Financial Focus 01 2017

INSPIRATIE, MENINGEN EN VERHALEN UIT DE WERELD VAN VERMOGENDEN

BOUWEN AAN EEN

HUIS VOOR UW KIND FEATURE MEDICIJNPRIJZEN + MEMORABEL AANDEEL RANDSTAD + BELEGGINGSVISIE

01 / 2017

1

FINANCIAL FOCUS

XXX

‘We leven in een maatschappij waarin alles direct moet kunnen. Soms is het echter helemaal niet erg om even te wachten’ Annemarie Rosebeek Directeur Marketing & Directe kanalen

FINANCIAL FOCUS

2

37

Portretten Dutch Design

15

Han de Jong

And now, for something completely different...

46

Column

Falen bestaat niet

16

DOSSIER Bouwen aan een huis voor uw kind

4

FINANCIAL FOCUS

28

Randstad Het werkt!

INHOUD

FINANCIAL FOCUS // 01 // 2017 Financial Focus is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u op pagina 52.

8

Sleutelmomenten Maarten de Gruyter

MEER MEDIA DAILY FOCUS DAGELIJKSE NIEUWSBRIEF Selectie nieuws en achtergronden uit de internationale media FINANCIALFOCUS.NL CONTENTPLATFORM Blogs van specialisten, artikelen, video’s & het magazine

44

Infographic De sneeuw in

32 Feature

Pillenprijzen

YOUTUBE VIDEOKANAAL FINANCIAL FOCUS Met reportages, achtergronden & interviews

FINANCIAL FOCUS ONLINE Veel artikelen uit deze uitgave kunt u ook online terugvinden en makkelijk delen.

Op de website van Financial Focus vindt u veel meer video’s, artikelen en verhalen uit de wereld van vermogenden, blogs en nieuwsberichten van de specialisten van ABN AMRO MeesPierson.

WWW.FINANCIALFOCUS.NL CONTACT MET ONS? Hebt u vragen naar aanleiding van artikelen in deze uitgave? Bij veel artikelen staan contactgevens van de betrokken specialisten. Op pagina 53 vindt u algemene contactgegevens. En uiteraard ontvangt uw private banker graag uw vragen of verzoeken om meer informatie.

FINANCIAL FOCUS

5

6

FINANCIAL FOCUS Illustratie: Hanneke van der Meer

VOORWOORD

Een eigen huis …

Afgestudeerd en een mooie eerste baan. Een nieuwe fase gaat van start. Daar hoort toch een eigen huis bij? Helaas, vergeet het maar. Volgens het CBS is het aandeel van huizenkopers onder de 25 jaar juist fors teruggelopen de laatste jaren.

Dat is niet zo vreemd. Nieuwe regelgeving maakt het voor jongeren steeds moeilijker om een hypotheek te krijgen. Terwijl aan de andere kant de prijzen stijgen. In vergelijking met het laagste prijspeil in juni 2013 liggen de prijzen al weer bijna 13% hoger. In steden als Amsterdam en Utrecht vragen verkopers de hoofdprijs – en ontvangen vervolgens daarbovenop nog een premie.

We leven in een maatschappij waarin alles direct moet kunnen. Dat merk ik in mijn omgeving. Soms is het echter helemaal niet erg om even te wachten.

Helemaal als starter, wanneer je nog niet zeker weet of je over twee jaar nog wel in dezelfde stad een baan hebt. Of inmiddels een partner hebt gevonden en liever samen iets groters wilt kopen.

Dat laat onverlet dat we als bank de aanschaf van het droomhuis van uw kind graag mogelijk maken.

Gelukkig bestaan er voor de kinderen van onze klanten meer mogelijkheden om een financiering rond te krijgen. Denk aan het notarieel vastleggen van toekomstige schenkingen of het schenken van een groter bedrag ineens. Zo kan een eigen huis toch binnen handbereik komen.

PERSOONLIJK

ANNEMARIE ROSEBEEK Directeur Marketing & Directe kanalen ANNEMARIE.ROSEBEEK@NL.ABNAMRO.COM

Het is voor iedereen belangrijk om een eigen plek te hebben waar je je thuis voelt. Dat kan prima een huurhuis zijn, maar het is ook een mooi idee dat u voor uw kind dat échte eerste huis mogelijk kunt maken.

FINANCIAL FOCUS

7

SLEUTEL

MOMENTEN

2009 IN DE AUTO

SLEUTELMOMENT

Maarten de Gruyter kreeg een telefoontje in de auto dat een bekende was

overleden Hij had samen met hem een paar maanden ervoor een documentaire opgenomen over de gevolgen van diabetes type 1. Tijdens die periode was hij zichzelf ook meer bewust geworden van de impact van de complicaties die diabetes type 1 met zich mee kan brengen.

STICHTING

DON De Gruyter richtte in 2006 Stichting Diabetes Onderzoek Nederland (DON) op. De stichting financiert onderzoek naar de genezing van

foto’s: Erik van der Horst

diabetes type 1.

8

FINANCIAL FOCUS

SLEUTELMOMENTEN

SLEUTELMOMENT

MAARTEN DE GRUYTER

‘Als er zich een kans voordoet dan grijp ik die.

Ik stel niets meer uit.’

MAARTEN DE GRUYTER IS EEN VAN DE RUIM 100.000 NEDERLANDERS DIE LIJDT

AAN DIABETES TYPE 1. DIABETES TYPE 1 IS EEN AUTO-IMMUUNZIEKTE. PATIËNTEN HEBBEN EEN DEFECT IN HUN AFWEERSYSTEEM WAARDOOR DE GEZONDE CELLEN DIE INSULINE PRODUCEREN KAPOT WORDEN GEMAAKT. DE GRUYTER HEEFT

STICHTING DON IN HET LEVEN GEROEPEN OM ONDERZOEK TE FINANCIEREN

NAAR GENEZING VAN DE ZIEKTE. VOOR DE STICHTING WERD EEN DOCUMENTAIRE GEMAAKT WAARDOOR HIJ VOOR HET EERST ECHT WERD GECONFRONTEERD MET DE MOGELIJKE COMPLICATIES VAN ZIJN ZIEKTE.

BEKIJK DE

DOCUMENTAIRE www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

9

Wat was jouw Sleutelmoment?

‘Het moment waarop ik te horen kreeg dat een goede bekende van me was overleden aan diabetes type 1. Ik zat in de auto toen ik het hoorde, ik zie het moment nog heel helder voor me.’

Wie was het precies?

‘We hadden een paar maanden ervoor samen een documentaire opgenomen over diabetes type 1. De documentaire was bedoeld voor Stichting Diabetes Onderzoek Nederland (DON). Ik had die stichting een paar jaar daarvoor in het leven geroepen omdat ik zelf diabetes type 1 patiënt ben. De stichting richt zich op het zoeken van een “cure” voor de ziekte. We financieren onderzoek naar de genezing van diabetes type 1.’

Kun je uitleggen wat diabetes type 1 is?

‘Diabetes type 1 is een auto-immuunziekte.

Patiënten hebben een defect in hun afweersysteem waardoor de gezonde cellen die insuline produceren kapot worden gemaakt. Omdat je dus geen insuline meer aanmaakt, moeten patiënten insuline spuiten. Diabetes type 2 is een hele andere ziekte die vaak gepaard gaat met de verandering van levensomstandigheden

10

FINANCIAL FOCUS

SLEUTELMOMENTEN

en in veel gevallen ook weer genezen kan worden door een aanpassing van de levensstijl. Bij die vorm van diabetes maken patiënten nog wel insuline aan.’

mijn ziekte. Het was voor mij de eerste keer dat ik echt met iemand kennis maakte die al in zo’n vergevorderde fase van de ziekte terecht gekomen was.’

Wat was het doel van de documentaire?

Wat heb je gedaan nadat je het nieuws te horen had gekregen?

‘We wilden met de documentaire laten zien dat patiënten zich in hele verschillende stadia van de ziekte kunnen bevinden.

Ikzelf ben nog heel actief aan het sporten bijvoorbeeld en heb eigenlijk alleen nog last van mijn zicht. Maar bij andere patiënten is de ziekte al zo ver gevorderd dat zij last hebben van complicaties zoals afstervende ledematen. Zo had degene met wie ik de documentaire maakte inmiddels een been verloren en begonnen zijn vingers af te sterven. Zijn situatie – en daarna zijn overlijden – was voor mij heel confronterend.’

Waarom precies? Jij weet toch ook al lange tijd dat je aan deze ziekte lijdt?

‘Dat klopt. En ik ken natuurlijk alle statistieken. Dat was ook de reden om Stichting DON in het leven te roepen.

Maar er zit een groot verschil tussen het weten en het beseffen. Ik was tot dan toe altijd heel rationeel bezig geweest met

‘Na zijn begrafenis had ik echt even de behoefte om er tussenuit te gaan met mijn vrouw en mijn kinderen. We zijn daarom een weekend naar een hotel in Italië gegaan om even bij te komen. Dat was achteraf niet zo’n heel gelukkige keuze. Er bleek namelijk in het hotel een bruiloft aan de gang te zijn en ik kende de helft van de gasten. Een moment van bezinning is dat toen dus niet geworden.’

Wat was effect van zijn overlijden op jou?

‘Ten eerste maakte het me nog eens duidelijk dat de stichting een heel belangrijk doel nastreeft. Diabetes type 1 moet zo snel mogelijk de wereld uit.’

‘Daarnaast maakte zijn overlijden bij mij zelf iets los. Ik had me, denk ik, achteraf nooit zo beseft dat dit ooit ook mijn toekomst zou kunnen zijn. Maar sindsdien weet ik dat dat niet te ontkennen valt. Ook ik heb de kans uiteindelijk last

te krijgen van heftige complicaties die horen bij deze ziekte. Daarom probeer ik nu niets meer uit te stellen. Komt er een kans voorbij dan grijp ik die. Niet denken: dat komt nog wel een keer. Nu direct doen. Zakelijk, zoals bijvoorbeeld met het voorzitterschap van FC Den Bosch dat ik een aantal jaar op me heb genomen, of persoonlijk. Ik ben getrouwd en heb vier dochters. Ik probeer zo veel mogelijk tijd en aandacht aan mijn gezin te besteden. Ik ben daarom ook iedere woensdag thuis en dan zorg ik dat er niets tussen komt. Dan ga ik met mijn dochters naar trainingen of naar het paardrijden. Ik haal ze van school en ik lunch met ze. Ik wil het maximale uit het leven halen en ook genieten van kleine momenten.’

Heb je een bucketlist?

‘Nee, niet echt maar ik leef wel zo intensief en intens mogelijk. Ik hou van bergbeklimmen en heb ooit geprobeerd de top van Elbrus, de hoogste berg van Europa die in Rusland ligt, te bereiken. Dat is toen niet gelukt maar ik wil graag binnenkort nog eens een poging wagen. En de hoogste berg op Antarctica wil ik ook nog graag beklimmen. Niets uitstellen dus, maar gewoon gaan doen. Zolang het nog kan.’

FINANCIAL FOCUS

11

In focus TEKORT AAN ARBEIDSKRACHTEN VAKER PROBLEEM VOOR ONDERNEMER Ruim de helft van de ondernemers kan zijn bedrijf runnen zonder zorgen. Dat blijkt uit cijfers van het CBS.

Toename tekort aan arbeidskrachten

6,7%

De grootste belemmering die ondernemers zien, is het achterblijven van de vraag naar hun product of dienst. Maar ook financiële belemmeringen en weersomstandigheden vormen obstakels voor het ondernemen.

8%

6%

4%

Zo’n 6,7 procent van de ondernemers gaf aan dat een tekort aan arbeidskrachten een probleem vormde. Dit percentage is aan het stijgen. In het eerste kwartaal van 2016 stond dit percentage nog op 4,6 procent.

2%

2011

2012

2013

2014

2015

2016

Door ondernemers gemelde belemmeringen voor bedrijfsvoering 2016 Q1 Q2 Q3

0

10 Geen Onvoldoende vraag

Financiële belemmeringen

40

60

Productiemiddelen, materiaal, ruimte

Weersomstandigheden Andere oorzaken

80 Tekort aan arbeidskrachten

100

% bedrijven

Bron: CBS

12

FINANCIAL FOCUS

0%

INFOCUS

Antwoord op vergrijzing is niet de zzp’er

MARKTEN EN BELEGGEN

De vergrijzing neemt toe. Het aantal zzp’ers eveneens. Logisch als het gat dat gepensioneerde (veelal gespecialiseerde) werknemers achterlaten, wordt opgevuld door zzp’ers. Maar is het wel zo simpel?

Het antwoord op het vergrijzingsvraagstuk dat werkgevers parten speelt, is niet de zzp’er. Dit ondanks dat het aantal zzp’ers in het eerste halfjaar van 2016 opnieuw is toegenomen. De reden? Ook zzp’ers worden steeds ouder.

Waar de werkzame beroepsbevolking sinds 2006 met ‘slechts’ 6,9 procent steeg, is het aantal zzp’ers in diezelfde periode met maar liefst 44,8 procent toegenomen. Ook in de eerste zes maanden van dit jaar kwamen er meer zzp’ers bij in ons land, al is de stijging wel minder groot dan voorheen.

HERNIEUWBARE ENERGIE GROTERE ENERGIEBRON DAN STEENKOOL

Zzp’ers beschikken doorgaans over specialistische kennis. Het is vooral daarom dat werkgevers die tijdelijk behoefte hebben aan specialistische kennis én aan opvang van fluctuaties in het werk, een beroep doen op zzp’ers.

Wind- en zonne-energie vormden in 2015 voor het eerst een grotere energiebron dan steenkool. Daarmee is de strijd tussen schone energie en vervuilende steenkool in een nieuwe fase aanbeland.

Een ontwikkeling die zich steeds vaker zal voordoen, gezien de vergrijzing op de arbeidsmarkt. Immers, veel gespecialiseerde werknemers gaan met pensioen. Toch kunnen zzp’ers en flexibele arbeidskrachten op langere termijn de vergrijzing op de arbeidsmarkt in ons land niet opvangen.

Uit een rapport van de International Energy Agency (IEA) blijkt dat hernieuwbare energie zorgt voor een transformatie van de elektriciteitsmarkt, nu zij steenkool passeerde als de grootste energiebron ter wereld.

De oorzaak hiervoor moet gezocht worden in de samenstelling van de zzp’ers in vergelijking met de samenstelling van de werknemers van nu. Wat blijkt? Ook zzp’ers worden steeds ouder. Er zijn in plaats van verschillen tussen werknemers en zzp’ers, juist veel overeenkomsten in leeftijd en geslacht.

Die overeenkomsten zijn duidelijk zichtbaar bij werkenden met een middelbare opleiding en bij laagopgeleiden. Al zijn de laagopgeleide werknemers wel ouder dan de werkenden met een middelbare opleiding.

Bij hoogopgeleiden zien we een andere ontwikkeling. Hoogopgeleide werknemers zijn jonger. Hoogopgeleide zzp’ers zijn daarentegen ouder, maar werken vaak naast hun baan als zzp’er.

Gezien het feit dat er zo weinig verschillen zijn in de samenstelling van zzp’ers en werknemers, mag duidelijk zijn dat werkgevers niet op zzp’ers kunnen leunen om de vergrijzing in hun bedrijf op te vangen. Als eerste zien we dit terug bij de lager opgeleide werknemers en zzp’ers, omdat zij gemiddeld ouder zijn en dus eerder met pensioen gaan. Bovendien zijn er minder jongere zzp’ers op de arbeidsmarkt, waardoor zij de vergrijzing niet kunnen opvangen.

Bron: ABN AMRO Insights

Ter illustratie: wereldwijd werden in het afgelopen jaar dagelijks 500.000 zonnepanelen geïnstalleerd. In China alleen, thuishaven van 40 procent van de 153 gigawatt (GW) van de mondiale groei in hernieuwbare energie-installaties, verschenen elk uur twee windmolens. De IEA verwacht op basis van bestaand beleid dat in de periode 2015-2021 de hernieuwbare capaciteit wereldwijd met 825 GW toeneemt.

Waar steenkool continu brandt, genereren wind- en zonne-energieinstallaties periodiek elektriciteit. De capaciteit zegt dus niet alles. Desondanks verwacht de IEA een stijging van het aandeel hernieuwbare energie in de totale energievoorziening van 21 naar bijna 28 procent. Drijvende kracht achter de schone-energierevolutie is overheidsbeleid gericht op het tegengaan van het opwarmen van de aarde en de luchtverontreiniging. Daarnaast helpen de dalende prijzen van zonnepanelen en windturbines mee.

De IEA verwacht dat Amerika Europa de komende jaren overschaduwt als de op-een-na grootste markt voor hernieuwbare energie, dankzij de uitbreiding van belastingvoordelen voor wind- en zonne-energieproducenten.

Bron: The Economist

FINANCIAL FOCUS

13

In focus

MARKTEN EN BELEGGEN

Automotive anno 2040:

met zijn allen in gedeelde elektrische zelfrijdende auto’s Persoonlijk autobezit maakt plaats voor een nieuwe wereld met gedeelde autonome elektrische auto’s.

Betreft deze ontwrichting van de auto-industrie slechts een trend of heeft straks niemand meer een eigen auto voor de deur? Hoe snel gaan de ontwikkelingen en wat levert gedeelde mobiliteit op? En, wat wordt de rol van fabrikanten en dealers?

De zelfrijdende consument én de eigen auto verdwijnen uit het straatbeeld. In 2025 betreft minimaal 85 procent van de autoverkopen in de Verenigde Staten een nieuwe eigen auto, waarin de gebruiker zelf rijdt, zo voorspelt Deloitte. In 2040 is het persoonlijk autobezit gedaald naar 10 procent.

72 procent van de verkopen is dan een zelfrijdend voertuig voor gedeelde mobiliteit.

Met een, volgens schattingen van de Verenigde Naties, wereldbevolking van zo’n 8 miljard personen in 2030, van wie 67 procent in de grote stad woont, lijkt gedeelde mobiliteit daar meer noodzaak dan trend. Partijen als Car2Go (Daimler), Lyft (GM) of het Eindhovense Amber Mobility met haar elektrische deelauto, spelen hierop in.

Tesla, Apple en Google stortten zich op autonoom rijdende auto’s, de toelevering of het aanbieden van mobiliteit als dienst.

consumentenbestedingen. Consumenten besparen immers flink op vervoerskosten. Door verbeterde technieken en productievolumes bijvoorbeeld.

Consumenten verlangen ook gemak. Belangrijkste voorwaarden die zij stellen: 1) de beschikbaarheid van een deelauto op loopafstand, 2) die zij overal kunnen achterlaten en 3) gereserveerde parkeerplaatsen. Deelauto’s worden intensiever gebruikt, wat de levensduur verkort. Auto’s staan nu nog zo’n 95 procent van de tijd stil, een deelauto is straks 45 procent van de levensduur onderweg.

Dit is gunstig voor elektriciteitsfabrikanten en fabrikanten van elektrische auto’s.

Traditionele autofabrikanten en -dealers moeten investeren in de ontwikkeling van nieuwe auto- en verdienmodellen. De ontwrichting van de autoindustrie gaat immers in rap tempo. Showrooms voor de verkoop van voertuigen voor eigen gebruik zijn niet meer nodig. Bovendien brengt virtual reality de showroom bij de mensen thuis.

Mogelijk ligt er een kans in onderhoudsdiensten en mobiliteitsservice.

Wat gedeelde elektrische autonome mobiliteit oplevert? Een miljardenbesparing. Het scheelt fossiele brandstoffen, CO2-uitstoot en tienduizenden verkeersslachtoffers. Steden worden schoner en minder vol. En mogelijk stijgen de

Bron: ABN AMRO Insights

14

FINANCIAL FOCUS

COLUMN: HAN DE JONG

De emoties zijn na de verkiezingswinst van Donald Trump hoog opgelopen. Logisch, gelet op wat de president-elect in de campagne allemaal heeft gezegd. Maar daarin moeten we ons niet vergissen. Een zakenman als Trump is een opportunist van het zuiverste water.

Trump aan het roer

And now, for something completely different...

Van rente en aandelenkoers tot opkomende markten.

Chief Economist van ABN AMRO Han de Jong geeft enthousiast commentaar op de ontwikkelingen op de

Populisten in Europa claimen Trump nu als hun leidende licht. Dat is lachwekkend. Vergelijk de economische agenda van Trump eens met die van de populisten aan deze kant van de oceaan. De verschillen zijn enorm. Veel van de extreme uitspraken van Trump zullen niet in beleid worden vertaald, die waren louter bedoeld om gekozen te worden, zoals een opportunist betaamt.

financiĂŤle markten. Door zijn verrassende inzichten leert Natuurlijk zijn er legio terreinen ten aanzien waarvan je je zorgen moet maken. Voorbeelden zijn de handelspolitiek, de onafhankelijkheid van de Fed, het klimaat, immigratie en de buitenlandse politiek. Laten we echter niet vergeten dat Trump als zakenman eraan gewend is verantwoordelijkheden te delegeren en advies in te winnen bij experts. En laten we niet vergeten dat de Republikeinse partij van oudsher voor vrijhandel is en dat de meningen van de aanstaande vicepresident, Mike Pence, op gebieden als immigratie en buitenlands beleid haaks staan op wat Trump in de campagne allemaal heeft gezegd. Laten we vooral luisteren naar de toon van Trump als aanstaande president en zien wie hij in zijn regering en als adviseurs aanstelt.

u de financiĂŤle wereld te doorgronden.

Een van de eerste dingen die Trump lijkt te gaan doen, is het uitrollen van zijn economische agenda. Daarmee kan hij direct zijn aanwezigheid tonen en binnen de Republikeinse partij is die agenda ook niet erg omstreden. Een groot deel komt makkelijk door het Amerikaanse Congres.

PERSOONLIJK HAN DE JONG Chief Economist bij ABN AMRO HAN.DE.JONG@NL.ABNAMRO.COM ONLINE TWITTER > @HANDEJONG14

Die economische agenda bestaat uit belastingverlaging, publieke uitgaven aan infrastructuur en het versterken van de aanbodzijde van de economie. Het lijkt op Reagan. In de jaren tachtig leidde het tot stevige economische groei. Ik zie niet in waarom het nu anders zou lopen. Daarom vermoed ik dat het economisch beleid van Trump zal leiden tot duidelijk hogere groei de komende jaren dan anders het geval was geweest. Dat wil zeker niet zeggen dat we met alles wat hij gaat doen blij zullen zijn.

FINANCIAL FOCUS

15

DOSSIER HET HUIS VAN UW KIND

Bouwen aan een

huis

voor uw kind

WELKE BOUWSTENEN ZET U IN OM HET DROOMHUIS VAN UW KIND MOGELIJK TE MAKEN?

16

FINANCIAL FOCUS

HUIS VOOR UW KIND

19

Rekenvoorbeeld

20

Hypotheekgrafieken

24

21

Of verhuren?

Villataks

De rente is nog altijd relatief laag en de huizenprijzen stijgen. Veel mensen voelen de druk om op zoek te gaan naar een nieuw huis. Misschien ook uw zoon of dochter. Hoe kunt u hem of haar daarbij helpen?

Het kerstdiner was erg gezellig. Met z’n allen rondom de eettafel en het diner was weer voortreffelijk. Bij de koffie vragen uw dochter en schoonzoon of ze even met u mogen praten. Eindelijk dan toch dat kleinkind in 2017? Maar nee, het gaat om het huis. Ze huren nu en ze zouden zo graag iets willen kopen. De rente is laag, huizenprijzen lopen op en de huur is zo hoog. Natuurlijk begrijpt u de situatie van uw kind. U zou in haar situatie hetzelfde willen doen waarschijnlijk.

Maar een beetje leuke woning in de buurt waar ze nu zitten, kost al snel een vermogen.

Hoe komen ze ooit aan dat bedrag? En dan valt het kwartje …

Wie de laatste tijd het nieuws bijgehouden heeft, zal het niet ontgaan zijn dat de prijzen van huizen in populaire steden fors zijn gestegen. In Amsterdam of Utrecht is het inmiddels heel normaal dat er blind (of na een bezichtiging van een kwartiertje) op een huis geboden moet worden – en het bod vervolgens ver over de vraagprijs heen gaat.

Het aanbod is beperkt en de vraag – mede door de lage hypotheekrente – groot.

De strengere regelgeving heeft er de afgelopen

jaren voor gezorgd dat huizenkopers steeds minder kunnen lenen. Terwijl de huizenprijzen juist fors stijgen. Dat betekent dus dat het gat tussen mogelijkheid en wensen steeds groter wordt. Kon een starter 20 jaar geleden nog prima met zijn salaris in een stad als Utrecht of Den Haag een eengezinswoning met tuin betalen, inmiddels is een krap appartementje in dit soort steden al bijna een illusie.

Uw kind bevindt zich echter in een prettige positie. Want met behulp van uw vermogen is zijn of haar droomhuis mogelijk wél binnen handbereik. In dit dossier zetten we de mogelijkheden die uw kind heeft op een rijtje. Ook wijzen we op een aantal aanverwante zaken die u in de gaten moet houden. Wat gebeurt er als uw schoonzoon toch níet de liefde van uw dochters leven blijkt te zijn? En hoe zorgt u ervoor dat u uw andere kinderen niet benadeelt met een regeling voor uw zoon of dochter?

We beginnen met de mogelijkheden die uw kind zélf heeft. Bijvoorbeeld om een huis te kopen met eigen vermogen. Of met een hypothecaire lening bij de bank of een

lening via zijn of haar BV. Daarna gaan we in op de hulp die ú kunt bieden om de aanschaf van de woning makkelijker te maken.

MET EIGEN VERMOGEN

Heeft uw zoon of dochter eigen vermogen of is er sprake van een woning met overwaarde?

Dan kan de nieuwe woning mogelijk volledig of deels met eigen vermogen gekocht worden.

Of het inzetten van eigen vermogen interessant is, hangt af van het nettorendement dat verwacht wordt, legt René Bruel uit. Hij is specialist vermogensstructurering bij

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

17

ABN AMRO MeesPierson. ‘Levert het eigen vermogen – na belasting – minder rendement op dan een hypotheek netto kost? Dan is het voordeliger om het eigen geld in een woning te investeren.’

Lange tijd was het uitgangspunt voor veel woningkopers om een zo hoog mogelijke hypotheek af te sluiten. Ook al was er genoeg eigen vermogen beschikbaar. Met het eigen vermogen kon immers zonder al te veel moeite een prima rendement gemaakt worden. Omdat de betaalde rente fiscaal onbeperkt van het inkomen afgetrokken kon worden, was in de meeste gevallen de netto financieringslast lager dan de netto opbrengst van het vermogen.

Maar de situatie is de afgelopen jaren drastisch veranderd. Aan de ene kant is het fiscale voordeel van eigenwoningleningen fors beperkt. En aan de andere kant is door de dalende rente het maken van rendement na aftrek van belastingen steeds lastiger geworden. Dat geldt in het bijzonder wanneer iemand geen beleggingsrisico met zijn vermogen wil lopen.

‘Het inzetten van eigen geld heeft een aantal voordelen’, legt Bruel uit. ‘Zo heb je lagere maandlasten omdat de hypotheek minder hoog is. Daarnaast is er minder vermogensrendementsheffing in box 3 omdat je vermogen in box 3 geslonken is. En je hebt overwaarde in je woning zitten die je bij de aanschaf van een volgende woning weer mee kunt nemen.’

‘Maar alles heeft ook een keerzijde. Het geld zit dan in stenen en is dus niet meer beschikbaar voor andere zaken. Ook is het fiscale voordeel lager, omdat je minder rente aftrekt. En je mist het rendement dat je anders op het vermogen kon maken.’

18

FINANCIAL FOCUS

HYPOTHEEKVORMEN

De meeste kopers sluiten voor de koop van een eigen woning een hypothecaire lening af bij de bank. Vanwege de fiscale aanscherpingen op 1 januari 2013 zijn de lineaire hypotheek en de annuïteitenhypotheek momenteel de twee meest gehanteerde vormen. Bij de lineaire hypotheek daalt het bruto maandbedrag naarmate de looptijd verstrijkt steeds verder. Uw kind lost namelijk iedere maand een vast bedrag op de lening af. Daardoor daalt de schuld en daarmee de verschuldigde rente. Bij een annuïteitenhypotheek betaalt uw kind een vast bruto maandbedrag. Dat bedrag bestaat in het begin vooral uit rente en een beperkt bedrag aan aflossing. Die verhouding verschuift in de loop van de tijd naar meer aflossing en minder rente.

Bij een annuïteitenhypotheek wordt in het begin nog relatief weinig afgelost en dus ook nog relatief veel rente betaald. Met het verstrijken van de looptijd verandert die verhouding. De netto maandlast is aan het begin relatief laag, maar omdat het aflossingsdeel maandelijks toeneemt, stijgt per saldo de netto maandlast naarmate de looptijd verstrijkt.

Deze verschillen hebben ook een effect op de totale kosten voor de hypotheek. Over de hele looptijd bezien betaalt uw kind bij een annuïteitenhypotheek meer rente, doordat hij of zij minder snel aflost. Die vorm is dus iets duurder. Maar een voordeel daarentegen is dat de nettomaandlast mogelijk beter aansluit bij een stijgend carrièreverloop. Wanneer uw kind ervan uitgaat dat hij gedurende de looptijd van de hypotheek steeds meer gaat verdienen, is die stijgende netto maandlast goed te dragen.

WIJZIGINGEN REGELGEVING

De afgelopen jaren zijn er heel wat wijzigingen geweest op het gebied van hypotheken, legt Gordon Doull uit. Doull is specialist schenken en erven bij ABN AMRO MeesPierson. ‘Zo geldt voor

REKENVOORBEELD

Stel dat aan de gewenste woning een prijskaartje hangt van 300.000 euro.

Voor dit voorbeeld gaan we uit van een keuze tussen ofwel 300.000 euro lenen bij de bank ofwel 200.000 euro lenen en 100.000 euro eigen geld in de woning stoppen.

Stel dat de hypotheekrente bij de bank 2,5 procent is. Het inkomstenbelastingtarief waartegen de rente afgetrokken kan worden, ronden we af op 40 procent. Dan ontstaat er 1 procent fiscaal voordeel en kost die laatste 100.000 euro aan hypotheek netto 1,5 procent.

Zou uw kind de 100.000 euro eigen geld niet in de woning investeren, dan moet hij of zij minimaal 2,7 procent rendement maken op zijn eigen geld om daar na aftrek van 1,2 procent belasting (2016) ook minstens 1,5 procent aan over te houden.

Bij een rendement benden 2,7 procent is het in dit voorbeeld voordeliger om het eigen geld in de woning te investeren.

VOORBEELD A) 300.000 EURO LENING OF

B) 200.000 EURO LENING +

100.000 EURO EIGEN GELD BIJ < 2,7 PROCENT RENDEMENT OP EIGEN GELD IS

VOORBEELD B) VOORDELIGER

FINANCIAL FOCUS

19

nieuwe hypotheekleningen sinds 2013 alleen nog maar renteaftrek in box 1 als contractueel is afgesproken dat de hypotheek in 360 maanden (30 jaar) wordt afgelost. De aflossingsvrije hypotheek – die lange tijd erg populair was – wordt fiscaal niet meer gestimuleerd. In plaats daarvan moet er afgelost worden via een annuïteitenhypotheek of een lineaire hypotheek. Had iemand voor 2013 al een aflossingsvrije hypotheek afgesloten? Dan mag die meegenomen worden wanneer een nieuwe hypotheek wordt afgesloten. Banken hanteren wel de regel dat maximaal 50 procent van de marktwaarde van de woning aflossingsvrij geleend mag worden.’

In 2017 zijn er een paar zaken gewijzigd.

Zo is de hypotheekrente nog maar aftrekbaar tegen maximaal 50 procent.

Dat was in 2016 nog 50,5 procent. Ook in de komende jaren gaat hier steeds 0,5 procentpunt van af.

Ook kan er slechts tot 101 procent van de woningwaarde een hypotheek worden

afgesloten. Dat was vorig jaar nog 102 procent en zal in 2018 teruggaan naar 100 procent.

GELD LENEN BIJ DE BV

Bij het verstrekken van een hypotheek kijkt een bank vooral naar het inkomen. Degene die de lening afsluit moet de maandlasten uit zijn inkomen kunnen betalen. De bruto maandlast mag maximaal een bepaald percentage van het maandinkomen bedragen (loan-to-income ratio). Daarnaast kijkt de bank naar de woningwaarde (loan-to-value ratio). Deze regels volgen uit de Gedragscode Hypothecaire Financieringen (GHF) en de Tijdelijke regeling Hypothecair krediet.

Het geld voor het huis kan echter ook van de eigen BV geleend worden, als die er is. Dat heeft verschillende voordelen. Zo heeft de BV niet te maken met de strenge regels die banken hanteren op grond van de GHF. ‘De rente die je betaalt aan de BV is onder dezelfde voorwaarden net als bij een bancaire hypotheek gewoon aftrekbaar. Aanvullend moet je wel aan de belastingdienst gegevens verstrekken over de lening die je met de BV

LINEAIRE HYPOTHEEK

hebt gesloten’, legt Bruel uit. ‘Voldoe je niet aan die informatieplicht? Dan is de rente niet aftrekbaar.’ Maakt de BV een zeer laag rendement op het vermogen dat in de BV zit? Bijvoorbeeld omdat het geld structureel op een deposito wordt aangehouden? Dan kan uitlenen aan privé voor de woning al snel een hoger rendement opleveren voor de BV. Terwijl het privé hetzelfde blijft of je die rente aan de bank of aan je BV betaalt. Per saldo ga je er dan op vooruit.’

Er zijn wel een paar zaken die in de gaten gehouden moeten worden. Zo moeten de statuten het lenen wel toelaten, legt Doull uit.

Ook is van belang dat de overeenkomst tussen de BV en de geldlener een zakelijk karakter heeft. ‘Er moet dus rente betaald worden, er moeten voorwaarden bestaan voor terugbetaling van de lening én normaliter moeten er zekerheden gesteld zijn’, zegt Doull. In de meeste gevallen zal een discussie met de belastinginspecteur gaan over het gehanteerde rentepercentage.

Daarvoor moet gekeken worden naar het percentage dat “in de markt” gebruikelijk is. Uit de rechtspraak blijkt dat daarvoor niet geldt wat financiële instellingen rekenen.

De inspecteur zal het percentage hanteren dat een belegger als rente zou accepteren.

Een te lage rente kan uitgelegd worden als een dividenduitkering door de BV en een te hoge rente als kapitaalstorting door de aandeelhouder.

MET HULP VAN OUDERS

0 jaar aflossing

20

5 jaar netto maandlast

FINANCIAL FOCUS

10 jaar bruto maandlast

20 jaar

25 jaar

30 jaar

Geld lenen van ouders Wanneer dat droomhuis nét niet binnen handbereik is van uw kind, kunt u hem of haar natuurlijk ook een handje helpen door geld aan hem of haar te lenen. Doull somt de voordelen hiervan op. ‘De rente bij zo’n

OVERDRACHT

VILLATAKS De eigenaar-bewoner van een huis met

een eigenwoningschuld moet jaarlijks het

eigenwoningforfait bij zijn belastbaar inkomen in box 1 optellen.

Het eigenwoningforfait over een woning met

WOZ-waarde tot 1.060.000 euro is 0,75% van die WOZ-waarde.

Is de WOZ-waarde van de woning hoger?

Dan wordt wel gesproken van een ‘villataks’.

De belasting op dit segment woningen is de

afgelopen jaren stapsgewijs verhoogd. Voor

deze woningen bedraagt het eigenwoningforfait 7.950 euro + 2,35% van de waarde boven 1.060.000 euro.

Heeft u geen eigenwoningschuld (meer)? Dan heeft u geen last van het eigenwoningforfait.

ANNUÏTEITENHYPOTHEEK lening is net als bij een bancaire hypotheek fiscaal aftrekbaar voor uw zoon of dochter. U kunt jaarlijks besluiten om uw kind financieel te ondersteunen en (een deel van) de rente en aflossing eventueel terugschenken aan uw zoon of dochter, waardoor de woonlasten voor uw kind per saldo (bijna) nihil zijn. En voor dit soort leningen gelden de maximale vertrekkingsnormen (loan-to-value en loanto-income) vanuit de GHF niet. Ook bij een lager inkomen kan zo een duurder huis bereikbaar worden voor uw kind.’

0 jaar

5 jaar aflossing

netto maandlast

10 jaar

20 jaar

25 jaar

30 jaar

bruto maandlast

FINANCIAL FOCUS

21

1

Lineaire hypotheek

dalend maandbedrag

HYPOTHEEKVORMEN 2

3

Annuïteiten hypotheek

Bankspaar hypotheek

bruto maandbedrag blijft gelijk

VERSCHILLENDE HYPOTHEEKVORMEN

lenen + sparen

4

Aflossingsvrije hypotheek alleen rente, geen aflossing

Rekenkundig gezien is het gunstig om voor een dergelijke variant een relatief hoge rente vast te leggen. Zo maakt uw kind beter gebruik van de hypotheekrenteaftrek. En het heeft in principe geen invloed op de belasting die uzelf betaalt (zolang u vermogen uit box 3 aan uw kind uitleent).

De rente moet echter wel “marktconform” zijn, u kunt dus niet zomaar wat afspreken.

En Doull adviseert om de lening in een notariële akte of onderhandse akte vast te leggen zodat er later geen onduidelijkheden ontstaan. Dat laatste is relevant wanneer er sprake is van meerdere kinderen, maar ook richting de belastinginspecteur.

‘Let er ook op dat de rente niet kwijtgescholden mag worden door de ouders.

De rente moet daadwerkelijk betaald worden.

Wel kunnen, zoals al eerder gezegd, de ouders hun kind tegemoetkomen met een schenking’, merkt Doull op.

Geld lenen via BV van ouders De lening kan natuurlijk ook lopen via uw eigen BV naar uw kind. Daarvoor gelden

22

FINANCIAL FOCUS

GEEFPLAN

dezelfde regels als wanneer het kind van zijn of haar eigen BV leent. Let wel op.

Omdat de rente ten goede komt aan uw eigen BV ontvangt u bij een hogere rente meer inkomsten en gaat u dus meer belasting betalen.

Schenking gebruiken voor eigen huis Natuurlijk kunt u uw zoon of dochter ook geld schenken om de aanschaf van het eigen huis mogelijk te maken. Dat kan op verschillende manieren. U kunt een bedrag schenken dat direct ingezet wordt voor de koop van het huis. Maar door periodiek te schenken, kunt u er ook voor zorgen dat uw zoon of dochter een hoger inkomen heeft en daardoor meer kan lenen en hierdoor beter de hypotheeklasten kan dragen. Daarvoor zult u zich als ouder wel duidelijk moeten committeren aan een aantal schenkingen.

Deze reeks wordt als één totale schenking gezien. Uw kind betaalt dus mogelijk meer schenkbelasting dan bij een jaarlijks losse schenking. In ieder geval zorgt u ervoor dat er bij uw overlijden minder vermogen is

waarover erfbelasting betaald moet worden.

En daarnaast is het voor u – indien u het bedrag kunt missen – leuker om te zien dat uw kinderen nú al plezier hebben van uw vermogen.

Fiscaal gezien is het eenmalig schenken van een groot bedrag overigens niet altijd de meest aantrekkelijke optie. Een lening biedt uw kind hypotheekrenteaftrek en wanneer u jaarlijks besluit een bedrag weer te schenken, kost het hem of haar netto nauwelijks iets.

Vanaf 2017 is het opnieuw mogelijk voor ouders (en anderen) om aan hun kinderen (en anderen) in maximaal 3 jaar tijd maximaal 100.000 euro belastingvrij te schenken. Als de schenking tenminste besteed wordt aan een eigen woning of het aflossen van een eigenwoningschuld. De eenmalig verhoogde vrijstelling geldt voor kinderen in de leeftijd van 18 tot en met 39 jaar. Is uw kind al ouder maar zijn of haar (fiscaal) partner niet? Ook dan kan uw kind nog gebruikmaken van de vrijstelling. De regeling kent ook bepalingen voor het aanvullen van eerdere schenkingen

tot een ton. Mocht u daar gebruik van maken, laat u dan goed informeren want de regelgeving is complex.

Wat gebeurt er met de schenking als de relatie van uw zoon of dochter eindigt?

Is het de bedoeling dat de schoonzoon of -dochter vervolgens met de helft van het geld vertrekt? ‘Zorg dat deze afspraken duidelijk op papier staan’, benadrukt Doull.

U bent in principe vrij om hierover afspraken te maken. Misschien voelt het wat cru om uw schenking op dit moment af te schermen van die vriendelijke jongeman waarmee uw dochter zo gelukkig lijkt te zijn. Maar de afspraken voelen waarschijnlijk een stuk rechtvaardiger als hij er over een paar maanden met een ander vandoor gaat.

VOOR EEN GEZELLIGE KERST – OOK IN 2017

Het zal niet vaak voorkomen dat ál uw kinderen op hetzelfde moment een (nieuw) huis willen kopen. Dat betekent dat bij het regelen voor de één de ander(en) niet vergeten

FINANCIAL FOCUS

23

OF VERHUREN? In dit dossier bespreken we de mogelijk-

heden voor uw kind om een huis te kopen.

Met of zonder uw hulp. Maar het kan

natuurlijk zo zijn dat kopen helemaal geen

optie voor uw zoon of dochter is. Omdat hij of zij bijvoorbeeld studeert en er nog geen

inkomen is waarop een hypothecaire lening afgesloten kan worden.

En andere mogelijkheid is dan natuurlijk dat

ú een huis koopt en uw kind de woning van u huurt. Alleen, of samen met anderen.

Dit extra huis brengt uiteraard extra (fiscale) lasten voor u met zich mee. De huur die uw kind betaalt zou u eventueel terug kunnen

schenken. Kortom, ook aan deze optie zitten

voor- en nadelen. Laat u dus goed adviseren.

moet(en) worden. Want op scheve ogen in de familie zit u waarschijnlijk niet te wachten.

Overigens zijn er wellicht goede argumenten te verzinnen waarom u misschien uw ene kind wél helpt en uw andere niet. Het kan natuurlijk zo zijn dat het ene kind uw hulp harder nodig heeft dan het andere. Probeer hierover echter transparant te zijn naar alle kinderen.

Wilt u het ene kind helpen met een schenking voor de eigen woning maar de ander daarvoor compenseren? U kunt dan bijvoorbeeld hiervoor een bepaling in het testament opnemen waarmee de compensatie volgt bij uw overlijden. Of de schenking aan uw andere kind “op papier” doen.

Dit soort beslissingen hebben echter wel fiscale consequenties. Laat u hierover dus goed informeren.

24

FINANCIAL FOCUS

Leg in ieder geval alle afspraken goed vast.

Bij een lening van ouder aan kind is dat nodig in verband met de informatieplicht voor de inkomstenbelasting, maar in alle gevallen – of het nu een lening of schenking betreft – is dit ook handig voor alle partijen die betrokken zijn bij de afspraken. ‘Aandachtspunt in de leningsovereenkomst is nog wat er moet gebeuren bij overlijden van de langstlevende ouder. Vaak wordt er voor gekozen om de lening van het kind dan af te lossen met zijn of haar erfdeel’, legt Doull uit. ‘Een alternatief hiervoor kan zijn om er juist voor te kiezen om de lening in stand te laten vanwege de fiscale voordelen die dit mogelijk geeft. De broers en zussen kunnen dan alsnog afgelost worden door de lening te herfinancieren bij de bank bijvoorbeeld.’

De leningsakte kan door een notaris

opgesteld worden. Dat hoeft niet. Het voordeel van een notariële akte is onder meer dat een notaris mee zal denken over de juiste oplossing en de akte officieel wordt geregistreerd. Een hypotheekakte moet verplicht door een notaris opgesteld worden.

Anders biedt het niet de zekerheid die gewenst is.

DE GROOTSTE UITGAVE OOIT

De koop van een huis is voor de meeste mensen de grootste uitgave die ze in hun leven zullen doen. Zaak dus om goed na te denken over de juiste financiering ervan. Voor u als ouder is het natuurlijk heel mooi om een huis voor uw kind bereikbaar te maken dat anders te hoog gegrepen zou zijn. Hoeft het volgende kerstdiner eens niet bij ú thuis plaats te vinden.

EXPERTISE AANDEEL

Aandeel: Fresenius

MEDISCHE SPECIALISTEN

DIALYSE

Fresenius SE bestaat uit vier bedrijfsonderdelen. Grootste bijdrage aan de totaalomzet (circa 55% in 2015) levert Fresenius Medical Care (FMC) dat zich richt op nierdialyse. FMC ontwikkelt nierdialyse-apparatuur en exploiteert wereldwijd meer dan 3.500 dialyseklinieken.

(Dit bedrijfsonderdeel heeft ook een eigen beursnotering.

Grootaandeelhouder Fresenius

€

ISIN-code:

Fresenius Medical Care FME

DE0005785604

DE0005785802

90,00 80,00 70,00 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 Fresenius SE

10,00

EXTRA DIENSTEN

Onderdeel Fresenius Helios, exploitant van ziekenhuizen en privéklinieken, groeide in 2016 eveneens sterk. Onder andere door de integratie van de klinieken van de Duitse concurrent Röhnklinikum en de recente overname van de Spaanse ziekenhuisketen Quironsalud. De overname van de in totaal 133 ziekenhuizen en klinieken past in de focus van Fresenius op schaalgrootte. Door samenwerking wordt de capaciteit

van de locaties beter benut en heeft de onderneming een betere positie ten opzichte van de concurrentie.

Fresenius kan door het netwerk van zorglocaties ook makkelijker extra diensten aanbieden.

Zoals betaalbare aanvullende ziektekostenverzekeringen.

Bovendien neemt het netwerk van klinieken tegen aantrekkelijke tarieven de diensten van de andere bedrijfsonderdelen af.

Fresenius Kabi maakt onder andere medische dieetvoeding en transfusievloeistoffen, Fresenius Vamed levert niet-medische diensten aan de zorg zoals projectmanagement en onderhoud.

DRUK OP DE KOSTEN

We verwachten dat de groei van Fresenius zich op termijn zal voortzetten door verdere schaalgrootte en focus op verbetering van de efficiency.

20 1-0

08

08

-0

1-

20

14

12 20 1-0

08

1-0 08

08

-0

1-

20

20

10

08

06 20 1-

08

-0

20 1-0 08

08

-0

1-

20

04

02

00 20 1-

heeft hierin een belang van 31 procent.) De vraag naar dialyse stijgt naar verwachting jaarlijks wereldwijd met circa 4 procent.

Zowel door de stijging van het aantal ouderen als door de toename van welvaartsziekten als diabetes, hoge bloeddruk en ernstig overgewicht die nieraandoeningen kunnen veroorzaken.

16

Fresenius Medical

0,00

-0

De Duitse familie Fresenius startte in 1912 met een apotheek in Frankfurt. Inmiddels is de onderneming wereldwijd actief binnen de gezondheidszorg met een omzet van meer dan 27 miljard euro. De huidige groei wordt – net als in de 19e eeuw – behaald door in te spelen op de langetermijntrends binnen de gezondheidzorg.

Toen startte de apotheker een medisch laboratorium om aan de groeiende vraag naar neusspray te voldoen. Nu speelt Fresenius in op de toenemende vraag naar zorg, als gevolg van de steeds ouder wordende bevolking.

De onderneming richt zich op uiteenlopende activiteiten binnen groeimarkten, van nierdialyse tot de exploitatie van een keten van privéklinieken. Dat levert beleggers binnen Fresenius een aantrekkelijke spreiding van activiteiten op.

ISIN-code:

Fresenius SE FSE

08

Jaarlijks wordt wereldwijd meer uitgegeven aan gezondheidszorg.

Het Duitse Fresenius is een belangrijke Europese speler binnen de sector, met een voor beleggers aantrekkelijke combinatie van activiteiten.

Zowel Fresenius SE als FMC zijn aantrekkelijke beleggingen.

Waarbij de belegger met FMC volledig profiteert van de kansen op de dialysemarkt en met Fresenius SE een meer gespreide belegging heeft binnen de zorgsector. Wel kan de toenemende druk op de kosten van de zorg de resultaten van de ondernemingen beïnvloeden.

Overheden en verzekeraars kijken kritisch naar de almaar stijgende kosten van de zorg. Fresenius speelt hierop in door bezuinigingen en realiseren van schaalgrootte.

Dit verlaagt niet alleen de kosten van de aangeboden zorg, maar heeft ook een positieve invloed op de winstgevendheid.

MAURITS HELDRING Aandelen Analist MAURITS.HELDRING@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

25

EXPERTISE

Kleine lening, groot verschil

RESPONSABILITY GLOBAL MICROFINANCE

FINANCIEEL MEEDOEN

Het ResponsAbility Global Microfinance fonds belegt in leningen aan microfinancieringsinstellingen (MFI’s), onder andere in India, Cambodja en Costa Rica.

Deze financiële instellingen in opkomende markten bieden naast kleine leningen ook betaal- en spaarrekeningen aan mensen met een laag inkomen in de regio.

Dit zorgt ervoor dat mensen financieel kunnen meedoen. Deze financial inclusion is een van de doelen van de Verenigde Naties om de armoede in de wereld te bestrijden.

26

FINANCIAL FOCUS

ISIN-code:

ResponsAbility Global Microfinance

Fondsmanager:

LU1050624607

Benchmark:

Klaus Tischhauser

geen

€ 101,5 101 100,5 100 99,5

ResponsAbility Global Mcr�n N EUR

Het fondsteam besteedt veel tijd aan de selectie van de MFI’s en de samenstelling van de portefeuille.

Daarbij wordt gekeken naar financiële én maatschappelijke aspecten. Het fondsteam belegt in meer dan 249 MFI’s die op hun beurt weer in vele duizenden leningen beleggen. Het fonds houdt niet voor niets een dergelijke grote spreiding aan.

Een risico van microfinanciering is dat de bedrijven niet meer aan hun betalingsverplichting kunnen voldoen of failliet gaan.

Daarnaast kan bijvoorbeeld politieke instabiliteit in een regio zorgen voor vertraging in de terugbetaling. Door een brede spreiding over leningen, looptijden, sectoren en regio’s wordt dit risico bij het ResponsAbility Global

Microfinance fonds verminderd.

Daarnaast worden de MFI’s aan een kritische selectie onderworpen.

Het fonds kan ervoor kiezen tijdelijk cash aan te houden, bijvoorbeeld wanneer er te weinig aantrekkelijke leningen zijn of als door onrust in een regio de kans op terugbetaling daalt.

16

1-

16

-1

0-

31

-1 31

831

-0

16

30

-0

6-

16 4-0

16

30

229

-0

15 2-

31

-1

15

31

-1

0-

15 8-

31

-0

15 6-0

15

30

4-

GROTE SPREIDING

16

Euribor 6 Month EUR

99 -0

De kracht van microkrediet is bekend. Een kleine lening kan een groot verschil maken voor ondernemers in opkomende markten. Het biedt mensen de kans iets op te bouwen en draagt bij aan de zelfredzaamheid. De vraag naar microkredieten is sinds de jaren zeventig fors toegenomen. Bij kleine ondernemers, maar zeker ook bij particuliere beleggers. Steeds meer beleggers vinden het belangrijk dat een belegging niet alleen financieel rendement oplevert, maar ook een meetbare impact heeft. Een aanbieder met een lange historie is de Zwitserse vermogensbeheerder ResponsAbility. Het ResponsAbility Global Microfinance is met 145 miljoen euro aan fondsvermogen een van de grootste microkredietfondsen.

Fonds:

30

Microkredietfondsen als het ResponsAbility Global Microfinance weten een laag maar stabiel rendement te combineren met maatschappelijke impact.

FONDSEN

fonds is daarmee geschikt voor beleggers die naast het ontvangen van financieel rendement ook willen bijdragen aan de economische ontwikkeling van kleine ondernemers in opkomende markten.

BELEGGINGSOOGPUNT

De karakteristieken van de microkredietsector en de professionele aanpak van het fonds maken het fonds een aantrekkelijke aanvulling voor de portefeuille.

De belegging heeft geen correlatie met andere asset categorieën als aandelen of obligaties en kan daardoor voor diversificatie binnen de beleggingsportefeuille zorgen.

Het rendement – gemiddeld 1% tot 3% – is laag, maar stabiel. Het

MANUEL HERNANDEZ FERNANDEZ AA Advisors MANUEL.HERNANDEZ@NL.ABNAMRO.COM

EXPERTISE SECTOR

Sector Consumentengoederen

PRIJSBEWUSTE CONSUMENT Nu de welvaart stijgt, geven consumenten weer meer uit aan designertassen, auto’s en cruisevakanties. Dat biedt kansen voor beleggers, mits ze het koopgedrag van de consument kunnen duiden.

In grote delen van de wereld neemt door de economische groei het besteedbaar inkomen van consumenten weer toe. Meer mensen kunnen zich de aankoop van luxegoederen als auto’s en merkkleding permitteren.

Maar de consument is anno 2017 prijsbewust en trends wisselen elkaar snel af. Welke ondernemingen profiteren van de stijgende consumentenbestedingen is daardoor moeilijker te duiden dan in het verleden. Een aantal thema’s helpen bij het selecteren

van aantrekkelijke aandelen uit de sector consumentengoederen.

PRIJSBEWUSTE CONSUMENT Consumenten hebben veel meer mogelijkheden om zich te informeren over hun aankopen.

Niet alleen weten mensen door internet precies wat er te koop is, ze kunnen het ook direct online bestellen. Met name in opkomende markten heeft dit de omzet van luxe merken gestimuleerd. Door diezelfde transparantie is de consument echter ook prijsbewuster geworden. Met name jonge consumenten in opkomende markten kiezen vaker voor lokale merken en designers. De sterkste merken binnen het luxe-segment zoals Prada en LVMH – eigenaar van onder andere Louis Vuitton

– hebben daar minder last van.

Wereldwijd blijven deze merken gewild, al verkoopt de ene collectie beter dan de andere. Het zijn vooral de semi-luxe merken als H&M en Marks & Spencer, die de prijsdruk als gevolg van de transparantie voelen.

AUTO’S ZIJN UITZONDERING

van anderen als eigen producten wereldwijd. Over elke aankoop

Een uitzondering op de deze trend vormt de autosector. De lokale alternatieven in opkomende markten voor Europese en Amerikaanse auto’s zijn beperkt.

Het produceren van een veilige en betrouwbare auto vergt expertise en grote investeringen.

Binnen het luxe-segment blijven daarom Duitse merken als Audi, BMW en Mercedes favoriet bij kopers, vooral in China. In het land zijn de autoverkopen in de afgelopen maanden gestegen. Dat is een gevolg van de economische groei en de stimulerende maatregelen voor autoverkopen door de Chinese overheid. Het Duitse Daimler ziet daardoor bijvoorbeeld de omzet in China stijgen. Dit merk heeft in het afgelopen jaar diverse nieuwe modellen geïntroduceerd die erg gewild zijn op de Chinese markt.

marges van de onderneming. Alibaba dat nu voornamelijk nog de –

VRIJETIJDSBESTEDINGEN

EEN PERCENTAGE VAN ELKE AANKOOP Online winkels Amazon en de Chinese concurrent Alibaba profiteren van de toenemende aankopen door consumenten. De online

aanbieders winnen jaarlijks marktaandeel ten koste van traditionele winkels. Steeds meer merken maken graag gebruik van deze online

winkeletalages. Amazon verkoopt inmiddels bijna net zoveel producten ontvangt het een percentage. Dat heeft een gunstige invloed op de omvangrijke – Chinese markt bedient, verkoopt alleen producten van derden. De onderneming behaalt hoge marges omdat geen investeringen in distributiecentra en voorraden nodig zijn.

Een belangrijke groeitrend binnen de consumentengoederensector blijft vrijetijdsbesteding. Met de toenemende welvaart stijgt ook de vrije tijd van consumenten.

Inwoners van opkomende landen en jonggepensioneerden boeken steeds meer reizen. Niet via het reisbureau op de hoek, maar online. Dit versterkt het opwaarts potentieel van online boekingsbedrijven als Priceline, Expedia en het Chinese Ctrip. com. Zij hebben in de afgelopen jaren geïnvesteerd in de online infrastructuur en mobiele toepassingen en plukken daarvan de vruchten nu het aantal reizigers stijgt. Hotelovernachtingen en vliegreizen nemen toe, maar de relatief grootste toename is te zien in cruisevakanties. Niet alleen de Westerse consument, maar ook de reiziger uit opkomende economieën in Azië kiest steeds vaker voor deze comfortabele manier van reizen. Een van de spelers binnen deze markt is het Amerikaanse Carnival. De cruisemaatschappij kan door de uitgebreide vloot cruiseschepen en online boekingssystemen goed inspelen op de toenemende vraag. De onderneming richt zich daarnaast op constante kostenbesparing. Dat is nodig om tijdelijke dalingen van de traditioneel cyclische consumentenmarkt te doorstaan en toenemende brandstofkosten te compenseren.

MAURITS HELDRING Aandelen Analist MAURITS.HELDRING@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

27

RANDSTAD Het werkt!

Het uitzendbureau dat ooit startte vanuit Amstelveen is

inmiddels actief in tientallen landen en voorziet bijna 600.000 mensen wereldwijd van werk. Het aandeel beweegt mee met de conjunctuur en vertoont dus zowel pieken als dalen.

Koers Randstad (in euro)

80 70 60 50 40 30 20 10

28

FINANCIAL FOCUS

14 No v-

10 No v-

06 No v-

02 No v-

98 No v-

94 No v-

No v-

90

0

MEMORABELE AANDELEN

De geschiedenis van Randstad start met de scriptie van oprichter Frits Goldschmeding. Hij studeert aan de Vrije Universiteit Amsterdam en onderzoekt voor zijn scriptie in 1960 het nieuwe fenomeen “tijdelijke arbeid”.

Goldschmeding constateert dat bedrijven in piekperiodes snel bedrijfsruimte en machines bij kunnen huren maar geen arbeidskrachten. Wanneer het wat minder gaat, is het probleem omgekeerd en ontstaat er een overschot aan werknemers die niets omhanden hebben. De oplossing hiervoor is een flexibele arbeidsmarkt.

Goldschmeding besluit met medestudent Ger Daleboudt de theorie in de praktijk te brengen en start met “Uitzendbureau Amstelveen”.

In 1963 studeren Goldschmeding en Daleboudt af en worden vestigingen geopend in Leiden en Rotterdam.

Omdat “Uitzendbureau Amstelveen” dan de lading niet meer dekt, moet er een nieuwe naam komen. De inschatting van de twee directeuren is dat het bedrijf niet verder met zijn activiteiten zal komen dan de Randstad.

Dat leidt tot de nieuwe naam “Randstad Uitzendbureau”.

In de beginjaren wordt kapitaal opgehaald via een lening bij een andere onderneming en de uitgifte van aandelen aan vrienden en familie. Vanaf 1965 wordt het bedrijf ook

9,08 … GULDEN ZIJN DE NETTO-INKOMSTEN IN HET JAAR VAN OPRICHTING (1960).

in het buitenland actief: eerst in Brussel, daarna Londen, Düsseldorf en vervolgens Frankrijk.

In 1982 wordt concurrent Tempo-Team voor 125.000 gulden overgenomen.

Eind jaren tachtig worden de eerste stappen gezet die leidden tot een beursgang op 5 juni 1990. Dat levert meer naamsbekendheid op en natuurlijk kapitaal. Het duurt even voordat de belegger het bedrijf omarmt. De koers beweegt mee op de conjunctuur. Gaat het economisch minder dan is er minder vraag naar uitzendkrachten, maar wanneer het iets beter gaat, is Randstad een van de eerste bedrijven die daarvan de vruchten plukt.

Begin jaren negentig volgt een nieuwe expansiegolf. In Nederland met de overname van Flex en in de VS met TempForce en Jane Jones Enterprises.

Vanaf 2005 volgen nieuwe buitenlandse avonturen in India, China, Portugal, Hongarije, Turkije, Polen en Japan.

Op maandag 3 december 2007 maken Randstad en uitzendconcern Vedior bekend dat ze samengaan.

Hierdoor worden beide bedrijven samen de nummer twee van de wereld (na Adecco). Waar een scriptie al niet toe kan leiden …

OLYMPISCHE SPELEN Om meer naamsbekendheid te krijgen, besluit Randstad

de Olympische Spelen in Atlanta van 1996 te sponsoren.

Ook levert Randstad de uitzendkrachten voor de Spelen, in totaal 16.000 flexwerkers. Dit levert de onderneming omgerekend zo’n 2,7 miljard euro op. Belangrijker nog

is de naamsbekendheid. Die stijgt van 15 procent naar 99,5 procent.

1982

2007

Met de overname van Vedior wordt Randstad nummer 2 wereldwijd

Concurrent Tempo-Team wordt overgenomen

1960

Oprichting Uitzendbureau Amstelveen

1963

Naam verandert in Randstad

1990

Randstad wordt beursgenoteerd

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

29

Ook na de verrassende verkiezingsoverwinning van Donald Trump blijven er veel onzekerheden op de financiële markten. Bijvoorbeeld over zijn beleidsvoornemens. Gezien de overvolle kalender van verkiezingen en referenda – en de onvoorspelbaarheid daarvan – blijven geopolitieke ontwikkelingen overheersen op de financiële markten. Van tijd tot tijd kunnen deze tot turbulentie leiden. Dit speelt zich af tegen de achtergrond van een verbeterende wereldwijde economie, die dit jaar bovendien een impuls mag verwachten van het overheidsbeleid.

Beleggingsvisie

Impuls voor de markten WERELDECONOMIE KRIJGT VAART

De Amerikaanse verkiezingsuitslag bracht de

De wereldeconomie begint wat meer vaart te krijgen. Dit blijkt uit het ondernemersvertrouwen, dat sinds kort in veel landen stijgt en de stijging van de prijzen van veel industriële metalen. Vier factoren dragen bij aan de groei. Ten eerste de gestegen olieprijs, die een positief effect heeft op de energiesector. Dat is gunstig voor veel opkomende landen. In de tweede plaats slagen de Chinese autoriteiten erin om de economische groei in het land op een hoog peil te houden.

De voorraadcyclus in de Verenigde Staten draagt ook bij aan de economische groei en tenslotte leidt de intensivering van het gebruik van het internet (allerlei processen lopen sneller en efficiënter via het internet) tot toenemende bestedingen aan informatietechnologie.

Ook kan de Amerikaanse economie een impuls krijgen van het overheidsbeleid. Dat compenseert in enige mate het negatieve effect van de gestegen rente en het protectionistische beleid straks. Op grond van bovenstaande verwachtingen hebben we de ramingen voor de groei van de wereldeconomie licht verhoogd. Voor de Verenigde Staten wat sterker dan voor de rest van de wereld.

financiële markten eind vorig jaar in beweging.

De wereldeconomie kreeg daardoor nog meer vaart. Tijd voor een offensievere positionering van de portefeuille.

POSITIEVER OVER AANDELEN

PERSOONLIJK

BEN STEINEBACH

Hoofd Beleggingsstrategie BEN.STEINEBACH@NL.ABNAMRO.COM ONLINE FINANCIALFOCUS.NL > SPECIALISTEN > BEN STEINEBACH

TWITTER > @BENSTEINEBACH

30

FINANCIAL FOCUS

Medio november hebben we het belang in aandelen verder verhoogd, gebaseerd op de positieve invloed van de verwachte economische stimuleringsplannen. Dit is positief voor de groei van de Amerikaanse en de wereldwijde economie in de komende jaren. Deze beleggingscategorie was al licht overwogen. De verhoging van aandelen is ten koste gegaan van liquide middelen. Onze sectorpositionering is na de Amerikaanse verkiezingen minder defensief geworden.

De sectoren consumptiegoederen en telecommunicatie zijn beide verlaagd van neutraal naar onderwogen. De sector nutsbedrijven blijft ook onderwogen omdat de groeivooruitzichten matig zijn. De sector industrie hebben we juist verhoogd van onderwogen naar neutraal. We verwachten dat de verbeterde groeivooruitzichten zich vertalen in toenemende winsten voor bedrijven in deze sector. De sectoren gezondheidszorg en informatietechnologie blijven favoriet.

Gezondheidszorg profiteert van vergrijzing terwijl de IT-sector haar

BELEGGEN

groei te danken heeft aan toenemende automatisering door bedrijven en economische groei in opkomende markten.

Op regiogebied hadden wij tot nu toe een lichte voorkeur voor opkomende markten. Door de stijgende rente in de VS en de sterkere dollar is investeren in opkomende markten echter minder interessant. Tegelijkertijd zijn ontwikkelde markten juist aantrekkelijker geworden omdat ze naar verwachting meer gaan profiteren van de hogere groei in Amerika.

VERMINDERING VAN HET OBLIGATIEBELANG

Binnen onze beleggingsportefeuille vormt het obligatiebelang het meest defensieve onderdeel. Met het oog op een stijging van de rente, voelen we ons comfortabel bij een sterke onderweging van dit onderdeel als geheel. Binnen de obligatieportefeuille blijven we fors onderwogen in staatsobligaties, waarvan de rente na de Amerikaanse verkiezing ook nog eens snel is gaan stijgen. We gebruiken de resterende hoeveelheid staatsobligaties als buffer waarbij we een actieve duratiestrategie hanteren. Bij rentestijging verkorten we de duratie, waardoor obligaties minder gevoelig worden voor een rentestijging.

In periodes van rentedaling doen we het omgekeerde. Een belangrijke plaats binnen de portefeuille reserveren we voor bedrijfsobligaties, zowel van zeer kredietwaardige bedrijven als van meer risicovolle bedrijven. Faillissementen zullen afnemen door de verbeterende economische vooruitzichten en veel van deze bedrijven kunnen daardoor ook een hogere rente betalen. Ten slotte verkopen we het bestaande belang in schuld van opkomende landen. De risicoâ&#x20AC;&#x2122;s voor schuld van opkomende landen neemt aanzienlijk toe door de sterkere stijging van de langetermijnrente. Daarnaast vormt toenemend protectionisme een risico voor deze groep landen.

HEDGEFUNDS, VASTGOED EN GRONDSTOFFEN

Voor hedgefunds handhaven we een strategische en daarmee neutrale weging in alle profielen.

Voor vastgoed behouden we onze overwogen positie. De performance van vastgoed is de afgelopen maand slecht geweest vanwege de oplopende rente. Deze beleggingscategorie heeft echter stabiele huuropbrengsten en een hoog dividendrendement. De vooruitzichten blijven gunstig omdat de wereldwijde economische groei licht versnelt en de rente voorlopig in historisch perspectief laag blijft, vooral in Europa. Ook voor grondstoffen handhaven we een overwogen positie.

De beleggingscategorie is minder aantrekkelijk in een situatie van toenemende politieke onzekerheid, waarin de prijsfluctuaties ook nog eens sterker toenemen. Daar staat tegenover dat de combinatie van vastgoed en grondstoffen de beleggingsportefeuille een wat defensiever karakter geeft.

WAT KUNNEN BELEGGERS VERWACHTEN VAN DONALD TRUMP Voor beleggers zijn vooral de plannen van

Donald Trump rond het budgettaire beleid, de handelsverdragen en de rol van de

Federal Reserve van belang. Hoewel een

overheidsbudget met belastingverlagingen en infrastructurele investeringen positieve

gevolgen heeft voor de Amerikaanse economie, loopt de Amerikaanse overheidsschuld hierdoor verder op. Dat zal voor botsingen zorgen tussen Trump en de Republikeinse

meerderheid in het Huis van Afgevaardigden en de Senaat. Dat geldt ook voor zijn kritiek

op handelsverdragen. De Republikeinse partij is traditioneel voorstander van vrijhandel,

die door handelsverdragen wordt bevorderd.

Ook de plannen van Trump voor de Fed - die moet volgens hem minder onafhankelijk zijn - zullen op tegenwerking stuiten. De

Fed zal vermoedelijk geen inmenging van de overheid accepteren.

FINANCIAL FOCUS

31

Is er een

kuur

tegen hoge medicijnprijzen?

WAT MAAKT EEN PILLETJE ZO PRIJZIG?

Zorgkosten nemen wereldwijd toe, in het bijzonder in het Westen. Die stijgende kosten hebben onder andere te maken met hoge medicijnprijzen. Als percentage van de totale zorgkosten, nemen farmaceutische producten een fors deel van de totale zorgkosten voor hun rekening. Waarom zijn medicijnen zo duur? Zijn die prijzen gerechtvaardigd door wat het kost om een medicijn te ontwikkelen?

32

FINANCIAL FOCUS

FEATURE

GAPER FACTS WAT /

BEELD VAN EEN MANNENHOOFD, VAAK EEN MOOR OF MUZELMAN MET OPEN MOND EN UITGESTOKEN TONG WAAROM /

ALS UITHANGBORD VAN

APOTHEKERS: DE GAPER WAS EEN KWALITEITSAANDUIDING VAN DE APOTHEKER. BETEKENIS /

DE GAPER HEEFT EEN OPEN MOND

OM EEN MEDICIJN IN TE NEMEN. VAAK

TREKKEN GAPERS EEN GRIMAS VANWEGE DE VIEZE SMAAK VAN MEDICATIE.

ARTIKEL

ONLINE LEZEN? www.financialfocus.nl FINANCIAL FOCUS

33

Van Leeuwenhoek is vooral bekend door zijn zelfgemaakte microscoop en zijn pionierswerk voor de celbiologie en de microbiologie. Vanaf 1674 deed hij vele ontdekkingen waaronder die van rode bloedcellen.

De wereldbevolking vergrijst in rap tempo.

Oudere mensen hebben bijna per definitie meer medische zorg nodig. Dat varieert van thuiszorg tot medicijnen. Vooral medicijnen zijn een punt van zorg, want die worden steeds duurder.

Een voorbeeld zijn kankermedicijnen. In 2014 werd, na jaren van stijgende prijzen, mondiaal voor het eerst meer dan 100 miljard dollar aan kankermedicijnen uitgegeven.

Dat is een enorm bedrag, maar ook een getal dat inmiddels alweer is voorbijgestreefd.

Waarom zijn medicijnen eigenlijk zo duur?

En zijn prijsverschillen tussen landen écht te rechtvaardigen als de ontwikkelingskosten hetzelfde zijn en eenmalig zijn gemaakt?

Hippocrates van Kos was een Griekse arts. Hij wordt beschouwd als de grondlegger van de Westerse geneeskunde. Hij scheidde de medische wetenschap van de heersende natuurfilosofische benadering en was een van de eersten in de Westerse wereld die op basis van lichamelijke symptomen een diagnose kon stellen en daarbij een bepaalde therapie voorschreef.

34

FINANCIAL FOCUS

MEDICIJNEN EN TOTALE ZORGKOSTEN

De cijfers van het CBS zijn heel duidelijk: sinds 1998 tot de voorlopige cijfers over 2015, stegen de zorgkosten elk jaar. De kosten voor medicijnen laten een iets grilliger verloop zien, maar ook daar bedraagt de stijging over die periode per saldo zo’n 60 procent.

Uit cijfers van de OESO blijkt dat Nederland

relatief weinig uitgeeft aan geneesmiddelen als percentage van de totale zorgkosten. In 2014 ging het om ongeveer 7 procent. In Hongarije gaat het om meer dan 30 procent.

Als percentage van de totale uitgaven aan zorg neemt het aandeel van farmaceutische middelen niet toe, in absolute zin wel, want de zorguitgaven als geheel stijgen praktisch overal.

Een bekend voorbeeld van torenhoge zorgkosten met maar matig resultaat zijn de Verenigde Staten. Van de OESO-landen spenderen de VS tegen de 20 procent van hun BBP aan zorg. Dat is veel meer dan de nummer twee op de lijst; Frankrijk met 11,6 procent. Maar hoewel de Amerikaanse uitgaven de pan uitrijzen, wil dat niet zeggen dat de rest van de OESO-landen, waaronder dus ook Nederland, het goed doet. Grosso modo zijn de zorguitgaven in al die landen sinds 1980 maar één kant opgegaan: omhoog. En dat geldt dus ook voor de absolute uitgaven aan medicijnen.

WAAROM ZIJN MEDICIJNEN ZO DUUR?

Volgens recent Amerikaans onderzoek werd in 2014 mondiaal voor het eerst meer dan

FEATURE

HOE STEGEN DE TOTALE ZORGKOSTEN DE AFGELOPEN DECENNIA TEN OPZICHTE VAN DE FARMACEUTISCHE KOSTEN? Vrijwel overal stijgen de zorguitgaven.

Maar het percentage daarvan dat naar geneesmiddelen gaat, zit niet overal in de lift. In 1972 bedroegen geneesmiddelen-uitgaven in Nederland 11,7 procent. Dat percentage is sinds die tijd nooit boven de 12,2 procent gekomen en staat nu op 7,6 procent. Dat is heel anders in de VS, waar sinds 1995 de prijzen enkel stijgen en nu op een percentage van 12,6 procent staan.

100 miljard dollar aan medicijnen tegen kanker uitgegeven. Dat betekende een stijging van maar liefst 10,3 procent ten opzichte van 2013. De onderzoekers hebben becijferd dat de wereldwijde kosten voor deze geneesmiddelen al in 2018 de 150 miljard dollar kunnen passeren. De stijging gaat hard en bovendien sneller dan die van de totale uitgaven aan zorg. Aangezien kanker in veel Westerse landen doodsoorzaak nummer één of twee is, is de urgentie groot om deze prijsstijging binnen de perken te houden.

Veel mensen vragen zich af waarom medicijnen zo duur zijn. Vaak schuilt er in die vraag ook de verdenking dat de prijskaartjes heus niet zó excessief hoeven zijn. Op het eerste gezicht lijken deze mensen gelijk te hebben. De kosten om een nieuw medicijnen te ontwikkelen, representeren gemiddeld ongeveer 30 procent van de prijs die er uiteindelijk voor betaald moet worden.

Het is moeilijk om vol te houden dat de winstmarges flinterdun zijn.

Maar dan de andere kant. Een farmaceutisch bedrijf dat probeert een medicijn op de markt te krijgen, is al gauw 350 miljoen dollar kwijt. Maar nog belangrijker: 95 procent van de medicijnen die in ontwikkeling wordt genomen, komt niet verder dan de testfase en zal nooit verkrijgbaar zijn. Ze zijn onvoldoende werkzaam bevonden. Dat is een

enorme mislukkingsratio. Dat betekent dat die minderheid van medicijnen die de markt wel haalt, de kosten moet dekken voor al die mislukte ontwikkelingen. Dat is een van de redenen waarom medicijnen zo duur zijn.

DE FARMACEUTISCHE GOK

In verschillende opzichten lijkt de economie van geneesmiddelenontwikkeling op die van een loterij. Als je de jackpot wint, zit je goed, maar dat gebeurt zelden. Het nadeel is dat meestal pas laat in de klinische testfase wordt ontdekt dat een middel onvoldoende werkzaam is of om andere redenen ongeschikt blijkt. In principe geldt dat hoe later zoiets aan het licht komt, des te duurder die ontdekking wordt. Het is letterlijk een proces van trial and error, maar wel met een heel fors prijskaartje.

Toch is farmaceutisch onderzoek niet te vergelijken met een loterij, want het kan rationeel en winstgevend te zijn om miljarden ‘te vergokken’ aan onderzoek, ook al blijft resultaat lange tijd uit. De beloning van het goede medicijn kan zo enorm zijn, dat die kosten gerechtvaardigd zijn – dat valt redelijkerwijs niet over deelname aan een loterij te beweren. Een voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van geneesmiddelen tegen Alzheimer. Tussen 2002 en 2012 faalde liefst 99,6 procent van de klinische trials om

FINANCIAL FOCUS

35

HOEVEEL GELD GAAT ER OM IN DE MONDIALE MEDICIJNINDUSTRIE? Jaarlijks wordt er wereldwijd 6,5 biljoen dollar uitgegeven aan zorg. Ruim 1 biljoen dollar van dat bedrag wordt uitgegeven aan geneesmiddelen. Naar verwachting zal het aandeel van de medicijn-uitgaven in 2020 zo’n 1,4 biljoen dollar bedragen.

hiertegen een medicijn te vinden. En toch gaan farmaceuten door met de ontwikkeling van zo’n middel. De kosten voor research & development in de geneesmiddelensector bedragen jaarlijks 100 miljard dollar.

OCTROOIEN EN GENERIEKE MEDICIJNEN

Een farmaciebedrijf heeft weinig aan een doorbraak als het medicijn door iedereen gekopieerd mag worden. Dan hebben zij de kosten gedragen, maar gaan anderen er met de winst vandoor. Daarom zijn er ook octrooien. Deze geven het recht om het product exclusief te maken, te exploiteren of te verkopen. Het verbiedt andere partijen dat ook te doen – en dat is interessant in deze industrie.

Een octrooi is doorgaans tien jaar geldig, wat de houder tien jaar het alleenrecht geeft om te beschikken over zijn uitvinding. Dat is de periode om winst te maken. Na het verstrijken van de looptijd van het octrooi

36

FINANCIAL FOCUS

mogen andere partijen het product namaken.

In het geval van medicijnen wordt dan weleens gesproken over ‘me too drugs’ of generieke geneesmiddelen. Dat maakt een enorm verschil voor de prijs.

Lipitor, een middel tegen te hoog cholesterol, was ooit ’s werelds best verkochte geneesmiddel en kostte in de VS zo’n 1500 dollar per patiënt per jaar. Nu is het octrooi verlopen en kost in dezelfde dosis als generiek medicijn 100 dollar. In de VS is momenteel 86 procent van alle voorgeschreven middelen een generiek medicijn.

PRIJSVERSCHILLEN PER LAND

Uit onderzoek van het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis blijkt dat medicijnprijzen tussen landen enorm kunnen variëren. Uit een vergelijking met vijftien Europese landen bleek dat die verschillen wel 50 procent kunnen bedragen. Vaak hebben die prijsverschillen te maken met bedongen kortingen die per land anders zijn.

Doorgaans is onbekend hoeveel korting is

gegeven, omdat de farmaceutische industrie geheimhoudingsdocumenten laat tekenen door de onderhandelende partijen.

In Nederland wordt sinds kort gewerkt met een zogeheten ‘sluis’ om de kosten van nieuwe medicijnen in de hand te houden. Als het waarschijnlijk is dat een geneesmiddel goed werkt, wordt dat in de sluis geplaatst, waardoor het beschikbaar is voor patiënten en artsen. Maar pas als de Nederlandse Zorgautoriteit de werkzaamheid erkent en een goede prijsafspraak heeft gemaakt, wordt er ook voor het medicijn betaald. Tot die tijd zijn de kosten voor de fabrikant.

Mogelijk is deze procedure, effectief een onderhandelingsmethode, een oplossing om de stijgende kosten van farmaceutische middelen in toom te houden.

Medicijnen verbeteren en verlengen de levens van talloze mensen. Maar de gegarandeerd succesvolle kuur tegen de hoge prijzen die voor geneesmiddelen worden gevraagd, is nog altijd niet gevonden.

PORTRETTEN

3X Afstuderen MOOIE EN FUNCTIONELE PRODUCTEN EN IDEEËN UIT EINDHOVEN

‘Nederlanders maken geen tafel, maar een tafel met een idee’ DRIE PORTRETTEN VAN STUDENTEN DIE HUN

AFSTUDEERPROJECT PRESENTEERDEN TIJDENS DE DUTCH DESIGN WEEK.

FINANCIAL FOCUS

37

PORTRET Magnetische lampen

Verbreek de magie en het licht gaat uit ‘Een idee roep je niet op, dat overkomt je’

‘Het mooiste aan dit vak is dat je bezig bent met hoe de wereld er uitziet over vijf jaar. Een jaar vooruit kijken, dat is saai. In mijn huis liggen overal magneten om mee te spelen. Het magnetische veld en de zwaartekracht fascineerden me. Ze zijn constant aanwezig, maar niemand ziet ze. Ik dacht na over hoe ik deze velden kon visualiseren en kwam uit op een magnetische lamp. Ik vind het geweldig om met licht te werken, het trekt mensen aan. De lampen lijken te zweven. Als je het magnetische veld verbreekt, gaat het licht uit. “Ik snap er niks van, het lijkt wel magie”, hoorde ik mensen fluitsteren tijdens de Designweek. Dat is ook precies de bedoeling.’

‘Ik weet dat het avontuur nu pas begint: ná de academie. Het leven als designer is zwaar. Er gaan zeeën van tijd overheen voordat je een product hebt uitgedacht. Dat beseft niet iedereen. Als designer moet je je weerbaar maken voor hard werken tegenover weinig erkenning en geld. Het enige wat ik wist, was dat ik geen kantoorbaan wilde. Toen ik vier jaar geleden deze school binnenliep, dacht ik meteen: hier gebeuren dingen die nergens anders worden gedaan. Hier moet ik zijn.’

‘Nu doe ik honderd dingen tegelijk en kijk ik gewoon welk balletje het hardst rolt. Het is mijn doel om van elke lamp eerst twintig stuks te ontwikkelen. Ik kan niet wachten totdat er één bij iemand thuis hangt. In mijn vrije tijd experimenteer ik met bacteriën en 3D printing. Twee maanden geleden ben ik een bureau gestart met twee jeugdvrienden. We nemen elke opdracht aan. Over een jaar hoop ik er volledig van te kunnen leven.’

‘De opstartfase is moeilijk, maar het voordeel is dat Dutch Design over de hele wereld wordt gewaardeerd. Nederlanders maken geen tafel, maar een tafel met een idee. Daarvoor moet je conceptueel kunnen denken. Mijn eigen ontwerpen zijn altijd speels en interactief: er moet iets gebeuren.

Binnenkort maak ik een reis door Japan en Korea.

Daar hoop ik heel veel nieuwe ideeën en inspiratie op te doen. Ik weet: een idee roep je niet op, dat overkomt je.’

38

FINANCIAL FOCUS

FEITEN WIE /

JOOST DANKELMAN LEEFTIJD / 27

WAT? /

MAGNETISCHE LAMPEN

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: DUTCH DESIGN

FINANCIAL FOCUS

39

PORTRET Afvalbank

De wereld schoon trappen ‘Ik wil met mijn designs sociale impact hebben’

‘Als kind vond ik het heerlijk om op zoek te gaan naar verborgen schatten tussen rommel op het strand. Toen ik ouder en sociaal bewuster werd, begon ik me te ergeren aan vervuiling. Toch ruimde ik zelf ook nooit zwerfafval op van straat.

Schaamte hield me altijd tegen. Het enige wat gemeentes deden, was boetes uitdelen. Daar kon ik me kwaad om maken.

Dachten ze nou echt dat ze dit probleem konden oplossen vanachter hun bureautjes? Ik moest iets verzinnen waarmee mensen zelf de straten zouden schoonhouden. Of nog beter: schoonmaken. Na veel onderzoek over menselijk gedrag is de afvalbank geboren. Het is een spel waar mensen tegen straatvuil aantrappen om het in een afvalbank te krijgen. Mijn leraar trok zijn wenkbrauw op: “Wie gaat er nou tegen straatvuil aantrappen?”. Maar ik wist zeker dat ik iets goeds te pakken had en bouwde een prototype.’

‘Mijn hart bonkte in mijn keel toen ik de afvalbank ging testen op een vervuild pleintje bij een supermarkt in Schalkwijk. In de verte zag ik de scholieren aankomen. Ik had geen idee wat er zou gebeuren. Tot mijn grote verbazing snapten de jongeren meteen wat de bedoeling was. Ze deden zelfs trucjes om het vuil in de bank te krijgen. Glunderend stond ik achter een boom met mijn camera. Na de Dutch Designweek kreeg ik veel aanmeldingen van gemeentes die de bank wilden kopen.

Maar ik had alleen een testmodel en kon de productie niet betalen. Op school leerde ik mijn dromen op papier zetten. Nu moet ik er zelf achter komen hoe ik mijn dromen werkelijkheid maak. Gelukkig zijn er veel mensen die geloven in de afvalbank en mij ondersteunen; zowel financieel als met advies.’

‘Rijk hoef ik niet te worden, ik wil genoeg geld verdienen om mijn andere ideeën uit te werken. Mijn broer is fashiondesigner.

Samen werken we nu aan kleding voor ouderen die makkelijk aan en uit te trekken is, zodat ze langer zelfstandig kunnen leven. Misschien klink ik als een dromerige wereldverbeteraar, maar ik zie het als mijn taak om met mijn designs sociale impact te hebben.’

FEITEN WIE /

WOUTER VASTENOUW LEEFTIJD / 25

WAT? /

AFVALBANK INFO /

WWW.DEAFVALBANK.NL

40

FINANCIAL FOCUS

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: DUTCH DESIGN

FINANCIAL FOCUS

41

PORTRET Thuisgevoel-app voor ouderen

De rituelen van het thuisgevoel ‘Ik twijfel elke dag, maar mijn drang om ervoor te gaan is groter’ ‘Je ergens thuis voelen, is voor iedereen belangrijk. Ik heb drie maanden door Azië gereisd, daar heb ik mij niet altijd thuis gevoeld. Tijdens mijn summer school in Canada voelde ik me wel thuis met minimale middelen. Vaak heb ik me afgevraagd waar dat nu precies aan lag. Een documentaire over ouderen heeft me getriggerd om opnieuw na te denken over dit ongrijpbare gevoel. Hoe kunnen ouderen zich thuis voelen als ze plots naar een verzorgingshuis moeten? Natuurlijk kun je je spullen meenemen, maar ik geloof niet dat het thuisgevoel enkel iets materieels is.’

‘Dagenlang heb ik gepraat met mijn oma en andere ouderen over wat ze belangrijk zouden vinden als ze naar een verzorgingshuis moesten. Ze bleken veel waarde te hechten aan vaste gewoontes. Wordt iemand liever gewassen met een washandje of een spons? Word je liever wakker met halfopen of dichte gordijnen? In een verzorgingshuis worden deze rituelen je vaak ontnomen. Voor de verpleging is er geen tijd om alles te achterhalen en op papier drukken mensen zich meestal niet goed uit. Al snel kwam ik op een communicatiesysteem waarmee vrienden en familieleden korte video’s opnemen voor de verpleging met de dagelijkse rituelen van de ouderen.’

‘Mensen reageren enthousiast, maar nu moet ik alles nog waarmaken. Trots? Dat ben ik nog niet.

Misschien als ik heb gezien dat het echt werkt. Inmiddels ben ik een pilot aan het inrichten bij verschillende verzorgingshuizen. De helft van de ouderen doet mee, de andere helft niet. Zo kan ik het effect aantonen. Natuurlijk heb ik weleens gedacht: waar ben ik in beland? Waar moet ik beginnen? En waar kan ik het boek Ondernemen voor Dummies bestellen? Ik twijfel elke dag, maar ik wil er nu helemaal voor gaan. Er is geen weg meer terug, ik wil het te graag.’

‘Voordat ik dit project begon, had ik verschillende opdrachtgevers. Ik heb alles op een laag pitje gezet om hieraan te werken. Nu begint het langzaam weer aan te trekken en huur ik een werkplek in Amsterdam. Ik weet dat ik altijd mijn intuïtie moet volgen.

Ook al is dat net als het thuisgevoel een gevoel dat moeilijk uit te leggen is, maar daarom zeker niet minder sterk.’

FEITEN WIE /

TESS JANSE LEEFTIJD / 26

WAT? /

THUISGEVOEL-APP

42

FINANCIAL FOCUS

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: DUTCH DESIGN

FINANCIAL FOCUS

43

De sneeuw in!

Wintersporten is al jaren een favoriete vakantieactiviteit voor veel Nederlanders.

Uit de meest recente cijfers van het CBS blijkt dat Nederlanders bijna 900.000 keer op wintersport gaan. Dat aantal is de afgelopen jaren wel afgenomen want ooit gingen we nog 1,2 miljoen keer naar de sneeuw.

x 1000

1200

Totaal lange wintersportvakanties Die afname is onder meer te wijten aan de vergrijzing.

1000

Wintersporten is vooral een activiteit voor de leeftijdscategorieën 25 tot en met 65 jaar. En nu steeds meer mensen ouder worden, neemt het aantal wintersporters af.

800

600

400

669

EURO PER VAKANTIE 44

FINANCIAL FOCUS

2007/2008

2006/2007

2005/2006

2004/2005

2003/2004

2002/2003

0

2001/2002

2000/2001

200

Wat kost het?

De gemiddelde prijs voor een pas voor zes dagen skiën of snowboarden in een van de grotere skigebieden

in de Alpen ligt deze winter op 248 euro, heeft wintersportwebsite Snowplaza uitgerekend. Wanneer ook de

kleinere, minder sneeuwzekere regio’s in bijvoorbeeld Duitsland worden meegerekend, komt de gemiddelde prijs op 237 euro. De duurste wintersportgebieden liggen nog altijd in Zwitserland. Een gemiddelde

wintersportvakantie van negen dagen en kost de vakantieganger in totaal (vervoer, overnachting, eten/ drinken en pas) 669 euro.

WINTERSPORT

Wat gaan we doen?

Waar gaan we heen?

alpineskiën de belangrijkste activiteit. In 11 procent van de

wintersport gaan. Het favoriete land is onbetwist Oostenrijk. Zes

Bij ruim drie kwart van de wintersportvakanties is

Uit de cijfers van het CBS blijkt dat we gemiddeld zo’n 9 dagen op

vakanties wordt er gesnowboard. Snowboarden is vooral

op de tien wintersportervakanties gaan hier heen. Dit is ruim drie

onder jongeren tot 25 jaar populair, zij zijn goed voor twee

keer zo veel als het aantal wintersportvakanties naar Frankrijk.

derde van alle snowboardvakanties.

Daarna volgen Duitsland, Zwitserland en Italië.

Alpineskiën

Snowboarden Langlaufen

Wandelen e.d.

3

2

Val Thorens

4

1 5

Populair

plekje

Ondanks de populariteit van Oostenrijk onder de Nederlanders gaat

Frankrijk er van door met het beste skigebied ter wereld, namelijk Val

Thorens. Het gebied won dit jaar voor de vierde keer de prijs tijdens de

2013/2014

2012/2013

2011/2012

2010/2011

2009/2010

2008/2009

World Ski Awards in Kitzbühel (Oostenrijk).

Bronnen: CBS, ANWB, Skigebiedengids

Wat levert het op?

De meest recente cijfers over de totale bestedingen door

Nederlanders in skigebieden dateren van 2013. Dat lag toen op zo’n 625 miljoen euro. In Oostenrijk werd 363 miljoen euro uitgegeven en in Frankrijk 104 miljoen euro.

625

MILJOEN EURO FINANCIAL FOCUS

45

Na zeven jaar bij de marine was ik het zat om te doen wat anderen zeggen. Ik wilde zelf beslissen en eigen verantwoording kunnen nemen. Dus ik begon, niet gehinderd door enige kennis, voor mezelf.

Falen bestaat niet Iedere ondernemer moet fouten kunnen maken. Van je fouten leer je tenslotte het meest. Maar als de belangen groot zijn, wil je niet dat die fouten te groot zijn. Aqil Radjab, auteur van ‘De slechtste ondernemer ooit’ en ervaringsdeskundige, deelt zijn lessen.

PERSOONLIJK

AQIL RADJAB Ondernemer

GENERATION NEXT ACADEMY ABN AMRO MeesPierson heeft een jaarprogramma ontwikkeld dat gaat over het krijgen en hebben van vermogen. Of het nu

Mijn grondige voorbereiding bestond uit een LOI-cursus ondernemerschap en een bezoek aan de startersdag van de Kamer van Koophandel. Ik begon in 2000 een detacheringsbureau voor technisch personeel. Ondanks de fouten die ik maakte, ging dat in eerste instantie best goed. Maar toen de economie onder druk kwam te staan, ging het snel bergafwaarts. Veel personeel kwam op de bank te zitten, maar ik moest hen wel doorbetalen.

Uiteindelijk ging ik failliet en belandde ik met mijn gezin in de schuldsanering. Ik schaamde me enorm, had het gevoel dat ik gefaald had, maar moest toch weer door. Het was zeker niet makkelijk, maar na drie jaar onder curatele begon ik een nieuw bedrijf. Dat loopt ontzettend goed.

Mijn faillissement heeft me een aantal belangrijke, duurbetaalde lessen geleerd. Die wil ik graag delen, want het is niet nodig dat iedere beginnende ondernemer dezelfde fouten maakt. Vooral als je geboren bent in een ondernemersgezin en je de beoogd ‘troonopvolger’ bent, is er niet altijd evenveel ruimte om fouten te maken. Terwijl ik tegelijkertijd van mening ben dat fouten maken een grondrecht is van iedere ondernemer. Het enige is: je wilt geen onherstelbare fouten maken, fouten die voortbestaan van het familiebedrijf in gevaar brengen. Daarom is het belangrijk dat zowel de ‘oude’ als de nieuwe generatie nadenkt over hoe de jongere zich kan ontwikkelen. Dat kan op een andere plek binnen het familiebedrijf zijn. Maar je kunt er ook bewust voor kiezen om eerst ergens anders ervaring op te doen, misschien zelfs buiten Nederland. Dan is er wellicht meer ruimte voor de ontwikkeling, inclusief de broodnodige fouten. Sommige jongeren hebben bovendien wat meer tijd nodig om zichzelf te vinden. Geef ze die tijd! Ik vind dat de beoogd troonopvolger hier zelf ook een verantwoordelijkheid in heeft. Die moet voor zichzelf nadenken over vragen als: Hoe kan en wil ik mezelf ontwikkelen? Welke ruimte ga ik voor mezelf opeisen?

gaat over beleggen, schenken, privacy, ondernemen of de invloed van geld op relaties. De Generation Next Academy is speciaal ontwikkeld voor de kinderen van relaties van ABN AMRO MeesPierson tussen de 18 en 30 jaar.

Aqil Radjab is een van de sprekers tijdens het jaarprogramma.

In het voorjaar start een nieuw jaarprogramma.

Meer informatie vindt u op pagina 52 of www.abnamro.nl/generationnext

46

FINANCIAL FOCUS

De volgende stap is: gewoon doen. Ik begrijp dat de belangen soms groot zijn en dat de psychische druk groot kan zijn, zeker als iedereen over je schouder meekijkt. Maar er zijn teveel mensen die uit angst helemaal niks doen. Dat noem ik preventief falen en dat is zonde. Als je wel in actie komt, kun je eigenlijk niet falen. We hebben het vaak over fouten, maar ik geloof alleen in resultaten; goede en slechte. Als de resultaten slecht zijn, verander je je strategie en probeer je het opnieuw.

COLUMN

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

47

Verhuizing naar het buitenland

WAT MOET U VOOR VERTREK NOG REGELEN? Emigratie of een langdurig verblijf in het buitenland heeft vaak een grote impact. Ook op uw financiĂŤn. Tijdig overleg met de private bankers en specialisten van International Private Banking zorgt voor inzicht en kan problemen voorkomen.

48

FINANCIAL FOCUS

Wie overweegt te emigreren staat voor vele beslissingen.

Bijvoorbeeld over de geplande huisvesting, visa en de internationale verhuizing zelf. De fiscale en financiĂŤle gevolgen van een verblijf in het buitenland blijven in alle hectiek soms onbelicht. Dat

kan grote gevolgen hebben.

Bijvoorbeeld als de wettelijke regels in uw nieuwe thuisland blijken te botsen met hoe u uw beleggingsportefeuille of testament hebt ingericht.

Daarom is er International Private Banking van ABN AMRO MeesPierson.

EXPERTISE EMIGRATIE

CHECKLIST VOOR VERTREK De bankers van International Private Banking brengen in

kaart welk effect vertrek naar het buitenland heeft op uw vermogen.

Een team binnen de bank, speciaal voor klanten die emigratie overwegen of al in het buitenland wonen.

IN AANLOOP NAAR EMIGRATIE

Vanzelfsprekend lopen uw bankzaken gewoon door na een vertrek naar het buitenland.

Internetbankieren is bijvoorbeeld wereldwijd beschikbaar. Andere onderdelen van uw vermogen vragen mogelijk om meer aandacht. De specialisten van International Private Banking hebben jarenlange ervaring met internationaal bankieren en kunnen in aanloop naar uw emigratie samen met u en met uw fiscalist de gevolgen inzichtelijk te maken. Dat is prettig, in het buitenland gelden immers andere regels op financieel en fiscaal gebied. Regelmatig helpen we klanten die na de verkoop van hun onderneming naar een land buiten Nederland willen verhuizen.

Denk bijvoorbeeld aan emigratie naar een EU-land. U wordt in uw nieuwe woonland gezien als binnenlands belastingplichtige.

Dit betekent dat u daar belasting moet betalen over uw inkomen en vermogen. Soms kan het daarom aantrekkelijker zijn bepaalde vermogensbestanddelen in Nederland te laten staan. De

bankers en specialisten kunnen u helpen bij het maken van de juiste afwegingen. Daarbij kan de fiscaliteit een rol spelen, maar uiteindelijk zijn uw persoonlijke wensen altijd leidend.

AFSPRAKEN ONDER DE LOEP

ROND DE TAFEL

Ook voor klanten die al in het buitenland wonen biedt de dienstverlening van International Private Banking voordelen. Soms kunnen veranderingen in de plaatselijke wetgeving aanpassing noodzakelijk maken. Ook maken veel van onze klanten in het buitenland gebruik van de mogelijkheid om periodiek met de banker rond de tafel te zitten. Of contact te leggen via het online webcam-programma WebEx met de banker. Sluit bijvoorbeeld de gekozen structuur van de verschillende vermogensbestanddelen nog wel aan bij de huidige wensen? Zo kan op termijn de wens ontstaan om vermogen over te dragen.

Onze specialisten krijgen vaak de vraag wat de consequenties zijn van een schenking aan de kinderen in Nederland. Samen met de banker kunnen de plussen en minnen van de diverse oplossingen op een rij worden gezet. In overleg met de fiscalist en accountant. De klant bepaalt welk scenario wordt uitgevoerd.

De specialisten nemen samen met u ook de afspraken onder de loep die u hebt laten vastleggen, bijvoorbeeld in een testament of binnen huwelijkse voorwaarden.

Daarbij komt de vraag op of een Nederlands testament wel het beoogde effect heeft bij vererving van uw vermogen in het buitenland. Bij een emigratie naar Frankrijk is bijvoorbeeld in beginsel het Franse erfrecht van kracht waarin een minder beschermende regeling voor de langstlevende partner geldt dan in het Nederlandse recht. Waar nodig kan een internationaal estate planner bij het overleg worden betrokken. Ook het effect van vertrek naar het buitenland op uw inkomen is onderwerp van gesprek. Zo kunnen pensioenuitkeringen anders worden belast in het buitenland. Komt â&#x20AC;&#x201C; een deel van â&#x20AC;&#x201C; uw inkomen uit uw vermogen dan moet u weten welke belasting u precies over het uitgekeerde AMAL MARHREB Hoofd International Private Banking dividend of rente betaalt. Dat verschilt per land.

AMAL.MARHREB@NL.ABNAMRO.COM

BELEGGINGSPORTEFEUILLE Op welke wijze wordt de

beleggingsportefeuille en de

inkomsten uit het vermogen in het buitenland belast.

VASTGOED

Op welke wijze wordt de waarde(stijging) van het vastgoed belast. In Nederland en uw nieuwe woonland.

TESTAMENT

Heeft uw testament het

beoogde effect in uw nieuwe

woonland en uw vermogen die in Nederland staat?

ERFRECHT

Op welke wijze wordt het

vermogen belast als u of uw partner in het buitenland overlijdt?

HUWELIJKSVERMOGENSRECHT

Worden de afspraken die

u hebt laten vastleggen in

de huwelijkse voorwaarden in uw nieuwe woonland gerespecteerd?

PENSIOEN

Op welke wijze wordt in Nederland opgebouwd

pensioen belast in Nederland en in uw nieuwe woonland?

FINANCIAL FOCUS

49

EXPERTISE PENSIOEN

Actie ondernemen

PENSIOEN IN EIGEN BEHEER VERDWIJNT Ondernemers met een Pensioen in Eigen Beheer moeten een belangrijke keuze maken. Dat geldt ook voor hun partner.

Dat het Pensioen in Eigen Beheer (PEB) gaat verdwijnen is al langer duidelijk. Deze vorm van pensioenopbouw bood ondernemers de mogelijkheid om zelf pensioen op te bouwen met fiscale voordelen binnen de BV. Het PEB werd voor ondernemers én de overheid echter steeds complexer en minder aantrekkelijk. De overheid wil daarom niet langer toestaan dat de ondernemer pensioen binnen zijn eigen BV opbouwt.

Een wetsvoorstel dat dit mogelijk maakte, werd eind december op het laatste moment in de ijskast gezet. Naar verwachting zal binnenkort het wetsvoorstel met een verduidelijking weer in behandeling worden genomen.

Dat er een eind komt aan het PEB is echter duidelijk. Op termijn moet de ondernemer zijn

PEB premievrij maken. Wie zijn pensioen niet premievrij heeft gemaakt, moet over de waarde tegen ongunstige voorwaarden afrekenen met de Belastingdienst (zie kader Kosten van een onzuiver pensioen). Heeft de BV een pensioenpolis afgesloten en wilt u het geld uit deze polis overboeken naar de BV? Ook dan moet u straks actie ondernemen.

AFKOPEN OF OVERBRENGEN Ondernemers die het PEB tijdig premievrij willen maken én ondernemers die al pensioen ontvangen, hebben straks diverse mogelijkheden. U kunt het pensioen simpelweg premievrij houden, omzetten in een oudedagsverplichting (ODV), de pensioenaanspraken overhevelen naar een verzekeraar of afkopen.

In dat laatste geval kan straks gebruik worden gemaakt van een tijdelijke korting. Deze lijkt aantrekkelijk, maar zal voor weinig mensen echt voordelig

zijn. Doet u niets dan blijven de tot nu toe opgebouwde aanspraken op ouderdoms- en nabestaandenpensioen behouden.

U bouwt verder geen pensioen meer op. Wat voor u de beste keuze is, hangt onder andere af van de belastingdruk en uitvoeringskosten, maar ook van andere toekomstvoorzieningen die u heeft opgebouwd. Uw private banker kan u in contact brengen met een van onze specialisten Toekomstvoorzieningen die u kunnen helpen met de afwegingen.

PENSIOENOPBOUW

Prioriteit heeft – als het wetsvoorstel wordt aangenomen – het premievrij maken van het PEB. Houd rekening met de gevolgen hiervan. Zo ontvangt u straks minder ouderdomspensioen. Bij uw overlijden ontvangt uw partner minder partnerpensioen en uw kinderen ontvangen geen wezenpensioen. Raakt u

DE KOSTEN VAN EEN ONZUIVER PENSIOEN Als de plannen van de overheid doorgang vinden dan moet u als ondernemer op termijn uw Pensioen in

arbeidsongeschikt? Dan heeft u geen recht (meer) op een arbeidsongeschiktheidspensioen.

PARTNER BETREKKEN

Het is belangrijk om bij wijzigingen ook uw partner te betrekken. De veranderingen zijn namelijk ook van invloed op het pensioen van de partner.

Daarom zal de partner ook toestemming moeten geven bij afkoop of het omzetten van het PEB in een oudedagsverplichting.

De partner verliest daarmee immers het recht op (een deel van) het partnerpensioen en bij scheiding veelal een deel van het ouderdomspensioen.

Dit geldt ook voor een expartner die recht heeft op een deel van het ouderdoms- en nabestaandenpensioen. U kunt een financiële compensatie afspreken.

De keuzes rond het PEB hebben financiële gevolgen voor zowel de ondernemer, als zijn (ex-) partner en kinderen. Begin daarom tijdig met de voorbereidingen.

We houden u op de hoogte van de actuele ontwikkelingen op de themapagina Pensioen op financialfocus.nl.

Eigen Beheer (PEB) premievrij maken. Anders heeft u een zogeheten onzuiver pensioen, waarover u met de

Belastingdienst moet afrekenen. De BV betaalt in dat geval belasting over ongeveer 1,8 keer de waarde van de fiscale pensioenvoorziening op de balans. Dit voorkomt u door tijdig PEB premievrij te maken en daarmee de pensioenopbouw binnen de BV te stoppen.

50

FINANCIAL FOCUS

MASHA BRIL Pensioenexpert MASHA.BRIL@NL.ABNAMRO.COM

UITGELICHT

HAAL HET BESTE UIT UZELF

OMNIGEN ONDERZOEKT UW DNA EN GEEFT ADVIES OP MAAT

NAAM PRODUCT /

OMNIYOU VAN OMNIGEN WAT IS HET /

Door DNA te onderzoeken kan Omnigen u

helpen om uzelf te verbeteren. Het bedrijf zoekt

uit waar u aanleg voor heeft en waar u voor moet oppassen.

VOOR WIE IS HET BEDOELD /

Voor iedereen die meer over zichzelf wil weten.

Misschien bent u (top)sporter? Misschien wilt u gewoon alles weten wat er over uw lichaam te

weten valt? Misschien wilt u werknemers helpen om hun doelen te realiseren en hun maximale

potentie te ontwikkelen? Of misschien bent u geïnteresseerd in de wetenschap en wilt u de ontwikkeling graag steunen?

HOE WERKT HET /

Omnigen stuurt u een buisje (zie foto) op.

U doet een beetje speeksel in het buisje

en stuurt het weer terug. Omnigen haalt

ongeveer 200 gigabyte informatie uit het buisje (vergelijkbaar met zo’n 27 telefoonboeken) en analyseert dat. Daarna krijgt u de resultaten

opgestuurd en vertelt Omnigen u precies hoe u

uzelf zou kunnen verbeteren. Door bijvoorbeeld

meer of minder te eten van een bepaald product of bepaalde sporten wel of niet te kiezen.

DE PITCH VAN OMNIGEN KWAM IN NOVEMBER ALS BESTE UIT DE BUS TIJDENS DE INVESTOR

UITGELICHT OMNIGEN

SUMMIT VAN ABN AMRO MEESPIERSON. MEER INFORMATIE IS TE VINDEN OP WWW.OMNIGEN.NL

MEER

UITGELICHT www.financialfocus.nl FINANCIAL FOCUS

51

SERVICE

Generation Next Academy ABN AMRO MeesPierson biedt in het voorjaar opnieuw de Generation Next Academy aan. Speciaal voor de jongere tussen 18 en 30 jaar die zich goed wil voorbereiden op het krijgen van en omgaan met het vermogen in de familie.

In dit interactieve jaarprogramma wordt onder meer aandacht besteed aan vermogensplanning, beleggen en bedrijfsopvolging. Samen met de experts van de bank én andere jonge mensen die met dezelfde vragen zitten.

Interesse? U leest er meer over op abnamromeespierson.nl/ generationnextacademy.

OVER ABN AMRO MEESPIERSON ABN AMRO MeesPierson is een handelsnaam van ABN AMRO Bank N.V. ABN AMRO Bank N.V. is gevestigd aan de Gustav Mahlerlaan 10 (1082 PP) te Amsterdam (Nederland). Het internetadres van ABN AMRO MeesPierson is abnamromeespierson.nl. ABN AMRO Bank N.V. heeft een bankvergunning van De Nederlandsche Bank N.V. en is opgenomen in het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) onder nummer 12000004. ABN AMRO Bank N.V. kan optreden als: ◆ aanbieder van betaal-, spaar- en kredietproducten; ◆ bemiddelaar en adviseur van betaal-, spaar-, krediet- en verzekeringsproducten; ◆ beleggingsonderneming voor alle beleggingsdiensten, beleggingsactiviteiten en nevendiensten.

Informatie over de klachtenregeling van ABN AMRO Bank N.V. en de geschilleninstantie waarbij ABN AMRO Bank N.V. is aangesloten kunt u vinden op abnamro. nl/klachtenregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024 (€ 0,10 per minuut). Op ABN AMRO Bank N.V. zijn het beleggers-compensatiestelsel en het depositogarantiestelsel van toepassing. Meer informatiedaarover kunt u vinden op: abnamro.nl/garantieregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024.

ABN AMRO Bank N.V. is ingeschreven in het Handelsregister K.v.K. Amsterdam onder nummer 34334259. Het BTW-identificatienummer van ABN AMRO Bank N.V. is NL820646660B01.

ALGEMENE DISCLAIMER De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd

52

FINANCIAL FOCUS

worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het aankopen of verhandelen van financiële instrumenten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO Bank N.V. aangeboden financiële instrumenten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO Bank N.V. kunt u vinden in de Voorwaarden Effectendienstverlening ABN AMRO N.V. en het Informatieblad Effectendienstverlening ABN AMRO Bank N.V. die verkrijgbaar zijn via abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO Bank N.V. tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO Bank N.V. expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO Bank N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten.

De in dit document opgenomen informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO Bank N.V. is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO Bank N.V. , of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo’s).

Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te ver-menigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO Bank N.V. of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik.

US PERSON DISCLAIMER ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke wet- en regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de beleggingsdienstverlening van ABN AMRO inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven beleggingsproducten en beleggingsdiensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in de zin van vorenbedoelde wet- en regelgeving]. Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen.

Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Een ieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van beleggingdiensten en/of beleggingsproducten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen.

COLOFON

01 // 2017 FINANCIAL FOCUS

is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u in de disclaimer op pagina 52.

AFMELDEN

U kunt het abonnement opzeggen via uw private banker.

In de volgende editie Financiële voorjaarsschoonmaak DE VOLGENDE EDITIE VAN FINANCIAL FOCUS VERSCHIJNT IN MAART

Uitgever

ABN AMRO MeesPierson

Concept & Realisatie LVB Networks

Drukwerkcoördinatie

Sumis Printmanagement

Hebt u vragen voor onze experts uit dit magazine? Zij helpen u graag!

U kunt altijd bellen met uw eigen private banker. Of met de private banking assistenten van ons Private Banking Advies & Service Team.

Bereikbaar op maandag t/m vrijdag van 7.00 – 23.00 uur en zaterdag van 8.00 – 20.00 uur

0800 024 07 34

(Vanuit het buitenland: 0031 20 5176356)

Redactieadres ABN AMRO

Redactie Financial Focus Postbus 283 (AA1040) 1000 EZ Amsterdam

Een vraag voor de redactie?

financial.focus@nl.abnamro.com

Omslagillustratie Ella Nitters

ANNEMARIE ROSEBEEK Directeur Marketing & Directe kanalen ANNEMARIE.ROSEBEEK@NL.ABNAMRO.COM HAN DE JONG Chief Economist HAN.DE.JONG@NL.ABNAMRO.COM RENÉ BRUEL Specialist Vermogensstructurering RENE.BRUEL@NL.ABNAMRO.COM GORDON DOULL Specialist Schenken & Erven GORDON.DOULL@NL.ABNAMRO.COM

(Met nieuws na 10 december 2016 kon in deze uitgave geen rekening meer worden gehouden.)

Financial Focus online

Op www.financialfocus.nl leest u

meer artikelen over en uit de wereld van vermogenden.

ABN AMRO MeesPierson online Informatie over producten

en diensten van ABN AMRO MeesPierson vindt u op

www.abnamromeespierson.nl

FINANCIAL FOCUS

53

1

FINANCIAL FOCUS

1

FINANCIAL FOCUS

TON MEIJER

VASTGOEDBELEGGER

TON MEIJER (1940) RICHTTE IN

1970 PROJECTONTWIKKELAAR

MAB OP. HIERMEE REALISEERDE HIJ VELE GROOTSCHALIGE

PROJECTEN. HIJ VERKOCHT DE

ONDERNEMING IN 2004 EN HET BELANG IN DE LAATSTE MAB-

PROJECTEN IN 2012. EEN GROOT DEEL VAN HET FAMILIEKAPITAAL IS VIA NIEUWE BEDRIJVEN WEER BELEGD IN INTERNATIONALE

VEELAL ERFGOED GERELATEERDE VASTGOEDPROJECTEN.

Bekijk het video-interview met Ton Meijer over het beleggen in vastgoed op financialfocus.nl/ ondernemers.

‘Vastgoed is een hele stabiele belegging ... maar je moet wel geduld hebben’

MEER

INTERVIEWS

financialfocus.nl/ondernemers