Beleggingsstrategie | december 2016
Platform voor groei in 2017
Inhoudsopgave
INTRODUCTIE 3 PLATFORM VOOR GROEI IN 2017
4
Macro WERELDECONOMIE WINT AAN KRACHT
8
Aandelen GROEI GEEFT AANDELEN STEUN IN 2017
10
Aandelenthema POSITIONEREN IN ONLINE PLATFORMS
12
Private equity MEERWAARDE VAN PRIVATE EQUITY
14
Obligaties ONVRIENDELIJK KLIMAAT VOOR OBLIGATIES
16
Grondstoffen VERSCHILLENDE KRACHTEN AAN HET WERK
18
Valuta’s POSITIONEREN VOOR MACHTSWISSELING VS
20
Hedge funds NORMALISATIE GUNSTIG VOOR HEDGE FUNDS
22
Vastgoed VASTGOED: IN AFWACHTING VAN BETERE TIJDEN
23
PERFORMANCE 24 ASSETALLOCATIE PER PROFIEL
25
MEDEWERKERS 26 Dit is een internationale publicatie van ABN AMRO. Risicoprofielen en beschikbare beleggingsproducten kunnen per land verschillen. Neemt u voor informatie contact op met uw lokale adviseur.
2
Introductie
In deze Beleggingsstrategie staan we stil bij de manieren waarop u zich als belegger kunt positioneren voor 2017 – een jaar waarin belangrijke veranderingen de overgang naar verbeterde economische vooruitzichten kunnen versnellen. De aantredende Republikeinse regering in de VS zal de Amerikaanse economie voorzien van een nieuwe impuls. Wij denken dat de positieve implicaties hiervan wereldwijd merkbaar zullen zijn. Te midden van hogere groei en stijgende inflatie zal de Amerikaanse Federal Reserve zich waarschijnlijk besluitvaardig opstellen en de rente verhogen. En terwijl traditionelere vormen van handelsglobalisering wat kunnen stagneren, zien we ruimte ontstaan voor nieuwe manieren van handel op basis van wereldwijde digitalisering. Dit type globalisering brengt een nieuwe economische orde met zich mee, die kansen biedt voor consumenten, ondernemers en beleggers. Cyclische aandelen kunnen profiteren van het groeipotentieel dat in de komende tijd aangeboord wordt. Maar in de obligatiemarkten heerst het risico van hogere rentes; obligatiekoersen dalen als obligatierentes stijgen. Voor het behalen van rendement zijn aandelen dan ook onze favoriete beleggingscategorie. We denken dat aandelen kunnen profiteren van zowel de positieve cyclische ontwikkelingen als van de structurele veranderingen die voor ons liggen. Ook voor de Amerikaanse dollar zijn de vooruitzichten gunstig.
Didier Duret Chief Investment Officer, ABN AMRO Private Banking december 2016
Snelle veranderingen gaan gepaard met risico’s. In de VS hebben die risico’s nu betrekking op de implementatie van het beleid door de nieuwe regering. In Europa zien drie belangrijke EU-landen verkiezingen in 2017 tegemoet. Hierdoor loopt het invoeren van stimulerend begrotingsbeleid vertraging op en zal Europa het qua groei langer moeten hebben van stimuleringsmaatregelen door de Europese Centrale Bank. Tegelijkertijd vormt de hogere inflatie een obstakel voor kapitaalbehoud. De lage obligatierentes – erfenis van bijna tien jaar monetaire stimulering – maken dat de obligatiemarkten weinig speelruimte bieden. De beleggingsspecialisten van ABN AMRO Private Banking werken hun aanbevelingen verder uit op de volgende pagina’s van deze Beleggingsstrategie. Uw adviseur is u graag van dienst bij het samenstellen van een portefeuille waarmee u als belegger voorbereid bent op wat er in het verschiet ligt in 2017.
3
Platform voor groei in 2017
Krachtige fundamentele trends, zoals een verbeterend economisch plaatje, op handen zijnde stimulering in de VS en technologische ontwikkelingen, vormen samen een platform voor groei waar beleggers in 2017 van kunnen profiteren.
4
Platform voor groei in 2017 Beleggingsstrategie december 2016
Door de uitkomsten van de Amerikaanse verkiezingen is een politiek landschap ontstaan waarin een duidelijke focus ligt op de stimulering van de Amerikaanse economie. Op de korte termijn brengen de verkiezingsuitkomsten ook een hoger risico voor de obligatiemarkten met zich mee en op middellange termijn nemen de risico’s voor de wereldhandel toe. De marktontwikkelingen na het Brexit-referendum en na Donald Trumps verkiezingsoverwinning wijzen op veerkracht en aanpassingsvermogen. In het vierde kwartaal zijn we positiever geworden over aandelen. We zijn er nog steeds van overtuigd dat aandelen het portefeuillerendement kunnen aanjagen, zeker tegen de achtergrond van gematigde economische groei en in vergelijking met andere beleggingscategorieën. Het beleggingsklimaat is aan het normaliseren. De angst voor deflatie neemt af, nu we onderweg zijn richting geleidelijke inflatiegroei. Obligaties zijn uit de gunst, omdat de obligatierentes zeer laag zijn. En aangezien centrale banken gericht zijn op het aanjagen van de inflatie, is het lastig manoeuvreren in de obligatiemarkten. Grondstoffen kunnen een rol blijven vervullen als bescherming tegen zowel inflatie als beweeglijke markten. In het dynamische marktklimaat dat we tegemoet zien, kan cash worden ingezet als zich kansen voordoen. Dergelijke kansen kunnen bijvoorbeeld ontstaan als de obligatierentes stijgen of als de aandelenmarkten corrigeren.
Fundamentele factoren krachtiger dan politiek rumoer XX
We verwachten een opleving van de wereldwijde groei, gestuwd door krachtig begrotingsbeleid in de VS (verwachte BBP-groei VS in 2017: 2,4%) en in China (6,5%). Regionaal momentum in de opkomende markten (4,4%) en in de eurozone (1,4%) zal eveneens helpen het wereldwijde patroon van middelmatige groei, lage productiviteit en tanende handel te doorbreken.
XX
Nieuwe regering VS geeft prioriteit aan groei; handelsprotectionisme heeft minder urgentie. Globalisering krijgt in toenemende mate een digitaal karakter en is steeds meer gericht op dienstverlening. Technologie en sociale trends vormen hierbij drijvende krachten; globalisering hoeft niet langer via de traditionele handelskanalen tot stand te komen. Het globaliseringsproces kent duidelijke winnaars en verliezers. Bedrijven die als winnaars uit de bus zullen komen, worden gekenmerkt door bovengemiddelde winstgevendheid en zijn relatief onafhankelijk van macro-economische hobbels, beleidsdilemma’s en politieke ontwikkelingen.
XX
Op weg naar inflatie: naar verwachting zal de inflatie in de VS een niveau van 2,7% en in de eurozone 1,2% bereiken in 2017. Brede looninflatie lijkt onwaarschijnlijk. Een stabiele Amerikaanse dollar en een langzaam in waarde dalende Chinese yuan verkleinen het risico op ‘geëxporteerde’ inflatie vanuit de VS en China.
Uitdaging om beleid onderling af te stemmen XX
Sterk uiteenlopende vormen van begrotingsbeleid: ten aanzien van het te voeren begrotingsbeleid speelt een gebrekkige coördinatie de Europese landen parten. Dit kan ertoe leiden dat Europa te sterk afhankelijk blijft van monetaire stimulering. In de VS – met een Republikeinse president én
5
een Republikeinse meerderheid in het Congres – zal het eenvoudiger zijn om begrotingsbeleid te implementeren. XX
Inflatie kan sneller oplopen dan verwacht: in de
Actieve strategieën
neutraal
VS kan budgettaire stimulering resulteren in een krachtigere normalisering van de rentestanden. Als de markt ervan overtuigd raakt dat de Federal Reserve agressiever
cash
te werk moet gaan, kan dat een plotselinge stijging van de rente op Amerikaanse staatsobligaties tot gevolg hebben. XX
Politiek risico verschoven naar Europa:
vastgoed
nationa-
listische partijen kunnen zich aangemoedigd voelen door het succes van anti-establishment-bewegingen in de VS
grondstoffen
en het Verenigd Koninkrijk. Hierdoor kan de angst voor
olie, basismetalen
een nieuwe Europese crisis oplaaien. consumptiegoederen, nutsbedrijven, telecommunicatie
Kansen en spreidingsmogelijkheden in de portefeuille XX
Binnen de portefeuille hebben aandelen onze voorkeur: het herstel van de bedrijfswinsten zou aan
aandelen IT, gezondheidszorg
hedge funds obligaties
momentum moeten winnen door de verbetering van de
investment-grade, inflation-linked, high-yield
'core' staatsobligaties
economische situatie. Aandelen zouden ook kunnen profiteren van een kapitaalstroom vanuit de obligatiemarkten. Wij verwachten dat beleggers zich weer sterker gaan oriënteren op cyclische sectoren. We zien kansen om te
-30
-20
-10
profiteren van de trend dat mensen en bedrijven steeds meer online met elkaar verbonden zijn: via nieuwe producten en een vergroot geografisch bereik neemt de winstgroei van socialmedia- en e-commerceplatforms toe. XX
Neutrale visie op zowel ontwikkelde als opkomende markten: binnen de opkomende markten heeft Azië onze voorkeur, vanwege de stabiliserende politieke en economische krachten in China.
XX
Met grondstoffen kan extra portefeuillespreiding worden aangebracht; de correlatie tussen grondstoffen en aandelenmarkten is lager geworden.
XX
Een selectieve benadering van de obligatiemarkten is raadzaam; wij geven beleggers in overweging om te focussen op investment-grade bedrijfsobligaties, vanwege de hogere rendementen in dit obligatiesegment.
XX
Een sterke Amerikaanse dollar kan gunstig zijn voor euro-gedenomineerde portefeuilles. Didier Duret - Chief Investment Officer
6
10
actieve afwijking (%)
20
30
Weergave van de absolute afwijking ten opzichte van de benchmark, voortvloeiend uit onze actieve beleggingsstrategie. Deze strategieën hebben betrekking op alle profielen; profiel 3 (gematigd) is hier weergegeven. Bron: ABN AMRO Private Banking
Platform voor groei in 2017 Beleggingsstrategie december 2016
7
Wereldeconomie wint aan kracht Macro De groei van de wereldeconomie trekt aan. Het economische beleid van de regering Trump zou die groei een extra impuls kunnen geven. Maar opkomende markten zijn op langere termijn kwetsbaar voor protectionistisch Amerikaans handelsbeleid.
Op groei gericht beleid in VS Op de agenda van Donald Trump staan onder meer een aanzienlijke impuls voor de Amerikaanse economie via belastingverlagingen en uitgaven aan infrastructuur, energiebeleid dat vriendelijk staat tegenover het gebruik van fossiele brand-
De wereldeconomie lijkt wat aan momentum te winnen.
stoffen, pogingen om huidige handelsverdragen te wijzigen
Stijgende indicatoren voor het ondernemersvertrouwen in
en veel strenger immigratiebeleid.
een groot aantal landen en hogere prijzen voor industriĂŤle metalen vormen het voorlopige bewijs hiervoor. Dit vriende-
We weten natuurlijk nog niet hoeveel beleidsmaatregelen de
lijkere plaatje is het resultaat van een viertal factoren: grond-
nieuwe president door het Congres zal weten te loodsen. Maar
stoffenprijzen zijn dit jaar gestegen (wat een stabiliserend
we kunnen er redelijkerwijs van uitgaan dat de Amerikaanse
effect had op de energiesector en positief is voor opkomende
economie een flinke impuls zal krijgen in de periode 2017/2018.
economieĂŤn), Chinese beleidsmakers hebben de economi-
Van de beleidsinitiatieven die waarschijnlijk genomen zullen
sche groei in China met succes ondersteund, de voorraad-
worden, zal een aantal nadelig zijn voor opkomende econo-
cyclus in de VS ontwikkelt zich positief en de wereldwijde
mieĂŤn, al zullen de effecten per land verschillen.
IT-cyclus wint aan kracht. Waarschijnlijk zullen deze factoren in de komende kwartalen de economie blijven ondersteunen. En tegen de tijd dat het effect van deze factoren afneemt,
Stimulering via begroting nodig in Europa
kunnen op groei gerichte beleidsmaatregelen van president Donald Trump de economische activiteit in de VS een impuls
Recent hebben we het ondernemersvertrouwen in Europa
geven. In onze voorlopige schatting gaan wij ervan uit dat
zien groeien. Maar de regio loopt het risico om wat momen-
Trumps groei-agenda op jaarbasis zal leiden tot 0,5% extra
tum te verliezen. Gunstige weersomstandigheden aan het
groei in de VS.
begin van 2016 en toenemende koopkracht als gevolg van
8
ABN AMRO Economisch Bureau Beleggingsstrategie december 2016
dalende inflatie vormden een tijdelijke impuls voor de econo-
Langzame normalisering monetair beleid
mie. Maar de effecten hiervan zijn aan het wegebben. In hoeverre Europa qua groei de VS zal volgen in de komende
Over het algemeen is de inflatie nog laag. Wel neemt de
twee jaar, hangt af van de vraag of Europese beleidsmakers
inflatie in de VS geleidelijk toe en zien we de inflatiever-
zich met succes weten te richten op hervormingen. Wij gaan
wachtingen stijgen. Verschillende factoren dragen hieraan
ervan uit dat beleidsmakers, tegen de achtergrond van drei-
bij, waaronder de aanhoudende gematigde groei, stijgende
gend politiek populisme, minder sterk zullen bezuinigen.
grondstoffenprijzen, verschuivende verwachtingen rond het beleid van centrale banken en de angst dat protectionistisch
Onzekerheid voor opkomende economieën
beleid van de regering Trump de inflatie zal aanwakkeren. Wij verwachten dat centrale banken een ondersteunend beleid zullen blijven voeren, waarbij de monetaire teugels
Opkomende landen plukken de vruchten van de groeistabilise-
in de komende twee jaar geleidelijk worden aangetrokken.
ring in China, aantrekkende grondstoffenprijzen en de verbe-
Hierbij ontstaat wel weer de kans dat het monetaire beleid
tering van het cyclische momentum die wereldwijd gaande
van centrale banken onderling uiteen gaat lopen. Risico’s voor
is. Maar op de langere termijn zullen de opkomende econo-
beleggers zijn geconcentreerd rond het groeitempo van de
mieën zich geconfronteerd zien met agressiever handelsbe-
economie. Enerzijds is er het risico dat de groeiverwachtin-
leid in de VS. Het is lastig om in te schatten hoe sterk de
gen overtrokken zijn en dat het daadwerkelijke groeitempo
opkomende economieën hierdoor geraakt zullen worden.
teleurstelt. Anderzijds kan te sterke groei negatieve conse-
Wellicht zullen valuta’s van opkomende landen moeten corri-
quenties hebben op het gebied van inflatie.
geren, wat in sommige gevallen al gebeurd is. Han de Jong - Hoofdeconoom ABN AMRO
Cyclisch herstel ingezet
Prognose: macro(%)1 Reële groei BBP 2017
60
ABN AMRO
40 jan 10
jan 11
jan 12
jan 13
jan 14
jan 15
jan 16
Op basis van PMI indices (Purchasing Managers Indices; indicatoren voor ondernemersvertrouwen). Niveaus boven de 50 duiden op groei; niveaus onder de 50 duiden op een krimp. Bron: Thomson Reuters Datastream
Marktvisie
VS
2,4
2,2
2,7
2,3
1,4
1,3
1,2
1,3
VK
1,7
0,9
2,7
2,3
0,7
0,9
0,8
0,4
*
2,1
2,1
1,6
1,8
Opkomend Azië
5,9
6,0
2,9
2,8
Latijns Amerika
1,3
1,7
7,4
5,9
Opkomend Europa**
1,9
2,1
5,1
4,9
Wereld
3,4
3,4
3,3
2,8
Andere landen
VS Eurozone China
ABN AMRO
Eurozone Japan
50
Marktvisie
Inflatie 2017
Alle prognoses zijn jaargemiddelden. De wegingen van de regio’s zijn gecorrigeerd voor koopkrachtpariteit. * Australië, Canada, Denemarken, Nieuw-Zeeland, Noorwegen, Zweden en Zwitserland. ** Wit-Rusland, Bulgarije, Kroatië, Tsjechië, Hongarije, Polen, Roemenië, Rusland, Slovakije, Slovenië, Turkije, Oekraïne. 1
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau, Consensus Economics, EIU
9
Groei geeft aandelen steun in 2017 Aandelen De economische groei lijkt een nieuwe impuls te krijgen. Tegen die achtergrond geven wij beleggers in overweging om in hun portefeuille meer nadruk te leggen op cyclische aandelen, ten koste van rentegevoelige defensieve aandelen.
volgen in de VS zal leiden tot een wereldwijde groeiversnelling en gunstige omstandigheden voor aandelen creëren.
Bedrijfswinsten groeien: het cijferseizoen over het derde kwartaal liet zien dat het momentum voor winstgroei positief is. Er waren meer bedrijven die beter dan verwachte
Voor 2017 verwachten we dat verschillende positieve funda-
cijfers rapporteerden dan bedrijven die tegenvallende resul-
mentele factoren een gunstig effect zullen hebben op aandelen.
taten publiceerden. We verwachten dat de bedrijfswinsten
We denken dan onder meer aan verbeterende macro-econo-
in 2017 sneller zullen stijgen, om uit te komen op dubbelcij-
mische omstandigheden, sterkere groei van de bedrijfswin-
ferige groeipercentages. Hiermee zouden bedrijven uitstij-
sten en aantrekkelijke dividendrendementen in vergelijking
gen boven de vlakke winstontwikkeling van 2016.
met andere beleggingscategorieën. Afgelopen oktober waren Amerikaanse presidentsverkiezingen achter de rug en is onze
Aandelenrendementen aantrekkelijk in vergelijking met andere beleggingscategorieën: het gemiddelde dividendren-
visie nog meer uitgesproken positief.
dement op aandelen is 3%. Daarnaast verwachten we dat
we al positiever geworden over aandelen. Inmiddels zijn de
de aandelenkoersen ondersteund zullen worden door een sterkere groei van de bedrijfswinsten. We denken dat deze
Solide fundamentele factoren
positieve factor ook aan de orde zal blijven als de rente in de VS geleidelijk stijgt naar normalere niveaus. Wij verwachten
Economische indicatoren voor productie en consumptie zijn aan het verbeteren: dit duidt op een opleving van de wereld-
dat beleggers zich blijven focussen op de positieve funda-
wijde vraag en de economische groei. De ondernemers-
om goed te presteren. Met een koers/winstverhouding van
vriendelijke agenda die de regering Trump waarschijnlijk gaat
15,1x (op basis van de verwachte winst in 2017) zouden de
mentele factoren. Vandaar dat we ruimte zien voor aandelen
financiële dienstverlening industrie
lage groei winst per aandeel 2015-2018
0,2 informatie technologie 0,1 basismaterialen
telecom gezondheidszorg consumptiegoederen nutsbedrijven
energie luxegoederen & diensten hoge groei winst per aandeel 2015-2018
-5%
5% negatief effect van rentestijging
-10%
positief effect van rentestijging
Rentegevoeligheid belangrijke factor in sectorvisie
10%
15%
20%
-0,1 -0,2 -0,3 -0,4 -0,5
overwogen neutraal onderwogen
Deze grafiek is een weergave van de verwachte winstgroei 2015-2018 (horizontale as, in procenten per jaar) versus de correlatiecoëfficiënt van de sector op lange termijn ten aanzien van rentewijzigingen 2002-2016 (verticale as, van min 1 tot plus 1). Bron: MSCI, IBES, ABN AMRO Private Banking
10
Investment Strategy & Portfolio Expertise Beleggingsstrategie december 2016
wereldwijde waarderingsniveaus van aandelen geen belem-
komen. We zijn eveneens optimistisch over de winsttrends
mering hoeven te vormen voor koersstijgingen.
van bedrijven in de sectoren gezondheidszorg en IT op middellange termijn. Onze visie op de sector nutsbedrijven blijft negatief. Bij het vaststellen van onze sectorvisie als geheel is de
Verschuiving naar cyclische sectoren
gevoeligheid voor renteontwikkelingen een factor die we sterk laten meewegen, zoals ook zichtbaar is in de bijgaande grafiek.
Wij geven beleggers in overweging om binnen hun portefeuille een verdere verschuiving door te voeren richting cyclische aandelen en minder rentegevoelige posities aan
Uitgebalanceerde regiovisie na verkiezingen VS
te houden. Dit betekent onder meer dat het defensievere deel van de markt, zoals de telecomsector, minder interes-
Na de Amerikaanse presidentsverkiezingen hebben wij onze
sant geworden is. In plaats daarvan geven wij beleggers in
regiovisie voor alle regio’s op ‘neutraal’ gezet. Dit brengt met
overweging hun posities in de sector industrie uit te breiden.
zich mee dat wij beleggers in overweging geven hun aande-
Indicatoren voor de industrie wijzen op een verbeterende
lenposities binnen ontwikkelde markten in de VS en Europa
situatie; wij verwachten dat een verbetering op het vlak van
uit te breiden. Binnen de opkomende markten handhaven
investeringen en omzetten in de sector zal volgen.
wij onze voorkeur voor Azië. Binnen Azië geven wij beleggers in overweging om te kiezen voor landen die minder
De verschuiving richting cyclische sectoren staat niet op
gevoelig zijn voor renteontwikkelingen en minder afhanke-
zichzelf. Eerder namen we al een positiever standpunt in
lijk zijn van handel. We hebben daarom een voorkeur voor
ten opzichte van de sector financiële dienstverlening. We
China, vanwege de binnenlandse consumentenvraag en de
verwachten dat banken en verzekeraars zullen profiteren van
mogelijke budgettaire stimulering aldaar. Minder positief zijn
stijgende rentes. Daarnaast zou het groeimomentum de opera-
we over Hong Kong en Singapore, gezien hun gevoeligheid
tionele marges van banken en verzekeraars ten goede moeten
voor de ontwikkeling van de Amerikaanse rente.
Prognose: aandelenindices Regio
Positie
k/w (verwacht) 2017
Aandelen wereldwijd
Overwogen
15,1
-VS (MSCI US)
Neutraal
16,7
-Europa (MSCI Europe)
Neutraal
14,0
-Japan (MSCI Japan)
Neutraal
14,0
Neutraal
12,4
- Latijns Amerika (MSCI Latin America) Neutraal
14,1
- Opkomende markten EMEA
10,0
Annemijn Fokkelman Hoofd Aandelenresearch & Portefeuillebeheer
(MSCI World All Countries) Ontwikkelde markten
Opkomende markten - Azië (MSCI Asia ex-Japan)
Neutraal
(MSCI Emerging Markets EMEA) Bron: Bloomberg, MSCI. Gegevens per 28 november 2016. 2016
11
Positioneren in online platforms Aandelenthema Voor zowel consumenten als bedrijven wordt het steeds belangrijker om (online) verbonden te zijn. In het middelpunt van deze mobiele wereld bevinden zich de grote socialmedia- en e-commerceplatforms. Deze platforms breiden hun dienstverlening en hun geografische bereik steeds verder uit en bieden kansen voor beleggers.
die online te behalen is naar zich toe. In eerste instantie groei-
De online wereld is in toenemende mate een mobiele wereld.
De zich steeds verder uitbreidende socialmedia- en
De jongere generatie is continu online verbonden met vrien-
e-commerceplatforms kapen bij een breed scala aan bedrij-
den. Online shoppen is voor velen een tweede natuur gewor-
ven een deel van de omzet weg. Naast hun oorspronkelijke
den, net als ‘gaming’ op smartphones en het online bekijken
functies bieden dergelijke platforms steeds meer abonne-
van video’s en tv-programma’s – waar je ook bent en wanneer
menten of anderszins betaalde diensten en producten aan.
je maar wilt. En het zijn niet alleen onze persoonlijke levens
Direct in Google Maps bestel je een taxi en reserveer je een
die hierdoor veranderen. Bedrijven werken steeds meer ‘in
tafel in een restaurant met goede reviews. Vervolgens kun
the cloud’ en kiezen voor nieuwe manieren van samenwer-
je via een online app de rekening voor het diner splitsen en
king, onafhankelijk van de locatie. Daarnaast maken onder-
jouw deel betalen. En als je wat geld overhebt, kun je dat
nemingen in toenemende mate gebruik van social media en
nog tijdens de taxirit naar huis online overmaken naar een
e-commerce om met hun klanten te communiceren en hen
beleggingsfonds via het Chinese Alibaba.
den deze platforms vooral door een explosief toenemend aantal gebruikers. Inmiddels zien we dat productuitbreiding en verbreding van de geografische horizon voor deze bedrijven de volgende belangrijke aanjagers zijn van groei.
Nieuwe diensten en producten
aan zich te binden. Het belang van de mobiele telefoon zien
36%
we terug in de advertentieomzetten. Vijf jaar geleden werd minder dan 10% van de online bedrijfsadvertentiebudgetten gespendeerd aan mobiel adverteren. Inmiddels is dit percen-
voorziene jaarlijkse groei in komende jaren
tage gestegen tot bijna 50% (zie grafiek). In het centrum van deze nieuwe, mobiele wereld vinden we de grote socialmedia- en e-commerceplatforms. Deze bedrijven trekken door hun dominantie een groot deel van de winst
12
wereldwijd dataverbruik op mobiele apparaten Bron: PwC
Investment Strategy & Portfolio Expertise Beleggingsstrategie december 2016
‘Mobiel’ domineert online advertentiemarkt* socialmedia-, onlinevideo- en e-commerceplatforms
35%
winstgroei in 2017 en 2018
Bron: ABN AMRO Private Banking, Bloomberg
Door het aanbieden van dit soort diensten vormen de grote online platforms geduchte concurrenten voor uiteenlopende
% 50
40
Mobiel Zoekmachines Anders Banner Rubrieksadvertenties
30
20
bedrijven, variërend van reisbureaus tot banken. 10
Platforms kijken verder dan hun thuismarkt Naast het uitbreiden van hun dienstverlening, groeien de online platforms ook door over de landsgrenzen heen te
0
2008 2009 2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
*Percentages van bedrijfsadvertentiebudgetten. Bron: IAB, PwC Internet Ad Revenue Report, HY 2016
kijken. Alibaba, bijvoorbeeld, benadert Duitse detaillisten
jaar zullen zien stijgen in 2017 en 2018. De waarderingen van
actief met de vraag om webwinkels voor Chinese klanten
deze bedrijven zijn stabiel gebleven in de afgelopen twee
te openen. De enorme cashflows die online platforms
jaar en recent zelfs gedaald. Ook vanwege die acceptabele
genereren worden bovendien aangewend om innovatieve
waarderingsniveaus geloven wij dat socialmedia-, onlinevi-
online spelers over te nemen. Ook hier vormt Alibaba een
deo- en e-commerceplatforms voor beleggers interessant
interessant voorbeeld: het Chinese bedrijf nam recent
kunnen zijn.
e-commercespeler Lazada over en betrad op die manier de Zuidoost-Aziatische markt. De Zuid-Afrikaanse interneton-
De opmars van social media en e-commerce zal niet zonder
derneming Naspers is eveneens een fervent opkoper van
slag of stoot verlopen. Privacyregelgeving en overheidstoe-
bedrijven die actief zijn op het gebied van internet en online
zicht, bijvoorbeeld, kunnen obstakels vormen, zoals Baidu
entertainment. Door middel van overnames is Naspers
nu ondervindt. Bovendien zijn er tal van kleine, innovatieve
uitgegroeid tot één van de vijf grootste bedrijven in de opko-
ondernemingen die mogelijk aan momentum zullen winnen.
mende markten, in termen van marktkapitalisatie.
Daarom is een breed gespreide belegging, bijvoorbeeld een fonds, volgens ons een geschikte manier om uzelf als beleg-
Bovengemiddelde winstgroei
ger te positioneren in online platforms. Piet Schimmel
Met nieuwe initiatieven, in de vorm van zowel producten
Senior Expert Aandelenthema’s
als regionale uitbreiding, weten deze platforms voor social media, online video en e-commerce een bovengemiddelde winstgroei te realiseren (afgezet tegen de MSCI World Index). Op basis van eigen research verwachten we dat de negen grootste online platforms hun winsten met 35% per
13
De meerwaarde van private equity Private equity Private equity biedt beleggers blootstelling aan aandelenrisico, maar zonder de invloed van het marktsentiment. Het rendement op private-equityinvesteringen kan het rendement op aandelen overtreffen. Maar de risico’s van private equity zijn eveneens hoger. Als beleggingscategorie is private equity alleen geschikt voor ervaren beleggers die de technische aspecten van de privateequity-markt begrijpen.
veranderen, de operationele efficiency te verbeteren of door nieuwe groeimogelijkheden te creëren. De mate waarin een private-equity-onderneming in staat is waarde toe te voegen aan een bedrijf waarin geïnvesteerd wordt, vormt het uitgangspunt voor het mogelijke extra rendement op private equity (in vergelijking met het passief aanhouden van een portefeuille bestaand uit beursgenoteerde aandelen).
Schuldenlast blijft binnen de perken
Naar verwachting zullen investeringen in private equity, buy-outs en durfkapitaal beide inbegrepen, over heel 2016
Schuldposities gerelateerd aan private-equity-transacties
ietwat zijn toegenomen. Volgens researchbureau Preqin ligt
zijn niet sterk toegenomen, ondanks de historisch lage
het bedrag dat opgehaald is voor private-equity-beleggingen
renteniveaus van de afgelopen jaren. Met schulden gefi-
maar dat nog niet daadwerkelijk geïnvesteerd is, inmiddels
nancierde buy-outs worden in de VS voor circa 40% en in
rond de USD 800 miljard.
Europa voor circa 50% in de vorm van aandelen betaald.
Op regioniveau blijft de VS de dominante speler op de
Dit lijkt erop te wijzen dat managers van private-equity-
markt voor private equity. Europa blijft achter op de VS, met
fondsen zorgvuldig te werk blijven gaan. De toegenomen
een ratio van 1:3 voor wat betreft nieuwe investeringen.
hoeveelheid cash die beschikbaar is voor investeringen lijkt
De dominante positie van de VS wordt geïllustreerd door
geen negatieve invloed te hebben gehad. Het is mogelijk dat
de regionale focus van private-equity-fondsen die nieuwe
niet al het beschikbare kapitaal zal worden aangewend voor
investeerders zoeken. Meer dan 50% van het kapitaal dat
investeringen. Nieuwe investeringen kunnen namelijk een
dit jaar tot dusver is opgehaald, is bedoeld om in de VS geïn-
negatieve impact hebben op het zorgvuldig opgebouwde
vesteerd te worden; 25% is gericht op Europa, terwijl het
prestatie-trackrecord een fondsmanager. De beslissing
resterende kapitaal bestemd is voor Azië en de rest van de
om al dan niet volledig belegd te zijn en het vermogen om
wereld.
de juiste bedrijven te vinden om in te investeren voor een periode van vier tot vijf jaar zijn belangrijke factoren bij het
Toegevoegde waarde
realiseren van rendement op private equity. Te midden van het huidige economische klimaat focussen
Concurrerende private-equity-fondsen strijden om te inves-
wij ons op beleggingen via fondsmanagers die aantoonbaar
teren in de juiste bedrijven. Managers die hun eigen netwerk
in staat zijn om – gebruikmakend van hun eigen netwerk – de
aanwenden om investeringstransacties te doen en vervol-
juiste bedrijven te selecteren om in te beleggen; ook moeten
gens hun belang via tussenpersonen verkopen aan strate-
fondsmanagers de expertise in huis hebben om deze bedrij-
gische kopers of hun belang verzilveren door middel van
ven te transformeren in nóg betere ondernemingen.
een beursgang, hebben betere kansen om hun rendementsdoelstellingen te behalen. Daarnaast zijn actieve managers, die waarde aan hun investeringen kunnen toevoegen, in trek. Toegevoegde waarde kan onder meer gerealiseerd worden door het businessmodel van een onderneming te
14
Eric Zuidmeer – Specialist Private Equity
Investment Products & Wealth Solutions Beleggingsstrategie december 2016
15
Onvriendelijk klimaat voor obligaties Obligaties Obligatierentes stijgen, in reactie op verwachte rentestijgingen in de VS. Wat hierbij een rol speelt, is de verwachting dat de inflatie zal aantrekken en dat in de VS een stimulerend begrotingsbeleid zal worden gevoerd. Het goede nieuws is dat obligaties – uiteindelijk – weer hun traditionele rol van vangnet in beleggingsportefeuilles kunnen gaan vervullen.
verwachten dat zich in 2017 momenten zullen voordoen waarop we onze posities in inflatiegeïndexeerde obligaties kunnen uitbreiden. Als de nominale rente het niveau overstijgt dat wij verwachten voor obligatierentes of als de inflatie lijkt te pieken, dan is de tijd rijp om weer staatsobligaties (met middellange tot lange looptijd) te kopen.
VS en Europa volgen elk eigen monetaire koers
Na de verkiezingsoverwinning van Donald J. Trump zijn de obligatierentes in een opwaartse spiraal terechtgekomen. Uit deze
Het beleid van de Fed zal resulteren in hogere obligatieren-
reactie van de obligatiemarkten sprak de angst dat het stimu-
tes. Dit geldt niet alleen voor obligaties met een lange loop-
lerende begrotingsbeleid van Trump de inflatie zal aanwak-
tijd maar ook voor kortlopend schuldpapier. Voor de ECB ligt
keren. De snelle stijging van de inflatieverwachtingen duwt
de situatie anders, aangezien economische stimulering via
ook de nominale yields (couponrentes) omhoog. Omdat uitga-
het begrotingsbeleid in de eurozone nog niet echt aan de
ven aan infrastructuur gefinancierd worden met langlopend
orde is. Dit betekent dat de Fed en de ECB elk een eigen
Amerikaans schuldpapier, werd de rentecurve in de VS steiler.
monetaire koers zullen varen en dat er sterkere verschillen
Op dit moment is het lastig om te zeggen hoeveel financiering
ontstaan tussen de rentes op Amerikaanse staatsobligaties
er nodig zal zijn om de stimuleringsmaatregelen te bekostigen.
en de rentes op staatspapier van Europese kernlanden. De bijgaande grafiek laat zien hoe de obligatierentes uiteen zijn
Er is een keerpunt bereikt in het traject van normaliserende
gaan lopen sinds de verkiezingswinst van Donald Trump.
rentes. De nieuwe Amerikaanse regering en de Federal Reserve (Fed) streven beide naar hogere groei en een
Het door de ECB gevoerde opkoopprogramma van bedrijfs-
opleving van de inflatie. En gezien de sterke link tussen de
obligaties zal Europese investment-grade bedrijfsobliga-
Amerikaanse en de Europese financiële markten, trekken de
ties steun in de rug blijven geven. In 2016 hebben wij het
rentes op Amerikaanse staatsobligaties ook die van langlo-
zwaartepunt van onze obligatieportefeuille verschoven naar
pend Europees staatspapier omhoog.
dit segment, vanwege de hogere verwachte rentes en de relatieve veiligheid die deze obligaties bieden.
Obligatierentes trapsgewijs omhoog
Politieke risico’s in de eurozone
Wij verwachten dat de obligatierentes trapsgewijs omhoog zullen gaan. Om onze obligatieportefeuille te beschermen
De reeks verkiezingen in Europa die we tegemoet zien in 2017
tegen hogere rentes hebben wij de duratie verlaagd en
kan golven van populisme met zich meebrengen, zoals we
posities in inflatiegeïndexeerde obligaties ingenomen. We
dat eerder zagen bij de uitkomst van het Brexit-referendum
16
Investment Strategy & Portfolio Expertise Beleggingsstrategie december 2016
onze positie in obligaties uit de Europese periferie al teruggeschroefd tot een sterk onderwogen allocatie. Als populistische politici veel kiezers achter zich krijgen, dan zullen de spanningen toenemen. Hierdoor zou er een scherper contrast ontstaan tussen het noordelijke en het zuidelijke deel van Europa, zowel op politiek gebied als in de obligatiemarkten. Mochten de risico-opslagen (yield spreads) op
Rente 10-jaars staatsobligaties VS en Duitsland Obligatierente in %
en de verkiezingswinst van Trump. In 2016 hebben we
perifere staatsobligaties extreme niveaus bereiken, dan zou
3,5 3,0
Duitsland VS
2,5 2,0 1,5
dat voor ons een nieuw instapmoment kunnen zijn.
VS verkiezingen
1,0
Risico van Amerikaans protectionisme
0,5 0,0
Een tweede risico – eveneens van politieke aard – is dat -0,5
de VS harde protectionistische maatregelen neemt. In
nov 2011 nov 2012 nov 2013 nov 2014 nov 2015 nov 2016
combinatie met een sterke dollar en een versnelde rentestijging, zou dit protectionisme de opkomende economieën een flinke klap toebrengen. In november hebben wij onze
Bron: Bloomberg
posities in obligaties uit opkomende markten verkocht. Pas als de spreads veel hoger zouden zijn, zouden wij weer een reden zien om in te stappen. Wereldwijde high-yield obligaties, daarentegen, zouden kunnen profiteren van de op
Prognose: rente en obligatierendement (%) 25 nov. 2016
Amerikaanse groei gerichte agenda van Trump.
2e kw. 2017
4e kw. 2017
VS
Een lichtpuntje voor obligatiemarkten Hoewel het klimaat ongunstig is voor obligaties, zien wij een
Fed
0,50
1,00
1,50
3-maands
0,93
1,20
1,60
2-jaars
1,14
1,20
1,50
10-jaars
2,36
2,60
2,90
0,00
0,00
0,00
lichtpuntje. Nu we op weg zijn naar normalere renteniveaus, zullen de obligatiemarkten minder sterk afhankelijk worden van
Duitsland
het monetaire beleid. Wij verwachten dat obligaties, als de rook
ECB Refi
eenmaal is opgetrokken, weer in staat zullen zijn om hun rol als
3-maands Euribor
-0,31
-0,35
-0,35
vangnet in goed gespreide beleggingsportefeuilles te vervullen.
2-jaars
-0,76
-0,70
-0,50
10-jaars
0,23
0,50
0,80
Mary Pieterse-Bloem Hoofd Obligatiestrategie & Portefeuillebeheer
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau
17
Verschillende krachten aan het werk Grondstoffen De stijgende trend in grondstoffenmarkten zal zich waarschijnlijk voortzetten, maar niet over de gehele linie. Wij zijn nog steeds optimistisch over de prijsontwikkeling van basismetalen en olie. Maar de vooruitzichten van edelmetalen, goud in het bijzonder, zijn minder positief. Voorraadstabilisatie, opwaarts bijgestelde groeiprognoses voor de VS en een gestabiliseerde Chinese economie hebben geresulteerd in gunstigere vooruitzichten voor basismetalen. Maar tussen de uiteenlopende metalen zien we grote verschillen. In de kopermarkt is het beleggerssentiment positief, ondersteund door solide macrocijfers uit China en het vooruitzicht van hogere infrastructuuruitgaven. Bovendien is het koperaanbod minder sterk gestegen dan verwacht en zijn de kopervoorraden van de London Metal Exchange afgenomen. Ook voor zink en nikkel zijn de vooruitzichten positief. De nu al lage aluminiumprijzen, daarentegen, kunnen als gevolg van het overvloedige aanbod nog verder onder druk komen te staan. We verwachten dat de vraag naar al deze metalen in 2017 op peil zal blijven. Al met al denken wij dat de positieve economische trends belangrijke aanjagers zullen blijven voor de ontwikkeling van basismetalen op de lange termijn.
Olie minder gevoelig voor productieverlagingen De olieprijs is opgeveerd vanaf extreem lage niveaus, maar er zou neerwaartse prijsdruk kunnen ontstaan. Het effect van de overeenstemming tussen de OPEC-leden om de productie te verlagen wordt namelijk ondermijnd door politieke krachten. Als de dollar stijgt, zou dat de olieprijs verder onder druk kunnen zetten. In de VS zal de regering Trump zich waarschijnlijk een voorstander betonen van deregulering. Die deregulering is naar verwachting gunstiger voor de traditionele energiesector dan voor, bijvoorbeeld, duurzame energie. Dit betekent ook dat het herstel van de Amerikaanse schalieindustrie een impuls kan krijgen. Onzekerheid rond andere VS-gerelateerde onderwerpen, waaronder de Amerikaanse vraag naar ruwe olie, geopolitiek en renteverhogingen, kan ook een sterke impact hebben op de olieprijs. We handhaven onze positieve visie op olie. We verwachten dat de olieprijs in de loop van 2017 een evenwicht tussen vraag en aanbod zal bereiken. Onze prognose is dat de gemiddelde olieprijs in 2017 op USD 55 per vat zal uitkomen.
Edelmetalen onder druk De vooruitzichten voor edelmetalen zijn in 2016 verslechterd, onder invloed van de afnemende vraag naar fysieke edelmetalen in India en China. De goudprijs zal waarschijnlijk onder druk blijven staan, gezien het vooruitzicht van hogere rentestanden in de VS en een sterkere Amerikaanse dollar. Het afbouwen van speculatieve posities in de markt kan eveneens negatief uitpakken voor de goudprijs.
18
ABN AMRO Economisch Bureau Beleggingsstrategie december 2016
Hoewel we uiteenlopende ontwikkelingen in de grondstoffenmarkten zien, zijn we van mening dat grondstoffen nog
Prognose: grondstoffen
steeds kunnen worden ingezet om spreiding in de beleggingsportefeuille aan te brengen. Te midden van een klimaat
23 november 2016
Spotindex
2017 gem.
van aanhoudende onzekerheid over de inflatieontwikkeling,
Olie
geven wij beleggers die goede portefeuillespreiding nastre-
Brent USD/bbl
49
55
ven in overweging om ook een positie in grondstoffen aan
WTI USD/bbl
48
55
Goud USD/oz
1188
1125
Zilver USD/oz
16,3
15,4
Platina USD/oz
931
863
Palladium USD/oz
733
722
Aluminium USD/t
1778
1800
Koper USD/t
5731
5685
te houden. Metalen Hans van Cleef – Senior Sectoreconoom Energie
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau
19
Positioneren voor machtswisseling VS Valuta Valutamarkten zijn zich aan het herpositioneren, nu er hogere groei en inflatie in de VS worden verwacht. Daarnaast geven valutabeleggers zich rekenschap van de politieke risico’s in Europa. De Amerikaanse dollar zal naar verwachting terrein winnen. Daarentegen kunnen kapitaaluitstromen leiden tot verzwakkende valuta’s in de opkomende markten. Financiële markten lijken zich te positioneren voor hogere
Dollar gevoelig voor hogere rente op Amerikaanse staatsobligaties Rente (%) 2,4
Index US Dollar Index (rechteras) Rente op 10-jaars Amerikaanse Treasuries
102 100
2,2
98
2,0
96
economische groei en inflatie in de VS, nu Donald Trump verkozen is tot president en de Republikeinen een meerder-
1,8 94
heid hebben behaald in zowel de Senaat als in het Huis van Afgevaardigden. Tijdens zijn campagne heeft Trump zich een
1,6
92
voorstander betoond van omvangrijke budgettaire stimulering en van ondernemingsvriendelijk beleid. Tegelijkertijd
1,4
90
lijkt het optimisme onder beleggers het vooralsnog te winnen van de angst voor mogelijk toenemend protectio-
1,2
nisme en geopolitiek risico. Wellicht geloven beleggers dat
jan 2016
Trumps verkiezingsretoriek aangaande deze onderwerpen uiteindelijk niet in daadwerkelijk beleid zal worden omgezet.
88 mrt 2016 mei 2016 jul 2016
sept 2016 nov 2016
De US Dollar Index is een maatstaf voor de waarde van de dollar ten opzichte van een mandje van valuta’s. Bron: Bank of England, Bloomberg
Ten slotte: in Europa hebben valutamarkten meer politiek risico ingeprijsd. Dit duidt erop dat beleggers er rekening
De combinatie van sterke groei en inflatie in de VS in 2017
mee houden dat het populisme in Europa aan kracht wint.
én hogere nominale en reële renteniveaus (reële rente: nominale rente minus inflatie) in de VS dan in andere belangrijke
Trump geeft dollar vleugels
markten is gunstig voor de dollar (zie grafiek). We denken nu dat de rally van de Amerikaanse dollar mogelijk nog een vervolg krijgt. We verwachten dat de dollar de pariteitsgrens
Sinds de Amerikaanse presidentsverkiezingen heeft de
met de euro zal doorbreken en dus meer waard zal worden
dollar terreinwinst geboekt ten opzichte van de meeste
dan de euro (pariteit: 1 dollar is evenveel waard als 1 euro).
valuta’s. Op basis van onze voorlopige inschatting van de
Daarnaast denken we dat de wisselkoers tussen de dollar
impact van Trumps economische agenda hebben wij onze
en Japanse yen richting de 115 zal bewegen.
prognoses voor de dollar opwaarts bijgesteld. We verwachten nu dat de groei en de inflatie in de VS substantieel zullen
We verwachten dat de valuta’s van opkomende markten
stijgen, tot een niveau dat hoger ligt dan de trendmatige
grosso modo zullen verzwakken. Stijgende rentes op
cijfers. Daarnaast verwachten we dat de Fed de rente agres-
Amerikaanse obligaties kunnen namelijk leiden tot kapi-
siever zal verhogen dan de financiële markten nu denken.
taaluitstromen vanuit de opkomende economieën. Maar
Wij rekenen nu op zes renteverhogingen in de komende
voor de meeste opkomende landen verwachten we dat die
twee jaar, waar de futures-markt momenteel slechts twee
verzwakking hun valuta’s niet tot onder de dieptepunten
renteverhogingen incalculeert voor diezelfde periode.
van 2015 zal brengen. De rally van de Amerikaanse dollar
20
ABN AMRO Economisch Bureau Beleggingsstrategie december 2016
zal aan kracht inboeten wanneer de financiële markten zich hebben ingesteld op een sterke groeisprong in de VS en een verdere verkrapping van het monetaire beleid aldaar. In 2018 zou de kracht van de dollar bovendien kunnen afnemen als de verschillen in renteniveaus tussen de VS en de rest van de wereld kleiner worden, omdat de Amerikaanse economie vertraagt of omdat de markten weer gaan anticiperen op een onderbreking van de renteverhogingen door de Fed. Georgette Boele Coördinator Valuta- en Edelmetalenstrategie
Prognose: valuta’s ontwikkelde markten Valutapaar
25 nov. 2016
Prognose: valuta’s opkomende markten
kw4 2017
Valutapaar USD/CNH (offshr)
25 nov. 2016
kw4 2017
EUR/USD
1,0605
0,95
6,94
7,15
USD/JPY
112,96
115
USD/INR
68,47
70,50
EUR/JPY
119,79
109
USD/SGD
1,43
1,50
GBP/USD
1,2435
1,20
USD/TWD
31,91
33,00
EUR/GBP
0,8528
0,79
USD/IDR
13.525
13.900
EUR/CHF
1,0737
1,11
USD/RUB
64,68
67,00
AUD/USD
0,7447
0,71
USD/TRY
3,46
3,50
NZD/USD
0,7049
0,66
USD/ZAR
14,15
15,25
USD/CAD
1,3496
1,44
EUR/PLN
4,42
4,30
EUR/SEK
9,7751
9,50
EUR/CZK
27,04
26,50
EUR/NOK
9,0754
8,50
EUR/HUF
309,35
300,00
USD/BRL
3,42
3,70
USD/MXN
20,64
19,00
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau
21
Normalisatie gunstig voor hedge funds
Investment Products & Wealth Solutions Beleggingsstrategie december 2016
Hedgefunds Hedge funds hebben in 2016 lastige periodes meegemaakt. Maar met de terugkeer naar normalere marktomstandigheden zou het tij voor hedge funds ten goede moeten keren.
lijkt te willen inslaan. Zowel qua monetaire koers als qua begrotingsbeleid zijn wereldwijd verschillen zichtbaar. Deze verschillen bieden goede mogelijkheden om richting-specifieke obligatiestrategieën te volgen (zowel long als short), met inbegrip van valuta’s. Kansen rond specifieke uitgevers
Hedge funds hebben in 2016 te maken gehad met de
van obligaties zullen zich naar verwachting voordoen in de
nodige uitdagingen. Maar grosso modo herstelde deze
sectoren energie, vastgoed en gezondheidszorg. Bij long/
markt weer wat gedurende de zomer. Hoewel onze voor-
short obligatiestrategieën ligt het zwaartepunt doorgaans
keursstrategieën risicobescherming bieden, stelde het
bij long-posities. Dit betekent dat onverwachte marktonrust
rendement al met al teleur. Wij denken dat de uitdagingen
tijdelijk kan leiden tot negatieve rendementen.
waar hedge funds mee geconfronteerd werden dit jaar specifiek waren voor 2016. We hebben nog altijd vertrouwen in de groeivooruitzichten van hedge funds en in de rol
Trading-strategieën
die deze beleggingscategorie speelt bij het aanbrengen van portefeuillespreiding.
Trading-strategieën boden goede spreidingsvoordelen in de eerste zes weken van 2016 en rond het Brexit-referendum
Aandelenstrategieën
in juni. De kracht van de verschillende opluchtingsrally’s in 2016 vormde de grootste uitdaging voor trading-strategieën.
Politieke schokken en extreem monetair beleid resulteer-
Trading-strategieën zijn sterk afhankelijk van trends. Als
den in een sterk wisselende risicobereidheid onder beleg-
er eenmaal een shortpositie is ingenomen, bijvoorbeeld
gers en in scherpe richtingveranderingen van de markt,
in aandelen, obligaties of grondstoffen, kan het dagen of
zowel positief als negatief. Long/short equity-strategieën
weken duren voordat die shortpositie verruild wordt voor
zijn gebaseerd op het identificeren van ‘winnaars’ en ‘verlie-
een longpositie (en vice versa). Een dergelijke draai kan
zers’. Deze strategie werkte in 2016 niet optimaal, omdat
gunstig zijn vanuit spreidingsoogpunt; maar het rendement
aandelen in veel gevallen over de gehele linie omhoog of
kan door zo’n draai onder druk komen te staan. Trading-
omlaag gingen. Maar wij verwachten dat de aandelenmark-
strategieën zullen in 2017 waarschijnlijk profiteren van een
ten zullen normaliseren, in het verlengde van een terugkeer
terugkeer naar normalere aandelenvolatiliteit- en renteni-
naar normaler economisch beleid. Hiermee zou weer een
veaus, in combinatie met een krachtige trend in de ontwik-
klimaat ontstaan dat kansen biedt voor gespreide long/short
keling van grondstoffenprijzen.
equity-strategieën. Wilbert Huizing - Specialist Beleggingsproducten
Obligatiestrategieën De bedrijfsobligatiemarkten hielden in 2016 wereldwijd geen gelijke tred met elkaar. Naar verwachting zal deze gunstige situatie nog geruime tijd voortduren, zeker gezien de nieuwe richting die de aantredende regering in de VS
22
Vastgoed: in afwachting van betere tijden
Investment Strategy & Portfolio Expertise Beleggingsstrategie december 2016
Vastgoed In 2017 zullen het dividendrendement van vastgoed en de spreidingsmogelijkheid die deze beleggingscategorie biedt naar verwachting weer sterker op de voorgrond treden. In de loop van 2016 en na de Amerikaanse presidentsver-
belangrijke markten is beperkt. Urbanisatie – de toename van de stedelijke bevolking – vormt op lange termijn eveneens een aanjagende factor voor vastgoed.
Vooruitzichten variëren per regio
kiezingen heeft beursgenoteerd vastgoed terrein verloren. De verschuiving naar cyclische sectoren na de verkiezingen
In de VS zijn de prognoses voor vastgoed nog steeds rela-
en het vooruitzicht van hogere rentes in de VS drukten de
tief gezond: het fundamentele plaatje is solide, gezien de
wereldwijde resultaten van beursgenoteerde vastgoedfond-
robuuste vraag en het relatief beperkte aanbod. In Europa
sen (REITs; real estate investment trusts). Het sentiment
verwachten we een sterke vraag naar vastgoed, tegen de
liep ook een deuk op door de stijging van de obligatierentes
achtergrond van lage rentestanden. Vastgoedportefeuilles
in de VS en de vrees dat de ECB en de Bank of Japan een
bestaand uit woonhuizen in Duitsland gaan weer een
minder verruimende koers gaan varen.
sterk jaar tegemoet; hetzelfde geldt voor kantoorruimte in Frankrijk. Ook in Spanje is de situatie aan het verbeteren:
Wij denken dat die vrees zal afnemen en dat beleggers zich
we verwachten daar een sterke groei in de huur van toploca-
weer zullen gaan focussen op de fundamentele situatie in
ties. Voor wat betreft winkelruimtes blijft de situatie lastig.
de vastgoedmarkt. Maar de weg voorwaarts zal niet zonder
De huurgroei in Italië zal naar verwachting afnemen, na de
obstakels zijn, gezien de gevoeligheid van vastgoed voor
solide groei die in 2016 werd gerealiseerd. We blijven voor-
renteontwikkelingen. Wij verwachten dat het proces van
zichtig ten aanzien van het Verenigd Koninkrijk, ondanks een
renteverhogingen in de VS geleidelijk zal verlopen.
eerdere correctie daar.
Bovendien betekenen renteverhogingen niet per se dat
Vastgoed in Azië toont nog altijd een gemengd beeld. In
vastgoed minder goed zal presteren dan andere beleggings-
Japan voorzien we positieve trends; in Australië lijken de
categorieën. We verwachten namelijk verbeteringen aan
waarderingen aan de hoge kant. De Chinese vastgoedmarkt
de vraagzijde, in het verlengde van de economische groei.
wordt ondersteund door accommoderend beleid, al blijven
Daarnaast beschikt vastgoed over een natuurlijk bescher-
we voorzichtig ten aanzien van China. In Singapore lijken de
mingsmechanisme tegen inflatie, aangezien in de meeste
negatieve ontwikkelingen hun dieptepunt bereikt te hebben,
gevallen contractueel is vastgelegd dat huren verhoogd
maar in Hong Kong blijven de meeste trends negatief.
kunnen worden als de inflatie stijgt. Ralph Wessels - Expert Aandelenresearch- en advies
Solide fundamentele situatie In fundamenteel opzicht staat vastgoed er nog altijd goed voor. Vastgoed biedt een dividendrendement van circa 4%, de schuldenlast in de sector ligt onder historische trendniveaus, de waarderingen zijn redelijk en het aanbod in
23
Performance
Investment Strategy & Portfolio Expertise Beleggingsstrategie december 2016
Resultaten (%) van tactische t.o.v. strategische assetallocatie EUR 22 mei 2003 to 30 nov. 2016* Strate-
Tactisch
gisch
USD 2016 YTD (30 nov. 2016)
Extra
Strate-
rend.
gisch
Tactisch
22 mei 2003 to 30 nov. 2016*
Extra
Strate-
rend.
gisch
Tactisch
2016 YTD (30 nov. 2016)
Extra
Strate-
rend.
gisch
Tactisch
Extra rend.
Profiel 1
72,76
76,36
2,08
1,19
1,13
-0,06
59,37
74,91
9,75
1,15
1,60
0,45
Profiel 2
83,35
93,32
5,44
1,95
1,99
0,04
70,16
86,51
9,61
2,05
2,61
0,55
Profiel 3
107,96
133,29
12,18
2,39
2,57
0,17
97,91
122,85
12,60
2,72
3,14
0,41
Profiel 4
122,76
148,71
11,65
2,95
3,18
0,22
113,65
135,56
10,25
3,57
3,43
-0,13
Profiel 5
145,13
180,33
14,36
3,47
3,84
0,36
135,32
163,39
11,93
4,37
4,00
-0,35
Profiel 6
157,44
190,49
12,84
3,83
4,12
0,28
148,06
173,29
10,17
4,93
4,39
-0,52
* Profiel 1 en 2 zijn gekoppeld aan het ‘oude’ conservatieve profiel, profiel 3 en 4 aan het ‘oude’ balanced profiel en profiel 5 en 6 aan het ‘oude’ groeiprofiel.
24
Assetallocatie per profiel
Beleggingsstrategie december 2016
Risicoprofielen van modelportefeuilles, zoals gehanteerd door het ABN AMRO BeleggingscomitĂŠ, in percentages. Het overzicht begint met het meest conservatieve profiel 1 en eindigt met het meest marktgevoelige profiel 6. Assetallocatie
Profiel 1
Beleggingscategorie
Strategisch Neutraal
Liquiditeiten Obligaties
Min.
Profiel 2
Tactisch Afwijking Max.
Strategisch Neutraal
Min.
Tactisch Afwijking Max.
5
0
60
44
39
5
0
70
24
19
90
40
100
51
-39
70
30
85
39
-31
Aandelen
0
0
10
0
0
15
0
30
22
7
Altern. beleggingen
5
0
10
5
0
10
0
20
15
5
Funds of hedge funds
5
5
0
5
5
0
Vastgoed
0
0
0
3
6
3
0
0
4
2
Grondstoffen
0
100
Totaal
Assetallocatie
2
100
100
100
Profiel 3
Beleggingscategorie
Strategisch Neutraal
Min.
Max.
5
0
Obligaties
55
20
Aandelen
30
10
Altern. beleggingen
10
0
20
Liquiditeiten
Profiel 4
Tactisch Afwijking 70
Strategisch Neutraal
15
10
70
30
-25
50
40
10
15
5
10
Min.
5
Tactisch Afwijking Max.
0
70
7
10
35
10
50
20
55
18
-17
70
60
10
0
30
15
5
Funds of hedge funds
5
5
0
5
5
0
Vastgoed
3
6
3
3
6
3
Grondstoffen
2
4
2
2
4
2
100
Totaal
100
100
Assetallocatie
100
Profiel 5
Beleggingscategorie
Strategisch
Tactisch Afwijking
Neutraal Min.
Max.
Profiel 6 Strategisch
Tactisch Afwijking
Neutraal Min.
Max.
5
0
70
2
-3
5
0
60
2
-3
Obligaties
15
0
40
7
-8
0
0
25
0
0
Aandelen
70
30
90
76
6
85
40
100
86
1
Altern. beleggingen
10
0
30
15
5
10
0
30
12
2
Liquiditeiten
Funds of hedge funds
5
5
0
5
5
0
Vastgoed
3
6
3
3
3
0
Grondstoffen
2
4
2
2
4
2
Totaal
100
100
100
100
De tactische assetallocatie geeft actieve strategieĂŤn weer die betrekking hebben op visies voor de korte en middellange termijn en afwijken van de strategische assetallocatie voor de langere termijn.
25
Medewerkers
Beleggingsstrategie december 2016
Leden ABN AMRO Beleggingscomité Didier Duret
didier.duret@nl.abnamro.com
Chief Investment Officer Private Banking
Gerben Jorritsma
gerben.jorritsma@nl.abnamro.com
Hoofd Investment Strategy & Portfolio Expertise
Han de Jong
han.de.jong@nl.abnamro.com
Hoofdeconoom ABN AMRO
Olivier Raingeard
olivier.raingeard@fr.abnamro.com
Hoofd Beleggingen Private Banking Neuflize OBC
Bernhard Ebert
bernhard.ebert@de.abnamro.com
Hoofd Vermogensbeheer Bethmann Bank
Rico Fasel
rico.fasel@nl.abnamro.com
Directeur Beleggingsadvies en Zelf Beleggen
Georgette Boele
georgette.boele@nl.abnamro.com
Coördinator Valuta- en Edelmetalenstrategie
Hans van Cleef
hans.van.cleef@nl.abnamro.com
Senior Sectoreconoom Energie
Roy Teo
roy.teo@sg.abnamro.com
Senior Valutastrateeg
Economisch Bureau
Investment Strategy & Portfolio Expertise Mary Pieterse-Bloem
mary.pieterse-bloem@nl.abnamro.com
Hoofd Obligatiestrategie & Portefeuillebeheer
Roel Barnhoorn
roel.barnhoorn@nl.abnamro.com
Senior Expert Obligatiethema’s
Willem Bouwman
willem.bouwman@nl.abnamro.com
Portefeuillebeheerder Obligaties
Chris Huys
chris.huys@nl.abnamro.com
Senior Portefeuillebeheerder Obligaties
Shanawaz Bhimji
shanawaz.bhimji@nl.abnamro.com
Portefeuillebeheerder Obligaties
Jasvant Jadoenathmisier
jasvant.jadoenathmisier@nl.abnamro.com
Assistent Portefeuillebeheerder Obligaties
Carman Wong
carman.wong@hk.abnamro.com
Hoofd Obligaties Opkomende Markten
Grace M K Lim
grace.m.k.lim@sg.abnamro.com
Senior Expert Obligaties
Barbara Cheung
barbara.cheung@hk.abnamro.com
Expert Obligaties
Annemijn Fokkelman
annemijn.fokkelman@nl.abnamro.com
Hoofd Aandelenresearch & Portefeuillebeheer
Maurits Heldring
maurits.heldring@nl.abnamro.com
Expert Aandelenresearch- en advies
Jaap Rijnders
jaap.rijnders@nl.abnamro.com
Expert Aandelenresearch- en advies
Ralph Wessels
ralph.wessels@nl.abnamro.com
Expert Aandelenresearch- en advies
Piet Schimmel
piet.schimmel@nl.abnamro.com
Senior Expert Aandelenthema’s
Paul van Doorn
paul.van.doorn@nl.abnamro.com
Senior Portefeuillebeheerder Aandelen
Chris Verzijl
chris.verzijl@@nl.abnamro.com
Portefeuillebeheerder Aandelen
Martien Schrama
martien.schrama@nl.abnamro.com
Profielbeheerder
Chew Hwee
chew.hwee.lim@sg.abnamro.com
Hoofd Aandelenstrategie Azië
Javy Wong
javy.wong@hk.abnamro.com
Aandelenstrateeg Noord-Azië
Investment Products & Wealth Solutions Wilbert Huizing
wilbert.huizing@nl.abnamro.com
Specialist Beleggingsproducten
Eric Zuidmeer
eric.zuidmeer@nl.abnamro.com
Specialist Private Equity
Hans Peters
hans.peters@nl.abnamro.com
Hoofd Investment Risk
Paul Groenewoud
paul.groenewoud@nl.abnamro.com
Specialist Quant Risk
Risicobeheer
26
Disclaimers Algemeen De in dit document aangeboden informatie is
Beleggingsstrategie december 2016
de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd
bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst
tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke wet-
op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadruk-
en regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde
kelijk niet beschouwd worden als een voorstel of aanbod tot
Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor
1) het kopen of verhandelen van beleggingsproducten en/of 2)
genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de beleggings-
het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggings-
dienstverlening van ABN AMRO inclusief (maar niet beperkt
advies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit docu-
tot) de hierin omschreven beleggingsproducten en beleggings-
ment zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en
diensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd
de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO
voor Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in de zin van
aangeboden beleggingsproducten en beleggingsdiensten
vorenbedoelde wet- en regelgeving]. Dit document of kopieën
verleend door ABN AMRO kunt u vinden in de Voorwaarden
daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar
Beleggen ABN AMRO die verkrijgbaar zijn via www.abnamro.
de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan
nl/beleggen.
Amerikaanse ingezetenen.
Hoewel ABN AMRO tracht juiste, volledige en actuele
Andere rechtsgebieden Onverminderd het voorgaande
informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden,
is het niet de intentie de in dit document beschreven beleg-
verstrekt ABN AMRO expliciet noch impliciet enige garantie
gingsdiensten en/of beleggingsproducten te verkopen of te
dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig
distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar
of actueel is. ABN AMRO aanvaardt geen aansprakelijkheid
dat ABN AMRO op grond van enig wettelijk voorschrift niet
voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen
is toegestaan. Een ieder die beschikt over dit document of
informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht.
kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beper-
ABN AMRO is niet verplicht de hierin opgenomen informatie
kingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding
te actualiseren of te wijzigen.
van dit document en/of het afnemen van de in dit document
Aansprakelijkheid ABN AMRO en/of haar agenten of
beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO is
onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid
niet aansprakelijk voor schade als gevolg van beleggingsdien-
ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde
sten en/of beleggingsproducten die in strijd met de hiervoor
winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u
bedoelde beperkingen zijn afgenomen.
in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan.
Auteursrecht en verspreiding ABN AMRO, of de recht-
Disclaimer inzake duurzaamheidsindicator ABN AMRO Bank N.V. heeft alle redelijkerwijs vereiste
hebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten,
zorgvuldigheid betracht om te waarborgen dat de indicato-
merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendoms-
ren betrouwbaar zijn. De informatie is echter niet door een
rechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden
accountant gecontroleerd en is aan wijziging onderhevig.
informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en
ABN AMRO is niet aansprakelijk voor enige schade die een
logo’s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit docu-
gevolg is van het (directe of indirecte) gebruik van de indicato-
ment te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken,
ren. De indicatoren op zich zijn niet bedoeld als een aanbeve-
te verspreiden of te vermenigvuldigen zonder voorafgaande
ling met betrekking tot individuele bedrijven, en evenmin als
schriftelijke toestemming van ABN AMRO of rechtmatige
een aanbod tot het kopen of verkopen van beleggingen. Hierbij
toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in
dient te worden aangetekend dat de indicatoren een opinie op
dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik.
een bepaald moment weergeven, waarbij een aantal verschil-
US Person Disclaimer Beleggen ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) is niet geregistreerd als broker-
lende duurzaamheidsaspecten in aanmerking is genomen.
dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk
De duurzaamheidsindicator geeft slechts een indicatie van de duurzaamheid van een bedrijf binnen zijn sector.
27
Europa
Nabije Oosten
ABN AMRO MEESPIERSON
ABN AMRO PRIVATE BANKING
AMSTERDAM
DUBAI (DIFC)
Rico Fasel
Bjorn Holderbeke
rico.fasel@nl.abnamro.com
bjorn.holderbeke@ae.abnamro.com
BANQUE NEUFLIZE OBC S.A. PARIJS
Azië
Wilfrid Galand wilfrid.galand@fr.abnamro.com ABN AMRO PRIVATE BANKING BETHMANN BANK AG
HONG KONG
FRANKFURT
William Tso
Bernhard Ebert
william.tso@hk.abnamro.com
bernhard.ebert@bethmannbank.de ABN AMRO PRIVATE BANKING ABN AMRO PRIVATE BANKING
SINGAPORE
LUXEMBURG
Peter Ang
Jean-Marie Schmit
peter.ang@sg.abnamro.com
jean.marie.schmit@lu.abnamro.com ABN AMRO PRIVATE BANKING ANTWERPEN - BERCHEM Erik Joly erik.joly@be.abnamro.com ABN AMRO PRIVATE BANKING KANAALEILANDEN Andrew Pollock andrew.pollock@gg.abnamro.com
Neem voor meer informatie contact op met een van de bovenstaande vestigingen. Wij hopen kennis met u te maken en zien ernaar uit u van dienst te kunnen zijn. Investment Communications Het Global Investment Communications team is verantwoordelijk voor de totstandkoming van deze publicatie. Heeft u vragen/opmerkingen? Stuur dan een e-mail naar I-Comms.Global@nl.abnamro.com
www.abnamroprivatebanking.com