Financial Focus 03 2017

INSPIRATIE, MENINGEN EN VERHALEN UIT DE WERELD VAN VERMOGENDEN

EEN TWEEDE HUIS:

LUST OF (SOMS EEN) LAST? INFOGRAPHIC CIRCULAIR BOUWEN + PORTRETTEN: EEN BEDRIJF, DRIE GENERATIES + MEMORABEL AANDEEL KLM

03 / 2017

54

FINANCIAL FOCUS

XXX

‘Koop een tweede verblijf waarvan u echt overtuigd bent dat u er veel plezier aan gaat beleven’ Eran Habets Directeur Productmanagement, Vermogensadvies en Beleggen Directeur Instituten & Charitas

FINANCIAL FOCUS

3

37

Portretten Drie generaties

26

Markten

Nieuwe Franse slag?

46

Column Filantropie

16

DOSSIER Tweede huis: lust of (soms een) last?

4

FINANCIAL FOCUS

28

KLM

Allesbehalve skyhigh

INHOUD

FINANCIAL FOCUS // 03 // 2017 Financial Focus is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u op pagina 52.

8

Sleutelmomenten Willemijn Verloop

MEER MEDIA DAILY FOCUS DAGELIJKSE NIEUWSBRIEF Selectie nieuws en achtergronden uit de internationale media FINANCIALFOCUS.NL CONTENTPLATFORM Blogs van specialisten, artikelen, video’s & het magazine

44

Infographic Circulair bouwen

32 Feature

Big data en AI

YOUTUBE VIDEOKANAAL FINANCIAL FOCUS Met reportages, achtergronden & interviews

FINANCIAL FOCUS ONLINE Veel artikelen uit deze uitgave kunt u ook online terugvinden en makkelijk delen.

Op de website van Financial Focus vindt u veel meer video’s, artikelen en verhalen uit de wereld van vermogenden, blogs en nieuwsberichten van de specialisten van ABN AMRO MeesPierson.

WWW.FINANCIALFOCUS.NL FINANCIAL.FOCUS@NL.ABNAMRO.COM CONTACT MET ONS? Hebt u vragen naar aanleiding van artikelen in deze uitgave? Bij veel artikelen staan contactgevens van de betrokken specialisten. Op pagina 53 vindt u algemene contactgegevens. En uiteraard ontvangt uw private banker graag uw vragen of verzoeken om meer informatie.

FINANCIAL FOCUS

5

6

FINANCIAL FOCUS Illustratie: Hanneke van der Meer

VOORWOORD

Een tweede huis, een plek om van te genieten…

Het bezitten van een tweede verblijf geeft een ultiem gevoel van plezier en een ongekende luxe. Of het nu in Frankrijk, Zwitserland of in Nederland is.

Exacte cijfers zijn er niet, maar vermoed wordt dat er 250.000 huishoudens in Nederland een tweede huis hebben.

Doordat de rente zo laag is, kan het extra interessant zijn om een tweede huis te kopen. Als u het huis ook nog eens verhuurt, is het ook aan de inkomstenkant aantrekkelijk.

Vastgoed is sowieso een goede diversificatie van een beleggingsportefeuille. Het zorgt voor een evenwichtige spreiding van het risico.

PERSOONLIJK

ERAN HABETS Directeur Productmanagement, Vermogensadvies en Beleggen Directeur Instituten & Charitas ERAN.HABETS@NL.ABNAMRO.COM ONLINE financialfocus.nl > specialisten > Eran Habets

twitter > @eranhabets

In alle gevallen adviseren we om een tweede verblijf te kopen waarvan u echt overtuigd bent dat u er veel plezier aan gaat beleven. Uiteraard is het zaak om u goed te laten adviseren zodat het ook financieel interessant is. Maar wel in die volgorde. Vergelijk het met kunst. We hebben veel klanten die in kunst beleggen. Maar zij laten zich voor het eerst in met kunst, omdat ze het mooi vinden. Hun ‘dividend’ is het plezier dat ze beleven wanneer zij naar hun kunst kijken. Dat zou met een tweede huis ook zo moeten zijn; u koopt een tweede verblijf om er in eerste instantie plezier aan te beleven.

Wanneer eenmaal uw hart u een bepaalde kant op stuurt, is het zaak ook de ratio erbij te betrekken om tot een gefundeerde afweging te komen. Er kleven nogal wat zaken aan een tweede huis die u goed moet regelen. Het dossier op pagina 16 neemt u bij de hand en zet alles voor u uiteen. Alle voors en tegens, of te wel, alle lusten, maar ook alle lasten.

FINANCIAL FOCUS

7

SLEUTEL

MOMENTEN

1983

TIJDENS GESCHIEDENISLES SLEUTELMOMENT

Willemijn Verloop ziet als tiener

de film “The Wave” en schrikt van zichzelf. The Wave is het waargebeurde verhaal over een Amerikaanse geschiedenisleraar die een project begint om duidelijk te maken hoe het kan dat heel Duitsland zich achter Hitler schaarde in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog. De film laat zien hoe vatbaar de mens blijkt voor fascistoïde methodes. Ook Willemijn…

SOCIAL IMPACT VENTURES NL

Verloop is mede-oprichter van Social Impact Ventures NL, dat groeikapitaal biedt aan ondernemingen die marktgerichte oplossingen bieden voor

foto’s: Erik van der Horst

sociale- en/of milieuvraagstukken.

8

FINANCIAL FOCUS

SLEUTELMOMENTEN

SLEUTELMOMENT

WILLEMIJN VERLOOP

‘Terwijl ik natuurlijk dacht dat ik 'goed' zou zijn geweest in de oorlog’ WILLEMIJN VERLOOP (47) WERD OOIT BEKEND ALS OPRICHTER EN GEZICHT VAN WAR CHILD, DE ORGANISATIE DIE HULP BIEDT AAN KINDEREN IN OORLOGSGEBIEDEN. HOEWEL ZE NOG STEEDS BIJ WAR CHILD BETROKKEN IS, HEEFT ZE HAAR

WERKZAAMHEDEN UITGEBREID NAAR HET SOCIALE ONDERNEMERSCHAP. ZOWEL

MET HET DOOR HAAR OPGERICHTE NETWERK SOCIAL ENTERPRISE NL ALS MET HET ONLANGS INITIËREN VAN HET GROOTSTE PRIVATE IMPACT INVESTERINGSFONDS VAN NEDERLAND, GENAAMD SOCIAL IMPACT VENTURES NL. ZE KREEG DIVERSE

ONDERSCHEIDINGEN VOOR HAAR WERK, WAARONDER DE FOUR FREEDOMS AWARD. OOK IS ZE BENOEMD ALS OFFICIER IN DE ORDE VAN ORANJE-NASSAU.

MEER

SLEUTELMOMENTEN? www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

9

Wat is jouw Sleutelmoment?

Het zien van de film “The Wave”, tijdens een geschiedenisles. Ik was toen dertien of veertien jaar.

Waarom maakte die film zo’n indruk op je dat je het uitkiest als jouw sleutelmoment?

Wat vooral indruk maakte was de schrik.

De film is zo opgezet dat je meegaat met de stoere jongens in de film, ik ook, en vervolgens tot de onthutsende ontdekking komt dat zij met fascistoïde methodes hun gezag ontwikkelen en uitbreiden. De onafwendbare conclusie, na de film, was dat ook ik gevoelig bleek voor de sentimenten, die tot Hitler Duitsland hebben geleid.

Terwijl ik natuurlijk dacht te weten dat ik ‘goed’ zou zijn geweest in de oorlog. Dat besef heeft zich vastgezet in mijn geheugen.

Ben je daardoor een ander mens geworden?

Je kunt niet alles wat ik vervolgens in mijn loopbaan heb gedaan, ophangen aan die ene film. Maar je kunt wel iets anders zeggen...

10

FINANCIAL FOCUS

SLEUTELMOMENTEN

Fragment uit de remake van “The Wave” uit 2008

Wat dan?

Dat ik ontzettend met mijn neus ben gedrukt op het belang van onafhankelijk nadenken, zelf je lot bepalen, zelf je richting kiezen. Los van wat anderen daarvan denken of vinden.

Maar dat inzicht, dat je nu noemt, is toch heel bepalend geweest voor wat je onder meer met War Child hebt bereikt?

Klopt. Bij de oprichting van War Child ben ik veelvuldig uitgelachen. Dat een meisje van 24 jaar dacht dat ze iets kon betekenen voor de complexe problematiek van oorlogskinderen; daar werd menig wenkbrauw over opgetrokken. Ik heb me daar toen niet door laten ontmoedigen.

“The Wave” is misschien niet allesbepalend geweest, maar heeft je op zijn minst op een spoor gezet, toch?

Ik denk in ieder geval nog regelmatig terug aan die film. Als innerlijk bewijs dat het de moeite waard is niet te berusten.

Niet mee te gaan met het collectieve

schouderophalen van ‘het is nu eenmaal zo’ als ergens oorlog uitbreekt en vervolgens de boel de boel laten.

Je bent nog steeds bezig buiten de gebaande paden om te gaan.

Na War Child heb ik Social Enterprise NL, het landelijke netwerk voor sociaal ondernemers, opgericht. Sinds enkele jaren ben ik ook de wereld van “impact investing” binnen gestapt. Ik ben er van overtuigd dat je niet alleen met filantropisch geld de wereld kunt verbeteren. Schaalbare oplossingen voor sociale problemen hebben groeikapitaal nodig. Daarvoor is de groei van de impactinvesteringsmarkt cruciaal. Ik probeer daar met Social Impact Ventures NL een bijdrage aan te leveren.

Nooit moe om te pionieren? Voor de troepen uit te lopen?

Nee, ik kan me geen wereld voorstellen waarbij ik zou denken: het is klaar. Ik citeer graag de bekende schrijver George Bernard Shaw, die ooit zei: ‘The reasonable man adapts himself to the world:

the unreasonable one persists in trying to adapt the world to himself. Therefore all progress depends on the unreasonable man.’ Niet moeilijk te raden met wie ik mij verwant voel.

Social Impact Ventures NL Social Impact Ventures NL helpt impactvolle ondernemers bij hun innovatieve oplossingen ten bate van een meer duurzame, inclusieve samenleving. Het fonds is sinds 2014 live met een eerste tranche van 41 miljoen euro. De eerste miljoenen gingen o.a. naar Taxi Electric; 100% elektrische taxi’s met oudere taxichauffeurs die een afstand tot de arbeidsmarkt hadden.

Meer informatie:

Willemijn Verloop willemijn@socialimpactventures.nl Machtelt Groothuis machtelt@socialimpactventures.nl Telefonisch +31 (0)85 888 4108

FINANCIAL FOCUS

11

In focus WORK-LIFE BALANCE SCHEEF BIJ RUIM 40% WERKENDEN 100 %

Ruim 40% van de werkenden in Nederland is regelmatig buiten ‘werktijd’ aan het werk. Nachtrust en weekenden worden nogal eens overgeslagen en familie- en gezinsactiviteiten gemist.

Zelfstandigen met personeel werken het meest buiten kantoortijden (92%).

Zij werken vooral veel vaker in het weekend, avond of nacht.

90

80

Waar de reguliere kantoortijden beginnen om negen uur en eindigen om vijf uur, is bijna de helft van het aantal werkenden in Nederland regelmatig ook ’s avonds, ’s nachts of in het weekend aan het werk.

Een activiteit met familie of gezin schiet er veelvuldig bij in. Vooral zelfstandigen met personeel trekken nogal eens door buiten kantoortijd. Zij worden gevolgd door zelfstandigen zonder personeel, werknemers met een flexibele arbeidsrelatie en vaste werknemers.

70

60

50

40

12

FINANCIAL FOCUS

zelfstandige zonder personeel

zelfstandige met personeel

regelmatig

werknemer met �exibele arbeidsrelatie

soms

werknemer met vaste arbeidsrelatie

30

20

10

0

Bron: CBS en TNO

INFOCUS

MARKTEN EN BELEGGEN

Voorkomen is beter dan genezen, toch?

Stel dat u jaren voordat u daadwerkelijk ziek wordt al te weten kunt komen welke risico’s u loopt op het krijgen van de meest verschrikkelijke ziektes. Zou u dat willen? Voor 25.000 dollar kan het.

Voor de durfallen onder ons, of de nieuwsgierige Aagjes: het lichamelijk onderzoek Health Nucleus keert zij die dat willen van top tot teen binnenstebuiten. Het doel is een ‘foto’ te maken van iemands gezondheid en risico’s op het krijgen van een ziekte aan de hand van een volledige genoomsequentie, hightech MRI-scan, uitgebreide bloedtests en vroegtijdige diagnose. Het uitgebreide DNA-onderzoek helpt u langer gezond te blijven door u te informeren over uw leefstijl en medische keuzes.

Health Nucleus is opgericht in 2015 door wetenschapper J. Craig Venter. Het klinisch genetisch onderzoek heeft de potentie de gezondheidszorg te transformeren. De stortvloed aan informatie uit het onderzoek kan dokters helpen bij het signaleren van problemen die in een later stadium tot een vroege dood van patiënten kunnen leiden. De gezondheidszorg van nu, inclusief het verstrekken van medicijnen, is vooral een reactief systeem. Pas wanneer u pijn of andere symptomen heeft, brengt u een bezoek aan uw dokter. Hij kijkt dan of hij het kan genezen. Dat is totaal anders dan het voorspellen van risico’s en het identificeren van problemen reeds vóórdat u daadwerkelijk ziek wordt.

Met de juiste kennis, kunt u uw leven redden.

Genoomsequentie, microbiome profielen, bloedsuikers en het cholesterolgehalte kunnen ziektes of de potentie ervan aan het licht brengen. Sceptici vragen zich echter af in hoeverre patiënten de verkregen informatie daadwerkelijk kunnen gebruiken. Bovendien maken zij zich zorgen over de gevolgen van overscreening van gezonde mensen. Mogelijk zijn positieve resultaten niet correct. Of komen er abnormale omstandigheden aan het licht die leiden tot nieuw, en misschien wel onnodig, onderzoek. Met mogelijke schade, angst én kosten tot gevolg.

Voorlopig is de batterij aan tests voor de meeste mensen te duur. En of de onderzoeken jaren toevoegen aan iemands leven, blijft nog even de vraag. Oftewel, een kijkje in de glazen bol vereist een heleboel geld en tegelijkertijd moet u tegen onzekerheid kunnen.

FOLLOW THE MONEY NAAR… AUSTRALIË

Miljonairs verlaten massaal hun vaderland om hun heil elders in de wereld te zoeken. Met 82.000 vertrekkende miljonairs in 2016 steeg dat aantal met maar liefst 28% ten opzichte van het jaar ervoor.

Australië is als vestigingsland het meest in trek.

Australië is voor mensen met meer dan een miljoen Amerikaanse dollar aan vermogen het ‘beloofde land’. Zo lijkt het tenminste. Voor het tweede jaar op rij is het land ‘Down Under’ het meest geliefd als vestigingsland voor de vermogenden van deze wereld. Zo’n 11.000 miljonairs – wereldwijd zijn er zo’n 13,6 miljoen miljonairs met een gezamenlijk vermogen van ongeveer 69 biljoen Amerikaanse dollar – emigreerden in 2016 naar Australië. Dat is 37,5% meer dan in 2015. Naar de Verenigde Staten verhuisden in 2016 ongeveer 10.000 vermogende migranten (een stijging van 43% ten opzichte van een jaar eerder).

Waar al die miljonairs vandaan komen? Uit Frankrijk. Een geschat aantal van 12.000 mensen met een miljoen of meer op de bank, verliet in 2016 het Europese land (20% meer dan in 2015). Ondanks een aanzienlijke stijging van de economische groei in het laatste kwartaal. Politieke verschuivingen, terroristische aanslagen en een mogelijke Frexit lijken de voornaamste redenen te zijn voor de vlucht uit Frankrijk. Na Frankrijk keerden miljonairs vooral China, Brazilië, India en Turkije de rug toe.

RIJKEN EMIGRATIE

Aantal emigraties per land in 2016

FRANKRIJK: 12.000

CHINA: 9.000

BRAZILIE: 8.000

INDIA: 6.000

TURKIJE: 6.000

Vertrekkende miljonairs 2016 tov. 2015

+20% 0% +300% +50% +500%

Bron: MarketWatch en Research and Markets Bron: Time Magazine

FINANCIAL FOCUS

13

In focus

MARKTEN EN BELEGGEN

Totaalomzet Nederlandse markt 100 miljoen euro

Is uw volgende huis 3D-geprint?

Dat 3D-printen gaat nog eens heel groot worden. Zo maakt de omzet van de 3D-printing markt een reusachtige groei door. Net als de toepassingsmogelijkheden. Benieuwd wat er allemaal 3D-geprint kan worden? Uw volgende huis bijvoorbeeld?

De wereldwijde omzet in de 3D-printing markt bedroeg volgens Wohlers Associates in 2015 4,9 miljard euro. Dat was bijna 26% meer dan het jaar ervoor. De totaalomzet van de Nederlandse markt voor 3D-printers bedroeg in 2016 100 miljoen euro. Dat is een verdubbeling ten opzichte van de omzet in 2015. Naar verwachting stijgt deze omzet naar 120 miljoen euro in 2017.

Waarmee wordt die omzet dan behaald? Een groot deel komt uit het ontwerp, materialen, machines, service en onderhoud. Een ander groot deel uit de 3D-geprinte producten. Wat zijn dat dan voor producten? Wat kan er allemaal met 3D-printers ‘gebouwd’ worden? 3D-printen is niets meer dan wanneer een machine aan de hand van een op de computer getekend 3D-ontwerp een

ruimtelijk object vervaardigt. Die objecten kunnen bijvoorbeeld zijn van plastic, houtpulp, porselein, titanium, zilver, goud, metalen en glas. Maar de toepassingsmogelijkheden zijn omvangrijker.

Er wordt veelvuldig geëxperimenteerd, zoals met pillenprinters en voedselprinters (pizza en pannenkoeken). In China worden zelfs met een 3D-printer hele woonhuizen geproduceerd van gerecycled bouwafval, gemixt met cement. En of dat nog niet genoeg is: met 3D-printers is het al jaren mogelijk om protheses en levend weefsel voor mensen te vervaardigen, tot oren, schedels en tanden aan toe.

Ondanks dat de toepassingsmogelijkheden in moordend tempo toenemen, kleven er ook nog beperkingen aan het 3D-printen. Zo is voor bijna elke grondstof een aparte printer benodigd, is veelkleurenprinten een zeldzaamheid, laat de kwaliteit geregeld te wensen over en duurt het printen ontzettend lang. Het duurt daarom nog wel even voor uw volgende, 3D-geprinte huis gereed is om te betrekken.

De vier meest voorkomende 3D-printtechnieken zijn: ◆ Kunststoflaagjes spuiten met een printkop; ◆ Poeder aan elkaar laseren (de zogenaamde metaalprinters); ◆ Plastic uit een badje uitharden; ◆ CLIP (Continuous Liquid Interface Production; door de toevoer van licht en zuurstof ‘groeit’ een object uit een reservoir en is daarom niet uit laagjes opgebouwd).

Bron: NU.nl

14

FINANCIAL FOCUS

COLUMN: HAN DE JONG

Aandelenmarkten hebben de laatste maanden per saldo heel goed gepresteerd. Maar aandelenstrategen waarschuwen dat waarderingen hoog zijn geworden. Bovendien merkt de nieuwe Amerikaanse president dat er een verschil is tussen de hoogste baas zijn van een bedrijf en het presidentschap. Van het beloofde beleid komt nog niet veel terecht.

Trump-euforie of toch de economie

Waar hebben we de huidige voorspoed aan te danken?

Van rente en aandelenkoers tot opkomende markten.

Han de Jong, Chief Economist van ABN AMRO, geeft enthousiast commentaar op de ontwikkelingen op de financiële markten. Door zijn verrassende inzichten leert u de financiële wereld te doorgronden.

PERSOONLIJK HAN DE JONG

Misschien belangrijker dat de euforie rond Trump niet de enige factor is op de aandelenmarkten. De economische ontwikkelingen zijn ook gunstig. In een groot aantal landen verbeteren zogenaamde stemmingsindicatoren, zoals ondernemers- en consumentenvertrouwen. Er zijn daarbij opvallend hoge standen bereikt. In veel gevallen gaat het om de hoogste stand in jaren, soms zelfs decennia. Cijfers over ‘harde zaken’, zoals productie, bestedingen en banen zijn in veel landen minder rooskleurig. De stemmingsindicatoren zijn echter zeer overtuigend en het lijkt mij dat de harde cijfers binnen afzienbare tijd de stemmingsindicatoren zullen volgen. We bevinden ons in de vroege fase van een behoorlijke versterking van de mondiale conjunctuur.

Het is niet direct duidelijk waar die versterking van de conjunctuur precies vandaan komt. Ik denk dat het gaat om een samenloop van omstandigheden. Chinese autoriteiten zijn erin geslaagd de economie wat aan te jagen en vooral hierdoor trekt de groei van de wereldhandel aan. Daarnaast herstelt de oliesector zich waardoor investeringen weer groeien. Ook is het wereldwijde proces van voorraadintering in de industrie veranderd in voorraadopbouw.

Verder trekken vooral de bedrijfsinvestering in ICT wereldwijd duidelijk aan. Dit moet goed zijn voor de productiviteitgroei. Wat eveneens helpt, is dat er minder bezuinigd wordt, dat de rente laag is en dat bedrijfswinsten momenteel groeien.

Chief Economist bij ABN AMRO HAN.DE.JONG@NL.ABNAMRO.COM ONLINE TWITTER > @HANDEJONG14

De vraag is dan wat op aandelenmarkten de belangrijkste aanjager is geweest: Trump-euforie of de economie. Waarschijnlijk allebei. Naar de naaste toekomst kijkend moet je zeggen dat we het de komende tijd waarschijnlijk steeds meer van de economie zullen moeten hebben. Er is geen reden om daarover pessimistisch te zijn.

FINANCIAL FOCUS

15

DOSSIER EEN TWEEDE HUIS

Een tweede huis:

lust

of (soms een) last?

OVER DE VRIJHEID VAN EEN VAKANTIEHUIS EN DE LASTEN DIE ER OOK BIJ HOREN

16

FINANCIAL FOCUS

EEN TWEEDE HUIS

18

Verzekering

20

Monument in het buitenland

23

22

Tweede huis in Frankrijk

Rekenvoorbeeld

Wie droomt er niet van: een tweede huis in een zonovergoten oord? Voor sommige mensen wordt die droom werkelijkheid, maar een tweede huis kan ook ontaarden in een veeleisend blok aan het been.

Een tweede huis hoeft geen last te worden, alleen vraagt de realisering van de droom om aandacht voor de fiscale- en verzekeringsaspecten van dit home away from home. Met de juiste voorbereiding voorkomt u dat het een nachtmerrie wordt en kunt u optimaal genieten van al het moois dat een woning in het buitenland biedt.

Natuurlijk zijn er fantasieën. Gedachten over een riante woning op een plek waar ieder moment een Brigitte Bardot of Marlon Brando de hoek om kan komen en waar het gemiddelde boodschappenautootje een Ferrari Daytona is. De zee is dichtbij en azuurblauw, de heuvels zijn groen en de… realiteit is dat alles alleen maar mogelijk is door u uitgebreid te laten informeren over de haken en ogen die aan deze idylle kunnen kleven. Het wordt alleen maar mooi met de juiste beslissingen en dat vraagt om goed advies.

René Bruel, Specialist Internationale Belastingen en Estate Planning bij ABN AMRO MeesPierson, legt uit wat de valkuilen zijn op fiscaal gebied. Geert Offergelt, Hoofd Private

Insurance van ABN AMRO MeesPierson, schept helderheid in de schaderisico’s en passende verzekeringen.

DIFFUSIE EN OVERZICHT

Een tweede huis in het buitenland vraagt heel andere inspanningen en kent heel andere regels dan in Nederland. Als u in een lommerrijk deel van ons land een tweede huis koopt, is het relatief eenvoudig in bijvoorbeeld fiscale zin. Uw woning is vermogen en valt als zodanig in box 3, maar dat ligt heel anders in het buitenland. Sterker nog, van land tot land verschillen de regels.

Het is goed om u daar bewust van te zijn.

En dat geldt niet alleen voor belastingen, maar ook voor verzekeringen. Nederland loopt op het gebied van verzekeringen voor, populaire landen voor uw tweede huis – Frankrijk, Italië en Spanje – zijn op zijn zachtst gezegd geen voorlopers op dit gebied.

Ook hier verschillen de regels zeer sterk.

Offergelt: ‘Ik kan niet genoeg benadrukken hoe verschillend de regels zijn, zowel ten opzichte van Nederland, als in sommige gevallen binnen een en hetzelfde land.’

Soms kan het lijken alsof u door de bomen in het bos de bootjes niet meer kunt zien.

Daarom een aantal misverstanden, stellingen en inzichten over wat de mooiste plek van uw leven kan zijn; het tweede huis.

BELEGGING, STATUSSYMBOOL OF ALLEBEI?

Een tweede huis is doorgaans geen statussymbool, want tenzij u anderen er voortdurend op attent maakt dat u dit bezit, hoeft niemand het te weten en kan

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

17

VERZEKERING Bij een serieuze schade wilt u dat uw

assurantieadviseur en de verzekeraar snel

en adequaat optreden. De polisvoorwaarden bepalen mede wat u in zo’n geval mag

verwachten. Het communiceren met een

Spaanse tussenpersoon over een verzekering in het Spaans en het inschakelen van een

lokale schade-expert is soms een lastige opgave. Tel daarbij op dat ieder land zijn

eigen “assurantiefolklore” kent: afspraken en

gebruiken die niet in de wet zijn vastgelegd. Met een Nederlandse polis omzeilt u deze uitdaging en krijgt u gegarandeerd bijstand vanuit Nederland in uw eigen taal.

18

FINANCIAL FOCUS

het ook niet gelden als statussymbool.

Om het anders te zeggen: er bestaan geen statussymbolen op een onbewoond eiland.

Is een tweede huis dan wellicht een interessante belegging? Het antwoord daarop is een stuk minder eenvoudig. Bruel schetst het beeld: ‘Het is zeer de vraag of een tweede huis als belegging aantrekkelijk is. Natuurlijk, zoals bij zoveel beleggingen geldt dat tegen geringe prijs kopen en tegen een hoge prijs verkopen, een interessante optie is. Maar in de eerste plaats veronderstelt dat soms een buitengewoon risico. Wie kon voorzien dat bijvoorbeeld de waarde van een woning in Spanje met soms wel 50% daalde toen de financiële crisis uitbarstte? Vooral in het segment appartementen waarvan er 13 in een dozijn zijn, is de prijsdaling het grootst geweest.

Maar panden op zeer gewilde locaties in bijvoorbeeld Mallorca, Ibiza en Marbella hebben veel minder te lijden gehad onder prijsdalingen.’

Sommige dingen blijven echter overal hetzelfde: ‘Ook voor vastgoed in het buitenland blijft de gouden regel van toepassing: locatie, locatie, locatie. Daar komt overigens voor beleggers bij dat timing ook belangrijk is, maar dat moge uit de vrij recente crisis genoegzaam zijn gebleken.’

Opvallend genoeg geldt voor tweede huizen grosso modo dat de woningen op de meest gewilde locaties het minst te lijden hebben gehad onder de crisis. Voor zeer gewilde gebieden zijn er altijd wel kopers in de markt. En als er geen kopers uit Westerse landen zijn die interesse hebben, dan zijn er Arabieren, Chinezen en Russen.

Desondanks zien vooral vermogenden een tweede huis niet als belegging. Het is een manier om hun kapitaal aan te wenden (als ze geen hypotheek hebben) om ‘iets leuks voor zichzelf’ te kopen. Een aantrekkelijke belegging in de vorm van hun vakantiewoning is meer bijzaak.

FINANCIAL FOCUS

19

MONUMENT IN HET BUITENLAND Mooi vastgoed heeft nogal eens een pand met monumentenstatus.

Dat kan een probleem zijn als u bij schade geen Nederlandse

verzekering heeft. De Franse overheid huurt namelijk een architect in die de schade opneemt en de herstelwerkzaamheden leidt.

Terwijl u daar graag zelf de leiding over had willen hebben.

VERZEKERING IN HET BUITENLAND OF IN NEDERLAND AFSLUITEN?

Offergelt is zeer helder in zijn antwoord op de vraag of verzekeren beter in het land van het tweede huis, of toch in Nederland kan: ‘In Nederland’. Vooral voor verzekeringen geldt dat de kwaliteit van schadeverzekeringen in Nederland duidelijk hoger is dan in veel zuidelijke landen. Offergelt: ‘Veel Nederlanders maken nogal eens de fout om te veronderstellen dat verzekeren in het buitenland min of meer hetzelfde is als in Nederland. Geenszins. Nederland loopt voor op verzekeringsgebied, zeker ten opzichte van de Mediterrane landen waar wij graag een tweede huis zouden hebben.’

Offergelt: ‘Een verzekering aan de Middellandse Zee afsluiten, is doorgaans een stap terug in de tijd. In Nederland zijn wij gewend aan zogenaamde all risks-verzekeringen. Al het van buiten komende onheil dat uw bezit treft en schade veroorzaakt, is verzekerd. Polissen uit Frankrijk, Italië en Spanje zijn geschoeid op een oude leest. Wat niet wordt genoemd, wordt niet gedekt.’

‘Daar komt overigens nog bij dat praktisch niemand – in ieder geval de verzekerden zelf – de polisvoorwaarden leest. U komt er pas achter hoe goed een verzekering is, als u schade hebt. Bij een dispuut is het dan toch handiger dat de voorwaarden in het Nederlands zijn opgesteld. Om nog maar te zwijgen van een mogelijke gang naar een buitenlandse rechter. Het toepasselijk recht geldt: op de Franse polis is het Franse recht van toepassing en de Franse rechter is bevoegd.’

20

FINANCIAL FOCUS

HYPOTHEEK OF EIGEN GELD?

Wellicht bent u in een positie om te kiezen tussen het inzetten van uw eigen geld of lenen. Voor beide opties is iets te zeggen en beide hebben fiscale gevolgen, zowel in Nederland als in het buitenland. Als u met eigen geld financiert, betaalt u in Nederland geen inkomstenbelasting over uw buitenlandse woning. Bruel: ‘U moet de buitenlandse woning wel opgeven in box 3, maar u kunt vragen om vermindering ter voorkoming van dubbele belasting. Voor zover u geleend geld gebruikt voor uw woning geldt deze vermindering niet.’

Lenen levert vanuit fiscaal oogpunt alleen een voordeel op als u met het rendement op uw spaargeld zowel de rente op uw lening goedmaakt als de box 3-belasting.

Daar moet echter bij worden vermeld dat lenen aantrekkelijk kan zijn als u eigen geld anders belegt, bijvoorbeeld in aandelen, die doorgaans beter renderen dan een spaarrekening. Ook kan het in sommige gevallen helpen om de vermogensbelasting die u in Frankrijk of Italië moet betalen te drukken met een hypotheekschuld. Schulden die u aangaat om uw (tweede) woning te financieren, zijn in beginsel aftrekbaar van de waarde van uw vermogen. Dikwijls is dit vooral op papier een interessante optie, omdat hoge vrijstellingen van vermogensbelasting in Zuid-Europese landen eerder regel dan uitzondering zijn. Dus ook

zonder lening betaalt u doorgaans geen vermogensbelasting.

SCHENKEN EN VERERVEN

Veel mensen zien een tweede woning niet alleen als iets waar zij bij leven van kunnen genieten, maar ook als nalatenschap voor bijvoorbeeld kinderen. De fiscale regels wat dit betreft verschillen van land tot land sterk en in bijvoorbeeld Spanje zelfs van regio tot regio.

De meeste landen heffen erfbelasting als u in dat land gelegen onroerend goed nalaat. Bij een schuld op de vakantiewoning betalen uw erfgenamen meestal minder belasting in het buitenland. Ook Nederland heft erfbelasting over de buitenlandse woning. Toch leidt dat meestal niet tot een nadelige situatie.

Ook niet als er geen financieringsschuld is. Uw erfgenamen mogen de buitenlandse erfbelasting in veel gevallen namelijk verrekenen met de Nederlandse.

EEN TWEEDE HUIS

FINANCIAL FOCUS

21

REKENVOORBEELD

Om de grote regionale verschillen te illustreren, vergelijken we de erfbelasting die een echtgenoot moet betalen in een aantal Spaanse regio’s. In dit voorbeeld gaan we uit van een bruto erfdeel aan Spaans vermogen van € 500.000,-.

VRIJSTELLING

NATIONALE REGELS: VRIJSTELLING VOOR ECHTGENOTEN BEDRAAGT NOG GEEN € 16.000,-.

VALENCIA EN CATALONIË: € 100.000,-

ANDALUSIË: € 175.000,-.

DIT BETREFT EEN

DREMPELVRIJSTELLING. ERFT MEN

MEER DAN DE DREMPEL? DAN VALT MEN TERUG NAAR DE LANDELIJKE VRIJSTELLING VAN € 16.000,-.

De te betalen erfbelasting voor de echtgenoot komt in dit voorbeeld uit op circa € 106.000,-. Op de Balearen betaalt de echtgenoot over de eerste € 700.000,- aan belastbare waarde slechts 1%. Valencia past wel de nationale tarieftabel toe, met percentages die oplopen tot 34%. Maar geeft aan de echtgenoot een korting op de berekende belasting van 75%. Catalonië is verreweg het voordeligst. Behalve een relatief hoge vrijstelling en gunstiger tarieven krijgt de echtgenoot een korting van maar liefst 99%, waardoor deze per saldo vrijwel geen erfbelasting hoeft te betalen.

22

FINANCIAL FOCUS

EEN TWEEDE HUIS

TWEEDE HUIS IN FRANKRIJK Frankrijk kent zogenaamde zones rouges. Een zone rouge is

wat we nu een no-go area zouden noemen, een overblijfsel uit de tijd na de Eerste Wereldoorlog. Een deel van het land was nog bezaaid met onontploft wapentuig. Tegenwoordig zijn

het gebieden, met name in Zuid-Frankrijk, waar verhoogde

geologische of atmosferische risico’s bestaan. In zo’n zone rouge mag ook niet ge- of herbouwd worden. Overstromingen, lawines of bosbranden zijn in sommige gebieden niet uitzonderlijk. Wie daardoor getroffen wordt en zijn huis vernietigd ziet worden, mag zijn woning dan mogelijk niet herbouwen.

In Spanje verlaagt een schuld op de buitenlandse woning de grondslag voor de erfbelasting die moet worden betaald in het geval van een erfenis. Maar daar is de hypothecaire inschrijving wel essentieel. De hypotheek moet in Spanje zijn gevestigd, anders geldt de mindering niet. (Het is overigens mogelijk in Nederland een hypotheek af te sluiten en die in Spanje te vestigen.) Het is ook van belang wie erft: familie buiten de rechte lijn, zoals broers, zussen, neven of nichten, betalen een hoger tarief. In dat soort gevallen kan een financieringsschuld op de woning eerder aantrekkelijk zijn.

‘Ouders zijn vaak bang dat hun kinderen erg veel belasting moeten betalen als ze de tweede woning erven. Vaak zijn die zorgen ongegrond,’ legt Bruel uit. ‘Alleen bij een heel hoge waarde of vererving in andere dan de rechte lijn zit dat anders.’ De negatieve fiscale consequenties vallen voor kinderen doorgaans mee. Desondanks zijn tweedehuisbezitters nogal eens geneigd, zeker als ze op leeftijd komen, de woning alvast over te

dragen aan de kinderen. Het is echter dikwijls voordeliger om de woning tot overlijden aan te houden. Neem bijvoorbeeld het volgende: bij vererving betaalt u in het buitenland geen overdrachtsbelasting, die betalen kinderen wel bij verkoop aan hen. Daarbij komt een ander aspect van verkoop. In zowel Frankrijk als Spanje moet belasting worden betaald als het huis met winst wordt verkocht. In Frankrijk geldt daarvoor een ingewikkeld systeem, de zogenaamde ‘taxe sur la plusvalue’. Dit is een belasting die geldt als u uw tweede woning in Frankrijk met winst heeft verkocht. U mag echter een fictief bedrag bij de aankoopprijs optellen. Bovendien betalen kinderen die erven geen taxe sur la plusvalue, dus wat dat betreft hoeft een ouder wordende eigenaar zich ook geen zorgen te maken.

‘Het is ook goed om te weten dat u niet simpelweg de woning aan uw kinderen kunt schenken, zonder fiscale consequenties. Als u als inwoner van Nederland aan uw kinderen schenkt, moeten zij daarover sowieso in Nederland belasting betalen, ook als in het

buitenland een lager tarief of een vrijstelling geldt,’ waarschuwt Bruel.

Soms zijn zowel het belasting- als het meteorologische klimaat aangenaam.

Bijvoorbeeld in Italië. Daar hoeven erfgenamen maar zelden erfbelasting te betalen. Voor de langstlevende echtgenoot en voor kinderen geldt een vrijstelling van € 1.000.000,- per persoon. Zij betalen in Italië dus in de meeste gevallen geen erfbelasting. En als hun erfdeel hoger is dan de vrijstelling, betalen zij over het bedrag boven € 1.000.000,- slechts 4%.

VERHUIZEN NAAR HET BUITENLAND

Emigreren naar het buitenland heeft heel andere en verder gaande fiscale consequenties dan het hebben van een tweede woning in het buitenland. De vraag wanneer je in fiscale zin je woonplaats naar een ander land hebt verplaatst, kan soms erg ingewikkeld liggen.

Veel mensen denken dat dat een kwestie is van je uitschrijven uit de basisadministratie in Nederland en je inschrijven in het buitenland.

Of dat je minstens 6 maanden per jaar in het

FINANCIAL FOCUS

23

THUISLAND POPULAIR Nederlanders hebben het meest een tweede huis in achtereenvolgens Frankrijk, Nederland, Spanje en Italië. Het thuisland is dus opvallend populair. Een reden daarvoor kan zijn dat een

tweede huis in Nederland fiscaal gezien eenvoudig is. Een tweede huis in eigen land valt simpelweg in box 3, net als bijvoorbeeld een effectenportefeuille en het eerste huis.

buitenland verblijft. Maar zo simpel ligt het niet. De Nederlandse wet is wat dat betreft notoir vaag. Waar iemand woont, “wordt naar omstandigheden beoordeeld”.

‘Voor de fiscus gaat het om de vraag waar het middelpunt van je economische en sociale leven zich bevindt. Dan spelen bijvoorbeeld ook vragen mee als waar ben je lid van de golfclub, waar wordt de krant bezorgd etcetera’, zegt Bruel. In ieder geval is het zo dat u praktisch gezien niet in twee landen het volle pond aan belastingen moet betalen.

Nederland heeft met de meeste landen een belastingverdrag gesloten waarin dat is geregeld.

VERHUUR

Veel tweede huizen bieden goede verhuurmogelijkheden omdat ze op gewilde

24

FINANCIAL FOCUS

locaties staan. Ook daar zitten weer haken en ogen aan en ook hier geldt dat de regels van land tot land verschillen. Of u de vakantiewoning wel of niet verhuurt, is niet van invloed op de inkomstenbelasting die u in Nederland moet betalen. Maar wel op de buitenlandse inkomstenbelasting. Als u de vakantiewoning verhuurt, kunt u de betaalde rente over een financieringsschuld soms (gedeeltelijk) aftrekken van de huurinkomsten. Maar niet altijd.

Bijvoorbeeld als de kostenaftrek in het buitenland volgens een forfaitair systeem verloopt of aan een maximum gebonden is.

Spanje kent bijvoorbeeld een soortement van woningforfait voor tweede woningen.

Dat geldt voor de periode waarin de woning voor eigen gebruik beschikbaar is. Voor de periode dat de woning verhuurd wordt, geldt het werkelijke huurrendement. Maar

kosten mogen dan alleen afgetrokken worden voor zover ze zijn toe te rekenen aan de verhuurperiode. In Frankrijk geldt normaliter dat men 50% van de huuromzet als kosten mag aftrekken in plaats van de werkelijke kosten.

Het mag duidelijk zijn dat goed advies en een expert met kennis van de regels van cruciaal belang zijn om optimaal te genieten van uw tweede woning. Voorbereiding is niet het halve werk, maar praktisch de hele klus. Het geeft een prettiger gevoel om te weten dat alles geregeld is en dat u niet voor onverwachte situaties komt te staan. En welzijn is tenslotte waar het om draait met een parel van een tweede huis.

EXPERTISE AANDEEL

Refresco Group

STILLE KRACHT ACHTER DE FRISDRANKSECTOR

EFFICIËNT EN FLEXIBEL

Beleggers kunnen Refresco kennen van de pakjes Wicky-limonade voor kinderen. Het is het enige eigen merk van de onderneming, de nadruk ligt op de activiteiten die het uitvoert voor andere merken.

Refresco speelt in op de focus van grote frisdrankproducenten op efficiency en kostenbesparingen.

A-merken als Coca-Cola en Pepsi besteden de werkzaamheden

RFRG

NL0011214010

Koers in € 18

16

14

12

10 8 6 4 2

die niet tot de kernactiviteiten behoren graag uit. Refresco neemt voor deze merken onder andere het bottelen en de distributie van drankverpakkingen over. Dit wordt ook co-packing genoemd.

Niet alleen kan Refresco door robotisering uiterst efficiënt produceren, maar ook flexibel.

De productie kan snel worden aangepast aan weersinvloeden, de vraag naar cola neemt bijvoorbeeld sterk toe als het warm genoeg is om op een terras te zitten. Ook maakt co-packing snelle wisseling van verpakkingen mogelijk, bijvoorbeeld bij marketingacties.

De co-packing-activiteiten laten een grote groei zien door de overnames in 2016. Het aantal geproduceerde liters verdubbelde in 2016, onder ander door de overname van enkele Europese concurrenten. Ook betrad Refresco de Amerikaanse markt door de overname van Whitlock

Packaging. Maar ook zonder deze overnames nam het geproduceerde volume met 12 procent toe in het vierde kwartaal van 2016.

LAGE WAARDERING

Naast co-branding produceert Refresco veel dranken voor huismerken. Het grootste deel van de omzet – circa 74 procent – komt uit de producten die het produceert voor huismerken van onder andere Albert Heijn, Lidl en Aldi. Een in Europa en de Verenigde Staten groeiende markt die zich kenmerkt door enorme volumes. Refresco kiest daarbij nadrukkelijk voor de meest aantrekkelijke contracten.

In 2016 werden contracten met lage marges met enkele Poolse en Duitse supermarktketens afgebroken. We verwachten dat Refresco het huidige groeitempo kan vasthouden, zowel door overnames als door verbeteringen in de bestaande activiteiten. Voor

7 01 -2 -3 27

7 01 27

-1

-2

16 27

-1

1-

20

6 27

-9

-2

01

6 01 -2 -7 27

6 01 -2 -5 27

6 01 -2 -3 27

6 01 -2 -1 27

1-

20

15

0

-1

Door de focus op gezondheid kiezen consumenten steeds vaker voor water in plaats van frisdrank of vruchtensap. De groei van de frisdrankensector neemt daardoor af. De sector richt zich op nieuwe markten en producten, zoals waterdrankjes met vitamine.

Om de winstmarges op peil te houden, is ook kostenbesparing belangrijk. Daarvan profiteert het Nederlandse Refresco. Een bij veel beleggers nog onbekend bedrijf dat is gespecialiseerd in het bottelen en verpakken van dranken. De historie van de bottelaar die in 2015 naar de beurs kwam, gaat terug tot het jaar 1767.

Door internationale overnames, technische innovatie en efficiënte productie wist de onderneming in de afgelopen tien jaar snel te groeien.

ISIN-code:

Refresco Group

27

De frisdranksector staat niet bekend om de snelle groei.

Toch weet bottelaar Refresco door strategische overnames en verregaande innovatie een aantrekkelijke winstgroei te realiseren.

overnames beschikt het bedrijf over een flinke oorlogskas van circa 150 miljoen euro. Op basis van de groeiverwachtingen is de waardering van het aandeel ruim 30 procent te laag. Ook heeft het een aantrekkelijk dividendrendement van 2,5 procent. Het maakt de onderneming ook een aantrekkelijke overnamekandidaat.

Een recent overnamebod werd door Refresco echter afgewezen, het bedrijf wil de komende tijd op eigen kracht verder groeien.

Op het moment van schrijven ligt er een bod op dit aandeel van de Franse private equity partij PAI Partners SAS.

MAURITS HELDRING Aandelen Analist MAURITS.HELDRING@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

25

Verkiezingen

Frankrijk OP ZOEK NAAR DE NIEUWE FRANSE SLAG

Als de Fransen eind april en begin mei hun stem uitbrengen voor een nieuwe president bepaalt dat niet alleen de binnenlandse politiek de komende jaren. Een nieuwe Franse koers is ook van grote invloed op de Europese economie en financiële markten.

Circa 45 miljoen Fransen mogen stemmen in de twee rondes van de Franse presidentsverkiezingen.

De nieuwe president - opvolger van de huidige president François Hollande - bepaalt de komende jaren het economische beleid van het land. De uitkomst is daarmee meer dan ooit belangrijk voor de economische voorspoed van het land en de aansluiting die Frankrijk heeft met de rest van Europa.

KWETSBAAR FRANKRIJK

Frankrijk wordt binnen Europa gezien als het brekebeentje.

Het land kampt met hoge werkloosheid, een hoge staatsschuld en sociale onrust. De

26

FINANCIAL FOCUS

Franse economie is kwetsbaar, en de overheidsfinanciën bieden weinig ruimte om daar wat aan te doen. Het Franse overheidstekort bedroeg vorig jaar ruim 3 procent van het Bruto Binnenlands Product (BBP).

Voor de nieuwe president staan er vele onderwerpen op de politieke agenda. Niet alleen zijn hervormingen van de overheidsfinanciën, het pensioenstelsel en de arbeidsmarkt nodig. Maar ook in het onderwijs en de zorg. Ruim 10 procent van de beroepsbevolking heeft geen werk. Daarnaast vormt de vergrijzing een uitdaging.

Niet alleen voor de arbeidsmarkt, de ouder wordende bevolking legt ook een zware druk op het Franse pensioensysteem.

Anders dan in Nederland is het werknemerspensioen in Frankrijk gebaseerd op een omslagstelsel. Daarbij wordt door de huidige werknemers geen pensioenkapitaal opgebouwd, maar betaalt een relatief kleine groep werkenden voor de groeiende groep ouderen. De betaalbaarheid van het pensioen is een punt van zorg, zeker omdat de vele ambtenaren van oudsher kunnen rekenen op een gul pensioen. Daarnaast heeft Frankrijk uitdagingen op het gebied van de landbouw. Iedereen

die met vakantie gaat in het land kent de keuterboertjes. Waar veel andere Europese landen als Spanje forse investeringen doen in de modernisering van landbouw, blijft Frankrijk achter. Kortom Frankrijk is een kwetsbare economie, mede door de grote sociale uitdagingen. Een president, die meer oog heeft voor de sociale spanningen in de banlieues, de grote buitenwijken net buiten de steden zou daarbij een positief effect kunnen hebben.

ECONOMISCHE PLANNEN KANDIDATEN

Alle ogen zijn dus gericht op de presidentskandidaten en hun economische plannen. Op

MARKTEN

FRANSE OVERHEIDSSCHULD HOOG IN WEST-EUROPA De schuld van de totale overheid voor genomen uitgedrukt als percentage van het bruto binnenlands product (BBP).

- Duitsland

78% BBP

- Frankrijk

121% BBP

- Nederland - Italië

78% BBP

157% BBP

- Griekenland 181% BBP

23 april kunnen de Fransen kiezen uit vijf grote partijen en vele petite candidates. De drie belangrijkste kandidaten voor het presidentschap zijn Marine Le Pen (FrontNational), Emmanuel Macron (En Marche!) en François Fillon (Les Républicains). Sinds maart is de onafhankelijke linkse kandidaat Jean-Luc Mélenchon (La France Insoumise) in de peilingen dicht naar Fillon toe gekropen. De twee winnaars van de eerste stemronde eind april, staan tegenover elkaar in de volgende ronde in mei. Le Pen van de nationaal-socialistische partij Front National heeft op het moment van schrijven nog geen officieel verkiezingsprogramma gepresenteerd, maar voert een nationalistische koers.

Naast het terugbrengen van de immigrantenstroom, pleit ze voor Frexit, een vertrek uit de Europese Unie. Le Pen wil niet alleen dat Frankrijk uit de Europese Unie stapt, maar ook uit de eurozone. Als het aan Le Pen ligt, vervangt de Franse franc de euro. François Fillon pleit voor bezuinigingen, onder andere door het verkleinen van de traditioneel grote Franse overheid. In de publieke sector moeten minimaal 500.000 banen verdwijnen. Daarnaast moet de afschaffing van de 35-urige werkweek het land weer nieuw economisch elan geven en hoopt Fillon door het afschaffen van de vermogensbelasting de consumptie te stimuleren.

Mélenchon is een uiterst linkse

kandidaat die de pensioenleeftijd wil terugbrengen naar 60 jaar en een 32-urige werkweek wil invoeren. Ook wil hij de privatisering van onder andere nutsbedrijven terugdraaien en fors – zo’n 100 miljard euro – investeren in de economie. Dat laatste door hoge inkomens fors te belasten.

HERVORMINGSGEZIND

De meest hervormingsgezinde kandidaat is de sociaalliberaal Macron van En Marche!.

Hij wil de overheidsfinanciën weer gezond maken en grote hervormingen op de arbeidsmarkt doorvoeren. Macron heeft de ambitie om de werkloosheid terug te brengen van 10 procent van de beroepsbevolking naar 7 procent. Een omvangrijk investeringsplan moet de economie stimuleren, onder andere door betere opleidingen voor jongeren en werklozen, verduurzaming en digitalisering van het openbaar bestuur. Ook wil hij verstarde structuren doorbreken, zoals de 35-urige werkweek en de verplichte winkelsluiting op zondag.

Macron ziet mogelijkheden – na Brexit – om buitenlandse bedrijvigheid uit onder andere het VK te lokken door een verlaging van het tarief van de vennootschapsbelasting. Als een van de weinige kandidaten richt hij zich ook nadrukkelijk op de positie van Frankrijk binnen Europa. Zo volgt hij de Europese eis om het overheidstekort onder de 3 procent te krijgen. Hiervoor

FINANCIAL FOCUS

27

DE MACHT VAN DE PRESIDENT

Wie de Franse president straks

ook wordt; hij of zij bekleedt een positie met veel macht. Niet

voor niets wordt Frankrijk ook

wel een monarchale republiek

genoemd, een republiek die veel

trekjes heeft van een monarchie.

De Franse president is een

van de weinige staatshoofden binnen de Europese Unie

met daadwerkelijke politieke macht. Op verschillende

rechtsgebieden kan hij per

decreet handelen. De wet staat foto: Thomas Faivre-Duboz

hem bijvoorbeeld toe om het

leger in te zetten voor missies

in zowel binnen- als buitenland.

Veel verantwoording hoeft

hij daar niet over af te leggen.

Alleen de door hem benoemde premier en ministers leggen verantwoording af aan het

Palais de l’Élysée: de officiële residentie van de president van Frankrijk

parlement. Een doorn in het oog van met name de linkse

partijen die pleiten voor een grondwetswijziging die het

parlement meer macht geeft.

zou Frankrijk in de komende jaren circa 60 miljard euro moeten bezuinigen.

AANSLUITING BIJ EUROPA

Alle partijen zijn het erover eens dat het noodzakelijk is om de Franse economie weer concurrerend te maken en te voorkomen dat het land de aansluiting met de rest van Europa mist. Daarbij wordt veel verwezen naar de situatie in Duitsland. Niet voor niets, want in de periode 2003-2009 lag het niveau van de werkloosheid in Frankrijk en Duitsland volgens de OESO dicht bij elkaar op respectievelijk 8,9 procent en 9,4 procent van de beroepsbevolking.

Via het programma “Agenda 2010” heeft de vorige bondskanselier Gerhard Schröder (SPD) de Duitse arbeidsmarkt sterk hervormd. Een beleid dat werd voortgezet door opvolgster Angela Merkel (CDU). Mede

28

FINANCIAL FOCUS

daardoor is de Duitse economie veel sneller van de economische crisis hersteld dan de Franse. Nu ligt de Duitse werkloosheid al enige jaren onder 5 procent van de beroepsbevolking, de Franse werkeloosheid bedraagt nog steeds het dubbele.

ONRUST

Een nieuwe Franse koers is straks ook van grote invloed op de Europese economie en financiële markten. Welk effect precies, dat is nog onduidelijk.

Veel hangt samen met de plannen van de gekozen politieke partij.

We verwachten grote onrust op de financiële markten bij de verkiezing van Le Pen. Als de door haar gewenste Frexit doorgaat dan zorgt dit voor een stijging van de rente ten opzichte van onder andere die van Duitsland.

Dat is slecht voor de economische groei in Frankrijk, en heeft een negatief effect op de (rente)kosten

van de grote Franse staatsschuld.

Dit leidt tot minder flexibiliteit in de overheidsuitgaven. De terugkeer naar de Franse franc kan leiden tot de devaluatie van de munt ten opzichte van de euro met een negatief effect op de welvaart in Frankrijk. Bij Fillon is er vooral de vrees dat hij niet hard genoeg ingrijpt in de economie. Of er niet in slaagt een effectief beleid voor de sociale problemen te ontwikkelen.

Financiële markten zullen dan incalculeren dat de uitgaven voor veiligheid en defensie de komende jaren zwaarder op de begroting drukken.

Voor de Franse economie en de financiële markten lijkt de hervormingsgezinde maar gematigde Macron de beste kandidaat. Zijn verkiezing zou aansluiten bij de meer gematigde geopolitieke ontwikkelingen die lijken ingezet, evenals de

uitkomst van de Nederlandse kamerverkiezingen. Sinds Brexit, de verkiezing van Trump en het Italiaanse referendum in 2016 is op de financiële markten de vrees voor extreme gebeurtenissen toegenomen en zichtbaar geworden in heftige fluctuaties in de aanloop ernaartoe. De verkiezingen in Frankrijk en de Duits deelstaatverkiezingen zouden wel eens een veel positiever effect op de financiële markten kunnen hebben dan de gebeurtenissen in 2016.

BEN STEINEBACH Hoofd Beleggingsstrategie BEN.STEINEBACH@NL.ABNAMRO.COM

RALPH WESSELS Specialist Beleggingsstrategie RALPH.WESSELS@NL.ABNAMRO.COM

Northern Trust Developed Real Estate ESG Index Fund

EXPERTISE FONDS

DUURZAAMHEID IN DE VASTGOEDPORTEFEUILLE

STERREN

De fondsbeheerder is al 125 jaar actief in de Verenigde Staten en heeft circa 942 miljard dollar onder beheer, vooral voor vermogende en institutionele klanten. Basis van het duurzame fonds is het Northern Trust Developed Real Estate Index Fund. Een passief fonds dat een brede vastgoedindex volgt; de FTSE EPRA/NAREIT Developed Net Dividend Total Return Index. De duurzame versie van het fonds belegt in ca. 150 van de 330 beursgenoteerde vastgoedbeleggingen uit de brede vastgoedindex. Deze vastgoedbedrijven zijn onder de loep genomen door GRESB, een onafhankelijk onderzoeksbureau

ISIN-code:

Northern Trust Developed Real Estate ESG Index Fund

NL0012047807

Fondsmanager: Benchmark: Nick Dymond

FTSE EPRA/NAREIT Developed Net Dividend Total Return Index

Koers in €

€ 1080 1060 1040 1020 1000 980 960

dat is gespecialiseerd in duurzame analyse. Jaarlijks vergelijkt GRESB de gegevens van panden wereldwijd op onder andere CO2-uitstoot, water en energieverbruik. De resultaten per vastgoedbelegging worden uitgedrukt op een vijf-sterren schaal. Het fonds belegt alleen in de vastgoedbedrijven met twee sterren of meer. Zo ontstaat een goed gespreide portefeuille met de meest duurzame vastgoedbedrijven ter wereld.

duurzaam karakter voordelen.

Panden met een energielabel A zijn – mede door overheidsregels – gewilder dan panden met energielabel F. Het fonds heeft een wereldwijde spreiding, met een fors belang (49%) in de Verenigde Staten. Het aandeel van Europese en Australische bedrijven is echter groter dan in de reguliere index. Deze regio’s hebben een voorsprong bij de ontwikkeling van bijvoorbeeld energieneutrale gebouwen.

AANTREKKELIJK RENDEMENT

Kenmerkend voor de aanpak van Northern Trust is de optimalisatie. De beheerder koopt de aandelen van de index, maar kan bij kleine en minder liquide aandelen afwijken van de weging in de gevolgde index.

Juist deze kleinere aandelen

De verwachting is dat de duurzame selectie een aantrekkelijk rendement oplevert.

Duurzaam vastgoed is niet alleen aantrekkelijk voor gebruikers, ook bij verkoop heeft een

17 4-0 01

17 3-0 01

17 2-0 01

17 1-0 01

2-

16

940

-1

Door bijvoorbeeld slimme beglazing en innovatieve klimaatverversing zijn duurzame bedrijfspanden niet alleen prettig om in te werken, maar ook zuinig met energie en water. Kopers en huurders kiezen steeds vaker voor een duurzaam pand en zijn bereid daar meer voor te betalen. Reden voor ABN AMRO om samen met fondsbeheerder Northern Trust het Northern Trust Developed Real Estate ESG Index Fund aan te bieden. Een breed gespreid fonds dat belegt in wereldwijde vastgoedbedrijven in ontwikkelde landen die structureel rekening houden met duurzame criteria.

Fonds:

01

Bij de bouw van nieuwe bedrijfspanden speelt duurzaamheid een steeds grotere rol. Goed nieuws voor het milieu, maar ook voor beleggers.

kunnen hoge transactiekosten met zich meebrengen. Door kleine aanpassingen blijft de beheerder dicht bij de index, maar houdt hij de transactiekosten zo laag mogelijk.

ERIC ZUIDMEER Senior specialist alternative investments ERIC.ZUIDMEER@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

29

KLM

ALLES BEHALVE SKYHIGH Gedurende het eerste jaar van KLM werden er in totaal 345 passagiers en 25.000 kilo aan post en vracht vervoerd.

Tegenwoordig kan KLM op één vlucht meer dan 400 passagiers en 20.000 kilo vracht vervoeren. Toch is deze enorme groei niet te zien in de koers van KLM-aandelen in de afgelopen jaren.

Koers AirFrance-KLM (in euro’s)

45 40 35 30 25 20 15 10 5

30

FINANCIAL FOCUS

17 1-0 01

16

01

-0

1-

5 -1

01

-0 1

14 1-0 01

3 -1 -0 1 01

12

01

-0

1-

11 1-

01

-0

10 1-

01

-0

09 1-0

01

-0 01

01

-0

1-

1-

07

08

0

MEMORABELE AANDELEN

De Koninklijke Luchtvaart Maatschappij, ofwel KLM, werd op 7 oktober 1919 opgericht met een startkapitaal van 1,2 miljoen gulden. De Luitenant-vlieger Albert Plesman werd administrateur en later directeur. Het predicaat Koninklijk werd in 1920 verleend door Koningin Wilhelmina.

De eerste commerciële vlucht van KLM vloog van Amsterdam naar Londen in 1920. Het werd al snel de eerste internationale lijndienst ter wereld. De eerste intercontinentale vlucht vond in 1924 plaats. KLM vloog voor het eerst naar Indonesië, destijds nog Nederlands-Indië.

Vijf jaar later werd Amsterdam-Batavia een echte lijndienst.

De reis duurde enkele weken en was de langstdurende lijnvlucht voor de Tweede Wereldoorlog. De eerste transAtlantische vlucht vond plaats in 1934 en vloog naar Curaçao. In 1946 was KLM de eerste Europese maatschappij die na de oorlog een lijndienst over de oceaan naar de Verenigde Staten vloog, te beginnen bij New York.

Het is duidelijk dat KLM steeds groter werd en in mei 1957 ging de luchtvaartmaatschappij dan ook de beurs op.

In 1989 besefte KLM dat om voor een wereldwijd routenetwerk te zorgen naar buitenlandse

MILIEUBEWUST VLIEGEN KLM is de ‘best-in class’ onder de grote luchtvaartmaatschappijen

als het gaat om energiezuinig vliegen. In 1999 was KLM de eerste ter wereld die het ISO 14001-certificaat voor haar milieuzorgsysteem kreeg. Daarnaast startte KLM in 2007 een partnerschap

met het WNF om te streven naar CO₂-beperking binnen de

luchtvaartindustrie. Het milieubewuste denken van KLM blijkt ook uit de eerste lijndienst op biobrandstof naar Parijs in 2011 en de eerste intercontinentale vlucht op biobrandstof naar New York in 2013.

Tegenwoordig is KLM onderdeel van de AIR FRANCEKLM Groep, het resultaat van de fusie tussen Air France en KLM. Air France en KLM vervoeren ruim 77 miljoen passagiers per jaar en beschikken over 573 vliegtuigen.

Dagelijks vliegen ze in een netwerk met 243 bestemmingen in 103 landen. Na de fusie met Air France in 2004 is het de grootste luchtvaartonderneming ter wereld. Ondanks de fusie met Air France blijft KLM echter onder haar eigen naam de wereld overvliegen. Sterker nog, KLM is vandaag de dag de oudste luchtvaartmaatschappij die nog onder haar oorspronkelijke naam vliegt.

766 MILJOEN

DIT IS DE MARKTWAARDE VAN ALLEEN KLM VOLGENS DE JAARLIJKSE RANKING VAN MEEST WAARDEVOLLE LUCHTVAARTMERKEN DOOR BRAND FINANCE. DE MARKTWAARDE VAN AIR FRANCE-KLM IS 2,2 MILJARD DOLLAR.

2011

Eerste vlucht op biobrandstof.

Voor de eerste keer vervoert KLM meer dan 10 miljoen passagiers in een jaar.

KLM gaat de beurs op.

KLM wordt opgericht op 7 oktober 1919.

Het gaat in die tijd erg hard met KLM. Er worden steeds meer maatschappijen (deels overgenomen) en drie jaar later is er dan ook sprake van de grootste aandelenemissie uit de KLM-geschiedenis. Er worden 21,275 miljoen gewone aandelen geplaatst tegen een koers van 44 gulden (20 euro) per stuk. Deze leveren 1.193 miljoen gulden op (541 miljoen euro).

1993

1957

1919

luchtvaartmaatschappijen gekeken moest worden. KLM verwerft dan ook een belang van 20% in de Amerikaanse maatschappij Northwest Airlines. Een belangrijke stap.

1989

KLM verwerft een belang van 20% in North West Airlines.

2004

Officiële fusie van Air France en KLM.

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

31

De toekomst van

big data en kunstmatige intelligentie EEN WERELD VOOR ROBOTS?

De wereldwijde hoeveelheid data explodeert. Bedrijven slaan biljoenen bytes aan informatie over hun klanten, leveranciers en eigen bedrijfsvoering op. Consumenten met smartphones blijven de data-aanwas opvoeren. We leven zonder meer in het tijdperk van big data. Hoe gaan we die enorme informatievijvers productief maken?

Hierin zal kunstmatige intelligentie of AI een grote rol spelen. Mensen kunnen het niet alleen, we hebben de hulp van machines nodig.

32

FINANCIAL FOCUS

FEATURE

EX MACHINA FACTS WAT /

SCIENCEFICTIONTRHILLER 2015

VERHAAL /

EEN SOFTWAREPROGRAMMEUR DIENT EEN VARIANT VAN DE

TURINGTEST UIT TE VOEREN OP AVA, EEN AI-ROBOT. HET DOEL IS HEM TE OVERTUIGEN VAN

HET FEIT DAT AVA EEN EIGEN

BEWUSTZIJN HEEFT ONDANKS DAT ZE EEN ROBOT IS.

ARTIKEL

ONLINE LEZEN? www.financialfocus.nl FINANCIAL FOCUS

33

Alan Turing

I, Robot

BLIJVEN LEVEN DOOR AI In de serie Black Mirror blijft een vrouw chatten met haar overleden echtgenoot. Dat is misschien morbide, maar ligt in principe binnen de mogelijkheden van big data en AI. Bij leven kan een profiel van de man gemaakt worden, dat vervolgens door kunstmatige intelligentie ‘geëxtrapoleerd’ wordt. AI kan voorspellen hoe de man gereageerd zou hebben op vragen van zijn vrouw. De gelijkenis met de Turingtest is duidelijk.

De wereldeconomie verkeert in een overgangsfase. Er worden meer data dan ooit geproduceerd en opgeslagen en we slagen er steeds beter in om die enorme hoeveelheden data te analyseren en te gebruiken. Op de achtergrond speelt ook de opkomst van kunstmatige intelligentie, in het bijzonder machine learning. Slimme apparaten kunnen mensen helpen data te analyseren en zelf beslissingen te maken op basis van de informatie die ze aangeboden krijgen.

TELEFOONBOEK IS KINDERSPEL

‘Big data’ is een enigszins vreemde term; we spreken ook niet over ’small data’ om het verondersteld tegenovergestelde van big data aan te duiden. Een betere term zou zijn: ‘infinite data’, een verzameling van

34

FINANCIAL FOCUS

data die voortdurend en exponentieel groeit.

Dat is een groot verschil met conventionele data(verzamelingen). Naast de omvang van en snelheid waarmee informatie wordt gegenereerd, speelt een derde factor mee, namelijk diversiteit. Big data kan alles beslaan, van een Word-document tot financiële transacties en gestreamde muziek of een video. Om deze waterval aan informatie te analyseren en te gebruiken, volstaan traditionele methoden niet.

Neem het volgende voorbeeld: hoewel er bijzonder veel informatie in een telefoonboek staat, is zo’n bundel niet echt te beschouwen als een vorm van big data. De informatie is namelijk gelimiteerd, geordend en relatief bescheiden in omvang. Maar hoe anders is de eindeloze stroom van informatie over mensen die door tolpoortjes lopen, op Facebook-links klikken en sensoren die real-time de productieprocessen in machines checken. Dat ‘real-time’ speelt ook een grote

rol, de vrijwel onmiddellijke analyse van informatie is de kern.

Twitter is hiervan een voorbeeld. Twittergebruikers willen niet alleen tweets lezen van mensen die ze volgen, ze willen ook weten welke nieuwe mensen ze moeten volgen en welke onderwerpen trending zijn. Dit is nogal een uitdaging voor Twitter, omdat er duizenden keren per seconde wordt getwitterd.

Om actuele onderwerpen aan te bieden, moet Twitter in real-time al die tweets scannen om te bepalen wat op dat moment een veelbesproken thema is. Het heeft immers weinig zin om het nieuws van gisteren aan te bieden. Dit kan niet zonder kunstmatige intelligentie.

SLIM, SLIMMER, SLIMST

Wat is kunstmatige intelligentie of artifical intelligence (AI) eigenlijk? Het eerlijke antwoord is dat we dat eigenlijk niet weten, omdat niet volkomen helder is wat intelligentie precies is. Is een computer

HOE BIG IS BIG? Om een idee te krijgen van de omvang van big data, is Facebook interessant. Dit sociale netwerk is de op een na grootste website, na Google. Facebook heeft meer dan 1,9 miljard actieve gebruikers die elke dag bijna vijf miljard artikelen, foto’s en video’s delen.

intelligent als hij bijvoorbeeld de Turingtest doorstaat? In zo’n test chat een mens met twee andere ‘personen’, een van die twee is echter geen mens maar een computer. De Britse wiskundige Alan Turing heeft gesuggereerd dat we van een intelligente computer kunnen spreken, als de ondervragende persoon niet kan onderscheiden wie de mens en wie de computer in de chat is. Dit criterium is niet vrij geweest van kritiek; menselijk gedrag nabootsen, impliceert niet dat de computer zelf begrijpt wat hij zegt. Het is dus maar de vraag of we van intelligentie kunnen spreken als een computer de Turingtest doorstaat.

VAN ROBOTICS TOT AI

Wat vaststaat, is dat we computers en apparaten wel steeds slimmer kunnen maken. En dat we ze nodig hebben voor analyse en gebruik van big data. Omdat die informatiestroom zo groot en divers en snelgroeiend is, hebben we simpelweg niet de tijd om het zelf te doen. Beter zien we

Baymax uit Disney’s Big Hero 6 is een robot die mensen ondersteunt als ze hulp nodig hebben op gebied van gezondheid. Baymax ontwikkelt gedurende de film een eigen persoonlijkheid.

AI als het eindpunt van een spectrum van intelligentie dat begint met ‘robotics’ en via ‘cognitive automation’ doorloopt naar AI. AI die verschillende vormen van intelligentie hebben te maken met automatisering.

Automatisering is in feite het laten uitvoeren van ‘menselijke’ taken door applicaties – het verschil zit ‘m in de mate van (veronderstelde) intelligentie van deze applicaties.

De eerste fase, robotics, is de eenvoudigste.

Dit is min of meer lopende-bandwerk, waarbij computers of robots repetitieve taken uitvoeren. Het zojuist aangehaalde Twitter-voorbeeld zit op dit niveau; algoritmes struinen social media af op zoek naar trends.

De tweede fase, cognitive automation, wordt ook wel aangeduid met ‘machine learning’. Er is sprake van relatief eenvoudige automatisering mét een ingebouwd lerend vermogen in de applicatie. Nu wordt het echt interessant. Nu kan de applicatie de betekenis van bepaalde woorden op social media

herkennen, maar ook of ze sarcastisch of ironisch zijn bedoeld.

Zelfrijdende auto’s die meer leren door elke gereden kilometer, een schaakcomputer die meer over het spel leert door hem een miljoen simulaties te ‘voeren’ en talloze andere voorbeelden illustreren de band tussen machine learning en big data. De laatste fase, echte kunstmatige intelligentie in combinatie met big data en het Internet of Things, is eigenlijk een sprong in het duister. Dat betekent dat alles wordt gemeten en alles met alles in verbinding staat. De mogelijkheden zijn eindeloos en vrijwel zeker groter dan we ons nu kunnen voorstellen.

LAGERE VERZEKERINGSPREMIE DOOR BIG DATA EN AI

Big data en AI veroorzaken schokgolven die niet alleen maar theoretisch zijn of maar een kleine groep mensen aangaat. Ook consumenten kunnen er de vruchten van

FINANCIAL FOCUS

35

Isaac Asimov werd o.a. bekend met zijn robotverhalen waaronder I, Robot (1950). Hij ontwikkelde gedragsregels die de robots behoren te volgen: de wetten van robotica. Deze zijn zowel in de wereld van de sciencefiction als de wetenschappelijke wereld van de cybernetica beroemd geworden.

verzekeringmaatschappij Fukoku liet eind vorig jaar weten 30 procent van de staf op de claimsafdeling niet meer nodig te hebben.

De verzekeringsmaatschappij zal medische declaraties door Watson laten beoordelen, niet altijd meer door mensen.

plukken. In het verzekeringswezen, om maar een voorbeeld te noemen, zullen er grote veranderingen optreden. IBM’s Watson Explorer platform kan werk van mensen op de claimsafdeling overnemen, omdat Watson enorme hoeveelheden ongestructureerde data kan analyseren en interpreteren. De Japanse

36

FINANCIAL FOCUS

Dit kan nog veel verder gaan. Het inschatten van verzekeringsrisico’s om zo een adequate premie te rekenen, zal ook geheel anders gaan.

Nu is een moeilijk element van verzekeren het inschatten van de risico’s waartegen wordt verzekerd. Niet alleen spelen ontelbare factoren mee die niet allemaal door mensen gekwantificeerd kunnen worden. Ook is de informatie waarop nu nog inschattingen worden gemaakt, bijna per definitie historisch.

Nu nog wel althans, want risico’s inschatten kan door big data en AI in de toekomst in bijna real-time. Als de koelkast zelfstandig

boodschappen doet en de smartwatch om onze pols registreert hoeveel we bewegen - en als al die informatie gekoppeld is en geïnterpreteerd wordt - kan beginnen met sporten zomaar eens resulteren in een lagere premie voor een ziektekostenverzekering.

Deze nieuwe technologie gaat in alle sectoren van de economie van invloed zijn. Niet alleen verzekeringsrisico’s kunnen geautomatiseerd worden beoordeeld, ook de duizenden arbeidscontracten en overeenkomsten die een grote onderneming met zijn werknemers heeft getekend, kunnen op een eenduidige manier worden beoordeeld. Zo ontstaan er geen oneerlijke verschillen en wordt er niet te veel gefactureerd. Dat spaart tijd, geld en – verreweg het belangrijkste – menselijke inspanning. Mensen kunnen zich dan concentreren op nieuwe en creatieve taken, want big data en AI mogen dan buitengewoon veelbelovend zijn, vooralsnog wordt het echt creatieve werk door mensen gedaan. De vraag is hoe lang dat nog waar is.

PORTRET: DRIE GENERATIES

3X grootvader, vader, kleinzoon IN ÉÉN FAMILIEBEDRIJF

‘Bewijsdrang was er altijd, iedereen wil zijn vader trots maken’ DRIE PORTRETTEN VAN GROOTVADER, VADER EN ZOON, BINNEN ÉÉN BEDRIJF: DE MESTRINI

OPTIEK. HOE IS HET OM VAN VADER OP ZOON EEN BEDRIJF DOOR TE GEVEN EN HOE GROOT IS DE GENERATIEKLOOF?

FINANCIAL FOCUS

37

PORTRET Familiezaken

Meer dan alleen een product ‘Mijn tijd is voorbij gevlogen, ineens was ik vijfenzestig’

De trotse oprichter van de Mestrini Optiek, dat ben ik nog steeds. Maar veel trotser ben ik op mijn zoon die in mijn voetsporen is getreden en de zaak heeft overgenomen. Mijn werk in de optiek heeft mij altijd veel voldoening gegeven. Een bril aanmeten, is veel meer dan een product verkopen, het gaat om de relatie en het vertrouwen van de klant.

Eigenlijk volgde ik een opleiding tot leraar Duits. Een vriend van mij was opticien, hij vertelde over het vak en vroeg zich af of dat ook niet iets voor mij was. Ik besloot een cursus te volgen en begon een optiekafdeling in de drogisterij van mijn vrouw. De tijd vloog voorbij, na tien jaar opende ik een tweede vestiging. Ik herinner mij nog goed dat mijn zoon zei: ‘Pa, ik wil naar de optiekschool’. Gevoelsmatig was dat meteen goed, al mijn harde werken zou dan niet voor niks geweest zijn.

Natuurlijk hadden we wel eens meningsverschillen. Maar het is goed geweest voor de zaak dat Harold erbij kwam. Hij had enorm veel kennis en paste allerlei nieuwe technieken toe, langzaamaan nam hij steeds meer taken over. Hij zei weleens: ‘Pa, stop er toch mee. Ga genieten, je hebt het verdiend.’ Maar ik genoot juist altijd erg van mijn werk. Op mijn vijfenzestigste droeg ik de optiek over. Het was lastig om afstand te nemen. Maar ik wist dat de zaak in goede handen zou zijn.

Ik ken niemand die zo gedreven is in zijn vak als Harold. Hij heeft er hard voor gewerkt om zichzelf te bewijzen. Soms ging hij zo op in een klant dat hij de tijd vergat. Als ik mensen positief hoor praten over de Mestrini Optiek, vervult mij dat met trots. Laatst sprak een arts in het ziekenhuis mij er nog op aan. Ik ben heel blij dat de optiek een familiebedrijf is geworden en mijn kleinzoon Jules zijn studierichting heeft veranderd. Met elke generatie komen er nieuwe karakters in de zaak met eigen kwaliteiten en een nieuwe zienswijze, dat is onze kracht.

Ik wil deze kans benutten om ze allebei heel veel succes te wensen.

38

FINANCIAL FOCUS

FEITEN WIE /

HUUB MESTRINI (83) BEROEP /

OPTICIEN IS /

OPRICHTER

MESTRINI OPTIEK

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: DRIE GENERATIES

FINANCIAL FOCUS

39

PORTRET Familiezaken

Hard tegen hard ‘Voor onze band was het beter dat pa afstand deed’

Als ik de deur voor een klant vergat open te houden, kreeg ik gegarandeerd een uitbrander. Een gastheer zijn, daar hechtte pa heel veel waarde aan. Van hem leerde ik: als je correct bent, kan je veel meer maken. Dat is nog steeds heel belangrijk in de zaak. Vroeger wilde ik bioloog worden. Iets met beestjes, dat leek mij wel wat. Totdat ik ontdekte hoe fascinerend het oog eigenlijk is. Tijdens mijn studie raakte ik meer en meer geboeid.

Acht jaar hebben we samengewerkt. Pa als hoofdbaas, ik als kleine baas. Na vijf jaar draaiden de rollen langzaam om.

Ik heb altijd een bewijsdrang gehad, iedereen wil zijn vader trots maken. Uiteindelijk is dat mijn kracht geweest. Altijd liep ik een stapje harder, geen uitdaging was te groot. Hij heeft mij geleerd te knokken voor wat je wil. Regelmatig ging het hard tegen hard. Natuurlijk was dat weleens lastig. Hij wilde gewoon doorwerken, zoals hij dat al die jaren had gedaan. Ik wilde de kennis vanuit mijn opleiding doorvoeren; nieuwe technieken en methodes uitproberen. Uiteindelijk is het ook beter voor onze band dat hij afstand heeft gedaan van de zaak. Al weet ik dat het voor hem lastig was.

Als ik mijn vader vol trots hoor praten over hoe de zaak nu loopt, bijvoorbeeld tegen zijn golfvrienden, mag ik niet ontkennen dat dat nog steeds iets met mij doet. Met mijn zoon wil ik niet dezelfde fouten begaan die ik met mijn vader heb gemaakt. Ik heb mijzelf voorgenomen om altijd open te staan voor nieuwe technieken. Geen strijd en geen conflicten om zaken die er eigenlijk niet toe doen. Uiteindelijk ben je ook familie.

Een paar jaar geleden zag ik mijn zoon de zaak nog niet zo snel overnemen. Nu weet ik zeker dat als hij het wil, dat hij het kan. Hij is veranderd. Van wilde stapverhalen, vertelt hij nu enthousiast over nieuwe ontwikkelingen in ons vak.

Ik herken ook bij hem dat vurige fanatisme. Het is net alsof ik mijzelf hoor praten als hij zegt: ‘Ik wil het vak eerst tot in de puntjes beheersen voordat ik de zaak overneem.’

40

FINANCIAL FOCUS

FEITEN WIE /

HAROLD MESTRINI (56) BEROEP /

OPTOMETRIST IS /

EIGENAAR

MESTRINI OPTIEK

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: DRIE GENERATIES

FINANCIAL FOCUS

41

PORTRET Familiezaken

Vijf keer een andere studie ‘Ik wilde niet het zoontje van zijn’

Elke keer als ik de telefoon opneem en zeg: ‘Met de Mestrini optiek’ word ik eraan herinnerd dat de zaak al jaren in de familie zit. Dat is heel bijzonder, maar daardoor is er ook extra druk. Ik weet nog goed dat de zaak vijftig jaar bestond, er werd een nieuwsbrief rondgestuurd. Helemaal onderaan stond een klein stukje over mij, de derde generatie die nu ook actief was in de zaak. Ik had net mijn eerste colleges achter de rug, wist nog amper iets van het vak. Daar kreeg ik het wel benauwd van. Elk jaar ging ik met mijn vader naar de open dag, vijf keer koos ik voor een andere studie.

Onbewust wilde ik toch niet ‘het zoontje van’ zijn. Totdat ik een keer meeging naar het laboratorium, daar raakte ik ook in de ban.

Mijn vader is een vaktechneut. Mijn hele jeugd was hij of in de zaak of thuis aan het studeren. Toen vond ik dat vervelend. Nu heb ik juist respect voor zijn enorme drive. Hij is nog steeds even leergierig. Als ik hem iets nieuws leer, past hij het de volgende dag nog toe. Sinds ik optometrie studeer, is onze band alleen maar hechter geworden. Mijn vader had nooit iemand om over zijn twee passies te praten: vissen en optometrie. Nu zijn wij nooit uitgepraat. Wat ik van hem leer: klanten aan je binden door met heel veel liefde je vak uit te oefenen, een klant moet het gevoel hebben dat hij thuiskomt. Iedereen krijgt bij ons een chocolaatje of een macaron bij de koffie. Zelf hoop ik iets meer de ondernemende kant van het bedrijf te leren FEITEN kennen. Mijn vader zou nooit nadenken over de kosten en baten, dat regelt WIE / JULES MESTRINI (24) mijn moeder allemaal.

Het vertrouwen dat ik ooit een waardige opvolger word, groeit elke dag met alle nieuwe kennis die ik opdoe. Het grootste vertrouwen dat mijn vader mij kan geven is het feit dat hij elke klant aan mij durft over te laten. Toch wil ik eerst nog veel meer ervaring opdoen in andere zaken.

Tien of vijftien jaar fulltime samenwerken is misschien iets te veel van het goede.

42

FINANCIAL FOCUS

BEROEP /

OPTOMETRIST IN OPLEIDING IS /

TOEKOMSTIGE EIGENAAR MESTRINI OPTIEK

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: DRIE GENERATIES

FINANCIAL FOCUS

43

Circulair bouwen, een stevige fundering Onze huidige economie draait om grondstoffen voor een product gebruiken en na gebruik alles weg te gooien. Bij circulair bouwen worden – bijna – alle materialen en componenten hergebruikt, waardoor fossiele grondstoffenverbruik, CO2-uitstoot en afvalproductie heel laag zijn.

WONINGEN & UTILITEITSBOUW

overige productie METALEN + BIOMASSA 100% naar koper/aluminium, houtprouctie,

beton productie

constructiestaal en wapeningsstaal 90% naar overig

asfalt productie MINERALEN

prefab en componentproductie

INFRASTRUCTUUR 10% naar infrastructuur

90% naar beton, asfalt en productie

GRONDSTOFEXTRACTIE, TRANSPORT VERWERKING

44

1 FINANCIAL FOCUS

ONTWERP + PLANNING , CONSTRUCTIE/RENOVATIE/SLOOP

2

CIRCULAIR BOUWEN

Impact

Verbetering

1% niet gerecycled

bouw- en sloopsector is 9,6 miljoen ton COâ‚‚-eq,

en productiefase minder van toepassing zou

in zijn geheel (ramen, muurdelen, vloerdelen,

De huidige klimaatimpact van de Nederlandse

dit is 5 procent van de nationale broeikasemissie. Het fijnstof dat vrijkomt in de winnings- en

productiefase van bouwmaterialen is goed voor ruim 70 procent van de totale fijnstofemissie.

Dus hoe mooi zou het zijn als deze winningszijn? Circulair bouwen zorgt hiervoor door alle materialen en componenten af te breken en te hergebruiken in de productie van nieuwe componenten.

Na de renovatie of sloop worden componenten technische installaties) hergebruikt in nieuwe gebouwen of infrastructuur. Pas als dit niet

gaat, wordt er gekozen voor definitieve afbraak van materiaal.

METAAL 1%

verbranden

HOUT 1%

1%

PLASTIC 0,5%

OVERIG 6%

sorteren en versnipperen

GERECYCLED MATERIAAL GRANULAAT

STEENACHTIG PUIN

6%

breken en verwerken

ASFALT

1%

COMPONENTEN

bron: circle economy & ABN AMRO

90%

component recycling

VERWERKING AFVAL

3

VERWERKING

4

END OF LINE

5 FINANCIAL FOCUS

45

Wat zijn jouw dromen en ambities? Dat waren de vragen die centraal stonden tijdens de Generation Next Academy.

Ik spreek tijdens mijn werk veel met families en met de volgende generatie die in veel gevallen een andere koers wil varen dan hun ouders. Wat me opvalt, is dat de gezinsleden vaak niet van elkaar weten waar ze aan doneren, welke doelen hen aan het hart gaan en waar de passies van de rest van de familie eigenlijk zitten.

Tijd voor verandering?

In veel families wordt gegeven aan goede doelen. Maar filantropie kan op veel meer manieren plaatsvinden. Door duidelijke doelen voor ogen te houden en de juiste instrumenten daarbij te kiezen, kun je maximaal impact hebben.

Tijdens de bijeenkomst waar ik sprak, kwamen veel deelnemers met hun eigen verhaal. Daaruit kwamen hele verschillende dromen en ambities naar voren. De een wilde graag iets concreets doen dichterbij, bijvoorbeeld voor kinderen die in moeilijke situaties opgroeien en daardoor minder kansen hebben. Een ander gaf aan dat ze in haar werk zag dat kinderen met precies dezelfde capaciteiten door een verschillende achtergrond niet dezelfde kansen hebben. Daar werd ze echt boos van en ze zou daar graag iets aan willen doen. Maar de vraag was waar ze moest beginnen.

Een ander was echt geïnspireerd door het verhaal van Tony Chocolonely. Hij had veel gereisd en herkende de problemen. Hij vond dat een echte verandering pas plaats kon hebben als de manier waarop handel wordt gedreven, zou veranderen. Die verandering kun je met iets kleins, als een chocoladereep, in gang zetten. Of met microkrediet voor Afrikaanse vrouwen die daarmee zelf hun eigen handelswaar, zoals bijvoorbeeld pinda’s en mais, kunnen gaan verkopen.

PERSOONLIJK

MAARTJE VAN AARDENNE-VOOIJS Specialist Filantropie

GENERATION NEXT ACADEMY ABN AMRO MeesPierson heeft een jaarprogramma ontwikkeld dat gaat over het krijgen en hebben van vermogen. Of het nu gaat over beleggen, schenken, privacy, ondernemen of de invloed van geld op relaties. De Generation Next Academy is speciaal ontwikkeld voor de kinderen van relaties van ABN AMRO MeesPierson tussen de 18 en 30 jaar. Maartje van AardenneVooijs is een van de sprekers tijdens het jaarprogramma.

46

FINANCIAL FOCUS

De nieuwe generatie wil graag een nieuwe koers varen.

Zij staan open voor nieuwe manieren van een verschil maken. Een van de deelnemers gaf aan dat dit haar wel aan het denken zette over haar beleggingsportefeuille.

Ze had bepaalde zaken al uitgesloten, zoals bijvoorbeeld wapens. Maar graag zou ze juist willen investeren in bedrijven die echt goed doen. Dat kan natuurlijk. Door bijvoorbeeld te kijken naar manieren van impact investeren in bedrijven zoals WakaWaka die zonne-energie voor iedereen toegankelijk wil maken. Zo kun je van filantropie maatwerk maken. Praat binnen de familie eens met elkaar welke impact je graag zou willen maken. Want als je vindt dat het tijd is voor verandering, heb je zelf de mogelijkheden voorhanden om daar iets moois mee te gaan doen.

COLUMN

WAKAWAKA

“HELDER LICHT” IN SWAHILI WAT IS HET /

LAMP OP ZONNE-ENERGIE DUURZAAM PRODUCT /

WakaWaka maakt zonne-energie toegankelijk voor families in

gebieden zonder elektriciteit.

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

47

Pilot Online Videogesprek beleggen

OVERAL BELEGGINGSADVIES MET VIDEOGESPREK

DUURZAAM Regelmatig overleg met uw beleggingsadviseur is belangrijk, maar tijd is soms een obstakel. Met het nieuwe Online Videogesprek Beleggen overlegt u persoonlijk met uw beleggingsadviseur tijdens beurstijden, waar u ook bent.

Regelmatig overleg met een deskundig adviseur over uw beleggingen is een van de prettige extra’s van private

48

FINANCIAL FOCUS

banking. Zijn er bijvoorbeeld thema’s die extra rendement aan uw portefeuille kunnen toevoegen? Of vragen actuele ontwikkelingen om een verschuiving in de asset allocatie? Misschien wilt u weten of de gekozen beleggingsstrategie nog wel aansluit bij uw wensen.

Het belang van goed beleggingsadvies is duidelijk.

In de praktijk heeft de belegger echter niet altijd de tijd om op het bankkantoor met zijn beleggingsadviseur af te spreken om de portefeuille door te spreken of om de beleggingsadviseur thuis te ontvangen. Hoe handig zou het dan zijn om met een videoverbinding op uw laptop, tablet of smartphone advies van uw beleggingsadviseur te krijgen over uw beleggingsportefeuille?

Het Online Videogesprek past ook in de wens van ABN AMRO MeesPierson om de bedrijfsvoering te verduurzamen. Door online te bespreken worden reiskilometers voorkomen.

Daarnaast kunnen u en uw adviseur alle documenten online bekijken, zonder dat daar papier aan te pas komt.

ABN AMRO MeesPierson biedt daarom sinds kort Online Videogesprek Beleggen aan. Samen

EXPERTISE HULP EN ADVIES

TIJDWINST De reacties van de eerste gebruikers van Online Videogesprek Beleggen zijn positief. Na de succesvolle pilot is de dienstverlening voor alle klanten van ABN AMRO MeesPierson beschikbaar. De pilot liet zien dat klanten graag met de beleggingsadviseur overleggen op een moment dat hen uitkomt. Ook vinden klanten het handig dat de beleggingsadviseur alle informatie direct met hen kan delen. Zoals portefeuilleoverzichten, maar ook de meest actuele koersgrafieken en overzichten van behaalde rendementen.

Zo krijgt u het beste beleggingsadvies, zonder dat het veel tijd kost.

met uw beleggingsadviseur bespreekt u, via een beveiligde videoverbinding, de portefeuille en neemt u eventuele vragen door. Bijkomend voordeel is dat het zo ook nog makkelijker is een partner of desgewenst een kind te betrekken bij de bespreking van de portefeuille.

U BEPAALT

Een online videogesprek vervangt het gesprek op kantoor

niet. Het is vooral afhankelijk van de beschikbare tijd die u hebt. Wellicht nog belangrijker: een online videogesprek is simpel en veilig. Technische kennis is niet vereist. De verbinding loopt via een veilig en betrouwbaar netwerk. De gegevens die tijdens het gesprek worden gedeeld zijn niet zichtbaar voor anderen.

Na het maken van een afspraak voor het gesprek krijgt u van

uw beleggingsadviseur een email met daarin een linkje.

Door op de link te klikken komt de verbinding tot stand en start het gesprek. Zo krijgt u snel een actueel inzicht in uw beleggingsportefeuille.

BAS BERVELING Business specialist beleggingsadvies BAS.BERVELING@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

49

EXPERTISE BANKZAKEN

Alles vastleggen en alert zijn

FINANCIEEL MISBRUIK VAN OUDEREN IS TE VOORKOMEN Een goede voorbereiding en een alerte houding kunnen helpen om financieel misbruik van ouderen te signaleren en te voorkomen.

Opeens verdwijnen er grote bedragen van de rekening van vader. Voor volwassen kinderen is het ontdekken van financieel misbruik van vader of moeder een grote schok. Zeker als het blijkt te gaan om een bekende; een hulpverlener of familielid.

Onderzoek door de overheid laat zien dat bij het merendeel van het financieel misbruik van een oudere een bekende of familielid is betrokken. Voor de oudere is het lastig om hier melding van te maken. Zeker als de oudere voor de zorg afhankelijk is van deze persoon.

Het is dan ook van belang

financieel ouderenmisbruik snel te herkennen, zodat er stappen kunnen worden ondernomen.

ABN AMRO MeesPierson is alert op afwijkende betalingen, maar kan misbruik van bijvoorbeeld een bankpas niet altijd voorkomen. Zo geven ouderen soms hun pas en pincode mee aan een persoon die ze vertrouwen om boodschappen te doen. De bank spant zich in om transacties te signaleren die sterk afwijken van het bestedingspatroon van een klant. Denk aan grote schenkingen of overboekingen. In zo’n geval wordt waar mogelijk contact opgenomen met de klant.

VERANTWOORDELIJKHEID DELEN

Het is lastig om ouderenmisbruik geheel te voorkomen. Een alerte

houding helpt wel om financieel misbruik sneller te ontdekken.

Een goede voorbereiding kan voorkomen dat verkeerde personen toegang krijgen tot de financiën van een oudere.

Belangrijk is het tijdig bespreken en vastleggen van de wensen van de ouder. Wie beheert bijvoorbeeld de betaalrekening als vader of moeder dit in de toekomst zelf niet meer kan?

Denk goed na welke persoon deze verantwoordelijkheid aan kan. Overweeg om de verantwoordelijkheid voor de financiën te delen, door een tweede persoon te benoemen.

Leg ook vast hoe het toezicht op de geldzaken van de oudere is geregeld. Bijvoorbeeld hoe vaak openheid van zaken moet worden gegeven door degene die de financiële zaken voor de oudere regelt. Of spreek af om eenmaal per maand de betalingen te bekijken die voor vader of moeder zijn uitgevoerd. Zorg dat de familieleden inzicht hebben in de kosten van de zorg. Zo kunnen buitensporige uitgaven sneller worden herkend.

niet meer toe in staat is. Denk aan het regelen van zorg, het betalen van de rekeningen en het beheer van een beleggingsportefeuille.

In het levenstestament kunnen ook richtlijnen voor de vertegenwoordiger worden opgenomen. Bijvoorbeeld over het voortzetten van periodieke schenkingen. Een levenstestament is een allesomvattend notarieel document waarin al dit soort wensen worden vastgelegd.

Voorheen waren hiervoor verschillende documenten nodig of werden, in goed vertrouwen, afspraken met personen of instanties gemaakt.

In het levenstestament is nadrukkelijk opgenomen dat de gemachtigde moet handelen in het belang van de opsteller van deze volmacht. Neem in het levenstestament op hoe vaak de gevolmachtigde verslag moet doen van zijn handelen. Ook hier kan het vastleggen van een toezichthoudende rol helpen om de signalen van financieel misbruik eerder te herkennen.

HERKENNEN

Leg de afspraken tijdig vast in een levenstestament. Hierin kan de ouder aangeven wie namens hem moet handelen als hij het zelf niet meer kan. Een betrouwbare persoon of instantie die de belangen van iemand kan behartigen wanneer die daar zelf

50

FINANCIAL FOCUS

TJARKO DENEKAMP Specialist Schenken en erven TJARKO.DENEKAMP@NL.ABNAMRO.COM

UITGELICHT

HUIS UIT DE 3D-PRINTER BINNEN 24 UUR KLAAR

NAAM PRODUCT / APIS COR

WAT IS HET /

Het Russische bedrijf Apis Cor kan met behulp

van een 3D-printer in één dag een volledig huis printen. Het huis heeft een oppervlakte van 38

vierkante meter maar wel ruimte voor een gang, badkamer, woonkamer en keuken.

VOOR WIE IS HET BEDOELD /

Het printen van dit huis kost niet meer dan

10.000 Euro. Dat maakt een eigen huis opeens voor veel meer mensen betaalbaar. Maar

3d-printen biedt niet alleen voordelen aan

UITGELICHT 3D-WONING

mensen met een beperkt budget. Ook voor

bijvoorbeeld humanitaire crises kan deze sneller manier van bouwen ook een uitkomst zijn.

MEER INFORMATIE IS TE VINDEN OP WWW.APIS-COR.COM

MEER

UITGELICHT www.financialfocus.nl FINANCIAL FOCUS

51

SERVICE

Familiebedrijven Award

Terberg Group uit IJsselstein won in april de prestigieuze Familiebedrijven Award. ‘Wie had ooit kunnen denken dat onze dorpssmederij uit 1869 uit zou groeien tot het Nederlandse Familiebedrijf van het jaar. Wij zijn hier ongelooflijk trots op en beschouwen dit als een kroon op het werk van onze familie en alle medewerkers, die dag in dag uit hun uiterste best doen om in de wereld succesvol te zijn’, aldus bestuursvoorzitter George Terberg.

Meer lezen over de award of alvast inschrijven voor 2018? www.familiebedrijvenaward.nl

OVER ABN AMRO MEESPIERSON ABN AMRO MeesPierson is een handelsnaam van ABN AMRO Bank N.V. ABN AMRO Bank N.V. is gevestigd aan de Gustav Mahlerlaan 10 (1082 PP) te Amsterdam (Nederland). Het internetadres van ABN AMRO MeesPierson is abnamromeespierson.nl. ABN AMRO Bank N.V. heeft een bankvergunning van De Nederlandsche Bank N.V. en is opgenomen in het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) onder nummer 12000004. ABN AMRO Bank N.V. kan optreden als: ◆ aanbieder van betaal-, spaar- en kredietproducten; ◆ bemiddelaar en adviseur van betaal-, spaar-, krediet- en verzekeringsproducten; ◆ beleggingsonderneming voor alle beleggingsdiensten, beleggingsactiviteiten en nevendiensten.

Informatie over de klachtenregeling van ABN AMRO Bank N.V. en de geschilleninstantie waarbij ABN AMRO Bank N.V. is aangesloten kunt u vinden op abnamro. nl/klachtenregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024 (€ 0,10 per minuut). Op ABN AMRO Bank N.V. zijn het beleggers-compensatiestelsel en het depositogarantiestelsel van toepassing. Meer informatiedaarover kunt u vinden op: abnamro.nl/garantieregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024.

ABN AMRO Bank N.V. is ingeschreven in het Handelsregister K.v.K. Amsterdam onder nummer 34334259. Het BTW-identificatienummer van ABN AMRO Bank N.V. is NL820646660B01.

ALGEMENE DISCLAIMER De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd

52

FINANCIAL FOCUS

Uit een selectie van 500 familiebedrijven waren aanvankelijk 10 bedrijven genomineerd en hiervan bleven 4 finalisten over.

Naast Terberg Group waren dat Brabantia uit Valkenswaard, Koninklijke A-Ware Food Group uit Almere en Koninklijke Zeelandia Groep uit Zierikzee.

worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het aankopen of verhandelen van financiële instrumenten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO Bank N.V. aangeboden financiële instrumenten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO Bank N.V. kunt u vinden in de Voorwaarden Effectendienstverlening ABN AMRO N.V. en het Informatieblad Effectendienstverlening ABN AMRO Bank N.V. die verkrijgbaar zijn via abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO Bank N.V. tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO Bank N.V. expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO Bank N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten.

De in dit document opgenomen informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO Bank N.V. is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO Bank N.V. , of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo’s).

Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te ver-menigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO Bank N.V. of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik.

US PERSON DISCLAIMER ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke wet- en regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de beleggingsdienstverlening van ABN AMRO inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven beleggingsproducten en beleggingsdiensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in de zin van vorenbedoelde wet- en regelgeving]. Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen.

Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Een ieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van beleggingdiensten en/of beleggingsproducten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen.

COLOFON

03 // 2017 FINANCIAL FOCUS

is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u in de disclaimer op pagina 52.

AFMELDEN

U kunt het abonnement opzeggen via uw private banker.

In de volgende editie Bij u draait het om ondernemen. Bij ons draait het om u.

DE VOLGENDE EDITIE VAN FINANCIAL FOCUS VERSCHIJNT IN AUGUSTUS

Hebt u vragen voor onze experts uit dit magazine? Zij helpen u graag!

U kunt altijd bellen met uw eigen private banker. Of met de assistenten van Private Assistance. Zij zijn bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.00 uur tot 22.00 uur en op zaterdag van 9.00 uur tot 17.30 uur.

020 - 343 43 43 ERAN HABETS

Uitgever

ABN AMRO MeesPierson

Concept & Realisatie LVB Networks

Drukwerkcoรถrdinatie

Sumis Printmanagement

Redactieadres ABN AMRO

Redactie Financial Focus Postbus 283 (AA1040) 1000 EZ Amsterdam

Een vraag voor de redactie?

financial.focus@nl.abnamro.com

Directeur Productmanagement, Vermogensadvies en Beleggen Directeur Instituten & Charitas ERAN.HABETS@NL.ABNAMRO.COM HAN DE JONG Chief Economist HAN.DE.JONG@NL.ABNAMRO.COM RENร BRUEL Specialist Internationale Belastingen en Estate Planning RENE.BRUEL@NL.ABNAMRO.COM GEERT OFFERGELT Hoofd Private Insurance GEERT.OFFERGELT@NL.ABNAMRO.COM MAARTJE VAN AARDENNE-VOOIJS Specialist Filantropie MAARTJE.VAN.AARDENNE@NL.ABNAMRO.COM TJARKO DENEKAMP

Omslagillustratie Ella Nitters

(Met nieuws na 10 april 2017

kon in deze uitgave geen rekening meer worden gehouden.)

Financial Focus online

Op www.financialfocus.nl leest u

meer artikelen over en uit de wereld van vermogenden.

ABN AMRO MeesPierson online Informatie over producten

en diensten van ABN AMRO MeesPierson vindt u op

www.abnamromeespierson.nl

Specialist Schenken en erven TJARKO.DENEKAMP@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

53

54

FINANCIAL FOCUS

54

FINANCIAL FOCUS

5 VRAGEN AAN Peter Persoon directeur van Villa Pardoes

IN DE RUBRIEK 5 VRAGEN

AAN OP FINANCIALFOCUS.

NL VERTELLEN BESTUURDERS VAN GOEDE DOELEN OVER

DE PERSOONLIJKE BAND MET HUN GOEDE DOEL EN DE

UITDAGINGEN WAARMEE ZIJ WORSTELEN.

Bekijk het video-interview met Ton Meijer over het beleggen in vastgoed op financialfocus.nl/ ondernemers

‘We proberen de barometer weer even op mooi weer te zetten’

‘Villa Pardoes is een vakantieverblijf voor gezinnen waarvan één van de kinderen een ernstige, vaak levensbedreigende ziekte heeft of heeft doorgemaakt. Wekelijks ontvangen we 12 gezinnen die we een gratis vakantieweek aanbieden om even op adem te kunnen komen.’

‘Je moet je voorstellen dat, wanneer je opeens te horen krijgt dat jouw kind een levensbedreigende ziekte heeft, het hele gezin in een rollercoaster belandt. Tijdens zo’n week leggen we het hele gezin een week lang in de watten en geven we ouders en kinderen de mogelijkheid om op adem te komen én nieuwe energie op te doen.’

Lees alle 5 vragen aan Peter Persoon op financialfocus.abnamro.nl/5

MEER 5 VRAGEN AAN? financialfocus.abnamro.nl/5