Financial Focus 05 2017 by ABN AMRO

INSPIRATIE, MENINGEN EN VERHALEN UIT DE WERELD VAN VERMOGENDEN

OVER VERMOGEN GESPROKEN GA HET GESPREK EENS MET ELKAAR AAN

FEATURE HYPERLOOP + MEMORABEL AANDEEL AMAZON + PORTRETTEN: VERMOGENS IN NEDERLAND

05 / 2017

FINANCIAL FOCUS

XXX

‘Uit ervaring weten we dat de meeste kinderen weloverwogen met het familievermogen om gaan.’ Choy van der Hooft Managing Director ABN AMRO MeesPierson

FINANCIAL FOCUS

Portretten

Vermogens in Nederland

Markten

Eindhoven de beste

Column

Vijf jaar Filantropie Advies

DOSSIER Over vermogen gesproken

FINANCIAL FOCUS

Amazon

De droom van de winkel die alles verkoopt

INHOUD

FINANCIAL FOCUS // 05 // 2017 Financial Focus is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u op pagina 52.

Sleutelmomenten Johnny de Mol

MEER MEDIA DAILY FOCUS DAGELIJKSE NIEUWSBRIEF Selectie nieuws en achtergronden uit de internationale media FINANCIALFOCUS.NL CONTENTPLATFORM Blogs van specialisten, artikelen, video’s & het magazine

Infographic Van handtekening tot irisscan

Feature Hyperloop

YOUTUBE VIDEOKANAAL FINANCIAL FOCUS Met reportages, achtergronden & interviews

FINANCIAL FOCUS ONLINE Veel artikelen uit deze uitgave kunt u ook online terugvinden en makkelijk delen. Op de website van Financial Focus vindt u veel meer video’s, artikelen en verhalen uit de wereld van vermogenden, blogs en nieuwsberichten van de specialisten van ABN AMRO MeesPierson. WWW.FINANCIALFOCUS.NL FINANCIAL.FOCUS@NL.ABNAMRO.COM CONTACT MET ONS? Hebt u vragen naar aanleiding van artikelen in deze uitgave? Bij veel artikelen staan contactgevens van de betrokken specialisten. Op pagina 53 vindt u algemene contactgegevens. En uiteraard ontvangt uw private banker graag uw vragen of verzoeken om meer informatie.

FINANCIAL FOCUS

FINANCIAL FOCUS Illustratie: Hanneke van der Meer

VOORWOORD

Vermogende ouders… Praat! Vermogen blijkt een moeilijk gespreksonderwerp binnen families. 60 procent van bijna 500 ondervraagde Nederlandse vermogenden heeft hun kinderen niet verteld wat het familiekapitaal is, zo blijkt uit De Vermogensmonitor, het onderzoek onder vermogenden door ABN AMRO MeesPierson. U bent wellicht zelf ook enigszins terughoudend over dit onderwerp omdat u bang bent dat dit vermogen uw kinderen de noodzaak om te presteren kan ontnemen of omdat uw kinderen een enorme druk ervaren om het vererfde vermogen in stand te houden. Toch komt er ooit een moment dat uw kinderen verantwoordelijk worden over het door u opgebouwde vermogen. U vraagt zich wellicht af wat er dan gaat gebeuren. Wordt de hele wereld overgevlogen op wereldreis? Bent u bang dat het familiekapitaal in andere handen terechtkomt? U hoeft niet bevreesd te zijn. Uit ervaring weten we dat de meeste kinderen weloverwogen met het familievermogen om gaan. Uitzonderingen daargelaten uiteraard. Vaak zijn kinderen enorm gedreven om aan de verwachtingen van hun ouders te voldoen.

PERSOONLIJK

CHOY VAN DER HOOFT Managing Director ABN AMRO MeesPierson CHOY.VAN.DER.HOOFT-CHEONG@NL.ABNAMRO.COM

Wilt u uw kinderen financieel vaardig maken en scheve verhoudingen tegengaan, dan moet het familievermogen een bespreekbaar thema zijn. Daar wil ABN AMRO MeesPierson u graag bij helpen. Met ons concept Next bieden wij kinderen (18 tot 30 jaar) van onze private banking relaties hulp aan bij financiële vraagstukken. De generatie na u wordt hiermee “financially streetwise” gemaakt. Maar het beste advies dat wij u kunnen geven is mooi samengevat in de coverillustratie van dit nummer van Financial Focus. Ga samen aan de keukentafel zitten, neem een bakje koffie en praat er met elkaar over.

FINANCIAL FOCUS

SLEUTEL

MOMENTEN

2015

HET ZIEN VAN DE ICONISCHE NIEUWSFOTO VAN AYLAN SLEUTELMOMENT

Johnny de Mol ziet net als iedereen de vreselijke foto van het driejarige jochie

Aylan. Hij spoelde op 2 september 2015 dood aan op het Turkse strand van Bodrum. De programmamaker en acteur krijgt de foto niet uit zijn hoofd. Hij besluit tot actie over te gaan. Samen met een vriend gaat hij naar Lesbos om vluchtelingen te helpen.

NeAl MCQUEEN

Fotograaf en humanitair activist Neal McQueen maakt foto’s van de vluchtelingencrisis op Lesbos. Deze foto van Johnny de Mol maakte hij op 2 januari 2015 tussen de stranden van de kustplaatsjes Eftalou en Skala Sikamineas op Lesbos. McQueen’s werk tumblr.com/.

FINANCIAL FOCUS

foto’s: Neal McQueen

is te vinden op http://periloushope.

SLEUTELMOMENTEN

SLEUTELMOMENT JOHNNY DE MOL

‘Ik kreeg die foto simpelweg niet uit mijn hoofd’

VOOR ACTEUR, ZANGER EN PROGRAMMAMAKER JOHNNY DE MOL (38) WAS DE ICONISCHE NIEUWSFOTO VAN AYLAN, HET DRIEJARIGE JONGETJE DAT DOOD AANSPOELDE OP EEN

TURKS STRAND, NIET ZOMAAR EEN WEG TE KLIKKEN OF DOOR TE BLADEREN NIEUWSFOTO. VAN HET ENE OP HET ANDERE MOMENT BESLOOT HIJ, SAMEN MET ZIJN BESTE VRIEND,

DAADWERKELIJK NAAR LESBOS AF TE REIZEN. EN DAAR DE VLUCHTELINGEN IN HET HEETST VAN HUN OVERLEVINGSSTRIJD TE GAAN HELPEN. DE MOL: ‘OP HET MOMENT ZELF EN

TIJDENS DE EERSTE WEKEN OP LESBOS ONTWIKKELDE ZICH BIJ MIJ EEN ENORM GEVOEL VAN WOEDE EN ONMACHT. NU HEB IK DE RUST EN HET OVERZICHT OM WAT IK DAAR HEB MEEGEMAAKT IN TE ZETTEN VOOR EEN BETERE TOEKOMST.’

MEER

SLEUTELMOMENTEN? www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

Wat was het sleutelmoment in jouw leven? ‘Als je het over de laatste jaren van mijn leven hebt, is dat zonder twijfel die schokkende nieuwsfoto van Aylan, het driejarige jochie dat dood aanspoelde aan de oevers van Europa.’

Waarom springt dat moment er voor jou uit? ‘Ik kreeg die foto simpelweg niet uit mijn hoofd. En het zette mijn beeld of verwachting van wie we zijn – wij, hier in Europa – volledig op zijn kop. Wij, die onze mond vol hebben over beschaving elders in de wereld, lieten dit niet alleen aan onze grenzen gebeuren. We gingen naar mijn smaak ook veel te makkelijk en te snel weer over tot de orde van de dag. Alsof er niets gebeurd was.’

Je werd boos en kwam in opstand?

‘Dat ook. Maar ik wilde vooral niet werkloos toekijken. Misschien klinkt het overdreven, maar ik kreeg het gevoel dat de catastrofe in de Middellandse Zee een soort test was voor mijn generatie. Hoe zouden wij reageren op de vluchtelingencrisis, die zich onder onze ogen voltrok? Als ik later kinderen heb, wil ik kunnen zeggen dat ik er alles aan heb gedaan om de vluchtelingen te helpen. Dus pakte ik

FINANCIAL FOCUS

SLEUTELMOMENTEN

het vliegtuig, samen met mijn beste vriend. Naar Lesbos.’

‘In een gruwel. Niet alleen stond ik ineens tussen de stront, de kots en de tranen van vluchtelingen. Ik hoorde ook hun hartverscheurende verhalen.’

meegemaakt. Hoe diep je als mens in de problemen kunt raken wanneer in je land, buiten jouw schuld, een oorlog uitbreekt. Natuurlijk spreek ik klassen en zalen toe over mijn ervaringen, maar als het even kan neem ik de tijd om één-op-één met mensen te praten. Dan weet ik nóg zekerder dat mijn boodschap overkomt.’

Wat deed dat alles met je?

En wat is die boodschap?

Waar kwam je in terecht?

‘Te veel. Daarom heb ik ervoor gekozen een afkoelingsperiode in te bouwen. Pas nu heb ik weer overzicht en voel ik me in staat erop terug te kijken. Er iets positiefs mee te doen.’

Hoe kan zoiets verschrikkelijks je ‘te veel’ raken?

‘Niet. Maar als je de situatie wilt verbeteren, aanstuurt op meer begrip voor de vluchtelingen en een politiek die zich ruimhartiger opstelt, heb je niets te winnen door woede en onmacht de vrije loop te laten. Dat heb ik naar de buitenwereld dan ook niet gedaan. Nu pas wil ik erover vertellen.’

En wat vertel je nu aan de buitenwereld? ‘Gewoon, wat ik op Lesbos heb

‘Heel simpel. Dat we moeten helpen. En dat niet helpen geen optie is.’

Je beste vriend zit nog op Lesbos en is nog dagelijks met de vluchtelingen bezig. Hoe kijk je naar hem?

‘Vol trots. Hij is een enorme inspiratiebron voor mij. Op het eiland heeft hij zijn grote liefde ontmoet. Samen hebben ze nu een kind en een klein huisje. Rond rijdend in een derdehands auto doet hij nu wat hij in Nederland besloot dat zijn missie moest zijn: mensen helpen. Hij bewijst elke dag dat je heel weinig nodig hebt om gelukkig te zijn.’

Dat is een eyeopener voor je?

WILT U ‘MOVEMENT ON THE GROUND’ STEUNEN? Meer weten over het werk van Johnny de Mol en de stichting

‘Movement On the Ground’? Kijk dan

op www.movementontheground.com

‘Ik ben bang van wel.’

FINANCIAL FOCUS

In focus WAT GROEIT DAAR? EconomieĂŤn die het goed doen

Volgens de website Visualcapitalist zal de wereldeconomie tussen 2017 en 2019 met een kleine 9% groeien. Begin dit jaar stond de teller nog op 75 biljoen dollar. In 2019 moet dit 81,5 biljoen dollar zijn. De grootste groeiers zijn China (35,2%) en de Verenigde Staten (17,9%); deze landen nemen ruim de helft van de wereldgroei voor hun rekening. Maar ook India en de eurozone hebben goede vooruitzichten. Rusland en Iran sluiten de rij met slechts 1% groei.

17,9% VS

35,2% China

FINANCIAL FOCUS

Bron: visualcapitalist.com

INFOCUS

MARKTEN EN BELEGGEN

CREATIEF MET DATA De cijfers zijn duizelingwekkend. Op dit moment produceren we dagelijks wereldwijd 2,5 exabyte aan data. Om een idee te krijgen: dit staat ongeveer gelijk aan 90 jaar HD video. Slechts 0,5 tot 1% van deze informatie wordt gebruikt voor het maken van zakelijke beslissingen. Dat kan beter. De Nederlandse hoogleraar informatiesystemen Wil van der Aalst is een pionier op het gebied van datamining: het analyseren van data zodat bedrijven er gebruik van kunnen maken om beslissingen te nemen. In augustus zei hij in een interview in de NRC dat veel managers geen reëel beeld hebben van hun organisatie. Ze gaan uit van officiële aannames, maar het gedrag van mensen is vaak heel anders. Met process mining wordt dat gedrag in kaart gebracht, en kunnen processen worden aangepast en efficiënter gemaakt. Van der Aalst: “Werknemers werken vaak anders dan de leiding heeft bedacht. Dat is niet altijd slecht, soms werken mensen om een probleem heen. Maar meestal worden stappen overgeslagen of dubbel gedaan. Het is ontzettend waardevol dat zichtbaar te maken. Vaak is het confronterend als boven water komt hoe inefficiënt processen lopen.” Datamining wordt inmiddels internationaal omarmd door het bedrijfsleven. Meer dan 25 bedrijven verkopen primair processminingsoftware en honderden bedrijven maken er gebruik van. Een goed voorbeeld van de toepassing van deze techniek, is de gezondheidszorg. Het Engelse WWL Trust Foundation – een organisatie die ziekenhuizen beheert – ontwikkelde een app die in kaart brengt hoeveel tijd er verloopt tussen de doorverwijzing van een patiënt naar een specialist, en het moment waarop hij wordt behandeld.

EXAWAT?

Het woord gigabyte is inmiddels goed ingeburgerd, maar

naarmate de dataplas groeit,

komen er nieuwe woorden onze taal binnen. Een korte uitleg.

SYMBOOL NAAM WAARDE kB

kilobyte 1.0001

gigabyte 1.0003

TB PB

megabyte 1.0002 terabyte 1.0004 petabyte 1.0005

Daarnaast geeft datamining WWL inzicht in de wachttijden op de eerste hulp, de plek waar de patiënt zich bevindt in het behandeltraject, vertragingen in het proces en heropnames. De tijd die een patiënt gemiddeld in het ziekenhuis doorbrengt voor een poliklinische behandeling werd verkort met 30 minuten, simpelweg door met behulp van data-analyse het werkproces aan te passen.

Groeispurt in het Nederlandse bedrijfsleven We zitten nog niet op het niveau van 2010, maar Nederlandse bedrijven groeiden in 2016 weer harder dan het jaar ervoor. Een teken van economisch herstel. In totaal telde het Nederlandse bedrijfsleven vorig jaar 7.300 bedrijven die als snelle groeier kunnen worden aangemerkt, aldus het CBS. In 2015 was dat aantal nog 6.200. Een snel groeiend bedrijf is volgens de definitie van het CBS een onderneming met een jaarlijkse groei van minimaal 10%, over een periode van 3 jaar. In 3 jaar moet dus een totale groei van 33,1% worden gehaald. Dat kan door de overname van een ander bedrijf, of door het aannemen van nieuwe mensen. Bij de snelgroeiende bedrijven in 2016 kwamen er in 3 jaar tijd 365.000 werknemers bij. Bij 1 op de 6 groeiers gebeurde dat door een overname. De groei is het sterkst in de horeca, de bouw en de informatie- en communicatiebranche. In de bouw waren vorig jaar 385 snelle groeiers; bijna de helft meer dan in 2015. In de horeca zijn het vooral de restaurants die bijdragen aan de groei. In de informatie- en communicatiebranche steeg het aantal snelgroeiende bedrijven met 17%. Half augustus maakte het CBS bekend dat werkgevers inmiddels een tekort ervaren op de arbeidsmarkt. 1 op de 6 werkgevers ervaart het personeelstekort als een belemmering van de bedrijfsactiviteiten.

exabyte 1.0006 Bron: NRC en The Telegraph

Bron: CBS

FINANCIAL FOCUS

In focus

MARKTEN EN BELEGGEN

Wat kost dat schilderijtje? Wat is kunst nu eigenlijk écht waard? En kun je dat kwantificeren aan de hand van een database vol feiten? Jason Bailey probeert het. Op zijn website Artnome doet hij verslag van zijn pogingen om de prijs van kunstwerken te voorspellen. Neem het schilderij 'Studie für Improvisation 20' van Kandinsky dat in november dit jaar onder de hamer gaat bij Christie's in New York. Christie's heeft een prijsrange aangegeven van tussen 10 en 15 miljoen dollar. De medewerkers van Christie's bepalen zo'n prijs aan de hand van het schilderij zelf en de documentatie eromheen. Daarnaast hebben ze controle over de pr in de aanloop naar de veiling, en ten slotte hebben ze 241 jaar ervaring met het waarderen en verkopen van kunst. Je zou zeggen: die weten wel wat ze doen. Maar Bailey gebruikt heel andere statistieken om zijn prijs te bepalen. Ten eerste: de gemiddelde prijs van schilderijen van Kandinsky gerelateerd aan het jaar waarin het werk tot stand kwam. Het jaar waarin hij 'Studie für Improvisation 20' schilderde, 1911, was een goed jaar. Gemiddeld brengen schilderijen van de abstracte kunstenaar 3,2 miljoen dollar op; in de jaren rondom 1911 is dat 9,6 miljoen. Dan een minder voor de hand liggend criterium: het formaat. Studie für Improvisation 20 is wat groter dan een gemiddeld schilderij van Kandinsky. En gek genoeg zegt formaat in het geval van schilderijen ook iets over de prijs. Size often matters, zoals Bailey schrijft.

Ten derde heeft Bailey zich gestort op het woordje 'studie' in de titel. Dit suggereert dat het schilderij 'slechts' een voorstudie is voor een ander, belangrijker werk. Dat klopt. Maar uit de statistieken blijkt dat het duurste schilderij van Kandinsky ooit verkocht op een veiling, inderdaad, een studie was. Natuurlijk zijn er ook mindere kanten aan het schilderij. Zo lijkt de studie veel minder op het uiteindelijke werk dan de studies die voor hoge bedragen zijn geveild. Bailey legde daarvoor verschillende studies en eindresultaten naast elkaar. Meestal kwamen de studies zo'n 60% tot 90% overeen met het latere werk. Bij Studie für Improvisation 20 is dat maar 40%. Kennelijk was Kandinsky minder tevreden over deze studie, en maakte hij veel aanpassingen in het uiteindelijke schilderij. En ook een belangrijk cijfer: van de 66 werken van Kandinsky die sinds 2010 geveild zijn, is 30% niet verkocht. Dat betekent dus dat de minimale prijs niet gehaald werd. Alles bij elkaar komt Bailey op een andere prijs dan Christie's. Hij gaat uit van een range van 7 tot 12 miljoen, gebaseerd op bovenstaande bevindingen. Maar, zegt hij zelf: als iemand in september ontdekt dat de tekeningetjes op het schilderij van grote invloed zijn geweest op het werk van Paul Klee en Keith Haring, kan alles weer anders uitvallen. In november weten we of Bailey beter in staat is om kunstprijzen te voorspellen dan Christie's.

Bron: Artnome.com

FINANCIAL FOCUS

COLUMN: HAN DE JONG

Officiële economische statistieken over Noord-Korea zijn mij niet bekend. Wat wel beschikbaar is, zijn handelscijfers. Andere landen rapporteren over de handel, onder andere met Noord-Korea en zo kun je toch een beetje een beeld vormen.

Exporten fors lager

De economie van Noord-Korea, getroffen door sancties? Noord-Korea is veel in het nieuws, maar wat weten we eigenlijk van die economie? Niet veel. Ja, het is een arm land, de mensen zijn mager (behalve de baas van het land) en vanuit de ruimte kun je Noord-Korea ’s nachts niet zien door het gebrek aan licht.

In 2016 exporteerde Noord-Korea goederen ter waarde van een kleine 3 miljard dollar. Het importeerde voor 750 miljoen meer. 80% tot 90% van de handel is met China (belangrijkste exportproduct: kolen). Vorig jaar november stelde de VN nieuwe sancties in tegen NoordKorea. Die moesten onder andere de kolenexport en de export van enkele andere grondstoffen aan banden leggen. Het grote probleem met sancties tegen het land is dat de effectiviteit volledig afhangt van hoe China omgaat met de sancties. Na het instellen van de ban op Noord-Koreaanse kolen verhoogde China de kolenimport uit Noord-Korea aanvankelijk. Maar in februari dit jaar kondigde China opeens aan de kolenimport uit Noord-Korea volledig te staken dit jaar. Volgens de statistieken is dat ook gebeurd. Als iedereen zich aan de sancties houdt, verliest Noord-Korea 25% tot 40% van z’n exportopbrengsten. En in de periode maart-mei van dit jaar was de exportwaarde inderdaad 40% lager dan in dezelfde periode vorig jaar. In een ‘normaal’ land zou je verwachten dat zoiets tot een acute deviezenschaarste leidt waardoor het betrokken land gedwongen is de import navenant terug te schroeven wat een zeer negatieve uitwerking op de economie zal hebben.

PERSOONLIJK HAN DE JONG Chief Economist bij ABN AMRO HAN.DE.JONG@NL.ABNAMRO.COM ONLINE TWITTER > @HANDEJONG14

Tot nog toe is er van een dergelijk effect op de import van NoordKorea niets te zien. Terwijl de exportinkomsten dalen, stijgen de uitgaven voor import juist. Over de eerste zeven maanden van het jaar steeg de import vanuit China met 22%. Hoe dat kan, is niet zo duidelijk. Misschien is het slechts een kwestie van tijd. Maar het kan ook zijn dat China het land de financiële middelen verschaft om het sterk toegenomen handelstekort te financieren. Als dat zo is, en die kans lijkt mij aanzienlijk, dan moet je concluderen dat China zich ogenschijnlijk aan de sancties houdt, maar die vervolgens compleet ondermijnt. So much for international cooperation.

FINANCIAL FOCUS

DOSSIER GENERATION NEXT

vermogen Over

gesproken

GA HET GESPREK EENS MET ELKAAR AAN

FINANCIAL FOCUS

GENERATION NEXT

Next: Private banking voor de volgende generatie

Kennis opdoen over vermogen

10 tips voor de volgende generatie

Het behouden van familievermogen

Vermogen, het blijft een lastig gespreksonderwerp in families. Bij ouders leeft vaak de angst dat hun zorgvuldig opgebouwde kapitaal door onverstandige beslissingen van hun nageslacht als sneeuw voor de zon verdwijnt. De kinderen kunnen, op hun beurt, een grote verantwoordelijkheid tegemoet zien. Hoe maakt u uw kinderen financieel vaardig?

Het overhevelen van vermogen heeft een aantal aspecten. Allereerst speelt er een sociaal aspect; hoe bereid je kinderen voor op vermogen en de mogelijkheden en verantwoordelijkheden die dat met zich meebrengt? Daarnaast kan het in sommige gevallen gaan om bedrijfsopvolging, wat weer andere uitdagingen met zich meebrengt.

EEN MOEILIJK GESPREK?

Spreken over vermogen met de kinderen wordt vaak vermeden. Nog niet de helft van de vermogenden heeft ooit serieus met hun kinderen gesproken over het vermogen, blijkt uit De Vermogensmonitor 2017. Zeker, het kan een moeilijk gesprek zijn om de kinderen hierover te informeren, maar soms wordt ermee omgegaan alsof het een slechtnieuwsgesprek is. Gordon Doull, specialist estate planning bij ABN AMRO MeesPierson, legt uit waarom

er wat dit betreft terughoudendheid bij de ouders is en waarom er weinig over vermogen wordt gesproken. ‘In de eerste plaats is het een mentaliteitskwestie. In Nederland is het überhaupt lastig om over je financiële situatie te spreken. We vinden doorgaans dat dat niet hoort. In de Verenigde Staten is dat bijvoorbeeld heel anders, daar wordt veel gemakkelijker over vermogen of geld in algemene zin gesproken. Er is daar, anders dan bij ons, meer een mentaliteit waarin geld bespreken gemakkelijker kan.’ Er speelt echter meer dan sociale mores. Doull: ‘Sommige ouders zijn bang dat hun kinderen er met de pet naar gooien omdat ze denken dat hun kostje wel gekocht is. Bijvoorbeeld dat het kind of de kinderen, als ze eenmaal op de hoogte zijn van het ouderlijk vermogen, niet meer zo de noodzaak zien om zelf hard te studeren

en te werken. Dat willen ouders graag voorkomen. Het grappige is dat in ons onderzoek onder de kinderen, zij juist graag aan de verwachtingen en de wensen van hun ouders willen voldoen. Maar dat ze vaak niet goed weten wat die verwachtingen precies zijn. Het is fijn als tijdens een gesprek duidelijk wordt gemaakt wat de visie van de ouders is over

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

NEXT: PRIVATE BANKING VOOR DE VOLGENDE GENERATIE De volgende generatie krijgt ook met vermogensvraagstukken te maken. Of dat nu is door schenkingen, een erfenis of hard werken.

ABN AMRO MeesPierson staat de volgende

generatie graag bij. Met de Generation Next

Academy, waar de volwassen kinderen van onze klanten leren om te gaan met het vermogen dat

komt. En met Next: alle voordelen van een Private

Bank voor de volgende generatie. Via Next leren uw kinderen meer over hun financiën met behulp van

hun eigen coach. Deze coach kunnen ze inschakelen om te sparren over belangrijke financiële keuzes in

hun leven. Door samen alle opties op een rij te zetten, kan uw kind de keuze maken die bij hem of haar past. Zie www.abnamromeespierson.nl/nextcoach.

het vermogen. Is het voor gebruik, is het voor een bepaald doel of moet het vooral in stand gehouden worden voor volgende generaties?’ Daarnaast is het mogelijk dat ouders hun kinderen willen behoeden voor de andere kant van vermogen. Sommigen gaan toch anders om met iemand van wie ze weten dat hij een dikke portemonnee heeft. Het is niet leuk als dat de vermogende (in spe) treft in bijvoorbeeld zijn studententijd. Er is weinig mis met gulheid, maar het kan vervelend zijn als de sociale omgeving steeds verwacht dat je de rekening in de kroeg wel voldoet. Het kan ook voorkomen dat een schenking praktisch lastige gevolgen met zich meebrengt. ‘Denk bijvoorbeeld aan de schenking van een vakantiewoning aan de kinderen. Het is mogelijk dat, door verschillende persoonlijke situaties, de belangen van de kinderen uit elkaar komen

FINANCIAL FOCUS

te liggen. Wellicht heeft er eentje geld nodig en wil hij verkopen. Hetzelfde kan voorkomen bij bijvoorbeeld een beleggingsportefeuille. Mogelijkerwijs zijn daar voorwaarden aan verbonden en mag de portefeuille niet verdeeld worden.’ ABN AMRO MeesPierson biedt onder de naam Next een private banking dienstverlening aan voor kinderen (tussen de 18 en 30 jaar) van vermogende klanten. Naast dagelijkse bankzaken worden kinderen via Next geholpen bij hun financiële vraagstukken, zoals studeren in het buitenland, beginnen met beleggen of een huis kopen met of zonder hulp van ouders.

‘De achtergrond van deze kinderen is zeer verschillend. Je zou kunnen zeggen dat ze in drie categorieën uiteenvallen. In de eerste plaats zijn er kinderen die wel weten dat hun ouders vermogend zijn, maar geen idee hebben van de omvang ervan. In de tweede plaats is er een aantal mensen dat al wel in aanraking is geweest met het ouderlijk vermogen, bijvoorbeeld doordat ze een schenking hebben ontvangen. Dan gaat het om specifieke schenkingen, vaak voor een huis. In de derde plaats is er een groep die een schenking heeft ontvangen om ermee te leren omgaan, bijvoorbeeld door te beleggen.’

VOORBEREIDING IS ALLES

Doull benadrukt dat er niet één enkele gouden formule is om kinderen voor te bereiden op vermogen, maar dat kennis van belang is. Veel ouders kiezen ervoor hun kinderen geen financiële verantwoordelijkheden te laten dragen. Maar juist door zelf de huur te betalen met

Doull legt uit waarom leven met vermogen voorbereiding vraagt. Hij is betrokken bij Generation Next Academy van ABN AMRO MeesPierson, een jaarprogramma vanuit de dienstverlening Next (zie kader op pagina 19).

GENERATION NEXT

de verdiensten uit een bijbaantje, leer je met geld omgaan. ‘Als je langzaam in het hebben van vermogen kunt ‘groeien’, is dat veel waard. Denk bijvoorbeeld aan het doen van belastingaangifte, vragen rondom beleggingen of wat de financiële en fiscale gevolgen zijn bij een eventueel overlijden van de ouders. Dat zijn grote verantwoordelijkheden. Het is daarom ook nuttig om gelijkgestemden – ‘peers’ – op te zoeken en met hen erover te praten.’ ‘Wie het jaarprogramma aan de Generation Next Academy afmaakt, heeft kennis verworven over omgang met vermogen. Je wordt er ‘financially streetwise’. Sommige (groot)ouders besloten nadat kinderen hadden deelgenomen aan de Academy een schenking te doen.’

GENERATION NEXT ACADEMY De Generation Next Academy is speciaal ontwikkeld voor kinderen van private banking relaties in de leeftijd van 18 tot 30 jaar. De Generation Next Academy

biedt ieder jaar een programma aan waarin de deelnemers kennis opdoen over het krijgen en hebben van vermogen. Zowel via bijeenkomsten als e-learnings. Er wordt een scala aan onderwerpen besproken: of het nu gaat over beleggen, schenken, privacy, ondernemen of de invloed van geld op relaties. Tijdens

het jaarprogramma komen de deelnemers in aanraking met mensen die in

dezelfde situatie zitten en worden ze bijgestaan door een mentor bij wie ze terechtkunnen met al hun vragen.

De nieuwe jaargang begint in januari 2018. Een jaarprogramma kost € 1100. Zie www.abnamromeespierson.nl/generationnextacademy voor meer informatie.

WAT ZEGGEN DE KINDEREN?

De ouders of grootouders zijn natuurlijk de gevers of overdragers, maar hoe zit het

FINANCIAL FOCUS

eigenlijk met de kinderen? Hoe voelen en denken zij eigenlijk over het vermogen en is het voor hen ook zo’n moeilijk onderwerp als het vaak voor de ouders is? Dat is het geval, stelt Marijke Kuijpers, specialist op het gebied van vermogensoverdracht en co-auteur van De Gouden Rugzak, een boek over gezinsdynamiek en de voorbereiding van de volgende generatie. Kuijpers: ‘Dat ouders het moeilijk vinden om over hun vermogen te praten, voelen kinderen vaak feilloos aan. Zij zijn niet blind of doof voor de terughoudendheid die ze merken bij hun (groot)ouders. Daardoor krijgen ze de indruk dat het een onderwerp is waar ze beter niet naar kunnen vragen.’

FINANCIAL FOCUS

GENERATION NEXT

OPVOEDING IS CRUCIAAL VOOR BEHOUDEN FAMILIEVERMOGEN Er wordt vaak gezegd dat een familiefortuin drie

generatie vermogenden zijn dan zelf meestal al

stelt. Dat betekent niet alles kopen wat ze

heeft opgebouwd, verdwijnt met de derde

in hun jeugd wel gezien dat het financieel steeds

volgende generatie niet alleen geld, maar leer ze

generaties standhoudt. Wat de eerste generatie generatie. Vandaar de uitdrukking: verwerven, vererven en verderven. Het is onduidelijk voor

hoeveel vermogende families dit opgaat, maar in één studie (van de Williams Group wealth

consultancy) hiernaar wordt geconcludeerd dat 90% van de familiefortuinen na drie generaties is opgedroogd. Er is families alles aan gelegen

om hun vermogen in stand te houden. Volgens Marijke Kuijpers is het juist daarom essentieel dat kinderen competenties ontwikkelen om

zelfredzaam te worden met het vermogen. Hier wordt vaak onvoldoende aandacht aan besteed bij de tweede en derde generatie, meent ze.

‘Het vermogen wordt vergaard door de eerste

generatie. Na hard werken en financieel succes volgt vaak een verandering van levensstijl: er

komt een dure auto, een groter huis, misschien een tweede huis. De kinderen van deze eerste

Kuijpers legt uit dat kinderen daardoor relatief laat ‘officieel’ op de hoogte worden gesteld van het familievermogen. Doordat kinderen denken dat ze het onderwerp beter kunnen laten rusten, worden ze al die tijd niet voorbereid op het vermogen. Waarover niet gesproken wordt, daarover kun je ook geen kennis opbouwen of leren de juiste vragen te stellen. ‘Uit het onderzoek voor De Gouden Rugzak en onze praktijk blijkt dat de meeste kinderen in de tweede helft van hun twintiger jaren zijn als er openheid van zaken wordt gegeven over het vermogen. Ouders blijken na afloop van zo’n gesprek vaak teleurgesteld, want er komen nauwelijks vragen vanuit de kinderen,

uit huis en hebben hun eigen leven. Zij hebben beter ging en daar de vruchten van geplukt, maar ze zijn dikwijls opgegroeid met oude

familiewaarden, zoals een zekere spaarzaamheid, financiële terughoudendheid en het belang van hard werken. Ze zijn nog opgegroeid met de

waarden van de eerste generatie voordat die rijk

werd. De derde generatie groeit daarentegen op

met vermogen. Zij hebben zelden gezien wat hun grootouders ervoor hebben gedaan en worden

vaak opgevoed met een andere levensstijl. Daar kan het misgaan, want ze zijn eerder bezig met

het geld uitgeven dan het vermogen te beheren.’ ‘Dit kan leiden tot frictie tussen de tweede

en derde generatie. Sommige vermogende

ouders hebben de indruk dat hun kinderen ze als wandelende portemonnee zien. Daarom

doe je kinderen juist een enorm plezier als je ze verantwoordelijkheden geeft en grenzen

ze ervaren een zekere passiviteit. Maar dat is juist logisch, omdat de kinderen opgroeien met terughoudendheid over dit onderwerp en hun gedrag daarop aanpassen. Daarnaast speelt dat zolang ze niet weten van de hoed en de rand, ze ook geen vragen kunnen bedenken.’ Kuijpers: ‘Er geldt een simpele stelregel om teleurstelling aan beide kanten te voorkomen: één keer is geen keer. Je moet in het gezin vaker over het vermogen praten, wil je de kinderen er echt op voorbereiden.’ Die voorbereiding is heel belangrijk, want erfgenamen weten vaak niet wat ze kunnen en mogen doen met hun erfenis. ‘Als ze geen ervaring hebben opgedaan, weten ze ook niet precies wat de fiscalist of de notaris nu eigenlijk zegt als hij

willen hebben, ook al is het geld er wel. Geef de ook de waarde en betekenis van geld. Door die waarden mee te geven, is het ‘verderven’ van

het vermogen te voorkomen. Daar ligt een grote

uitdaging wat betreft opvoeding. In vermogende gezinnen is het vaak lastiger om financieel goed op te voeden: de kinderen willen kleding of

allerlei andere dingen kopen, en als ouders moet je daarop reageren. Het argument dat er geen geld voor is, gaat niet op. Ouders moeten nee

zeggen, grenzen stellen en hun kinderen leren

dat ze hun levensgeluk niet uit nieuwe schoenen, een tas of een gadget kunnen halen. Dat is voor

iedere ouder een uitdaging maar nog meer voor vermogende ouders. Zonder grenzen en regels ontstaat uiteindelijk een onnodige spanning op

de relatie tussen ouders en kinderen. Verder leren

kinderen niet op een verstandige manier met geld omgaan als er geen regels worden gesteld. Dan verdwijnt het vermogen uiteindelijk vaak ook.’

hen probeert te adviseren. Daarnaast zijn ze zonder kennis en ervaring niet in staat om bijvoorbeeld verstandige beleggingsbeslissingen te nemen. Ze zijn, kort gezegd, praktisch niet bekwaam om besluiten te nemen. Dat voelt heel ongemakkelijk – en dit is alleen nog maar de technisch-financiële kant.’ De dienstverlening Next speelt daarop in door ze een eigen visie op geld te laten ontwikkelen. Daardoor durven ze ook vragen aan ouders en adviseurs te stellen. Ongemak om een gebrek aan kennis is één ding, maar er komt ook privé veel op een erfgenaam af. Kuijpers: ‘Je realiseert je dat je een groot vermogen hebt. Dat heeft sociaalemotionele implicaties. Je mogelijkheden

FINANCIAL FOCUS

worden ineens anders. Afhankelijk van de grootte van je vermogen, kan je erover nadenken om ander werk te gaan doen, iets wat je altijd al wilde doen maar niet deed omdat je huidige baan zo goed betaalt. Het is ook mogelijk om groter te gaan wonen of een tweede huis te kopen. Dat kan leiden tot scheve ogen in de sociale omgeving en dat is niet altijd gemakkelijk om mee om te gaan.’ ‘Ook persoonlijke relaties kunnen onder druk komen te staan. Veel mannen vinden het bijvoorbeeld nog altijd vervelend als hun vrouw meer verdient. Als een vrouw een grote erfenis krijgt en daardoor meer inkomsten uit vermogen heeft dan de man aan salaris, kan dat tot spanningen leiden. Ook dit fenomeen is iets waarop je je kinderen wilt voorbereiden, zeker in het geval van een miljoenenerfenis die bijna altijd transformerend is voor het leven van de erfgenaam. Het devies is dus: geef je kinderen een vermogensopvoeding. Maak als echtpaar een plan om je kinderen voor te bereiden op het vermogen en hen weerbaar te maken. Geef je kinderen de ruimte om te leren en vragen te stellen over de unieke financiële kant van de familie, en alle aspecten die hierbij relevant zijn.’

BEDRIJFSOPVOLGING IN HET FAMILIEBEDRIJF

Het overdragen van vermogen betreft niet alleen het overschrijven van een grote som geld, (familie)bedrijfsoverdracht is ook een voorbeeld van doorgeven van vermogen van de ene aan de andere generatie. Stel dat het tijd is om het stokje over te dragen omdat het pensioen of anderszins rustiger leven lonkt, dan is de centrale vraag of de volgende generatie er klaar voor is. Natuurlijk zijn het overdragen

FINANCIAL FOCUS

van het bedrijf en het overdragen van de dagelijkse leiding niet hetzelfde, maar ze gaan niet zelden hand in hand, al of niet in fasen. Om vast te stellen of de volgende generatie er klaar voor is, moet eerst helder zijn wat daarvoor als criterium geldt, legt Doull uit. ‘Welke capaciteiten zijn noodzakelijk om het bedrijf voort te zetten en in hoeverre is het kind wat dat betreft gekwalificeerd? Misschien ontbreekt er nog cruciale kennis en kan die worden aangevuld met een opleiding. Dat hoeft niet per se een formele opleiding te zijn, het is ook het overwegen waard om het kind te laten meedraaien in het bedrijf. Op die manier kan een kind bijvoorbeeld ook de familiewaarden meegegeven worden. Er is uiteindelijk zowel theoretische als praktische kennis nodig om een bedrijf te leiden. In elk geval is voorbereiding alles.’ Het kan ook voorkomen dat de beoogde volgende generatie niet over de juiste capaciteiten beschikt en dat hiaat zich ook niet laat opheffen door het volgen van onderwijs. Als het kind het gewoon niet kan (of wil en een andere carrière voor zich ziet), zijn er verschillende opties of tussenvormen: het is mogelijk om medebestuurders aan te stellen, een coach steun te laten verlenen of

een buitenstaander aan te trekken. Doull: ‘Familiebedrijven varen doorgaans wel bij een buitenstaander en hun onderscheidende blik. Uiteindelijk geldt dat overdracht van het familiebedrijf net zo goed uitdagingen kent als het overdragen van geldelijk vermogen.’ Misschien zelfs nog wel meer. Het ontvangen van vermogen en leven in rijkdom worden vaak ééndimensionaal bekeken, zeker door mensen die het (nog) niet hebben. Vermogen is echter niet alleen een lust, maar ook een last. De verantwoordelijkheid om het door te geven kan zwaar wegen, net als de veranderende sociale dynamiek nadat het vermogen is ontvangen. Deze en andere factoren zijn stuk voor stuk redenen om kinderen erop voor te bereiden. Op die manier voelt dat vermogen niet als een loden last, maar als een gouden rugzak.

GENERATION NEXT

FINANCIAL FOCUS

TIPS VOOR DE VOLGENDE GENERATIE IN EEN FAMILIEBEDRIJF Aan de hand van een onderzoek van PWC heeft Gordon Doull een tiental tips voor bedrijfsopvolgers onder elkaar gezet. Dit kunt u de volgende generatie in het familiebedrijf meegeven:

1. Leer eerst het familiebedrijf kennen, zonder

4. Accepteer dat je geen gewone werknemer

8. Communiceer! Doordat zakelijke en

vakantiewerk binnen het familiebedrijf doet, kun

(toekomstige) eigenaar en erfgenaam ineen. De

liggen, kan het zijn dat je bepaalde (gevoelige)

je te committeren. Doordat je bijvoorbeeld

je vrijblijvend rondkijken. Zo krijg je een beeld

of het familiebedrijf wel bij jou past en wat jouw kansen binnen het bedrijf zijn.

kans bestaat dat anderen zich hierdoor anders gaan gedragen. Dat kan tot teleurstellingen

leiden. Zorg dat je daarmee leert om te gaan.

persoonlijke belangen zo dicht bij elkaar

vraagstukken vooruitschuift. Maar de ervaring leert dat hoe langer je iets uitstelt, hoe

moeilijker de oplossing wordt. Draai dus niet

om de hete brij heen, maar maak een vraagstuk direct bespreekbaar.

2. Doe vervolgens ervaring op buiten het

5. Zorg ervoor dat jouw ambitie echt bij jou

besluiten om wel of niet binnen het familiebedrijf

beter. Ga doen wat je leuk vindt en waar je goed

9. Start de bedrijfsoverdracht ruim op tijd. Neem

dat niet bij je past. Ondanks je familienaam. Dat

fiscaal-juridische redenen is het noodzakelijk

familiebedrijf. Hierna kun je weloverwogen

aan de slag te gaan. Bijkomend voordeel is dat je nieuwe ervaring en expertise meebrengt. Andere manieren om de juiste kennis en

ervaring op te doen, bespreek ik in mijn blog ‘Is uw kind klaar om u op te volgen?’: financialfocus.nl/opvolging.

3. Zorg dan dat je op een objectieve wijze

past. Ambitie is goed, maar een reële ambitie is

in bent. Wil geen bestuursvoorzitter worden, als leidt zeker tot problemen.

6. Zorg voor eerlijke feedback op jouw functioneren. Alleen zo kun je je goed

ontwikkelen. Aan te positieve feedback van

de werkvloer heb je niets. Maar te negatieve

hiervoor enkele jaren de tijd. Niet alleen om

om tijdig de bedrijfsopvolging op de agenda te zetten. Door hier op tijd mee te beginnen

kunnen jij, je familie en het bedrijf ook wennen aan de komende situatie. Waar nodig kan dan nog tijdig bijgestuurd worden.

feedback van de familie helpt je ook niet.

10. Geniet! Als je het maar goed organiseert,

andere werknemer. Zorg ook dat het gaat om een

7. Voer veranderingen zorgvuldig door. Niet alleen

eigen bedrijf, in een lange familietraditie? En

het familiebedrijf. Niet om een speciaal voor jou

emotionele redenen. Hoe zou jij het vinden als

solliciteert. Jouw sollicitatieprocedure moet

op dezelfde manier verlopen als die van iedere

duidelijke functie met toegevoegde waarde voor gecreëerde functie dus. Dat is belangrijk voor je geloofwaardigheid op de werkvloer.

bent. Je bent namelijk werknemer,

FINANCIAL FOCUS

om bedrijfseconomische redenen, maar ook

het project waar jij jaren aan gewerkt hebt, door de volgende generatie opeens gestopt wordt?

is er toch niets mooier dan het werken voor je wie weet draag jij op termijn het familiebedrijf

weer over aan jouw kinderen, zodat zij hetzelfde kunnen ervaren.

EXPERTISE AANDEEL

Aandeel: Albemarle Corporation

POPULARITEIT BATTERIJ ALS PLUSPUNT

MEER BATTERIJEN PER AUTO

Het aandeel auto’s met een batterij dat wereldwijd wordt verkocht stijgt. Bovendien worden ook steeds meer batterijen gebruikt. Onder andere om de actieradius te vergroten. Dit kan omdat batterijen langzaam maar zeker kleiner, krachtiger en goedkoper worden. De cyclus van batterijen lijkt daarmee op termijn de ontwikkeling van de computerchips te volgen. Albemarle is goed gepositioneerd

US0126531013

Koers in €

€

140 120 100 80 60 40 20

om te profiteren van deze ontwikkelingen. Door diverse overnames heeft het concern toegang tot circa 35 procent van de lithium voorraad. De overige markt is verdeeld onder kleinere aanbieders. Albemarle heeft onder andere grote belangen in grote mijnen in Chili en Australië. Met name kosten voor winning op de Chileense mijnen zijn laag, hierdoor kan het concern hoge marges behalen. Bovendien verwachten analisten een substantiële stijging van de prijs van lithium door de toenemende vraag in de komende jaren.

MINDER TELEVISIES

De winst van Albemarle werd in de laatste jaren negatief

beïnvloed door een daling in de vraag naar broom. Deze chemische stof wordt door de vlamvertragende eigenschappen in uiteenlopende producten gebruikt. In meubilair, kleding en huishoudelijke apparatuur en benzine is het gebruik in veel landen wettelijk verplicht. Door de dalende verkopen van televisies en computers loopt de vraag naar broom echter terug. Consumenten kopen in plaats van deze apparatuur meer tablets en mobiele telefoons waarin een veel kleinere hoeveelheid van de stof wordt gebruikt. De druk op de winst werd nog verder versterkt door de dalende olieprijzen. Broom wordt door oliemaatschappijen gebruikt in boorvloeistoffen. Door de lage olieprijs zijn

17 20

16 20

15 20

14 20

Lithium kennen de meeste mensen alleen van het Periodiek systeem der Elementen dat vroeger in elk klaslokaal hing. Het mineraal is een belangrijke grondstof bij de productie van batterijen. Het Amerikaanse Albemarle is een van de grootste lithium producenten ter wereld en profiteert van de stijgende vraag naar batterijen. Onder andere de populariteit van elektrische auto’s waarin batterijen zijn opgenomen en het gebruik van batterijen voor de opwekking van duurzame energie stimuleren de vraag naar de grondstof. De introductie van meer betaalbare elektrische auto’s – zoals model 3 van Tesla – helpt daarbij. Deze auto’s komen daarmee beschikbaar voor een veel grotere groep consumenten.

ISIN-code:

Albemarle Corp ALB

Albemarle is ‘s werelds grootste producent van het mineraal lithium. Het chemieconcern profiteert van de explosieve vraag naar batterijen als gevolg van de energietransitie.

diverse boorprojecten tot nader order uitgesteld.

ACCU’S IN HUIS

We verwachten dat de Albemarle de dalende vraag naar broom goed kan compenseren door het toenemend gebruik van lithium. Met name de verkopen van elektrische auto’s zullen hieraan bijdragen. Daarnaast worden batterijen in toenemende mate gebruikt voor het opslaan van wind- en zonne-energie.

JAAP RIJNDERS Aandelen analist JAAP.RIJNDERS@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

Eindhoven de beste EINDHOVEN LAAT EEN VERRASSEND HOGE ECONOMISCHE GROEI ZIEN

Eindhoven blinkt uit. De economische groei is hoog, de hele designwereld komt er samen tijdens de Dutch Design Week en bedrijven als ASML en VDL trekken wereldwijde aandacht. Wat is het geheim? De juiste mix van historische ambitie, innovatie én durf.

De economische groei van Eindhoven was in juli onderwerp van een speciaal onderzoeksrapport van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Niet voor niets. De groei* in de Brabantse gemeente is niet alleen relatief groter dan die van de Nederlandse economie, maar ook groter dan die van de steden Rotterdam, Utrecht, Den Haag en Amsterdam. Daarmee is Eindhoven een voorbeeld voor andere steden, nationaal en internationaal. Niet alleen door

FINANCIAL FOCUS

de economische bedrijvigheid, ook industrieel design – denk aan de organisatie van de Dutch Design Week (zie kader) – en innovatieve data-toepassingen in Eindhoven trekken wereldwijde aandacht. Hoe lukt het de relatief onopvallende stad om een van de sterkst groeiende economieën van het land te worden?

VOEDINGSBODEM VOOR STARTUPS

Het CBS ziet een verklaring voor het succes van Eindhoven in de samenstelling van de economie.

De sterk groeiende nijverheid en technologiesector maakt in Eindhoven een relatief groot deel uit van de economie in de regio. Bedrijven als Philips en automotivefabrikant VDL zijn niet alleen zelf succesvol, maar houden ook een groeiend aantal toeleveranciers in de regio aan het werk. Bovendien vormt de bedrijvigheid een voedingsbodem voor innovatieve startups. Vaak zelfs letterlijk, zoals bij halfgeleiderproducenten ASML en NXP die zich afsplitsten van Philips. ASML heeft inmiddels

een hogere beurswaarde dan Philips zelf.

KOPLOPER IN R&D

Philips zette in 1891 de toon van de industriële ambitie in Eindhoven. Niet alleen door de transformatie van gloeilampenfabrikant naar elektronicaproducent en later healthcare, maar ook door de focus op R&D. Illustratief is * Het CBS drukt de groei uit in de bruto toegevoegde waarde van Eindhoven, ofwel alles wat binnen de gemeente is geproduceerd minus elders ingekochte goederen en diensten.

MARKTEN

DUTCH DESIGN WEEK Eindhoven is de bakermat

van Dutch Design, innovatief industrieel design van

Nederlandse ontwerpers. De

ontwerpen tonen zich een steeds belangrijker exportproduct. Ook

de jaarlijkse Dutch Design Week, waar ontwerpers hun producten

het Natlab. Broers Anton en Gerard Philips investeerden in 1914 fors in dit natuurkundig laboratorium. Doel: zelf octrooien creëren en niet langer afhankelijk zijn van derden. Het lab deed onderzoek voor de productdivisies. Hier werden onder andere de video-standaard Betamax en de cd ontdekt. Natlab kreeg ook een steeds belangrijker rol als algemeen onderzoekslaboratorium. De innovatieve omgeving bij Philips en de beschikbare onderzoeksgelden trokken meer ingenieurs naar de regio. In 1923 bracht Albert Einstein zelfs een bezoek aan het lab. Hoewel een deel van het lab inmiddels is opgenomen in de Technische Universiteit Eindhoven en de Philips Campus, is NoordBrabant nog steeds koploper op het gebied van onderzoek en ontwikkeling. Ruim een kwart

van de Nederlandse R&Duitgaven wordt in de provincie besteed, zo blijkt uit CBS-cijfers. Noord-Brabant is goed voor meer dan twintig procent van de R&D-werkgelegenheid in Nederland.

ROBOTISERING

De durf van Philips is meer recent ook te zien bij VDL Groep. De fabrikant van onder andere bussen en personenauto’s startte in 1953 in Eindhoven. Het familiebedrijf kreeg wereldfaam door de overname in 2012 van de bijna failliete autofabriek van Mitsubishi in het Limburgse Born. VDL wist door verregaande productie-automatisering orders van Mini en BMW binnen te slepen. Niet zonder slag of stoot: de invoering van robots in de fabriek die 1.500 arbeidsplaatsen kostte, leidde tot protesten. Inmiddels is de werkgelegenheid

tonen, groeit. Het in 2002

Noord-Europa. Veel meer dan bij

automotiveproductiebedrijven ter wereld. Daarvan profiteren ook de vele toeleveranciers in de omgeving van Eindhoven.

de nadruk op het ontwerpen

WERKGELEGENHEID STIJGT

gestarte event is inmiddels het

grootste designevenement van

andere design events ligt daarbij voor de toekomst. Bijvoorbeeld door het gebruik van duurzame en hightech-materialen. Dutch Design Week 2017 wordt

gehouden van 21 tot en met 29 oktober. De organisatie verwacht dit jaar 2.500

deelnemers, die verspreid over

100 locaties werk en concepten presenteren. Jaarlijks trekt het 9-daagse event circa 300.000 bezoekers. ABN AMRO begon in 2009 als partner en is sinds

2011 hoofdsponsor van Dutch Design Week.

in de fabriek toegenomen met circa 4.500 extra arbeidsplaatsen en is VDL NedCar een van de meest efficiënte

De economische groei komt niet alleen de bedrijven in de regio ten goede. De Technische Universiteit Eindhoven ziet een enorme toestroom van studenten uit binnen- en buitenland. Ook de werkgelegenheid voor de 225.000 inwoners van de gemeente stijgt. Met name de behoefte aan ICT-ers en monteurs is groot. De werkloosheid in de gemeente Eindhoven daalde in 2016 van 8,1 naar 6,8 procent. Een sterke daling, al ligt de werkloosheid in Eindhoven nog wel iets hoger dan gemiddeld in Nederland.

RADARTECHNOLOGIE IN HET VERKEER

Met zoveel innovatieve bedrijven in de regio is Eindhoven een

FINANCIAL FOCUS

BIG DATA MET EEN ZACHTE G Big data moet in de gemeente Eindhoven de leefbaarheid voor

inwoners en bedrijven de komende jaren verbeteren. Door meer inzicht te krijgen in het gebruik van de stad door mensen en

bedrijven, kunnen betere beslissingen worden genomen. Om die reden heeft de gemeente samen met het CBS een Urban Data

Center (UDC) opgericht. Dit lokale datacentrum maakt de informatie die er al is in de regio Eindhoven beter toegankelijk en helpt bij het verzamelen van nieuwe data. Nu wordt al geëxperimenteerd met

het benutten van bedrijfsgegevens om meer inzicht in de leegstand van bedrijfsruimten te krijgen. In de stad verrijzen de komende tijd pilaren die voorbijgangers niet alleen razendsnel wifi bieden maar

ook de bewegingen van mensenstromen in de stad in kaart kunnen brengen. Zo wil de stad meer inzicht krijgen in bezoekersstromen

om het winkelaanbod te verbeteren en de beveiliging in de stad te

optimaliseren. De resultaten zijn zo interessant dat ook Heerlen op korte termijn een UDC opent.

proeftuin voor technologische hoogstandjes. Philips en het eveneens Brabantse Heijmans experimenteren met slimme lichttoepassingen in de openbare ruimte. Ze zetten lichttechnologie in om de toestroom in uitgaansgebied Stratumseind in goede banen te leiden. Bij rustig gedrag is het licht in de straat met kroegen warm en aangenaam. Zodra er onrust ontstaat gaat automatisch groot licht aan. In andere delen van de stad krijgen automobilisten met behulp van radartechnologie vroegtijdig signalen van naderende fietsers op oversteekplaatsen en rotondes. Projecten die worden gesteund door de gemeente die door cocreatie tussen bedrijven en de overheid de kwaliteit van leven in

FINANCIAL FOCUS

de gemeente wil verbeteren. Het is een hedendaagse variant van de groene wijken die Philips in de vorige eeuw liet bouwen om het woongenot van werknemers te verhogen.

GROEI IN GOEDE BANEN

De kracht van Eindhoven zit hem in een energieke samenwerking van grote innovatieve bedrijven en een breed netwerk aan toeleveranciers. Dat biedt een voedingsbodem voor ambitieuze startups. Ook de lokale overheid draagt bij, onder andere door bedrijven de ruimte te bieden om te groeien. Uitdaging voor alle spelers is om die groei in goede banen te leiden. Zeker omdat de regio door het grote aandeel industriële

bedrijven conjunctuurgevoelig is. Het behouden en aantrekken van internationale technologiebedrijven en hoger opgeleide werknemers kan die gevoeligheid verminderen. Dat vraagt om forse investeringen. De ambities zijn groot, vorig jaar bepaalde de overheid dat Eindhoven en omgeving de status van mainport moet krijgen, net als Schiphol en de Rotterdamse haven. Brainport, een samenwerkingsverband van overheid en bedrijven schat dat de regio de komende jaren 10 miljard euro nodig heeft om die ambitie waar te maken. Geld dat vooral – 8 miljard euro – van de Rijksoverheid moet komen, de rest wordt opgebracht door de regio zelf.

Investeringen zijn onder andere nodig in de verbetering van de infrastructuur, zoals de verbreding van de snelweg A2, en betere bereikbaarheid van Eindhoven Airport. Ook moet er geld komen voor verregaand onderzoek naar een nieuwe generatie halfgeleiders. Een ambitieus plan om de verdere groei in de regio mogelijk te maken.

BEN STEINEBACH Hoofd Beleggingsstrategie BEN.STEINEBACH@NL.ABNAMRO.COM

RALPH WESSELS Beleggingsstrateeg RALPH.WESSELS@NL.ABNAMRO.COM

EXPERTISE

OP ZOEK NAAR HET JUISTE RISICO

INCASSEREN VAN RISICOPREMIE

Aantrekkelijk aan High Yieldobligaties is dat beleggers worden beloond voor het risico dat ze lopen. Die beloning wordt uitgedrukt in de spread, het verschil tussen het rendement op risicovolle obligaties en het rendement op ‘veilige’ staatsobligaties. Het team van Robeco High Yield Bonds zoekt naar bedrijven die minder risicovol zijn dan de hoogte van de spread suggereert. Om deze te vinden kijkt het team onder andere naar karakteristieken van een onderneming waarvan

Robeco High Yield Bonds FH

ISIN-code:

Benchmark:

LU0871827548

Samengestelde index

Koers in €

€

160 140 120 100 80 60 40

Robeco High Yield Bonds FH

GEEN OPKOMENDE MARKTEN

Het fonds streeft naar het behalen van een beter rendement dan de samengestelde index. Die bevat

85 procent Amerikaanse High Yield-leningen en 15 procent Europese High Yield-leningen. Het fonds vermijdt daarbij risicosectoren en risicomarkten. Leningen uit opkomende markten en leningen met een kredietoordeel van CCC en lager komen niet in de portefeuille. Dat geldt ook voor obligaties van financiële instellingen. Die vindt het fondsteam minder aantrekkelijk omdat het risico ervan moeilijk is te dempen door diversificatie. Bovendien is de beloning voor het genomen risico niet aantrekkelijk genoeg.

17 20

15 20

14 20

13 20

wetenschappelijk is bewezen dat ze bijdragen aan het risico en rendement. Een voorbeeld hiervan is de grootte van de onderneming. Kleine bedrijven (small caps) hebben additioneel risico dat samenhangt met de beperkte verhandelbaarheid en transparantie. De belegger die belegt in een lening van een kleine onderneming wordt hiervoor gecompenseerd met een hoger rendement. Door gedegen selectie wil het fondsteam de werkelijke risico’s in kaart brengen. Doel is bij leningen van kwalitatief goede ondernemingen de risicopremie te incasseren en daarbij de genomen risico’s te beheersen.

Custom Benchmark: Robeco High Yield Bonds

High Yield-bedrijfsobligaties behoren tot het risicovolle deel van de obligatiemarkt. De kans dat een onderneming niet aan zijn verplichtingen kan voldoen – en bijvoorbeeld failliet gaat – is in deze categorie groter dan bij bedrijven met een hoge kredietwaardigheid. Die laatste groep obligaties wordt ook wel investment grade genoemd. Toch is niet elke High Yield-belegging even risicovol. Daar probeert het beleggingsteam van Robeco High Yield Bonds gebruik van te maken. Het belegt wereldwijd in High Yield-bedrijfsobligaties, met een kredietwaardigheid lager dan investment grade. De portefeuille bevat met name Europese en Amerikaanse bedrijfsobligaties met een kredietoordeel van BB en B.

Fonds:

Robeco High Yield Bonds speurt in het risicovolle deel van de obligatiemarkt naar aantrekkelijke leningen.

FONDS

De portefeuille daalt dan minder hard dan de markt. Beleggers moeten er wel rekening mee houden dat het rendement van het fonds iets kan achterblijven als de markten snel stijgen. Door de defensieve beleggingsstrategie kan het fonds voor spreiding zorgen binnen het obligatiedeel van een beleggingsportefeuille.

SCHOKBESTENDIG

De door Robeco gebruikte kwaliteitsselectie zorgt voor wat meer schokbestendigheid van het fonds bij correcties op financiële markten binnen een toch al wat risicovollere beleggingscategorie.

JAN-WILLEM MEULENKAMP AA Advisors JAN.WILLEM.MEULENKAMP@ NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

DE DROOM VAN DE WINKEL DIE ALLES VERKOOPT Het verhaal van Amazon is een successtory die in een paar cijfers kan worden uitgedrukt. Kort en goed: wie bij de beursgang in 1997 voor 16.000 dollar aandelen kocht (1.000 stuks in die tijd), zou zichzelf in juni 2017 miljonair mogen noemen. Hoe een boekverkoper een van de grootste winkels ter wereld werd.

Koers Amazon (in dollars)

1200 1000 800 600 400 200

FINANCIAL FOCUS

17 20

16 20

15 20

14 20

13 20

12 20

11 20

10 20

09 20

08 20

foto: Robert Scoble

MEMORABELE AANDELEN

Aan het begin van de jaren 90 was Jeffrey Preston Bezos gefascineerd door de groei van het internet. Hij zag al vroeg in dat hier geld te verdienen was, zegde in 1994 zijn baan op en startte samen met zijn vrouw in de spreekwoordelijke garage een boekwinkel die alleen online verkocht. Bezos was ervan overtuigd dat het internet de ideale plek was voor boekverkoop omdat de consument in één keer duizenden of zelfs tienduizenden boeken kon bekijken en met elkaar kon vergelijken. Volgens de overlevering klonk er in die tijd in het Amazonkantoor in Seattle iedere keer dat er een boek was verkocht een bel, en dromden alle personeelsleden dan samen rond de computer om te zien of ze de klant persoonlijk kenden. Maar die tijd was snel voorbij. In 1997 bracht Bezos zijn bedrijf naar de beurs. Er werden 3 miljoen aandelen geplaatst, tegen een koers van 16 dollar per stuk.

ondernemingsmodel, waarbij keihard geconcurreerd wordt op prijs. Desondanks maakte Amazon in 2003 voor het eerst winst en daarmee werd de opgaande lijn ingezet. Amazon breidde uit door vanaf 2000 ‘plankruimte’ te bieden aan andere partijen. Amazon had al in een vroeg stadium van de opkomende e-commerce de distributie van zijn goederen piekfijn op orde en gebruikte die voorsprong om snel het aantal artikelen uit te breiden.

FOOD EN CLOUDCOMPUTING

Met de overname van Wholefoods in 2017 begaf Amazon zich op de voedselmarkt, en werd het bedrijf een geduchte concurrent van het ook in de VS opererende Ahold.

VAN STAR TREK NAAR ZUID-AMERIKA Jeff Bezos noemde zijn bedrijf naar de Amazonerivier, de grootste rivier op aarde

ALTIJD DE LAAGSTE PRIJZEN

Dat beleggers altijd veel vertrouwen in Amazon hebben gehad, bleek tijdens de internetzeepbel van rond de millenniumwisseling. Het bedrijf overleefde de crisis, maar kreeg veel kritiek op zijn

7,2

Eind augustus verlaagde Amazon de prijzen bij Wholefoods en werd de concurrentiestrijd ontketend. Op dit moment is het moeilijk om iets te bedenken dat niet wordt verkocht door Amazon. Ook de boekenmarkt heeft Amazon nog steeds stevig in zijn greep, door zelf een e-reader op de markt te brengen die meteen de standaard werd: de Kindle. Wat weinig mensen weten, is dat Amazon niet alleen alles verkoopt, maar ook nog een van de grootste partijen ter wereld is op het gebied van cloudcomputing. Onder de naam Amazon Web Services bedient het bedrijf klanten als Pinterest en Instagram, Netflix en overheidsinstanties als NASA en de CIA.

(wat waterinhoud betreft; de Nijl is officieel langer). Volgens Brad Stone, die in 2013 een biografie over het bedrijf schreef, had Bezos nog een paar namen in zijn hoofd. Een daarvan was ‘MakeItSo.com’, een commando dat Captain Picard in Star Trek

The Next Generation gebruikte. Ook Browse.com, Bookmall.com en Relentless.com passeerden de revue.

MILJARD DOLLAR

ZOVEEL GELD GAF AMAZON IN 2016 UIT AAN VERZENDKOSTEN. DIE KOSTEN STIJGEN FLINK DOORDAT AMAZON STEEDS MEER ARTIKELEN GRATIS VERZENDT. BEGIN DIT JAAR WAREN DAT 50 MILJOEN ARTIKELEN.

2007

1994

2017

Amazon neemt Wholefoods over

De Amazon Kindle wordt gelanceerd

Amazon wordt opgericht als boekwinkel

1997

Beursgang

2016

Amazon Prime Air bezorgt zijn eerste pakketje per drone in Cambridge, UK

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

Hyperloop:

Tunnelvisie of visionair vervoer? EVEN OP EN NEER NAAR PARIJS

Stel je voor dat we zowel boven als onder de grond kunnen reizen met bijna 1100 kilometer per uur. Verhuizen voor werk is niet meer nodig en forenzen wordt een peulenschil. Dit is wat Hyperloop belooft. Maar wat is Hyperloop precies, is het realistisch en hoe ziet de toekomst eruit als steden op deze manier met elkaar worden verbonden?

FINANCIAL FOCUS

FEATURE HYPERLOOP ONE, DE LAATSTE TEST FACTS WAT /

DE HYPERLOOP XP-1 LEGDE

437 METER AF IN DE DEVLOOP,

DE TESTBUIS VAN HET BEDRIJF HOE /

NA 300 METER VERSNELLEN KWAM DE TOPSNELHEID IN

DE KORTE TESTBUIS UIT OP 310KM/U IMPACT /

UITEINDELIJK MOETEN SNELHEDEN VAN ZOâ&#x20AC;&#x2122;N

1200KM/U WORDEN GEHAALD

ARTIKEL

ONLINE LEZEN? www.financialfocus.nl FINANCIAL FOCUS

SNELHEID Hyperloop is snel. Plannen variëren van snelheden

van 1000 kilometer per uur tot het doorbreken van de

geluidssnelheid (1235 kilometer per uur). Maar hoe snel is dat

vergeleken met andere vormen van transport? De California

High-Speed Rail, waarop Musk met Hyperloop reageerde omdat hij teleurgesteld

was in de snelheid van het

voorgenomen netwerk, rijdt maximaal 350 kilometer per

uur. Het meest geproduceerde verkeersvliegtuig voor

commerciële burgerluchtvaart, de Boeing 737, heeft een

kruissnelheid van 839 kilometer per uur in de laatst herziene variant (de 737 MAX).

FINANCIAL FOCUS

Turf het aantal keren dat je hoort dat we in een tijd leven van ongekende technologische vooruitgang en een enkel kladblaadje blijkt niet genoeg. Het wordt vaak gezegd en is een cliché omdat het waar is. We zien het overal om ons heen. Kijk naar je smartphone, de luxe van middenklasse-auto’s die tien jaar geleden nog was voorbehouden aan limousines of de rekenkracht van een eenvoudige consumentencomputer. Maar op ten minste één vlak is in honderd jaar tijd niets wezenlijks veranderd: vervoer. Honderd jaar geleden kon de mens kiezen tussen de auto, de trein, het schip of het vliegtuig. Daar is voor het grote publiek - we mogen bijvoorbeeld bemande raketten niet vergeten - weinig aan veranderd in al die tijd. Tot nu. Want Hyperloop is echt iets anders. Het is geen trein en ook geen vliegtuig of auto. Het is, kaal uitgedrukt, een holle kogel door een buis die wordt voortgestuwd door elektromagnetische krachten. Hyperloop is de

eerste nieuwe transport- en vervoersvorm in meer dan een eeuw. Het idee kwam (deels) uit de koker van Tesla- en SpaceX-CEO Elon Musk, een Amerikaanse miljardair en superondernemer die het midden houdt tussen een moderne Thomas Edison en Jules Verne. Elon Musk is een visionair, dat staat buiten kijf. Wat echter ook geen twijfel lijdt, is dat zijn ideeën niet altijd gemakkelijk te realiseren zijn. Dat heeft hij zelf door schade en schande ondervonden met de productie van zijn elektrische auto’s. Het vergezicht bleek eenvoudiger dan de bedrijfsvoering en productie van de Tesla’s. Daarom is het wellicht een meevaller dat hij het idee voor Hyperloop niet geoctrooieerd heeft. Iedereen is vrij om eraan te werken. En dat gebeurt nu.

WAT IS HYPERLOOP?

‘Hyperloop’ is in de eerste plaats de naam van de technologie. Er zijn ook verschillende

De Hyperloop XP-1 is de eerste ‘testpod’ van het bedrijf. De pod bestaat uit een omhulsel van koolstofvezel, geplaatst op een chassis en is 8,7 meter lang, 2,7 meter breed en 2,4 meter hoog.

bedrijven die de term gebruiken als onderdeel van hun naam, zoals Hyperloop One en Hyperloop Transport Technologies. ‘Hyperloop’ werd als eerste gebruikt door een team bestaande uit mensen van SpaceX en Tesla. Musk publiceerde in 2013 een artikel waarin hij het concept uiteenzette.

die Musk voor ogen heeft, zal de Hyperloop slechts om de 100 kilometer zo’n magnetisch veld hebben. Door de sterk gereduceerde wrijving is die periodieke boost genoeg om de capsule op hoge snelheid te laten reizen. De benodigde elektriciteit wordt idealiter opgewekt door zonnecellen.

Hyperloop is een vervoers- of transportdienst die gebruikmaakt van een afgesloten tunnel of buis - boven of onder de grond - waarin een lage druk wordt gezogen. In de tunnel kan een capsule voor mensen of vracht op hoge snelheid bewegen, mede doordat de frictie in het lagedrukgebied gering is. In de versie van Elon Musk zweeft de capsule elektromagnetisch boven een rail, zonder dat die rail wordt aangeraakt. Aandrijving komt voor rekening van een lineaire inductiemotor. Versimpeld gezegd is dat een elektromagnetisch veld waardoor de capsule wordt voortgetrokken. In de versie

‘De vijfde vervoersmodus’ zoals Musk het noemt, kan ruim boven de 1000 kilometer per uur reizen. Dat is volgens hem geschikt om als verbinding te dienen tussen steden waartussen veel verkeer bestaat, bijvoorbeeld San Francisco en Los Angeles. De steden moeten niet te ver van elkaar liggen, want dan is een vliegtuig weer efficiënter. Voor kortere afstanden is de Hyperloop echter de aangewezen vervoersmodus. Het voordeel is volgens Musk dat het de snelheid van een vliegtuig haalt zonder het relatief trage stijgen en dalen. In feite simuleert het bijnavacuüm van de Hyperloop de ijle lucht waar vliegtuigen hun hoogste snelheden halen.

DIT IS EEN TEST

Hoe verhoudt de theorie zich tot de praktijk? Veel beter dan je zou verwachten, is het antwoord. Hyperloop One, een van de bedrijven die zich met het bijna gelijknamige concept bezighouden, heeft recentelijk succesvolle tests gedaan. Vier jaar nadat Musk zijn artikel publiceerde, reed in augustus 2017 Hyperloop One. Het is allemaal veel sneller gegaan dan experts verwachtten; zij voorspelden in 2013 dat het nog decennia zou duren voordat de techniek ver genoeg was om een efficiënte hyperloop te laten rijden. Tijdens de laatste Hyperloop One-test werd een snelheid van 308 kilometer per uur bereikt. De afstand was nog niet spectaculair (slechts 500 kilometer), maar het bewijs is geleverd dat Hyperloop One in ieder geval op kleine schaal een futuristisch idee werkelijkheid kan maken. Zelfs de remmen werkten goed en volgens verwachting.

FINANCIAL FOCUS

De testbuis DevLoop in de woestijn van Nevada, Las Vegas.

Hyperloop One wil in 2021 zijn eerste klanten bedienen. Naast Hyperloop One zijn er nog enkele andere bedrijven bezig met Hyperlooptechnologie. Nu rijden Hyperloops nog zo snel als Ferrari’s, maar over enkele jaren zou een verkeersvliegtuig ze niet meer kunnen inhalen.

RELATIEVE AFSTAND

Voor het succes van elke Hyperloop zijn ten minste twee risicofactoren van groot belang: praktijk en prijs. Om met de eerste te beginnen: de theorie werkt perfect, maar het is de vraag of de praktijk op de lange termijn succesvol is. Volgens Musk kost de bouw ongeveer 6 miljard dollar en legt de Hyperloop met gemak 500 kilometer per halfuur af - 35 minuten voor een reis tussen Los Angeles en San Francisco. Maar deze Concorde-wereld van snelheid kan te maken krijgen met heel wereldse ongemakken als de opbouw van vuil in de buizen of natuurgeweld dat het systeem beschadigt. Dat kan voor ongelukken zorgen. Hetzelfde geldt

FINANCIAL FOCUS

voor terroristische aanvallen. De Hyperloop is kwetsbaar en vraagt vermoedelijk veel onderhoud. Die praktijk is al weerbarstig, maar daaraan gaat de ontwikkelingsfase nog vooraf. Die zou volgens critici weleens buitengewoon duur kunnen uitvallen, waardoor de geschatte 6 miljard dollar kosten veel te laag zouden zijn. Het eventuele voordeel van een Hyperloop is echter dat de relatieve afstand tussen plaatsen afneemt. Afstand is, zeker in de economie, geen vaste grootheid. Hoe ver twee plaatsen uit elkaar liggen, wordt (mede) bepaald door de prijs, tijd en moeite die het kost om de afstand te overbruggen. Treinen maakten de wereld kleiner, net als vliegtuigen. Als Hyperloops succesvol opereren, zullen ze vooral regio’s en minder uitgestrekte landen kleiner maken. Als de technologie volwassener en goedkoper wordt, is het niet ondenkbaar dat er ook vracht vervoerd gaat worden in Hyperloop. De noodzaak is er

in ieder geval. Conventionele vervoers- en transportmiddelen zijn relatief langzaam en milieubelastend. Er zijn nieuwe oplossingen nodig. Misschien is Hyperloop zo’n oplossing. We komen er snel genoeg achter.

ELON MUSK SpaceX, een van de bedrijven waarvan Musk CEO is, heeft nu twee keer een Hyperloop Pod ontwerpwedstrijd gehouden. Universiteitsteams worden uitgedaagd de snelste capsule te ontwikkelen. Studenten van de Technische Universiteit Delft hebben de wedstrijd al eens gewonnen. Het laatste record staat op 324 kilometer per uur.

PORTRET: VERMOGENDEN

3X vermogenden VERMOGENS

IN NEDERLAND

‘Als de winkel af is, wil ik een hotel’ FINANCIAL FOCUS BRENGT IN SAMENWERKING MET RTLZ EEN DRIEDELIGE

DOCUMENTAIRE OP TV: VERMOGENS IN NEDERLAND. VANAF 30 OKTOBER IS DE SERIE TE ZIEN OM 22:30 UUR OP RTLZ EN UITERAARD OOK OP

FINANCIALFOCUS.NL. IN DE DOCUMENTAIREREEKS WORDEN ONDER ANDERE DE VOLGENDE DRIE ONDERNEMERS GEVOLGD.

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Elske Doets

Rolmodel en inspirator ‘Je best doen is niet genoeg’ ‘Ik voel me rijk, maar geld speelt niet de hoofdrol in mijn leven. Je rijk voelen heeft voor mij vooral te maken met je innerlijk: blij zijn met kleine dingen, rijk zijn in gedachten. Als je doet wat je leuk vindt en hard en slim werkt, komt geld vanzelf. Daar ben ik van overtuigd.’ ‘Toen ik begin januari in 2001 het bedrijf overnam van mijn vader was dat echt wel spannend. Ik was 28 jaar en moest een grote investering doen. En toen kwam in dat eerste jaar 11 september. Feitelijk had ik op dat moment een miljoenenschuld. Toch heb ik niet getwijfeld over deze stap: het was altijd al mijn ambitie om het bedrijf over te nemen en daar wilde ik ook niet te lang mee wachten. Vanaf mijn achtste volgde ik het bedrijf al en ik had er allerlei baantjes.’ ‘Als Zakenvrouw van het Jaar ben ik een rolmodel. Met de door mij opgerichte Young Lady Business Academy wil ik jonge vrouwen motiveren om zich niet af te laten leiden en door te zetten. Teveel vrouwen laten zich afleiden door hun omgeving en maken zich druk over wat de buitenwereld van hen vindt. Een carrière moet je benaderen als topsport. Aan een topsporter vraag je toch ook niet of hij of zij niet te veel traint? Terwijl aan vrouwen om de haverklap gevraagd wordt of zij niet te veel werken, zeker als er kinderen zijn. Het is de kunst om je daar niks van aan te trekken.’ ‘Mijn vermogen zet ik in voor bepaalde goede doelen. Zo doneer ik voor het regenwoud aan de westkust van Canada. Dat doe ik vanuit de emotie; omdat ik er geweest ben en gezien heb dat het de moeite waard is. Het is mijn manier om iets terug te geven aan de maatschappij.’ ‘Hoe ik het zou vinden om geen geld te hebben? Geen idee. Ik heb een bepaalde inspanning geleverd en dat heeft geld opgeleverd. Ik denk dat de gemiddelde Nederlander meer kan bereiken, als hij bereid is om zich meer in te spannen. Het veelgehoorde “ik doe toch mijn best” is niet goed genoeg. Het opportunistische wat Amerikanen hebben, vind ik fantastisch. Als zij iemand in een Porsche zien rijden, gaan ze nadenken hoe ze dat ook voor elkaar kunnen krijgen. Terwijl een Nederlander denkt: “Zie dat nou, wat een opschepper”. Een gemiste kans.’

FINANCIAL FOCUS

FEITEN WIE /

ELSKE DOETS (45) WAT /

DIRECTEUR/EIGENAAR VAN

JAN DOETS AMERICA TOURS EN ZAKENVROUW VAN HET JAAR 2017

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: VERMOGENDEN

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Hennie van der Most

Investerende ondernemer ‘De rijkste man van het kerkhof wil ik niet worden’ ‘Geld is een middel, geen doel. Of ik een mooie auto heb? Een auto is een vervoersmiddel. En in een huis moet je goed kunnen wonen. Zo simpel is het. Geld dat ik verdien, probeer ik direct weer te investeren. Want dat is ondernemen: steeds weer nieuwe mogelijkheden zien. Een echte ondernemer bereikt zijn doel nooit. En ondernemers die te veel bezig zijn met het binnenharken van vermogen, bereiken niks.’ ‘Veel vermogen is niet altijd een zegen. Ik zie om me heen dat kinderen elkaar de tent uitvechten om de centen van papa. In de crisistijd ben ik veel creatiever geworden. Met het staalbedrijf richten we ons nu op het vervaardigen van hoogwaardige producten. We maken vernieuwende attracties en we reviseren bestaande attracties. We hebben hard gewerkt aan een mobiele restauranttoren, die wordt nu in Rotterdam geplaatst. Als ik er één verkocht heb, kunnen we direct door met de productie van de volgende.’ ‘Ik hoef niet de rijkste man van het kerkhof te worden, maar ik denk wel na over de toekomst. Het plan is om de exploitatie van mijn bedrijven te verkopen aan het management. Mijn drie dochters hebben geen interesse, dus dit is de beste manier om de continuïteit te waarborgen. Dat vind ik het allerbelangrijkste, vooral voor het personeel. Het zijn de mensen op de vloer die het verdiend hebben en die onmisbaar zijn. Als ik een week niks doe, draait de boel wel door. Maar als één medewerker in de fabriek nu het werk neerlegt, is er gelijk een probleem. Voor het personeel wil ik de toekomst van de bedrijven zeker stellen.’

FEITEN WIE /

HENNIE VAN DER MOST (67) WAT /

ONDERNEMER IN HORECA, STAAL EN AMUSEMENT

FINANCIAL FOCUS

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: VERMOGENDEN

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Demy de Zeeuw

Ondernemende voetballer ‘Ik ben snel verveeld: als de winkel af is, wil ik een hotel’ ‘Dat je kunt kopen wat je wilt, dat is wel wennen als je begint als jonge voetballer. Toch heb ik nooit echt grote uitspattingen gehad. Behalve de Bentley, die wilde ik altijd al. Verder heb ik een aantal huizen gekocht, maar ook altijd met winst verkocht. De boot op Ibiza wordt bijna dagelijks verhuurd, dus die levert z’n geld wel weer op. De rest van mijn geld heb ik in mijn bedrijven geïnvesteerd.’ ‘Toen ik zwaar geblesseerd raakte tijdens het WK in 2010 voelde ik: dit leven als voetballer zal niet eeuwig duren. Vanaf dat moment speelde geld een grotere rol in de beslissingen die ik nam. Ik kreeg een driejarig contract van een Russische club. Achteraf gezien een goede beslissing. Als gezin hebben we het er erg naar ons zin gehad en het heeft me financieel gezien goed gedaan.’ ‘Al tijdens mijn voetbalcarrière ben ik begonnen met ondernemen. Eén van mijn huidige compagnons vroeg of ik wilde mee-investeren in Wannahaves. Later wilde ik echt iets voor mezelf en dat werd lifestylemerk BALR, gevolgd door 433, ’s werelds grootste voetbalkanaal. We begonnen met niks maar inmiddels zijn het wereldbedrijven en het einde is nog niet in zicht. Een mooie basis voor de toekomst, want mijn voetbalschoenen liggen al een tijdje in de hoek.’ ‘Ik doe wat ik leuk vind, wat dicht bij me ligt: voetbal en de bijbehorende lifestyle. Wat je ziet op social media ís mijn leven, het is niet gespeeld. Een andere voorwaarde voor succes: met mijn twee compagnons heb ik een duidelijke taakverdeling.’ ‘Als voormalige profvoetballer is ondernemerssucces niet vanzelfsprekend. Als ik zie hoeveel geld afgetroggeld wordt door zaakwaarnemers en “adviseurs”… Uit een Engels onderzoek kwam naar voren dat 70 procent van de ex-voetballers na vijf jaar failliet is. Investeer de tonnen of miljoenen die je overhoudt in iets goeds, zou ik tegen ze willen zeggen. Vastgoed en internet zijn populair, maar dan moet je wel weten wat je doet. Ik zou voetballers graag helpen daarmee. Misschien in de vorm van een fonds, waarin hun geld relatief veilig is en waarmee ze wél het gewenste rendement behalen. Het is zo zonde als die miljoenen in rook opgaan…’

FINANCIAL FOCUS

FEITEN WIE /

DEMY DE ZEEUW (34) WAT /

EIGENAAR VAN BALR, 433.NL EN WANNAHAVES.NL

Foto: Erik van der Horst

PORTRET: VERMOGENDEN

FINANCIAL FOCUS

Van handtekening TOT IRISSCAN Geld kreeg u vroeger door naar een bankgebouw te gaan, een cheque uit te schrijven en uw paspoort te laten zien. In de afgelopen decennia is er veel veranderd. Van de introductie van de pinpas en betaalautomaten tot apps voor telefoon en smartwatch. De betaalontwikkelingen op een rijtje …

Voor 1990

Bankieren via een bankkantoor

2001

Met uw boekje met

Grootste deel klanten

overschrijvingskaarten of

ABN AMRO MeesPierson

2005

acceptgiro’s ging u naar de bank

bankiert via internet

jarenlang de normaalste gang van

In drie jaar tijd neemt bankieren

Eind 2005 werd door

manier afgerekend.

vele huishoudens.

en Postbank gezamenlijk een

om geld op te nemen. Dat was

zaken. Ook bij winkels werd op die

via het internet een vlucht in

Start iDEAL

ABN AMRO, ING Bank, Rabobank nieuwe betaalstandaard voor directe betalingen op het

internet geïntroduceerd, iDEAL.

1990 1992

1998

Op 22 april 1982 werd in de

Internetbankieren was

Start pinnen

gemeente Echt de eerste

pinautomaat in gebruik genomen. Rond 1990 kunnen klanten van

verschillende banken ook gebruik

maken van elkaars pinautomaten. In 1992 – 10 jaar na de introductie - staan er in Nederland al 3.300

pinautomaten. Anno 2016 zijn in

Nederland 8.307 geldautomaten geïnstalleerd en zijn er circa 26

miljoen bankpassen in omloop.

FINANCIAL FOCUS

Introductie internetbankieren

de volgende grote stap in de ontwikkeling van het

betaalverkeer. Met de E.dentifier en uw betaalpas was het vanaf

1998 mogelijk om via het internet te bankieren.

2011

Bankierenapp wint aan populariteit Bankieren via de mobiele telefoon

wint aan terrein. In 2011 zijn er apps voor iPhone, Android en

Blackberry. In 2012 volgt de app voor Windows Phone. In 2013

heeft de Mobiel Bankieren App

van ABN AMRO al meer dan één miljoen unieke gebruikers.

BETAALONTWIKKELINGEN

3 MINUTEN KOST HET OM OP DE HOOGTE TE BLIJVEN VAN HET DAGELIJKSE BELEGGINGSNIEUWS

HET NIEUWE BELEGGEN ABN AMRO MeesPierson maakt

15%

beleggen een stuk gemakkelijker. Door het online videogesprek bijvoorbeeld, met uw beleggingsadviseur. Uw

portefeuille kunt u op ieder moment van de dag bekijken in uw mobiel

bankieren app. En via de dagelijkse

REGELDE IN 2016 AL ZIJN FINANCIËN VIA MOBIEL

Market Update ontvangt u iedere dag een video in uw e-mail waarmee u in

3 minuten op de hoogte bent van het

Bron: onderzoek SIDN

2017

ABN AMRO test contactloos

2015

betalen met wearables

Bankierenapp ook via

ABN AMRO maakt het als eerste

vingerafdruk te gebruiken

belangrijkste beleggingsnieuws. Aanmelden via

www.abnamromeespierson.nl/ marketupdate

bank mogelijk om rechtstreeks

vanaf je betaalrekening te betalen

Sinds 2015 is het mogelijk

met een ‘wearable’. De bank startte

om de bankierenapp voor de

een paar maanden geleden een test

smartphone ook te gebruiken met

met een speciale ring en horloges

een vingerafdruk. De vingerafdruk

waarmee betaald kan worden

kan gebruikt worden om over

2020

bij bijna 40 miljoen contactloze

te boeken, iDEAL-betalingen te

betaalautomaten wereldwijd.

verrichten en te beleggen.

Toekomst

Bankieren via

gezichtsherkenning?

2013

Contactloos betalen

Steeds meer telefoons worden

2016

Het online videogesprek Vanaf 2013 wordt het mogelijk

Nieuw in 2016: het online

een speciale chip contactloos

of smartphone is er op ieder

om met een betaalpas met te betalen in winkels. Het is

voldoende om de pas tegen

de betaalautomaat te houden.

Daarmee wordt de betaling direct verricht. Voor hogere bedragen is het invoeren van de pincode nog wel noodzakelijk.

videogesprek. Via laptop, tablet

uitgerust met technologie die

ogen of gezichten herkent van de gebruiker. Hoeven we dadelijke

alleen maar naar de pinautomaat te kijken om te kunnen betalen?

gewenst moment van de dag af te spreken met uw eigen

beleggingsadviseur. Tijdens het

gesprek krijgt u een actueel inzicht in uw beleggingsportefeuille

en worden er documenten en

relevant nieuws met u gedeeld.

FINANCIAL FOCUS

‘We willen als gezin bijdragen aan een betere wereld, maar waar moeten wij in hemelsnaam beginnen? ‘Welke van de 10.000 goede doelen in Nederland kan ik vertrouwen? Of kan ik beter een eigen stichting opzetten?’ Als klanten met dit soort vragen bij ons terechtkomen, gaan we eerst op zoek naar de thema’s die een rol spelen in het leven van deze persoon. Welke onderwerpen houden hem of haar bezig? En welke manier van schenken past het beste bij deze klant? Een eigen stichting of is een fonds op naam beter? Samen met deze klanten stellen wij een passend, persoonlijk geefplan op. Klanten helpen hun vermogen in te zetten voor een betere wereld. Dit is waarom Filantropie Advies nu al vijf jaar bestaat.

Vijf jaar Filantropie Advies Schenken aan een goed doel, dat lijkt misschien eenvoudig. Maar wie geeft, wil wél graag dat zijn geld goed terecht komt. En dan wordt het soms toch best ingewikkeld. Om die reden is vijf jaar geleden de afdeling Filantropie Advies opgericht.

Wij hebben verschillende trends en stromingen voorbij zien komen. Een onderwerp dat de laatste tijd steeds meer wordt besproken door de filantropiesector is effectief altruïsme. Deze stroming zegt, in het kort, dat je je geld het beste kunt geven aan het doel waarmee jouw euro de meeste winst oplevert. Investeer bijvoorbeeld in malarianetten, want daarmee kun je voor weinig geld heel veel levens redden. Dat klinkt logisch, maar wat wij in de afgelopen vijf jaar hebben geleerd is dat het hart een belangrijke rol speelt in hoe klanten willen bijdragen aan een betere wereld. Zo kunnen klanten betrokken zijn bij dat onderwerp dat voor hen belangrijk is. Ook dan is het belangrijk om kritisch te kijken naar de effectiviteit van de schenking, maar wordt er niet voorbij gegaan aan het hart. In de vijf jaar dat we bestaan hebben we veel mooie dingen kunnen doen. Zo werden we niet lang geleden benaderd door een man die zijn hele vermogen wilde nalaten aan goede doelen. Wij opperden dat het wellicht zinvol zou zijn om bij leven al te geven. In overleg met deze klant hebben wij een aantal organisaties gevraagd welke projecten nog financiering nodig hebben en dat aan hem voorgelegd. Nu financiert hij meerdere projecten die hem aan het hart gaan en volgt ze nauwgezet. Een ander mooi voorbeeld is een gezin met kinderen dat we een aantal jaar geleden geholpen hebben met het opzetten van een stichting. We zijn nog steeds met dit gezin in gesprek en wij merken dat de gezinsleden steeds meer betrokken raken bij de projecten die ze steunen. Ze stellen kritische vragen en hebben inhoudelijk sterke gesprekken met de goede doelen die zij steunen. We hebben hen echt door een leerproces zien gaan.

PERSOONLIJK

MARIANNE VERHAAR Directeur Fondsenwervende Instellingen en Brancheorganisaties bij ABN AMRO MeesPierson, Instituten & Charitas

FILANTROPIE ADVIES De dienstverlening van Filantropie Advies is gericht op private banking klanten die hun vermogen willen inzetten voor een betere wereld. Wilt u nalaten of schenken aan goede doelen? Of wilt u wellicht een eigen stichting oprichten met uw familie of met uw bedrijf? Dan kunt u terecht bij deze experts op het gebied van filantropie.

FINANCIAL FOCUS

Wij doen om de twee jaar onderzoek onder vermogende particulieren, in samenwerking met de Universiteit Maastricht. Dit zodat we trends, behoeften en wensen in het geven aan goede doelen inzichtelijk kunnen maken en hierop kunnen inspelen. Een van deze behoeften is verbinding, waar wij gehoor aan geven door filantropen, vermogensfondsen en goede doelen samen te brengen per thema. In de toekomst hopen wij nog veel meer filantropen te bereiken en inspireren. Er zijn zoveel mensen die willen bijdragen aan het oplossen van een maatschappelijk probleem. Maar deze mensen weten vaak niet waar te beginnen of welke goede doelen zij kunnen vertrouwen. Met Filantropie Advies willen wij invulling geven aan deze behoefte en zoveel mogelijk potentiële filantropen op weg helpen. Wij kijken uit naar de volgende vijf jaar.

COLUMN

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

#Vermogensdag 2017

DE BELANGRIJKSTE FISCALE MAATREGELEN VOOR 2018 OP EEN RIJ Op Prinsjesdag maakt de regering de plannen bekend voor het komend jaar. De maatregelen hebben op verschillende manieren een effect op uw vermogen. Vandaar dat Financial Focus Prinsjesdag uitroept tot #Vermogensdag. In dit overzicht geven de specialisten van ABN AMRO MeesPierson een overzicht van de belangrijkste (voorgestelde) fiscale maatregelen. Tijdens de parlementaire behandeling kunnen er nog wijzigingen komen.

BOX 1

Het tarief in de 2e en 3e belastingschijf van box 1 van de inkomstenbelasting gaat volgens de belastingplannen in 2018 met 0,05%-punt omhoog. Het gaat daarbij om het belastbaar inkomen tussen circa €20.000 en circa €68.500. Het hoogste tarief van 52% gaat in 2018 omlaag met 0,05%-punt naar 51,95%. Dat tarief begint in 2018 bij circa €68.500. In 2018 is hypotheekrente aftrekbaar tegen maximaal 49,5%. In 2017 is dat percentage nog 50%. Dit geldt voor zover u financieringsrente voor uw eigen huis in de hoogste belastingschijf verrekent. Ook de komende jaren gaat daar steeds 0,5%-punt af. Per 2018 is er geen rente(kosten) aftrek voor nieuwe restschulden die vanaf 2018 ontstaan. Deze schulden behoren tot box 3.

BOX 2

In 2018 blijft het tarief van de inkomstenbelasting in box 2 vooralsnog 25%. Deze heffing is onder andere van belang voor

FINANCIAL FOCUS

de directeur-grootaandeelhouder (DGA) van een BV die dividend uit zijn/haar BV geniet. En bijvoorbeeld als de DGA zijn/ haar aandelen in diens BV met winst verkoopt. Per 2018 is het forfaitaire voordeel uit vrijgestelde beleggingsinstellingen (VBI’s) en uit buitenlandse beleggingslichamen 5,38% van de waarde in het economische verkeer van de instelling of het lichaam op 1 januari 2018. Het gaat om situaties waarbij sprake is van een aanmerkelijk belang.

BOX 3

Het Belastingpakket 2018 bevat geen nieuwe informatie over de belastingheffing in box 3 in 2018. Het heffingvrije vermogen, de algemene vrijstelling in box 3, blijft in 2018 vooralsnog €25.000 per belastingplichtige. Als de inflatiecorrectie hierop wordt toegepast, dan gaat dit bedrag naar €25.200. De onderlinge verhouding tussen sparen en beleggen in de

verschillende vermogensschijven verandert in 2018 vooralsnog niet. Het werkelijke rendement op spaargeld is al geruime tijd (veel) lager dan het forfaitaire rendement in box 3. In box 2 wordt wel het werkelijk behaalde rendement belast. Bij (zeer) lage rendementen kan het voordelig zijn om vermogen van box 3 naar box 2 te verplaatsen. Het Belastingpakket 2018 bevat geen plannen om deze boxarbitrage te ontmoedigen. Maar dat neemt niet weg dat de nieuwe regering met plannen kan komen om dat wel te doen.

SCHENKEN

De verhoogde, eenmalige vrijstelling voor een schenking voor het eigen huis blijft ook in 2018 bestaan. Als de inflatiecorrectie hierop wordt toepast, dan gaat het bedrag van deze voorwaardelijke vrijstelling per schenking in 2018 omhoog van €100.000 naar €100.800. In 2017 is het mogelijk om een gift aan een ANBI (algemeen

nut beogende instelling) die de Belastingdienst heeft aangemerkt als ‘culturele ANBI’ voor de giftenaftrek te verhogen met 25% (maximaal met €1.250) als het een privégift is. In het Belastingpakket 2018 is het voorstel opgenomen om de geldigheidsduur van deze regeling met een jaar te verlengen.

ONDERNEMERS

Per 2018 is de eerste belastingschijf in de vennootschapsbelasting ruimer dan in 2017. Hiervan kunnen onder andere BV’s profiteren als zij in 2018 een belastbare winst hebben van meer dan €200.000. In 2018 is het tarief 20% voor de eerste €250.000 (2017: €200.000) aan belastbare winst. En het tarief is 25% voor zover de belastbare winst in 2018 hoger is dan €250.000. Naar verwachting zal het nieuwe kabinet begin 2018 het wetsvoorstel voor de invoering van het ‘UBO-register’ indienen bij de Tweede Kamer. Veel organisaties moeten dan bepaalde

EXPERTISE PRINSJESDAG

informatie over hun uiteindelijk belanghebbenden (in het Engels: ‘ultimate beneficial owners’, afgekort tot UBO’s) doorgeven aan de Kamer van Koophandel. De verplichting om dividendbelasting in te houden wordt uitgebreid naar in Nederland gevestigde zogenaamde houdstercoöperaties. Er komt ook een versoepeling in de dividendbelasting. De vrijstelling om dividendbelasting in te houden wordt uitgebreid naar houdsters in derde landen.

OVERIG

In 2018 gaat de pensioenrichtleeftijd omhoog van 67 naar 68 jaar. Deze aanpassing is van belang bij de berekening van de jaarlijkse maximaal toegestane fiscale pensioenopbouw bij de

werkgever. In 2018 gaat de AOW-leeftijd omhoog van 65 jaar en 9 maanden naar 66 jaar. In 2018 kunt u een hypotheek bij een professionele geldverstrekker afsluiten tot 100% (2017: 101%) van de waarde van uw eigen huis. Dit betekent dat u in principe geen hogere hypotheek meer kunt krijgen. Naar verwachting komen er per 2019 vervangende subsidieregelingen voor het onderhoud van rijksmonumentenpanden en voor de stimulering van scholing. Dat betekent dat de huidige aftrekposten hiervoor vooralsnog (ook) in 2018 blijven bestaan. Voor degenen die vanaf 2018 gaan trouwen, is het van belang dat het wettelijk huwelijksgoederenregime verandert. Dan is de standaardregeling een

beperkte gemeenschap van goederen. Het voorhuwelijkse privévermogen, evenals erfenissen en giften die men tijdens het huwelijk verkrijgt, blijven dan tot het privévermogen van de echtgenoten behoren. Deze wijziging heeft andere civielrechtelijke en fiscale gevolgen dan de huidige regeling. Wie wil afwijken van de (nieuwe) standaardregeling kan huwelijkse voorwaarden sluiten. In het Belastingpakket 2018 staan voorstellen voor maatregelen om estate planning via huwelijksvermogensrecht tegen te gaan. De grenzen in welke gevallen vermogensverschuivingen via een huwelijk, huwelijkse voorwaarden of een samenlevingscontract leiden tot schenk- of erfbelasting worden duidelijker.

MEER WETEN? Op financialfocus.nl/ vermogensdag2017 vindt u een uitgebreidere versie van dit artikel. Bovendien vindt u hier ook blogs van de specialisten van ABN AMRO MeesPierson die dieper op deze materie in gaan.

FINANCIAL FOCUS

EXPERTISE PENSIOEN

KLAAR VOOR UW PENSIOEN? Gaat u binnen afzienbare tijd met pensioen? Een goede voorbereiding zorgt dat u nu inzicht heeft in uw financiële mogelijkheden straks. De meeste mensen ontvangen bij pensionering inkomen uit verschillende bronnen. Maar hoeveel vermogen er vrijkomt en op welk moment is niet altijd duidelijk. Het is goed tijdig in kaart te brengen hoe uw inkomen er straks uitziet. Zo maakt u optimaal gebruik van de mogelijkheden die pensioen u biedt. Bijvoorbeeld om eerder te stoppen met werken. De opbrengsten uit uw vermogen kunnen straks in uw inkomen voorzien. Hoe u dit inzet bepaalt u zelf. Uw beleggingshorizon moet dan wel aansluiten bij het moment waarop u met pensioen

wilt. Waarschijnlijk hebt u in het verleden ook pensioen opgebouwd bij een of meer werkgevers. Afhankelijk van de regeling starten de regelingen op 65-, 67-, of 68-jarige leeftijd. Veel mensen hebben daarnaast lijfrentepolissen afgesloten. Sommige van deze polissen hebben relatief flexibele voorwaarden. U kunt – als u de opgebouwde uitkeringen niet nodig heeft – deze schenken aan een kind.

DE HARDHEID VAN HET INKOMEN

Een goede inventarisatie houdt ook rekening met de valkuilen in uw inkomen. Is uw pensioeninkomen bijvoorbeeld wel tegen de inflatie bestand? Door de geldontwaarding valt de koopkracht van uw inkomen

SCHEIDING ZET PENSIOEN OP SCHERP Een scheiding heeft meestal grote gevolgen voor het pensioen van beide partners. De wet bepaalt dat het tijdens het huwelijk opgebouwde pensioen moet worden verdeeld. Dat geldt voor zowel het pensioen dat bij een werkgever is opgebouwd, als het pensioen dat de ondernemer opbouwt. In sommige gevallen kan een partner van de ondernemer eisen dat het pensioen uit de onderneming wordt gehaald en ondergebracht bij een verzekeraar. De continuïteit van het bedrijf mag hierdoor echter niet in het geding komen. Zorg dat u weet welke afspraken over het pensioen zijn gemaakt in bijvoorbeeld de huwelijkse voorwaarden en welke consequenties dit heeft.

FINANCIAL FOCUS

straks mogelijk tegen. Indexatie van de pensioenuitkeringen is bij de meeste pensioenfondsen niet vanzelfsprekend. Houd ook rekening met mogelijke korting op het pensioen. Ook dit jaar zijn diverse pensioenfondsen gedwongen de opgebouwde rechten te verlagen. Daarnaast kunnen persoonlijke omstandigheden uw pensioenplanning verstoren. Het is goed om te weten wat de financiële gevolgen van overlijden van uw partner of een scheiding zijn. Die kunnen groot zijn (zie ook het kader).

LEVENSVERWACHTING

Als u weet wat u heeft te besteden is het goed om te weten over welke periode u het beschikbare vermogen nodig heeft. Volgens het CBS onderschatten vooral hoogopgeleiden en vrouwen de eigen levensverwachting. Op basis van de cijfers van de levensverwachting heeft de Nederlander vanaf 65 jaar een gemiddelde levensverwachting van rond de twintig jaar. Belangrijk om rekening mee te houden, bijvoorbeeld als het vermogen een belangrijk deel van het pensioeninkomen is.

KWALITEIT VAN LEVEN

Wanneer u inzicht heeft in de mogelijkheden is het belangrijk

uw wensen in kaart te brengen. Hoe actief wilt u na pensionering zijn. Misschien heeft u eindelijk tijd voor een functie als bestuurslid of commissaris. Misschien wilt u na pensionering meer vrije tijd doorbrengen in een tweede woning of op een boot. Het kan aantrekkelijk zijn om een deel van uw vermogen opzij te zetten voor de aankoop ervan. Houd ook rekening met zorguitgaven in de toekomst. Er kan een tijd komen dat u meer zorg nodig heeft. Zeker voor wie het zich kan veroorloven, is veel mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan een woonomgeving waar men op latere leeftijd de hele dag wordt verzorgd met een betere kwaliteit van leven. Sommige mensen vinden het een prettig idee om nu al vermogen opzij te zetten voor zorg straks. Dit kan om een aanpassing van de beleggingsportefeuille vragen. Inzicht in uw inkomen straks, zorgt dat u nu de juiste keuzes kunt maken.

GORDON DOULL Hoofd Kenniscentrum VermogensAdvies & Beleggen GORDON.DOULL@NL.ABNAMRO.COM

UITGELICHT

VLIEGEN OVER WATER HOLLAND COMPOSITES

NAAM PRODUCT / DNA F40

WAT IS HET /

Een supersnelle zeewaardige catamaran die bij een maximale snelheid van rond

de 40 knopen (een knoop is een snelheid van 1,852 km/ u) over het water lijkt te vliegen.

WIE BOUWDE HET /

De DNA F40 werd gebouwd door het

Nederlandse bedrijf Holland Composites onder hun eigen merk DNA. WAAROM DIT SCHIP /

Holland Composites was al bezig met de productie van een supercatamaran toen Red Bull bij ze aanklopte met dezelfde vraag. Doel was om topzeiler Jimmy

Spithill van New York naar Bermuda te laten zeilen binnen 48 uur. IS HET GELUKT /

Nee, uiteindelijk legde de DNA F40 de 662 mijl af in 66 uur. De

weersomstandigheden waren zo

extreem dat de ervaren Jimmy Spithill later tegen de pers moest toegeven

dat wat begon als een snelheidsrace

uiteindelijk een overlevingstocht was geworden.

UITGELICHT DNA F40

MEER

UITGELICHT www.financialfocus.nl FINANCIAL FOCUS

SERVICE

ABN AMRO’s Internationale Mensenrechtenconferentie 2017

Mensenrechten: hoe ook ú uw invloed kan laten gelden ABN AMRO organiseert op dinsdag 12 december van 15.00 – 17.30 uur voor de vierde keer de Internationale Mensenrechtenconferentie. Met verschillende presentaties, paneldiscussies en een keynote speech van Kate Gilmore (United Nations Deputy High Commissioner for Human Rights). En aandacht voor wat de bank kan doen om mensenrechten te beschermen maar ook wat ù als consument en/of belegger kunt doen. Interesse? U kunt uw plaats reserveren via humanrights@nl.abnamro.com.

Circulair bedrijfsplan? Kom pitchen! ABN AMRO Informal Investment Services organiseert op donderdag 23 november van 15.00 tot 19.00 uur The Circular Pitch Day in het nieuwe paviljoen Circl. Zes circulaire bedrijven worden uitgenodigd om te pitchen voor een grote groep investeerders. Bent u als ondernemer op zoek naar een investering tussen de 100.000 euro en 2 miljoen euro? Meld u aan op www.abnamro.nl/pitchday.

OVER ABN AMRO MEESPIERSON ABN AMRO MeesPierson is een handelsnaam van ABN AMRO Bank N.V. ABN AMRO Bank N.V. is gevestigd aan de Gustav Mahlerlaan 10 (1082 PP) te Amsterdam (Nederland). Het internetadres van ABN AMRO MeesPierson is abnamromeespierson.nl. ABN AMRO Bank N.V. heeft een bankvergunning van De Nederlandsche Bank N.V. en is opgenomen in het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) onder nummer 12000004. ABN AMRO Bank N.V. kan optreden als: ◆ aanbieder van betaal-, spaar- en kredietproducten; ◆ bemiddelaar en adviseur van betaal-, spaar-, krediet- en verzekeringsproducten; ◆ beleggingsonderneming voor alle beleggingsdiensten, beleggingsactiviteiten en nevendiensten. Informatie over de klachtenregeling van ABN AMRO Bank N.V. en de geschilleninstantie waarbij ABN AMRO Bank N.V. is aangesloten kunt u vinden op abnamro. nl/klachtenregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024 (€ 0,10 per minuut). Op ABN AMRO Bank N.V. zijn het beleggers-compensatiestelsel en het depositogarantiestelsel van toepassing. Meer informatiedaarover kunt u vinden op: abnamro.nl/garantieregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024. ABN AMRO Bank N.V. is ingeschreven in het Handelsregister K.v.K. Amsterdam onder nummer 34334259. Het BTW-identificatienummer van ABN AMRO Bank N.V. is NL820646660B01. ALGEMENE DISCLAIMER De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd

FINANCIAL FOCUS

worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het aankopen of verhandelen van financiële instrumenten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO Bank N.V. aangeboden financiële instrumenten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO Bank N.V. kunt u vinden in de Voorwaarden Effectendienstverlening ABN AMRO N.V. en het Informatieblad Effectendienstverlening ABN AMRO Bank N.V. die verkrijgbaar zijn via abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO Bank N.V. tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO Bank N.V. expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO Bank N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO Bank N.V. is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO Bank N.V. , of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo’s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te ver-menigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO Bank N.V. of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik.

US PERSON DISCLAIMER ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke weten regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de beleggingsdienstverlening van ABN AMRO inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven beleggingsproducten en beleggingsdiensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in de zin van vorenbedoelde weten regelgeving]. Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen. Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Een ieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van beleggingdiensten en/of beleggingsproducten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen.

COLOFON

05 // 2017 FINANCIAL FOCUS

is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u in de disclaimer op pagina 52. AFMELDEN

U kunt het abonnement opzeggen via uw private banker.

In de volgende editie Beleggen zonder mensenrechten te schenden. DE VOLGENDE EDITIE VAN FINANCIAL FOCUS VERSCHIJNT IN DECEMBER

Hebt u vragen voor onze experts uit dit magazine? Zij helpen u graag! U kunt altijd bellen met uw eigen private banker. Of met de assistenten van Private Assistance. Zij zijn bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.00 uur tot 22.00 uur en op zaterdag van 9.00 uur tot 17.30 uur.

020 - 343 43 43 CHOY VAN DER HOOFT

Uitgever

ABN AMRO MeesPierson

Concept & Realisatie LVB Networks

Drukwerkcoรถrdinatie

Sumis Printmanagement

Redactieadres ABN AMRO

Redactie Financial Focus Postbus 283 (AA1040) 1000 EZ Amsterdam

Een vraag voor de redactie?

financial.focus@nl.abnamro.com

Managing Director ABN AMRO MeesPierson CHOY.VAN.DER.HOOFT-CHEONG@NL.ABNAMRO.COM HAN DE JONG Chief Economist HAN.DE.JONG@NL.ABNAMRO.COM GORDON DOULL Hoofdkenniscentrum Vermogensadvies & Beleggen GORDON.DOULL@NL.ABNAMRO.COM MARIANNE VERHAAR

Omslagillustratie Ella Nitters

(Met nieuws na 10 september 2017 kon in deze uitgave geen rekening meer worden gehouden.)

Financial Focus online

Op www.financialfocus.nl leest u

meer artikelen over en uit de wereld van vermogenden.

Directeur Fondsenwervende Instellingen en Brancheorganisaties bij ABN AMRO MeesPierson, Instituten & Charitas MARIANNE.VERHAAR@NL.ABNAMRO.COM RALPH WESSELS Beleggingsstrateeg RALPH.WESSELS@NL.ABNAMRO.COM BEN STEINEBACH

ABN AMRO MeesPierson online Informatie over producten

en diensten van ABN AMRO MeesPierson vindt u op

www.abnamromeespierson.nl

Hoofd Beleggingsstrategie BEN.STEINEBACH@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

7 VRAGEN AAN

Pater Eduard Kimman econoom van de Nederlandse paters Jezuïeten

IN DE RUBRIEK “7 VRAGEN AAN” OP FINANCIALFOCUS.NL

VERTELLEN BESTUURDERS

VAN GOEDE DOELEN OVER

DE PERSOONLIJKE BAND MET HUN GOEDE DOEL EN DE

UITDAGINGEN WAARMEE ZIJ WORSTELEN.

‘Je hoeft als bestuurder niet alles te snappen’

‘Mijn belangrijkste karaktertrek? Ik kan goed hoofd- van bijzaken onderscheiden. In moeilijke besprekingen heb ik meestal snel door waar het pijnpunt zit. Dan zorg ik dat dat opgelost wordt, en voorkom ik veel conflicten. Veel mensen denken dat besturen betekent dat je alles beter weet dan anderen. Dat is niet zo. Je hoeft als bestuurder niet alles te snappen; je moet vooral vertrouwen hebben dat anderen dat wel doen.’ Lees alle 7 vragen aan Pater Eduard Kimman op financialfocus.abnamro.nl/7

MEER 7 VRAGEN AAN? financialfocus.abnamro.nl/7