Financial Focus 06 2017 by ABN AMRO

INSPIRATIE, MENINGEN EN VERHALEN UIT DE WERELD VAN VERMOGENDEN

U HEEFT ÁLTIJD EEN KEUZE...

HOE U INVLOED HEEFT OP MENSENRECHTEN VAN ANDEREN MEMORABEL AANDEEL HAL + FEATURE ALTERNATIEF BELEGGEN + PORTRETTEN: CIRCULAIRE ONDERNEMERS

06 / 2017

XXX COLOFON

‘Eén ding staat vast: de verantwoordelijkheid voor een duurzame samenleving begint bij onszelf ’ Silvia Zonneveld Managing Director Private Wealth Management en Special Segments

FINANCIAL FOCUS

Portretten

Circulaire ondernemers

Markten

Van crashes naar groei

Column

Jasmijn Melse

DOSSIER U heeft รกltijd een keuze...

FINANCIAL FOCUS

Memorabel aandeel HAL

INHOUD

FINANCIAL FOCUS // 06 // 2017 Financial Focus is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u op pagina 52.

Sleutelmomenten Alex van Hooff

MEER MEDIA DAILY FOCUS DAGELIJKSE NIEUWSBRIEF Selectie nieuws en achtergronden uit de internationale media FINANCIALFOCUS.NL CONTENTPLATFORM Blogs van specialisten, artikelen, video’s & het magazine

Infographic Gulle gevers

Feature

Alternatief beleggen

YOUTUBE VIDEOKANAAL FINANCIAL FOCUS Met reportages, achtergronden & interviews

FINANCIAL FOCUS ONLINE Veel artikelen uit deze uitgave kunt u ook online terugvinden en makkelijk delen. Op de website van Financial Focus vindt u veel meer video’s, artikelen en verhalen uit de wereld van vermogenden, blogs en nieuwsberichten van de specialisten van ABN AMRO MeesPierson. WWW.FINANCIALFOCUS.NL FINANCIAL.FOCUS@NL.ABNAMRO.COM CONTACT MET ONS? Hebt u vragen naar aanleiding van artikelen in deze uitgave? Bij veel artikelen staan contactgevens van de betrokken specialisten. Op pagina 53 vindt u algemene contactgegevens. En uiteraard ontvangt uw private banker graag uw vragen of verzoeken om meer informatie.

FINANCIAL FOCUS

FINANCIAL FOCUS Illustratie: Hanneke van der Meer

VOORWOORD

Samen voor een betere wereld De chocoladeletters die weer in vele schoenen gestopt zijn de afgelopen maand. Of de iPhone die onder de kerstboom ligt… Als consument hebben we geen 100 procent zekerheid hóe die telefoons en chocoladeletters worden gemaakt. En onder welke omstandigheden. We moeten er maar op vertrouwen dat de grote bedrijven er op letten dat mensenrechten niet worden geschonden. Daarom zijn wat mij betreft fairtrade producten een mooie ontwikkeling. Je weet als consument in ieder geval dat er goed naar de hele keten is gekeken. Maar een ding staat vast: de verantwoordelijkheid voor een duurzame samenleving begint bij onszelf. Samen dragen we zorg voor een betere wereld. Dat geldt zeker ook voor mensenrechten. Zoals het dossier op pagina 16 ook helder uiteenzet: We hebben allemaal een keuze! Daar ben ik het heel erg mee eens. Het betekent wellicht niet dat u met uw keuze altijd het verschil kunt maken, maar wel dat u een bijdrage kunt leveren. Dat kan met beleggingen, via schenkingen of via ﬁlantropie.

PERSOONLIJK

SILVIA ZONNEVELD Managing Director Private Wealth Management en Special Segments SILVIA.ZONNEVELD@NL.ABNAMRO.COM

December is altijd de maand waarin wordt teruggeblikt en wordt vooruitgekeken. Dat geldt ook voor wat u het komende jaar met uw vermogen wilt doen. Wilt u het komende jaar in goede doelen investeren? Waar denkt u dan aan en welke impact wilt u maken? Kan ik dat meten? Het is zaak om u goed te verdiepen en te informeren. Hierin kan de bank u helpen. ABN AMRO MeesPierson let daarnaast scherp op mensenrechten en elimineert bedrijven van ons productaanbod om in te beleggen wanneer mensenrechten worden geschonden. Samen voor een betere wereld.

FINANCIAL FOCUS

SLEUTEL

MOMENTEN

2006

OPRICHTING FUTURE FOR NATURE SLEUTELMOMENT

Dierentuin directeur Alex van Hooff kon er niet van slapen en bleef maar draaien.

De oprichting van Future For Nature was een nieuwe ervaring voor hem. ‘Ik kon geen rust vinden. Overweldigd als ik werd door de enorme mogelijkheden van Future For Nature, maar ook door de financiële last.’

50.000 EURO

Stichting Future For Nature reikt jaarlijks de Future For Nature Awards uit aan drie jonge, succesvolle, internationale natuurbeschermers die aansprekende resultaten hebben geboekt op het gebied van natuurbescherming. Naast de Future For Nature Award ontvangt elke winnaar een bedrag van 50.000 euro dat zij aan hun foto’s: Erik van der Horst

natuurbeschermingswerk kunnen besteden.

FINANCIAL FOCUS

SLEUTELMOMENTEN

SLEUTELMOMENT ALEX VAN HOOFF

‘Voor het eerst van mijn leven kon ik niet slapen’

ALEX VAN HOOFF (45) IS DIRECTEUR VAN BURGERS’ ZOO, HET

ARNHEMSE DIERENPARK DAT ZICH SINDS 25 MAART 2013 ‘KONINKLIJK’ MAG NOEMEN. BEHALVE DAT HIJ DRUK BEZIG IS MET HET LEIDEN

VAN DEZE ZEER SUCCESVOLLE PUBLIEKSTREKKER, IS HIJ OOK EEN

ENORME NATUURLIEFHEBBER. IN 2006 BESLOOT HIJ NAMENS BURGERS’ ZOO HOOFDSPONSOR TE WORDEN VAN ‘FUTURE FOR NATURE’, EEN

INTERNATIONAAL PLATFORM VOOR JONGE NATUURBESCHERMERS ONDER DE 35 JAAR DAT JAARLIJKS DRIE PRACHTIGE AANMOEDIGINGSPRIJZEN TOEKENT.

MEER

SLEUTELMOMENTEN? www.�nancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

Wat is het sleutelmoment in jouw loopbaan? Zonder twijfel de oprichting van ‘Future For Nature’.

Waarom steekt die oprichting er voor jou bovenuit?

Ik kan me herinneren dat ik er écht wakker van lag, terwijl ik juist een goede slaper ben. De potentie van ‘Future For Nature’ wond me vanaf het begin zó op, dat het me gewoonweg niet meer losliet. Die intensiteit van die ervaring was voor mij helemaal nieuw.

Zo’n oprichting gebeurt niet op één dag. Wat was binnen dat proces van oprichting het absolute sleutelmoment?

Het moment dat je, na een serie bijeenkomsten met mensen uit de wereld van natuurbescherming en -behoud, de knoop écht doorhakt. De daad bij het woord voegt. In dit geval: hoofdsponsor worden van ‘Future For Nature’. Tien jaar lang garant staan voor 150.000 euro, bij elkaar dus 1,5 miljoen euro.

FINANCIAL FOCUS

SLEUTELMOMENTEN

Wat ging er door je heen toen je dat besluit nam?

Angst en opwinding. Ik dacht: hoe gaan we dit allemaal van de grond tillen en organiseren? Maar tegelijkertijd kon ik niet wachten om die fantastische jonge natuurbeschermers – ik noem ze ook wel eens ‘idioten’ – het steuntje in de rug te geven, dat ze zo verdienen.

Hoezo ‘idioten’?

Vergis je niet. Om de natuur te beschermen, moet je soms héél ver durven gaan. Plannen van de overheid saboteren, bijvoorbeeld. Je hebt het dus over een categorie mensen, die extreem bewust, gemotiveerd, grensverleggend en creatief is.

Ik neem aan dat dit sleutelmoment voor jou belangrijk is omdat het veel verder reikt dan het persoonlijke.

Absoluut. Eén van de gedachten bij ‘Future for Nature’ was dat een generatie van beroemde natuurliefhebbers als Jane Goodall en David Attenborough, wereldwijde iconen, letterlijk aan het uitsterven is. En dat de planeet nieuwe gezichten nodig heeft, die de

‘zaak’ van natuurbescherming met nieuw elan kunnen voortzetten en communiceren. Instituten zijn belangrijk, maar zonder die gezichten ga je het niet redden.

Heb je een voorbeeld van zo’n inspirerende natuurbeschermer?

Eén van de interessantste voorbeelden is misschien Mohammad Farhadinia, een Iraniër, die mede dankzij onze prijs een BI-er – Bekende Iraniër – is geworden. En nu een belangrijke adviseur is voor de Iraanse regering op het gebied van natuurbeleid.

Waar ben je na al die jaren ‘Future For Nature’ het meest trots op?

Op de laatste prijsuitreiking, met Koning Willem-Alexander, toen alle oud-winnaars waren uitgenodigd. Op het moment dat die één voor één de zaal binnenkwamen, dus voor het eerst in één ruimte bij elkaar waren, voelde je een enorme ‘ﬂow’ van positieve energie op gang komen. Iedereen begreep: dit heeft betekenis! Hier gebeurt iets! Dat we zo’n impact hebben gecreëerd voor deze jonge helden, en daarmee voor de natuur in de wereld, was een geweldige ontlading.

WINNAARS 2017 Eén van de drie prijswinnaars van 2017 is de Indonesische Farwiza Farhan. Zij zet zich in

voor het Leuser Ecosystem in Indonesië, een plek waar tijgers, olifanten, neushoorns en

orang-oetans nog samen leven. De tweede winnaar is Hana Ridha, die in Irak de door de oorlog getro�en natuur bestudeert.

Prijswinnaar drie is Shahriar Caesar Rahman, een natuurbeschermer in Bangladesh die de

uitsterving van de Aziatische reuzenschildpad probeert te voorkomen.

FINANCIAL FOCUS

In focus HET IS OFFICIEEL: NEDERLAND IS RIJK

200.000

Nederland is dit jaar een plek gestegen in de toptien van rijkste landen ter wereld. Ons landje staat nu op een achtste plek.

180.000

160.000

Opvallend is dat Nederland en België de enige twee Europese landen in de top tien zijn. Aanvoerder van de lijst zijn de Verenigde Staten, met een gemiddeld netto vermogen per inwoner van €177.210,-. Nederland staat nu op de achtste plek met €87.980,- per inwoner.

140.000

120.000

100.000

De gegevens komen uit een jaarlijks onderzoek van verzekeraar Allianz, de Global Wealth Report. Het wereldwijde vermogen is gestegen met 7,1%. Allianz concludeert dat er sprake is van een toename in vermogen ‘ondanks een politiek turbulent 2016’. De verzekeraar doelt daarmee op de verkiezing van Donald Trump en de Brexit.

Nieuw-Zeeland

Canada

Nederland

Singapore

België

Taiwan

Zweden

Japan

40.000

Zwitserland

2017

60.000

Verenigde Staten

2016

80.000

20.000

Bron: Global Wealth Report Allianz

FINANCIAL FOCUS

INFOCUS

MARKTEN EN BELEGGEN

WIE IS DE RIJKSTE TRUMP? Er is een hoop te doen rondom het vermogen van de familie Trump. In de media wordt flink gespeculeerd over de belastingaangifte van ‘the Donald’, het onroerend goed van zijn schoonzoon, over het mode-empirium van zijn dochter, en de 15-karaats diamanten ring van Melania. Maar wie is nu de rijkste? Volgens elitedaily.nl – dat zich weer baseert op de website CelebrityNetWorth, dat zich weer baseert op bronnen in de media – voert Donald Trump zelf de lijst aan. We hadden niets anders verwacht. Over 2016 gaf de president $288 miljoen aan inkomsten op bij de belastingdienst. Zakenblad Forbes stelde vast dat Donald Trump dit jaar nog ‘maar’ $3,5 miljard waard is, nadat hij bijna een miljard had uitgegeven aan zijn presidentscampagne. Daarmee zakte Trump 220 plaatsen op de lijst van de rijkste mensen ter wereld. CelebrityNetWorth schat hem ietsje hoger in: $3,7 miljard. Het vermogen van Melania Trump, die al een aardig zakcentje had verdiend als model voor ze in het huwelijk trad met Donald, wordt geschat op $50 miljoen. Of bovenstaande ring daarin is meegenomen, is niet bekend. Nee, dan de dochter en schoonzoon, Ivanka en Jared. Die zijn samen $740 miljoen waard, volgens een ﬁnanciële rapportage van het Witte Huis die in een New York Times-artikel wordt genoemd. Volgens CNN zou het nog wat meer zijn: $762 miljoen, inclusief een kunstcollectie van ongeveer $25 miljoen. Don Jr. en Eric Trump – de twee volwassen zonen van Donald – worden beiden op zo’n $300 miljoen geschat, hoewel de meningen daarover verschillen. Zo schatte de International Business Times het vermogen van Don Jr. op ‘slechts’ $150 miljoen. Misschien hadden ze daar zijn collectie Lambourghini’s over het hoofd gezien. Tiffany ten slotte, de halfzus van Ivanka, Eric en Don heeft maar net genoeg om haar studiekosten te dekken: $10 miljoen dollar. Bron: elitedaily.com

De miljardairs worden steeds jonger Zesentwintig jaar oud is hij, John Collison, en hij is op dit moment de jongste selfmade miljardair ter wereld. Collison was al miljonair sinds zijn 17e, toen hij de IT-startup verkocht die hij samen met zijn broer had opgezet. Zijn miljardairschap verdiende hij met het bedrijf Stripe, dat modulaire betaalsoftware bouwt voor websites. Stripe verkoopt zijn software inmiddels aan giganten als Twitter en Pinterest en stevent af op marktleiderschap. Collison is met zijn 26 jaar maar net een paar maanden ouder dan Evan Spiegel, oprichter en eigenaar van Snapchat. Zakenblad Forbes schat Collisons vermogen op $1,1 miljard en dat van Spiegel op $4,3 miljard. In een interview met Fortune afgelopen zomer legt hij uit wat de basis is voor het succes van Stripe: ‘Onze klanten hoeven niet zelf het wiel uit te vinden. Stripe biedt kant-en-klare infrastructuur die iets kan dat best ingewikkeld is.’ Bron: Fortune

FINANCIAL FOCUS

In focus

MARKTEN EN BELEGGEN

Sluit vriendschap met een vluchteling Weleens een vluchteling ontmoet? De meeste Nederlanders moeten deze vraag waarschijnlijk ontkennend beantwoorden. Omdat de levens van Nederlanders en vluchtelingen volledig langs elkaar heen gaan, zit een vriendschap er niet snel in. Dat moest anders, vond Julius Weise. Zijn inspiratie daarvoor deed hij op in Italië, waar hij in 2015 was als uitwisselingsstudent. ‘Op een middag in het park zag ik een groep West-Afrikaanse vluchtelingen voetballen. Ik vroeg of ik mee mocht doen. Dat was zo leuk, dat ik iedere middag terugkwam. We werden vrienden.’ Eenmaal terug in Nederland was de vluchtelingencrisis in volle hevigheid losgebarsten.

Op de Griekse eilanden zaten duizenden mensen zonder dak boven hun hoofd, eten of gezondheidszorg. Julius nam zijn verantwoordelijkheid en vertrok naar Lesbos. Samen met zijn moeder, broer en zus werkte hij een aantal weken voor de Breakfastclub, een organisatie die maaltijden kookte voor vluchtelingen. ‘Het was erg leerzaam en heftig’, aldus Julius. In Nederland werkte hij daarna als vrijwilliger in een opvang op de Marnixstraat in Amsterdam. En daar viel het kwartje: ‘Het viel me op dat die mensen nul verantwoordelijkheid kregen. Ze mochten nog niet eens zelf hun kleding wassen of de kachel hoger zetten. Daardoor waren ze enorm verveeld. Iedereen hing maar wat op de bank naar zijn telefoon te kijken. Ik herinnerde mij

mijn leuke contacten met de vluchtelingen in Italië en zo kwam ik op het idee van Blendin.’ De website blendinnow.info staat inmiddels alweer sinds februari dit jaar online en heeft maar één doel: vriendschappen faciliteren tussen vluchtelingen en gewone Nederlanders. Julius: ‘Ik had zulke leuke vriendschappen opgedaan in Italië; het leek me dat anderen dat ook wel willen. En ik wilde ook iets doen dat niet gericht is op hulp bieden, maar op gelijkwaardigheid.’ Op Blendin worden mensen op basis van locatie, leeftijd en interesses aan elkaar gekoppeld. En dan is het een kwestie van samen iets gaan doen. ‘Er zijn nu 3.000 mensen aanwezig op het platform en dat heeft tot nu toe geleid tot 400 ontmoetingen.’ Momenteel is de stichting nog afhankelijk van fondsen en donaties, maar Blendin heeft als doel zo snel mogelijk zelfredzaam te zijn. ‘Daarom zijn we nu een samenwerking gestart met Airbnb. Via hun site bieden we Syrische kookworkshops aan in Amsterdam. Dat loopt al redelijk.’ Wilt u kennismaken met een vluchteling of een ﬁnanciële bijdrage geven aan dit sympathieke initiatief? Kijk op blendinnow.info.

Bron: blendinnow.info

FINANCIAL FOCUS

COLUMN: HAN DE JONG

De laatste tien jaar heeft het economisch tij veelal tegen gezeten. De recessie van 2009 was dieper dan verwacht. Het herstel dat volgde, was zwakker dan gehoopt. De eurocrisis van 2011 was pijnlijker dan we konden verdragen. Toen de olieprijs in 2014 fors daalde, wist ik zeker dat we de ellende achter ons hadden. Maar ook toen volgden teleurstellingen. De lagere olieprijs leidde tegen de verwachting in niet tot een groeiversnelling, maar juist tot een vertraging.

Ondernemersvertrouwen op hoogste niveau sinds jaren

Is groeimomentum over hoogtepunt heen? Vertrouwen kan niet onbeperkt stijgen. Indices als ondernemersvertrouwen tonen altijd een golfbeweging. Maar de stijging van dat ondernemersvertrouwen is in 2017 juist doorgegaan.

Vanaf begin 2016 gaat het beter en in de loop van het laatste deel van vorig jaar is er sprake van een breed gedragen, zeer respectabele mondiale economische groei. Cijfers over ondernemersvertrouwen in diverse landen verbeterden in de loop van vorig jaar en dat waren de eerste signalen dat de mondiale conjunctuur aantrok. De stijging van dat ondernemersvertrouwen is in 2017 doorgegaan. Nu kan vertrouwen niet onbeperkt stijgen. Zulke indices tonen een golfbeweging. Als een hoog niveau is bereikt, gaat het daarna weer naar beneden. Dat betekent dan nog niet dat de economie ernstig verslechtert, laat staan dat een recessie aanstaande is. Het betekent gewoon dat het groeimomentum over het hoogtepunt is. Een paar maanden geleden leek zich zoâ&#x20AC;&#x2122;n lichte verzwakking af te tekenen. Maar die heeft zich niet doorgezet. Sterker nog, de belangrijkste indices over ondernemersvertrouwen zijn de laatste maanden verder gestegen en staan nu veelal op het hoogste niveau in jaren, soms decennia.

PERSOONLIJK HAN DE JONG Chief Economist bij ABN AMRO HAN.DE.JONG@NL.ABNAMRO.COM ONLINE TWITTER > @HANDEJONG14

Het is een bijzonder aangename verrassing die erop duidt dat de mondiale groei de komende periode sterk zal blijven. Waar die opmerkelijke kracht nu precies vandaan komt, is, om de waarheid te zeggen, niet helemaal duidelijk. Het zal wel een combinatie van factoren zijn. Ik ben ervan overtuigd dat China een sleutelrol speelt, maar ook de lage rente en de grote beschikbaarheid van krediet spelen een belangrijke rol. Diverse indicatoren wijzen erop dat de bedrijfsinvesteringen momenteel wereldwijd aantrekken en dat die trend de komende tijd sterker zal worden. Dat verstevigt het fundament onder de economische groei. Natuurlijk zijn er talloze onzekerheden en risicoâ&#x20AC;&#x2122;s, maar de vooruitzichten voor de mondiale conjunctuur zijn momenteel beter dan ze de afgelopen tien jaar zijn geweest.

FINANCIAL FOCUS

DOSSIER MENSENRECHTEN

U heeft รกltijd

een keuze... HOE U INVLOED HEEFT

OP MENSENRECHTEN VAN ANDEREN

FINANCIAL FOCUS

MENSENRECHTEN

Wat doet Sustainalytics?

Zo ontstonden de mensenrechten

Mensenrechtenconferentie

Keten cacaohandel

Met de keuzes die u maakt met uw vermogen heeft u veel invloed op levens van anderen. Door de dingen die u koopt, de bedrijven waarin u belegt, door de goede doelen die u kiest of gewoon door aan welke bank u uw vermogen toevertrouwt.

De jaaroverzichten die over een paar weken weer op televisie verschijnen schetsen geen prettig beeld voor de mensenrechten in 2017. Denk aan de manier waarop in Myanmar met de rechten van de Rohingya is omgegaan. Of de tragische dood van de 22-jarige Amerikaan Otto Warmbier die na een gevangenschap in Noord-Korea terugkwam met hersenschade en uiteindelijk overleed. Maar denk ook aan de Catalanen die de straat op gingen om onafhankelijkheid te eisen en de manier waarop de Spaanse politie met deze protesten omging. Zo bezien lijken mensenrechten misschien een ver-van-mijn-bed show. Tragische gebeurtenissen en conﬂicten waar u maar weinig aan kunt veranderen. Maar niets is minder waar. U hebt namelijk wel degelijk invloed en mensenrechten worden geschonden op plekken dichterbij dan u denkt. Zo kan een simpele keus om een bepaald kledingstuk of elektrisch apparaat wél of niet te kopen al een stap in de juiste richting zijn.

Het werken aan een verbetering van de mensenrechten wereldwijd maakt onderdeel uit van het streven naar een duurzamere wereld, legt Jan Willem Hofland uit. Hofland is Directeur Duurzaam Beleggen bij ABN AMRO en houdt zich bezig met vermogensbeheer voor de klanten van de bank. In plaats van “duurzaam” wordt steeds vaker gesproken van “ESG”. Deze afkorting staat voor Environmental, Social & Governance. Volgens Hofland denken veel mensen bij duurzaamheid vooral aan de “E” in ESG. ‘Maar eigenlijk is de “S” waar het werkelijk om draait. De aarde blijft heus nog wel een tijdje bestaan, maar het gaat er juist om hoe we met elkaar – en uiteindelijk met de planeet – omgaan. Het respect voor mensenrechten is daar een belangrijk onderdeel van.’ In dit dossier bekijken we drie manieren waarop u invloed kunt uitoefenen op de verbetering van de mensenrechten wereldwijd: a) als filantroop, b) als klant van de bank en c) als belegger.

ALS FILANTROOP …

U kunt natuurlijk uw vermogen aanwenden om er zelf iets goeds mee te doen. Er zijn veel organisaties die zich hardmaken voor een verbetering van mensenrechten die u kunt steunen.

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.�nancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

‘Veel mensen denken bij mensenrechten nog altijd direct aan Amnesty’, zegt Frank Aalderinks, Specialist Filantropie bij ABN AMRO MeesPierson. ‘Maar het thema is een stuk breder. We zien dat juist door terreuraanslagen en de vluchtelingenproblematiek mensenrechten volop in de belangstelling staan. Denk bij mensenrechten ook bijvoorbeeld aan gelijkheid en gelijke kansen. Een voorbeeld is het vrouwenrechtenprogramma van Hivos of bijvoorbeeld Fier die zich in Nederland inzet voor slachtoffers van mensenhandel.’ Als u van plan bent te gaan doneren aan een goed doel, is het verstandig eerst goed na te denken over wat u met uw donatie nu precies beoogt. Aalderinks: ‘Probeer voor u te zien wat de sociale verandering is die u hoopt te bereiken. Het Geefplan van ABN AMRO MeesPierson is een handig document dat u in kunt vullen waarmee u uw wensen goed op papier krijgt. En naast doneren bestaat er natuurlijk ook de mogelijkheid om uw tijd of kennis in te zetten voor een goed doel.’

ALS KLANT VAN DE BANK ...

Maar ook zonder geld te schenken aan goede doelen werkt u nog indirect mee aan een betere wereld en een verbetering van de mensenrechten wereldwijd. De bank bereikt met haar ﬁnanciële diensten meer dan 5,1 miljoen mensen en families, 300.000 kleinere ondernemingen en 70.000 grote ondernemingen. De bank heeft daarmee een forse invloed op veel mensen en bedrijven. En ook daarbij wordt gelet op mensenrechten.

FINANCIAL FOCUS

Kredietverlening

Kredietverlening is een van de fundamentele taken van een bank. Uiteraard ﬁnancieren we geen makers van clusterbommen. En een kledingfabriek waarbij jonge kinderen worden gedwongen te werken in een naaiatelier zal ook niet in aanmerking komen voor een krediet. Maar we willen niet te snel bedrijven uitsluiten. Waar mogelijk streven we naar het verbeteren van de situatie. We kijken niet alleen naar de eigen bedrijfsvoering van onze klanten. Bedrijven hebben immers een verantwoordelijkheid om naar hun hele keten te kijken. Een aardig voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld de cacaohandel (zie pagina 23). Hoewel de winkelier die uiteindelijk de kerstkransjes in zijn etalage legt zich niet direct schuldig zal maken aan het schenden van mensenrechten, kan er eerder in de keten een heleboel mis zijn. Met name op de plantages waar mogelijk kinderen aan het werk gesteld worden, veiligheidsvoorschriften niet bestaan of niet opgevolgd worden of er ongeoorloofd verschil wordt gemaakt tussen mannen en vrouwen (bijvoorbeeld in beloning). Aangezien de klanten van de bank 70 procent van de jaarlijkse wereldwijde cacaoproductie opkopen, kan de bank dus invloed uitoefenen op de keten om de omstandigheden te verbeteren. ‘Waar een belegger gemakkelijk zijn aandelen kan verkopen als hij vindt dat een bedrijf zich schuldig maakt aan schendingen van mensenrechten, ligt dat voor een

kredietverlener wat lastiger’, legt Ruben Zandvliet uit. Zandvliet werkt op de afdeling Duurzaam Bankieren van ABN AMRO. Deze afdeling geeft advies over bedrijven die klant bij de bank willen worden. ‘Met de bedrijven die we kredieten verlenen hebben we in principe een langere relatie. En juist die relatie maakt het mogelijk om met een bedrijf in gesprek te gaan om te zien waar situaties verbeterd kunnen worden.’ De afdeling Duurzaam Bankieren toetst de klant wanneer er een relatie ontstaat en blijft dat daarna jaarlijks doen. Zo wordt in de gaten gehouden of er geen misstanden ontstaan. Deze toetsing is geïntegreerd in alle kredietprocessen van de bank. In de Raad van Bestuur staat het onderwerp regelmatig op de agenda. CEO Kees van Dijkhuizen is ook voorzitter van de Ethische Commissie van de bank die regelmatig praktijkgevallen bespreekt en er op toeziet dat de bank en zijn klanten niet handelen in strijd met de mensenrechten. ‘Natuurlijk zijn er meer banken en voor bedrijven die wij weigeren, kan het eenvoudig zijn om schadelijke praktijken voort te zetten met het krediet van andere banken. Daarom proberen wij ook gezamenlijk met andere banken op te trekken en zijn we ondertekenaar van het Bankenconvenant in Nederland. Dit is een gezamenlijke agenda van banken, NGO’s, vakbonden en de overheid. Zo proberen we misstanden aan de kaak te stellen en daadwerkelijk een halt toe te roepen.’

SUSTAINALYTICS Sustainalytics monitort ondernemingen, onder andere aan de hand van de principes van de UN Global Compact. De analisten zoeken uit of er

ergens ter wereld melding wordt gemaakt van

controverses in de pers en rapporten van onder

andere NGOâ&#x20AC;&#x2122;s. Ook rechtszaken en boetes worden betrokken in de analyses. De bank ontvangt

periodiek alerts met updates van de beoordelingen van de analisten van Sustainalytics.

Structureel kijkt het bedrijf naar meer dan 10.000

bedrijven wereldwijd en biedt het voor bijna 5.000 bedrijven een duurzaamheidsscore aan op basis van tientallen indicatoren.

De gegevens van Sustainalytics worden vooral

gebruikt door banken en vermogensbeheerders. Voor een deel is de analyse en monitoring

mensenwerk voor de meer dan 120 analisten die bij Sustainalytics werken. Maar er wordt ook intensief gebruik gemaakt van automatische systemen die data aanleveren. Met behulp van alle verzamelde

gegevens en analyses actualiseert Sustainalytics voortdurend zijn analyses en scores.

FINANCIAL FOCUS

Sinds halverwege 2017 worden er geen nieuwe kredieten meer verleend aan tabaksfabrikanten. Ieder mens heeft recht op een gezond leven. Ook dat is een mensenrecht. En doordat tabaksfabrikanten een product aan de man brengen dat de gezondheid ernstige schade toebrengt – en niet alleen aan de directe gebruiker maar ook aan zijn of haar omgeving – schendt de tabakssector ook mensenrechten. Op deze manier wordt uw vermogen dus ook ingezet om mensenrechtenschendingen tegen te gaan.

Privacy, discriminatie en mensenhandel

We willen een betere bank zijn die zich inzet voor een betere wereld. Daarbij kijken we ook naar onze eigen activiteiten. Zo wordt bijvoorbeeld de ﬁnanciële data van onze klanten veilig beheerd en versleuteld opgeslagen. Als deze data namelijk in

FINANCIAL FOCUS

MENSENRECHTEN

ONTSTAANSGESCHIEDENIS VAN DE MENSENRECHTEN Als we het tegenwoordig over “de

de Rechten van de Mens. Ze golden namelijk

vaak naar de Universele Verklaring van de

vorst had nog altijd meer rechten dan een slaaf.

mensenrechten” hebben, verwijzen we daarmee Rechten van de Mens die in 1948 door de Verenigde Naties zijn opgesteld.

Maar feitelijk bestaan mensenrechten al veel

bijvoorbeeld het recht om niet gemarteld te worden.

In 1948, net na de Tweede Wereldoorlog,

moesten zorgen dat mensen beschermd

die voor alle mensen zouden gelden, ongeacht

zouden worden door het recht. Dat zou je kunnen zien als mensenrechten.

Toch waren deze wetten niet helemaal te

vergelijken met de Universele Verklaring van

Ook helpen we mee om mensenhandel tegen te gaan. Mensenhandel is een probleem dat niet alleen ver weg een rol speelt, maar ook in Nederland een actueel probleem is. Denk daarbij niet alleen aan de prostitutie waar deze problemen een rol spelen maar bijvoorbeeld aan de landbouw of textielsector. Zo werd er in oktober in Delft nog een illegaal naaiatelier opgerold waar merkkleding werd nagemaakt. De werknemers sliepen in het atelier en kwamen nauwelijks buiten de deur. Er wordt nu onderzocht of ze tegen hun wil werden vastgehouden door de eigenaar van dit naaiatelier. De bank kan een rol spelen in de opsporing van mensenhandel. Op dit moment zijn we

Daarnaast ontbraken er ook veel rechten, zoals

langer. Al in Mesopotamië rond 1750 voor

Christus werden er wetten opgesteld die ervoor

verkeerde handen terecht zouden komen, zou dat een ernstige schending van de privacy van onze klanten zijn. En er wordt daarbij gelet op hulpbehoevenden, zoals doven of blinden, zodat zij ook gebruik kunnen maken van de diensten van de bank.

niet universeel en ook niet voor iedereen - een

bezig om in onze systemen procedures in te richten die signalen van mensenhandel uitlichten. Zo kijken we bijvoorbeeld of het mogelijk is om op te sporen wanneer werknemers betaald krijgen, maar dit bedrag na één dag weer van de rekening gehaald wordt. Dit zou een signaal kunnen zijn dat werknemers wel betaald krijgen, maar hier zelf geen beschikking over hebben. We werken samen met de opsporingsdiensten om dit soort patronen te doorzien. De opsporingsdiensten maken na een tip de afweging of er meerdere redenen zijn de situatie als verdacht aan te merken en kunnen daarna beslissen om verder onderzoek te doen.

GOED WERKGEVERSCHAP

Daarnaast zijn we natuurlijk ook als werkgever actief in landen waar andere regels gelden of worden gehanteerd. Zo kwam de bank er tot zijn eigen schrik achter dat het lidmaatschap van de vakbond in een van zijn lokale contracten

besloot men een lijst op te stellen van rechten samenleving, rang of stand. Op 10 december

1948 werd door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens aangenomen.

Bron: Amnesty

werd verboden. Misschien heel gewoon in dat speciﬁeke land maar uiteraard volledig in strijd met de waarden en normen van de bank. We onderzoeken daarom of dit ook in andere landen gebeurt. Of denk aan landen waar de rechten van de LHBT (lesbisch, homo, biseksueel of transgender)-gemeenschap beperkt zijn. De bank probeert binnen de grenzen van de wet alles te doen om te zorgen dat er geen discriminatie plaatsvindt. In Hong Kong bieden we daarom (hoewel dat daar niet de gewoonte is) een Medicareplan aan, waarmee alle medewerkers hun binnenlandse partner kunnen dekken. Hiermee is een verzekeringsdekking mogelijk voor partners van LGBT-collega’s. Daarbovenop verwijderden ze uitsluitingen op aangeboren aandoeningen en hiv om het recht op elke medewerker op Medicare te beschermen zonder stigma’s. Ook vindt er bijvoorbeeld voorlichting plaats over het goed behandelen van huishoudelijk personeel.

FINANCIAL FOCUS

ALS BELEGGER ...

De grootste invloed op een verbetering van mensenrechten heeft u wanneer u op een bewuste wijze belegt. U heeft de keuze uit twee smaken. Of u belegt zelf of u laat uw geld beleggen door de vermogensbeheerders van de bank. In beide gevallen biedt de bank u de informatie die u kunt gebruiken om na te gaan of de bedrijven waarin u belegt mensenrechten respecteren. De bank biedt binnen vermogensbeheer het Duurzaam Beleggen Mandaat aan. Daarmee wordt uw vermogen belegd in duurzame bedrijven. Voor de selectie daarvan wegen de fondsbeheerders alle bedrijven op basis van een groot aantal ESG-factoren, legt Directeur Duurzaam Beleggen, Jan Willem Hoﬂand, uit. Daarvoor wordt gebruik gemaakt van de kennis van het bedrijf Sustainalytics. Dit bedrijf is leverancier van duurzaamheidsdata, onderzoek en ratings (zie ook het kader op pagina 19). De manier waarop de bank de data

FINANCIAL FOCUS

weegt, verschilt echter met de manier waarop dat bij andere banken gebeurt. Veel banken en vermogensbeheerders gaan uit van een “best in class”-selectie. Dat betekent dat je alle bedrijven neemt, ze rangschikt volgens de scores op de ESG-criteria en dan de bovenste helft aanmerkt om in te kunnen beleggen. Dat is namelijk de beste helft, de “best in class”. ‘Maar daarbij kan het verschil tussen nummer 50 en 51 miniem zijn’, legt Hoﬂand uit. ‘In feite beleg je dan nog steeds in bedrijven die zich ergens in een grijs gemiddelde bevinden.’ De bank kiest daarom voor een “top of class”-benadering. Daarmee komt alleen de bovenste 10 procent in aanmerking om in te beleggen en weet je dus dat er echt wordt gekozen voor bedrijven die meer dan gemiddeld scoren op duurzame criteria. De bank beseft daarbij wel dat het invloed kan uitoefenen om situaties te verbeteren.

En dat doet de bank liever dan situaties negeren en bedrijven uitsluiten. ‘Neem bijvoorbeeld een onderwerp als kinderarbeid’, legt Hoﬂand uit. ‘Natuurlijk willen we dat dit wereldwijd wordt uitgeroeid. Maar van de andere kant maakt kinderarbeid in sommige landen een belangrijk onderdeel van de economie en samenleving uit. Kinderen zijn de pensioenvoorziening voor hun ouders. Als je zou besluiten niet meer te investeren in deze economieën dan ruïneer je een land. Daarom hebben we besloten bedrijven die gebruik maken van kinderarbeid niet uit te sluiten maar wel toe te zien op verbetering. Zo eisen we dat de minimale leeftijd 12 jaar is, er niet langer dan acht uur per dag gewerkt mag worden en er sprake moet zijn van scholing en minimaal 20 procent hogere beloning dan gebruikelijk is. We zorgen er vervolgens ook voor dat er regelmatig gecontroleerd wordt of aan onze standaarden wordt voldaan. En als dat een aantal keer mis is gegaan, trekken we ons terug.’

MENSENRECHTEN

Keten cacaohandel Bekende problemen met mensenrechten Kinderarbeid Mensenhandel Ongelijkheid Gezondheid & Veiligheid

Landbouwsector

ABN AMRO �nanciert locale bewerking

Locale bewerking

Door op deze manier met de problematiek om te gaan, dwing je volgens Hoﬂand verbeteringen af. ‘Als je te ver op de muziek vooruit loopt, beloon je geen voorbeeldgedrag en is je invloed om daadwerkelijk wat te verbeteren op het gebied van mensenrechten vrijwel nihil.’ ‘Een ander voorbeeld is de voedingsindustrie in de Verenigde Staten. In die sector zijn heel weinig bedrijven te vinden die werknemers toestaan om lid van een vakbond te worden. Dat is natuurlijk in strijd met de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties. Dus we hebben na een interne discussie besloten voor onze duurzame mandaat niet in deze (sub)sector te beleggen.’ De bank houdt ook rekening met controverses. Sustainalytics geeft schandalen een gewicht mee op een schaal van 1 (eenmalig en/of licht) tot 5 (structureel en/ of ernstig). Wanneer een schandaal een score heeft van 4 of 5 stapt de bank uit het bedrijf.

De grootste producenten kopen zo’n 80 procent van de wereldwijde productie van cacao

2,5 miljoen kleine boeren in Afrika (>70 procent van de totale productie)

Internationale handel

ABN AMRO �nanciert verschillende grote cacaohandelaren die verantwoordelijk zijn voor meer dan 70 procent van de wereldwijde handel

Bewerking

ABN AMRO �nanciert verschillende grote bewerkingspartijen die verantwoordelijk zijn voor meer dan 50 procent van de wereldwijde productie

Productie

De productie wordt gedomineerd door een klein aantal internationale bedrijven die chocoladeproducten verkopen aan een groot aantal industrieën

Retailers

Wereldwijde consumptie: Europa 50 procent Amerika 33 procent Azië 15 procent Overig 2 procent

FINANCIAL FOCUS

MENSENRECHTEN CONFERENTIE 2017 Begin december organiseerde ABN AMRO voor de vierde keer de Internationale Mensenrech-

ten Conferentie. Dit keer stond het onderwerp moderne slavernij centraal. Wij lieten op een

unieke en indringende manier zien hoe iedereen betrokken is bij mensenrechten en hoe moderne slavernij ook dicht bij huis plaatsvindt. Maar nog belangrijker: wat iedereen daadwerkelijk

kan doen, als individu, als klant, als bedrijf, als belegger, als �lantroop en als bank.

Door de keuzes die we maken, kunnen we

allemaal ‘change makers’ zijn en ons inzetten voor mensenrechten. Onder meer Kate

Gilmore (commissaris voor mensenrechten van de Verenigde Naties) en Siddharth Kara

(docent Harvard University, expert en activist op het gebied van moderne slavernij) gaven toespraken.

Hofland wijst er op dat de keuze voor de meest duurzame bedrijven ook financieel aantrekkelijk is. ‘Neem bijvoorbeeld een bedrijf dat werknemers niet toestaat lid te worden van een vakbond. Dit kan ertoe leiden dat medewerkers minder gemotiveerd en betrokken raken. Dat kan een lage productiviteit tot gevolg hebben en dus een lagere winst. Zo zien wij heel vaak dat duurzaamheidsprincipes hand-in-hand gaan met gezond financieel beleid.’

Zelf beleggen

Wanneer u kiest om uw vermogen niet uit handen te geven maar zelf te beleggen, biedt de bank u ook informatie waarmee u kunt nagaan welke bedrijven duurzaam zijn. Veel ondernemingen waarin u kunt beleggen, worden binnen hun sector beoordeeld op

FINANCIAL FOCUS

eco-efﬁciency, sociaal beleid (waaronder het omgaan met mensenrechten) en corporate governance via de Duurzaamheidsindicator. De Duurzaamheidsindicator heeft 5 mogelijke scores van uitstekend tot slecht. Krijgt een bedrijf de score ‘uitstekend’ qua duurzaamheid? Dan heeft dat bedrijf op het gebied van milieu, sociaal beleid en corporate governance zijn zaken beter op orde dan andere bedrijven uit de sector waarin het opereert. Bovendien laat het ten opzichte van vorige jaren vaak een verbetering zien. Scoort een bedrijf ‘matig’? Dan heeft het zich op het gebied van duurzaamheid niet of minder ver ontwikkeld. Naast deze informatie van de bank kunt u natuurlijk ook nog andere bronnen

raadplegen. Veel bedrijven publiceren tegenwoordig een duurzaamheidsverslag en diverse externe organisaties maken rapporten waarin ze bedrijven langs de duurzaamheidsmeetlat leggen.

KORTOM

De schending van mensenrechten is geen vervan-uw-bed show en bovendien bent u zelf bij machte om verbeteringen te stimuleren. Ook de bank zelf heeft duurzaamheid – en daarmee mensenrechten – hoog op de agenda staan. Ze willen graag samen met u optrekken om schendingen op te sporen en verbeteringen af te dwingen. Zo zorgen ze samen voor een betere wereld.

EXPERTISE AANDEEL

Aandeel: BMW

GEWILDE MODELLEN

MODELLEN VOOR DE TOEKOMST

De overgang van auto’s op fossiele brandstoffen als benzine en diesel, naar elektrisch aangedreven auto’s houdt de autosector bezig. Het aandeel elektrische auto’s is nu nog beperkt, minder dan 1 procent van de totale autoverkopen is elektrisch. De verwachting is dat elektrische rijden toeneemt. Vooral gestimuleerd door overheden

DE0005190003

Koers in €

140 120 100 80 60 40 20

en technologie die bijvoorbeeld het probleem van de beperkte actieradius van elektrische modellen oplost. Om in te spelen op deze ontwikkelingen kijken veel beleggers naar relatief nieuwe spelers op de automarkt als Tesla. In werkelijkheid zijn ook traditionele autofabrikanten ver in de productie en verkoop van elektrische auto’s. BMW is een van de voorlopers, het heeft zich met elektrische BMW-i modellen al een stevige marktpositie verworven. Door de technologie, maar vooral door de jarenlange ervaring in massaproductie van auto’s en het wereldwijde distributienetwerk. De keuze van BMW om te investeren in zowel de ontwikkeling van reguliere als (zelfsturende) elektrische modellen werpt zijn vruchten af. De toepassing van geavanceerde navigatietechnologie die wordt ontwikkeld voor zelfsturende

auto’s maakt de reguliere modellen al slimmer. BMW kiest ervoor om geavanceerde technologie van gespecialiseerde partijen in te kopen en zo het risico te verlagen.

HOGE VERKOPEN IN CHINA

Ongeveer een kwart van de omzet van BMW komt uit de opkomende economieën, vooral China. De welvaart van de middenklasse neemt toe, waardoor meer mensen in de positie komen om een auto aan te schaffen. Wat bijdraagt aan het groeiende autoverbruik is dat de infrastructuur in de steden van China – en in mindere mate - ook in India verbetert. Dat vergroot de aantrekkelijkheid van het autobezit. Met name de verkoop van elektrische auto’s neemt toe in China. De overheid stimuleert de verkoop van elektrische auto’s om luchtvervuiling in de steden te verminderen. De verwachting

16 20

14 20

12 20

10 20

08 20

06 20

04 20

02 20

00 20

98 19

96 19

BMW presenteerde in 2007 een ambitieuze langetermijnstrategie. Maar door het wereldwijde succes van de automodellen werden de doelen van de Duitse automaker veel sneller behaald dan gedacht. De verkoop van twee miljoen auto’s per jaar – het doel voor 2016 – werd in 2014 al bereikt. BMW proﬁteert van de toenemende vraag naar auto’s, vooral in Europa en de opkomende markten. De modellen van de Duitse automaker zijn gewild. Dat geeft BMW pricing power – consumenten accepteren hoge prijzen makkelijker voor gewilde producten – en vergroot de marges op verkopen. Voor beleggers is daarnaast ook belangrijk dat de onderneming goed gepositioneerd is voor de toekomst.

ISIN-code:

Bayrische Motoren Werke (BMW) BMW

Op autobeurzen vergaapt het publiek zich graag aan de futuristische automodellen van de toekomst. Voor beleggers zijn juist autoproducenten als BMW met ervaring in de productie van elektrische én reguliere modellen aantrekkelijk.

is dat de komende jaren de helft van verkopen in het land, elektrische auto’s zijn. Dit vergt wel investeringen van BMW in een ﬁjnmazig servicenetwerk in het land voor deze auto’s. Geen probleem gezien de ﬁnanciële positie van de automaker. Beleggers moeten er wel rekening mee houden dat de autosector traditioneel cyclisch is. Een eventuele recessie drukt de afname van de volumes direct, zo leert de geschiedenis. BMW is in een positie om dat goed te doorstaan. Onder andere door de bestaande schuldpositie in de afgelopen jaren tot gezonde proporties terug te brengen.

MAURITS HELDRING Aandelen analist MAURITS.HELDRING@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

Van crashes naar groei LESSEN UIT 35 JAAR ECONOMISCHE GESCHIEDENIS

Beleggingsstrateeg Ben Steinebach blikt - met de kennis van nu - terug op de economische geschiedenis gedurende zijn werkzame leven. Met welke inzichten uit het economische verleden kunnen beleggers nu hun voordeel doen?

Wie de financiële markten al wat langer volgt, weet dat het verhelderend is om enige afstand tot de waan van de dag te houden. Kennis van de economische geschiedenis plaatst de huidige ontwikkelingen in historisch perspectief en voorkomt overhaaste beslissingen. Zeker in de huidige tijd waarin economische veranderingen elkaar snel opvolgen.

DE TIJDGEEST BEPAALT DE FOCUS

De geschiedenis laat zien dat de tijdgeest de focus van

FINANCIAL FOCUS

beleggers bepaalt. Verandert de economische situatie, dan zijn de onderwerpen die de financiële wereld lang beheersten opvallend snel weer vergeten. Neem de wisselkoersen die beleggers in het versnipperde Europa sinds de jaren tachtig in hun greep hielden. Niet voor niets, devaluatie van de eigen munt ten opzichte van die van Europese handelspartners betekende weliswaar een kortstondig concurrentievoordeel, maar op de wat langere termijn een geheid welvaartsverlies. Heel anders was dat in de Verenigde

Staten (VS). Het land kon de wisselkoersen lange tijd negeren. Door de enorme binnenlandse markt was het in die periode veel minder afhankelijk van de export dan veel andere – kleinere – landen. De Nederlandse gulden devalueerde in 1983 voor de laatste keer tegen de D-mark van handelspartner Duitsland. Dit kostte Nederland lange tijd een extra rentespread ten opzichte van Duitsland. Een ervaring die samen met de val van de muur en de daaropvolgende Duitse hereniging de geesten van de Europeanen langzaam rijp

maakte voor de euro. Toch zou het nog twintig jaar duren voor de euro definitief werd ingevoerd.

ECONOMISCHE VERANDERINGEN GAAN LANGZAAM

De voorgestelde kabinetsplannen laten zien hoe langzaam economische veranderingen gaan. Al sinds de jaren tachtig pleiten economen voor een belastingsysteem dat recht doet aan de maatschappelijke ontwikkelingen. Bijvoorbeeld de verandering van Nederland in de afgelopen eeuw van een

MARKTEN

DE KRACHT VAN ECONOMISCHE HERVORMINGEN Economische veranderingen mogen dan lang

duren, maar de kracht ervan is enorm. De Franse en Duitse aandelenmarkten illustreren dat. De beurs van Duitsland is sinds 2010 aanzienlijk uitgelopen op die van Frankrijk. Dat heeft minder te maken

met de gebeurtenissen na de val van de muur dan vaak gedacht. In de periode 1989-1995 doet de

Franse beurs het zelfs doorlopend wat beter. Dat

14000

gepaard gaan met de Duitse eenwording. Het jaar

10500

is vermoedelijk toe te schrijven aan de kosten, die

ingrijpende economische hervormingen. Met e�ect,

3500

productie-economie naar een diensteneconomie, waarin de factor arbeid een belangrijke rol inneemt. Tot nu toe werd arbeid fiscaal echter relatief zwaar belast. Zeker in vergelijking met bijvoorbeeld grondstoffen en kapitaal. Bovendien wordt arbeid zwaarder belast dan de consumptie. Deze keuzes belemmeren de groei van de economie en de werkgelegenheid, zo blijkt uit diverse onderzoeken. Het nieuwe kabinet wil daar nu verandering in brengen. In 2019 daalt de inkomstenbelasting en gaat de omzetbelasting op veel producten en diensten omhoog. Het motto daarbij is dat niet de creatie van welvaart, maar het verbruik ervan moet worden belast. Dat sluit ook aan bij de aandacht voor een meer duurzame samenleving. Het beprijzen van negatieve (milieu) effecten is een effectief middel om het gedrag van consumenten en bedrijven te veranderen. Denk

hierbij aan kilometerbeprijzing in Zweden en het systeem van verhandelbare CO2emissierechten.

MONETAIR INGRIJPEN HEEFT ALTIJD EEN PRIJS

De monetaire maatregelen van de Europese Centrale Bank en de Amerikaanse Federal Reserve hebben sinds de kredietcrisis een belangrijk aandeel in het financiële nieuws. Nu is vooral de vraag hoe de afbouw van het onconventionele beleid de Europese economieën zal raken voer voor discussie. De geschiedenis laat zien dat monetaire maatregelen onder bepaalde omstandigheden geëigend zijn, maar wel tegen een prijs. De voorzitter van het Amerikaanse Federal Reserve System Paul Volcker greep begin jaren tachtig hard in om de zeer hoge inflatie(verwachtingen) te beteugelen en de economie weer op gang te helpen. Het was een

periode van stagflatie; waarin de inflatie en werkloosheid hoog zijn en de economie stagneert. De Volckerschok had het gewenste effect, maar stortte het land en de rest van de wereld in een diepe recessie door een fors stijgende rente. In Nederland bereikte de kapitaalmarktrente hoogtes van meer dan 12,5 procent (1981). Volckers maatregelen maakten door een afname van de inflatieverwachtingen en een daling van de rente de weg vrij voor een gematigde en redelijk gelijkmatige economische periode. Inmiddels heeft de trendmatige daling van de rente in nagenoeg de hele wereld geleid tot een situatie waarin de kapitaalmarktrente dicht bij 0 procent is gekomen. Deels het gevolg van de vergrijzing, die de spaarneiging doet toenemen. Deels ook van het monetaire beleid van centrale banken, die de verkramping van de financiële markten na de kredietcrisis

09 20

06 20

03 20

00 20

97 19

94 19

91 19

88 19

tweemaal zo sterk gestegen als Franse.

DAX-30

CAC-40

sinds het dieptepunt in 2009 is de Duitse beurs

Schröder begon met Agenda 2010, een plan voor

7000

terwijl Duitsland onder bondskanselier Gerhard

�nanciële crisis hangen in oude politieke concepten,

2009 markeert de verandering. Frankrijk bleef na de

het hoofd moesten bieden. Centrale banken kochten met zelfgecreëerde tegoeden – de veelbesproken geldpers – enorme hoeveelheden obligaties en pompten zo geld in de economie. De lage rente leidt tot grote problemen bij pensioenfondsen, (levens) verzekeraars en banken. Ook hier moet dus een prijs worden betaald.

OPGAANDE MARKTEN ZIJN NIET IMMUUN VOOR CRASHES

De huidige stijgende aandelenmarkten leiden bij sommige beleggers tot hoogtevrees. Ze vrezen een correctie op de financiële markten. Een crash in een stijgende markt is niet ondenkbaar, zo laat bijvoorbeeld de beurscrash van 1987 zien. Wie zich verdiept in de geschiedenis ziet echter dat naast de oplopende koersen,

FINANCIAL FOCUS

vooral de politieke bemoeienis de crash in gang zette. Sinds juni waren de waarderingen van aandelen wereldwijd opgelopen, de bedrijfswinsten bleven daarbij achter. De Amerikaanse kapitaalmarktrente steeg sterk. In de periode tussen juni en oktober 1987 nam de rente toe van 5,5 naar 7,5 procent. De lont in het kruitvat bleken de opmerkingen van de Amerikaanse minister van financiën James Baker over het economische beleid van de Duitse regering. “Either inflate your mark, or we’ll devalue the dollar”, dreigde Baker op zaterdagochtend. Op maandag 19 oktober opende de Dow Jones 200 punten lager op een niveau van 2040 punten, en sloot de dag af met een recordverlies van 508 punten oftewel een daling van 22,6 procent.

GELIJKMATIGE ECONOMISCHE GROEI BESTAAT NIET

Wie terugkijkt over een lange periode kan de indruk krijgen dat

FINANCIAL FOCUS

economische groei gelijkmatig verloopt. De werkelijkheid is anders. De euforische periodes na een periode met dalende aandelenmarkten leiden niet zelden tot problemen. Een voorbeeld zijn de welvarende jaren negentig waarin de aandelenmarkten vooral werden gedreven door de snelle technologische ontwikkelingen en de koersstijgingen van ITbedrijven. In periodes van snelle groei ontstaan altijd tegenkrachten. Vaak door ruime kredietverstrekking en oplopende schuldposities die bedrijven en consumenten kwetsbaar maken. Fundamentele economische uitgangspunten worden in de euforie uit het oog verloren. Zo was aan het einde van de jaren negentig winstgevendheid minder belangrijk bij de waardering van bedrijven door beleggers. Bij voldoende gebruikers van bijvoorbeeld telecombedrijven zou op termijn de winst vanzelf

volgen. Die misvatting droeg uiteindelijk bij aan de dot.com crisis. Eenzelfde patroon zagen we voorafgaand aan de kredietcrisis waarbij consumenten in de VS zonder vaste inkomens grote geldsommen konden lenen voor de aankoop van huizen. In Nederland kenden we tophypotheken waarbij huizenkopers veel meer konden lenen dan de waarde van de woning. Zo kunnen euforische periodes tot economisch zware tijden, met grote beursdalingen leiden. Een belangrijke les voor beleggers is dat de geschiedenis laat zien dat dergelijke gebeurtenissen op korte termijn enorm rampen lijken. Op lange termijn vallen deze dalingen echter weg in de tijd (zie grafiek op de vorige pagina). Een lange termijnstrategie op de financiële markten lijkt daarmee een betere keuze.

BEN STEINEBACH Hoofd Beleggingsstrategie BEN.STEINEBACH@NL.ABNAMRO.COM

Ben Steinebach raakte in de jaren ‘70 sterk geïnteresseerd in macroeconomie. Na zijn studie algemene economie in Groningen met als specialisaties macro-economie, internationale economische betrekkingen en openbare financiën vervulde hij verschillende functies in de financiële sector. Vanaf 1999 werkte hij bij MeesPierson waar hij verantwoordelijk was voor de beleggingsinformatie. Sinds 2010 was hij Hoofd Beleggingsstrategie bij ABN AMRO MeesPierson. Per 1 januari gaat Steinebach met pensioen.

EXPERTISE

Amundi Impact Green Bonds

GROENE LENINGEN WINNEN TERREIN

JONGE MARKT

De green bond-markt is relatief jong. In 2007 bracht de Europese Investeringsbank de Climate Awareness bond uit, wat wordt

Amundi Impact Green Bonds

ISIN-code:

FR0013275252

Koers in % 100,4 100,2 100 99,8 99,6 99,4 99,2

gezien als de eerste green bond. Deze markt bereikt eind van het jaar een omvang van circa 232 miljard euro, zo verwacht Bloomberg. Wat precies als een green bond wordt gezien, verschilt echter per uitgevende instantie.

VOORKOMEN VAN CO2-UITSTOOT

Het fondsteam van Amundi selecteert green bonds onder andere op basis van de milieuimpact van de projecten maar neemt ook andere principes in ogenschouw. Alleen leningen die een meetbare impact hebben op het voorkomen van CO2-uitstoot komen in de portefeuille. Met deze impactmeting en -rapportage onderscheidt het fonds zich van andere fondsen die in deze categorie actief zijn. Beleggers zien in de rapportages onder andere hoeveel CO2-uitstoot

elke lening voorkomt. Amundi volgt daarbij de zogeheten Green Bond Principles (GBP). Deze door marktpartijen opgestelde richtlijnen bepalen waaraan green bonds moeten voldoen. De richtlijnen richten zich vooral op de transparantie en de rapportage aan beleggers. Zo bepalen de Green Principles dat het geld van de leningen wordt ingezet voor projecten met meetbare milieuvoordelen. Ook moet de impact van de investeringen worden gemeten en gerapporteerd en moeten beleggers inzicht hebben in de met green bonds geﬁnancierde projecten.

7 ’1 9-

-0

’1 9-

-0 28

7 ’1 9-0 25

7 ’1 9-0 22

7 ’1 9-0 19

7 ’1 9-0 16

7 ’1 9-0 13

7 ’1 9-0 10

7 ’1 9-0 07

’1

-0

Een snelgroeiend deel van de obligatiemarkt is die van green bonds, ofwel groene obligaties. Deze leningen worden door bedrijven en (semi) overheden uitgegeven om milieuvriendelijke projecten te ﬁnancieren. Meestal gericht op het stimuleren van de energietransitie; de overgang van fossiele naar duurzame energiebronnen. In eerste instantie waren het vooral (semi) overheidsinstellingen die green bonds uitgaven, inmiddels zit de meeste groei bij green bonds uitgegeven door bedrijven. Het Amundi Impact Green Bonds belegt ongeveer de helft van het fondsvermogen in leningen van semi-overheden en de rest in leningen van bedrijven. Het fonds belegt wereldwijd en dekt het valutarisico af. De meeste green bonds worden uitgegeven in Frankrijk, Nederland en Duitsland. Het fonds heeft dan ook een forse weging in Europa (56 procent). Daarnaast bevat de portefeuille leningen uit Noord-Amerika (9 procent) en uit opkomende markten (16 procent).

Fonds:

Amundi Impact Green Bonds belegt in ‘groene’ obligaties, die milieuvriendelijke projecten financieren. Het is een van de vooruitstrevendste fondsen in het snelgroeiende duurzame deel van de obligatiemarkt.

FONDS

van Amundi Impact Green Bonds is goed in staat om in het toenemende aanbod de juiste leningen te selecteren. Daarbij gebruikt het strenge ESG-criteria, die toetsen hoe in de uitgevende organisatie of het land wordt omgegaan met mens, milieu en goed bestuur. De fondsportefeuille behoort daarmee tot een van de strengste op duurzaam gebied.

STRENGE CRITERIA

De verwachting is dat de markt van green bonds blijft groeien, door de stijgende vraag naar geld om groene projecten te ﬁnancieren. Het fondsteam

JAN-WILLEM MEULENKAMP AA Advisors JAN.WILLEM.MEULENKAMP@ NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

HAL

AANDEELHOUDERS STAPPEN GRAAG AAN BOORD De Holland-Amerika Lijn doet veel Nederlanders nog in melancholie verzinken. Inmiddels is HAL alweer 25 jaar een beursgenoteerde investeringsmaatschappij waar beleggers alleen maar vol lof over kunnen praten.

200

Koers HAL in euroâ&#x20AC;&#x2122;s

180 160 140 120 100 80 60 40 20

FINANCIAL FOCUS

MEMORABELE AANDELEN

De Holland-Amerika Lijn is opgericht in 1873. De rederij heeft met haar trans-Atlantische verbinding Rotterdam-New York een grote rol gespeeld in de landverhuizingen van Europa naar Amerika. In 1989 is de onderneming voor het bedrag van 1,2 miljard gulden verkocht aan het Amerikaanse Carnival Corporation & plc. De Holland-Amerika Lijn was in handen van de familie Van der Vorm. Na de verkoop stapt Nico van der Vorm in 1993 van de troon om het pluche aan zoon Martijn te laten. Hij gaat eerst een paar maanden zeilen, waar hij een doorstart van HAL gaat overdenken. Uiteindelijk gaat HAL verder als investeringsmaatschappij, HAL Holding, waarvan de aandelen in handen zijn van HAL Trust. Dat is op zijn beurt weer in 1999 naar de effectenbeurs Euronext gegaan. Martijn van der Vorm weet zich met zijn investeringen tot een lieveling van de in die periode gevreesde voorzitter van de Vereniging van Effectenbezitters Peter Paul de Vries te ontpoppen. HAL Trust heeft echt een neus

voor goede bedrijven. Er worden belangen genomen in onder meer Pearle, Ahrend en Stork. HAL Trust investeert ook geld in onroerend goed. Met recht kan worden gesteld dat HAL is uitgegroeid tot één van de beste investeringsmaatschappijen te wereld. Zelfs in het rampjaar 2000, toen de beurs werd geteisterd door de dotcom-ellende, behaalde HAL nog een rendement van 32 procent.

bedrijven. In 2016 kocht Hal 20 procent

van online retailer Coolblue. Inmiddels is

het belang van HAL in Coolblue al 30 procent. Met HAL aan boord hoopt Coolblue een stap te zetten met de uitbreiding naar het buitenland. Daarnaast over-

weegt het een beursgang als de omzet

boven de 1,5 miljard euro uitkomt. Nu is dat ruim 850 miljoen euro.

MILJARD EURO

MET EEN TOTAAL VERMOGEN VAN 9,2 MILJARD EURO IS DE FAMILIE VAN DER VORM DE OP ÉÉN NA RIJKSTE FAMILIES VAN NEDERLAND. HET TOTALE VERMOGEN VAN DE ROTTERDAMSE FAMILIE STEEG MET 2,2 PROCENT TEN OPZICHTE VAN 2016. DE FAMILIE BEZIT 70 PROCENT VAN HAL.

2014

1988

Martijn van der Vorm wordt vice-voorzitter van de RvC

HAL haalt nettowinst van 48,5 miljoen dollar

HAL wordt opgericht

HAL STAPT IN BIJ COOLBLUE HAL stapt niet alleen in beursgenoteerde

In 2014 volgt een volgende klapper. Optiekketen Grandvision, waar Pearle, Eyewish Groeneveld en Het Huis onder behoort, wordt zelfstandig naar de beurs gebracht. De introductiekoers was vastgesteld op 20 euro per aandeel hetgeen een totale marktwaarde voor het bedrijf van 5 miljard euro impliceerde.

9,2

1873

Over 2016 behaalt HAL een omzet van 5,4 miljard euro en een winst van 870 miljoen euro. De totale marktwaarde van HAL Trust wordt op moment van schrijven op een kleine 12 miljard euro geschat.

1995

Nico van der Vorm overlijdt

2016

HAL haalt nettowinst van 870 miljoen euro

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.�nancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

Alternatief beleggen:

de wereld van goede of dure smaak DE WINST ACHTER WHISKY, KUNST EN AUTO’S

Bij een belegging denken de meeste mensen aan een portefeuille met aandelen, obligaties en valuta’s. Maar dat is niet per se het geval. Whisky, kunst en auto’s duiken steeds vaker op als belegging. Het idee is dat de belegger rendement maakt door juist in te schatten wat geldt als goede of populaire smaak.

FINANCIAL FOCUS

FEATURE

GUSTAV KLIMT FACTS WAT /

PORTRET

ADÈLE BLOCH-BAUER I VAN WIE /

DE OOSTENRIJKSE KUNSTENAAR

GUSTAV KLIMT (1862-1918) IMPACT /

WERD IN JUNI 2006 VOOR DE RECORDPRIJS VAN

135 MILJOEN DOLLAR VERKOCHT.

ARTIKEL

ONLINE LEZEN? www.�nancialfocus.nl FINANCIAL FOCUS

TOCH NIET HET ‘DUURSTE’ Het schilderij Salvator Mundi

Interchange van Willem de Kooning

van Leonardo da Vinci

heeft op een veiling in New

York op 16 november $400

miljoen opgeleverd. Inclusief

veilingkosten is de koper $450

miljoen kwijt. Het is daarmee het duurste kunstwerk ooit. Vooraf werd gedacht dat Salvator

Mundi minstens $100 miljoen

opleveren. Wie het kunstwerk

gekocht heeft, is nog onbekend. Het portret van Jezus is rond

het jaar 1500 geschilderd. Het schilderij lijkt op beroemdste schilderij van Da Vinci, de

Mona Lisa, en wordt daarom de ‘mannelijke Mona Lisa’ genoemd.

Voor deze transactie was de

$300 miljoen die de Amerikaanse hedgefondsmanager Ken Gri�n betaalde voor het schilderij Interchange van Willem de

Kooning het hoogste bedrag dat ooit is betaald voor een schilderij.

FINANCIAL FOCUS

Een Chateau Laﬁte uit 1945, een meesterwerk van Vermeer en de ultieme Ferrari 250 GTO hebben allemaal iets gemeen. Ze zijn niet alleen geschikt om te beschrijven in superlatieven, ze kunnen ook een belegging zijn. Alternatieve beleggingen, zoals in wijn of kunst of auto’s, winnen terrein. Wat zijn de uitdagingen van dergelijke beleggingen? Hoeveel zou een bemiddeld persoon maximaal uitgeven aan een auto? Een ton, misschien twee? Natuurlijk zullen er altijd superrijken zijn die een Bugatti Chiron (catalogusprijs 2,4 miljoen euro) kopen, maar dat ligt zelfs voor de rijkste mensen buiten handbereik. Toch gaat de autogekte van sommigen tot ongekende hoogte.

UPS & DOWNS: DE WAARDE VAN KLASSIEKERS EN KUNST

In 2013 werd een Ferrari 250 GTO geveild voor het haast onvoorstelbare bedrag van 52 miljoen dollar. Liefhebberij zal hierbij een rol hebben gespeeld, maar nog belangrijker is

het gegeven dat klassieke auto’s, deze Ferrari in het bijzonder, al jaren in waarde stijgen. Deze speciﬁeke GTO kostte in de jaren 60 nieuw 18.500 dollar. In 1986 werd voor dit type voor het eerst een miljoen betaald en drie jaar later werd de grens van 10 miljoen dollar overschreden. In de jaren negentig dipte de klassieke automarkt sterk, maar in 2004 werd het hoogtepunt van bijna 20 jaar daarvoor overtroffen: 10,6 miljoen dollar. Een enorme rally leidde uiteindelijk tot de recordprijs van 52 miljoen dollar. Zo bezien zijn klassieke auto’s geen vreemde belegging. Dit is echter niet het enige domein waarop enorme prijsstijgingen en -dalingen plaatsvinden. Hetzelfde geldt voor kunst. Voor de prijzen van kunst speelt esthetische waarde nauwelijks een rol, modes en vraag des te meer. In de top tien van de hoogste prijzen die ooit voor een schilderij zijn betaald, staat bijvoorbeeld - op Rembrandt na - geen oude meester. Dit terwijl vroeger juist de oude meesters geliefder en

In Groot-Brittannië bedroeg de gecombineerde waarde van geveilde flessen whisky in eerste helft van 2017 zo’n 11,2 miljoen pond.

kostbaarder waren, wat illustreert dat de kunstmarkt duidelijk aan (smaak)verandering onderhevig is. Het duurste doek dat ooit is verkocht, is van de Nederlands-Amerikaanse kunstenaar Willem de Kooning. Zijn werk ‘Interchange’ ging in november 2015 van de hand voor ongeveer $300 miljoen. Het is moeilijk te voorspellen hoe de waarde van klassiekers en auto’s zich ontwikkelt, maar wie een collectie heeft die aansluit bij de (veranderende) smaak van het vermogende publiek, heeft de afgelopen decennia geen honger hoeven lijden.

DAAR DRINKEN WE OP

Het nuttige en het aangename laten zich opvallend goed combineren in de wereld van whisky-beleggen. Het viel een Nederlandse ondernemer op dat sommige whisky’s na verkoop in slechts enkele maanden tijd al flink in waarde toenemen. Om daarop mee te liften richtte hij in 2007 de World Whisky Index op, waar de prijzen van whisky’s

in de gaten gehouden worden en waar bovenal gekocht en verkocht kan worden. De gebruikers van de index zijn in de eerste plaats investeerders, niet liefhebbers. De Index richt zich op single malt whisky’s (whisky afkomstig van slechts één distilleerderij, gestookt volgens een speciaal procedé en op basis van gemoute gerst) en de jaarlijkse rendementen zijn indrukwekkend te noemen. Dit komt mede doordat de vraag naar single malt sinds de jaren negentig enorm is toegenomen. Na Europa en de VS haakte Japan aan en inmiddels lopen ook China en Rusland warm voor de Schotse drank. Uit recente cijfers bleek dat de Britse markt indrukwekkend is. Alleen al in GrootBrittannië bedroeg de gecombineerde waarde van geveilde flessen whisky in de eerste helft van 2017 zo’n 11,2 miljoen pond (ruim 12,5 miljoen euro). Dit betekende een verdubbeling van de waarde ten opzichte van diezelfde periode een jaar eerder.

Een voordeel voor beleggers in whisky is dat whisky met de jaren beter wordt. Als de markt even tegenvalt, is het daarom niet zo verleidelijk om direct te verkopen. Vasthouden en wachten levert betere whisky en doorgaans een betere investering op.

KLEINTJES EN KLEINE LETTERTJES

Waar let de belegger in deze alternatieve producten op? In de allereerste plaats moet hij of zij zich het hoofd niet op hol laten brengen door mooie rendementen, ogenschijnlijk voortdurend stijgende prijzen of de grote bedragen. Het is belangrijk om je bewust te blijven van de risico’s van dergelijke producten. Alternatieve beleggingen zijn niet zo transparant als bijvoorbeeld beleggen op de beurs. Ook zijn niet alle beleggingsproducten even strikt gereguleerd. Het kan raadzaam zijn om te informeren naar de risico’s bij uw bank of de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Daarnaast is het noodzakelijk om helder te krijgen wat het investeringsplan van bijvoorbeeld een

FINANCIAL FOCUS

Abstraktes Bild uit 1986 door Gerhard Richter.

whiskyfonds is; wat gaat het fonds doen om het beloofde rendement te halen en hoe lang duurt dat? Zie ook de kosten - het stallen van een klassieker of de opslagkosten voor een whiskyverzameling - niet over het hoofd, hetzelfde geldt voor verzekeringskosten. De verstandige investeerder laat zich nooit afschepen met lacherige geruststellingen als ‘u kunt uw assets altijd nog drinken als de belegging tegenvalt’. Dit is zakelijk, geen liefhebberij, dus de verstandige belegger investeert om geld te verdienen, niet voor een gebbetje. Daarom is het ook van belang om de mensen te ontmoeten die uw geld voor u beleggen. Alleen contact via internet of per telefoon is niet voldoende. Voor klassiekers en kunst geldt dat een belegging in deze objecten ten minste twee moeilijkheden kent. In de eerste plaats is het bijzonder lastig om de waarde van een

FINANCIAL FOCUS

kunstwerk te bepalen. Toen werk van de beroemde Duitse kunstenaar Gerhard Richter voor tientallen miljoenen werd verkocht, was de kunstenaar zelfs de eerste om zijn ongeloof kenbaar te maken. Hij zei geen idee te hebben waarop het bedrag gebaseerd was. In de tweede plaats geldt voor beleggen in klassieke auto’s, dat een hoge mate van specialistische kennis is vereist. Zaken als voormalige eigenaars, racing pedigree, de staat van de auto, speciﬁeke motoruitvoeringen, toegestane modiﬁcaties en reparaties, zijn van het grootste belang. Een Ferrari 250 GTO die ooit een ongeluk heeft gehad en gerepareerd is, kan miljoenen minder waard zijn dan een exemplaar waarvoor nooit een schadeformulier is ingevuld. De wereld van weelde mag dan lonken, de belegger in kunst, klassiekers en andere genotmiddelen moet het in de regel niet zien als lifestyle. Uitzonderingen daargelaten,

zijn dit in de eerste plaats lastige producten waar weliswaar een mooi rendement aan vast kan zitten, maar daar is een hoge mate van kennis voor vereist - en de bereidheid risico te nemen.

DURE LOODS In het Zuid-Hollandse Sassenheim, niet ver van Leiden, staat een loods waar

voor €33 miljoen aan Schotse whisky is

opgeslagen. Allemaal single malt in �essen en vaten. Ze zijn eigendom en worden

beheerd door Scotch Whisky International (SWI). Dit bedrijf richtte ook de online beurs World Whisky Index (WWI) op.

Flessen zijn te koop vanaf €100, voor een vat wordt minimaal €25.000 gerekend.

PORTRET: CIRCULAIRE ONDERNEMERS

3X Circulair CIRCULAIRE

ONDERNEMERS IN NEDERLAND

‘Eigenlijk heeft alles een totaalleven’ EEN VOLLEDIG CIRCULAIRE WERELD IS EEN FANTASTISCH IDEE: ALLES WAT WE MAKEN, BREKEN WE AF OM HET OPNIEUW IN OMLOOP TE BRENGEN. ER GAAN VEEL MINDER

GRONDSTOFFEN VERLOREN EN DE IMPACT VAN ONZE ECONOMIE OP DE NATUUR, WORDT TOT EEN MINIMUM TERUGGEBRACHT. ONDERNEMERS DIE NU AL DE STAP ZETTEN MET

HUN DUURZAME ONDERNEMINGEN ZIJN CRUCIAAL OM DEZE TRANSFORMATIE TE LEIDEN. WIJ PORTRETTEREN DRIE ONDERNEMERS DIE DANKZIJ HUN EIGEN INNOVATIE VOLOP NIEUWE KANSEN BENUTTEN.

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Jasper Middendorp

Filament van biomaterialen ‘Een duurzame wereld kun je printen!’ ‘Vier jaar geleden ben ik voor het eerst vader geworden. Inmiddels heb ik twee kinderen. Hoe cliché het ook klinkt; mijn verlangen om iets goed te doen voor de wereld, is daardoor alleen maar sterker geworden. Mijn eigen vader heeft een metaalbewerkingsfabriek opgezet en maakte producten die ik nooit begreep. Op mijn tweeëntwintigste ging ik met hem mee naar een conferentie over 3D printers. Het verbaasde mij dat het filament voor zo´n innovatief product nog steeds werd gemaakt van vervuilend plastic. Ik dacht: nu hebben wij eens de kans om het vanaf het begin af aan goed te doen.’ ‘Tijdens een reis door Tanzania werd ik geconfronteerd met de schrijnende toestand van plasticverzamelaars; enorm belangrijk werk tegenover hele slechte omstandigheden. Ik dacht er direct aan hoe fantastisch het zou zijn als wij het filament voor 3D printers konden maken van gerecycled plastic. Wat dat betekent? Als 3D-printen duurzaam wordt, kunnen wij alles wat wij maken verduurzamen.’ ‘In 2013 werd mijn idee geselecteerd door Enviu – een organisatie die maatschappelijke startups stimuleert. In dit traject heb ik mijn concept een jaarlang uitgewerkt en had ik de mogelijkheid om de juiste mensen om mij heen te verzamelen uit Canada, Ierland en India. De afvalverwerkers in India verzamelen PET-flessen voor een eerlijke prijs, recyclebedrijven maken ze schoon, snijden ze in stukjes en vervolgens wordt er filament van gemaakt. Wij produceren alles lokaal waardoor de CO2 uitstoot minimaal is: eigen machines, eigen materialen en eigen verkoop in India en Amsterdam.´ ‘Steeds meer sectoren maken gebruik van 3D printers. Denk aan de geneeskunde, autobouw, interieurdesigners en de kunstsector. Maar wij kunnen ook functionele producten printen, zoals een vaas, een lamp of reserve onderdelen. Inmiddels hebben wij ook een locatie in Amsterdam met eigen designers en 3D printers. Bedrijven die plastic over hebben en er iets moois mee willen doen, kunnen zich bij ons melden. Wij denken met ze mee over het hergebruiken van plastic en verbinden ze aan ons netwerk van designers en kunstenaars, bijvoorbeeld voor een expositie. Onlangs hebben wij voor het tassenmerk Bottletop winkeldisplays geprint van gerecycled plastic. Het leuke is dat de producten van onze klanten ook een duurzaam verhaal vertellen.’ ‘In de ideale wereld worden de oude, geprinte spullen weer bij ons ingeleverd. Nu worden alleen mislukte producten teruggebracht en FEITEN opnieuw gerecycled. Het probleem is dat je plastic niet eeuwig WIE / kan blijven recyclen. En ook al wordt het plastic gerecycled, JASPER MIDDENDORP (30) het blijft een vervuilend product. Momenteel zijn wij bezig met geheel afbreekbaar circulair filament van WAT / biomaterialen en plantaardige grondstoffen. Heeft REFLOW ONTWIKKELT CIRCULAIR een hotelketen nieuwe lampen nodig? Dan zet FILAMENT VOOR 3D PRINTERS hij de oude gewoon bij het groenafval. Dat is natuurlijk de droom!’

FINANCIAL FOCUS

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: CIRCULAIRE ONDERNEMERS

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Jan Willem Bosman Jansen

Oesterzwammen op koffiedik ‘Elk einde is het begin voor iets nieuws’ ‘Paddenstoelen kunnen weleens de redders van de wereld zijn. Het zijn echte recyclers, omdat ze groeien op resten van de natuur. Mijn vrouw heeft een kindertehuis in Zimbabwe. In 2006 brak de voedselcrisis uit. Vanaf dat moment besloten wij noodgedwongen organische restmaterialen in te zetten voor paddenstoelenteelt. De vruchtresten van koffieplantages en andere organische restmaterialen bleken een zeer vruchtbare voedingsbodem voor paddenstoelen. Koffietelers in Zuid-Amerika bleken al lange tijd te experimenteren met dit principe.’ ‘Ik dacht: hoe raar is het eigenlijk dat wij midden in Afrika restmaterialen hergebruiken, terwijl wij deze voedingsbodem in Nederland gewoon weggooien? Onze wereld is ingericht op eenmalig gebruik. Als iets zijn functie verliest, gooien wij het weg. Eigenlijk heeft alles een totaalleven. Zo kan elk einde het begin zijn voor iets nieuws. Samen met een groep jongeren en mijn eigen geld ben ik dit concept in Nederland gaan uitrollen. Niemand had het toen nog over circulariteit. Inmiddels is het echt een trendwoord geworden. Wij waren de eersten in Europa met dit idee en wonnen direct een innovatieprijs voor duurzaamheid.’ ‘Wat wij concreet doen? Wij zamelen koffiedik in bij bedrijfsrestaurants en universiteiten. Hiermee kweken wij paddenstoelen waarmee wij onder andere ragouts, soepen, kroketten en vegetarische burgers maken. Voor onze klanten voeren iets af, wij verwerken het en zij kopen het terug. Het afvoeren van koffie is een ingewikkeld proces; wij zijn nu bezig met het vereenvoudigen. Het mooie is dat het circulaire principe functioneert binnen onze bestaande economie zonder gebruik te maken van subsidies. Wij breiden nu uit met partnerships in Duitsland, Engeland en Frankrijk.’ ‘Onze tweede grote stap is inzetten op de transitie van dierlijk naar plantaardig eiwit. De blended burger®, een burger van vlees en paddenstoelen, is al een grote trend in Amerika. Inmiddels hebben wij de merkrechten in Europa. Het doel: mensen minder vlees laten eten. Een kilo vlees kost 15.000 liter water, een kilo paddenstoel 12 liter. Een oesterzwam heeft een vlezige structuur, de helft van de mensen zal het verschil niet eens merken. Als mensen hierdoor echt minder vlees gaan eten, zou de wereld een stuk duurzamer worden. Dat lukt alleen als wij alles op grote schaal aanpakken. Als je echt iets teweeg wil brengen, moet je idee iets veranderen binnen het huidige economische gestel.’

FINANCIAL FOCUS

FEITEN WIE /

JAN WILLEM BOSMAN JANSEN (60) WAT /

GRO MUSHROOMS KWEEKT

OESTERZWAMMEN OP KOFFIEDIK RESTEN

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: CIRCULAIRE ONDERNEMERS

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Wouter Veer

Circulaire voorbeeldstad ‘Alleen ondernemers kunnen de wereld redden’ ‘Als je meer dan genoeg geld hebt, waarom zou je dan blijven werken of investeren om nog meer geld te verdienen? Dat vind ik onlogisch. Een paar jaar geleden deed ik een stap terug uit het bedrijf en concludeerde dat ik meer dan genoeg had verdiend. De vraag is dan: wat doe je met dat overige geld? Ik zie geld als een ruilmiddel. Je kunt het ruilen voor goederen, diensten of invloed. Geld stelt je in staat de wereld een bepaalde richting op te duwen. Toen ik dat besefte, wist ik wat mij te doen stond.’ ‘Veertig jaar geleden wisten wij precies hoe de wereld er over tien jaar uit zou zien: meer consumptie, meer productie en meer van hetzelfde. Nu is de wereld onzeker en kunnen wij amper een jaar vooruit kijken. Het enige wat wij weten, is dat de wereld er over tien jaar totaal anders uitziet: het klimaat verandert, grondstoffen raken op en het financiële systeem verandert. Eén ding staat vast: over tien jaar zijn er nog steeds mensen die behoefte hebben aan voedsel, water en energie. De enige manier om nu rendement te behalen, is door te investeren in een duurzame wereld. Wat dat betekent? Investeren in een wereld die niet kapot gaat.’ ‘In 2014 heb ik stichting ifund opgericht. Het doel: de transitie naar een duurzame samenleving versnellen samen met ondernemers. Ik geloof heilig in de kracht van ondernemerschap. Als er iemand is die de problemen in de wereld kan oplossen, is het de ondernemer. Hij laat zich niet tegenhouden door praktische bezwaren en angsten en weet hoe je écht impact kan maken, namelijk door een gezonde business case.’ ‘Onze grootste – en meest uitzonderlijke – investering is BlueCity. BlueCity is een plek waar echt iets gebeurt: minder praten, meer doen. Wij bouwen aan een circulaire voorbeeldstad in het oude Tropicana, een Rotterdams pand uit de jaren ‘80 waar vroeger een discotheek en een subtropisch zwembad in zat. Het pand stond leeg en werd bewoond door ondernemers die zich bezighielden met een circulair ecosysteem. Hier zijn de afvalstoffen van de één, de grondstof voor de ander. Ondernemers wisselen warmte uit door middel van een warmtenet. Oesterzwammen groeien op koffiedik uit het restaurant. CO2 uit de bierbrouwerij dient als voeding voor de spirulina-algen. Momenteel zijn wij bezig met een nieuwe opschaal-locatie buiten de stad en is er interesse vanuit verschillende, grote Europese steden.’

FINANCIAL FOCUS

FEITEN WIE /

WOUTER VEER (42) WAT /

INVESTEERT IN CIRCULAIRE BEDRIJVEN

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: CIRCULAIRE ONDERNEMERS

FINANCIAL FOCUS

Gulle gevers

Filantropie in Nederland. Wie zijn die mensen die hun geld doneren? Hoe gul zijn we? En waaraan schenken we? Samen met Universiteit Maastricht onderzocht ABN AMRO MeesPierson het geefgedrag onder 690 vermogende relaties in Nederland. Er is een duidelijke verschuiving van donaties naar maatschappelijke investeringen…

NOODHULP

KUNST EN CULTUUR

€ 1.193

20%

16%

21%

€ 1.483

Waaraan schenken wij? Vermogende Nederlanders geven 5,7% van hun inkomen en 0,3% van hun vermogen aan goede doelen, met een gemiddeld giftbedrag van

€ 1.594

€ 7.915

12%

GEZONDHEID EN WELZIJN

ARMOEDE BESTRIJDING

€ 872

9 RELIGIEUZE INSTELLINGEN

€ 622

Ergernissen

Uniek aan dit onderzoek is dat er is

gekeken naar wat ons Nederlanders irriteert aan goede doelen:

FINANCIAL FOCUS

27%

ONGEVRAAGDE DONATIEAANVRAGEN

20%

HOGE SALARISSEN VAN DIRECTEUREN VAN GOEDE DOELEN

19% TE HOGE UITGAVEN

FILANTROPIE

Wie zijn de respondenten?

IMPACTVOLLE INVESTERINGEN

Impact investment, denk aan projecten voor het verminderen van CO2-emissies, staan nog in de kinderschoenen.

31%

Ondernemers

Erfenis familiekapitaal

58%

26%

kent het, maar heeft er nog niet veel mee

13%

OORSPRONG VAN VERMOGEN

25%

Inkomen uit dienstverband

Anders

45%

40%

31%

Medische zorg in ontwikkelingslanden

16% 12%

€ 3-5 miljoen

GEMIDDELD VERMOGEN:

€ 3.077.011

€ 5-10 miljoen

zijn in trek. Dat is te zien

aan de groei in duurzame

>€ 25 miljoen

Duurzame investeringen Duurzame investeringen

€ 10-25 miljoen

investeringen die

ABN AMRO heeft uitstaan.

37% VROUW

48%

In 2013 stond er nog € 4,6

MAN / VROUW / LEEFTIJD

MAN

51%

Microkrediet voor ontwikkelingslanden

34%

€ 2-3 miljoen

63%

Eerlijkere verdeling van de winsten 26%

€ 1-2 miljoen

Top 5 impact investeringen

Banen creëren

VERMOGEN

heeft er van gehoord

heeft een impact investment

CO2-emissies verminderen

Vastgoed

>€ 1 miljoen

Nee, niet geïnteresseerd

miljard uit, in drie jaar later

GEMIDDELDE LEEFTIJD

is dat bijna verdubbeld tot € 8,2 miljard. 48% van de respondenten heeft een

duurzame investering in hun portfolio.

FINANCIAL FOCUS

Van de 6 miljard euro die jaarlijks wordt geschonken aan goede doelen is de helft afkomstig van particulieren. Maar deze donateurs zien steeds vaker door de bomen het bos niet meer. Het aantal goede doelen blijft stijgen, terwijl het nog altijd lastig is om het goede doel te vinden dat bij je past. En dat je kunt vertrouwen. Met mijn gids wil ik houvast bieden.

Denk niet in goede doelen, maar in veranderingen Nederlanders staan bekend om hun vrijgevigheid. Tegelijkertijd ziet Jasmijn Melse in haar werk als Specialist Filantropie bij ABN AMRO MeesPierson dat veel donateurs het moeilijk vinden om het juiste goede doel te vinden. Ze schreef daarom Jouw gids door de

De belangrijkste tip die ik donateurs kan geven: maak eerst je eigen plan, voordat je â&#x20AC;&#x2DC;jaâ&#x20AC;&#x2122; zegt tegen iedere fondsenwerver of acceptgiro die voorbij komt. Wil je schenken aan goede doelen? Stel jezelf dan eerst de vraag wat je graag veranderd zou willen zien. Wat zou er moeten gebeuren en welke aanpak werkt? Pas als je dat voor jezelf helder hebt, kun je op zoek gaan naar een organisatie die dat doel met behulp van jouw donatie kan verwezenlijken. Bijkomend voordeel: als je weet wat je wilt, kun je ook met meer focus geven. En dan hoef je je dus ook niet meer zo schuldig te voelen als je een keer een donatieverzoek afwijst. Ga op zoek naar een goed doel dat past bij de verandering die jij graag wilt zien. In de regel is een goed doel succesvoller als het meer focus heeft en goed kijkt of de aanpak werkt. Een goed doel dat met een budget van 100.000 euro de armoede in heel Zuidelijk Afrika wil oplossen, zal minder ver komen dat een goed doel dat met een bewezen aanpak van handen wassen kindersterfte tegengaat.

goededoelenjungle.

PERSOONLIJK

JASMIJN MELSE Specialist Filantropie FILANTROPIE ADVIES De dienstverlening van Filantropie Advies is gericht op

Staar je ook niet blind op de kosten die een organisatie maakt. Natuurlijk moeten de kosten goed te verantwoorden zijn, maar doelen die bijvoorbeeld geld besteden aan IT-verbeteringen kunnen daardoor wellicht uiteindelijk slimmer en effectiever werken. Bedenk dat uiteindelijk het resultaat telt en beoordeel een organisatie daar dus ook op. Laat je informeren welke effecten het beleid van het goede doel teweeg heeft gebracht. Neem ten slotte de tijd om af en toe te reflecteren op jouw donaties. Ben je nog tevreden met de goede doelen die je hebt geselecteerd? Nee? Neem dan afscheid en geef je geld aan goede doelen die beter met jouw geld omgaan. Zo scheidt het kaf zichzelf van het koren.

private banking klanten die hun vermogen willen inzetten voor een betere wereld. Wilt u nalaten of schenken aan goede doelen? Of wilt u wellicht een eigen stichting oprichten met uw familie of met uw bedrijf? Dan kunt u terecht bij deze experts op het gebied van filantropie.

FINANCIAL FOCUS

Door bewuster te geven, snijdt het mes aan twee kanten. Jij ziet jouw wensen voor een betere wereld werkelijkheid worden en de goededoelenjungle wordt er vanzelf wat overzichtelijker op.

COLUMN

JOUW GIDS DOOR DE GOEDENDOELENJUNGLE

GRATIS WAT /

FINANCIAL FOCUS GEEFT 200 EXEMPLAREN VAN JOUW GIDS DOOR DE

GOEDEDOELENJUNGLE WEG. GEÏNTERESSEERD IN DIT

HANDBOEK VOOR DONATEURS? STUUR DAN EEN MAILTJE MET NAAM- EN ADRESGEGEVENS NAAR FINANCIAL.FOCUS@ NL.ABNAMRO.COM.

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.�nancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

DUURZAAM BELEGGEN, DE NIEUWE STANDAARD Niet eerder was duurzaam beleggen zo populair als nu. Als grootste Nederlandse bank op het gebied van duurzaam beleggen gaat ABN AMRO daarom een stap verder. De bank maakt de komende jaren duurzaam beleggen de nieuwe beleggingsstandaard in Nederland en in het buitenland. En overwint onderweg graag de bestaande vooroordelen. Rekening houden met mens en milieu bij beleggingskeuzes. Daar staan in deze tijd maar weinig beleggers negatief tegenover. Niet eerder was duurzaam beleggen zo populair als nu. ABN AMRO heeft al meer dan 12 jaar ervaring in deze vorm van beleggen. Duurzaamheid houdt ons en onze klanten duidelijk bezig. Toch roept duurzaam beleggen nog steeds veel vragen op. Bij mensen binnen en buiten de bank. Leveren duurzame beleggers bijvoorbeeld rendement in, en zijn er wel voldoende aantrekkelijke duurzame beleggingsproducten beschikbaar? We hebben ons de afgelopen jaren ingespannen om dergelijke vooroordelen te toetsen en te weerleggen. Zo weten we uit eigen ervaring dat duurzaam beleggen geen rendement hoeft te kosten. Ook zijn er voldoende aantrekkelijke

FINANCIAL FOCUS

duurzame beleggingsproducten voorhanden.

STAP VERDER

Beleggers die ‘duurzaam’ zagen als de zoveelste vluchtige beleggingstrend hebben ongelijk gekregen. Elk jaar stijgt wereldwijd het aantal beleggers dat wil beleggen op een manier die rekening houdt met de mens en maatschappij. Door deze ontwikkeling nam het duurzaam belegde vermogen bij ABN AMRO in de afgelopen drie jaar toe van 4 naar 8 miljard euro in 2016. Daarmee zijn we de grootste bank op het gebied van duurzaam beleggen van Nederland. Ook buiten Nederland zien we het duurzaam belegde vermogen stijgen. Met dit vermogen hebben we een positieve impact op het leven van mensen en op onze planeet. Die positie maakt het mogelijk om een stap verder te gaan. De bank wil daarin zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. Duurzaam beleggen wordt de nieuwe standaard voor ABN AMRO. We zien duurzaam beleggen niet langer als een optie, maar als de standaard voor alle diensten en producten. Waar mogelijk kiezen we voor een duurzame variant. Het is onze ambitie om

de omvang van het duurzaam belegde vermogen te verdubbelen. Van 8 naar 16 miljard euro voor 2020.

DUURZAME EXPERTISE

Duurzaamheid is niet nieuw voor ABN AMRO MeesPierson. De bank biedt sinds 2005 duurzame beleggingsdiensten aan en heeft daarmee een jarenlang trackrecord. Voorbeelden zijn de duurzaam beleggen mandaten die we voor klanten beheren. Daarnaast beschikt de bank over expertise op het gebied van impactbeleggen. Deze vorm van duurzaam beleggen richt zich op ondernemingen die een meetbaar positieve invloed hebben op de maatschappij en het milieu. Klanten van ABN AMRO

hebben bijvoorbeeld exclusief toegang tot het FMO Privium Impact Fund. Een fonds van de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO dat onder andere belegt in hernieuwbare energie en leningen aan de agrarische sector in ontwikkelingslanden. Daarnaast startte de bank in 2013 met het ABN AMRO Social Impact Fund. Via dit fonds investeert de bank met eigen geld in sociale en duurzame ondernemingen die streven naar maatschappelijke veranderingen. Het fonds wordt binnenkort opengesteld voor klanten. De bank beschikt over veel duurzame expertise, maar dit is nog niet bij alle klanten bekend. Het gevolg: als klanten duurzaam willen beleggen, doen ze dat niet altijd bij ons. Reden

HOE DUURZAAM ZIJN UW BELEGGINGEN? De komende tijd delen we nog meer informatie met u over de

duurzaamheid van uw beleggingsportefeuille. Nu ziet u al in uw beleggingsrapportage hoe duurzaam de individuele aandelen in uw beleggingsportefeuille zijn. Sinds kort is er ook een

duurzaamheidsindicator voor beleggingsfondsen. U krijgt daardoor snel een indruk van de mate van duurzaamheid van een fonds.

Daarnaast wordt fors geïnvesteerd in aanvullende opleidingen

voor onze beleggingsspecialisten en private bankers. Zodat zij

over voldoende bagage beschikken om uw vragen over duurzaam beleggen te beantwoorden.

EXPERTISE DUURZAAM

om onze duurzame expertise beter te delen met klanten.

VOOROORDELEN WEGNEMEN

Duurzaam beleggen wordt onze nieuwe standaard, maar dat betekent niet dat we afscheid nemen van klanten die minder affiniteit hebben met duurzaam beleggen. De reguliere producten en diensten blijven beschikbaar en we breiden het aanbod uit met aantrekkelijke duurzame beleggingsoplossingen. Daarnaast informeren we u graag over de mogelijkheden van duurzaam beleggen. En nemen eventuele vooroordelen weg, door onze kennis te delen. Een veelgehoord misverstand is bijvoorbeeld dat duurzaam beleggen rendement kost. Op de lange termijn presteert een

duurzame beleggingsportefeuille minstens zo goed als een gewone beleggingsportefeuille. Niet vreemd, ondernemingen die zorgvuldig omgaan met mens en maatschappij zijn vaak beter voorbereid op de toekomst. Ook voorkomen bedrijven die goed presteren op milieugebied boetes en imagoschade. Het is daarom mogelijk zonder verlies van rendement een positieve impact te hebben op de maatschappij. Zo is de CO2uitstoot van de door de bank beheerde duurzame portefeuilles ruim 50 procent lager dan die van de benchmark. CO2 wordt gezien als een van de veroorzakers van klimaatverandering.

MEER DAN MILIEU ALLEEN

Veel beleggers denken dat duurzaam beleggen vooral gaat

over het milieu. Een misverstand, want een onderneming moet ook de sociale en bestuurlijke aspecten op orde hebben om duurzaam te kunnen werken. We selecteren beleggingen op basis van zogeheten ESGcriteria. Daarbij beoordelen we de wijze waarop een onderneming rekening houdt met milieu (environmental), evenals sociale criteria (social), zoals mensenrechten en arbeidsomstandigheden. Daarnaast kijken we naar de wijze waarop een onderneming wordt bestuurd (governance). Het dieselschandaal bij de Duitse autofabrikant Volkswagen laat zien hoe deze ESG-criteria in de praktijk samengaan. En wat voor effect dergelijke risico’s kunnen hebben op de financiële prestaties. Bij de fraude rond de uitstoot van schadelijke stoffen van bepaalde automodellen speelde niet alleen de schade aan het milieu een rol. Ook willen onze duurzame beleggingsspecialisten van het bestuur van de autofabrikant weten hoe ze kunnen voorkomen dat een dergelijke fraude zich kan herhalen. Samen met institutionele beleggers zijn wij, namens onze klanten, collectief als grote (potentiële) aandeelhouder in Volkswagen in de positie om daarover in gesprek

te gaan met het bestuur. Dat geeft een belangrijk signaal aan een onderneming en op deze wijze kunnen we bij ondernemingen verandering in gang zetten. Binnen sectoren kiezen we telkens de bedrijven die het beste presteren op duurzaam en financieel gebied. Het is een bewuste keuze om geen sectoren op voorhand uit te sluiten. Daarmee geef je als belegger een machtig wapen weg om het verschil te maken. Sommige bedrijven kunnen wel worden uitgesloten, bijvoorbeeld als zij niet open staan voor een dialoog. Of als het bedrijf betrokken is bij de productie van controversiële wapens, dan zullen wij daar nooit in beleggen. Het is een van de vele manieren waarop wij het belegde vermogen op duurzame wijze beheren en bijdragen aan een betere wereld.

ALEN ZELJKOVIC Managing Director Products & Solutions ABN AMRO Private Banking ALEN.ZELJKOVIC@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

EXPERTISE SCHENKEN

SCHENKEN MET EEN PLAN Door de schenkingsvrijstellingen slim te gebruiken, blijft er meer voor de ontvanger van uw gift over. De mogelijkheden zijn divers en aantrekkelijk, maar de uitvoering luistert nauw. Veel mensen maken in de laatste maanden van het jaar de balans op, en verkennen de mogelijkheden om te schenken. Door vrijstellingen te gebruiken, betaalt de ontvanger minder belasting over de ontvangen gift. Sommige vrijstellingen zijn eenmalig, andere kunt u elk jaar benutten. Sommige vrijstellingen gelden alleen voor een specifiek bestedingsdoel, zoals een studie of de eigen woning van de ontvanger. Ook telt de leeftijd van de ontvanger. Voor kinderen gelden de hoogste vrijstellingen. U mag hen als ouder jaarlijks

5.350 euro (verwacht bedrag 2018: 5.363 euro) belastingvrij schenken. Voor alle andere ontvangers geldt dit jaar een algemene vrijstelling van 2.129 euro (verwacht tarief 2018: 2.147 euro).

EENMALIGE VRIJSTELLINGEN

Ook aantrekkelijk zijn de eenmalige vrijstellingen. Een ouder kan een kind tussen de 18 en 40 jaar een keer in zijn leven een belastingvrij bedrag van 25.526 euro schenken. De overheid gebruikt de schenkingsvrijstellingen ook om gedrag te stimuleren, bijvoorbeeld de aankoop van een eigen woning en het volgen van een kostbare studie. Zo kunt u uw kind eenmalig 53.176 euro belastingvrij schenken voor een

dure studie. Minimaal 27.650 euro ervan moet de ontvanger verplicht besteden aan de studie.

TON VOOR EEN HUIS

In 2013 introduceerde de regering de vrijstelling van 100.000 euro, bedoeld voor een gift voor de aankoop van een eigen huis. Een succesvolle regeling die ook in 2014 gold, en vanaf 2017 weer beschikbaar is. Sinds 2017 geldt dat u het bedrag aan iedereen kunt schenken. Voor een kind zijn de bestedingsmogelijkheden wel wat ruimer. Het ontvangende kind mag 25.526 euro vrij besteden, het restant moet hij besteden aan de eigen woning. Voor kinderen die voor 2010 of in 2015 of 2016 een verruimde schenkingsvrijstelling al hebben benut, gelden afwijkende vrijstellingen.

GOED VASTLEGGEN

De vrijstelling is ruim, maar kent veel voorwaarden. Uitgangspunt is dat de ton binnen een kalenderjaar moet worden geschonken. Maar de schenking mag ook over drie aansluitende jaren worden gespreid. Houd er rekening mee dat de ontvanger elk jaar aan de leeftijdsvoorwaarde moet voldoen. De ontvanger heeft voor een schenking in 2017 tot en met 31 december 2019 om de schenking te besteden aan de woning. Is de ontvanger samen met een partner eigenaar van de

FINANCIAL FOCUS

JA, IK WIL SCHENKEN Niet iedereen beseft het, maar een huwelijk brengt vaak ook een overgang van vermogen

met zich mee. Als mensen met elkaar in het huwelijk treden

zonder huwelijkse voorwaarden wordt het vermogen van

beide echtgenoten immers gezamenlijk bezit. Als het

huwelijk eindigt, heeft ieder recht op de helft. Deze

vermogensovergang is meestal geen schenking. Maar soms ontstaan lastige discussies.

Het kabinet heeft voorstellen gedaan om de gevolgen voor

de schenken erfbelasting van deze vermogensverschuiving duidelijker te regelen.

De mogelijkheden voor

samenwoners worden hierbij

ruimer. Het kabinet wil huwelijken die alleen worden gesloten

om schenken erfbelasting te besparen, gaan aanpakken.

woning? Dan is het bovendien zaak goed vast te leggen dat de schenking alleen betrekking heeft op het deel dat eigendom is van de begunstigde van de gift.

TJARKO DENEKAMP Specialist Schenken en Erven TJARKO.DENEKAMP@NL.ABNAMRO.COM

UITGELICHT

CIRCL

EEN ONTMOETINGSPLEK WAAR IEDEREEN WELKOM IS

NAAM PRODUCT /

CIRLC / INITIATIEF VAN ABN AMRO

WAT IS HET /

ABN AMRO heeft in Amsterdam een paviljoen gebouwd volgens

circulaire principes. Dat wil zeggen: het paviljoen is zo ontworpen dat

alles gemakkelijk opnieuw gebruikt kan worden. Bovendien zijn bij de

bouw zo min mogelijk broeikasgassen

uitgestoten. Circl is het eerste circulaire bouwontwerp van Architekten Cie. HOE WERKT HET /

Alle materialen van het paviljoen zijn

herbruikbaar. Zo is de houtconstructie demontabel. Ook werkten de bouwers zoveel mogelijk met gebruikte

materialen. Het beton bestaat voor

35% uit restafval. Aluminium bestaat standaard voor 50% uit gerecycled

materiaal, maar de leverancier heeft

het naar 100% weten te brengen. Alles

werd gemonteerd zónder ook maar een druppel kit, pur of lijm. En ook van de inrichting werd circulariteit geëist. VOOR WIE IS HET BEDOELD /

UITGELICHT CIRCL

Voor iedereen! Klanten van de bank, medewerkers, buurtbewoners:

iedereen kan binnenlopen. Mensen met verschillende achtergronden gaan er in gesprek over een duurzamere invulling van de economie.

MEER INFORMATIE IS TE VINDEN OP WWW.ABNAMRO.COM

MEER

UITGELICHT

www.�nancialfocus.nl FINANCIAL FOCUS

SERVICE

45e ABN AMRO

World Tennis Tournament

ABN AMRO is al 45 jaar trotse hoofdsponsor van het World Tennis

Tournament. Het evenement vindt plaats in 2018 van 12 t/m 18 februari. Welke

toptennissers dit jaar weer naar Ahoy komen, is altijd even afwachten. Hoe dan ook, 45 jaar

ABN AMRO World Tennis Tournament heeft veel mooi tennis en legendarische winnaars opgeleverd.

Het jaar 2018 is tevens de 10e editie van het ABN AMRO World Wheelchair Tournament. Tien jaar geleden werd tijdens het ABN AMRO World Tennis Tournament een demonstratie rolstoeltennis gegeven door rolstoeltoppers Robin Ammerlaan en Ronald Vink, tegen Richard Krajicek en Jan Siemerink op het Centre Court van Ahoy.

Wilt u aanwezig zijn? Kijk voor kaartjes en andere informatie op www.abnamrowtt.nl

Goede doelen jungle

Geïnteresseerd in het boek ‘Jouw gids door de goede doelen jungle’ van Jasmijn Melse? Financial Focus geeft aan de eerste 200 mensen die reageren exemplaren van dit handboek voor donateurs weg. Stuur een mailtje met uw naamen adresgegevens naar �nancial.focus@nl.abnamro.com.

OVER ABN AMRO MEESPIERSON ABN AMRO MeesPierson is een handelsnaam van ABN AMRO Bank N.V. ABN AMRO Bank N.V. is gevestigd aan de Gustav Mahlerlaan 10 (1082 PP) te Amsterdam (Nederland). Het internetadres van ABN AMRO MeesPierson is abnamromeespierson.nl. ABN AMRO Bank N.V. heeft een bankvergunning van De Nederlandsche Bank N.V. en is opgenomen in het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) onder nummer 12000004. ABN AMRO Bank N.V. kan optreden als: ◆ aanbieder van betaal-, spaar- en kredietproducten; ◆ bemiddelaar en adviseur van betaal-, spaar-, kredieten verzekeringsproducten; ◆ beleggingsonderneming voor alle beleggingsdiensten, beleggingsactiviteiten en nevendiensten. Informatie over de klachtenregeling van ABN AMRO Bank N.V. en de geschilleninstantie waarbij ABN AMRO Bank N.V. is aangesloten kunt u vinden op abnamro. nl/klachtenregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024 (€ 0,10 per minuut). Op ABN AMRO Bank N.V. zijn het beleggers-compensatiestelsel en het depositogarantiestelsel van toepassing. Meer informatiedaarover kunt u vinden op: abnamro.nl/garantieregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024. ABN AMRO Bank N.V. is ingeschreven in het Handelsregister K.v.K. Amsterdam onder nummer 34334259. Het BTW-identi�catienummer van ABN AMRO Bank N.V. is NL820646660B01. ALGEMENE DISCLAIMER De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd

FINANCIAL FOCUS

worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het aankopen of verhandelen van �nanciële instrumenten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO Bank N.V. aangeboden �nanciële instrumenten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO Bank N.V. kunt u vinden in de Voorwaarden E�ectendienstverlening ABN AMRO N.V. en het Informatieblad E�ectendienstverlening ABN AMRO Bank N.V. die verkrijgbaar zijn via abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO Bank N.V. tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO Bank N.V. expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO Bank N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO Bank N.V. is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO Bank N.V. , of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, gra�sch materiaal en logo’s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te ver-menigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO Bank N.V. of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik.

US PERSON DISCLAIMER ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke weten regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de beleggingsdienstverlening van ABN AMRO inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven beleggingsproducten en beleggingsdiensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in de zin van vorenbedoelde weten regelgeving]. Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen. Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Een ieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van beleggingdiensten en/of beleggingsproducten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen.

foto: soroush karimi

COLOFON

06 // 2017 FINANCIAL FOCUS

is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u in de disclaimer op pagina 52. AFMELDEN

U kunt het abonnement opzeggen via uw private banker.

In de volgende editie Heeft hij of zij ja gezegd? Dit gaat er veranderen in 2018. DE VOLGENDE EDITIE VAN FINANCIAL FOCUS VERSCHIJNT IN JANUARI

Hebt u vragen voor onze experts uit dit magazine? Zij helpen u graag! U kunt altijd bellen met uw eigen private banker. Of met de assistenten van Private Assistance. Zij zijn bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.00 uur tot 22.00 uur en op zaterdag van 9.00 uur tot 17.30 uur.

020 - 343 43 43 SILVIA ZONNEVELD

Uitgever

ABN AMRO MeesPierson

Concept & Realisatie LVB Networks

Drukwerkcoördinatie

Sumis Printmanagement

Redactieadres ABN AMRO

Redactie Financial Focus Postbus 283 (AA1040) 1000 EZ Amsterdam

Een vraag voor de redactie?

�nancial.focus@nl.abnamro.com

Managing Director Private Wealth Management en Special Segments SILVIA.ZONNEVELD@NL.ABNAMRO.COM HAN DE JONG Chief Economist HAN.DE.JONG@NL.ABNAMRO.COM BEN STEINEBACH Hoofd Beleggingsstrategie BEN.STEINEBACH@NL.ABNAMRO.COM FRANK AALDERINKS

Omslagillustratie Ella Nitters

(Met nieuws na 21 november 2017 kon in deze uitgave geen rekening meer worden gehouden.)

Financial Focus online

Op www.�nancialfocus.nl leest u

meer artikelen over en uit de wereld van vermogenden.

Specialist Filantropie ABN AMRO MeesPierson FRANK.AALDERINKS@NL.ABNAMRO.COM

ABN AMRO MeesPierson online

RUBEN ZANDVLIET

en diensten van ABN AMRO

Adviseur Duurzaam Bankieren ABN AMRO RUBEN.ZANDVLIET@NL.ABNAMRO.COM

Informatie over producten MeesPierson vindt u op

www.abnamromeespierson.nl

JAN WILLEM HOFLAND Directeur Duurzaam Beleggen ABN AMRO JAN.WILLEM.HOFLAND@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

COLOFON

FINANCIAL FOCUS

7 VRAGEN AAN

Monique Dolﬁng-Vogelenzang Directeur van PharmAccess

IN DE RUBRIEK “7 VRAGEN AAN” OP FINANCIALFOCUS.NL

VERTELLEN BESTUURDERS

VAN GOEDE DOELEN OVER

DE PERSOONLIJKE BAND MET HUN GOEDE DOEL EN DE

UITDAGINGEN WAARMEE ZIJ WORSTELEN.

‘Ik voel een enorme verantwoordelijkheid om iets bij te dragen’ ‘Mijn levensmotto? Ik zeg altijd: It’s not who you are, but what you do that defines you. Je wordt geboren in een land en op een plek waar je niks over te zeggen hebt, maar wat jij ermee doet, bepaalt wie je uiteindelijk bent. Ik voel een enorme verantwoordelijkheid om iets bij te dragen, maar hoe doe je dat op een goede manier? Natuurlijk zeg ik dit vanuit een situatie waarin ik veel te kiezen heb; dat is voor veel mensen wel anders. Maar dat maakt mijn verantwoordelijkheid alleen maar groter.’ Lees alle 7 vragen aan Monique Dolfing-Vogelenzang op financialfocus.abnamro.nl/7

MEER 7 VRAGEN AAN? �nancialfocus.abnamro.nl/7