Financial Focus 05 2016

INSPIRATIE, MENINGEN EN VERHALEN UIT DE WERELD VAN VERMOGENDEN

NIET OM DE DRUPPEL,

MAAR OM HET EFFECT FEATURE VERENIGDE STATEN + MEMORABEL AANDEEL PHILIPS + SLIMME TECHNOLOGIE BIJ DE BANK

05 / 2016

54

FINANCIAL FOCUS

XXX

‘Ik geloof er in dat de jeugd de toekomst heeft, maar het is dan wel belangrijk dat je de jeugd ook een toekomst biedt.’

Eran Habets Directeur Productmanagement, Vermogensadvies en Beleggen Directeur Instituten & Charitas

FINANCIAL FOCUS

3

37

Portretten

Verdriet omzetten in vechten voor verbetering

15

Han de Jong Brexit niet het einde van de wereld

46

Column

Over teakhout, Dubai en Bordeaux wijnen

16

DOSSIER Niet om de druppel, maar om het effect

4

FINANCIAL FOCUS

28

Philips

In de spotlights

INHOUD

FINANCIAL FOCUS // 05 // 2016 Financial Focus is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u op pagina 52.

8

Sleutelmomenten Mariëlle Horsting

MEER MEDIA DAILY FOCUS DAGELIJKSE NIEUWSBRIEF Selectie nieuws en achtergronden uit de internationale media FINANCIALFOCUS.NL CONTENTPLATFORM Blogs van specialisten, artikelen, video’s & het magazine

44

Infographic

Blockchain, bitcoin?

32

Feature Go West!

YOUTUBE VIDEOKANAAL FINANCIAL FOCUS Met reportages, achtergronden & interviews

FINANCIAL FOCUS ONLINE Veel artikelen uit deze uitgave kunt u ook online terugvinden en makkelijk delen.

Op de website van Financial Focus vindt u veel meer video’s, artikelen en verhalen uit de wereld van vermogenden, blogs en nieuwsberichten van de specialisten van ABN AMRO MeesPierson.

WWW.FINANCIALFOCUS.NL CONTACT MET ONS? Hebt u vragen naar aanleiding van artikelen in deze uitgave? Bij veel artikelen staan contactgevens van de betrokken specialisten. Op pagina 53 vindt u algemene contactgegevens. En uiteraard ontvangt uw private banker graag uw vragen of verzoeken om meer informatie.

FINANCIAL FOCUS

5

6

FINANCIAL FOCUS Illustratie: Hanneke van der Meer

VOORWOORD

Veel van onze klanten zijn meer en meer bezig met de vraag waar zij hun vermogen in willen beleggen. Zij willen werkelijk iets kunnen bijdragen en maatscháppelijke waarde toevoegen. Dat geldt niet alleen voor de instituten en charitatieve instellingen waarmee ik het afgelopen jaar veel om de tafel heb gezeten, maar ook voor vermogende beleggers. Naast financieel rendement is voor velen maatschappelijk rendement steeds belangrijker. Zij willen niet alleen dúúrzaam bezig zijn maar écht impact maken.

We gaan daarom in deze editie van Financial Focus dieper in op impactbeleggen en leggen uit wat het is en wat u er van kunt verwachten.

Ook als bank willen wij graag impact maken. In 2013 hebben we daarom het Social Impact Fonds in het leven geroepen. Met het fonds wil ABN AMRO bijdragen aan de markt voor sociale ondernemers. In totaal is er 10 miljoen euro beschikbaar.

Persoonlijk spreekt mij het doel van de BuzinezzClub, die ook is gesteund via het Social Impact Fonds, erg aan. De BuzinezzClub zet zich in voor jongeren en helpt hen bij het vinden van de juiste opleiding, baan of bij de start van een bedrijf. Ik geloof er in dat de jeugd de toekomst heeft, maar het is dan wel belangrijk dat je de jeugd ook een toekomst biedt.

PERSOONLIJK

ERAN HABETS Directeur Productmanagement, Vermogensadvies en Beleggen Directeur Instituten & Charitas ERAN.HABETS@NL.ABNAMRO.COM ONLINE financialfocus.nl > specialisten > Eran Habets

twitter > @eranhabets

De BuzinezzClub heeft sinds 2009 al meer dan 900 jongeren verder geholpen. Zo’n 30% van de deelnemers heeft inmiddels een baan gevonden, 20% is met een opleiding begonnen en 10% startte een eigen bedrijf. Het is een prachtig voorbeeld van hoe een investering een belangrijk maatschappelijk rendement kan opleveren.

De BuzinezzClub is slechts een van de projecten die het Social Impact Fonds heeft gesteund. Lees meer over het Social Impact Fonds in het dossier.

Wilt u ook impact maken met uw beleggingen?

Wij denken graag met u mee.

FINANCIAL FOCUS

7

SLEUTEL

MOMENTEN

2016

JANUARI 2016, AMSTERDAM SLEUTELMOMENT

Samen met Bram Bakker en Esther van Fenema organiseerde Mariëlle op Blue Monday het

Depressiegala Het gala werd geopend door minister Edith Schippers. ‘Tijdens dit gala vertelde ze dat ze een publiekscampagne wilde initiëren om meer kennis over en begrip voor depressie te realiseren. Ze vroeg ons als adviseurs voor die campagne. Dat is voor mij een droom die werkelijkheid wordt.’

Taboe DOORBREKEND

‘In deze prestatiemaatschappij zijn psychische problemen te weinig bespreekbaar. We vegen ze liever onder het kleed. Maar de impact is enorm, dus we kunnen niet langer wegkijken. Er

foto’s: Eline Hensen

moet iets gebeuren.’

8

FINANCIAL FOCUS

SLEUTELMOMENTEN

SLEUTELMOMENT MARIËLLE HORSTING

‘Als adviseurs van een publiekscampagne kunnen we echt iets bereiken’ HOE KAN IK ER, MET MIJN ERVARING IN GEZONDHEIDSZORG EN BEDRIJFSLEVEN, VOOR ZORGEN DAT PATIËNTEN TOEGANG KRIJGEN TOT DE BESTE BEHANDELING? MET DIE

VRAAG IN HAAR ACHTERHOOFD IS MARIËLLE HORSTING AL JAREN AAN HET WERK. NA ALS EN KANKER ZET ZIJ ZICH NU VOOR HONDERD PROCENT IN OM HET TABOE ROND PSYCHISCHE AANDOENINGEN – IN EERSTE INSTANTIE DEPRESSIE – TE DOORBREKEN. ZE RICHTTE DAARVOOR DE MENTAL HEALTH FOUNDATION OP. ‘VOOR DE NIEUWE

GENERATIE MOET HET NORMAAL ZIJN OM OVER DEPRESSIE EN ANDERE PSYCHISCHE AANDOENINGEN TE PRATEN. ’

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

9

Je bent al langer bezig met dit onderwerp. Waarom is juist het Depressiegala jouw Sleutelmoment?

‘Tijdens het gala in Theater Amsterdam vertelde minister Edith Schippers dat ze een publiekscampagne zou gaan starten rondom depressie. Ze wilde graag dat wij als adviseurs zouden optreden. Als je groen licht krijgt van een minister is dat toch wel heel gaaf. Op dat moment wist ik dat we nog meer slagkracht konden gaan genereren voor patiënten. Daar doe ik het voor.’

‘Het Gala was sowieso heel bijzonder, omdat daar zichtbaar werd wat we al jaren in het licht wilden hebben. Veel bekende Nederlanders vertelden daar heel open over hun depressie en dat helpt enorm.’

De publiekscampagne is inmiddels gestart. Meer informatie over depressie is te vinden op de website www.omgaanmetdepressie.nl

10

FINANCIAL FOCUS

‘De dood van Joost Zwagerman was een ander belangrijk Sleutelmoment. Hij was een goede vriend van Bram Bakker en met hem en Esther van Fenema doe ik dit.

Zij zijn beiden psychiater en we zijn in gesprek geraakt over dit onderwerp. Na de dood van Joost Zwagerman wisten we: we moeten hiermee door. Anders zou de door zijn dood veroorzaakte aandacht voor depressie weer wegzakken en zou er weer niks veranderen.’

SLEUTELMOMENTEN

Waarom vind je aandacht voor depressie zo belangrijk?

‘Er zijn in Nederland 800.000 mensen met

een depressie, het bijbehorende ziekteverzuim kost 1,5 miljard per jaar. Toch hoor je er weinig over. Soms is er even aandacht, als een bekende Nederlander ermee naar buiten treedt of zelfmoord pleegt. Maar de aandacht ebt snel weer weg – we praten er liever niet over.

Depressie is nog steeds een taboe en dat is een groot probleem, vooral omdat praten over een depressie goed is. Het kan mensen met een depressie helpen bij het omgaan met hun ziekte. Het scheelt als je deelt.’

Wat is je persoonlijke drijfveer?

‘Mijn motto is: doe iets voor een ander in deze accelererende maatschappij. Ik heb ervaring in de gezondheidszorg en in de farmaceutische industrie. Ook heb ik rechten gestudeerd en ervaring als ondernemer. Die combinatie van kennis en ervaring wil ik inzetten om de gezondheidszorg te verbeteren. Ik heb me gericht op fondsenwerving voor kanker en ALS en het viel me op dat er voor deze fysieke ziektes veel meer aandacht is dan voor psychische aandoeningen. Terwijl die minstens net zo’n groot probleem vormen in onze huidige prestatiemaatschappij. Ik heb een dochter van zeventien en een zoon van elf en als ik zie

hoeveel druk er op hen ligt en hoe het in hun wereld draait om uiterlijk en via social media laten zien hoe leuk je het hebt… Gelukkig zijn mijn kinderen niet vastgelopen, maar het kan iedereen overkomen. Maar liefst 1 op de 15 jongeren krijgt te maken met een depressie.

Mensen weten te weinig over de ziekte waardoor deze te weinig of te laat wordt herkend. Als het in de jeugd niet herkend en behandeld wordt, lopen mensen op een later moment vast. Vooral jonge vrouwen.’

Waarom lukte het tot dusver niet om meer geld in te zamelen?

‘Dat heeft te maken met het taboe: er is veel schaamte. Rolmodellen zijn daarom heel belangrijk. Het heeft ook te maken de bekendheid van een ziekte. Het klink raar, maar een ziekte marketen helpt. Initiatieven als de Alpe d’huzes, de Amsterdam City Swim en de Ice Bucket Challenge zorgen voor heel veel aandacht en dus donaties voor kanker en ALS. Ik maak mij sterk om psychische aandoeningen een gezicht te geven. Met de Mental Health Foundation willen we serieus geld gaan ophalen voor het ondersteunen van onderzoek en het verbeteren van de kwaliteit van leven voor mensen met een psychische ziekte. De MHF moet voor psychische aandoeningen worden wat het KWF is voor kanker.’

Wat doen jullie concreet om wél verandering teweeg te brengen?

‘We focussen in eerste instantie op drie activiteiten voor jongeren. Het Gala, dat we volgend jaar opnieuw organiseren. De Nationale Depressie Quiz, waarmee we langs een groot aantal middelbare scholen gaan en voorlichting geven aan jongeren over de ziekte. En we helpen jongeren met het opzetten van gespreksgroepen ofwel een buddysysteem waarin jongeren elkaar steun bieden. Daarnaast ben ik in gesprek met bedrijven, want ook daar moet iets veranderen in de beeldvorming. Het is een lastig onderwerp op de werkvloer.’

Wanneer ben je tevreden?

‘Het is een langetermijnproject, want beeldvorming verander je niet van de een op de andere dag. Wij rusten niet voordat het draagvlak voor psychische ziekten even groot is als dat voor lichamelijke aandoeningen! Als mensen weten dat depressie net zo goed een ziekte is. En als een depressie voor de nieuwe generatie bespreekbaar is, zodat mensen met een depressie niet langer geïsoleerd raken.

Psychische ziekten zijn van ons allemaal!’

FINANCIAL FOCUS

11

In focus MINDER WERKENDEN + GROTE SCHULDEN = PROBLEEM? Zo’n zeven eeuwen geleden leidde de uitbraak van de pest ertoe dat in veel landen het aantal inwoners niet meer groeide, maar juist daalde. Sinds die periode was groei echter de norm. Dat gaat de komende tijd in een groot aantal landen veranderen. Nu al daalt het inwoneraantal van 25 landen wereldwijd en volgens de Verenigde Naties zal dat aantal aan het einde van deze eeuw zijn gegroeid tot meer dan 100 landen. Wereldwijd zal het aantal mensen echter wél stijgen.

Wie pakt de banen op?

Populatie werkenden (15-64 jaar)

2015 = 100 Who will �ll the jobs? working-age population (15-64 jaar)

VOORSPELLING 120 VERENIGDE STATEN

JAPAN

100 (2015) EUROPESE UNIE

80

60

CHINA

1950

1975

Bron: The Economist / UN Bron: united nations population division

12

FINANCIAL FOCUS

40

2000

2025

2050

2075

2100

20

Ook het aantal inwoners dat werkt ten opzichte van het deel dat niet werkt, zal daardoor veranderen. In de EU, China en Japan zullen relatief minder mensen werken, terwijl deze groep in de VS juist zal groeien.

Uit onderzoek van de Duitse bank Berenberg blijkt dat een dalende populatie werkenden historisch gepaard gaat met stagnerende huizenprijzen, een lagere groei van het BBP en lagere inflatiecijfers. Dat kan een probleem gaan vormen voor de schulden die we als consumenten en overheden de afgelopen decennia zijn aangegaan, schrijft The Economist.

Die schulden zijn namelijk een stuk moeilijker af te betalen wanneer de groei stagneert. Alleen een verbetering van de productiviteit of een grotere participatie van ouderen in het arbeidsproces kunnen die groei weer op de rit helpen – en bieden daarmee kans op een verlichting van de schuldenberg.

Op beide vlakken is voorlopig echter nog weinig verbetering zichtbaar, concludeert The Economist.

INFOCUS

MARKTEN EN BELEGGEN

Huizenprijzen stijgen bijna 5 procent (maar piek 2008 nog lang niet in zicht) Bestaande koopwoningen staan weer flink in de belangstelling. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek waren deze huizen in juli 4,9 procent duurder dan in juli 2015. Dat is de grootste stijging in bijna 12 jaar.

Daarmee wordt de trend voortgezet, want sinds juni 2013 is sprake van een stijging van de woningprijzen. In augustus 2008 bereikten de woningprijzen een piek. Vervolgens daalden de prijzen tot een dieptepunt in juni 2013. Daarna is er sprake van een stijgende trend.

Ten opzichte van de piek uit 2008 is het prijsniveau 12,8 procent lager.

Maar vergeleken met het dal zijn de prijzen gemiddeld 11,1 procent hoger. Het gemiddelde prijsniveau van de bestaande koopwoningen is in juli 2016 even hoog als in maart 2005.

Bekijk alle cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek op cbs.nl.

4,9% … zijn de prijzen van bestaande koopwoningen gestegen tussen juli 2015 en juli 2016.

Bron: CBS

HORECA KAN LOYALITEIT BETER BELONEN Nederlandse horecaconsumenten hebben niet elke week een nieuwe liefde. Uit onderzoek blijkt dat een ruime meerderheid loyaal is aan een aantal horecagelegenheden of – ketens. Maar liefst 53% van de Nederlandse consumenten zit met smart te wachten op een loyaliteitsprogramma van hun favoriete restaurant.

restaurants geld besparen en voordelen ontvangen via de Tastecard-app. In Duitsland verscheen in april de geüpgrade app van de Frankfurter Mook Group. In restaurants van de groep krijgen klanten bij elk nieuw bezoek Mook-credits. Op basis van bezoekersfrequentie worden vervolgens leuke berichten en extra’s aangeboden.

Ook onze buurlanden lopen voor op ons. In

In Nederland gaat het allemaal langzamer en wordt de link tussen service en klantbehoud heel anders gelegd. Hier wordt veelal gedacht dat goede service zichzelf verkoopt – en daarmee worden geen apps bedoeld. Een enkeling durft wel. Restaurantketens Gauchos en het inmiddels overgenomen La Place hebben een loyalty-app. Supermarktketen Emté biedt haar klanten de mogelijkheid punten van haar loyalty-programma te verzilveren bij lokale horecabedrijven.

Voor horeca-ondernemers die toch met hun tijd willen meegaan, is het belangrijk om klantcontact

het Verenigd Koninkrijk kunnen klanten van verschillende ketens en ruim 5.000 onafhankelijke

en klantenbinding op een specifieke manier aan te pakken. E-mails hebben hun langste tijd gehad.

Wat betreft smartphones en internet loopt Nederland standaard mee in de voorste echelons, maar de koppeling van deze techniek met loyaliteitsprogramma’s blijft bij ons achter.

McDonald’s biedt bijvoorbeeld een app waarop klanten hun consumpties kunnen bijhouden en na bijvoorbeeld vijf drankjes een zesde gratis krijgen. De app is in Amerika 7,5 miljoen keer gedownload.

Smartphones en apps zijn veel directere en succesvollere manieren om met de klant te communiceren.

Push-berichten via de telefoon worden 50% vaker geopend dan e-mails van dezelfde retailer.

Belangrijker is de conversie; het handelen na het lezen van het bericht. Die ligt tot wel een factor 12 keer zo hoog.

Ook belangrijk zijn gepersonaliseerde berichten.

Een klant die bij naam wordt aangesproken en een aanbieding krijgt voor zijn of haar favoriete drankjes en gerechten, is eerder geneigd tot actie over te gaan dan een klant die een generiek bericht krijgt. Kortom, succeskansen genoeg voor horeca-ondernemers.

De klanten staan al in de rij.

Bron: ABN AMRO Insights

FINANCIAL FOCUS

13

In focus

MARKTEN EN BELEGGEN

De auto gaat van persoonlijk naar gedeeld bezit ‘Wij delen met de buren van hiernaast en de buren van tegenover een auto.’ In de niet al te verre toekomst zal dit als de normaalste zaak van de wereld klinken. Waar de auto nu nog dikwijls privébezit van één persoon of huishouden is, wordt autodelen de nieuwe norm. Het gaat uiteindelijk om mobiliteit, niet om autobezit.

In de afgelopen twee jaar zijn bedrijven die zich hebben toegelegd op een auto als dienst in plaats van product, in combinatie met autodelen, met 300% gegroeid. Dit heeft grote gevolgen voor de auto-industrie, die hier dan ook op inspeelt. Het is onduidelijk of de auto-industrie ook daadwerkelijk

minder auto’s zal afzetten wanneer deze trend doorzet. Als mensen een auto delen, wordt die namelijk ook intensiever gebruikt dan tegenwoordig het geval is. Particuliere auto’s hebben in Europa een gemiddelde leeftijd van 9,7 jaar, maar staan voor 95% stil op een parkeerplaats. Met autodelen worden auto’s bijna 34% van de tijd gebruikt en door het intensievere gebruik gaat het voertuig korter mee. Dat vraagt om eerdere vervanging. En om een andere benadering van het productieproces.

Het sleutelwoord is circulariteit. Circulaire productie is gericht op hoogwaardig hergebruik van materialen en auto-onderdelen. Zo wordt een langere levensduur van auto’s en een lagere

milieu-impact van autoproductie mogelijk. Consumenten willen toegang tot de laatste technologie, ook op autogebied. Koppel dat aan intensief autogebruik en dus snellere vervanging en het ligt voor de hand dat de autoindustrie zijn productiecyclus moet verkorten. Om de twee of drie jaar dient er een geheel nieuw model in zijn klasse van de band te rollen. Nu is de tussenliggende tijd zes of zeven jaar.

Dit staat nog niet hoog op de agenda van de auto-industrie en haar toeleveranciers, vanwege de grote beleidsdruk om brandstofverbruik en emissies te verlagen.

Toch verdwijnt de uitdaging van de circulaire auto niet.

Autofabrikanten staan echter niet alleen. Toeleveranciers kunnen een belangrijke rol spelen bij deze transitie. Samen kunnen zij nieuwe methoden en duurzame materialen verkennen.

Voor een nieuwe economie waarin delen centraler komt te staan, is samen innoveren helemaal geen gekke weg.

Bron: ABN AMRO Insights

14

FINANCIAL FOCUS

COLUMN: HAN DE JONG

In de campagne voorafgaand aan het Brexit-referendum in het VK waarschuwden beide kampen ervoor dat een verkeerde keus op 23 juni zeer kwalijke economische gevolgen zou hebben. Nu het Britse volk heeft gekozen om de EU te verlaten, wordt er door velen dan ook een spoedige recessie voorspeld. Zelfs ons eigen CPB heeft, in verband met de Brexit, de groeiraming voor de Nederlandse economie voor dit en volgend jaar verlaagd.

Referendum

Brexit niet het einde van de wereld Van rente en aandelenkoers tot opkomende markten.

Chief Economist van ABN AMRO Han de Jong geeft enthousiast commentaar op de ontwikkelingen op de financiële markten. Door zijn verrassende inzichten leert u de financiële wereld te doorgronden.

Ik ben persoonlijk een voorstander van verdergaande integratie in Europa en ik vind Britse keus niet verstandig. Toch verbaas ik me over de stelligheid waarmee nu een sterke economische teruggang op korte termijn wordt voorspeld.

Misschien komt die er wel, maar zeker is dat helemaal niet. We hebben zoiets nog nooit meegemaakt. De negatieve voorspellingen zijn vooral gebaseerd op een veronderstelde vertrouwensschok en de onzekerheid die de uitslag van het referendum heeft gecreëerd voor het bedrijfsleven en huishoudens. Die zouden daarop reageren door de hand abrupt op de knip te houden.

En inderdaad, diverse indicatoren die het ondernemersvertrouwen meten en die doorgaans een zeer goede graadmeter van de economie zijn, laten direct na het referendum een forse duikeling zien. Maar die duikeling is zo plotsklaps en fors dat het ook best mogelijk is dat het om een schrikreactie gaat die dit keer juist niet de feitelijke ontwikkeling van de bedrijvigheid weergeeft. Ik zou zeggen: laten we het de komende maanden even aanzien.

PERSOONLIJK HAN DE JONG Chief Economist bij ABN AMRO HAN.DE.JONG@NL.ABNAMRO.COM ONLINE TWITTER > @HANDEJONG14

Wat weten we nu eigenlijk precies? Het VK gaat de EU verlaten, maar wanneer en hoe de nieuwe relatie wordt, is volstrekt onduidelijk. De nieuwe Britse premier lijkt het proces zorgvuldig aan te vliegen. Ook is duidelijk dat buitenlandse belangstelling voor huizen in Londen bekoeld is. Maar dat kan tijdelijk zijn. Verder is het pond fors gedaald. Dat versterkt de concurrentiekracht van de Britse bedrijven en is derhalve juist positief voor de economische groei op korte termijn. En het lijkt me waarschijnlijk dat de Britse beleidsmakers alle zeilen zullen bijzetten om een neergang voorkomen.

Het VK binnenkort in recessie? Kan best, but I believe it when I see it.

FINANCIAL FOCUS

15

DOSSIER IMPACTBELEGGEN

druppel Niet om de

maar om het effect

HOE U POSITIEVE IMPACT KUNT HEBBEN OP ‘PEOPLE’ EN ‘PLANET’ TERWIJL U OOK ‘PROFIT’ MAAKT

16

FINANCIAL FOCUS

IMPACTBELEGGEN

18

Duurzaam vermogen bij ABN AMRO

20

Financiële vs. maatschappelijke impact

24

23

Op zoek naar impact

Social impact Fonds

U wilt graag ‘profit’ met uw beleggingen maken, maar u geeft ook om ‘people’ en ‘planet’. Duurzaam beleggen is een goede stap. Maar om echt het verschil te maken, kunt u starten met impactbeleggen.

U heeft uw schaapjes op het droge. Maar noblesse oblige, dus u denkt bewust na over wat u met uw vermogen doet. U kunt uw geld natuurlijk schenken aan een goed doel.

Of zelf een fonds oprichten. Maar u kunt uw vermogen ook kunt laten groeien én goed doen met uw geld.

Misschien bent u al deels overgestapt op duurzaam beleggen. Dan weet u in ieder geval dat u uw geld belegd wordt met de toekomstige generaties in gedachten. Maar als u écht een doel wilt najagen met uw beleggingen dan gaat u impactbeleggen.

WAT IS IMPACTBELEGGEN?

over de duurzaamheid van een bedrijf door bedrijven binnen een sector met elkaar te vergelijken. Daaruit volgt een score tussen 1 (slecht) en 5 (uitstekend).

Bij impactbeleggen wordt gekeken of een bedrijf concrete oplossingen weet te bieden voor specifieke maatschappelijke problemen.

Simpel gezegd is een duurzaam bedrijf een onderneming die ‘geen verkeerde keuzes’ maakt, terwijl u bij impactbeleggen uw vermogen stopt in een bedrijf dat ‘goed doet’ met uw geld. U kiest bewust voor bedrijven die als doel hebben om de wereld een stukje beter te maken.

Impactbeleggen gaat een stuk verder dan duurzaam beleggen. De belegger die zijn geld in duurzame bedrijven wil investeren, selecteert bedrijven die zich houden aan internationale standaarden op het gebied van mensenrechten en milieu. Die selectie kan bijvoorbeeld plaats vinden door gebruik

‘Je zou kunnen zeggen dat duurzaam beleggen kijkt naar de breedte, en impactbeleggen naar de diepte’, zegt Annemiek Dresen. Dresen is specialist op het gebied van Sustainability Development bij ABN AMRO MeesPierson. ‘Bij duurzaam beleggen wordt bijvoorbeeld

te maken van de ‘Duurzaamheidsindicator’ die de bank afgeeft voor een groot aantal bedrijven. De indicator geeft een oordeel

vaak gebruik gemaakt van het best in classuitgangspunt. Binnen een sector worden dan de ondernemingen gekozen die duurzamer

zijn dan de rest. Of er wordt een portefeuille opgezet die bepaalde beleggingen uitsluit. Bij impactbeleggen wordt verder gekeken naar de activiteiten van de ondernemingen waar in wordt geïnvesteerd. Vanwege de ‘impact’ die wordt nagestreefd, is het noodzakelijk dat het niet-financiële rendement op zo’n investering ook te meten is. Bij duurzaam beleggen speelt dat een minder grote rol.’

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

17

Duurzaam vermogen bij ABN AMRO In de loop der jaren is het duurzaam door ABN AMRO beheerd vermogen aanzienlijk gegroeid.

TOTAAL DUURZAAM VERMOGEN ONDER ADMINISTRATIE

DUURZAME KLANTTEGOEDEN

6.500

(in EUR miljoen)

5.200 3.900 2.600 1.300

2014 duurzaam beheerd vermogen

2015 duurzame producten en services

EFFECT METEN

Het meten van het effect van een impactbelegging levert vaak ook de meeste discussie op. Want welk meetbaar effect is nu eigenlijk voor een specifiek geval van belang?

Het is letterlijk maatwerk en maakt deel uit van de voorwaarden waaronder er in de onderneming wordt geïnvesteerd.

‘Bij sommige investeringen is het meten van het effect makkelijker dan bij andere.

Neem bijvoorbeeld een windmolenpark in Nicaragua. Je kunt zien hoeveel gezinnen elektriciteit van dit windmolenpark betrekken. Omdat je ook weet hoeveel kolen er normaal gesproken voor nodig waren geweest om deze zelfde hoeveelheid elektriciteit op te wekken, kun je uitrekenen hoeveel CO2 er is bespaard’, legt Dresen uit.

‘Ook het effect van microkredieten is bijvoorbeeld goed uit te rekenen. Hoeveel mensen hebben een krediet ontvangen?

18

FINANCIAL FOCUS

2013

2014

2015

duurzame spaartegoeden

Hoeveel ondernemingen zijn hiermee gesticht? Hoeveel mensen hebben zij in dienst genomen? Ga je echter kijken naar bedrijven die werkzaam zijn in de gezondheidszorg en daar een impact proberen te bereiken dan wordt het al een stuk lastiger om te bepalen hoe je het effect van de activiteiten van zo’n onderneming moet meten.’

MICROKREDIETEN: IMPACTBELEGGEN AVANT LA LETTRE

Het bekendste voorbeeld van een impactbelegging is het microkrediet.

Een microkrediet is een lening die in een ontwikkelingsland wordt verstrekt waarmee mensen bijvoorbeeld een bedrijfje kunnen starten. Zo’n bedrijfje voorziet de ondernemer van een inkomen, maar kan er ook voor zorgen dat de kinderen van de ondernemer naar school kunnen. En wanneer het bedrijf succesvol is en groeit, kan het zelfs zorgen voor werkgelegenheid voor meerdere mensen

in de gemeenschap. De leningen moeten terugbetaald worden met rente. Dat zorgt voor de winst op uw investering.

Volgens Dresen is het voor beleggers van belang om zich goed te laten informeren wanneer er geld wordt gestopt in een microkredietenfonds. ‘Ik geloof in microkrediet, maar als belegger is het verstandig om goed na te gaan of een bepaald fonds aansluit bij de impact die je zelf voor ogen hebt. Microkredieten hebben ervoor gezorgd dat veel mens inmiddels toegang hebben tot financiële diensten als leningen.

Dit wordt ook wel financial inclusion genoemd. Dat is in ieder geval een goede ontwikkeling geweest.’

Maar er zijn ook hele andere mogelijkheden om impact na te streven.

Een aardig voorbeeld is bijvoorbeeld een rijstverwerkingsbedrijf in India dat gesteund wordt door ontwikkelingsbank FMO. Het

RIJSTPLANTEN bedrijf is één van de grootste, zelfstandig opererende rijstverwerkers in de regio, en daarmee een grote werkgever. Bij de productie van rijst komen de rijstvliezen als restproduct vrij. Met dat product kon men voorheen niet zo veel aanvangen. Maar inmiddels worden de rijstvliezen verbrand en kan de energie die daaruit ontstaat opnieuw gebruikt worden.

Daarnaast wordt de as die bij het verbranden vrijkomt inmiddels verwerkt tot een product dat gebruikt kan worden bij de productie van autobanden. Bovendien zijn door deze innovatieve wijze van het omgaan met het restproduct ook weer extra banen gecreëerd.

RIJSTPRODUCTIE Bij de productie van rijst blijven rijstvliezen over.

RIJSTVLIEZEN Bij verbranden van de vliezen wint men energie en blijft as over.

WAAROM IMPACTBELEGGEN?

Hoewel het impactbeleggen pas sinds kort een grote groei doormaakt, meent Dresen dat dit slechts het begin is. ‘Het gaat voor de wereld steeds belangrijker worden dat we niet alleen kijken naar het financiële rendement op de korte termijn maar ook naar hoe we omgaan naar de beperkte bronnen die we hebben. De

ENERGIE

AS

De as die overblijft wordt gebruikt om autobanden te produceren.

FINANCIAL FOCUS

19

komende decennia volgt er nog een enorme groei van de wereldbevolking en al die mensen moeten ook kunnen eten en drinken. Daarom is het pure noodzaak om slimme manieren te vinden om met de schaarse natuurlijke bronnen die we hebben om te gaan.’

Impactbeleggen is niet alleen maar ‘goed doen’, benadrukt Dresen. Er zijn ook duidelijke financiële consequenties te verwachten als we de planeet niet beter behandelen.

‘Als we bijvoorbeeld niet gaan bijhouden hoeveel CO2 wij eigenlijk uitstoten dan heeft dat op termijn een zeer schadelijk effect op onze wereld. En dat heeft ook financiële gevolgen. Als de zeespiegel namelijk stijgt vanwege de opwarming van de aarde en we in Nederland onze dijken verder moeten ophogen dan gaat dat veel geld kosten. Dat

kunnen we voor zijn door beter in de gaten te houden wat we nú met z’n allen doen.’

HOE START U MET IMPACTBELEGGEN?

De eerste vraag is natuurlijk wat u graag aan de wereld zou willen veranderen. Bent u begaan met het milieu? Wilt u de armoede de wereld uit helpen? Of vindt u het belangrijk dat kinderen naar school kunnen gaan? Denk goed na over waar u het verschil wilt maken met uw vermogen, zodat u met uw investeringen een relevante impact kunt nastreven.

Als u weet welk verschil u met uw vermogen zou willen maken, kunt u op zoek gaan naar investeringen die daar bij aansluiten.

U kunt kiezen uit het beleggen in specifieke impactfondsen of aandelen kopen van bedrijven die met hun diensten en producten aansluiten bij uw doelstellingen. Let op dat dit vaak grote belangen betreft, die mogelijk niet erg liquide zijn. Ben waakzaam voor

bedrijven die zich beter voor willen doen dan ze in werkelijkheid zijn, het zogenaamde ‘greenwashing’. Lees hierover meer in het kader op pagina 21.

ABN AMRO biedt beleggers sinds juni exclusief de mogelijkheid om te investeren in het FMO Privium Impact Fund, een fonds dat is opgericht door FMO Investment Management en fondsbeheerder Privium.

‘Ontwikkelingsbank FMO verstrekt de leningen waarin het fonds kan participeren.

FMO Investment Management adviseert de fondsbeheerder over de selectie van de beste leningen en Privium zorgt als fondsbeheerder voor het administratieve deel’, legt Yvonne Bakkum, Managing Director van FMO Investment Management, uit. ‘Op dit moment heeft het fonds participaties in 13 leningen.

Dat moeten er minimaal 40 worden zodat er een gediversifieerd fonds ontstaat. Het streven

Financieel versus impact Impact beleggen is de middenweg

Traditioneel beleggen Duurzaam beleggen

Impact beleggen

Liefdadigheid/ filantropie

Alleen financiële impact

Alleen maatschappelijke impact

Uitsluitend financieel

20

FINANCIAL FOCUS

Primair financieel

Primair impact

Uitsluitend impact

OVERDRACHT

HOE KUNT U HET KAF VAN HET KOREN SCHEIDEN? Omdat steeds meer particuliere en institutionele beleggers op zoek zijn naar duurzame bedrijven

of impact beleggingen loont het als onderneming om je net iets duurzamer voor te doen dan je

bent. Dat wordt ‘greenwashing’ genoemd. Zo kan een bedrijf bijvoorbeeld een goed doel steunen dat kinderarbeid de wereld uit wil helpen terwijl een van de toeleveranciers zijn producten nog altijd laat maken door kinderen van acht in

Vietnam. Het duurzame imago van zo’n bedrijf is dan niet anders dan een ‘pakketje schroot met een dun laagje chroom’.

FINANCIAL FOCUS

21

is dat het fonds in ieder geval een omvang zal gaan krijgen van 100 miljoen dollar, inmiddels is de omvang 33 miljoen dollar.’

Het fonds richt zich op de landbouwsector, duurzame energie, financiële dienstverlening en telecominfrastructuur.

‘Het fonds streeft naar een rendement tussen de 2,5% en 4%. Deze inschatting is mede gebaseerd op de jarenlange ervaring die FMO heeft in het combineren van impact en rendement. Het rendement is uiteindelijk afhankelijk van het gemiddelde rendement op de leningen waarin het fonds participeert en de mate waarin het lukt om de leningen terug betaald te krijgen. FMO heeft hier een goed track record.’

Het FMO Privium Impact Fund meet bij alle investeringen het aantal ondersteunde banen

wordt ook gekeken naar de energieproductie en het aantal personen dat is voorzien van energie.

Minder rendement?

Resultaten uit het verleden laten echter zien dat deze beleggingen net zo winstgevend kunnen zijn als beleggingen in andere bedrijven met een vergelijkbaar risicoprofiel. Hoewel in het verleden behaalde resultaten natuurlijk geen garantie zijn voor de toekomst, laat dit wel een trend zien waarin financieel en sociaal of milieu rendement hand in hand kunnen gaan.

Die conclusie is ook niet zo vreemd. Bedrijven die op een duurzame wijze proberen te ondernemen, steken hun tijd en energie in het creëren van een langetermijneffect.

Ze zijn daarom zeer bewust bezig met de toekomstige kansen en risico’s voor hun onderneming. Bovendien meten ze de effecten van hun investeringen doorlopend en zien ze

en vermeden CO2 uitstoot. Bij financiële instellingen wordt ook gemeten hoeveel mkbbedrijven zijn bereikt. Bij energieprojecten

Duurzaam beleggen en impactbeleggen hebben een tijd last gehad van het imago ‘goed doen voor minder rendement’.

daarom als er (duurzaamheids)risico’s op de loer liggen. Dat maakt deze bedrijven vaak toekomstbestendiger dan hun concurrenten.

22

FINANCIAL FOCUS

DE VOORDELEN EN NADELEN VAN IMPACTBELEGGEN Dubbel rendement Door te starten met impactbeleggen maakt u tweemaal rendement. Wanneer de bedrijven succesvol zijn, ontvangt u financieel rendement. Maar omdat deze bedrijven actief werken aan een betere wereld boekt u ook niet-financieel rendement met uw investeringen in de vorm van een schonere wereld, eerlijkere beloningen voor werknemers of toegang tot de arbeidsmarkt.

IMPACTBELEGGEN VOORBEELDEN VAN INVESTERINGEN VAN HET ABN AMRO SOCIAL IMPACT FONDS

Energy Floors levert vloeren

Beebox levert Nederlandse biologische

andere publieke locaties), die

boer aan de consument zonder tussen-

(voor dansvloeren, perrons en omzetting van bewegingsenergie in elektriciteit mogelijk maken.

informatie met specifieke doelgroe-

van andere sociale ondernemingen. Al hun pro-

hoeve van onderzoek, voorlichting

en bij ondersteuning van noodhulp.

Ook ABN AMRO zelf steekt geld in sociale ondernemingen. De bank heeft daarvoor in 2013 het ABN AMRO Social Impact Fonds opgericht. ‘Het fonds heeft een omvang van 10 miljoen euro en investeert in bedrijven met een maatschappelijk doel. ABN AMRO steekt bedragen tussen de 500.000 euro en 1 miljoen euro in deze sociale ondernemingen’, legt Hanna Zwietering, Investment Manager, van het ABN AMRO Social Impact

eindprijs (ruim 40 procent) voor de boer.

WAAR is een sociale winkelketen die uitsluitend

pen in ontwikkelingslanden, ten be-

ABN AMRO SOCIAL IMPACT FONDS

handel, met een eerlijk aandeel van de

TTC gebruikt mobiele technologie voor een snelle uitwisseling van

Voor impactbeleggen is het nog te vroeg om uitspraken over het rendement te doen. Het verwachte rendement van impactbeleggen via het FMO Privium Impact Fund is gebaseerd op het gerealiseerde resultaat van de relevante FMO leningenportefeuille. Alhoewel resultaten uit het verleden nooit een garantie bieden voor de toekomst, geeft dit resultaat wel een indicatie voor het fondsrendement. ‘Het FMO Privium Impact Fund is pas een paar maanden open dus we kunnen nog niet zeggen wat de resultaten op termijn zullen zijn.’, legt Dresen uit.

groenten en fruit rechtstreeks van de

Fund, uit. ‘Het fonds investeert in een onderneming door het nemen van een minderheidsaandeel. Daarnaast investeert het in Social Impact Bonds. De Social Impact Bond is een constructie waarbij private partijen investeren in de aanpak van een maatschappelijk doel en daarbij de financieringsrisico van de overheid overnemen. De overheid betaalt het fonds terug als de interventie succesvol is geweest en zij dus geld besparen. In het geval van de eerste Social Impact Bond in Rotterdam was dat bijvoorbeeld doordat werkloze jongeren naar een baan of naar ondernemerschap werden begeleid en de gemeente zo bespaarde op uitkeringen.’

duurzame artikelen verkoopt uit fair trade- en

ducten zijn duurzaam geproduceerd, fairtrade,

biologisch, ecologisch, recycled en/of gemaakt door sociale ondernemingen.

Lees meer over de investeringen van het ABN AMRO Social Impact Fonds op p. 23.

WAT KUNT U NOG MEER DOEN?

Of u nu gaat impactbeleggen via een fonds, uw geld steekt in een sociale onderneming of uw tijd en geld vrijmaakt voor filantropische activiteiten, u weet in ieder geval dat uw vermogen wordt aangewend voor het goede doel. Maar er zijn natuurlijk ook andere manieren om impact te maken met uw vermogen. Door bijvoorbeeld te starten met een sociale onderneming of uw vermogen in te zetten voor filantropische activiteiten.

Inmiddels zijn er 7 participaties gedaan en 5 Social Impact Bonds. En er is nog ruimte in het fonds voor uitbreiding. Zwietering: ‘We krijgen wekelijks een aantal aanbiedingen

Sociale ondernemingen Met een sociale onderneming wordt een onderneming bedoeld dat een sociaal doel voor ogen heeft. Niet alleen de winst is dus leidend, maar ook of het sociale doel wordt behaald. Een voorbeeld hiervan is

binnen waar we naar kijken. Zo hebben we recentelijk bijvoorbeeld een deelneming in WAAR, een sociale winkelketen, genomen.’

een restaurant dat in de bediening werkt met werknemers met het syndroom van Down. Of bijvoorbeeld een maaltijdbezorger

FINANCIAL FOCUS

23

bron: GIIN

Op zoek naar impact Het Global Impact Investing Network (GIIN) is een nonprofit organisatie die streeft naar meer en effectievere impactbeleggingen. Voor de Annual Impact Investor Survey 2016 werden 158 investeerders ondervraagd.

OP WELKE MANIER STREEFT DE INVESTERING IMPACT NA?

RESULTATEN TEGENOVER VERWACHTINGEN

Aantal repondenten die de geselecteerde optie kiezen Respondenten konden meerdere opties kiezen

N=151

140 125 100

100%

75

75%

50

50%

25

25%

0

0% Producten en diensten verkopen waar de doelgroep van profiteert

Werkgelegenheid bieden aan de doelgroep

Producten en diensten verkopen die goed zijn voor het milieu

Operationele verbeteringen nastreven die goed zijn voor het milieu

De doelgroep toegang geven tot de aanvoer- en distributieketens van het bedrijf

1%

11%

72%

70%

27%

19%

Impact tegenover verwachting

Financieel resultaat tegenover verwachting

Boven verwachting Zoals verwacht

Beneden verwachting

die alleen werkt met biologische streekproducten.

U kunt natuurlijk zelf zo’n onderneming starten maar er zijn ook mogelijkheden om in dit soort ondernemingen te investeren, bijvoorbeeld via informal investment.

ABN AMRO biedt u hiervoor de dienst Informal Investment Services aan.

Informal Investment Services brengt investeerders in contact met ondernemers van zowel “for profit” bedrijven als “sociale ondernemingen”, waarbij het maatschappelijke rendement voorop staat.

Daarnaast zijn er verschillende andere partijen die u de kans bieden om aandelen te kopen van startups. Soms hebben deze

Filantropie Wilt u uw vermogen inzetten voor een goed doel en streeft u daarbij geen financieel rendement na? Dan kunt u geld geven aan een goed doel. Bij grotere bedragen kunt u met veel goede doelen afspraken maken over de bestemming van het geld. Handiger is dan wellicht om een fonds op naam op te richten. Een fonds op naam is in feite een eigen fonds dat u onder een ander fonds hangt. Het voordeel hiervan is dat de administratie hiervan wordt verzorgd door het moederfonds. U geeft aan voor welk doel uw gift kan worden gebruikt en het moederfonds geeft het geld vervolgens uit aan specifieke projecten die binnen dat

specifiek natuurgebied bij u in de buurt via Natuurmonumenten.

bedrijven ook een sociale doelstelling. Kijk hiervoor bijvoorbeeld eens op de websites Symbid.nl of Geldvoorelkaar.nl.

doel vallen. Denk bijvoorbeeld aan het steunen van musici via het Prins Bernhard Cultuurfonds of het beschermen van een

goede doel. Zodat niet alleen u van het leven kunt genieten maar ook anderen, nu en in de toekomst.

24

FINANCIAL FOCUS

Als u directer betrokken wilt zijn bij uw donaties en alles zelf wilt bepalen, is de oprichting van een familiestichting wellicht een beter idee. Zo’n stichting brengt ook een administratieve verplichting met zich mee maar geeft u ook 100% zeggenschap over hoe, wanneer en waarom u hoeveel weggeeft. Of u nu gaat impactbeleggen of kiest voor het investeren in sociale ondernemingen of uw tijd en geld gaat steken in filantropische activiteiten, u weet in ieder geval dat uw vermogen wordt aangewend voor het

EXPERTISE AANDEEL

Aandeel: Symrise

WERELD VAN SMAAK ISIN-code:

Symrise SY1G

DE000SYM9999

70

Koers in euro

60 50 40 30

LOKAAL EN NATUURLIJK

Symrise profiteert van de groeiende vraag naar geur- en

smaakstoffen. Een gevolg van de onder andere de groeiende middenklasse in de opkomende markten. Door de toenemende welvaart kiezen bijvoorbeeld meer Chinese en Indiase consumenten voor luxe voedingswaren. Parallel loopt de voorkeur van consumenten in ontwikkelde markten voor natuurlijke en ambachtelijke producten. Symrise kan daarnaast goed inspelen op de focus op lokale trends. Zo heeft tandpasta in BelgiĂŤ en de Verenigde Staten dezelfde grondstoffen, maar een hele andere smaak. Het kan de producten van wereldwijd

CONCURRENTIE

opererende voedselconcerns zo aanpassen dat ze aansluiten bij de lokale voorkeuren.

overnames van Diana en Pinova passen in deze strategie.

Diana produceert natuurlijke

In de geur- en smaakstoffenmarkt zijn zo’n 500 verschillende aanbieders actief, maar 53% procent van het marktaandeel is in handen van vier aanbieders.

Naast Symrise zijn dat Givaudan, International Flavors & Fragances (IFF) en Firmenich.

De koersontwikkeling van Symrise blijft nog achter bij die van de concurrentie.

Ten onrechte, we zien volop kansen om de winstmarges te verbeteren. Symrise heeft begin dit jaar aangegeven zich te richten op groei en minder op margeverbetering. De recente

16 20 -0 831

15 31

-0 8-

20

14 20 -0 8-

-1 216

Grote kans dat de geur van de babyshampoo, zonnebrandolie of kaaskoekjes die u vandaag heeft geroken is samengesteld door de Duitse producent van geur- en smaakstoffen Symrise. De onderneming maakt tienduizenden geur- en smaakstoffen uit voornamelijk natuurlijke materialen die wereldwijd in voedingsmiddelen en huishoudelijke producten worden gebruikt. Symrise beweegt zich in een uiterst specialistisch onderdeel van de levensmiddelensector. Niet alleen moeten geuren en smaken aansluiten bij de wens van de consument, ook veiligheid, houdbaarheid en de consistentie van geur en smaak zijn cruciaal.

31

13

0 20

De vraag naar natuurlijke geur- en smaakstoffen neemt wereldwijd toe. Het Duitse Symrise is een interessante speler in de groeiende en uiterst competitieve markt van geurtjes en smaakjes.

supplementen voor onder andere cosmetica en dierenvoeding, met de overname van Pinova voegt het bedrijf daarnaast meer dan 100 aroma moleculen aan het assortiment toe. De overnames zijn nu nog niet in de waardering van het aandeel opgenomen, maar zullen naar verwachting volgend jaar in de cijfers te zien zijn.

JAAP RIJNDERS Aandelen Analist JAAP.RIJNDERS@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

25

EXPERTISE

EXPERTISE FONDS

Goldman Sachs Emerging Markets Debt Fund

ONONTGONNEN GEBIED Goldman Sachs Emerging Markets Debt Fund

ISIN-code:

LU0858293359

Fondsmanager: Team

100 GS Em Mkts Debt R EUR H Inc

80

Het fondsteam van het Goldman Sachs Emerging Markets Debt Fund heeft in de afgelopen drie jaar bewezen aantrekkelijke leningen

het Mexicaanse oliebedrijf Petróleos Mexicanos dat in overheidshanden is.

vergoeding die beleggers voor het risico ontvangen. In de afgelopen drie jaar wist het fonds het

FINANCIAL FOCUS

Cruciaal voor de behaalde rendementen is de gedisciplineerde risicobewaking binnen het fonds. Beleggers hebben in dit segment te maken met verschillende soorten risico’s.

De kans dat een overheid niet (volledig) aan zijn verplichtingen kan voldoen, is groter dan in Westerse landen. Bijvoorbeeld door politieke instabiliteit of een economie die sterk afhankelijk is van grondstofprijzen. Door de gedegen spreiding daalt het portefeuillerisico. Door kennis van de markten herkent het fondsteam bovendien discrepanties tussen rendement en risico. Dan is het wanbetalingsrisico van de uitgevende overheid lager dan de

831

-0

15 8-0 31

14 8-0 31

13 8-0 31

2-

12

0

16

JPM EMBI Global Diversi�ed Hedge EUR TR

RISICOBEWAKING

26

JPM EMBI Global Diversified Index (referentie-index)

te kunnen selecteren. Het team profiteert van de beperkte analyse van dit deel van de obligatiemarkt door andere professionele partijen.

Veel partijen zijn niet in staat het brede en versnipperde universum uit 62 landen goed in kaart te brengen. Het rendement is sinds de start van het fonds voor 40 tot 75 procent toe te wijzen aan de juiste landenselectie. Daarnaast draagt ook de selectie van individuele leningen bij aan het rendement van het fonds. Het team belegt een klein deel van het fondsvermogen in semioverheidspapier. Bijvoorbeeld leningen van nutsbedrijven die in overheidshanden zijn.

Zo werd eerder belegd in een lening (coupon 6,875%) van

VERSNIPPERD UNIVERSUM

Benchmark:

€ 120

-1

Een coupon van bijna 7% op een staatsobligatie, daar kunnen veel obligatiebeleggers alleen maar van dromen. De vergoeding op obligatieleningen van overheden van ontwikkelde landen is immers erg laag. Vooral het gevolg van de maatregelen van centrale banken die de kapitaalmarktrente laag houden. Niet voor niets kijken veel beleggers naar alternatieven.

Bijvoorbeeld naar leningen uitgegeven door overheden van opkomende landen. Leningen uit Indonesië of Brazilië of staatspapier van de Dominicaanse Republiek met de genoemde coupon van 6,9%. De hoge coupon dient ter compensatie voor het hoge risico. Door binnen een beleggingsfonds in een mandje met leningen te beleggen kan het risico worden verlaagd. Het Goldman Sachs Emerging Markets Debt Fund is recent aan de lijst goedgekeurde fondsen toegevoegd.

Het fonds belegt in meer dan 400 obligaties uit diverse opkomende landen, sectoren en uitgevers, genoteerd in dollar en euro.

(Het fonds heeft het valutarisico afgedekt en noteert in euro’s.)

Fonds:

05

Door de lage vergoeding op staatsobligaties van Westerse landen zoeken beleggers naar alternatieven. Bijvoorbeeld de leningen van overheden uit opkomende economieën. De rendementen zijn aantrekkelijk, maar alles draait om risicomanagement.

daardoor telkens beter te doen dan de index. Risico’s blijven echter aanwezig. Zo houden we niet alleen de prestaties van het fonds in de gaten, maar ook de samenstelling van het team en de toestroom van kapitaal in het fonds.

MANUEL HERNANDEZ FERNANDEZ AA Advisors MANUEL.HERNANDEZ@NL.ABNAMRO.COM

EXPERTISE

IT-sector: aanhoudende vraag naar toepassingen

BONTE VERZAMELING VAN INNOVATIE De IT-sector heeft door innovaties en globalisering een geheel eigen dynamiek. Beleggers kunnen hiervan profiteren, maar spreiding blijft belangrijk.

Binnen de IT-sector vindt de belegger ondernemingen die zich richten op verschillende technologieën voor de productie van hardware (zoals smartphones en chips), software of diensten (zoals zoekmachines en sociale media). Een bonte verzameling die vraagt om een kritische selectie. Lang niet alle bedrijven zijn namelijk even innovatief. Op het lijstje met onze favorieten staan onder andere softwareproducent Microsoft dat zich naast software succesvol richt op clouddiensten en chipfabrikant Qualcomm, gespecialiseerd in microchips voor mobiele telefonie. Maar ook TKH Group, een Nederlandse onderneming die onder andere glasvezelkabel en innovatieve

EXPERTISE SECTOR

machines voor de productie van autobanden ontwikkelt.

Bedrijven binnen de sector profiteren van de aanhoudende vraag naar IT-toepassingen.

Wereldwijd investeren bedrijven in IT om de productiviteit te laten stijgen. Vooral in de subsectoren software, mobiele technologie en cloud computing zien we snelle ontwikkelingen.

Cloud computing gaat om het via internet beschikbaar stellen van bijvoorbeeld software en gegevens. Naast Microsoft zijn Amazon en Google de grootste aanbieders van deze online opslagmogelijkheden.

HOGERE MARGES

Globalisering en internet stimuleren de groei binnen de sector. Producten en diensten kunnen via internet wereldwijd worden verkocht tegen relatief geringe inspanning. Barrières – zoals lokale gebruiken en

er wel rekening mee houden dat de marktkapitalisatie van de index de

wetgeving – zijn immers beperkt.

Zo wordt de Office-software van Microsoft en de Apple iPhone door miljoenen mensen gebruikt.

Beleggers binnen de sector profiteren daardoor van wat de operationele hefboom wordt genoemd. Door wereldwijde (online) marketing en verkoop neemt bij groei de omzet sneller toe dan de kosten, waardoor de marges toenemen. De ruime afzetmogelijkheden maken de sector bovendien minder cyclisch.

Al moeten beleggers wel rekening blijven houden met volatiliteit.

Sommige bedrijven weten zich telkens weer opnieuw uit te vinden, zoals Microsoft. Wie daar niet in slaagt – zoals zoekmachine Yahoo – kan razendsnel marktaandeel verliezen.

die niet per definitie ook de grootste groeipotentie hebben.

SPREIDING

MAKKELIJKE SPREIDING DOOR FONDSEN Beleggingsfondsen en ETF’s (exchange traded funds) zijn efficiënte instrumenten om gespreid te beleggen in IT-sector. Onze voorkeur gaat uit naar Henderson Horizon Global Technology Fund en de SPDR MSCI World Technology ETF van State Street Global Advisors. Het fonds-

team van Henderson selecteert actief ondernemingen met opwaarts potentieel die naar verwachting het grootste marktaandeel weten

te behalen binnen de diverse sub sectoren. Met de SPDR MSCI World

Technology ETF, die de MSCI World IT Index volgt kan tegen lage kos-

ten een positie in de IT-sector worden ingenomen. Beleggers moeten

weging van de ETF bepaalt. Daardoor wordt belegd in (grote) bedrijven

Spreiding over subsectoren en – in mindere mate regio’s – blijft

belangrijk. Hoewel de sector door Amerikaanse bedrijven wordt gedomineerd, neemt de invloed van ondernemingen uit opkomende markten toe.

Chinese ondernemingen als zoekmachine Baidu en Tencent Holdings – bekend van onder andere online gaming en mobiele berichtendienst WeChat – groeien snel door het explosief toenemende internetgebruik in het land. Europa speelt een veel minder belangrijke rol. De enige grote IT-bedrijven zijn Duitse bedrijfssoftwareproducent SAP en het Nederlandse ASML, producent van machines voor de halfgeleiderindustrie.

MAURITS HELDRING Aandelen Analist MAURITS.HELDRING@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

27

IN DE SP TLIGHTS Voor Philips betekent 2016 het einde van een tijdperk. Door de afsplitsing van Philips Lighting wordt afscheid genomen van dat waarmee het 125 jaar geleden begon: verlichting.

76.000 …

… OCTROOIEN BEZIT PHILIPS WERELDWIJD

(BRON: PHILIPS)

Koers Philips (in euro’s) 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5

28

FINANCIAL FOCUS

16 1-0 01

14 1-0 01

12 1-0 01

10 1-0 01

08 1-0 01

06 1-0 01

04 1-0 01

02 1-0 01

00 1-0 01

98 1-0 01

96 1-0 01

01

-0

1-

94

0

MEMORABELE AANDELEN

Philips begint als fabrikant van gloeilampen, maar wordt daarna groot in consumentenproducten zoals scheerapparaten, televisies en koffiezetapparaten. Inmiddels focust het bedrijf zich gezondheidszorg, consumentenlevensstijl en verlichting. De tijd dat iedereen in Nederland wel een product van Philips in huis had, lijkt hiermee voorbij. De keuze voor de gezondheidsmarkt in brede zin moet groei en winstgevendheid gaan brengen voor het concern.

Het begint allemaal in 1891 met gloeilampen. Gerard en zijn vader Frederik Philips starten in dat jaar een gloeilampenfabriek in Eindhoven. Dat leidt in 1912 tot de oprichting van de NV Philips' Gloeilampenfabrieken. Deze vennootschap wordt nog tot 1991 gebruikt als holding voor het Philips-concern. In augustus 1912 worden de eerste aandelen aan de Amsterdamse

beurs genoteerd. Er is een grote vraag naar de aandelen want de eerste emissie (met een waarde van 2,25 mln gulden) wordt 25 keer overtekend. Philips groeit uit tot een concern van wereldformaat. Philips-president Cor van der Klugt rekent zijn toehoorders in 1987 voor dat een investering in 1912 van 1000 gulden na 75 jaar zo’n 212.000 gulden zou hebben opgeleverd.

Nadat het aandeel in 2000 meer dan 55 euro waard was, is de waarde gedaald en beweegt het aandeel zich al een tijdje rond de koers van 25 euro.

Het aandeel Philips was ooit een typisch Nederlands aandeel, maar dat is de afgelopen jaren veranderd. In 1990 was nog meer dan de helft van de aandelen in Nederlandse handen, eind 2015 bezaten Nederlandse beleggers nog slechts 7% van de aandelen. Het overgrote deel van Philips (52%) is in handen van Noord-Amerikaanse beleggers.

Philips maakt zich na 125 jaar op voor nieuwe tijden. Het concern heeft besloten het product waar het ooit mee begon langzaamaan te gaan verlaten. Sinds 27 mei 2016 heeft Philips Lighting een aparte beursnotering. Philips Electronics houdt voorlopig de meerderheid van de aandelen in handen. Lighting heeft een licentie voor 10 jaar voor het gebruik van de merknaam Philips. Die licentie kan daarna met nog eens 10 jaar verlengd worden. Tot die tijd blijven lampen en Philips dus nog in naam met elkaar verbonden, maar de vraag is voor hoe lang nog.

LAMPEGAT Tijdens carnaval heet Eindhoven officieel ‘Lampegat’. Niet zo’n

vreemde bijnaam voor de stad waar de gloeilampenfabriek van Philips

in 1891 werd gevestigd. Toch was de keuze voor Eindhoven voor

Gerard en zijn vader Frederik Philips vooral een pragmatische. Vader en zoon Philips woonden namelijk in

Zaltbommel, dicht bij Den Bosch.

Eindhoven werd gekozen omdat er zich toevallig een geschikt

leegstaand bedrijfspand bevond.

Met de groei van Philips groeide Eindhoven. Philips leverde niet

alleen werkgelegenheid aan de

stad, maar bood ook bijvoorbeeld

een sportvereniging (Philips Sport Vereniging – ‘PSV’), het Philips

Ontspanningscentrum (‘POC’),

scholen en arbeiderswoningen.

Eind jaren negentig besluit Philips zijn officiële hoofdkantoor van Eindhoven naar Amsterdam

te verplaatsen. Het is voor de

gemeente én veel werknemers een schok want in hun ogen horen de

twee voor de eeuwigheid bij elkaar.

1914

2016

Philips wordt gesplitst in Lighting en Healthtech.

Philips Lighting krijgt een eigen notering op de beurs

Oprichting van het Natuurkundig Laboratorium (NatLab)

1891

Gerard Philips en zijn vader Frederik starten een gloeilampenfabriek

1912

Oprichting NV Philips' Gloeilampenfabrieken, uitgifte eerste aandelen

1983

Introductie van de cd, in samenwerking met Sony

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

29

Een sterk herstel van de Amerikaanse arbeidsmarkt en signalen dat de effecten van de Brexit meevallen, zijn de belangrijkste redenen voor het huidige rustige koersverloop. We handhaven daarom onze neutrale houding ten aanzien van aandelen. We blijven echter rekening houden met (geo)politieke risico’s. Deze zullen van tijd tot tijd tot onrust op

Beleggingsvisie

Markten tonen veerkracht, onzekerheden blijven Na veel onrust op de wereldwijde financiële markten

aandelen- als de obligatiemarkt tonen geleidelijk

de wereldwijde aandelenmarkten leiden. Centrale banken proberen de rust te bevorderen, door de rente zeer laag te houden, mede door een uitgebreid programma van obligatie-aankopen. Uitzondering is de Amerikaanse Federal Reserve (de Fed), die dit programma eind 2013 al heeft beëindigd en meer denkt aan renteverhogingen. (zie kader)

stijgende koersen. We handhaven onze neutrale

AFZETGROEI COMPENSEERT ONZEKERHEID

is een rustiger koersverloop ingetreden. Zowel de

Een deel van de onzekerheid wordt naar verwachting gecompenseerd door de redelijke afzetgroei en de verbeterde winstvooruitzichten in 2017. De aandelenmarkten zullen zich in toenemende mate op de vooruitzichten voor 2017 richten en die zijn voor de bedrijfswinsten beter dan die voor het huidige jaar. Bovendien biedt de lage rente steun aan de aandelenkoersen. Onze regionale voorkeuren zijn ongewijzigd. We handhaven neutrale wegingen voor alle regio’s; Amerika, Europa, ontwikkeld Azië (inclusief Japan) en opkomende markten. Binnen de laatste regio gaat door het betere groeiperspectief onze voorkeur uit naar opkomend Azië, en daarbinnen vooral ZuidKorea. Dit gaat ten koste van Latijns-Amerika en Oost-Europa. In ons sectorbeleid houden we onveranderd een voorkeur voor de sectoren Gezondheidszorg, Informatietechnologie en Consumptiegoederen.

Binnen de sector Gezondheidszorg ligt de nadruk op medische techniek en biotechnologie en in de sector Informatietechnologie op toonaangevende bedrijven die met het internet zijn gerelateerd. Een onderwogen belang handhaven we in de sectoren Nutsbedrijven, Financiële diensten en Industriële goederen en diensten.

houding ten aanzien van aandelen.

PERSOONLIJK

BEN STEINEBACH

Hoofd Beleggingsstrategie BEN.STEINEBACH@NL.ABNAMRO.COM ONLINE FINANCIALFOCUS.NL > SPECIALISTEN > BEN STEINEBACH

TWITTER > @BENSTEINEBACH

30

FINANCIAL FOCUS

EXTRA RENDEMENT UIT BEDRIJFSOBLIGATIES

Ook in de obligatieportefeuille handhaven we de wat defensieve insteek. Vanwege de zeer lage renteniveaus en de verwachting dat die nog lang laag zullen blijven, houden we vast aan een onderweging van obligaties als totale beleggingscategorie. Binnen de portefeuille blijven we fors onderwogen in overheidsobligaties, die maken onder neutrale omstandigheden 100 procent van deze portefeuille uit. De bufferfunctie van deze obligaties blijft intact door een actief duratiebeleid. Daarbij verkorten we de looptijden wanneer de rente stijgt en verlengen deze bij een rentedaling. Extra rendement kan

BELEGGEN

HET WERKELIJKE EFFECT VAN EEN AMERIKAANSE RENTEVERHOGING Een van de onzekerheden voor beleggers is een renteverhoging in de VS. Niet vreemd, toen de Fed de rente in december 2015 voor het eerst in bijna tien jaar verhoogde, vergrootte dat de al bestaande onrust op de financiële markten aanzienlijk. De economische omstandigheden zijn nu echter anders dan in 2015.

komen uit de rest van de portefeuille, die bestaat uit schuld van opkomende landen en uit bedrijfsobligaties.

Hoewel de eerste categorie een relatief hoog risico kent, verbetert door de risicospreiding het risicoprofiel van de totale obligatieportefeuille.

Binnen de categorie bedrijfsobligaties kiezen we zowel voor obligaties van zeer kredietwaardige bedrijven als Europees high yield. Deze laatste categorie combineert een hoog verwacht rendement met een hoog risico. Dat is acceptabel gezien de gunstige economische vooruitzichten met weinig risico op faillissementen.

VASTGOED RENDEERT GOED

Voor hedgefunds handhaven we een strategische en daarmee neutrale

weging in alle profielen. Daarmee behouden hedgefunds hun functie van risicospreider.

De weging van vastgoed hebben we in juli verhoogd van neutraal naar overwogen.

Sindsdien rendeerde vastgoed beter dan de meeste andere beleggingscategorieën.

Vastgoed profiteert van stabiele huuropbrengsten en biedt een aantrekkelijk dividendrendement. De vooruitzichten blijven gunstig in de latere fase van de economische cyclus en door de laagblijvende rente. Wel heeft de toegenomen kans op een renteverhoging in de Verenigde Staten het risico wat verhoogd. In juli is het belang in grondstoffen wat verlaagd, maar we blijven nog steeds overwogen. De combinatie van de verhoging van vastgoed en de verlaging van grondstoffen geeft de beleggingsportefeuille een wat defensiever karakter.

Financiële markten reageerden in de afgelopen jaren sterk op beleidsveranderingen van centrale banken, vooral door de twijfel over de toestand van de economie. Ook de kwetsbaarheid van opkomende markten voor een stijging van rente en dollar droeg bij aan de onrust. De economische groei in deze landen bleef zwak als gevolg van dalende prijzen van grondstoffen en politieke instabiliteit. Bovendien hadden veel bedrijven in deze landen – gestimuleerd door de lage Amerikaanse rente – hoge schulden (in dollars).

Wij verwachten dat financiële markten nu veel gematigder reageren op wijzigingen in het monetaire beleid. In de Verenigde Staten zelf is er minder twijfel over de kracht van de economie. De voorraadvorming zal bijdragen aan de groei en de sterker dan verwachte toename van de werkgelegenheid legt – via de verbeterde inkomens – een stevige basis onder de particuliere consumptie.

De vooruitzichten voor de opkomende landen zijn eveneens verbeterd, onder andere door de verbeterde concurrentiekracht en de verminderde blootstelling aan de dollar.

Een eventuele verhoging van de rente lijkt daarmee niet heel veel onrust op de financiële markten te zullen veroorzaken.

FINANCIAL FOCUS

31

Go West!

HOE VITAAL IS UNCLE SAM?

De Verenigde Staten zijn al sinds 1871 de grootste economie van de wereld. Sinds die tijd en in het bijzonder sinds de Tweede Wereldoorlog, groeide de Amerikaanse economie met indrukwekkende cijfers. Maar hoe staat het land er op dit moment voor en wat zijn de mogelijke effecten van president Trump of president Clinton op de economie van Amerika?

32

FINANCIAL FOCUS

FEATURE

WESTWAARTS FACTS TITEL /

ACROSS THE CONTINENT

“WESTWARD THE COURSE OF EMPIRE TAKES ITS WAY” WAT/

LITHOSNEDE UIT 1868 AFBEELDING /

DE UITBREIDING NAAR HET WESTEN VAN AMERIKA DOOR BLANKE KOLONISTEN

ARTIKEL

ONLINE LEZEN? www.financialfocus.nl FINANCIAL FOCUS

33

9 oktober 2016

Tweede presidentiële debat

Washington University in St. Louis

19 oktober 2016 Derde presidentiële debat

University of Nevada, Las Vegas

8 november 2016 Verkiezingen in de VS

Ve

20 januari 2017 Inauguratie van

de nieuwe president Washington

De Verenigde Staten maken een spannend jaar door. Aan welke kant van het politieke spectrum men ook staat, de race naar het Witte Huis was alleen al om de voorverkiezingen van de presidentskandidaten een historische gebeurtenis. Er staat veel op het spel. De Amerikaanse economische hegemonie wordt bedreigd door China. Maar hoe verhoudt de Chinese economie zich op dit moment eigenlijk tot de Amerikaanse? En hoe zit het met de signalen dat niet alleen Trump, maar ook Clinton een isolationistischer economische koers zal kiezen?

sinds het begin van deze eeuw steeds vaker wordt gesteld. In 2014 zouden de VS dan eindelijk naar de tweede plek zijn gedwongen; de waarde van de Chinese economie bedroeg aan het eind van dat jaar $17,6 biljoen, tegen $17,4 voor de Amerikaanse. Dat maakte het IMF destijds op basis van schattingen bekend.

AMERIKA VERSUS CHINA

Er valt echter wel wat af te dingen op zowel de methode als de cijfers. Het IMF rekende op basis van purchasing power parity (PPP), wat in het eindresultaat meeneemt hoeveel je kunt kopen voor je geld in verschillende economieën. Zonder die correctie zou de Chinese economie voor 2014 uitkomen op

In verschillende opzichten zijn de Verenigde Staten nog altijd herstellende van de Grote Recessie die woedde tussen december 2007 en juni 2009. Dit was de ernstigste recessie in de VS sinds de Grote Depressie in de jaren dertig van de vorige eeuw. Het herstel is langzaam maar toch ook zeker gegaan: sinds het begin van 2010 kwamen er

net iets meer dan tien biljoen.

Bovendien bevatten de cijfers over de Chinese economie vaak grote onzekerheden.

gemiddeld een kleine tweehonderdduizend banen per maand bij. Ook groeide de economie in die periode gemiddeld met

Zijn de Verenigde Staten nog wel de grootste economie van de wereld? Dat is een vraag die

34

FINANCIAL FOCUS

Andere studies dan die van het IMF stellen overigens dat de Chinese economie de Amerikaanse pas zal inhalen over een jaar of vijftien. Methode en cijfers zeggen veel over de uitkomst.

HOE GAAT HET NU?

FEATURE

DE PRESIDENTIAL CYCLE De theorie van de Presidential Cylce stelt dat de eerste twee jaren van de vier jaren dat een president aan de macht is, de minste winsten op de aandelenmarkten te verwachten zijn. Het derde jaar van de ambtstermijn zou vervolgens de hoogste winsten brengen.

De mindere resultaten van de eerste twee jaren zouden het effect zijn van de radicale koerswijzigingen die een nieuwe president doorvoert. De goede resultaten van het derde jaar worden in het algemeen toegeschreven aan het feit dat een president, met de verkiezingen in het vooruitzicht, kiezers aan zich wil binden door lasten te verlichten.

erkiezingseffect

VERENIGDE STATEN VS. NEDERLAND OPPERVLAKTE (KM2)

net iets meer dan twee procent. Het resultaat is dat de Amerikaanse economie er in veel opzichten beter voor staat dan voor de Grote Recessie, maar er zijn wel diepe gaten geslagen. Op economisch vlak was er meer potentie die door de crisis niet is gerealiseerd.

De VS hebben echter nog steeds een goede uitgangspositie om verliezen goed te maken.

Het land behoort tot een van de meest concurrerende in de wereld, verkeert wat betreft inkomen per hoofd van de bevolking al sinds jaar en dag in de hoogste regionen en het blijft maar ondernemingen aantrekken of voortbrengen die een voorbeeld zijn voor de rest van de wereld. Tekenend voor het herstel van de Amerikaanse economie is overigens dat ze in betere vorm is dan sommige landen die tot de opkomende BRICS worden

VS = 236 x NL

9.833.517 KM2

INWONERS

324.099.593 VS: NL

41.543 KM2

BBP

17.000.059

18.558.000

VS: NL

BBP PER CAPITA ($)

856.265

57.220

VS:NL

FINANCIAL FOCUS

35

50.339

gerekend. Sinds enige jaren gaat het vooral in Brazilië en Rusland bergafwaarts.

Toch hoeven we voor de toekomst geen groeispurten te verwachten van de Amerikaanse of andere westerse economieën.

Velen verwachten dat ontwikkelde economieën een periode van gematigde maar stabiele groei hebben betreden. Dit wordt ook wel aangeduid met ‘the new normal’.

Intussen is het wel zo dat Chinese economie doorstoomt, zij het op een bescheidener tempo dan enkele jaren geleden het geval was.

Een van de pilaren waarop de huidige Amerikaanse economie is gebouwd, is vrijhandel. Een voordeel van vrijhandel is dat het landen in staat stelt maximaal te concurreren naar hun mogelijkheden.

Vrijhandel brengt uiteindelijk grotere welvaart en meer groei.

VAN GLOBALISME NAAR ISOLATIONISME Maar met de vrijhandel zou het weleens gedaan kunnen zijn als Hillary Clinton en Donald Trump woord houden.

De Democratische en Republikeinse presidentskandidaten hebben allebei ideeën die vrijhandel zullen inperken. Van Donald Trump is bekend dat hij bijvoorbeeld Chinese of Japanse producten wil weren met tariefmuren – of ze daardoor op zijn minst minder concurrerend maakt ten opzichte van in de VS gemaakte producten.

Een van de problemen met dit beleid is dat het vrijwel zeker tot een handelsoorlog zal leiden waarbij Amerikaanse producten voor buitenlandse markten ook te maken krijgen

36

FINANCIAL FOCUS

met importtarieven. Het is, met andere woorden, waarschijnlijk dat de Chinezen terugslaan. Dat zal de Amerikaanse economie hoogstwaarschijnlijk niet ten goede komen.

Verminderde afzet zal een verminderde productie en daardoor een afname van de werkgelegenheid met zich meebrengen, een afname die waarschijnlijk niet gecompenseerd zal worden door Amerikanen die nu meer Amerikaanse waar zullen kopen.

Hillary Clinton staat niet hetzelfde beleid voor, maar heeft wel een aantal opvallende anti-globalistische stellingen betrokken.

De opkomst van zowel Bernie Sanders als Donald Trump heeft haar duidelijk gemaakt dat niet alle Amerikanen blij zijn met globalisering en Amerika liever geïsoleerder in de wereld zien staan. De linkerflank van de Democratische partij heeft zowel afstand genomen van Amerika als politieagent van de wereld, als van een globalisme dat volgens Bernie Sanders veel werkende Amerikanen heeft benadeeld. Clinton moet hiermee rekening houden als zij president wil worden. Dat zal een van de redenen zijn waarom Clinton heeft aangegeven geen fan te zijn van de Trans-Pacific Partnership (TPP), een handelsverdrag met Canada en verschillende landen aan de andere kant van de Pacifische Oceaan. Zij was als minister van Buitenlandse Zaken nog voorstander van dit verdrag.

Niet alleen kleine electorale groepen op de linker- en rechterflanken van het Amerikaanse

politieke spectrum opteren voor een meer isolationistische koers – ook de middenklasse laat van zich horen. Wat daarbij een rol speelt, is dat de Amerikaanse middenklasse al decennia aantoonbaar achterblijft bij de groei van de Amerikaanse economie als zodanig. Reële lonen blijven jaar na jaar achter, met een beperkte welvaartsgroei tot gevolg. De oplossing voor dit grote probleem lijkt echter niet het bouwen van een schutting om de Verenigde Staten. Daarvoor is de Amerikaanse economie te afhankelijk van vrijhandel en daarvoor heeft het land – hoe groot zijn economie ook is – het buitenland te hard nodig.

Het verschil tussen Trump of Clinton in het Witte Huis zal uiteindelijk voor de Amerikaanse economie gering zijn, meent een icoon als Warren Buffett. Verschillende plannen die nu worden gelanceerd zijn niet haalbaar, onder andere doordat de president geen onbeperkte macht heeft maar zich afhankelijk weet van het Congres. Daarnaast lijken veel uitspraken ook vooral bedoeld om kiezers te trekken. Vaak kiezen presidenten na hun verkiezing toch voor het voeren van verstandiger beleid. Dus de zorgen over isolationisme zijn misschien overdreven.

Koppel dat aan een economie die het beter doet dan verschillende opkomende markten en de Chinese lokroep uit het oosten raakt toch wat verstomd door de actualiteit van het adagium ‘go West, young man’.

PORTRETTEN

3X Goede doelen VERDRIETIG AFSCHEID ALS INSPIRATIE VOOR FONDS

Verdriet omzetten in vechten voor verbetering DRIE PORTRETTEN VAN OPRICHTERS VAN GOEDE DOELEN DIE GEÏNSPIREERD ZIJN DOOR EEN OVERLEDEN KIND OF

ECHTGENOTE. WAAROM ZIJN DEZE FONDSEN IN HET LEVEN

GEROEPEN EN WAAR STREVEN DEZE GOEDE DOELEN NAAR?

FINANCIAL FOCUS

37

PORTRET Villa Joep

Overlevingskans móet omhoog ‘Verantwoordelijke genen zijn gevonden, nu op zoek naar het medicijn’ ‘Bij onze zoon Joep werd in 2002 neuroblastoom kinderkanker geconstateerd. Hij was drie. Het is een vorm van kinderkanker die slechts bij dertig kinderen per jaar wordt aangetroffen. Na zes maanden chemo en bestralingen leek de kanker verdwenen. Maar een paar maanden later bleek er opnieuw een tumor te zitten. En dat betekende destijds dat er, in de meeste gevallen, niets meer aan gedaan kon worden. Ook bij Joep.’

‘Naast al het verdriet dat we voelden toen bleek dat Joep deze zeldzame vorm van kinderkanker had, waren we ook boos. Boos omdat de overlevingskansen voor deze vorm van kanker zo klein waren – 20% destijds. Terwijl bij verschillende andere vormen van kinderkanker, denk aan leukemie, de kansen vele malen hoger zijn. En dat bleek vooral te liggen aan het feit dat er onvoldoende geld voor onderzoek was.’

‘We hebben Joep vlak voor zijn overlijden uitgelegd dat we een soort winkel gingen starten en mensen zouden vragen om geld te geven om onderzoek mogelijk te maken. De uitvaart van Joep was de start van Villa Joep, een fonds dat zich richt op het financieren van onderzoek naar neuroblastoom kinderkanker.’

‘Het fonds begon met bijdragen van vrienden en bekenden van Joep, maar al snel ontstonden er ook acties. Inmiddels werken we ook regelmatig samen met bedrijven die geld ophalen voor het fonds of die bijvoorbeeld een marketingcampagne mogelijk maken. Omdat we gebruik maken van de inzet van tientallen vrijwilligers kunnen we garanderen dat 100% van de giften wordt ingezet voor onderzoek.’

‘De resultaten van de afgelopen jaren zijn erg hoopvol. Het is onderzoekers van het AMC gelukt om de genen te lokaliseren die verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van de kanker. Nu worden verschillende medicijnen getest om te zien of die het proces kunnen keren of vertragen.

Maar we gaan door totdat geen kind meer hoeft te sterven aan neuroblastoom kinderkanker.’

‘Net na de dood van Joep bood de stichting voor mij soms een vorm van rouwverwerking. Inmiddels ben ik vooral trots. Als Joep er niet was geweest, waren deze doorbraken in het onderzoek er niet gekomen. Zo heeft zijn dood tóch iets goeds gebracht.’

38

FINANCIAL FOCUS

FEITEN WIE /

LEONTINE HEISEN WAT /

VILLA JOEP

RICHT ZICH OP? /

ONDERZOEK NAAR NEUROBLASTOOM KINDERKANKER WWW /

VILLAJOEP.NL

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: GOEDE DOELEN

FINANCIAL FOCUS

39

PORTRET Max Foundation

Betere hygiëne door voorlichting ‘In Bangladesh konden we de grootste impact hebben dus daar zijn we begonnen’ ‘Onze zoon Max stierf in 2004, waarschijnlijk aan een virusinfectie. Hij was toen pas 8 maanden oud. Het was een enorm verdriet en we wilden eigenlijk dat geen enkele ouder zoiets zou hoeven mee te maken. Daarom zijn we een jaar later begonnen met de Max Foundation.’

‘We wilden met de Max Foundation met beperkte middelen de grootste impact bereiken die mogelijk was. We zijn daarom veel gaan lezen en in gesprek gegaan met specialisten om achter de belangrijkste oorzaken van kindersterfte te komen. Daarnaast zijn we gaan kijken waar kindersterfte het grootste probleem vormt. Zo kwamen we uit in Bangladesh. Dat was een hele rationele beslissing, want wij waren nog nooit in dat land geweest.’

‘We geven in Bangladesh voorlichting over water, sanitatie en hygiëne en proberen daarmee bijvoorbeeld gezinnen te overtuigen een toiletpot aan te schaffen. We willen namelijk niet iets zomaar weggeven maar er juist voor zorgen dat de mensen zelf het belang van zo’n investering inzien. Daarnaast geven we voorlichting over gezond eten en moederschap.’

‘We hadden nooit het idee om er een grote stichting van te maken. We wilden gewoon geld ophalen bij vrienden en kennissen en daarmee starten. Maar na verloop van tijd kwam er zoveel geld binnen dat het verstandig was om verder te professionaliseren. Inmiddels is er een kantoor in Bangladesh en in Nederland en hebben we een aantal betaalde krachten die het werk van de Max Foundation ondersteunen.’

‘De Max Foundation krijgt nu inkomsten vanuit de overheid, van familiestichtingen en ook van vermogende particulieren. We willen de komende tijd de activiteiten uitbreiden naar andere landen.

Binnenkort starten we in Nepal en we kijken we ook naar Afrika.’

‘Net na het overlijden van Max was de Max Foundation voor ons ook een deel van het verwerkingsproces. Nu is Max vooral de inspirator voor het doel van de stichting. In Bangladesh ben ik ‘Maxima’ – de moeder van Max en wordt zijn verhaal nog altijd verteld. Zo blijft de herinnering aan Max in leven.’

FEITEN WIE /

JOKE LE POOLE WAT /

MAX FOUNDATION RICHT ZICH OP? /

VOORKOMEN DAT KINDEREN

OVERLIJDEN AAN MAKKELIJK TE VOORKOMEN ZIEKTES IN BANGLADESH WWW /

MAXFOUNDATION.ORG

40

FINANCIAL FOCUS

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: GOEDE DOELEN

FINANCIAL FOCUS

41

PORTRET Blom De Wagt Foundation

MS de wereld uit ‘18.000 mensen getroffen, maar de oorzaak is nog steeds niet bekend’

‘Onze relatie begon onbezorgd, in het studentenhuis. Maar na ons afstuderen veranderde de diagnose MS alles al snel. In de eerste paar jaar ging het vrij slecht met mijn vrouw. Later, nadat Monique noodgedwongen gestopt was met werken, ging het een tijd lang een stuk beter. We kregen een zoon, Marnix. Maar MS is een sluipmoordenaar en mijn vrouw bleek de progressieve variant te hebben. Vanaf 2012 ging het snel bergafwaarts. Op 25 februari 2015 is ze overleden.’

‘We wilden iets terugdoen voor de maatschappij, daar hadden mijn vrouw en ik het al eerder over gehad. Dat willen we ook graag meegeven aan onze zoon, die nu zeventien is. Hij houdt van mooie spullen. Prima, maar probeer ook iets goeds te doen met je geld. De keuze voor MS ligt voor de hand, maar de nood is daadwerkelijk hoog. In Nederland zijn zo’n 18.000 mensen getroffen door deze zenuwziekte, maar de oorzaak is nog steeds niet bekend. Via de Blom De Wagt Stichting ondersteun ik onder andere fundamenteel onderzoek naar MS. Waar komt het vandaan, maar vooral: hoe roeien we deze ziekte uit?’

‘Ik heb de stichting opgericht toen mijn vrouw nog leefde. Zij is één van de oprichters, maar pas na haar overlijden had ik de tijd om er actief mee aan de slag te gaan. Om te bepalen waar het geld naar toe gaat, voer ik gesprekken met specialisten, ondernemers, fondswervers. Ik denk aan een project waarin informatie over MS-patiënten verzameld en geanalyseerd wordt. Je ziet bij veel MS-patiënten bepaalde patronen voordat de ziekte zich openbaarde; onderzoek daarnaar zou buitengewoon interessant zijn. We moeten buiten de geijkte paden zoeken om tot een doorbraak te komen.’

‘De stichting is niet openbaar en in principe ben ik de enige die regelmatig schenkingen doet aan de stichting. Het opgebouwde vermogen beleg ik duurzaam zodat het niet verdampt. Ik heb een langetermijnvisie met de Blom De Wagt Stichting. Ik hoop dan ook dat mijn zoon het later voort wil zetten, ter nagedachtenis aan zijn moeder.’

42

FINANCIAL FOCUS

FEITEN WIE /

WALTER BLOM WAT /

BLOM DE WAGT FOUNDATION RICHT ZICH OP? /

HET UITROEIEN VAN MS

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: GOEDE DOELEN

FINANCIAL FOCUS

43

Blockchain, bitcoin?

Blockchain is de achterliggende technologie die de digitale valuta bitcoin mogelijk maakt. Het is een systeem waarbij op een gedecentraliseerde wijze transacties worden opgeslagen en goedgekeurd.

A

BLOCK

A wil geld sturen naar B. In dit geval wordt er een transactie aangemaakt: een block. Voordat de

aanpassing in de blockchain kan worden verwerkt, moet deze eerst door een groot deel van het

bitcoin-netwerk moeten worden goedgekeurd.

TRANSACTIEBLOCK

DE BLOCKCHAIN De blockchain kan het beste vergeleken worden met

een enorme spreadsheet waarin alle transacties die ooit hebben plaatsgevonden, zijn opgeslagen. De gegevens

in die administratie kunnen niet aangepast worden. Wel kunnen er regels (‘blocks’) aan toegevoegd worden. Zo ontstaat er een ketting of ‘chain’ aan transacties.

Mogelijke toepassingen Financiële instellingen zijn erg geïnteresseerd in de

Maar niet alleen voor banken kan de technologie interessant zijn.

gedecentraliseerd worden afgewikkeld, zijn er geen tussenpersonen

meer veiligheid tegen lagere kosten. Denk bijvoorbeeld aan de

blockchaintechnologie. Omdat de transacties volledig

meer nodig. Door de snelheid waarmee transacties worden

afgehandeld, wisselt het geld bijna direct van eigenaar waardoor het risico van problemen bij één van de schakels in de keten ook wordt

gereduceerd. Ook is het witwassen van crimineel geld op deze wijze vrijwel onmogelijk.

44

FINANCIAL FOCUS

De technologie kan ook voor andere administraties zorgen voor

gemeentelijke basisadministratie, het kadaster of de registratie van

diploma’s. Of de registratie van transacties van kostbare kunstwerken of het distribueren van stempassen en de registratie van de stemmen tijdens de verkiezingen. Identiteitsdiefstal en fraude zullen hierdoor bijvoorbeeld moeilijker worden.

BLOCKCHAIN

bitcoin voor dummies Bitcoin is de naam van een nieuw betaalsysteem gebaseerd op digitaal geld. Het wordt mogelijk

gemaakt door een digitaal netwerk. Het systeem maakt gebruik van een peer-to-peerbetalingsnetwerk dat volledig in handen is van de gebruikers. Er is dus geen rol weggelegd voor een centrale autoriteit of tussenpersonen.

Niemand is eigenaar van het Bitcoinnetwerk, net als dat niemand eigenaar is van de technologie achter e-mail bijvoorbeeld. Bitcoin wordt beheerd door alle Bitcoingebruikers ter wereld.

Hoewel de koers van de Bitcoin behoorlijk volatiel is, maken steeds meer consumenten en bedrijven gebruik van de digitale munt.

Zo kun je bijvoorbeeld pizza’s afrekenen met Bitcoins, maar ook een computer kopen of de diensten van een advocaat met Bitcoins betalen.

TRANSACTIE

Pas daarna wordt de block toegevoegd aan de adminstratie / blockchain.

GOEDKEURING

Daarvoor wordt de block eerst het netwerk ingestuurd en goedgekeurd.

TRANSACTIEBLOCK

WAT MAAKT BLOCKCHAIN VEILIG?

B

Is een block goedgekeurd en toegevoegd aan de

wordt of deze bitcoins al eerder zijn verkregen

gewijzigd worden. Iedere volgende transactie

administratie. Om fraude tegen te gaan, heeft de

blockchain? Dan kan deze transactie niet meer

wordt vergeleken met deze administratie zodat

zeker is dat degene die de transactie wil uitvoeren ook de gerechtigde eigenaar is van hetgeen hij wil overmaken. Concreet betekent dat bij het

overmaken van een bedrag in bitcoins er gekeken

uit een transactie die al opgenomen is in de

gehele gemeenschap toegang tot de gegevens in deze administratie. Niemand kan ongemerkt

10%

iets wijzigen omdat er ontelbare kopieĂŤn van de

... van het BBP zal voor 2025 onderdeel uitmaken van een

meer synchroon lopen.

bij een onderzoek tijdens het World Economic Forum.

administratie in omloop zijn die dan plotseling niet

Blockchain, denkt de meerderheid van de ondervraagden

FINANCIAL FOCUS

45

Op zoek naar rendement? Beleggen in aandelen ligt dan voor de hand maar kent de nodige risico’s en biedt geen garantie op succes, zeker niet op de korte termijn. Veel beleggers en spaarders kijken dan ook naar niet-beursgenoteerde alternatieven. Die stellen vaak wel een rendement in het vooruitzicht. Vaak meer dan vijf procent per jaar en vaak ook nog ‘gegarandeerd’. Sinds 2004 publiceer ik over dergelijke beleggingen in het blad FiscAlert. Honderden producten zijn de revue gepasseerd in de afgelopen twaalf jaar.

Over teakhout, Dubai en Bordeaux wijnen Sparen en beleggen is er niet gemakkelijker op geworden de laatste jaren. Dankzij het rentebeleid van de Europese Centrale Bank ben je min of meer verplicht om risico’s te nemen wil je nog een beetje rendement maken.

PERSOONLIJK

KAPÉ BREUKELAAR Financieel planner

GENERATION NEXT ACADEMY ABN AMRO MeesPierson heeft een jaarprogramma ontwikkeld dat gaat over het krijgen en hebben van vermogen. Of het nu gaat over beleggen, schenken, privacy, ondernemen of de invloed van geld op relaties. De Generation Next Academy is speciaal ontwikkeld voor de kinderen van relaties van ABN AMRO MeesPierson tussen de 18 en 30 jaar. Kapé Breukelaar is een van de sprekers tijdens het jaarprogramma.

Meer info: www.abnamro.nl/generationnext

46

FINANCIAL FOCUS

Denk bijvoorbeeld aan de teakhout plantages in Brazilië en Costa Rica. De kostprijs voor de aanbieder was vaak minder dan € 3.000 per hectare, maar beleggers kochten voor minimaal vijfmaal dat bedrag.

De beloofde rendementen zijn nooit gehaald en menig hectare ligt er inmiddels waardeloos bij. De aanbieder maakte zijn rendement al bij de start.

Nog bonter was het verhaal van Palm Invest dat obligaties plaatste met negen procent rendement. Het opgehaalde geld zou belegd worden in vastgoed in Dubai. Zou, want uiteindelijk verdween een groot deel van de inleg in de zakken van de oprichters. En zo waren er vele foute aanbieders die varieerden van Turkse vakantieparken tot beleggen in exclusieve Bordeaux wijnen. Allemaal exotische aanbiedingen met hoge prognoserendementen.

Maar ook als het wat minder exotisch is, kan het fout gaan. Vele duizenden beleggers stapten ruim tien jaar geleden in de obligaties van Homburg met een rendement van zeven procent of meer. Al in 2005 schreef ik weinig positief omdat Homburg Invest de balans heel snel aan het oppompen was met de obligaties van beleggers. De solvabiliteit kelderde, mede omdat Homburg niet alleen leende van beleggers maar ook van banken. Die banken hadden zekerheid in de vorm van een hypotheekrecht, de obligatiebeleggers niet. De crisis kwam en het inmiddels flinterdunne eigen vermogen was ontoereikend. De strijd om de afwikkeling van deze obligaties is nog steeds gaande. Beleggers zullen nog maar een fractie terug zien van hun inleg.

Hoewel de toezichthouder in de loop der jaren de regels heeft verscherpt, zijn er nog steeds aanbiedingen waar u extreem voorzichtig mee moet zijn. Sommige aanbieders van vastgoedprojecten of scheepvaartinvesteringen storten zelf een beperkt eigen vermogen, lenen tegen een op het oog fraaie rente van beleggers. Gaat het goed dan maakt de aanbieder een torenhoog rendement en pakt u een aantrekkelijke rente. Gaat het fout dan is hun eigen risico beperkt tot wat ze als eigen vermogen hebben ingelegd. Uw op het oog veilige obligatie zal zware averij oplopen. Dat soort beleggen laten zich typeren met ‘u de risico’s, wij het rendement’. Regelmatig krijg ik dan ook de vraag waar je op moet letten. Veel van deze investeringen hebben een lastig risicoprofiel. Gaat het goed dan maakt u een mooi rendement, gaat het fout dan bent u uw geld waarschijnlijk kwijt.

Ik noem dat de ‘foutkans’. Is er een reële foutkans, doe het dan niet.

Kunt u de foutkans niet inschatten? Doe het evenmin. Moet u al deze investeringen mijden? Nee, er zijn genoeg bonafide aanbieders maar blijf super kritisch.

COLUMN

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

47

Innovation Centre

SLIMME TECHNOLOGIE DENKT MET U MEE Slimme technologie maakt de dienstverlening van de bank veiliger en persoonlijker. Het Innovation Centre van ABN AMRO experimenteert continu met de nieuwste toepassingen.

mens. Wereldwijd wordt gewerkt aan technologische innovatie op dit gebied, ook binnen ABN AMRO. In het Innovation Centre wordt continu onderzocht hoe technologie de dienstverlening verder kan verbeteren.

Stel, uw creditcard wordt op dezelfde avond gebruikt om een etentje in Amsterdam én een iPhone in Hongkong af te rekenen. Dan gaat er in de banksystemen automatisch een alarmsignaal af. Slimme computertechnologie bepaalt razendsnel - op basis van uw gebruikelijke betaalgedrag en de locaties - dat er waarschijnlijk sprake is van fraude. Innovatieve technologie beperkt zo de financiële schade, maar de ontwikkelingen staan niet stil. Bij banken wordt volop geëxperimenteerd met innovatieve technieken om deze processen te verbeteren.

In de nabije toekomst kan het banksysteem bij fraude u direct een waarschuwingsbericht sturen én de creditcard blokkeren.

VIRTUELE ASSISTENT

Bij veel van de technologische ontwikkelingen speelt Artificial Intelligence (AI), ofwel kunstmatige intelligentie, een grote rol. Een verzamelnaam voor de verschillende technologieën die samen (delen van) de menselijke intelligentie nabootsen.

Software die bijvoorbeeld razendsnel grote hoeveelheden data kan analyseren, patronen kan herkennen en een vervolgactie kan uitvoeren.

Administratieve processen zoals de beoordeling van krediet- of hypotheekaanvragen kunnen daardoor sneller. Ook helpt AI relatiemanagers de opgebouwde klantenkennis beter te gebruiken. Om op elk moment het juiste advies te kunnen

Onze hersenen zijn echter niet goed in het onthouden van grote hoeveelheden informatie.

Ook dan kan AI helpen, bijvoorbeeld in de vorm van een virtuele assistent. Een computertoepassing die snel en foutloos grote hoeveelheden data omzet in bruikbare praktische informatie. De assistent wijst de relatiemanager op veranderingen in de financiële situatie van de klant.

hypotheek in de komende maanden of de aanstaande studie van een kind.

Alles binnen enkele minuten én zonder tussenkomst van een

geven moet een relatiemanager alles van zijn klanten weten.

Denk aan het aflopen van een rentevaste periode van een

en telecombedrijven. Ook wordt nauw samengewerkt met start-

48

FINANCIAL FOCUS

NIET MEER WEG TE DENKEN

Bij de term Artificial Intelligence (AI) of kunstmatige intelligentie denken veel mensen aan toekomstscenario’s met bewegende robots.

AI-toepassingen zijn echter al niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Wie weet waar te kijken, herkent ze overal. Denk aan de vraagbaak Siri die is opgenomen in de iPhone en de kijksuggesties van on-demand filmzenders als Netflix op basis van uw kijkgedrag. Ook de navigatie in de auto werkt op basis van AI. De technologie stelt de navigatie in staat om op basis van de verkeersinformatie over een file razendsnel een andere route te suggereren. Zo verbeteren AI-toepassingen de werking van bestaande producten en diensten.

OMARMEN TECHNOLOGIE

Binnen het Innovation Centre worden de toepassingen van deze nieuwe technologie uitgebreid getest. Daarbij wordt ook de kennis van buiten de banksector benut. Denk aan ervaringen van de klantenservice van luchtvaartmaatschappijen

EXPERTISE

EXPERTISE INNOVATIE

RISE OF THE ROBOTS naam webinar:

Rise of the robots datum:

3 november tijdstip:

20.30 uur sprekers:

Sander Duijvestein (expert op het gebied van Kunstmatige

Intelligentie) en Julia Krauwer

(ABN AMRO Innovation Centre) Het online seminar wordt

geleid door Ronnie Overgoor, onder andere bekend van 7 Ditches TV.

ups uit de technologiesector.

Zo is de Grip App – die klanten van ABN AMRO inzicht geeft in hun financiële situatie – ontwikkeld samen met het Zweedse Tink, een start-up in de techsector.

Veel tijd wordt besteed aan klantonderzoek. De ervaring leert dat mensen nieuwe technologie alleen omarmen als deze het leven makkelijker en comfortabeler maakt (zie ook het kader Niet meer

De praktijk leert dat deze per moment kunnen verschillen.

Klanten willen soms zo snel mogelijk antwoord op een vraag. Bijvoorbeeld over de openingstijd van een bankfiliaal of het verhogen van de bestedingsruimte van de creditcard. Een chatbot kan dan snel en op elk moment van de dag antwoord geven.

Op andere momenten is er juist behoefte aan persoonlijk contact. Door standaardvragen

weg te denken). Inzicht in de wensen is daarom cruciaal.

en administratieve handelingen door een chatbot

te laten opvangen hebben relatiemanagers meer tijd vrij om specifieke vragen te beantwoorden of om te sparren met de klant.

Aan het eind van het webinar weet de klant niet alleen wat kunstmatige intelligentie is en

in welke vorm zij het vandaag

de dag al kunnen tegenkomen, zij krijgen tevens een beeld

van wat men in de toekomst

kan verwachten van deze snel JULIA KRAUWER Innovation manager JULIA.KRAUWER@NL.ABNAMRO.COM

BRAM GERRIST

groeiende ontwikkeling.

Meer informatie over het webinar en de sprekers:

abnamromeespierson.nl/ webinar

Innovation manager BRAM.GERRIST @NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

49

EXPERTISE

Historisch lage rente

EXPERTISE

DE BESTE ALTERNATIEVEN VOOR SPAARDERS Sparen levert momenteel door de historisch lage rente weinig op.

Zo weinig, dat de alternatieven aantrekkelijk ogen. Zoals meer beleggen of juist aflossen van de hypotheek. De juiste keuze start met het in kaart brengen van de eigen financiële situatie.

Door de lage rente levert sparen weinig op. Een alternatief kan zijn om meer geld te gaan beleggen, of het vermogen gebruiken om de lening op de eigen woning af te lossen. Iedere keuze heeft voor- en nadelen.

Bij het bepalen van het juiste alternatief helpt inzicht in de eigen financiële situatie.

KRACHT VAN DE IJZEREN VOORRAAD

Allereerst is het goed te bedenken hoeveel spaargeld nodig is als buffer. Zo’n buffer zorgt voor flexibiliteit en financiële ruimte bij voorziene en onvoorziene uitgaven.

In het bedrijfsleven wordt dit wel de ijzeren voorraad genoemd.

De minimale voorraad aan middelen die altijd in het bedrijf aanwezig moet zijn om te kunnen produceren. De ijzeren voorraad aan spaargeld is gebaseerd op de eigen wensen. Schat daarvoor in welke grote uitgaven en wensen er zijn in de komende maanden. Zoals groot onderhoud aan de woning of de kosten voor een studerend kind.

Misschien wilt u een oldtimer of een tweede huis kopen.

BEPAAL UW FLEXIBILITEIT

Geld boven de ‘ijzeren voorraad’ kan worden gebruikte om

50

FINANCIAL FOCUS

7%

SPAREN

ONTWIKKELING RENTE SPAAR DEPOSITO ABN AMRO (10 JAAR)

6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% 2008

2009

2010

schulden af te lossen. Los eerst de consumptieve schulden – bijvoorbeeld een doorlopend krediet – af. Het rentepercentage op deze leningen is hoger dan de rente op een hypothecaire lening. Veel klanten overwegen om met spaargeld de lening op de eigen woning af te lossen.

Door het aflossen van een deel van de hypotheeklasten dalen de woonlasten, dit vergroot uw flexibiliteit. U kunt de woning in theorie elk moment verkopen zonder restschuld.

Bij de keuze voor aflossen speelt het rendement een rol.

De rente op spaarrekeningen is momenteel laag, maar mogelijk heeft u een deposito-rekening uit het verleden met een hoog rentepercentage. Aflossen is vooral interessant als het nettorendement op uw vermogen lager is dan de netto-lasten van de hypotheek.

2011

2012

2013

2014

IN DE STENEN

Een nadeel van aflossen is dat het geld daardoor niet meer beschikbaar is; het zit vast in de stenen. Bij de overweging om af te lossen biedt de verhouding tussen de woningwaarde en de hypotheekschuld inzicht. Neem hiervoor de opgave van de meest recente WOZ-waarde. Ligt deze lager dan de hoogte van de huidige hypotheek? Dan kan het aflossen van de hypotheek zorgen voor een lagere hypotheekrente en voor meer financiële bewegingsvrijheid.

OP TERMIJN MEER RENDEMENT

Wie zijn vermogen wil laten groeien, kan er ook voor kiezen om (meer) te gaan beleggen. Op lange termijn levert beleggen meer op dan sparen. Maar doe dit alleen met geld dat u de komende vijf jaar kunt missen.

Houd rekening met grote

2015

2016

2017

uitgaven in de toekomst. Is er bijvoorbeeld een kind dat lijkt te gaan studeren? Het geld dat niet direct nodig is, kan worden gebruikt om op termijn meer rendement te behalen dan op een spaarrekening. Wilt u niet zelf beleggen, dan kunt u kiezen voor vermogensbeheer.

MICHIEL MEIJER Hoofd Formule Marketing Particulieren MICHIEL.MEIJER@NL.ABNAMRO.COM

JACQUES HOGERWERF Specialist Vermogensstructurering JACQUES.HOGERWERF@NL.ABNAMRO.COM

UITGELICHT

VIRTUEEL HANDJE VASTHOUDEN DE FREBBLE

NAAM PRODUCT / FREBBLE

WAT IS HET /

EEN VORM DIE JE IN JE HAND KUNT NEMEN

WAARMEEJE VIRTUEEL IN DE HAND VAN IEMAND ANDERS MET EEN FREBBLE KUNT KNIJPEN. DE

FREBBLE WERD MET BEHULP VAN KICKSTARTER GEFINANCIERD.

VOOR WIE IS HET BEDOELD /

VOOR IEDEREEN DIE TIJDELIJK NIET BIJ ELKAAR IS WAT ZIJN DE VOORDELEN /

MET BEHULP VAN SENSOREN WORDT EEN

GERUSTSTELLEND KNEEPJE GEREGISTREERD

EN VIA HET INTERNET DOORGEGEVEN AAN EEN

ANDERE FREBBLE. ZO VERKLEINT DE FREBBLE DE AFSTAND TUSSEN TWEE PERSONEN DIE ELKAAR MISSEN.

MEER INFORMATIE OVER DE FREBBLE

IS TE VINDEN OP WWW.MYFREBBLE.COM

UITGELICHT FREBBLE

MEER

UITGELICHT www.financialfocus.nl FINANCIAL FOCUS

51

SERVICE

Waar vind ik meer informatie over beleggen?

Financial Focus is sinds begin 2015 van opzet veranderd. We proberen u met dit magazine en op financialfocus.nl te inspireren en te helpen met bijzondere verhalen en interessante artikelen.

Als u meer wilt weten over beleggen kunt u natuurlijk ook bij ons terecht.

U vindt onder meer onze actuele beleggingsvisie, koersen en informatie over onze producten op abnamromeespierson.nl/beleggen.

Rise of the robots

Op 3 november om 20:30 uur kunt u een webinar volgen over kunstmatige intelligentie. We gaan in op de toepassingen die nu al in gebruik zijn en wat men van de toekomst kan verwachten. Met Sander Duijvestein en Julia Krauwer. Meer info: abnamromeespierson.nl/ webinar

Nieuw:

dagelijkse inspiratie via Daily Focus Daily Focus is de nieuwe dagelijkse nieuwsbrief van Financial Focus. Daily Focus scant voor u wereldwijde zakelijke media en biedt u een compacte selectie met een samenvatting van deze artikelen. U ontvangt deze nieuwsbrief elke werkdag om 8:00 uur. U kunt zich aanmelden via financialfocus.nl/dailyfocus.

OVER ABN AMRO MEESPIERSON ABN AMRO MeesPierson is een handelsnaam van ABN AMRO Bank N.V. ABN AMRO Bank N.V. is gevestigd aan de Gustav Mahlerlaan 10 (1082 PP) te Amsterdam (Nederland). Het internetadres van ABN AMRO MeesPierson is abnamromeespierson.nl. ABN AMRO Bank N.V. heeft een bankvergunning van De Nederlandsche Bank N.V. en is opgenomen in het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) onder nummer 12000004. ABN AMRO Bank N.V. kan optreden als: ◆ aanbieder van betaal-, spaar- en kredietproducten; ◆ bemiddelaar en adviseur van betaal-, spaar-, krediet- en verzekeringsproducten; ◆ beleggingsonderneming voor alle beleggingsdiensten, beleggingsactiviteiten en nevendiensten.

Informatie over de klachtenregeling van ABN AMRO Bank N.V. en de geschilleninstantie waarbij ABN AMRO Bank N.V. is aangesloten kunt u vinden op abnamro. nl/klachtenregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024 (€ 0,10 per minuut). Op ABN AMRO Bank N.V. zijn het beleggers-compensatiestelsel en het depositogarantiestelsel van toepassing. Meer informatiedaarover kunt u vinden op: abnamro.nl/garantieregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024.

ABN AMRO Bank N.V. is ingeschreven in het Handelsregister K.v.K. Amsterdam onder nummer 34334259. Het BTW-identificatienummer van ABN AMRO Bank N.V. is NL820646660B01.

ALGEMENE DISCLAIMER De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd

52

FINANCIAL FOCUS

worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het aankopen of verhandelen van financiële instrumenten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO Bank N.V. aangeboden financiële instrumenten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO Bank N.V. kunt u vinden in de Voorwaarden Effectendienstverlening ABN AMRO N.V. en het Informatieblad Effectendienstverlening ABN AMRO Bank N.V. die verkrijgbaar zijn via abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO Bank N.V. tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO Bank N.V. expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO Bank N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten.

De in dit document opgenomen informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO Bank N.V. is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO Bank N.V. , of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo’s).

Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te ver-menigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO Bank N.V. of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik.

US PERSON DISCLAIMER ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke wet- en regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de beleggingsdienstverlening van ABN AMRO inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven beleggingsproducten en beleggingsdiensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in de zin van vorenbedoelde wet- en regelgeving]. Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen.

Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Een ieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van beleggingdiensten en/of beleggingsproducten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen.

COLOFON

05 // 2016 FINANCIAL FOCUS

is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u in de disclaimer op pagina 52.

AFMELDEN

U kunt het abonnement opzeggen via uw private banker.

In de volgende editie Strategisch nadenken over uw goede doelen DE VOLGENDE EDITIE VAN FINANCIAL FOCUS VERSCHIJNT IN DECEMBER

Uitgever

ABN AMRO MeesPierson

Concept & Realisatie LVB Networks

Drukwerkcoördinatie

Sumis Printmanagement

Hebt u vragen voor onze experts uit dit magazine? Zij helpen u graag!

U kunt altijd bellen met uw eigen private banker. Of met de private banking assistenten van ons Private Banking Advies & Service Team.

Bereikbaar op maandag t/m vrijdag van 7.00 – 23.00 uur en zaterdag van 8.00 – 20.00 uur

0800 024 07 34

(Vanuit het buitenland: 0031 20 5176356)

Redactieadres ABN AMRO

Redactie Financial Focus Postbus 283 (AA1040) 1000 EZ Amsterdam

Een vraag voor de redactie?

financial.focus@nl.abnamro.com

Omslagillustratie Ella Nitters

ERAN HABETS Directeur Productmanagement, Vermogensadvies en Beleggen Directeur Instituten & Charitas ERAN.HABETS@NL.ABNAMRO.COM HAN DE JONG Chief Economist HAN.DE.JONG@NL.ABNAMRO.COM ANNEMIEK DRESEN Specialist Sustainability Development ANNEMIEK.DRESEN@NL.ABNAMRO.COM

(Met nieuws na 10 september 2016 kon in deze uitgave geen rekening meer worden gehouden.)

Financial Focus online

Op www.financialfocus.nl leest u

meer artikelen over en uit de wereld van vermogenden.

ABN AMRO MeesPierson online Informatie over producten

en diensten van ABN AMRO MeesPierson vindt u op

www.abnamromeespierson.nl

FINANCIAL FOCUS

53

54

FINANCIAL FOCUS

54

FINANCIAL FOCUS

VIVIENNE EIJKELENBORG DIFRAX

VIVIENNE VAN EIJKELENBORG IS DIRECTEUR EN EIGENAAR VAN DIFRAX. HET BEDRIJF WERD DOOR HAAR OUDERS OPGERICHT EN VAN EIJKELENBORG NAM HET BEDRIJF IN 1999 OVER. ZE BOUWDE DE ONDERNEMING UIT DOOR IN TE ZETTEN OP EIGEN PRODUCTONTWIKKELING EN EEN INTERNATIONALE FOCUS. VAN EIJKELENBORG WERD UITGEROEPEN TOT ZAKENVROUW VAN HET JAAR 2016.

Bekijk het interview met Vivienne van Eijkelenborg over verantwoord ondernemen op financialfocus.nl/ ondernemers

‘Uiteindelijk kies ik de projecten die ik ondersteun puur op gevoel’

MEER

INTERVIEWS

financialfocus.nl/ondernemers