Macro Focus Top zes van risicovolle opkomende markten
Economisch Bureau Emerging Markets & Commodities
Arjen van Dijkhuizen, + 31 20 628 8052 Peter de Bruin, + 31 20 343 5619
11 september 2015 •
Een zwaar jaar voor opkomende markten. De afkoeling in de opkomende markten versnelt dit jaar, met een zwakke binnen-en buitenlandse vraag en dalende grondstoffenprijzen als oorzaken. De recente onrust rond China en andere opkomende markten en de aanstaande renteverhoging in de VS leiden tot een kapitaaluitstroom en ongunstiger financiële condities. Wij hebben onlangs onze groeiprognoses voor diverse opkomende markten in Azië en Latijns-Amerika verlaagd. Wij verwachten dat de groei in de opkomende markten in 2015 tot circa 3,5% daalt (2014: 4,4%) en in 2016 weer tot circa 4,5% zal aantrekken.
•
Kans op tegenvallers. De onzekerheden over de vooruitzichten van opkomende markten zijn duidelijk toegenomen, en de kans op tegenvallers is groter dan die op meevallers. Als het marktsentiment ten aanzien van opkomende markten de komende maanden negatief blijft, kan de groei in 2015 ongeveer 0,5 - 1 procentpunt lager uitkomen dan in ons basisscenario en zal ook de start volgend jaar zwakker zijn. In een nog ongunstiger scenario – ervan uitgaande dat de hevige marktonrust van eind augustus lang aanhoudt – kan de groei in de opkomende markten in 2015 met meer dan 1% dalen, met nog sterkere overloopeffecten in 2016.
•
Kwetsbaarheden gerelateerd aan China en de Fed. Wij hebben onderzocht welke opkomende markten het meest gevoelig zijn voor a) de vertraging in China, b) de daaraan gerelateerde daling van de grondstoffenprijzen en c) de aanstaande renteverhoging in de VS. Wij onderscheiden daarbij drie kwetsbare groepen, die elkaar ten dele overlappen: 1) grondstofffen exporterende landen, 2) opkomende Aziatische landen die sterke economische banden met China hebben en 3) landen met kwetsbare externe financiën.
•
Grondstoffen exporterende landen krijgen klappen. De landen die wij voor de daling van de grondstoffenprijzen het gevoeligst achten, zijn de ‘usual suspects’: Rusland en Oekraïne in opkomend Europa, Brazilië, Chili, Colombia, Peru, Ecuador en Venezuela in Latijns-Amerika en Maleisië en Indonesië in Azië. De regio rond de Perzische Golf en het grootste deel van het GOS en Afrika worden er ook fors door getroffen. Daar staat tegenover dat veel andere opkomende markten (onder meer China, India, Zuid-Korea en landen in Centraal- en Oost-Europa) per saldo juist profiteren van lagere grondstoffenprijzen.
•
Welke landen uit opkomend Azië staan het meest bloot aan risico’s die met China te maken hebben? In opkomend Azië kennen Hongkong en Singapore de sterkste exportbanden met China, gevolgd door Zuid-Korea, Maleisië, Vietnam en Thailand. Een ander risico vloeit voort uit de depreciatie van Aziatische valuta tegenover de dollar. Hierdoor wordt terugbetaling van verplichtingen in dollars duurder. Deze risico’s nemen toe, maar lijken over het algemeen (uitgezonderd Indonesië) beheersbaar.
•
Welke opkomende markten zijn het meest kwetsbaar bij een renteverhoging door de Fed? Qua externe kwetsbaarheid vallen landen als Turkije, Brazilië, Colombia, Zuid-Afrika, Maleisië en Indonesië op. Deze landen worden gekenmerkt door een combinatie van een fors tekort op de lopende rekening, hoge kortlopende rente- en aflossingsverplichtingen, aanzienlijke verplichtingen uit hoofde van beleggingen, een hoge buitenlandse schuld en slechts beperkte buffers in de vorm van deviezenreserves.
•
Welke landen zijn dus het meest kwetsbaar? Op grond van alle risicofactoren tezamen komen wij tot een selectie van zes kwetsbare landen, ABN AMRO’s fragile six. Latijns-Amerika wordt zwaar getroffen. Onze bezorgdheid betreft met name Brazilië en Colombia. Beide landen exporteren grondstoffen en hebben externe kwetsbaarheden, terwijl Brazilië ook nog eens met politieke onrust kampt. In Azië springen Indonesië en Maleisië er negatief uit. Hun afhankelijkheid van grondstoffen, banden met China en externe zwaktes breken deze landen op. Ten slotte kennen zowel Turkije als Zuid-Afrika externe en politieke risico’s.
•
Neerwaartse druk op kredietbeoordelingen. Deze week verlaagde S&P de kredietstatus van Brazilië naar ‘junk’ (BB+). De rating van Moody’s was al eerder afgewaardeerd, maar blijft één niveau boven junkstatus. Eén of meer kredietbeoordelaars hanteren een negatief vooruitzicht voor de ratings van Brazilië, Turkije en Zuid-Afrika. Als het sentiment ten aanzien van opkomende markten niet verbetert, dreigt een neerwaartse spiraal. Deze landen blijven dan kampen met kapitaaluitstroom. Daardoor komen de valuta’s verder onder druk, neemt de inflatie toe en worden centrale banken gedwongen de rente (verder) te verhogen, wat de vooruitzichten nog meer kan schaden.
2
Macro Focus - Top zes van risicovolle opkomende markten - 11 september
INLEIDING De afkoeling in de opkomende markten versnelt dit jaar, met een zwakke binnenlandse vraag, een matige buitenlandse vraag en dalende grondstoffenprijzen als boosdoeners. De onrust rond China en andere opkomende markten en de aanstaande renteverhoging in de VS hebben tot een kapitaaluitstroom en ongunstiger financiële condities geleid. In deze Macro Focus onderzoeken wij welke opkomende markten voor deze krachten het meest gevoelig zijn.
(geo)politieke risico’s maken veel van deze landen kwetsbaar in het huidige klimaat van zwakke wereldwijde groei, lage grondstoffenprijzen en krappere financiële condities.
Netto-kapitaaluitstroom in augustus Netto-kapitaalstroom naar opkomende landen, USD mld.
60 40 20
1. EEN ZWAAR JAAR VOOR OPKOMENDE MARKTEN 0
Groeivertraging opkomende markten versnelt dit jaar Opkomende economieën groeien nog steeds sneller dan welvarende landen, maar het relatieve momentum is omgeslagen. Waar de welvarende landen de laatste jaren langzaam aan vaart hebben gewonnen, zwakt de groei van de opkomende landen sinds de opleving in 2010 geleidelijk af. Die groeivertraging is dit jaar bovendien verscherpt. Dat houdt verband met een verzwakkende binnenlandse vraag en een gematigde vraag vanuit belangrijke handelspartners, waaronder de welvarende landen en China. De gewogen inkoopmanagersindex (PMI) voor de verwerkende industrie daalde in augustus naar 48,6, het laagste punt na de financiële crisis. De index gaf voor de vijfde maand op rij krimp te zien. De PMI voor de dienstensector vertoont een iets beter beeld, maar ligt nog altijd duidelijk onder het historisch gemiddelde.
PMI verwerkende industrie duikelt omlaag Index
60 55 50
-20 -40 10
11
12 Aandelen
13
14 Obligaties
15
Bron: IIF
Omslag in sentiment zet kapitaaluitstroom in gang… Het sentiment ten aanzien van opkomende markten is duidelijk verslechterd. Bezorgdheid over China – gevoed door de aandelenmarktcorrectie en de onverwachte aanpassing van het wisselkoersregime –, sterk dalende grondstoffenprijzen en een aanstaande renteverhoging in de VS zijn de oorzaken hiervan. Volgens het IIF is de netto-instroom van beleggingskapitaal in opkomende markten afgenomen en in augustus per saldo zelfs veranderd in een uitstroom. De totale uitstroom in augustus was nog wel lager dan in 2013, toen markten nerveus waren over de reductie van monetaire stimulus in de VS, en was ook lager dan de netto-uitstroom aan het einde van 2014. Dat neemt niet weg dat de kapitaaluitstroom op ‘Zwarte Maandag’ (24 augustus) onverwacht een sprong maakte die qua omvang niet onderdeed voor de uitstroom ten tijde van het Lehman-faillissement in 2008.
45
Scherpe correctie grondstoffen, aandelen en valuta’s
40
Index, 1 januari 2000 = 100
35 08
09
10
11
PMI verwerkende industrie
12
13
14
15
PMI dienstensector
Bron: Thomson Reuters Datastream
index (omgekeerde schaal)
300
150
250
160 170
200
180
150
Prijsdaling grondstoffen markeert structurele problemen Exporteurs van grondstoffen zijn getroffen door sterke prijsdalingen, die mede verband houden met een verminderde import van grondstoffen door China en de uitbreiding van productiecapaciteit in de afgelopen jaren. Zo maken Brazilië en Rusland dit jaar een sterke economische krimp door. Deze twee landen zijn illustratief voor een breder probleem van opkomende landen. Structurele zwakten, een teleurstellend tempo van hervormingen, een gebrekkige beleidsmix en
190
100
200
50
210
0
220 00
05
10
Grondstoffenindex (l.a.)
MSCI-EM (l.a.)
15 EM valuta-index (r.a.)
Bronnen: Thomson Reuters Datastream, Economisch Bureau
3
Macro Focus - Top zes van risicovolle opkomende markten - 11 september
… en zet valuta’s en aandelen onder druk De omkering van de kapitaalstromen heeft valuta’s van opkomende landen verzwakt en hun aandelenmarkten omlaag gedreven. De index die valuta’s van opkomende markten tegen de Amerikaanse dollar afzet, is inmiddels gedaald tot onder het dieptepunt dat tijdens de mondiale financiële crisis werd bereikt. Overigens speelt de relatieve sterkte van de dollar hierbij ook een rol. Verder is de relatieve prestatie van de aandelenbeurzen van opkomende markten ten opzichte van hun tegenhangers uit de welvarende landen verder verslechterd. Ongunstiger financiële condities remmen groei Dit alles heeft bijgedragen tot ongunstiger financiële condities, wat een rem zet op de groei. Wij hebben onze groeiprognoses voor diverse opkomende markten in Azië (Zuid-Korea, Taiwan, Singapore, Thailand) en Latijns-Amerika (Brazilië, Colombia, Chili) onlangs dan ook naar beneden bijgesteld. In ons basisscenario verwachten wij nu dat de groei van de opkomende landen zal afnemen van 4,4% in 2014 tot circa 3,5% in 2015 (in december 2014 voorzagen wij nog 4,5% voor dit jaar). In 2016 zal de groei in opkomende markten naar onze inschatting tot circa 4,5% versnellen. In dit scenario is aangenomen dat de verslechtering van het sentiment ten aanzien van opkomende markten en verdere besmetting als gevolg van de renteverhoging in de VS beheersbaar blijven. Daarnaast veronderstelln we dat opkomende landen geleidelijk van de aantrekkende groei in de welvarende landen zullen profiteren.
de situatie van eind augustus, zou de groei in opkomende markten in 2015 meer dan 1% lager kunnen zijn dan in ons basisscenario. Dan pakken de negatieve overloopeffecten in 2016 nog forser uit. Externe positie zwakker dan in 2013 … De zwakke groei van de exportvolumes en de lagere exportprijzen werken negatief in op de externe positie van de meeste opkomende landen. Het beeld is momenteel ongunstiger dan in 2013, ten tijde van de onrust over de reductie van monetaire stimulus door de Fed (tapering). Het overschot op de lopende rekening van alle opkomende markten tezamen is in de afgelopen jaren gedaald, met name door stijgende tekorten in Latijns-Amerika. De buitenlandseschuldratio’s in Latijns-Amerika en opkomend Europa zijn gestegen, in verhouding tot zowel het BBP als de export. De verhouding tussen de deviezenreserves en de kortlopende schuld is dankzij de opbouw van reserves sinds de Azië-crisis in de jaren negentig in alle regio’s nog altijd hoger dan 1. Deze ratio’s zijn in de afgelopen jaren echter wel afgenomen. Deze ratio is nog altijd duidelijk het hoogst in opkomend Azië.
Deviezenreserves / kortlopende buitenlandse schuld Ratio
6 5 4 3 2
Opkomend Azië: financiële condities en groei Bloomberg index*
% j-o-j
1
12
0
3 2
10
90 92 94 96 98 00 02 04 06 08 10 12 14
1
Opkomend Azië
8
0 -1
6
-2
Opkomend Europa
Latijns-Amerika
Bron: EIU
4
-3 2
-4 -5
0 99
01
03
05
07
Index financiële condities (l.a.)
09
11
13
15
Economische groei (r.a.)
De overheidsfinanciën zijn in vergelijking met 2013 ook verzwakt, vooral in Latijns-Amerika. Het gemiddelde begrotingstekort stijgt naar verwachting in 2015. De gemiddelde overheidsschuld als percentage van het BBP bedraagt in Latijns-Amerika inmiddels meer dan 50% en in opkomend Azië en opkomend Europa ongeveer 30%.
Bron: Bloomberg *Negatieve waarden wijzen op ongunstiger financiële condities.
De onzekerheden over de vooruitzichten van opkomende markten zijn echter duidelijk toegenomen, en de kans op tegenvallers lijkt groter dan de kans op meevallers. Als het sentiment ten aanzien van opkomende markten gedurende de rest van het jaar en het begin van 2016 negatief blijft, kan de groei in opkomende markten in 2015 0,5 - 1 procentpunt lager uitkomen dan in ons basisscenario en zal ook de start volgend jaar zwakker zijn. In een nog ongunstiger scenario, waarin het sentiment ten aanzien van opkomende markten gelijk blijft aan
… maar beter dan tijdens de Azië-crisis eind jaren ‘90 De externe positie van opkomende markten steekt nog altijd gunstig af bij de situatie tijdens de Azië-crisis aan het einde van de jaren negentig. Dat geldt met name voor opkomend Azië zelf, maar gaat in mindere mate ook op voor opkomend Europa en Latijns-Amerika. Opkomend Azië als geheel kent momenteel een overschot op de lopende rekening van ongeveer 2,5% van het BBP (1997: +1%). Geen enkel Aziatisch land heeft zo’n groot tekort op de lopende rekening als Thailand in 1998 (-7,5% van het BBP), want de meeste
4
Macro Focus - Top zes van risicovolle opkomende markten - 11 september
landen hebben een flexibeler wisselkoersregime ingevoerd. De buitenlandse schuld van opkomend Azië is ten opzichte van 1997/98 afgenomen (in verhouding tot zowel het BBP als de export), terwijl de verhouding tussen de deviezenreserves en de kortlopende externe schuld momenteel meer dan tweemaal zo hoog is als in 1997. Het begrotingstekort voor opkomend Azië als geheel is nu echter forser (-3% van het BBP) dan in 1997 (-0,3%), terwijl de staatsschuldquote op een vergelijkbaar niveau ligt.
voor de daling van de grondstoffenprijzen achten, zijn Rusland en Oekraïne in opkomend Europa, Brazilië, Chili, Colombia, Peru, Ecuador en Venezuela in Latijns-Amerika en Maleisië en Indonesië in Azië. Ook de regio rond de Perzische Golf en het grootste deel van het GOS en Afrika ondervinden er een relatief sterke invloed van. De negatieve effecten van lagere grondstoffenprijzen zullen voelbaar zijn in overheidsfinanciën, externe financiën en BBP-groei.
Grondstoffenexport naar China Opbouw private schulden verhoogt de risico’s Sinds de wereldwijde financiële crisis heeft zich in opkomende landen een snelle opbouw van private schulden voorgedaan, ook al is de kredietgroei sinds medio 2013 sterk in tempo gedaald. Deze schuldenlast concentreert zich in opkomend Azië. Het kan vooral worden toegeschreven aan ontwikkelingen in China, hoewel ook andere Aziatische landen (Zuid-Korea, Hongkong, Singapore, Thailand, Maleisië) een hoge private schuldquote kennen. Deze hoge schuldniveaus blijven een belemmering vormen voor de groei. Dat geldt ook voor landen in andere regio’s met een relatief hoge private schuldenlast, zoals Brazilië, Chili en Turkije.
% BBP
9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 MY VN CL SA KZ PE AE ZA RU VE ID UA BR CO AR EC MX NG
Bij het voorgaande geldt natuurlijk de waarschuwing dat gemiddelden voor regio’s en de opkomende markten als geheel de kwetsbaarheden van afzonderlijke landen verhullen. In de hoofdstukken hierna kijken we daarom nader naar de situatie per land. Wij onderscheiden daarbij drie kwetsbare groepen, die elkaar ten dele overlappen: 1) Grondstoffen exporterende landen; 2) Opkomende Aziatische landen met sterke ‘Chinabanden’; 3) Landen met kwetsbare externe financiën (meest gevoelig voor een renteverhoging in de VS). 2. GRONDSTOFFENEXPORTEURS KRIJGEN KLAPPEN Sterke daling grondstoffenprijzen eist haar tol Aangezien China op de internationale grondstoffenmarkten een dominante rol speelt, hebben wij voor grondstoffen exporterende landen de exportafhankelijkheid van China in verhouding tot hun BBP onderzocht. De export naar China, gemeten als percentage van het BBP, is relatief hoog (6-8%) in Maleisië, Vietnam, Chili en Saoedi-Arabië. Kazachstan, Peru, de Verenigde Arabische Emiraten en Zuid-Afrika vormen met een BBP-aandeel van 2-4% de middengroep. In Argentinië, Ecuador, Mexico en Nigeria vertegenwoordigt de export naar China minder dan 1% van het BBP. Grondstoffen exporterende landen zijn echter niet alleen via rechtstreekse exportrelaties met China verbonden, maar ondervinden ook indirect invloed van het land. Ze staan immers bloot aan de effecten die (gepercipieerde) ontwikkelingen in China uitoefenen op de prijzen van grondstoffen. De landen die wij al met al het meest kwetsbaar
Bronnen: Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO Economisch Bureau
Overigens heeft de prijsdaling van grondstoffen niet alleen nadelige gevolgen voor opkomende markten. Zo zijn de meeste opkomende landen in Azië (waaronder China, India en Zuid-Korea) en Oost-Europa (zoals Turkije, Polen, Tsjechië, Hongarije en Roemenië ) per saldo importeur van olie, zodat de daling van de olieprijzen voor hen juist gunstig is. Op het vlak van metalen geldt hetzelfde voor China, India en delen van Oost-Europa, terwijl China, Mexico en delen van Afrika profiteren van lagere prijzen van agrarische voedingsmiddelen. 3. OPKOMEND AZIË: WIE HEEFT LAST VAN CHINA? Chinese importdaling nadelig voor export opkomend Azië In het hoofdstuk hiervoor hebben wij de gevolgen van de Chinese groeivertraging voor grondstoffen exporterende landen onderzocht. De effecten hiervan reiken echter verder dan die landen. Landen met een breder gediversifieerde exportbasis die naar China exporteren of in derde markten met het land concurreren, ondervinden er ook invloed van. Wij concentreren ons in dit verband op opkomend Azië, waar deze risico’s zich het sterkst lijkt te manifesteren. De totale Chinese import (grondstoffen en niet-grondstoffen) is nu al enige tijd onderhevig aan krimp (in juli 2015 met 8,1% j-o-j). Dat houdt niet alleen verband met lagere importprijzen, maar ook met een zwakke binnenlandse vraag, in het bijzonder gematigde investeringen. Gemeten in BBP zijn Hongkong en Singapore het meest gevoelig voor een vertraging in China, gevolgd door Zuid-Korea, Maleisië, Vietnam en Thailand.
5
Macro Focus - Top zes van risicovolle opkomende markten - 11 september
Wie exporteert naar en concurreert met China? Exportaandeel, %
Export Similarity Index (0-1)*
60
0.6
50 0.5 40 30
0.4
landen als Turkije, Brazilië, Colombia, Peru, Zuid-Afrika en Indonesië een groot tekort op hun lopende rekening kennen en bergen aan externe schuld hebben opgebouwd. India’s tekort op de lopende rekening is sinds 2013 fors gedaald. In die periode begonnen markten voor het eerst rekening te houden met een mogelijke vermindering van de monetaire stimulering door de Fed.
Lopende rekening en buitenlandse schuld Buitenlandse schuld als exportaandeel
Devaluatie yuan en concurrentie op derde markten Er heerste aanvankelijk vrees dat de aanpassing van China’s wisselkoersregime op 11 augustus gevolgen zou hebben voor landen die in derde markten met China concurreren. Het meest kwetsbaar in dit verband zouden landen met een soortgelijke exportstructuur als China kunnen zijn. Binnen opkomend Azië geeft de Export Similarity Index een relatief hoge waarde voor Hongkong te zien. Maleisië, Thailand en Zuid-Korea volgen op zekere afstand, al is de export van de drie laatstgenoemde landen ook heel verschillend.
2.5 KA
BR
2.0 VN AR CL ID 1.5 PL RO 1.0 EC MX IN CZ
TR CO PE ZA
0
0.3 0
0.2 HK KR JP PH SG MY TH VN ID US IN EU Exportaandeel China (l.a.)
Vergelijkbaarheid exportstructuur (r.a.)
Bronnen: IMF, UN Comtrade, ABN AMRO Economisch Bureau. *Een ESI waarde van 1 staat voor een identieke exportstructuur. Voor India, de Filippijnen en Singapore zijn geen ESI-waarden beschikbaar.
Dit potentiële effect op de concurrentie op derde markten moet ons inziens echter niet worden overdreven. Wij verwachten namelijk geen sterke depreciatie van de Chinese yuan. De munt is onlangs door interventies van de Chinese centrale bank weer opgeveerd en heeft sinds de aanpassing van het wisselkoersregime tegenover de dollar slechts circa 2,5% aan waarde ingeboet. Bovendien zijn de meeste andere Aziatische valuta’s onder druk gekomen. Zij hebben sinds 11 augustus zelfs terrein verloren ten opzichte van de yuan.
KR AE
5 10 Lopende rekening (%BBP)
20 10
PH TH
VN CN
0.0 -5
HU
MY
0.5
SA -10
RU
Bron: EIU
Het beeld verandert enigszins als twee andere belangrijke variabelen in aanmerking worden genomen. Ten eerste achten wij landen extra kwetsbaar wanneer zij grote bedragen aan kortlopende schuld moeten afbetalen. In combinatie met het saldo op de lopende rekening (ook een soort kortlopende schuld) geeft deze schuld een indruk van de financieringsbehoeften van een land op korte termijn. De tweede factor die van belang is, betreft de buitenlandse beleggingen in aandelen en obligaties in een land. In tegenstelling tot buitenlandse investeringen in fabrieken en dergelijke, kunnen deze vermogenstitels makkelijk verkocht worden. Dit kan zich vooral voordoen in tijden van zorg over de toestand van opkomende markten. Dit verergert dan weer de toestand waarin opkomende markten zich bevinden.
Financieringsbehoeften en beleggingen
Opkomende markten kunnen in de komende maanden ook door een andere factor hard worden geraakt. In de VS staat de Fed immers op het punt om de rente te verhogen. Hoewel de recente marktvolatiliteit het aannemelijk maakt dat de Fed de eerste renteverhoging niet in september maar pas in december zal doorvoeren, zullen er in 2016 waarschijnlijk meer opwaartse rentestappen volgen. Opkomende landen met een zwakke externe positie die gedurende het zeer accommoderende monetaire beleid in de VS een grote instroom van kapitaal hebben gekend, zouden nu wel eens geconfronteerd kunnen worden met een dito uitstroom van kapitaal. Hierdoor zouden deze landen in de problemen kunnen geraken. In de onderstaande grafiek is te zien dat
70 Buitenlandse beleggingen (%BBP)
4. WELKE LANDEN ZIJN HET MEEST KWETSBAAR VOOR EEN RENTEVERHOGING IN DE VS?
MY
ZA
60 50
KR
40
HU
MX CL
PH
30
RU
10 0 0
PL
ID CO
BR
20
TH
CN EC
IN
PE
VE RO
TR CZ
AR 10 20 30 Kortlopende financieringsbehoeften (%BBP)
Bronnen: EIU, IMF, ABN AMRO Economisch Bureau
De kortlopende schuld van Maleisië is hoger dan 30% van het BBP. Het land kent forse financieringsbehoeften op korte
6
Macro Focus - Top zes van risicovolle opkomende markten - 11 september
termijn, ondanks een bescheiden overschot op de lopende rekening. Ook de aan beleggingen gerelateerde verplichtingen zijn aanzienlijk. Tsjechië heeft eveneens aanzienlijke financieringsbehoeften, maar de gezonde groeivooruitzichten zullen waarschijnlijk voorkomen dat het land in de problemen komt bij een scherpe verslechtering van het sentiment. Als we naar deze twee variabelen kijken, lijken Brazilië en Indonesië iets minder fragiel, maar Turkije en Zuid-Afrika zijn opnieuw erg kwetsbaar. Tot slot hebben wij gekeken naar de mate waarin deviezenreserves tijdens periodes van marktonrust als buffer kunnen fungeren. De reserves van Venezuela en Turkije bieden onvoldoende dekking voor hun kortlopende schuld. Ook Maleisië, Tsjechië, Argentinië en Zuid-Afrika scoren relatief slecht, met reserves die lager zijn dan of gelijk zijn aan anderhalf maal hun kortlopende schuld. Indonesië en Chili doen het beter: de deviezenreserves van Indonesië zijn bijna het dubbele van de kortlopende schuld, terwijl de Chileense reserves die schuld bijna met een factor tweeënhalf overtreffen. Aan de bovenkant van het spectrum bevinden zich India (bijna viermaal de kortlopende schuld) China (meer dan vijfmaal) en Brazilië (meer dan zesmaal). De koploper is echter Saoedi-Arabië met een ratio van bijna tien.
Bieden deviezenreserves enige bescherming? Deviezenreserves / kortlopende schuld SA PE BR CN PH HK IN VN HU KR RU EC CO AE TW CL ID TH KZ MX RO PL ZA AR CZ MY TR VE
5. WELKE LANDEN LOPEN DUS HET MEESTE GEVAAR? De ‘fragile six’ van ABN AMRO Op grond van alle risicofactoren tezamen achten wij zes opkomende landen het meest kwetsbaar. Wij hebben dit zestal de fragile six van ABN AMRO gedoopt. Latijns-Amerika wordt zwaar getroffen. Onze bezorgdheid betreft vooral Brazilië. De economie van dat land krimpt dit jaar met circa 2% doordat de grondstoffenprijzen gedaald zijn. Bovendien heeft de scherpe daling van de real de inflatie opgedreven en is de centrale bank gedwongen de rente te verhogen. Dit zal een verdere rem op de economie zijn. Brazilië kent bovendien een externe positie, terwijl de politieke onrust door de schandalen rond Petrobras het beleggerssentiment verder aantasten. Colombia verkeert naar onze mening ook in de gevarenzone. Het tekort op de lopende rekening zal dit jaar waarschijnlijk tot bijna 7% van het BBP oplopen. Dat geeft het land een slechte uitgangspositie om onrust in de markt het hoofd te bieden als de Fed met renteverhogingen begint. Daar komt bij dat de lagere grondstoffenprijzen een negatief stempel hebben gedrukt op de groeivooruitzichten van Colombia. In Azië zijn wij het meest bezorgd over Indonesië en Maleisië. Deze landen exporteren grondstoffen en hebben sterke handelsbanden met China, waardoor ze gevoelig zijn voor lagere grondstoffenprijzen en/of het risico van een vertraging in China. Beide landen kampen tevens met zwakke externe posities. Indonesië kent een tekort op de lopende rekening en een relatief hoge externe schuld, terwijl Maleisië op de korte termijn forse financieringsbehoeften heeft. De laatste twee namen op ons lijstje van kwetsbare landen zijn Turkije en Zuid-Afrika. Zorgelijke aspecten van Turkije zijn een groot tekort op de lopende rekening, politieke risico’s rond de nieuwe ronde van verkiezingen in november en de geopolitieke problemen met betrekking tot de Koerden en IS aan de zuidoostgrens van het land. Zuid-Afrika, tot slot, kent een tekort op de lopende rekening en een hoge buitenlandse schuld.
0
2
4
6
8
10
12
Bron: EIU
Al met al zijn landen als Brazilië, Colombia, Turkije, Maleisië, Indonesië en Zuid-Afrika het kwetsbaarst. Deze landen worden gekenmerkt door een tekort op hun lopende rekening, forse kortlopende schuldendienstverplichtingen, hoge verplichtingen uit hoofde van beleggingen en/of een hoge externe schuld en slechts een beperkte buffer in de vorm van deviezenreserves.
Neerwaartse druk op kredietbeoordelingen De kans dat de kredietbeoordelingen van sommige van deze landen zullen worden verlaagd, is gegroeid. Zo heeft kredietbeoordelaar S&P de kredietwaardigheid van Brazilië verlaagd naar junkstatus (BB+). Moody’s heeft bij Brazilië eerder al de rating tot één niveau boven junkstatus verlaagd. S&P maakt zich ook zorgen over Turkije, evenals Moody’s. Fitch hanteert een negatief vooruitzicht voor Zuid-Afrika. Als het sentiment niet verbetert, staat deze landen waarschijnlijk een verdere kapitaaluitstroom te wachten die hun munt nog meer onder druk zal zetten. Dit zal de inflatie doen opdrijven en centrale banken tot ingrijpen dwingen. Daardoor zullen de economische vooruitzichten nog verder verslechteren. Er zou dus een gevaarlijke neerwaartse spiraal kunnen ontstaan.
7
Macro Focus - Top zes van risicovolle opkomende markten - 11 september
Lees meer van het Economisch Bureau op: insights.abnamro.nl/ Volg het Economisch Bureau op Twitter: https://twitter.com/abnamroeconomen
Dit document is samengesteld door ABN AMRO. Het heeft uitsluitend als doel om financiële en algemene informatie te verstrekken over de economie. ABN AMRO behoudt zich alle rechten voor met betrekking tot de informatie in het document en het document wordt uitsluitend aan u verstrekt voor uw informatie. Het is niet toegestaan dit document (geheel of deels) te kopiëren, distribueren, door te geven aan een derde of om het voor enig ander doel te gebruiken dan hier boven bedoeld. Dit document is informatief bedoeld en vormt geen aanbieding van effecten aan het publiek, of een uitnodiging om een aanbod te doen. U mag niet om welke reden dan ook vertrouwen op de informatie, meningen, beramingen, en aannames in dit document noch dat hetcompleet, accuraat of juist is. Er wordt geen garantie gegeven, uitdrukkelijk of stilzwijgend, door of uit naam van ABN AMRO, haar directeuren, functionarissen, vertegenwoordigers, gelieerde partijen, groepsmaatschappijen of werknemers met betrekking tot de juistheid of volledigheid van de informatie in dit document, en geen enkele aansprakelijkheid wordt geaccepteerd voor enig verlies als direct of indirect gevolg van het gebruik van deze informatie. De opvattingen en meningen opgenomen hierin kunnen op enig moment aan verandering onderhevig zijn en ABN AMRO heeft geen enkele verplichting om de informatie in dit document na de datum hiervan te herzien. Voordat u in enig product van ABN AMRO investeert, dient u zich te informeren over de verschillende financiële en andere risico’s, alsmede mogelijke beperkingen voor u en uw investeringen als gevolg van toepasselijke wetgeving en regels. Indien u, na lezing van dit document, overweegt een investering te doen in een product, raadt ABN AMRO aan om een dergelijke investering met uw relatiemanager of persoonlijke adviseur te bespreken om nader te bezien of het relevante product – met inachtneming van alle mogelijke risico’s – past bij uw investeringen. De waarde van beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garanties voor de toekomst. ABN AMRO behoudt zich het recht voor wijzigingen in dit materiaal aan te brengen. Alle rechten voorbehouden.