κόσμο να γίνουν πιο ανθεκτικές απέναντι στις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις του 21ου αιώνα. Το 1 0 0 ^ υποστηρίζει την προσαρμογή και την ενσωμάτωση υπό το πρίσμα της ανθεκτικότητας όχι μόνο των απρόσμενων κρίσεων, αλλά και των χρόνιων πιέσεων που φθείρουν τον αστικό ιστό σε καθημερινή βάση. Στο πλαίσιο της μελέτης περίπτωσης που ερευνά η παρούσα εργασία, αξιολογούνται τα ειδικά χαρακτηριστικά της πόλης του Βόλου, με την παρουσίαση καλών πρακτι­ κών από "παγκόσμιες" κι όχι μόνο πόλεις, ενώ ταυτόχρονα γίνεται ανάλυση των σύγ­

Το Παρίσι οραματίζεται ένα μέλλον καινοτομίας.

χρονων προκλήσεων ανθεκτικότητας.

Κατά τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών το 2015 για το Κλίμα ο Δήμαρχος του Παρισιού παρουσίασε το περίφημο και φιλόδοξο έργο Ρ3Π5 δ η β ιΐ Φ ίγ 2050. Το έργο του 2050 Ρ3Π5 δ η β ιΐ Φ ίγ ανατέθηκε από το Δημαρχείο του Παρισιού στον ν ^ σ η ί ^^ΙΙ6β^υί. Το σχέδιο εξετάζει τους τρόπους μείωσης των εκπομπών αε­ ρίων του θερμοκηπίου κατά 75% μέχρι το 2050.

Τέλος, μια πιλοτική διαδικασία συμμετοχικού σχεδιασμού με τους πολίτες του Βόλου, οδηγεί σε ένα σχέδιο ανθεκτικότητας για την πόλη του Βόλου, ενώ σχηματικά κυρίως διατυπώνονται οράματα και προτάσεις για στρατηγικές αναπλάσεις και δράσεις στην

Ο ν ^ σ η ί ^^ΙΙ6ό^υι είναι ένας πολυβραβευμένος διεθνώς αρχιτέκτονας που διακρίνεται για τολμηρές και πράσινες αρχιτεκτονικές προτάσεις με ενεργειακές ανα­ ζητήσεις που ξεπερνούν πολύ τα συμβατικά πλαίσια διαχείρισης αρχιτεκτονικού και πολεοδομικού έργου. Στη πρόταση του για το Παρίσι δεν διστάζει να προτεί­ νει πύργους από μπαμπού, γιγάντιες πράσινες καθ ύψος προσθήκες κατοικίας πάνω σε παραδοσιακά κτήρια και άλλες καινοτομίες μιας πόλης του μέλλοντος, που απέχει πολύ από τη σημερινή μας σχεδιαστική αντίληψη.

πορεία μας προς το 2050. Η ανάδειξη της ανθεκτικότητας της πόλης του Βόλου στο πλαίσιο στρατηγικών ανα­ πλάσεων κι ενός ολοκληρωμένου αστικού σχεδιασμού, αποτελεί κεντρικό στόχο της παρούσας έρευνας, υπό την οπτική γωνία ενός Αρχιτέκτονα Μηχανικού με παρεμβατικότητα κι άποψη σε συγκεκριμένα μεγάλα έργα για τον τόπο, με ολιστική προσέγγι­ ση των παραμέτρων που επηρεάζουν την ανθεκτικότητα της πόλης.

όΗρ5://ΜΜΜ.5η3ΐ1αΙγρ655/ρ3Π5-5™3ΐ1-αΙγ-ίηίΙί3ΐίν65/ 15

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

Π Ρ Ο Τ Α Σ Η Β 1 .2

ΤΟ ΝΕΟ ΛΙΜΑΝΙ (Λιμάνι, κρουαζιέρα, μαρίνα κλπ)

16

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

17

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

Π Ρ Ο Τ Α Σ Η Β 1 .4

ΝΕΟΣ ΕΠΙΒΑΤΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ 0)

.1 1 Η

ΐ: Ε ^ αίγ - Νέο επιχειρηματικό κέντρο μικτών χρήσεων στη Ν. Ιωνία.

18

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

■ ■

19

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

Π Ρ Ο Τ Α Σ Η Β 1 .5

ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΓΕΩΡΓΟΥΛΑ (Η)

Β ·*7& 0>.|ΙίΙ . ^ * 8 ΐ* ίι* ί

[

,

* * *

*

·Α ·

Π

· Ζ9'

-

-

Γ—

^ | | Μ ΐι^

Β- ϋ

—

Τ

Μ

Σ. ΓΙΑΜΑΚΟΣ 2020 20

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Ε.1

21

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

Π Ρ Ο Τ Α Σ Η Β 2 .1

ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΑΣΤΙΑΚΟ ΠΑΡΚΟ (Κυκλώνει τη πόλη).

22

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

23

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

Π ΡΟ ΤΑ ΣΗ Α 3

ΝΕΑ ΑΣΤΙΚΑ ΕΠΙΚΕΝΤΡΑ

ά: ΠΥΛΗ ΤΕΛΕΦΕΡΙΚ

24

(Στη περιφερειακή οδό της πόλης)

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

25

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ΒΟΛΟΣ 2050

Σ. ΓΙΑΜΑΚΟΣ 2020 26

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

27

Τ Ι ΕΙΝΑΙ Α Ν Θ Ε Κ ΤΙΚ Ο ΤΗ ΤΑ

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

30

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Αστική Ανθεκτικότητα

ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ: 100 ΚεδΐΠεηΐ ϋϋε$ Το 100 Κ65ΪΙΪ6ΠΙ ΏΙΪ65 είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο πόλεων που υποστηρί­

Ως "Αστική Ανθεκτικότητα" ορίζεται η ικανότητα των κατοίκων,

ζει την άποψη της ανθεκτικότητας που περιλαμβάνει όχι μόνο τις κατα­

των κοινοτήτων, των θεσμών, των επιχειρήσεων και των δομών

στροφές - σεισμούς, πυρκαγιές, πλημμύρες κλπ. - αλλά και τις πιέσεις

μιας πόλης να επιβιώνουν, να προσαρμόζονται και να εξελίσ­

που αποδυναμώνουν τον ιστό μιας πόλης καθημερινά ή σε κυκλική βάση.

σονται ανεξάρτητα από τις χρόνιες πιέσεις και τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που τυχόν αντιμετωπίζουν. Ένα σχέδιο ανθε­ κτικότητας οδηγεί σε προτάσεις δράσεων και παρεμβάσεις για να προετοιμαστεί η πόλη και να ανακάμψει μετά από ξαφνικό σοκ, όπως σεισμό, πλημμύρες, οικονομική κρίση, αποβιομηχά­ νιση, εξελικτική στασιμότητα σε διάφορους τομείς (πχ. οικονο­ μία), προβλήματα διακυβέρνησης, περιβάλλοντος κλπ.)

100 Κε$ίΜεηΐ ϋύε$

Για την κατανόηση της ανθεκτικότητας της πόλης του Βόλου και τη σύν­ δεση με το θεωρητικό σχήμα για το τι ορίζουμε ως «ανθεκτικότητα», πραγματοποιήθηκε διαδικτυακή έρευνα, που στηρίχθηκε στο μοντέλο της Ατυρ. Η έρευνα που διενεργήθηκε είχε ως σκοπό τη συλλογή πλη­ ροφοριών σχετικά με την αντίληψη και τις επικρατούσες απόψεις για διάφορους παράγοντες που επηρεάζουν την ανθεκτικότητα της πόλης του Βόλου. Ο σκοπός της έρευνας είναι να βοηθήσει στην προκαταρκτι­ κή αξιολόγηση σχετικά με πιέσεις και τα αιφνιδιαστικά φαινόμενα που μπορεί να συμβούν στην πόλη μας και να αξιολογηθούν προκλήσεις ανθεκτικότητας και σημεία ενδιαφέροντος που αξίζουν την εστίαση της προσοχής μας. Στο παραπάνω σχήμα οπτικοποιήθηκαν τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής σε σχέση με στρατηγικούς πυλώνες που σχετίζονται με την ανθε­ κτικότητα, οι οποίοι είναι:

Α. Ηγεσία και στρατηγική Β. Υποδομές και περιβάλλον Γ. Οικονομία και κοινωνία Δ. Υγεία και ευεξία. Οι απαντήσεις που δόθηκαν στο πλαίσιο της έρευνας και η σχηματική απεικόνισή τους, προσδιόρισαν το προκαταρκτικό πλαίσιο της αστικής ανθεκτικότητας του Βόλου όπως το αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες, 31

Υποστηρίζοντας πόλεις σε 47 χώρες, η 100^ αξιοποιεί τους πόρους και τις βέλτι­ στες πρακτικές του δικτύου.

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ: Τορόντο

ΕΝΙΣΧΥΜΕΝΗ ΤΟΠΙΚΗ ΔΡΑΣΗ Β1.1: Προστασία από πλημμύρες σε λιμενικές περιοχές

Το Σχέδιο προστασίας από τις πλημμύρες του λιμανιού είναι μια άνευ προηγουμένου ευκαιρία να αναζωογονήσει τον ποταμό ^οη και να μετασχηματίσει την ανατολική προκυμαία του Τορόντο και είναι το επίκεντρο του έργου ανθεκτικότητας του Τορό­ ντο. Περίπου 290 στρέμματα οικιστικής και βιομηχανικής γης γύρω από το στόμιο του ποταμού ^οη θα προστατευθούν από τις πλημμύρες κατά τη διάρκεια της ισοδύναμης καταιγίδας του Ηυπ’καηε ΗθζθΙ. Το έργο θα περιλαμβάνει μια νέα νησιωτική κοινότη­ τα μικτής χρήσης, γνωστή ως νησί νϊίΙϊθΓδ, καθώς και ένα πολιτογραφημένο στόμα του ποταμού ^οη και μια νέα φυσική οδό που θα προωθήσει την ποικιλομορφία των υγροτόπων και θα υποστηρίξει το περιβάλλον για τα ψάρια, τα πουλιά και την άγρια φύση. Ηνέα ανάπτυξη του νησιού νϊΙΙϊθΓ5 περιλαμβάνει νέες κατοικίες (εκ των οποίων τουλάχιστον 20% θα είναι προσιτές), νέο χώρο γραφείων και εμπορικών καταστημά­ των, ένα κοινοτικό κέντρο και ένα νέο πάρκο. Η γειτονιά θα προωθήσει την πρόσβαση στη φύση, τους ενεργούς τρόπους μεταφοράς και θα συνδεθεί με τον κεντρικό πυρή­ να και τις γειτονιές στο κέντρο μέσω της ταχείας διέλευσης. Αυτό το έργο ύψους 1,25 δισεκατομμυρίων δολαρίων χρηματοδοτείται από τα τρία επίπεδα διακυβέρνησης και είναι ένα συνεταιριστικό εγχείρημα με πολλές Διευθύνσεις Πόλης, το ΜθΐθΗτοηΐ Το^ηΐο, την Αρχή Διατήρησης Τορόντου και Περιφέρειας (Τ^Α) και άλλους οργανι­ σμούς, όπως το ^ θθϊθΤΟ (Το^ηΐο ΡοΠ: Ι_3ηύ5 ^™ρ3ηγ).

ενώ ο μεγάλος αριθμός των συμμετοχών (άνω των 100) αποτέλεσε ση­ μαντικό στοιχείο για την αξιοπιστία του τυχαίου δείγματος. Οι συμμετέχοντες αντιλαμβάνονται την αστική ανθεκτικότητα κυρίως σε σχέση με θέματα υποδομών και περιβάλλοντος.

ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Οίγ Ρθδ^I^θη^θ Ργβπθμο^ ^Ρ Ρ ) Οι πυλώνες του μοντέλου της ΑΡυΡ Το μοντέλο σχεδιάστηκε από την Δτυρ για το πρόγραμμα "100 Ανθεκτι­ κές Πόλεις” (100Ρ0) - πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ρ οοΚθϊθ ΙΙθγ -, που έχει ως στόχο να βοηθήσει πόλεις από όλο τον κόσμο να γίνουν πιο αν­ θεκτικές απέναντι στις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις του 21ου αιώνα. Το Πλαίσιο (ΟΡΡ) κατευθύνει τη στρατηγι­ κή για την ανθεκτικότητα ως ένα πρίσμα διάγνωσης στους τομείς που υπολείπεται η πόλη και για την αναγνώριση των ευκαιριών βελτίωσης, ενώ με την μεθοδολογία αυτή προσδιορίζονται οι ελλείψεις σε δομικά στοιχεία τα οποία είναι κρίσιμα για το μέλλον της πόλης σε ένα ανταγω­ νιστικό οικονομικό περιβάλλον, λαμβάνοντας υπόψη κι άλλα φυσικά στοιχεία κι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις. Είναι μία τυποποιημένη μεθο­ δολογία που χρησιμοποιείται από τις 100 πόλεις του δικτύου του οργα­ νισμού. Το πλαίσιο εστιάζει σε 4 άξονες, 12 υποάξονες και 50 κατηγορί­ ες που αποτέλεσαν τη βάση του ερωτηματολογίου . Η Δτυρ είναι μια εταιρεία σχεδιαστών, μηχανικών, αρχιτεκτόνων, συμβούλων και τεχνι­ κών ειδικών, που απασχολεί περισσότερους από 14.000 ανθρώπους, σε περισσότερες από 34 χώρες.

Ανάλυση πυλώνων μοντέλου Α^ρ Οι 4 πυλώνες του μοντέλου Ατυρ εξετάζουν σε βάθος όλα τα δομικά στοιχεία που συνθέτουν τις αλληλοσχετίσεις, δομές και υποδομές μιας πόλης και λειτουργούν με έναν αναλυτικό τρόπο για την κατανόηση του τρόπου που δομείται η πόλη και οι λειτουργίες των ανθρώπων σ ’ αυ­ τήν, ώστε να μετρηθεί ο βαθμός ανθεκτικότητας μιας πόλης. Αυτό ακρι­ βώς το μοντέλο χρησιμοποιούμε για να αναλύσουμε την ανθεκτικότητα της πόλης του Βόλου. ΗΗρ://ΜΜΜ.100^5ΝίθηΙαΐΐθ5.ο^/Μρ<οηΙθηΐ/υρΙθ3ά5/2020/06/ Κθ5Μ^θη^θ-5ι^^ιθ8γ-Το^οηιο-Εη§Ι^5ή.ράί (σελ. 95)

32

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΝ.ϋΝΕ ΕΡΕΥΝΑ

ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ: ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΚυΡ

Στην διαδικτυακή έρευνα που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο υλοποίησης Το Πλαίσιο Αστικής Ανθεκτικότητας (ΠΑΑ) είναι ένα εργαλείο

της παρούσας εργασίας, στον δικτυακό τόπο ΜΚρ5://

που δημιούργησε η Α Κ ϋΡ σε συνεργασία με το Ίδρυμα Β ο ^ θ -

ίο^5.9ΐθ/9ρΧν4ν9Υηη5^5υΜάΑ, δόθηκαν από τους συμμετέχοντες α­

ί θ ΐ θ το οποίο βοηθάει στην κατανόηση των πολλαπλών διαστά

παντήσεις για το πώς αντιλαμβάνονται καίρια ζητήματα, στη βάση του

σεων που συνθέτουν την ανθεκτικότητα μιας πόλης.

μοντέλου της Α ^ ρ . Αυτή η έρευνα αποσκοπεί στη συλλογή πληροφοριών σχετικά με την αντίληψη και τις επικρατούσες απόψεις για διάφορους παράγοντες που επηρεάζουν την ανθεκτικότητα της πόλης του Βόλου. Ο σκοπός της έρευνας είναι να βοηθήσει στην προκαταρκτική αξιολό­ γηση σχετικά με πιέσεις και αιφνιδιαστικά φαινόμενα που μπορεί να συμβούν στην πόλη μας, προκλήσεις ανθεκτικότητας και σημεία ενδια­ φέροντος που αξίζουν την εστίαση της προσοχής μας. Για την αξιολόγηση της σημαντικότητας της έρευνας και των αποτελε­ σμάτων αυτής, θα πρέπει να δεχτούμε ότι αποτελεί ένα δυναμικό στοι­ χείο στο χρόνο και σαφέστατα έξω από τα στενά όρια υλοποίησης ε­ νός ερευνητικού έργου ενός μεταπτυχιακού προγράμματος. Η έρευνα αυτή βρίσκεται στο διαδίκτυο και δημιουργείται η προσδοκία για συμ­ μετοχή των πολιτών σε μεγάλη κλίμακα, ώστε να συνδεθεί η έρευνα με την πραγματικότητα της πόλης του Βόλου και των αναγκών των κατοί­ κων. Ίσως αυτή ακριβώς η διεργασία, ο συμμετοχικός προγραμματι­ σμός να αποτελεί και τη μεγαλύτερη πρόκληση της διπλωματικής ερ­ γασίας, ως έναυσμα για μια μεγάλη συζήτηση για το πού πηγαίνει η πόλη στο μέλλον με χρονικό ορίζοντα το 2050 και τις προκλήσεις στο πλαίσιο της ανθεκτικότητας.

Διαδικτυακός τόπος έρευνας για το Βόλο <ήΐΐρ5://ίθΓΠ5.9ΐθ/9ρΧν4ν9Υππ5^5υ^όΑ> 33

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

Προκαταρκτική Αξιολόγηση Ανθεκτικότητας Βόλου (Α ' Στάδιο), Πλαίσιο Αστικής Ανθεκτικότητας: ΟΠΡ ΤοοΙ Α ^ ρ , 2014 - Ίδια επεξεργασία 34

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Πλαίσιο Αστικής Ανθεκτικότητας ϋΐγ Κθ5ΪΙϊθποθ Ρ^μθμο^ ^ΚΡ) Α. ΗΓΕΣΙΑ & ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

ΑΙ.Υποστηρίζει τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό

ρεσιών

Δομές επιβολής του νόμου

Πλάνο διασφάλισης κρίσιμων υπηρεσιών σε έκτακτη ανά­ γκη

Γ3.Προωθεί ανάπτυξη συνεργατικών και συμμετοχικών κοινοτήτων

Βελτιστοποίηση κρίσιμων υποδομών

Κοινωνικές δομές και συνδέσεις

Συντήρηση υποδομών

Προωθείται η ανάπτυξη συνεργατικών και συμμετοχικών κοινοτήτων: (17)*

Διαχείριση κινδύνου πλημμύρας

Τοπική ταυτότητα και κουλτούρα

Τρέχον επίπεδο ετοιμότητας σε πλημμύρες: (8)*

Ικανότητα να προωθηθεί μια μοναδική και ισχυρή πολιτιστική ταυτότητα: (20)*

Διαχείριση οικοσυστημάτων

Φιλόξενη πόλη που σέβεται την ποικιλομορφία: (27)*

Προστασία των φυσικών και περιβαλλοντικών στοιχείων της πόλης: (14)*

Έλεγχος και διαχείριση δεδομένων

Β3.Συντηρεί & ενισχύει τους φυσικούς πόρους και τις τεχνι­ κές υποδομές

Επίπεδο διαφάνειας στις υποθέσεις διακυβέρνησης της πόλης: (1)*

Περιβαλλοντική πολιτική

Στρατηγική και προγραμματισμός

Προώθηση μιας κυκλικής οικονομίας (ανακύκλωση) μηδενικών απορριμμά­ των (3)*

Συνδημιουργία των κατοίκων για την πόλη του αύριο: (29)*

Συμμετοχή των πολιτών Ποικιλία διαφορετικών τρόπων ζωής στη πόλη: (13)*

Δ. ΥΓΕΙΑ & ΕΥΕΞΙΑ

Δ1. Διασφαλίζει τη πρόσβαση στη δημόσια υγεία Υποδομές υγείας και επαγγελματίες διαχείρισης έκτακτων περιστατικών

Χρήσεις γης και σχεδιασμός ανάπτυξης

Υλοποίηση έργων πράσινης υποδομής ανθεκτικά σε ένα μεταβαλλόμενο κλίμα που να μειώνουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου: (30)*

Μακροπρόθεσμος και ολοκληρωμένος σχεδιασμός για τη πόλη: (28)*

Περιφρούρηση κρίσιμων υποδομών

Τρέχον επίπεδο ετοιμότητας για μια επιδημία ή ένα περιστατικό υγείας: (18)*

Πολεοδομική νομοθεσία πρότυπα και επιβολή

Διασφάλιση εφεδρείας και ποικιλίας στις υποδομές

Πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη

Α2.Ενδυναμώνει ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόμενων μερών

Επάρκεια σε πράσινο, πεζόδρομους, πεζοδρόμια, πλάτος και κατάσταση: (10)*

Διαθεσιμότητα και πρόσβαση σε νοσοκομεία και υπηρεσίες υγείας: (16)*

Εκπαίδευση Ευαισθητοποίηση για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης Εμφαση στην υποδοχή της μετανάστευσης και στην αύξηση της συμμετοχής των μεταναστών στην κοινωνική ζωή.: (31)*

Παρακολούθηση κινδύνων και έγκαιρη ειδοποίηση

Γ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ & ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Γ1. Προάγει την οικονομική ευημερία Σχεδιασμός απρόσκοπτης επιχειρηματικής δραστηριότητας

Δυναμικότητα και μέτρα διασφάλισης της δημόσιας υγείας Δ2. Υποστηρίζει τη διαβίωση και την απασχόληση Εργασιακή πολιτική Ικανότητα της οικονομίας του Βόλου να υποστηρίξει ένα ευρύ φάσμα ευκαι­ ριών απασχόλησης για όλους τους κατοίκους: (9)*

Επικοινωνία μεταξύ Δήμου και πολιτών

Διαθεσιμότητα και πρόσβαση σε χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες σε όλες τις περιοχές της πόλης: (4)*

Μεταφορά γνώσης και Βέλτιστων πρακτικών

Δημοτικοί προϋπολογισμοί

Συνδημιουργία των κατοίκων για την πόλη του αύριο: (29)*

Εισροή επενδύσεων

Α3.Ενθαρρύνει την ηγετική πρωτοβουλία και την αποτελε­ σματική διαχείριση

Η ομορφιά του τόπου ως κύρια κινητήρια δύναμη της οικονομικής ανάπτυ­ ξης στην περιοχή (11)*

Εξασφάλιση διαβίωσης μετά από κρίση

Ικανότητα της πόλης να προσελκύσει νέες επιχειρήσεις και (23)*

Τοπική ανάπτυξη επιχειρηματικότητας και καινοτομίας

Πολύ-επίπεδη διακυβέρνηση

Ικανότητα της πόλης να προσελκύσει νέες επιχειρήσεις και να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας: (24)*

Πρόσβαση σε χρηματοδότηση

Δομές διοίκησης και λήψης αποφάσεων

Τοπική οικονομία

Δομές διαχείρισης κρίσεων

Υποστήριξη στη δημιουργία και διατήρηση των μικρών επιχειρήσεων: (6)*

Β. ΥΠΟΔΟΜΕΣ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Ικανότητα της πόλης να προσελκύσει νέους κατοίκους: (7)*

Συνεργασία φορέων

ΒΙ.Παρέχει αξιόπιστες μεταφορές και συγκοινωνίες Δίκτυα μεταφορών Αποτελεσματικότητα των οδικών δικτύων, υποδομών, και χώρων στάθμευ­ σης: (12)*

Μέσα μαζικής μεταφοράς Αποτελεσματικότητα στις μετακινήσεις, συμπεριλαμβανομένων σιδηρόδρο­ μου και λεωφορείων: (22)*

Εμπορευματικές μεταφορές Τεχνολογίες και δίκτυα επικοινωνίας Πληροφοριακά συστήματα έκτακτης ανάγκης Β2.Διασφαλίζει την συνεχή λειτουργία των αναγκαίων υπη­

Δεξιότητες και κατάρτιση Κατάρτιση εργατικού δυναμικού στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, στην οικοδόμη­ ση ικανοτήτων για μικρές επιχειρήσεις, ώστε να παρέχεται πρόσβαση στους πληθυσμούς σε θέσεις εργασίας και σταδιοδρομίες καριέρας:(2.)

Δ3. Ικανοποιεί τις βασικές ανάγκες Στέγαση Η διαθεσιμότητα και η κατάσταση σε οικονομικά προσιτές κατοικίες (5)*

Μια τοπική οικονομία με ποικιλία, ισχυρή και αυξανόμενη: (21)*

Ενέργεια

Ευρύτερες οικονομικές συνδέσεις

Παροχή οικονομικά προσιτής πρόσβασης σε ανανεώσιμη και ανθεκτική ενέργεια: (19)*

Ικανότητα της πόλης να προσελκύσει ξένες επιχειρήσεις και επενδύσεις: (25)*

Νερό

Ικανότητα της πόλης να προσελκύσει τουρισμό: (26)*

Άφθονη, ασφαλή, καθαρή και προσιτή παροχή νερού: (15)*

Γ2. Διασφαλίζει κοινωνική σταθερότητα, ασφάλεια και δικαιοσύνη

Σίτιση

Αποτρεπτικοί μηχανισμοί παραβατικότητας Διασφαλίζει την κοινωνική σταθερότητα, ασφάλεια και δικαιοσύνη: (23)*

Μείωση της διαφθοράς Πολιτικές για τη προώθηση προστασίας και ασφάλειας 35

Δ ΙΑ Δ ΙΚ Α ΣΙΑ Σ ΤΡ Α ΤΗ Γ ΙΚ Η Σ

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ΒΟΛΟΣ 2050: ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ

38

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Σεισμός φωτιά Κατολισθήσεις Εγκλήματα στον κυβερνοχώρο και τρομοκρατία

Η επιτυχημένη ανάπτυξη της πόλης μπορεί να επιτευχθεί μέσω απτών στόχων, χωροταξικών πρωτοβουλιών και προτεινόμενων έργων για την υλοποίηση αυτών των στόχων.

Ταραχές / Πολιτικές αναταραχές Έκτακτες ανάγκες στη δημόσια υγεία

Η ισότητα και η συμμετοχή είναι πρωταρχική προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων. Το τρίπτυχο περιβάλλον, υποδομές και κινητικότητα, προσδιορίζει το κεφάλαιο της πόλης που μαζί με μια ισχυρή ταυτότητα και πολιτισμό προβάλουν αναγνωρίσι­ μες αξίες στις Διεθνείς Αγορές.

Χημικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης Τσουνάμι Αδικία

Οι Διεθνείς Διασυνδέσεις προβάλουν και αξιοποιούν την ακτι­ νοβολία της πόλης και προσδιορίζουν τελικά τη θέση της στις "Πόλεις του Κόσμου".

Εκπαίδευση Άστεγοι Έλλειψη προσιτής στέγης Έγκλημα και βία Εμποδισμός στην απασχόληση Εμποδισμός στην υγεία Εμποδισμός στην πρόσβαση στον ανοικτό χώρο Εμποδισμός στην πρόσβαση στη διαμετακόμιση Ανασφάλεια τροφίμων Αλλαγή του κλίματος Ποιότητα αέρα / Ρύπανση Υπέρθερμες αστικές περιοχές Υπερβολική ζέστη Ξηρασία Επικίνδυνος καιρός και πλημμύρες Αύξηση της στάθμης της θάλασσας Ακραία Κρύα Γήρανση Υποδομών Δομικά προβλήματα 39

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ΒΟΛΟΣ 2050: Στόχοι Δείκτες Παγκόσμιας Ανάπτυξης Συνδέσεις

I I I

Ισότητα και συμμετοχή

I I I

Αναβάθμιση περιβάλλοντος

Ενίσχυση κινητικότητας

Υποδομές και κατοικία

Προκλήσεις ανθεκτικότητας για τη πόλη του Βόλου

40

Αξιοποίηση ταυτότητας

Διεθνείς συνδέσεις

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Η διαδικασία τεκμηρίωσης της ανθεκτικότητας της πόλης του Βό­

Η στρατηγική για την τεκμηρίωση και την υλοποίηση των προτεινόμε-

λου για το έτος 2050 μέσα από στοχευμένες στρατηγικές αναπλά­

νων αστικών αναπλάσεων, ακολουθεί παγκόσμια παραδείγματα τα

σεις, δεν αποτελεί ένα ευχολόγιο, παρά ικανοποιείται μέσα από συ­

οποία αποτελούν «βέλτιστες καλές πρακτικές» και οι επιπτώσεις αυ­

γκεκριμένη στρατηγική, η οποία οργανώνεται μέσα από:

τών, αναλύονται κατά περίπτωση, σύμφωνα και με τις προτεινόμενες για την πόλη του Βόλου παρεμβάσεις.

• Την ισότητα και συμμετοχή των πολιτών Το όραμα για την ανθεκτικότητα

• Την αναβάθμιση του δομημένου κι αδόμητου

της πόλης υλοποιείται σε 3 τομείς

δράσεων, οι οποίοι αναλύονται στο κεφάλαιο 6 της εργασίας, ενώ σχηματικά η διαδικασία στρατηγικής και ο τρόπος υλοποίησης αυτής,

περιβάλλοντος

αποτυπώνεται στην παρακάτω εικόνα:

• Τις υποδομές και τον ποιοτικό χώρο κατοικίας • Την ενίσχυση της κινητικότητας

Σ.Γιαμάκος (2019)

• Την δημιουργία ενός σαφούς πλαισίου ταυτότητας

ΒΟΛΟΣ 2050: Ανθεκτικότητα

για το «Είναι» της πόλης

Πώς οργανώνεται η στρατηγική:

• Τις διεθνείς σχέσεις και διασυνδέσεις της οικονομίας της πόλης.

Οι προκλήσεις ανθεκτικότητας περιγράφουν το πλαίσιο ανθεκτικότητας της πόλης

Ισότητα και συμμετοχή

Αναβάθμιση περιβάλλοντος

Υποδομές και κατοικία

Το όραμα της κοινότητας εκφράζει τις προσδοκίες μας για μια ανθεκτική πόλη

Η στρατηγική είναι οργανωμένη σε τομείς εστίασης για την επίτευξη του οράματος μας

Συμπεριλαμβανομένων δράσεων προτεραιότητας

41

Β

Ενίσχυση Κινητικότητας

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΟΙΚΙΑ

ΙΣΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ Αυτή η πρόκληση αφορά μια πιο δίκαιη πόλη και αφορά την εξουσία και την α­ στική ζωή: τους παράγοντες που επηρεάζουν τους τρόπους λήψης αποφάσεων, τις φωνές που ακούγονται, τον τρόπο προσέγγισης της ηγεσίας και τη δέσμευση στην κοινότητα. Οι πολιτικές πρέπει να προωθούν την ελεύθερη πρόσβαση στα κοινά αγαθά, να προάγουν τη κοινή ευημερία, να δημιουργούν χώρο για τη δια­ φορετικότητα και τους νέους, να διαμορφώνουν και να κατευθύνουν το μέλλον της πόλης. Τι θέλουμε να αλλάξουμε

Πού θέλουμε να είμαστε

Την ανισομερή πρόσβαση σε πόρους χρηματοδότησης και ευκαιρίες, τις πολωμένες ιδεολο­ γίες και την έλλειψη συνειδητοποίησης στην ευπάθεια του συ­ στήματος της πόλης. Την ανισό­ τητα στη λήψη των αποφάσεων και τα χαμηλά επίπεδα εμπιστο­ σύνης και εμπλοκής των πολι­ τών, τόσο με την ηγεσία της πό­ λης όσο και μεταξύ τους.

Οι άνθρωποι να έχουν πρόσβαση σε ότι χρειάζονται για να ευδοκιμήσει μια υψηλή ποιότητα ζωής. Οι γειτονιές να έχουν μεγαλύτερη αυτονομία στη λή­ ψη αποφάσεων που τους επηρεάζουν, συμπεριλαμ­ βανομένου του τρόπου διανομής των πόρων. Να υπάρχει ευρεία συνεννόηση και κατανόηση. Διαφο­ ρετικοί άνθρωποι να έχουν κοινούς στόχους και να βλέπουν τους εαυτούς τους στους εκλεγμένους αντιπροσώπους τους. Να υπάρχει αυξημένη δέ­ σμευση στη λήψη αποφάσεων, υπεύθυνη και δια­ φανής ηγεσία και υψηλά επίπεδα εμπιστοσύνης στην διακυβέρνηση της πόλης.

Το πρόβλημά στις υποδομές, τις εγκαταστάσεις και την τεχνολογία, είναι ότι ακό­ μα όλοι σκαφτόμαστε στα πολύ στενά όρια του τομέα των ενδιαφερόντων μας και δεν συνειδητοποιούμε τις δευτερογενείς επιπτώσεις των επιλογών μας σε άλλους τομείς. Αυτή η πρόκληση αφορά τις ζωτικές υποδομές της πόλης, την ισότητα πρό­ σβασης στην κατοικία, την οικονομική προσιτότητα των κατοικιών, τα όρια και τις ευκαιρίες που οι υποδομές και η δόμηση μπορούν να επιφέρουν στην πόλη.

Τι θέλουμε να αλλάξουμε

Την έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού για τις βασικές υποδομές που δεν ανταποκρίνονται στα σύγχρονα πρότυπα βιωσιμότητας και τις ευ­ καιρίες αειφόρου ανάπτυξης της πόλης.

Φ

ΚΛΙΜΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Αυτή η πρόκληση αφορά τη χρήση και προστασία των φυσικών πόρων, την ετοιμότητα στις καιρικές συνθήκες, τις αξίες μας γύρω από τον φυσικό κόσμο και τη σχέση μας με το φυσικό και δομημένο περιβάλλον.

Τι θέλουμε να αλλάξουμε

Πού θέλουμε να είμαστε

Τη βραχυπρόθεσμη οπτική για τους φυσικούς μας πόρους, τις καταναλωτικές μας συνήθειες, τις χωρίς συνέπεια προσπάθειες για βιωσιμότητα, την έλλειψη σχεδίου προσαρμογής στο μετα­ βαλλόμενο κλίμα. Η αλλαγή του κλίματος θα πλήξει όλους μας και κύρια τα πιο ευάλωτα μέλη της κοινωνίας μας.

Σύνδεση με το φυσικό περιβάλλον, κατανόηση των επιπτώσεων του τρόπου της ζωής μας στον φυσικό κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της συμ­ βολής μας και της ευθύνης μας στην αλλαγή του κλίματος. Συνεργασία στην προσέγγισή μας για το περιβάλλον. Συντονισμένες συνεργασίες ευρείας κλίμακας και προσπάθειες ετοιμασίας, μετριασμού και προσαρμογής στις αλλαγές που έρχονται. Προτεραιότητα στην προστασία των πιο ευάλωτων κατοίκων.

Πού θέλουμε να είμαστε

Προτείνουμε να συνδυάσουμε νέες δυνα­ τότητες κινητικότητας όπως πχ ηλεκτροκί­ νητο τραμ και ποδήλατο, με μια σειρά στρατηγικών που αντιμετωπίζουν τις νέες προκλήσεις της πόλης. Εξετάζοντας τις τεχνολογίες και τις αρχές σχεδιασμού που σήμερα φαίνονται αναπόφευκτες για τις μελλοντικές πόλεις, προτείνονται στρατη­ γικά σενάρια για την πόλη του Βόλου που σχετίζονται με το άμεσο περιβάλλον και νέες αναπτυξιακές ζώνες.

ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Αυτή η πρόκληση αναφέρεται στο πώς κινούμαστε γύρω από την πόλη, πώς θα έχουμε πρόσβαση στη διαμετακόμιση και την υποδομή που υποστηρίζει την κίνηση. Τι θέλουμε να αλλάξουμε Πού θέλουμε να είμαστε

Σήμερα η πόλη μας λειτουργεί στη βάση της προτεραιότητας του ΙΧ, χωρίς κανένα εναλλακτικό σχέδιο για την παραχώρηση χώρου στους πεζούς και το ποδήλατο. Οι διαδρομές στους δρόμους χαρακτηρίζο­ νται από στενά πεζοδρόμια, σταθμευμένα αυτοκίνητα παντού και τις όποιες δενδροστοιχίες να διακόπτουν τη ροή των πεζοδρομίων.

42

Η βελτίωση της ροής των πεζών, των πο­ δηλάτων και των δημόσιων συγκοινωνιών μπορεί να επιτευχθεί μόνο με ολιστικό σχεδιασμό που θα συνυπολογίζει λύσεις για την απελευθέρωση δημόσιου χώρου από σταθμευμένα αυτοκίνητα υπέρ του πράσινου. Απαιτείται μια πιο δίκαιη διά­ θεση των οδικών αξόνων σε όλες τις ανά­ γκες πρόσβασης. Ο στόχος μας είναι οι μηδενικές εκπομπές ^ 2 μέχρι το 2050.

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

©

ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ

Οι Παγκόσμιοι Δείκτες Ανάπτυξης (Μ^I) είναι η πρώτη συλλογή στοιχείων της Παγκόσμιας Τράπεζας για συγκρίσιμα δεδομένα σχετι­ κά με την ανάπτυξη.

Φτώχεια και ανισότητα

Η αργοναυτική εκστρατεία και η Αργώ είναι μια παγκόσμια γνωστή ιστορία για την περιοχή μας, που ως θαλασσινή πόλη με μοναδικό ανεμολογικό κλίμα και θάλασσα, ανέπτυξε τη ναυσιπλοΐ α από τους αρχαίους χρόνους με εξερευνήσεις σε μεγάλες αποστάσεις που γέννησαν μύθους ζωντανούς μέχρι και σήμερα.

(Φτώχεια, ευημερία, κατανάλωση, διανομή Άνθρωποι

(Δυναμική του πληθυσμού, εκπαίδευση, εργασία, υγεία, φύλο) Τι θέλουμε να αλλάξουμε

Πού θέλουμε να είμαστε

Μέχρι σήμερα η πόλη δεν έχει καταφέ­ ρει να αξιοποιήσει αυτή την τεράστια δύναμη ακτινοβολίας, παρά τη προσπά­ θεια αναβίωσης του μύθου με την ανακατασκευή της "Αργώ", το πειραματικό ταξίδι, τους διαγωνισμούς για το μου­ σείο της Αργούς και κάποιες αποσπα­ σματικές προσπάθειες του ιδιωτικού τομέα, για τη σύνδεση του μύθου με σύγχρονες εναλλακτικές θαλάσσιες δρα­ στηριότητες κλπ.

Θέλουμε μια πόλη χρωματισμένη στα χρώ­ ματα της θάλασσας και του μύθου των Αρ­ γοναυτών. Ένα θαλάσσιο πολεοδομικό κέ­ ντρο στη Μεσόγειο που να γίνει γνωστό σε όλο τον κόσμο, συνδέοντας το μύθο με σύγ­ χρονες υποδομές και τη μοναδικότητα της φύσης. Ποιότητα ζωής, δραστηριότητες, χρώμα, αναγνωσιμότητα και τουρισμό, που να έλκουν ανθρώπους και επιχειρήσεις, όχι μόνο να μας επισκεφτούν αλλά να μείνουν και να αναπτυχθούν στην πόλη μας.

Περιβάλλον

(Γεωργία, κλιματική αλλαγή, ενέργεια, βιοποικιλότητα, νερό, Οικονομία

(Οικονομική δομή, εισόδημα και αποταμιεύσεις, εμπόριο, παραγωγικότητα Κράτη και αγορές

(Επιχειρήσεις, χρηματιστήρια, στρατιωτικά θέματα, επικοινωνίες, μεταφο­ ρές, τεχνολογία )

Θ

ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ

Πού θέλουμε να είμαστε

Σήμερα ο Βόλος χαρακτηρίζεται από μια εσωστρέφεια σχετικά με θέματα ανάπτυ­ ξης και ανταγωνισμού στο διεθνές περι­ βάλλον. Μια καχύποπτη στάση σε κάθε τι νέο που μπορεί να διαταράξει μια "ακαθόριστη κανονικότητα", που όμως έχει οδηγήσει την ανεργία στο 40+ %, τη φυγή των νέων στο εξωτερικό, την απο­ βιομηχάνιση κλπ.

Θέλουμε μια σύγχρονη πόλη συνδεδεμένη με τις πολιτισμικές, τις τεχνολογικές, τις οικονομικές εξελίξεις σε όλο τον κό­ σμο. Μια ζωντανή και "έξυπνη" πόλη που να εξισορροπεί τις τεχνολογικές εξελίξεις, με την ποιότητα της ζωής και το περιβάλ­ λον. Μια νέα πόλη του κόσμου.

(Το χρέος, το εμπόριο, η εξάρτηση από εξωτερική βοήθεια, το προσφυγικό, ο τουρισμός)

ΕΙΔΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Παγκόσμια Τράπεζας: ήΉρ://Μάΐ.ΜοΗάύ3η<.ο^/ΐ36Ιθ5

Η πρόκληση αφορά την εξωστρέφεια της πόλης και την αξιοποίηση διεθνών συνδέ­ σεων προς όφελος της μελλοντικής ανάπτυξης. Το πλαίσιο διερευνάται στο σχέδιο της ανθεκτικότητας. Διεθνείς οργανισμοί, θεσμικοί επενδυτές, διεθνείς εταιρείες, αγορές ΚεαΙ Ε$131θ, κλπ που επενδύουν σε διεθνή έργα ανάπτυξης, μπορούν να αξιοποιηθούν προς όφελος της περιοχής μας, αν έχουμε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο στο τι ακριβώς χρειάζεται η πόλη μας, τι είναι διατεθειμένη να παραχωρήσει και τι να διεκδικήσει. Το σχέδιο της ανθεκτικότητας θέτει αυτές τις προτεραιότητες. Τι θέλουμε να αλλάξουμε

Παγκόσμιες διασυνδέσεις

Οι 17 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ 4

ΜΗΔΕΝΙΚΗ 1 ΦΤΩΧΕΙΑ

Ο ΜΗΔΕΝΙΚΗ ά ΠΕΙΝΑ

:θ ' 1' :

«ΟΔΡΑΣΗ ΓΙΑ 1 0 ΤΟ ΚΛΙΜΑ

0

ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΥΗΜΕΡΙΑ

“V *

Μ Φ *ί Ί ΦΤΗΝΗ ΚΑΙ / ΚΑΘΑΡΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ \ 1/

Ο ΚΑΛΗ

I I I ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ

▲

ύ ΖΩΗ ΣΤΟ 1 4 ΝΕΡΟ

▼ <|Π ΖΩΗ ΣΤΗ 1 0 ΣΤΕΡΙΑ

ΙΟ ΕΙΡΗΝΗ,

1 0 ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΙΣΧΥΡΟΙ ΘΕΣΜΟΙ

X 43

Γ 0

ΙΣΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ

I I I 4 η ΛΙΤΟΤΕΡΕΣ

Ο ΑΞΙΟΠΡΕΠΗΣ 0 ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

4»

Λ ΠΟΙΟΤΙΚΗ 4 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

η 0

ΚΑΘΑΡΟ ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ

<Τ 44

ΒΙΩΣΙΜΕΣ

11 ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ

ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ

π ΐΐΐ

?

4Π Ιά

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

ο ο

4Π

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ 1 / ΠΑΤΟΥΣ ΣΤΟΧΟΥΣ

ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΣΤΟΧΟΙ

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΣΤΙΑΣΗΣ

Επίτευξη στόχων και παρεμβάσεις (Γραφικά 100Κ£ Τοτοηΐο, Ίδια επεξεργασία)

ΔΡΑΣΕΙΣ & ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Στην πρότασή μας τα παραπάνω θέματα αντιμετωπίζονται ολιστικά σε πολεοδομικό επίπεδο και με ταυτόχρονη οπτική τρισδιάστατη προσέγγιση, μια πρακτική που σπάνια εφαρμόζεται στην Ελλάδα όπου το θεσμικό πλαίσιο επιβάλει εκ προ­ οιμίου τις δυνατότητες παρέμβασης και άρα κατ’ ουσία δεν ασχολείται με αυτές. Αποτέλεσμα αυτής της επιβεβλημένης μέ­ χρι σήμερα πρακτικής είναι η ομοιομορφία των σύγχρονων ελληνικών πόλεων, η ασημαντοτητα του αστικού ορίζοντα στην αναγνώριση της πόλης, η άτονη αστική εικόνα. Οι περιοχές εστίασης μας είναι:

•Σύνδεση της πόλης •Βιώσιμες υποδομές •Παγκόσμια πόλη.

44

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Ε ν δ ε ικ τ ικ ό χ ρ ο ν ο δ ι ά γ ρ α μ μ α α ν άπ τ υ ξ η ς τ η ς σ τ ρ α τ η γ ι κ ής

Ο

1ο Στάδιο:

Προσδιορισμός των Προτε­ ραιοτήτων

Διαμόρφωση του γενικού πλαισίου και προσδιορισμός των δυνατών σημείων και των αδυναμιών

Πεδία Διερεύνηση

Έκθεση Αστικής Ανθεκτικότητας

Τα βασικά σημεία ενδιαφέ­ ροντος που πρέπει να εστια­ στούν.

ο ο ο ο

Χρονικά Ορόσημα Ανθεκτικότητας Επικοινωνία με το κοινό Εργαστήρια και συναντήσεις / εκδηλώσεις Εργαστήρια και εκδηλώσεις με ΠΘ Συνεργασίες με ΠΘ

2ο Στάδιο:

5 Πεδία Διερεύνησης (ΠεΔ)

Διαγνωστικές εργασίες

Πεδίο Ευκαιριών (ΠΕ)

Ανάπτυξη Στρατηγικής Ανθεκτικότητας

Τα ΠεΔ είναι τα βασικά σημεία ενδιαφέροντος που πρέπει να εστιαστούν και προκύπτουν κατά την αξιολόγηση της Αστικής Αν­ θεκτικότητας

Εργασίες με σκοπό την εμβάθυν­ ση στα ζητήματα ανθεκτικότητας εντός της θεματικής των ΠεΔ

Εργαστήριο για την ιεράρχηση των ευκαιριών που προσδιορί­ στηκαν κατά τις διαγνωστικές εργασίες.

Ιεράρχηση των ευκαιριών που αντικατο­ πτρίζουν τους Στόχους, τα Προγράμματα και τις Δράσεις για την Ανθεκτικότητα

2ο Στάδιο: ΔΡΑΣΕΙΣ

ο--------ο------- ο-------- ο-------- ο------ ο----- Ο----- 9 Ερωτηματολόγιο Αστικής Ανθεκτικότητας

Διαδικτυακό ερωτηματολόγιο.

Εργαστήριο με στόχο ενεργοί πολίτες και εκπρόσωποι των υπηρεσιών να συμπράξουν και να συνθέσουν από κοινού τις διαδικασίες συνεργασίας με τις ομάδες της Κοινωνίας των Πο­ λιτών. Επικέντρωση στα θέματα: Δια­ χείρισης Κινδύνου, Οικονομικής Ανάπτυξη προτάσεων για την έξυπνη προ­ Ανάπτυξης και Κινητικότητας. σαρμογή των πόλεων στην κλιματική αλλαγή.

Ο ρόλος της αστικής ανθεκτι­ κότητας στην αστική διακυ­ βέρνηση των πόλεων.

Εργαστήριο με ειδικούς και εκ­ προσώπους φορέων της πόλης, με στόχο την χαρτογράφηση και αξιολόγηση των υφιστάμενων υποδομών της πόλης και της τρωτότητάς τους σε ενδεχόμενες απρόσμενες κρίσεις και χρόνιες πιέσει

Ανάπτυξη βιώσιμων και εφαρμόσιμων λύσε­ ων και εργαλείων που θα ενεργοποιήσουν τους κατοίκους για την αντιμετώπιση των φαινομένων της κλιματικής αλλαγής.

Πηγή: 100^, Θεσσαλονίκη (Ίδια επεξεργασία) 45

Με βάση το μελλοντικό σε­ νάριο, ιδέες για την ομαλή μετάβαση σε ένα νέο μοντέ­ λο οικονομίας, σε τοπικό αλλά και εθνικό επίπεδο.

Προτάσεις για τεχνικά έργα αστικής κινητι­ κότητας και μεταφορών: Ενοποιημένο Σύ­ στημα Αστικών Μεταφορών και Κυκλοφο­ ρίας στην Ευρύτερη Περιοχή.

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

46

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων λ : Πύλη Παραλίας

ΒΟΛΟΣ 2050

β Πύλη Κέντρου 0: Πύλη Π εριφερειακό Αθλητικό κέντρο 0 π ύ λη Τ(λ<φ€ρΐκ I : Πάλη ΒΑ - Τούνελ I : Ανατολική Πύλη - ί ο ρ ίτο α

Νέα Αστικά Επίκεντρα

6 : Ιη μ ε ρ ιν ό Κέντρο ■ Ιε α θ μ ό ς ΤρΚνων Ν: Ν έ ο Δκκκητικό % (μ η ο ρ ικ ό Κέντρο - Ιιρ σ τ ό π ε δ ο Τεωργούλα I: Π ράσινη Πόλη ■ Κατοικία

Θ

ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΣΤΙΑΣΗΣ

ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ

Συνδέστε το Εμπορικό Κέντρο του βόλου με τη Ν. Ιωνία. «

„

I: Νέος επιβατικός Ιτα θ μ ός

κ Ν ιρ ίέ α Τεχνολογίας

ΒΙΩΣΙΜΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ

ι ι Υποβαθμίστε τον περιφερειακό σε προαστιακή οδό.

_

Χέ

ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΣΤΙΑΣΗΣ

1 Σύνδεση Ανθρώπων και Ενιργοποίηση χώρων 12

· .

0 * .Γ

Η

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ Πράσινη και ενεργειακά καθαρή πόλη (Πιλοτική (φαρμογή πράσινης πολεοδομικης ενότητας) 3»

Υποδομές κυκλικής οικονομίας πίσω από την ΑΓΕΤ. [2) (αξιοποίηση του περιφερειακού και τούνελ γτα σύνδεση δίκιό ων)

(Συνδυαστικό μί την αξιοποίηση του Στρατοπέδου Γεωργούλα) τ '

3 Υποδομές εναλλακτικών συστημάτων περισυλλογής απορ­ ριμμάτων (Συστήματα αναρρόφησης κλπ.)

13 Συνδέστε πράσινες διαδρομές και βιώσιμη κινητικότητα. (Προτεραιότητα, στα δημόσια μέσα ουνκοινωνίας. τους πείους και το ποδήλατο κα> έξυπνη οργάνωση της έφοδιαστικης αλυσίδας)

33

Υποδομές εναλλακτικών μορφών ενέργειας. (Αξιοποίηση του περιφερειακού και τούνελ για σύνδεση δικτύων)

2 Σύνδεση πολεοδομικών ενοτήτων .

Συνδέστε το Λιμάνι με τη Βιομηχανική περιοχή (Παραδειγματικά έργα στο Τορόντο. Αμβέρσα κλπ)

3

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΟΛΗ

Ο

Νέα Ανθεκτικά Επίκεντρα

Μεγιστοποίηση του ρόλου των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στη δη μιουργία ιδεών γτα την προώθηση της νέας οικονομικής ανάπτυξης Υποστήριξη στις δεξιότητες τα προτερήματα, την ιστορία και τις φιλοδοξίες που υπαρχουν στην πόλη κα> του (ανθρώπους της

ι Συνδέστε τις συνοικίες με Αστικά επίκεντρα (Α,Β,Ο,Ο,Ε,Ρ.Θ,Η,υΧ)

ΒΙΩΣΙΜΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ

Εκπαίδευση και Ανθεκτική οικονομία

Εξυπνη πόλη - Προώθηση ιης καινοτομίας

1 Μακρόπνοα βιώσιμα έργα αστικής ανανέωση

Εκπαίδευση & ώηφιακη κοινωνία, συνεργασία με το Πανεπιστήμιο.

(Εργα μεγάλης κλίμακας)

Τουρισμός και έλξη ξένων επιχειρήσεων

ι1 Στρατηγική προσέγγιση τη (αντοχής της πόλης στις κλιματικές αλλαγές και τις πλημμύρες

Εξατομικευμένες Υπηρεσίες με κέντρο τον επισκέπτη και τις εταιρίες

Το νέο λιμάνι (λιμάνι. Κρουαζιέρα, μαρίνα κλπ) Η νέα προκυμαία της πόλης και η νησίδα τεχνολογίας 13 (1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11) 12

Ισχυρές εθνικές και διεθνείς συνδέσεις, (προσέλκυση ανθρώπων, αγορών και συνεργασίες)

ικ Νέος Επιβατικός Σταθμός (ή Σύνδεση με την ομάδα των 100 τεμίΜΠΤ ειΟβι Σύνδεση με τοπικές τρόπεξες και τα χαρτοφυλάκια ακινήτων τους Σύνδεση με τη ΠαγκΟσμια Τράπεζα Σύνδεση με την Ευρωπαϊκή Τραπεξα επενδύσεων Σύνδεση με Μεταβιομηχανική ομάδα πόλεων (Καλές πρακτικές) Σύνδεση με διεθνείς Αγορές και Εταιρίες

Στρατόπεδο Γεωρνούλα (Η) τβ πιλοτική εφαρμογή πράοινηςπολεοδομικής ενότητας(I) 2

Στρατηγικά έργα αστικής ανάπλασης (Εργα μεγάλης και μέσης κλίμακας) ε > Νέο Θεματικό Προαστιακό Πάρκο που κυκλώνει τη πόλη. ί 2 Τα 11 νέα αστικά επίκεντρα (Α,Β,Ο,Ο,Ε,Ε.Ο,Η,υ.Κ)

Εργα ανθεκτικότητας και πράσινη αρχιτεκτονική σε υφιστάμενες 23 δομές και ανοιχτούς χώρους.

ΒΟΛΟΣ 2050: Αστική Ανθεκτικότητα, Σ. Γιαμάκος (2019) 4/

Α Ν Θ Ε Κ ΤΙΚ Ο ΤΗ ΤΑ Τ Η Σ Π Ο ΛΗ Σ

Αξιολόγηση Αστικής Ανθεκτικότητας

μ ΥΙ

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

Το γεφυράκι στο κορδονι Μελέτη: Σ. Γιαμάκος (1996) Φωτογραφία: Δημ. Γάκης

50

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ Ο Βόλος ιστορικά ήταν μια πρωτοποριακή πόλη όπου ανθούσε η και­ νοτομία, η έμπνευση και ο κοσμοπολιτισμός. Ως μια απ’ τις μεγάλες και σημαντικές πόλεις του ελληνικού χώρου διαθέτει ισχυρά πλεονεκτήμα­ τα με τα οποία θα μπορούσε να γίνει και πάλι ανταγωνιστική, δημιουρ­ γική και βιώσιμη, αρκεί να διαχειριστεί με "καινοτόμο τρόπο" την ανά­ πτυξη των υποδομών της και τις δυνατότητες που διαθέτει όπως το λι­ μάνι, το θαλάσσιο μέτωπο και ο Παγασητικός, το Πήλιο, την ιστορία και τις σύγχρονες τεχνολογίες. Ο Βόλος σήμερα είναι μια πόλη με φθίνουσα πορεία ανάπτυξης και με συρρίκνωση του πληθυσμού της, ενώ πανεπιστημιακοί δάσκαλοι κι ε­ μπειρογνώμονες αναφέρουν ότι «Τα σημάδια συρρίκνωσης της πόλης ήταν εμφανή και μιλούσαμε για αυτά εδώ και καιρό. ... Το δυστυχές εί­ ναι ότι πλέον μιλάμε και για κοινωνική συρρίκνωση, όχι μόνο για ανα­ πτυξιακή, οικονομική, πληθυσμιακή» (Κυριαζής, 2019). Το πρόσφατα επικαιροποιημένο ΓΠΣ περιορίζεται στην προσαρμογή δεικτών ασήμαντης για την πόλη αποτελεσματικότητας, προτάσεις βα­ σικά κοινότυπων έργων όπως οδοποιίες, βελτιώσεις σχολείων, τακτο­ ποιήσεις κλπ. και τη διατύπωση ενός στερεότυπου "οράματος" για την εξέλιξη του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Βόλου που όπως αναφέρε­ ται στο ΓΠΣ είναι η βελτίωση των δομών, υποδομών και λειτουργιών της πόλης με τον προγραμματισμό και την υλοποίηση μικρών έργων (ΓΠΣ ΚΕΦ. Π.4 - σελ. 1). Η συμμετοχή της πόλης και η δημόσια διαβούλευση στη διαμόρφωση του παραπάνω οράματος είναι περιορισμέ­ νη. Σύμφωνα με το πρακτικό του Δήμου για την Αναθεώρηση και Επέ­ κταση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΓΠΣ) Βόλου, συμμετείχαν από τις δεκάδες φορείς του Βόλου μόνο το ΤΕΕ, ο πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων, ένας εκπρόσωπος εθελοντικής ομάδας διάσωσης και κανένας πολίτης... Είναι χαρακτηριστικό ότι οι έμποροι αρνήθηκαν το 2018 τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα των Ορθή ΜθΙΙδ, ενώ η πόλη περιορίζεται στις χρηματοδοτήσεις από το ΕΣΠΑ για την κάλυψη βασικών υποδομών, δίχως να υπάρχει ένα όραμα πραγματικό για το παρόν και το μέλλον της πόλης. Θα πρέπει να λάβουμε επίσης υπόψη μας ότι η ανεργία ξεπερνάει το 40%, κάτι που αποτελεί βασικό δείκτη για τη στασιμότητα της οικονομικής ανάπτυξης της πόλης. Ο Βόλος σήμερα χωρίς όραμα βρίσκεται στον αντίποδα των πόλεων που παρουσιάζονται σε αυτή την εργασία, υστερεί συγκριτικά σε ανά­ πτυξη και υποδομές, κι έχει μείνει πίσω στον ανταγωνισμό μεταξύ των σημαντικότερων αστικών κέντρων της ανατολικής Μεσογείου ως προς τις παραγωγικές επενδύσεις που θα μπορούσε ν’ απορροφήσει.

51

Σύμφωνα και με το ΓΠΣ (ΚΕΦ. Π.4 - σελ. 1) η πόλη θα αναδειχθεί όταν αναπτύξει σύγχρονες οικονομικές δραστηριότητες και αποκτή­ σει νέες υποδομές, μια δυναμική επιστημονική βάση και συμμετέχει σε δίκτυα διεθνών συνεργασιών. Θα βελτιώσει την ανταγωνιστικό­ τητα της όταν παράξει και εξάγει προϊόντα και υπηρεσίες προς την διεθνή αγορά και την Περιφέρεια. Η πόλη θα γίνει ελκυστική και βιώσιμη όταν προσφέρει καλύτερη ποιότητα ζωής, εργασίας και δυνατότητες μετακίνησης στους κατοίκους της, περισσότερες ευ­ καιρίες αναψυχής και πολιτισμού και καλύτερες υπηρεσίες στους επισκέπτες της (ΓΠΣ, ΚΕΦ. Π.4 - σελ. 1.). Οι παραπάνω αρχές - διαπιστώσεις, ως ευχολόγια περισσότερο μπορεί κανείς να τα αντιμετωπίσει, εάν δεν ληφθούν πραγματικές δράσεις για τον τρόπο με τον οποίο αυτή η πόλη μπορεί να εξελι­ χθεί στο πλαίσιο στρατηγικών κινήσεων ανθεκτικότητας, ακολου­ θώντας παγκόσμια παραδείγματα αντίστοιχων πόλεων.

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

52

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

■ν \

\ ,

\£ \ Ν

μΤ_1 ι Λ\

53

Ρ Ρηφ\ Ρ

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ΠΕ XIII

«ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΕΩΝ(ΣΥ.ΠΟ :Ρ ΙΦ Ε Ρ Ε ΙΑ Ε Ν Ο Τ Η Τ Α Σ Μ Α ΓΝ Η & ΣΠΟΡΑΔΩΝ '

Αναθεώρηση - Επέκταση Γενικού Πολεοδομικοΰ Συ)

$ΒΖ3£θ&23

«Μ>Σχεδίου ^

Ο/Η ΓΡΑΜΜΑ

Β2· ΣΤΑΔΙΟ ΠΡΟΤΑΣΗ ΒΟΛΟΣ-Ν. ΙΩΝΙΑ-ΑΓΡΙΑ ΑΝΑΚΑΣΙΑ - ΑΓ. ΟΝΟΥΦΡΚ

ϊ&ί

.66—65

ΓΕΝΙΚΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΟΡΓΑΝί

«>Λ\

ραφείο Δοξιάδη

'{ΐ__Μίί|1§ Ο 54

# γ /

/ \

Α - λ\

)

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

'πι/ 1/////1

117ΐι1ι\\\\υ

Η1

|1 || Μχ4

ιρ ιιρ ιι §§?Β

/ III

η Μ Μ /(Ι11111

$ ΑΝΑΚΑΣΙΑ ΠΕ XVI

* %

//

1\

ΚΗΠΙΑ - Α|\ΤΕΩΡΠ0Σ

'Α ρ ·Κ /Ρν^§Β “Τ 'Λ| \Ι \\ /> 1\ Ί V ’ Λ ! \ ν *>Λ V \ γν Ψ , οΚ

55

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

Φωτογραφία: Πολεοδομικές παρεμβάσεις για τη θωράκιση της πόλης του Βόλου από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας (Σ. Γιαμάκος 2020).

Σ. Γιαμάκος 2019 56

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Κύριες κρίσεις στη σύγχρονη ιστορία της πόλης

Επιπτώσεις

Η ανταπόκριση της πόλης

Η ε υ ν ο ϊκ ή θ έ σ η κ α ι η α λ μ α τ ώ δ η ς ο ικ ο ν ο μ ικ ή εξέλ ιξη τ η ς π ό λ η ς π ρ ο σ έ λ κ υ σ α ν

Η β ιο τε χν ικ ή κ α ι γ ε ω ρ γ ικ ή π α ρ ά δ ο σ η τ ο υ Π η λ ίο υ , τ ο λ ιμ ά ν ι το υ

κ α τ ο ίκ ο υ ς κ α ι ε π ε ν δ υ τ έ ς α π ό ά λ λ ε ς π ε ρ ιο χ έ ς .

κ α θ ώ ς κ α ι τ α π α ρ ο ικ ια κ ά κ ε φ ά λ α ια π ο υ ε ισ έ ρ ρ ε υ σ α ν σ την π ε ρ ιο χ ή ε υ ν ό η σ α ν τ η ν ο ικ ο ν ο μ ικ ή εξέλ ιξη τ η ς π ό λ η ς μ ε κ ύ ρ ιε ς κ α τ ε υ θ ύ ν σ ε ις τ ο ε μ π ό ρ ιο κ α ι τ η ν β ιο μ η χ α ν ία .

Π ρ ό σ φ υ γ ε ς α π ό τη Μ ικ ρ ά Α σ ία ε γ κ α τ α σ τ ά θ η κ α ν στο Β ό λ ο σ τ ο υ ς ά δ ε ιο υ ς χ ώ ­

Η Μ ικ ρ α σ ια τ ικ ή κ α τ α σ τ ρ ο φ ή έ φ ε ρ ε ν έ ο α ίμ α σ τη ν α ν α π τ υ σ σ ό μ ε ν η

ρ ο υ ς τ η ς π ό λ η ς . Π ρ ο σ φ υ γ ικ ή π α ρ α γ κ ο ύ π ο λ η γ ύ ρ ω α π ό τ η ν Π λ α τ ε ία Ρ ή γ α Φ ε-

π ό λ η τ ο υ Β ό λ ο υ , π ο υ π α ρ ά τ η ν μ ε γ ά λ η α ν ά γ κ η α π ό ε ρ γ α τ ικ ά χ έ ρ ια ,

ρ α ίο υ . Ο π λ η θ υ σ μ ό ς τ η ς π ό λ η ς ........ Η ά φ ιξη τ ω ν π ρ ο σ φ ύ γ ω ν ε π η ρ έ α σ ε τη ν

ε μ φ α ν ίσ τ η κ α ν θ έ μ α τ α ε κ τ ε τ α μ έ ν ο υ ρ α τ σ ισ μ ο ύ .

α σ τ ικ ή α ν ά π τ υ ξ η τ η ς π ό λ η ς Π υ ρ κ α γ ιά στη π ρ ο σ φ υ γ ικ ή π α ρ α γ κ ο ύ π ο λ η τ η ς Π λ α τ ε ία ς Ρ ή γ α Φ ε ρ α ίο υ , π ο υ

Σ τ α δ ια κ ά ο ι ν έ ο ι κ ά τ ο ικ ο ι τ ο υ Β ό λ ο υ μ ε τ α κ ιν ή θ η κ α ν π ρ ο ς τ α ΒΔ

κατασ τράφ η κε.

π ρ ο ά σ τ ια τ η ς π ό λ η ς , σ τ α « Π ρ ο σ φ υ γ ικ ά » , π ο υ α ρ γ ό τ ε ρ α α π ο τ έ λ ε σ α ν το ν π υ ρ ή ν α τ η ς Ν έ α ς Ιω ν ία ς Β ό λ ο υ .

Ιταλική κ α ι α ρ γ ό τ ε ρ α γ ε ρ μ α ν ικ ή κ α το χή . Η π ρ ώ τ η π ε ρ ίο δ ο ς κ α τ ά τ η ν ο π ο ία , ο

Δ ια κ ό π η κ ε π ρ ο σ ω ρ ιν ά τ η ν εξέλ ιξη τ η ς π ό λ η ς . Ο ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ι Ε­

π λ η θ υ σ μ ό ς τ η ς π ό λ η ς π α ρ ο υ σ ία σ ε μ ε ίω σ η .

β ρ α ίο ι ε γ κ α τ έ λ ε ιψ α ν τ ο ν Β ό λο μ ε τ ά το ν π ό λ ε μ ο γ ια ν α ε γ κ α τ α σ τ α ­ θ ο ύ ν στο Ισραήλ.

Ο ι δ ύ ο σ ε ισ μ ο ί, σ τις 19 κ α ι σ τις 21 Α π ρ ιλ ίο υ 1955, κ α τ έ σ τ ρ ε ψ α ν σ χ ε δ ό ν το έ ν α

Ο ι μ ε τ α σ ε ισ μ ικ έ ς μ ο ν ο κ α τ ο ικ ίε ς α ν τ ικ α τ ά σ τ ά θ η κ α ν σ την επ ο χ ή

τ έ τ α ρ τ ο τ ω ν κ τ ισ μ ά τ ω ν κ α ι η π ό λ η ά λ λ α ξ ε φ υ σ ιο γ ν ω μ ία . Ο ρ ισ μ έ ν α α π ό τ α

τ η ς α ν τ ιπ α ρ ο χ ή ς (1 9 7 0 -2 0 0 0 ) α π ό π ο λ υ κ α τ ο ικ ίε ς .

ν ε ο κ λ α σ ικ ά κ τ ίρ ια τ ο υ π ρ ο π ο λ ε μ ικ ο ύ Β ό λ ο υ χ ά θ η κ α ν γ ια π ά ν τ α κ α ι σ τη ν θ έ σ η τ ο υ ς ε μ φ α ν ίσ τ η κ α ν τ α μ ικ ρ ά μ ε τ α σ ε ισ μ ικ ά σ π ίτ ια . Π έμ π τη 13 Ο κ τ ω β ρ ίο υ 1955. Α π ο λ ο γ ισ μ ό ς 27 ν ε κ ρ ο ί κ α ι 23 τ ρ α υ μ α τ ίε ς . Υ λ ικ ές

Δ ιε κ ό π η γ ια δ ύ ο ώ ρ ε ς η κ υ κ λ ο φ ο ρ ία σ την π ό λ η .

ζ η μ ιέ ς α ν υ π ο λ ό γ ισ τ ε ς , δ ε κ ά δ ε ς ο ικ ίε ς ε ξ α φ α ν ίσ τ η κ α ν κ α ι ε κ α τ ο ν τ ά δ ε ς ά λ λ ε ς π λ η μ μ ύ ρ ισ α ν .1 8 δ ρ ό μ ο ι μ ε τ α τ ρ ά π η κ α ν σ ε χ ε ίμ α ρ ρ ο υ ς . Σ τ α μ έ σ α τ η ς δ ε κ α ε τ ία ς τ ο υ 1980, η α π ο β ιο μ η χ ά ν ισ η τ ο υ Β ό λ ο υ ά ρ χ ισ ε ν α γ ίν ε ­

Η ο ικ ο ν ο μ ία τ ο υ Β ό λ ο υ σ τ η ρ ίζ ε τ α ι π λ έ ο ν κ α τ ά κ ύ ρ ιο λ ό γ ο στο ε ­

τ α ι π λ έ ο ν γ εγ ο ν ό ς.

μ π ό ρ ιο , τ ις υ π η ρ ε σ ίε ς κ α ι το ν τ ο υ ρ ισ μ ό , κ α ι κ α τ ά δ ε ύ τ ε ρ ο λ ό γ ο σ τη ν β ιο τ ε χ ν ία κ α ι τ η ν β ιο μ η χ α ν ία .

Δ ε υ τ έ ρ α 10 Ο κ τ ω β ρ ίο υ 2 006 . Η μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η σ ε ν ε ρ ο π ο ν τ ή τω ν τ ε λ ε υ τ α ίω ν δ ώ ­

Η Μ α γ ν η σ ία κ η ρ ύ σ σ ε τ α ι σ ε κ α τ ά σ τ α σ η εκ τά κ το υ α ν ά γ κ η ς, Π λ η μ υ -

δ ε κ α ε τώ ν έ π λ η ξ ε τ ο Β ό λ ο . Η π ό λ η π α ρ έ μ ε ιν ε α π ο κ λ ε ισ μ έ ν η ο δ ικ ά κ α ι σ ιδ η ρ ο ­

ρ ίζ ε ι η Ν ε ά π ο λ η , κ α ι γ ίν ο ν τ α ι μ ε γ ά λ ε ς κ α τ α σ τ ρ ο φ έ ς σ ε Β ό λο , Α γ ρ ιά

δ ρ ο μ ικ ά . Α π ό τη ν υ π ε ρ χ ε ίλ ισ η τ ο υ Κ ρ α υ σ ίδ ω ν α π λ η μ μ ύ ρ ισ ε υ π ο σ τ α θ μ ό ς τη ς

κ α ι Χ ό ρ τ ο .Κ λ ε ισ τ ά π α ρ έ μ ε ιν α ν ό λ α τ α σ χ ο λ ε ία στη Μ α γ ν η σ ία Η Π.Υ.

Δ ΕΗ κ α ι η μ ε τ α λ λ ικ ή γ έ φ υ ρ α τ ο υ Ξ η ρ ιά τ η ς σ ιδ η ρ ο δ ρ ο μ ικ ή ς γ ρ α μ μ ή ς Β ό λ ο υ -

δ έ χ θ η κ ε π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ε ς α π ό 300 κ λ ή σ εις.

Λ ά ρ ισ α ς κ α τ έ ρ ρ ε υ σ ε . Κ α τ ο λ ισ θ ή σ ε ις , κ σ ι π λ η μ ύ ρ ε ς σ ε ισ ό γ ε ια κ α ι υ π ό γ ε ια στη Τ ο 20 0 6 η μ π ό ρ α έ φ ε ρ ε κ α ι π ρ ο ε κ λ ο γ ικ ή κ α τ α ιγ ίδ α γ ια ε υ θ ύ ν ε ς κ α ι Ν ε ά π ο λ η . Ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις ε κ τ υ π ώ σ ε ω ν στο Π ε δ ίο ν Ά ρ ε ω ς κ α τ α σ τ ρ ά φ η κ α ν ο λο π α ρ α λ ε ίψ ε ις τη ν ε π ό μ ε ν η η μ έ ρ α τ η ς κ α τ α σ τ ρ ο φ ή ς. σ χ ε ρ ώ ς , κ α θ ώ ς τ ο ν ε ρ ό ξ ε π ε ρ ν ο ύ σ ε το 1,5 μ έτρ ο .

Π έμ π τη 10 Δ ε κ ε μ β ρ ίο υ 2009. Στην π ε ρ ιφ έ ρ ε ια α ν υ π ο λ ό γ ισ τ ε ς κ α τ α σ τ ρ ο φ έ ς κ α ι

Τ α α ν τ ιπ λ η μ μ υ ρ ικ ά στο π ο λ ε ο δ ο μ ικ ό σ υ γ κ ρ ό τ η μ α λ ε ιτ ο ύ ρ γ η σ α ν

τ ρ ε ις ά ν θ ρ ω π ο ι ν ε κ ρ ο ί. Έ σ π α σ α ν δ ρ ό μ ο ι, σ τ α μ ά τ η σ α ν σ χ ο λ ε ία , υ π ε ρ χ ε ίλ ισ α ν

χ ω ρ ίς ν α έ χ ο υ μ ε σ η μ α ν τ ικ έ ς ζ η μ ιέ ς σ ε « ε υ π α θ ε ίς » π ε ρ ιο χ έ ς .Δ ή μ ο ι

ρ έ μ α τ α , θ ά φ τ η κ α ν σ π ίτ ια κ α ι α μ ά ξ ια .

κ η ρ ύ χ τ η κ α ν σ ε κ α τ ά σ τ α σ η ε κ τ ά κ τ ο υ α ν ά γ κ η ς.

Ο π ρ ο ϋ π ο λ ο γ ισ μ ό ς τ ο υ Δ ή μ ο υ μ ε ιώ θ η κ ε κ α τ ά ......%

Π ρ ο σ ω ρ ιν ή ς σ τέγ α σ η γ ια π ρ ό σ φ υ γ ε ς α π ό τη Μ . Α ν α τ ο λ ή Π ε ρ ίπ ο υ γ ε ς φ ιλ ο ξ ε ν ο ύ ν τ α ι σ ε χ ώ ρ ο υ ς έξ ω α π ό το Β όλο .

πρόσφ υ-

Ο Δ ή μ ο ς Β ό λ ο υ δ ρ α σ τ η ρ ιο π ο ιε ίτ α ι σ τ ο υ ς τ ο μ ε ίς Δ ρ ά σ ε ω ν ε ν σ ω μ ά ­ τ ω σ η ς κ α ι ψ υ χ ο κ ο ιν ω ν ικ ώ ν υ π η ρ ε σ ιώ ν . Δ ύ ο ΝΠΙΔ υ λ ο π ο ιο ύ ν Δ ρ ά ­ σ ε ις γ ια μ ε τ α ν ά σ τ ε ς σ το ν τ ο μ έ α Δ ρ ά σ ε ω ν ε ν σ ω μ ά τ ω σ η ς . Δ ε ν δ ρ α ­

Ο Ο

σ τ η ρ ιο π ο ιε ίτ α ι κ α ν έ ν α Ν Π ΔΔ .

Α ιφ ν ιδ ια σ τ ικ ή εκ κ έ ν ω σ η Σ τ ρ α τ ο π έ δ ο υ Γ ε ω ρ γ ο ύ λ α στη Ν.Ι.

Μετακινήσεις πληθυσμών Μεγάλοι κίνδυνοι Πολιτικές

57

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ΜΗ

ΛΡ

Α

^ % ^

Β -»

μ / -λ 7 " Τ

/< /

/

Λ

?

.,

& ^Τ Ν

- 3 9 9 9

Τ -

|Ι · !

*■

,ι λ λ

Λ *

■ ^ “5Γ «V*

*- ^|·| ι · · · Ι -

= Ι Η

ι

Η

Ι Κ

Λ

ΒΜ2^= Η ΙΕ 3 Η

Σ. Γιαμάκος 2019

Προσομοίωση πλημμύρων από την άνοδο της θάλασσας + 4 η (ΣΓ 2019)

Προσομοιώσεις της ανόδου της στάθμης της θάλασσας που υλοποιήθηκαν τοιήθηκαν σε μοντέλα ανάγλυφου εδάφους της ΟοοςΙ ΟοοςΙθ για την ευρύτερη περιοχή του Βόλου, με παραδοχή ως σημερινή στάθμη θαλάσσης, το 1μ κάτω από το κράσπεδο της παραλίας του Βόλου.

58

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Στο παρόν κεφάλαιο πραγματοποιούνται αναλύσεις για τον τρόπο με τον ο­ 4.3.1 Πληθυσμός, Δήμου Βόλου* 2011 ποίο ο πληθυσμός του Δήμου Βόλου εξελίχθηκε διαχρονικά, ενώ παρατίθε­ Στο παρακάτω σχήμα αποτυπώνεται η χωρική κατανομή του πληθυσμού ανά νται στοιχεία και για τις τάσεις ανάπτυξής του στο μέλλον, στο πλαίσιο κατα­ δημοτική ενότητα που ανήκει στον Δήμο Βόλου. Είναι προφανής η σχετική νόησης της ελκτικότητας της περιοχής ως μείζονα στοιχείου ανθεκτικότητας υπερσυγκέντρωση του πληθυσμού στην πόλη του Βόλου και θα εστιάσουμε μιας πόλης. στην παρούσα εργασία στις αστικές αναπλάσεις που στηρίζουν την ανθεκτικότητα της πόλης, ώστε να ικανοποιηθούν οι αυξημένες ανάγκες της περιο­ χής και των κατοίκων αυτής, ως κέντρο ενός ισχυρού Δήμου στην Κεντρική Ελλάδα.

ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ

> ·5 000 Κάτοικοι

Μ000 - Μ 000 Κάι 7 000 10 000 Κάτ 5 000 - 7000 Κάτ.

2 000 5 000 Κάτ < 2000 Κάτοικοι

Δημοτικές Ενότητες Δήμου Βόλου 1. βόλου 2. Ν. Ιωνίας

3. Αγριός 4. Αισωνίας 5. Αρτέ μίδας 6. Ιωλκού

7. Ν. Αγχιάλου ΠΑΓΑΣΗΤΙΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ

Χωρική κατανομή πληθυσμού στο Βόλο (Γραφικά ΚΕ100 Δ. Θεσσαλονίκης - Ίδια επεξεργασία)

59

8. Πορταριάς

9. Μακρινίτσας

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

60

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Δείκτης Γήρανσης, 2011 Μελετώντας τους δείκτες γήρανσης, καθίσταται προφανές ότι υπάρχει ε­ πιδείνωση του δείκτη τα τελευταία χρόνια. Τόσο στη δημοτική ενότητα Βόλου όσο και στο σύνολο του Δήμου, οι τιμές του δείκτη φανερώνουν ότι ο γεροντικός πληθυσμός είναι μεγαλύτερος του νεανικού. Στη δημοτι­ κή ενότητα Ν. Ιωνίας φαίνεται ότι προς το παρόν υπάρχει μια ισορροπία, με τάση όμως επιδείνωσης. Γενικά, ο δείκτης γήρανσης φανερώνει ότι ο πληθυσμός του Δήμου και της Αστικής Περιοχής είναι γηρασμένος, ακο­ λουθώντας το γενικό κανόνα που ισχύει για όλη τη χώρα (Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων Τμήματος Μηχανικών Χωροτα­ ξίας Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης). ^ Στο Δήμο Βόλου, η αναλογία μεταξύ των ηλικιωμένων > 65 ετών και των νέων < 15 ετών είναι 1,4:1. ^ Στη Δ. Ενότητα Βόλου η αναλογία είναι 1,2:1. ^ Στη Δ. Ενότητα Ν. Ιωνίας η αναλογία είναι 1,1:1. Τα ποσοστά ωστόσο δείχνουν μια σχετικά καλύτερη επίδοση από άλλους δήμους της Ελλάδας όπως για παράδειγμα το Δ. Θεσσαλονίκης όπου η αναλογία μεταξύ των ηλικιωμένων > 65 ετών και των νέων < 15 ετών εί­ ναι 2:1.

Ποσοστά ηλικιωμένων σε σχέση με νεανικούς πληθυσμούς σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας (Γραφικά ΚΕ100 Δ. Θεσσαλονίκης - Ίδια επεξεργασία) 61

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

62

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Πληθυσμιακή Μεταβολή, Δήμου Βόλου* 1981-2011, Προβλέψεις για το 2050 Στο παρακάτω γράφημα αποτυπώνεται η τάση εξέλιξης του πραγματικού πληθυσμού της πόλης του Βόλου και του Δήμου γενικότερα. Η ελκτικότητα της πόλης και η συγκέντρωση δραστηριοτήτων, λειτουργούν θετικά όχι μόνο σήμερα αλλά και σύμφωνα με το μοντέλο πρόβλεψης μέχρι και το 2050, ώστε η πόλη να αυξήσει τον πληθυσμό της, οπότε αφενός μεν υ­ πάρχει παραγωγικός πληθυσμός, αφετέρου δε, τίθενται ζητήματα αύξη­ σης των υποδομών.

Εξέλιξη Π ραγματικού Πληθυσμού Δήμου Βόλου . « Δ.Ε. ΒΟΛΟΥ 105.000 κατ.

• Δ.Ε. Ν.ΙΩΝΙΑΣ 52.000

Δ.Ε. Αγριας Δ.Ε. Αρτέμιΰας Δ.Ε. Ν. Αγχιάλου Δ.Ε. Αιοωνίας Δ.Ε. Ιωλκού

Δ.Ε. Πορταριάς Δ.Ε. ΛΛακρινίτσας

Εξέλιξη πραγματικού πληθυσμού στο Δήμο Βόλου - Ίδια επεξεργασία

Τι θα συμβεί στο παραπάνω διάγραμμα, εάν μια νέα ροή μετα­ ναστών για λόγους κλιματικής αλλαγής αυτή τη φορά (πχ. στάθ­ μη της θάλασσας) έφτανε στη πόλη μας, ή εάν ο τόπος γίνονταν πόλος έλξης διεθνών επιχειρήσεων και πανεπιστημίων και πολ­ λά άλλα ερωτήματα που αναδεικνύονται μέσα από τη εργασία για την ανθεκτικότητα της πόλης του Βόλου. Τι επίδραση θα έχει σε μια πόλη όπως η Ν. Ιωνία να αποκτήσει θαλάσσιο μέτωπο; 63

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

Ηλικιακές ομάδες - Δημοτική Κατανομή Βόλου και Ν. Ιωνίας, 2011* Στον παρακάτω πίνακα διαφαίνεται ο δυναμισμός στις παραγωγικές ηλικιακές ομάδες της πόλης του Βόλου, σε σχέ­ ση με την πόλη της Θεσσαλονίκης, στοιχείο που δείχνει ότι σχετικά η πόλη του Βόλου έχει τη δυνατότητα σε αν­ θρώπινο δυναμικό να στηρίξει την οικονομική ανασυγκρότησή της.

Ποσοστά ηλικιακών ομάδων σε Βόλο και Θεσσαλονίκη (Γραφικά Κ£100 Δ. Θεσσαλονίκης - Ίδια επεξεργασία)

Παγκόσμιος πληθυσμός ανά ήπειρο Ιθΐίιυ 3ΓΊ1ΘΝΚ3 ος ΰθήΐίίβη

βικπΚϋ 0θθίΐηβη

ΚίΙάβ: ΡΝ (β53.υπ.(Κ9/υηρ(1Λνρρ/ρυΙ)Ιΐθ3ΐΚ)η5/ίΐΙβδ/Κβγ_ίϊη<)ίη95_ννρρ_2015.ρ<ίί)

64

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Κόσμος: Συνολικός πληθυσμός

Δήμος Βόλου

ννοΓίΰ: ΤοΐϋΙ Ρορυΐ3ΐίοπ

ΠΊβώβη 80%ρΓΐόκΙΟΓίιηΐρΓνίΙ 05%ΡΓΐόΙΦί! ιη|ίΓν3ΐ ΟΕ)££ΓΥ«0 +Λ0.5ΰ1«ί) 6 0 5 3 Γ Τ Ί ρ ίβ (Γ 3 ]ΐΓ ΐθ ίΙ? 5

• 301Β υπι Μβΰππί. ΟΕΐΑ. Ρπρ*. Iίΐίοπ Οινί»=.π 1_ιύ*Λ**ΐΙ ι,πύβί 0*ΚΠιν* Iιί»πι* σσ ΒΥ 3 0 ΙΟΟ ΙΤΠΙΜ Η 11·5Π 1. ΡρρυΙ*;.ρΓι ΕινίΗΟη ’Λ ' ^ ύ Ρ φ ρ ν Ι » ! Ρ τ ν ί ρ π ΐ * Λ?13 Μηρ ρορυΙ*;ιΟΓι Ηπ Ε^Α’Ρρ' 1 *0

Ο

ε ΐ Α .

Πίνακας 5 Εξέλιξη μόνιμου πληθυσμού Δήμου Βόλου (2001-2011)

Κατά τον 20ό αιώνα, ο πληθυσμός της γης αυξήθηκε σχεδόν τέσσερις φορές. Από 1.9 δισ. το 1900 ανθρώπους σε περίπου 7,4 δισ το 2016. Η τάση ήταν ιδιαίτερα αξιοσημείωτη από τη δεκαετία του 1960 έως τη δεκαετία του 1990 με μία ανάπτυξη περίπου 20%. κάθε δεκαετία. Μέ­ χρι το 2050, ο πληθυσμός της γης αναμένεται να είναι περίπου 9,7 δισ. άνθρωποι.

Δημοτική Ενότητα

2001

ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΗ

2011

Βόλου

85.001

86.046

1,23%

Ν. Ιωνίας

32.979

33.815

2,53%

Αγριάς

5.835

5.632

-3,48%

Αισωνίας

3.059

3.249

6,21%

Αρτέμιδας

4.397

4.145

-5,73%

Ιωλκού

2.081

2.138

2,74%

Ν. Αγχιάλου

6.877

6.819

-0,84%

Πορταριάς

2.033

1.911

-6,00%

661

694

4,99%

142.923

144.449

1,07%

Μακρινίτσας ΔΗΜΟΣ ΒΟΛΟΥ (Έδρα: Βόλος)

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, ιδία επεξεργασία

Π ίνακας 7 Ε ξέλιξη πραγμ α τικού πληθυσμ ού (1981-2011)

1981

1991

2001

2011

ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΗ (%)

Ελλάδα

Πηγή: Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, Τμήμα Οικονομικών και Κοινωνι­ κών Υποθέσεων, Τμήμα Πληθυσμού (2018). Παγκόσμιες προοπτικές πο­ λεοδομίας: Η αναθεώρηση του 2018.

10.964.020

10.940.777

9,39

6,86

-0,21

Θεσσαλία

695.654

1

734.846

{

753.888

737.485

5,63

2,59

-2,18

Μαγνησία

182.222

|

198.434

{

206.995

202.800

8,90

4,31

-2,03

ΔΗΜΟΣ ΒΟΛΟΥ (Έδρα: Βόλος)

120.419

141.675

142.849

9,21

7,73

0,83

9.379.589

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, ιδία επεξεργασία

65

10.259.900

131.514

ί’ ί’

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ΒΟΛΟΣ 2050

ί>

·ν./

Σ. Γιαμάκος 2019 66

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Ποσοστό άνεργου πληθυσμού 2010-2014, Δήμου Βόλου Μείζον ζήτημα για την ανθεκτικότητα της πόλης του Βόλου, αποτελεί η ανεργία και ειδικά η μακροχρόνια ανεργία. Ως ποσοστό σ’ ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες είναι ιδιαίτερα υψηλό, κάτι που σημαίνει ότι θα πρέ­ πει να υπάρξει ειδική μέριμνα για την θωράκιση του πληθυσμού αυτού, στο πλαίσιο δημιουργίας συνθηκών και προϋποθέσεων για την ανθεκτι­ κότητα της πόλης του Βόλου σε ολόκληρο το παραγωγικό και κοινωνι­ κό φάσμα της.

■ Ποσοστό ειδικών Ομάδων

Ποσοστό άνεργου πληθυσμού σε ειδικές ομάδες - Πηγή: ΓΠΣ "σε αγοραστική αξία": ένα ιδεατό καλάθι καταναλωτή που περιλαμβάνει και άλλα εκτός από αυτά που θα βρεις σε σούπερ μάρκετ. Πχ κόστος καυ­ σίμων, ενοίκια, κόστος σχολείων, διασκέδαση, κλπ. Τι αγοράζει ο μέσος κάτοικος της χώρας από αυτά.

Επιπλέον, ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός της πόλης του Βόλου ως ποσοστό του μη οικονομικά ενεργού ποσοστού, αποτελεί σημα­ ντικό στοιχείο για την αξιολόγηση αφενός μεν της κατεύθυνσης του παραγωγικού ιστού και των δράσεων για την επιχειρηματικότητα, αφετέρου δε για τη λήψη μέτρων κοινωνικής προστασίας και φροντί­ δας για τις ευαίσθητες ομάδες.

Χάρτης 17 Απεικόνιση ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων και χώρων πρασίνου στην πόλη του Βόλου

Τι θα συμβεί στο παραπάνω διάγραμμα, εάν μια νέα ροή μετα­ ναστών για λόγους κλιματικής αλλαγής αυτή τη φορά (πχ. στάθ­ μη της θάλασσας) έφτανε στη πόλη μας, ή εάν ο τόπος γίνονταν πόλος έλξης διεθνών επιχειρήσεων και πανεπιστημίων και πολ­ λά άλλα ερωτήματα που αναδεικνύονται μέσα από τη εργασία για την ανθεκτικότητα της πόλης του Βόλου. Τι επίδραση θα έχει στην οικονομία της πόλης μας η υιοθέτηση κάποιων βασικών μητροπολιτικών πολεοδομικών χαρακτηριστι­ κών;

Πηγή:

67

Υπηρεσία Δόμησης Δήμου Βόλου (2016)

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

.

ΒΟΛΟΣ 2050

68

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Ποσοστό αύξησης του ποσοστού αστικών περιοχών στην Ελλάδα μεταξύ 1950 - 2018

Ρ©Γΰθηΐ39© υΓ^3Π βγ Γ^ςίοη θπά βυ^Γ©9'0ΓΊ * 6 γ« μ - 5ί*ι11τβίιΐ ΕΚΓΟρθ*ΕυΓθ|»

ΟτοννΐΐΊ γθΙθ ο ίΐή θ ρθΓΰθπΙθςθ ιιιΊϊθη, 1950-2018

ΡίΌροΓίίοη υτάβη (ρετ οβηΐ}

Ογθβοθ

5ουΙΗβΓΠ Ειιτορθ

Ευτορε

2.0

1950

1975

2000

2025

2050

Υε&τ £ 2 0 1 4 υ π ιΜ . Μ31ροπ&.

ΟΕ&Α. ΡΰρυΙ ϋιοη Ο-νι&οη

ΙκχηΕϋκΙ υη<Κ!ΐ Ο

εοβ™

Ο ο π π ο η ϊ Ικ φ π »

σ € θ ν 3.0

0.0

ΙΰΟ.

Σημείωση: Ποσοστό αστικού πληθυομαυ στην παρούσαχώρα σε σύγκριση με την υηοπεριοχή και την περιοχή. Ηαναλόγιό εκφράζεται ως ποοοοτό τουσυνολικού πληθυσμού από το 1950 έως το 2050

ΑΙΙ οουπίπθδ

υι±>3Π 3πς| ΓϋΓθΙ ρορυΙθίίοπ Ο τθθοθ

ΐΐθ ό Ν 3 ΪΙΟ

·υΓά3Π·ΚυΓ3ΐ 12.5

1950

1975

2000

□Ε

ίοη

υηεε

Γ Π 0 Π 5 Ιΐ

Σημείωση: Ο μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής ίου ποσοστού αστικού πληθυσμού της τρέχουσας χωράς, υποπεριψερειας και περιοχής μεταξύ 1950 και 2018, σε σύγκριση με τους μέσους ετήσιους ρυθμους μεταβολής του ποσοστού αστικών περιοχών σε όλες τις χώρες του κοομου (γκρίζα περιοχή). 0 αριθμός δείχνει ο τι οι ρυθμοί αύξησης των πόλεων μεταξύ 1950 και 2018 ήταν θετικοί σε όλες σχεδόν τις χώρες του κοσμου

2025

2050

Υβ3Γ © 2 0 1 8 υηϊίβά Ν3ΐϊοη5. 0 Ε 5 Α , ΡορυΙβΙΐοη Οΐνϊδϊοη. ϋ οθ η δβ ό υηόθΓ ΟΓββίΐνβ ΟοΓΤίηιοηδ Ιϊοβηδβ Ο Ο Β Υ 3.0 160.

Σημείωση: Ο αστικός και αγροτικός πληθυσμός στη σημερινή χώρα.

69

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ΒΟΛΟΣ 2050

β κ ξ Μ & τ :'0 ;

·

Μ

Σ. Γιαμάκος 2019

70

Μ Ι

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Ελλάδα Ετήσιος αστικός πληθυσμός Τοποθεσία

ΐ

2015

Ευρώπη

Νότια Ευρώπη Ελλάδα

:

2020

2025

:

2030

ί

ΐ

2035

■

2040

!

2045

:

2050

ΐ

547,147

555.684

555,025

572,890

580,282

537,459

593,911

598,057

107,618

110$,342

110,832

112,280

113,554

114.554

115,105

115,021

81755

8.850

8.397

8,026

8,940

8.927

5,870

3,753

Π α ρ α π ο μπ ή: Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, Τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων, Τμήμα Πληθυσμού (2018), Προοπτικέ

παγκόσμιας αστικοποίησης: Η αναθεώρηση του 2018, προσαρμοσμένα δεδομένα που έχουν αποκτηθεί μέσω του ιστότοπου

ΕΙΔΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Παγκόσμια Τράπεζας: ήπρ://Μάΐ.ΜοΗάβ3η<.ο^/ΐ3βΐθ5

~ 1Γ) Παγκόσμιοι δείκτες ανάπτυξης: εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ανά ^*Ίϋ τομέα

0 Εμφάνιση συνδέσμων μεταδεδομένων

6 !

□ 0 €►®

Εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα

Π α ρ α γ ω γ ή ηλεκτρικής εν έρ γεια ς και θ ε ρ μότ η τ α ς

Β ιομη χα νίες μετα π ο ίη σ η ς και κατασκευή

Ο ικιστικά κτίρια και ε μπ ο ρ ικ ές και δ η μόσ ι ε ς υπη ρεσ ίες

Μ ετα φ ο ρ ά

Άλ λ ο ι τ ο με ίς

% της σ υνο λικής κ α ύσ η ς κα υ σ ίμου

% της σ υνο λικής κ α ύσ η ς κα υ σ ίμου

% της σ υ ν ο λικής κ α ύσ η ς κα υ σ ίμου

% τη ς σ υ ν ο λικής κ α ύσ η ς κα υ σ ίμου

% τη ς σ υ ν ο λικής κ α ύσ η ς κα υ σ ίμου

1990

2014

1990

2014

1990

2014

1990

2014

1 99 0

2014

5 3 .1

5 8.1

13 .8

9 .1

7 .4

6 .7

2 1 .5

24 .8

4 .1

1 .3

71

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Π Ρ Ο Κ ΛΗ ΣΕΙΣ & ΤΟ Μ Ε ΙΣ Ε Σ ΤΙΑ Σ Η Σ 73

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ΒΟΛΟΣ 2050

'

74

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

ΒΟΛΟΣ 2050 ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ & ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΞΙΕΣ Στο γράφημα που ακολουθεί αποτυπώνεται το σύνολο των αλληλοσχετίσεων στις οποίες θα πρέπει να δοθεί έμφαση κατά την υλοποίηση του στρατηγικού οράματος για την ανθεκτικότητα της πόλης του Βόλου. Πρόκειται για προκλήσεις τις οποίες θα πρέπει με συμμετοχικό προ­ γραμματισμό να αντιμετωπίσει η πόλη του Βόλου, για να παραμείνει ενεργή στο παγκόσμιο στερέωμα και να είναι ελκτική για επενδύσεις και για τον τοπικό πληθυσμό. Πρόκειται για πολυεπίπεδο πλέγμα δράσεων οι οποίες θα πρέπει να υλοποιηθούν ταυτόχρονα, καθώς η αφετηρία σήμερα, παρόλο που υπάρχουν πάρα πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα, δεν είναι ιδεατή σε ένα παγκοσμιοποιημένο σύστημα συσχετίσεων.

• Ισότητα • Κοινωνικό κεφάλαιο • Κοινωνική συνοχή • Συμμετοχικός σχεδιασμός • Μια πόλη χωρίς απο­ κλεισμούς

• Αντιμετώπιση της κλιμα­ • Ισότιμη ανάπτυξη ακι­ νήτων τικής αλλαγής • Ανθεκτικότητα του νε­ ρού στην πολη

• Ανοιχτοί δημόσιοι χώ­ ροι

• Το αποτύπωμα ^ 2 της • Πράσινη πόλη πόλης • Βιώσιμη πόλη • Αέρια ρύπανση • Κυκλική οικονομία

• Επενδύσεις χωρίς απο κλεισμούς

• Καθαρή ενέργεια

• Μείωση της φτώχειας

• Πράσινη πόλη

• Βελτίωση ροής πεζών

• Ολιστική θεματική Δια­ δικασία Σχεδιασμού

• Αύξηση του τουρισμού

• Μείωση κυκλοφοριακής • Ανάδειξη του υγρού συμφόρησης στοιχείου • Βελτίωση δημόσιων συ­ • Ενίσχυση των πολιτιστι­ γκοινωνιών κών θεμάτων • Αύξηση θέσεων/χώρων στάθμευσης

• Ενίσχυση των εσόδων του Δήμου

• Επέκταση/ αναβάθμιση ποδηλατικής υποδομής

• Προώθηση καινοτομίας & επιχειρηματικότητας

• Βελτίωση οδικής υποδο­ μή

• Ενίσχυση εμπορικής δραστηριότητας.

Οι προκλήσεις και οι αναδυόμενες αξίες της πόλης

75

• Προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων • Δημιουργία νέων θέσε­ ων εργασίας

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις. Α : Π ύ λη Π α ρ α λ ία ς Β: Π ύλη Κ ιν τρ ο υ

^ Π ύλη Π κ ρ ιφ κ ρ ίια κ ό Λ Βλητικό Μ ν τ ρ ο Ο Π ύλη Τ ι λ ι φ ι ρ ά I : Π ύλη ΒΑ ■ Τ ο ά ν ιλ ί : Α ν α το λ ικ ή Π ύλη · ΓορΙτοα Ο : ΧημκρτνΟ Κ ό η ρ ο ■ Χ ταβμός Τ ρ ό η κ Μ: Ν « ο Διοικητικό % Ιμττορικό Κ ίν τρ ο - Ι ι ρ α τ ό π ι ό ο Γ η ν ρ ν ο ύ λ α I Π ρ όο τνη Π ό λ η - Κατοικία . 1 · I

______

>: Ν ι ο ς Ι ΐ Γ ί Ρ α τ ι κ ό ς Ι τ α β ν ό ς _

Κ : Ν η ο ιΑ α Τ ιχ ν ο λ α ρ α ς

5.1 ΙΣΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ Αυτή η πρόκληση αφορά μια πιο δίκαιη πόλη και αφορά την εξουσία και την αστική ζωή: τους παράγοντες που επηρεάζουν τους τρόπους λή­ ψης αποφάσεων, τις φωνές που ακούγονται, τον τρόπο προσέγγισης της ηγεσίας και τη δέσμευση στην κοινότητα. Οι πολιτικές πρέπει να προωθούν την ελεύθερη πρόσβαση στα κοινά αγαθά, να προάγουν τη κοινή ευημερία, να δημιουργούν χώρο για τη διαφορετικότητα και τους νέους, να διαμορφώνουν και να κατευθύνουν το μέλλον της πόλης.

Τι θέλουμε να αλλάξουμε Την ανισομερή πρόσβαση σε πόρους χρηματοδότησης και ευκαιρίες, τις πολωμένες ιδεολογίες και την έλλειψη συνειδητοποίησης στην ευπά­ θεια του συστήματος της πόλης. Την ανισότητα στη λήψη των αποφάσεων και τα χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης και εμπλοκής των πολιτών, τόσο με την ηγεσία της πόλης όσο και μεταξύ τους.

Που θέλουμε να είμαστε Οι άνθρωποι να έχουν πρόσβαση σε ότι χρειάζονται για να ευδοκιμήσει μια υψηλή ποιότητα ζωής. Οι γειτονιές να έχουν μεγαλύτερη αυτονομί­ α στη λήψη αποφάσεων που τους επηρεάζουν, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου διανομής των πόρων. Να υπάρχει ευρεία συνεννόηση και κατανόηση. Διαφορετικοί άνθρωποι να έχουν κοινούς στόχους και να βλέπουν τους εαυτούς τους στους εκλεγμένους αντιπροσώπους τους. Να υπάρχει αυξημένη δέσμευση στη λήψη αποφάσεων, υπεύθυνη και διαφανής ηγεσία και υψηλά επίπεδα εμπιστοσύνης στην διακυβέρνηση της πόλης. Οι στόχοι είναι:

• Ισότητα • Κοινωνικό κεφάλαιο • Κοινωνική συνοχή • Συμμετοχικός σχεδιασμός • Μια πόλη χωρίς αποκλεισμούς • Επενδύσεις χωρίς αποκλεισμούς • Μείωση της φτώχειας • Έλεγχοι έργων για κοινωνικές επιπτώσεις (ίΕ Ε ϋ ) 76

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ (Φτώχεια, ευημερία, κατανάλωση, διανομή εισοδήματος) ΠΟΣΟΣΤΑ ΦΤΩΧΕΙΑΣ ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΦΤΩΧΕΙΑΣ

• Ποσοστό φτώχειας εργαζομένων σε εθνικό επίπεδο φτώχειας (%του πληθυσμού) • Ποσοστό εργαζομένων στην αστική φτώχεια σε εθνικό επίπεδο φτώχειας (% α­ στικού πληθυσμού) • Αριθμός εργαζομένων αγροτικής φτώχειας σε εθνικό επίπεδο φτώχειας (% του αγροτικού πληθυσμού) • Το χάσμα της φτώχειας στις εθνικές γραμμές φτώχειας (%)

Ε Ο υ Α ΙΙΤ Υ

Εουιτγ

• Χάσμα αστικής φτώχειας στις εθνικές γραμμές φτώχειας (%) • Το χάσμα της αγροτικής φτώχειας στις εθνικές γραμμές φτώχειας (%) ΠΟΣΟΣΤΑ ΦΤΩΧΕΙΑΣ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΠΕΔΟ ΦΤΩΧΕΙΑΣ

• Ποσοστό εργαζομένων φτώχειας σε 1,90 δολάρια την ημέρα (2011 ΣΔΙΤ) (% του πληθυσμού)

5.1.1 Ισότητα Η σκέψη μας για την Ισότητα είναι σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη με τις έννοιες περί της μη διάκρισης, που περιλαμβάνονται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου των Ηνωμένων Ε­ θνών. Με βάση αυτήν την προσέγγιση, η «ισότητα» ορίζεται ως εξής: «Ο καθένας έχει τα ίδια δικαιώματα στην οικονομία, την εκπαίδευση, την υγεία, τη στέγαση, τη δικαιοσύνη και τις υπηρεσίες, ανεξάρτητα από τη φυλή, την εθνικότητα, την αναπηρία, το γενετήσιο προσανατολισμό, το φύλο, τις μονογονεϊκότητα, την ηλικία, τη μετανάστευση την, τον τόπο κατοικίας και άλλα χαρακτηριστικά».

• Ποσοστό εργαζομένων φτώχειας σε 3,20 δολάρια την ημέρα (ΡΡΡ 2011) (% του πληθυσμού) • Ποσοστό εργαζομένων φτώχειας σε 5,50 δολάρια την ημέρα (2011 ΣΔΙΤ) (% του πληθυσμού) • Μείωση της φτώχειας στα 1,90 δολ. Την ημέρα (2011 ΣΔΙΤ) (%) • Μείωση της φτώχειας σε 3,20 δολάρια την ημέρα (ΡΡΡ 2011) (%) • Μείωση της φτώχειας στα 5,50 δολάρια την ημέρα (2011 ΣΔΙΤ) (%) ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ Η ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ

• Δείκτης ΟΙΝΙ (εκτίμηση της Παγκόσμιας Τράπεζας) • Το μερίδιο εισοδήματος που κατέχει το χαμηλότερο 10%

5.1.2 Κοινωνικό κεφάλαιο

• Το μερίδιο εισοδήματος που κατέχει το χαμηλότερο 20%

Το κοινωνικό κεφάλαιο περιγράφει τα διαπροσωπικά δίκτυα ανθρώπων (συχνά βασισμένα σε κοινά συμφέροντα) που ζουν σε μια κοινωνία. Το κοινωνικό κεφάλαιο είναι ένας ουδέτερος όρος - μπορεί κατά περίπτω­ ση να παράγει είτε "καλά" είτε "κακά" αποτελέσματα. Περιγράφει την ύπαρξη και τη δύναμη των σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων. Το κοινω­ νικό κεφάλαιο μπορεί να ερμηνευτεί ως «γεφύρωση» ή «συγκόλληση» (η δύναμη των σχέσεων μεταξύ ατόμων) ή ως «σύνδεση» (εμπιστοσύνη μεταξύ ιδιωτών και κυβερνήσεων ή άλλων θεσμών). Η εμπιστοσύνη και η αμοιβαιότητα, οι θυσίες του ενός για τον άλλον και η συλλογική δράση για καλύτερα αποτελέσματα για όλους, είναι η θετικότερη εκδοχή του κοινωνικού κεφαλαίου.

• Το μερίδιο εισοδήματος που κατέχει το δεύτερο 20%

«Οι ανθρώπινες σχέσεις αποτελούν ουσιαστικό στοιχείο της ποιότητας ζωής των πολιτών. Για να είναι κοινωνικό κεφάλαιο, πρόκειται για σχέ­ σεις που βασίζονται στην εμπιστοσύνη μεταξύ των ατόμων, στη δύναμη των κοινωνικών δικτύων αλληλεγγύης και στο αμοιβαίο όφελος και συ­ νεργασία ». (Στρατηγική Ανθεκτικότητας της πόλης του Μόντρεαλ)

77

• Το μερίδιο εισοδήματος που κατέχει το τρίτο 20% • Το μερίδιο εισοδήματος που κατέχει το τέταρτο 20% • Το μερίδιο εισοδήματος που κατέχει το υψηλότερο ποσοστό 20% • Μερίδιο εισοδήματος που κατέχει το υψηλότερο ποσοστό 10% ΚΟΙΝΗ ΕΥΗΜΕΡΙΑ

• Ο μέσος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης στην κατά κεφαλήν πραγματική έρευνα ση­ μαίνει κατανάλωση ή εισόδημα, κάτω από το 40% του πληθυσμού (%) • Ο μέσος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης στην κατά κεφαλήν πραγματική έρευνα ση­ μαίνει κατανάλωση ή εισόδημα, ο συνολικός πληθυσμός (%) • Έρευνα κατανάλωσης ή κατά κεφαλήν εισόδημα, κάτω από το 40% του πληθυ­ σμού (2011 ΡΡΡ ανά ημέρα) • Έρευνα κατανάλωσης ή κατά κεφαλήν εισόδημα, συνολικό πληθυσμό (2011 ΡΡΡ ανά ημέρα) Πηγή: ήάρ://ά3ΐ3ΐορώ5.ΜθΗάβ3η<.ο^/ΜθΗά-άθνθΙορωθηΐίηάώ3ΐο^/ΐήθωθ5/ρονθ^γ-3ηά-ίηθηυ3Νΐγ.ΗΐωΙ

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις. Ηαίβη ΟΐΙγ, Αμβούργο Το έργο Ηθίοη Οΐγ Η θ^ό υ^, ένα από τα μεγαλύτερα έργα αστικής ανάπτυ­ ξης στην Ευρώπη. Αποτελεί μια αστική ανάπλαση 157 εκταρίων, στην οποία οι παλιές αποθήκες του λιμανιού του Αμβούργου αντικαταστάθηκαν με γρα­ φεία, ξενοδοχεία, χώρους εμπορίου και κατοικήσιμες περιοχές. Σήμερα το ΗθίθηΟΐγ στο Αμβούργο αποτελεί ένα νέο αστικό επίκεντρο στην περιοχή Ηθ^όυ^-Μ ΐΚθ, στις νησίδες που σχηματίζει ο ποταμός ΕΙόθ. Το έργο χρηματοδότησε την επέκταση του εμπορικού λιμανιού στο Αΐΐθη-

ΜΘ^άθ^. Ο σχεδιασμός είχε ως στόχο να δώσει μια ναυτική ταυτότητα στην πόλη αλ­ λά και να προβάλλει μια καινοτόμα εικόνα με έντονη αλληλεπίδραση πα­ λιών και καινούριων κτιρίων με το στοιχείο του νερού. Στόχος ήταν η ανάπλαση αυτή να επηρεάσει το κέντρο της πόλης στον επερχόμενο αιώνα. Η νέα ανάπλαση δεν αρκούσε να είναι μόνο φουτουριστική, αλλά έπρεπε να αποτελεί πρότυπο για τις Ευρωπαϊκές πόλεις του 21ου αιώ­ να. Τα περισσότερα κτίρια έχουν σχεδιαστεί να έχουν ύψος 6 ή 7 ορόφους ώστε να ταιριάζουν με τα ύψη των κτιρίων της παλιάς πόλης. Η πυκνότητα των κτιρίων επίσης ακολούθησε τον ίδιο κανόνα. Το ΗθίθηΟΐγ πρόβλεψε να αυξήσει την έκταση της παλιάς πόλης του Αμ­ βούργου κατά 40% σε 20 χρόνια. Μέχρι το 2020 υπολογίζεται ότι θα έχουν μετακομίσει εκεί 12.000 άτομα και θα έχουν δημιουργηθεί 20.000 νέες θέ­ σεις εργασίας. Απαιτήθηκαν περισσότερες από 500 τροποποιήσεις σχεδίων - σε διάστημα 20 ετών -, από τον αρχικό σχεδιασμό, μέχρι την σημερινή εικόνα του έργου.

78

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

στωθεί σε ομαδικές σχέσεις που οδηγούν σε αλτρουιστικές ενέργειες, θυσίες και υποστήριξη άλλων μελών της κοινότη­ τας.

5.1.3 Κοινωνική συνοχή Η κοινωνική συνοχή αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της κοινωνίας μας για την επίτευξη κοινωνικής ηρεμίας: κοινωνική συνοχή είναι μια ευρύτε­ ρη έννοια που περιλαμβάνει το κοινωνικό κεφάλαιο. Περιλαμβάνει όχι μόνο την παρουσία διαπροσωπικών σχέσεων, αλλά και τη θετική ποιότητα των σχέσεων, η οποία βασίζεται στην ίση και δίκαιη μεταχεί­ ριση, τον σεβασμό και τη φροντίδα του άλλου. Αυτό απαιτεί εγγενώς δίκαιη κατανομή πόρων και ευκαιριών. Εκτιμάται από τη δύναμη στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, τη συμμετοχή, τη ταυτότητα, τη δημι­ ουργία δικτύων κοινού ενδιαφέροντος.

• Η εμπιστοσύνη στην διακυβέρνηση και τα θεσμικά όργανα. Πέρα από την εμπιστοσύνη που υπάρχει μεταξύ των μελών της ομάδας, είναι σημαντικό για την οικοδόμηση της κοινωνικής συνοχής οι ποιοτικοί δεσμοί με τους θεσμούς.

5.1.4 Συμμετοχικός σχεδιασμός Ο στόχος της ανάπτυξης συμμετοχικών διαδικασιών είναι η αύξηση της ενεργής δράσης των πολιτών μέσω της ενίσχυσης νέων μορφών συλλογικής δράσης. Στο πλαίσιο αυτό, η στρατηγική για την ανθεκτικό­ τητα έχει ως θεμελιώδη αρχή την ενεργή και συνεχή συμμετοχή των φορέων της πόλης σε κάθε φάση διαμόρφωσης της. Στη δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης και καλλιέργεια της έννοιας της αστικής ανθεκτικότητας στην καθημερινή αντίληψη των πολιτών μέσα από συνα­ ντήσεις, μικρής κλίμακας εργαστήρια (σεμινάρια και Μο^δόορδ) και μεγάλης κλίμακας δημόσιες εκδηλώσεις (1η φάση στρατηγικής). Στην έναρξη διαλόγου μέσω μηνιαίων θεματικών ομάδων εργασίας, συζητή­ σεις και μικρά θεματικά εργαστήρια (ηίηί-Γαόδ) που εστιάζουν σε νέες ιδέες και λύσεις για την πόλη (2η φάση). Την ενεργοποίηση δικτύων μέσω διαδικασιών που εστιάζουν στην εφαρμογή λύσεων για την πό­ λη (3η φάση) (Σχέδιο Ανθεκτικότητας Θεσσαλονίκης).

Η κοινωνική συνοχή βασίζεται στη δύναμη των κοινωνικών σχέσεων, που χαρακτηρίζεται από την παρουσία εμπιστοσύνης και συμμετοχής στο άτομο μέσα στην κοινωνία. Αλλά είναι κάτι πολύ περισσότερο από την απλή ύπαρξη καλών κοινωνικών σχέσεων. Η κοινωνική συνοχή περιγράφει την αίσθηση της ύπαρξης και της σύνδεσης που αι­ σθάνονται τα άτομα . Αυτό εξαρτάται από την ένταξη όλων των ομά­ δων στην κοινωνία - μέσα σε επίσημες διαδικασίες διακυβέρνησης, σε άτυπα δίκτυα και σε καθημερινές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Στο πρόγραμμα 100 ανθεκτικές πόλεις, λαμβάνεται η θέση ότι η κοι­ νωνική συνοχή - τόσο μέσα σε ομοιογενείς όσο και σε ετερογενείς κοι­ νότητες - αποτελεί βασικό στοιχείο για την οικοδόμηση της αστι­ κής αντοχής . Για να οικοδομηθεί πραγματικά η αστική ανθεκτικότητα, οι πόλεις πρέπει να υιοθετήσουν τακτικές και πρωτοβουλίες που δρουν για την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής σε όλα τα επίπεδα μεταξύ των ατόμων, μεταξύ των κοινοτήτων και σε όλη την πόλη όπως:

Η συμμετοχική διαδικασία συμβάλει στη δημιουργία πιο δίκαιων πόλε­ ων. Η εμπλοκή της κοινότητας έχει σημασία αν γίνεται με έναν ουσια­ στικό τρόπο - αν θεωρείται η εμπλοκή ως στρατηγικό εργαλείο και όχι ως πλαίσιο ελέγχου. Ο συμμετοχικός σχεδιασμός πρέπει να είναι μια διαδικασία ανατροφοδότησης για τη κατεύθυνση των επιλογών του σχεδιασμού χώρων και των συστημάτων. Η ουσιαστική συμμετοχή της κοινότητας, είναι ένας άλλος σημαντικός τρόπος για να διασφαλιστεί ότι εφαρμόζονται διαφορετικά φίλτρα στη διαδικασία του σχεδιασμού. Μια πόλη χωρίς αποκλεισμούς ξεκινά με περισσότερες θέσεις στο τραπέζι (ΑΚυΡ).

• Ο σχηματισμός δεσμών μεταξύ ατόμων, μπορεί να οδηγή­ σει σε μια κοινή αίσθηση ταυτότητας. Αυτό μπορεί να βοηθή­ σει στην ανύψωση της φωνής και της δύναμης του συλλογικού αιτήματος και συνδέεται στη σύγκληση ευάλωτων ανθρώπων σε μεγάλους αριθμούς, προκειμένου να δημιουργήσουν περισ­ σότερα από ό,τι θα είχαν συνήθως μεμονωμένα.

• Αντιμετώπιση των κοινωνικά επιβαλλόμενων διαιρέσεων όπως το φύλο, η τάξη και η εθνικότητα. Σε αυτό το πλαίσιο, η κοινωνική συνοχή συνδέεται εγγενώς με την ένταξη και τη συ­ νάφεια, όπου η γεφύρωση πραγματοποιείται μεταξύ ατόμων ή ομάδων διαφορετικών πραγματικών αξιών, σε μια κοινή κοι­ νωνική σύμβαση. Αυτό μπορεί να έχει απτά αποτελέσματα: μια πιο συνδεδεμένη κοινότητα μπορεί, για παράδειγμα, να εργαστεί σε ολόκληρο τον κόσμο σε περιόδους κρίσης.

• Η προθυμία των ατόμων να συμμετέχουν στις κοινότητές τους για να επιτύχουν καλύτερα αποτελέσματα για την ομάδα. Η αναγνώριση του γεγονότος ότι μπορούν να γίνουν περισσό­ τερα, δουλεύοντας ως ομάδα και όχι ως άτομα, μπορεί από μόνη της να προωθήσει την κοινωνική συνοχή.

• Η παρουσία εμπιστοσύνης και αμοιβαιότητας μεταξύ των ατόμων μιας ομάδας. Η κοινωνική συνοχή μπορεί να διαπι­

5.1.5 Μια πόλη χωρίς αποκλεισμούς Μια πόλη χωρίς αποκλεισμούς έχει οριστεί από το υΝ-Ηαόίίαί ως αυ­ τή που προωθεί την ανάπτυξη με ισότητα. Έχει οριστεί ως ο τόπος όπου όλοι, ανεξάρτητα από τα οικονομικά τους μέσα, το φύλο, τη φυ­ λή, την εθνότητα ή τη θρησκεία, έχουν τη δυνατότητα και την εξουσία να συμμετέχουν πλήρως στις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές ευ­ καιρίες που έχουν να προσφέρουν οι πόλεις. Ο συμμετοχικός σχεδια­ σμός και η λήψη αποφάσεων βρίσκονται στο επίκεντρο της πόλης χω­ ρίς αποκλεισμούς (υΝ-Ηαόίίαί 2001α). Η Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης (Α ^Β ) επέκτεινε τον ορισμό μιας πό­ λης χωρίς αποκλεισμούς προς μια επιχειρησιακή κατεύθυνση (Α ^Β 79

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

^ο^Μ^ηϋ5, Λονδίνου ΒΙΟΟΜδΒϋΡΥ

Β3γ6ιο3πΟεηίΓβ·

Από την άποψη της κλίμακας της έκτασης του έργου, η ανάπλαση είναι τρεις φορές μεγαλύτερη από τις προτάσεις μας στη Νεάπολη του Βόλου και τη

8 ΤΕΡΝ ΕΥ

ίΝ Ν ΙΝ 6 ΤΟ ννΝ *

" — Το^βτ ·Ν3ΐΐΟΙΊ3ΐΤίΐβ3(Γβ^ννλίβτίοο ίϋ Βηΐκό§ίο6η^

^ Γ α κ Α ύ κ Η 51γ«?Ι

σύνδεση του Λιμανιού μας με τη Βιομηχανική περιοχή.

• Ρον3ΐ Γ6ί>1ιν3ΐ ΗϊΙΙ

0υ$65 οΙ

ΐΓΐί3<η«ΐ'.(

Η ανάπλαση θεωρείτε η μεγαλύτερη αστική ανάπτυξη στην Ευρώπη με κτίρι­ ΕΑΜΒΕΤΉ

α γραφείων και κατοικίες.

3Πύ035«β

,ΕΙθρΙωηΙ

ΤΝβΠΤθϊ Β3ΓΠ6Γ

ΟΗΑΚΙΤΟΝ

4Κγπ5 Ο Κ Ε Ε Ν ΙΜ Ο Η

Θάτσερ το 1981. Χρειάστηκαν 20 χρόνια για να φτάσει το Ρ ^ ] θ^ στο τελικό στάδιο της επένδυσης. Τέσσερις περιοχές συνθέτουν την έκταση των ^ο^I<I^ηά5 • Η περιοχή Μαρρΐη§: έμφαση στην ανάπτυξη νέων ευκαιριών, κοινωνικών δραστηριοτήτων και περιβαλλοντικών βελτιώσεων.

• Οι αποβάθρες 5υ^ βγ ^ο^Κ5: σκοπός ήταν η δημιουργία μιας περιοχής για κατοικήσιμο και εργασιακό περιβάλλον για τον υπάρχοντα και το νέο πληθυσμό.

• Το ΙδΙθ οί ^ο§5 με την ΕηΐθψΠδθ Ζοηθ: Η σπουδαιότητα του οποίου προέρχεται απ' τις εταιρίες βιομηχανίας της τυπογραφίας ,της διανομής και τα οικονομικά ιδρύματα. Οι αποβάθρες ΚογαΙ: όπου δημιουργήθηκε ένα καινούργιο εμπορικό κέ­ ντρο με κατοικίες, και περιοχές για τη βιομηχανία. Η ανάπλαση χαρακτηρίστηκε από μεγάλες επενδύσεις κρατικών και ιδιω­ τικών κεφαλαίων και συνδέεται με το όραμα δημιουργίας καινοτόμου σχεδιασμού για την αναβάθμιση του μητροπολιτικού χαρακτήρα της πό­ λης και την επέκταση του επιχειρηματικού κέντρου.

80

:

ννΟΟίΜ ΟΗ

Β ΕΚ Μ Ο Ν Ο δ Ε Υ

Ο ΕΡΤΡΟ ΡΟ

Η Εταιρία Ανάπτυξης των ^ο^I<I^ηά5 η ί^ ^ ^ , συστάθηκε από την κυβέρνηση

•

=*=Ι. ινβΓΟΟΟί 5ΐΓ6€ΐ

Ο Τ Υ ΟΡ 1 0 Ν Ι3 Ο Ν ,ΒβηΚ οί ϋΐβίαηίΐ $1. Ρ3ϋΙ$ 031Ι;«1γ3Ι · '

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

2014, υ ^ α η δθ^ίο^ Όπουρ, Ιη^υδίνθ ^ ίίθ δ Μ ο ^ ίη ς Ό ^υ ρ ). Μια πόλη χωρίς αποκλεισμούς, προωθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την ανά­ πτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου της και διασφαλίζει τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της ισότητας. Μια πόλη χωρίς αποκλει­ σμούς βασίζεται:

5.1.7 Μείωση της φτώχειας Αν και συχνά φτώχεια θεωρείται η έλλειψη υλικών πόρων, η φτώχεια συνδέεται στενά με όλες τις πτυχές της ζωής ενός ατόμου: οι φτωχοί του κόσμου είναι πιο πιθανό να υποσιτιστούν, έχουν λιγότερη πρόσβα­ ση σε υπηρεσίες όπως η εκπαίδευση, η ηλεκτρική ενέργεια, η υγιεινή και η υγειονομική περίθαλψη και είναι πιο ευάλωτοι στις πιέσεις, τις καταστροφές και την αλλαγή του κλίματος. Η κατανόηση της φτώχειας είναι θεμελιώδης για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο μπορούν να προχωρήσουν οι κοινωνίες. Η μείωση της φτώχειας και των ανισο­ τήτων είναι καίριας σημασίας για τους στόχους αειφόρου ανάπτυξης του ΟΗΕ και τους διττούς στόχους του Ομίλου της Παγκόσμιας Τράπε­ ζας για το 2030: να τερματιστεί η ακραία φτώχεια και να προωθηθεί η κοινή ευημερία σε κάθε χώρα με βιώσιμο τρόπο. Τα εθνικά στατιστικά συστήματα, οι έρευνες των νοικοκυριών και οι μεθοδολογίες μέτρησης της φτώχειας βρίσκονται στο επίκεντρο παρακολούθησης των παγκό­ σμιων στόχων. Η Παγκόσμια Τράπεζα εξελίσσει βάσεις δεδομένων α­ ναφορικά με τη φτώχεια, την ανισότητα και την ευημερία.

• Στα κοινά στρατηγικά οράματα όλων των πολιτών , μέσω του συμμετοχικού σχεδιασμού και διαδικασίες λήψης αποφά­ σεων που περιλαμβάνουν καθολικό σχεδιασμό, ολοκληρωμέ­ νο πολεοδομικό σχεδιασμό, μηχανισμούς διαφάνειας και λογο­ δοσίας, αναφορικά με τα δημόσια περιουσιακά στοιχεία.

• Σε δημόσια ανταλλαγή γνώσεων και πληροφοριών.

• Σε μηχανισμούς όπως συμμετοχή και συμβολή σε επιδο­ τήσεις, σε κοινωνική προστασία και ισορροπία μεταξύ των φύλων. Μηχανισμούς που εξασφαλίζουν επαρκές επίπε­ δο διαβίωσης για τους περισσότερους κατοίκους και κύρια τους φτωχότερους και πιο ευάλωτους πληθυσμούς.

• Γεωγραφική και κοινωνική κινητικότητα.

• Περιβάλλον επιχειρηματικής δραστηριότητας και υπηρε­ σίες χρηματοδότησης υπέρ των φτωχών που προσελκύ­ ουν επενδύσεις κεφαλαίου και επιτρέπουν σε όλους τη δυνατό­ τητα να αναλαμβάνουν οικονομικές δραστηριότητες.

5.1.8 Οι έλεγχοι έργων για κοινωνικές επιπτώ­ σεις (ίΕΕ^)

• Ανθεκτικότητα σε παγκόσμιας κλίμακας περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές διαταραχές και απειλές.

Σε οποιοδήποτε οικοδομικό έργο, υπάρχουν ευκαιρίες για μεγάλες και θετικές κοινωνικές επιπτώσεις για όσους επηρεάζονται άμεσα και έμμεσα από αυτό. Εάν ληφθούν υπόψη από την αρχή, οι χρήστες και μέλη της γύρω κοινότητας, μπορεί να δημιουργηθεί το σκηνικό που κάνει ένα έργο πραγματικά να αντανακλά τις επιθυμίες και τις ανάγκες της κοινωνίας.

• Μηχανισμούς για τη διασφάλιση της βιώσιμης χρήσης των πόρων Αστικές υπηρεσίες νοούνται η παροχή νερού, η αποχέτευση, η στερεά διαχείριση αποβλήτων, η στέγαση και οι εγκαταστάσεις μεταφοράς. Οι κοινωνικές υπηρεσίες είναι συνήθως η υγεία, η εκπαίδευση, ο πολιτι­ σμός και οι χρήσεις σε δημόσιους χώρους.

Η λίστα ελέγχου ίΕ Ε ^ (Βλ. Προτάσεις) για τον κοινωνικό αντίκτυπο αποσκοπεί στην ενθάρρυνση να επισημανθούν θέματα που δεν αντι­ μετωπίζονται συχνά ή αντιμετωπίζονται μόνο όταν είναι πολύ αργά, για να έχουν πραγματικό αντίκτυπο. Όταν τα παρακάτω στοιχεία αντι­ μετωπίζονται με πληρότητα και νωρίς, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι έργα με αξίες, που θα εκφράζουν τους στόχους όλων των ανθρώπων που εμπλέκονται και επηρεάζονται από αυτά. Οι στόχοι είναι:

5.1.6 Επενδύσεις χωρίς αποκλεισμούς Οι επενδύσεις χωρίς αποκλεισμούς αναφέρονται σε τεχνικές και προ­ γραμματικές έννοιες και καινοτομίες που περιλαμβάνουν ζητήματα προσαρμογής στην αλλαγή του κλίματος, ιδιαίτερα στη διαχείριση του κινδύνου πλημμυρών, την προστασία από τις κατολισθήσεις, τις ανυψωμένες διαβάσεις και τον έλεγχο της διάβρωσης (Παγκόσμια Τράπεζα 2012). Οι επενδύσεις αυτές θα πρέπει να ξεκινούν το έργο του σχεδιασμού με εστίαση στην προσβασιμότητα και τα οικονομικά στοιχεία. Επιπλέον, όπου είναι δυνατόν, θα πρέπει να χρησιμοποιού­ νται υλικά από πηγές τοπικής προέλευσης, που προέρχονται α­ πό ανανεώσιμες, βιώσιμες παραγωγικές διαδικασίες και που υποστη­ ρίζουν οικογένειες χαμηλού εισοδήματος. Πρέπει να εστιάζονται οι α­ νάγκες των ηλικιωμένων, των γυναικών, των παιδιών και των νέων.

• Δημιουργία ενός αναπτυσσόμενου, δίκαιου και υγιεινού περι­ βάλλοντος για όσους εργάζονται και ζουν στο έργο • Ανταπόκριση στις ανάγκες της γύρω κοινότητας για την προώ­ θηση μιας δίκαιης κατανομής των ωφελειών και των επιβαρύν­ σεων • Προώθηση του θεμιτού εμπορίου, του σεβασμού των ανθρω­ πίνων δικαιωμάτων και άλλων πρακτικών συμμετοχής μεταξύ κοινοτήτων που μειονεκτούν.

81

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ΘΕΜΑ

ΤΟΜΕΑΣ

ΟΝΟΜΑ ΔΕΙΚΤΗ

5Τ^ορβκ$ 9κ ρβ 5ΦΚΕ 5Τ2^ο01 $ 2019

ΤήβΜβ ΘΕΜΑ

2ή0β1η9β Τ5Ώ Κ5

ΤΟΜΕΑΣ

Επιχειρήσεις

Ανάπτυξη επιχείρησης

Συμμετοχή ψηφοφόρου

Ιδιοκτησία επιχειρήσεων

Διακυβέρνηση

Εσοδα επιχειρήσεων

Πρόστιμα και τέλη

Ποσοστό ανεργίας

Φυλάκιση

Ενήλικες με απασχόληση σε υψηλές θέσεις

Οικονομία

Δικαιοσύνη και Διακυβέρνηση

Μέσο πλήρες ωράριο εργασίας

Εισόδημα

Φτώχεια

Μέσος ωριαίος μισθός

Ποσοστά κράτησης ανηλίκων Τιμές Συλλήψεων

Επιβολή του νόμου

Εκπαίδευση

Παιδική φτώχεια

Τιμές Τιμωρίας Εγκλημάτων

Συγκεντρωμένη Φτώχεια

Εξαπάτηση

Παράγοντες Κινδύνου Συμπεριφοράς

Εγγραφή στην πρόωρη εκπαίδευ­ ση

Ακαδημαϊκή απόδοση βασικής και μέσης εκπαίδευσης

Παράδοση Προληπτικής Φροντί­ δας

Φροντίδα υγείας

Ποιότητα Δημοτικού και Γυμνα­ σίου

Δημόσια υγεία

Νοσοκομειακή Ποιότητα

Υγεία του πληθυσμού

Κοινοτικοί πόροι

Προγεννητική Φροντίδα

Ηυγεία των μητέρων και των παιδιών

Παιδικό Ασθμα

Εκπαιδευόμενος Ακαδημαϊκός

Πρόσβαση σε αγαθά και υπηρε­ σίες

Πρόσβαση σε υπηρεσίες και ευκαιρίες

Δόσεις άρνησης δανείου κατ 'οίκον

’Ωρα μετακίνησης

Κατοικίες

Συνδεσιμότητα διαμετακόμισης

Αρχική Ιδιοκτησία

Κόστος επιβάρυνσης

Πρόσβαση στις μεταφορές

Πάρκα

Μεταφορές και Υποδομή

Υπερπληθυσμός

Κάλυψη διαμετακόμισης Διαθεσιμότητα διαμετακόμισης Χωρητικότητα

Ποιότητα της μεταφοράς

Συνέπεια της υπηρεσίας

Ποιότητα κτιρίου

Ιδιωτική διαθεσιμότητα οχήμα­ τος

Εξοδα βοηθητικών μέσων

Κατοικίες κενές θέσεις

Κάλυψη Ιηίοσιοί

Υπηρεσίες

Εφηβική εγκυμοσύνη

Επιπτώσεις της εκπαίδευσης

Πολιτιστικές και ψυχαγωγικές ανέσεις

Ποιότητα του σπιτιού

Θνησιμότητα Ψυχική Υγεία

Ποσοστά αποφοίτησης

Βιβλιοθήκες

Στέγαση και Γειτονιά

Ασφάλιση υγείας

Χρόνιες Νόσοι

Χαμηλό εκπαιδευτικό επίτευγμα

Στέγασης

Φυσική δραστηριότητα Οι τιμές καπνίσματος

Αναστολές

Προσιτότητα

Κατανάλωση Ανθυγιεινών Τροφί­ μων

Προετοιμασία νηπιαγωγείου

Κολλέγια ετοιμότητα

Εκπαίδευση του Γενικού Πληθυσμού

Συντελεστές χρήσης ΕΚ για τραυ­ ματισμούς Βίαιες βιαιοπραγίες εγκληματι­ κότητας

Κατοχή καθηγητών Δημοτικού και Γυμνασίου

Λύκειο

Ποικιλότητα της αστυνομίας Σταματά την κυκλοφορία

Εγγραφή στην πρόωρη εκπαίδευ­ ση

Δημοτικό και Γυμνάσιο

Τιμές εισόδου στη φυλακή

Εσοδα νοικοκυριών

Πλήρους απασχόλησης εργαζό­ μενοι που ζουν στη φτώχεια

Πρόωρη Εκπαίδευση

Αντιπροσώπευση στην διακυβέρ­ νηση Εμπιστοσύνη στην διακυβέρνηση

Θέσεις εργασίας

Εργασία

ΟΝΟΜΑ ΔΕΙΚΤΗ

Κτισμένο και Φυσικό Πε­ ριβάλλον

Ικανοποίηση υπηρεσίας Ποιότητα δρόμου

82

Δομές στην πλημμύρα Αρχική βαθμολογία ενεργειακής ανεπάρκειας

2019

Τορκ

5ΦΚΕ

Τ2ο01ρΚ9κ5 5Ώ

Τ5ή βηβ ^ β$ 0β1η9β Τ52ή ^ β$

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Ο στόχος των ελέγχων των έργων για τις κοινωνικές επιπτώσεις είναι να βοηθήσει τα σχέδια να αντιμετωπίσουν τις ανισότητες στην πρό­ σβαση και τις κοινωνικές ανισότητες μέσα στην κοινότητα. Προκειμένου να υποστηριχθεί η ουσιαστική ανάπτυξη, πρέπει να κατανοηθούν τα διάφορα μέρη των κοινοτήτων και ο τρόπος με τον οποίο συνδέο­ νται τα μέλη της κοινότητας, ιδιαίτερα εκείνων, που είναι ευάλωτοι και σε μειονεκτική θέση ή υποεκπροσωπούμενοι (χωρίς φωνή στις απο­ φάσεις που τους επηρεάζουν). Η αποτελεσματική συμμετοχή της κοι­ νότητας και οι εκτιμήσεις των αναγκών, αποτελούν καίρια στοιχεία της κοινωνικής δικαιοσύνης.

ΊηηθΓ ΗθΓ&ουΓ", Βαλτιμόρη, ΜθΓγΙθηά Το ενδιαφέρον για αναπλάσεις παραλιακών μετώπων πρωτοεμφανίστη­ κε στις πόλεις της Βορείου Αμερικής τη δεκαετία του '60. Οι σημαντικότε­ ροι λόγοι αυτών των αναπλάσεων στις βορειοαμερικανικές πόλεις ήταν η αποβιομηχάνιση και η στροφή της οικονομίας προς τις υπηρεσίες. Ένα από τα πρώτα παραδείγματα μεγάλων αστικών αναπλάσεων στο κό­ σμο αποτελεί η ανάπλαση του Ίηη6^ Ηθ^ου^', ένα τμήμα λιμενολεκά­ νης μήκους περίπου 3 Κμ στο εσωτερικό του μεγάλου λιμανιού της Βαλ­ τιμόρης στην πολιτεία Μέριλαντ. Με την επιτυχία του Iηη6^Η^^βου^στη δεκαετία του 1970 και του 1980, η Βαλτιμόρη έγινε παγκόσμιος τουριστικός προορισμός και μοντέλο αστι­ κού σχεδιασμού και ανάπτυξης. Έχει επηρεάσει περισσότερες από 100 άλλες πόλεις και έχει κερδίσει πε­ ρισσότερα από 40 εθνικά ή διεθνή βραβεία, συμπεριλαμβανομένης μιας διάκρισης από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτόνων το 1984 ως "ένα από τα κορυφαία επιτεύγματα μεγάλης κλίμακας αστικού σχεδιασμού και ανάπτυξης στην ιστορία των ΗΠΑ".

ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ: ΟΙ ΔΕΊΚΤΕΣ ΙΣΌΤΗΤΑΣ ^ Ν Υ

Το υ ^ θ η ίθηά Ιη5ϋΐυΐ6 το 2009 ανέδειξε το έργο ως "το μοντέλο για την Οι δείκτες ισότητας ^ Ν Υ (Ώ ΐγ υηϊνθΓβϊΐγ ο ί Νθμ Υ ο^ ) είναι ένα ο­

μεταβιομηχανική ανασυγκρότηση λιμανιών σε όλο τον κόσμο".

λοκληρωμένο εργαλείο που αναπτύχθηκε από το Ινστιτούτο ^ Ν Υ για την Κρατική και Τοπική Διακυβέρνηση (Ι31Θ) που βοηθά τις πό­ λεις να κατανοήσουν και να μετρήσουν την ισότητα στην πόλη τους. Εφαρμόζεται σε πολλούς τομείς (π.χ. εκπαίδευση, στέγαση, δικαιοσύνη) και μετρά τις ανισότητες που αντιμετωπίζουν οι μειονεκτούσες ομάδες (εκείνες που είναι πιο ευάλωτες στην ανισότητα, όπως οι φυλετικές και εθνοτικές μειονότητες, οι μετανάστες ή τα άτομα που ζουν σε συνθήκες φτώχειας), βάση τη παρακολούθηση των αλλαγών με την πάροδο του χρόνου. Οι "Δείκτες Ισότητας" μπο­ ρούν να χρησιμοποιηθούν ως πλαίσια για την υποστήριξη αναπτυξι­ ακής πολιτικής, αναδεικνύοντας την αποτελεσματικότητα των σημερι­ νών πολιτικών και πρωτοβουλιών και επισημαίνοντας τομείς στους οποίους ενδέχεται να χρειαστούν νέες πολιτικές και πρωτοβουλί­ ες. Με τη δημοσιοποίηση των δεδομένων, αυξάνεται η διαφάνεια και η λογοδοσία.

Το εργαλείο πρωτοεμφανίστηκε στη Νέα Υόρκη με

χρηματοδότηση από το Ίδρυμα ΤΜθ Ρ ο ^ θ ίθ Ι θ Ρουηόαΐΐοη. Από το 2017, η 1310 υποστηρίζει πόλεις στις ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων των 100 ανθεκτικών πόλεων ( 1 0 0 ^ ) .

ήΗρ://ά3ΐΐ35αΐνή3ΐΙχοη/εον6^η6ηΐ^ουηαΙ%20Μ66ϋη5%20Ρο^η6ηΐ5/ ή$η 2 6αυίΐν-ίηά^3ΐο^-ρ^ί6^-υρά3ΐ6 ^ηβίηβά 060418.ράΐ 83

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις. Β: Π ύ λη Κ έντρ ου & Π ύλη Π έριφ έρκιακΟ Α Β λ η η κ ύ κ έ ν τρ ο Ο Π ό λη Τ ι ΐ ι φ τ ρ ό (

Π ύλη ΒΑ - Τ ονννλ

ί Α ν α το λ ικ ή Π ό λη · Γ ορ ίτοα β : Χ ημκρινό Κ έντρο ■ Χ ταθμός Τ ρ έ ν ν » Η: Ν έ ο έόέΗκηηκό X Ι μ η ο ρ υ ό Κ έντρο - Χ τρ σ τό χ έ δ ο Γ έΜ ρ νοόλα I Π ρ ο ο ιν η Π ό λ η - Κ ατοικία | *

_

_

* ^ Χ τ ·

I: Ν έ ο ς ΐΛ ΐβ α τικ θ < Ιτ ο Λ ν ώ έ Κ : Ν η ο Ά α Τ ιχ ν ο λ ο τό κ

5.2 ΚΛΙΜΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Αυτή η πρόκληση αφορά τη χρήση και προστασία των φυσικών πόρων, την ετοιμότητα στις καιρικές συνθήκες, τις αξίες μας γύρω από τον φυ­ σικό κόσμο και τη σχέση μας με το φυσικό και δομημένο περιβάλλον.

Τι θέλουμε να αλλάξουμε Τη βραχυπρόθεσμη οπτική για τους φυσικούς μας πόρους, τις καταναλωτικές μας συνήθειες, τις χωρίς συνέπεια προσπάθειες για βιωσιμότητα, την έλλειψη σχεδίου προσαρμογής στο μεταβαλλόμενο κλίμα. Η αλλαγή του κλίματος θα πλήξει όλους μας και κύρια τα πιο ευάλωτα μέλη της κοινωνίας μας.

Που θέλουμε να είμαστε Σύνδεση με το φυσικό περιβάλλον, κατανόηση των επιπτώσεων του τρόπου της ζωής μας στον φυσικό κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της συμ­ βολής μας και της ευθύνης μας στην αλλαγή του κλίματος. Συνεργασία στην προσέγγισή μας για το περιβάλλον. Συντονισμένες συνεργασίες ευρείας κλίμακας και προσπάθειες ετοιμασίας, μετριασμού και προσαρμογής στις αλλαγές που έρχονται. Προτεραιότητα στην προστασία των πιο ευάλωτων κατοίκων. Οι στόχοι είναι:

• Αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής • Ανθεκτικότητα του νερού στην πόλη • Το αποτύπωμα ^ 2 της πόλης • Αέρια ρύπανση • Κυκλική οικονομία • Καθαρή ενέργεια • Πράσινη πόλη

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

5.2.1. Χρήσεις γης και παρατηρούμενη κλιματική αλλαγή

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ (Γεωργία, κλιματική αλλαγή, ενέργεια, βιοποικιλότητα, νερό, αποχέτευση)

Από την προ-βιομηχανική περίοδο (1850-1900), η παρατηρούμενη μέ­ ση θερμοκρασία αέρα εδάφους αυξήθηκε σημαντικά περισσότερο από τη μέση παγκόσμια θερμοκρασία (ξηρά και ωκεανοί) (ΟΜδΤ).

ΟΗΑΝΟΕ ϊη ΤΕΜΡΕΚΑΤΙΙΚΕ

γθΙ. Ι ο

1850-1900 (°0)

2

Οίίθηβθίη 5 ϋ Γ ί3 0 θ 3ΙΓ ΙβΓΠρβΓΘΙυΓΘ ΟνθΓ 13Π{) (°0)

0Η3π§θίη £ΐο63ΐ (Ιβηά-οτθβη) Π Ί 6 3 Π $1)1^306

ΙΘΠΐρβΓ3ΐυΓβ (0Μ3Τ) (°0

1850

1880

1900

1920

1940

1960

1980

2000

2018

Αλλαγή θερμοκρασίας σε σχέση με το 1850-1900 (° ^) - Ι Ρ ^

5.2.2 Αντιμετώπιση κλιματικής αλλαγής Η κλιματική αλλαγή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής μας (2019 ΜίΙΙ ^α^ά^ηθ^ Διευθύνων Σύμβουλος της ^^αx Ο ^υ ρ ) ήίφδ://ΜΜΜ .^αχχο™ /δυδίαίηα6Νίίγ^Νηαίθ-^αη9θ-ίδ-ίήθ-6ί99θδί^α ΙΙθ η 9 θ -ο ί-ο υ Μ ίη θ / ΡΟΓ6035Ϊ5 'Τ ϋ Γ Γ ί ΑίΓθ4θί(οτ««Ιί ί

(ΙίΓ&οηΟοχκίί (ο»««Ιϊ

γΟϊ ΐΛ ίΙο τ η γ ο ί ίο» ««1%

Νΐ1ΐΟ£ΓΠΟίΟΧΚΧ·ΚΧ«3Μ%

Ρ«Γ(ί<υΐ4(β

Ιο τ κ μ Η

ΓΕΩΡΓΙΑ • Γεωργική γη (% της έκτασης) • Οικόπεδα υπό παραγωγή σιτηρών (εκτάρια) • Απόδοση σιτηρών (<§ ανά εκτάριο) • Γεωργία, προστιθέμενη αξία ανά εργαζόμενο (σταθερά 2010 υ5 $) ΚΛΙΜΑ • Εκπομπές ^ 2 (μετρικοί τόνοι κατά κεφαλή) • Ατμοσφαιρική ρύπανση, μέση ετήσια έκθεση (μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο) • Ατμοσφαιρική ρύπανση, πληθυσμός που εκτίθεται σε επίπεδα που υπερβαίνουν την κατευθυντήρια τιμή της ΠΟΥ (% του συνόλου) • Μέση βροχόπτωση σε βάθος (™™ ανά έτος) ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΞΟΡΥΞΗ • Επίπεδο ενεργειακής έντασης πρωτογενούς ενέργειας (ΑΕΠ Μ^ / $ 2011) • Η κατανάλωση ανανεώσιμης ενέργειας (% της συνολικής τελ. κατανάλωσης ενέργειας) • Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας) • Πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια (% του πληθυσμού) • Πρόσβαση σε καθαρά καύσιμα και τεχνολογίες (% του πληθυσμού) ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ • Δασική περιοχή (% της έκτασης) • Συνολικά ενοίκια φυσικών πόρων (% του ΑΕΠ) • Χερσαίες προστατευόμενες περιοχές (% της συνολικής έκτασης) • Χερσαίες και θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές (% της συνολικής εδαφικής έκτασης) • Θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές (% των χωρικών υδάτων) ΑΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ • Πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια, αστική (% αστικού πληθυσμού) • Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν τουλάχιστον βασικές υπηρεσίες πόσιμου νερού, αστι­ κές (% αστικού πληθυσμού) • Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν τουλάχιστον βασικές υπηρεσίες αποχέτευσης, αστι­ κές (% αστικού πληθυσμού) • Πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια, στην ύπαιθρο (% του αγροτικού πληθυσμού) • Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν τουλάχιστον βασικές υπηρεσίες αποχέτευσης, αγρο­ τικές (% του αγροτικού πληθυσμού) • Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν τουλάχιστον βασικές υπηρεσίες πόσιμου νερού, α­ γροτικές (% του αγροτικού πληθυσμού) ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ • Ανανεώσιμοι εσωτερικοί πόροι γλυκού νερού ανά κάτοικο (κυβικά μέτρα) • Ετήσιες αποσύρσεις γλυκού νερού, σύνολο (% εσωτερικών πόρων) • Η παραγωγικότητα του νερού, συνολικά (σταθερή ΑΕΠ υ5^ ΗΠΑ ανά κυβικό μέτρο συ­ νολικής απόσυρσης γλυκού νερού) • Άνθρωποι που χρησιμοποιούν ασφαλή διαχείριση του πόσιμου νερού (%του πληθυ­ σμού) • Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν υπηρεσίες υγιεινής με ασφάλεια (% του πληθυσμού)

5υΙρη*Μ Οκ μ κ κ ίοκ

ήΗ:ρ://ύ3ΐ3ΐορω5.ΜθΗύ63η<.ο^/ΜθΗύ-ύθνθΙορ™θηΐ-ίηύκ3ΐΌ^/ΐήθ™θ5/ θην^οηΜθηΐ.ήΐ™!

ηπρδ://3ΐπιοδρηΘΓβ οορθΓηιουδ.θυ/

ΑηαΙγεεδ Ε»6ΛίΙΐνΐΙγΛΠΛΙΙΛΛ

ΟΙΜογ ΟΑΜ5 ν2(ΗΙι1« ιηοηιΐο* ιηβ

«1&γ ΟΑΜ5, ΐΗβΟορβτηιοικ ΑΐΠΜκρΙιβιβ Μοηιΐοπης

ΤοΙαΙ οοΐυιηη ο( οβιβοη ΰιοχιάβ |ρρτην ] (ρΓονιά

3ητκ«

• Α ΐβ

ΙΠ Κ Ο αΜΧκΜ ΙΟ Μ βΜ α

Δεδομένα και τεχνογνωσία σχετικά με την ποιότητα του αέρα, την ηλιακή ενέρ­ γεια και τον ρόλο που παίζουν τα ατμοσφαιρικά αέρια και τα σωματίδια στην αλλαγή του κλίματος 85

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ΟορεηήίΙΙ / Αμθ ^

ΒθΜ θ, Κοπεγχάγη

και από τουλάχιστον 46.000 επιχειρήσεις.

Ετησίως 400.000 τόνοι αποβλήτων έχουν ως αποτέλεσμα: • 99% ενεργειακή απόδοση.

• Τοπική θέρμανση για 160.000 νοικοκυριά.

• Ηλεκτρική ενέργεια για 62.500 νοικοκυριά.

•

100 εκατομμύρια λίτρα εφεδρικού νερού που ανακτώνται μέσω της συμπύκνωσης καυσαερίων.

• 90% επαναχρησιμοποίηση μετάλλων από απόβλητα που ανέρ­ χονται σε 10.000 τόνους μετάλλου ετησίως.

•

100.000 τόνοι τέφρας πυθμένα χρησιμοποιούνται εκ νέου ως οδικό υλικό που εξοικονομεί μεγάλες ποσότητες χαλικιού.

Εκτός από τα τεχνολογικά πλεονεκτήματα, η αρχιτεκτονική του ερ­ γοστασίου περιλαμβάνει μια τεχνητή τεχνητή πίστα σκι που είναι ανοιχτή στο κοινό.

Η κατάσταση της τεχνολογίας στην Κοπεγχάγη θέτει νέα πρότυπα για τις περιβαλλοντικές επιδόσεις, την παραγωγή ενέργειας και την επεξεργασία αποβλήτων. Η καινοτόμος τεχνολογία και η αρχιτε­ κτονική ενισχύονται για να σχηματίσουν ένα μέλλον στο οποίο οι μονάδες παραγωγής αποβλήτων θα είναι ευπρόσδεκτες σε οποια­ δήποτε περιοχή. Το 2017, η Κοπεγχάγη και οι επισκέπτες της έγιναν μάρτυρες μιας μονάδας παραγωγής αποβλήτων που δεν είναι μόνο ένας από τους καλύτερους ευρωπαϊκούς σταθμούς όσον αφορά την ενεργει­ ακή απόδοση, την ικανότητα επεξεργασίας των αποβλήτων και την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά και σε ότι αφορά την οπτική ποιότητα και τη τοπική αποδοχή.

ήΚρ://ΜΜΜ.νοIυηά.άI</Μ^5ΐθ_ΐο_Εηθ^£γ/Κθίθ^θη^θ5/ Α^_Αη3£θ^Β3<<θ_^ρθηή3§θη

Το εργοστάσιο, ^ ρ θ η Ν ΙΙ / Α η ^ 9 θ^ ΒθΚΚθ , κατασκευάστηκε από την Α™^ 9 θ^ Ρ θδδου^θ ^θηίθ^ ( Α Ρ ^ , η οποία ανήκει σε πέντε δή­ μους της Δανίας. Επεξεργάζεται περίπου 400.000 τόνους αποβλή­ των που παράγονται ετησίως από 500.000 έως 700.000 κατοίκους

86

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει περιβαλλοντικό αποτύπω­ μα. Μπορούμε να ποσοτικοποιήσουμε τον φυσικό κόσμο και να με­ τρήσουμε τους τρόπους με τους οποίους αλληλεπιδρούμε. Πολλοί ορ­ γανισμοί σήμερα εξειδικεύονται στην ανάπτυξη δεικτών για τη κλιματι­ κή αλλαγή. Οι δείκτες για παράδειγμα της Παγκόσμιας Τράπεζας για το περιβάλλον δείχνουν την κατάσταση του πλανήτη, καθώς και τη χρήση των φυσικών πόρων και τις παρατηρούμενες επιπτώσεις. Η χρήση των φυσικών πόρων μπορεί να προωθήσει την οικονομική α­ νάπτυξη, αλλά τα περιβαλλοντικά φαινόμενα μπορούν επίσης να υπο­ νομεύσουν την οικονομική πρόοδο με συνέπειες στις πλέον ευάλωτες περιοχές. Οι δείκτες της ΠΤ περιγράφουν επίσης τις προσπάθειες μετριασμού και περιορισμού των αρνητικών επιπτώσεων της ανθρώπι­ νης δραστηριότητας, όπως για παράδειγμα τη μετάβαση σε ανανεώσι­ μες πηγές ενέργειας.

Κυκλική οικονομία

Η Ε Λ Τ ΙΝ Ό

Εΐεστριοιτν

Μ

■Λ'ΑΤΕΠ ΗΑ5ΤΕ

Μ Α 8 Τ Ε Ρ ΙΒ Ε ϋ Ο Ο Μ Β ΙΝ Ε Ο Η Ε Α Τ Α Ν Ω ΡΟ ΙΝ ΕΒ Ρ Ι Α Ν Τ

ηοαο ΜΑτεηίΑί

Για να αντιστραφεί η συμβολή μας στην παγκόσμια κλιματική αλλαγή πρέπει να:

Ως κύριοι μοχλοί οικονομικής ανάπτυξης, οι πόλεις πρέπει να διαθέτουν τα εργαλεία, τη γνώση και την ικανότητα να προωθή­ σουν το πρόγραμμα κυκλικής οικονομίας και να αξιοποιήσουν τα οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά οφέλη.

• Μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου με τη χρήση καθαρής ενέργειας στις κτηριακές λειτουργίες.

• Μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τη χρή­ ση της ενέργειας μεταφορών.

Οι πόλεις μας αγωνίζονται με τις επιπτώσεις της οικονομίας α­ πορριμμάτων. Μέχρι το 2050, τα τρία τέταρτα των ανθρώπων θα ζουν σε πόλεις, όπου ήδη καταναλώνουμε το 75% των φυσι­ κών μας πόρων, εκπέμπουμε το 60-80% των αερίων του θερμο­ κηπίου και παράγουμε πάνω από το 50% των παγκόσμιων α­ ποβλήτων.

• Μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τα υλικά και το νερό ενσωματώνοντάς τα στη χρήση ενέργειας • Μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από μια κα­ θαρότερη παροχή της ενέργειας

όίφ5://ΜΜΜ.θIIθη™^^^^ίόυ^1Όυηά^ί^οη.ο^9/ρυόI^^^ί^οη5/^^^^υI^^θ ^ η ο η γ -ίη -α ίίθ δ -ρ ^ θ ^ -ς υ ίά θ

Όταν ένα δάσος καίει, ο άνθρακας "απελευθερώνεται" από τα δέντρα και το χώμα. Σύμφωνα με την υπηρεσία του Ευρωπαϊκού Κοπέρνικου, οι πυρκαγιές του φετινού Αμαζονίου έχουν ήδη παράγει 230 εκα­ τομμύρια τόνους ^ 2 (αρκετά περισσότερο σχετικά με τις πυρκαγιές στην Σιβηρία). Η αύξηση του ^ 2 σημαίνει επιδείνωση της υπερθέρ­ μανσης του πλανήτη, γεγονός που καθιστά πιθανές άλλες πυρκαγιές και ούτω καθεξής σε έναν φαύλο κύκλο.

5.2.3 Ανθεκτικότητα του νερού στην πόλη Το νερό είναι απαραίτητο για την οικονομική ανάπτυξη, την ανθρώπι­ νη υγεία και το περιβάλλον. Σε παγκόσμιο επίπεδο οι προκλήσεις για την αποτελεσματική διαχείριση των υδάτινων πόρων είναι πολλαπλές και περίπλοκες: δισεκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση σε ασφαλές νερό και επαρκή αποχέτευση. Ο αντα­ γωνισμός για το νερό αυξάνεται μεταξύ των διαφόρων χρήσεων και χρηστών. Απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις για τη διατήρηση και βελτίωση της υποδομής υδάτων καθώς η παγκόσμια ζήτηση νερού αναμένεται να αυξηθεί κατά 67-134% το 2050 και 31-242% το 2095.

ήΗ:ρ://ΜΜΜ.νοIυηύ.ύI</Μ^5ΐθ_1Ό_Εηθ^§γ/Κθίθ^θη^θ5/ Α^_Αω3§θ^ΒθΙ<Ι<θ_^ρθηή3§θη 87

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

σαρμογές και θέτουν την παρακολούθηση σε ισχύ.

Αποτύπωση "πιέσεων" στην επάρκεια νερού στον πλανήτη

Τα πέντε βήματα ανθεκτικότητας του νερού στην πόλη 1

2.

3.

Για την προστασία και αποκατάσταση υδάτινων πόρων συστήνεται γενικά: 4.

• Εξοικονόμηση νερού • Προστασία της ποιότητας του νερού • Προστασία και αποκατάσταση του νερού και του φυσικού υδρολογικού κύκλου

5.

Η ολιστική διαχείριση του νερού, η προστασία και αποκατάσταση των υδάτινων πόρων, η χρήση σε εσωτερικούς χώρους, η υπαίθρι­ α χρήση, οι εξειδικευμένες χρήσεις πρέπει να βασίζονται σε ένα «εξισορροπημένο σύστημα αποδοτικότητας» με μετρήσιμη τη προ­ σέγγιση για τη διατήρηση του νερού. Αν και το 70% της γης κα­ λύπτεται με νερό, μόνο το 3% του νερού είναι κατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση. Η διαχείριση πρέπει να περιλαμβάνει εναλλακτικές πηγές ανακυκλωμένου νερού για να καλύψουν τη ζή­ τηση.

Κατανόηση του συστήματος Κάθε πόλη είναι διαφορετική, ο­ πότε αρχίζουμε με διεξοδική έρευνα για να κατανοήσουμε τις σχετικές διαταραχές. Αναγνωρίζονται τα προβλήματα που αντι­ μετωπίζει η περιοχή. Στόχος είναι να κατανοήσουμε τις απαντή­ σεις στα ερωτήματα αυτά: ποιοι είναι οι ενδιαφερόμενοι; Ποιος είναι πραγματικά υπεύθυνος για το νερό; Αν υπάρχουν αλληλε­ ξαρτήσεις. Και ποια είναι η σχετική υποδομή; Αξιολόγηση της ανθεκτικότητας Στη συνέχεια, εξετάζουμε τις υφιστάμενες ρυθμίσεις και πρακτικές. Πώς χρησιμοποιείται το νερό; Πόσο καλά διαχειρίζεται; Εξετάζουμε πώς μπορούν να οικοδομηθούν τα σημερινά δυνατά σημεία και να ξεπεραστούν οι αδυναμίες, καθορίζοντας μια βασική γραμμή βάσει της οποίας μπορεί να μετρηθεί η πρόοδος. Δημιουργία ενός σχεδίου δράσης Παράλληλα με αυτή την έρευνα μπορούμε τώρα να αναπτύξουμε ένα σχέδιο δράσης που ενισχύει την ανθεκτικότητα της πόλης σε νερό. Περιλαμβάνουμε τα προσδοκώμενα οφέλη και το κόστος και στη συνέχεια δίνουμε προτεραιότητα σε βασικά έργα. Εφαρμογή του σχεδίου δράσης Μετατρέπουμε το σχέδιο σε δράσεις, που πετυχαίνουν βελτιώσεις, παρακολουθούν την πρό­ οδο, αξιοποιούν καλές πρακτικές από άλλες πόλεις, ενώ παράλ­ ληλα εκτιμούμε προϋπολογισμούς και πόρους. Αξιολόγηση, μάθηση και προσαρμογή Αξιολογούμε τα απο­ τελέσματα. Τι έχει μάθει η πόλη; Πώς προσαρμόζονται οι ενδια­ φερόμενοι; Τι άλλο χρειάζεται να αλλάξει; Αποτυπώνουμε τις α­ πόψεις όλων για να βελτιώσουμε τη διαδικασία στο μέλλον.

5.2.4 Το αποτύπωμα ^ 2 στις πόλεις και η αέρια ρύπανση στο Βόλο Η διακυβερνητική επιτροπή για την αλλαγή του κλίματος - ο κορυφαίος διεθνής φορέας για την υπερθέρμανση του πλανήτη - υποστηρίζει ότι η μέση αύξηση της θερμοκρασίας παγκοσμίως πρέπει να διατηρηθεί κάτω από 1 ^ (όχι 2 ^ , όπως αναφέρεται στη συμφωνία του Παρι­ σιού. Αυτό σημαίνει ότι οι εκπομπές ^ 2 πρέπει να μειωθούν κατά 45% από τα επίπεδα του 2010 έως το 2030.

Η Α ^ ρ και το Διεθνές Ινστιτούτο Υδατοκαλλιέργειας της Στοκχόλ­ μης (5ΙΜ Ι) έχουν αναπτύξει την ^ Μ Κ Α ( ^ ίγ Κθ5^I^θη^θ Αρρ ^ σ ^ ) για να βοηθήσουν τις πόλεις να κατανοήσουν τους κινδύ­ νους που αντιμετωπίζουν και να βελτιώσουν τον τρόπο που σχε­ διάζουν, διαχειρίζονται και συντηρούν το υδατικό τους σύστημα. Πρόκειται για μια προσέγγιση πέντε βημάτων, η οποία αρχίζει την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο συντίθεται η λεκάνη απορ­ ροής. Στη συνέχεια, εκτιμάται η τρέχουσα ανθεκτικότητα: θα μπο­ ρούσε η πόλη να αντέξει την ξηρασία, τις ξαφνικές πλημμύρες, την περαιτέρω αστική ανάπτυξη ή άλλους τοπικούς κινδύνους; Τα βή­ ματα 3, 4 και 5 σχεδιάζουν τις ενέργειες που θα βελτιώσουν την ανθεκτικότητα του νερού, θα αναπτύξουν σχετικές τοπικές προ­

Η ενισχυμένη εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, θα μπορούσε να οδηγήσει την Ελλά­ δα σε ένα πιο ισορροπημένο ενεργειακό μείγμα και να συμβάλει στην παραπάνω προσπάθεια και δέσμευση.

88

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

ΗΕΤ ΕIίΑΝ^^Ε, Αμβέρσα, Βέλγιο

πόλη, να εκπονήσει και να εφαρμόσει αστική πολιτική βάσει στρατηγικών έργων ανασυγκρότησης που εκτελούνται με συμφωνίες ΣΔΙΤ.

Το ΗθΙ Εΐΐ3ηϋ]θ είναι μια περιοχή αρκετά κεντρικά στην Αμβέρσα.

Η νΕ5ΡΑ έλεγχε τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην αστική ανάπτυξη,

Η εγκαταλελειμμένη ιστορικού χαρακτήρα γειτονιά ήταν γνωστή για τις

διασφάλιζε ότι οι ιδιωτικοί φορείς σέβονται τα δημόσια συμφέροντα, αλλά

άδειες αποθήκες, τις κατοικίες χαμηλού εισοδήματος, κάποια ελαφρά βιο­

και ενθάρρυνε το ενδιαφέρον του ιδιωτικού τομέα διευκολύνοντας τις γρα­

μηχανία καθώς και παράνομες δραστηριότητες όπως η πορνεία.

φειοκρατικές διαδικασίες. Το τελικό σχέδιο για την αναγέννηση της περιοχής είχε ως στόχο να επιβάλει Σήμερα το Ηθΐ Εΐ!3ηά]θ αν και με σημαντικές καθυστερήσεις στην υλοποίη­

μια δομή ΣΔΙΤ με γενικό σκοπό τη φυσική, οικονομική και κοινωνική αναγέν­

ση, αποτελεί ένα θετικό παράδειγμα παράκτιας αστικής ανάπτυξης.

νηση της φθίνουσας συνοικίας. Εμπνευσμένο από το ^ο^<Ι^ηά5 στο Λονδίνο, το σχέδιο πρότεινε 172 εκτάρια

Βλ. ήΚρ5://ΜΜΜ.3ηΐΜθφθη.όθ/.../ΕΠ.../ΒΓθθήυΓθ_Ηθΐ_ΕΠ3ηά]θ_ΕΝ.ράί

νέας ανάπτυξης για τη δημιουργία νέων ζωντανών, εργασιακών και πολιτι­ στικών δραστηριοτήτων. Το Βέλγιο διαθέτει ένα ομοσπονδιακό σύστημα βάσει του οποίου οι ευθύνες είναι αποκεντρωμένες στις περιφέρειες. Παρόλο που η ιεραρχία είναι καλά δομημένη, μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα κατακερματισμένο σύστημα δια­ κυβέρνησης επειδή, ελλείψει μιας αποκλειστικής εξουσίας, βασίζεται σε 3ά ήοο οργάνωση σχέσεων. Υπάρχουν τρία επίπεδα κυβερνητικών οργάνων: ομοσπονδιακά, περιφερειακά και οι αστικές κυβερνήσεις. Το Ηθΐ Εΐ!3πά]θ, βρέθηκε, στο επίκεντρο τεράστιων διαφορών και συγκρού­ σεων συμφερόντων μεταξύ δύο δημόσιων φορέων, της λιμενικής αρχής και της πόλης της Αμβέρσας, σχετικά με τη χρήση γης και τον ανταγωνισμό για τα ενοίκια, που προκάλεσαν καθυστερήσεις και προσαρμογές στην αναπτυ­ ξιακή διαδικασία. Οι προκλήσεις που προέκυψαν από τη συμμετοχή πολλών παραγόντων δεν ελήφθησαν υπόψη από την αρχή και δεν προσφέρθηκαν αποτελεσματικές λύσεις. Το γραφείο του έργου, δεν μπορούσε να επιλύσει τα προβλήματα που προκάλεσαν οι διαφορετικές προσδοκίες των δημόσιων αρχών. Το Ηθΐ Εΐΐ3ηά]θ παρόλα αυτά δημιούργησε κάποια φυσική και κοινωνική αναβάθμι­ ση. Στο Ηθΐ Εΐ!3ηά]θ η έλλειψη διαφάνειας στα σχέδια της λιμενικής αρχής και της πόλης έκανε τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα σποραδική και ευκαιρια­ κή. Λόγω της χρηματοπιστωτικής κρίσης, η λιμενική αρχή στην Αμβέρσα δεν ήταν διατεθειμένη να συμμετάσχει σε περίπλοκη δομή ΣΔΙΤ. Λόγω των οργανωτικών του προβλημάτων, αναπτύχθηκε με σχετικά αργή ταχύτητα (με κατακερματισμένη ανάπτυξη) μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Όπως δείχνει η περίπτωση της Αμβέρσας, εάν το θεσμικό σύστημα δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις κατά τη διάρκεια της διαδικασίας εφαρμογής της πολιτικής, οι τρόποι διακυβέρνησης θα διαλυθούν. Για να επιλυθούν τα παραπάνω θέματα ένας ημιδημόσιος οργανισμός, η νΕ5ΡΑ ιδρύθηκε το 2000 για να διαχειριστεί τα ακίνητα που ανήκουν στην 89

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

Αύξηση τς ενεργειακής απόδοσης μέσω της εφαρμογής στρατηγικών ε­ νεργειακής απόδοσης και διατήρησης.

ννίΝϋ ΡΟΥΥΕΒ ΟΕΥΕΕΟΡΜΕΝΤ 111_5

Τ Η Ε Ε Α Τ Ε δ Τ Ο Ε Ν Ε Κ Α Τ Ι Ο Ν Ο Ρ Ρ Α Ν Ι δ Η λΛ/ΙΝ Ο Μ _ ΗΑνΕ Α ΥΥΙΝΟδΡΑΝ ΟΡ 130Μ! ΕΝΟυΟΗ ΤΟ ΡΟ\Λ/ΕΡ 2000 ΡΑΜ ΙΙΙΕδ. 22% ΟΡ Α Ε Ι ϋΑ Ν ΙδΗ ΕΝΕΡΟΥ δ Ρ κ Ο ν Ιϋ Ε ϋ ΒΥ ΥΥΙΝϋΜΙΙ_Ι_δ

νΐδΤΑ $ ΡΛΕ

σκτϊσ

ΤΟΜννΡΟΥΛΚ

100Μ

10Μνν

Το ^ υ δ σύμφωνα με την ΙΕΑ αποτελεί τη βασική τεχνολογία για τη μείωση των εκπομπών ^ 2 σε βιομηχανικές διεργασίες έντασης άνθρακα, όπως στην παραγωγή χάλυβα και τσιμέντου που ενδιαφέρει την πόλη μας.

ρο ς χ ι > ο ο υ « ΙΝ νΕΝΤδ

ΤΗ6 ΜΟΛΕ ΕΕΠΟΕΝΤ ΡΑ5Τ «1/ΝΝΙΝΟ ΤΥΡΕ νΜΤΉΕΕΙΥΕΗ ΒΟΟΕ5

1887

88

•···

2(::

1978

15

Η εταιρία €ορθπή3§θπ Επθγ§υ χρησιμοποιεί, πιλοτικά στην περιοχή Κ§5. ΝγΐοΓν, την περισσευούμενη ενέργεια από το δίκτυο της θέρμανσης, σε συνδυασμό με το θαλασσινό νε­ ρό, για τη δημιουργία ενός δικτύου κλιματισμού για τις επιχειρήσεις της περιοχής.

Ο ΙΕΑ (ΙηίθησίίοησΙ Ε η θ ^ γ Α 9 θη^γ) ιδρύθηκε το 1974, σχεδιάστηκε αρχικά για να βοηθήσει τις χώρες να συντονίσουν μια συλλογική απά­ ντηση σε σημαντικές διαταραχές στην προμήθεια πετρελαίου, όπως η κρίση του 1973/4. Ενώ αυτό παραμένει βασικό στοιχείο του έργου του, ο ΙΕΑ εξελίχθηκε σε ολόκληρο το φάσμα των ενεργειακών θεμάτων, όπως η προσφορά και ζήτηση πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα, οι τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι αγορές η­ λεκτρικής ενέργειας, η ενεργειακή απόδοση, η πρόσβαση στην ενέργει­ α, η διαχείριση της ζήτησης και πολλά άλλα. Σήμερα, ο ΙΕΑ παρέχει ανάλυση της Παγκόσμιας Ενεργειακής Προοπτικής και Εκθέσειες της Αγοράς του ΙΕΑ. δεδομένα και στατιστικά στοιχεία, όπως οι βασικές παγκόσμιες στατιστικές ενέργειας κλπ. (Η Ελλάδα είναι μέλλος του ΙΕΑ). Τα τελευταία χρόνια, οι κυβερνήσεις έχουν ασχοληθεί με τις αυξανόμε­ νες πιέσεις για τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα στην πόλη, ιδίως στην Κίνα και την Ινδία. Στη Νότια Αφρική, η ξηρασία στο Κέιπ Τάουν με την κατασκευή 2.000 οικιστικών μονάδων να έχουν τεθεί σε αναμο­ νή το 2017 λόγω έλλειψης νερού, ανέδειξαν την ευάλωτη θέση των πό­ λεων στην αλλαγή του κλίματος,

ΚΛΙΜΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

/ΜΙ !«/,

Η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι η νέα π αγκόσμια α π ειλήΐ Προετοιμαστείτε για 3 βαθμούς

Κελσίου και δυνατές βροχές το 2050!

Η εταιρεία παραγωγής ενέργειας ^^^x της μεγάλης Βρετανίας έχει αντι­ καταστήσει τον άνθρακα με σφαιρίδια πεπιεσμένου ξύλου, γιορτάζει το 2019 ως έτος όπου η παραγωγή ενέργειας με εναλλακτικές καθαρές μορφές ξεπέρασε ποσοστιαίες τον άνθρακα ενώ ο Εθνικός Διαχειρι­ στής Συστήματος Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΝσίίοησΙ Οπό Ε Ιθ^π αίγ δγδίθ η Ο ρθ^ίοΟ προβάλει σενάρια (Ρ υ ί^ θ Ε η θ ^ γ δ^θη^ποδ - ΡΕδ) που θα οδηγήσουν τη χώρα τους πριν το 2050 σε μηδενικούς ρύπους.

1900

1950

2000

ΤΪΓΠΘ (ΥΘ3Γ5 ΟΕ)

2050

2100

Με την ισχύουσα τεχνολογία το μέλλον σε παγκόσμιο επίπεδο κατευθύνεται σε ένα μείγμα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας 2013-50

ΜΙρβ //ιηηρόποί οοην

90

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

ΒΟΛΟΣ - ΑΓΕΤ Ο Βόλος είναι μια πόλη με τσιμεντοβιομηχανία στις ανατολικές του πύλες και χαλυβουργία δυτικά της πόλης. Το Εργοστάσιο της ΑΓΕΤ παράγει και εμπορεύεται 7 είδη τσιμέντου, Κλίνκερ, Στερεά Καύσιμα και Αδρανή Υλικά. Αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες μονάδες παραγωγής τσιμέντου στην Ευρώπη με δυναμικότητα 4 εκατ. τό­ νων.

Προοπτικές ενεργειακής τεχνολογίας , Πηγή: Ανάλυση ΙΕΑ (20150. Παγκό­ σμια Ενεργειακές Στατιστικές και Ισοζύγια

Η ατμοσφαιρική ρύπανση και οι επιπτώσεις στην υγεία Το πρόγραμμα Βτθοίόθ ίοπόοπ ξεκίνησε όταν διαπιστώθηκε ότι κάθε χρόνο, χιλιάδες Λονδρέζοι πεθαίνουν πρόωρα λόγω της ατμοσφαιρι­ κής ρύπανσης σε όλη την πόλη και εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετω­ πίζουν απειλές κατά της υγείας τους κάθε μέρα. Μερικοί άνθρωποι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στους κινδύνους της ατμο­ σφαιρικής ρύπανσης - συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, των ηλι­ κιωμένων, των κατοίκων περιοχών χαμηλού εισοδήματος και των α­ τόμων με διαβήτη, καρδιακών παθήσεων ή αναπνευστικών προβλη­ μάτων. Αυτές οι ομάδες ενδέχεται να υποστούν αυξημένο κίνδυνο εμ­ φάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων, καρκίνου, άσθματος και άλλων αναπνευστικών ασθενειών ή επιδείνωση. Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ένα μείγμα μικρών σωματιδίων όπως ο μαύρος άνθρακας, τα αέρια όπως τα οξείδια του αζώτου, το όζον και το διοξείδιο του θείου. Μέσω του δικτύου παρακολούθησης, μπο­ ρούν να προσδιοριστούν οι πηγές ρύπων σε κοκκώδες επίπεδο. Αυτό γίνεται με τη μέτρηση του διοξειδίου του άνθρακα (0 0 2 , παράλληλα με τους άλλους ατμοσφαιρικούς ρύπους. Από τις αναλογίες ρύπων στο 0 0 2 , ανιχνεύονται επίσης οι πηγές της ρύπανσης.

5.2.5 Κυκλική οικονομία Κυκλική οικονομία είναι η βέλτιστη διαχείριση των πόρων, μειώνοντας τα απόβλητα και την ενέργεια διαχείρισης τους. Ένας από τους μεγα­ λύτερους οικονομικούς τομείς της Ευρώπης (σχεδόν 10% του ΑΕΠ), είναι ο κατασκευαστικός τομέας, μια "βιομηχανία" που περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ). Στην ΕΕ η οποία έχει θέσει το φιλόδοξο στόχο για υψηλή ενεργειακή απόδοση και αποδέσμευσης από τον άνθρακα έως το 2050, μια νέα γενιά κτιρί­ ων σχεδόν μηδενικής ενέργειας έχει ξεκινήσει να παράγεται για το πα-

91

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ραπάνω σκοπό. Επειδή το 97% των υφιστάμενων ευρωπαϊκών κτιρί­ ων θα πρέπει να ανακαινισθεί, ο στόχος του 2050 προωθεί παράλληλα επενδύσεις για τα υφιστάμενα κτίρια. Με την τοποθέτηση των αρχών της βιωσιμότητας και της κυκλικότητας στο επίκεντρο του μετασχηματι­ σμού του οικοδομικού τομέα, η ΕΕ μπορεί να βελτιώσει την ενεργειακή απόδοση, να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και τους κινδύνους από την κλιματική αλλαγή με αντίκτυπο τη βελτίωση της υ­ γείας και της ευημερίας των ανθρώπων. Τα κτίρια του μέλλοντος πρέπει να παρέχουν ενέργεια και να ανταποκρίνονται με ευελιξία στις χρήσεις. Τα κτίρια που ζούμε και εργαζόμα­ στε πρέπει να στηρίζουν τον υγιεινό τρόπο ζωής και να επιτρέπουν την εργασία σε μια 24ωρη οικονομία. Υπάρχουν πολλά χρησιμοποιήσιμα υλικά, συμπεριλαμβανομένων σπάνιων και πολύτιμων μετάλλων που βρίσκονται ανάμεσα στα από­ βλητα και τα σκουπίδια. Όχι μόνο είναι ανεύθυνο να σπαταλούνται πο­ λύτιμοι πόροι, αλλά και η μη ελεγχόμενη αποθήκευσή τους είναι επίσης δυνητικά επικίνδυνη. Ωστόσο, η ανακύκλωση των υλικών αυτών σήμε­ ρα εξακολουθεί να είναι ακριβή και να υπόκειται σε κανονισμούς, που περιορίζουν τη διασυνοριακή μεταφορά αποβλήτων και την αποτελε­ σματική ανακύκλωση. Οι κανονισμοί αυτοί τέθηκαν σε εφαρμογή όταν αποστολές αποβλήτων σε διαφορα μέρη του πλανήτη αποτέλεσα αντι­ κείμενο ντάμπινγκ με ανεξέλεγκτον τρόπο (Δρ Ναογα ΤαΙοήαδήί, Ηίί3οήί, Ι_ί<±) Οι επιπτώσεις των υλικών στην παγκόσμια κλιματική αλλαγή σχετίζο­ νται με την εξόρυξη, την επεξεργασία, τις μεταφορές, τη συντήρηση και τη διάθεση των οικοδομικών υλικών. Ο κύκλος ζωής των υλικών, η δυνατότητα ανακύκλωσης τους, η βελτιστοποίησή τους, τα απόβλητα που παράγουν στο στάδιο της κατεδάφισης και η ενσωμάτωση σε άνθρακα αποτελούν σήμερα δείκτες ποιότητας στα πλαίσια αξιολόγη­ σης των σύγχρονων έργων.

5.2.6 Καθαρή ενέργεια Η ενεργειακή ασφάλεια είναι η διαθεσιμότητα, η προσβασιμότητα, η οικονομική προσιτότητα και η αποδοχή του βιώσιμου ενεργειακού εφο­ διασμού. Πρόκειται για ένα βασικό ζήτημα βιωσιμότητας, όπως κατα­ δεικνύεται από τον στόχο 7 των Ηνωμένων Εθνών "Φτηνή και καθαρή ενέργεια", για την αειφόρο ανάπτυξη: Να εξασφαλιστεί η πρόσβαση σε προσιτή, αξιόπιστη, βιώσιμη και σύγχρονη ενέργεια για όλους. Τα ορυκτά καύσιμα αποτελούν επί του παρόντος το μεγαλύτερο μέρος της ενεργειακής ζήτησης σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά λόγω της ενδε­ χόμενης λήξης τους και των συναφών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, αυτό δεν ισοδυναμεί με μια βιώσιμη και ασφαλή επιλογή. Δεδομένου ότι οι εκπομπές ορυκτών καυσίμων συμβάλλουν σημαντικά στην αλλαγή του κλίματος, είναι απαραίτητο να αλλάξει το σημερινό σύστημα παραγωγής ενέργειας, προκειμένου να περιοριστεί η αύξηση 92

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Η μετάβαση σε όλους τους τομείς θα μειώνει τις ετήσιες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου στον ενεργειακό τομέα συνεχώς, από περίπου 30 0 ί0 0 2 -θ ς . το 2015 στο μηδέν έως το 2050.

της θερμοκρασίας του πλανήτη σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα των 2 ° Ο σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, όπως αναφέρεται στη συμφωνία του Παρισιού του 2015-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος (Έγκριση της συμφωνίας του Παρισιού. ΡΟΟΟ / ΟΡ, (2015)).

Ένα σύστημα 100% ανανεώσιμων πηγών ηλεκτρικής ενέργειας θα απασχολεί 35 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Οι περί­ που 9 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στον τομέα της εξόρυξης άνθρακα σε όλο τον κόσμο από το 2015 θα καταργηθούν εντελώς μέχρι το 2050.

Η συμβολή στην παγκόσμια κλιματική αλλαγή αντιμετωπίζεται με τη μείωση χρήσης της συμβατικής ενέργειας και στρατηγικές ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών καθαρής ενέργειας που να αντισταθμίζουν τον άνθρακα.

Στις εν λόγω στρατηγικές θα πρέπει να ενσωματωθούν όλες οι δρά­ σεις και για την πόλη του Βόλου.

Η συνολική κατανάλωση ενέργειας θα διπλασιαστεί από τώρα μέχρι το 2050, και η κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας θα διπλασιαστεί από τώρα μέχρι το 2030, πράγμα που σημαίνει περισσότερες επεν­ δύσεις σε ηλεκτρισμό μέσα στα επόμενα 20 χρόνια, από ό, τι υπήρξε από την ανακάλυψη της ηλεκτρικής ενέργειας. Πολλαπλασιάζοντας επί δύο, όσον αφορά την κατανάλωση, και διαιρώντας με το δύο, όσον αφορά τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, έχουμε για τη βελ­ τίωση της ενεργειακής χρήσης ένα συντελεστή τέσσερα: Πρέπει να καταναλώνουμε το ένα τέταρτο της ενέργειας σε ότι συνηθίζαμε μέχρι σήμερα. ^θ3η-Ρ3δ03ΐ Τποο^θ, 5 ο Ιιη θ ΐ< ^ ΕΙθοΐπο).

ΑΚυΡ Πράσινο κέλυφος κτιρίου

ΜθΙΙ-Βθΐη§

ΟίΙίθδ ΑΙϊν© Ο γθθπ ΒυΜοϋΐΊ9

Αθ5ΐήθ^ φυθΙΐΐγ Ρ^θ™3<ίη§

ΕηνθΙορβ Αϊγ φυθΙΐΐγ

Τα αποτελέσματα μιας πρόσφατης μελέτη του Πανεπιστημίου ΐ υ τ της Φινλανδίας για το παγκόσμιο ενεργειακό σύστημα, που να βασί­ ζεται σε 100% ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δείχνουν ότι όλες οι χώ­ ρες μπορούν και πρέπει να επιταχύνουν τους σημερινούς στόχους για την κλιματική συμφωνία του Παρισιού. "Μια μετάβαση σε 100% καθαρή, από ανανεώσιμες πηγές ενέργειες είναι άκρως ρεαλιστική ακόμα και σήμερα -, με τις διαθέσιμες τεχνολογίες". (Δρ ΟΜπδΐΐαη Β ^ γ θ η καθηγητής ΐ υ τ για την ηλιακή οικονομία)

υΦθη Ηθθΐ Α^υ5^5 δΐΟΓΜΜθΐθΓ ΒΐοάΐνθΓ5ΐΐγ

Η μετάβαση σε 100% ανανεώσιμων πηγών ενέργειας απαιτεί συνολι­ κή ηλεκτροδότηση σε όλους τους τομείς της ενέργειας. Η συνολική ηλεκτρική ενέργεια θα είναι τέσσερις με πέντε φορές υψηλότερη από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σήμερα. Κατά συνέπεια, η κατα­ νάλωση ηλεκτρικής ενέργειας το 2050 θα αντιπροσωπεύει περισσότε­ ρο από το 90% της κατανάλωσης. Την ίδια στιγμή, η κατανάλωση ο­ ρυκτών πόρων και πυρηνικής ενέργειας σε όλους τους τομείς θα στα­ ματήσει εντελώς.

ΕηθΓ§γ υΦθη Α§Γ^υΙΐυτθ

Αΐιυρ

Η γενιά της παγκόσμιας 100% ανανεώσιμης ενέργειας θα αποτελείται από το εξής μίγμα των πηγών ενέργειας: ηλιακή ενέργεια (69%), αιο­ λική (18%), υδροηλεκτρική ενέργεια (3%), βιοενέργεια (6%) και γεω­ θερμική ενέργεια (2%). Μέχρι το 2050, η αιολική και η ηλιακή ενέργεια θα αντιστοιχεί στο 96% της συνολικής ενεργειακής τροφοδότησης από ανανεώσιμες πη­ γές ενέργειας, και θα παράγεται σχεδόν αποκλειστικά από αποκε­ ντρωμένη τοπική και περιφερειακή κατανομή.

100% ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα είναι πιο αποδοτικές: το ενερ­ γειακό κόστος για ένα πλήρως βιώσιμο ενεργειακό σύστημα θα μειω­ θεί από 54 €/ΜΜΜ για το 2015 σε 53 €/ΜΜΜ το 2050.

ΟΓεεη Βιπίάίημ Εηνείορε

93

1. υιΙ)3η Γβπιι 2. Οιεεη1ιοιΐ565 3. νεΠΐεβΙ ϋιπηιημ 4. ΒεεΙιίνε$ βη<1Ιιίβΐιννβγχ 5. ΜΙΛιΓε εοιτκ1θΓ5

6. Ιηίεμιηίειΐ 1ΐ3&ιΐ3ΐ αΐβΐίοηβ 7. ΡΙοοίΙ ιεδίάεηεε 8. \νίιΙβτ $ΙθΓ3£ε 9. 8ιΐ8(3ίη3ΐ)1ε ιιγΙ)3ιι (1ιηίικιεε 10. ΒίοΓειηετΙίβΙίοιι

11. ΟΓεεη \ν»Ι1 - Ιορ άο\νη 12. ΟΓεεη \ν»11 13. Μ<χ1η1βτ ρΐαηΐ ννβΐΐκ 14. 5εε<1ε<1Ιίνίημ ννβΙΙβ 15. Μοδδ ννβΐΐδ

16. ΤΓεε (393<1ε 17. ΒιοιεβεΙίνε Γβςβίΐε 18. Οιεεη γοοΓ$ 19. \νι1(11ίΓεγοοΓβ 20. \νε! τοοίδ

21. ϋΓΐ)8η νεμείβΐίοη 22. ΟϊΙγ £βπ1ειΐ5 23. ΡΙιοΐονοΙίΒίε τοοίδ 24. \νίη(1 ΐητβίηεπ 3ΐκ1ιηίεΓο-μεηει 3ΐίοη

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

5.3 ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΟΙΚΙΑ Το πρόβλημά στις υποδομές, τις εγκαταστάσεις και την τεχνολογία, είναι ότι ακόμα όλοι σκαφτόμαστε στα πολύ στενά όρια του τομέα των ενδια­ φερόντων μας και δεν συνειδητοποιούμε τις δευτερογενείς επιπτώσεις των επιλογών μας σε άλλους τομείς. Αυτή η πρόκληση αφορά τις ζωτικές υποδομές της πόλης, την ισότητα πρόσβασης στην κατοικία, την οικονομική προσιτότητα των κατοικιών, τα όρια και τις ευκαιρίες που οι υποδο­ μές και η δόμηση μπορούν να επιφέρουν στην πόλη.

Τι θέλουμε να αλλάξουμε Την έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού για τις βασικές υποδομές που δεν ανταποκρίνονται στα σύγχρονα πρότυπα βιωσιμότητας και τις ευκαιρίες αειφόρου ανάπτυξης της πόλης.

Που θέλουμε να είμαστε Προτείνουμε να συνδυάσουμε νέες δυνατότητες κινητικότητας όπως πχ ηλεκτροκίνητο τραμ και ποδήλατο, με μια σειρά στρατηγικών που αντι­ μετωπίζουν τις νέες προκλήσεις της πόλης. Όλες οι μεγάλες προκλήσεις της σύγχρονης εποχής (ενέργεια, κλιματική αλλαγή κλπ) συνδέονται με τη κινητικότητα και έτσι αντιμετωπίζονται στις σύγχρονες πόλεις. Εξετάζοντας τις τεχνολογίες και τις αρχές σχεδιασμού που σήμερα φαίνονται αναπόφευκτες για τις μελλοντικές πόλεις, προτείνονται στρατηγικά σενάρια για την πόλη του Βόλου που σχετίζονται με το άμεσο περιβάλλον και νέες αναπτυξιακές ζώνες. Η πρόκληση εστιάζεται στις διάφορες, δημιουργικές λύσεις πράσινων υποδομών και πράσινης στέγασης, σε προσι­ τές κατοικίες και στη καθολική αναγνώριση ότι οι υποδομές και η στέγαση, αποτελούν ανθρώπινα δικαιώματα και βάση για την ανάπτυξη μιας βιώσιμης πόλης. Στόχοι:

• Ισότιμη ανάπτυξη ακινήτων • Ανοιχτοί δημόσιοι χώροι • Πράσινη πόλη • Βιώσιμη πόλη 94

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Το τμήμα σχεδιασμού και κατασκευών της Νέας Υόρκης ^ θ ρ α τίπ θ π ί ο ί ^θδ^9η 3πά ΟοηδίΓυοίίοπ) δημοσίευσε πρόσφατα ένα σύνολο κατευθυντήριων αρχών για το σχεδιασμό και την κατασκευή δημόσιων κτιρίων στη Νέα Υόρκη. Οι αρχές χωρίζονται σε τέσσερα τμήματα: ισότητα, βιωσιμότητα, ευελιξία και υγιεινή διαβίωση. Στο κέ­ ντρο του προγράμματος είναι η έννοια του "σχεδιασμού για όλους", που αντικατοπτρίζει άλλες πρωτοβουλίες σε όλη την Ευρώπη για τη δημιουργία μιας πιο δίκαιης πόλης. Οι αρχές της δικαιοσύνης υπο­ γραμμίζουν την ενσωμάτωση, την προσβασιμότητα, την εμπλοκή της κοινότητας, την πολιτισμική συνάφεια και την ευελιξία στο σχεδιασμό.

50Μ - 0ΗΙ0Α6Ο ΙΑΚΕδ^Ε ΜΑ5ΤΕΚ ΡΙΑΝ - $υ$ΤΑΙΝΑΒΙΕ ^Ε5I^Ν

Οι αρχές σχεδιασμού που μπορούν να ενισχύσουν την περιεκτικότητα ενός κτιρίου είναι διαφανείς προσόψεις που φιλοξενούν τους επισκέ­ πτες, ασφαλείς και άνετοι χώροι για ξεκούραση και ευέλικτο χώρο για πολλαπλές χρήσεις. Προκειμένου να διασφαλιστεί η προσβασιμότητα. Η συνιστά σαφή προσδιορισμό των οδών (όπως σήμανση και βοηθήματα πλοήγησης) και την κατασκευή εισόδων που συνδέονται με τις υπάρχουσες μορφές μεταφοράς. Οι αρχές που επικεντρώνονται στην εμπλοκή της κοινότητας αντικατοπτρίζουν ορισμένες από τις κα­ τευθυντήριες γραμμές που αναφέρονται στην εργασία μας. Οι αρχές που σχετίζονται με την πολιτισμική σημασία υπογραμμίζουν μερικές από τις στρατηγικές σχεδιασμού και ανάπτυξης που μπορούν να καταστήσουν ένα έργο να ανταποκρίνεται περισσότερο στην τοπική κοινότητα. Μια αρχή καλεί τους σχεδιαστές να εμπλέκουν τις κοινότητες μέσω συνεργατικών διαδικασιών σχεδιασμού, προκειμένου να ενισχύσουν την τοπική κατανόηση του έργου και να μάθουν από την ιστορία της γειτονιάς. Μια άλλη αρχή υπογραμμίζει τη σημασία της συμμετοχής τοπικών καλλιτεχνών στην ένταξη της δημόσιας τέχνης σε ένα έργο.

5.3.1 Ισότιμη ανάπτυξη ακινήτων Η ανάπτυξη ακινήτων έχει τεράστιο αντίκτυπο στην οικονομική προσιτότητα, την προσβασιμότητα και τις οικονομικές ευκαιρίες των συνοι­ κιών και των πόλεων. Η ισότιμη ανάπτυξη είναι μια προσέγγιση που αναγνωρίζει αυτόν τον αντίκτυπο με την οικοδόμηση έργων που παρέ­ χουν κοινοτικά οφέλη, ανταποκρίνονται στις τοπικές ανάγκες και συμ­ βάλλουν στην υγεία και την ευημερία των κατοίκων και των εργαζομέ­ νων. Τα ισότιμα σχέδια ανάπτυξης μπορούν να προσφέρουν οικονομι­ κά προσιτή στέγαση, να δημιουργήσουν καλές θέσεις εργασίας και να αυξήσουν την πρόσβαση στις υπηρεσίες, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι οι κοινότητες έχουν τη δική τους φωνή για τη διαμόρφωση του μέλ­ λοντος στις γειτονιές τους. Οι κατευθυντήριες γραμμές της ισότιμης ανάπτυξης είναι ένα ισχυρό εργαλείο που παρέχει στους προγραμματιστές μια ολοκληρωμένη εικό­ να και λεπτομέρειες σχετικά με τις αποφάσεις, τις δραστηριότητες και τις στρατηγικές που μπορούν να κάνουν τα σχέδιά τους πιο δίκαια.

ήηρ5://^^^.5οη.οοη/ρΓθ]θοΐ5/οήϊθ3§ο_!3<θ5Ϊάθ_η35ΐθΓ_ρ!3η_5υ5ΐ3Ϊη3ύίθ_άθ5Ϊ§η

Ορισμένες από τις κατευθυντήριες γραμμές που παρουσιάζονται εδώ εφαρμόζονται ήδη από τις τοπικές αρχές σε διάφορες πόλεις του κό­ σμου εδώ και δεκαετίες.

ήηρ://ΜΜΜ.ίΓθ5ήΜ3ΐθΗ36.θΓ§/Μρ-οοηΐθηΐ/υρΙθ3ά5/2016/06/ΐ3<θ5Ϊάθ^θνθΙορηθηΐΡΓθ]θεΐ.ράί

95

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ΚΟΡ νΑΝ ζ υ ^ (ΚΟΤΤΕ^ΑΜ)

δημιουργία θέσεων εργασίας και η εκστρατεία «Καθαρότερη, ασφαλέστερη, πιο πράσινη» γειτονιά.

Το Κορ ν3Π Ζυΐά είναι ένα έργο αστικής αναζωογόνησης (125 εκταρίων) αποτελούμενο από αποβάθρες, πρώην λιμενικές επιχειρήσεις και αποθήκες.

Πηγή: 2008, ΤυΝΑ ΤΑ5,ΑΝ-ΚΟΚ, ΕΝΤΚΕΡΚΕΝΕυΚΙΑΙ ^ΟVΕΚΝΑΝ^Ε: ^ΑΙ_Ι.ΕΝ6Ε5 ΟΡ Ι.ΑΚ6Ε -50ΑΙΕ ΡΚΟΡΕΚΤΥ- ^

Το έργο εντάσσεται σε ένα ευρύτερο σχέδιο για την αναζωογόνηση του Ρό-

υΚΒΑΝ ΚΕ2ΕΝΕΚΑΤΙΟΝ Ρ^ΕΟΤ5,

^θΙ^ υπΐνθΓδΐΐγ οί ΤθοήποΙο§γ, ΟΤΒ Κθ5θ3Γθή Ιπδύΐυΐθ, ΝθΐήθΗαπάδ.

τερνταμ συνολικά και για τη δημιουργία μιας νέας εικόνας για την πόλη. Το σχέδιο Κορ ναη Ζυΐά έγινε αντιληπτό από τις κεντρικές και τοπικές κυβερ­ νήσεις ως ένα σημαντικό μέσο για την αλλαγή της ταυτότητας του Ρότερνταμ από μια βιομηχανική λιμενική πόλη σε μια διεθνή και ανταγωνιστική παγκόσμια πόλη. Το πρόγραμμα ξεκίνησε ως πρόγραμμα ανανέωσης από την κορυφή (Κεντρική κυβέρνηση) προς τα κάτω (Δήμο) και οραματίστηκε μια περιοχή υψηλής ποιότητας, μικτής χρήσης, με εντυπωσιακή αρχιτεκτονική και ζωντα­ νή προκυμαία. Στην Ολλανδία, η διακυβέρνηση ακολουθεί προσέγγιση από την κορυφή προς τη βάση. Η κεντρική κυβέρνηση παράλληλα με τις αστικές κυβερνήσεις, ελέγχουν από κοινού τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα. Το ολλανδικό σύ­ στημα αστικής κυβέρνησης έχει δύο επίπεδα: κεντρική κυβέρνηση (Υπουργείο Εσωτερικών) και τις μεμονωμένες τοπικές κυβερνήσεις. Οι πό­ λεις φέρουν την πρωταρχική ευθύνη για την εφαρμογή της αστικής πολιτι­ κής. Η συνεργασία μεταξύ των πόλεων και της κεντρικής κυβέρνησης οργα­ νώνεται με τη διατύπωση στόχων από τις πόλεις σε ένα μακροπρόθεσμο α­ ναπτυξιακό πρόγραμμα ή, με τη κεντρική κυβέρνηση να χορηγεί επιδοτήσεις ειδικού σκοπού στις πόλεις, παρέχοντας και πέντε χρόνια χρηματοοικονομι­ κής ασφάλειας. Έτσι, ο ρόλος της κεντρικής κυβέρνησης είναι κρίσιμος για την ολλανδική αστική πολιτική. Η συμμετοχή παγκοσμίως γνωστών αρχιτεκτόνων για το σχεδιασμό αρκετών νέων δομών, όπως η γέφυρα ΕΓ35^υ5 (1996 - σύμβολο του Ρότερνταμ), αύ­ ξησε την ελκυστικότητα της περιοχής. ΘΕΣΜΙΚΕΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ Το Κορ ν3η Ζυΐά ξεκίνησε ως μέρος ενός κεντρικά οργανωμένου σχεδίου. Έτσι, η στρατηγική υλοποίησης είχε από πριν εξετάσει ενδεχόμενα προβλή­ ματα, όπως η επικοινωνία μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών εταίρων. Μια ο­ μάδα επικοινωνίας (θεσμική καινοτομία) με ανοιχτό και διαφανές στυλ επι­ κοινωνίας ανέλαβε να διασφαλίσει τη συνεργασία μεταξύ των ενδιαφερομέ­ νων με στόχο τη μεγιστοποίηση της οικονομική στήριξης προωθώντας το έργο «για το καλό της χώρας ως συνόλου». Αλλη θεσμική καινοτομία ήταν η δημιουργία μιας ανεξάρτητης ομάδας ποιό­ τητας για υψηλό επιπέδου ανάπτυξης, βελτίωση της εικόνας της πόλης και προσέλκυση κεφαλαίων. Επισημαίνονται ακόμα το πρόγραμμα κοινωνικής επιστροφής (5ΚΡ) για τη

96

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Κατευθυντήριες γραμμές για την ισότιμη ανάπτυξη ακινήτων

ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Προγραμματισμός ανάπτυξης • Έρευνα της γειτονιάς και της κοινότητας • Ανάπτυξη εταιρικών σχέσεων με κοινοτικές οργανώσεις • Ενεργοποίηση της κοινότητας Απασχόληση και προμήθειες • Παροχή δίκαιων αμοιβών σε όλους τους εργαζομένους του έργου • Εξασφάλιση της ισότητας των αμοιβών • Αξιοποίηση εργαζομένων από διαφορετικές, τοπικές και μειονεκτούσες ομάδες • Προτεραιότητα στις τοπικές ή μειονεκτούσες επιχειρήσεις κατά την προμήθεια υλικών ή υπηρεσιών • Ενσωμάτωση των παραπάνω πρακτικών στις συμβάσεις μί­ σθωσης • Δέσμευση και εφαρμογή ενός δίκαιου κανονισμού εργασίας ή μια συμφωνία κοινοτικών παροχών • Παροχή προγραμμάτων μαθητείας (σε συνεργασία με εργατικά σωματεία) Διακεκριμένοι χώροι • Προσδιορισμός χώρου για ένα κοινοτικό περιουσιακό στοιχείο που να ανταποκρίνεται σε μια αποδεδειγμένη ανάγκη • Προσδιορισμός χώρου που είναι προσβάσιμος, προσιτός και πολιτιστιμένος • Ορισμός χώρου για μια τοπική μη κερδοσκοπική ή κοινοτική οργάνωση • Καθορισμός χώρου για τους μειονεκτούντες ιδιοκτήτες επιχει­ ρήσεων Στέγαση • Μεγιστοποίηση του αριθμού των προσιτών μονάδων • Οικιακές μονάδες μόνιμα προσιτές • Παρέχετε υποστηρικτικές μονάδες στέγασης • Επέκταση ευκαιριών για δυνατότητα ιδιοκτησίας σπιτιού και τη κοινοτική ιδιοκτησία • Διατήρηση ένος ποσοστό μονάδων για υφιστάμενους μειονε­ κτούντες κατοίκους της γειτονιάς • Παροχή προστασίας σε υπάρχοντες ενοικιαστές. Προδιαγραφές Σχεδιασμού • Πρότυπα σχεδίασης που αφορούν την υγεία και την ευημερία των κατοίκων τις γειτονιές και τη κατασκευή, όπως τα πρότυπα που συστήνονται σε: • Επιχειρήσεις & Πράσινες Κοινότητες • Οδηγίες ενεργού σχεδιασμού • υ η ίν θ ^3 ΐ ^θ5^9η • ^θ5^9η 3ηά οοηδ^υοίΐοη θx^θIIθη^θ

97

ΚΡΑΤΗ ΚΑΙ ΑΓΟΡΕΣ (Επιχειρήσεις, χρηματιστήρια, στρατιωτικά θέματα, επικοινωνίες, μεταφο­ ρές, τεχνολογία ) ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ • Χρόνος που απαιτείται για την έναρξη μιας επιχείρησης (ημέρες) • Χρόνος που απαιτείται για την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος (ημέρες) • Οι επιχειρήσεις αναμένεται να δώσουν δώρα στις συναντήσεις με τους φορολογι­ κούς υπαλλήλους (%των επιχειρήσεων) • Επιχειρήσεις με κορυφαίο διευθυντή γυναικών (% επιχειρήσεων) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΚΑΙ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ • Οι καταθέτες σε εμπορικές τράπεζες (ανά 1.000 ενήλικες) • Οι οφειλέτες από εμπορικές τράπεζες (ανά 1.000 ενήλικες) • Καταστήματα εμπορικών τραπεζών (ανά 100.000 ενήλικες) • Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια της Τράπεζας στα συνολικά μικτά δάνεια (%) ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ • Κεφαλαιοποίηση των εισηγμένων εγχώριων επιχειρήσεων (% του ΑΕΠ) • Αγορές μετοχών, δείκτης κύκλου εργασιών εγχώριων μετοχών (%) ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΦΟΡΟΙ • Έσοδα, εκτός επιχορηγήσεων (τρέχουσα Ε^) • Έξοδα (τρέχουσα ^υ) • Καθαρός δανεισμός (+) / καθαρός δανεισμός (-) (τρέχουσα ^υ) • Αποζημίωση εργαζομένων (τρέχουσα ^υ) • Φόροι επί αγαθών και υπηρεσιών (τρέχουσα Ε^) • Φόρος κερδών (% εμπορικών κερδών) • Συνολικός φορολογικός συντελεστής (% των εμπορικών κερδών) ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΥΘΡΑΥΣΤΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ • Στρατιωτικές δαπάνες (% του ΑΕΠ) • Το προσωπικό των ενόπλων δυνάμεων, συνολικά • Θάνατοι που σχετίζονται με τη μάχη (αριθμός ατόμων) • Οι σκόπιμες ανθρωποκτονίες (ανά 100.000 άτομα) ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ • Αεροπορικές μεταφορές, μεταφερόμενοι επιβάτες • Αεροπορικές μεταφορές, εμπορευματικές μεταφορές (εκατομμύρια τόννοι-χλμ) • Λιμενική κυκλοφορία εμπορευματοκιβωτίων (ΤΕυ: Μονάδες ισοδύναμου ποδιού 20 πόδια) • Τα άτομα που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο (% του πληθυσμού) • Κινητές συνδρομές (ανά 100 άτομα) • Επενδύσεις σε μεταφορές με ιδιωτική συμμετοχή (τρέχουσες υ$ϋ) • Επενδύσεις σε ενέργεια με ιδιωτική συμμετοχή (τρέχουσες υ$ $) ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ • Δαπάνες έρευνας και ανάπτυξης (% του ΑΕΠ) • Αιτήσεις διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, κάτοικοι • Βιομηχανικές εφαρμογές σχεδιασμού, κάτοικοι, με βάση τον αριθμό • Επιστημονικά και τεχνικά άρθρα περιοδικών • Εξαγωγές αγαθών ΤΠΕ (% των συνολικών εξαγωγών αγαθών) ΗΚρ://ά3ΐ3ΐορω5.ΜθΗάβ3η<.ο^/ΜθΗά-άθνθΙορ™θηΐ-ίηάκ3ΐο^/ΐήθ™θ5/5ΐ3ΐθ5-3ηάΜ3^θΐ5.ήΐ™1

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

£, ΠΑΡΚΟ Κ Ε Ν ΤΑ Υ Ρ Ω Ν -Α ΙΘ Ο Υ Σ Α

·

'

Υοΐοδ Μ ^πηα

^ Κ Ε Ν Τ Ρ Ο ΔΙ Α Χ Ε ΙΜ Α Ν Τ Η Σ ΚΑΙ Ε Π ΙΣ Κ Ε Υ Ω Ν

Ε Κ Θ Ε Σ ΙΑ Κ Ο Κ Ε Ν Τ Ρ Ο

Τ Ε Ρ Μ ΙΝ Α Ε Κ Ρ Ο Υ Α Ζ ΙΕ Ρ Ο Π Λ Ο ΙΩ Ν

Κ Τ ΙΡ ΙΟ Μ Α Ρ ΙΝ Α Σ Μ Ο Υ Σ Ε ΙΟ

Α ΡΓΟ ΥΣ Ν Α Υ Τ ΙΚ Ο Σ Ο Μ ΙΛ Ο Σ

Τ Ε Κ Μ ΙΝ Α Ε Υ Π Ο Δ Ο Χ Η Σ

ΙΧ Θ Υ Ο Σ Κ Α Λ Α

98

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Σ. Γιαμάκος 2015 Μαρίνα Βόλου:

Ένα Λιμάνι Μύθων με κέντρο το Μουσείο της Αργούς. Η πρόταση για τη χωροθέτηση και το σχεδιασμό της Μαρίνας του Βόλου, στο πεδίον του Άρεως, μετατρέπει τη πλέον υποβαθμισμένη πλευρά του Λιμανιού του Βόλου, στη μεγαλύτερη ν ΐΡ πράσινη μαρί­ να του Αιγαίου, με 1500 θέσεις σκαφών στη θάλασσα, 500 σκάφη στη στεριά, και δυνατότητα φιλοξενίας ν ΐΡ σκαφών οποιουδήποτε μεγέθους. Η μαρίνα του Βόλου προβάλει 200.000 μ2 πράσινου. Η πρόταση στη Δυτική πλευρά του υφιστάμενου Λιμένα αναπτύσσε­ ται γύρω από ένα νέο μουσείο για την "Αργώ", που χωροθετείται, επάνω στη θάλασσα, στη μέση του Λιμανιού (Ρ ϊθγ 8- προβλήτα ψυ­ χαγωγίας). Με τη Μαρίνα του Βόλου αξιοποιείται μια ανεκμετάλλευτη περιοχή του Λιμανιού και μια υποβαθμισμένη ευρύτερη περιοχή, προς όφελος του λιμένα αλλά και του Βόλου, ενώ ενοποιείται το θα­ λάσσιο μέτωπο των Αλυκών με το μέτωπο της πόλης.

ικΑΝκίκο·

νθΙ_ΟδΜΑΡΙΝΑ

Η ανάπλαση γύρω από το Μουσείο για την "Αργώ", αφορά μια σύγ­ χρονη μαρίνα -τη μεγαλύτερη και μοναδική ν ΐΡ πράσινη μαρίνα του Αιγαίου -, με δυνατότητα φιλοξενίας "5υρθ^ Υ α ^ ίδ " σκαφών οποιου­ δήποτε μεγέθους και με όλες τις απαιτούμενες εγκαταστάσεις και προδιαγραφές. Παράλληλα στο πρόγραμμα περιλαμβάνονται ένα μυθολογικό μουσείο για τους Κενταύρους στο πάρκο στο Πεδίον του Άρεως και ένα σύγχρονο ναυτικό μουσείο (ναυτικός Όμιλος) στο νότι­ ο άκρο του λιμένα.

§ο(ίπο$ 6ί3πΐ3Κο$, ΑγοΜ θοΙ

ΤΕκΜΙΝΑΙ. ΥΠΟΔΟΧΗΣ Εκθεσιακό Κέντρο

ΤΕΡΜΙΝΑ!. ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΙΩΝ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΡΓΟΥΣ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΧΕΙΜΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΕΥΩΝ ΤΕΚΜΙΝΑΕ ΥΠΟΔΟΧΗΣ

ΚΤΙΡΙΟ ΜΑΡΙΝΑΣ

Ένας πράσινος ανοιχτός χώρος 50.000 μ2 υπαίθριων εκδηλώσεων χωροθετείται βόρεια του Ρ ϊθγ 8. Το σημερινό πάρκο με τη τεχνητή λίμνη στο πεδίον του Άρεως αναπλάθεται σε θεματικό πάρκο "Κενταύρων". Ένα νέο Εκθεσιακό - συνεδριακό κέντρο 25.000 μ2 δημιουργείται πάνω από το χείμαρρο στο ύψος της σημερινής ιχθυό­ σκαλας. Στο κέντρο αυτού του συγκροτήματος χωροθετείται το Ι θ^ ϊηαΙ υποδοχής, το εμπορικό κέντρο και η θέση ξενοδοχείου (για τη πε­ ρίπτωση συμπερίληψης μιας τέτοιας εγκατάστασης στο πρόγραμμα).

ΙΧΘΥΟΣΚΑΛΑ

Πλοία εκθέσεων και ημερήσιων πλόων που θα μεταφέρουν επισκέ­ πτες από και προς το Βόλο και το Παγασητικό, παραβάλλουν δίπλα σε αυτή την εγκατάσταση (Ρ ϊθγ 8), ενώ κάθετες συνδέσεις και γέφυ­ ρες ενοποιούν το χώρο και επιτρέπουν τη κίνηση προς κάθε κατεύ­ θυνση. Οι προβλήτες στο θαλάσσιο χώρο (Ρ ϊθγ 3-7), προβάλουν συνολικά ως μια πλωτή εγκατάσταση σε απόσταση από τις ακτές, με γεωμετρί­ α που ακολουθεί τους μέχρι σήμερα σχεδιασμούς του εμπορικού λι­ μένα. Στο κέντρο τοποθετείται το κύριο κτήριο της μαρίνας που συν­ δέεται με την ακτή στο ύψος της σημερινής ιχθυόσκαλας, με πλωτή ή άλλης μορφής γέφυρα. Το κτίριο της μαρίνας όπως και το εκθεσιακό κέντρο και το κτίριο του 99

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

Συμμετοχή σε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό

100

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

^^V ^ο^Κ, προβάλει ένα επί στύλων ενιαίο κέλυφος υπόστεγου, με εύπλαστη οροφή και πολλαπλές δυνατότητες εσωτερικής ορ­ γάνωσης. Τα Μουσεία στην ίδια τεχνολογική βάση, προβάλουν ως ρευστές σφαιρικές εικόνες με αναφορά στο περιεχόμενο και ως τοπόσημα για τη Πόλη. Οι χερσαίες υποστηρίξεις , το ^^γ ^ο^Κ της μαρίνας για 250 500 σκάφη στη στεριά, τοποθετείται στην υφιστάμενη λιμενική υποδομή βόρεια του Ρ ϊθγ 8. Η πρόθεσή μας είναι να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον με δυνατότητα διαμονής των θαλάσσιων επι­ σκεπτών ολόκληρο το χρόνο. Αυτή η πρόσθετη δυνατότητα της χειμερινής φιλοξενίας, είναι περιζήτητη σε ιστιοπλόους της τρίτης ηλικίας από τη Βόρεια Ευρώπη, που αναζητούν ήπια κλίματα για το ξεχειμώνιασμα τους. Στο πρόσωπο αυτής της εγκατάστασης, οργανώνεται ο προβλήτας των ν ΐΡ σκαφών που εναλλακτικά μπορεί να λειτουργήσει ως Τ θ ^ ΐη α Ι κρουαζιερόπλοιων.

ΟΪ3η3Κθ8 ΛΓοήϊΐθοΐδ 2012 - Μουσείο "Αργώ" . ΟΥΣΕΙΟ ΑΡΓΟΥΣ

νθ1θδ Μ3ΙΪΠ3 Οί&πκύακ Ατοΐιϊΐβοίδ-

Όπως το φεγγάρι ταξιδεύει τον ουρανό, έτσι ταιριάζει στο μουσείο για την "Αργώ", στο κέντρο της θάλασσας της Ιωλκού.

2015ΜβδίβτΡΙβπ

νΐϋΕΟ

Η πρόταση της μαρίνας προκαλεί το Βόλο να τολμήσει ένα άλμα από τον έντονο βιομηχανικό χαρακτήρα του προηγούμενου αιώνα - που ακόμη σήμερα κυριαρχεί στις βασικέ σχεδιαστικές επιλογές της Πόλης-, προς μια σύγχρονη τουριστική ΠόληΛιμένα του 21 αιώνα. Στα τρία παραρτήματα του βιβλίου παρουσιάζονται μια μελέτη περίπτωσης που αφορά το Μουσείο για την "Αργώ" που έγινε στα πλαίσια σχετικού αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, η διερεύνηση του θαλασσίου μετώπου της πόλης του Βόλου μέσα από μια σει­ ρά μελετών του γραφείου μας, η οποία και τεκμηριώνει τη σημε­ ρινή μας πρόταση και σε ειδικό ένθετο κατηγοριοποιούμε με τα δικά μας κριτήρια, παραδείγματα ανάπτυξης θαλάσσιων εγκατα­ στάσεων σε ολόκληρο τον κόσμο. Το βιβλίο αυτό στοχεύει να αποτελέσει τη βάση διαβούλευσης για ένα θέμα που ταλανίζει τη πόλη από 30 χρόνια. Την εγκατά­ σταση και λειτουργία τουριστικού λιμένα σκαφών αναψυχής στη Πόλη του Βόλου.

Το κέλυφος και η έκθεση, ως οργανικό σύνολο, δημιουργούν μια σπεί­ ρα που περιβάλλει το πλοίο. Αν θεωρήσουμε, δηλαδή, ότι η σύγχρονη Αργώ, πέρα από ένα ναυπηγικό και ταξιδιωτικό πείραμα, αποτελεί μια υλοποιημένη μετωνυμία του Αργοναυτικού μύθου, οι εκθεσιακές επιφά­ νειες που την περιβάλλουν δημιουργούν μια αντίστιξη, ανάμεσα στον μύθο (η Αργώ) και όλες τις σκέψεις, απόψεις, ερμηνείες, καλλιτεχνικές εμπνεύσεις που αυτός προκαλεί στους ανθρώπους εδώ και δεκάδες αιώνες.

ήΗρ5://^55υυ.^οη/691228/άο^5/§^^η^I<05_θ6οοI<_^^§ο_ηυ5θυη_______ 101

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ΟΪ3Μ3Κθ5 Α^ΗΪίβ^δ 2017 (Πρόταση)

102

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

5.3.2 Ανοιχτοί δημόσιοι χώροι Ως ανοιχτοί δημόσιοι χώροι ορίζονται συνολικά το σύστημα δρόμων, πάρκων, πλατειών και ανοιχτών χώρων, που ενθαρρύνει τους ανθρώ­ πους να συναθροίζονται, περισσότερο χρόνο, σε εξωτερικούς χώρους.

^ 0 1 0 8 Μ3ΙΊΙ13

νΟίΟδ ΜΑΚΙΝΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ

Σ. Γιαμακος, Αρχιτέκτων - ΙΟΥΛΙΟΣ 2017

Τα οφέλη που θα υπάρχουν από την εφαρμογή αυτής της αρχής, είναι: • Η ύπαρξη περισσότερων δέντρων και πεζοδρομίων σε τυπικές λεωφόρους • Η δυνατότητα προγραμματισμού δημιουργίας κοινόχρηστων χώρων με συμμετοχικές διαδικασίες.

• Η ύπαρξη νέων δυνατοτήτων για τις μικρές επιχειρήσεις μέσω ευέλικτων ισόγειων χώρων στα κτίρια.

• Η δυνατότητα λειτουργίας σε ιδανικές συνθήκες των εξωτερικών χώρων, χάρη σε εξειδικευμένες τεχνολογικές δυνατότητες για την αντιμετώπιση προβλημάτων που άπτονται των καιρικών φαινομένων.

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Είναι εξαιρετικά σημαντικό για τη λειτουργία της πόλης, το να υπάρχει δημόσιος, λειτορυγικός, ζωντανός ελεύθερος χώρος που να χρησιμο­ ποιείται κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου. Η σύγχρονη αντίληψη για τις πρακτικές σχεδιασμού είναι να χρησιμοποιούνται ψηφιακά εργαλεία τα οποία να βοηθούν τους ανθρώπους να περνούν από κοινού σε κοινό­ χρηστους, εξωτερικούς χώρους. Τα νέα επίκεντρα της πόλης οφείλουν να διαθέτουν περισσότερο ελεύθερο χώρο. Δίνεται έμφαση στην πεζο­ πορία, την ποδηλασία, καθώς και τις επιλογές διέλευσης. Στις υφιστάμε­ νες πολεοδομικές ενότητες εξετάζεται η δυνατότητα να ανακτηθεί ελεύ­ θερος χώρος με διευθετήσεις των δρόμων. Η επέκταση του ανοιχτού χώρου όχι μόνο επιτρέπει αύξηση της δημόσιας δραστηριότητας, αλλά επίσης δημιουργεί περισσότερο χώρο για πράσινους εξωραϊσμούς και ενίσχυση του αστικού χαρακτήρα. Για να αξιοποιηθούν στο έπακρο αυ­ τοί οι χώροι, τα πάρκα και οι πλατείες, πρέπει να σχεδιάζονται πλέον με λειτουργική ευελιξία, να αξιοποιούνται τα εργαλεία ψηφιακού σχεδια­ σμού και να αξιολογείται η μεγιστοποίηση της πρόσβασης στους ανοι­ χτούς χώρους, επιδιώκοντας παράλληλα πυκνή ανάπτυξη για στέγαση και εργασία. Στην πρότασή μας επιδιώκεται να ενεργοποιηθούν ανοιχτοί χώροι για περισσότερο χρόνο. Αυτό μπορεί να συμβεί αυξάνοντας σε αυτούς τους χώρους τις μετακινούμενες εγκαταστάσεις υποστήριξης (μουσικές σκη­ νές, καντίνες κλπ) αλλά και τη σύνδεση με ισόγειους χώρους που πρέ­ πει να φιλοξενούν μια πολύ ευρύτερη ποικιλία κοινωνικών χρήσεων (εγκαταστάσεις τέχνης ή τοπικές συγκεντρώσεις) πέρα από τις συμβατι­ κές (παραδοσιακό λιανικό εμπόριο, καφετέριες κλπ.). Η ψηφιακή τεχνο­ λογία μπορεί να βελτιώσει επίσης τη διαχείριση αυτών των εγκαταστά­ σεων.

103

ήΜρδ://ίδδυυ^οη/691228/άο^δ/ νοΙοδ Π3ΠΠ3

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ΟΪ9Μ3Κ05 Α^ΗΪίβ^5 (2017)

104

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

ΕΥΕΛΙΚΤΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

Βθκ γ -^ α ^ η ίο η 2018 (έργο αστικού σχεδιασμού στο Παρίσι)

Πολλά από τα πάρκα και εγκαταστάσεις αναψυχής έχουν κατασκευα­ στεί πριν από δεκαετίες. Πολλές αγαπημένες δραστηριότητες από τότε έχουν χάσει την ζήτηση τους: ο αριθμός των νέων έχει συρρικνωθεί, ενώ τα αθλήματα όπως το ποδόσφαιρο έχουν γίνει πιο δημοφιλή. Νέες τάσεις και τεχνολογίες αναδύονται. Δεδομένων των περιορισμών σε ανοιχτή γη, σε πυκνούς αστικούς πυρήνες, είναι κρίσιμο για αυτούς τους τύπους χώρων να σχεδιάζονται με τρόπους που να είναι ευέλικτοι και συνεπώς πιο εύχρηστοι από περισσότερους ανθρώπους με την πάροδο του χρόνου.

Μια νέα συνοικία με 9.000 κατοίκους και οικονομικές δραστηριότητες που προορίζονται να φιλοξενήσουν 11.700 θέσεις εργασίας, στην άκρη του ^ 3 ^ η ίο η -Ιθ -Ρ ο η ί.

Για να δημιουργηθεί ένα δίκτυο ανοιχτών χώρων που μπορούν να δια­ μορφωθούν και να αναμορφωθούν ανταποκρινόμενοι στις εξελισσόμε­ νες ανάγκες, οι νέες προτάσεις σχεδιασμού οφείλουν να προβλέπουν σημαντική ευελιξία στα πάρκα, τις πλατείες και τους θαλάσσιους χώ­ ρους από την αρχή. Οι σχεδιαστικές πρακτικές που επικεντρώνονται σε χώρους πολλαπλών χρήσεων και τις τεχνολογικές εξελίξεις γύρω από την κινητή υποδομή, ευνοούν τη δημιουργία πάρκων πολλαπλών χρή­ σεων που θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν πλήθος διαφορετικών χρηστών, εύκαμπτες πλατείες που θα μπορούσαν να αναπροσαρμο­ στούν γρήγορα την ημέρα ή κατά εποχή, χώρους που θα μπορούσαν να προσελκύσουν τους ανθρώπους όλο το χρόνο.

Πιο αναλυτικά, έχουν προγραμματιστεί 270.000 τ.μ. κατοικίας, 210.000 τ.μ. γραφεία, 12.000 τ.μ. χώροι ξενοδοχείων, 25.000 τ.μ. δη­ μόσιες εγκαταστάσεων, 18.000 τ.μ. λιανικής πώλησης / υπηρεσιών / βιοτεχνίες / αποθήκες / Ιθ9Ϊ3ΐΙθ5 και 45.000 τ.μ. ειδικά προγράμματα. Το έργο έχει αλλάξει λίγο μετά τη δημόσια διαβούλευση για την προ­ σαρμογή του σχεδίου πόλεως. Από την άποψη της αρχιτεκτονικής, το έργο περιλαμβάνει την κατασκευή έξι πύργων, ένας εκ των οποίων θα φτάσει τα 180 μέτρα.

ΒΑΣΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ • Περισσότεροι ανοιχτοί χώροι.

• Περισσότερο πράσινο • Ανάκτηση χώρων για το δημόσιο συμφέρον.

• Ανοικτοί χώροι που μπορούν να ενεργοποιηθούν περισσότερες ώρες κάθε μέρα και κάθε εποχή.

• Ανταπόκριση στο σύγχρονο τρόπο ζωής.

• Ενίσχυση της συλλογικότητας.

5.3.3 Πράσινη πόλη Ως βιώσιμες περιοχές ορίζονται εκείνες οι περιοχές στις οποίες υπάρ­ χει αρμονική σχέση μεταξύ δομημένου και αδόμητου χώρου και σεβα­ σμός στο φυσικό οικοσύστημα. Η ενσωμάτωση των περιοχών σε τοπι­ κά και περιφερειακά φυσικά οικοσυστήματα, η προστασία και αποκατά­ σταση υδάτινων πόρων και η διατήρηση, προστασία και ενίσχυση της βιοποικιλότητας, είναι μετρήσιμα χαρακτηριστικά που πιστοποιούν την επιτυχία ενός σχεδίου. Οι κάτοικοι ειδικά στις αστικές περιοχές αντιμετωπίζουν με μεγαλύτερη ένταση προβλήματα που σχετίζονται με αύξηση της θερμοκρασίας, κα­ κή ποιότητα του αέρα, πλημμύρες και ακραία καιρικά φαινόμενα, πιο θορυβώδη περιβάλλοντα και απώλεια βιοποικιλότητας και αυτό θα επι­ δεινωθεί στο μέλλον λόγω ζητημάτων που άπτονται αλόγιστης χρήσης παραγωγικών κι άλλων πόρων σήμερα και κατά το παρελθόν. Αυτές οι 105

ήΜρ5://94.0ίΐθγθΠ5.0Ο^/2018/ρΓΟ§Γ3^^θ-υΓϋ3ίη-ϋθ-ϋθΓ0γ-0ή3ΓθΠΪΟΠ-ϋθϋ3Ϊ-3-ρ3Γί5,02-07 -2018.ήΐ™ΐ

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

επιπτώσεις έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην υγεία, την ευημερία και το άγχος των ανθρώπων και τελικά στην ποιότητα της ζωής τους. Η αντιμετώπιση αυτών των τεράστιων προκλήσεων απαιτεί μια πολυεπίπεδη προσέγγιση: ζητήματα που αφορούν την ψυχική υγεία, καρδιακές παθήσεις, αύξηση της παχυσαρκίας, διαβήτης και γήρανση των πληθυσμών, αποτελούν τομείς αιχμής για τον αστικό χώρο. Τα πρώτα δημόσια πάρκα δημιουργήθηκαν για να βελτιώ­ σουν την ποιότητα ζωής και να παρέχουν ανακούφιση στους πολί­ τες και να προσπαθήσουν να ανατρέψουν όλες τις δυσμενείς επι­ πτώσεις από την λεγόμενο δυτικό τρόπο ζωής των κατοίκων. Η παγκόσμια έρευνα έχει βρει τη θετική σχέση μεταξύ του φυσικού περιβάλλοντος και της ικανότητας των ανθρώπων να χαλαρώνουν και να αλληλεπιδρούν κοινωνικά και έχει τεκμηριωθεί η επίτευξη των θεραπευτικών ωφελειών του πράσινου χώρου τόσο στη σω­ ματική όσο και στην ψυχική υγεία. Το φυσικό περιβάλλον διαδρα­ ματίζει σημαντικό ρόλο στην προώθηση της ποιότητας ζωής και είναι απαραίτητο να ενισχυθεί. Τα συστατικά των πόλεων - νέα και υφιστάμενα κτίρια, δρόμοι και ανοιχτοί χώροι - πρέπει να συνδέο­ νται περισσότερο με τη φύση, με εργαλεία τον πράσινο σχεδιασμό και τις πράσινες και μπλε υποδομές. Η δημιουργία πράσινων σημείων αποτελεί το πεδίο για να λειτουρ­ γήσει με επιτυχία στην παροχή της ανθεκτικότητας, στην αλλαγή του κλίματος για τους κατοίκους της πόλης, τους εργαζόμενους και τους επισκέπτες. Οι εν λόγω περιοχές μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη οικονομικού οφέλους από τη μείωση του κόστους των υπηρεσιών υγείας, ενισχύοντας την πόλη στην προσέλκυση επιχειρήσεων, εργαζόμενων και τουριστών, καθώς και την επιπλέ­ ον οικονομική δραστηριότητα. Για ένα υγιές και λειτουργικό «πράσινο» περιβάλλον η ανάπτυξη πρέπει να ανταγωνιστεί με την σημερινή «γκρίζα» δόμηση της πό­ λης. Τα πάρκα, οι πλατείες, οι ανοιχτοί χώροι, τα πράσινα δίκτυα δρόμων και οι μπλε υποδομές, πρέπει να μεγιστοποιηθούν και να αναζητηθούν νέοι χώροι και επιφάνειες στην πόλη για να στηρί­ ξουν την ποιότητα της ζωής. Τα κτίρια ως η κύρια συνιστώσα της δόμησης των πόλεων μπορούν να συμβάλουν ζωτικά, υιοθετώ­ ντας προσεγγίσεις σχεδιασμού με βάση τη φύση. Αναφερόμαστε και στον εκσυγχρονισμό και την ανακαίνιση υφιστάμενων ιδιωτι­ κών και δημόσιων κτιρίων στην πόλη.

Ο βγΒβη ΒπίΙ§6, ίοηςΙοπ

Αυτή η προσέγγιση, η οποία επικεντρώνεται σε ένα διαφορετικό τρόπο αντιμετώπισης των κοινωνικών προκλήσεων, ταιριάζει με την τρέχουσα πολιτική ανάπτυξης της ΕΕ (όοπζοη 2020), για έρευνα, καινοτομία και εφαρμογή λύσεων βασισμένων στη φύση. Το παραπάνω πρόγραμμα στηρίζει στενά συνδεδεμένες έννοιες και πολιτικές όπως: οι υπηρεσίες οικοσυστήματος, η προσαρμογή με βάση το οικοσύστημα, οι πράσινες και οι μπλε υποδομές. Ηί§Η-Π5β §Γθθηίη§: ΤΗε ΒοΒςο-νειΤίεβΙθ Βγ $ Ιεί3 η ο Βοβπ, ΜΝβ π . ΤΙπε ςο η ο ερ ί

15

Ιο τείο τεχ ΐ ίΐιβ

ιπ π θ γ

Βασικά χαρακτηριστικά της βιώσιμης πόλης είναι ακόμα η εκτετα­ μένη παρουσία των καθαρών ελκυστικών δημόσιων χώρων και

α ίίθ $ \νϊΐΗ 1\νο Βί§1ι-Π56 βρβΓίιηθηΙ ΒΙοοΙ<5 οονθΓεϋ ννίίΐι ΐΒθ (ηβχίίπυηι 3ΓηουηΙ ο ίνθ § θ ΐ3 (ίο η .

106

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

κτιρίων, τα αστικά κέντρα για πεζούς, οι ασφαλέστερες γειτονιές, ο ζω­ ντανός πολιτισμός στο δρόμο, που υποστηρίζονται από την παρουσία της φύσης (ΑΡυΡ, Οίίθδ Αΐίνθ, Θ ^ θπ Βυίΐ<ίη9 Εηνθίορθ, ^υ^ι^ίγ οί Ιίίθ , Τ ο η Α ^ ο υ η Ποιότητα ζωής, σελ. 28).

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕ ΑΞΟΝΕΣ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΦΙΚΤΟΤΗΤΑ

5.3.4 Βιώσιμη πόλη

Τα έξι βήματα (1θθ< 2019) για την επίτευξη ανάπτυξης με άξονες το κλίμα και την οικονομική εφικτότητα μέσω ισχυρής συνεργασίας δη­ μόσιου και ιδιωτικού τομέα είναι:

Αναφερόμαστε σε ένα νέο πρότυπο αειφόρου ανάπτυξης που να δη­ μιουργεί ένα σχέδιο ανθεκτικής ανάπτυξης στην πόλη.

1.

2.

ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ

3.

• Καθιέρωση των παγκόσμιων προτύπων για την αναβάθμιση του κλίματος.

• Μείωση του μέσου όρου εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα της πό­ λης.

• Βελτίωση της ανακύκλωσης και της επεξεργασίας των οργανικών αποβλήτων, μαζί με ένα ποσοστό 80% μείωση στην υγειονομική ταφή.

4.

5.

• Προστασία της ποιότητας των υδάτων με χαμηλότερο κόστος, και δημιουργία ομορφότερων δημόσιων χώρων μέσα από ένα γαλαζο­ πράσινο σύστημα.

6.

Μείωση συνολικών ενεργειακών απαιτήσεων μέσα από το σχεδιασμό ενεργειακής απόδοσης κτιρίων. εμπνευσμένο από το παγκόσμιο κίνημα για το «παθητικό σπίτι». Εξάλειψη της σπατάλης ενέργειας μέσω της διαχείρισης ψηφιακών εργαλείων. Συστήματα ενέργειας (θερμικό πλέγμα κλπ.) για θέρμαν­ ση, ψύξη, και ζεστό νερό χωρίς να βασίζονται στα ορυκτά καύσιμα. Πλέγματα παροχής ενέργειας που χρησιμοποιούν ηλιακή ενέργεια, μπαταρίες αποθήκευσης και αναλογική τιμολό­ γηση για τη μειώση της εξάρτησης από το κεντρικό ηλε­ κτρικό δίκτυο κατά τη διάρκεια περιόδων αιχμής ζήτησης. Μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από απορριμματοφόρα και των επιπτώσεων των αποβλήτων υγειονομικής ταφής. Τέλος, για την προστασία της ποιότητας του νερού που φτάνει στη νέα λιμενολεκάνη από τους χείμαρρους Κραυσίδωνα και Ξηριά απαιτείται η φυσική τους αναβάθμιση ως ελεύθερους κοινόχρηστους χώρους και συστήματα πράσι­ νων υποδομών και ψηφιακής διαχείρισης όμβριων υδάτων ώστε να είναι δυνατή η σύλληψη, επαναχρησιμοποίηση, και, εάν είναι απαραίτητο, θεραπεία των όμβριων υδάτων (Φυσικό φιλτράρισμα) που διαφορετικά ενδέχεται να μολύ­ νουν τον Παγασητικό κόλπο.

ΒΑΣΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ • Σχεδιασμός κτιρίων χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης.

• Βελτιστοποίηση των συστημάτων δόμησης.

• Παροχή καθαρής ενέργειας.

• Προσιτή ηλεκτροδότηση.

• Μείωση των αποβλήτων.

• Ενεργή διαχείριση όμβριων υδάτων.

• Πράσινες υποδομές και ψηφιακά εργαλεία για την ποιότητα του νερού του λιμένα.

107

5.4 ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ Αυτή η πρόκληση αναφέρεται στο πώς κινούμαστε γύρω από την πόλη, πώς θα έχουμε πρόσβαση στη διαμετακόμιση και την υποδομή που υποστηρίζει την κίνηση.

Τι θέλουμε να αλλάξουμε Σήμερα η πόλη μας λειτουργεί στη βάση της προτεραιότητας του ΙΧ, χωρίς κανένα εναλλακτικό σχέδιο για την παραχώρηση χώρου στους πε­ ζούς και το ποδήλατο. Οι διαδρομές στους δρόμους χαρακτηρίζονται από στενά πεζοδρόμια, σταθμευμένα αυτοκίνητα παντού και τις όποιες δενδροστοιχίες να διακόπτουν τη ροή των πεζοδρομίων.

Που θέλουμε να είμαστε Η βελτίωση της ροής των πεζών, των ποδηλάτων και των δημόσιων συγκοινωνιών μπορεί να επιτευχθεί μόνο με ολιστικό σχεδιασμό που θα συνυπολογίζει λύσεις για την απελευθέρωση δημόσιου χώρου από σταθμευμένα αυτοκίνητα υπέρ του πράσινου. Απαιτείται μια πιο δίκαιη διά­ θεση των οδικών αξόνων σε όλες τις ανάγκες πρόσβασης. Οι λύσεις αυτές ξεκινούν από την εξεύρεση χώρων για παρκινγκ αυτοκινήτων, πολιτι­ κές υποστήριξης, κάθετες υποστηριζόμενες από νέα δημόσια μέσα πχ τραμ εναλλακτικές συνδέσεις αλλά και επανέλεγχο της πυκνότητας της πόλης μέσω ρυθμίσεων των ΣΔ δίπλα στα νέα σημεία διαμετακόμισης. Ο στόχος μας είναι οι μηδενικές εκπομπές ^ 2 μέχρι το 2050 κι επίσης:

• • • •

Βελτίωση ροής πεζών Μείωση κυκλοφοριακής συμφόρησης Βελτίωση δημόσιων συγκοινωνιών Αύξηση θέσεων/χώρων στάθμευσης

• Επέκταση/ αναβάθμιση ποδηλατικής υποδομής • Βελτίωση οδικής υποδομή

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Η μεγάλη πρόκληση για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής, είναι η προσαρμογή της κινητικό­ τητας της πόλης σε ένα σύστημα διαμετακόμισης που να μειώνει την ανάγκη για ιδιωτικό αυτοκίνητο, παρέχοντας ασφαλή, βολική, συνδεδεμένη με προσιτές επιλογές μετακίνησης: • Ένα σύνολο προσιτές επιλογές μετακίνησης χωρίς το υψηλό κόστος της ιδιοκτησίας αυτοκινήτου.

• Μια αυτοχρηματοδοτούμενη δημόσια συγκοινωνία που ενώνει τους ανθρώπους με τις θέσεις εργασίας • Ασφαλέστερες, πιο ζωντανές διαδρομές με εξάλειψη των τρο­ χαίων ατυχημάτων • Ενσωμάτωση της αυτόματης οδήγησης οχημάτων στο οδικό σχεδιασμό. Το πρώτο βήμα προς την ενίσχυση της κινητικότητας είναι να επικε­ ντρωθεί στην επέκταση της παραδοσιακής δημόσιας συγκοινωνίας. Υπάρχει άλλος τρόπος μεταφοράς που μπορεί να μεταφέρει πολλούς ανθρώπους, αποτελεσματικά και οικονομικά, μέσα σε ένα πυκνό αστι­ κό περιβάλλον; Πως θα μπορούσε να διασφαλιστεί χρηματοδότηση για ένα ηλεκτρικό Τραμ; Το επόμενο βήμα είναι να δημιουργηθούν γειτονιές πιο φιλικές στο ποδήλατο και τους πεζούς από τις περιοχές στο κέντρο της πόλης, που να συνδέου τους ανθρώπους με τις θέσεις της εργασίας τους και τις βασικές καθημερινές τους ανάγκες μέσα από το περπάτημα ή την ποδηλασία. Στο σύνολό τους, οι βελτιώσεις των επεκτάσεων στα μέσα διαμετακόμισης, της πεζοπορίας και της ποδηλασίας πρέπει να επι­ τρέπουν σχεδόν σε όλους τους κατοίκους της πόλης, να καλύψουν τις καθημερινές τους ανάγκες μετακίνησης χωρίς αυτοκίνητο. Το τρίτο κρίσιμο βήμα είναι να βοηθηθούν τα νοικοκυριά που μετακι­ νούνται περιστασιακά με αυτοκίνητο, να εξαλείψουν την ανάγκη ιδιο­ κτησίας ενός αυτοκινήτου. Μια νέα γενιά οδικών υπηρεσιών καθιστά δυνατή για να εξυπηρετήσει αυτές τις μετακινήσεις με πολύ χαμηλότε­ ρο κόστος από ό,τι τα ιδιόκτητα αυτοκίνητα σήμερα, χωρίς την προ­ σθήκη περισσότερων οχημάτων στους δρόμους της πόλης, μέσω τι­ μολόγησης που ενθαρρύνει την ανταλλαγή. Οι υπηρεσίες αυτές είναι έτοιμες να γίνουν εύκολες και προσιτές με την προοπτική της τεχνολο­ γίας των αυτοκινούμενων οχημάτων. Τα αυτοκινούμενα οχήματα προβλέπονται ευρέως διαθέσιμα (7% του συνόλου της μετακίνησης) και αποδεδειγμένα ασφαλέστερα από τους σύγχρονους οδηγούς, τα επόμενα 15 χρόνια. Η ικανότητά τους να λει­ τουργούν ως στόλοι ή ως κοινόχρηστες υπηρεσίες θα μπορούσαν να επιτρέψουν στις πόλεις να ανακαταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του χώρου των δρόμων που διατίθενται σήμερα σε χώρους στάθμευ­ σης και να επαναπροσδιορίσουν αυτό το χώρο για ποδηλατοδρό­ μους, ευρύτερα πεζοδρόμια, υπηρεσίες διαμετακόμισης κλπ, καθιστώ109

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

I - 1 ■ ·· *— Λ Λ ·

/ /> 5/

·· · Μ · ,

^^1 · · ······ \ I

Ον

νν α

Γ ( Γ . __3 * ·../

ΓΡΑΜ

ΚΟ ΠΑΡΚΟ Ρ. ΦΕΡΑΙΟΥ

6 Ϊ3 Μ 3 Κ 0 5 Α ^ Η ϋ β ^ 5 (1 9 9 6 ) 110

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

ντας άνετη τη ζωή στην πόλη χωρίς την ιδιοκτησία αυτοκινήτου. Ένα άλλο σύνολο οφελειών θα προέλθουν από την υιοθέτηση καινο­ τομιών για τις εμπορευματικές μεταφορές. Στους σύγχρονους σχεδιασμούς (Βλ. ^ Ε Α ,, Τ ο ^ η ίο 2019) μπορούν ολόκληρες γειτονιές να ε­ ξυπηρετούνται με υπόγειες σήραγγες και αυτοματισμούς για τις εμπο­ ρικές παραδόσεις σε κοινόχρηστα κτήρια και αποθήκες (ήυβ Ιθ9Ϊ3ΐίθ3). Ψηφιακά εργαλεία διαχείρισης κυκλοφορίας σε πραγματικό χρόνο, συνδυαστικά με τιμολογιακή πολιτική, που να ενθαρρύνει την κινητι­ κότητα με μέσα διαμετακόμισης, την πεζοπορία, την ποδηλασία και τις κοινόχρηστες μετακινήσεις, αναμένεται να αλλάξουν την σημερινή κα­ τάσταση των δρόμων τα επόμενα χρόνια.

Γ ΡΑ Μ Μ Μ ΙΚ Ο Π ΑΡΚΟ Ρ. Φ Ε ΡΑ ΙΟ Υ Οΐθηα^οδ ΑκΗΐΐ6Ή$ 1996 (Α' Βραβείο Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού)

ΛΩΡΙΔΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΛΕΩΦΟΡΩΝ. Οι ευρωπαϊκές οδικές αρτηρίες σχεδιάζονται σήμερα με ένα τρόπο που επιβάλει στους οδηγούς να ταξιδεύουν πιο αργά και με προσοχή, αφήνοντας περισσότερο χώρο για πιο βιώσιμους τρόπους μετακίνη­ σης. Με την ευρεία υιοθέτηση ηλεκτρικών αυτοκινούμενων οχημάτων, οι δρόμοι με στενές λωρίδες θα γίνουν ακόμη πιο ασφαλείς (τα αυτοκατευθυνόμενα οχήματα είναι πιο αξιόπιστοι οδηγοί από τους ανθρώ­ πους), καθώς μπορούν να προγραμματιστούν να παραμένουν εντός των ορίων μιας λωρίδας. Εφαρμόζοντας αυτή την προσέγγιση θα ήταν δυνατό να μειωθούν με ασφάλεια οι λωρίδες κυκλοφορίας στις λεωφό­ ρους από 3,5 μέτρα στα 3,2 μέτρα. ΜΕΙΩΣΗ ΛΩΡΙΔΩΝ ΟΧΗΜΑΤΩΝ. Στη συνέχεια, είναι δυνατό να ανακτήσουμε χώρο μειώνοντας τον α­ ριθμό των λωρίδων που διατίθενται για τη κυκλοφορία ΙΧ οχημάτων. Ο σχεδιασμός αυτός επιτυγχάνεται με μειώσεις στις μετακινήσεις ιδιω­ τικών οχημάτων που θα προέκυπταν από τις επεκτάσεις της δημόσιας διαμετακόμισης, τη βελτιωμένη υποδομή ποδηλασίας και τις νέες δυ­ νατότητες κινητικότητας, όπως οι υπηρεσίες ποδηλατοδρόμων κλπ. Ένα συντονισμένο σύστημα κινητικότητας που δρομολογεί ως οδη­ γούς αυτοκινούμενα οχήματα γύρω από περιοχές βαριάς κυκλοφορί­ ας, θα υποστήριζε επίσης αυτή τη μετατόπιση του σχεδιασμού. ΚΟΙΝΗ ΧΡΗΣΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΕ ΛΩΡΙΔΕΣ Τέλος, στους σύγχρονους σχεδιασμούς ενθαρρύνεται η κοινή χρήση των δικαιωμάτων της πρόσβασης σε λωρίδες μέσων διαμετακόμισης (όπως ελαφρά σιδηροδρομικά οχήματα) των αυτοκινούμενων οχημά­ των, που αναμένονται σε μεγάλους αριθμούς. Αν και η κοινή χρήση λωρίδων σήμερα συνήθως έχει ως αποτέλεσμα βραδύτερους χρόνους διέλευσης, επειδή τα αυτοκίνητα ταξιδεύουν με μεταβλητές ταχύτητες και ενδέχεται να εισέλθουν σε συγκρούσεις, τα νέα σχέδια μελετούν τις δυνατότητες αυτοκατευθυνόμενων οχημάτων, για να μοιραστούν το δικαίωμα διαδρομής χωρίς να παρεμποδίζουν την αποτελεσματικότητα της διαμετακόμισης. Αυτή η προσέγγιση θα καταστεί εφικτή, διότι τα αυτοκατευθυνόμενα αυτοκίνητα θα μπορού­ σαν να προγραμματιστούν να ταξιδεύουν με την ίδια σταθερή ταχύτη111

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

Ε Ν Ο Τ Η Τ Α Μ Ε Χ Α Ρ Α Κ Τ Η Ρ Α Γ Ε ΙΤ Ο Ν ΙΚ Ε

......... .... ---- -- """----^ _____ ’■------- --'----- — ^ — -------

112

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

τα όπως ένα όχημα δημόσιων μεταφορών και να παραμένουν σε μια στενή λωρίδα. Αυτές οι δυνατότητες θα υποστηρίξουν την προ­ τεραιότητα της δημόσιας διαμετακόμισης και θα διατηρήσουν την ομαλή ροή της υπηρεσίας, ενώ παράλληλα θα ελευθερώσουν επι­ πλέον χώρο για τους πεζούς. ΕΥΕΛΙΚΤΕΣ ΖΩΝΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ Πλάτος 3 μέτρων αρκεί για τις ευέλικτες ζώνες υποστήριξης εμπορι­ κών μεταφορών. Καθώς η μετεπιβίβαση αυξομειώνεται με βάση την ώρα της ημέρας, οι χώροι αυτοί θα μπορούσαν να επαναπρογραμματιστούν ξεχωριστά, ως επέκταση των πεζοδρομίων για άλλες χρήσεις. Όταν ένας χώρος είναι ανοικτός για πεζούς, χαρακτηρίζε­ ται σαφώς ως μη διαθέσιμος για οχήματα, μέσω ψηφιακής σήμαν­ σης, φωτισμού και κινητών αστικών επίπλων που διατάσσονται σε φυσικά φράγματα. Ευέλικτοι χώροι εφοδιασμού ανοιχτοί για παράδειγμα αργά το βρά­ δυ στα οχήματα μεταφορών, θα μπορούσαν να αυξήσουν τα πεζο­ δρόμια έως και 118% όταν αυτοί διατίθενται στους πεζούς. ΨΗΦΙΑΚΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ Ένα ευφυές σύστημα μεταφορών που μπορεί να αναπτυχθεί στο πλαίσιο του σχεδίου θα περιλαμβάνει παρακολούθηση της κυκλο­ φορίας σε πραγματικό χρόνο και οδική παρακολούθηση των καιρι­ κών συνθηκών. ένα κέντρο διαχείρισης και λειτουργιών πολυτροπικών συστημάτων μεταφοράς · και μια ολοκληρωμένη λειτουργία της κυκλοφορίας και το σύστημα διαχείρισης ασφάλειας και έκτακτης ανάγκης.

113

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις. Λ : Π ύλη Παραλίου & Π ύ λη Κ ίν τρ ο υ

Ο ΓΗΜ/ι Πκριφ κρααηό Α ·λ ΐ ) η » Κέντρο Ο Π ύ λη Τ ι λ ι φ ι ρ υ Ε: Π ύλη Μ

* Τονν*Α

ί : Α νατολική ΠύΑ/ι · Γορέτοα Ο: Χ ημ ιρινό κέντρο - Μ η μ Τρ ο νκ ν Η: Νέο Δ*Η*ητ\ιο6 % Εμκορυιό Μ ν ίρ ο · Ι ιρ σ τ6«< 6 θ Γβχροου*· I: Π ρ όο οτη Π ό λ Α · Κ ατοικία

I: Νέο< ( λ φ ατικός Ιτατθ^ος κ Ν φ »6 α Τ η ν ο λ ο γ κ κ

5.5 ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ Η αργοναυτική εκστρατεία και η Αργώ είναι μια παγκόσμια γνωστή ιστορία για την περιοχή μας, που ως θαλασσινή πόλη με μοναδικό ανεμολογικό κλίμα και θάλασσα, ανέπτυξε τη ναυσιπλοΐα από τους αρχαίους χρόνους με εξερευνήσεις σε μεγάλες αποστάσεις που γέννησαν μύθους ζωντανούς μέχρι και σήμερα.

Τι θέλουμε να αλλάξουμε Μέχρι σήμερα η πόλη δεν έχει καταφέρει να αξιοποιήσει αυτή την τεράστια δύναμη ακτινοβολίας, παρά τη προσπάθεια αναβίωσης του μύθου με την ανακατασκευή της "Αργώ", το πειραματικό ταξίδι, τους διαγωνισμούς για το μουσείο της Αργούς και κάποιες αποσπασματικές προσπάθειες του ιδιωτικού τομέα, για τη σύνδεση του μύθου με σύγχρονες εναλλακτικές θαλάσσιες δραστηριότητες κλπ.

Που θέλουμε να είμαστε Θέλουμε μια πόλη χρωματισμένη στα χρώματα της θάλασσας και του μύθου των Αργοναυτών. Ένα θαλάσσιο πολεοδομικό κέντρο στη Μεσόγει­ ο που να γίνει γνωστό σε όλο τον κόσμο, συνδέοντας το μύθο με σύγχρονες υποδομές και τη μοναδικότητα της φύσης. Ποιότητα ζωής, δραστη­ ριότητες, χρώμα, αναγνωσιμότητα και τουρισμό, που να έλκουν ανθρώπους και επιχειρήσεις, όχι μόνο να μας επισκεφτούν αλλά να μείνουν και να αναπτυχθούν στην πόλη μας, μέσα από:

• Ολιστική θεματική Διαδικασία Σχεδιασμού • Ανάδειξη του υγρού στοιχείου • Ενίσχυση των πολιτιστικών θεμάτων

114

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Το λιμάνι ΡοΛ ίουϊδ στο νησί του Μαυρίκιου Ρο^ 1ουί5 είναι μια πόλη λιμάνι με πληθυσμό 149.194 κατ (2015) στο νησί του Μαυρίκιου στον ινδικό ωκεανό, 1200 ν.μ. από τη νοτιοανατολική ακτή της αφρικανικής ηπείρου. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι 11.693$. Η οικονομία της πόλης βασίζεται κυρίως στο χρηματοπι­ στωτικό της κέντρο, τις λιμενικές εγκαταστάσεις, τον τουρισμό και τον μεταποιητικό τομέα που περιλαμβάνει κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα , χημικά , πλαστικά και φαρμακευτικά προϊόντα . Το Ρο^ 1ουί5 φιλοξενεί τη μεγαλύτερη λιμενική εγκατάσταση στην περιοχή του Ινδικού Ωκεανού και ένα από τα μεγαλύτερα οικονομικά κέντρα της Αφρικής. Το έργο του ν^θηΐ ^^Νθβ^υΐ με τίτλο "οι 8 φάροι της 1ΚΤ" (ΤΗΕ 8 1Ι6ΗΤΗ0υ5Ε5 ΟΡ ΤΗΕ 1Ι6ΗΤ ΚΑΙ! ΤΚΑΝ5ΙΤ), " υποδεικνύει μια αστική ανάπτυξη σε ενιαία μορφολογία και σχήμα πετάλου. που μπορεί να ταυτοποιεί το Ρο^ 1ουί5 σε όλο τον κόσμο. Προκειμένου να ικανοποιηθούν οι μακροπρόθεσμοι αναπτυξιακοί στόχοι της πόλης, η πρό­ κληση βρίσκεται στην κατανομή της οδικής κυκλοφορίας που δημιουργείται με ένα νέο σύ­ στημα δημόσιων μεταφορών με τρένα ελαφριάς σιδηροδρομικής διαδρομής (!ΚΤ) ή το γρή­ γορο τραμ που είναι μια μορφή αστικής σιδηροδρομικής διαμετακόμισης παρόμοιο με ένα τραμ. Για το σκοπό αυτό έχουν κατασκευαστεί επτά σταθμοί διέλευσης, ο καθένας από τους οποίους βρίσκεται σε στρατηγική περιοχή του Ρο^ 1ουί5 στη περίμετρο του παραπάνω πε­ ριφερειακού. Στη θέση αυτών των σταθμών, 8 πύργοι που μοιάζουν με φάρους και περι­ λαμβάνουν δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους, οριοθετούν την αστική περιφέρεια. Αυτή η νέα ισχυρή ταυτότητα βελτιώνει την εικόνα της πόλης ως τόπο για επενδύσεις που συνδέ­ ονται με τις ροές των δημόσιων συγκοινωνιών, σε σχέση με το παλιό κέντρο της πόλης. Για την υψηλότερη δυνητικά αύξηση της αστικής πυκνότητας, σχεδιαστήκαν έντονες και ποικίλες δραστηριότητες για τους πύργους που είναι εγκατεστημένοι σε κάθε σταθμό !ΚΤ. Οι υβριδικοί πύργοι είναι ταυτόχρονα χώροι στάθμευσης, αστικές κατοικίες, καταστή­ ματα, γραφεία και κάνουν την πόλη πιο πυκνή στη περίμετρό της στα όρια των λόφων. Σε μια πόλη που προσπαθεί να διατηρήσει την οικονομική της βιωσιμότητα. Οι 8 φάροι πα­ ρουσιάζουν μεγάλες νέες εγκαταστάσεις στάθμευσης και αντιπροσωπεύουν σύμβολα καινοτομίας. Στην πραγματικότητα, χάρη σε αυτή τη παρέμβαση (ανάλογα με την εγγύτητα στους λόφους) η πόλη είναι ανοιχτή στην προκυμαία της. Το σχέδιο επιτρέπει την αποκέ­ ντρωση του επιχειρηματικού κέντρου και τη διάδοση των δραστηριοτήτων της κατά μήκος του !ΚΤ. Οι οικονομικές δυνάμεις όπως οι διεθνείς τράπεζες, οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, οι βασικές κυβερνητικές υπηρεσίες, ο ελεύθερος χρόνος και το εμπόριο διαθέτουν ένα τερά­ στιο περιθώριο επέκτασης. Ετσι, μεγιστοποιείται το οικονομικό δυναμικό της πόλης. Χάρη σε αυτό, η πόλη είναι σε θέση να αντεπεξέλθει στις αναπτυξιακές της ανάγκες για να έχει καλύτερη ποιότητα ζωής. "Οι 8 φάροι της !ΚΤ" είναι ένα φιλόδοξο έργο που δίνει στο Ρο^ 1ουί5 νέες δυνατότητες για μακροχρόνια επέκταση. Το Ρο^ 1ουί5 μπορεί να επαναβεβαιώσει τον κρίσιμο ρόλο του ως κοινωνικο-οικονομικό κεφάλαιο στα μάτια των Μαυρίκιων. Χάρη στον δακτύλιο !ΚΤ, η κυκλοφοριακή συμφόρηση θα ανακουφιστεί και η οδική κυκλοφορία θα εξαπλωθεί καλύτερα σε ολόκληρη την περιοχή. Αλλά πάνω απ 'όλα το έργο είναι καταλύτης που θα δυναμώσει τις πολιτιστικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες που ευνοούν τους πεζόδρομους. Θα δώσει επίσης στην πόλη την πρώην ζωντανή φύση της, χάρη σε μια υψηλή ποιότητα ζωής νΐηοθπΐ Οθίίθ^θυΐ 2004, ΤΗΕ 8 Ι_Ι0ΗΤΗ0υ5Ε5 ΟΡ ΤΗΕ ΕΙΟΗΤ ΚΑΙ! ΤΚΑΝ5ΙΤ, ΜΑ5ΤΕΚΡΕΑΝ, ήΉρ://νίηοθηΐ.θ3ΐΙθ63υΐ.οΓ§/ο6ΐθοΐ/040730_™3υπύυ5/ ™3υπύυ5/ρΓο]θεΐ5/υ5θΓ

115

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

116

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΥΓΡΟΥ ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ Ο μύθος μας είναι θαλασσινός. Θαλασσινή πρέπει να είναι και η φυ­ σιογνωμία της πόλης και τα σύμβολά της. Η αισθητική ποιότητα χώ­ ρων αναμεμιγμένων με το υγρό στοιχείο είναι αξεπέραστη και μεγάλη πρόκληση για όλες τις πόλεις του κόσμου που προσπαθούν με αστι­ κές αναπλάσεις να αξιοποιήσουν την ακμή της θάλασσας με τη στε­ ριά.

ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ Όλες οι παραπάνω επιλογές ζωντανεύουν όταν η πόλη αξιοποιήσει το νέο της σκηνικό, με ανάλογου επιπέδου δράσεις και ενδιαφέροντα. Μια πόλη που επενδύει στην ιστορία και τους μύθους της, επενδύει στον πολιτισμό και τους ανθρώπους της.

ΖΕΥΞΗ ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΒΟΛΟΥ - ΚΥΜΑΤΟΘΡΑΥΣΤΗ (Λ.Τ.Β. 1996) ΓΕΦΥΡΑ Ενοποιητικό στοιχείο 'τοπόσημο αλλά και πορεία" διαδρομή. Χαρακτηριστικό γνώρισμά της είναι το ότι συνδέει την παραλία με τον κυματοθραύστη (τοπική αρχιτεκτονική κληρονομιά), σ ’ ένα κομβικό της σημείο. Η θέση της γέφυρας μας οδήγησε σε μια σειρά από συνειρμούς που αφορούν τα πλοία (ιστία, ρέλια, ξάρτια...), οι οποίοι επηρέασαν σημαντικά την μορφολογία της Στόχος είναι η βίωση για πρώτη φορά ενός χώρου που προυπήρχε. μέσω της γέφυρας και η σήμανση των ναυτικών δραστηριοτήτων που αναπτύσονται στον κυματοθραύστη (αγκυροβόλιο κ.λπ.). Επίσης στόχος είναι περπατώντας κανείς στην γέφυρα, να έχει την αίσθηση πως ανεβαίνει σε πλοίο και ετοιμάζεται για ένα ταξίδι, το ταξίδι της επαναγνωριμίας με την πόλη. Σ ' αυτήν την αίσθηση πιστεύουμε πως συμβάλλουν οι επιλογές μας για μηχανισμούς αρματωσιάς με ελαστικότητα και κίνηση, εξαρτόριζες που δυναμώνουν τη κατασκευή απέναντι στο χρόνο και σήμανση με λευκά φώτα κορώνης που ενισχύουν το ρόλο της γέφυρας ως σημείο αναφοράς του ορίου ανάμεσα στη θάλασσα και τη στεριά. Οι επεμβάσεις μας θεωρούνατι πως πρέπει να έχουν την αίσθηση του κινητού δίπλα σ ' αυτό που αντέχει στον χρόνο.

ΟΛΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ (Καινοτομίες, κλίμακα, ολιστικός και συμμετοχικός σχεδιασμός) Για να ανακαλύψει η πόλη τα δυνατά μορφολογικά της στοιχεία που να τη χαρακτηρίσουν ως πόλη των Αργοναυτών δεν αρκεί ένα έργο, μια σύνθεση ή ένα θέμα σε κάποια γωνιά της πόλης. Απαιτείται αρχι­ τεκτονικός χαρακτηρισμός σε πολεοδομικό επίπεδο τόσο στον αστικό δημόσιο χώρο όσο και σε ιδιωτικές δομές. Κάποια αρχιτεκτονικά στοι­ χεία (πχ, πέτρινες δομές, δομές σε μορφή ιστίων, και εφελκυόμενες κατασκευές σε μορφή πανιών, μυθολογικές συνθέσεις, θαλασσινά στοιχεία κλπ), θα μπορούσαν να επαναλαμβάνονται σε διάφορες πα­ ρεμβάσεις σε όλες τις γειτονιές της πόλης, να μεγιστοποιούν το χαρα­ κτήρα της, να επισημαίνουν και να διηγούνται το μύθο. Η μοναδικότητα χτίζεται επάνω σε καινοτομίες και την κλίμακα. Είτε πρόκειται για αρχιτεκτονικό έργο, είτε για εικαστικό, οι καινοτομίες και η εικόνα θα προκαλέσουν την εστίαση στην περιοχή μας, της διε­ θνούς κοινότητας που γνωρίζει το μύθο μας. Η κλίμακα μπορεί να μετατρέψει ένα έργο σε μοναδικό ή να το καταστρέψει. Αυτό ισχύει και για όλους τους σχεδιασμούς της πόλης σε κάθε επίπεδο και εφό­ σον αναφερόμαστε σε ενιαίο θεματικό χαρακτήρα ο σχεδιασμός δεν μπορεί παρά να είναι ολιστικός και συμμετοχικός. Ολιστικός γιατί πρέπει να συνυπολογίζονται όλες οι παρεμβάσεις και λειτουργίες της πόλης, από άκρη σε άκρη, με όλα τα συστήματα που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Χρησιμοποιώντας ολιστική διαδικασία σχεδιασμού μέ­ σω της πρώιμης ανάλυσης των προβλημάτων και της αλληλεξάρτη­ σης τους με τα συστήματα της πόλης, πετυχαίνουμε αποτελέσματα υψηλής απόδοσης και χαμηλού κόστους. Ο συμμετοχικός σχεδιασμός συνδέει τους ανθρώπους, αρχιτέκτονες, καλλιτέχνες, προγραμ­ ματιστές, επιχειρήσεις κλπ. με το όραμα της πόλης, κάτω από μια ενιαία δυνατή φιλοσοφία και προσανατολισμό. Το ζητούμενο σήμερα είναι η σύνδεση της ανθεκτικότητα της πόλης στις παραπάνω προ­ κλήσεις. Αειφόρος σχεδιασμός, πράσινη αρχιτεκτονική, αντιπλημμυρικά έργα, καθαρή ενέργεια, καινοτομίες κλπ μπορούν να συνδεθούν με το μύθο της πόλης μας.

117

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ΟΪ9Μ3Κ05 Α^ΗΪίβ^5 1996 (Μ^8^β^ ΡΙαη Λιμένα Βόλου)

•

ί Κ· “

3'·* ι%

• -'

ψ*

*Α ι (0! ’

ΓV

.~ίΏΐι

·ίΐ

Γ'

;,

* *.

:·

# »/* ·^χο* _

' *V ι **

ι

? τ. ■

118

»- λ^ι Ι^^,Μ<| ·

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

ίθϊΐή ^ο^^5, στο Εδιμβούργο της Σκωτίας Η ανάπλαση της περιοχή ίθΐΐή ^ο^<5 είναι μια περιοχή βόρεια της πόλης του Εδιμβούργου, περίπου 144 εκτάρια γης (Περίπου ανάλογη της περιοχής της Νεάπολης στο Βόλο). Το πρόγραμμα ανάπλασης είναι το μεγαλύτερο που υποβλήθηκε ποτέ στη Σκωτία και είναι ο καμβάς 30 χρόνων ανάπτυξης στο Εδιμβούργο. Αναζωο­ γονείται ολόκληρη η περιοχή και επανασυνδέεται η προκυμαία με την πόλη του Εδιμβούργου. Εκτός από την περαιτέρω αναζωογόνηση της περιοχής της προκυμαίας, το έργο αυτό αναμένεται να πραγματοποιήσει τεράστια οικονομική συμβολή στο Εδιμβούργο και τη Σκωτία. Εννέα παραθαλάσσια χωριά, σχεδιάζονται μεμονωμένα ή σε ζευγάρια από μια σειρά αρχιτέκτονες σε διάστημα 30 ετών, με πρόβλεψη 15.200 νέων κατοικιών (3.800 προσιτές κατοικίες), 11.600 άμεσες θέσεις εργασίας στο Εδιμβούργο, 10.100 άμεσες θέσεις εργασίας κατά την περίοδο ανάπτυξης των 30 ετών, 35 εκτάρια νέων ανοιχτών και δημόσιων χώρων, δημόσιων πεζόδρομων και σχεδόν 3 χλμ παράκτιας παραλίας για δημόσια χρήση. Περιλαμβάνεται πρόβλεψη για κρουαζιερόπλοια, πολεμικά σκάφη και σκά­ φη αναψυχής που να αντικατοπτρίζουν τις ανάγκες του Εδιμβούργου ως μια σύγχρονη, παραθαλάσσια πόλη. Σύμφωνα με τους εμπλεκόμενους, το η^^5ΐθ^ ρΐθπ αποτελεί μέρος μιας συ­ νεχιζόμενης διαδικασίας που συμμετέχουν οι πολίτες και που σχηματίζει τη μελλοντική μορφή όλης της ανάπτυξης. Η διαδικασία αυτή επιτρέπει προ­ σεκτική σκέψη για το σχηματισμό των δρόμων, των χώρων και των κτιρίων. Αυτό εξασφαλίζει τη δημιουργία μια μικτής και ισορροπημένης κοινωνίας.

Πηγή: ήΉρ://ΜΜΜ.θάΐηΒυφή3^ήΐΐθ^υ^χο.υ</Ιθΐΐή-άο^5-™35ΐθφΐ3η 119

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

5.6 ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ Η πρόκληση αφορά την εξωστρέφεια της πόλης και την αξιοποίηση διεθνών συνδέσεων προς όφελος της μελλοντικής ανάπτυξης. Το πλαίσιο διερευνάται στο σχέδιο της ανθεκτικότητας. Διεθνείς οργανισμοί, θεσμικοί επενδυτές, διεθνείς εταιρείες, αγορές Κθ3ΐ Εδίαίθ, κλπ που επενδύ­ ουν σε διεθνή έργα ανάπτυξης, μπορούν να αξιοποιηθούν προς όφελος της περιοχής μας, αν έχουμε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο στο τι ακρι­ βώς χρειάζεται η πόλη μας, τι είναι διατεθειμένη να παραχωρήσει και τι να διεκδικήσει. Το σχέδιο της ανθεκτικότητας θέτει αυτές τις προτεραιό­ τητες.

Τι θέλουμε να αλλάξουμε Σήμερα ο Βόλος χαρακτηρίζεται από μια εσωστρέφεια σχετικά με θέματα ανάπτυξης και ανταγωνισμού στο διεθνές περιβάλλον. Μια καχύποπτη στάση σε κάθε τι νέο που μπορεί να διαταράξει μια "ακαθόριστη κανονικότητα", που όμως έχει οδηγήσει την ανεργία στο 40+ %, τη φυγή των νέων στο εξωτερικό, την αποβιομηχάνιση κλπ.

Που θέλουμε να είμαστε Θέλουμε μια σύγχρονη πόλη συνδεδεμένη με τις πολιτισμικές, τις τεχνολογικές, τις οικονομικές εξελίξεις σε όλο τον κόσμο. Μια ζωντανή και "έξυπνη" πόλη που να εξισορροπεί τις τεχνολογικές εξελίξεις, με την ποιότητα της ζωής και το περιβάλλον. Μια νέα πόλη του κόσμου. Μια παγκόσμια πόλη μέσα από:

• • • • •

Αύξηση του τουρισμού Ενίσχυση των εσόδων του Δήμου Προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας Προώθηση καινοτομίας & επιχειρηματικότητας

• Ενίσχυση εμπορικής δραστηριότητας.

0

Θ

ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΗΜΕΡΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ 4ης ή 5ης ΓΕΝΙΑΣ Μετά από 50 χρόνια πτώσης στη βιομηχανική παραγωγή, η εξέλιξη των αυτοματοποιημένων τεχνολογιών κατασκευής και σχεδίασης, δημιουργεί ένα νέο τομέα μικροπαραγωγών που επιτρέπει σε μια νέα μορφή βιομηχανικοποίησης να αναμειγνύεται στις πόλεις μας! Μια οριζόντια διασυνδεδεμένη ανάπτυξη της Βιοτεχνίας!

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΕΙΣ (Εμπόριο, η εξάρτηση από εξωτερική βοήθεια, προσφυγικό, τουρισμός)

ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΧΡΕΟΣ • Τα αποθέματα εξωτερικού χρέους, συνολικά (^0^, τρέχον υ5 $) • Τα αποθέματα εξωτερικού χρέους, βραχυπρόθεσμα (^0^, τρέχον υ5 $)

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

• Τα αποθέματα εξωτερικού χρέους, μακροπρόθεσμα (^0^, τρέχον υ5 $)

Οι δείκτες μιας πόλης για την οικονομία, το τοπικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ (ακαθάριστο εγχώριο προϊόν), την εκπαίδευση, την υγεία, την απασχόληση, τον πληθυσμό κλπ συμβάλλουν στην καταγραφή της ποιότητας ζωής των ανθρώπων και παρέχουν ένα πολυδιάστατο πορτρέτο της προόδου των κοινωνιών. Αυτά τα δεδομένα αποτυ­ πώνουν τη σχέση της πόλης με πολλούς από τους στόχους της Αει­ φόρου Ανάπτυξης του ΟΗΕ, όπως το στόχο 3 για την υγεία, το στό­ χο 4 για την εκπαίδευση, το στόχο 5 για την ισότητα των φύλων, το στόχο 6 για τα ύδατα και την αποχέτευση και το στόχο 8 για την αξι­ οπρεπή εργασία και την οικονομική ανάπτυξη. Μια πόλη που επιθυ­ μεί την ανάπτυξη οφείλει να καταγράφει να αποτυπώνει και να εξε­ λίσσει αυτούς του δείκτες.

• Τα αποθέματα εξωτερικού χρέους, δημόσια και εγγυημένα από το δημόσιο (ΡΡ^) (^0^, τρέχον υ5 $) • Τα αποθέματα εξωτερικού χρέους, τα ιδιωτικά μη εγγυημένα (ΡΝΟ) (^0^, τρέχον υ5 $) • Συνολική εξυπηρέτηση του χρέους (% των εξαγωγών αγαθών, υπηρεσιών και πρωτογε­ νών εισοδημάτων) ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ • Εμπόριο εμπορευμάτων (% του ΑΕΠ) • Δείκτης όρων εμπορίου (2000 = 100) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΡΟΕΣ • Οι άμεσες ξένες επενδύσεις, οι καθαρές εισροές (ΒοΡ, τρέχον υ5 $)

ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΤΥΠΑ

• Προσωπικά εμβάσματα, έλαβε (τρέχον υ5 $)

Τα διεθνή πρότυπα όπως και τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, έχουν θετική επίδραση στην καινοτομία, αλλά η αποτελεσματική διάδοση νέων τεχνικών γνώσεων μέσω προτύπων είναι καθοριστική και ανα­ γκαία προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη. (Μ ^ I)

•Ίδια κεφάλαια χαρτοφυλακίου, καθαρές εισροές (ΒοΡ, τρέχον υ5 $) ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ • Καθαρή επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια και επίσημη βοήθεια που λήφθηκε (τρέχουσα υ5 $)

ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ, ΣΥΝΕΧΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ & ΒΠΑΙΝ ^Κ Α IΝ

• 'Ελαβε καθαρή επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια (τρέχουσα υ5 $)

Σε πρόσφατη διεθνή έρευνα (5η σε σειρά) που διεξήγαγε η ^ Α Ρ ΡθορΙθ δοΙυίίοηδ στη γενιά των νέων απόδημων Ελλήνων (γενιά του Β ^ ίη ^^^^η), με σκοπό να διερευνήσει τους λόγους για τους ο­ ποίους παρατηρείται στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο της "μετανάστευσης ανθρώπινου κεφαλαίου” , η καινοτομία και η συ­ νεχή εκπαίδευση καταγράφονται στους παράγονταις που θα συντε­ λούσαν, στην επιστροφή των ατόμων αυτών. (Χρ. Ιωάννου, Διευθυ­ ντής Τομέα Απασχόλησης και Αγοράς Εργασίας, ΣΕΒ, Συνέδριο της ^ Α Ρ ΡθορΙθ δοΙυίίοηδ Ή υ η ο η ^^ρ^ί^I δ υ η η ίί”),

• Καθαρή ΕΑΒ έλαβε (% του ΑΕΕ) ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ • Ο πληθυσμός των προσφύγων κατά χώρα ή έδαφος ασύλου • Ο πληθυσμός των προσφύγων ανά χώρα ή έδαφος προέλευσης ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ • Διεθνής τουρισμός, έσοδα (% των συνολικών εξαγωγών)

Βέβαια η διαφθορά και η έλλειψη αξιοκρατίας αποτρέπουν σε ποσο­ στό 45%, την προοπτική επιστροφής στην Ελλάδα

• Διεθνής τουρισμός, δαπάνες (% των συνολικών εισαγωγών)

Το ζήτημα έχει ιδιαίτερη σημασία για το τόπο μας, καθώς ο πληθυ­ σμός μας γερνάει γρηγορότερα από ότι ανανεώνεται και δεν υπάρ­ χουν περιθώρια φυγής άλλων νέων Βολιωτών από την πόλη. Ενώ η τεχνολογία μπορεί να καλύψει μέρος αυτού του κενού, οι εργοδότες ενδέχεται να αντιμετωπίσουν αυξανόμενες ελλείψεις δεξιοτήτων και γρήγορα αυξανόμενο εργατικό κόστος που μπορεί να απειλήσει την οικονομική βάση της πόλης.

• Καθαρή μετανάστευση

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ

ήΗ:ρ://ύ3ΐ3ΐορκ5.ΜοΗύ63ηΙ<.ο^/ΜοΗύ-ύθνθΙορ™θηΐ-ίηύκ3ΐο^/ΐήθ™θ5/§Ιο63ΐΝηΙ<5.ήΐ™ΐ

121

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

Το δίπολο Βόλος - Λάρισα, Θεσσαλία - Ελλάδα ^ V

**/ */ \

Το σενάριο του Βόρειου Άξονα (Πρόταση). Σωτήριος Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης ΠΜΣ - Αστικές Αναπλάσεις Αστική Ανάπτυξη και Αγορά Ακινήτων

Ανθεκτικές πόλεις & Βιώσιμη Ανάπτυξη Βόλος, Θεσσαλία - Ελλάδα

Ιανουάριος 2019

Κλ. 1:250.000 Ανάλυση: Σωτήρης Γιαμάκος, Αρχιτέκτων 122

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

Περιφερειακή στρατηγική για μια βιώσιμη ανάπτυξη ή Η ρ 5 ://^ 5 5 υ υ ■ ^ ο η /6 9 1 2 2 8 /ϋ ο ^ 5 /£ ^ ^ η ^ ^ 0 5 _______________________ 1 Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης ΠΜΣ - Αστικές Αναπλάσεις, Αστική Ανάπτυξη και Αγορά Ακινήτων

Ανθεκτικές πόλεις & Βιώσιμη Ανάπτυξη Καθηγητές: Δρ. Άσπα Γοσποδίνη, Αρχιτέκτων (Διευθύντρια Προγράμματος) & Δρ. Μαρία Μαρκάτου, Μηχανικός-Οικονομολόγος

Το δίπολο Βόλος - Λάρισα Θεσσαλία - Ελλάδα Το σενάριο του Βόρειου Άξονα (Πρόταση) Ανάλυση: Σωτήρης Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

—

’-V

Στο σ χ έδιο έχ ει π ρ ο σ τεθ εί μ ε γ ε ω α ν α φ ο ρ ά η π ρ ότ α σ ή μα ς (Γ ια μάκ ο ς 20 1 8 ), για α ν άπ λ α σ η του δυτικού μ ε τ ώ π ο υ της π όλ η ς του Β όλου , την επ έκτα σ η στην ε ν δ ο χ ώρ α του λ ιμα ν ιο ύ κλπ. Με β άσ η την ανάλυσ η του δίπ ολο υ και την επίδρα σ η π ο υ φαίνεται π ω ς μπ ο ρ ε ί να έχει στη π όλ η , τη με λ έτ η του 5 Ρ , α λ λ ά και τη π ερ ίπ τω σ η της ϋβ ίβ η δ β στο Παρίσι, π ρ ο τείν ο υ με μια ν έα κεντρικότητα στην είσ οδο του π ε ρ ιφ ε­ ρεια κού, μ ε χ ρ ήσ εις π ο υ α κ όμα δεν υ π άρ χ ο υ ν και ο ύτ ε πρ όκ ειτα ι να υ π άρ ξ ο υ ν , αν π όλ η δεν υ περβ εί τα σ η με ρ ιν ά της "όρ ια ". Προτείνονται α κ όμα ο π ε ρ ιο ρ ισ μός τω ν ε μπ ο ρ ι κ ών τρ έν ω ν γ ύ ρ ο α π ό τη Β ιομη χα νικ ή π ε ρ ιο χ ή (π ο υ στη π ρ ότα σ η μα ς έχ ει ενοποιηθεί μ ε το λ ιμάν ι), σε υ φ ισ τ άμε ν η υ π ο δ ο μή γ ρ α μ μ ώ ν (κόκκινη γ ρ α μ μ ή ) και μ ε κεντρικό σ τ α θ μό ανατολικά της Χ αλυβουργίας (βλ. 1 0 π ε ρ ιφ ερ εια κ ό επίκεντρο) α λ λ ά και γ ρ α μ μ ή ηλεκτροκίνητου π ε ρ ιφ ερ εια κ ο ύ Τ ρ α μ επ ίσ η ς στην υ φ ισ τ άμε ν η σ ιδ η ρ ο δ ρ ο μικ ή υ π ο δ ο μή της π όλ η ς (πορτοκαλί γ ρ α μ μ ή ) . Τα ε ρ ω τ ήμα τ α π ο υ αναδεικνύονται α π ό την αντιπα ρα βολή τω ν δ ύ ο τ όπ ω ν σ ε κλίμακα 1 :5 0 .0 0 0 είναι: 1. Θ α μπ ο ρ ο ύσ ε ο Β όλ ο ς να έχ ει μια ΕιπόβΓ Ο θάβισ ; Να έχει εκ θεσ ια κό κέντρο; Να έχει έν α δ ια κεκ ριμέν ο ο ικ ο ν ο μικ ό κέντρο; Θ α μπ ο ρ ο ύσ ε να φ ύγ ε ι το λ ιμάν ι; Θα μπ ο ρ ο ύσ ε να είναι σ τ α θ μός κρ ουα ζιερόπ λοιω ν π ε ρ ισ σ ότε ρ ο α π ό σ ήμε ρ α ; Θ α είχε π ερ ισ σ ότερ ο υ ς φοιτη τές; Θα π ρ ο σ έλ κ υ ε διεθνείς επ ιχειρ ήσ εις; 2 . Τι θα σ ήμα ιν ε για τη π όλ η αν οι τέσ σ ερεις π ρ ο β λ ήτ ε ς στη Β όρ εια οικιστική λιμεν ο λ εκ άν η τη ς π α ρ α π ά­ ν ω π ρ ότ α σ η ς α κο λου θούσα ν τις χ ρ ήσ εις τω ν π ρ ο β λ η τ ών του 5 Ρ σχηματίζοντας έν α ισ χ υ ρ ό επίκεντρο π ο λ ιτ ισ μο ύ στη θάλ α σ σ α και αν η κεντρική π ρ ο β λ ήτα του Β όλ ο υ α κο λου θ ούσ ε το Ρ ίβ τ39 ό π ω ς σ χεδιάσ τη κ ε α π ό τη π α ρ α π άν ω ο μ ά δ α το 19 92; Τι θα σ υ μβ ε ί στη Λ άρισα ;

Πανεπιστήμιο Θ εσ σαλίας Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας 8ι Περιφερειακής Ανάπτυξης ΠΜΣ - Αστικές Αναπλάσεις Αστική Ανάπτυξη και Αγορά Ακινήτων

Ανθεκτικές πόλεις & Βιώσιμη Ανάπτυξη

Βόλος, Θεσσαλία - Ελλάδα

Ιανουάριος 2019

Κλ. 1:50.000 Ανάλυση: Σωτήρης Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

123

- _ _ Ιανουάριος2019

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

124

Σ. Γιαμάκος, Αρχιτέκτων

125

"Βόλος 2050": Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές Αναπλάσεις.

ΜΜΜ.§Ϊ3η3<05Χ0η

358