Financial Focus 06 2016 by ABN AMRO

INSPIRATIE, MENINGEN EN VERHALEN UIT DE WERELD VAN VERMOGENDEN

WAT HEEFT U NOG TE

WENSEN?

FEATURE CHOCOLADE + MEMORABEL AANDEEL COCA-COLA + LEGE WINKELS, VOLLE WEBSHOPS

06 / 2016

‘Wat zijn de onderwerpen die ú aangrijpen wanneer u het journaal ziet of de krant leest?’ Silvia Zonneveld Directeur Private Wealth Management

Portretten

Cadeaus voor u Ã©n een ander

Han de Jong

De boodschap van Obama

Column

Praten over vermogen met uw kinderen

DOSSIER Wat heeft u nog te wensen?

FINANCIAL FOCUS

Coca-Cola Wel bubbels, geen zeepbel

INHOUD

FINANCIAL FOCUS // 06 // 2016 Financial Focus is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u op pagina 52.

Sleutelmomenten Cathelijne Broers

MEER MEDIA DAILY FOCUS DAGELIJKSE NIEUWSBRIEF Selectie nieuws en achtergronden uit de internationale media FINANCIALFOCUS.NL CONTENTPLATFORM Blogs van specialisten, artikelen, video’s & het magazine

Infographic Lege winkels, volle webshops

Feature

Chocola: achter de wereld van Willy Wonka

YOUTUBE VIDEOKANAAL FINANCIAL FOCUS Met reportages, achtergronden & interviews

FINANCIAL FOCUS ONLINE Veel artikelen uit deze uitgave kunt u ook online terugvinden en makkelijk delen. Op de website van Financial Focus vindt u veel meer video’s, artikelen en verhalen uit de wereld van vermogenden, blogs en nieuwsberichten van de specialisten van ABN AMRO MeesPierson. WWW.FINANCIALFOCUS.NL CONTACT MET ONS? Hebt u vragen naar aanleiding van artikelen in deze uitgave? Bij veel artikelen staan contactgevens van de betrokken specialisten. Op pagina 53 vindt u algemene contactgegevens. En uiteraard ontvangt uw private banker graag uw vragen of verzoeken om meer informatie.

FINANCIAL FOCUS

FINANCIAL FOCUS Illustratie: Hanneke van der Meer

VOORWOORD

Het zijn bijzondere tijden waarin we leven. Van mondiale klimaatveranderingen tot aan de vluchtelingencrises in Europa; dagelijks worden we op zowel macro- als microniveau geconfronteerd met situaties die we, met behulp van onze steun, zouden kunnen verbeteren of zelfs oplossen. Zelf staan twee onderwerpen me na aan het hart. Het eerste is natuurbehoud. Ik vind het belangrijk dat we het natuurlijk evenwicht van de planeet niet verstoren. Bovendien wil ik de natuur om ons heen graag behouden voor volgende generaties, dus ook voor mijn kinderen. Daarom doneer ik graag aan goede doelen die zich in Nederland inzetten voor natuurbehoud. Daarnaast maak ik me zorgen om kinderhandel. Ondanks dat dit uiteraard een internationaal probleem is, blijkt steeds vaker dat ook in Nederland kinderhandelaren actief zijn. Dit moet een halt worden toegeroepen. Wat zijn de problemen die ú aangrijpen wanneer u het journaal kijkt of de krant openslaat? Zit er een rode draad in de situaties die u graag zou willen veranderen? Dit kan een goed uitgangspunt bieden om een of meerdere thema’s te vinden waar u zich als (beginnend) filantroop op kunt richten. Als marktleider op het gebied van filantropie zijn wij u graag behulpzaam bij het formuleren van uw ‘rode draad’ en het geven van invulling hieraan. Wij helpen u bij de selectie van goede doelen, ten einde met uw vermogen daadwerkelijk het verschil te kunnen maken. PERSOONLIJK

SILVIA ZONNEVELD Directeur Private Wealth Management SILVIA.ZONNEVELD@NL.ABNAMRO.COM

U kunt met uw vermogen, groot of klein, écht wat verbeteren op deze wereld. Dat is een mooie gedachte voor de decembermaand. Namens alle collega’s van ABN AMRO MeesPierson wens ik u en uw familie mooie feestdagen toe en een goed nieuwjaar.

FINANCIAL FOCUS

SLEUTEL

MOMENTEN

EIND JAREN

‘70

AMSTERDAM SLEUTELMOMENT

Cathelijne Broers kreeg zelfvertrouwen door de ongeremde creatieve sfeer en de complimenten op

De Werkschuit ‘Ik weet nog goed dat ik eind jaren ’70 met vriendinnen voor het eerst op De Werkschuit kwam, een boot, hier in de Amstel, waar kinderen ongeremd creatief mochten zijn. De open sfeer die daar heerste, de complimenten die ik er kreeg, hebben van mij een zelfverzekerd en gedreven persoon gemaakt.’ Eén van de motto’s van De Werkschuit luidde destijds als volgt: ‘In ieder mens wordt de ingeboren scheppingskracht belaagd door de angst afwijkend te zijn van de norm.’

NIEUWE SCHILDERIJEN

‘Kinderen zien vaak heel andere dingen zien in de schilderijen die in de Hermitage hangen, dan het getrainde oog van volwassenen. Op die manier toveren zij steeds ‘nieuwe schilderijen’ foto’s: Erik van der Horst

tevoorschijn.

FINANCIAL FOCUS

SLEUTELMOMENTEN

SLEUTELMOMENT

CATHELIJNE BROERS

‘Te horen krijgen wat je wél goed doet, is zo belangrijk’

CATHELIJNE BROERS (1968) IS DIRECTEUR VAN HET NIET-GESUBSIDIEERDE MUSEUM

‘HERMITAGE AMSTERDAM’. ZE HEEFT HAAR BREDE KENNIS VAN CULTUUR IN VERSCHILLENDE FUNCTIES STEEDS GEKOPPELD AAN HAAR CREATIEVE ONDERNEMERSGEEST. HET STAAT

HAAR HELDER VOOR OGEN OP WELK MOMENT ZE ALS MEISJE ‘ONTLOOK’, DAT WIL ZEGGEN: HET ZELFVERTROUWEN OPPIKTE DAT HAAR NU OP ÉÉN VAN MEEST OPWINDENDE PLEKKEN IN DE NEDERLANDSE CULTUURWERELD HEEFT GEBRACHT.

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

Waarom vind je dat het eerste bezoek aan De Werkschuit hét sleutelmoment van jouw leven is? ‘Omdat het – denk ik – de grootste verandering in mijn leven teweeg heeft gebracht. Niet uiterlijk, maar innerlijk.’

Wie was je vóór De Werkschuit? En wie daarna?

‘Ik weet niet of ik er bovengemiddeld last van had, maar voor dat eerste bezoek was ik toch wel een beetje onzeker. Ik deed mijn best, maar voortdurend vanuit het besef: Is het genoeg? Voldoet het wel? Ik was geen leerling die negens en tienen haalde.’

En hoe veranderde dat dan op De Werkschuit?

‘Daar kwam ik in een omgeving terecht waar veel, zo niet alles, er vanuit ging dat je mocht zijn wie je was. En dat alles wat er aan ideeën en gedachten in je naar boven kwam oké was, de moeite waard. Die benadering had ik nog nooit aan den lijve ondervonden! Als je een vis wilde maken, zeiden ze: ‘Ga je gang’. En eindigde je al knippend en plakkend met een giraffe, dan zei niemand: ‘Maar je zou toch een vis maken?’. Die houding is illustratief voor de vrijheid die je op De Werkschuit genoot. En voor de stimulansen, die je er meekreeg. Te horen krijgen wat je wél goed doet, is zo belangrijk.’

FINANCIAL FOCUS

SLEUTELMOMENTEN

Ik begrijp dat jouw ervaringen op De Werkschuit nog steeds een sterke invloed hebben op wat je nu doet.

‘Absoluut. Niet alleen mag ik sinds 2011 directeur zijn van ‘Hermitage Amsterdam’ en ruim 400.000 bezoekers op jaarbasis indirect inspireren. Maar we hebben sinds onze opening in 2009 ook het project ‘Hermitage voor Kinderen’ draaien. Daarbij komen schoolklassen uit alle stadsdelen van Amsterdam een ochtend naar ons museum en mogen, na een ontdekkingstocht door het museum, zélf in workshops aan de slag met wat ze gezien hebben. Weet je waarom ik dat project nog steeds zo geweldig inspirerend vind?’

Vertel…

‘Omdat kinderen vaak heel andere dingen zien in onze schilderijen, dan het getrainde oog van volwassenen. En op die manier steeds ‘nieuwe schilderijen’ tevoorschijn toveren. En dat niet alleen. Kinderen van groep 4, 5 en 6 worden in ‘Hermitage voor Kinderen’ ook gestimuleerd om met elkaar in gesprek te gaan over wat ze gezien hebben. Waardoor ze spelenderwijs ontdekken hoeveel schilderijen er eigenlijk achter één schilderij schuil kunnen gaan. Dat besef, dat leren kennen van de gelaagdheid van kunst, is zó essentieel. Niet alleen om de rest van hun leven plezier te beleven

aan musea, maar ook als basis om op een inspirerende manier naar de werkelijkheid te kijken. En andere culturen in hun waarde te laten.’

Jullie schijnen ook kinderen te ‘scouten’, zoals in het voetbal.

‘Inderdaad. Wij bieden ook een serieus, vierjarig talentprogramma aan voor jongeren uit de omgeving. Dat komt doordat we in ‘Hermitage Amsterdam’ een sterke band hebben met State Hermitage in St. Petersburg en ze daar een lange traditie kennen in het scouten en ontwikkelen van creatief talent. Wij nodigen daar kinderen voor uit, die ons tijdens de workshops zijn opgevallen.’

Bij Rusland denk je dan aan de militaire discipline waarmee dansers van het Bolsjoi-theater worden opgeleid.

‘Zó streng is het niet. Dit blijft Amsterdam. Maar ‘De Werkschuit meets Bolsjoi’ is wel een uitgangspunt van dit talentprogramma. Wij doen er alles aan om het creatieve talent van alle deelnemers tot volle bloei te laten komen.’

En lukt dat?

‘Uit onderzoek blijkt dat ‘Hermitage voor Kinderen’ een belangrijke rol speelt bij het creëren van zelfvertrouwen voor tienduizenden kinderen.

Waardoor ze slimmer, opener en nieuwsgieriger de 21-ste eeuw tegemoet gaan. En wat het talentprogramma betreft: ik herinner me een jongen uit de Bijlmer, die door zijn moeder steeds op straat werd geschopt om te gaan voetballen, terwijl hijzelf heel graag wilde tekenen. Toen hij van ons een uitnodigingsbrief kreeg om mee te doen met het talentprogramma, was die jongen, en uiteindelijk ook zijn moeder, zó blij. Nu voelt hij zich als een vis in het water en ontwikkelt zich geweldig.’

Zowel ‘Hermitage voor Kinderen’ als het talentprogramma wordt gratis aangeboden. Hoe kan dat?

‘Die keuze voor gratis is heel bewust. Ons programma wil volledig ‘social inclusive’ zijn. Geen groter onrecht dan niet mee te kunnen, omdat je ouders geen geld hebben. En dan jouw vraag: hoe kan het? Wij als Hermitage doen elke dag ons uiterste best om sponsors en donateurs te werven. Wat ik als jong meisje in De Werkschuit mocht beleven, gun ik elk kind.’

Meer weten over de Hermitage voor Kinderen of dit initiatief steunen? U vindt meer informatie op www.hermitage.nl/nl/hvk/.

FINANCIAL FOCUS

In focus VERDER VAN DE RANDSTAD = VAKER EEN FAMILIEBEDRIJF Nederland telt 271.790 familiebedrijven. Dat blijkt uit cijfers van het CBS. Van de bedrijven in de horeca is 81 procent een familiebedrijf en in de landbouw zelfs 92 procent. Ook in de industrie is 70 procent een familiebedrijf.

In Friesland, Drenthe, Zeeland en Limburg zitten relatief veel vestigingen van familiebedrijven, in Utrecht en Noord-Holland zijn het er met 51 en 56 procent relatief weinig. In alle provincies heeft de sector handel de meeste vestigingen van familiebedrijven. De landbouw, bosbouw en visserij heeft een aanzienlijk aandeel in de noordelijke provincies en Zeeland. De zakelijke dienstverlening heeft in de Randstad een groot aandeel.

Percentage vestigingen van familiebedrijven per provincie, 2015 50%

56%

FINANCIAL FOCUS

63%

69%

75%

Bron: CBS

INFOCUS

MARKTEN EN BELEGGEN

IS DIT HET GOUDEN EI VOOR DE STARTERS OP DE WONINGMARKT? Tegenwoordig hebben we een zwart-witte blik op bezit. Ofwel je huurt een woning, ofwel je bezit een woning. In het ene geval bezit je niets, in het andere alles. En dat terwijl het helemaal niet gek is om een tussenvorm te kiezen. Waarom zouden we ons huis niet voor 80 procent bezitten? Dat maakt woonruimte toegankelijker, want we dragen dan ook 20 procent minder lasten. Waarom zouden we niet slechts 90 of 85 of 80 procent van ons huis bezitten? Huizenbezit is laag onder Millennials (geboren tussen 1985 en 2000), omdat ze geen woning kunnen betalen. Misschien ligt de oplossing in een nieuwe kijk op bezit en vastgoed. Ziedaar: Point, een Amerikaanse onderneming die gespecialiseerd is in het ten dele kopen van (woon)huizen. Stel: een jong koppel begint op de woningmarkt en zou na enkele jaren huren graag iets voor zichzelf kopen. Misschien zijn zij in staat om 50.000 euro eigen geld mee te brengen en kost de woning van hun dromen drie ton. Dan is er nog 250.000 euro om te overbruggen. Dat gaat dikwijls met een hypotheek, maar de hoogte daarvan wordt vastgesteld op basis van inkomen. Wellicht is hun inkomen, of hun contractvorm, niet toereikend om die hypotheek te rechtvaardigen en komen zij slechts in aanmerking voor twee ton. Dat is 50.000 euro te weinig. Maar wat nu als een bedrijf als Point ertussen springt? Dat kan de resterende 50.000 euro dekken en in ruil daarvoor effectief een zesde (net geen 17 procent) van de woning in bezit nemen. Zo komt zo’n woning toch binnen handbereik van dit jonge stel. Het doel van Point is niet om geld te verdienen door een zesde van de tijd jouw woning te verhuren. Maar tegelijkertijd gaat voor niets de zon op: deze nieuwe ondernemingen beleggen in vastgoed omdat zij denken hun rendement te halen uit waardevermeerdering van woningen.

Bron: Andreessen Horowitz

Nostalgisch bier: Heineken scoort met Sovjet-dranken Nostalgie in Centraal- en Oost-Europa naar de tijden van de Sovjet-Unie is niets nieuws, maar door een bijzondere ironie zijn het nu westerse bedrijven die daar garen bij spinnen. De Nederlandse brouwerij Heineken doet goede zaken door dit melancholieke sentiment. In Centraal- en Oost-Europa is socialistisch bier weer helemaal hip. Toen de inwoners van de voormalige Sovjetrepublieken na de val van de Muur in de jaren negentig kennismaakten met nieuwe Westerse producten en de enorme keuzevrijheid, keken ze hun ogen uit. Maar er is iets veranderd. Oude producten uit de Sovjettijd maken een onweerstaanbare comeback. Heineken springt daar handig op in. De hervonden liefde voor het Sovjetregime manifesteert zich namelijk ironisch genoeg in consumentenproducten. Heineken is eigenaar van de Slowaakse brouwerij Zlaty Bazant, die onlangs een premiumbier uitbracht naar een recept uit 1973. Vintage, uit welk tijdperk dan ook, verkoopt nog altijd goed. Heineken heeft dit bier ook in Servië, Bulgarije en Kroatië uitgebracht. In elk van die landen was het product een succes. Het zou goed kunnen dat dit succes een afspiegeling is van de huidige politieke oriëntatie en sentimenten in deze regio’s. Globalisering en liberalisme zijn démodé, nationalisme en populisme zijn en vogue. Dat bevestigt de gedachte dat deze communistisch georiënteerde producten niet gezien moeten worden als een vurig willen wederkeren naar de Sovjettijd. Het zijn slechts iconen die passen bij onze nostalgische blik op die tijd.

Bron: The Economist

FINANCIAL FOCUS

In focus

MARKTEN EN BELEGGEN

Hoe gaat Nederland voldoen aan het klimaatakkoord? Klimaatverandering staat hoog op de agenda. Om de mondiale temperatuurstijging te beperken conform de afspraken uit het klimaatakkoord, moeten er grote veranderingen plaatsvinden in de productie en de consumptie van energie. Dit heeft uiteraard gevolgen voor de economie. Het einddoel is een betrouwbare en betaalbare energiemix met behoud van ons huidige niveau van comfort. En om daar te komen is niet één transitie nodig, maar zijn er drie nodig: van vraag, aanbod én de economie. Vermindering van energieverbruik is een voorwaarde om aan de klimaatdoelen – CO2-neutraal in 2050 – te voldoen. Er moet meer aandacht komen voor besparingsmogelijkheden. In het bedrijfsleven, maar ook bij de Nederlandse huishoudens. Energiebesparing bij zowel industrie als huishoudens is goed voor maar liefst 40% van de klimaatdoelen in 2020. Aan de aanbodzijde moet er minder afhankelijkheid van fossiele brandstof en meer focus op hernieuwbare energie komen. Op het gebied van de economische transitie kunnen we zeggen dat deze al enige jaren gaande

is. De aardgasbaten nemen snel af. De subsidies ter stimulering van hernieuwbare energie zijn aanzienlijk en zullen verder toenemen. Of de energietransities ook gevolgen zullen hebben voor de economische groei van Nederland is moeilijk te zeggen. Het lijkt erop dat een verandering van de energiemix leidt tot extra banen. Om zoden aan de dijk te zetten en onze mondiale positie kracht bij te zetten, is een Europese aanpak ten aanzien van energie cruciaal. Door Europese samenwerking staan we sterker ten aanzien van internationale energieleveranciers. Een maatregel in land A moet er niet toe leiden dat er bijvoorbeeld emissierechten vrijkomen ten behoeve van extra CO2-uitstoot in land B. Noordwest-Europa moest daarnaast kiezen voor gas naast hernieuwbare energie als back-upbrandstof na 2030. Door te snel alle investeringen in fossiele brandstoffen te stoppen, bestaat het risico dat de leveringszekerheid niet meer valt te garanderen, met alle gevolgen van dien voor het klimaat en de economie. Op deze manier kunnen de klimaatdoelstellingen behaald worden. Ook blijft er voldoende ruimte om optimaal te profiteren van technische ontwikkelingen om het uiteindelijke doel – CO2neutraal in 2050 – in zicht te blijven houden, zonder de leveringszekerheid van energie in Nederland in gevaar te brengen.

Bron: ABN AMRO Insights

FINANCIAL FOCUS

COLUMN: HAN DE JONG

Onlangs schreef Barack Obama een brief in The Economist. Zijn boodschap is mij uit het hart gegrepen. Obama constateert dat er veel mensen ontevreden zijn en dat dat het populisme voedt. Obama identificeert in dit verband een aantal belangrijke uitdagingen waar de wereld voor staat. Hij begint zijn opsomming met de teleurstellende productiviteitsgroei en de toegenomen ongelijkheid. Die staan ook op mijn lijstje bovenaan.

Brief in The Economist

De boodschap van Barack Obama Van rente en aandelenkoers tot opkomende markten. Chief Economist van ABN AMRO Han de Jong geeft

Productiviteitsgroei is op termijn de belangrijkste bron van een stijgende welvaart. De laatste decennia is de productiviteitsgroei gestaag gedaald, overal in de wereld. Momenteel is die zelfs nog maar fractioneel boven nul. Samen met de vergrijzing zorgt het voor zeer lage economische groei.

enthousiast commentaar op de ontwikkelingen op de financiële markten. Door zijn verrassende inzichten leert u de financiële wereld te doorgronden.

Vaak wordt mij gevraagd wat dat eigenlijk geeft. ‘We hebben het toch allemaal goed, wat zouden we nog meer willen?’ Maar die ontevredenheid van veel mensen hangt in mijn optiek juist samen met de lage groei. Economische groei houdt samenlevingen vitaal en biedt mensen mogelijkheden zich te ontwikkelen en te groeien zonder dat dit ten koste van een ander gaat. Waarom de productiviteitsgroei zo zwak is, is niet direct duidelijk. Als je om je heen kijkt, zie je een stevige technologische ontwikkeling en dan zou je juist een sterke groei verwachten. Sommige economen menen dat er verkeerd wordt gemeten, maar dat kan die lage groei niet helemaal weg verklaren. Waarschijnlijker lijkt me dat het gewoon even duurt voordat die mooie technologische ontwikkelingen zich vertalen in sterkere groei. Geduld.

PERSOONLIJK HAN DE JONG Chief Economist bij ABN AMRO HAN.DE.JONG@NL.ABNAMRO.COM ONLINE TWITTER > @HANDEJONG14

Het geldt misschien niet voor ons eigen land of in ieder geval minder sterk dan voor andere landen, maar de inkomensongelijkheid tussen mensen is de laatste decennia in de meeste landen toegenomen. In een markteconomie is het principe belangrijk dat de verdiensten van mensen gekoppeld zijn aan wat ze economisch bijdragen. Anderzijds is het volstrekt duidelijk dat de sociale cohesie verzwakt als verschillen te groot worden. Het gaat om het evenwicht tussen verschillen die groot genoeg zijn om mensen te motiveren, maar niet zo groot dat de maatschappelijke cohesie wordt ondermijnd. Zeker in de VS is die balans zoekgeraakt. Wat je daar precies aan moet of kunt doen, weet ik niet exact, maar in de VS zouden ze kunnen beginnen met mensen gelijke kansen geven door onderwijs goedkoper te maken.

FINANCIAL FOCUS

DOSSIER HET PERSOONLIJKE GEEFPLAN

te wensen? Wat heeft u nog

WAT ZEGGEN UW DONATIES OVER U EN UW DOELEN?

FINANCIAL FOCUS

GEEFPLAN

De grootste goede doelen in Nederland

Wie is de meest actieve gever?

Zorg dat uw wensen vervuld kunnen worden

Hoe schenkt men?

Geven aan een ander geeft een goed gevoel. Maar waar begint u of hoe brengt u focus aan? Het Geefplan kan uitkomst bieden.

Voor velen is het geven aan goede doelen een vanzelfsprekendheid. U doneert maandelijks iets aan doel X, geeft een paar euro als doel Y voor de deur staat en heeft doel Z al in uw testament opgenomen. Dat is natuurlijk een prachtig gebaar en de goede doelen die u steunt zullen ongetwijfeld veel mooie dingen willen doen met uw donaties. Maar hoe zit dat met uzelf? Heeft u het idee dat u écht iets verandert met uw vermogen? Hoe zit het met de voldoening die u zélf uit uw filantropie haalt? Bij veel mensen is in de loop van de tijd een wirwar ontstaan aan goede doelen waaraan ze geven. Daar is natuurlijk niets mis mee maar door focus aan te brengen in uw giften en door doelen te stellen, kunt u zelf ook waarnemen of uw inzet effect sorteert. En dat geeft voldoening.

GEEFPLAN

ABN AMRO MeesPierson heeft om deze reden het Geefplan opgesteld. Wanneer u wilt beginnen met geven, of meer orde wilt aanbrengen in uw donaties, is het handig

om een aantal stappen te doorlopen. Het Geefplan bestaat uit 7 stappen waarmee u een beter idee krijgt wat u wilt bereiken en welke doelen u wilt steunen. ‘Het Geefplan is ontstaan omdat we met klanten in gesprek kwamen die graag iets goeds met hun geld wilden doen maar door de bomen het bos niet meer zagen’, legt Kayleigh Boerjan uit. Jasmijn Melse vult aan: ‘Als jij een onderneming start en je wilt bijvoorbeeld biologische producten gaan importeren en verkopen, dan is het heel normaal dat je daarvoor een ondernemingsplan opstelt. Waarom zou u dan ook niet zo’n plan maken als u geld gaat schenken? Het Geefplan helpt u om proactief met filantropie aan de slag te gaan in plaats van reactief.’ Boerjan en Melse zijn specialisten op het gebied van filantropie bij ABN AMRO MeesPierson. In dit dossier doorlopen we met u alle stappen van het Geefplan. Op financialfocus.nl/geefplan vindt u een document met dezelfde stappen die u zelf in kunt vullen.

1. Wat Als u graag focus wilt aanbrengen in de doelen die u wilt ondersteunen, is het eerst zaak om op zoek te gaan naar de thema’s die u nauw aan het hart liggen. En dat is voor sommigen best een lastige opgave. ‘Er zijn klanten die eigenlijk ieder goed doel dat zich aandient wel willen ondersteunen. Maar er zijn ook klanten die graag iets goeds willen doen met hun vermogen maar niet zo goed weten op welk thema zij zich zouden willen richten’, vertelt Boerjan. ‘Vaak begint het met de vraag welke problemen in de buurt of elders in de wereld u nu écht raken. Wat zou u graag anders willen zien?’

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

Soms is het zelfs dan nog lastig om een specifiek thema te kiezen. Het kan dan helpen om terug te gaan naar uw jeugd of te kijken naar uw familieomstandigheden. Is er iets wat u graag zou willen veranderen? De achteruitgang in uw buurt of een ziekte waaraan een familielid is overleden en nog geen remedie voor is? ‘Ik heb een klant gehad die vertelde dat ze opgegroeid was in armoede. Ze hadden geen geld voor nieuwe kleding en soms ook niet voldoende te eten. Toen ze besefte dat armoede onder kinderen in Nederland nog altijd voorkomt, wist ze direct dat ze daar graag haar focus op wilde leggen.’ Ook kan het goed zijn uzelf de vraag te stellen wat u graag over 5 jaar opgelost zou willen zien. Dat dwingt uzelf ook meteen om een heel concreet doel te formuleren en te kiezen voor een beperkt aantal thema’s.

FINANCIAL FOCUS

Die focus levert u twee belangrijke voordelen op. Allereerst kunt u veel beter zien wat het effect is van uw schenkingen. U ziet de impact en daardoor vergroot u ook uw betrokkenheid. Hierdoor zal u ook meer voldoening uit uw filantropische activiteiten halen. Want u weet namelijk precies naar welk doel u toewerkt. En als een belangrijke mijlpaal behaald is, heeft u ook daadwerkelijk iets om trots op te zijn. Daarnaast kunt u ook eenvoudiger een keuze maken wanneer u een verzoek krijgt om een bepaald goed doel te gaan steunen. U kunt namelijk beter overzien of het steunen van een bepaald goed doel ook uw einddoel dichterbij gaat brengen. ‘Het kan helpen om naar de rode draad in uw eigen leven te kijken en daarbij een goed doel te zoeken. Hierdoor blijft u met uw

filantropie bij datgene wat u raakt of waar u al verstand van heeft. Een goed voorbeeld is bijvoorbeeld Jimmy Nelson. Hij fotografeert culturen die steeds zeldzamer worden. Hij heeft daarom ook een stichting opgericht om culturele diversiteit te promoten. Dat doel past heel goed bij datgene waar hij zijn hele leven al mee bezig is’, zegt Melse. ‘Dromen mag, maar voor uzelf en de mensen waarvoor u het doet, geeft het meer voldoening als u een concreet doel voor ogen heeft. U kunt dan namelijk ook goed zien of uw schenkingen hebben geholpen om dit doel te verwezenlijken.’ Hoe loopt zo’n zoektocht in de praktijk nu eigenlijk? Boerjan geeft een voorbeeld van een ouder echtpaar dat de bank om advies vroeg. Het stel had geen kinderen en de man was altijd ondernemer geweest. Er waren wel

DE GROOTSTE GOEDE DOELEN

IN NEDERLAND (TOTAAL BATEN UIT EIGEN FONDSWERVING 2015)

broers en zussen maar die hadden het goed genoeg, dus het echtpaar wilde graag het vermogen schenken en nalaten aan goede doelen. â&#x20AC;&#x2DC;De uitdaging was alleen dat deze mensen voor iedereen een groot hart hadden. Ze wilden wel ieder mooi initiatief ondersteunen. Het waren echt gevoelsmensen die een groot deel van hun vermogen wilden wegschenken. Ze vonden het belangrijk om zelf nog mee te kunnen maken wat het effect zou zijn van hun schenkingen. Ook wilden ze graag betrokken worden door de organisaties waar ze aan zouden schenken.â&#x20AC;&#x2122; Uit de gesprekken kwam uiteindelijk naar voren dat de rode draad in hun leven is dat ze veel om kinderen geven die opgroeien onder moeilijke omstandigheden. Uiteindelijk heeft Boerjan daarom een rapport opgesteld met acht organisaties die zich hierop richten.

KWF Kankerbestrijding 116,9 mln euro

Artsen zonder Grenzen

Rode Kruis

51,8 mln euro

51,2 mln euro 4

Unicef

48,5 mln euro 5

Hartstichting 42,3 mln euro

Bron: cbf.nl

FINANCIAL FOCUS

Wie was de meest actieve gever in 2015?

€ 12.992 € 10.349 Werknemer

Ondernemer

€ 2.802 Erfgenaam

bron: Filantropieonderzoek 2016 ABN AMRO MeesPierson

Het echtpaar heeft gekozen om KiKa en SOS Kinderdorpen te gaan steunen. 2. Wie Als u een of meerdere thema’s heeft gekozen, is het belangrijk om te bepalen voor wie u iets wilt gaan betekenen. Daarbij kan het van belang zijn om te bedenken of u ook op enig moment zelf kennis wilt maken met degenen die profiteren van uw giften. In het eerdere voorbeeld vroeg het echtpaar bijvoorbeeld aan SOS Kinderdorpen of het mogelijk was om specifiek een dorp te sponsoren in Suriname. De moeder van de vrouw was namelijk in Suriname geboren. En ze zou het leuk vinden om daar een keer langs te gaan. Dat bleek mogelijk en zo wordt nu door dit echtpaar voor zo’n 250.000 euro per jaar een volledig kinderdorp in Suriname gesponsord. Volgens Melse is dit voorbeeld helaas een uitzondering. In veel gevallen vraagt een donor niet om een keer een kijkje te mogen nemen bij een project. Terwijl de wens en de mogelijkheden er veelal wél zijn. ‘Schroom niet om dit te vragen aan zo’n organisatie. Veel goede doelen willen u graag in de gelegenheid stellen om met eigen ogen te zien waar uw geld aan wordt besteed.’

FINANCIAL FOCUS

3. Waar In het eerder genoemde voorbeeld had het echtpaar een duidelijke wens voor een specifieke regio. Ook hier kunt u keuzes maken. Melse en Boerjan schatten in dat de giften voor ongeveer de helft naar Nederlandse en voor de helft naar buitenlandse doelen gaan. ‘Mensen geven aan dat ze aan Nederlandse doelen geven, zodat ze meer grip op hun giften hebben en makkelijker daarvan het resultaat zien. Het voordeel van het geven aan een buitenlands doel is daarentegen dat de mogelijkheden om goed te doen veel groter zijn. Ook is de urgentie in veel gevallen hoger. U kunt daardoor meer bereiken met uw euro’, aldus Melse.

Formuleer uw droom. Uw missie of droom mag kort en kernachtig zijn. De antwoorden op de wat-, wie- en waar-vragen geven u waarschijnlijk al veel richting. Educatie bij kinderen in sloppenwijken van Kenia binnen vijf jaar verbeteren bijvoorbeeld of het vergroten van muziekonderwijs in Nederland.

Veel problemen zijn echter niet zo gemakkelijk op te delen in binnen- of buitenland. ‘Veel situaties vragen juist om een grensoverschrijdende aanpak. Neem bijvoorbeeld de vluchtelingencrisis. Maar ook klimaatverandering. Dat kun je niet meer alleen lokaal of nationaal oplossen’, legt Melse uit.

5. Aanpak Het is ook van belang om na te denken over het soort aanpak dat u het meeste aanspreekt. Een onderwerp dat hierbij vaak ter sprake komt, is de hoogte van de overheadkosten die een organisatie maakt. ‘Het is natuurlijk begrijpelijk dat u wilt dat uw geld vooral besteed wordt aan het doel dat u voor ogen heeft. Toch moet u zich niet blind staren op het percentage van de kosten dat hieraan op gaat’, zegt Boerjan. ‘Bij een goede output hoort ook een goede input. Het belangrijkste is wát er uiteindelijk bereikt wordt. Het gaat om de kwaliteit en de resultaten die zo’n organisatie weet te leveren.’

4. Droom Nu u een focus heeft aangebracht in de goede doelen waar u zich op wilt richten, is het ook van belang om te formuleren welk verschil u op lange termijn wilt maken met uw giften.

Selectie van goede doelen Bij de Belastingdienst zijn meer dan 40.000 instellingen geregistreerd met een ANBI-status (ANBI: algemeen nut beogende instelling). Best lastig om de juiste organisatie tussen

OVERDRACHT

TESTAMENT? ZORG DAT UW WENSEN VERVULD KUNNEN WORDEN … In veel gevallen neemt u al een tijdje voor uw

overlijden bepalingen op in uw testament. Het is

daarom van belang om uw wensen op een heldere wijze op te stellen zodat u er van op aan kunt

dat uw wensen na uw overlijden ook ingewilligd kunnen worden zoals u ze bedoeld had.

Wat gebeurt er bijvoorbeeld als het goede doel

dat u had opgenomen in uw testament niet meer

bestaat wanneer u het tijdelijke voor het eeuwige heeft verwisseld? Het is daarom verstandig om meerdere doelen te noemen in uw testament

en er ook bij op te nemen wat er moet gebeuren als één van die doelen niet meer bestaat. Wordt het vermogen dan verdeeld onder de andere

doelen of gaat dat bedrag dan naar de overige

erfgenamen? Het is slim om daar nú alvast over na te denken.

foto’s: JD Weiher en Roberta Sorge

FINANCIAL FOCUS

DE NEDERLANDSE FILANTROOP

Filantropie gaat dwars door de

samenleving heen. Zowel ouderen met vermogen komen bij de bank

langs met vragen over filantropie,

maar ook gezinnen, ondernemers en vermogenden in loondienst. Uit het Filantropieonderzoek 2016 van

ABN AMRO MeesPierson komt naar

voren dat mensen die in loondienst zijn of zijn geweest gemiddeld genomen

het meeste geld bij leven schenken aan goede doelen. Op de tweede plaats

staan ondernemers en op de derde plek komen mensen die vermogen hebben geërfd. Het blijkt dus dat niet zozeer

de grootte van het vermogen, maar de hoogte van het inkomen bepalend is voor hoeveel er gegeven wordt.

FINANCIAL FOCUS

al die instellingen te vinden. De bank kan u daarbij helpen door op basis van uw wensen een selectie van goede doelen te maken in de vorm van een goededoelenrapport. Boerjan: ‘In zo’n rapport nemen we algemene informatie op over het goede doel, inhoudelijke informatie over bijvoorbeeld de aanpak van de organisatie en de financiële gegevens, waaronder de bestedingen en kosten. Zo kunt u makkelijker een keuze maken.’ Kies een combinatie van goede doelen Besef wel dat er verschillende wegen zijn die naar Rome leiden. En vaak zijn al die wegen interessant wanneer u uw einddoel voor ogen houdt. Stel bijvoorbeeld dat u neushoorns en olifanten in Afrika wilt beschermen tegen stropers. Dat kunt u een organisatie steunen die met behulp van drones en bewakers wildparken in de gaten houdt en direct kan

optreden als stropers worden gesignaleerd. Maar u kunt ook een organisatie steunen die in de dorpen die dicht bij de wildparken liggen, educatieve programma’s opzet om uitleg te geven over het belang van het voortbestaan van de neushoorn en de olifant. Maar wellicht is het nog zinvoller om in Azië een programma te steunen dat op privéscholen educatie biedt over ditzelfde onderwerp. Zodat deze kinderen hun ouders kunnen bewegen geen zalfjes te kopen met ingrediënten van de neushoorns en olifanten en de totale vraag naar ivoor afneemt. Een ander voorbeeld is armoedebestrijding in Nederland. U kunt dan kiezen om de Voedselbank te steunen. Maar u kunt ook budgetcoaches financieren die ervoor kunnen zorgen dat mensen die naar de Voedselbank gaan financieel minder kwetsbaar worden.

GEEFPLAN

‘Vaak zien we dat mensen verschillende aanpakken combineren’, legt Melse uit. ‘Dan kiezen ze voor een heel tastbaar project en een project dat de achterliggende oorzaken van het probleem aanpakt. Bij het ene project ziet u dan heel snel resultaat, terwijl u met het andere project fundamenteler aan uw doelstelling op de langere termijn werkt.’ 6. Budget Bij filantropie hoeft u niet direct te denken aan enorme bedragen. Met zowel een tientje als duizend euro kunt u een verschil maken. Bij een fonds op naam wordt er meestal afgesproken dat de minimale inleg vijf jaar lang 10.000 euro is. Om te bezien wat u jaarlijks wilt gaan besteden aan goede doelen is het verstandig om eerst op een rijtje te zetten wat u nu al aan

verschillende organisaties uitgeeft. Daarna kunt u bedenken of u dit bedrag wilt verhogen of verlagen. Met uw selectie aan goede doelen die u inmiddels heeft, kunt u gaan kijken hoe u dat bedrag onderling wilt verdelen. 7. Geefstructuur Ten slotte is het van belang om te beslissen hóe u gaat geven. Daarbij kunt u ook onder meer kijken naar de mogelijkheid om gebruik te maken van fiscale voordelen. Een gift is in veel gevallen aftrekbaar van de inkomstenbelasting. Het moet dan wel gaan om een gift aan een ANBI. Voor het schenken aan een vereniging of een sociaal belang behartigende instelling (SBBI), zoals een sport- of muziekvereniging, gelden aparte voorwaarden. Op de website van de Belastingdienst (www.belastingdienst.nl) vindt u meer informatie.

In Financial Focus van december 2015 gingen we eerder dieper in op de verschillende manieren waarop u kunt geven. U kunt dit dossier nog eens nalezen op financialfocus.nl/dossier_filantropie. Kort gezegd komt het er op neer dat u naast gewone en periodieke giften ook een eigen stichting in het leven kunt roepen of een “fonds op naam” kunt oprichten. Uw eigen stichting zal in het algemeen wel betekenen dat u meer tijd kwijt bent aan uw filantropische activiteiten maar tegelijkertijd uw doelen nog nauwkeuriger kunt bepalen. Dat laatste geldt ook voor een “fonds op naam” maar in dat geval neemt het goede doel dat daarboven hangt veel van de administratie uit handen. Om geld na te laten na uw dood kunt u een goed doel als erfgenaam in uw testament laten opnemen. Of via een legaat bepalen dat een deel van

FINANCIAL FOCUS

foto: Sandis Helvigs

uw erfenis naar het goede doel van uw keuze moet gaan. Anoniem schenken Volgens Melse en Boerjan is er een groeiende behoefte om ook anoniem te kunnen schenken. ‘Maar bij een eigen stichting bestaat er een publicatieplicht’, legt Boerjan uit. ‘Dat betekent dat de namen van de bestuurders openbaar gemaakt moeten worden. Vaak heeft de stichting ook een eigen website die voor iedereen toegankelijk is. Gaat u zelf in het stichtingsbestuur, dan komt uw naam in de openbaarheid. Een losse of periodieke schenking

kan grotendeels anoniem, behalve de overboeking. Een alternatief is echter het eerder genoemde “fonds op naam”. ‘Anders dan veel mensen denken, kunt u voor zo’n fonds een volstrekt willekeurige naam kiezen waardoor u voor de buitenwereld anoniem kunt blijven terwijl u door het moederfonds wel intensief bij het goede doel betrokken kunt worden. U kunt daarnaast ook nog bepalen of het fonds op naam wel of niet in het jaarverslag van het moederfonds genoemd wordt. Al is dat bij een fictieve naam voor het fonds minder van belang om uw anonimiteit te waarborgen’, zegt Boerjan.

Hoe schenkt men gemiddeld?

85%

losse donaties

48% periodiek

via ABNIstichting

bron: Filantropieonderzoek 2016 ABN AMRO MeesPierson

FINANCIAL FOCUS

CONCLUSIE

Alle stappen doorlopen? Mooi, dan kunt u een stevige start maken als filantroop. Maar besef wel dat u ook hier een leven lang kunt blijven leren. ‘Ook de ideeën over hoe u uw gift op de meest effectieve wijze in kunt zetten, veranderen. Het is daarom goed om zo nu en dan weer eens te kijken of u iets kunt aanpassen aan uw geefstrategie’, zegt Boerjan. Persoonlijke gebeurtenissen kunnen ook tot gevolg hebben dat u uw focus misschien wilt verleggen. Maak daarom zo nu en dan weer even tijd om te kijken of uw wensen nog stroken met uw strategie. Zo kunt u uw wensen en dromen voor een betere wereld zo goed mogelijk realiseren.

EXPERTISE AANDEEL

Aandeel: Ahold Delhaize

SAMEN STERKER ISIN-code:

Ahold Delhaize AD NA

NL0011794037

25,00

Alles draait om de marges binnen de sterk concurrerende supermarktsector. De prijsbewuste consument kiest gericht voor de winkel met de beste verhouding tussen prijs en kwaliteit. Om de laagste prijzen aan te bieden én de winstmarges op peil te houden, zoeken supermarktketens naar manieren om kosten te besparen en de bedrijfsvoering efficiënter te maken. Dat laatste was ook een belangrijke reden voor de fusie tussen Ahold en het Belgische Delhaize eerder dit jaar. De ketens kunnen distributienetwerken delen en profiteren van inkoopvoordelen. Wij zien in de nieuwe supermarktcombinatie een aantrekkelijke belegging.

is binnen Europa dan ook een aantrekkelijke markt. Ahold heeft daarin een stevige positie met een marktaandeel van ruim 35 procent.

BIJZONDERE POSITIE

AMERIKAANSE GROEI

De supermarktsector laat sinds jaren een lage groei zien, zeker in Europa. Dat komt mede door de sterke groei van prijsvechters als Lidl en Aldi in Europa. Maar dat betekent niet dat de sector onaantrekkelijk is voor beleggers. Nederland heeft een bijzondere positie binnen Europa. Het prijspeil is in ons land laag ten opzichte van dat in andere landen. Dat heeft als voordeel dat prijsvechters als Aldi en Lidl hier niet gemakkelijk voet aan de grond krijgen. Nederland

20,00 15,00 10,00 5,00

16 0-

-1

15 0-

0-1 10

-1

13 0-1

-1

11 0-1

0-1

09 0-1

-1

07 0-1

-1

0,00

De nieuwe supermarktcombinatie Ahold Delhaize biedt beleggers een aantrekkelijke belegging in een sector met een geheel eigen dynamiek.

Koers aandeel Ahold Delhaize in euro's. Tot 25 juli 2016 koers aandeel Ahold.

Ahold Delhaize, dat sinds de fusie meer dan 6.500 winkels telt, heeft een aantrekkelijk groeiperspectief. De combinatie is op basis van marktaandeel de nummer 4 van Europa. In de Verenigde Staten (VS) nummer 5. Laatstgenoemde markt is een belangrijke aanjager van de groei de komende jaren. 60 procent van de omzet komt uit de VS. De economische groei is in de VS sterker dan in Europa. Daarnaast kent de VS een hogere bevolkingsgroei die kan zorgen voor een stijging van de groei van

de omzet en winstgevendheid. Met grote winkelketens als Food Lion en Hannaford en vele winkellocaties aan de Oostkust van de Verenigde Staten heeft Ahold Delhaize een sterke positie. De Oostkust is een van de meest welvarende regio’s van het land, met steden als New York en Boston.

AANTREKKELIJK DIVIDEND

We zien in zowel Europa als de VS veel voordelen van de fusie. Onder andere door het gezamenlijk gebruik van distributiecentra en -netwerken. Daarnaast zal de groep de inkoopkosten weten te verlagen door betere prijzen en voorwaarden te bedingen bij toeleveranciers. Naast de verwachte koerswinst is

ook het dividendrendement van Ahold Delhaize aantrekkelijk. Ahold biedt een goed dividend aan aandeelhouders en zal dat naar verwachting blijven doen gezien de gezonde balans van de onderneming. We verwachten dat de supermarktketen zal aankondigen naast het gebruikelijke dividend opnieuw een deel van de winst uit te keren aan aandeelhouders. In welke vorm dit zal gebeuren – een extra dividenduitkering of de inkoop van eigen aandelen – wordt bij de presentatie van de nieuwe strategie begin december bekend.

JAAP RIJNDERS Aandelen Analist JAAP.RIJNDERS@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

EXPERTISE

Fonds F&C

DUURZAME DRUK UITOEFENEN

STRENGE VOORWAARDEN

F&C Responsible Global Equity behoort tot de fondsen met een strikt duurzaam beleggingsbeleid. Zo zijn beleggingen in de tabaksen wapensector uitgesloten en

FINANCIAL FOCUS

ISIN-code:

Fondsmanagers:

F&C Responsible Global LU0969484335 Alice Evans, Jamie Equity (voorheen F&C Jenkins, Andy Penman, Stewardship International) Nick Henderson

Benchmark:

MSCI World NR (referentie-index)

200 180 160 140 120 80 60 40

MSCI World NR

DRUK UITOEFENEN

Het fondsteam heeft het vermogen om snel op actuele ontwikkelingen in te spelen. Bijvoorbeeld door als aandeelhouder invloed uit te oefenen op de strategie van bedrijven rond duurzame dilemma’s. Zo oefende het fonds als aandeelhouder druk uit op het Zwitserse farmaciebedrijf Novartis om medicijnen tegen lage kosten beschikbaar te

KARAKTERISTIEKEN

Beleggers moeten rekening houden met de karakteristieken van het fonds. Zo heeft het fonds weliswaar de MSCI World als benchmark, maar dit is slechts een referentie-index. Door het uitsluiten van sectoren kunnen de prestaties van het fonds afwijken van deze index. Zowel omhoog als omlaag. Zo laten historische data zien dat de tabaksen wapenindustrie het relatief goed doet in economisch moeilijke tijden. De relatief hoge weging van kleine en

16 0-

-1

14 0-1

0-1

stellen in arme landen. Bij de Japanse autofabrikant Toyota zette het fonds zich in om onafhankelijke leden in de Raad van Commissarissen op te nemen. Een doorbraak binnen de gesloten Japanse bedrijfscultuur.

-1

026

-1

11 0-1

-1

0 01

-1

09 0-

-1

08 0-

-1

07 -1

belegt het fonds ook niet in producenten van alcoholhoudende dranken (ter vergelijking: er zijn ook beleggingsfondsen die uitgaan van de best-in-class-methode waarbij in elke sector in de bedrijven wordt belegd die het best op duurzaam gebied presteren). Het fonds vormt uit dit universum een portefeuille van 60 tot 80 aandelen.

F&C Responsible Global Equity

index 26-10-2006 = 100

100

-1

Steeds meer beleggers voegen duurzame beleggingsfondsen toe aan hun beleggingsportefeuille. Ze willen beleggen zonder inbreuk te maken op de potentiële welvaart of leefomstandigheden van volgende generaties. Toch is het aandeel van duurzame beleggingsfondsen binnen het wereldwijde aanbod van beleggingsfondsen nog relatief klein. Niet vreemd, want het samenstellen van een goede duurzame portefeuille vraagt om extra investeringen. Bijvoorbeeld in gespecialiseerde fondsteams en het verzamelen van duurzame data over de ondernemingen waarin wordt belegd. De duurzame vermogensbeheerder F&C belegt sinds 1984 wereldwijd in aandelen van ondernemingen die bij de bedrijfsvoering rekening houden met duurzame criteria. Het fondsteam bestaat uit 14 specialisten en is daarmee een van de grootste in Europa. Het F&C Responsible Global Equity fonds is een duurzaam fonds met een lange staat van dienst. Het trackrecord en de expertise van het fonds zijn reden om het fonds toe te voegen aan onze lijst van goedgekeurde beleggingsfondsen.

Fonds:

Het F&C Responsible Global Equity fonds heeft een lange staat van dienst en een omvangrijk fondsteam. Ook het vermogen om snel in te spelen op actuele duurzame thema’s maakt het fonds koopwaardig.

FONDSEN

middelgrote ondernemingen in portefeuille is ook van invloed op prestaties en koersverloop. Deze ondernemingen zijn in staat een duurzame bedrijfsvoering met een interessante groei zien op lange termijn te combineren, maar kunnen wel tussentijdse koersfluctuaties laten zien.

MANUEL HERNANDEZ FERNANDEZ AA Advisors MANUEL.HERNANDEZ@NL.ABNAMRO.COM

EXPERTISE SECTOR

Vrije tijd

MEE MET DE REISLUSTIGEN De bestedingen in de reis- en vrijetijdssector nemen snel toe. Zeker de nieuwkomers in de snel veranderende sector bieden kansen voor beleggers. De reislust van consumenten neemt wereldwijd toe. Zeker inwoners van opkomende landen en jonggepensioneerden reizen vaak én ver. De toenemende welvaart in opkomende markten draagt bij aan de stijgende bestedingen aan tickets en hotelovernachtingen. Door de dalende prijzen van vliegreizen en accommodaties komt reizen bovendien binnen het bereik van meer mensen. Alleen al het aantal vluchten uit China nam sinds 2000 met 800 procent toe. In de Westerse wereld is vooral de groep senioren reislustig. Beleggers kunnen profiteren van de snelle groei van de sector. Daarbij is de juiste selectie van belang, niet alle bedrijven zijn aantrekkelijk. Vooral de bedrijven die er in slagen de bedrijfsmodellen van de

traditionele reisbranche op te schudden zijn interessant.

OVERNAME KLEINE SPELERS

Internet heeft voor grote veranderingen gezorgd binnen de van oorsprong weinig transparante reissector. Online is het makkelijker dan ooit om wereldwijd prijzen van bijvoorbeeld vliegtickets en hotelkamers te vergelijken. Bemiddelaars als Booking.com zijn daarom aantrekkelijker voor beleggers dan traditionele reisorganisaties. Bemiddelaars verdienen hun geld door voor elke boeking een vergoeding te vragen. Aan hotels, maar ook in toenemende mate ook aan theaters en autoverhuurbedrijven. Grootste spelers in de markt zijn de Amerikaanse boekingsbedrijven Priceline (eigenaar van Booking.com) en Expedia. Ook de Chinese concurrent Ctrip.com groeit snel. Deze aanbieders richtten zich in de afgelopen jaren op snelle groei van het marktaandeel door

VAKANTIESPREIDING Een alternatief voor een belegging in individuele aandelen in de reis-

sector is de aankoop van een ETF (exchange traded fund). Onze voor-

keur gaat uit naar The iShares STOXX Europe 600 Travel & Leisure ETF.

Deze ETF belegt in een deel van de STOXX Europe 600 Travel & Leisure Index. Binnen de ETF zijn 22 aandelen opgenomen, van onder andere hotelketens, online reissites en vliegen cruisemaatschappijen. Ook

bevat de ETF aandelen die niet direct met de reissector zijn verbonden.

overnames van kleine spelers. Zo konden ze profiteren van het stijgende aantal boekingen.

CONSOLIDATIE HOTELKETENS

De stijgende vraag naar hotelovernachtingen heeft een positieve invloed op de winsten van hotelketens. Zeker in de Verenigde Staten waar de gemiddelde opbrengst per kamer ruim 50 procent hoger is dan in 2009 tijdens de crisis. Europa zit daar onder met gemiddeld 30 procent. Toch blijft de druk op de marges hoog. Dat is het gevolg van de eerdergenoemde prijstransparantie, maar ook van nieuwe concurrentie zoals Airbnb. Veel hotelketens richten zich daarom op consolidatie. Een partij die daar goed in slaagt, is de Amerikaanse hotelketen Marriott International. Marriott is door de recente overname van concurrent Starwood Hotels de grootste hotelaanbieder ter wereld. De keten breidt bovendien sterk uit in de opkomende markten.

VOOR ELKE DOELGROEP

Het aantal vliegtuigpassagiers neemt toe, maar daar profiteren vooral nieuwe toetreders van. Traditionele luchtvaartmaatschappijen zijn zelden winstgevend. Prijsvechters als Easyjet, RyanAir en AirBerlin doen het goed. Zij bieden goedkope stoelen aan op korte vluchten naar populaire bestemmingen. Daarmee weten ze klanten weg te halen bij

traditionele maatschappijen en maken ze vliegen bereikbaar voor consumenten die dat voorheen niet konden betalen. Snelgroeiend onderdeel van de reisbranche zijn cruises. De populariteit van deze comfortabele en veilige manier van reizen – elke ochtend op een andere bestemming aankomen, zonder zelf te hoeven reizen – neemt toe. De vraag stijgt zelfs sneller dan de capaciteit van de cruisemarkt. Cruisemaatschappij Carnival kan door de opgebouwde infrastructuur van vaarroutes en online boekingssystemen hierop goed inspelen. Het bedrijf heeft tien verschillende merken, elk gericht op een specifieke doelgroep. Zo varen de schepen van Carnival Cruise voornamelijk langs het Caraïbisch gebied, en richt Holland America Princess zich op vaartochten voor natuurliefhebbers rond Alaska.

SPREIDING

De vooruitzichten voor de reissector zijn aantrekkelijk voor beleggers. Houd er wel rekening mee dat ondernemingen in de reissector gevoelig zijn voor economische omstandigheden. Zodra de economie in een land stagneert, bezuinigen consumenten direct op de uitgaven aan vrijetijdsbesteding. Spreiding is dan ook van belang.

MAURITS HELDRING Aandelen Analist MAURITS.HELDRING@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

Wel bubbels, geen zeepbel Achtentachtig jaar nadat de allereerste flesjes tijdens de Olympische Spelen van Amsterdam in Nederland werden geserveerd, kreeg Coca-Cola dit voorjaar een hoofdnotering aan de Amsterdamse effectenbeurs.

Koers Coca-Cola (in dollars) Grafiek is aangepast voor splitsingen en dividenden

50 45

â&#x20AC;¦ DOLLARCENT KOSTTE EEN GLAS AANGELENGDE COCA-COLA SIROOP OORSPRONKELIJK.

40 35 30 25 20 15 10 5

82 19 84 19 86 19 88 19 90 19 92 19 94 19 96 19 98 20 00 20 02 20 04 20 06 20 08 20 10 20 12 20 14 20 16

FINANCIAL FOCUS

MEMORABELE AANDELEN

Ooit geweten dat het grootste deel van de Coca-Cola die in Nederland wordt gedronken ook gewoon in Nederland wordt gemaakt? Al zestig jaar staat in het NoordBrabantse Dongen een Coca-Cola-fabriek die 85 procent van de productie voor de Nederlandse markt voor haar rekening neemt. Met suiker uit lokaal geteelde suikerbieten en water uit Brabantse bron. Precies volgens het outsource-model dat de Coca-Cola Company wereldwijd marktleider maakte in de cafeïnehoudende frisdrank. Het Amerikaanse moederbedrijf in Atlanta houdt zich vooral bezig met de internationale marketing en het produceren en verspreiden van de siropen waarmee bottelaars wereldwijd de frisdranken lokaal kunnen produceren. Coca-Cola werd in 1886 bedacht door de apotheker John Pemberton. De eerste versie van het drankje bevatte alcohol en werd verkocht als medicijn, onder meer tegen hoofdpijn en impotentie. Nadat in Atlanta een verbod op alcohol werd uitgevaardigd, werd het drankje aangepast en maakte de alcohol plaats voor suikersiroop. De Coca-

Cola uit die dagen moest worden aangelengd met water. Nadat het water werd vervangen door koolzuurhoudend water ontstond het drankje in de vorm zoals het inmiddels wereldwijd bekend is. Het aandeel Coca-Cola werd in 1919 genoteerd aan de New York Stock Exchange nadat het bedrijf door een aantal zakenlui was gekocht voor 25 miljoen dollar. De uitgifteprijs van een aandeel was 40 dollar. Uit berekeningen van Coca-Cola zelf zou zo’n aandeel in 2012 bijna 400.000 dollar waard zijn geweest. En als alle dividenden ook waren geïnvesteerd in het aandeel zelfs bijna 10 miljoen dollar. Nederland maakte tijdens de Olympische Spelen van 1928 in Amsterdam kennis met Coca-Cola. In 1930 werd in een Amsterdamse grachtenpand de N.V. Nederlandse CocaCola Maatschappij gevestigd. Later volgde

nog een bottelarij in Rotterdam, maar beide productiefaciliteiten werden tijdens de Tweede Wereldoorlog verwoest. Na de oorlog openden er verschillende Nederlandse bottelarijen, waarvan die in Dongen uitgroeide tot de grootste met op de dag van vandaag vierhonderd medewerkers en een productie van bijna een half miljard liter frisdrank per jaar. Op 31 mei 2016 ontstond door fusie van verschillende Coca-Cola bedrijven in Europa de Coca Cola European Partners (CCEP). Dit bedrijf is genoteerd aan de Amsterdamse beurs. De openingskoers van het aandeel bedroeg € 34,15. Het nieuwe fusieconcern realiseert een jaaromzet van 12 miljard euro in dertien Europese landen. Ondanks tegenvallende winstcijfers in het eerste halfjaar van 2016, bleef de koers sinds de beursgang stabiel rond de € 35 per aandeel.

1928

2016

Fusiebedrijf Coca-Cola European Partners wordt opgericht en krijgt een notering in Amsterdam

Nederland maakt kennis met Coca-Cola

1893

Oprichting Coca-Cola Company

1919

Coca-Cola wordt verkocht en genoteerd aan de beurs in New York

1957

De Coca-Cola-fabriek in het Noord-Brabantse Dongen wordt geopend

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

De stemming onder inkoopmanagers in de industrie, een indicatie van de groeiverwachtingen, is positiever. Ook andere indicatoren voor de economische conjunctuur wijzen op groei. Op de (Amerikaanse) arbeidsmarkt gaat het beter en in het verlengde daarvan neemt ook de groei van de particuliere consumptie toe.

Beleggingsvisie

Voorsorteren op 2017 Betere groeiverwachtingen en een hogere olieprijs maken een lichte overweging van het aandelenbelang aantrekkelijk. Sinds de zomer is het economische beeld in veel landen en regio’s verbeterd. In de Verenigde Staten, Europa en Japan is de groei van de industriële productie in meer of mindere mate hersteld.

BEN STEINEBACH

Hoofd Beleggingsstrategie BEN.STEINEBACH@NL.ABNAMRO.COM ONLINE FINANCIALFOCUS.NL > SPECIALISTEN > BEN STEINEBACH

TWITTER > @BENSTEINEBACH

FINANCIAL FOCUS

TURBULENT JAAR AANDELENMARKTEN

Het jaar 2016 was tot dusverre een zeer turbulent jaar op de wereldwijde aandelenmarkten. Nu de koersfluctuaties minder groot zijn, positioneren we ons voor 2017, waarin we een verbetering van de winstgroei van bedrijven verwachten. De vooruitzichten voor de wereldeconomie – hoewel nog steeds niet spectaculair – lijken iets te verbeteren. Daarom verhogen we de weging van aandelen tot licht overwogen.

PERSOONLIJK

Tegelijkertijd worden ook in China de economische vooruitzichten beter. In het derde kwartaal is de economie met 6,7 procent opnieuw gegroeid ten opzichte van een jaar eerder. De Chinese cijfers – waaraan vaak wordt getwijfeld – zijn in lijn met prognoses van die van dataleverancier Bloomberg. De aantrekkende wereldwijde economische groei maakt eveneens een wat sterkere winstgroei van bedrijven waarschijnlijker met een mogelijk positief effect op de wereldwijde aandelenmarkten.

Regionaal houden we een voorkeur voor opkomende markten, met een nadruk op opkomend Azië, ten koste van de Verenigde Staten en Europa. Onze sectorvoorkeuren zijn gewijzigd. De onderweging van de sector Financiële waarden wordt teruggebracht tot neutraal omdat de vooruitzichten voor vooral Amerikaanse banken zijn verbeterd. En de overweging van de sector Consumptiegoederen wordt verlaagd tot eveneens neutraal, ondermeer omdat de sector relatief duur is geworden. We blijven positief over de sectoren Informatietechnologie – vooral de toonaangevende internet gerelateerde bedrijven – en Gezondheidszorg, vooral biochemie, technologische diagnostiek en nieuwe medische technologie. We blijven onderwogen in de sectoren Nutsbedrijven en Industrie.

INFLATIEGERELATEERDE OBLIGATIES INTERESSANT

In de obligatieportefeuille handhaven we een defensieve insteek. Vanwege de zeer lage renteniveaus en de verwachting dat die nog lang laag zullen blijven, houden we vast aan een onderweging van obligaties als totale beleggingscategorie. Ook de forse onderweging

BELEGGEN

WAT DOET DE OLIEPRIJS? De olieprijs heeft nog meer dan anders de aandacht van beleggers. Voor het eerst in

acht jaar lijken de lidstaten van de oliepro-

ducerende en -exporterende landen (OPEC) een akkoord te bereiken over het beperken

van de olieproductie. De OPEC wil daarmee de olieprijs op een hoger peil krijgen. Veel overheden zijn afhankelijk van de olie-

inkomsten voor hun begroting. Bovendien

zijn door de verstoorde vraag- en aanbod-

verhoudingen investeringen in de oliesector

in overheidsobligaties blijft in stand. Wel houden we de bestaande bufferfunctie van deze obligaties intact via een actief duratiebeleid, waarbij we de looptijden verkorten wanneer de rente stijgt en verlengen bij een rentedaling. Extra rendement proberen we te genereren met de rest van de portefeuille. Die bestaat voor het grootste gedeelte uit hoogwaardige bedrijfsobligaties, die rechtstreeks profiteren van het opkoopprogramma van de ECB. Bovendien zijn deze bedrijven door de gezondere balansen minder gevoelig voor onverhoopt optredende economische tegenwind. Daarnaast is beperkte plaats ingeruimd voor (Europese) high yield obligaties, leningen van opkomende landen en aan de inflatie gerelateerde obligaties. De eerste twee kennen weliswaar een hoog risico, maar verbeteren samen het risicoprofiel van de totale portefeuille. Inflatie gerelateerde obligaties kennen een rentevergoeding, die (deels) is gekoppeld aan de inflatie. Deze obligaties zijn in het licht van recente ontwikkelingen op de oliemarkt (zie het kader Wat doet de olieprijs?) interessant.

HEDGEFUNDS, VASTGOED EN GRONDSTOFFEN

Voor hedgefunds handhaven we een strategische en daarmee neutrale weging in alle profielen. Daarmee behouden hedgefunds hun functie van risicospreider. Voor vastgoed houden we een overwogen belang. Door onzekerheid over het beleid van centrale banken heeft vastgoed de afgelopen tijd negatief gerendeerd, vooral in de Verenigde Staten. Vastgoed heeft echter stabiele huuropbrengsten en biedt over een langere periode een aantrekkelijk dividendrendement. De vooruitzichten blijven gunstig, ook in de huidige latere fase van de economische cyclus en door de voorlopig laagblijvende rente, vooral in Europa. Ook voor grondstoffen handhaven we een overwogen positie. De beleggingscategorie is weliswaar minder aantrekkelijk in een situatie van toenemende politieke onzekerheid, waarin de prijsfluctuaties toenemen. Daar staat tegenover dat de vooruitzichten voor prijsstijgingen verbeteren en de combinatie van vastgoed en grondstoffen de beleggingsportefeuille een wat defensiever karakter geeft.

niet langer rendabel. Het effect op de olieprijs hangt ook af van de opstelling van de

olieproducerende landen die geen OPEC-lid zijn, zoals Rusland en de Verenigde Staten. Rusland heeft al aangegeven dat het mee-

doet met de beperking bij een akkoord. Voor de Verenigde Staten is vooral de reactie op een prijsstijging belangrijk. Bij een hogere

olieprijs wordt exploitatie van Amerikaanse schaliebronnen weer interessant, maar

investeerders zijn terughoudender door de hoge risicoâ&#x20AC;&#x2122;s.

Ook wanneer geen overeenstemming wordt bereikt, kan er een balans ontstaan tussen

vraag en aanbod. Wel gaat deze gepaard met een lagere prijs omdat het niet meedoen van Rusland meer effect heeft dan het gesloten blijven van schalieputten in de Verenigde

Staten. Bij overeenstemming zal snel een nieuwe balans tussen vraag en aanbod

ontstaan, gesteund door beleggers die zich positioneren voor een hogere olieprijs. Dat laatste stimuleert een stijging van de infla-

tie. Een stijging van de olieprijs kan daarmee bijdragen aan het normaliseren van het

beleid van veel centrale banken, waaronder de ECB.

FINANCIAL FOCUS

Chocola: achter de wereld van

DE MAGIE VAN CHOCOLADE

Deze zomer overleed de acteur Gene Wilder, de man die als de fictieve fabrikant Willy Wonka chocola als wonderproduct vereeuwigde in de film Sjakie en de Chocoladefabriek (zie foto). Maar achter chocola gaat meer dan magie schuil. Hoe ziet de markt er nu uit, waarom zijn cacaobonen zo duur en heeft dat effect op de prijs van chocola in de feestmaand december?

FINANCIAL FOCUS

FEATURE

WILLY WONKA FACTS WIE /

PERSONAGE UIT DE BOEKEN ‘SJAKIE EN

DE CHOCOLADEFABRIEK’ EN ‘SJAKIE EN DE GROTE GLAZEN LIFT’ VAN ROALD DAHL. WAT/

OPRICHTER VAN DE

WONKACHOCOLADEFABRIEK EN DE UITVINDER SNOEPPRODUCTEN DIE ONMOGELIJK LIJKEN. FILMS /

1971: WILLY WONKA & THE CHOCOLATE FACTORY, MET GENE WILDER ALS WILLY

WONKA. TEGENWOORDIG STAAT DE FILM BEKEND ALS KLASSIEKE CULT.

2005: CHARLIE AND THE CHOCOLATE FACTORY, MET JOHNNY DEPP ALS WILLY WONKA.

ARTIKEL

ONLINE LEZEN? www.financialfocus.nl FINANCIAL FOCUS

Cacaobonenoogst in Ivoorkust in Afrika

HET ZWARTE GOUD De duurste chocola ter wereld komt verrassend genoeg niet uit chocoladeland Zwitserland, maar wordt gemaakt door de Deense chocolatier Fritz Knipschildt. In 1999 richtte hij chocolatier Knipschildt op. Deze ultra-exclusieve chocolademaker maakt chocoladetruffels die voor $250 per stuk worden verkocht. Het kunstwerkje heeft een Franse zwarte truffel als kern en is vervaardigd van 70% Valrhona cacao, die weer is gemengd met truffelolie. Per pond kosten deze zeer bijzondere heerlijkheden $2600, een prijzige tip voor de feestdagen. Als we het over dit niveau van luxe hebben, is het geen wonder dat er professionele chocoladeproevers zijn. Chocolade kan dezelfde kwaliteiten hebben als wijn: een proever kan tientallen verschillende smaken onderscheiden en neemt zijn werk even serieus als de beste sommeliers.

FINANCIAL FOCUS

FEATURE

Grondstoffen maken een moeilijke maar ambivalente tijd door. De recordoogsten van bijvoorbeeld tarwe zijn enerzijds goed nieuws, maar door het grote aanbod blijft de tarwevoorraad maar toenemen, wat resulteert in een lagere prijs. Productiegroei is mooi, maar heeft zijn weerslag op wat producenten ervoor kunnen vragen. Hoe anders is het wat betreft cacaobonen. De cacaoprijzen lijken niet het pad van de andere landbouwproducten te volgen. Er is geen sprake van een neerwaartse trend, maar van een opgaande lijn. Wat betekent dat voor de prijzen van chocola in een decembermaand waarin traditiegetrouw veel chocoladeletters en kerstkransjes worden geconsumeerd? En is al die chocola wel verantwoord; houden de Afrikaanse boonproducenten iets over aan onze liefde voor deze bitterzoete lekkernij? Voordat we nu naar de winkel rennen om een veronderstelde prijsstijging van chocola in december voor te zijn: chocola wordt niet duurder in december. De prijs is het hele jaar redelijk stabiel. Er worden in die maand wel meer chocoladeproducten geconsumeerd,

waaronder duurdere chocolade – bonbons bijvoorbeeld – maar de prijs stijgt niet significant in december. Wij geven er gewoon meer aan uit, mede geholpen door marketing. Dit wil overigens niet zeggen dat chocola de afgelopen jaren niet duurder is geworden.

WAAROM CHOCOLA DUURDER WORDT

De prijs van cacaobonen, de belangrijkste grondstof voor chocola, zit al een paar jaar in de lift, legt Frank Rijkers uit. Rijkers is grondstoffenexpert bij ABN AMRO. ‘Er zijn pieken en dalen, maar de trend is opwaarts. Ook dit jaar is de prijs relatief hoog.’ Die hoge prijs heeft een aantal redenen. ‘In de eerste plaats speelt op de lange termijn de wereldwijde toename in de vraag naar cacaoproducten een rol. Dan hebben we het niet alleen over chocola, maar ook cacaopoeder en cacaoboter. Producten met cacao gelden nog steeds als luxeproduct en nu Azië en Oost-Europa in opkomst zijn, neemt ook in die landen de honger naar chocola toe. Daarnaast is er een trend in gevestigde markten zoals Noordwest-Europa en NoordAmerika om steeds puurdere chocola te

consumeren. Dat kost meer cacaobanen, waardoor de vraag fors toeneemt.’ Die trend naar luxevarianten leidt bijvoorbeeld ook tot de forse toename aan speciale chocoladeboetieks in de hippe buurten van grote steden. Puurdere en exclusievere chocola maakt nu dezelfde transformatie door als koffie. Iets wat door iedereen wordt geconsumeerd, wordt exclusief gemaakt. Er zijn luxe bonenselecties en ook de prijzen stijgen navenant. Het

HOEVEEL BONEN IN EEN LETTER? Hoeveel cacaobonen zitten er nu eigenlijk in een chocoladeletter? Dat hangt natuurlijk af van het gewicht van de reep en het puurheidspercentage van de chocola. Gemiddeld kunnen we echter wel zeggen dat er 400 bonen in een pond chocola gaan, of een kleine 900 in een kilo. Dus een chocoladeletter die honderd gram weegt, bevat ongeveer negentig bonen.

FINANCIAL FOCUS

MAG IK NOG EEN STUKJE? Wereldwijd wordt er jaarlijks (laatste cijfers uit gebroken boekjaar 2013-2014) 4,6 miljoen ton cacaobonen geproduceerd. Dat is drie keer meer dan in 1974 en indiceert een mondiale jaarlijkse productiegroei in die periode van bijna 3% per jaar. De Zwitsers consumeren de meeste chocola per jaar, zo’n 22,36 pond per jaar. Gevolgd door Oostenrijk (20,13 pond) en Ierland (19,47).

Eerlijke chocolade van Tony Chocolonely

is dan ook geen uitzondering dat in een Londense boetiek omgerekend meer dan tien euro voor een bijzondere pure reep moet worden betaald. Rijkers: ‘Daarnaast heeft de productie- of aanbodkant natuurlijk ook invloed op de prijsbepaling. Ivoorkust en Ghana zijn goed voor 60% van de mondiale cacaoproductie. Helaas hebben deze WestAfrikaanse landen te lijden gehad onder grote droogte, waardoor de oogst tegen is gevallen. Daarnaast is het een politiek onrustige regio, vanwege geweld en onveiligheid kon de cacao-oogst vorig jaar maar mondjesmaat van de plantages naar de havens worden vervoerd. Ook speelde recentelijk de eboladreiging. Die onzekerheden dreven de prijzen op, door (angst voor) een tekort aan productie.’

HELPEN AL DIE KEURMERKEN WEL?

Chocolaproducten vallen al enkele jaren op doordat de herkomst en productiewijze worden ingezet om ze aan te prijzen. Producenten benadrukken met klem dat de

FINANCIAL FOCUS

cacao die zij gebruiken van plantages komt waar goede werkomstandigheden zijn en het personeel fatsoenlijk wordt betaald. Het Nederlandse Tony’s Chocolonely is hiervan een bekend voorbeeld. Het merk valt op door steevast te claimen dat het zijn chocola ‘slaafvrij’ produceert. ‘De keurmerken hebben de chocolademarkt wel in beweging gebracht. Je ziet dat niet alleen relatief kleine spelers als Tony’s bezig zijn met duurzame en eerlijke chocola, ook grote bedrijven als Herschey en Mars bewegen die kant op. Ook zij zijn bezig met verbetering van de arbeidsvoorwaarden voor personeel op de plantages’, aldus Rijkers. ‘Tony’s en vooral de roep van de consument voor eerlijke chocola zorgen ervoor dat bedrijven wel mee moeten doen. Dat resulteert wel degelijk in hogere lonen voor de cacaoboeren in Afrika en een verbetering van hun werkomstandigheden. De concurrentiedruk is namelijk sterk. Maatschappelijk verantwoord

ondernemerschap is een must geworden in de chocoladewereld. Geen keurmerk hebben, werkt tegen je en is feitelijk anti-marketing.’

DE TOEKOMST IS MOOI

Hoewel het maar de vraag is of de chocoladeconsumptie in bijvoorbeeld Noordwest-Europa zal stijgen, wil dat niet zeggen dat de vraag naar cacao zich in deze markt niet positief kan ontwikkelen. Dat heeft te maken met eerdergenoemde ‘verpuring’ van chocola. In opkomende economieën zal de consumptie naar verwachting stijgen. Mondiaal is er overduidelijk ruimte voor groei. Dat komt mede doordat chocola, vooral in pure variant, steeds meer wordt gezien als een verantwoorde snack. Uit onderzoek blijkt dat de consumptie ervan gunstige gezondheidseffecten kan hebben. Chocola is dus en lekker en gezond, en er wacht een wereldwijde groei. Het lijkt toch bijna een magisch verhaal.

PORTRETTEN

3X Voor u én een ander CADEAUS WAAR U OOK EEN GOED DOEL MEE STEUNT

‘Het delen van je cadeau met een goed doel moet zo makkelijk mogelijk worden’ DRIE PORTRETTEN VAN BEDENKERS VAN CADEAUS

WAARMEE U ZELF IETS LEUKS KRIJGT MAAR TEGELIJKERTIJD OOK EEN GOED DOEL STEUNT.

FINANCIAL FOCUS

PORTRET geefeenboompje.nl

‘Als cadeau, of als een herinnering’ Duurzaam cadeau én het steunen van klimaatverbetering via JustDiggIt

‘Het geven van een boompje is een eeuwenoude traditie. Zelfs in de tijd van de Kelten werd er bij een geboorte al een boompje geplant. Via geefeenboompje.nl kun je een duurzaam cadeau bestellen voor iedere gelegenheid. Voor iedere boom wordt 50 cent overgemaakt naar JustDiggIt. En bij bestelling van de “Goed doel” boom zelfs 7,50 euro.’ ‘Justdiggit is de campagne van de Nederlandse organisatie Naga Foundation. Door middel van grootschalige vergroeningsprojecten zorgt Naga ervoor dat verwoestijnde gebieden weer groen en vruchtbaar worden. Door geulen te graven, wordt het landschap weer groener en verbeter je het klimaat. Sinds begin dit jaar werken we samen, nadat ik eerder een andere goed doel had gesteund. Zo zorg je met jouw boompje dus voor een groenere plek hier, maar ook op een andere plek in de wereld.’ ‘Geefeenboompje is gestart in 2008. Een verhaal van mijn man zette mij op het juiste spoor. Hij vertelde dat hij van zijn grootmoeder ooit een kersenboom had gekregen en dat deze boom 30 jaar later nog altijd in de tuin van zijn moeder stond. Ik vond het mooi dat je een cadeau kon krijgen waarmee je na zo’n lange tijd nog altijd verguld kon zijn. Ik was in die tijd werkzaam in de congressector en deed dus iets heel anders. Maar oorspronkelijk kom ik uit een kwekersfamilie uit West-Friesland en was deze wereld daarom niet onbekend voor me.’ ‘Ik hoop dat de traditie van het geven van een boom net zo ingeburgerd raakt als het geven van een bloemetje. De redenen van mijn klanten om een boompje te bestellen zijn heel verschillend. Voor de een is het een mooie grap – die hoopt over een jaar een lekkere appeltaart te kunnen gaan bakken – voor de ander is de boom een herinnering aan een dierbare.’ ‘De komende tijd willen we vooral veel bekendheid in Nederland vergaren. Maar we zijn inmiddels ook gestart in Duitsland en Frankrijk, dus verdere uitbreiding in het buitenland staat ook op het programma.’

FINANCIAL FOCUS

FEITEN WIE /

ESTER SLOKKERS-KUIPER WAT /

GEEFEENBOOMPJE.NL HOE? /

GEEF EEN BOOMPJE CADEAU EN STEUN JUSTDIGGIT

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: CADEAUS

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Splitagift.com

‘Het delen van cadeaugeld moet gemeengoed worden’ Geld voor een cadeau voor jezelf én een donatie aan een goed doel ‘Een neefje van me vroeg voor zijn verjaardag een bijdrage voor speelgoed waar hij voor aan het sparen was. Maar de helft van het bedrag zou hij overmaken naar het goede doel’, vertelt Ann. ‘Dat vond ik een heel mooi idee. Zo kun je kinderen sociale verantwoordelijkheid laten dragen. Dit leidde uiteindelijk tot het idee voor Split-A-Gift.’ ‘Als je iets te vieren hebt, kun je een eigen pagina aanmaken voor het event. Daar vertel je iets over het event en kies je een goed doel en het percentage dat je aan het goede doel wilt overmaken. Vervolgens kun je een inlogcode delen met jouw gasten die via het platform een bedrag naar je over kunnen maken. De rest van de administratie wordt allemaal door Split-A-Gift uit handen genomen. Na de sluitdatum van het event wordt het geld zowel naar jou als het goede doel overgemaakt’, legt Jetty uit. ‘We hebben geen winstoogmerk maar maken natuurlijk wel kosten. Daarom vragen we per cadeaubedrag een euro aan jou om de kosten te dekken. Tenzij je hebt besloten 100% van het bedrag over te maken aan het goede doel. Dan neemt het goede doel de kosten voor zijn rekening.’ ‘We zijn begonnen met 16 goede doelen die we al kenden uit ons netwerk’, vertelt Ann. ‘Inmiddels hebben we 30 doelen waar je uit kunt kiezen. In de toekomst willen we dat aantal verder uitbreiden. Want hoe groter de keuze, hoe groter het bereik van het platform. Van de goede doelen verwachten we dat ze ons helpen om Split-A-Gift te promoten. Want als ze ons niet noemen op de site weet hun achterban ook niet dat ze Split-A-Gift kunnen gebruiken bij een feestelijke gelegenheid.’ ‘We hebben net een nieuwe versie van het platform live gezet. En we hebben nog een wachtlijst aan ideeën voor het platform. Die gaan we stapje-voor-stapje uitrollen.’ ‘Ons belangrijkste doel is om het delen van je cadeaugeld met een goed doel zo eenvoudig mogelijk te maken. Daardoor hopen we dat het vragen van geld voor een gelegenheid niet meer gênant voelt maar juist gemeengoed wordt’, besluit Jetty.

FINANCIAL FOCUS

FEITEN WIE /

ANN SIERADZKI (L) EN JETTY LÉONS (R) WAT /

SPLITAGIFT.COM HOE? /

DEEL JOUW CADEAUGELD MET EEN GOED DOEL

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: CADEAUS

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Bijenstal.nl

‘50.000 bijen gaan voor je aan de slag’ Tweemaal per jaar honing van uw eigen bijen én natuureducatie steunen ‘We noemen het “Adopteer een bij” maar eigenlijk word je vader of moeder van een compleet bijenvolk van ongeveer 50.000 bijen. Dat bijenvolk gaat vervolgens voor je aan het werk en jij ontvangt tweemaal per jaar een potje honing van jouw bijen. We zijn 15 jaar geleden begonnen met het dit idee en waren daarmee een van de eersten in Nederland.’ ‘De 50 euro die je hiervoor jaarlijks betaalt, gebruiken we voor natuureducatie aan schoolkinderen. Vaak zijn de middelen van scholen voor dit soort zaken beperkt en met behulp van deze steun kunnen we die voorlichting toch mogelijk maken.’ ‘We hebben bijenkorven in verschillende regio’s staan. In totaal beheer ik zo’n 250 volken. Die verschillende omgevingen leveren ook verschillende smaken honing op. Zoals ook het jaargetijde invloed heeft op de smaak van de honing. Je kunt dus ook speciaal een bijenvolk kiezen uit de buurt.’ ‘Bijen zijn ongelofelijk druk. Ze werken 24 uur per dag, 365 dagen per jaar. In de winter komen ze een tijd lang niet buiten de korf omdat het te koud is. Dan eten ze de honing die ze in de zomer hebben gemaakt en houden ze elkaar warm. Vanaf maart vliegen ze dan weer uit om nectar te verzamelen. Omdat die honing hun wintervoeding is, haal ik ook niet alles uit de bijenkorf. Ik ga niet voor een maximale opbrengst maar voor het welzijn van de bijen. Het is beter om ze te laten overwinteren op hun eigen voeding in plaats van ze bijvoorbeeld opgeloste suiker in de winter te geven. Dat levert gezonde en sterke bijen op.’ ‘Met de adoptie van een bij steun je overigens niet alleen de natuureducatie aan kinderen. De bijen worden ook ingezet voor gewasbestuiving en zijn voor de landen tuinbouw van wezenlijk belang. Door het adopteren zorg je er ook voor dat een bijenvolk in stand gehouden kan worden. Zo’n klein beestje is een belangrijke motor voor een miljardenindustrie. Door de inzet van bijen kunnen onder meer paprika’s, courgettes, aubergines, aardbeien en bessen groeien.’

FINANCIAL FOCUS

FEITEN WIE /

JAN GLAZENBORG WAT /

BIJENSTAL.NL HOE? /

ADOPTEER EEN BIJENVOLK EN ONTVANG TWEE KEER PER JAAR HONING UIT DE BIJENKORF

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: CADEAUS

FINANCIAL FOCUS

Lege winkels, volle webshops Het aanzien van de binnenstad verandert zienderogen. Het bezoek aan de winkelstraat daalde sinds 2004 met meer dan 20%. Tegelijkertijd groeien webwinkels als kool.

Vierkante meters In vierkante meters gerekend bedroeg de leegstand in de

detailhandel medio 2016 8,3%. Niet overal gaat het zo hard,

een aantal steden weet ruim onder dat gemiddelde te blijven:

SALE

Meer vloeroppervlak, minder verkopen

AMSTERDAM

1,5%

3,2%

DEN BOSCH

GRONINGEN

6,3%

MALL 25%

25% 15%

-5%

-15% -25% Meer vloeroppervlak, -35% minder verkopen Non-food Kleding Doe-het-zelf Vloeroppervlak 2015 t.o.v. 2004 Verkoopvolumes 2015 t.o.v. 2004

FINANCIAL FOCUS

6,4%

DING OUTLE LE

daalde het bezoek van de winkelstraat sinds 2004

4,1%

Meer vloeroppervlak, minder verkopen

15%

20%

HAARLEM

OP â&#x20AC;&#x2DC;n BAG SH

UTRECHT

-5% -15%

Wonen -25% -35%

8,3% leegstand in vierkante meters detailhandel medio 2016

Non-food

Kleding

Doe-het-zelf Wonen

85%

Vloeroppervlak 2015 t.o.v. 2004 Verkoopvolumes 2015 t.o.v. 2004

van de winkelgebieden in Nederland zag sinds 2004 het bezoek teruglopen

duizendtallen

WINKELS

3.500

730.000

Totaal aantal bezoekers van winkelgebieden op een koopzaterdag (in duizenden)

3.400 3.300 3.200

minder passanten in 2015 dan in 2004

3.100 3.000 2.900 2.800 2.700 2.600 2.500 2005

2010

2015

Toch gaat het niet slecht met de detailhandel in Nederland. Sinds begin 2014 is de omzet licht toegenomen. Maar de groei is vooral te danken aan de omzetgroei van online.

Succes fysieke winkels

Basiseigenschappen waardevolle winkelconcepten voor de retail Basiseigenschappen waardevolle winkelconcepten voor de retail Ondanks die forse online concurrentie is

er nog altijd ruimte voor fysieke winkels.

Uit onderzoek blijkt dat het feit dat een

aankoop direct meegenomen en bekeken kan worden, vooral het succes van

15%

7% 6% 7% 15% 15%

6% 6%

28%

28% 28%

fysieke winkels bepaalt. Dit zijn de zaken waarvan de consument meent dat die

onderdeel zouden moeten zijn van een succesvolle fysieke winkel.

meer webwinkels in 2015 dan in 2007

20%

20% 20%

8,2% minder winkels non-food in 2015 in vergelijking met 2010

25%

25% 25%

Direct kopen en meenemen Direct kopen en meenemen Touch & feel Touch & feel Kennis & kunde Kennis & kunde Snel & gemakkelijk Snel & gemakkelijk Specialisme & exclusiviteit Specialisme & exclusiviteit Ontdekken & entertainment Ontdekken & entertainment

bron: ABN AMRO insights en CBS

0,5% van de bestedingen in de foodsector vindt nog maar online plaats

FINANCIAL FOCUS

‘Papa, klopt het dat we in de Quote-500 staan?’ Vaak komt zo’n vraag op een onhandig moment. Er staat bezoek voor de deur of je hoofd staat er niet naar. Dus ontwijken de meeste ouders dit soort vragen van hun kinderen. Die leren op hun beurt al snel dat dit een onderwerp is waar ze maar beter niet naar kunnen vragen. Het is het begin van een patroon dat moeilijk te doorbreken is: kinderen vragen niet naar het familievermogen, ouders hebben er niet over. Een slechte zaak, als je het mij vraagt.

Praten over vermogen met uw kinderen: niet makkelijk, wel doen Het is weer bijna december, een maand waarin veel ouders schenken aan hun kinderen. Ondanks het vermogen dat kinderen zo al vroeg opbouwen, wordt er weinig over gesproken. Een gemiste kans, want juist jongeren kun je nog veel leren over het omgaan met vermogen.

PERSOONLIJK

MARIJKE KUIJPERS Family officer Guidato

GENERATION NEXT ACADEMY ABN AMRO MeesPierson heeft een jaarprogramma ontwikkeld dat

Het kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat mensen op een dag totaal overvallen worden door een erfenis. Dit blijkt ook uit ons onderzoek onder vermogende erfgenamen. Spanning en ruzie in de familie liggen op de loer. Mijn stelling is dan ook: ieder kind uit een vermogende familie verdient een vermogensopvoeding. Die bestaat uit informeren, oefenen en loslaten (door de ouders). Dat het niet uitkomt, is uiteraard een drogreden. Maar waarom praten ouders dan niet graag over geld met hun kinderen? Vooral omdat zij zich zorgen maken over wat het met hun kinderen doet als zij weten hoe groot het vermogen is. Hoe staan ze in het leven als werken in de toekomst ‘niet nodig’ is? Maken ze nog wel wat van hun leven? Of maakt het hen arrogant of gemakzuchtig? De eerste reflex is dan ook uitstellen. ‘Als de kinderen ouder zijn, dan gaan we er wel over praten.’ Dan zijn ze volwassen en kunnen ze beter omgaan met de informatie, is de gedachte. Maar volgens mij ben je dan te laat. Kinderen rond de dertig of daarboven zijn in een andere levensfase, een fase waarin ze minder tijd en aandacht hebben voor hun ouders. Ze zijn het huis uit, hebben een partner en misschien zelf al kinderen. Het is maar net de vraag of ze dan nog open staan voor het gesprek dat jij als ouder wilt voeren. De beste leeftijd om het gesprek te openen en je kinderen te laten oefenen met het vermogen is rond de achttien jaar. Dan zijn kinderen oud genoeg om hier serieus mee om te gaan en jong genoeg om open te staan voor de invloed van hun ouders. Ook hebben ze nog voldoende gelegenheid om kennis en ervaring op te doen, zodat ze goed voorbereid zijn op het moment dat er daadwerkelijk sprake is van een vermogensoverdracht. Mijn advies is om het gesprek gestructureerd aan te pakken. Maak een afspraak om met elkaar om de tafel te gaan en denk vooraf na over welke boodschap je wilt delen. Eén gesprek is geen gesprek, dus herhaal dit ritueel met regelmaat. Bijvoorbeeld ieder kwartaal, of twee keer per jaar. Zo neem je kinderen stapsgewijs mee in wat het betekent om vermogen te hebben en maak je er een traditie van. Wees niet bang dat kinderen hier niet mee om kunnen gaan. Mijn ervaring is dat kinderen het fantastisch vinden om op deze manier serieus genomen te worden.

gaat over het krijgen en hebben van vermogen. Of het nu gaat over beleggen, schenken, privacy, ondernemen of de invloed van geld op relaties. De Generation Next Academy is speciaal ontwikkeld voor de kinderen van relaties van ABN AMRO MeesPierson tussen de 18 en 30 jaar. Marijke Kuijpers is een van de sprekers tijdens het jaarprogramma. Meer info: www.abnamro.nl/generationnext

FINANCIAL FOCUS

Door op deze manier het gesprek aan te gaan, start je de vermogensopvoeding en geef je je kinderen iets mee waar ze hun leven lang plezier van hebben. Ze krijgen de kans om het vermogen op waarde te schatten en het te zien als ruggensteuntje in plaats van als vangnet. Ze gaan minder verkrampt om met de erfenis. Het vermogen is een gouden rugzak: ze kunnen het gebruiken voor eigen ambitie en maatschappelijke doelen. Zo krijgt het vermogen betekenis.

COLUMN

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

Rekening houden met de toekomst

HOUD DE REGIE OVER WONEN EN ZORG De behoefte aan zorg kan in

de toekomst toenemen. Het is verstandig om daar tijdig uw

financiële beslissingen op af te stemmen.

Nederlanders willen als ze ouder worden zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen. Om dat mogelijk te maken is vaak meer zorg nodig. Het is belangrijk tijdig na te denken over hoe u deze zorgkosten in de toekomst betaalt. Kan het vermogen in een beleggingsportefeuille straks bijvoorbeeld makkelijk worden vrijgemaakt? Mogelijk kan het geld in de stenen worden benut, de waarde van de hypotheekvrije woning. Door nu al rekening te houden met toekomstige zorgkosten blijft u flexibel.

MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELINGEN

Regie houden over het vermogen is belangrijk. Zo weet u zeker dat u uw huidige levensstijl ook op latere leeftijd kunt behouden. Het is goed om tijdig in kaart te brengen wat uw wensen zijn op het gebied van zorg en wonen

FINANCIAL FOCUS

(zie kader Waar is thuis straks?). Zeker omdat maatschappelijke ontwikkelingen de mogelijkheden soms beperken. Ook de veranderingen in de zorgwetgeving spelen daarbij een rol. Alles draait om uw wensen en mogelijkheden. De meeste Nederlanders zijn na 65 jaar uiterst honkvast, zo blijkt uit onderzoek van de overheid. Het levensloopbestendig maken van de woning ligt vaak meer voor de hand dan verhuizen. Bijvoorbeeld door aanpassingen in de woning en het inhuren van diensten en zorg aan huis. Daar zijn vanzelfsprekend wel kosten aan verbonden.

OVERWAARDE

Wilt u straks de overwaarde uit de woning vrijmaken om zorgkosten te betalen? Dan is verkoop vaak de beste optie. Door strenge overheidsregels op het gebied van financiering is het aangaan van een nieuwe hypotheeklening op de huidige woning meestal niet mogelijk. Er is een mogelijkheid om

de overwaarde te verzilveren door de woning te verkopen en deze tegen een vergoeding te blijven huren. De eigenaar blijft in ruil voor een deel van de opbrengst – een huurrecht – in de woning wonen. Na de crisis op de huizenmarkt zijn er nog slechts enkele aanbieders actief. Bovendien zijn de voorwaarden door de hoge huurvergoeding en bijkomende kosten vaak niet aantrekkelijk. Vermogen

vrij maken door een andere – kleinere – woning te kopen is een andere optie. Houd er rekening mee dat de vraag naar appartementen met een hoog serviceniveau met name in de Randstad groter is dan het aanbod. Dit is van invloed op de prijs. Het huren van een woning kan een flinke stijging van de woonlasten opleveren. Wie

EXPERTISE WONEN EN ZORG

INZICHT IN KOSTEN VAN WONEN EN ZORG Het is goed om nu al te bedenken hoe u straks de zorg wilt regelen.

Het is immers lastig in te schatten wanneer meer zorg nodig is. Biedt uw huidige woning bijvoorbeeld genoeg comfort om er tot op hoge leeftijd te wonen, met zorg aan huis? Neemt de behoefte aan zorg

toe waardoor thuis wonen niet meer mogelijk of prettig is, dan zijn er verschillende opties.

1) Een verzorgingshuis of een kleinschalige zorgvilla met een hoog

serviceniveau en 24-uurszorg. Elk met een eigen prijskaartje. Voor

verblijf in een zorgvilla betalen bewoners naast de vergoeding uit de AWBZ, maandelijks tussen de 1.500 en 7.500 euro aan huur en ser-

vicekosten. De hoogte is afhankelijk van de locatie, het serviceniveau en grootte van de gehuurde woonruimte. Voor de vergoeding van

zorgkosten uit de Wet langdurige zorg geldt een eigen bijdrage van maximaal 850 euro per maand.

2) In een regulier verzorgingshuis heeft u geen huur en servicekosten.

De eigen bijdrage kan wel hoger zijn, namelijk maximaal 2.300 euro per maand.

Inzicht in de (financiĂŤle) mogelijkheden helpt bij het nemen van tijdige en weloverwogen beslissingen.

beschikt over vermogen is aangewezen op woningen in de zogeheten vrije sector met een huur boven circa 720 euro per maand.

LANG LEVEN

Bij het in kaart brengen van de mogelijkheden is het belangrijk uit te gaan van de lange termijn. Vermogenden leven gemiddeld langer. Heeft iemand een goed pensioen, dan is dit lang-leven-

risico in de regel goed afgedekt. Het is anders als iemand leeft van zijn vermogen. Als er in de laatste jaren onverwacht veel geld nodig is voor zorg, kan dit voor problemen zorgen. Het is goed om er nu al rekening mee te houden. Bijvoorbeeld door hiervoor een deel van het vermogen opzij te zetten. Rekening houdend met verhoging van bijvoorbeeld servicekosten van een (huur)

woning, het rendement op het vermogen en de inflatie. De private banker kan de financiĂŤle consequenties van de diverse vormen van wonen en zorg samen met u in kaart brengen. Dat geeft een stukje rust.

TJARKO DENEKAMP Specialist Schenken & Erven TJARKO.DENEKAMP@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

EXPERTISE FRAUDE

Criminaliteit

WAPEN UZELF TEGEN NIEUWE VORMEN VAN FRAUDE Bankieren wordt steeds veiliger, daarom proberen criminelen u op andere manieren geld te ontfutselen. Door alert te zijn, voorkomt u dat u het slachtoffer wordt van nieuwe vormen van fraude. De schade door fraude met internetbankieren daalt. In 2011 en 2012 werd er nog tientallen miljoenen euro’s via malware en phishing buitgemaakt. In het eerste halfjaar van 2016 nam de schade af tot 148.000 euro. Bij phishing proberen criminelen door middel van het versturen van e-mails persoonlijke gegevens van de klant te achterhalen. Deze e-mails kunnen ook malware – schadelijke software – bevatten. De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) signaleert dat fraudeurs met malware en phishing nauwelijks nog slachtoffers maken. Banken kunnen die pogingen tot fraude steeds beter detecteren en hun klanten laten zich steeds minder misleiden. Helaas is het probleem voor klanten hiermee niet opgelost: criminelen passen hun methodes gewoon aan. Ze verzinnen iets nieuws of vallen terug op oude methodes. De belangrijkste op een rij:

FINANCIAL FOCUS

FRAUDE GERICHT OP ONDERNEMERS

Ondernemers kunnen het slachtoffer worden van zogeheten CEO-fraude. Daarbij ontvangt een medewerker op

de financiële administratie een dringend verzoek om een vertrouwelijke overboeking te doen van een fors bedrag. Het verzoek is ogenschijnlijk afkomstig van een hooggeplaatst persoon in de organisatie – de directeur of chief

executive officer (CEO). Fraudeurs gebruiken vaak een malafide derde partij, die bevestigt dat de betaling correct is. Denk aan een advocaten- of accountantskantoor. Die partij zit in het complot. Als de medewerker te goeder trouw het bedrag overmaakt, blijkt het fraude. Als ondernemer heeft u het nakijken.

A) FACTUURFRAUDE

Criminelen sturen u facturen die precies lijken op die van bekende bedrijven of overheidsinstanties. Voorbeeld zijn nepboetes van het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) die precies lijken op de acceptgiro van de instantie zelf. Alleen het rekeningnummer is anders. Controleer dus altijd of u een factuur echt moet betalen en of het rekeningnummer op de factuur écht van de onderneming of overheidsinstantie is.

B) MICROSOFTFRAUDE

De helpdeskmedewerker van softwarefabrikant Microsoft die u opbelt klinkt uiterst beschaafd. Uit een routinecontrole blijkt dat er een klein probleem is met uw computer. Hij kan u gelukkig meteen helpen. U geeft hem toestemming om op afstand in uw computer te kijken en terwijl u meekijkt lost hij het technische probleem op. De kosten voor deze dienst maakt u direct via internetbankieren

aan Microsoft over. U had echter niet de helpdesk van Microsoft aan de telefoon, maar een gewiekste fraudeur. Bij het internetbankieren leidde hij u af en verhoogde het over te boeken bedrag op uw scherm. U heeft niet 50 euro, maar ongemerkt 5.000 euro overgemaakt.

C) INTERNETOPLICHTING

Bij Marktplaatsfraude en webwinkelfraude betaalt u voor een product of dienst, maar krijgt u niets geleverd. Controleer daarom altijd voor de koop de betrouwbaarheid van de website. Bijvoorbeeld op de ledenpagina van Thuiswinkel Waarborg. Bekijk ook wat er over de webwinkel wordt geschreven op internet.

het sturen van valse mails of door middel van geïnfecteerde websites. Door het virus wordt uw apparatuur geblokkeerd, waardoor u bijvoorbeeld niet meer bij uw foto’s kunt. Om weer toegang tot uw bestanden te krijgen, moet u losgeld aan de criminelen betalen. Zorg voor goede beveiliging van uw computer en mobiele telefoon en maak regelmatig backups. Voor vragen kunt u altijd terecht bij het Private Banking Advies & Service Team of uw private banker. U kunt ook de recente webinars “valse-emails” en “hacking, een inbreker op uw computer” terugkijken op abnamromeespierson.nl/ veiligheid

D) RANSOMWARE

Ransom is het Engelse woord voor losgeld. Criminelen proberen een computervirus op uw computer of mobiele telefoon te krijgen. Bijvoorbeeld door

GUUS STEEGMANS Specialist Veilig Bankieren GUUS.STEEGMANS@NL.ABNAMRO.COM

UITGELICHT

KLEIN LAMPJE, GROTE GEVOLGEN DE SOLAR PUCK ZORGT

VOOR EEN VEILIGER AFRIKA

NAAM PRODUCT / SOLAR PUCK WAT IS HET /

De Solar Puck is een klein lampje dat gebruikt

maakt van zonnecellen en dat je om je pols, arm

of op je kleding of rugzak kunt dragen. Het is licht van gewicht. Je kunt het ook op een fles plaatsen zodat de fles dienst doet als lampenvoet. VOOR WIE IS HET BEDOELD /

Ontworpen voor vrouwen om hen veiligheid te bieden. Vrouwen zijn in Afrika vaak kwetsbaar, onder meer vanwege armoede, de labiele

gezondheid van hun kinderen, de gewelddadige kracht van de natuur en het machismo onder

Afrikaanse mannen. In Afrika is het â&#x20AC;&#x2DC;s avonds om 18.00 uur helemaal donker, de Solar Puck bevat een extra alarmknop voor extra veiligheid. WAT ZIJN DE VOORDELEN /

De Solar Puck is zowel binnen als buiten te gebruiken en kan dienst doen tijdens het

kamperen, in het verkeer, in de tuin of aan de

keukentafel. Een deel van de opbrengsten van

de verkoop van de Solar Puck wordt geschonken aan het Wildlife College dat rangers opleidt

om olifanten en neushoorns te beschermen.

wildlifecollege.org.za

MEER INFORMATIE OVER DE SOLAR PUCK IS TE VINDEN OP

WWW.ANNETVANEGMOND.COM.

UITGELICHT PUCK

MEER

UITGELICHT www.financialfocus.nl FINANCIAL FOCUS

SERVICE

Meer informatie of bestellen? Schoenfabriek H. Greve BV Telefoon: 0416-332880 E-mail: info@greve.eu

Lezersaanbieding Samen met ABN AMRO MeesPierson heeft schoenmaker Greve een exclusieve aanbieding samengesteld, bestaande uit: U dient uw schoenen te laten aanmeten in schoenfabriek

H. Greve in Waalwijk waar u ook

een rondleiding kunt krijgen in de fabriek. Na fabricage kunnen de schoenen opgestuurd of opgehaald worden.

OVER ABN AMRO MEESPIERSON ABN AMRO MeesPierson is een handelsnaam van ABN AMRO Bank N.V. ABN AMRO Bank N.V. is gevestigd aan de Gustav Mahlerlaan 10 (1082 PP) te Amsterdam (Nederland). Het internetadres van ABN AMRO MeesPierson is abnamromeespierson.nl. ABN AMRO Bank N.V. heeft een bankvergunning van De Nederlandsche Bank N.V. en is opgenomen in het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) onder nummer 12000004. ABN AMRO Bank N.V. kan optreden als: ◆ aanbieder van betaal-, spaar- en kredietproducten; ◆ bemiddelaar en adviseur van betaal-, spaar-, krediet- en verzekeringsproducten; ◆ beleggingsonderneming voor alle beleggingsdiensten, beleggingsactiviteiten en nevendiensten. Informatie over de klachtenregeling van ABN AMRO Bank N.V. en de geschilleninstantie waarbij ABN AMRO Bank N.V. is aangesloten kunt u vinden op abnamro. nl/klachtenregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024 (€ 0,10 per minuut). Op ABN AMRO Bank N.V. zijn het beleggers-compensatiestelsel en het depositogarantiestelsel van toepassing. Meer informatiedaarover kunt u vinden op: abnamro.nl/garantieregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024. ABN AMRO Bank N.V. is ingeschreven in het Handelsregister K.v.K. Amsterdam onder nummer 34334259. Het BTW-identificatienummer van ABN AMRO Bank N.V. is NL820646660B01. ALGEMENE DISCLAIMER De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd

FINANCIAL FOCUS

◆

Ambachtelijk gemaakte maatschoenen van Greve ◆ Bijpassende lederen riem ◆ Schoenlepel en cederhouten schoenenspanner ◆ Saphir schoensmeer, luxe doos en reiszak U betaalt voor deze exclusieve aanbieding 499 euro.

worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het aankopen of verhandelen van financiële instrumenten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO Bank N.V. aangeboden financiële instrumenten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO Bank N.V. kunt u vinden in de Voorwaarden Effectendienstverlening ABN AMRO N.V. en het Informatieblad Effectendienstverlening ABN AMRO Bank N.V. die verkrijgbaar zijn via abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO Bank N.V. tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO Bank N.V. expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO Bank N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO Bank N.V. is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO Bank N.V. , of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo’s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te ver-menigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO Bank N.V. of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik.

US PERSON DISCLAIMER ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke weten regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de beleggingsdienstverlening van ABN AMRO inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven beleggingsproducten en beleggingsdiensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in de zin van vorenbedoelde weten regelgeving]. Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen. Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Een ieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van beleggingdiensten en/of beleggingsproducten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen.

COLOFON

06 // 2016 FINANCIAL FOCUS

is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u in de disclaimer op pagina 52. AFMELDEN

U kunt het abonnement opzeggen via uw private banker.

In de volgende editie Uw huis financieren (met behulp van uw familie) DE VOLGENDE EDITIE VAN FINANCIAL FOCUS VERSCHIJNT IN JANUARI

Uitgever

ABN AMRO MeesPierson

Concept & Realisatie LVB Networks

Drukwerkcoördinatie

Sumis Printmanagement

Hebt u vragen voor onze experts uit dit magazine? Zij helpen u graag! U kunt altijd bellen met uw eigen private banker. Of met de private banking assistenten van ons Private Banking Advies & Service Team. Bereikbaar op maandag t/m vrijdag van 7.00 – 23.00 uur en zaterdag van 8.00 – 20.00 uur

0800 024 07 34

(Vanuit het buitenland: 0031 20 5176356)

Redactieadres ABN AMRO

Redactie Financial Focus Postbus 283 (AA1040) 1000 EZ Amsterdam

Een vraag voor de redactie?

financial.focus@nl.abnamro.com

Omslagillustratie Ella Nitters

SILVIA ZONNEVELD Directeur Private Wealth Management SILVIA.ZONNEVELD@NL.ABNAMRO.COM HAN DE JONG Chief Economist HAN.DE.JONG@NL.ABNAMRO.COM KAYLEIGH BOERJAN Specialist Filantropie KAYLEIGH.BOERJAN@NL.ABNAMRO.COM JASMIJN MELSE Specialist Filantropie JASMIJN.MELSE@NL.ABNAMRO.COM

(Met nieuws na 10 november 2016 kon in deze uitgave geen rekening meer worden gehouden.)

Financial Focus online

Op www.financialfocus.nl leest u

meer artikelen over en uit de wereld van vermogenden.

ABN AMRO MeesPierson online Informatie over producten

en diensten van ABN AMRO MeesPierson vindt u op

www.abnamromeespierson.nl

FINANCIAL FOCUS

JANNEKE NIESSEN IMPROVE DIGITAL

JANNEKE NIESSEN (1977) IS SERIE-ONDERNEMER. ZE IS CO-FOUNDER EN CHIEF INNOVATION OFFICER BIJ IMPROVE DIGITAL. DAARNAAST IS ZE ACTIEF ALS ANGEL INVESTOR, BOARD MEMBER, MENTOR VOOR STARTUPS EN MEDE INITIATIEFNEMER VAN INSPIRING FIFTY EN BEDENKER VAN PROJECT PREP.

Bekijk het interview met Janneke Niessen over het verkopen van je bedrijf op financialfocus.nl/ondernemers

‘Mijn geld geef ik liever uit aan ervaringen in plaats van spullen’

MEER

INTERVIEWS

financialfocus.nl/ondernemers