Vertical & Roof gargen

i love garden volume 4

VERTICAL & ROOF GARDEN

สวนแนวตัง้ & สวนหลังคา ไอเดียดีทเี่ หมาะสำหรับคนพืน้ ทีน่ อ้ ย

i love garden volume 4 vertical & roof garden รศ.พาสิน ี สุนากร & ทิพาพรรณ ศิรเิ วชฎารักษ์

395.-

{vertical & roof garden} isbn 978-974-289-324-8

Cover V&R Garden.indd 1

9/25/11 11:19:29 AM

001-011 intro (sub4) OK 6-Sep-201 1

9/12/11 4:29:25 PM

VERTICAL & ROOF GARDEN

001-011 intro (sub4) OK 6-Sep-202 2

9/12/11 4:29:32 PM

001-011 intro (sub4) OK 6-Sep-203 3

9/12/11 4:29:36 PM

สถานที ่ : Cape Nidhra Hotel Hua Hin

001-011 intro (sub4) OK 6-Sep-204 4

9/12/11 4:29:42 PM

. PREFACE .

ระหว่างถ่ายภาพสวนเพื่อลงหนังสือ “Small Garden” เล่มแรกในชุด I Love Garden เมื่อ สองปีที่ผ่านมา ได้เห็นภาพหลายสวนใช้พื้นที่ระนาบทางตั้งมาจัดสวนร่วมกับการจัดสวน บนระเบียงหรือดาดฟ้า ซึ่งในที่นี้ขอรวมเรียกว่า “สวนหลังคา” ทำให้มองเห็นเทรนด์สวน สำหรับคนพื้นที่น้อยได้เด่นชัดขึ้น ประกอบกับมีผู้อ่านหลายท่านถามถึงรูปแบบและวิธี การทำสวนแนวตั้งและสวนหลังคากันเข้ามามาก เพราะเป็นแนวทางหนึ่งสำหรับคนเมือง ที่อยู่อาศัยในพื้นที่จำกัด สามารถนำพื้นที่ว่างบนผนังและหลังคามาสร้างสรรค์เป็นสวนสวย ให้ใช้ประโยชน์ได้อย่างเต็มที่ “Vertical & Roof Garden” เล่มนีจ้ งึ เกิดขึน้ เพือ่ เป็นแนวทางสำหรับผูส้ นใจได้เห็นตัวอย่าง สวนสวย และไอเดียต่าง ๆ ของการจัดสวนบนผนังและหลังคา ผ่านการสัมภาษณ์พูดคุยกับ ผู้มีประสบการณ์ ทั้งเจ้าของบ้านและนักจัดสวน ซึ่งบางหลังเจ้าของบ้านได้ลงมือทำเอง จนเห็นผลงานมาระยะหนึ่งแล้ว นั่นย่อมแสดงให้เห็นว่า การจัดสวนนั้นไม่ได้ยากอย่างที่คิด รวมทั้งผู้รู้เหล่านี้ยังบอกเล่าถึงข้อดีและข้อจำกัดของการจัดสวนทั้งสองรูปแบบให้ผู้อ่าน ได้นำไปปรับใช้กับสวนของตนเองต่อไป ท้ายเล่มยังได้รับเกียรติจาก รองศาสตราจารย์พาสินี สุนากร อาจารย์ผู้ทรงคุณวุฒิจาก คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ผูท้ ำโครงการวิจยั เกีย่ วกับผนังสีเขียว และแผ่นปลูกพืชบนหลังคา มาให้ความรู้ในเรื่อง “Secret of Vertical & Roof Garden” ใครสงสัยใคร่รู้เกี่ยวกับวิธีการจัดสวนบนผนังและหลังคา ลองพลิกไปอ่านกันได้ค่ะ... นอกจากเนื้อหาที่น่าสนใจ ในเล่มยังเต็มเปี่ยมไปด้วยภาพสวนสวยในเมืองไทยและ ต่ า งประเทศที่ ส ามารถนำไอเดี ย มาปรั บ ใช้ ไ ด้ ก ั บ บ้ า นเรา “Vertical & Roof Garden” จึงเป็นแนวทางการจัดสวนที่เหมาะกับคนเมืองและคนพื้นที่น้อยที่พยายามคิดค้นวิธีเอาชนะ ข้อจำกัดต่างๆของพื้นที่ได้อย่างลงตัว อีกทั้งยังเป็นการสร้างสรรค์และดึงธรรมชาติเข้ามาใช้ ในเมือง ช่วยลดมลพิษและคลายร้อนให้โลกใบนี้ได้อย่างดียิ่ง สำนักพิมพ์บ้านและสวน

001-011 intro (sub4) OK 6-Sep-205 5

9/12/11 4:29:47 PM

.

CONTENTS

.

VERTICAL & ROOF GARDEN

Colors of Life ในสวนสี : คุ ณ สุ วิ ท ย์ เอื้ อ ศั ก ดิ์ ชั ย -12-

A Curtain of Green ในม่ า นไม้ : คุ ณ สมพล เบญจสว่ า งจิ ต ต์ -24-

Invisible Building สวนซ่ อ นตึ ก : คุ ณ ขั ต ติ รั ต น์ เชิ ด สถิ ร กุ ล -36-

Charming Garden เสน่ ห์ ใ นสวน : คุ ณ สิ ท ธิ ชั ย จงประสบธรรม -48-

Add Something to Your Garden เติ ม สวนให้ อุ่ น ...เหมื อ นอยู่ บ้ า น : คุ ณ สุ ร นาท เลิ ศ คุ ณ ากรณ์ -60-

Rainforest on the Roof สวนป่ า ฝนบนหลั ง คา : คุ ณ ธราดล อานามนารถ -72-

Party Room @ Sky Garden สวนบนตึ ก : คุ ณ กฤษณ์ ลิ่ ม เจริ ญ -84-

Rejuvenated Garden ปรั บ สวนใหม่ ใ ห้ เ กิ ด พื้ น ที่ ต่ อ เนื่ อ ง : บริ ษั ท วิ ริ ย ะประกั น ภั ย จำกั ด -96-

Rooftop Agricultural Garden สวนผั ก บนดาดฟ้ า : สำนั ก งานเขตหลั ก สี่ -108-

Secret of Vertical & Roof Garden -120-

001-011 intro (sub4) OK 6-Sep-206 6

9/12/11 4:30:31 PM

. ทำไมต้อง...สวนแนวตั้ง & สวนหลังคา .

ในยุคที่ประชากรโลกอยู่อาศัยกันอย่างแออัด มนุษย์ได้นำพื้นที่ที่เคยเป็นที่อยู่อาศัยของ ธรรมชาติ ม าสร้ า งเมื อ ง...และเมื ่ อ ถึ ง เวลาต้ อ งคื น กลั บ จึ ง ต้ อ งเรี ย นรู ้ เ พื ่ อ สร้ า งสรรค์ ธรรมชาติท่ามกลางบรรยากาศเมือง โดยหาวิธีเอาชนะข้อจำกัดต่าง ๆ ลงให้ได้ การจัดสวนบนระนาบตั้งและหลังคาซีเมนต์เป็นสองไอเดียที่เหมาะสำหรับคนเมืองและ คนพื้นที่น้อย ซึ่งมุ่งเน้นให้ผู้อ่านได้เห็นตัวอย่างสวนที่ลงมือทำจริง เพื่อให้เกิ ดแนวคิด นำไปปรับใช้กับพื้นที่ของตัวเองต่อไป ในระหว่างถ่ายทำ ทั้งเจ้าของสวนและผู้จัดหลายท่านได้แนะนำเทคนิคและวิธีการจัดสวน จากประสบการณ์อย่างผู้รู้จริงโดยไม่หวงวิชา เพื่อให้เราทำหน้าที่ส่งต่อและเผยแพร่สิ่งเหล่านี ้ ไปยังผู้อ่านต่อไป ซึ่งต้องขอขอบคุณทุกท่านมา ณ โอกาสนี้ เริ่มจาก... สวนสีสดเตะตาของ คุณแมท - สุวิทย์ เอื้อศักดิ์ชัย ที่ยินดีปรับสวนบางมุม เพื่อให้เรา ได้ภาพหลากหลายตรงตามคอนเซ็ปต์และตรงใจ “เจ้าพ่อสวนแนวตั้ง” คุณพล - สมพล เบญจสว่างจิตต์ แห่งร้านทองคำ ตลาดนัด สวนจตุจักร ที่ตั้งสมญาให้เขาเช่นนี้ เนื่องจากเป็นผู้รอบรู้และนักทดลองที่ผ่านการจัดสวน แนวตั้งมานักต่อนัก “เก๊าไม้ล้านนา” บูติกรีสอร์ทที่เชียงใหม่ หลายคนคงเคยประทับใจหรือผ่านตาภาพ ตึกสีเขียว ที่เห็นเมื่อไรก็รู้สึกเย็น ร่มรื่น อยากเข้าไปสัมผัส คุ ณ ดำ - สิ ท ธิ ช ั ย จงประสบธรรม เจ้ า ของสวนอั ธ ยาศั ย ดี ที่ เ ปลี่ ยนสวนเมื่อ ใด จะนึกถึง บ้านและสวน ก่อนใคร คุ ณ โต้ ง - ส ุ ร นาท เลิ ศ คุ ณ ากรณ์ จาก The Hen Hua Hin คนรุ ่ น ใหม่ ที่ ห ลงรั ก การตกแต่งแบบย้อนยุค และชอบแต่งเติมสวนอยู่เสมอจนต้องเปลี่ยนพาหนะเป็นรถกระบะ คุ ณ หน่ อ ง - ธ ราดล อานามนารท นั ก ธุ ร กิ จ ที ่ ร ั ก การสะสมพรรณไม้ เ ป็ น ชี ว ิ ต จิ ต ใจ สามารถบริหารพื้นที่เล็ก ๆ บนหลังคาที่จอดรถเป็นสวนป่าฝนบนหลังคาได้อย่างน่าทึ่ง คุณกฤษณ์ ลิ่มเจริญ ชายหนุ่มผู้รักงานและการสังสรรค์ แม้เวลาส่วนใหญ่จะทุ่มเท ไปกับงาน แต่เขาบอกว่าต้นไม้ในสวนทุกต้นเขาเป็นคนเลือกซื้อเอง...และ คุณเล็ก - ศุภโชค ศรีสง่า ผู้ตอบโจทย์สวนให้คุณกฤษณ์และทีมงานในเวลาอันรวดเร็ว กลุ่ ม นั ก จั ด สวนรุ่น ใหม่ อ ย่ า ง ก ิ ่ ง ก้ า น ใบ ที่ ดี ไ ซน์ ส วนดาดฟ้ า ตอบรั บ การใช้ ง าน กึ่งสาธารณะให้บริษัทวิริยะประกันภัยได้อย่างลงตัว

001-011 intro (sub4) OK 6-Sep-207 7

9/12/11 4:31:04 PM

และที่ไม่เอ่ยถึงไม่ได้ สวนผักบนดาดฟ้าของสำนักงานเขตหลักสี่ ตัวอย่างที่ดีสำหรับคนเมือง ทั้งคุณแหม่ม - เพ็ญศรี โตสะอาด วิทยากรผู้พร้อมให้ข้อมูลแก่ผู้สนใจอย่างเต็มเปี่ยม และ คุณเจเล่ - จินตนา ทองผุด ผู้เป็นหัวเรี่ยวหัวแรงประสานงานอย่างเต็มที่ นอกจากสวนตัวอย่างทั้ง 9 สวนแล้ว ท้ายเล่มยังเผยความลับของสวนแนวตั้งและสวนหลังคาโดย รองศาสตราจารย์พาสินี คุณากร อาจารย์ประจำสาขาวิชาสถาปัตยกรรม คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ผูท้ ำโครงการวิจยั แบบเจาะลึกเกีย่ วกับผนังสีเขียวและการสร้างนวัตกรรมอาคาร เพื่อรักษาสิ่งแวดล้อม รวมทั้งงานวิจัยเรื่องแผ่นปลูกพืชบนหลังคา งานเขียนของอาจารย์ในเล่มนี้ ช่วยไขข้อข้องใจให้ใครหลายคน ว่าสวนแนวตั้งและสวนหลังคาหลากหลายรูปแบบมีวิธีการทำเช่นไร พร้อมภาพวาดประกอบที่ผ่าผนังและหลังคาให้เห็นกันอย่างชัดเจน

001-011 intro (sub4) OK 6-Sep-208 8

9/12/11 4:31:07 PM

สวนแนวตั้ง…

1. ใช้พน้ื ทีใ่ ห้เกิดประโยชน์สงู สุด เมือ่ พืน้ ทีแ่ นวราบมีจำกัด ก็หนั มา ใช้พื้นที่บนผนังกันบ้างจะเป็นไร 2. สามารถใช้ผนังแนวตัง้ เป็นทีพ่ รางตา เพือ่ สร้างความเป็นส่วนตัว 3. เป็นจุดรับสายตา เพื่อสร้างจุดเด่น 4. ช่วยลดความร้อนและมลพิษให้กับอาคาร ฯลฯ สวนหลังคา...

1. มีพน้ื ทีใ่ ช้ประโยชน์มากขึน้ นอกเหนือจากพืน้ ทีเ่ บือ้ งล่าง แถมยัง ได้มุมมองที่สวยงาม 2. มีพื้นที่ส่วนตัว อิสระจากเบื้องล่างเพราะอยู่สูง 3. มีพื้นที่ปลูกไม้ดอกและพืชที่ชอบแสงแดดจัดเพิ่มขึ้น 4. ได้สวนที่ดูแลง่าย เพราะเป็นพื้นซีเมนต์ เก็บกวาดสะดวก 5. ช่วยลดความร้อนและมลพิษให้กับอาคาร ฯลฯ ส่วน ฯลฯ ทีเ่ หลือ หากยังนึกไม่ออก ลองพลิกไปดูบทสัมภาษณ์ เจ้าของสวนแต่ละท่านถึงแนวคิดในการทำสวน จะพบคำตอบว่า ทำไมเขาเหล่านั้นจึงจัดสวนเพื่อคืนสิ่งแวดล้อมดี ๆ กลับสู่ธรรมชาติ

หากแบ่งประเภทของสวนแนวตั้ง สามารถแบ่งได้หลากหลาย รูปแบบ ทัง้ สวนแนวตัง้ แบบผนังไม้เลือ้ ย การปลูกพืชแทรกผนังหิน ให้ดูเป็นธรรมชาติ สวนแนวตั้งแบบผนังผ้าและแบบเสียบกระถาง ที่นิยมทำกันในช่วงหลัง ส่วนสวนแนวตั้งแบบบล็อกปลูกต้นไม้ และแผ่นผนังเขียวเริ่มมีให้เห็นบ้าง แต่ยังไม่แพร่หลายนัก สำหรับสวนหลังคาที่นิยมทำกันในเมืองไทย เป็นสวนหลังคา แบบใช้สอยที่มักเรียกกันว่า “สวนดาดฟ้า” แทบทั้งสิ้น ส่วนสวน หลังคาแบบกึ่งใช้สอยมีเห็นบ้างประปราย ส่วนใหญ่เป็นเพียงการ โรยกรวดหรือปลูกต้นไม้คลุมเพื่อลดแสงสะท้อน และสวนหลังคา แบบไม่ใช้สอยก็มีให้เห็นบ้าง เพื่อตกแต่งหลังคาร้านค้าและจัดเป็น สวนโชว์ต่าง ๆ ซี่งมักปลูกพืชทนแดดที่ดูแลง่ายอย่างไม้อวบน้ำ ไม้คลุมดิน และหญ้าบางประเภท แม้จะเกิดคำถามอยู่บ้างว่า...ทำไมคำตอบของการสร้างสรรค์ ธรรมชาติในพื้นที่จำกัดจึงจบลงที ่ “สวนแนวตั้ง” หรือ “สวนหลังคา” ...ซึ่งนั่นคงมิใช่คำตอบสุดท้าย ตราบใดที่มนุษย์ยังคงค้นหาวิธี เอาชนะข้อจำกัดของธรรมชาติอยู่เสมอ แต่ในเวลานี้สวนทั้งสอง รูปแบบนับเป็นคำตอบที่น่าสนใจสำหรับคนเมืองที่ต้องการใกล้ชิด ธรรมชาติ...ลองมาคิดกันต่อถึงข้อดีของสวนทั้งสองลักษณะดูนะคะ

001-011 intro (sub4) OK 6-Sep-209 9

9/12/11 4:31:12 PM

VERTICAL GARDEN

Colors of Life ใ น ส ว น สี

“การจัดสวน หากคิดเยอะ คิดให้ละเอียด ความลงตัวจะเกิดขึ้น ยิ่งต้นไม้เป็นสิ่งมีชีวิต ต้องรู้จักอดทนรอ”

คุณแมท - สุวิทย์ เอื้อศักดิ์ชัย

12

012-023 (sub4) OK 6-Sep-2011.ind12 12

9/12/11 7:30:37 PM

อ่างจากุซซี ่ ที่เจ้าของตั้งใจออกแบบ ให้กลมกลืนกับสวนและต่อเนื่องกับห้องนั่งเล่น ด้วยแนวคิดพูลวิลล่า (Pool Villa) มุมนี้สร้างผนังโอบล้อม จึงมีความเป็นส่วนตัวสูง

13

012-023 (sub4) OK 6-Sep-2011.ind13 13

9/12/11 7:30:42 PM

เดย์เบดหวายเทียมทรงกลม เหมาะสำหรับวางในพื้นที่กึ่งเอ๊าต์ดอร์ เลือกใช้ปลอกหมอนสีสันสดใส เข้ากับชั้นวางต้นไม้บริเวณฉากหลัง

16

012-023 (sub4) OK 6-Sep-2011.ind16 16

9/12/11 7:31:05 PM

ผนังฉากหลังของสวนแนวตั้ง ออกแบบช่องวางกระถางและเล่นสีสันภายในช่อง เชื่อมโยงพื้นที่แต่ละส่วนด้วยระแนงไม้สีขาว

--สีสันผนังกระถาง-เนื่องจากเป็นบ้านที่เจ้าของอยู่มานาน จึง ปรับเปลี่ยนรูปแบบการดีไซน์สวนอยู่หลาย ครั้ง โดยครั้งนี้กำหนดเป็นสวนแนวสีสัน มี มุมนั่งเล่นนอกบ้านหลายจุด ซึ่งมุมเหล่านี ้ สร้างจุดเด่นด้วยเฟอร์นิเจอร์และของตกแต่ง เชื่อมโยงแต่ละจุดด้วยรั้วระแนงสีขาวและ พรรณไม้ “มุมไม้กระถางบนผนัง เป็นมุมแรกทีเ่ ดิน เข้าบ้านมาแล้วเห็น เกิดจากความต้องการ ทำผนังปิดบังส่วนไม่สวยด้านหลัง อีกทั้ง พรางตาเพื่อสร้างความเป็นส่วนตัวจากบ้าน ข้างเคียง โดยเจาะช่องสำหรับวางไม้กระถาง และทาสี แ ทนการใช้ ก ระถางหลากสี จะได้ไม่ต้องเปลี่ยนกระถางบ่อย หากเบื่อ ก็เปลี่ยนสีในช่องแทน พอต้นไม้โตก็เปลี่ยน ลงดินบ้าง ที่นี่ต้องการให้ต้นไม้ย้ายไปอยู ่ ตามที่ต่าง ๆ ได้”

17

012-023 (sub4) OK 6-Sep-2011.ind17 17

9/12/11 7:31:10 PM

1. ต่อเติมชั้นไม้ใต้หน้าต่าง สำหรับปลูกไม้กระถาง ชนิดเดียวกันเป็นแถว และจัดวาง กระถางเซรามิกสีต่าง ๆ 2. บริเวณสเต็ปทางขึ้น เชื่อมโยงรอยต่อพื้นที่ แต่ละส่วนด้วยไม้แขวน อย่างเกล็ดปลาช่อน ส่วนด้านล่างวางไม้กระถาง ลบมุมทางขึ้น 3. พื้นที่ส่วนแคบ คุณแมทเลือกเฟอร์นิเจอร์ ขนาดกะทัดรัด เพื่อให้มี พื้นที่มากพอสำหรับเดิน และเล่นกับสัตว์เลี้ยงอย่าง เจ้า “เคนเคน” และ “ริบบิ้น”

1 2

3

--สเต็ปทางแคบ-ตุ๊กตาเป็ดไม้ ของตกแต่ง ที่สร้างเรื่องราวให้สวน และช่วยปิดมุมของ กระถางเหลี่ยม

ในส่ ว นพื ้ น ที ่ แ คบยาวกำหนดให้ เ ป็ น ทางเดิ น ซึ ่ ง สามารถแทรกพรรณไม้ ได้จากการแขวนบนระแนงด้านบนและ ขอบหน้าต่าง “อยากให้มีแนวม่านกั้น จึงเลือกใช้เกล็ดปลาช่อนแทนที่จะเป็น ม่ า นบาหลี อ ย่ า งที ่ เ ห็ น ทั ่ ว ไป เพราะ ไม่ ต ้ อ งการให้ ร กมาก พอแหวกไป เส้ น ก็ ไม่ ม าติ ด ตั ว เรา พื ้ น ที ่ เ หลื อ ใต้หน้าต่างทำที่วางกระถาง เราเลือก กระถางสีสันให้เขาอยู่ด้วยกันได้ ปลูก ต้นไม้เหมือน ๆ กัน” 18

012-023 (sub4) OK 6-Sep-2011.ind18 18

9/12/11 7:31:19 PM

--การงานกับไลฟ์สไตล์-“ด้วยหน้าที่การงาน ณ ปัจจุบัน เป็นที่ปรึกษา การสร้างแบรนด์ให้กับบริษัทต่าง ๆ งานของ เราคือการหาตัวตนของสินค้านั้น ๆ ว่าจะสื่อ ออกมาในรู ป แบบใด การสร้ า งแบรนด์ ห าก ไม่ ด ึ ง ตั ว ตนของสิ ่ ง นั ้ น ออกมา ก็ จ ะอยู ่ ใ น ตลาดได้ไม่นาน เหมือนการดำเนินชีวิตของ ตัวเรา ควรดึงจิตวิญญาณและแก่นแท้ออกมา ควรเลื อ กว่ า อะไรที ่ เ หมาะหรื อ ไม่ เ หมาะกั บ ตัวเรา “การจั ด สวนก็ เ ช่ น กั น หากมี บ างอย่ า ง ที่ทำแล้วเกิดลังเล ก็ต้องกลับมาคิดทบทวน 2 - 3 รอบก่ อ นตั ด สิ น ใจ อย่ า งบ้ า นนี้ พ ื ้ น ที ่ จำกั ด ก่ อ นลงต้ น ไม้ ใ หญ่ ก ็ ต ้ อ งคิ ด ให้ ด ี ก ่ อ น ว่าจะลงตรงไหน การเลือกซื้อของตกแต่งสวน ก็ เ ช่ น กั น เดี ๋ ย วนี้ จ ะไม่ ใ ช้ อ ารมณ์ เ ป็ น ที ่ ต ั ้ ง ถ้าจะเลือกเฟอร์นิเจอร์สักชิ้น ต้องคิดก่อน แล้วว่าสามารถปรับย้ายไปวางได้กับทุกมุม”

เก้าอี้ไม้ที่สามารถปรับวาง ได้กับทุกมุม

มุมนั่งเล่นหน้าบ้าน ท่ามกลางพื้นที่สีเขียวรอบ ๆ

19

012-023 (sub4) OK 6-Sep-2011.ind19 19

9/12/11 7:31:23 PM

มุมนั่งเล่นอีกฝั่งของตัวบ้าน โดดเด่นด้วยเบาะสีเหลืองสด และผนังเพ้นต์ลายดอกไม้สีสวย

คุณแมทออกแบบพื้นเป็นระเบียงไม้โดยรอบ จึงรองรับสุนัขตัวน้อยที่ปล่อยออกมาวิ่งเล่น เป็นเวลาได้อย่างเต็มที่

--มุมพักผ่อนหลากอารมณ์-โดดเด่นด้วยการใช้เบาะนั่งเล่นสีเหลืองสด ตัดกับผนังเพ้นต์ลวดลายดอกไม้ เนื่องจาก พืน้ ทีจ่ ำกัด ทำให้แสงทีส่ อ่ งลงมาไม่เพียงพอ จึงปลูกได้แต่ไม้ใบ “เราอยากได้ไม้ดอกบ้าง หากใส่แจกัน เขาก็อยูไ่ ม่ทน จึงใช้วธิ เี พ้นต์ลงบนผนังแทน” ต่อเนื่องกันเป็น มุ มอเนกประสงค์ ตั้งโต๊ะ ตัวใหญ่เพื่อนั่งกินข้าวหรือปาร์ตี้กับเพื่อนฝูง ซึง่ หากสังเกตจะเห็นว่า ทุกมุมมีนำ้ เข้ามาเป็น องค์ประกอบ โดยของตกแต่งบางชิ้นใช้ของ ที่มีอยู่เดิมมาทาสีเพื่อเปลี่ยนอารมณ์ อย่าง ผนังหัวสิงห์จากสวนบาหลีเดิมเปลี่ยนเป็น

สีฟ้าอมน้ำเงินเพื่อลดความแข็งกร้าว “อยากให้สวนมีหลากอารมณ์ จึงใช้ของ ตกแต่งหลาย ๆ สไตล์จดั วางให้เข้ากัน และใช้ สีสด แต่ผสมให้ดูเบาลงเพื่อไม่ให้รู้สึกร้อน โดยการตกแต่งจะนึกภาพรวมให้ออกก่อน แล้ ว ค่ อ ยซื ้ อ ของตกแต่ ง ไม่ ใ ช่ ซ ื ้ อ ไปก่ อ น แล้วค่อยมาหาที่วาง “ผมชอบปรับเปลี่ยนบ่อย แบบใช้งบ ประมาณไม่สูงนัก โดยจะดูว่าช่วงนี้คนอื่น เขาทำอะไร แล้วหาข้อแตกต่างมาปรับใช้ ให้เหมาะกับพื้นที่ของเรา”

20

012-023 (sub4) OK 6-Sep-2011.ind20 20

9/12/11 7:31:28 PM

จากสวนบาหลีในอดีต ปรับเปลี่ยนโดยทาสีผนังให้สดใหม่ กลมกลืนกับภาพสวน ณ ปัจจุบัน

21

012-023 (sub4) OK 6-Sep-2011.ind21 21

ระแนงด้านบนออกแบบสำหรับแขวนต้นไม้ เพิ่มพื้นที่สีเขียวให้บ้านที่มีพื้นที่แนวราบจำกัด

9/12/11 7:31:32 PM

Vertical Ideas & Plants

1

สีสันบนแนวตั้ง แปลน

เลือกใช้ไม้ใบหลากสีสันให้กลมกลืน กับของตกแต่งสีสดในบริเวณเดียวกัน ใช้ไม้ใบสีอย่างบีโกเนีย ไม้ด่าง อย่างสาวน้อยร้อยชั่ง และไม้ใบเขียว อย่างหนวดปลาหมึกแคระ มาประกอบ การตกแต่ง การวางต้นไม้คละกลุ่ม ควรเลือกไม้ทนแล้ง ไม่ชอบน้ำ ปลูกอยูด่ า้ นบน ส่วนประเภททีช่ อบน้ำ มากกว่าปลูกอยูด่ ้านล่าง ติดระบบรดน้ำอัตโนมัติ เพื่อให้ต้นไม้ได้รับความชื้นเต็มที่ (ดูรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่หน้า 127)

ออกแบบ : คุณสมพล เบญจสว่างจิตต์ 012-023 (sub4) OK 6-Sep-2011.ind22 22

22

9/12/11 7:31:41 PM

3

2 ม่านต้นไม้ การทำระแนงด้านบน นอกจากเพื่อพรางแสงแล้ว ยังมีวัตถุประสงค์ เพื่อแขวนต้นไม้ได้รอบบ้าน ปลูกไม้เลื้อย และแขวนเฟินบนระแนงเพื่อความสวยงาม โดยเฉพาะส่วนบริเวณระแนงเหนือสเต็ปทางเดิน อาจแขวนต้นไม้กั้นแทนม่าน

ผนังกระถาง ออ กแบบผน จุดประสงค์ของผังระแนงไม้เทียมซ้อนทับแนวรั้วเด นังนี้เพื่อพ ิม แล เล่นระดับของช่อ ะเจาะช่องระแนงที่ซ้อนกันให้เ รางตาจากบ้านตรงข้าม กิดช งให้ส เพื่อลดความแข ูงต่ำไม่เท่ากัน ด้านหน้าเข้าไม้ใ ่องสำหรับวางต้นไม้ ็ง แล้วเพิ่มสีสัน สดใสภายในช่องเห้ได้มุมโค้งสวยงาม ข้ากับอารมณ์สวน

4

ไอวี่ด่าง พรรณไม้ที่เจ้าของบ้านชื่นชอบ เป็นไม้เนื้ออ่อนขนาดเล็ก อายุหลายปี ชอบสภาพแสงรำไร ดินปลูกโปร่งระบายน้ำดี

ผนังดอกไม้ เพ้นต์ผนังเป็นลวดลายดอกไม้ เพิ่มสีสันในบริเวณ ที่ไม่สามารถปลูกไม้ดอกได้ หรือสร้างเรื่องราว ระหว่างพรรณไม้ที่ปลูกกับภาพเพ้นต์ เช่น เพ้นต์ภาพไอวี่เลื้อยบนผนัง รับกับเถาไอวี่ที่ปลูกไว้ข้าง ๆ 23

012-023 (sub4) OK 6-Sep-2011.ind23 23

9/12/11 7:31:54 PM

ROOF GARDEN

Rooftop Agricultural Garden ส ว น ผั ก บ น ด า ด ฟ้ า

“ใครบอกว่าพื้นปูนปลูกผักไม่ได้ ปลูกได้...เราทำมาเกือบสิบปีแล้ว ผ่านกระบวนการคิดและทดลองมาเยอะ พัฒนาให้เหมาะกับพื้นที ่ ทั้งพืชผักสมุนไพรไทย...”

คุณเพ็ญศรี โตสะอาด

วิทยากรประจำสวนเกษตรดาดฟ้า

108

108-119 (sub2) OK 6-Sep-2011.ind108 108

9/13/11 10:16:25 AM

109

108-119 (sub2) OK 6-Sep-2011.ind109 109

9/13/11 10:16:29 AM

ภาพสวนผักซึง่ กำลังให้ผลผลิตพร้อมเก็บรับประทานทีเ่ ห็นอยูต่ รงหน้านี้ เป็นผลงานของส่วนงานรักษาความสะอาด สำนักงานเขตหลักสี ่ ซึง่ มีจดุ เริม่ ต้นจากคนเล็ก ๆ บนพืน้ ทีไ่ ม่ใหญ่โต ผ่านการเดินทางอันยาวนานร่วมสิบปี จนปัจจุบนั กลายเป็นศูนย์เรียนรู้ที่หลายหน่วยงานเข้ามารับการอบรมเพื่อนำไปปฏิบัติและเผยแพร่ไปยังหน่วยงานอื่น ๆ 110

108-119 (sub2) OK 6-Sep-2011.ind110 110

9/13/11 10:16:57 AM

ภาพมุมกว้างจากชั้นเหนือดาดฟ้า มองไปเห็นแปลงปลูกผักเรียงเป็นทิวแถว เป็นสวนผักที่อยู่ท่ามกลางวิวเมือง

--จากผืนดินสู่พื้นปูน--

ผักที่เพิ่งย้ายกล้าลงแปลงรอวันเติบโต

หนึง่ ในผูร้ ว่ มคิดและทำโครงการตัง้ แต่เริม่ แรก คือ พี่แหม่ม - เพ็ญศรี โตสะอาด เล่าให้ ทีมงานฟังถึงที่มาก่อนจะมาเป็นสวนเกษตร ดาดฟ้า “จะว่ า ไปแล้ ว ...โครงการสวนเกษตร ดาดฟ้ า เกิ ด จากความบั ง เอิ ญ ...ครั ้ ง แรก พี่และเพื่อนปลูกผักบนพื้นที่ข้างสำนักงาน เขตหลั ก สี ่ ซึ ่ ง เป็ น ที ่ ร กร้ า งว่ า งเปล่ า จาก โครงการวิจัยของเอกชน พอเราเข้าไปถางที่ เพื่อปลูกผัก คนเริ่มสนใจ เมื่อเห็ นความ เปลี่ยนแปลงในทางที่ดีขึ้นเขาจึงขอที่ดินคืน ขณะนัน้ ผักทีป่ ลูกอยูก่ ำลังงาม ก็เกิดเสียดาย เมื่อผู้บังคับบัญชาทราบจึงให้มาดูพื้นที่ว่าง บนตึกสำนักงานว่าสามารถใช้ได้ไหม ตอนนัน้ มีพื้นที่ว่างชั้น 4 และชั้น 9 พี่เลือกชั้น 9 เริ ่ ม แรกก็ ห นั ก ใจพอสมควร เพราะไม่ ม ี ความรู้เรื่องเกษตรพื้นปูน ลองผิดลองถูก กัน...

ดีไซน์แปลงผักด้วยการตีโครงไม้ไผ่ และกรุแผ่นฟิวเจอร์บอร์ดเหลือใช้ด้านข้าง

“ตอนแรกขุ ด ผั ก ที่ ป ลู ก มาใส่ ก ระถาง วางเรียงบนดาดฟ้า พอแสงแดดส่อง ผัก เหี่ยวหมด ต่อมาจึงคิดทำเป็นแปลงเหมือน ทีเ่ คยทำบนดิน โดยปรึกษาผูร้ ดู้ า้ นโครงสร้าง ซึ่งบอกว่าพื้นที ่ 1 x 1 เมตร น้ำหนักกดทับ ไม่ควรเกิน 200 กิโลกรัม หากหนักกว่านี้ ควรวางไว้ตรงคานซึ่งรับน้ำหนักได้ 400 - 600 กิโลกรัม “การออกแบบแปลง เป็ น แปลงสู ง ประมาณ 20 เซนติเมตร ส่วนความกว้างพอ ให้ มื อ เอื้ อ มถึ ง ประมาณ 1 - 1 . 20 เมตร และเว้นทางเดินไว้ให้เข้าไปดูแลได้ทั่วถึง”

111

108-119 (sub2) OK 6-Sep-2011.ind111 111

9/13/11 10:17:22 AM

--สวนน้อยค่อย ๆ โต-ใช้ถุงกระสอบมาวางเรียงในแปลง แทนภาชนะปลูกต้นถั่วฝักยาว

“เริ ่ ม ขนย้ า ยต้ น ไม้ ข ึ ้ น มาตั ้ ง แต่ ป ี 2544 - 2545 สวนเริ ่ ม เป็ น รู ป เป็ น ร่ า งประมาณปี 2546 - 2547 เมื่อคนที่มาติดต่อราชการเริ่มรู้และขึ้นมาดู...ก็บอกกันปากต่อปาก สื่อเริ่มเข้ามาถ่ายทำ จากเริ่มแรก ทำเพียงเล็ก ๆ สำหรับคนในตึก ต่อมาจึงต่อยอดเพื่อเผยแพร่ความรู้ ทำเป็นตัวอย่างให้เห็นว่า การใช้ ประโยชน์บนพื้นที่ดาดฟ้าสามารถทำได้ เพราะในกรุงเทพฯมีพื้นที่ลักษณะนี้ค่อนข้างมาก เราเริ่มจาก เงินทุนหมุนเวียนที่หลักพัน ค่อย ๆ ทำจนปัจจุบันเลี้ยงตัวเองได้... “ได้ไปดูงานจากที่อื่นมาบ้าง บางทีมีใครที่สำนักงานไปเห็นก็มาบอกต่อ คิดประยุกต์รูปแบบใหม่ ให้เข้ากับเรา อย่างซุ้มโค้งสำหรับปลูกผักเถาเลื้อย เห็นบริษัทเอกชนทำโดยใช้โครงเหล็ก เราก็มา ดัดแปลงโดยใช้ท่อพีวีซีขนาดเล็กดัดโค้ง เป็นวัสดุทดแทนราคาประหยัด “วั ส ดุ ป ลู ก ในแปลงใช้ ก าบมะพร้ า วปู บ นพื ้ น ก่ อ น เพื ่ อ ช่ ว ยเก็ บ รั ก ษาความชื ้ น และเป็ น ฉนวน ป้องกันความร้อนอย่างดี ประมาณ 6 เดือนจะย่อยสลายไปกับวัสดุปลูกเอง เราก็นำกลับมาหมุนเวียน เป็นวัสดุปลูกต่อไป “การพรางแสง เมื่อก่อนใช้ตาข่ายพรางแสงคลุม พอลมแรงพัดปลิวหมดเลย ตอนนี้จึงร้อยเชือก เป็นตาข่ายโปร่งให้ไม้เลือ้ ยอย่างบวบ มะระขีน้ ก เลือ้ ยเกาะแทน ลมสามารถลอดผ่านได้งา่ ยกว่า ส่วน การให้น้ำจะติดสปริงเกลอร์ไว้ด้วย แต่จะเปิดเฉพาะช่วงที่ไม่อยู่ ส่วนใหญ่จะใช้สายยางรดน้ำเฉพาะจุด เพราะประหยัดกว่า” 112

108-119 (sub2) OK 6-Sep-2011.ind112 112

9/13/11 10:17:49 AM

ตาข่ายเชือกสำหรับให้บวบเลื้อยพัน

ผลมะระขี้นก ซึ่งมีสรรพคุณมากมาย

องุ่น ไม้เถาเลื้อย ใบสวย ปลูกแทรกไว้บนดาดฟ้า

113

108-119 (sub2) OK 6-Sep-2011.ind113 113

9/13/11 10:18:18 AM

ชั้นกระบะปลูกผัก อีกหนึ่งไอเดียสำหรับคนมีพื้นที่น้อย

ปลูกคะน้าในตะกร้า หิ้วง่าย ย้ายสะดวก

ราวเหล็กแขวนตะกร้าผัก แบบเคลื่อนที่ได้

--ปลูกพืชให้เหมาะกับพื้นที่-“หากใครมีดาดฟ้าหรือระเบียงเล็ก ๆ ควร เริ่มจากดูเรื่องทิศทางแสงก่อนว่าเพียงพอ หรือไม่ เพราะพืชย่อมต้องการแสงแดด... คะน้า ผักบุ้ง ชอบแสงเต็มวัน หากไม่พอ เขาจะผอมและหัก สำหรับบริเวณที่ได้แดด ไม่ เ ต็ ม วั น อาจเปลี ่ ย นมาปลู ก ชะพลู วอ- เตอร์เครส ปูเล่ ขึน้ ฉ่าย ผักชี หรือผักสลัด ก็พอได้ “ควรเลือกชนิดของผักให้เหมาะกับขนาด พื ้ น ที่ ด ้ ว ย หากพื ้ น ที ่ น ้ อ ยอาจใช้ ว ิ ธ ี ป ลู ก แนวตั้งหรือใส่ตะกร้าแขวน โดยหลักการ

ปลูกในตะกร้าก็คล้ายกับปลูกในแปลง คือ ในแปลงจะใช้เปลือกมะพร้าวรองก้น แต่หาก ปลูกในตะกร้าจะใช้กาบมะพร้าวสับแทน และ เลือกพืชที่รากสั้นต้นไม่ใหญ่อย่างผักสลัด วอเตอร์เครส ผักบุ้ง “ควรเลือกปลูกผักตามฤดูกาล ฤดูร้อน ปลูกผักใบแข็งอย่างคะน้า กวางตุ้ง ผักกาด บวบ ถัว่ ฤดูหนาวปลูกสลัดแก้ว สลัดเขียว กะหล่ำปลี มะเขือเทศ แคนตาลูป “ทีน่ เ่ี คยปลูกข้าวด้วยนะ ปลูกในกระบะ ให้รู้ว่าบนพื้นปูนก็ปลูกได้”

ชั้นรางไม้ไผ่ เหมาะสำหรับผักรากสั้น อย่างวอเตอร์เครส ผักเป็ดแดง และผักเป็ดเขียว 114

108-119 (sub2) OK 6-Sep-2011.ind114 114

9/13/11 10:18:46 AM

บริเวณเสาหน้าซุ้มแขวนตะกร้าผัก ซึ่งเป็นไอเดียที่เหมาะสำหรับ คนเมืองที่มีพื้นที่เล็ก ๆ ริมระเบียง

115

108-119 (sub2) OK 6-Sep-2011.ind115 115

9/13/11 10:19:15 AM

116

108-119 (sub2) OK 6-Sep-2011.ind116 116

9/13/11 10:19:41 AM

ติดสปริงเกลอร์ โดยเดินท่อ ให้น้ำแต่ละแปลงอย่างทั่วถึง

มะเขือผลเหลืองอร่าม

--การดูแลสวนผักดาดฟ้า-“เรือ่ งสำคัญของสวนดาดฟ้าคือ ควรติดตัง้ ก๊อกน้ำ สำหรับใช้งานเพื่อความสะดวก จึงนำถังน้ำรวม ไว้ด้านบน พอเปิดก๊อก น้ำจะดันลงมาเพื่อใช้รด ต้นไม้ และพืน้ ทีด่ าดฟ้าควรมีความลาดเอียงเพือ่ การระบายน้ำที่ดี ไม่ให้เกิดน้ำขัง... งานของเรา เช้ามาจะทำความสะอาดก่อนเลย เพือ่ ไม่ให้ใบไม้ เข้าไปอุดตันท่อระบายน้ำ “ส่วนเรื่องการป้องกันโรคและแมลง ใช้วิธี ปลูกพืชหมุนเวียนและปลูกพืชสลับแปลง เพราะ แมลงแต่ ล ะชนิ ด ชอบกิ น พื ช ต่ า งกั น อย่ า ง เพลี ้ ย อ่ อ นชอบกิ น คะน้ า ไม่ ช อบกิ น ผั ก โขม เมื่อเราปลูกสลับแปลงกัน หากเขามากินก็จะกิน เฉพาะแปลง ไม่ระบาดไปทั่ว และเพื่อเป็นการ ตั ด วงจรโรค จึ ง ปลู ก กล้ ว ยเพื ่ อ นำเหง้ า มาทำ หัวเชื้อจุลินทรีย์ป้องกันเชื้อราในดิน “แต่ เ นื ่ อ งจากสภาพอากาศบนดาดฟ้ า ถ่ า ยเทสะดวก แสงสว่ า งส่ อ งถึ ง จึ ง ไม่ ค่ อ ย เกิดปัญหาเรื่องโรคแมลงเท่าไรนัก เราจึงปลูก พรรณไม้อย่างกล้วย อ้อย ทับทิม แก้วมังกร ไว้ ร อบ เพื ่ อ เป็ น ตั ว อย่ า งให้ เ ห็ น ว่ า ปลู ก บน พื้นปูนได้ ช่วงที่ลมแรงต้นไม้เหล่านี้จะอ่อนลู่ ไม่ต้านลม จึงไม่เกิดปัญหาอะไร”

ดอกกุยช่ายชูก้านสวยงาม

ผักโขมที่พร้อมเก็บ 117

108-119 (sub2) OK 6-Sep-2011.ind117 117

9/13/11 10:20:09 AM