Stand van de Industrie Trends, Ontwikkelingen, Cijfers & Prognoses
september 2015
Economisch Bureau NL Casper Burgering Senior sector econoom
020 – 383 26 93
casper.burgering@nl.abnamro.com @CasperBurgering
‘Stand van de Industrie’ is positief in september
2016
2012
2013
Sheet 8
Investeringen NL (2015)
Sheet 12
Omzetgroei (juli)
1,9% 58 56 54 52 50 2014
2015
2015
54,5
2015
binnenland
3,0% 10%
2014
2015
Vacature Indicator (aug.)
Sheet 14
Faillissementen (t/m aug., joj)
0,72
2014
-10%
Productie groei NL (2015)
-10%
Sheet 13
86 82 78 74 2013
0%
Sheet 10
0%
PMI vs CBS
buitenland
2015
3,5
2013
PMI bezettingsgraad NL (aug/K3)
2014
Producenten vertrouwen NL (aug.)
6 4 2 0 -2 -4 -6 -8
2016
2012
2008
2004
1996
2016
2012
2008
-12% 2004
-12% 2000
0%
0%
1996
12%
2014
Sheet 9
4,5%
12%
-20%
2013
2015
Export NL (2015)
7,6%
10%
2014
2000
2008
2004
2000
1996
48
-34%
1
100
0
50
-1 2013
82,3%
2016
50
-5%
6% 3% 0% -3% -6%
58 56 54 52 50 48 46
2012
52
2,3%
53,9
2008
0%
BBP NL (2015)
2004
54
Sheet 7
1996
5%
Sheet 7
PMI man. NL (aug.)
50,7
3,1%
Sheet 11
Sheet 6
Global PMI Man. (aug.)
2000
Sheet 5
Mondiale BBP (2015)
2006 2008 2010 2012 2014 2016
Sheet 3
2014
0
2015
2013
2014
2015
15% 0%
Economisch Bureau
-15%
Oranje lijn = LT-gemiddelde Groene lijn = actueel verloop Grijze stippellijn = neutrale grens
Verwachting ABN AMRO
Actuele stand van zaken
Ongunstige omstandigheden
Neutrale omstandigheden
Gunstige omstandigheden
2
Groei in ontwikkelde economieën trekt aan 8%
World GDP % growth 2015: 3.1%
6% 4%
GDP % growth (yoy) 2016
2% Russia
0%
LATIN AMERICA Argentina EMERGING EUROPE Brazil
S.Korea Colombia S. Africa Turkey Australia Poland Germany UAE Norway US Czech Rep. France UK Spain Italy Netherlands Japan EUROZONE Belgium Switzerland
EMERGING ASIA Indonesia
India China Vietnam World GDP % growth 2016: 3.8%
Ireland
-2% Greece
-4% -6% -6%
-4%
De mondiale economie wordt op de proef gesteld. De zorgen over de ontwikkeling van de opkomende economieën en de wereldeconomie beïnvloeden het vertrouwen. De onrust in China heeft hier deels mee te maken. De neerwaartse risico’s nemen toe en voor beleidsmakers zal dit waarschijnlijk reden zijn om in actie te komen.
-2% 0% GDP % growth (yoy) 2015
De Amerikaanse economie is in het tweede kwartaal sterker gegroeid met 3,7% j-o-j. De onderliggende componenten duiden op een breed draagvlak van de groei. Bovendien is in augustus het consumentenvertrouwen sterk gestegen. Dit weerspiegelt het toegenomen optimisme over de vooruitzichten op een baan.
2%
De Chinese economie zit in zwaar weer. De verdere vertraging van de Chinese economie betekent een klap voor veel landen die exporteren naar China. Dit geldt voor veel andere opkomende economieën en in mindere mate voor Europa en de VS. De Chinese economie blijft geleidelijk vertragen, waarbij met name de industrie wordt geraakt.
4%
6%
De EU-economie presteert nog steeds goed. De economie van de eurozone herstelt zich gestaag en de samengestelde PMI kwam in augustus hoger uit. In Duitsland steeg de Ifo-indicator in augustus terwijl er op een kleine daling werd gerekend. Hetzelfde gold voor de indicator van het economisch sentiment voor de gehele eurozone.
8%
10%
De Latijns Amerikaanse economie heeft het zwaar. Lage grondstofprijzen hebben niet alleen een drukkend effect op de export, maar in toenemende mate ook op de investeringen en de consumentenbestedingen. In de grootste economie van het continent, Brazilië, daalt de economische bedrijvigheid verder en verdiept de recessie zich.
3 Economisch Bureau
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau
Prognoses wereldhandel naar beneden bijgesteld …maar ook is de groei van de wereldhandel nog relatief zwak… 25%
25%
20% 20%
15% 10%
-20%
LT-gemiddelde
2014 2015 LatAm Asia
…maar de industriële output zet zijn dalende trend verder voort…
Wereldhandel
…en neemt de werkgelegenheid in dat pad met zich mee.
55
55
55
54
54
54
53
53
53
52
52
52
51.4
51
51
2010
2013
2009
Mondiale industriele productie
-25% 2011 2012 VS Europe
2008
-5% 2010
2015
-15%
0%
2014
-10%
2007
2015
2014
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
-15%
Wereldhandel groeit volgens ABN AMRO met 2% joj in 2015 en 4,5% joj in 2016 2004
-10%
% groei (joj)
5%
0% -5%
2013
10%
-5%
5%
2012
0%
2011
% groei (joj)
15%
2006
5%
2005
10%
Mondiaal gezien nemen de nieuwe industriële orders in augustus licht toe…
Global PMI
…waarbij vooral de groei van de productie in Latijns Amerika teleurstelt …
15%
% groei (joj)
Mondiale productie
Groei mondiale industriële productie onder lange termijn gemiddelde…
51
51.0 50
neutraal
50
neutraal
50
49
49 2014
2015
neutraal 50.2
49 2014
2015
2014
2015
4 Economisch Bureau
Bron: Thomson Reuters Datastream, CPB, CBS
Bedrijvigheid industrie zwakt af in veel landen Augustus PMIs verwerkende industrie
70
Wereld:
53.8
51.9
51.0
51.5
50.7
-0.8%
-0.6%
VS
53.0 -1.5%
56.0 56.7
53.9
53.6
-3.8%
60
PMI output - augustus (index, 50 = neutraal)
50 40 30
Japan
51.2
51.7
-5.5%
1.0%
51.8
52.4
53.3
50.5
2.9%
Europa:
-3.6%
20 10 0
47.2 Brazilie
52.5
45.8 -3.0%
52.3 -0.4%
Output
49.6
48.3 55.3
-2.6%
Rusland
53.8
48.3
80
PMI nieuwe orders - augustus
47.9
70
(index, 50 = neutraal)
-0.8%
60
neutraal
50
-2.7%
53.6
40
53.2
52.5 India
-0.7%
51.9 -1.1%
30 20 10 0
Eurozone: 52.4
52.3 -0.2%
47.8 China
47.3 -1.0%
Nieuwe orders
neutraal
Cijfers gecorrigeerd voor seizoensinvloeden
Met de grote onrust vanuit China en de zorgen over Griekenland is de industriële bedrijvigheid in veel landen afgenomen. Na het instorten van de bedrijvigheid in Griekenland in juli, is de industriële bedrijvigheid ook in Brazilië, China, Zuid Korea, Indonesië, Frankrijk en Rusland in de krimpfase terecht gekomen. Ook in veel andere landen met een PMI registratie is de PMI voor de verwerkende industrie afgezwakt. Behalve in Duitsland (+2,9%) en in Japan (+1,0%) is de PMI hoger uitgekomen dan een maand eerder. Na Ierland (-5,5%) is in Nederland de PMI het sterkst afgenomen (-3,8%).
5 Economisch Bureau
Bron: Thomson Reuters Datastream, NEVI, Markit Economics
Sterke afzwakking PMI Nederland in augustus 58 56
2
54 1
52
0
50 48
-1
46 -2
44
-3
42 2013
PMI - industrie (totaal)
bijdrage in indexpntn van onderdelen PMI aan de wijziging van PMI totaal
3
2014
2015
PMI - werkgelegenheid
PMI - nieuwe orders
PMI - productie
PMI - levertijden
PMI - voorraad ingekocht materiaal
PMI - Industrie (r.as)
In augustus is de PMI voor de verwerkende industrie ten opzichte van juli afgenomen. Het was ook nog eens een flinke correctie: een afname van 3,8% m-o-m. De index kwam uit op 53,9 en dat is 2,1 indexpunten lager. Maar nog steeds staat de index boven zijn neutrale grens van 50 punten en ook boven zijn lange termijn gemiddelde van 51,8.
Alle deelindexen daalden in augustus, maar de deelindexen ‘nieuwe orders’ en ‘output’ namen het sterkst af. Desondanks staan beide deelindexen nog robuust boven de neutrale grens van 50. De index ‘nieuwe export orders’ laat ook een sterke groei zien in augustus, ondanks dat deze deelindex met 5% op maandbasis heeft moeten inleveren in augustus.
Op februari na heeft de werkgelegenheid in de industrie 7 maanden een toename laten zien. De Purchasing Managers’ Index (PMI) van het NEVI is een verzamelingsindex gebaseerd op 5 individuele indexen met de volgende zwaarte verdeling: nieuwe orders (0,3), productie (0,25), werkgelegenheid (0,2), levertijden (0,15), voorraad ingekocht materiaal (0,1), met de levertijden index omgekeerd zodat de cijfers zich in een vergelijkbare richting bewegen.
6 Economisch Bureau
Bron: NEVI, Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO
Nederlandse economie is bezig met een inhaalslag (zie voor meer achtergrond en analyse de ‘Nederlandse Economie in Zicht’ op ABN AMRO Insights)
2013
3 2
2014
2015
2016
% mutaties
1
BBP
0
-0,4
Particuliere consumptie
-1
Investeringen
-3 10
11
12
13
Nederland
14
15
Eurozone
0,0
1,7
1,9
0,3
-0,1
0,6
-4,5
3,5
7,6
4,4
2,4
4,0
4,5
6,0
Uitvoer
1,5 Uitvoer
1,1
Consumentenprijsindex Lonen (part.)
2,5 1,3
Bedrijfsinvesteringen
0,5
Woninginvesteringen Overheidsbestedingen
-1,5
BBP
-2,5
11
12
13
14
15
4,0
4,5
1,0 1,1
6,0
0,8 1,3
1,5 1,7
6,9 11,1 -2,0
6,4 10,6 -1,5
niveaus
Part. consumptie
-0,5
2,5
0,2
Invoer
2,5
2,3
-1,4
Overheidsconsumptie
-2
1,0
Werkloosheid (% ber.bev. - CBS) Lopende rekening (% BBP) Saldo overheid (% BBP)
7,3 11,0 -2,4
7,4 10,8 -2,4
16
-
De Nederlandse economie doet het goed en groeit harder dan vorig jaar. In de eerste helft van het jaar liep de stijging van het bruto binnenlands product (BBP) verder op: naar gemiddeld 2¼% j-o-j. Dit is mede te danken aan het feit dat de groei breder wordt gedragen. Naast de uitvoer, die in de voorbije magere jaren is blijven toenemen, dragen al enige tijd de investeringen en naderhand ook de consumptie bij aan de groei.
-
De groei kan aanhouden, mede dankzij de economische ontwikkelingen in het buitenland: we gaan ervan uit dat de groei in VS en de eurozone in het tweede halfjaar licht kan versnellen. We gaan in ons hoofdscenario niet uit van een harde landing van de Chinese economie. De onzekerheid daarover is echter wel toegenomen. Tegenvallende ontwikkelingen in China en andere opkomende economieën vormen een risico voor het verdere herstel.
-
Mede door de gedaalde olieprijs en de goedkopere euro kan het BBP dit jaar zo’n 2¼% stijgen. Als de gaswinning in Groningen niet zou zijn beperkt, had de groei zo’n ½%-punt hoger kunnen uitvallen.
-
Volgend jaar zal de inflatie hoger uitkomen dan dit jaar. Dat heeft te maken met de verdere stijging van de dollarkoers die de invoer duurder maakt. Ook de olieprijs zal iets stijgen. Onze inflatieraming voor 2016 hebben we echter iets verlaagd. Dat is het gevolg van de verlaging van de raming voor de olieprijs in 2016 en onze licht herziene prognose van de dollarkoers
7 Economisch Bureau
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau (Nico Klene/Philip Bokeloh)
Vertrouwen buitenland zwakt iets af Duitsland:
Verenigd Koninkrijk:
Verenigde Staten:
Het ondernemersvertrouwen (Ifo) is nagenoeg constant gebleven, maar het industriële vertrouwen is afgezwakt in augustus.
De sterke pond druk de export. Dat zorgt ervoor dat het vertrouwen tot een laag punt is gedaald in augustus.
De sterke dollar en de goedkopere import drukt het sentiment onder ondernemers. In augustus nam het vertrouwen verder af.
5
120
15
20
0
100
10
15
-5
80
5
10
-10
60
0
5
40
-5
-15 2014
2015 Duitsland - Industrial confidence (l.as)
60
55
50
0 2014
Duitsland - Business confidence (r.as)
2015 VK - Business confidence
45 2014
VK - Industrial confidence
2015 VS - Industrial confidence (l.as) VS - Business confidence (r.as)
Frankrijk:
Italië:
België:
Het algemene sentiment is verbeterd, maar de goedkope euro en lage olieprijs brengen nog geen verlichting voor industriële ondernemers.
Het industriële ondernemersvertrouwen sterkt aan in augustus, terwijl het algemeen vertrouwen redelijk constant blijft.
Industrieel sentiment in België stijgt, maar een merendeel van de ondernemers blijkt nog negatief gestemd over de bedrijfsactiviteiten.
10
2
104
5
0 -10 -20
0
100
-2
96
-4
92
-6
88
-8
84
-10
-30 2014
2015 Frankrijk - Business confidence Frankrijk - Industrial confidence
80 2014
2015 Italie - Industrial confidence (l.as) Italie - Business confidence (r.as)
0 -5 -10 -15 2014
2015 Belgie - Business confidence
Belgie - Industrial confidence
8 Economisch Bureau
Bron: Thomson Reuters Datastream
Ondernemers blijven overwegend positief Ondanks dat de PMI terrein heeft ingeleverd in augustus, blijven veel vertrouwensindicatoren positief en is het algemene sentiment onder ondernemers goed. Ook het producentenvertrouwen is afgezwakt in augustus, maar hier is het verlies slechts 0,2 punten. Maar voor beide indicatoren geldt dat ze al geruime tijd in expansie staan. In augustus is een merendeel van de ondernemers in alle branches positief over het economisch klimaat. In de chemie is de stemming over het economisch klimaat omgeslagen van licht negatief naar positief. Dit geldt ook voor de basismetaalindustrie, maar daar is het verschil nog minimaal. Het oordeel in de meubelindustrie blijft hoog, mede dankzij de opleving in de huizenmarkt, de aantrekkende verhuisbewegingen en het toegenomen vertrouwen van consumenten. In de elektrotechnische en metaalproductenindustrie is het economische sentiment ten opzichte van juli afgenomen, maar nog steeds is het merendeel goed gestemd.
PMI - industrie
Vertrouwen, oordeel economisch klimaat en sentiment
58
10
110
56
0
105
54
-10 53.9
52
100
-20
50
-30
95
48
-40
90
46
-50
44
PMI LT gem. = 51,8
85
2013
2014
Neutraal
60
2013
2014
2015
Langetermijn gem. neutraal
40 30
40 30 48.7
53.5
54.6
54.2
20 52.1
2015
LT-gemiddelde
Oordeel economisch klimaat juli
10 5
augustus
0
10 42.1
2014
Economisch sentiment
20
00
2013
Niveau augustus
50
10
80 2012
Consumentenvertrouwen Producentenvertrouwen Industrie vertrouwen Koopmoment duurz. goederen
42
2012
2015
-5
0
-10
-10
saldo (%) ondernemers positief/negatief
-15
2012
2013
2014
2015
Ontwikkeling orderportefeuille Verwachting toekomstig productie niveau (saldo (%) ondernemers positief/negatief)
9 Economisch Bureau
Bron: CBS, NEVI, ABN AMRO Economisch Bureau
Industriële productie houdt opwaartse trend vast Chemie
Rubber-kunststof
20
Basismetaal
12 8
10 % joj
0
-10
-4
-20
-12
-8 2011
2012
2013
2014
2015
Metaalproducten
2011
2012
2013
2014
2015
Elektrotechnisch
24 0
-12 -24 -36
2012
2013
2014
2011
2015
Machines
2012
2013
2014
2015
Transportmiddelen
-8 -16 2011
2012
2013
2014
2015
2015
20 16 12 8 4 0 -4 -8 -12 -16 2011
2012
2013
2014
2015
2013
2014
2015
% joj
% joj
% joj
20
0
2014
30 26 22 18 14 10 6 2 -2 -6 -10 -14
40
8
2013
Meubels
24 16
2012
% joj
% joj
% joj
12
2011
2011
Elektrische apparaten
36
16 12 8 4 0 -4 -8 -12
-
% joj
% joj
4 0
Legenda: Groei gemiddelde dagproductie industriële branches (in % joj).
20 16 12 8 4 0 -4 -8 -12
0
-20 2011
2012
2013
2014
2015
2011
2012
= productie ontwikkeling = 3-maands voortschr. gem. = lange termijn gemiddelde
In juli steeg de totale industriële productie met 0,6% op jaarbasis (incl. food). De krimp van de productie in de tabaksindustrie beïnvloedt de cijfers voor de totale industrie. Maar ook de krimp van de productie in de chemische industrie, met een aandeel van circa 15% in de totale toegevoegde waarde van de industrie, werkt sterk negatief door. Daarnaast droeg de productie in de metaalproductenindustrie en de elektrotechnische sector bij aan een relatief lager groeitempo van de totale industriële productie. Onze productieverwachtingen voor dit jaar blijven ongewijzigd. Voor de totale industrie (excl. food) gaat ABN AMRO uit van een groei van 3% in 2015.
10 Economisch Bureau
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
Omzetgroei binnenland zwakt weer af Chemie
Rubber-kunststof
Basismetaal 60
20
20
40
0
10
-20
2012
2013
2014
Metaalproducten
2012
2013
2014
2015
Machines 80
30
60
20
40
10
20 % joj
40
% joj
-40 2011
2015
0
2011
2012
2013
2014
Meubels
2013
2014
2015
20 0
-20
2011
2012
2013
2014
2015
2011
2012
2013
2014
2015
Omzet totale industrie 15
20
10
10
5
Totale omzet industrie
0
Omzet binnenland
% joj
30
0
-10
-5 Omzet buitenland
-10
-20 2011
2012
2013
2014
2015
-15 2012
2013
2014
= productie ontwikkeling = 3-maands voortschr. gem. = lange termijn gemiddelde
De totale omzet is in juli met 1,9% j-o-j toegenomen. Dat de omzet in juli nog een groei vertoonde was vooral als gevolg van de sterkere groei van de buitenlandse vraag.
De omzetontwikkeling in het binnenland stelde flink teleur en kromp met 8,1% j-o-j.
40
0
2015
2012
60
-40
-20
2011
Transportmiddelen
-20
-10
-
0
-20
% joj
2011
% joj
0
-10
-40
Legenda: Groei totale omzet industriĂŤle branches (in % joj).
20 % joj
% joj
30
% joj
40
Terwijl de omzetgroei in de meubelindustrie, transportmiddelenindustrie en de machine-industrie flink aantrok in juli, kreeg de omzet in de chemische industrie het wederom zwaar te verduren. De binnenlandse omzet in de chemische industrie kromp met 9,3% j-o-j in juli en de buitenlandse omzet daalde met 7,2% j-o-j. Vooral de omzet vanuit de eurozone viel tegen, terwijl de verkopen naar landen buiten de eurozone het relatief goed deden.
2015
11 Economisch Bureau
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
Veel bezettingsgraden boven LT-gemiddelde
Q1 2007 Q3 2007 Q1 2008 Q3 2008 Q1 2009 Q3 2009 Q1 2010 Q3 2010 Q1 2011 Q3 2011 Q1 2012 Q3 2012 Q1 2013 Q3 2013 Q1 2014 Q3 2014 Q1 2015 Q3 2015
60
Chemie laag
72
70
90
87
85
Basismetaalindustrie
66 Q1 2007 Q3 2007 Q1 2008 Q3 2008 Q1 2009 Q3 2009 Q1 2010 Q3 2010 Q1 2011 Q3 2011 Q1 2012 Q3 2012 Q1 2013 Q3 2013 Q1 2014 Q3 2014 Q1 2015 Q3 2015
60
Rubber/kunststof laag
hoog gemiddeld
60 50 46
40
Basismetaal laag
hoog gemiddeld
57
50
hoog gemiddeld
Machine-industrie 90
90 bezettingsgraad in %
65
60
100
87
77
70
83
70
Transportmiddelen laag
Q1 2007 Q3 2007 Q1 2008 Q3 2008 Q1 2009 Q3 2009 Q1 2010 Q3 2010 Q1 2011 Q3 2011 Q1 2012 Q3 2012 Q1 2013 Q3 2013 Q1 2014 Q3 2014 Q1 2015 Q3 2015
70
bezettingsgraad in %
79
75
80
hoog gemiddeld
80
80 bezettingsgraad in %
75
Metaalproducten laag
Rubber/kunststof industrie
90
80
80
hoog gemiddeld
98
90 bezettingsgraad in %
68
Transportmiddelenindustrie
100
Q1 2007 Q3 2007 Q1 2008 Q3 2008 Q1 2009 Q3 2009 Q1 2010 Q3 2010 Q1 2011 Q3 2011 Q1 2012 Q3 2012 Q1 2013 Q3 2013 Q1 2014 Q3 2014 Q1 2015 Q3 2015
70
110
88
85 bezettingsgraad in %
82
80
Metaalproducten industrie
Q1 2007 Q3 2007 Q1 2008 Q3 2008 Q1 2009 Q3 2009 Q1 2010 Q3 2010 Q1 2011 Q3 2011 Q1 2012 Q3 2012 Q1 2013 Q3 2013 Q1 2014 Q3 2014 Q1 2015 Q3 2015
90
90 bezettingsgraad in %
90
80
84
70
66
60 Q1 2007 Q3 2007 Q1 2008 Q3 2008 Q1 2009 Q3 2009 Q1 2010 Q3 2010 Q1 2011 Q3 2011 Q1 2012 Q3 2012 Q1 2013 Q3 2013 Q1 2014 Q3 2014 Q1 2015 Q3 2015
Chemische industrie
100
Machines laag
hoog gemiddeld
De bezettingsgraad in de industrie (volgens het CBS) staat in het derde kwartaal op 82,3% en dat is een verbetering van 0,5%-punt ten opzichte van voorgaand kwartaal. De bezettingsgraad van de totale industrie volgt de ontwikkeling van de Nederlandse economie nauwgezet.
In de meeste branches bevindt de bezettingsgraad boven het lange termijngemiddelde. Dit is echter niet het geval bij de machine-industrie. Dit is de enige branche waar de bezettingsgraad net onder het lange termijn gemiddeld is uitgekomen in het derde kwartaal.
In de basismetaalindustrie staat de bezettingsgraad in de buurt van zijn historisch hoogste punt, terwijl de rubber/kunststofindustrie hard op weg is om dit punt te gaan evenaren.
De sterkste k-o-k toename werd gerealiseerd door de transportmiddelenindustrie (+5,1%-punt), gevolgd door de elektrotechnische industrie (+3,6%-punt, niet opgenomen in bovenstaande grafieken).
12 Economisch Bureau
Bron: Thomson Reuters Datastream, NEVI, Markit Economics
Herstel arbeidsmarkt industrie houdt aan 3
Groei uitzenduren valt terug 20
(max. is 3 en min is -3)
60
ondernemers optimistisch
2
62
15 58
1 0 -1 -2
ondernemers pessimistisch
-3 2007
2008 2009 2010 Totaal Bouwnijverheid
2011
2012
2013 2014 2015 Industrie Commerciële dienstverlening
uitzenduren in %
10
56 54
5 52 0
50 48
-5 46 -10
44 2011
2012
2013
Uitzenduren industrie (l.as, % joj)
2014
PMI werkgelegenheid (>50 = expansie)
Vacature-indicator is verstevigd
2015
PMI-werkgelegenheid (r.as)
De vacature-indicator in de industrie is in augustus toegenomen en staat nu 24 maanden in het optimistische gebied. Ondernemers zijn daarmee nog steeds positief over de vacature-ontwikkeling en de trend is in opgaande lijn. In de bouwsector is de indicator iets afgevlakt, terwijl het sentiment over de vacatures onder ondernemers in de dienstensector is verbeterd.
De PMI voor de werkgelegenheid kwam in augustus uit op 52,1, een lichte afname van 0,7 indexpunten ten opzichte van juli. Het aantal uitzenduren in de industriële sector nam weer toe in periode 8, maar het groeitempo is wel verder afgenomen na de piek van periode 5.
Geconcludeerd kan worden dat het herstel in de arbeidsmarkt van de industrie aanhoudt. De belangrijkste indicatoren (vacatures, uitzenduren) vertonen weliswaar nog steeds groei, maar het tempo van deze groei is in de afgelopen 3-4 maanden afgenomen. Maar dit is nog niet direct zorgelijk gezien de stand van de overige (sentiments)indicatoren in de industrie. Bovendien kunnen seizoenseffecten hier deels meespelen.
Wel blijkt dat ondernemers nog steeds heil zien in het uitbouwen van de flexibele schil. Enerzijds wordt het economisch klimaat door sommige ondernemers nog als te risicovol ervaren en daardoor neemt het aantal tijdelijke contracten voor flexwerkers toe. Anderzijds is dit een prima methode om aan piekvraag te kunnen voldoen.
13 Economisch Bureau
Bron: CBS, ABU, NEVI, Markit Economics
Faillissementen industrie nemen verder af 120
Industrie, totaal (aug. 2015): - maandbasis: -12%
120
- jaarbasis: -37% 100
113
100
- jan. tm aug. 2015 (joj): -34%
80 Overig
80
Meubelindustrie
60
Overige transportmiddelenind.
60
50
Transportmiddelenindustrie Machine-industrie
40
Voedingsmiddelenindustrie
0 2012
2013
2014
2015
2015
2014
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
Chemische industrie
0 1998
aantal
Rubber- en kunststofindustrie
1997
20
19
1996
Basismetaalindustrie
22
20
1995
Metaalproductenindustrie
1994
Elektrotechnische industrie
1993
40
aantal bedrijven
Elektrische apparatenindustrie
Totaal faillissementen industrie
Lange termijn gemiddelde
Hoog
Laag
niveau aug. 2015
12 mnds voortschr. gem. (faillissementen)
… maar relatief sterke stijging in voedingsmiddelenindustrie
In juli zijn 22 industriële bedrijven failliet gegaan, 3 minder dan een maand geleden. Op maandbasis betekent dit een afname van 12% en ten opzichte van juli 2014 is dit een daling van 37%. Het totaal aantal industriële bedrijven dat failliet is gegaan tot dusver in 2015 is 269, en dit is 34% minder op jaarbasis.
Met slechts 22 failliete bedrijven blijft het aantal faillissementen op een laag niveau. De voedingsmiddelenindustrie heeft in augustus de twijfelachtige eer met de meeste failliete bedrijven van alle industriële branches, namelijk 6.
Tot en met juli 2015 is de daling in het totaal aantal faillissementen in Nederland (over alle sectoren) 21% op jaarbasis. Voor heel 2015 gaat ABN AMRO uit van een verdere daling van het aantal faillissementen en naar verwachting zal het aantal in 2015 dalen met 10-15% op jaarbasis.
14 Economisch Bureau
Bron: CBS
Grondstofprijzen onder druk van China en Fed Enorme aanbod van olie in combinatie met tegenvallende vraag (o.m. vanuit China) zet druk op de prijs. 70
Crude Oil-Brent (USD/bbl)
Trends in olieprijs zijn terug te vinden in kunststofprijzen. Olieprijs verloor 17% dit jaar, maar verlies bij kunststof is minder. 135
Kunststof & olieprijs (index)
Prijstrend is omlaag, door overaanbod en minder vraag. Kolen zijn nu goedkoper en de vraag neemt toe ten koste van gas. 25
65
125
24
60
115
23 22
105
55
21
95 50
20
85 45 40 01-jan-15
75 1-jan-15 01-apr-15
01-jul-15
Een klein herstel in de koperprijs sinds begin september, maar China en de Fed houden de prijs in hun greep. 6,700
LME-Copper (Grade A, USD/Mt)
19 1-apr-15 Polystyrene PET
1-jul-15 PVC Olie
Overaanbod speelt de aluminiumprijs nog steeds parten en dempt al te sterke prijsstijgingen. 2,000
EU/NL aardgasprijs (TTF, Euro/KwH)
LME-Aluminium (99.7%, USD/Mt)
6,500
18 01-jan-15
01-apr-15
01-jul-15
De staalprijs zet zijn dalende lijn voort. Ook hier is overaanbod en tegenvallende vraag het grootste probleem. 530
Mondiale staalprijs (HRC, USD/t)
510 1,900
6,300
490
6,100
470
1,800
5,900
450
5,700
1,700
430
5,500
410
5,300
1,600 390
5,100 4,900 01-jan-15
01-apr-15
01-jul-15
1,500 01-jan-15
01-apr-15
01-jul-15
370 01-jan-15
01-apr-15
01-jul-15
15 Economisch Bureau
Bron: Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO Economisch Bureau
Annex: oordeel industriÍle ondernemers naar regio’s
82,9%
kwartaal 2:
81,8%
81,1%
80,1%
82,0%
85,2%
84,1% 80,1%
81,7%
79,3%
-1,1%
(saldo pos./neg. ondernemers)
-2,6%
> 5% tussen 1-5%
-14,1%
13,6%
-15,7%
Nederland: - juli: -1,7% - juni: -3,3%
5,9%
8,7%
-0,9%
-0,2%
5,4%
9,1%
3,6%
2,6%
1,3%
-0,7%
Bron: CBS
Totale orderpositie (industrie)
Totale buitenlandse orderpositie (industrie)
(saldo pos./neg. ondernemers)
(saldo pos./neg. ondernemers)
-9,8% > 5% tussen 1-5% neutraal tussen min 1 en min 5% < -5%
-4,6% -2,7% -11,0% 8,5%
2,5%
-4,9% -5,2%
3,2
juli:
1,3%
-4,4%
4,3
juli:
4,8
5,5
2,7
Orders in maanden werk NL (industrie)
(saldo pos./neg. ondernemers)
Totale buitenlandse orderpositie (industrie)
-6,0%
(saldo pos./neg. ondernemers)
-3,9%
-3,8%
-2,3%
> 5% tussen 1-5% neutraal tussen min 1 en min 5% < -5%
-0,3%
4,2% -0,3% 3,2% -5,4%
-5,9%
-7,2%
-5,7% 1,0%
-5,0%
3,1
> 5 maanden 4-5 maanden 3-4 maanden 2-3 maanden 0-2 maanden
-1,1% 0,1%
Nederland: - juli: -3,6% - juni: -5,3%
-1,7%
3,0 3,8 2,6
-9,7%
3,1
10,4%
Nederland: - juli: -2,6% - juni: -4,1%
1,7%
4,6
-4,8%
-5,3% 3,3
-5,9%
-4,7%
3,9
5,5
5,4
2,8
3,8
-6,6% 5,4
-5,9%
3,5
-4,6% 4,3
9,1% 1,5%
-0,5%
3,7 2,6
4,4%
Totale orderpositie (industrie)
> 5% tussen 1-5% neutraal tussen min 1 en min 5% < -5%
3,2
9,8%
6,4%
-5,0%
2,9
> 5 maanden 4-5 maanden 3-4 maanden 2-3 maanden 0-2 maanden
-1,0%
Nederland: - augustus: -1,4% - juli: -2,6%
5,4%
-3,1%
Bron: CBS
Orders in maanden werk NL (industrie)
-8,4%
juli:
2,5%
-3,6%
-0,8%
6,1%
-0,9%
77,7%
Nederland: - augustus: -2,9% - juli: -3,6%
-2,0%
-7,3%
-7,7%
-3,1%
81,2%
> 5% tussen 1-5% neutraal tussen min 1 en min 5% < -5%
2,8%
tussen min 1 en min 5%
4,7%
5,8%
10,3%
Personeelssterkte NL (industrie)
0,1%
< -5%
2,1%
85,0%
6,2%
5,7%
0,4%
-2,8% -16,1%
Nederland: - augustus: -2,4% - juli: -1,7%
neutraal
2,2
82,9%
81,4%
tussen min 1 en min 5% < -5%
0,7%
-0,5%
Nederland: - juli: 3,4% - juni: 3,9%
85,0%
81,9%
neutraal
5,5%
1,9% 5,4%
83,7%
-3,1%
juli:
(saldo pos./neg. ondernemers)
> 5% tussen 1-5% neutraal tussen min 1 en min 5% 1,5% < -5%
tussen 1-5%
0,4
Economisch klimaat NL (industrie)
81,0%
> 81,8% = 81,8% < 81,8%
-4,3%
> 5%
-0,2%
Nederland: - augustus: 2,5% - juli: 3,4%
juli:
83,9%
Bezettingsgraad Nederland: - Kwartaal 2: 81,8%
-2,4% > 5% tussen 1-5% neutraal tussen min 1 en min 5% 0,3% < -5%
83,5% 80,3%
(saldo pos./neg. ondernemers)
(saldo pos./neg. ondernemers)
80,6% 81,1%
> 83% tussen 83 en 82% < 82%
Personeelssterkte NL (industrie)
Economisch klimaat NL (industrie)
Bezettingsgraad Nederland: - Kwartaal 3: 82,3%
Nederland: - augustus: 3,9 maanden - juli: 3,9 maanden
Nederland: - juli: 3,9 maanden - juni: 3,7 maanden
16 Economisch Bureau
Bron: CBS
Overige informatie & disclaimer Voor meer informatie over deze sector, neem contact op met:
Casper Burgering Senior sector econoom
Industrie & industriële metalen ABN AMRO Economisch Bureau tel: 020 383 26 93 e-mail: casper.burgering@nl.abnamro.com
http://nl.linkedin.com/in/casperburgering
ABN AMRO Economisch Bureau op internet www.abnamro.nl/economischbureau
https://twitter.com/CasperBurgering
Disclaimer: Copyright 2015 ABN AMRO and affiliated companies (“ABN AMRO”), Gustav Mahlerlaan 10, 1082 PP Amsterdam / PO Box 283, 1000 EA Amsterdam, The Netherlands. All right reserved. This material is provided to you for information purposes only. Before investing in any product of ABN AMRO Bank NV, you should inform yourself about various consequences that you may encounter under the laws of your country. ABN AMRO Bank NV has taken all reasonable care to ensure that the information contained in this document is correct but does not accept liability for any misprints. ABN AMRO Bank NV reserves the right to make amendments to this material. This material which is subject to change without notice is provided for informational purposes and should not be construed as a solicitation or offer to buy or sell any securities or related financial instruments. While ABN AMRO makes reasonable efforts to obtain information from sources, which it believes to be reliable, ABN AMRO makes no representation or warranty of any kind, either express or implied as to the accuracy, reliability, up-to-dateness or completeness of the information contained herein. Nothing herein constitutes an investment, legal, tax or other advice nor is it to be relied on in any investment or decision. Certain services and products are subject to legal restrictions and therefore may not be available for residents of certain countries. You should obtain relevant and specific professional advice before making any investment decision. The past performance is not necessarily a guide to the future result of an investment. The value of investments may go up or down due to various factors including but not limited to changes in rates of foreign exchange and investors may not get back the amount invested. ABN AMRO disclaims any responsibility and liability whatsoever in this respect.
17 Economisch Bureau