Financial Focus 04 2017 by ABN AMRO

INSPIRATIE, MENINGEN EN VERHALEN UIT DE WERELD VAN VERMOGENDEN

DE REGIE

OVER UW VERMOGEN FEATURE CIRCULAIRE ECONOMIE + SLEUTELMOMENT JIMMY NELSON + PORTRETTEN: VASTGOEDINVESTEERDERS

04 / 2017

FINANCIAL FOCUS

XXX

‘Komt tijd, komt raad’ is wat ons betreft geen goed spreekwoord. Vooraf nadenken over mogelijke scenario’s en het juiste antwoord hierop, is een betere optie.’ Choy van der Hooft Managing Director ABN AMRO MeesPierson

FINANCIAL FOCUS

Portretten

Vastgoedinvesteerders

Markten

De nieuwe Zijderoute

Column

Corporate Foundations

DOSSIER Vermogen: in privĂŠ of BV? De regie over uw vermogen

FINANCIAL FOCUS

Memorabele aandelen Walmart

INHOUD

FINANCIAL FOCUS // 04 // 2017 Financial Focus is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u op pagina 52.

Sleutelmomenten Jimmy Nelson

MEER MEDIA DAILY FOCUS DAGELIJKSE NIEUWSBRIEF Selectie nieuws en achtergronden uit de internationale media FINANCIALFOCUS.NL CONTENTPLATFORM Blogs van specialisten, artikelen, video’s & het magazine

Infographic

Vermogensmonitor 2017

32 Feature

Circulaire economie

YOUTUBE VIDEOKANAAL FINANCIAL FOCUS Met reportages, achtergronden & interviews

FINANCIAL FOCUS ONLINE Veel artikelen uit deze uitgave kunt u ook online terugvinden en makkelijk delen. Op de website van Financial Focus vindt u veel meer video’s, artikelen en verhalen uit de wereld van vermogenden, blogs en nieuwsberichten van de specialisten van ABN AMRO MeesPierson. WWW.FINANCIALFOCUS.NL FINANCIAL.FOCUS@NL.ABNAMRO.COM CONTACT MET ONS? Hebt u vragen naar aanleiding van artikelen in deze uitgave? Bij veel artikelen staan contactgevens van de betrokken specialisten. Op pagina 53 vindt u algemene contactgegevens. En uiteraard ontvangt uw private banker graag uw vragen of verzoeken om meer informatie.

FINANCIAL FOCUS

FINANCIAL FOCUS Illustratie: Hanneke van der Meer

VOORWOORD

Regeren is vooruitzien Ondernemen doe je als DGA zelden alleen. Maar bij de besluitvorming staat u er als ondernemer vaak wel alleen voor. De tijd om structureel na te denken over beslissingen is niet altijd gegeven. Daarnaast zijn de gevolgen van een beslissing niet altijd op voorhand te overzien. ‘Komt tijd, komt raad’ is wat ons betreft geen goed spreekwoord. Vooraf nadenken over mogelijke scenario’s en wat het juiste antwoord hierop is, lijkt een betere optie. Denkt u bijvoorbeeld aan privésituaties waarbij de keuze soms een emotionele beslissing kan zijn, zoals ‘verkoop aan derden’ of ‘voortzetting met huidige management of met de volgende generatie’. Keuzes zoals investeren, verkoop en overname hebben vaak bedrijfseconomische, juridische en fiscale gevolgen. Dat kunnen hoofdbrekers voor u zijn. Dat laat het dossier op pagina 16 wel zien.

PERSOONLIJK

CHOY VAN DER HOOFT Managing Director ABN AMRO MeesPierson CHOY.VAN.DER.HOOFT-CHEONG@NL.ABNAMRO.COM

Hoewel geen enkel vraagstuk in de praktijk dezelfde uitkomst kent, zijn de diverse thema’s bij ons bekend. Wij kunnen u op basis van ervaring bijstaan als klankbord of door het presenteren van een mogelijke koers en richting. Wist u dat wij ons in de markt onderscheiden omdat we specialisten hebben met kennis over deze thema’s? In uw eigen regio kennen wij ondernemers met dezelfde problematiek, beschikken wij over actuele branchekennis en hebben wij de specialisten die u kunnen vertellen wat de zakelijke- en privé impact is van uw beslissing. ‘Regeren is vooruitzien’. Een spreekwoord waar we ons beter in kunnen vinden. U regeert, maar wij kijken graag met u mee.

FINANCIAL FOCUS

SLEUTEL

MOMENTEN

2013

‘BEFORE THEY PASS AWAY’

SLEUTELMOMENT

Fotograaf Jimmy Nelson brengt in 2013 zijn boek uit:

‘Before they pass away’. Een unieke inkijk in 35 stammen die wereldwijd onder druk staan vanwege de oprukkende moderniteit. Het verschijnen van dit boek geeft Nelson het idee dat hij ‘uit de kast’ is gekomen.

4x5in CAMERA

Nelson gebruikt voor dit project een 4x5in-camera. Het boek werd mede mogelijk gemaakt door de

foto’s: jimmy nelson

miljardair Marcel Boekhoorn.

FINANCIAL FOCUS

SLEUTELMOMENTEN

SLEUTELMOMENT JIMMY NELSON

‘Alsof ik uit de kast ben gekomen’ FOTOGRAAF JIMMY NELSON TROK IN 2013 WERELDWIJD DE AANDACHT MET ZIJN

MAJESTUEUZE FOTOBOEK ‘BEFORE THEY PASS AWAY’, EEN ODE AAN 35 STAMMEN DIE

BEDREIGD WORDEN DOOR DE OPRUKKENDE MODERNITEIT. BEHALVE DAT HIJ MET ZIJN

THEMATIEK – IS ONZE TECHNOLOGISCHE MAATSCHAPPIJ NIET ALLES AAN HET VERVLAKKEN WAT AUTHENTIEK IS? – MILJOENEN MENSEN IN HET HART RAAKTE, KREEG HIJ OOK

LADINGEN KRITIEK VAN WETENSCHAPPERS, DIE HEM ‘ROMANTISERING’ EN ‘NAÏVITEIT’

AANWREVEN. HET BOEK LAAT NELSON NIET MEER LOS, EN NELSON HET BOEK OOK NIET MEER: ‘MET DIT THEMA BEN IK DE REST VAN MIJN LEVEN BEZIG.’

MEER

SLEUTELMOMENTEN? www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

Wat is jouw sleutelmoment?

‘Zonder twijfel, het verschijnen van mijn boek ‘Before they pass away’.’

Waarom hoef je daar geen moment over na te denken?

‘Omdat ik sinds dat boek het gevoel heb alsof ik uit de kast ben gekomen.’

Dat klinkt heftig...

‘Achteraf moet ik vaststellen dat ik heel lang heb gewacht om het verhaal te vertellen dat ik al die tijd wilde vertellen. Met het verschijnen van ‘Before they pass away’ heb ik niet alleen dat verhaal eindelijk verteld, maar ben ik ook, als gevolg daarvan, in het volle licht komen te staan. Vandaar de vergelijking met ‘uit de kast komen’: ineens kreeg ik aandacht voor precies datgene wat mij het meest dierbaar is. Wat ik werkelijk ben. Alles wat ik daarvoor had gedaan, voelde nooit helemaal één-op-één. Dit wel.’

Wat is nou het grote verschil tussen vóór en ná het boek, behalve dat je gevoelsmatig ‘uit de kast’ bent gekomen? ‘Verantwoordelijkheid. Sinds het boek is verschenen, lijkt het of de hele wereld met

FINANCIAL FOCUS

SLEUTELMOMENTEN

mij meekijkt. En ben ik in gesprek met academici, sociologen en antropologen, die forse kritiek hadden op het boek. Die zeiden dat mijn boek een valse idylle was, een idealisering van de stammen die ik voor mijn camera heb laten poseren. Door die kritiek word ik nu gedwongen na te denken over waar ik mee bezig ben. Terwijl ik tijdens het maken van het boek, het fotograferen dus, nog louter bevangen was door enthousiasme: het laten zien van de unieke levenskracht en diverse verschijningsvormen van die culturen.’

Je klinkt niet alsof je die kritiek erg vindt. ‘Dat is ook zo! Hoewel ik me er in eerste instantie door gekwetst voelde, ben ik erachter gekomen dat de dialoog met de wetenschap mij heel veel brengt. Mijn werk wordt er ingewikkelder door, maar ook interessanter. Nu vind ik het fantastisch dat zoveel wetenschappers mij volgen en commentaar geven.’

Waarom is dat fantastisch?

‘Omdat ik wil dat mijn fotografie nieuwsgierigheid en discussie oproept over

diepe vragen als ‘wie zijn wij als mensheid?’ en ‘wat willen we behouden?’. Door de bemoeienis van wetenschappers neemt de aandacht voor mijn werk en het onderwerp alleen maar verder toe. Daar word ik gelukkig van.’

Juist de complexiteit van het onderwerp, wat nu precies echt is en wat gestileerd, maakt je gelukkig? Klopt dat? ‘Helemaal. Het laatste wat ik wil is een saai leven. Uit de hele wereld krijg ik verzoeken voor lezingen en optredens, dus mag ik fulltime met mijn fascinatie bezig zijn.’

Tot slot. Wat vinden de door jou gefotografeerde gemeenschappen van jouw foto’s als ze het boek te zien krijgen?

‘Dat verschilt per gemeenschap, natuurlijk. Maar misschien wel de boeiendste reactie was die van de arendsjagers uit Mongolië. Die waren zó geraakt door de foto’s, dat het ze stimuleerde om door te gaan met hun gebruiken en niet in de moderniteit te ‘verdwijnen’. De afgelopen jaren zijn er honderden arendsjagers bijgekomen.’

BEFORE THEY PASS AWAY JIMMY NELSON 2013

Van het boek zijn

twee versies. Een

kleinere hardcover editie (€ 39,95).

De luxe hardcover

uitgave van Jimmy Nelson’s ‘Before they Pass Away’

is op mooie wijze in linnen gebonden en bevat extra content (€ 99,95). www.jimmynelson.com

CULTURELE DIVERSITEIT STEUNEN VIA DE JIMMY NELSON FOUNDATION? Maakt u zich ook zorgen over het effect van globalisering op de diversiteit van culturen in de wereld? Dan kunt u één of meer projecten steunen van de Jimmy Nelson Foundation. Meer weten? Ga dan naar www.jimmynelsonfoundation.com.

FINANCIAL FOCUS

In focus IS UW VOLGENDE AUTO OOK ELEKTRISCH? De kans dat u bij aanschaf van een nieuwe auto een plug-in hybride (PHEV) of volledig elektrische (FEV) auto aanschaft, wordt steeds groter. De voorliefde voor een elektrische auto neemt toe onder Nederlanders. In 2016 werden 22.500 nieuwe elektrische auto’s verkocht, waarmee het aantal op 109.400 uitkwam op 1 januari 2017. Dat is maar liefst 27 procent meer dan een jaar eerder. Vooral de Volkswagen Passat, de Tesla Model S en Volvo XC90 T8 Twin Engine waren populair. In 2015 werden, als gevolg van een naderende aanscherping van de fiscale bijtellingsregels, nog 45.000 nieuwe elektrische auto’s verkocht. De Mitsubishi Outlander was toen het meest gewild.

+27%

Aantal stekkerauto’s op 1 januari

2017 22.500 nieuwe elektrische auto’s verkocht

TOTAAL: 109.400

2016 45.000 nieuwe elektrische auto’s verkocht

TOTAAL: 86.200 2015 TOTAAL: 44.150

FINANCIAL FOCUS

Bron: CBS

INFOCUS

MARKTEN EN BELEGGEN

4.000 SNEEUWKANONNEN MOETEN GLETSJER REDDEN De opwarming van de aarde leidt tot verwoesting van het milieu en verplaatsing van mensen. En de economische gevolgen zijn enorm. Die economische effecten zijn te voorkomen door nu te investeren in het tegengaan van de gevolgen van de klimaatverandering. Net zoals Zwitserland, onder leiding van de Nederlander Hans Oerlemans van de Universiteit van Utrecht, doet om de fameuze Morteratsch gletsjer weer te laten groeien. Gletsjers: reusachtige, langzaam voortbewegende ijslichamen, die zijn ontstaan door een continue cyclus van smeltend ijs aan de onderkant terwijl verse sneeuw erbovenop stapelt. Nu de temperaturen toenemen en de neerslag afneemt, krimpen gletsjers. De Morteratsch in het zuidoosten van Zwitserland bijvoorbeeld met jaarlijks zo’n 30 meter. En dat terwijl de Morteratsch als ‘nationaal monument’ niet weg te denken is uit het historisch landschap van de regio. Ook is de Morteratsch het hele jaar door een ware trekpleister voor skiërs. Daarom houden de Zwitsers de gletsjer maar wat graag ‘in leven’. Met hulp van Hans Oerlemans. Oerlemans en zijn team starten deze zomer met een project waarbij zij kunstsneeuw op een kleine gletsjer aan de voet van Diavolezzafirn blazen. Het idee is dat een dun wit laagje de weerkaatsing van het zonlicht vergroot en daarmee het smelten van het onderliggende ijs tegengaat. Volgens Oerlemans kunnen 4.000 sneeuwkanonnen per jaar de Morteratsch gletsjer met 800 meter laten groeien in 20 jaar. De benodigde hoeveelheid kunstsneeuw valt mee: een paar centimeter dik over een oppervlak van zo’n 0,5 vierkante kilometer. Als het ijs aangroeit, worden de sneeuwkanonnen verplaatst naar het volgende stuk gletsjer. Vooralsnog worden sneeuwkanonnen ingezet om skigebieden van voldoende en kwalitatieve sneeuw te voorzien gedurende het seizoen. Echter, en daar schuilt het probleem, ze werken alleen als de temperatuur rond het vriespunt ligt. Om de gletsjer te laten groeien zal de temperatuur dus laag genoeg moeten zijn. Bovendien moet er voldoende en goedkoop water voorhanden zijn. Als het idee van Oerlemans werkt, zal de Zwitserse overheid ongetwijfeld bereid zijn de miljoenen te investeren die nodig zijn voor het redden van de Morteratsch. De toeristische sector, die overwegend draait op skiërs, brengt immers jaarlijks 29 miljard dollar in het laatje. Maar, al zou deze reddingsoperatie werken, het blijft een oplossing voor de korte termijn met de opwarmende aarde.

Bron: New Scientist

Meer dan twee ounce goud voor een bitcoin De koersstijging van de bitcoin is sterk. Maar dat geldt voor alle crypto-valuta’s. Ze blijven allemaal flink in waarde toenemen. Digitaal goud. Zo werd de bitcoin lange tijd genoemd door ‘fans’ van de digitale munt. Die benaming blijkt nu niet meer dan een belediging. Bitcoin is goud namelijk volledig ontstegen. De aanhoudende koersstijging – de bitcoin nam recent in een week tijd met maar liefst 30 procent in waarde toe – stuwt de bitcoin naar een waarde van meer dan 2.600 dollar. Dat is meer dan twee keer de waarde van een ounce goud. Wat van de bitcoin een gewilde ‘munt’ maakt.

‘Een investering van 1.000 dollar in bitcoin in 2010 zou zijn aangegroeid tot bijna 36 miljoen dollar per eind mei 2017’

Eind mei was de totale waarde van alle bitcoins tezamen meer dan 43 miljard dollar. Een investering van 1.000 dollar in bitcoin in 2010 zou zijn aangegroeid tot bijna 36 miljoen dollar per eind mei 2017. Voor andere crypto-valuta’s geldt hetzelfde. Die bewegen ook opwaarts. Allemaal samen waren zij eind mei 87 miljard dollar waard.

Als we, wat de waardeontwikkeling van bitcoin betreft, het koersverloop van goud in het verleden als richtlijn gebruiken, dan geldt de Engelse uitdrukking: ‘what goes up, will come down’. En gaat daarna weer ‘up’.

Bron: The Economist

FINANCIAL FOCUS

In focus

MARKTEN EN BELEGGEN

Social Impact Ventures investeert in marqt

Social Impact Ventures (Social IV) helpt sociale ondernemingen te groeien met kapitaal en actieve ondersteuning. Aan de basis ligt de overtuiging dat ondernemerschap oplossingen biedt voor belangrijke maatschappelijke uitdagingen en kan bijdragen aan duurzame, inclusieve groei. Samen met Triodos Organic Growth Fund investeerde Social IV dit jaar in supermarktketen Marqt met de ambitie het aanbod uit te breiden naar meer dan 4.000 producten die goed zijn voor mens, dier en milieu, met een eerlijke prijs voor alle partijen in de keten. Social IV investeert actief in gedreven sociale ondernemers met een duidelijke, onderscheidende, schaalbare en meetbare maatschappelijke impact, die onlosmakelijk verbonden is met hun core business. Er zijn strenge impactcriteria en een gezond rendement voor alle betrokkenen is een randvoorwaarde.

Naast Marqt investeerde Social IV eerder al in de volgende toonaangevende sociale ondernemingen met sterke impact: ◆ Met behulp van 1% Club zijn 940 do-good projecten gerealiseerd. ◆ Dankzij Afval Loont en Taxi Electric hebben 51 mensen met afstand tot de arbeidsmarkt een nieuwe baan. Ook is de uitstoot van 2.931.000 kilo CO2-vermeden. ◆ In 2016 hebben Afval Loont en 1% Club ruim 27.000 vrijwilligers gemobiliseerd die een bijdrage hebben geleverd aan hun gemeenschap. ◆ Via Bomberbot hebben ruim 100.000 basisschoolleerlingen de eerste stappen gezet in het ontwikkelen van 21st century skills. Ook de komende jaren investeert Social IV in ondernemingen die het verschil kunnen maken. Op termijn wordt nieuw kapitaal aangetrokken om verder vorm te geven aan haar ambities en nog meer sociale ondernemers te ondersteunen.

www.socialimpactventures.nl

FINANCIAL FOCUS

COLUMN: HAN DE JONG

Eigenlijk gaat het best goed met de mondiale economie. Er is redelijke economische groei en de inflatie is laag. Uiteraard zijn er uitdagingen. Wat mij betreft is het inflatiepatroon in de VS momenteel het meest opvallend. De inflatie was in de loop van 2015 en een deel van 2016 geleidelijk opgelopen. En de meeste economen verwachtten een verdere stijging vanwege de krapper wordende arbeidsmarkt.

Nieuwe economische uitdagingen

Eigenlijk gaat het goed, maar er speelt meer… Van rente en aandelenkoersen tot opkomende markten. Chief Economist van ABN AMRO Han de Jong geeft enthousiast commentaar op de ontwikkelingen op de financiële markten. Door zijn verrassende inzichten leert u de financiële wereld te doorgronden.

In plaats daarvan is de Amerikaanse inflatie enkele maanden op rij gedaald. Bij de kerninflatie is nagenoeg de hele stijging van 2015 en 2016 in vier maanden teniet gedaan. Er zijn verschillende oorzaken. Enerzijds ligt het aan een paar minder sterke plekken in de economie. Zo dalen autoprijzen omdat de automarkt zwak is. Maar er speelt meer. Technologie duwt de inflatie ook naar beneden door mogelijkheden van kostenbesparing en disruptie. Op zich is lagere inflatie best goed nieuws, vooral voor zover hij wordt veroorzaakt door technologie. De onzekerheid die het echter creëert, is hoe de Fed erop reageert. Tot nog toe reageert de Fed eigenlijk niet. Ze heeft in juni gezegd dat de inflatiedaling waarschijnlijk tijdelijk is. Dat lijkt me een vergissing. Het zou beter zijn als de Fed het duurzame karakter van lagere inflatie meer expliciet zou onderkennen. Een andere uitdaging bestaat uit de groeivooruitzichten in de VS en China. In beide landen zijn sommige economische indicatoren de laatste tijd verzwakt. Ik denk dat het met de terugval wel mee zal vallen, maar zeker is dat uiteraard niet.

PERSOONLIJK HAN DE JONG Chief Economist bij ABN AMRO HAN.DE.JONG@NL.ABNAMRO.COM ONLINE TWITTER > @HANDEJONG14

In Europa groeit de economie gestaag en is de inflatie zeer laag. De grootste verandering de laatste maanden betreft de politieke. Eerder dit jaar werd gevreesd dat een overwinning van de PVV bij onze verkiezingen kon leiden tot een Nexit. Le Pen werd gevreesd en ook Italië’s Beppe Grillo, terwijl een nederlaag van Merkel bij de Duitse verkiezingen ten gunste van een rood-rood-groene coalitie door markten evenmin enthousiast zou zijn onthaald. Het is in Nederland en Frankrijk radicaal anders verlopen. Ook staat Merkel er zeer goed voor in Duitse peilingen, terwijl de populistische Vijfsterrenbeweging in Italië bij recente verkiezingen slechter scoorde dan verwacht. Alles dus in een marktvriendelijke richting.

FINANCIAL FOCUS

DOSSIER VERMOGEN: IN PRIVÃ&#x2030; OF BV?

De regie

over uw vermogen

HET VERMOGEN VAN DE ONDERNEMER IN EEN VERANDEREND LEVEN

FINANCIAL FOCUS

VERMOGEN: IN PRIVÉ OF BV?

Overlijden

Drie manieren om vanuit de BV te beleggen

Bespreek pensioen ook bij scheiding

De grenzen aan schenken

Alles verandert en niets blijft. Dat geldt ook voor het leven van een ondernemer of directeur-grootaandeelhouder (DGA). Ten goede en ten kwade treden er veranderingen op in zijn leven, die de DGA voor dilemma’s omtrent zijn vermogen stelt. De meeste mensen zijn niet bezig met vraagstukken als echtscheiding, schenkingen of filantropie totdat het moment zich aandient. Het is verstandig om er eerder naar te kijken. Neem de regie over uw eigen vermogen.

Het klinkt wat zwaar, maar er komt heel wat op uw pad in een mensenleven. Dat is voor een ondernemer niet anders. Verliefd, verloofd, getrouwd, gescheiden; kinderen die een huis willen kopen en iets willen terugdoen voor de wereld. Ondertussen is ‘de zaak’ vaak een constante. Wat zijn nu de beste manieren voor een ondernemer om vermogen op te bouwen, eruit te halen of te behouden? Neem de baton in eigen hand en voer directie over je vermogen. Dit is precisiewerk; waar de dirigent te maken kan krijgen met een onevenwichtig geluid uit zijn orkest, loopt de ondernemer al snel het risico op ongunstige belastingdruk.

BINNEN EN BUITEN DE BV

Over het algemeen bouwen ondernemers (DGA’s) hun vermogen op in de BV. ‘Als dat vermogen niet langer nodig is binnen de

onderneming en structureel voor belegging beschikbaar is, komt de vraag op hoe dat vermogen het best kan renderen’, zegt René Bruel, specialist DGA en BV bij ABN AMRO MeesPierson. ‘Er zijn diverse mogelijkheden om het vermogen te structureren. De DGA kan binnen de BV blijven beleggen, maar zou het vermogen ook als dividend naar privé kunnen overhevelen en in privé (box 3) gaan beleggen. Een andere mogelijkheid is dat de BV het vermogen uitleent aan de DGA, waarna deze het vermogen privé gaat beleggen. Welke mogelijkheid het aantrekkelijkst uitpakt, hangt vooral af van het rendement dat het vermogen oplevert’, aldus Bruel. Sparen levert weinig op vanwege de lage rentestanden. Bruel: ‘Als je het vermogen voor langere tijd niet nodig hebt en je bent bereid meer risico te nemen, dan kan je denken aan beleggen.’

Bruel: ‘Je kunt een omslagpunt berekenen: vanaf welk moment is dividend uitkeren en privé beleggen interessanter dan beleggen binnen de BV?’ Op basis van de huidige belastingtarieven zou je heel algemeen kunnen zeggen dat het bij een rendement van minder dan ongeveer 7 procent voordeliger is om te beleggen binnen de BV. Privé beleggen

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

met een lening van de BV is nóg voordeliger, zolang het rendement maar hoger ligt dan de rente die je aan je BV betaalt. Dan loop je overigens wel meer risico. Als de koersen op de beurs dalen, kan je vermogen verdampen, terwijl de schuld gelijk blijft.’

FINANCIEREN EIGEN WONING

Behalve het vermogen beleggen kan de DGA het vermogen van de BV ook een andere bestemming geven. Laten we kijken hoe een DGA zijn eigen woning zou kunnen financieren. Het is mogelijk om een hypotheek bij de bank te nemen, om privévermogen aan te spreken, maar het is ook mogelijk om vermogen van de BV te gebruiken. Daarvoor zijn kort gezegd twee manieren. In de eerste plaats zou je vermogen aan de BV kunnen onttrekken door dividend uit te keren. In de tweede plaats zou je kunnen lenen bij de BV voor een eigen woning. Ook dan geldt weer dat het rendement op het vermogen bepaalt welke optie het voordeligst uitpakt. Hoe lager het rendement, hoe eerder het voordelig is om je eigen geld in te zetten. Bij hogere rendementen kan lenen aantrekkelijk worden.

FINANCIAL FOCUS

UITGEVLOGEN KINDEREN

Maar hoe zit dat dan met schenken aan kinderen? Op een dag staan de kinderen van de ondernemer voor hem met het heuglijke nieuws dat zij een huis willen kopen, maar ze hebben ook de vraag of hij iets voor hen kan betekenen. Zijn vermogen staat vrijwel volledig in de BV, maar hij wil ze wel helpen. Hij heeft zijn vermogen immers niet als doel op zich opgebouwd. Als het kan en moet, wil hij het graag gebruiken. Zeker als het om zijn kinderen gaat. Hoe kunt u daar nu mee omgaan? Tjarko Denekamp, specialist schenken en erven bij ABN AMRO MeesPierson, legt uit. ‘Er zijn grofweg twee mogelijkheden om vermogen uit de BV te halen: dividend uitkeren en lenen bij de BV. Als het de bedoeling is om te schenken aan je kind, dan is dividend uitkeren het meest logisch. Als we uitgaan van een tarief van 25 procent belasting op dividend in box 2, moet de BV 133.000 euro dividend uitkeren om privé een ton beschikbaar te hebben. Onder voorwaarden kan het kind dit bedrag onbelast ontvangen.’

FINANCIAL FOCUS

OVERLIJDEN Een sterfgeval is op zichzelf al treurig genoeg, maar de pijn kan worden

verergerd doordat een DGA bij leven onvoldoende heeft ingeschat wat

de financiële gevolgen van zijn overlijden voor zijn onderneming zijn. Dat kan tot getouwtrek in een rouwperiode leiden. Om dat te voorkomen, is

het goed om een aantal vragen te stellen. Vraagt u zich bijvoorbeeld af of

de onderneming – indien daartoe een verplichting bestaat – in staat is om

levenslang nabestaandenpensioen aan uw partner uit te keren. Kijk ook of

die uitkering overeenkomt met het inkomen dat uw partner nodig heeft na uw overlijden.

Sinds dit jaar is de schenkingsvrijstelling voor de eigen woning verruimd tot 100.000 euro. Deze vrijstelling geldt niet alleen tussen ouders en kinderen, maar voor alle ontvangers in de leeftijd van 18 tot 40 jaar. Het is een mooie maar ook een ingewikkelde regeling. De ontvanger komt in aanmerking voor de vrijstelling als de schenking wordt besteed aan de eigen woning. Dat betekent dat het bedrag besteed mag worden aan aankoop, maar ook aan onderhoud, of bijvoorbeeld de aflossing van de eigenwoningschuld. Ook is een combinatie van deze bestedingen mogelijk. Daarnaast is het mogelijk een deel van de schenking vrij te besteden. Let op: er is een groot verschil in vrij besteedbare schenking als u aan een kind schenkt, ten opzichte van andere ontvangers (niet-kinderen). Denekamp: ‘Als het kind behoefte heeft aan meer geld, kan hij aankloppen bij de BV. Dan kan er een lening verstrekt worden door de BV. De BV moet echter wel zakelijk handelen, dus een renteloze lening is geen optie; anders wordt het gezien als een dividenduitkering aan de DGA. De voorwaarden kunnen echter wel vriendelijker zijn dan bij een bank. Een

FINANCIAL FOCUS

aspect waarin de DGA rekkelijker kan zijn dan een bank is bijvoorbeeld wat betreft je inkomenssituatie. Een bank is kritischer over de inkomenssituatie, ook met een goed perspectief, de DGA kan milder oordelen.’

DUTCH GIFT

Een interessante andere optie voor iemand die wel wil geven en ook het vermogen heeft, maar dat bijvoorbeeld vast heeft zitten in zijn eigen woning, is de ‘schenking op papier’. Dit wordt ook wel de ‘Dutch gift’ genoemd, appellerend aan de vermeende Nederlandse gierigheid. Bij een schenking op papier maakt de schenker geen geld over; de schenker gaat een schuld bij de ontvanger aan. Vaak kan de ontvanger het geld pas opeisen bij het overlijden van de schenker. In het kort is een schenking op papier een manier om de erfbelasting te drukken; de erfenis is voor de erfbelasting lager. Daar zijn echter wel voorwaarden aan verbonden. De schenking op papier kan alleen onder deze voorwaarden als schuld in de aangifte erfbelasting worden opgegeven. Ook hier is precisie weer geboden. Zoals in een partituur de kruisen en mollen er niet zonder reden staan, moet ook aan de

juridische en fiscale regels van schenken gevolg worden gegeven. De schenking moet worden vastgelegd in een notariële akte. Een onderhandse akte is onvoldoende om de schenking als schuld op te geven bij de aangifte erfbelasting. Daarnaast geldt dat u over het geschonken bedrag jaarlijks minimaal 6 procent rente betaalt. Als aan deze voorwaarden is voldaan, heeft de schenker een schuld die in aftrek komt op het vermogen voor de aangifte erfbelasting. De schuld verlaagt ook uw vermogen in box 3. Daardoor betaalt u minder of zelfs geen belasting meer over vermogen. Voor de ontvanger geldt dat hij de vordering die hij op de schenker heeft, moet optellen bij zijn vermogen. Grofweg: de belasting die de schenker zich bespaart, wordt betaald door de ontvanger. Een valkuil is de situatie dat

VERMOGEN: IN PRIVÃ&#x2030; OF BV?

FINANCIAL FOCUS

SAMENGEVAT: MANIEREN OM HET EIGEN VERMOGEN VAN DE BV TE BELEGGEN Het structurele overschot aan vermogen in de BV kan een interessante beleggingspot zijn.

Drie opties om met dat vermogen om te gaan. 1 Beleggen binnen BV

In de eerste plaats is het mogelijk om te

beleggen binnen de BV. Over het rendement dat op die belegging wordt behaald,

betaalt de BV 20% (en maximaal 25%)

vennootschapsbelasting. Als dat vermogen

– bijvoorbeeld als dividend – aan de BV wordt

onttrokken, betaalt u 25% inkomstenbelasting in box 2.

2 Vermogen uit BV halen

In de tweede plaats is het mogelijk om

vermogen uit de BV over te hevelen naar

privé, om vervolgens vanuit privé te beleggen. Het vermogen kan aan de BV onttrokken

worden door een dividenduitkering. Dan wordt onmiddellijk 25% belasting geheven op dat

bedrag. Het resterende bedrag komt in box 3

terecht, waar jaarlijks belasting wordt geheven op een fictief rendement. 3 Lenen van de BV

In de derde plaats is het mogelijk om te

lenen van de BV om privé te beleggen. Dat is

voordelig als de rente die u betaalt aan de BV lager is dan het rendement dat u maakt. Er

gelden echter wel voorwaarden voor dergelijke leningen, waardoor de BV niet tegen al te gunstige voorwaarden geld kan uitlenen.

Voor elk van de drie opties geldt echter dat

veel afhangt van uw persoonlijke situatie en welk rendement u verwacht te realiseren.

FINANCIAL FOCUS

VERMOGEN: IN PRIVÉ OF BV?

DE GRENZEN AAN SCHENKEN De schenkingsvrijstelling voor de eigen woning is een uitkomst voor

(relatieve) beginners op de huizenmarkt. Onder voorwaarden kan tot

een ton onbelast worden ontvangen. Maar hoe ver kunt u daar nu mee

gaan; hoever zijn de voordelen op te rekken? De regeling geldt niet alleen tussen ouders en kinderen; ook een neef kan een belastingvrije ton van zijn peetoom ontvangen. Dat is gunstig. Maar wat als deze oom een

extra handje wil helpen en bereid is een ton aan de partner van zijn neef te schenken? Dat is heel vriendelijk, maar dat gaat helaas niet. Voor de

schenkbelasting worden de partners als één gezien. De partners kunnen dus maar eenmalig onbelast een schenking van €100.000 ontvangen.

de schenker geen vermogen in box 3 heeft. Bijvoorbeeld omdat het vermogen in de BV (box 2) zit. Een schenking op papier levert dan een extra heffing van inkomstenbelasting op, wat vaak ongunstig is. Het is cruciaal dat de schenker jaarlijks minimaal 6 procent rente betaalt, anders komt u in de gevarenzone en bestaat de kans dat de fiscus oordeelt dat er sprake is van ‘genot’. De schenker houdt namelijk profijt van de schenking en uitgangspunt is dat de gever ‘pijn in de portemonnee’ moet voelen. Vanuit het perspectief van het kind levert de papieren schenking hem een mooi rendement op dat zijn inkomen verruimt. Er zijn, kortom, tal van mogelijkheden om uw kind te helpen bij het financieren van een eigen woning. Voor de precieze regels is het echter altijd aan te raden om contact op te nemen met de experts van ABN AMRO MeesPierson.

NA GOEDE EN SLECHTE TIJDEN

Verliefd, verloofd, getrouwd en in sommige gevallen ook weer gescheiden. Dat kan ook voor een DGA onverwachte en vervelende situaties met zich meebrengen. Stel nu dat al

zijn vermogen in de BV zit, welke aanspraak heeft zijn ex-partner er dan op? Veel hangt af van de huwelijksvorm; getrouwd in gemeenschap van goederen of onder huwelijkse voorwaarden. Tot het vermogen van de huwelijksgemeenschap behoort niet het vermogen van de onderneming. Dat is nu juist één van de redenen om een BV op te zetten. De aandelen in de BV vallen echter wel in de gemeenschap van goederen. Als er is getrouwd onder huwelijkse voorwaarden en de aandelen staan op naam van één van de partners, dan blijven die aandelen in de regel ook in handen van die persoon. Echter, huwelijkse voorwaarden kunnen ook een beperkte gemeenschap van goederen inhouden. Het hangt van de situatie af wanneer de (ex-) echtgenoot recht heeft op de aandelen. Met huwelijkse voorwaarden kan geregeld worden dat de aandelen die op naam staan van één van de partners ook in handen van die persoon blijven. Eventueel kan de partner met een verrekenbeding wel een aanspraak worden gegeven op een deel van de waarde van de aandelen in de BV.

Daarnaast speelt nieuwe wetgeving een rol wat betreft trouwen in gemeenschap van goederen na 1 januari 2018. Door de Wet gemeenschap van goederen verandert een aantal zaken. Op basis van deze nieuwe wet zal voortaan niet al het vermogen automatisch tot de gemeenschap van goederen gaan behoren. In dit verband is het belangrijk om te constateren dat het vermogen dat voor het huwelijk is opgebouwd, privé blijft (tenzij het gemeenschappelijk bezit is). Hetzelfde geldt voor ontvangen giften en ontvangen erfenissen. Alleen datgene wat beide partners tijdens het huwelijk opbouwen, zal dus in de gemeenschap vallen (en bij een scheiding verdeeld moeten worden).

DE WERELD BETER MAKEN

Na of zelfs al tijdens een arbeidzaam leven wil de ondernemer iets terugdoen voor bijvoorbeeld de maatschappij of het milieu. Er wordt wel gezegd dat ondernemen in het bloed zit, dus waarom zou dat alleen gelden voor de eigen BV(‘s)? Vaak wil een ondernemer zijn talenten op een andere wijze en op een ander gebied aanwenden. Hij stort zich in de filantropie. Hoe zit dat in verband met de BV?

FINANCIAL FOCUS

BESPREEK PENSIOEN OOK BIJ SCHEIDING Een pensioen is voor de meeste Nederlanders letterlijk waardevol. Het is uitgesteld loon dat een grote waarde vertegenwoordigt. Uit onderzoek blijkt dat met name vrouwen

die inkomensbron bij een scheiding vaak onbesproken laten. Bijna 70% van de vrouwen

bespreekt het onderwerp niet tijdens een echtscheiding. Dat is onverstandig. Beter worden er tijdens de scheiding afspraken gemaakt over het pensioen en geeft u de scheiding tijdig door aan het pensioenfonds. Als u uw pensioen verdeelt en de scheiding niet vermeldt aan

het pensioenfonds kunnen er namelijk nare situaties ontstaan doordat het pensioenfonds dan alleen aan de deelnemer uitkeert en de ex-partner dan zijn of haar deel bij je mag vorderen. Daar zit niemand op te wachten.

Denekamp: ‘Als je weet waaraan je wilt geven, is de centrale vraag hoe dat geld bij het goede doel komt. Dat kun je vanuit de BV of privé doen. De BV kan een gulle gever zijn. In Nederland doneren bedrijven ruim 1,3 miljard euro aan goede doelen per jaar. Voor de BV gelden ook fiscale voordelen als het gaat om donaties. Schenkingen tot 50 procent van de winst met een maximum van 100.000 euro komen jaarlijks voor aftrek in aanmerking. Het tarief van de vennootschapsbelasting voor de BV bedraagt maximaal 25 procent, voor zover de winst meer bedraagt dan 200.000 euro. Anders is het tarief 20 procent. Het fiscale voordeel van een schenking is dan maximaal 25 procent.

FINANCIAL FOCUS

Rekening houdend met de latere besparing van inkomstenbelasting, komt het fiscale voordeel op maximaal 43,75 procent.’ ‘Het alternatief voor een schenking door uw BV is een schenking vanuit privé. Als het geld in de BV zit, moet het daar dus uit. Een mogelijkheid is om dat vermogen via een dividenduitkering naar privé over te hevelen. Of misschien kan de BV uw salaris verhogen, zodat u de gift vanuit privé kunt doen. Beide mogelijkheden kennen voorwaarden en hebben fiscale gevolgen. Bij een schenking vanuit privé kan het voordeel van de belastingaftrek oplopen tot 52 procent. Een BV kan dus een gulle gever

zijn, maar op die manier geven levert niet altijd het grootste fiscale voordeel op. Maak gewoon altijd een rekensom om uit te vinden wat het gunstigst is.’ Binnen of buiten de BV, de regels en voordelen die kunnen gelden voor DGA als hij optimaal gebruik wil maken van zijn vermogen, zijn lastig en complex. Kundig advies is een must om zo voordelig mogelijk gebruik te maken van uw vermogen in een veranderlijk leven. Ook als je leven verandert, wil je de juiste maat houden. Lees ook de column van Lonneke Roza op pagina 46.

EXPERTISE AANDEEL

Kion Group

SNELHEID TUSSEN DE SCHAPPEN

DE OPTIMALE RIJROUTE

Een belangrijk deel van de omzet van Kion komt uit de wereldwijde verkoop en het onderhoud van vorkheftrucks. De onderneming is markleider in Europa en wereldwijd de nummer twee, na Toyota. De heftruck is al lang niet meer het logge karretje dat tussen de magazijnstellingen rijdt. Door koppeling van data en software is de vorkheftruck een

KGX

ISIN-code:

DE000KGX8881

Koers in €

80,00 70,00 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00

-1

-0

13 11 01 -0 3 11 01 -0 4 3 01 -14 -0 5 01 -14 -0 71 01 -0 4 91 01 -1 4 1 01 -14 -0 11 01 -0 5 31 01 -0 5 51 01 -0 5 7 01 -15 -0 91 01 -1 5 11 01 -0 5 1 01 -16 -0 3 01 -16 -0 5 01 -16 -0 71 01 -0 6 91 01 -1 6 11 01 -0 6 11 01 -0 7 3 01 -17 -0 5 01 -17 -0 717

0,00

Wie online bestelt, wil zijn aankoop zo snel mogelijk in huis hebben. Snelle bezorging is vaak belangrijker dan prijs. Niet voor niets investeren online winkels als Amazon en Zalando fors in logistiek. Onder andere door verregaande automatisering van magazijnen wordt de zogenoemde time-tomarket steeds verder verkort. Een van de bedrijven die daarvan profiteert is het Duitse Kion. De onderneming produceert sinds 1949 vorkheftrucks, maar richt zich daarnaast steeds meer op automatisering van magazijnen. De recente overname van het Amerikaanse logistieke concern Dematic – voor 1,2 miljard dollar – past in deze strategie.

Kion Group

Snelle levering is cruciaal voor online aanbieders. Zeker voor verse producten. Het Duitse Kion profiteert hiervan als producent van geavanceerde heftrucks en magazijnautomatisering.

belangrijk onderdeel van het logistieke proces. Zo berekent software niet alleen de meest optimale rijroute voor de trucks in de immense magazijnen, ook wordt het voorraadbeheer continu bijgewerkt op basis van de data van de heftruck. Diverse systemen van Kion rijden ook onbemand door magazijnen.

VERS BEZORGEN

Kion is door de aankoop van Dematic marktleider binnen de magazijnautomatisering. Een snelgroeiende markt. De aanhoudende groei van e-commerce wereldwijd vergroot de vraag naar magazijnautomatisering.

Bovendien is het opwaarts potentieel groot; van de retailaankopen wordt in de Verenigde Staten 8 procent online gekocht. In China verloopt 14 procent van de aankopen via internet. Sterke groei wordt verwacht in bezorging van verse producten. De recente aankoop van de Amerikaanse supermarktketen Wholefoods door Amazon illustreert die trend. Dat biedt aantrekkelijke kansen voor Kion want bij levensmiddelen is snelle en gecontroleerde levering nog belangrijker. Bovendien zijn de marges binnen de supermarktsector relatief laag, waardoor efficiënt voorraadbeheer

snel een positieve impact op de kosten van de verkoper heeft.

STERKE KASSTROOM

Door de sterke positie van Kion in zowel de markt voor heftrucks als magazijnautomatisering wekt de onderneming de interesse van beleggers. Zeker nu de onderneming door focus op besparing en de sterke kasstroom uit verkopen de schuldpositie die is ontstaan door diverse overnames snel weet af te bouwen.

JAAP RIJNDERS Aandelen analist JAAP.RIJNDERS@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

De nieuwe

Zijderoute ALLE WEGEN LEIDEN STRAKS NAAR CHINA

Met een van de meest ambitieuze infrastructuurprojecten ooit blaast China de eeuwenoude Zijderoute nieuw leven in. De nieuwe route moet de handel tussen oost en west stimuleren, maar is niet onomstreden. Zo is nog niet duidelijk welke landen meebetalen, en van de plannen profiteren.

Omgerekend 26.000 miljard dollar heeft China de komende vijftien jaar nodig voor infrastructuurinvesteringen in de regio. Kapitaal dat moet worden geïnvesteerd in wegen, spoorwegen, bruggen, pijplijnen en overslaghavens. Deze verrijzen straks langs wat ooit de Zijderoute was. Een netwerk van karavaanroutes door CentraalAzië, waarlangs sinds het jaar 115 voor Christus handel werd

FINANCIAL FOCUS

gedreven door China. De route raakte rond de late middeleeuwen in onbruik door politieke instabiliteit en onrust in de regio. China herstelt deze belangrijke verbinding tussen oost en west nu weer in ere met een immens infrastructuurproject. De nadruk ligt daarbij op spoorwegen. De trein heeft veel voordelen; het vervoer van goederen per trein is sneller dan per boot en goedkoper dan per vliegtuig.

De nieuwe Zijderoute kreeg in het Chinees een naam die vrij vertaald ‘Eén Gordel, Eén Weg’ betekent. Internationaal wordt ‘One Belt, One Road’ gebruikt, vaak afgekort tot OBOR. Onderdeel van het plan is ook het optimaliseren van een oude handelsroute over zee. Die zogenoemde gordel start in China en eindigt in de Griekse overslaghaven Piraeus bij Athene. Die kreeg al in 2008 een

Chinese mede-eigenaar en moet de grootste containerhaven in de Middellandse Zee worden.

REGIO ONTSLUITEN

De Chinezen willen met het infrastructuurproject de regio economisch ontsluiten en stimuleren. De vergelijking met het na-oorlogse Marshallplan ligt voor de hand. Dat plan was gericht op de economische wederopbouw van de door

MARKTEN

MEER DAN TIEN VERSCHILLENDE ZIJDEROUTES Wat de Zijderoute wordt genoemd is in feite een uitgebreid netwerk

van diverse kortere routes tussen China en Europa. Zowel over land, als

over zee. De landroute loopt van China langs onder andere Oezbekistan, Iran, Turkije, Oekraine, Rusland, Polen en Duitsland. Onderdeel van de

zeeroute is ook de handel met Afrika, de vaarroute voert langs de havens

de oorlog getroffen landen in Europa. Eenzelfde economisch effect wil China bereiken in omringende Centraal-Aziatische en Zuid-Aziatische landen. Dat heeft veel voordelen, vooral voor China zelf. Door de nieuwe routes kan het op exportgerichte land sneller en goedkoper leveren aan Europa. Daarnaast wil China in de landen die door de nieuwe route worden ontsloten nieuwe afzetmarkten aanboren voor Chinese producten en technologieën. Daarnaast draagt het project bij aan het versterken van de economische machtspositie van China. Het wil de economische hub in Azië worden en daarmee ook een belangrijke positie in de rest van de wereld veroveren. China profiteert daarbij van de omgekeerde beweging die de Verenigde Staten momenteel maken. Zo trokken de VS zich onlangs terug uit het TransPacific Partnership (TPP), een Amerikaans-Aziatisch vrijhandelsakkoord waar China geen deel van uitmaakt.

ECONOMISCHE GROEI

Prioriteit voor China heeft het stimuleren van de economische groei in eigen land. De groei die door de sterke exportgroei lange tijd erg hoog was, neemt sinds 2015 af. Onder andere door de verminderde toename van de vraag naar Chinese producten in Europa en de VS. ‘Eén Gordel, Eén Weg’ moet onder andere de industrie in China een boost geven. Veel overheidsbedrijven in de Chinese staal- en cementsector hebben last van overproductie. De Chinese economie werd jarenlang gedreven door fabrieksinvesteringen en stedenbouw. Nu de economie minder leunt op de maakindustrie en verandert in een economie meer gericht op diensten en technologische kennis, neemt de vraag naar bijvoorbeeld staal en cement af. Dat leidt tot ontslagen en bedrijfssluitingen. De werkloosheid is tussen begin 2009 en medio 2016 licht opgelopen. Hoewel er de laatste kwartalen een daling is opgetreden en de werkloosheid

van het Chinese Guangzhou naar Sri Lanka en Kenia, om in de Griekse

haven Piraeus te eindigen. Van daaruit worden de goederen per trein naar België en Nederland vervoerd.

Net als bij de oude Zijderoute is niet alleen de route tussen China en Europa van belang, maar zal door de betere verbindingen ook volop

handel worden gedreven tussen bedrijven in de landen op de route. Een goed voorbeeld is Dubai in de Verenigde Arabische Emiraten. Het is al

eeuwenlang een belangrijke tussenstop voor goederen en reizigers van en naar Azië, en heeft de afgelopen jaren een enorme impuls gekregen

door de economische opkomst van China en India. Het emiraat wist door

omvangrijke investeringen in onder andere vliegvelden deze positie sterk uit te breiden, met een grote economische groei als resultaat.

One belt, One road Silk Road Economic Belt Maritime Silk Road Initiative

FINANCIAL FOCUS

foto: Thomas Faivre-Duboz

met minder dan 4 procent van de beroepsbevolking zeer laag is, blijft het een grote zorg voor de machthebbers. Door afnemende groei van de welvaart kan sociale onrust ontstaan in het 1,3 miljard inwoners tellende land. Dat bedreigt de politieke stabiliteit. Zo was er in mei in het industriegebied in het zuiden van het land een aantal grote stakingen. Een protest tegen ontslagen en salarisverlagingen door bedrijven die hun export hebben zien teruglopen.

FINANCIERING IS CRUCIAAL

Of de ambitieuze plannen gaan slagen is onderwerp van diverse analyses. China heeft al vaker laten zien dat het omvangrijke langjarige projecten kan realiseren. Zo ontwikkelt het zich langzaam van een economie die leunt op goedkope productie naar een kenniseconomie. De obstakels van het ‘Eén Gordel, Eén Weg’project zijn echter van een andere orde. Er is bijvoorbeeld nog geen duidelijkheid over de financiering ervan. De bedragen zijn te groot om alleen door China gedragen

FINANCIAL FOCUS

te worden. De Chinese regering investeert wel fors, onder andere door staatsbedrijven de diverse projecten te laten uitvoeren. Daarnaast dragen de Wereldbank en de Asian Development Bank (ADB) bij. China rekent bovendien op een bijdrage aan de Zijderoute van de omringende CentraalAziatische en Zuid-Aziatische landen. De Chinese regering heeft bij het meest recente volkscongres in totaal 65 landen benoemd die deelnemen aan het project. Of deze landen daar ook de financiële middelen voor hebben, is echter de vraag. De investeringen van China zelf lijken ook minder soepel te gaan dan gedacht. Door de lagere economische groei zijn bijvoorbeeld de deviezenreserves in het land flink afgenomen. De Chinese banken – die een groot deel van de financiering regelen – kampen daarnaast met slechte leningen op de balans. De kredietmogelijkheden zijn daardoor afgenomen. De Chinese regering zelf laat weinig los over de voortgang, al maakte

de Chinese president Xi Jinping tijdens een recente bijeenkomst over het project bekend een extra 124 miljard dollar te reserveren voor het project.

KLEINE ROL VOOR EUROPA

Het succes van de Zijderoute hangt ook af van een belangrijke andere factor: de handelspartners aan de andere kant van de handelsroute. In het verleden werd de Zijderoute gebruikt voor de wederzijdse handel in goederen. De Chinezen brachten zijde, lakwerk en porselein naar Europa en namen op hun beurt weer producten als dadels en kruiden uit het Middellandse zeegebied mee terug. Hoe anders is dat nu. De Chinese invoerregels geven Europese bedrijven maar beperkt toegang tot het land. Het vervoer over de belangrijkste bestaande spoorlijn illustreert dat. Elke week vertrekken er vijf volle goederentreinen vanuit het Chinese Chengdu naar Europa, daarvan reist er maar één vol met goederen weer terug. Ook de uitvoering van het project zelf is erg gericht op China. Alle

projecten worden uitgevoerd door Chinese bedrijven met Chinese medewerkers. Grote westerse bedrijven zoals het Duitse Siemens en het Amerikaanse GE zijn wel betrokken, maar hun rol is relatief klein ten opzichte van die van de Chinese bedrijven. Analisten benadrukken de noodzaak voor China om Europa meer te betrekken bij het tot stand komen van de nieuwe Zijderoute. Dat is niet alleen aantrekkelijk om de financiering rond te krijgen. Maar ook voor het efficiënte gebruik van de kostbare route tussen oost en west en daarmee de economische ontwikkeling van de regio.

BEN STEINEBACH Hoofd Beleggingsstrategie BEN.STEINEBACH@NL.ABNAMRO.COM

RALPH WESSELS Specialist Beleggingsstrategie RALPH.WESSELS@NL.ABNAMRO.COM

Robeco US Conservative High Dividend Equities

SCHOKBESTENDIG MET EEN TWIST

‘CONSERVATIVE’ FAMILIE

Het in 2014 gestarte Robeco US Conservative High Dividend Equities is een van de meer recent toegevoegde fondsen binnen de ‘Conservative’ familie. Het belegt in Amerikaanse en Canadese aandelen die een lager risico laten zien dan de markt als geheel. Beleggers kunnen Robeco US Conservative High Dividend Equities gebruiken als een defensieve belegging in NoordAmerikaanse aandelen. Daarnaast kan de specifieke stijl van het fonds zorgen voor spreiding

Robeco US Conservative High Dividend Equities

ISIN-code:

NL0010619748

FONDS

Fondsmanager: Benchmark: Nick Dymond

MSCI North America (referentie-index)

Koers in €

€

200

150

100

binnen een aandelenportefeuille en biedt het ook een mooi dividendrendement.

voedingsmiddelenfabrikant PepsiCo en farmaciebedrijf Johnson & Johnson.

KWANTITATIEVE AANPAK

MINDER SCHERP DALEN

Het fonds heeft een kwantitatieve aanpak; een computermodel maakt een selectie van aandelen uit het grote universum van Amerikaanse en Canadese ondernemingen. De nadruk ligt daarbij op aandelen met een lage volatiliteit (beweeglijkheid) en een laag verwacht risico. Zo houdt het model bijvoorbeeld rekening met de potentie van een bedrijf om in de toekomst dividend uit te blijven keren. Deze aandelen worden door beleggers die vooral naar groei kijken als onaantrekkelijk gezien, maar kunnen een relatief hoog rendement opleveren. Voorbeelden van aandelen in de portefeuille zijn

Het fondsteam van Robeco beoordeelt de selectie van laagrisico-aandelen uit het computermodel ook nog op waardering en ‘momentum’. Dat helpt om te voorkomen dat aandelen worden opgenomen die óf te duur zijn óf waarvan een koersdaling nog niet ten einde is gekomen. Robeco streeft met deze strategie naar een combinatie van aandelen die de markt bijhouden onder normale marktomstandigheden maar minder scherp dalen in dalende markten. Beleggers moeten zich realiseren dat het rendement van het fonds kan achterblijven als markten heel sterk stijgen.

16 20

15 20

Basis van de strategie van Robeco US Conservative High Dividend Equities is het inzicht dat op lange termijn risico en rendement niet altijd direct met elkaar verbonden zijn. Uit divers internationaal onderzoek – onder andere van Robeco zelf – blijkt dat een lager risico geen lager rendement op hoeft te leveren, zoals lang door beleggers werd gedacht. Het vormt sinds 2006 de basis van een beproefde beleggingsstrategie van Robeco. Robeco claimt dat dergelijke laag-volatiele aandelen een aantrekkelijk ‘voor risico gecorrigeerd’ rendement bieden. Op de lange termijn slaagt de beheerder er zo in binnen een beleggingscategorie bij een vergelijkbaar risico, een hoger rendement te halen.

Fonds:

Robeco US Conservative High Dividend Equities laat een beproefd computermodel de Noord-Amerikaanse aandelen kiezen die andere beleggers vaak links laten liggen.

EXPERTISE

GERICHT OP INKOMEN

Interessant aan de strategie van Robeco US Conservative High Dividend Equities is het hoge dividendrendement dat de aandelen in portefeuille laten zien. Het fonds wil elk kwartaal 1 procent dividend uitkeren.

JAN-WILLEM MEULENKAMP AA Advisors JAN.WILLEM.MEULENKAMP@ NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

WALMART

LAGE PRIJZEN, HOGE KOERSEN

Wat is het geheim van het succes van de discountketen Walmart? De Amerikaanse supermarktketen weet wekelijks 200 miljoen bezoekers te trekken met producten tegen de laagste prijs. Maar de keten oogst ook regelmatig kritiek.

Koers Walmart op 1 januari

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10

FINANCIAL FOCUS

17 20

16 20

15 20

14 20

13 20

12 20

11 20

10 20

09 20

08 20

MEMORABELE AANDELEN

55 jaar na de oprichting staat het hoofdkantoor van de discountketen nog altijd op de plek waar Sam Walton zijn eerste kleine supermarkt opende: Bentonville, Arkansas. Het succesverhaal begint wanneer hij het discountconcept doorvoert. In vijf jaar tijd groeit het bedrijf van 1 naar 24 winkels. De beursgang in 1970 betekent een eerste grote mijlpaal voor het bedrijf. Op 1 oktober 1970 worden er 300.000 aandelen voor een prijs van 16,50 dollar naar de beurs gebracht. De volgende belangrijke stap volgt in 1988 wanneer de keten ook non food-producten, zoals fietsen, wasmachines en speelgoed gaat verkopen. Inmiddels weten consumenten Walmart zelfs te vinden voor het verwisselen van autobanden, kappersbezoeken en als ze hun nagels willen laten doen. In 1988 opent Walmart de eerste vestiging in het buitenland: het Verenigd Koninkrijk krijgt zijn eerste Walmart. Het aandeel bereikt zijn hoogste koers van rond de 90 dollar begin 2015. In oktober 2015 krijgt de koers van Walmart zijn grootste klap in jaren. Het bedrijf maakt bekend dat de winst per aandeel fors zal gaan dalen vanwege hogere uitgaven aan lonen en e-commerce. Beleggers rekenen op dat moment juist op een lichte stijging van de winst per aandeel. Het aandeel op de beurs van New York moet 8,5 procent inleveren. Hierdoor daalt de beurswaarde

3,3

MET IJZEREN HAND Walmart is nog steeds in handen van de familie Walton. Ook kleinkinderen van oprichter Sam

Walton nemen deel aan de top. De helft van de aandelen is in handen van zeven erfgenamen van oprichter Sam Walton. Naar verluidt

regeert de familie het bedrijf met ijzeren hand. De familie is volgens de rijkenlijst van Forbes

goed voor 130 miljard dollar en is daarmee de rijkste familie van Amerika.

MILJARD DOLLAR

WALMART HEEFT LAST VAN ONLINE CONCURRENT AMAZON EN INVESTEERT DAAROM FORS OM BIJ TE BLIJVEN. VOOR MAAR LIEFST 3,3 MILJARD DOLLAR NAM WALMART IN 2016 DE ONLINE RETAILER JET.COM OVER. HET WAS DE GROOTSTE WEBWINKELOVERNAME OOIT.

2015

Hoogste koers: bijna 90 dollar

Walmart krijgt een nieuwe CEO, Sam Walton blijft voorzitter van de RvB

Walton opent eerste winkel buiten Arkansas

Sam Walton richt Walmart op

Walmart oogst niet alleen maar bewondering, de keten krijgt ook de nodige kritiek. Walmart staat bekend om zijn lage lonen. Gemiddeld wordt er 9 dollar per uur betaald aan de 2,4 miljoen werknemers wereldwijd. Inmiddels poetst Walmart zijn imago op: nog voor het einde van 2017 moeten er 34.000 banen bij komen, mede doordat het concern gaat investeren in 59 nieuwe winkels en andere diensten.

1988

1968

1962

van het Amerikaanse retailbedrijf in ĂŠĂŠn klap met 17 miljard dollar. Het duurt een paar maanden voordat dit verlies weer goed is gemaakt.

1970

Walmart gaat naar de beurs

1992

Sam Walton overlijdt

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

Circulaire economie:

noodzakelijk ĂŠn aantrekkelijk HET ANTWOORD OP DE VEEL VERBRUIKENDE MENS

Per jaar gebruiken we maar liefst een volle 30-tons vrachtwagen aan grondstoffen per persoon. Dat heeft een grote impact op de aarde. Daar komt nog bij dat de middenklasse tussen nu en 2030 met 3 miljard mensen toeneemt. Er komen meer rijkere mensen, die dus ook meer grondstoffen zullen consumeren. Het antwoord op deze uitdagingen is de circulaire economie.

FINANCIAL FOCUS

FEATURE TIMERLAND FACTS MERK /

TIMBERLAND X THREAD WAT /

TIMBERLAND WERKT

SAMEN MET THREAD OM

VAN OUD PLASTIC FIBER TE MAKEN. HIERMEE WORDT

DE TIMBERLAND X THREAD COLLECTIE GEMAAKT. IMPACT /

77 INKOMENS GEGARANDEERD OP HAÏTI, DUIZENDEN PLASTIC FLESSEN OMGEZET IN FIBER EN RUIM 11.000.000.000

LITER WATERBESPARING TEN OPZICHTE VAN PRODUCTIE VAN KATOEN EN CANVAS.

ARTIKEL

ONLINE LEZEN? www.financialfocus.nl FINANCIAL FOCUS

URBAN MINING Smartphones en tablets

zijn letterlijk een goudmijn.

Er zit meer goud in een ton

smartphones dan in een ton

erts. Door urban mining worden

goud en andere kostbare stoffen zoals palladium herwonnen.

Dit is niet alleen efficiënter dan mijnen, maar veel van deze

materialen zouden zonder urban

mining verloren zijn gegaan in de verbrandingsoven.

FINANCIAL FOCUS

Richard Kooloos, hoofd duurzaam bankieren bij ABN AMRO, hoort de doemverhalen dagelijks maar blijft optimistisch. Natuurlijk moeten er milieuen klimaatproblemen worden aangepakt, maar door serieus werk te maken van de circulaire economie liggen de zakelijke kansen voor het oprapen, terwijl we tegelijkertijd werken aan een betere wereld. Want van de circulaire economie wordt uiteindelijk iedereen beter.

WAT IS CIRCULAIRE ECONOMIE?

De middenklasse, een belangrijke aanjager van consumptie, zal tussen nu en 2030 groeien van 1,8 miljard naar 4,9 miljard mensen in 2030. Als we onze planeet leefbaar willen houden, moeten we daar een oplossing voor verzinnen. Dit is geen houtje-touwtje-milieubescherming, hier gaan zakelijke kansen hand in hand met duurzame oplossingen. Alleen al in Europa zal de transitie naar een circulaire economie in 2030 maar liefst €1.800.000.000.000 per jaar opleveren.

‘Op dit moment leven we in een lineaire economie waarin je de stadia van maken, gebruiken en weggooien kunt onderscheiden. Dat is onhoudbaar.’ Een veelgehoord misverstand is dat ‘circulaire economie’ gewoon een hippere term is voor zoiets als ‘reycling’. Dat is precies dat: een misverstand. Circulair denken omvat meer dan alleen recycling. Bij recycling wordt gekeken wat er aan het eind van het nuttige leven nog met een product gedaan kan worden. In een circulaire economie is daar in de ontwerpfase al over

Het is ten eerste belangrijk om helder te hebben wat er nu precies bedoeld wordt met ‘circulaire economie’. De term verwijst naar een andere manier van produceren. Richard Kooloos: ‘Eigenlijk ontwerp en produceer je met in je achterhoofd hoe een product aan het eind van zijn nuttige leven opnieuw gebruikt kan worden. Je buigt begin en einde naar elkaar toe en verschuift de focus van weggooien naar opnieuw gebruiken.’

Levi Strauss slaat de weg van circulaire economy in door met I:CO te werken aan een recycle systeem. I:CO heeft een systeem ontwikkeld dat wereldwijd (kleding)bedrijven helpt hun gebruikte textiel opnieuw op te nemen in hun productieketen.

nagedacht. Het gaat erom de grondstoffen zo hoogwaardig mogelijk en circulair te gebruiken, van het begin tot het eind - niet alleen aan het eind. Kooloos geeft een voorbeeld: ‘Een glazen fles is een hoogwaardiger product dan een hoopje glasscherven. Wij gooien flessen in de glasbak om dat glas te hergebruiken. Daarmee gaat een deel van de hoogwaardigheid van het product verloren. Je zou ook de flessen opnieuw kunnen afvullen, in plaats van glas inzamelen om daar weer nieuwe flessen van te maken. In de circulaire economie wordt ernaar gestreefd om producten op een zo hoog mogelijk niveau opnieuw in te zetten. Bij recycling speelt toch dat het een spiraal naar beneden is die uiteindelijk eindigt in een afvalverbrandingscentrale. In feite zijn dat materialencrematoria. Elke volgende ronde in het recycling-proces is een beetje laagwaardiger dan de voorgaande ronde: downcyclen. Bij een circulair proces is dat niet zo en kan je zelfs upcyclen.’

VAN BEZIT NAAR DIENST

De drijvende kracht achter een circulaire transformatie is de grondstoffenkant, aldus Kooloos: ‘We hebben zoveel grondstoffen uit de grond gehaald dat de schaarste zich steeds sterker manifesteert. We gebruiken meer dan de aarde aankan. Vorig jaar augustus hadden we alle grondstoffen al gebruikt die de aarde in een jaar kan regenereren terwijl dat begin jaren tachtig pas in december het geval was. En de vraag naar grondstoffen blijft met de groeiende middenklasse alleen maar toenemen. Als dingen schaars worden, gaan mensen erom vechten. Conflicten als in Congo zijn terug te voeren tot een strijd om grondstoffen als koper en kobalt.’ Een circulaire economie vaart wel bij een nieuwe opvatting van eigendom; we hoeven iets niet te bezitten om er toch gebruik van te maken. Een voorbeeld is om mensen abonnementen aan te bieden op bepaalde diensten. Dat kan ook gaan om diensten waar je niet zo snel aan denkt. Het is in principe

mogelijk om een abonnement te nemen op een geschilderd huis. Mensen hebben geen behoefte aan verf, maar aan een woning die goed geschilderd is. De optimale verf om dat doel te realiseren kan bijzonder prijzig zijn. ‘Een bedrijf als Akzo weet erg veel van verf en kan, als ze de dienst van een geschilderd huis aanbieden, wel kostbare verfsoorten gebruiken die langer meegaan.’ Consumenten zouden in veel gevallen waarschijnlijk voor goedkopere maar minder hoogwaardige verf hebben gekozen. Kooloos: ‘In een circulaire economie houdt de producent grip op zijn producten, zodat hij ze opnieuw kan gebruiken aan het eind van de levenscyclus van het product. De producent is idealiter ook verantwoordelijk voor de kosten aan het eind van het nuttige leven van bijvoorbeeld een auto. Dat betekent dat hij een motief heeft om duurzamere materialen te gebruiken.’ ‘Dat kan betekenen dat de producent duurdere materialen moet gebruiken die langer mee

FINANCIAL FOCUS

Toast Ale is een initiatief om voedselverspilling tegen te gaan. In de UK wordt maar liefst 44 procent van het geproduceerde brood weggegooid. Het team achter Toast Ale maakte deals met bakkerijen, waar ze het overschot ophalen. Dit overschot vervangt ongeveer een derde van gemoute gerst. Met deze methode gaan ze voedselverspilling tegen en gebruiken ze minder grondstoffen. Alle winst gaat naar Feedback, een organisatie die als doel heeft voedselverspilling te stoppen.

gaan. Dat zou zo’n auto in de huidige economie voor veel mensen onbereikbaar maken. Door over te gaan op abonnementen, waarbij vervoer een dienst is en de auto bijvoorbeeld bezit blijft van de fabrikant, worden die kosten gedeeld door gebruikers over een langere periode, waardoor het ineens wel betaalbaar is. De belofte is dat de producent iets beters kan leveren, waar de klant ook beter van wordt. Ook sociaal-maatschappelijk is er een winst, want door de hoogwaardigheid van producten is repareren weer lonend. Dat is gunstig voor de werkgelegenheid.’

TECHNOLOGISCHE STEUN VOOR CIRCULAIRE ECONOMIE

Volgens Kooloos passen nieuwe technologische ontwikkelingen uitstekend in een circulaire economie en zullen ze die trend versterken. ‘Of het nu gaat om hoogwaardige producten als auto’s of ogenschijnlijk onbelangrijke onderdeeltjes van een rolgordijn: op dit moment loont reparatie vaak niet. Een auto is al snel total loss en veel onderdelen voor relatief goedkope producten worden niet eens

FINANCIAL FOCUS

nageleverd. Onze economie is erop ingericht om voor een paar tientjes gewoon een nieuw rolgordijn te kopen, terwijl reparatie in principe maar een paar cent hoeft te kosten. Hier speelt 3D-printen een belangrijke rol. On demand specifieke onderdelen kunnen maken, maakt reparatie ook echt mogelijk.’ Koppel dat onderhoud daarnaast aan het Internet of Things (IoT) en de mogelijkheden worden buitengewoon. Als een producent mee kan kijken in bijvoorbeeld een wasmachine, kan hij preventief onderhoud plegen; hij weet immers door de data die dat apparaat toestuurt welke onderdelen aan vervanging toe zijn. Tegelijkertijd kan de fabrikant van de wasmachine door real-time te diagnosticeren, ook het ontwerp verbeteren van apparaten die nog gemaakt moeten worden. De praktijk is natuurlijk weerbarstiger dan de theorie; er zullen aanvankelijk nog veel materialen ‘weglekken’ uit het circulaire proces. Toch staan we aan de vooravond van een ontwikkeling die exponentieel kan

groeien. Kooloos besluit: ‘Bij de eerste mobiele telefoons in de jaren tachtig kwamen we niet verder dan de observatie dat bellen zonder snoer best handig was. We konden niet zien aankomen dat dit zou leiden tot de smartphone en hele nieuwe businessmodellen die daarop gebaseerd zijn. Hetzelfde maken we nu mee met de circulaire economie: het is nog een kleine sector, maar we kunnen de enorme mogelijkheden gewoon nog niet overzien.’

CIRCULAIR MET VOEDING De circulaire economie gaat over meer dan materialen. Het concept kan ook worden toegepast op de voedselketen of drankenproductie. Heineken is daar bijvoorbeeld actief mee bezig. 94% van Heinekens restproducten wordt opnieuw productief gemaakt. De brouwer gebruikt bijvoorbeeld alleen de korrels in de gerst, maar de rest van de plant wordt als veevoer gebruikt.

PORTRET: VASTGOEDINVESTEERDERS

3X vastgoedinvesteerders DE LIEFDE VOOR VASTGOED

‘Stenen zeuren niet aan je hoofd’ DRIE PORTRETTEN VAN VASTGOEDINVESTEERDERS DIE VERTELLEN OVER HUN LIEFDE VOOR STENEN EN HUN BELANGRIJKSTE LESSEN.

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Vastgoedinvesteerders

Sociaal vastgoed ‘In onze serviceflat fleuren senioren weer op’

‘Ik heb al 25 jaar een design- en communicatiebureau met vestigingen in Amsterdam en Groningen. Hoe ik in vastgoed ben beland, is wel een bijzonder verhaal. Mijn oma en oudtante woonden in een serviceflat in Waalre, vlak bij Eindhoven. Daar speelden problemen en het bestuur had besloten de flat te verkopen aan een zorginstelling. Mijn vader had daar ook een serviceflat, maar was zo ontstemd over het lage bod en de plannen van de zorginstelling, dat hij de stoute schoenen aantrok en het bod torpedeerde met een tegenbod. Hij vroeg mijn broer en mij om mee te investeren en zo waren we opeens vastgoedbelegger. We kochten dertig van de 83 appartementen. Inmiddels hebben we er zestig in ons bezit.’ ‘Achteraf gezien was het een onbezonnen zet. Maar met de kennis van nu ook een heel goede zet. We dachten aanvankelijk: we gaan het kopen, opknappen en weer verkopen. Maar gaandeweg kom je erachter dat er heel veel bij vastgoed komt kijken. Zo werd ons na een paar jaar duidelijk dat het succes van de serviceflat stevig gerelateerd is aan de dienstverlening. Dus werd ons concept vanaf dat moment vastgoed én dienstverlening.’ ‘In onze serviceflat Eeckenrhode kunnen senioren leven zoals zij dat willen. Het draait bij ons niet alleen om zorg, maar primair om plezierig leven. We hebben hier diepongelukkige senioren binnen gekregen die in een paar maanden tijd helemaal opfleurden. Dat is geweldig om te zien. Het criterium dat mijn vader en ik altijd hanteren is: zou ik hier later zelf willen wonen?’ ‘Omdat ik via mijn communicatiebedrijf 25 jaar lang in de keuken heb kunnen kijken bij andere bedrijven, ben ik doordrongen van het belang van communicatie – juist in deze sector. Ik heb geleerd om ingewikkelde verhalen eenvoudig te communiceren. Zo is er nu een grote renovatie aan de gang die enorme overlast geeft voor de bewoners. Maar er wordt niet geklaagd, omdat we alles goed hebben gecommuniceerd.’ ‘Als ik elders, bijvoorbeeld bij de Rotary hier in Groningen, over ons project vertel, krijg ik vaak te horen: Joh, kunnen jullie hier ook zoiets beginnen? Her en der voeren wij nu oriënterende gesprekken om ons concept ook op andere plekken te introduceren. Ik hoop dat het lukt, want met onze aanpak maken we echt het verschil in het leven van mensen.’

FEITEN WIE /

MICHAEL KLOK (46) IN VASTGOED SINDS / 2007

FINANCIAL FOCUS

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: VASTGOEDINVESTEERDERS

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Vastgoedinvesteerders

Koester je relaties voor de lange termijn ‘De jongere generatie is soms te eager’ ‘Met beleggen in aandelen heb ik nooit iets gehad. Bij onroerend goed kun je tenminste invloed uitoefenen en zelf waarde toevoegen. Dat maakt commercieel-vastgoedbelegger tot zo’n mooi vak.’ ‘In eerste instantie wilde ik architectuur gaan studeren in Delft, maar daar had ik het geduld niet voor. Uiteindelijk belandde ik als jonge twintiger, in de wilde jaren zestig, als stagiair bij Richard Ellis (nu CBRE) in Londen. Daar maakte ik kennis met advisering in commercieel onroerend goed, iets wat in Nederland nog nauwelijks bestond. Toen ik terugkeerde in Nederland, liep ik pionier Cor van Zadelhoff tegen het lijf. Ik kon meteen bij hem in dienst komen, omdat ik een van de weinige jongeren in Nederland was met ervaring in commercieel vastgoed. Ik werkte me op tot directeur van Zadelhoff (Rotterdam/Zuid-Nederland) en begon daarna, in 1981, voor mezelf met Horst Makelaars en Consultants. Na meer dan twintig jaar adviseur van bedrijven te zijn geweest, wilde ik weleens aan de andere kant van de tafel zitten. Vanwege mijn belangstelling voor architectuur leek het mij veel leuker om zelf in commercieel vastgoed te investeren en om architecten en aannemers aan te sturen. In 1993 schreef ik Peter Horst Investments in bij de Kamer van Koophandel.’ ‘Ik richtte mij altijd al op hoogwaardig onroerend goed op mooie locaties. Maar ik verhuur niet altijd voor de hoofdprijs. Mijn strategie is namelijk gebaseerd op de lessen die er in Engeland werden ingehamerd: handel correct en koester je relaties voor de lange termijn. Je moet niet altijd het uiterste eruit willen halen, want als huurder en eigenaar moet je het toch samen rooien. Daarom blijf ik altijd met de huurder meedenken, ook in mindere tijden.’ ‘Mijn beleggingsstrategie zou je kunnen typeren als conservatief en ik werk in nauw overleg met ABN AMRO MeesPierson. Relatief gezien zijn mijn beleggingen qua omvang zelden erg groot. Dan ben je te afhankelijk van grote huurders, die vaak fuseren of weer verdwijnen.’ ‘Onderuit gaan in onroerend goed is helemaal niet nodig. Ik zie dat de jongere generatie weer vaak te snel wil scoren. Jongeren zijn dan te eager. Ik zeg: laat ook eens een kans voorbijgaan. Dat zie ik veel te weinig. In dit vak moet je over een enorme locatiekennis en een netwerk beschikken. En geen haast hebben. Soms moet je een halfjaartje afwachten. Maar als die ene buitenkans zich dan voordoet, moet je ook meteen toeslaan.’

FINANCIAL FOCUS

FEITEN WIE /

PETER HORST (70) IN VASTGOED SINDS / 1967

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: VASTGOEDINVESTEERDERS

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Vastgoedinvesteerders

Een echte koopman ‘Stenen zeuren niet aan je hoofd’ ‘Ik laat mij leiden door mijn eigen credo: ‘Degene die niet biedt en die het niet ziet, dat wordt de ware koopman niet.’ Ik voel mezelf echt een koopman, ik heb kennis van de markt en lef. Niet iedereen heeft dat.’ ‘Ik ben vrij vroeg in het vastgoed beland, eind twintig moet ik geweest zijn toen ik mijn eerste pandje kocht. Het groot inkopen was ik wel gewend, omdat ik eerder in de autowereld zat. Dus ik zag dit als een logische volgende stap. Investeren in stenen bevalt me uitstekend. Stenen zeuren niet aan je hoofd.’ ‘In de loop der jaren heb ik een vrij indrukwekkende portefeuille opgebouwd. Mijn liefde ligt in het ontwikkelen van erfgoed, zoals gemeentelijke en rijksmonumenten. Ik geniet ervan om archieven te bezoeken en oude foto’s van mijn panden op te snorren, het liefst van voor de Tweede Wereldoorlog. Die foto’s lever ik als blauwdruk aan bij de aanbesteding. Ik geniet ervan om gebouwen in hun oude glorie te herstellen. Als ik met mijn gezin in een stad ben, zie ik iedereen naar links en naar rechts kijken. Ik kijk altijd omhoog.’ ‘We leven steeds meer in een belevingseconomie. Mijn erfgoedstrategie past daar goed in. Wonen in een monument is erg in trek. Daar komt bij dat monumenten van zichzelf heel duurzaam zijn, want ze zijn beschermd tegen amoveren. Het is eigenlijk best apart dat ik – als zzp’er – zulke grote erfgoedprojecten oppak. Ik bestudeer alle projecten zelf aandachtig en heb daarnaast een team van adviseurs om me heen verzameld. Maar ik geloof heilig dat deze manier van werken de toekomst is. Het geeft heel veel vrijheid.’ ‘Ik zou andere vastgoedbeleggers adviseren om vooral in je eigen gebied te blijven. De connecties die je hebt met gemeenten zijn zeer waardevol en het is moeilijk zulk contact met meerdere gemeenten tegelijk te onderhouden. De afdeling Erfgoed van de gemeente Arnhem en ik zijn twee handen op één buik – we weten wat we aan elkaar hebben.’ ‘Binnenkort onthult een wethouder een groot project van mij. Een rotte kies is door mij geheeld en dat creëert een vliegwieleffect voor mijn andere posities. Daar ben ik trots op. Ik wil voor mijn kinderen een mooie portefeuille achterlaten en het erfgoed behouden voor de samenleving.’

FINANCIAL FOCUS

FEITEN WIE /

THEO DE RIJK (49) IN VASTGOED SINDS / 2003

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: VASTGOEDINVESTEERDERS

FINANCIAL FOCUS

Vermogensmonitor 2017 ABN AMRO MeesPierson ondervroeg afgelopen voorjaar meer dan vijfhonderd vermogenden over hun vermogen. Waar komt het vandaan? Is het een lust of juist een last? En wat doet u met uw vermogen? De belangrijkste en opmerkelijkste uitkomsten uit het onderzoek op een rijtje.

Vermogensbronnen De belangrijkste bronnen van vermogen zijn een eigen

31%

onderneming, beleggingen en loondienst. Daarna volgen: Erfenis / schenking:

11%

(Vorige) huwelijkspartner:

Anders:

26%

Ontslagvergoeding/handdruk: 2% Loterij:

20% 9% 9% 9% 4% 4% 4%

61% 61%

nee nee

nee

37% 37%

37%

10% 10%

ja, voordeel ja, voordeel ja, voordeel 61% ja, lastja, last ja, last

2% 2% Bijna 4 op de 10 vermogenden heeft (een deel van) hun vermogen geërfd.

Degenen die zo’n erfenis als voordeel zien, menen vooral dat hun leven daardoor makkelijker is geworden.

Voordelen van vermogen Gevoel van vrijheid

Leuke dingen doen

Goed doen voor anderen

Ideeën op professioneel gebied uitvoeren

FINANCIAL FOCUS

77%

31% 31%

vermogen vermogen = vermogen = = verantwoorverantwoorverantwoordelijkheid delijkheid delijkheid

31%

ik kan er makkelijker door leven ik kan anderen helpen ik kon een onderneming starten anders

Ondanks de prettige financiële onafhankelijkheid die vermogen biedt, meent 3 op de 10 vermogenden dat het ook grote verantwoordelijkheid met zich meebrengt.

Nadelen van vermogen 48% 27% 11% 6% 1%

(bijvoorbeeld starten bedrijf)

Anders

77% 77%

ja, en ik zie het als voordeel ja, en ik zie het als een last nee, niet geërfd

Financiële onafhankelijkheid

10%

makkelijker makkelijker makkelijker anderen helpenanderen anderen helpen helpen starten zaak zaak starten zaak starten andersanders anders

Grote verantwoordelijkheid

31%

De buitenwereld behandelt je anders

Last van schuldgevoel

Je staat snel in de schijnwerpers

Verzoeken om geld te lenen/schenken

Geld maakt ongelukkig 7%

Anders

1% 52%

VERMOGENSMONITOR

Schenken De volgende generatie

ontvangt in veel gevallen al een

In gesprek

deel van het vermogen van de ouders via schenkingen. Bijna

8 op de 10 vermogenden bespreekt

de helft van de vermogenden

het vermogen met de kinderen. Op welke manier?

maakt optimaal gebruik van de schenkingsvrijstellingen.

81%

Ik bereid ze er nog niet op voor.

81%

SCHENKT MET KOUDE HAND

SCHENKT MET WARME HAND

Daar zijn ze nog niet aan toe.

25%

Door er met ze over te spreken.

45%

Door ze alvast een deel van het vermogen te schenken.

28%

Door er met hen en een

adviseur over te spreken.

Anders

TWEEDE HUIS

15% van de vermogenden heeft een tweede huis in Nederland. 18% bezit een tweede huis in het buitenland. Frankrijk is daarbij favoriet.

Duurzaam Voor bijna 9 op de 10 vermogenden is duurzaamheid belangrijk. Maar duurzaam beleggen is daarbij niet altijd top-of-mind.

52% BELEGT NIET DUURZAAM

REDENEN: lastig te bepalen welke beleggingen duurzaam zijn duurzaamheid heeft lage prioriteit

48% BELEGT WEL DUURZAAM

REDENEN: bijdrage leveren aan de wereld maatschappelijke plicht

FRANKRIJK

22%

13%

SPANJE

20%

DUITSLAND

Over de Vermogensmonitor De Vermogensmonitor is het jaarlijkse onderzoek dat ABN AMRO MeesPierson door onderzoeksbureau GfK laat uitvoeren onder vijfhonderd vermogenden in Nederland. Wilt u alle feiten en cijfers uit het onderzoek lezen? Bekijk ze op www.devermogensmonitor.nl.

goed rendement

FINANCIAL FOCUS

Als ik op een verjaardag vertel dat ik onderzoek doe naar Corporate Foundations, zegt dat mensen meestal weinig. Dat is best gek, want het oprichten van stichtingen is iets van alle tijden. Al in de zestiende eeuw deden vermogende families dit. Dat bedrijven ook stichtingen oprichten, is iets van de tweede helft van de twintigste eeuw en heeft het laatste decennium een ware vlucht genomen.

‘Het is niet zomaar Sinterklaasje spelen’ U wilt als ondernemer verschil maken in de maatschappij. U kunt ervoor kiezen losse schenkingen te doen aan goede doelen, maar in plaats daarvan kunt u ook een Corporate Foundation oprichten. Dat laatste zien we tegenwoordig steeds vaker.

PERSOONLIJK

LONNEKE ROZA Postdoctoraal onderzoeker aan Rotterdam School of Management (Erasmus Universiteit), gespecialiseerd in Corporate Philanthropy en Corporate Social Responsibility, ofwel ‘Maatschappelijk Betrokken Ondernemen’.

FILANTROPIE ADVIES Met de dienst Filantropie Advies adviseert ABN AMRO MeesPierson private banking klanten die hun vermogen maatschappelijk willen inzetten. Zij worden geholpen bij het vinden van passende goede doelen of bij het oprichten van een Corporate Foundation. Ook ondernemers die filantropisch actief willen zijn of hun bedrijf hebben verkocht en een ‘tweede carrière’ in filantropie zijn begonnen, kunnen hier terecht.

FINANCIAL FOCUS

Steeds meer ondernemers kiezen ervoor een stichting op te richten. Sommigen doen dit in de vorm van een familiestichting; anderen richten een Corporate Foundation op. Dit doen zij, omdat zij de behoefte voelen hun geefgedrag te structureren: geen diffuse strategie meer van schenkingen aan verschillende goede doelen, maar zoveel mogelijk impact creëren op een gebied dat hen aan het hart gaat. Een stichting is iets blijvends, u creëert er dus ook een ‘legacy’ mee. Wat de reden achter het oprichten van een Corporate Foundation ook mag zijn; denk hier niet te lichtzinnig over. Vraag uzelf af of het oprichten van een Corporate Foundation wel noodzakelijk is om het maatschappelijke doel te bereiken dat u voor ogen heeft. ABN AMRO MeesPierson kan u hierin goed adviseren. Bedenk ook hoe u het bestuur gaat samenstellen. Doet u dat met mensen vanuit uw bedrijf of familie, zodat u zelf de volledige controle houdt, of betrekt u hier ook experts bij met verstand van het onderwerp dat uw stichting adresseert? Dat laatste heeft wat mij betreft de voorkeur. Hetzelfde geldt voor de dagelijkse leiding. Het managen van een Corporate Foundation is echt een professie, omdat u te maken heeft met verschillende stakeholders. Het is niet zomaar Sinterklaasje spelen; u moet de belangen van alle stakeholders continu afwegen en dienen. Bedrijven denken soms dat zij alle wereldproblemen eigenhandig kunnen oplossen en vergeten dat de filantropische sector op dit gebied meer kennis en expertise heeft. De zakenwereld weet hoe het is om veel geld te verdienen, maar de filantropische sector weet hoe het is om in een ‘markt’ te bewegen waar geen geld te verdienen valt en waar maatschappelijk ‘rendement’ vooropstaat. Laat u als ondernemer dus goed adviseren en erken de kwaliteiten van de filantropische sector.

COLUMN

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

De do’s en don’ts van investeren in vastgoed

DE DYNAMIEK VAN STENEN Een belegging in vastgoed spreekt menigeen aan, zeker de aankoop van een beleggingspand. Vastgoed heeft een heel eigen dynamiek met kans op een aantrekkelijk rendement. Houd wel rekening met de spreiding en de liquiditeit van vastgoedbeleggingen.

Mede door de lage spaarrente stijgt de interesse bij beleggers voor vastgoed. De sterke stijging van vastgoedprijzen in met name de Randstad draagt daaraan bij. Bij beleggen in vastgoed denken de meeste mensen meteen aan de aankoop van een beleggingspand. Een tastbare belegging die door de huurinkomsten een overzichtelijke stroom van rendement oplevert. Dat spreekt tot de verbeelding. Net als de mogelijke waardestijging van het pand op termijn. De beleggingscategorie vastgoed is echter veel breder dan woningen alleen. Wereldwijd kan ook worden belegd in bijvoorbeeld winkels, ziekenhuizen, opslagloodsen, hotels en kantoren en industriële complexen.

DIRECT OF INDIRECT

Welke vastgoedbelegging het best bij u als belegger past, hangt samen met de risicobereidheid, de lengte van de beleggingshorizon en de tijd die u heeft om de vastgoedportefeuille te beheren. Bij de aankoop van direct

FINANCIAL FOCUS

vastgoed is bovendien kennis van de betreffende lokale vastgoedmarkt van groot belang. Het beheren en onderhouden van een of meer panden in de portefeuille kost vanzelfsprekend meer tijd dan een belegging in een beursgenoteerd vastgoedfonds. Bij de laatstgenoemde belegging in vastgoed belegt u in een vastgoedportefeuille met diverse vastgoedobjecten. Dit wordt ook wel indirect vastgoed genoemd. Afhankelijk van de strategie van het fonds zijn dit bijvoorbeeld winkelpanden, kantoren of wooncomplexen. Of een combinatie daarvan. Deze beleggingen worden aangeboden door diverse fondshuizen en vastgoedmaatschappijen. Zij bundelen diverse vastgoedobjecten binnen een portefeuille om zo tot een belegging met een aantrekkelijke verhouding tussen rendement en risico te komen.

BESCHERMING TEGEN INFLATIE

Vastgoed heeft een bijzondere rol binnen de beleggingsportefeuille.

De beleggingscategorie levert een vaste stroom van (huur) inkomsten op en biedt daarnaast opwaarts potentieel door de waardeontwikkeling op lange termijn. Vastgoed heeft daardoor zowel kenmerken van aandelen als van obligaties. Onder vergelijkbare marktomstandigheden ontwikkelt de waarde van vastgoedbeleggingen zich daardoor anders dan die van aandelenbeleggingen of obligaties. Dit geldt in het bijzonder voor direct vastgoed. Hierdoor kan vastgoed bijdragen aan de diversificatie van de beleggingsportefeuille. Daarnaast biedt het een natuurlijke bescherming tegen inflatie door de verwachte waardestijging op lange termijn en de jaarlijkse huurverhogingen.

SPREIDING EN LIQUIDITEIT BEPALEN RISICO Bij zowel direct als indirect beleggen in vastgoed zijn spreiding en liquiditeit van de belegging van grote invloed op het risico. Zo heeft de

belegger die een beleggingspand aankoopt vaak een substantieel groot deel van zijn vermogen in één vermogensbestanddeel en in één beleggingscategorie belegd. Een waardedaling van de vastgoedmarkten zoals we een aantal jaar geleden zagen heeft dan een groot effect. Maar ook leegstand kan het rendement negatief beïnvloeden. Beleggers met een of twee panden in portefeuille zijn bovendien kwetsbaar voor bijvoorbeeld wetswijzigingen en aanpassingen van een bestemmingsplan. Net als bij andere beleggingscategorieën is spreiding daarom van belang. Verschillende soorten vastgoed laten uiteenlopend rendement en risico zien bij vergelijkbare economische omstandigheden. Reden voor professionele vastgoedbeleggers om diverse vastgoedobjecten op uiteenlopende locaties binnen de portefeuille te combineren. Daarnaast moeten de beleggers rekening houden met de verhandelbaarheid van direct vastgoed. Ten opzichte van aandelen en obligaties is de

EXPERTISE HULP EN ADVIES

HYPOTHEEK VAN DE EIGEN BV

liquiditeit laag. De verkoop van een pand duurt minimaal enkele weken. De verhandelbaarheid van indirecte vastgoedfondsen loopt uiteen. Sommige fondsen worden dagelijks verhandeld, andere slechts eenmaal per maand.

DIVIDENDRENDEMENT

Voor wie de risicoâ&#x20AC;&#x2122;s van deze bijzondere beleggingscategorie kent, kan vastgoed een aantrekkelijke belegging zijn. De verwachte rendementen van wereldwijde indirecte vastgoedbeleggingen bevinden zich tussen die van obligaties en aandelen in. De breed gespreide vastgoedindex FTSE EPRA

NAREIT Developed Total Return index (USD) laat over de afgelopen vijf jaar een gemiddeld rendement zien van 8,2 procent tegenover 12 procent voor de wereldindex. Het dividend op vastgoedbeleggingen draagt bij aan het aantrekkelijke totaalrendement. De genoemde FTSE-index heeft momenteel een dividendrendement van 4 procent. Voor direct vastgoed is het veel moeilijker een rendementsverwachting te geven. Het rendement van een directe vastgoedbelegging wordt immers vooral bepaald door de kenmerken van de individuele panden, zoals de locatie en bijvoorbeeld leegstand.

Direct vastgoed kan op verschillende manieren worden aangekocht. Bijvoorbeeld uit eigen middelen of met een hypotheeklening. Bent u ondernemer met een besloten vennootschap (BV) dan kunt u ervoor kiezen het geld voor de aankoop van uw BV te lenen. Dat kan aantrekkelijk zijn als u liquide middelen in deze vennootschap heeft. De door de ondernemer betaalde rente komt ten goede aan de eigen BV. En uiteindelijk aan u privĂŠ als aandeelhouder. Welke rente de BV vraagt voor de lening beslist u als directeurgrootaandeelhouder zelf. Wel verwacht de fiscus dat u zakelijke voorwaarden hanteert. De hoogte van de rente moet aansluiten bij wat in de zakelijke markt gebruikelijk is. De rente op een hypotheek voor een beleggingspand is niet aftrekbaar. Bij de aankoop van een beleggingspand valt de waarde van het object en de eventuele schuld in beginsel in box 3 van de inkomstenbelasting. De huurinkomsten ontvangt u onbelast, het onderhoud aan het pand is niet fiscaal aftrekbaar. Bij verkoop van het pand in de toekomst is de winst niet belast, de eventuele verliezen zijn echter ook niet aftrekbaar.

RALPH WESSELS Beleggingsstrateeg RALPH.WESSELS@NL.ABNAMRO.COM

GORDON DOULL Specialist Estate Planning/ Ondernemer & Onderneming GORDON.DOULL@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

EXPERTISE BANKZAKEN

Verzekeren in het buitenland

REISLUSTIG KIND NIET ALTIJD VOLDOENDE VERZEKERD Steeds meer jongeren gaan een tijd naar het buitenland voor een studie, stage of vrijwilligerswerk. Vaak zonder adequate verzekering, zo blijkt in de praktijk. Dat kan grote financiële risico’s opleveren. Een gebroken pols na een spelletje football zorgde voor een flinke domper voor de student tijdens zijn studiejaar in de Verenigde Staten. Ook financieel. Zijn ouders in Nederland kregen een rekening van 45.000 dollar. De kosten bleken slechts voor een klein deel gedekt door de ziektekosten- of reisverzekering van de student of zijn ouders. Veel ouders gaan er vanuit dat de reisverzekering de kosten van spoedeisende hulp dekt voor hun kind bij een verblijf in het buitenland. Een reisverzekering

FINANCIAL FOCUS

is echter bedoeld voor reizen met een recreatief karakter. Hierdoor is er doorgaans geen dekking als het kind in het buitenland bijvoorbeeld studeert, stage loopt of vrijwilligerswerk doet. Bovendien kent de polis een maximale reisduur, meestal 60 of 90 dagen. Ook moet de hulp spoedeisend zijn, dat betekent dat doktersbezoek voor een aanhoudende verkoudheid of een recept voor vergeten medicijnen buiten de dekking valt.

REPATRIËRING

Een reisverzekering biedt meestal te weinig bescherming tijdens een langer verblijf in het buitenland van kinderen. Ook op de Nederlandse ziektekostenverzekering kan men maar gedeeltelijk terugvallen.

De basisverzekering vergoedt bij spoedeisende hulp in het buitenland slechts éénmaal het in Nederland gebruikelijke zorgtarief. De crux zit in de term gebruikelijke zorgtarief. De tarieven voor medische hulp zijn in onder andere de Verenigde Staten, Oostenrijk en Zwitserland vele malen hoger dan in Nederland. De kosten boven het Nederlandse tarief zijn voor eigen rekening. Daarnaast valt bijvoorbeeld repatriëring niet onder de dekking van de zorgverzekering. Die kosten kunnen stevig oplopen als het kind wegens ziekte of een ongeval naar Nederland moet worden vervoerd.

NEDERLANDSE REGELINGEN

Het is belangrijk om zaken voor vertrek goed uit te zoeken. Controleer ook of de Nederlandse verzekeringen in het buitenland in stand blijven. Dat is niet vanzelfsprekend. Een studente aan de Hogere Hotelschool kreeg bij haar stage bij een luxe hotelketen in Abu Dhabi kosten inwoning plus een forse stagevergoeding. De Nederlandse Sociale Verzekeringsbank die de sociale verzekeringen voor Nederlanders regelt, vond dat de studente daardoor economisch actief was geworden en beëindigde prompt de ziektekostenverzekering. De studente zat toen al in het buitenland.

TOETS VOOR VERTREK

Neem de tijd om te inventariseren welke risico’s wel en niet zijn gedekt. Toets ook de dekking van de aangeboden verzekeringen in het buitenland. Amerikaanse universiteiten verplichten buitenlandse studenten vaak om via hen een ziektekostenverzekering af te sluiten. Die is niet alleen duur, maar bevat doorgaans ongebruikelijke uitsluitingen. Bijvoorbeeld voor zwangerschap en sportblessures. Als ouders kunnen aantonen dat een student elders goed verzekerd is, lukt het soms om onder deze verplichte polis uit te komen. Voor de risico’s die niet zijn verzekerd door de reis- of ziektekostenverzekering kan een extra dekking worden afgesloten. Diverse verzekeraars bieden tegen een beperkt bedrag een additionele reisverzekering, speciaal gericht op onder andere studiereizen en uitwisselingsprojecten. De polis sluit aan op de reisverzekering en de basisverzekering en zorgt ervoor dat de kosten voor spoedeisende hulp zijn gedekt.

GEERT OFFERGELT Hoofd Private Insurance GEERT.OFFERGELT@NL.ABNAMRO.COM

UITGELICHT

SMART HIGHWAYS

STUDIO ROOSEGAARDE / HEIJMANS

NAAM PRODUCT / SMART HIGHWAY

WAT IS HET? /

Slimmere en duurzamere wegen door

het gebruik van nieuwe technologieën, zoals designs als ‘glow-in-the-dark

belijning’, ‘interactief licht’ en ‘electric priority lane’.

WIE HEEFT HET BEDACHT? /

Bouwbedrijf Heijmans en ontwerper Daan Roosegaarde.

WAAR TE VINDEN? /

Glowing lines aan de zijkant van de N329 in Oss. Overdag laden ze op

via zonlicht, ’s avonds geven ze licht.

Resultaat: de N329 is zichtbaarder en

veiliger. De Sterrennacht van Van Gogh

UITGELICHT SLIMME SNELWEG

is tot leven gebracht in Eindhoven.

Namelijk in de vorm van een duurzaam en innovatief fietslandschap versierd

met duizenden glinsterende steentjes. MEER INFORMATIE OVER SMART

HIGHWAYS OP WWW.HEIJMANS.NL/ NL/EXPERTISES/MOBILITEIT/

MEER

UITGELICHT www.financialfocus.nl FINANCIAL FOCUS

SERVICE

Live Art Festival Op zaterdag 1 juli vormde de tuin van Paleis Soestdijk het decor van het allereerste ABN AMRO MeesPierson Live Art Festival. Ruim 2.500 genodigden genoten van een zomermiddag en -avond vol inspiratie, live art en entertainment. Denk aan een art route langs de paleisvijver, foodtrucks en optredens van bekende artiesten, zoals Karin Bloemen, Pleun (winnares The Voice of Holland 2017), de Nieuwe Phillharmonie Utrecht en Alain & Dane Clark.

OVER ABN AMRO MEESPIERSON ABN AMRO MeesPierson is een handelsnaam van ABN AMRO Bank N.V. ABN AMRO Bank N.V. is gevestigd aan de Gustav Mahlerlaan 10 (1082 PP) te Amsterdam (Nederland). Het internetadres van ABN AMRO MeesPierson is abnamromeespierson.nl. ABN AMRO Bank N.V. heeft een bankvergunning van De Nederlandsche Bank N.V. en is opgenomen in het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) onder nummer 12000004. ABN AMRO Bank N.V. kan optreden als: ◆ aanbieder van betaal-, spaar- en kredietproducten; ◆ bemiddelaar en adviseur van betaal-, spaar-, krediet- en verzekeringsproducten; ◆ beleggingsonderneming voor alle beleggingsdiensten, beleggingsactiviteiten en nevendiensten. Informatie over de klachtenregeling van ABN AMRO Bank N.V. en de geschilleninstantie waarbij ABN AMRO Bank N.V. is aangesloten kunt u vinden op abnamro. nl/klachtenregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024 (€ 0,10 per minuut). Op ABN AMRO Bank N.V. zijn het beleggers-compensatiestelsel en het depositogarantiestelsel van toepassing. Meer informatiedaarover kunt u vinden op: abnamro.nl/garantieregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024. ABN AMRO Bank N.V. is ingeschreven in het Handelsregister K.v.K. Amsterdam onder nummer 34334259. Het BTW-identificatienummer van ABN AMRO Bank N.V. is NL820646660B01. ALGEMENE DISCLAIMER De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd

FINANCIAL FOCUS

worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het aankopen of verhandelen van financiële instrumenten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO Bank N.V. aangeboden financiële instrumenten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO Bank N.V. kunt u vinden in de Voorwaarden Effectendienstverlening ABN AMRO N.V. en het Informatieblad Effectendienstverlening ABN AMRO Bank N.V. die verkrijgbaar zijn via abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO Bank N.V. tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO Bank N.V. expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO Bank N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO Bank N.V. is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO Bank N.V. , of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo’s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te ver-menigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO Bank N.V. of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik.

US PERSON DISCLAIMER ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke weten regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de beleggingsdienstverlening van ABN AMRO inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven beleggingsproducten en beleggingsdiensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in de zin van vorenbedoelde weten regelgeving]. Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen. Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Een ieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van beleggingdiensten en/of beleggingsproducten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen.

COLOFON

04 // 2017 FINANCIAL FOCUS

is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u in de disclaimer op pagina 52. AFMELDEN

U kunt het abonnement opzeggen via uw private banker.

In de volgende editie De volgende generatie: uitzicht op vermogen. DE VOLGENDE EDITIE VAN FINANCIAL FOCUS VERSCHIJNT IN OKTOBER

Hebt u vragen voor onze experts uit dit magazine? Zij helpen u graag! U kunt altijd bellen met uw eigen private banker. Of met de assistenten van Private Assistance. Zij zijn bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.00 uur tot 22.00 uur en op zaterdag van 9.00 uur tot 17.30 uur.

020 - 343 43 43

Uitgever

ABN AMRO MeesPierson

Concept & Realisatie LVB Networks

Drukwerkcoรถrdinatie

Sumis Printmanagement

Redactieadres ABN AMRO

Redactie Financial Focus Postbus 283 (AA1040) 1000 EZ Amsterdam

Een vraag voor de redactie?

financial.focus@nl.abnamro.com CHOY VAN DER HOOFT

BEN STEINEBACH

Managing Director ABN AMRO MeesPierson

Hoofd Beleggingsstrategie

CHOY.VAN.DER.HOOFT@NL.ABNAMRO.COM

BEN.STEINEBACH@NL.ABNAMRO.COM

HAN DE JONG

RALPH WESSELS

Chief Economist

Beleggingsstrateeg

HAN.DE.JONG@NL.ABNAMRO.COM

RALPH.WESSELS@NL.ABNAMRO.COM

RENร BRUEL

GORDON DOULL

Specialist Internationale Belastingen

Specialist Estate Planning/

en Estate Planning

Ondernemer & Onderneming

RENE.BRUEL@NL.ABNAMRO.COM

GORDON.DOULL@NL.ABNAMRO.COM

GEERT OFFERGELT

JAN WILLEM MEULENKAMP

Hoofd Private Insurance

AA Advisors

GEERT.OFFERGELT@NL.ABNAMRO.COM

JAN.WILLEM.MEULENKAMP@NL.ABNAMRO.COM

TJARKO DENEKAMP Specialist Schenken en erven TJARKO.DENEKAMP@NL.ABNAMRO.COM

Omslagillustratie Ella Nitters

(Met nieuws na 10 juli 2017

kon in deze uitgave geen rekening meer worden gehouden.)

Financial Focus online

Op www.financialfocus.nl leest u

meer artikelen over en uit de wereld van vermogenden.

ABN AMRO MeesPierson online Informatie over producten

en diensten van ABN AMRO MeesPierson vindt u op

www.abnamromeespierson.nl

FINANCIAL FOCUS

5 VRAGEN AAN Ton Coenen

directeur van

kenniscentrum Rutgers

IN DE RUBRIEK “5 VRAGEN AAN” OP FINANCIALFOCUS.ABNAMRO.NL VERTELLEN BESTUURDERS

VAN GOEDE DOELEN OVER

DE PERSOONLIJKE BAND MET HUN GOEDE DOEL EN DE

UITDAGINGEN WAARMEE ZIJ WORSTELEN.

‘Normen en waarden over seksualiteit verander je niet zomaar’ ‘De Rutgers Stichting streeft naar een wereld waarin iedereen de baas is over zijn eigen seksualiteit. Een plek waar relaties gelijkwaardig zijn, zonder dwang of geweld. In deze ideale wereld heeft elke vrouw de mogelijkheid om zelf te bepalen of ze kinderen wil en hoeveel.’ ‘In Nederland gaan er veel dingen goed. In veel andere landen moet er nog een enorme strijd gevoerd worden. Helaas zijn er veel vrouwen, jongeren en kwetsbare groepen die niet de vrijheid hebben om zelf keuzes te maken op het gebied van seksualiteit. Rutgers is daarom ook actief in 18 andere landen in Europa, Afrika en Azië.’ Lees alle 5 vragen aan Ton Coenen op financialfocus.abnamro.nl/5

MEER 5 VRAGEN AAN? financialfocus.abnamro.nl/5