Financial Focus 01 2018 by ABN AMRO

INSPIRATIE, MENINGEN EN VERHALEN UIT DE WERELD VAN VERMOGENDEN

Ja, Ja,ikikwil, wil, maar... maar...

FEATURE Domotica

Een comfortabele oude dag

DOSSIER

MEMORABEL AANDEEL

De invloed van nieuwe wetgeving op uw vermogen

Wijn, juwelen en luxe jachten

Samenlevingsvormen

LVMH

INHOUD ‘Nederland was nog één van de weinige landen waar bruidsparen automatisch in gemeenschap van goederen trouwden. Volgens de politiek is dat ouderwets.’ CHOY VAN DER HOOFT-CHEONG Managing Director

ABN AMRO MeesPierson

FINANCIAL FOCUS

16 DOSSIER Ja, ik wil, maar...

Sleutelmomenten Kees van Dijkhuizen

Aandelen.................................................. 25 Software geeft verzekeraars nieuw elan

Fondsen...................................................... 29 Leningen langs de duurzame meetlat

Column......................................................... 30 Epicurus

Infographic........................................... 46 Is het opblazen voorbij?

Uitgelicht.................................................. 51 Ecofalt: koud asfalt

7 vragen aan...................................... 56 Roline de Wilde: ‘We moeten vinken én vonken’

FINANCIAL FOCUS

Beleggingsvisie Alert op kansen en risico’s

LVMH

Wijn, juwelen en luxe jachten

INHOUD

FINANCIAL FOCUS // 01 // 2018 Financial Focus is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u op pagina 52.

Portretten Museum als passie

MEER MEDIA DAILY FOCUS DAGELIJKSE NIEUWSBRIEF Selectie nieuws en achtergronden uit de internationale media FINANCIALFOCUS.NL CONTENTPLATFORM Blogs van specialisten, artikelen, video’s & het magazine VIMEO VIDEOKANAAL FINANCIAL FOCUS Met reportages, achtergronden & interviews

Feature Domotica

FINANCIAL FOCUS ONLINE Veel artikelen uit deze uitgave kunt u ook online terugvinden en makkelijk delen. Op de website van Financial Focus vindt u veel meer video’s, artikelen en verhalen uit de wereld van vermogenden, blogs en nieuwsberichten van de specialisten van ABN AMRO MeesPierson. WWW.FINANCIALFOCUS.NL CONTACT MET ONS? Hebt u vragen naar aanleiding van artikelen in deze uitgave? Bij veel artikelen staan contactgevens van de betrokken specialisten. Op pagina 53 vindt u algemene contactgegevens. En uiteraard ontvangt uw private banker graag uw vragen of verzoeken om meer informatie.

FINANCIAL FOCUS

6 FINANCIAL FOCUS

VOORWOORD

Ja 2.0 “Wat is daarop uw antwoord?” Jaarlijks geven ongeveer 65.000 stellen op deze vraag het antwoord ‘Ja, ik wil’. Vanaf 2018 trouwen mensen niet meer standaard in gemeenschap van goederen. Bij een nieuw gesloten huwelijk vallen vermogen of schulden van voor het huwelijk buiten de gemeenschap. Nederland was nog één van de weinige landen waar bruidsparen automatisch in gemeenschap van goederen trouwden. Volgens de politiek is dat ouderwets. Het samen delen-principe voorkwam dat vrouwen bij een eventuele scheiding zonder financiële middelen achterblijven. Maar tijden veranderen en vrouwen hebben tegenwoordig ook steeds vaker een eigen inkomen. Er verandert dus heel veel door de nieuwe Wet beperking gemeenschap van goederen. Het nieuwe plan heeft vooren tegenstanders. Een voordeel is dat er geen risico meer is dat u wordt verrast door schulden die de wederhelft vóór het huwelijk heeft gemaakt. Anderszijds komt er meer papierwerk kijken bij het huwelijk. Er moet aangetoond worden wat privévermogen is en het dient door de notaris vastgelegd te worden. Hoe blij u ook bent over een aanstaand huwelijk van u zelf, uw kinderen of uw kleinkinderen, het is goed om het dossier op pagina 16 door te nemen. Ook al zal het antwoord op dé vraag van de ambtenaar hetzelfde zijn en ook al blijft het feest even uitbundig, vooraf dienen de voorwaarden voor een goed huwelijk al op papier te staan.

PERSOONLIJK

CHOY VAN DER HOOFT-CHEONG

Managing Director ABN AMRO MeesPierson CHOY.VAN.DER.HOOFT-CHEONG@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

SLEUTEL

MOMENTEN

2017 MISSIE 2030

SLEUTELMOMENT

Kees van Dijkhuizen werd in januari 2017

CEO en Voorzitter van de Executive Board van ABN AMRO. Hij woont diverse overleggen van medewerkers bij die bezig zijn met de impact die de bank kan hebben om een duurzamere samenleving op te bouwen. Van Dijkhuizen wordt geprikkeld door hun enthousiasme.

DE CLUB VAN

Rome Van Dijkhuizen is in zijn tienerjaren onder de indruk van het boek Grenzen aan de groei van De Club van Rome. Dat doet in 1972 de grimmige voorspelling dat onze beschaving deze eeuw gaat instorten omdat de fossiele brandstoffen op aarde niet onuitputtelijk zijn. Dat zou uiteindelijk de levensstandaard, gelijk aan het niveau van het jaar 1900.

FINANCIAL FOCUS

foto’s: Erik van der Horst

leiden tot een flinke achteruitgang van

SLEUTELMOMENTEN

SLEUTELMOMENT

KEES VAN DIJKHUIZEN

‘Making money and doing good’ MAKING MONEY AND DOING GOOD, WAS DE MOTIVATIE VOOR KEES VAN

DIJKHUIZEN OM DUURZAAMHEID TOT PERSOONLIJK SPEERPUNT TE MAKEN. ‘IK DENK DAT EEN DUURZAME IMPACT HEBBEN OP DE MAATSCHAPPIJ HEEL GOED HAND IN HAND KAN GAAN MET HET MAKEN VAN RENDEMENT. TOEN

MEDEWERKERS MIJ VERVOLGENS OOK NOG WEZEN OP HET FEIT DAT WIJ BIJ

ABN AMRO DOOR ONZE OMVANG EN POSITIE EEN IMPACT KUNNEN HEBBEN VAN BETEKENIS, HEB IK ZE GEVRAAGD MET EEN CONCREET PLAN TE KOMEN. DAAR

ZIJN VERSCHILLENDE INITIATIEVEN UIT VOORT GEKOMEN DIE WE NU AAN HET UITVOEREN ZIJN. DAAR BEN IK ONTZETTEND TROTS OP’.

LEES MEER

SLEUTELMOMENTEN www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

WAT IS UW SLEUTELMOMENT?

Het moment dat ik met een groepje medewerkers sprak over duurzaamheid en zag hoe bezield zij waren over de rol die de bank daarbij kon spelen. Van de 275 miljard euro die wij als bank aan leningen verstrekken, zit 185 miljard euro in stenen. Zij stelden voor om het gemiddelde energielabel van dat vastgoed en dat van de bank naar “A” te brengen. Dat zou een stevige CO2-reductie betekenen. Dat inzicht en hun enthousiasme opende mijn ogen en leverde inspiratie op voor Missie 2030, ons initiatief om vastgoed en wonen in Nederland te verduurzamen.

WAAROM IS DIT ZO’N BELANGRIJK MOMENT VOOR U?

Tijdens die bijeenkomst werd ik getroffen door het enthousiasme van deze medewerkers. De energie spatte er van af. En ik werd geïnspireerd door de boodschap dat we als bank écht impact kunnen hebben en een stap kunnen zetten naar een duurzamere samenleving. Die bezieling raakte me waardoor hun missie ook mijn missie werd vanaf dat moment. Missie 2030 – de

FINANCIAL FOCUS

SLEUTELMOMENTEN WAT DOET U ZELF AAN DUURZAAMHEID?

kunnen gaan, maar het gaat om een transitie.

Ik ben recent aan de slag gegaan met het

zomaar bestaande financieringen in de

ook meer van onze beleggers duurzaam

verduurzamen van mijn huis en overgegaan

energiesector stop zetten om maar een

laten beleggen. We investeren zelf in sociale

op stroom van Vandebron. Ook gebruik

voorbeeld te noemen. En we zullen onze

bedrijven die streven naar impact. En we

ik zoveel mogelijk de fiets. Maar er is meer

klanten moeten helpen om te verduurzamen

kijken kritisch naar de bedrijven die we als

mogelijk. Ook eet- en consumptiegedrag kun

en ze overtuigen om hun bedrijf of huis

bank financieren.

je verduurzamen. Denk bijvoorbeeld aan

duurzamer te maken.

verduurzaming van vastgoed – is slechts één voorbeeld van hoe de bank duurzaamheid heeft beetgepakt. We willen bijvoorbeeld

IS DUURZAAMHEID ALTIJD EEN BELANGRIJK THEMA GEWEEST IN UW LEVEN?

Je hebt tijd nodig. Je kunt als bank niet

minder en juist kwalitatief beter vlees kopen. Biologisch eten wordt steeds populairder.

Al die zaken hoeven niet morgen geregeld te

Daarom is het nu echt een doorbraak in

zijn. Vaak is er een natuurlijk moment om

de samenleving. De schaal van groene

een duurzamere optie te kiezen – bijvoorbeeld

Ik heb in mijn jeugd het boek Grenzen aan

investeringen begint nu zo groot te worden,

bij het verlengen van een hypotheek of een

de groei van De Club van Rome gelezen.

dat de subsidies eruit gaan. En dan wordt

financiering van een bedrijf. We willen als

Dat vond ik een indrukwekkend boekje.

het dus commercieel. En als het commercieel

bank het goede voorbeeld geven én het voor

Wat gebeurt er als grondstoffen in een

wordt, dan gaat het hard. Duurzaamheid

onze klanten zo makkelijk mogelijk maken

bepaald jaar opraken? Ik werd voor het

komt zo uit het hoekje van “louter goed

om voor het duurzamere alternatief te kiezen.

eerst geconfronteerd met die vraag. Ik dacht:

doen” en wordt mainstream. Over een paar

Making money and doing good.

dat is niet goed als dat gebeurt. Vervolgens

jaar weten we waarschijnlijk niet beter

is het besef dat er écht iets moet gebeuren

en begrijpen we niet goed dat we ooit zo

langzaamaan gaan groeien. De allereerste

vervuilend met onze omgeving om zijn gegaan.

keer dat ik mocht stemmen, heb ik wel op een groene partij gestemd, een voorloper van GroenLinks. En ik ben begin jaren negentig vanuit het ministerie van Economische Zaken nauw betrokken geweest bij het allereerste nationale milieu beleidsplan.

MISSIE 2030 KLINKT VOOR VEEL MENSEN MISSCHIEN WEL ERG VER WEG …

DUURZAAM

Meer weten over de duurzame ambities van de bank?

Dat begrijp ik, en ik zou ook willen dat

Kijk dan op

sommige ontwikkelingen sneller zouden

www.abnamro.com/duurzaam

FINANCIAL FOCUS

INFOCUS

VERMOGENSBEHEER IS BOOMING Uit een recent rapport van PwC blijkt dat de hoeveelheid geld die wereldwijd

belegd en geĂŻnvesteerd wordt een explosieve groei doormaakt. Een groei van 70% tot 2025 zou mogelijk zijn, vooral door de instroom van geld uit AziĂŤ en

door de vergrijzing. Op dit moment wordt ongeveer $84.900 miljard beheerd

door professionele banken en vermogensbeheerders. Dit zou kunnen groeien tot ruim $145.000 miljard in 2025.

De grote groei zit hem vooral in het feit dat extreem rijke mensen steeds rijker worden; het vermogen van alle miljardairs ter wereld samen stond op

$6.000 miljard in 2016, een groei van 16% ten opzichte van het jaar ervoor.

2004

$37,3

2007

$59,4

2012

$63,9

2016

$84,9

2020

$111,2

2025

$145,4

bedragen in miljarden

2025

$145.000 MILJARD 12

Bron: PwC, BusinessInsider, The Telegraph FINANCIAL FOCUS

INFOCUS

Wanneer gaat Bezos zijn miljarden weggeven? En aan wie? Hoewel Jeff Bezos – de oprichter, eigenaar en CEO van Amazon – inmiddels officieel rijker is dan Bill Gates, is hij nog niet op grote schaal begonnen om zijn geld weg te geven. De filantropische wereld wacht geduldig op het moment dat Bezos het grootste deel van zijn $90 miljard gaat doneren aan een goed doel. Want dat is wat je tegenwoordig doet als je steenrijk bent: je committeert je aan de zogeheten Giving Pledge waarbij je belooft het merendeel van je geld weg te geven. Er is nog hoop voor Bezos, want ook Bill Gates deed er lang over om tot het inzicht te komen dat hij al dat geld niet nodig had. In 2009 noteerde de Wall Street Journal uit Bill zijn mond dat zijn moeder hem er in de jaren ‘90 al op had aangesproken dat hij meer moest doneren aan goede doelen. Waarop hij antwoordde dat hij veel te druk was met het runnen van een multinational. De ommezwaai kwam voor Bill toen hij in 2000 uit de directie van Microsoft stapte en de Bill & Melinda Gates Foundation oprichtte, nu het grootste fonds van de Verenigde Staten.

$7.000 miljard

VOC-mentaliteit bij Apple Toenmalig premier Balkenende werd erom verguisd toen hij uitriep dat Nederland de VOC-mentaliteit

Het ziet er nog niet naar uit dat Bezos met pensioen gaat, dus de filantropische wereld

tegenwoordig ontbeert. Het waren voor Nederland

moet wellicht nog even wachten op zijn miljarden. Toch zijn er ook actieve topmannen

de rijkste tijden ooit. En de rijkdom van de VOC is

die geld weggeven: Mark Zuckerberg van Facebook en Reed Hastings van Netflix

sindsdien niet geëvenaard. Tot nu.

hebben nu al hun handtekening gezet onder de Giving Pledge. Want wat blijkt? Apple stevent af op een Nu is het ook weer niet zo dat Bezos helemaal op zijn miljarden blijft zitten. Zijn

beurswaarde die nog nooit is vertoond. Sinds

ouders runnen de Bezos Family Foundation die zich bezighoudt met het realiseren van

de VOC dan. De aandelen van Apple doen eind

onderwijs aan kansarme kinderen. Bezos doneerde tot nu toe $6 miljoen aan het fonds.

november 2017 ongeveer $175 per stuk, wat de

Daarnaast gaf de Bezos-familie in tien jaar tijd ongeveer $65 miljoen aan het Fred

waarde van het elektronicabedrijf op ongeveer

Hutchinson Cancer Research Center. Ook gaf Bezos een handjevol miljoenen aan een

$900 miljard brengt. Om de beurswaarde naar de

stichting die zich bezighoudt met analfabetisme in de derde wereld, aan de universiteit

magische biljoen te brengen, moet de prijs van de

van Princeton, en aan een actiecomité dat zich inzette voor de legalisatie van het

aandelen naar $195 stijgen. Volgens analisten is dat

homohuwelijk in 2012.

niet onhaalbaar.

Amazon als bedrijf is vooral sociaal actief in de buurt van het hoofdkantoor in Seattle

Bij de Amerikaanse broker Drexel Hamilton

met als doel de groeiende ongelijkheid in de stad – waar Amazon deels debet aan is – te

bijvoorbeeld verwachten de analisten dat de prijs

verhelpen. Voormalige gebouwen van Amazon worden weggegeven en gebruikt voor de

van Apple-aandelen binnen een jaar zal doorstijgen

opvang van daklozen. Ook bouwt Amazon zelf mee aan opvanghuizen. In 2013 richtte

naar $235, wat de waarde op $1.200 miljard

Amazon de stichting AmazonSmile op, waarbij een klein percentage van de omzet

brengt. Of zoals analist Brian White het zegt: 'We

wordt weggegeven aan goede doelen die door klanten worden uitgekozen.

believe Apple is on its way to becoming a trillion

Voor een miljardair als Bezos is dit natuurlijk allemaal klein bier; hij komt nog niet in de

dollar baby'.

buurt van de Giving Pledge. Een project waar wél veel geld naartoe gaat, is BlueOrigin LCC, een nieuwe tak van Amazon die zich bezighoudt met ruimtevaart. In dit bedrijf –

Maar hoe zit het nou met de VOC? Dit eerste

dat winstgevend moet worden – stak Bezos onlangs nog $1 miljard. Volgens Bezos is het

beursgenoteerde bedrijf ter wereld werd opgericht

belangrijk dat we de ruimte in gaan om de aarde te kunnen redden. Zijn idee is dat alle

in 1602 en was op zijn hoogtepunt meer dan

zware industrie verplaatst wordt naar plekken in de ruimte, zodat de aarde een schone,

$7.000 miljard waard, gecorrigeerd voor inflatie.

gezonde plek wordt om te wonen. Met een beetje goede wil, kun je dat ook een goed

Om dat te bereiken, moeten ze bij Apple nog even

doel noemen. Maar wel erg gericht op de lange termijn.

doorgroeien.

FINANCIAL FOCUS

INFOCUS

Vrouwenrechten

Investeren in gelijkheid loont! Diana van Maasdijk richtte in 2012 het team Filantropie Advies op bij ABN AMRO. Na vijf jaar was het tijd voor iets nieuws. Dat werd Equileap, een stichting die bedrijven onderzoekt en beoordeelt op gelijke behandeling van mannen en vrouwen. ‘In een vorig leven heb ik gewerkt voor goede doelen als Mama Cash, dus vrouwenrechten waren altijd al een onderwerp dat mij aansprak. Tegen klanten bij ABN AMRO zei ik altijd: ‘Kies een onderwerp waar u het meest bij voelt, en ga daar iets mee doen.’ Ik vond dat ik dat zelf dan ook maar moest doen. En ik zag in onze klantenkring veel mensen die graag sociale doelen willen nastreven met hun investering. Investeren op een manier die goed is voor de portemonnee, maar ook met een positieve impact op bijvoorbeeld gendergelijkheid.’ ‘Om de business case rond te krijgen, ben ik gaan kijken of bedrijven die gendergelijkheid op orde hebben ook financieel beter presteren. Dat bleek een schot in de roos! Ik kwam erachter dat er tientallen onderzoeken zijn die dat bevestigen. En niet van de minsten: EY, McKinsey, Harvard. De laatste tien jaar is behoorlijk grondig onderzocht hoe bedrijven met meer vrouwen in de Raad van

bedrijven bellen om erachter te komen hoe het beleid

Bestuur financieel presteren. En dat bleek altijd

in elkaar zat.’

beter te zijn dan mannenbolwerken. Maar over de werkvloer was minder bekend. Daar lag dus een

‘Uiteindelijk heeft dit geleid tot een lijst van 200

kans: ik wilde zien welke bedrijven het beste beleid

bedrijven die het beste presteren op onze criteria.

hadden, gelijke lonen voor gelijk werk, regelingen

En we hebben een index gemaakt: de Equileap

voor vaderschapsverlof, beleid tegen geweld tegen

Gender Equality Index, die kan gebruikt worden

vrouwen.’

voor ETF-fondsen. We verkopen onze index en onze data aan investeerders in een abonnementsvorm.

‘In december 2015 heb ik mijn baan bij

Investeerders kunnen er nu dus voor kiezen om

ABN AMRO opgezegd en heb ik Equileap opgericht.

hun geld te steken in bedrijven die beter presteren

Mijn missie: de gelijkheid tussen mannen en

op gendergelijkheid. Zo zijn er tot nu toe 3

vrouwen in het arbeidsproces accelereren. Waarom?

aandelenfondsen een 1 obligatiefonds opgericht

Volgens het World Economic Forum gaat het veel te

met onze data. We maken nu nog geen winst, maar

langzaam. In het tempo waarin we nu veranderen,

als we dat in de toekomst wel gaan doen, gaat de

duurt het nog 217 jaar voordat mannen en vrouwen

volledige opbrengst naar de

volkomen gelijk zijn op de werkvloer. Dat is tien

Equileap Foundation, die

generaties! Dat kan toch niet?’

meisjes en vrouwen steunt om deel te nemen aan de

‘Er bleek geen data te zijn. Dus hebben we een

arbeidsmarkt.’

scorecard ontwikkeld met 19 criteria waarop we 3.000 grote bedrijven in ontwikkelde landen hebben

Meer weten?

beoordeeld. Dat was natuurlijk een enorme klus,

Kijk op www.equileap.org

dus we waren blij dat de Universiteit van Maastricht ons hielp. We moesten jaarverslagen uitspitten en

FINANCIAL FOCUS

Diana van Maasdijk

COLUMN De beleggingsomgeving zoals die zich in 2017 heeft ontvouwd, verdient het predikaat ‘ongelooflijk’. De economische groei overtreft nagenoeg overal de verwachtingen en de inflatie is in de belangrijkste landen heel laag gebleven. Beleidsmakers hebben geen rare dingen gedaan waar financiële markten van konden schrikken en geopolitieke spanningen hebben evenmin problemen opgeleverd waardoor zich geen schokken op financiële markten hebben voorgedaan. Mooier gaat het echt niet worden. Nog mooier hoeft ook niet. Als het maar niet veel slechter wordt.

Een ongelooflijk jaar, wat nu? Wat gaat bepalen hoe 2018 zich zal ontwikkelen? Door de grote

Het jaar 2017 was een ‘ongelooflijk’ jaar. Eigenlijk

omvang en de relatief hoge groei heeft de Chinese economie meer invloed op de mondiale economie dan op enig ander

kan het niet mooier worden. Maar dat is ook niet

tijdstip gedurende de laatste 500 jaar. Dat is voor economen een probleem omdat zo moeilijk te voorspellen is wat er in China zal

nodig. Als het maar niet slechter wordt.

gebeuren. Tot nu toe laat het leiderschap zien de ontwikkelingen goed te kunnen managen en we zien daarom geen aanleiding iets anders te veronderstellen dan dat het geleidelijke pad naar wat lagere groei met meer nadruk op binnenlandse consumptie verder zal worden gevolgd. Cruciaal wordt verder of bedrijven in Europa, de VS en elders hun investeringen zullen opvoeren en of de inflatie laag kan blijven. Op beide punten zijn we optimistisch. In enquêtes in veel landen zeggen ondernemers van plan te zijn hun investeringen fors op te voeren. En de orders die worden geplaatst bij producenten van kapitaalgoederen stijgen momenteel inderdaad fors. De inflatie zal wel wat oplopen in 2018 door de hogere olieprijs en doordat in veel landen de loonstijging zal versnellen. Toch wordt de inflatie in toom gehouden door dezelfde factoren die dat in 2017 hebben gedaan. Daar komt bovenop dat de productiviteitsgroei aantrekt waardoor de versnelling van de loonstijging zich niet in inflatie zal vertalen. Tegen een dergelijke achtergrond zullen centrale banken ook voorzichtig kunnen blijven opereren. Er kunnen zich altijd schokken voordoen, maar de factoren die de macroeconomische beleggingsomgeving bepalen, wijzen voor 2018 vooralsnog op een voortzetting van het Goldilocks-scenario van 2017. Dat wil natuurlijk nog niet zeggen dat financiële markten zich op identieke wijze zullen ontwikkelen. Wordt vervolgd.

PERSOONLIJK HAN DE JONG Chief Economist bij ABN AMRO HAN.DE.JONG@NL.ABNAMRO.COM ONLINE

TWITTER > @HANDEJONG14

FINANCIAL FOCUS

DOSSIER HUWELIJK

Ja, ik wil, maar...

FINANCIAL FOCUS

DOSSIER 18

Hevig debat

Belastingplan 2018

Uitsluitingsclausule

Rekenvoorbeeld

Of u nu voor de eerste of een volgende keer trouwt, of dat een van uw kinderen in het huwelijksbootje stapt, het is verstandig om goed te kijken naar de invloed van de nieuwe wetgeving op uw vermogen.

Op 1 januari 2018 is de wet veranderd en

Er wordt steeds wat aangescherpt. Dit is

het gezin als hoeksteen van de samenleving

geldt de nieuwe Wet beperking gemeenschap

de vierde verandering in de afgelopen twee

moesten worden gezien. Daar pasten geen

van goederen. Wat houdt dat voor u, uw

decennia.’

hervormingen van deze aard bij. Bovendien

partner en uw kinderen in? Zowel wat betreft

voerden tegenstanders aan dat 70 tot 75

het ontvangen van een schenking of een

Zoals wel vaker in de politiek was het niet

procent van de Nederlandse stellen nog

erfenis als de verdeling van vermogen binnen

alleen een kwestie van geven en nemen,

altijd in gemeenschap van goederen trouwen.

het huwelijk, zijn de regels aangepast.

maar ook van vuren en incasseren. Het

Een minderheid trouwt onder huwelijkse

ging er fel aan toe en oude scheidslijnen

voorwaarden. Dat maakt de wet overbodig,

Gordon Doull (Hoofd Kenniscentrum

kwamen weer bloot te liggen. Doull: ’De

ABN AMRO MeesPierson) heeft alles op

huidige wet begon als initiatiefwetsvoorstel

een rijtje gezet en legt uit wat er precies

en kwam dus vanuit de Tweede Kamer,

verandert en waar mensen op moeten letten.

niet uit het kabinet. De initiatiefnemers

Eerst een korte voorgeschiedenis van de

van de wet vonden het maatschappelijk

totstandkoming van de wet. Doull legt uit

achterhaald om de gemeenschap van

dat het een gevoelige kwestie was: ‘De wet

goederen als uitgangspunt te nemen van

gemeenschap van goederen zoals die tot dit

het wettelijk stelsel. De verzuiling kwam

jaar gold, was al erg oud en stamde uit 1838.

terug, zou je kunnen zeggen, verschillende

Verschillende partijen sleutelen de laatste

partijen die tegen waren wilden niet tornen

twintig jaar aan het huwelijksvermogensrecht.

aan de wetgeving omdat het huwelijk en

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

foto: Anna Docking

HEVIG DEBAT TUSSEN VOOR- EN TEGENSTANDERS: VECHTSCHEIDING OF JUIST NIET? De nieuwe Wet beperking gemeenschap van goederen is er niet zonder slag

of stoot gekomen. De Tweede Kamer was verdeeld over de kwestie toen het

voorstel in 2014 werd ingediend. In maart 2017 werd het voorstel uiteindelijk aangenomen, maar niet voordat er fel was gediscussieerd. Tegenstanders zeggen dat de wet geen verbetering is van de situatie zoals die voorheen

was. Zij stellen dat de wet tot extra administratieve rompslomp gaat leiden.

Zonder tegenbewijs valt vermogen namelijk ook in de nieuwe gemeenschap van goederen. Voorheen was tegenbewijs nog niet nodig omdat toch al het vermogen gemeenschappelijk is. In de nieuwe situatie zal een echtgenoot echter goed moeten boekhouden om zijn privévermogen veilig te stellen.

De verwachting bij de tegenstanders was dat de gebrekkige boekhouding

bij een echtscheiding tot veel discussie zou gaan leiden. Waarbij de emoties hoog kunnen oplopen en de kans op een vechtscheiding groter wordt geacht.

Voorstanders stellen echter dat de wet verouderd is en eindelijk eens aan de

huidige tijd aangepast moest worden. Ook verwachten zij niet dat de nieuwe regeling tot meer administratieve rompslomp zal leiden omdat veel echt-

genoten de administratie bewust achterwege zullen laten, of als er bewijs nodig is, er van schenkingen en erfenissen vaak documenten beschikbaar zijn. Daarnaast staan onroerende zaken bij het Kadaster ingeschreven en

BV-aandelen in het aandeelhoudersregister. Hiermee is de eigendomssituatie van de belangrijkste zaken wel traceerbaar. Omdat een veel voorkomende reden voor een vechtscheiding de ‘onredelijkheid van de gemeenschap van goederen’ is, is de verwachting van de voorstanders dat de nieuwe

wet juist tot minder vechtscheidingen zal leiden. Nu het voor-huwelijkse-,

geschonken en geërfde vermogen buiten de gemeenschap blijft, kan deze

onredelijkheid zich niet meer voordoen. Daarmee komt die reden voor een

vechtscheiding te vervallen. Doordat ook voorhuwelijkse schulden buiten de gemeenschap blijven, zal naar de mening van de voorstanders dat ook geen aanleiding voor een vechtscheiding meer kunnen geven.

zo was de suggestie. Mensen vonden het

gebeurt tijdens het huwelijk, terwijl in

wat verandert er? In de eerste plaats is niet

wel best zo. De voorstanders vroegen zich

het verleden ook een voor-huwelijkse

veranderd dat er vanaf de huwelijkssluiting

hardop af of géén huwelijkse voorwaarden,

lotsverbondenheid gold. Dat wil niet zeggen

tussen echtgenoten een gemeenschap van

een bewuste keuze voor een gemeenschap van

dat bij het aangaan van een huwelijk of het

goederen ontstaat. Wat wel is veranderd is

goederen was. Dit illustreert hoe gevoelig de

wijzigen van de huwelijkse voorwaarden

wat er tot de gemeenschap van goederen gaat

materie was.’

na 1 januari 2018 de ‘oude’ gemeenschap

behoren. Voorheen betrof dat al het vermogen

van goederen nu onmogelijk kan worden

dat de partners hadden bij het sluiten van

Toen de rook was opgetrokken, lag er

aangegaan; het zal nu alleen moeten worden

hun huwelijk of wat ze daarna verkregen. In

uiteindelijk een wet die op belangrijke

geregeld via huwelijkse voorwaarden.’

de nieuwe wet is die gemeenschap beperkt.

punten afweek van voorgaande wetgeving. ’Uiteindelijk zou je kunnen zeggen dat in de nieuwe Wet beperking gemeenschap van goederen de financieel-economische lotsverbondenheid is beperkt tot dat wat

18 FINANCIAL FOCUS

DE NIEUWE GEMEENSCHAP VAN GOEDEREN

Tot de gemeenschap behoort nu het vóórhuwelijkse gemeenschappelijke vermogen (ongeacht ieders aandeel daarin) en het

Hoe zit de nieuwe Wet beperking

vermogen dat tijdens het huwelijk verkregen

gemeenschap van goederen in elkaar en

is. Een belangrijke uitzondering hierop is het

FINANCIAL FOCUS

foto: Benjamin Jespersen

DOSSIER

BELASTINGPLAN 2018 DEELS IN DE IJSKAST Bij de behandeling van het Pakket Belastingplan 2018 in november 2017 heeft één belangrijk onderdeel voor de estate planningspraktijk de eindstreep niet

gehaald. En wel de maatregel waarbij vermogensverschuiving via het huwelijksvermogensrecht aan banden gelegd zou worden.

Tijdens de behandeling van het Pakket Belastingplan 2018 in de Tweede Kamer

constateerde men iets opmerkelijks: het huwelijk of een samenlevingscontract

kon ook zonder dat sprake is van misbruik, met deze nieuwe regels toch kwalificeren als een belastingconstructie. In die gevallen zou men dan ook schenk- of erfbelasting moeten betalen. Dat vond de Kamer onwenselijk. Alleen als het

huwelijk of een samenleving echt juridisch gebruikt wordt om belasting te besparen, zou de Belastingdienst dit tegen moeten gaan.

Neem het volgende voorbeeld: stel dat A een vermogen heeft van 10 dat geheel

is verkregen uit een erfenis. De erflater had hierbij niet gesteld dat dit vermogen altijd privé zou moeten blijven (de zogenaamde ‘uitsluitingsclausule’). B heeft ook 10 geërfd, maar op die 10 rust wel een uitsluitingsclausule. B heeft daar-

naast nog 90 aan overig vermogen. A en B trouwen op huwelijkse voorwaarden

vermogen dat door een schenking of erfenis

zal gelden, maar met uitzondering van de erfenissen. Dat betekent dat B 90

dus afzonderlijk voor het huwelijk hadden

100, namelijk het gehele privévermogen van A (10) en het door B in de gemeen-

zij tijdens het huwelijk ontvangen, vallen

vervolgens berekend op basis van dit toetsvermogen. Dat is hier dus 50. In dit

goederen.

van een schenking van 5 (van 55 -/- 50). Maar is hier sprake van misbruik van het

Het was zo dat schenkingen en erfenissen

waarbij zij afspreken dat tussen hen de algehele gemeenschap van goederen

verkregen is. Het vermogen dat beide partners

inbrengt in de huwelijksgemeenschap. Het zogenaamde ‘toetsvermogen’ is

én het geschonken of geërfde vermogen dat

schap gebrachte vermogen (90). Het maximaal, onbelaste deel van 50% wordt

automatisch buiten de gemeenschap van

voorbeeld wordt A gerechtigd tot 55 (10 + 45). Bij hem zou dan ook sprake zijn huwelijksvermogensrecht?

waarbij uitdrukkelijk was bepaald dat zij

Nadat voorstellen van het Kamerlid Omtzigt om het wetsvoorstel aan te passen

gaan behoren, buiten die gemeenschap

dement van Omtzigt om de gehele regeling aangaande vermogensverschuiving

‘uitsluitingsclausule’, die de schenker of

niet tot de gemeenschap van goederen zullen

sneuvelden in de Tweede Kamer, steunde de Kamer het daaropvolgende amen-

vallen. Dit gebeurde via de zogenaamde

binnen het huwelijk maar te laten vallen. De regering is zodoende terug bij af.

erflater liet opnemen. In de nieuwe situatie valt dit vermogen automatisch buiten de gemeenschap. Doull: ‘De nieuwe situatie is

FINANCIAL FOCUS

DOSSIER VERMOGENSMISBRUIK?

10 / erfenis, geen

uitsluitingsclausule

algehele gemeenschap van goederen, uitzonderingen:

B precies omgekeerd aan hoe het hiervoor was

nieuwe stelsel schenkingen privé blijven,

geregeld: nu moet de schenker of erflater

maar dat geldt alleen voor huwelijken die

specifiek laten vastleggen dat het vermogen

na de ingangsdatum van de wetgeving zijn

aan beide echtgenoten toekomt. In dat geval

gesloten óf zijn gewijzigd. Dat betekent dat

gaat het om een ‘insluitingsclausule’.’

een schenking gewoon in de gemeenschap van goederen valt als het huwelijk voor de nieuwe

erfenis

10 / erfenis, mét

uitsluitingsclausule 90 / overig vermogen

De wet mag dan nieuw zijn, voor veel

wetgeving (die is ingegaan op 1 januari 2018)

mensen blijven dezelfde mores gelden.

is gesloten of gewijzigd. Maar ook kunnen

Niet alle huwelijkse verbintenissen worden

echtgenoten hun huwelijkse voorwaarden

namelijk beïnvloed door de wet, dus doe

na 1 januari 2018 omzetten in een ‘oude’

wat u deed of kijk er nog eens goed naar.

gemeenschap van goederen. Dan zou de

’Ouders kunnen een schenkingstraditie

schenking of erfenis er ook in vallen. Vandaar

hebben. Stel dat zij elk jaar een bepaald

dat de uitsluitingscausule van belang blijft.’

Maximaal onbelast: 50% = 50

en daarbij een uitsluitingsclausule opnemen,

Iets wat belangrijker wordt dan voorheen is

dan moeten ze die uitsluitingsclausule blijven

het bewijsvermoeden. Dat gaat om de vraag

Nu is A gerechtigd tot 55 (10+45)

opnemen. Het is weliswaar zo dat in het

‘van wie is wat’ en gaat verder dan ‘cd van

bedrag overmaken naar een gehuwd kind

Huwelijkse gemeenschap: 90 (B) + 10 (A) = 100

Dat betekent een schenking van 5 (50-/-55)

FINANCIAL FOCUS

DOSSIER jou, cd van mij’. Het was voorheen al zo dat

in de gemeenschap kan aanspreken. Als de

gebruikelijk dat de DGA en partner onder

vermogen in de gemeenschap van goederen

schuldeiser zijn schuld met het vermogen uit

huwelijkse voorwaarden trouwden. Bij

valt als geen van de echtgenoten overtuigend

de gemeenschap voldoet, moet echtgenoot

gemeenschap van goederen zou hij of

kon aantonen dat dat vermogen aan hem

B maar afwachten of A zijn schuld aan

zij immers een algehele gemeenschap

of haar toebehoorde. Dit bewijsvermoeden

hem voldoet. Echtgenoot B heeft wel een

van goederen aangaan, waarbij ook de

speelt nog nadrukkelijker in de nieuwe wet,

vordering op failliete echtgenoot A, maar het

onderneming in het geding is. Vandaar dat

juist omdat er meer vermogen privé kan zijn.

is onduidelijk of dat iets oplevert.

dikwijls huwelijkse voorwaarden werden opgesteld. Door de nieuwe wet verandert

Aangezien gemakkelijk is te achterhalen via het kadaster of het aandeelhoudersregister

Dat gaat veranderen: de schuldeiser of

de situatie. Bestond de onderneming al

aan wie het huis en de aandelen in

curator kan wel bij de gemeenschap van

bij aanvang van het huwelijk? Dan hoeft

bijvoorbeeld de BV toebehoren, zal het vooral

goederen, maar de positie van echtgenoot B

het vermogen niet gedeeld te worden.

gaan om roerende zaken waarover in een

wordt nu verbeterd. De verkoopopbrengst

Voorwaarde daarbij is wel dat de DGA

eventuele vechtscheiding onenigheid zal zijn.

van het vermogen in de gemeenschap van

zichzelf jaarlijks een redelijk inkomen

goederen moet direct voor 50 procent naar

toekent. Omdat een wettelijke invulling

SCHULDEN

B. Hierdoor zijn de financiële gevolgen van

hiervan ontbreekt, zal deze kwestie toch in

Doull: ‘Een ander punt dat zal veranderen, is

een privéschuld bij de ene echtgenoot niet zo

huwelijkse voorwaarden uitgewerkt moeten

de omgang met schulden. Je bent financieel

verstrekkend voor de andere als voorheen.’

worden.

ONDERNEMERS EN DE NIEUWE WET

Doull bespreekt een aantal lastige situaties:

Hoe zijn de gevolgen van de nieuwe Wet

‘Start de DGA zijn onderneming tijdens

Nu is het nog zo dat een schuldeiser voor

beperking gemeenschap van goederen voor

het huwelijk? Dan is het straks van belang

een privé-schuld van echtgenoot A zowel

directeur-grootaandeelhouders (DGA’s)?

met welk kapitaal hij dat doet. Doet hij dat

het privé-vermogen van A als het vermogen

Het was onder het oude wettelijke stelsel

met privévermogen, dan is de onderneming

zelfstandiger voor de nieuwe wet, dus dat betekent dat je ook niet te zeer zou moeten lijden onder de financiële fouten van de ander.

FINANCIAL FOCUS

foto: Atul Vinayak

UITSLUITINGSCLAUSULES EN MINDER ERFBELASTING Er zijn - grof gezegd - twee soorten uitsluitingsclausules, een harde en een zachte. Bij een harde uitsluitingsclausule blijft het geschonken vermogen altijd privé voor de ontvanger. Bij een zachte uitsluitingsclausule blijft de schenking of erfenis wel privé in het geval van een echtscheiding, maar als het huwelijk eindigt door overlijden, wordt dat vermogen wel gedeeld met de weduwe of weduwnaar. Dit laatste is een manier om erfbelasting te besparen.

ook privé. Ook hier geldt de voorwaarde

om de waarde van de onderneming zo

in de onderneming, te kiezen voor een

van een redelijk inkomen. Start hij met

min mogelijk te delen mocht het tot een

gemeenschap van goederen.’

gemeenschappelijk vermogen, dan wordt de

scheiding komen - dan loopt de DGA

onderneming ook gemeenschappelijk. Bij

door de nieuwe wet alsnog het gevaar

een echtscheiding moet (de waarde van) de

dat de (waarde van de) onderneming bij

onderneming in dat laatste geval dus worden

een scheiding gedeeld moet worden. Dit

gedeeld.’

kan overigens voorkomen worden door

een en ander voor mensen die dit jaar

huwelijkse voorwaarden op te stellen.

trouwen of hun huwelijkse voorwaarden

‘Als de DGA zichzelf geen redelijk inkomen

Bij de juiste huwelijkse voorwaarden

herzien. Daarover kunt u altijd contact

toekent, worden de zaken lastig. Dat

kan de niet-ondernemende partner ook

opnemen met de experts van

komt doordat een redelijk deel van de

het best beschermd worden. Daarom

ABN AMRO MeesPierson. En voor wat niet

ondernemingswinsten die de ondernemer

zullen voor ondernemers huwelijkse

verandert ook: in veel gevallen is dezelfde

tijdens het huwelijk heeft gerealiseerd, tot

voorwaarden de norm blijven. Daarbij moet

voorzichtigheid geboden als voorheen.

de gemeenschap van goederen gerekend

worden aangetekend dat het soms fiscaal

Huwelijkse voorwaarden en een goed

moeten worden. Als de DGA zichzelf geen

aantrekkelijk kan zijn om na het einde van

gesprek bij de bank zijn dikwijls een betere

redelijk inkomen uitkeert - stel dat hij of

het ondernemersrisico, bijvoorbeeld bij

garantie voor het gewenste resultaat dan

zij de inkomsten kunstmatig laag houdt

pensionering of het opgeven van het belang

alleen huwelijkse voorwaarden.

24 FINANCIAL FOCUS

MAAK EEN AFSPRAAK VOOR EEN GESPREK

Ten opzichte van vorig jaar verandert het

EXPERTISE

Claim automatisering

SOFTWARE GEEFT VERZEKERAARS NIEUW ELAN

AANDEEL

MAURITS HELDRING

Guidewire Software profiteert van het toenemende aantal

Aandelen Analist MAURITS.HELDRING@NL.ABNAMRO.COM

verzekeringsmaatschappijen dat investeert in software om claims sneller en beter af te handelen. Verzekeraars doen hun best om

premie-inkomsten. De berekende

van hun stoffige en trage imago af

premie is voor de maatschappij

te komen. De sector investeert flink

een voorschot op de schade in

in software om de administratieve

de toekomst. Wordt meer schade

processen en de afwikkeling van

geclaimd, dan leidt de verzekeraar

claims te verbeteren en de marges

verlies en moeten mogelijk de

te vergroten. De Amerikaanse

reserves worden aangesproken. Is

softwareontwikkelaar Guidewire

er minder schade dan geïncasseerde

Software profiteert hiervan. Het

premie, dan behaalt de verzekeraar

bedrijf is marktleider in de relatief

winst.

versnipperde markt; van de 70 grootste wereldwijde verzekeraars gebruiken 25 de InsuranceSuit-

BIG DATA

We verwachten dat de

software van het bedrijf. Een

onderneming er in slaagt

belangrijk deel van de omzet komt

het marktaandeel in de

inmiddels uit modules die aan

verzekeringssector verder uit te

het bestaande systeem kunnen

breiden en de omzet uit modules te

worden toegevoegd. Guidewire

verhogen. De mogelijkheden van

deed hiervoor een groot aantal

de software om data uit externe

overnames in de afgelopen jaren.

bronnen te integreren kan daar aan

MODULES

bijdragen. Door de toenemende toepassing van sensoren in auto’s,

Guidewire Software’s Insurance

smartphones en gebouwen

richt zich met de extra modules

kunnen verzekeraars steeds meer

op de uitdagingen in de

data verzamelen. Big data die in

verzekeringssector. Bijvoorbeeld

toenemende mate wordt gebruikt

software die verzekeraars helpt

voor het maken van risico-

om de data uit oude gedateerde

analyses en het aanbieden van

systemen te integreren. Een

nieuwe producten. Bijvoorbeeld

deel van die data moet nu nog handmatig in nieuwe

KOSTENBESPARINGEN

Guidewire richt zich op het

Guidewire Software bevinden zich

goedkopere verzekeringen

winnen van marktaandeel

in een competitieve markt die door

voor automobilisten met een

in de relatief versnipperde

online vergelijkingssites steeds

systemen worden ingevoerd. De

gematigde rijstijl. Daarnaast biedt

markt. Van de consolidatie in

transparanter wordt. Vooralsnog

ontwikkelaar biedt daarnaast een

internationale expansie kansen.

de verzekeringssector lijkt de

heeft Guidewire een sterke positie

applicatie die actuele analyses

Tot nu toe heeft de onderneming

onderneming daarbij weinig last

in de markt en lukt het door

maakt van lopende claims.

zich vooral op de Verenigde Staten

te hebben. Kostenbesparingen

de verkoop van modules aan

Informatie die verzekeraars

gericht. Het bedrijf ziet verdere

bij verzekeraars kunnen wel een

bestaande klanten de marges hoog

helpt bij het optimaliseren van

uitbreiding naar Europa en China.

rol gaan spelen. Klanten van

te houden.

FINANCIËLE INFORMATIE Guidewire Software

ISIN-CODE US40171V1008

FINANCIAL FOCUS

Beleggingsvisie

Alert op kansen en risico’s ALLE ECONOMISCHE VERWACHTINGEN 2018

Het gaat goed met de wereldeconomie. Beleggers kunnen daardoor in 2018 profiteren van krachtige trends. Zeker als ze zich ook bewust zijn van de risico’s.

ONDERNEMERSVERTROUWEN

van de olieprijs dient eveneens

Het solide groeitempo van de

is een einde gekomen aan de

groei van de import in het land

wereldeconomie zorgt ook

daling van investeringen in de

De wereldwijde economische

toe, daar profiteren andere landen

voor stijgende bedrijfswinsten.

kapitaalintensieve energiesector.

groei waar beleggers nu van

wereldwijd van. Het land doet zijn

Het ondernemersvertrouwen

profiteren werd in de zomer van

best om de economische groei in

is hoog en andere indicatoren

2016 ingezet, versnelde in de

goede banen te leiden. Doel is de

laten zien dat bedrijven hun

zomer van 2017 en houdt nog

economie geleidelijk trager en op

investeringsuitgaven aanzienlijk

zijn positief, de ontwikkelingen

steeds aan. De vooruitzichten

een duurzamere manier te laten

willen opschroeven. Een

bieden veel kansen voor beleggers.

voor 2018 zijn goed. Er zijn

groeien. Onder andere door de

belangrijke rol in de voorspoed

Zij moeten ook alert zijn op

diverse factoren die de groei

beteugeling van de kredietgroei,

van de meeste bedrijven speelt

de risico’s. Voorwaarden voor

van de economie dit jaar verder

een renteverhoging en andere

technologische innovatie. De

ons scenario is dat de Chinese

kunnen versnellen.

monetaire maatregelen om de

implementatie van technologie

groei niet te sterk afneemt, de

inflatie te bestrijden. Ook zijn

komt de productiviteit van

investeringen van bedrijven

er maatregelen genomen die de

bedrijven ten goede. Bijkomend

blijven toenemen, dat de inflatie

Vooral de Europese economie

vervuiling door bedrijven moeten

effect is dat de inflatie laag

niet plotseling gaat stijgen en

was dit jaar een verrassing.

beperken, die mogelijk leiden tot

blijft (zie ook het kader over

centrale banken de rente niet

Het profiteerde van een sterke

lagere productiecapaciteit. Wat

robottechnologie). De lage

te snel verhogen. Dergelijke

binnenlandse vraag en de

de agenda van de autoriteiten in

rentestanden en de royale

ontwikkelingen kunnen voor

aantrekkende wereldhandel hielp

Peking precies is, blijft onduidelijk

beschikbaarheid van krediet

vertraging van de economische

ook. Daarnaast namen politieke

maar wij zien geen reden voor

hebben veel ruggensteun geboden

groei zorgen. In het geval van

risico’s af. Ook China was in

extreme vertraging.

aan de economie. Het herstel

China houdt de markt er al

De wereldeconomie staat er begin

2017 een belangrijke aanjager

2018 verrassend goed voor met

van de wereldwijde economische

een solide groeitempo, lage inflatie

groei. Sinds begin 2016 neemt de

en weinig verstorende invloeden.

AANJAGERS VAN DE GROEI

FINANCIAL FOCUS

vermeld te worden: hiermee

ALERT OP RISICO’S

Onze verwachtingen voor 2018

MARKTEN HET ECONOMISCHE EFFECT VAN DE ROBOTREVOLUTIE De geschiedenis laat zien hoe technologische vooruitgang een versnelling van de

economische groei in gang zet. Robots lijken hetzelfde effect te hebben als eerder de stoommachine, computer en – meer recent – het internet. Door de inzet van

robottechnologie kunnen bedrijven sneller en efficiënter werken. Een deel van de

stijging van de bedrijfswinsten in 2017 kan – zeker in de VS - worden toegerekend aan verregaande automatisering en robotisering. Dit zorgt voor een stijging van

de productiviteit, een beperkte loongroei en heeft een prijsdrukkend effect. Een

ontwikkeling die ook in 2018 zal doorgaan. De vierde generatie robots kan door verbeterde chips en nog meer sensortechnologie zelfstandig en zelfdenkend werken, los van de mens. Dat maakt ingrijpende kostenbesparingen mogelijk. De Japanse robotmaker Fanuc is inmiddels in staat de fabriek 24 dagen achter elkaar te laten

draaien zonder de aanwezigheid van mensen. Er zullen meer van dergelijke lightsout fabrieken komen waarin de productiefaciliteiten volledig zijn gerobotiseerd.

rekening mee dat het land een

slotte zijn waakzame centrale

geleidelijk lagere economische

banken eveneens nodig om het

groei laat zien. Een risico in China

positieve klimaat in stand te

is dat de kredietverstrekking te

houden. We verwachten dat

sterk wordt beperkt, met een

centrale banken voorzichtig te

nadelig effect op de groei. Wij zien

werk zullen gaan en actie zullen

echter geen goede argumenten

ondernemen in het geval van

waarom de Chinese overheid

ongunstige ontwikkelingen in de

dit zou doen. Minder zekerheid

financiële markten en in de reële

is er over de ontwikkelingen

economie.

belastingplan van president Trump lijkt het met enkele aanpassingen te gaan halen, maar zijn beleid en vooral gedrag

VERWACHTINGEN RENDEMENT AANDELEN LAGER

Het fundamentele plaatje is nog

zijn wispelturig. Overigens is

altijd gunstig voor aandelen:

het geen belastinghervorming

gelijkmatige economische groei

die alle Amerikanen zal raken.

wereldwijd, waarbij er zelfs

Tevens kunnen de maatregelen

signalen zijn van een verdere

het overheidstekort fors laten

groeiversnelling. Toch zullen

oplopen. Beleggers moeten ook

sommige van de huidige positieve

rekening houden met geopolitieke

factoren geleidelijk aan kracht

risico’s – onder andere in het

inboeten. We zijn daarom alert

Midden-Oosten. Deze kunnen

op signalen die mogelijk een

de groei eveneens verstoren. Ten

verandering van het marktklimaat

foto: Daniel Olah

in de Verenigde Staten. Het

FINANCIAL FOCUS

foto: Matt Prttchard

inluiden. Gedurende een aantal

ontwikkelde markten hebben wij

nog erg laag en hebben daarmee

het werk. Gezien de sterke staat

jaren hebben aandelen sterke

vanuit waarderingsoogpunt een

veel ruimte om te stijgen, wat

waarin de economie verkeert,

rendementen opgeleverd; de

lichte voorkeur voor Europese

dalende obligatiekoersen met

verwachten wij dat de brede

verwachtingen voor toekomstige

aandelen boven Amerikaanse.

zich meebrengt. Het goede

grondstoffenindex in 2018

aandelenrendementen zijn nu

Maar de forse vertegenwoordiging

nieuws is dat centrale banken

zal stijgen. We hebben onze

lager. We blijven daarom positief

van de technologiesector in de

nog altijd de dominante spelers

verwachting van de olieprijs voor

over aandelen – maar minder

VS maakt dat ook deze regio,

zijn op de obligatiemarkten

2018 en 2019 opwaarts bijgesteld.

positief dan voorheen.

wat ons betreft, een sterke

en dat zij het liefst een recessie

We verwachten een solide groei

De waarderingen van

aantrekkingskracht heeft.

vermijden. We voorzien

van de wereldwijde vraag en een

aandelen lijken hoog. Koers/

Gezien de aanhoudende

daarom een gecontroleerde

stijging van de olieprijs. In de

winstverhoudingen liggen boven

wereldwijde groei geloven wij

en geleidelijke terugkeer naar

markt is een balans gevonden

historische gemiddelden, maar

nog altijd dat de meer cyclische

normalere renteniveaus en dito

tussen aanbod en vraag. Maar dit

zijn nog wel wat verwijderd

sectoren hiervan zullen profiteren.

monetair beleid. Vooralsnog

evenwicht is extreem fragiel. Elke

van de piekniveaus die we

Daarom zijn we enthousiast

behouden wij onze voorkeur voor

verstoring zal direct effect hebben

zagen tijdens eerdere opgaande

over de sector industrie en

bedrijfsobligaties.

op de olieprijs.

markten. We zien ruimte voor

luxe goederen & diensten. Het

aandelenmarkten om verder te

potentieel van de sectoren telecom

stijgen, in lijn met de toenemende

en consumptiegoederen vinden wij

bedrijfswinsten. Wel zijn er

minder indrukwekkend.

VASTGOED EN GRONDSTOFFEN

BELEGGERS MOETEN ALERT ZIJN

heeft nog altijd een gunstig effect

te zijn: blijf profiteren van de

op vastgoed. De huurinkomsten

kansen die de economische groei

groeien echter niet meer zo

met zich meebrengt, maar wees

duidelijke waarderingsverschillen op regionaal niveau; één van de redenen voor onze voorkeur voor aandelen uit opkomende markten

MEER BELEGGINGSKANSEN IN OBLIGATIES

De solide economische groei

We adviseren beleggers om alert

Obligaties kunnen in 2018

sterk als in voorgaande jaren.

erop bedacht dat de tijd kan

boven aandelen uit ontwikkelde

meer beleggingskansen bieden

Het goede nieuws is dat de

aanbreken om winst te nemen op

markten.

dan de huidige lage rentes doen

dividenduitkeringen in de

aandelensectoren die hard gestegen

vermoeden. Beleggers wachten

vastgoedsector nog altijd hoog

zijn of op bedrijfsobligaties.

nu nog op rentestijgingen – en

zijn. Hiermee blijft het rendement

VOORKEUREN OP REGIO- EN SECTORNIVEAU

daarmee op het moment waarop

op vastgoed aantrekkelijk in

Nog altijd zien we aantrekkelijke

obligaties weer aantrekkelijk

vergelijking met het rendement

beleggingskansen in de

worden. De economie én de

op laagrentende obligaties en

opkomende markten, vooral in

rentestanden zijn aan het

spaarrekeningen.

opkomend Azië. De groei ligt

terugkeren naar normalere

In de brede grondstoffenmarkten

hier beduidend hoger. Binnen

niveaus. Obligatierentes zijn

zijn verschillende krachten aan

FINANCIAL FOCUS

RALPH WESSELS Hoofd Beleggingsstrategie RALPH.WESSELS@NL.ABNAMRO.COM

Geen wapens, tabak of mensenrechtenschending

LENINGEN LANGS DE DUURZAME MEETLAT

EXPERTISE FONDS

JAN-WILLEM MEULENKAMP

Het Pimco GIS Global Bond ESG is een breed gespreid

AA Advisors JAN.WILLEM.MEULENKAMP@NL.ABNAMRO.COM

obligatiefonds dat de leningen in de portefeuille langs de duurzame meetlat legt. Veel obligatiefondsen beperken

van de mensenrechten. Bij de

zich tot een segment van de

selectie van overheidsleningen

obligatiemarkt. Ze beleggen

kijken de beheerders hoe

bijvoorbeeld in bedrijfsobligaties

landen scoren op ESG-criteria,

of alleen in staatsobligaties.

Environmental (milieu), Social

De beheerders van het Pimco

(sociaal) en Governance (goed

GIS Global Bond ESG kennen

bestuur). In de slechtst scorende

weinig van dergelijke restricties.

15 procent van landen wordt niet

Ze hebben de vrijheid om

belegd. Landen waar bijvoorbeeld

wereldwijd in bedrijfsobligaties

mensenrechten worden

en staatsobligaties te beleggen die

geschonden, of waar de overheid

noteren in Amerikaanse dollar.

weinig doet tegen corruptie. Met

Het fondsteam richt zich op

de fondsportefeuille streeft het

investment grade leningen, de

fonds er naar de benchmark – die

hoogste kredietwaardigheid, maar

geen ESG-criteria hanteert – met

mag 10 procent van de portefeuille

1 tot 1,5 procent te verslaan, vóór

beleggen in meer risicovolle high

aftrek van kosten van ruim een half

yield obligaties. Ook mag het

procent. Beleggers moeten er wel

fondsteam 20 procent van de

rekening mee houden dat door deze

portefeuille beleggen in obligaties

beperkingen het fonds tijdelijk kan

die in een andere valuta noteren

achterblijven bij een index of fonds

dan de dollar.

dat zichzelf deze beperkingen niet

BEST-IN-CLASS

Bij de selectie van bedrijfsobligaties past het Pimco GIS Global Bond

oplegt.

SPREIDING

Het fonds kan voor spreiding

ESG de best-in-class benadering

zorgen binnen een obligatie-

toe. Er wordt belegd in bedrijven

portefeuille. Een duurzaam

die binnen een sector het

ingerichte portefeuille zal vaak

beste presteren op gebied van

vooral bestaan uit staats- en

maatschappelijk verantwoord

bedrijfsobligaties uit Europa. Het

ondernemen. Daarnaast zijn

fonds biedt voor die beleggers

specifieke bedrijven uitgesloten;

diversificatie naar andere delen van

het fonds belegt niet in bedrijven

de wereld, zonder valutarisico te

die zich bezighouden met

lopen, en naar obligatiecategorieën

controversiële wapens, tabak,

die lastiger in te vullen zijn voor

milieuvervuiling of schendingen

een duurzame belegger.

FONDS

Pimco GIS Global Bond ESG (euro-hedged)

BENCHMARK

Bloomberg Barclays Global Aggregate Index (euro-hedged)

ISIN-CODE IE00BYXVX196

FINANCIAL FOCUS

Vorig jaar oud en nieuw deed ik voor het eerst mee met de Staatsloterij. De hoofdprijs was 13 miljoen euro. De hele dag voelde ik het lot in mijn broekzak branden. Op weg naar huis had ik het bedrag eigenlijk al langzaam uitgegeven: een mooie reis, een nieuw huis en stoppen

Niks is genoeg voor diegene die genoeg te weinig vindt met bepaalde werkzaamheden, zodat er meer tijd over

Meer succes, status en salaris. Stiekem verlangen wij

zou blijven voor dat wat ik echt wilde. Diezelfde dag moest ik wat geld overboeken, de cijfers op mijn eigen

er allemaal naar. Zelfs als wij volledig zijn voorzien

bankrekening maakten mij ineens zeer ontevreden. Niet zo gek. Ik had de hele dag met enorme bedragen in mijn

in onze meest primaire levensbehoeftes, zoals liefde,

hoofd gezeten. Genieten van wat je hebt in plaats van ontevreden zijn over wat je niet hebt, dat blijkt in de

veiligheid, vrijheid en voedsel. Genieten van wat je

praktijk nogal lastig.

hebt in plaats van ontevreden zijn over wat je niet Het meest treffende voorbeeld uit mijn eigen leven is de periode dat ik een tijdje geen werk had. Ik kwam op een

hebt. Dat moeten wij allemaal nog een beetje leren.

punt dat ik blij was met elke baan. Plotseling mocht ik als filosoof veel workshops en lezingen geven. Voor ik het wist stond ik zelfs op grote festivals, zoals Lowlands. Maar intens gelukkig, zoals ik dacht te zijn, dat was ik niet. Ik verlangde toch vooral naar nog meer aanvragen en nog grotere podia. De Griekse filosoof Epicurus (van 341 voor Christus tot 270 voor Christus) zou mij – en veel anderen – wijzen op het feit dat niks genoeg is voor diegene die genoeg te weinig vindt. Op de deur van zijn tuin schreef hij ooit een boodschap: ‘Vreemdeling wees welkom, hier is genot het hoogste goed’.

PERSOONLIJK

LAMMERT KAMPHUIS

Schrijft en spreekt als freelance filosoof.

Volgens Epicurus leert de mens pas genieten als hij zich

Verbonden aan The School of Life Amsterdam.

niet langer bezighoudt met wat hij niet heeft, maar zich richt op primaire verlangens, zoals liefde, vrijheid, veiligheid en vriendschap. Je kunt zijn filosofie praktisch maken door een simpele oefening: elke dag drie punten opschrijven waar je dankbaar voor bent. Zelf ben ik deze oefening gaan toepassen in mijn dagelijkse leven. Ook al

ONLINE

LAMMERTKAMPHUIS.NL. ONDERZOEK

heb ik dit jaar helaas weer geen 13 miljoen gewonnen,

Onderzoekt samen met publiek hoe de filosofie ons verder

dankbaar ben ik wel: voor het huis dat ik onlangs heb

helpt in het alledaagse leven. Is als freelance filosoof een

gekocht, mijn geliefden, mijn gezondheid en voor het feit

veelgevraagd spreker bij bedrijven, op congressen en

dat Epicurus mij leerde dankbaarder te zijn.

festivalpodia. Daarnaast is hij als docent en Head of Faculty verbonden aan The School of Life Amsterdam. In het voorjaar komt zijn tweede boek, een filosofische essaybundel.

FINANCIAL FOCUS

foto: Caleb Jones

COLUMN

WIJN, JUWELEN EN LUXE JACHTEN LVMH is het grootste conglomeraat van luxegoederen ter wereld. Hoe zijn champagne, juwelen en motorjachten in één bedrijf terechtgekomen?

Wie weleens een slokje Moët et Chandon

designers tas van 3.000 euro als zijn baan op

neemt – en wie doet dat niet? – zal zich

de tocht staat? Het mooie aan LVMH is dat

waarschijnlijk niet realiseren dat hij een

de grote diversiteit van producten het risico

product consumeert van een onderneming

tot nu toe behoorlijk heeft gedrukt. Gaat het

die ook horloges en mode op de markt

even niet lekker met de dure tassen, dan vangt

brengt. Om maar niet te spreken van

de wijndivisie dat wel weer op. De koers

luxe motorjachten. Maar het beroemde

van het aandeel LVMH stijgt dus gestaag,

champagnemerk is al dertig jaar onderdeel

met hooguit wat kleine dipjes. Het eerste

van LVMH, de grootste producent van

halfjaar van 2017 was bijzonder succesvol en

luxe-artikelen ter wereld. LVMH werd

werd afgesloten met een omzetgroei van 12

oorspronkelijk gevormd door de fusie van

procent. Het bedrijf profiteerde dit jaar vooral

Moët et Chandon met cognacproducent

van de populariteit van de chique mode- en

Hennessy. De modetak werd in 1987

tassenmerken in Azië en bij Aziatische en

toegevoegd, door een fusie met Louis Vuitton.

Russische toeristen in Frankrijk. Die kwamen

Die fusie werd destijds door beleggers met

weer in groten getale naar Parijs, nadat ze

enige argwaan bekeken. Maar de combinatie

in 2016 wegbleven door de terroristische

van wijn, champagne, horloges, tassen en

dreiging.

mode blijkt goed te werken.

LAPPENDEKEN

ECONOMISCHE CRISES

LVMH is een lappendeken van bedrijven met

Luxe goederen zijn erg gevoelig voor

een rijke en luxe geschiedenis. Het oudste merk

economische fluctuaties. Wie koopt er nog een

van de gigant is wijnproducent

FINANCIAL FOCUS

MILJARD EURO

DAT BETAALDE LVMH IN APRIL 2017 VOOR DE RESTERENDE AANDELEN VAN GROUPE CHRISTIAN DIOR DIE HET NOG NIET IN HANDEN HAD. LVMH BESCHIKTE AL OVER DE PARFUMDIVISIE VAN DIOR, MAAR NAM HIERMEE OOK DE MODETAK OVER. HET MODEHUIS VAN LVMH BESTAAT UIT MERKEN ALS MARC JACOBS, LOUIS VUITTON EN DONNA KARAN.

MEMORABEL AANDEEL

OP SCHOOL BIJ LVMH

Château d’Yguem, dat teruggaat tot 1593. Bijna alle merken in het portfolio van LVMH zijn ontstaan voor de 20ste eeuw. Het bedrijf heeft

LVMH heeft het opleiden van nieuw

ook een Nederlands tintje in de vorm Royal Van

aantal jaren geleden zelf ter hand geno-

werd opgericht in 1849, sinds 2001 het predicaat

des Métiers d’Excellence. Het LVMH IME

van extreem luxe jachten.

versitair niveau in Italië, Zwitserland en

aandeelhouder van het bedrijf. Bestuursvoorzitter

leerbewerking tot sieradenontwerp en

en op nummer 11 in Forbes’ lijst van miljardairs.

industry’. Het LVMH IME werkt daarvoor

de activiteiten van LVMH. Zo werd in 2014 de

Universiteit in Parijs.

kunst exposeert in een indrukwekkend gebouw

talent in de mode- en designwereld een

Lent Shipyard in het Zuid-Hollandse Kaag, dat

men met de oprichting van het Institut

Koninklijk draagt en marktleider is op het gebied

biedt opleidingen aan op HBO en uni-

De familie Arnault is de belangrijkste

Frankrijk. De studierichtingen gaan van

is Bernard Arnault, de rijkste man van Frankrijk

een master in ‘design, fashion & creative

Arnault is een kunstliefhebber en dat blijkt uit

samen met onder meer de Sorbonne

Fondation Louis Vuitton opgericht, dat moderne van Frank Gehry in Parijs.

Koers LVMH in euro’s

300 250 200 150 100 50

1947

Christian Dior introduceert Miss Dior

20 17

20 16

20 15

20 13

20 14

1999

Audry Hepburn wordt het eerste ‘gezicht’ van de modeindustrie voor Givenchy

Hennesy verscheept voor het eerst cognac naar China

Louis Vuitton wordt opgericht in Parijs

20 12

1957

1859

1854

20 11

20 10

20 09

20 08

20 07

1992

LVMH opent zijn nieuwe hoofdkantoor in New York, ontworpen door architect Christian de Portzamparc

Louis Vuitton opent zijn eerste winkel in China, in Beijing

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

FEATURE

Domotica:

Een comfortabele oude dag

Iedereen wordt ouder. Ouderen zijn vaak minder mobiel, hebben hulp of hulpmiddelen nodig, maar willen natuurlijk toch op een waardige manier van hun oude dag genieten. De mogelijkheden nemen wat dat betreft elke dag toe. Technologie stelt ons in staat om langer zelfstandig te blijven en comfortabeler in ons eigen huis te wonen. Stop de tijd? Dat niet, maar het vertraagt de jaren wel.

ARTIKEL

ONLINE LEZEN? www.financialfocus.nl FINANCIAL FOCUS

HOE ZIT HET MET PRIVACY? Een belangrijk onderdeel van smart

homes zijn sensoren. Maar in het geval van bewegingssensoren zijn er evidente vooren nadelen als het gaat om privacy. Het is uiteraard fijn dat onmiddellijk kan worden

ingegrepen als het systeem oppikt dat een

kwetsbare oudere mogelijk is gevallen. Daar komt nog eens bij dat een dergelijk systeem toch een oogje in het zeil kan houden,

zonder dat er cameraâ&#x20AC;&#x2122;s aan te pas komen. Dit zijn voordelen. Een nadeel is echter dat bewegingssensoren, als ze goed werken, een unieke blauwdruk van al

het bewegingsgedrag hebben gemaakt van de persoon wiens of wier welzijn en

gezondheid ze moeten helpen garanderen.

Dat is een heftige inbreuk op de privacy van die persoon. Daar komt nog eens bij dat de apparaten met elkaar verbonden zijn - en dat de apparaten veel gemakkelijker te

hacken zijn dan bijvoorbeeld computers of telefoons. Op dit moment ligt een grote

hoeveelheid privacygevoelige informatie achter een zwakke slot en grendel.

FINANCIAL FOCUS

FEATURE Na een arbeidzaam leven beginnen

voedingssuggesties doet, is natuurlijk van een

computers of smartphones en dingen leren

mensen doorgaans meer tijd thuis door te

andere orde. Het eerste is iets alledaags en

waardoor ze hun eigen functies optimaliseren.

brengen. Dat wil niet zeggen dat ouderen

het tweede is een teken van een echt smart

Een voorbeeld is een thermostaat die leert

en gepensioneerden de hele dag achter de

home. Dat komt doordat smart homes aan

welke temperatuur de bewoners op een

geraniums zitten, maar ze zijn simpelweg meer

twee zaken moeten voldoen. In de eerste

bepaald tijdstip prefereren. Het gaat echter

thuis dan voorheen. Dat lijkt triviaal, maar

plaats moeten sensoren en andere domotica

nog verder; smart homes kunnen grote

op dit moment vindt er een transformatie

reageren op commando’s en geautomatiseerd

maatschappelijke veranderingen in goede

plaats: wat een huis een huis maakt, verandert.

kunnen werken, en in de tweede plaats

banen leiden en het welzijn van grote groepen

Huizen worden slimmer. Dat gaat verder dan

moeten ze met elkaar in contact staan.

mensen verbeteren.

koelkast die zijn eigen inhoud controleert. Er

Praktisch alles in en om het huis waar een

wordt al gewerkt aan huizen waar sensoren

taak die normaliter door een mens zou

AUTONOME OUDE DAG

kunnen registreren of de bewoner is gevallen.

worden volbracht, op geautomatiseerde

wereld vergrijst. Nederland is

wijze wordt afgehandeld, heeft betrekking op

daarop geen uitzondering. Ook onze

een op afstand bedienbare thermostaat of een

HUIS-TUIN-EN-KEUKEN

Een groot deel van de westerse

domotica. Het verschil tussen de schakelklok

bevolkingssamenstelling verandert en de

Een huis is uiteraard meer dan een

en de koelkast maakt echter duidelijk dat

komende jaren zal het aandeel ouderen

verzameling stenen, maar wat maakt een huis

domotica wel een noodzakelijke voorwaarde

toenemen. Met de leeftijd komt doorgaans

nu een ‘slim huis’? Slimme huizen (of ‘smart

voor een slim huis is, maar niet voldoende.

ook een grotere zorgvraag. Maar de mensen

homes’, zoals ze vaker worden genoemd) zijn

Onder een slim huis of smart home wordt een

die wij of zichzelf tegenwoordig ‘ouderen’

er in verschillende gradaties. Smart homes

huis verstaan dat is uitgerust met apparaten

noemen, behoren tot een zelfbewuste en

proberen met behulp van domotica het leven

die via een netwerk met elkaar verbonden

eigengereide generatie. Zoals ze het soms zelf

van de bewoners of gebruikers zo aangenaam

zijn (bijvoorbeeld via WiFi, Bluetooth of een

zeggen: ze laten zich niet wegstoppen in een

mogelijk te maken. Domotica bestaat uit

vergelijkbaar protocol) en geautomatiseerd

bejaardentehuis. Ze willen zo lang mogelijk

(elektrische) apparaten die geautomatiseerd

taken kunnen volbrengen. Deze apparaten

zelfstandig blijven wonen. Slimmere huizen

werken. Een schakelklok op een stopcontact

kunnen de temperatuur in huis regelen,

en domotica spelen hierbij een essentiële rol.

is wellicht nog niet zo indrukwekkend, maar

een alarmsysteem vormen of mediafuncties

Welzijn en gezondheid gaan hierbij hand

een koelkast die zijn eigen inhoud bijhoudt,

vervullen. Ze kunnen bovendien in veel

in hand; in beide gevallen kunnen smart

boodschappen bestelt en bewoners gezonde

gevallen op afstand worden bestuurd door

homes een rol spelen. Het lijkt misschien

FINANCIAL FOCUS

WAS BILL GATES DE EERSTE MET EEN SMART HOME? Een huis uitrusten met allerlei snufjes spreekt natuurlijk tot de verbeelding. Daarom is het

misschien niet zo verwonderlijk dat Bill Gates, toch lange tijd het gezicht van het tijdperk

der moderne elektronica, in de jaren negentig

een huis liet bouwen dat in veel opzichten een voorschot nam op de smart homes die wij

nu leren kennen. Zijn huis, dat hij Xanadu 2.0

noemde en meer dan $120 miljoen waard is, is zelfs naar huidige standaarden futuristisch. Bezoekers krijgen bij binnenkomst

wat vergezocht dat moderne snufjes kunnen

veel betekenen voor de generaties die liever

helpen om het welzijnsniveau van mensen te

een leven lang thuiswonen. Van relatief

verhogen, maar niets is minder waar. Neem

eenvoudige dingen als een herinnering om

die eerdergenoemde koelkast. Deze slimme

medicijnen in te nemen, tot een systeem dat

koelkast zorgt ervoor dat automatisch

beweging in de gaten houdt. Dat laatste

boodschappen worden gedaan zodra de

klinkt wellicht vreemd, maar kan levens

voorraad op dreigt te raken. Dit kan gedaan

redden.

worden door een bezorgdienst, waardoor minder mobiele mensen niet meer naar de

Iedereen heeft weleens gehoord van een oudere

supermarkt hoeven.

die een nacht op de vloer heeft moeten liggen omdat na een val hulp onbereikbaar was. De

bijvoorbeeld een device waarin ze hun licht- en temperatuurvoorkeuren kunnen instellen. Als ze het zendertje bij zich dragen, worden de

kamers die ze binnengaan voor hen â&#x20AC;&#x2DC;op maatâ&#x20AC;&#x2122; ingesteld op de juiste temperatuur en met

de juiste lichtsterkte. Daarnaast kan muziek worden ingesteld en volgen de speakers de gasten van kamer tot kamer, zodat overal

de gewenste muziek wordt gespeeld. Ook kunnen gebruikers de vele hoogwaardige schermen die overal zijn opgehangen,

instrueren om bepaalde kunst te laten zien, afhankelijk van smaak en stemming.

Zelf je zaakjes kunnen regelen op deze manier

telefoon bleek te ver weg. In smart homes

vergroot het welzijn. Dat blijkt althans uit

is dit niet meer mogelijk. Daar kunnen nu

onderzoek van het College voor de Rechten

op strategische plekken connected sensoren

van de Mens. Volgens dit onderzoek draait

worden geplaatst. Kwetsbare of alleenstaande

waardigheid, een evidente component van

ouderen hebben, net als iedereen, een

welzijn, voor een belangrijk deel om het

bepaald bewegingspatroon. Dat kan in kaart

Smart homes, domotica en het Internet of

behoud van autonomie. Wie zijn autonomie

worden gebracht, waardoor een opvallende

Things gaan voor grote veranderingen zorgen.

weet te behouden, heeft dus een cruciale

afwezigheid van beweging of een ander

Maar niet van het soort dat schoorvoetend

voorwaarde voor een goed welzijn vervuld.

patroon, worden geregistreerd en gemeld,

moet worden geaccepteerd; het zijn

Smart homes helpen met het vervullen van die

bijvoorbeeld bij het verzorgend personeel of bij

veranderingen die het leven van bijvoorbeeld

voorwaarde.

de familie. Dit kan mensenlevens redden, maar

ouderen juist intact laten. Doordat hun

ook zorgkosten besparen doordat verzorgers

huizen slimmer worden, wordt hun oude dag

of familie bijvoorbeeld niet routineus hoeven

waardiger en comfortabeler. Die geraniums

Niet alleen op het gebied van welzijn, maar

komen controleren, maar gericht bezoeken

maken plaats voor geavanceerde technologie

ook wat betreft zorg kunnen smart homes

kunnen brengen.

in de toekomst.

ALTIJD KLAARSTAAN

FINANCIAL FOCUS

PORTRET: MUSEA PORTRET 3x museumoprichters MUSEUM ALS PASSIE

‘Zelf wist ik niet eens hoe de kassa werkte’

EEN MUSEUM IS MEER DAN EEN VERZAMELING WERKEN WAARMEE JE BEZOEKERS PROBEERT TE TREKKEN. AAN HET OPRICHTEN VAN EEN MUSEUM GAAT VAAK EEN

PASSIONEEL GEVOEL VOOR KUNST EN COLLECTIES VOORAF. DAT BEWIJZEN DE VOLGENDE DRIE PORTRETTEN VAN

MUSEUMOPRICHTERS. ZE VERTELLEN OVER HET OPENEN VAN EEN MUSEUM, HET COMPLEET MAKEN VAN HUN

COLLECTIES EN UITDAGINGEN DIE EEN MUSEUM RUNNEN MET ZICH MEEBRENGT.

FINANCIAL FOCUS

PORTRET

Ida van Deth

Toekomst en verleden verbinden ‘Ook zonder subsidie moet het licht elke dag aan’ ‘Toen ik begon aan mijn interne opleiding als verpleegkundige kreeg ik een huisspeld. Elk ziekenhuis had zijn eigen speld. Er was meteen een samenhorigheidsgevoel. Voor het eerst voelde ik mij iemand. De uniformen zagen er toen nog anders uit; wij droegen jurken van keizerslinnen met wit hartjesschort, een witte boord en witte manchetknopen. Vijfendertig jaar heb ik als verpleegkundige gewerkt, voor mij het mooiste beroep wat er is. Ik heb veel gesprekken gehad aan de rand van een bed. Als een patiënt het zwaar had, was er altijd nog humor om het slechte nieuws te verlichten. Toen had ik nooit kunnen bedenken dat ik een bijdrage zou leveren aan de historische verpleegkundige collectie.’ ‘Na mijn vijfenvijftigste ben ik gestopt als verpleegkundige en werd ik actief bij de Stichting Historisch Verpleegkundig Bezit (SHVB). In 1986 is deze stichting opgericht op initiatief van de leden van de Vereniging voor de Geschiedenis der Verpleegkunde (VGV). Alle oud-verpleegkundigen, sluitende ziekenhuizen en opleidingsinstituten zijn opgeroepen om het materiaal dat ze nog hadden liggen aan de stichting te schenken. Het doel: toekomst en verleden aan elkaar verbinden. De nieuwe lichting verpleegkundigen moet weten hoe het vak is ontstaan. Aan het begin namen wij alles aan, anders krijg je niks. Soms zat er weleens een aangebroken pakje watten bij.’ ‘Als er een object binnenkomt, moeten wij achterhalen waar het voor dient en uit welke tijd het komt. Dat betekent: oude lesboeken en catalogi doorspitten. Ik denk wel dat het beroep is veranderd. De opnames zijn korter en er is minder tijd voor het gesprek aan de rand van het bed. Vroeger werden de instrumenten voor elke specialist op maat gemaakt. Die waren toen nog van glas, rubber of aardewerk in plaats van plastic. Tijdens de nachtdienst maakte ik alle materialen schoon voor hergebruik.’ ‘Inmiddels heeft de collectie onderkomen gevonden bij het Medisch en Farmaceutisch Erfgoed. Helaas krijgt de stichting geen subsidie en zijn wij afhankelijk van donaties. Het licht moet elke dag aan, er zijn kasten nodig en preventiemiddelen voor muizen en motten. Om financiën te werven, worden delen van de collectie uitgeleend aan musea, theater-, film- en televisieproducties. Daarnaast leiden wij groepen rond. Ik hoop dat er in toekomst meer samengewerkt kan worden met de opleidingen. Het is een prachtige collectie die precies weergeeft hoe het beroep zich heeft ontwikkeld.’

FINANCIAL FOCUS

FEITEN WIE /

IDA VAN DETH- RUYS (74) WAT /

STICHTING HISTORISCH

VERPLEEGKUNDIG BEZIT OP URK WEBSITE /

VERPLEEGKUNDIGERFGOED.NL

FINANCIAL FOCUS

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: MUSEA

PORTRET

Geert Steinmeijer

Elk werk een eigen herinnering ‘Zo’n voldaan gevoel krijg ik nergens anders van’ ‘Vroeger kocht ik werken altijd impulsief, gewoon met een glas wijn in een atelier. Frans Molenaar en Jan de Bouvrie introduceerden mij in het galeriewezen. Kunst heeft mij altijd meer verrijkt dan geld. Het maakt mij gretig naar nieuwe kennis. Een schilderij of een bepaalde kunststroming kan je zoveel vertellen over de geschiedenis en de politiek. Voor mijn werk heb ik de hele wereld over gereisd. Daar kwam ik in aanraking met werken uit China, Amerika, Engeland en Duitsland. Ik heb altijd heel hard gewerkt. Kunst is dan een fijne tegenhanger, het zorgt voor innerlijke rust. Zo’n voldaan gevoel krijg ik bijna nergens anders van.’ ‘Ik heb geen echte stijl. Ik koop werken op basis van mijn gemoedstoestand. Ik ben echt een gevoelsmens, dat maakt mijn collectie misschien een beetje gek. Alle werken die ik ooit heb gekocht, daar heb ik een speciaal gevoel bij. Eigenlijk zijn het allemaal herinneringen aan periodes in mijn leven. In 2012 had ik een moeilijk jaar; zowel zakelijk als persoonlijk. Ik kreeg een hartaanval. Daar lig je dan in een ambulance, angstig dat je niet meer terugkomt. Tijdens mijn herstel raakte ik gefascineerd door de Vlaamse en Italiaanse meesters van zes, zevenhonderd jaar geleden. Ik ben niet Christelijk. Maar als je zoiets overleeft, sta je toch anders in het leven. Ineens was ik mij heel erg bewust van de eindigheid van alles. Daar ging ik ook naar op zoek in de kunst die ik kocht.’ ‘Ik had allerlei bedrijven, die hadden veel wanden, daar moest iets hangen. Ik werkte weleens samen met het Rijksmuseum in Twente, maar daar kon ik maar een klein deel van mijn collectie tentoonstellen. Toen ben ik gaan nadenken over een eigen museum; een museum waar iedereen met een goed gevoel naar buiten loopt. Alle werken die ik ooit heb gekocht, hebben mij ook een positief gevoel gegeven. Zelf ben ik natuurlijk geen museumdirecteur, daar heb ik iemand voor aangesteld. Het programma voor 2018 ligt klaar. Wij wisselen ook werken uit met derden. Ik ben heel blij met het totaalplaatje. Dan kom ik toch weer uit bij mijn gevoel, maar alles klopt: de bosrijke natuur, het gebouw en natuurlijk de schitterende kunst.’

42 FINANCIAL FOCUS

FEITEN WIE /

GEERT STEINMEIJER (63) WAT /

MUSEUM NO HERO IN DELDEN WEBSITE /

MUSEUMNOHERO.NL

FINANCIAL FOCUS

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: MUSEA

PORTRET

Harry Rutten

Die ene miserabele blik ‘Ik kijk het liefste naar een man én een vrouw’ ‘Ik heb mijzelf nooit als een verzamelaar beschouwd. Mijn vrouw zei altijd: “Je hoeft kunst niet te bezitten om ervan te genieten”. Maar wij moesten toch iets aan de muur hebben. Na dertig jaar stond mijn huis vol met grafisch werk. In 1985 las ik in de krant over de schunnige kunst van Rops, dat sprak mij wel aan. Later raakte ik geïntrigeerd door het werk van Goya en Munch. Vooral de derde serie, Los Desastres de la Guerra, vind ik hartverscheurend. Ik ben visueel ingesteld, kunst prikkelt mijn gevoel van schoonheid en nieuwsgierigheid. Landschappen interesseren mij niet. Er moeten altijd mensen op staan, het liefste een man en een vrouw. Die relatie is een kerngegeven in het leven.’ ‘Ik werd een dagje ouder en het aantal muren in een huis is beperkt. Ik dacht: laat anderen er maar van genieten. Zo is het idee voor een museum ontstaan. Ik heb al mijn werken aan een autonome stichting geschonken. Ik vind het belangrijk dat het museum zichzelf bedruipt. Dat betekent dat wij jaarlijks 25.000 bezoekers moeten ontvangen. Maar een museum runnen, daar had ik natuurlijk geen kaas van gegeten. De stichting is op zoek gegaan naar ontbrekende exemplaren om de series compleet te krijgen; deze konden met wat inspanning aangekocht en bijgeleend worden. Maar daarna moest alles nog opgehangen worden en de kaartjes moesten verkocht worden. Zelf wist ik niet eens hoe de kassa werkte.’ ‘Wij hebben geluk dat er enorm veel belangstelling is. Naast een aantal vaste medewerkers zijn er vijftig vrijwilligers actief. Mensen lopen zichtbaar geïntrigeerd door het museum, dat raakt mij. Tijdens de museumnacht waren er 1800 mensen; van alle leeftijden en alle lagen van de bevolking. Ik kwam een echtpaar tegen met twee jonge kinderen en vroeg hen welk kunstwerk ze nu echt het mooiste vonden. De kinderen hadden een voorkeur voor Self Portrait with Bottle of Wine van Munch. Dat vind ik zelf ook een prachtig werk. Munch portretteerde zichzelf in 1930 als depressieve alcoholist. In 1908 had hij zich laten opnemen in een kliniek voor een alcoholverslaving en leefde hij verder als geheelonthouder. In het portret keert hij eigenlijk terug naar zijn vroegere-ik. Die miserabele blik raakt iedereen. Mijn vrouw had gelijk toen ze zei dat je kunst niet hoeft te bezitten om ervan te genieten. Het wordt juist meer waard als je het kunt delen.’

FINANCIAL FOCUS

FEITEN WIE /

HARRY RUTTEN (75) WAT /

MUSEUM DE REEDE IN ANTWERPEN WEBSITE /

MUSEUM-DEREEDE.COM

FINANCIAL FOCUS

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: MUSEA

voorbij?

Is het opblazen De afgelopen 10 jaren hebben centrale banken hun balansen zien verdrie- en soms zelfs verviervoudigen. Ze ontkomen er niet aan om hun balansen af te bouwen. De Amerikaanse Federal Reserve pakt de handschoen op door volgend jaar 10% van zijn obligaties te verkopen.

Meer dan een verdrievoudiging 2007

De spreekwoordelijke geldpers is door de centrale banken

2017

de laatste jaren in een hogere versnelling gezet. Dat heeft

FED

geresulteerd in een verdrie- of zelfs een verviervoudiging ten opzichte van 10 jaar geleden.

$901 miljard

2007

$10.000 MILJARD De drie grote centrale banken, te weten de

Amerikaanse Fed, de Europese Centrale Bank (ECB) en de Bank of Japan (BoJ), hebben hun balansen tussen 2007 en 2017 met $10.000 miljard opgeblazen.

FINANCIAL FOCUS

2017

x $1.000 miljard dollar

15 13 11 9 7 5 3

$4.500 miljard

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

INFOGRAPHIC OBLIGATIES

DEFLATIEGEVAAR GEWEKEN

Na tien jaar lang eindeloos de balansen stimuleren, is er

geen sprake meer van deflatiegevaar. De centrale banken

spreken nu over initiatieven om de balansen af te bouwen. De Fed start door in 2018 zo’n 10% van de obligaties te verkopen die het sinds 2008 heeft gekocht.

2007

2017

2008

2017

ECB $1.500 miljard

2007

BOJ

$5.100 miljard

$1.000 miljard

2017

VOORAL STAATSOBLIGATIES Waaruit bestaan de balansen? Hoofdzakelijk staatsobligaties. De ECB heeft op een balanstotaal van $5,100 miljard bijna $2.000 miljard staatsobligaties uitstaan. De balans van de Federal Reserve bestaat voor ongeveer 50% uit

Amerikaanse staatsobligaties en nog eens 40% uit hypotheekleningen. Bij de Bank of Japan bestaat de balans zelfs voor 85% uit staatsobligaties.

$4.600 miljard

2008

2017

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

FED GOVERNMENT SECURITIES

ECB ABS

LENDING TO FIN. INSTITUTIONS

BoJ OTHER ASSETS / RESERVES

FINANCIAL FOCUS

Duurzaam ontkoppeld

DE MOGELIJKHEDEN VAN EEN AARDGASLOOS HUIS MASHA BRIL Specialist Kenniscentrum ABN AMRO MeesPierson MASHA.BRIL@NL.ABNAMRO.COM

Nederland wil in 2050 volledig duurzaam zijn en dat betekent: geen aardgas meer. Is dat haalbaar voor huishoudens en wat zijn de alternatieven? Circa zeven miljoen huishoudens

gezin met twee kinderen is door

naar schone elektriciteit duurzaam,

in Nederland stoken en koken

de overschakeling ruim 3000 euro

maar vanuit financieel oogpunt

op gas. Dat is comfortabel en

per jaar meer kwijt aan stroom.

op dit moment onaantrekkelijk.

goedkoop, maar niet duurzaam.

Het gezin bespaart wel gas. Per

Zeker als zoals gepland in 2020 de

Bij de verbranding van gas komt

saldo stijgen de energielasten met

salderingsregeling waarschijnlijk

water en CO2 vrij. CO2 draagt

ongeveer 1.900 euro per jaar.

wordt vervangen door een (minder

bij aan de klimaatverandering.

Een deel van de stroomkosten

aantrekkelijke) subsidie.

De hoeveelheid gas is bovendien

kan worden opgevangen door in

eindig. De overheid wil dat

zonnepanelen te investeren. Het

Nederland in 2050 duurzaam

is vaak niet mogelijk alle energie

is, waardoor op termijn alle

die nodig is op te wekken. Denk

een interessant alternatief. Een

huishoudens moeten worden

bijvoorbeeld aan de winterperiode

warmtepomp gebruikt warmte uit

afgekoppeld van het gas. Een

met veel warmtebehoefte en

de bodem, water of uit de lucht

omvangrijke operatie: 98

weinig zonuren. Daarom zijn

om een woning of het water te

procent van de Nederlanders

huishoudens deels aangewezen

verwarmen. Deze warmte wordt

is aangesloten op het gasnet.

op externe (duurzame)

via een vloeistof in leidingen

Veel nieuwbouwhuizen worden

elektriciteit. Enig voordeel kan

naar het huis getransporteerd.

al zonder gas gebouwd, voor

ontstaan door de zogeheten

Een warmtepomp biedt zo

bestaande woningen zijn er diverse

salderingsregeling. Op de

een gelijkmatige warmte die

alternatieven voor gas. Ieder met

momenten dat de zonnepanelen

bijvoorbeeld door middel van

zijn eigen vooren nadelen.

meer energie opwekken dan

vloerverwarming zorgt voor

het huishouden nodig heeft,

een aangename warmte in huis.

wordt de elektriciteit teruggeven

Wel moet er een voorziening

Wanneer een huis wordt

aan het elektriciteitsnetwerk.

zijn voor de piekbelasting,

afgekoppeld van het gas

Het energiebedrijf verrekent –

bijvoorbeeld voor warm

zijn er alternatieven nodig

saldeert – dit met de geleverde

water. Nieuwbouwhuizen en

voor verwarming, koken en

stroom op de jaarrekening. De

goed geïsoleerde huizen met

de warmwatervoorziening.

gemiddelde terugverdientijd voor

vloerverwarming lenen zich het

Bijvoorbeeld een elektrische CV-

een elektrische CV-installatie met

best voor het gebruik van een

installatie in combinatie met een

zonnepanelen is circa achttien

warmtepomp. Een alternatief

elektrische of inductie kookplaat.

jaar. Dat is mogelijk langer dan de

is een hybride systeem van

Nadeel is dat dit een forse

levensduur van de CV-installatie.

een warmtepomp en een op

jaarlijkse kostenpost oplevert. Een

Daarmee is de overstap van gas

gasgestookte HR-installatie.

ALTERNATIEVEN VOOR GAS

FINANCIAL FOCUS

AANGENAME WARMTE

Een elektrische waterpomp is

INHOUD

EXPERTISE DUURZAAM

INVESTEREN IN ALTERNATIEVEN VOOR GAS Een huishouden heeft verschillende alternatieven voor gas. Dat vraagt wel om een investering. De terugverdientijd van de verschillende alternatieven loopt uiteen. De plaatsing van zonnepanelen heeft een positief effect op de terugverdientijd. Daarbij is rekening gehouden met saldering.

VOLLEDIG ELEKTRISCH + ZONNEPANELEN*

TERUGVERDIENTIJD

5.500 euro. De terugverdientijd

Ook bij de warmtepomp kunnen

bedraagt ruim 7 jaar, met de

TERUGVERDIENTIJD 18 JAAR

zonnepanelen de overgang van

salderingsmethode.

INVESTERING €12.000**

WARMTEPOMP (LUCHT) + ZONNEPANELEN* INVESTERING €12.000**

TERUGVERDIENTIJD 10 JAAR

gas naar elektriciteit duurzamer en financieel aantrekkelijker maken. Met zonnepanelen (met salderingsmethode) ligt

DUURZAAM EN FINANCIEEL AANTREKKELIJK Het afkoppelen van het gas van

de terugverdientijd van een

Nederlandse huishoudens is

warmtepomp tussen de 10 en 15

zeker mogelijk. Er zijn voldoende

jaar. Zonder zonnepanelen tussen

duurzame alternatieven voor een

de 17 en 25 jaar. Een hybride

gasgestookte CV-ketel en het

systeem heeft een terugverdientijd

fornuis. Overstappen is nu nog erg

van respectievelijk ongeveer 9 of

kostbaar. Belangrijk is daarbij dat

14 jaar. Bijkomend voordeel van

de overheid de salderingsregeling

een warmtepomp is dat deze in

ook na het jaar 2020 voortzet

* met gebruikmaking van

de zomer het huis kan koelen.

of kiest voor een gelijkwaardige

salderingsregeling

Met zonnepanelen kan ook het

vorm van subsidie. Daarmee is de

reguliere stroomverbruik worden

terugverdientijd acceptabel voor

** exclusief aanpassingen gasfornuis

opgevangen. Voor een gezin met

mensen die naast de duurzame

in elektrische kookplaat

twee kinderen betekent dat een

aspecten ook de financiële

extra investering van ongeveer

aspecten meenemen.

HYBRIDE PLUS ZONNEPANELEN* INVESTERING €6.000

TERUGVERDIENTIJD 9 JAAR

FINANCIAL FOCUS

Online bankieren wordt steeds veiliger

EXPERTISE

VIER HARDNEKKIGE MISVERSTANDEN OVER HET MODERNE BANKIEREN VEILIG

Uit De Vermogensmonitor, het onderzoek onder vermogenden van ABN AMRO MeesPierson, blijkt dat de helft van de ondervraagden zich zorgen maakt over digitale veiligheid. Toch wordt bankieren steeds veiliger. Zo daalt de schade van fraude met internetbankieren nog ieder jaar en is de kans op fraude met mobiel bankieren zeer klein.

MISVERSTAND 1

enkel schadegeval bekend met

Nederland. Sterker nog: volgens de

de belangrijkste veiligheidsregels

De schade door fraude met

mobiel bankieren. De mobiel

betaalvereniging draagt contactloos

houden, vergoeden banken schade

internetbankieren is torenhoog

bankieren app bestaat uit een zeer

betalen juist bij aan de veiligheid.

die ontstaat door fraude met

Klanten schatten de kans op

geavanceerde code die moeilijk

Want veruit de meeste schade door

betaalmiddelen (zie ook het kader

fraude met internetbankieren zeer

te kraken is door criminelen.

fraude met betaalpassen ontstaat

Zo bankiert u veilig). Bankieren is

hoog in. Ten onrechte, zo laten de

Wanneer een mobiele telefoon in

door ouderwets shoulderen: eerst

daarmee veiliger dan ooit.

sterk dalende cijfers zien. Banken

verkeerde handen valt, kan men

de pincode afkijken en daarna

hebben veel geïnvesteerd in de

nog steeds niet bij bankgegevens

de betaalpas stelen. Contactloos

Wel is het belangrijk om altijd

beveiliging van online bankieren.

via de app. Naast dat een telefoon

betalen helpt om juist deze vorm

alert te blijven. Ook criminelen

Bijvoorbeeld door preventieve

zelf vaak al beveiligd is met een

van fraude terug te dringen.

blijven hun praktijken verder

fraudedetectie en het razendsnel

pincode of vingerafdruk, is toegang

signaleren van afwijkend

tot de app en het overmaken

betaalgedrag. Websites die

van geld ook nog eens extra

worden gebruikt voor het plegen

beveiligd met een aparte pincode

van fraude worden direct uit de

of vingerafdruk. Ook logt de app

lucht gehaald en rekeningen van fraudeurs worden geblokkeerd.

MISVERSTAND 4

ontwikkelen en vinden nieuwe methodes voor het plegen van

Banken vergoeden fraude door

fraude. Wees daarom altijd alert

online bankieren niet

als u onverwachte of dwingende

Verreweg de meeste fraudeschade

verzoeken van onbekenden krijgt

automatisch na een paar minuten

voor particulieren wordt door

via e-mail of telefoon en houd uw

uit wanneer hij niet wordt gebruikt

banken vergoed. In 2016

inloggegevens net zo geheim als

Banken werken samen met

en is hij heel snel te blokkeren

was dit 98,2 procent van alle

uw pincode. Met de juiste kennis

onafhankelijke betaalverenigingen

via internetbankieren of na één

geleden particuliere schade.

van de risico’s blijft u zo veilig

en met de overheid om fraudeurs

telefoontje naar de bank.

Zolang consumenten zich aan

bankieren.

een stap voor te blijven en betalingsverkeer veilig te houden.

MISVERSTAND 2

MISVERSTAND 3

Contactloos betalen is onveilig

Sinds 2013 is contactloos betalen

Mobiel bankieren is

bij veel betaalpunten geleidelijk

internetbankieren

en veilige betalingsmethode.

fraudegevoeliger dan

geïntroduceerd. Een handige

Een belangrijk misverstand is dat

Toch vrezen sommige klanten

mobiel bankieren fraudegevoeliger

dat criminelen met de juiste

zou zijn dan internetbankieren.

apparatuur ‘per ongeluk’

De cijfers laten zien dat mobiel

tegen hen opbotsen en zo geld

bankieren net zo veilig is als

opnemen van de rekening.

bankieren via de computer.

Dit is tot op heden nog nooit

Zo is er bijvoorbeeld nog geen

gebeurd, stelt Betaalvereniging

FINANCIAL FOCUS

ZO BANKIERT U VEILIG Wat moet u doen?

1. Houd uw inlogcodes geheim.

2. Zorg ervoor dat uw bankpas nooit door een ander gebruikt wordt. 3. Zorg voor een goede beveiliging van de apparatuur die u gebruikt voor uw bankzaken.

4. Controleer uw bankrekening regelmatig.

5. Meld incidenten direct bij uw bank en volg de aanwijzingen van uw bank op.

Meer informatie vindt u op abnamromeespierson.nl/veiligbankieren

UITGELICHT

SCHOON WEGDEK

KOUD GEPRODUCEERD ASFALT

NAAM PRODUCT / ECOFALT

WAT IS HET /

Een alternatief voor asfalt. Het heeft de uiterlijke kenmerken van regulier warm asfalt. Het is

echter volledig koud geproduceerd. Dit levert

een reductie van 100% in gasverbruik en CO2uitstoot op. Daarnaast bestaat de onder- en

tussenlaag voor maar liefst 90% uit gerecycled slooppuin.

VAN WIE IS HET /

Ecofalt is onderdeel van Abbink Boekelo

Wegenbouw. Ze zijn al meer dan 25 jaar specialist op het gebied van wegenbouw en asfalt.Â CLAIM /

Wanneer we 1% van de productie van asfalt per jaar vervangen door Ecofalt, besparen we een

gemiddeld gasverbruik van 420 huishoudens en 1540 ton CO2-uitstoot.

MEER INFORMATIE IS TE VINDEN OP WWW.ECOFALT.NL

UITGELICHT ECOFALT

MEER

UITGELICHT www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

SERVICE

dagelijkse inspiratie via

Daily Focus

Daily Focus is een dagelijkse nieuwsbrief van Financial Focus. Daily Focus scant voor u wereldwijde zakelijke media en biedt u een compacte selectie met een samenvatting van deze artikelen. U ontvangt deze nieuwsbrief elke werkdag om 8:00 uur. U kunt zich aanmelden via financialfocus.nl/dailyfocus.

OVER ABN AMRO MEESPIERSON ABN AMRO MeesPierson is een handelsnaam van ABN AMRO Bank N.V. ABN AMRO Bank N.V. is gevestigd aan de Gustav Mahlerlaan 10 (1082 PP) te Amsterdam (Nederland). Het internetadres van ABN AMRO MeesPierson is abnamromeespierson.nl. ABN AMRO Bank N.V. heeft een bankvergunning van De Nederlandsche Bank N.V. en is opgenomen in het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) onder nummer 12000004. ABN AMRO Bank N.V. kan optreden als: ◆ aanbieder van betaal-, spaar- en kredietproducten; ◆ bemiddelaar en adviseur van betaal-, spaar-, krediet- en verzekeringsproducten; ◆ beleggingsonderneming voor alle beleggingsdiensten, beleggingsactiviteiten en nevendiensten. Informatie over de klachtenregeling van ABN AMRO Bank N.V. en de geschilleninstantie waarbij ABN AMRO Bank N.V. is aangesloten kunt u vinden op abnamro. nl/klachtenregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024 (€ 0,10 per minuut). Op ABN AMRO Bank N.V. zijn het beleggers-compensatiestelsel en het depositogarantiestelsel van toepassing. Meer informatiedaarover kunt u vinden op: abnamro.nl/garantieregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024. ABN AMRO Bank N.V. is ingeschreven in het Handelsregister K.v.K. Amsterdam onder nummer 34334259. Het BTW-identificatienummer van ABN AMRO Bank N.V. is NL820646660B01. ALGEMENE DISCLAIMER De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd

FINANCIAL FOCUS

worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het aankopen of verhandelen van financiële instrumenten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO Bank N.V. aangeboden financiële instrumenten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO Bank N.V. kunt u vinden in de Voorwaarden Effectendienstverlening ABN AMRO N.V. en het Informatieblad Effectendienstverlening ABN AMRO Bank N.V. die verkrijgbaar zijn via abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO Bank N.V. tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO Bank N.V. expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO Bank N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO Bank N.V. is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO Bank N.V. , of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo’s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te ver-menigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO Bank N.V. of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik.

US PERSON DISCLAIMER ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke weten regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de beleggingsdienstverlening van ABN AMRO inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven beleggingsproducten en beleggingsdiensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in de zin van vorenbedoelde weten regelgeving]. Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen. Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Een ieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van beleggingdiensten en/of beleggingsproducten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen.

COLOFON

01 // 2018 FINANCIAL FOCUS

is een uitgave van ABN AMRO

MeesPierson. De informatie in deze

uitgave is informatie in algemene zin

en is niet toegespitst op uw persoonlijke

situatie. Meer informatie hierover leest u in de disclaimer op pagina 52. AFMELDEN

U kunt het abonnement opzeggen via uw private banker.

Blockchain Wat is het en wat kunt u ermee? DE VOLGENDE EDITIE VAN FINANCIAL FOCUS VERSCHIJNT IN MAART

Uitgever:

ABN AMRO MeesPierson

Concept & Realisatie: LVB

Drukwerkcoรถrdinatie

Sumis Printmanagement

Hebt u vragen voor onze experts uit dit magazine? Zij helpen u graag! U kunt altijd bellen met uw eigen private banker. Of met de assistenten van Private Assistance. Zij zijn bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.00 uur tot 22.00 uur en op zaterdag van 9.00 uur tot 17.30 uur.

020 - 343 43 43

Redactieadres ABN AMRO

Redactie Financial Focus Postbus 283 (AA1040) 1000 EZ Amsterdam

Voor vragen of adreswijzigingen

Neem contact op met uw private banker

Omslagillustratie

Ella Nitters

(Met nieuws na 18 december 2017 CHOY VAN DER HOOFT-CHEONG

kon in deze uitgave geen rekening meer worden gehouden.)

Managing Director ABN AMRO MeesPierson CHOY.VAN.DER.HOOFT-CHEONG@NL.ABNAMRO.COM

Financial Focus online

GORDON DOULL

artikelen over en uit de wereld van

Hoofd Kenniscentrum ABN AMRO MeesPierson GORDON.DOULL@NL.ABNAMRO.COM RALPH WESSELS Hoofd Beleggingsstrategie ABN AMRO MeesPierson RALPH.WESSELS@NL.ABNAMRO.COM MASHA BRIL

Op www.financialfocus.nl leest u meer vermogenden.

ABN AMRO MeesPierson online

Informatie over producten en diensten

van ABN AMRO MeesPierson vindt u op www.abnamromeespierson.nl

Specialist Kenniscentrum ABN AMRO MeesPierson MASHA.BRIL@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

7 VRAGEN AAN Roline de Wilde

directeur van het CBF

Toezichthouder Goede Doelen

IN DE RUBRIEK '7 VRAGEN AAN' OP FINANCIALFOCUS.NL VERTELLEN BESTUURDERS VAN GOEDE

DOELEN OVER DE PERSOONLIJKE BAND MET HUN GOEDE DOEL EN DE UITDAGINGEN WAAR ZIJ MEE WORSTELEN.

'We moeten vinken én vonken'

‘Vroeger zetten we vooral vinkjes op lijsten met normen waaraan goede doelen moesten voldoen. Dat vinken is belangrijk, want de basis moet uiteraard op orde zijn, maar nu werken we ook ontwikkelgericht. We helpen goede doelen om zich op bepaalde onderdelen verder te ontwikkelen. Zoals het nadenken over de vraag: hoe weet ik zeker dat ik datgene wat ik nastreef ook daadwerkelijk bereik? En hoe maak ik dat op een begrijpelijke manier zichtbaar aan de mensen die ons steunen? We blijven dus vinken, maar we willen ook vonken, zoals ik dat noem.'

MEER 7 VRAGEN AAN? financialfocus.abnamro.nl/5