Financial Focus 02 2018 by ABN AMRO

INSPIRATIE, MENINGEN EN VERHALEN UIT DE WERELD VAN VERMOGENDEN

Crypto’s: gouden handel?

FEATURE

Auto’s en mobiliteit

De toekomst van vervoer

DOSSIER

MEMORABEL AANDEEL

Wat is het en hoe werkt het?

De opkomst en val

Blockchain en cryptocurrencies

Twitter

‘Zijn cryptocurrencies een zeepbel of een goudmijn?’ SILVIA ZONNEVELD Managing Director

Wealth Management & Special Segments ABN AMRO MeesPierson

FINANCIAL FOCUS

16 DOSSIER

Blockchain en cryptocurrencies: wat is het en hoe werkt het?

8 Sleutelmomenten Caroline Dusee

26 Aandelen.................................................. 25 Microsoft: Van eenzijdig naar veelzijdig IT-bedrijf

Fondsen...................................................... 29 Nordea Emerging Stars Equity

Column......................................................... 48 Blockchain is nu nog maar een slecht inbelmodem

Infographic........................................... 44

Is het einde van het tv-tijdperk in zicht?

Uitgelicht.................................................. 56 Betalen met een wearable

FINANCIAL FOCUS

Expertise Gemeenteraadsverkiezingen

Twitter

De opkomst en val

INHOUD

FINANCIAL FOCUS // 02 // 2018 Financial Focus is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u op pagina 52.

Portretten Op leeftijd

MEER MEDIA DAILY FOCUS DAGELIJKSE NIEUWSBRIEF Selectie nieuws en achtergronden uit de internationale media FINANCIALFOCUS.NL CONTENTPLATFORM Blogs van specialisten, artikelen, video’s & het magazine VIMEO VIDEOKANAAL FINANCIAL FOCUS Met reportages, achtergronden & interviews

Feature Auto’s en mobiliteit

FINANCIAL FOCUS ONLINE Veel artikelen uit deze uitgave kunt u ook online terugvinden en makkelijk delen. Op de website van Financial Focus vindt u veel meer video’s, artikelen en verhalen uit de wereld van vermogenden, blogs en nieuwsberichten van de specialisten van ABN AMRO MeesPierson. WWW.FINANCIALFOCUS.NL CONTACT MET ONS? Hebt u vragen naar aanleiding van artikelen in deze uitgave? Bij veel artikelen staan contactgegevens van de betrokken specialisten. Op pagina 53 vindt u algemene contactgegevens. En uiteraard ontvangt uw private banker graag uw vragen of verzoeken om meer informatie.

FINANCIAL FOCUS

VOORWOORD

Zeepbel of goudmijn In deze editie van Financial Focus staan de termen ‘blockchain’ en ‘bitcoins’ centraal. Ik heb het idee dat dit onderwerpen zijn die erg leven bij de mensen om me heen. Iedereen lijkt ineens over blockchain en cryptocurrencies te praten. Ik krijg hier in ieder geval vaak vragen over. Wat is het überhaupt? En wat kan ik er precies mee? Blockchain en bitcoins zijn niet nieuw. Blockchain vormt de basis voor een groot aantal verschillende toepassingen, waaronder cryptocurrencies. In 2009 werd de eerste bitcointransactie gedaan en de media zijn daarna steeds vaker hierover gaan berichten. Is het een zeepbel of een goudmijn? De één wil heel graag bewijzen dat de bitcoin – of welke andere van de 1.500 cryptomunten dan ook – gedoemd is te falen en in elkaar te storten. De ander hoeft maar naar de koers te wijzen om aan te tonen dat je er heel rijk van kunt worden als je er slim in belegt. Het gekke is dat het oorspronkelijke idee heel anders was. Het gaat niet om instorten of een alsmaar stijgend speculatiewonder. Het is oorspronkelijk bedoeld als een nieuw soort betaalmiddel. Maar daar lijkt de meerderheid nu aan voorbij te gaan. Hebt u nog niet echt een idee wat blockchain en cryptocurrencies behelzen? Het dossier op pagina 16 zet helder uiteen wat deze termen betekenen, hoe het werkt en wat u eraan hebt. Ik ben benieuwd of u de discussie met de voor- en tegenstanders aandurft. En mocht u nog steeds met vragen zitten, dan kunt u altijd contact opnemen met uw private banker.

PERSOONLIJK

SILVIA ZONNEVELD Managing Director

Wealth Management & Special Segments ABN AMRO MeesPierson SILVIA.ZONNEVELD@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

SLEUTEL

MOMENTEN

2012

NA HET OVERLIJDEN VAN HAAR TWEEDE VADER SLEUTELMOMENT ‘Na het sterfbed van de man die ik als mijn

tweede vader zag, heb ik het verlies niet weggeduwd of gecompenseerd, maar voor de volle honderd procent ondergaan. Veel van mijn angsten verdwenen.’

1998 Dusée is oprichter van Victory for Equality dat is opgedragen aan haar broer Victor Dusée die in 1998 bij een

foto’s: Erik van der Horst

auto-ongeluk om het leven kwam.

FINANCIAL FOCUS

SLEUTELMOMENTEN

SLEUTELMOMENT CAROLINE DUSEE

‘Toen ben ik veel van mijn angsten voorgoed verloren’ CAROLINE DUSÉE (38) IS OPRICHTER VAN VICTORY FOR EQUALITY, EEN

ONTWIKKELINGSORGANISATIE DIE MANNEN EN VROUWEN IN ZUID-AFRIKA EN ELDERS IN DE WERELD PROBEERT TE VERZOENEN. ZIJ MOEDIGT ZE AAN ZO

EERLIJK MOGELIJK TE VERTELLEN OVER HUN IDEEËN EN HUN GEDRAG JEGENS DE ANDERE SEKSE. GEEN OVERBODIGE LUXE, WANT IN ZUID-AFRIKA BLIJFT

BIJVOORBEELD 88 PROCENT VAN DE VERKRACHTINGEN ONGEREGISTREERD. VANWEGE SCHAAMTE, ANGST NIET GEHOORD TE WORDEN OF ALSNOG ALS SCHULDIGE TE WORDEN AANGEWEZEN.

CAROLINE WOONT DE HELFT VAN DE TIJD IN ZUID-AFRIKA.

LEES MEER

SLEUTELMOMENTEN www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

WAT IS HET SLEUTELMOMENT IN JOUW LEVEN?

Mijn sleutelmoment duurde bij elkaar ruim een jaar. Het jaar nadat ik het sterfbed van mijn tweede vader van dichtbij had meegemaakt. Het was de eerste keer dat ik het stervensproces van een dierbare zo intens beleefd had, nadat eerder in mijn leven al vier mensen plotseling waren weggerukt. Waaronder mijn vader en mijn broer.

WAAROM KIES JE TE MIDDEN VAN AL DAT VERLIES EN VERDRIET VOOR DAT HELE JAAR ALS SLEUTELMOMENT? Omdat het me daadwerkelijk diepgaand veranderd heeft.

OP WELKE MANIER HEEFT DAT JAAR VAN ROUW JE DIEPGAAND VERANDERD? Ik heb een jaar lang niks gedaan, geen

‘antwoord’ gegeven op het verse verdriet. Wandelde voornamelijk door de natuur. Gaandeweg raakte ik volledig losgekoppeld van de maatschappij. Ik was machteloos toen het gebeurde, ik raakte steeds verder los. Maar achteraf zie ik de enorme waarde van wat je mijn passiviteit of inactiviteit zou

FINANCIAL FOCUS

SLEUTELMOMENTEN kunnen noemen.

afgereisd, zonder dat ik daar mensen kende

mannen en vrouwen in Zuid-Afrika

en ben er vervolgens gaan wonen en werken

terugdringen. Het meer complexe antwoord:

in de sloppenwijken. Maar ook hier, thuis

mannen en vrouwen meer inzicht geven in

Heel veel. Door niet in te grijpen, al

in Nederland, durf ik ‘radicaler’ te zijn.

wie ze zijn en wat er van hen verwacht wordt.

die afzondering en stilte om me heen

Onlangs stond ik thuis in de keuken en moest

Om zodoende de emotionele intelligentie en

gewoonweg te ondergaan, gaf ik mezelf de

ik plotseling denken aan een klasgenootje

de bijbehorende vaardigheden te ontwikkelen,

ruimte wat vroeger was geweest ten volle te

waarvan ik wist dat ze streed tegen

die hen van geweld en onderling conflict zal

herbeleven. Ik daalde af naar het verleden,

borstkanker. Hoe weinig aandacht ik aan haar,

behoeden.

toen mijn dierbaren nog leefden, zoomde in

en aan haar strijd, besteed had. Ik ondernam

op voorbije details en raakte overweldigd

meteen actie en belde haar op. Ik zei: ‘Sorry,

door de rijkdom van wat ooit mijn leven was.

dit is zó niet goed van mij dat ik uitgerekend

Tegelijkertijd...

in deze periode zo weinig van me heb laten

WAT HEEFT DAT ‘LOSRAKEN’ JE GEBRACHT?

WAAR KWAM JE OP UIT?

Er was niet een uitkomst, zoals bij een wiskundesom. Maar toen ik dat rouwjaar had afgesloten, bleek ik verregaand ‘ontbangd’ te zijn. Ofwel, veel - zo niet alle angst bleek voorgoed verdwenen.

MET ALS GEVOLG?

eigen leven, mijn eigen jeugd. Waarin al de

zijn had ik vroeger nooit gekund.

gevoelige thema’s die ik net noemde hun

HEEFT HET OPRICHTEN VAN ‘VICTORY FOR EQUALITY’ MET HET VERDWIJNEN VAN DIE ANGST TE MAKEN? onderwerpen die heel gevoelig liggen en tot het wezen van een mensenleven doordringen. Seks. Macht. Dood. Spiritualiteit. En bovenal, de man-vrouwverhouding.

Puur mijn hart volgend ben ik naar Afrika

stempel op mij hebben gedrukt. Daar nu, in deze vorm, andere mensen mee te kunnen helpen, voelt heel goed voor mij. Het juiste om te doen.

Absoluut. Met dat initiatief richt ik me op

voorheen veel te eng of te radicaal zou

VOORBEELD?

Omdat het sterk samenhangt met mijn

horen.’ Zo nietsontziend en zelfconfronterend

Dat ik dingen durfde te doen, die ik hebben gevonden.

WAAROM IS JUIST DEZE MISSIE JÓUW MISSIE GEWORDEN?

WAAROM IS DAT LAATSTE ZO BELANGRIJK?

Het simpele antwoord: het geweld tussen

WILT U HET WERK VAN ‘VICTORY FOR EQUALITY’ STEUNEN?

Denkt u net als Caroline dat een verbeterde manvrouwverhouding veel goeds kan betekenen voor Zuid-Afrika en de rest van de wereld? Dan kunt u projecten steunen van Victory For Equality. Meer weten? Ga dan naar www.victoryforequality.org.

FINANCIAL FOCUS

INFOCUS LAAGSTE AANTAL FAILLISSEMENTEN SINDS 2000 In jaren gingen er niet zo weinig bedrijven failliet als in 2017. Het afgelopen jaar zijn 3.290 bedrijven en instellingen (exclusief eenmanszaken) failliet verklaard. Dat is het laagste aantal na 2000.

De daling in het aantal faillissementen is in vrijwel alle branches

het geval. In de handel, zoals groothandels en winkels, gingen nog de meeste bedrijven failliet: bijna 700. Maar dat zijn er nog altijd ruim 250 minder dan een jaar eerder.

Aantal faillissementen per maand

700 600 500 400 300 200 100 0

2014

FINANCIAL FOCUS

2015

2016

2017

Bron: CBS

INFOCUS

Krappe woningmarkt drijft huizenprijzen op

De ‘superrijken’ willen eeuwig leven Sergey Brin, een van de oprichters van Google, Larry Ellison, bekend van softwaregigant Oracle, en de Duits-Amerikaanse investeerder Peter Thiel pompen forse geldbedragen in projecten om het menselijk leven te verlengen. Brin lanceerde samen met Larry Page, topman van Google’s moederbedrijf Alphabet, het onderzoeksbedrijf Calico. Met de onderzoeksresultaten hopen zij de levensduur van de mens te verlengen. Ellison steekt jaarlijks honderdduizenden dollars in zijn zoektocht naar het eeuwige leven. In totaal heeft hij ruim $330 miljoen geïnvesteerd in onderzoek naar veroudering en leeftijdsgerelateerde ziekten. De huizenprijzen zijn in 2017 fors gestegen, maar voorlopig komt daar geen verandering in. De economische groei wordt de komende jaren aangezwengeld door

Peter Thiel, de wereldberoemde investeerder

het overheidsbeleid. De maatregelen van Mark Rutte en consorten zorgen voor een

én medeoprichter van PayPal, heeft miljoenen

verdere daling van de werkloosheid, een lichte stijging van de lonen en een toename

geïnvesteerd in het project. Waaronder ruim 7 miljoen

van het besteedbaar inkomen. Een gunstige ontwikkeling voor de betaalbaarheid van

dollar in de Methuselah Foundation, een non-profit

koopwoningen.

organisatie die zich richt op therapieën om het menselijke leven te verlengen.

De voorraad woningen die te koop staan wordt tegelijkertijd steeds kleiner en de productie van nieuwbouwwoningen stokt. De woningmarkt kampt daardoor met een

De ‘superrijken’ investeren in baanbrekend medisch

benauwende krapte. De prijsramingen voor 2018 en 2019 gaan met één procentpunt

onderzoek om langer te leven. Bedrijven als

omhoog naar respectievelijk 6% en 5%. In 2017 was dit nog 7,5%.

WorldClinic proberen hun klanten een langer en

De krapte zet een forse rem op de transacties. Dat is reeds te merken in de regio’s

gezond leven te leven, zegt CEO Daniel Carlin tegen

met een krappe woningmarkt, maar het nijpende gebrek aan aanbod zal als een vlek

Forbes. ‘De geneeskunde is op een punt gekomen waar

uitbreiden naar andere regio’s. De verkopen zullen naar verwachting dalen met 5%,

het mogelijk is om de levens van mensen te verlengen.

zowel in 2018 als in 2019. De daling volgt op een toename van ongeveer 13,5% in 2017.

Een fors deel van de vermogenden onderneemt stappen

Het record van 244.000 transacties vorig jaar zal voorlopig moeiteloos overeind blijven.

om te profiteren van deze ontwikkelingen.’

Bron: ABN AMRO Insights

Bron: Forbes

FINANCIAL FOCUS

INFOCUS

Enorm vertrouwen in Europese economie Het vertrouwen in de economie van de eurozone was lange tijd niet zo groot. Sterker nog, 2017 was het sterkste jaar in bijna 20 jaar tijd. Het bedrijfsleven én consumenten profiteren van de gezonde prestaties van de regio. Het positieve sentiment in de eurozone raakte volgens de Europese Commissie (EC) in december het hoogste niveau sinds eind 2000. De sprong was sterker dan economen aanvankelijk hadden verwacht. De Europese Centrale Bank (ECB) schat dat de economie met 2,4% is gegroeid over heel 2017, vergeleken met de 1,7% groei die aan het begin van het jaar werd verwacht. De ECB heeft de groeiverwachtingen voor de komende twee jaar ‘substantieel’ bijgesteld. De eurozone is langzamerhand uit de mislukkingen van banken, sterke werkloosheid en de staatsschuldcrisis gekropen. Jarenlang werden de eurolanden geteisterd door de nukken van de economie, maar inmiddels heeft de 19-landeneconomie weer momentum gevonden. De groei in 2017 was waarschijnlijk de snelste sinds de financiële crisis. De vaart waarmee de groei zich voortzet zal dit jaar hoogstwaarschijnlijk net zo indrukwekkend zijn.

Bron: Bloomberg

FINANCIAL FOCUS

COLUMN De Amerikaanse centrale bank, de Fed, is begonnen haar balans te verkorten en in Europa wordt gesproken over het beëindigen van het opkoopprogramma van de ECB en renteverhogingen. De vraag is hoe dat alles gaat uitpakken op de financiële markten. Als je veel schuldpapier koopt, groeit je balans. Die van de Fed ging van circa $900 miljard in 2007 naar $4.500 miljard, of van 6 procent BBP naar 23 procent. De Fed wil die balans weer korter maken.

De exitstrategie van centrale banken: geen paniek Maar wat ze niet wil, is dat dit een negatieve invloed

Financiële markten hebben plotseling veel

heeft op financiële markten en de economie. Daarom opereert ze heel voorzichtig. Sinds oktober vorig jaar

aandacht gekregen voor de zogenaamde exit

wordt geld uit afgeloste obligaties niet meer volledig herbelegd. Tot nog toe gaat het heel goed, want je

strategie van centrale banken. Na jaren van

hoort er niemand over.

extreem stimulerend beleid door centrale banken De ECB heeft gezegd tot en met september voor €30 miljard aan papier te kopen om daarna een periode te

bereiken we een keerpunt.

beginnen van vermindering tot nul. Renteverhogingen komen daarna pas aan de orde, heeft Draghi gezegd. Er is nu een discussie ontstaan waarbij de indruk is gewekt dat de ECB voor een snellere exit zal kiezen omdat de economie zo goed draait. Het heeft markten in beweging gezet: de obligatierente en de euro zijn gestegen. Mij lijkt dat allemaal nogal overdreven. Het is logisch dat de ECB onderkent dat de economie goed draait, ook al blijft de inflatie achter bij de doelstelling. En het lijkt me ook dat het noemen van een einddatum van het opkoopprogramma weinig controversieel zou moeten zijn. Eind 2018 lijkt mij redelijk. Misschien komt de eerste renteverhoging toch wat eerder dan velen dachten. Maar we moeten niet overdrijven. De ECB is, terecht of ten onrechte, trots op wat is bereikt en wil zeker niet riskeren dat de positieve economische gang van zaken alsnog om zeep wordt geholpen. De stijging van de obligatierente en de euro zal daarom uiteindelijk binnen de perken blijven.

PERSOONLIJK HAN DE JONG Chief Economist bij ABN AMRO HAN.DE.JONG@NL.ABNAMRO.COM ONLINE

TWITTER > @HANDEJONG14

FINANCIAL FOCUS

DOSSIER CRYPTOCURRENCIES

Cryptoâ&#x20AC;&#x2122;s: gouden handel?

Blockchain en cryptocurrencies: wat is het en hoe werkt het? 16

FINANCIAL FOCUS

DOSSIER 19

Een korte geschiedenis van blockchain

De (on)veiligheid van cryptocurrencies

Hoeveel cryptocurrencies zijn er eigenlijk?

Verkoop overtollige energie met blockchain

Met de innovatieve blockchaintechnologie kunnen transacties via internet snel en veilig worden geregeld. Dat opent een wereld van nieuwe mogelijkheden. Ondertussen lezen en horen we dagelijks ook over cryptocurrencies. Maar wat is het nu eigenlijk en hoe werkt het?

Ralph Wessels, beleggingsstrateeg bij

zijn kop. Een blockchain (letterlijk vertaald:

Om direct een vraag van veel mensen te

ABN AMRO MeesPierson, leidt in: ‘Wie kent

blokketting of -keten) is een netwerk van

beantwoorden: cryptocurrencies zoals bitcoin

het fluisterspel nog van de kleuterschool?

onderling communicerende computers.

zijn niet hetzelfde als blockchaintechnologie.

Waarbij je als kind een zin ingefluisterd kreeg

Samen beheren ze een gezamenlijk,

De Groot: ’Cryptocurrencies maken

van een klasgenoot, om deze door te geven

gedecentraliseerd grootboek waarin alle

gebruik van blockchaintechnologie. Virtuele

aan de klasgenoot naast je. Aan het einde van

afspraken van de transacties zijn verzameld.

valuta’s zijn in principe een ongereguleerd

de kring klonk de zin meestal heel anders

Het valt te vergelijken met een wereldwijde

betaalmiddel en ze werken op basis van de

dan het origineel. Dergelijke verbasteringen

kring van fluisterende kinderen die elkaar

‘blokketen’, maar er zijn ook veel andere

en misverstanden ontstaan ook in het

wél de juiste boodschap doorgeven. Snel,

toepassingen van deze technologie.’

dagelijks leven bij het maken van (financiële)

veilig en flexibel.’

afspraken.’ Richard de Groot, Global Head Investment ‘Daarom zijn er gespecialiseerde partijen die

Centre bij ABN AMRO MeesPierson, voegt

afspraken controleren en vastleggen. Denk

daaraan toe: ‘De aaneenschakeling van

aan banken die financiële transacties regelen.

de blokken vereist geen tussenkomende

Of de notaris die de aankoop van een woning

partij. De gespecialiseerde partijen die

in een akte vastlegt. De technologie van

de afspraken controleren en vastleggen,

blockchain versimpelt het vastleggen van

zoals de bank of de notaris, zijn binnen

transacties en zet daarmee het hele proces op

de blockchaintechnologie niet nodig.’

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

INGEBAKKEN VEILIGHEID

dus van tussenpersonen als een makelaar

het netwerk de afwijking en blokkeren ze de

Wessels: ‘Geldtransacties en contracten

of notaris. Blockchain is niet alleen snel

transactie. Kenmerk van een blockchain is dat

worden in het digitale grootboek van een

en praktisch, maar ook betrouwbaar. De

de technologie het weghalen van informatie

blockchain opgeslagen. In de toekomst

veiligheid is ingebakken in de technologie.

uit de keten niet toestaat. Alleen het

kunnen koper en verkoper samen een

Zo zijn de onderdelen van een blockchain

toevoegen van nieuwe informatie is mogelijk.

koopovereenkomst voor een huis opstellen.

onlosmakelijk met elkaar verbonden. Alle

Doordat het systeem vrijwel onkraakbaar is,

Zo’n “smart contract” bevat software

communicatie tussen de onderdelen van de

is deze informatie altijd te herleiden.

waarin de kenmerken van de woning, de

blockchain wordt wiskundig versleuteld.

Dat draagt bij aan de betrouwbaarheid.’

leverdatum en de afgesproken verkoopprijs

Bij een wijziging in het grootboek moeten

zijn vastgelegd. Accepteren de partijen het

alle computers uit het netwerk deze wijziging

contract, dan krijgt de geldverstrekker

onafhankelijk van elkaar goedkeuren. Stemt

automatisch een seintje, om via dezelfde

een van de gebruikers niet in, dan gaat

bleek veel sneller te kunnen door de

digitale route – binnen enkele seconden – de

de transactie niet door. Wordt een server

blockchaintechniek. Waar een reguliere

koopsom vrij te geven. Zonder tussenkomst

gehackt, dan herkennen de onderdelen van

internationale overboeking door diverse

FINANCIAL FOCUS

MEER DAN BITCOIN ALLEEN

Het internationaal overboeken van geld

DOSSIER EEN KORTE GESCHIEDENIS VAN BLOCKCHAIN Hoewel de termen ‘blockchain’ en ‘bitcoin’ in ieder geval sinds 2016 met grote regelmaat vallen, zijn de dingen waarnaar

beide woorden verwijzen al een stuk ouder. Om te beginnen met de blockchaintechnologie: het begon allemaal met een

publicatie in een wetenschappelijk tijdschrift voor cryptografie in 1991. Wetenschappers Stuart Haber, Scott Stornetta en

Dave Bayer schreven over een zogenaamde hashboom – een boomstructuur waarmee data veilig tussen twee computers kan worden gestuurd. Hash is als volgt uit te leggen: als de

betaling van bijvoorbeeld een bestelling onbeveiligd over het Nieuwe transactie

wordt na goedkeuring toegevoegd aan de blockchain

internet wordt verstuurd, is het voor een derde mogelijk om dit te onderscheppen. Door middel van hash wordt de transactie beveiligd. De auteurs schreven tevens over de toepassing

ervan op meerdere bundels transacties, nu bekend als ‘blocks’.

Pas in 2008 begint wat wij nu de moderne ‘blockchain’ noemen. Dan wordt het nu beroemde artikel door Satoshi Nakamoto gepubliceerd. Het is onduidelijk wie deze persoon of groep personen is, maar dit werk is om ten minste twee redenen belangrijk. In de eerste plaats leidde de blockchain zoals

voorgesteld door Nakamoto een jaar later tot een toepassing in bitcoin. Bitcoin was de eerste cryptocurrency die werkte Transactie voltooid

zonder tussenpersoon

middels blockchaintechnologie.

In de tweede plaats is er een technischer punt dat het succes

van cryptocurrencies kan verklaren: Nakamoto is erin geslaagd een oud probleem voor digitale valuta’s op te lossen. Dit

zogenaamde ‘double-spending’- probleem betekent dat het

mogelijk is om een enkele (en dezelfde) eenheid van de valuta

meer dan één keer uit te geven. Door het ontwerp van bitcoin, door blockchain, is dat onmogelijk. Anders gezegd: block-

chaintechnologie is (momenteel) een noodzakelijke voorwaarde voor een succesvolle cryptomunt en met de oplossing van Nakamoto werd aan die voorwaarde voldaan.

FINANCIAL FOCUS

DE (ON)VEILIGHEID VAN CRYPTOCURRENCIES In 2014, toen de bitcoin ook bij het grote publiek al enige bekendheid genoot of in ieder geval niet volkomen onbekend klonk, gebeurde er iets ernstigs. ’s Werelds

grootste bitcoinhandelsplatform, Mt. Gox, werd het slachtoffer van grootschalige

controles enkele dagen in beslag neemt, kost

gelijk was om bitcoins van het platform en zijn ‘wallets’ terug te vragen. Na weken

minuten. De digitale valuta kan worden

platform toe slachtoffer te zijn van diefstal. Aanvankelijk werd gedacht dat het ging

portemonnee, een wallet. Nog steeds wordt

van meer dan $450 miljoen. Kort nadien werden 200.000 bitcoins ‘teruggevonden’,

met elektronische valuta. In totaal zijn er

Mt. Gox ging uiteindelijk op de fles, maar voor veel mensen blijven twee raadsels

Je hebt de value transfer/ betaling, waarvan

diefstal? Het tweede raadsel is gemakkelijker uit te leggen: hoe kan het nu dat een

er platformen, voor onder andere smart

worden? Was het idee achter de technologie niet juist dat diefstal onmogelijk was?

tokens die tot stand zijn gekomen met

(of andere cryptocurrencies) dat niet noodzakelijkerwijs is.

gebruikers toegang tot een product of dienst

diefstal. In februari van dat jaar maakte Mt. Gox bekend dat het voorlopig onmo-

overboeken met blockchain slechts enkele

van onzekerheid bij mensen die hun bitcoins bij Mt. Gox hadden gestald, gaf het

ontvangen en bewaard in een digitale

om 850.000 gestolen bitcoins. Die hadden op dat moment een gezamenlijke waarde

blockchain door velen vooral geassocieerd

waardoor het totale aantal ontvreemde bitcoins op 650.000 uitkwam.

drie verschillende soorten cryptocurrencies.

bestaan. Op het eerste komt voorlopig geen antwoord: zat Mt. Gox zelf achter de

bitcoin een voorbeeld is. Daarnaast zijn

bitcoin, die door blockchaintechnologie inherent veilig zou zijn, toch gestolen kan

contracts zoals Ethereum. En er zijn utility

Het antwoord is dat de transacties veilig zijn, maar de opslagplaats van de bitcoins

platformen. Deze ‘gebruikertokens’ bieden

Cryptocurrencies moeten ergens worden opgeslagen en veel mensen doen dat

in de toekomst.

in een zogenaamde ‘hot wallet’, een online portefeuille. Het is weliswaar praktisch

De meeste bekende virtuele munt bitcoin

gang te krijgen tot de hot wallet en iemands voorraad bitcoins, is alleen maar een

digitaal kasboek dat alle transacties monitort

ken, hoeft alleen maar de toegangscode van zijn toestel en de toegangscode tot de

van deze zogenoemde cryptocurrencies

onmogelijk om de blockchain te modificeren zonder toestemming, maar om toe-

gebruikt blockchain sinds 2009 als een

beveiligingscode of ‘private keys’ vereist. Wie zijn wallet via zijn telefoon kan berei-

en valideert. Inmiddels zijn er vele honderden

wallet te weten. Anders gezegd: wie de private keys heeft, beheert de bitcoins.

die gebruikmaken van blockchain. Maar

FINANCIAL FOCUS

blockchain kent veel meer toepassingen dan

DOSSIER bitcoin alleen. Het Havenbedrijf Rotterdam

van een blockchain. De Amerikaanse

duidelijk is wat het ‘ultieme gebruik’ ervan

experimenteert met de blockchaintechnologie

staat Delaware – vestigingsplaats van

kan zijn. We weten nog niet precies waarvoor

waarbij alle informatie over een

vele beursgenoteerde bedrijven – nam een

we het allemaal kunnen gebruiken. In

vracht continue wordt gedeeld tussen

wet aan die bedrijven toestaat gegevens

potentie is het echter zo dat waar data op

scheepvaartbedrijven, de terminal, loodsen,

van aandeelhouders op te nemen in een

een veilige en betrouwbare manier van de

scheepsagenten en het havenbedrijf.

blockchain. Een veilige en efficiënte

ene naar de andere partij moeten worden

Veel efficiënter en minder foutgevoelig dan

manier om contact met (internationale)

overgebracht, de blockchain toegepast kan

mail, telefoontjes en vrachtbrieven. Dat

aandeelhouders te leggen, bijvoorbeeld

worden.’ Zonder dat daar een vertrouwde

kan grote kostenbesparingen opleveren

als er moet worden gestemd over een

tussenpartij voor nodig is.

en versnelt de afhandeling van vracht.

aandelensplitsing. Aandeelhouders brengen

Ook geeft de technologie mensen en

Verse producten uit andere landen liggen

via de blockchain binnen enkele seconden

ondernemingen toegang tot voorheen

daardoor straks dagen eerder in de winkel,

hun stem uit, waar ze ook ter wereld zijn.’

kostbare of sterk gereguleerde processen.

verwacht het Havenbedrijf. Wessels: ‘Ook

De transparantie is interessant. Het is

Bedrijven en particulieren gebruiken

in het dagelijks leven neemt de kans de

voor iedereen en op elk moment zichtbaar

blockchain om digitaal geld op te halen bij

komende tijd toe dat u gebruik maakt van

hoeveel en op wie stemmen zijn uitgebracht.

investeerders met een Initial Coin Offering

een blockchain. Bijvoorbeeld als u via Airbnb

Daarnaast is het onmogelijk om twee keer

(ICO). Hiermee kunnen enerzijds nieuwe

een appartement huurt. Diverse verhuurders

te stemmen omdat ‘doublespending’ niet

cryptocurrencies worden ontwikkeld en

gebruiken blockchaintechnologie om

mogelijk is.

anderzijds kan worden voorzien in de

toeristen via een elektronisch slot op afstand toegang te geven tot een appartement. Handig als uw vlucht is vertraagd en u pas laat in de

INITIAL COIN OFFERINGS

kapitaalbehoefte van de partijen die de ICO uitschrijven. Banken en handelshuizen

Het is duidelijk dat blockchain voor grote

zijn niet nodig om een dergelijke

stad aankomt.

veranderingen in de wereld gaat zorgen.

investeringsronde te faciliteren. Dat scheelt

Misschien bent u als aandeelhouder van een

De Groot: ‘In verschillende opzichten is

tijd, moeite en geld. Arjan van Os, Hoofd

Amerikaanse onderneming straks onderdeel

blockchain zo nieuw dat nog niet helemaal

Group Innovation ABN AMRO, vult aan. FINANCIAL FOCUS

FINANCIAL FOCUS

DOSSIER VERKOOP OVERTOLLIGE ENERGIE MET BLOCKCHAIN Belangrijk kenmerk van blockchain is het decentrale karakter. Transacties tussen gebruikers vinden zonder tussen-

komst van coördinerende of regulerende partij plaats. Dat maakt de technologie zeer geschikt voor gebruik in de

energiemarkt, daar vindt een vergelijkbare ontwikkeling

plaats. Meer particulieren en bedrijven gebruiken duurzaam

opgewekte energie uit windmolens of zonnepanelen. Blockchaintechnologie maakt het verkopen van de overproductie aan energie simpeler en goedkoper.

Onder andere netwerkbeheerders Stedin en Alliander testen de mogelijkheden van blockchain. Individuele zonne-

panelen en windmolens worden via blockchain met elkaar

en met afnemers verbonden. De gebruiker betaalt via een

smart contract per minuut voor de afgenomen energie. Die betalingen vallen in de eigen elektronische portemonnee van de windmolens en zonnepanelen.

‘Met de huidige tractie op cryptocurrencies is

geeft inzicht in de factoren die de prijs van

sterk om ze te willen uitgeven of te kunnen

het goed voor te stellen dat er op termijn een

een belegging positief of negatief beïnvloeden.

accepteren. De transactiekosten voor bitcoins

‘Token Economy’ ontstaat. En die brengt ons

Veel beleggers volgen blockchain als een

fluctueren momenteel tussen $15-30.’

een transparant en flexibel systeem om assets

potentieel aantrekkelijk beleggingsthema.

Het is ook onduidelijk hoe toezichthouders

een digitale representatie te geven in de vorm

Voorzichtigheid is daarbij geboden. Zeker

op de cryptocurrencies reageren en of

van verhandelbare tokens.’

bij het investeren in cryptocurrencies als

ze de handel erin toestaan. China heeft

Het deelnemen aan ICO’s is populair, maar

bitcoin, waarschuwen Nederlandse Bank

bijvoorbeeld de strijd aangebonden met

risicovol. De Amerikaanse onderneming

en andere toezichthouders voor het gebrek

cryptohandelsplatformen en de handel in

Filecoin organiseerde in augustus een ICO

aan prijsstabiliteit. Daarnaast vallen

crypocurrencies en ICO’s verboden. Tot slot

voor een idee om ongebruikte opslagruimte

tegoeden in virtuele valuta niet onder het

lijkt het er sterk op dat we met een bubbel te

op computers te verkopen door middel van

depositogarantiestelsel.

maken hebben. De manier waarop beleggers

blockchaintechnologie. Zonder zicht op een

reageren op de cryptocurrencies doet denken

concreet bedrijfsplan of verdienmodel legden

De Groot: ‘Zie cryptocurrencies niet als

aan de dotcombubbel.

beleggers binnen één uur $200 miljoen in.

belegging, maar voor wie het interessant

ICO’s lijken op IPO’s, maar een belangrijk

vindt, is het wellicht informatief om een

Sommigen lijken nu, zoals toen, te denken

verschil: ze zijn niet gereguleerd. Niet alle

kleine hoeveelheid te kopen. Als verstandige

dat het allemaal maar één kant op kan. Je

blockchaininitiatieven zijn even succesvol, zo

belegging is het ongeschikt omdat de prijzen

kan je in die context ook afvragen wat de

liet een recent onderzoek van Deloitte zien.

buitengewoon volatiel zijn. Het is niet te

houdbaarheid van bitcoin is. Misschien

Van de in 2016 gestarte projecten op één van

zeggen in welke richting een koers beweegt en

komt er wel een nieuwe munt op, wordt die

de grote blockchainplatforms – met veelal

waarom; de waarde is niet goed te bepalen.

een soort Google en zullen we aan bitcoin

virtuele valuta – is nu nog slechts 8 procent

Daarnaast is de volatiliteit een probleem

terugdenken als aan Altavista of Yahoo. In

actief. Net als bij gewone beleggingen is

voor het gebruik van cryptocurrencies als

elk geval: mocht u bitcoins of andere digitale

gedegen onderzoek daarom belangrijk. Dat

betaalmiddel. De prijs fluctueert dikwijls te

valuta’s hebben, dan moet u ze opgeven FINANCIAL FOCUS

HOEVEEL CRYPTOCURRENCIES ZIJN ER EIGENLIJK? Er staan op dit moment bijna 1500 cryptocurrencies genoteerd op coinmarketcap. com. Op deze website wordt in de gaten gehouden welke cryptocurrencies er zijn en wat hun gecombineerde waarde is. Er komen voortdurend nieuwe eenheden bij en hun waarde schommelt sterk, maar op dit moment is hun waarde ruim

$500 miljard. Meer dan 1000 cryptocurrencies hebben op dit moment echter een waarde van minder dan $5 per coin. De geaggregeerde waarde van alle crypto-

currencies is dus voornamelijk gebaseerd op een minderheid van bijzondere en waardevolle uitschieters. Naast bitcoin gaat het om valuta’s als Litecoin (LTC), Ethereum (ETH), Zcash (ZEC), Dash (DASH), Ripple (XRP) en Monero (XMR).

bij de fiscus - ook al kan die uw bezit

Zeker naarmate de waarde van de crypto-

En dan gaat het dus maar om één type

ervan niet controleren. Ze vallen in box 3,

currencies toeneemt, is het lucratiever om

cryptocurrency - Ethereum heeft bijvoorbeeld

daar is een speciaal veld aangemaakt voor

dat te doen; de elektriciteitskosten wegen dan

een vergelijkbaar verbruik. Buiten de financiële

cryptocurrencies.’

op tegen de schatten die gemined kunnen

risico’s is dit ook iets om rekening mee te

worden. Het probleem daarmee is echter dat

houden. Er wordt momenteel dan ook al

het milieu er zwaar door wordt belast. Er zijn

gezocht naar milieuvriendelijker alternatieven

Virtuele valuta’s moeten worden ‘gemined’.

zelfs mensen die zeggen dat cryptocurrencies

van ‘mining’.

Computers moeten uiterst ingewikkelde

klimaatverandering verergeren. De vereiste

wiskundige sommen oplossen om zo een

hoeveelheid energie om een coin te minen is

Wat de toekomst ook brengt, hoe de

munt te verkrijgen. Bij sommige valuta’s,

namelijk immens en veel van de benodigde

blockchaintechnologie ook verder toegepast

zoals bitcoin, is de voorraad munten beperkt.

elektriciteit wordt geproduceerd met behulp

zal en kan worden, en of cryptocurrencies

Hoe meer mensen minen, hoe moeilijker de

van fossiele brandstoffen. Een enkele

ook een rol gaan spelen in ons dagelijks leven,

formule wordt. Anders worden blocks te snel

bitcoin minen vergt evenveel energie als

er zal veel veranderen.

gemined en is de totale hoeveelheid bitcoins

een Amerikaanse huishouden in twee jaar

veel eerder dan in 2140 uitgegeven.

verbruikt. Het verbruik van alleen al de

De geest is uit de fles en blockchaintechnologie

Talloze geschakelde computers zijn dag en

‘bitcoin-mijnbouw’ is even hoog als dat van

zal een impact hebben die in den beginne, ruim

nacht bezig om de sommen op te lossen.

een middelgroot land.

tien jaar geleden, niemand kon vermoeden.

MILIEU ALS KEERZIJDE

FINANCIAL FOCUS

Microsoft

VAN EENZIJDIG NAAR VEELZIJDIG IT-BEDRIJF Beleggers die willen investeren in de geavanceerde

EXPERTISE AANDEEL

MAURITS HELDRING Aandelen Analist

MAURITS.HELDRING@NL.ABNAMRO.COM

blockchaintechnologie komen bij opvallend bekende namen uit. Microsoft is een van de belangrijke spelers in de blockchainmarkt. De ontwikkeling in de

met de applicaties zelf snel een

blockchaintechnologie trekt de

passende blockchaintoepassing

aandacht van beleggers. Niet

samenstellen. Microsoft is niet

voor niets, want de technologie

de enige grote IT-aanbieder die

wordt door steeds meer bedrijven

blockchain aanbiedt. Ook IBM en

gebruikt. Een blockchain

Oracle bieden deze blockchain-

(letterlijk vertaald: blokketting)

as-a-service toepassingen aan.

is een netwerk van onderling

We geven de voorkeur aan

communicerende computers.

Microsoft, omdat het bedrijf

Samen beheren ze een gezamenlijk,

naast de blockchaintoepassingen

gedecentraliseerd grootboek

ook op andere terreinen goed

waarin alle afspraken van

gepositioneerd is voor de toekomst.

transacties zijn verzameld. Onder

Microsoft Office blijft het meest

andere steeds meer financials

gebruikte softwareprogramma ter

en energiebedrijven gebruiken

wereld, daarnaast ontwikkelt het

blockchain om transacties snel

softwarebedrijf nieuwe diensten

en betrouwbaar af te handelen,

die nieuwe (zakelijke) klanten

zonder tussenkomst van een

aanspreken.

tussenpersoon. Er zijn echter (nog) geen beursgenoteerde bedrijven die zich volledig met

DATADIENSTEN

Microsoft wist zich sinds de

deze technologie bezighouden.

komst van de nieuwe CEO Satya

Een van de alternatieven voor

Nadella in 2014 te ontwikkelen

beleggers is het aandeel Microsoft.

van een relatief eenzijdig IT-bedrijf

De softwarefabrikant is een

naar een van de belangrijkste

van de grootste aanbieders van

cloudcomputing-bedrijven ter

blockchaintechnologie voor de

wereld. Het genoemde Azure-

zakelijke markt.

platform biedt niet alleen

BLOCKCHAIN

blockchaindiensten aan, maar ook diensten op het gebied van

Microsoft biedt klanten

dataopslag en -verwerking. Evenals

in slaagt telkens aansprekende

groei compenseren van de meer

op het Azure-platform

bedrijfssoftware zoals ERP-

nieuwe technologie aan het

traditionele bedrijfsonderdelen.

blockchaintemplates. De

software die bedrijfsprocessen in

platform toe te voegen. Daarmee

Zoals de verkoop van

technologie draait – in de

goede banen leidt. Microsoft is

weet de softwareproducent klanten

besturingssoftware door de

cloud – op de servers van

na Amazon de grootste aanbieder

aan zich te binden. Bovendien

dalende verkoop van personal

Microsoft. Bedrijven kunnen

van clouddiensten ter wereld. De

kan de stijgende omzet van

computers.

een abonnement afsluiten en

verwachting is dat Microsoft er

deze onderdelen de afvlakkende

FINANCIËLE INFORMATIE Microsoft / MSFT

ISIN-CODE US5949181045

FINANCIAL FOCUS

Gemeenteraadsverkiezingen

Veel te kiezen HET BELANG VAN DE GEMEENTE

De stembussen voor de gemeenteraadsverkiezingen staan over een paar weken weer op hun plek. De opkomst is naar verwachting laag. Opmerkelijk, want juist de gemeente is van grote invloed op uw geldzaken, woonplezier en het houden van droge voeten.

De dreigende sluiting van

weten de meeste mensen echter

De uitkomst bepaalt het beleid in

gemeente niet meer representatief

een zwembad in Vlagtwedde,

niet. 70 procent is niet in staat

uw gemeente voor de komende

is voor de hele bevolking.

ongewenste hoogbouw in Tholen

één of meerdere wethouders in

vier jaar.

of het verdwijnen van een tramlijn

hun gemeente te noemen, blijkt

in Amsterdam. Overal in het

uit recent onderzoek van vakblad

land merken Nederlanders hoe

Stadszaken. 87 procent weet niet

beslissingen van de gemeente hun

OPKOMST

DECENTRALISATIE

Het lage aantal stemmers sluit niet

Op woensdag 21 maart worden de

aan bij de wens van de landelijke

hoeveel zetels de gemeenteraad

gemeenteverkiezingen gehouden.

overheid. Al vele rapporten zijn

dagelijks leven beïnvloeden. En

in hun gemeente heeft. Juist de

Naar verwachting brengt dan

er geschreven ‘om het beleid

lang niet altijd is er een oplossing

gemeenteraad heeft invloed op

slechts iets meer dan de helft van

dichter bij de burger’ te brengen.

waarmee iedereen tevreden is: de

wat er in de gemeente gebeurt.

de stemgerechtigde mensen zijn

Inmiddels worden er al een

tramlijn en het zwembad blijven

Na de gemeenteraadsverkiezingen

stem uit. Veel minder dan bij

hoop taken door de gemeente

met steun van de gemeente open,

wordt een college gevormd met

de landelijke verkiezingen. Bij

geregeld. De gedachte hierachter

maar over enkele maanden start

een benoemde burgemeester en

laatstgenoemde ligt de opkomst

is dat de gemeente direct contact

de bouw van het flatgebouw.

wethouders van verschillende

al heel lang rond de 80 procent.

heeft met de inwoners en beter

Andere beslissingen van de

politieke partijen. Het

De gemiddelde opkomst bij de

weet welke maatregelen nodig

gemeenteraad zijn misschien

zogenoemde college van B en W

gemeenteraadsverkiezingen is met

zijn. Ook efficiëntievoordelen en

minder zichtbaar, maar minstens

maakt een plan voor de komende

54 procent veel lager. De opkomst

bezuinigen spelen natuurlijk een

zo belangrijk. Denk aan de

vier jaar (het collegeakkoord).

laat bovendien een dalende trend

rol. Een belangrijke decentralisatie

gemeentebelastingen en het

Dit akkoord steunt op een

zien: elk jaar gaan minder mensen

was die van de zorg in 2015.

voorkomen van wateroverlast na

meerderheid van het aantal

naar de stembus. Vooral jongeren

Gemeenten zijn sinds die tijd

een hevige regenbui. Het beleid

raadszetels. De plannen worden

en laagopgeleiden stemmen niet

verantwoordelijk voor jeugdzorg,

van de gemeente is dus van grote

gedurende die periode aan de

en dat is zorgelijk. De kans bestaat

werk en inkomen en zorg aan

invloed. Wie het beleid bepaalt

gemeenteraad voorgelegd.

daardoor dat het beleid in de

langdurig zieken en ouderen.

FINANCIAL FOCUS

MARKTEN GEMEENTE EN HUISEIGENAREN TEGEN WATEROVERLAST In juli 2014 breekt er een enorm noodweer los boven Amsterdam. Station Zuid komt blank te staan, en

de kelders van veel bedrijven en woningen in de buurt lopen onder. Duidelijk is dat de gemeente in actie moet komen om de afwatering op te lossen. Door de klimaatverandering zal er de komende jaren naar verwachting meer regen vallen. Water dat moeilijk kan worden afgevoerd door de vele bebouwing in

een stad als Amsterdam. De gemeente krijgt de woningeigenaren van de nog te bouwen nieuwbouw-

woningen rond de Zuidas snel mee. De huizen krijgen een ingenieuze goot met planten aan de rand van de tuin die zorgt voor tijdelijke opslag van overtollig regenwater. De bouwplannen worden in overleg met de projectontwikkelaar en eigenaren aangepast om de kelders droog te houden. Amsterdam is

niet de enige gemeente die klimaatveranderingen en andere onderwerpen rond duurzaamheid in nauw

overleg met de inwoners en bedrijven aanpakt. Steeds vaker overleggen partijen om de effecten van de klimaatverandering te beperken.

Het was een grote verandering

landelijke wetgeving verboden

die in korte tijd moest worden

bleken.

doorgevoerd. Grote vraag was

De volgende grote verandering

of kwetsbare mensen de juiste

wordt in 2021 verwacht met

zorg zouden blijven krijgen. Na

de Omgevingswet, die de

twee jaar loopt nog lang niet

verschillende plannen voor

alles zoals het had gemoeten,

ruimtelijke ordening, milieu en

maar grote problemen lijken

natuur beter op elkaar moet

uitgebleven. Ook ondernemers

afstemmen. Gemeenten krijgen

in de gemeente krijgen te maken

dan een grotere rol bij de

met decentralisatie: zij merken de

ruimtelijke ontwikkeling. Dat

spanning tussen de regels van het

moet bijvoorbeeld vergunningen

Rijk en de gemeente. Bijvoorbeeld

voor woningbouwprojecten flink

bij blurring, dat ontstaat als

versnellen.

ondernemers mengvormen tussen horeca en detailhandel starten. Denk aan een tuincentrum met een broodjeszaak of een

VOORAL IN DE PORTEMONNEE

Het beleid van de gemeente

kapper die wijnproeverijen

merken Nederlanders ook in hun

voor klanten organiseert.

portemonnee. Gemeenten moeten

Lastig, zo blijkt uit diverse

elk jaar een sluitende begroting

rechtszaken rond gemeenten.

vaststellen. Het uitgeven van

Om de werkgelegenheid en de

leningen - of aankloppen bij de

levendigheid te stimuleren gaven

provincies en het Rijk - behoort

ze vergunningen die onder de

niet tot de mogelijkheden.

FINANCIAL FOCUS

BURGERBEGROTING IN BREDA

wijkniveau. Bewoners van de

Al jaren gaan er stemmen op om

Bredase wijken Princenhage en

woonlasten bepalen. De ozb-

net als in veel andere Europese

Prinsenbeek kregen zo inzicht in

merendeel van het geld ontvangt

opbrengst wordt bepaald door de

landen de belastingheffing meer

de besteding van de middelen.

de gemeente van het Rijk. Elke

gemiddelde woningwaarde. Voor

bij gemeenten neer te leggen.

Ideeën over de bestedingen zijn

inwoner betaalt dit indirect via

de inkomsten van een gemeente is

Daarmee worden de belastingen

meegenomen in de begroting.

de nationale belastingen. Naast

het dus van belang hoeveel huizen

direct meer zichtbaar, maar dat

Een succes volgens Breda, dat in

de inkomsten uit het zogeheten

er staan en wat die waard zijn. De

blijkt politiek een lastige kwestie.

2018 een vervolg in meer wijken

gemeentefonds van het Rijk,

woningwaarde wordt wel enigszins

Na een voorstel door minister

in de gemeente krijgt. Ook in

krijgen gemeenten specifieke

gecompenseerd. Gemeenten waar

Ronald Plasterk van Binnenlandse

Oss, Oldebroek en Emmen

uitkeringen van het Rijk om het

veel huizen staan met een hoge

Zaken en Koninkrijksrelaties

werkt men inmiddels aan een

beleid uit te voeren. Bijvoorbeeld

woningwaarde krijgen minder geld

in 2015 is daar verder weinig

burgerbegroting. Kortom, de

voor onderwijsprojecten of

van het Rijk, gemeenten met een

van vernomen. Een angst die

gemeente heeft veel invloed op

de opvang van vluchtelingen.

lage gemiddelde woningwaarde

wellicht ook leeft, is toenemende

het dagelijks leven. Dat de invloed

Hoeveel verschilt per gemeente

meer. Toch zijn er grote verschillen

ongelijkheid tussen gemeentes,

van de gemeente de komende

en hangt af van het aantal

in de ozb die inwoners betalen, zo

zoals die er al is met de hoogte

jaren toeneemt lijkt een trend

inwoners, de oppervlakte en

laat het jaarlijkse onderzoek van

van de ozb. Gemeentes kunnen

die doorzet. Het is daarom de

bijvoorbeeld het aantal leerlingen.

de Vereniging Eigen Huis zien. Bij

elkaar gaan beconcurreren op

moeite waard om te kijken welke

Nederlanders dragen van diverse

een WOZ-waarde van 250.000

belastingen en vestigingsklimaat.

partij volgens u het beste met

belastingen zo’n 4 procent direct

euro betaalt een huiseigenaar in

Een ongewenst effect dat de

uw gemeente voorheeft. Tal van

af aan de gemeente. Het meeste

Den Bosch dit jaar 225 euro aan

centrale overheid wil voorkomen.

gemeenten hebben inmiddels

daarvan int de gemeente via de

ozb. Een huiseigenaar in Venlo

onroerendzaakbelasting (ozb).

met dezelfde woningwaarde

Lukt het niet de begroting te halen

Gemeenten mogen namelijk zelf,

dan moet de gemeente bezuinigen

binnen marges, de hoogte van de

of de lasten verhogen. Het

VERSCHILLEN IN OZB

krijgt een aanslag van 491 euro, bijna twee keer zoveel. Een effect

INVLOED VAN DE GEMEENTE NEEMT TOE Gemeenten doen hun best om

Nu de woningmarkt weer floreert

dat kan ontstaan omdat relatief

inwoners meer inzicht te geven in

zal de ozb omhooggaan. Dat

rijke gemeenten het zich kunnen

de besluiten. Bijvoorbeeld op de

kan onaangename financiële

permitteren niet het maximale

begroting en het effect daarvan

gevolgen hebben. Bijvoorbeeld

tarief te vragen aan inwoners.

op de woonlasten. De gemeente

voor mensen met een bescheiden

Een gemeente die de eindjes aan

Breda startte vorig jaar een

inkomen die al jarenlang een

elkaar moet knopen laat het ozb-

pilot om de gemeentebegroting

huis hebben in een buurt waar de

tarief stijgen tot wat maximaal is

transparanter te maken en

huizenprijzen flink zijn gestegen.

toegestaan.

maakte een burgerbegroting op

FINANCIAL FOCUS

kieswijzers en elke partij heeft een verkiezingsprogramma dat online beschikbaar is. Er valt wat te kiezen op 21 maart.

DANIËL TUIJNMAN Manager government affairs DANIËL.TUIJNMAN@NL.ABNAMRO.COM

Nordea Emerging Stars Equity

AANDACHT VOOR DUURZAAMHEID IN OPKOMENDE MARKTEN De huidige economische ontwikkelingen hebben ook een positief

EXPERTISE FONDS

JAN-WILLEM MEULENKAMP ABN AMRO Advisors

JAN.WILLEM.MEULENKAMP@NL.ABNAMRO.COM

effect op veel opkomende landen. Het Nordea Emerging Stars Equity Fund belegt in deze markten en toetst ze op duurzame criteria. DUURZAME INSTEEK

in ondernemingen uit de sectoren

maar weinig beleggingsfondsen

Bijzonder aan het Nordea

IT en consumentengoederen. Het

die duurzaam in opkomende

Europa en Afrika profiteren van

Emerging Stars Equity Fund

fondsteam mag echter beleggen

landen beleggen. Dat het Nordea-

de wereldwijde economische

is dat het fondsteam bij de

in alle sectoren, inclusief de

fonds daadwerkelijk rekening

groei. Beleggers kijken dan ook

aandelenselectie ook rekening

energiesector. Voor beleggers die

houdt met duurzaamheid geeft

met interesse naar fondsen als het

houdt met duurzame criteria.

heel strikte duurzaamheidscriteria

het een streepje voor op fondsen

Nordea Emerging Stars Equity

Duurzaamheid wordt ook voor

willen hanteren, is dit fonds

die duurzaamheid minder strikt

Fund dat belegt in deze markten.

ondernemingen in opkomende

daarom minder geschikt. Er zijn

in het beleggingsproces opnemen.

Het Zweedse Nordea Bank is de

economieën steeds belangrijker.

grootste bank van Scandinavië.

Overheden stimuleren

Bedrijven in opkomende economieën als Azië, Oost-

vaak om het leefklimaat te Het fondsteam belegt

verbeteren, zoals in China.

voornamelijk in aandelen met

Een duurzame bedrijfsvoering

een grote marktkapitalisatie op

met aandacht voor milieu en

de beurzen in onder andere Azië,

goede arbeidsvoorwaarden

Afrika en Oost-Europa. Dat zorgt

maakt bedrijven bovendien

voor een aandelenportefeuille met

aantrekkelijker voor

bekende - Samsung en Alibaba -

aandeelhouders.

en minder bekende aandelen,

Het fondsteam toetst de

zoals het Zuid-Afrikaanse

ondernemingen in het universum

mediaconcern Naspers en

aan ESG-criteria: het neemt in de

de Sberbank of Russia. Het

selectie mee hoe een onderneming

fonds heeft een overweging in

rekening houdt met milieu

Azië. Met name China is met

(environmental) en sociale criteria

een weging van 27 procent

(social), zoals mensenrechten en

goed vertegenwoordigd in de

arbeidsomstandigheden. Ook

portefeuille. Het gemiddelde

hoe de onderneming wordt geleid

jaarrendement van het Nordea-

(governance) telt mee.

fonds over de afgelopen vier jaar is 13,6 procent: 3,7 procentpunt meer dan de MSCI Emerging

NIET DOORSLAGGEVEND Beleggers moeten er rekening

Markets referentie-index. Dat

mee houden dat het Nordea-

gaat door de relatief kleine

fonds duurzame criteria

portefeuille van gemiddeld

duidelijk meeweegt in het

vijftig aandelen wel gepaard

beleggingsproces, maar dat deze

met de nodige tussentijdse

niet doorslaggevend zijn. De

koersuitslagen.

portefeuille is nu vooral belegd

FONDS

Nordea Emerging Stars Equity

BENCHMARK

MSCI Emerging Markets (referentie-index)

ISIN-CODE LU0841604316

FINANCIAL FOCUS

ZINGT EEN TOONTJE LAGER Eigenlijk kun je bij Twitter niet spreken van een memorabel aandeel: het bedrijf is pas sinds ruim vier jaar op de beurs. De koers maakte wel een memorabele val door: van 70 dollar in december 2013 naar 30 dollar in mei 2014.

DE NEDERLANDSE JEUGD HAAKT AF

Twitter begon als idee van Jack Dorsey, een eenvoudige programmeur bij podcastplatform Odeo. Dorsey stelde na een heuse hackathon een simpele sms-service,

Twitter heeft een redelijk stabiel aantal

waarbij korte statussen van maximaal 140

ken de laatste jaren af. Grote concurren-

Odeoâ&#x20AC;&#x2122;s medeoprichter Evan Williams. Biz

was nog 48% van de 15- tot 19-jarigen

gaven Dorsey groen licht om zijn idee verder

het al 66%. Het gebruik van Snapchat

Glass en Dorsey werkten samen aan een

WhatsApp is nog altijd de grootste in Ne-

genoemd, naar het kwetteren van vogeltjes,

gebruikers, maar met name jongeren ha-

tekens konden worden verstuurd, voor aan

ten zijn Instagram en Snapchat. In 2016

Stone, de andere oprichter, en Williams

aanwezig op Instagram, een jaar later was

te ontwikkelen. Softwareontwikkelaar Noah

steeg van 35% in 2016 naar 43% in 2017.

prototype. De nieuwe dienst werd Twitter

derland met 10,9 miljoen gebruikers. Ook

en in juli 2006 op de markt gebracht.

Facebook is nog steeds populair met 10,4 miljoen gebruikers; de grootste groep gebruikers is ouder dan 20 jaar.

Bron: Nationaal Social Media Onderzoek 2017, Newcom Research & Consultancy

500.000.000 TWEETS WORDEN ER WERELDWIJD PER DAG VERSTUURD (OMNICORE 2017)

FINANCIAL FOCUS

MEMORABEL AANDEEL

Koers Twitter in dollars

70 60 50 40 30 20

20 18

20 17

20 16

20 15

20 14

De grote doorbraak van Twitter kwam tijdens

introductiekoers van 26 dollar. Na de piek

SXSW, een jaarlijks terugkerend festival in

van 70 dollar in december 2013, kelderde de

Austin, Texas, waar nieuwe muziek, films en

koers naar 30 dollar in mei 2014 om daarna te

interactieve media worden geĂŻntroduceerd.

blijven schommelen rond de 20 tot 25 dollar.

Tijdens de editie van 2007 kreeg Twitter

Overnamegeruchten in de zomer van 2016

veel aandacht en nieuwe gebruikers: van

stuwden de koers nog wat op, maar op het

20.000 tweets per dag naar 60.000. Dat

moment van schrijven van dit artikel (januari

zorgde voor een wereldwijd sneeuwbaleffect

2018) stond het aandeel op 24,25 dollar.

met duizenden nieuwe volgers als gevolg. Door de enorme groei in de beginjaren,

Twitter heeft namelijk een probleem. En dat

kregen gebruikers in die tijd nogal eens een

is dat het aantal gebruikers niet of nauwelijks

foutmelding in de vorm van een illustratie van

stijgt. Het zijn er veel, ruim 300 miljoen,

een walvis: de zogeheten fail whale.

maar dat aantal is al twee jaar min of meer stabiel. Ook is het aantal gebruikers dat

Het leuke aan Twitter is dat veel nieuwe

wel een account heeft, maar nooit twittert,

ontwikkelingen door de gebruikers zelf zijn

hoog: 40%. Twitter had lange tijd moeite

bedacht: de @ voor de gebruikersnaam is

om die 300 miljoen gebruikers om te zetten

bijvoorbeeld geen introductie van Twitter

in bedrijfsinkomsten, maar dat veranderde

zelf, en ook de hashtag is door gebruikers

onlangs. Het techbedrijf had voor het eerst

ingebracht. In 2017 werd het maximum aantal

in bijna twaalf jaar tijd een winstgevend

tekens per tweet verdubbeld naar 280.

kwartaal achter de rug. In Q4 2017 boekte

Twitter ging eind 2013 naar de beurs met een

het bedrijf een nettowinst van 91 miljoen dollar.

2007

2013

2017

De grote doorbraak van Twitter

de koers van het aandeel bereikt in december 70 dollar

De maximale lengte van een tweet gaat naar 280 tekens

2006

2013

2015

Twitter wordt opgericht

Twitter gaat in oktober naar de beurs met een introductiekoers van 26 dollar

vanaf het account @POTUS wordt de eerste tweet van Barack Obama verstuurd

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

Luchtfietsen

naar een toekomst zonder uw eigen auto?

Autoâ&#x20AC;&#x2122;s en mobiliteit lijken bij elkaar te horen als kop en schotel. De auto heeft onze persoonlijke actieradius de afgelopen 100 jaar sterk vergroot. Dat heeft zijn impact gehad: wegen raken vol, parkeren is moeilijk en ook het milieu wordt getroffen. Als we onze mobiliteit willen behouden, moeten we de auto misschien wel opgeven. Hoe ziet de toekomst van vervoer er dan uit en hoe realistisch zijn die vergezichten?

FINANCIAL FOCUS

FEATURE CADILLAC FACTS WANNEER / 1928

WAT /

PRODUCTIE VAN HET CHASSIS IN DE CADILLAC-FABRIEK. AUTOâ&#x20AC;&#x2122;S BEWEGEN LANGS WERKSTATIONS MIDDELS LOPENDE BANDEN

ARTIKEL

ONLINE LEZEN? www.financialfocus.nl FINANCIAL FOCUS

VAN RIJDEN NAAR WANDELEN EN VLIEGEN Absolute afstand speelt vaak maar een beperkte rol als het gaat om reizen. De meeste mensen weten dit van

de middelbare school nog wel. Het

Interactiemodel van Ullman repte immers al over relatieve afstand, zoals uitgedrukt

door tijd, kosten en moeite. Dit model kan onder andere verklaren waarom we voor verschillende afstanden verschillende vervoersmiddelen gebruiken.

Ons gedrag, net als de ruimtelijke

ordening in Nederland, verandert hoe

de auto als vervoersmiddel gebruikt kan worden. Fietsen en lopen winnen aan

populariteit voor de korte afstanden -

door verstedelijking worden de afstanden korter. Afstanden die voorheen nog met

de auto zouden worden bereisd, worden

nu in toenemende mate door het vliegtuig overbrugd. Algemeen gesproken boet de auto als vervoermiddel in Nederland de laatste jaren aan populariteit in.

De 20e eeuw zou de eeuw van de auto

Auto's worden bijvoorbeeld steeds veiliger.

het aantal auto’s. Het paradoxale gevolg is

genoemd kunnen worden. In 1886 verschijnt

Een crash overleven was tot de jaren zestig

dat daardoor het eerste doel van de auto -

het geesteskind van de Duitse uitvinder

meer afhankelijk van geluk dan wijsheid.

mobiliteit - is ondermijnd. De wegen raken

Karl Benz voor het eerst ten tonele. De

Toen volgden veiligheidsgordels, airbags en

vol en parkeren is moeilijk en duur. De

daaropvolgende 20 jaar is de auto een

kreukelzones, waardoor de meeste nieuwe

nadelige effecten voor het milieu beschadigen

luxueus hebbedingetje van een elite die

auto's vijf sterren in crashtests scoren. De

ook het imago van de auto. Wat betekent dat

langzaam en luidruchtig - maar in ieder geval

luxe nam ook toe. Televisies, climate control

voor mobiliteit in de 21e eeuw?

zonder paarden - vooruit tuft.

en elektrisch verstelbare vering waren ooit ondenkbaar, zelfs voor Rolls-Royces - nu

ELEKTRISCHE EN ZELFRIJDENDE OPLOSSING?

In het begin van de 20 eeuw wordt er

zijn deze zaken standaard of optioneel

snel geschakeld. Ongeveer tezelfdertijd - in

leverbaar op middenklassers. Belangrijk

het midden van de jaren 10 - wordt de

is ook dat auto's relatief betaalbaar

Tesla duidt op de potentie van de elektrische

automobiel volwassen. Anders gezegd: in

bleven, terwijl hun prestaties en uitrusting

auto. In het bijzonder in technische zin:

1914, als de tienmiljoenste Ford Model

voortdurend beter werden. In de jaren 90

Tesla’s worden door consumentenorganisaties

T wordt geproduceerd, is de helft van

van de vorige eeuw rijdt iedereen, van paus

geroemd om hun betrouwbaarheid en

alle auto’s de betaalbare Ford Model T.

tot stratenmaker, zijn eigen auto.

kwaliteit. Om nog maar te zwijgen van

Massaproductie en democratisering van

De fabelachtige opkomst van een bedrijf als

de ongekende sprintprestaties; er is geen

de auto zijn een succes. Twee jaar later, in

De auto is echter voortdurend gekoppeld

productie-auto die sneller van 0 naar 100

1916, wordt de mijlpaal van de Cadillac

geweest aan consumptie, aan kopen. Met de

gaat dan de snelste Tesla Model S. Hoewel

Type 53 bereikt. Dit is de eerste auto met

uitzondering van lease en huur, is het rijden

ook grote autobedrijven inspelen op de

besturing zoals wij dat nu gewend zijn. De

van een auto praktisch altijd verbonden

vraag naar elektrische auto’s, is de race

rest van de eeuw kenmerkt zich door vele

geweest met het bezit van een auto. Dat

verre van gelopen. De rol van hybride

innovaties en wordt er flink doorgereden.

heeft geleid tot een explosieve toename van

auto’s (voertuigen met twee aandrijflijnen,

FINANCIAL FOCUS

revolutionaire vooruitgang is op het gebied van mobiliteit. Behalve een futuristisch voorkomen heeft de F 015 veel ruimte voor

FEATURE

Mercedes ontwikkelde een innovatieve vierzitter, die een

passagiers: de stoelen zijn opgezet als loungeroom. Dit zelfrijdende voertuig maakt van autorijden een compleet andere ervaring.

1886

De Duitse uitvinder Karl Benz bouwt de eerste auto

1902

De allereerste snelheidsovertreding

1916

55 procent van de auto’s is een Ford Model T

een fossiele en een elektrische) is nog

zal worden opgelost. Met die andere

niet uitgespeeld, hoewel hun belang wel

belangrijke ontwikkeling ligt het misschien

afneemt. Daarnaast is het ook nog te

anders: zelfrijdende auto’s. Auto’s die geen

vroeg om de waterstofauto, een elektrische

bestuurder meer nodig hebben om van A naar

auto met waterstof als energiebron, uit te

B te komen, zijn zonder veel overdrijving de

vlakken. Vooral Japanse fabrikanten blijven

grootste doorbraak sinds het vervoermiddel

geïnteresseerd in deze aandrijving.

werd uitgevonden. Statistieken wijzen uit

1922

Chevrolet introduceert de autoradio

1986

2012

De eerste echt zelfstandig rijdende auto, de Robot Car ‘VaMoR’s’

Tesla ontwikkelt de Model S

dat auto’s die zijn uitgerust met sensoren Het probleem dat momenteel nog bestaat

en een computerbrein, en niet of nauwelijks

voor elektrische auto’s (en ook voor de

menselijke interventie nodig hebben om goed

waterstofmodellen), is de ontoereikendheid

te functioneren, nu al veiliger zijn en minder

van de oplaad-infrastructuur. Dat probleem

ongelukken veroorzaken dan de gemiddelde

is tweeledig: in de eerste plaats duurt het

auto. Dit is zeer veelbelovend.

relatief lang (vergeleken met een tankbeurt voor benzine, diesel of gas) om een accu-auto

Er zijn echter twee obstakels. We kunnen ons

op te laden en in de tweede plaats zijn er -

afvragen of mensen bereid zijn om de teugels

mede daardoor - onvoldoende laadplekken

te laten vieren. Bovendien beleven velen

als iedereen nu zou overstappen op elektrisch

plezier aan autorijden. Een belangrijkere

vervoer. Elektrische mobiliteit vraagt tijd en

horde is echter dat de zelfrijdende technologie

grote investeringen, want momenteel schiet de

misschien nog niet zo ver is als soms wordt

benodigde infrastructuur tekort.

voorgesteld. In een stad als Amsterdam, waar

Experts verwachten echter dat dit een

in het bijzonder fietsers en voetgangers zich

probleem van tijdelijke aard is dat uiteindelijk

vaker niet dan wel aan verkeersregels houden,

FINANCIAL FOCUS

DE PRIJS VAN PARKEREN Een auto staat zo’n 23 uur per dag stil. Aan de straat of in de parkeergarage, maar als het goed is altijd op een parkeerplaats. En parkeren is bijzonder duur. Niet alleen voor de persoon die zijn auto kwijt wil, maar ook voor de gemeenten die veel van die plekken exploiteren. Behalve in Amsterdam worden nergens kostendekkende parkeertarieven geheven.

Amsterdam, Prins Hendrikkade jaren ‘70

zou een zelfrijdende auto geen millimeter

Een optie is het bezit van de auto delen. Het

dienst is en de auto bijvoorbeeld bezit blijft

vooruitkomen. De wagen zou uit voorzorg

is geen openbaar vervoer, maar slim vervoer.

van de fabrikant, worden die kosten gedeeld

voortdurend in de ankers gaan. Ook dit

Dit nieuwe autogebruik vindt aansluiting

door gebruikers over een langere periode,

is echter, zo verzekeren deskundigen ons,

bij een nieuwe, circulaire economie. Hierin

waardoor het ineens wel betaalbaar is.

slechts een kwestie van tijd voordat auto’s

houdt de producent gedurende de gehele

hebben geleerd welke bewegingen wel en niet

levenscyclus van het product grip op het

Dit is allemaal toekomstmuziek, maar er

gevaarlijk zijn.

product, zodat hij ze opnieuw kan gebruiken

is geen reden om aan te nemen dat het

aan het eind van de levenscyclus van het

luchtfietserij is. Elektrische auto’s zijn

DE MOGELIJKHEDEN VAN MOBILITEIT

product. Door bijvoorbeeld aan het eind van

al realiteit, zelfrijdende auto’s bevinden

We kunnen nadenken over een andere rol

het nuttige leven van een auto, de automaker

zich binnen handbereik. Als we mobiliteit

voor de auto doordat er technisch grote

te verplichten het product weer in te nemen,

niet willen opgeven, zullen we eigendom

slagen worden gemaakt. In die toekomst

heeft de maker een motief om duurzamere

moeten offeren. De auto heeft geweldige

rijdt de auto zichzelf voor op de plaats

materialen te gebruiken en überhaupt betere

verbeteringen doorgemaakt in de afgelopen

van bestelling om de gebruiker van zijn

auto’s te maken.

eeuw en mag dan binnenkort de deur uitgaan,

vervoersdienst naar de gevraagde plaats van

maar zal in de nabije toekomst voorrijden bij

bestemming te brengen. Uiteraard met een

Dergelijke voertuigen zijn niet alleen

minimum aan emissies en een maximum aan

duurzamer, maar ook duurder. Die kosten

efficiëntie.

maken het welhaast noodzakelijk om over te gaan op een andere optie: we nemen een

Dit vraagt om nieuwe opvattingen van auto-

abonnement op de dienst ‘mobiliteit’, in

eigendom en -bezit. We hoeven niet

plaats van auto’s als bezit. Door te kiezen

per se een auto te kopen, huren of leasen.

voor abonnementen, waarbij vervoer een

FINANCIAL FOCUS

diezelfde deur. It just keeps on rolling along.

PORTRET: OP LEEFTIJD

PORTRET 3x op leeftijd EENZAAMHEID ONDER OUDEREN BESTRIJDEN

‘Mijn oma heeft drie dagen niets gezegd. Dat is schrijnend.’ EENZAAMHEID IS EEN GROOT PROBLEEM ONDER OUDEREN.

ER ZIJN MEER DAN 4,1 MILJOEN 55-PLUSSERS IN NEDERLAND, HIERVAN VOELT MEER DAN 1 MILJOEN ZICH EENZAAM. VAN

HEN ZIJN 200.000 EXTREEM EENZAAM, ZIJ HEBBEN SLECHTS EEN KEER IN DE MAAND SOCIAAL CONTACT. DRIE JONGE

ONDERNEMERS VERTELLEN OVER HUN STARTUP WAARMEE ZE HET VERSCHIL HOPEN TE MAKEN. OF DAT NU MET EEN STAMPPOT, EEN AVONDJE BRIDGEN OF EEN ROBOT IS.

FINANCIAL FOCUS

PORTRET

Mark Hendriks

Gehaktballen met of zonder ui? ‘Fluwelen handschoenen zijn echt niet nodig’ ‘Elke maandag eet ik bij mijn oma van 82. Dan hoop ik dat ze gehaktballen maakt, dat zijn de allerlekkerste. Toen ik na een vakantie van twee weken weer langskwam, zei ze op z’n Rotterdams: “Fijn dat je er weer bent. Ik heb drie dagen mijn bek niet opengetrokken.” Dat klinkt grappig, maar is schrijnend. Mijn oma is redelijk fit en heel sociaal. Ik vroeg mij af hoe zoiets kon gebeuren. Ze vertelde mij dat ze zich graag weer nuttig wil voelen. In die periode kregen wij op school de opdracht een onderneming te starten. Wij leerden dat een goed idee begint bij een probleem. Ik dacht meteen aan mijn oma. Dit was mijn kans om iets te bedenken waarmee ze nieuwe contacten kon opdoen en zich weer gewaardeerd zou voelen. In ons groepje waren wij het over één ding eens: oma’s kunnen het beste koken van iedereen. Zo is het idee geboren. Met oma’s Pop-up laten wij ouderen gezamenlijk koken in bestaande restaurants.’ ‘Aan het begin lieten wij de opa’s en oma’s zelf het menu bepalen. Dat werd politieagentje spelen. Wel of geen uien in de gehaktballen? En als je ui gebruikt, moet het dan een witte of een rode zijn? Daar waren de ouderen het op z’n zachts gezegd niet over eens. Vandaar dat het menu nu van tevoren wordt bedacht. Wij zijn een samenwerking aan gegaan met zorgorganisaties, stichtingen en restaurants. De ouderen koken onder begeleiding van professionele koks, daarna gaan ze gezellig tussen de gasten zitten. Inmiddels organiseren wij ook avonden bij bedrijven. Het mooiste compliment kwam van een 80-jarige man. Hij vertelde dat dit de leukste avond was sinds het overlijden van zijn vrouw.’ ‘Gasten gedragen zich vaak heel beleefd tegenover ouderen. Dat overbeleefde zit een oprecht gesprek in de weg. Laat zien wie je bent, maak echt contact. Dat geldt ook voor kleinkinderen als ze bij hun eigen opa en oma langsgaan. Wij vinden ouderen aandoenlijk en behandelen ze met fluwelen handschoenen. Als je eens goed doorvraagt, komen de mooiste verhalen boven tafel. Tweede Kerstdag ging ik met mijn eigen oma uit eten. Ik heb haar naar vroeger en naar mijn overleden opa gevraagd. Ze bleek hem tijdens de eerste ontmoeting een klap verkocht te hebben, omdat hij haar probeerde te zoenen. Ik moet eerlijk toegeven: niet alleen bij ouderen is er soms gebrek aan een oprecht gesprek. Het is lang geleden dat ik mijn telefoon de hele avond in mijn broekzak heb laten zitten.’

FEITEN WIE /

MARK HENDRIKS (23) WAT /

FOUNDER OMA’S POP-UP WWW /

OMASPOPUP.NL

FINANCIAL FOCUS

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: OP LEEFTIJD

PORTRET

Karen Dolva

De magie van technologie ‘Communiceren is een fundamenteel verlangen’ ‘Eén van de meest fundamentele verlangens van de mens is communicatie. Zonder contact wordt de wereld heel klein en de kans op eenzaamheid groot. Er zijn groepen in de wereld die minder goed communiceren dan anderen. Denk aan ouderen, emigranten, chronisch zieke kinderen, mensen met alzheimer, maar ook moeders met postnatale depressies. Technologie kan ons helpen ook al is het niet hetzelfde als er fysiek zijn.’ ‘Ik heb een achtergrond in Information Science. Het is altijd mijn wens geweest om de wereld te verbeteren door middel van technologie. In de zomer van 2015 ontmoette ik samen met drie collega’s Anne Fi Troye. Haar dochter overleed op twaalfjarige leeftijd aan leukemie. Ze kon niet naar school en had amper contact met leeftijdsgenoten. Wanneer je opgroeit, heb je vrienden nodig om je te ontwikkelen. Je kunt niet maanden of jaren zonder contact. Anne Fi had één wens: zorgen dat andere kinderen in dezelfde situatie niet in een isolement terecht komen. ‘Wij wisten wat ons te doen stond: een robot bouwen die ervoor zorgt dat chronisch zieke kinderen weer ogen, oren en een stem hebben in de klas. Dat werd de AV1: een telepresence robot. Via de robot kunnen kinderen zelfs hun hand opsteken als de juf een vraag stelt. Na het succes van de robot gingen wij aan de slag met ouderen. Van tevoren weten wij nooit wat wij gaan ontwikkelen. In de eerste instantie lag onze focus op ouderen met kanker. Al snel kwamen wij erachter dat het gebrek aan communicatie een universeel probleem is voor bijna alle ouderen. De vraag is waarom zij zo weinig gebruik maken van de technologie. Vaak is het te complex.’ ‘Zelf heb ik maar één opa. Hij woont in Spanje en is slechthorend. Daardoor is ons contact minimaal. Als ik hem bel, schreeuw ik twee minuten door de telefoon dat het goed met mij gaat. Hij mompelt wat, daarna hangen wij op. Wij hebben een computer ontwikkeld met alleen een aan-uitknop. Familieleden en vrienden besturen het apparaat via een app. Een videogesprek starten of een foto sturen van je nieuwe appartement is ineens heel simpel. Vandaag stuur ik mijn opa de eerste versie op.’ ‘Het is ons doel om elk jaar een geïsoleerde doelgroep te helpen met communiceren. De technologie reikt ons elke dag weer nieuwe oplossingen aan. Vandaag weten wij alleen nog niet hoe die eruitzien. Dat is nu juist de magie.’

FINANCIAL FOCUS

FEITEN WIE /

KAREN DOLVA (27) WAT /

FOUNDER NO ISOLATION WWW /

NOISOLATION.COM

FINANCIAL FOCUS

Foto: Estera Kluczenko

PORTRET: OP LEEFTIJD

PORTRET

Michelle Wolters

Ouderen worden steeds jonger ‘Niemand wil behandeld worden als een oude sok’ ‘Vijf jaar geleden verhuisde mijn vader van Brabant naar Amsterdam. Mijn moeder overleed toen ik zestien was. Vanaf die tijd is hij alleen. Ik merkte dat het moeilijk vond om een nieuw sociaal netwerk op te bouwen. In Brabant was hij altijd druk; een dagje golfen, een avondje bridgen. Als je jonge kinderen hebt, kom je overal ouders tegen. Maar als 50-plusser is je wereld een stuk kleiner. Dat is echt een probleem. Samen met goede studievriend Michiel heb ik mij aangemeld voor de ondernemerswedstrijd New Venture. Wij bedachten Klup: een online platform voor 50-plussers met offline activiteiten. Alleen een app is niet genoeg. Juist fysiek en persoonlijke contact is één van onze primaire levensbehoeftes.’ ‘Michiel en ik studeerden af en kregen een goede baan. In de avonden en in het weekend was er tijd voor Klup. Wij wonnen verschillende ondernemerswedstrijden en mochten zelfs naar Silicon Valley om internationale partijen te ontmoeten. Dat geeft wel vertrouwen dat je met iets goeds bezig bent. Voor mijn werk moest ik een halfjaar naar Mexico. Een geweldige kans. Maar in plaats daarvan nam ik ontslag. Ik stopte al mijn tijd en energie in onze community. Natuurlijk is het leven van een ondernemer onzeker, maar ik geloof in ons idee. Als je iets wilt laten groeien, moet je er tijd in stoppen. Gaandeweg merkten wij pas hoe groot het probleem eigenlijk is. Niet alleen alleenstaande 50-plussers, maar ook stellen hebben behoefte aan nieuwe contacten.’ ‘De wereld is aan het vergrijzen. Daar liggen veel kansen voor ondernemers. Onlangs ben ik uitgenodigd in San Francisco bij Google om te sparren en te leren van andere maatschappelijke ondernemers. De grootste uitdaging bij onze doelgroep is het in de markt zetten van je product. Mensen tussen de 50-70 willen zich niet oud en eenzaam voelen. Eigenlijk worden ouderen steeds jonger. Laten wij dus ook gewoon stoppen ze te behandelen als oude sokken. De kracht zit hem in het betrekken van de doelgroep. Wij vragen ze het hemd van het lijf. Onze communitymanager Jaap is een gescheiden man van 65. Soms zegt hij: “Nee, dit moet je absoluut niet zo aanpakken.” Hij voelt dat beter aan. Inmiddels hebben wij het concept uitgerold in bijna tien steden en zijn de eerste Klup-vakanties een feit. In 2018 richtten wij ons op de Nederlandse markt. In 2019 is Londen aan de beurt!’

FEITEN WIE /

MICHELLE WOLTERS (30) WAT /

COO KLUP WWW /

KLUPPEN.NL

FINANCIAL FOCUS

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: OP LEEFTIJD

tv-tijdperk in zicht? Is het einde van het

Lineair tv-kijken was decennialang de belangrijkste vrijetijdsbesteding van hele volksstammen. Maar de tijden veranderen. In Nederland is Netflixen niet voor niets een werkwoord geworden. Wat is de toekomst van televisie, en wat zijn de grote spelers op deze markt?

40%

60%

ON DEMAND

LIVE TV

Ongeveer 7 op de 10 consumenten zal in 2020 liever on demand tv-kijken dan lineair.

De opkomst van on demand

100%

Ongeveer 6 op de 10 consumenten geven al de voorkeur aan on demand. Voor de 16-19-jarigen wordt een plateau verwacht in 2020 als die

leeftijdsgroep ongeveer 25 uur per week on demand kijkt â&#x20AC;&#x201C; een verhoging van 180% sinds 2010.

On demand

Bron: Ericsson Consumer Lab Report 2017

Live en lineair

FINANCIAL FOCUS

2010

0% Voorspelling 2020

Bron: Ericsson Consumer Lab, TV nd Media, 2017

Bron: Ericsson Consumerlab

INFOGRAPHIC

OVERIG

30%

NETFLIX IS DE GROOTSTE IN NEDERLAND Netflix is in Nederland de absolute marktleider, zoals zichtbaar is in deze

grafiek uit 2017. Netflix heeft in Nederland 2,8 miljoen betalende abonnees en

ZIGGO GO

NETFLIX

er kijken elke dag ongeveer 5,6 miljoen Nederlanders gemiddeld 84 minuten.

32%

Bron: Multiscope Smart Media Monitor 2017

NPO

9% Wereldwijd is Netflix ook goed

FOX SPORTS

vertegenwoordigd, hoewel Frankrijk en

YOUTUBE

Duitsland lagere marktaandelen laten zien.

De resterende 30 procent is

18%

Dat komt doordat daar lokale partijen al

verdeeld ondermeer RTLXL,

voet aan de grond hadden voordat Netflix

ZiggoSport, Film1, KPN iTV,

zijn intrede deed op de markt: Maxdome in

ZiggoGo, Ziggo Movies &

Duitsland en Canalplay in Frankrijk.

Series, SBS6.nl, KIJK.NL en Videoland.

Bron: Smart Media Monitor 2017

Hoe gaan consumenten zich gedragen in de toekomst?

HOEVEEL MENSEN KIJKEN ERNAAR?

30%

Ik ga tv-kijken in virtual reality, alsof ik erin zit

29%

Ik ga tegen mijn telefoon, tablet en televisie praten, in plaats van knoppen te gebruiken

27%

Ik zal het nieuws vooral op social media lezen

27%

Ik zal meer 360 graden-video’s kijken

25%

Ik zal meer naar video’s kijken dan nu

24%

Ik ga alle sportevenementen live bekijken via streamingdiensten

20%

Ik zal niet meer naar lineaire televisie kijken

18%

Ik zal minder naar video kijken dan nu

12%

Ik zal niet meer naar het nieuws op tv kijken

NETFLIX

100 miljoen wereldwijd - 2,8 miljoen in NL

NLZIET:

100.000 in Nederland

KPN:

2 miljoen in Nederland

VIDEOLAND:

390.000 in Nederland

12%

Ik zal minder on demand kijken, omdat ik de weg kwijtraak in het aanbod

Ik zal niet meer op een grote televisie kijken

23%

Ik denk niet dat mijn gewoonten veranderen Bron: Ericsson Consumer Lab, TV nd Media, 2017

Bron: Ericsson Consumer Lab Report 2017

WEKELIJKS AANTAL KIJKUREN PER LEEFTIJDSGROEP IN 2017 In uur per week 16-19 JAAR

20-24 JAAR

54%

25-34 JAAR

51%

~33 On demand Live / lineair

45%

~32 46%

35-44 JAAR 38%

~30 49%

45-59 JAAR 31%

~28 55%

60-69 JAAR 21%

~28 62%

~29 69%

79% FINANCIAL FOCUS

Bron: Ericsson Consumer Lab, TV nd Media, 2017

Beleggen met impact

DUURZAAM IS HET NIEUWE NORMAAL VINCENT TRIESSCHIJN Sustainability Manager Investments VINCENT.TRIESSCHIJN@NL.ABNAMRO.COM

Duurzaam beleggen wordt de nieuwe standaard, zo weten experts. Steeds meer klanten willen hun vermogen beleggen op een manier die rekening houdt met mens, milieu en maatschappij. Vanzelfsprekend zonder financieel rendement uit het oog te verliezen. Maar de ene duurzame portefeuille is de andere niet.

Nederlanders vinden het steeds

prestaties zien en zijn vaak

zoals mensenrechten en

vanzelfsprekender om ook

minder risicovol.

arbeidsomstandigheden. Ook

duurzame overwegingen mee te nemen bij de keuzes die ze maken. Bijvoorbeeld bij het

KIEZEN VOOR DE BESTE

hoe de onderneming wordt geleid (governance) telt mee.

ABN AMRO verbetert de

Waar mogelijk kiezen we voor

(ver)bouwen van een huis, het

bedrijfsvoering door duurzamer

de bedrijven en producten die

kiezen van een auto en zeker

te ondernemen. Ook stimuleren

het beste presteren op basis

bij het beleggen. Uit recent

we klanten duurzamer te

van ESG-criteria. We toetsen

onderzoek van het Amerikaanse

beleggen. Nu al kiest één op de

ondernemingen aan universele

consultancybedrijf McKinsey

drie van de Europese klanten

mensenrechtenverdragen en

blijkt dat wereldwijd meer dan

voor duurzaam beleggen. In

gaan het gesprek aan met

25 procent van al het vermogen

Nederland is dat één op de

ondernemingen met grove

wordt belegd op een manier

twee. Toch is niet voor iedereen

schendingen. Deze dialoog

die rekening houdt met mens,

duidelijk wat duurzaam beleggen

of engagement met bedrijven

milieu en maatschappij. De

nu precies is. De diversiteit aan

is een belangrijk instrument

onderzoekers benadrukken

termen als ESG, SRI, groen en

om verandering te realiseren.

dat duurzaam beleggen niet

duurzaam helpt niet.

Daarnaast sluit de bank

langer een optie is naast

ABN AMRO maakt onderscheid

ondernemingen en activiteiten

regulier beleggen, maar de

tussen maatschappelijk

die te maken hebben met

nieuwe standaard begint te

verantwoorde traditionele

controversiële wapens uit.

worden. Vraag niet “waarom”,

beleggingen en duurzaam

maar “waarom niet”, aldus

beleggen. De bank houdt in de

de onderzoekers. Duurzaam

bedrijfsvoering – en dus ook

beleggen hoeft bovendien niet ten

bij de traditionele beleggingen -

stap verder. Bij duurzaam

koste te gaan van het rendement,

altijd rekening met ESG-criteria.

beleggen zijn de ESG-criteria

zo blijkt uit onderzoek van onder

Daarbij wordt gekeken hoe een

een doorslaggevende factor in

andere de University of Oxford.

onderneming rekening houdt

het beleggingsproces. Daarnaast

Bedrijven die hoog scoren op

met milieu (environmental)

hanteert de bank uitsluitingen: in

duurzame criteria, laten goede

en sociale criteria (social),

bijvoorbeeld tabak en activiteiten

FINANCIAL FOCUS

STAPJE VERDER

Duurzaam beleggen gaat een

EXPERTISE DUURZAAM

DE IMPACT VAN UW BELEGGINGSKEUZES Bij duurzaam beleggen gaat het niet alleen om het kiezen van de

bedrijven met de meest duurzame bedrijfsvoering. Duurzaam beleggen biedt beleggers ook de kans om het verschil te maken. Dit wordt ook

wel impact investing genoemd, en is gebaseerd op de overtuiging dat

beleggingen naast financieel rendement ook meetbaar maatschappelijk rendement kunnen opleveren. Bijvoorbeeld door te investeren in

bedrijven die zich inzetten voor de bestrijding van armoede, of het

verminderen van CO2-uitstoot. ABN AMRO merkt dat een groeiend aantal klanten wil beleggen in impactfondsen, de bank kijkt gericht naar beleggingsproducten die daarbij aansluiten. Voorbeelden zijn

fondsen die zich richten op microfinanciering in opkomende markten,

als pornografie en gokken

maar ook een investering in windmolenparken in Costa Rica. Voor dat

beleggen we niet. Maar niet alle

laatste werkt de bank samen met FMO (Nederlandse Financierings-

duurzame overwegingen zijn zo

Maatschappij voor Ontwikkelingslanden).

eenduidig. Ook de consultants van McKinsey benadrukken in het onderzoek dat duurzame criteria in het beleggingsproces om een duidelijke visie vraagt. Wat als duurzaam wordt gezien,

WAARDEN VAN KLANTEN We vinden het belangrijk dat

kan namelijk per regio of sector

de duurzame portefeuilles van

sterk verschillen. Ook culturele

de bank aansluiten bij wat onze

verschillen spelen een rol.

klanten belangrijk vinden. De

De maatschappelijke kosten

Afspraken over het maximale

portefeuille moet de waarden

van roken zijn hoog. Ieder

aantal werkuren en gelijke

van de bank en haar klanten

jaar sterven er in Nederland

beloning in Europa zijn in de wet

weerspiegelen. Dat is niet

zoâ&#x20AC;&#x2122;n 20.000 mensen aan de

geregeld, maar in de VS en AziĂŤ

altijd makkelijk. Zo voldoen

gevolgen van roken en nog

niet. Een ander voorbeeld is de

niet alle externe duurzame

enkele duizenden aan de

vrijheid van werknemers om zich

fondsaanbieders aan de strenge

gevolgen van meeroken. De

te verenigingen in een vakbond.

duurzaamheidseisen die de bank

bank kiest ervoor binnen

Daar houden we rekening mee

zichzelf oplegt.

duurzaam vermogensbeheer

bij de beoordeling van bedrijven,

ABN AMRO belegt bijvoorbeeld

alleen in fondsen te beleggen

bijvoorbeeld bij het selecteren

binnen de duurzame

die tabak uitsluiten. Met

van duurzame beleggingen in

vermogensbeheermandaten

vermogensbeheerders die dat nog

opkomende markten.

niet in tabaksproducenten.

niet doen gaan we in gesprek. FINANCIAL FOCUS

Ik weet nog heel goed dat het internet er net was. Ik logde in met een inbelmodem. Er klonk een penetrant geluid door de woonkamer. Ik klikte op een icoontje. Ineens was ik er: een blanke pagina. Het internet blijkbaar. Ik dacht: wat nu? In die fase zitten wij met blockchain. Er zijn veel verschillende startups die denken dat ze grote problemen kunnen oplossen door middel van de blockchaintechniek. Maar veel dingen zijn nog helemaal niet haalbaar. Het is niet snel genoeg en niet veilig genoeg. Het is alsof je moet inbellen met een inbelmodem om Facebook te bekijken. Dat werkt niet, want dat duurt uren.

Blockchain is nu nog maar een slecht inbelmodem Er moet eerst glasvezel komen. Dan kunnen wij

Rijk Plasman gaat ermee naar bed en hij wordt ermee

fantastische dingen bedenken. Google hield zich in de beginfase van het internet ook op de achtergrond.

wakker: blockchain. Zijn vrouw vroeg zich lange tijd af

Het is logisch dat 99 procent van de mensen er helemaal niks van snapt. Ik noem het de wilde fase, waar wij nu

wat hij precies aan het doen was. Totdat zijn zelfgebouwde

inzitten. Blockchain wordt onnodig ingewikkeld gemaakt door alle mooie verhalen, toepassingen en beloftes. De

cryptocoin – Gulden – ineens als een razende ging. Maar

grote koersstijgingen verblinden. Mensen zien een stijging van 400 procent, dan zal het wel wat zijn. Tegelijkertijd

Rijk heeft een missie. Hij wil mensen juist bewust maken

zegt iedereen dat het de wereld gaat verbeteren. Dat weten wij niet, zeg het dan ook niet. Als het zover is, zien wij het

van het feit dat blockchain meer is dan “een koersstijging”.

vanzelf wel. Daarvoor moeten mensen het eerst begrijpen én gebruiken. Nu is het net een gokspelletje. Toch is het heel belangrijk om te investeren in crypto’s. Waarom? Om het uit te proberen en betrokken te blijven bij de ontwikkeling. Doe mee met de groei, word onderdeel. De essentie van blockchain is dat het decentraal is en dus van iedereen. Alleen als je het kan gebruiken, is het echt. Veel mensen hebben hun coins nog bij een derde partij en weten dit zelf niet eens. Het mooie is juist dat je ze zelf kan beheren. Doe een transactie. Desnoods naar elkaar. Dan heb je het principe van blockchain te pakken. Jij had iets, iemand anders heeft het nu, daar zat niks

PERSOONLIJK

RIJK PLASMAN (33)

Lanceerde Gulden in 2014

tussen. Om dat besef te ervaren, moet je het gebruiken. Kijk bijvoorbeeld eens hoe lang je transactie duurt: een minuut of een uur?

@RIJKPLASMAN

Bij het internet zijn wij te laat. Mensen waren niet

GULDEN

betrokken vanaf het begin. Het gros snapt het nog steeds

ONLINE

niet. Daarom vinden wij het eng en vaag. Toch geven wij

Gulden is een vorm van digitaal geld dat werkt op basis

alles wat wij bezitten uit handen: data en geld. Daar maken

van blockchaintechnologie. Met Gulden is het mogelijk om

snelle jongens misbruik van. Een mooi voorbeeld van hoe

zonder tussenkomst van een centrale partij betalingen naar

het niet moet. Het is mijn streven om iedereen mee te laten

elkaar te versturen. Vanuit de app kan rechtstreeks worden

doen met de ontwikkeling. Dat betekent: niet vertrouwen

betaald naar elke Europese IBAN-rekening. Er zijn op dit

op ideeën die niet realistisch zijn. Niet concurreren met valse

moment bijna 100.000 gebruikers van Gulden en meer dan

lucht. Maar zelf ervaren en gebruiken.

100 Gulden-acceptanten.

FINANCIAL FOCUS

COLUMN FINANCIAL FOCUS

EXPERTISE HUWELIJK

Uw vermogen privé of gedeeld?

NIEUWE AFSPRAKEN OVER HET HUWELIJK Sinds dit jaar zijn er nieuwe regels voor de verdeling van vermogen bij een huwelijk. Niet alleen iets om rekening mee

TJARKO DENEKAMP Specialist Schenken en Erven TJARKO.DENEKAMP@NL.ABNAMRO.COM

te houden als u gaat trouwen, maar ook als u al getrouwd bent. Zodat de afspraken aansluiten bij uw wensen. Wie in Nederland trouwt, treft

Let op: zaken die voor het

inkomen. Beiden zijn het erover

kunt u dan kiezen voor de

tegelijk regelingen over de

huwelijk al gemeenschappelijk

eens dat het familievermogen bij

‘oude’ algehele gemeenschap van

verdeling van het vermogen.

eigendom waren – zoals een

een scheiding niet moet worden

goederen, de huidige ‘beperkte’

Die bepalen hoe bijvoorbeeld

huis dat u samen met uw

gedeeld.

gemeenschap van goederen of

de gezamenlijke woning en

partner kocht – vallen wel in

Het is daarnaast de wens dat

een andere maatwerkregeling.

het opgebouwde pensioen

de huwelijksgemeenschap. Dat

de vrouw tijdens het huwelijk

Recent besloot een echtpaar na

worden verdeeld bij scheiding of

is opletten als u niet in een

ook de kans krijgt vermogen

een huwelijk van tien jaar alsnog

overlijden. Specifieke afspraken

50/50-verhouding eigenaar bent.

op te bouwen. In de huwelijkse

huwelijkse voorwaarden op te

voorwaarden is daarom vastgelegd

stellen. Beiden waren inmiddels

dat zij met het huwelijk mede-

vermogend en waren het erover

daarover legt u vast door huwelijkse voorwaarden op te stellen. Regelt u niets, dan

VOOR HET HUWELIJK

De nieuwe beperkte gemeenschap

eigenaar van de woning wordt.

eens dat het pensioen dat de

trouwt u in gemeenschap van

van goederen sluit beter aan bij de

Ook wordt er jaarlijks een vast

vrouw opbouwde in haar baan

goederen. Dat betekende lange

maatschappelijke veranderingen.

bedrag aan haar vermogen

als medicus bij een scheiding

tijd dat de bezittingen van beide

Steeds meer mensen die in

toegevoegd. Deze afspraken

niet moest worden verdeeld.

partners door het huwelijk

het huwelijk treden hebben al

veranderen weinig aan de huidige

De man bouwde zelf weliswaar

gemeenschappelijk bezit werden.

vermogen opgebouwd. Wie

eigendomssituatie van het stel,

geen pensioen op, maar kon in

Dat is sinds 2018 veranderd.

gaat trouwen doet er goed

maar zorgen er wel voor dat bij

zijn inkomen voorzien uit zijn

Door een wetswijziging blijven bij

aan om na te denken over wat

een onverhoopte scheiding een

vermogen. Ook een verwachte

een gemeenschap van goederen

men wil en daar afspraken op

redelijke financiële verdeling

erfenis of bijvoorbeeld de aankoop

een aantal vermogensbestanddelen

af te stemmen. Soms volstaat

tussen beide partners ontstaat.

van een woning kan aanleiding

voortaan privé. Dit geldt voor het

de (nieuwe) gemeenschap van

vermogen dat vóór het huwelijk is

goederen. Vaak zijn aanvullende

opgebouwd. Denk aan spaargeld,

afspraken nodig. Bijvoorbeeld

De aanvang van het huwelijk is

partners inmiddels ondernemer

beleggingen of de eigen woning.

als een van de partners voor

een mooi moment om financiële

is. Dat voorkomt dat bij een

Ook erfenissen en schenkingen

het huwelijk al vermogen heeft

wensen vast te leggen. Ook als u

scheiding ook het eigendom van

die u voor en tijdens het huwelijk

opgebouwd. Neem de situatie van

al bent getrouwd, kan er reden

de onderneming met de partner

krijgt, blijven privé. Dat betekent

twee samenwonende veertigers

zijn om deze opnieuw te bekijken.

moet worden verdeeld. Bekijk

dat alleen datgene wat u tijdens

die gaan trouwen. Hij beschikt

Passen deze afspraken nog steeds

bijvoorbeeld een keer in de vijf

het huwelijk opbouwt, in de

over een groot familievermogen,

bij wat u beiden wilt? Misschien

jaar of de afspraken nog passen.

gemeenschap valt en bij een

maar leeft van zijn inkomen uit

is uw financiële situatie veranderd.

scheiding verdeeld moet worden.

zijn onderneming. Zij heeft geen

In uw huwelijkse voorwaarden

FINANCIAL FOCUS

IS DE SITUATIE VERANDERD?

zijn om huwelijkse voorwaarden op te stellen. Of als een van de

EXPERTISE HALF HUISJE, BOOMPJE, BEESTJE Tijdens een huwelijk verschuift er regelmatig geld tussen echtgenoten.

Soms is dat reden om de gemaakte afspraken tegen het licht te houden. Bijvoorbeeld bij een echtpaar dat samen een woning heeft. De vrouw

krijgt een schenking van €100.000. Meestal behoort dit bedrag tot haar privévermogen. Dat kan zijn geregeld in de huwelijkse voorwaarden of

met een uitsluitingsclausule door de schenker. Als de vrouw besluit met het geld een deel van de gezamenlijke hypotheekschuld op de woning

af te lossen, dan lost zij ook af op de schuld van haar man. Dit kan bij een

scheiding veel discussie opleveren, zeker als de woning in de tussentijd veel meer of veel minder waard is geworden. Krijgt de vrouw haar €100.000 dan terug of slechts een deel daarvan? Stel dat het huis in waarde is gestegen,

foto: zelle-duda

dan is het de vraag of een groter deel van de waardestijging aan haar toekomt.

Door hier afspraken over te maken als de aflossing plaatsvindt, wordt later onduidelijkheid en ruzie voorkomen.

MEER

UITGELICHT www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

SERVICE

Dagelijkse inspiratie via

Daily Focus

Daily Focus is een dagelijkse nieuwsbrief van Financial Focus. Daily Focus scant voor u wereldwijde zakelijke media en biedt u een compacte

selectie met een samenvatting van deze artikelen. U ontvangt deze nieuwsbrief elke werkdag om 8:00 uur. U kunt zich aanmelden via financialfocus.nl/dailyfocus.

OVER ABN AMRO MEESPIERSON ABN AMRO MeesPierson is een handelsnaam van ABN AMRO Bank N.V. ABN AMRO Bank N.V. is gevestigd aan de Gustav Mahlerlaan 10 (1082 PP) te Amsterdam (Nederland). Het internetadres van ABN AMRO MeesPierson is abnamromeespierson.nl. ABN AMRO Bank N.V. heeft een bankvergunning van De Nederlandsche Bank N.V. en is opgenomen in het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) onder nummer 12000004. ABN AMRO Bank N.V. kan optreden als: ◆ aanbieder van betaal-, spaar- en kredietproducten; ◆ bemiddelaar en adviseur van betaal-, spaar-, krediet- en verzekeringsproducten; ◆ beleggingsonderneming voor alle beleggingsdiensten, beleggingsactiviteiten en nevendiensten. Informatie over de klachtenregeling van ABN AMRO Bank N.V. en de geschilleninstantie waarbij ABN AMRO Bank N.V. is aangesloten kunt u vinden op abnamro. nl/klachtenregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024 (€ 0,10 per minuut). Op ABN AMRO Bank N.V. zijn het beleggers-compensatiestelsel en het depositogarantiestelsel van toepassing. Meer informatiedaarover kunt u vinden op: abnamro.nl/garantieregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024. ABN AMRO Bank N.V. is ingeschreven in het Handelsregister K.v.K. Amsterdam onder nummer 34334259. Het BTW-identificatienummer van ABN AMRO Bank N.V. is NL820646660B01. ALGEMENE DISCLAIMER De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd

FINANCIAL FOCUS

worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het aankopen of verhandelen van financiële instrumenten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO Bank N.V. aangeboden financiële instrumenten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO Bank N.V. kunt u vinden in de Voorwaarden Effectendienstverlening ABN AMRO N.V. en het Informatieblad Effectendienstverlening ABN AMRO Bank N.V. die verkrijgbaar zijn via abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO Bank N.V. tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO Bank N.V. expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO Bank N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO Bank N.V. is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO Bank N.V. , of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo’s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te ver-menigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO Bank N.V. of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik.

US PERSON DISCLAIMER ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke weten regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de beleggingsdienstverlening van ABN AMRO inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven beleggingsproducten en beleggingsdiensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in de zin van vorenbedoelde weten regelgeving]. Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen. Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Een ieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van beleggingdiensten en/of beleggingsproducten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen.

COLOFON

02 // 2018 FINANCIAL FOCUS

is een uitgave van ABN AMRO

MeesPierson. De informatie in deze

uitgave is informatie in algemene zin

en is niet toegespitst op uw persoonlijke

situatie. Meer informatie hierover leest u in de disclaimer op pagina 52. AFMELDEN

U kunt het abonnement opzeggen via uw private banker.

Duurzaam wonen Volledig duurzaam, kan dat? DE VOLGENDE EDITIE VAN FINANCIAL FOCUS VERSCHIJNT IN MEI

Hebt u vragen voor onze experts uit dit magazine? Zij helpen u graag! U kunt altijd bellen met uw eigen private banker. Of met de assistenten van Private Assistance. Zij zijn bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.00 uur tot 22.00 uur en op zaterdag van 9.00 uur tot 17.30 uur.

020 - 343 43 43

Uitgever:

ABN AMRO MeesPierson

Concept & Realisatie: LVB

Drukwerkcoördinatie

Sumis Printmanagement

Redactieadres ABN AMRO

Redactie Financial Focus Postbus 283 (AA1040) 1000 EZ Amsterdam

Voor vragen of adreswijzigingen

Neem contact op met uw private banker.

SILVIA ZONNEVELD

VINCENT TRIESSCHIJN

Managing Director Wealth Management &

Sustainability Manager Investments

Special Segments ABN AMRO MeesPierson

ABN AMRO

SILVIA.ZONNEVELD@NL.ABNAMRO.COM RICHARD DE GROOT

VINCENT.TRIESSCHIJN@NL.ABNAMRO.COM RALPH WESSELS

Global Head Investment Centre

Hoofd Beleggingsstrategie

ABN AMRO

ABN AMRO MeesPierson

RICHARD.DE.GROOT@NL.ABNAMRO.COM TJARKO DENEKAMP Specialist Estate Planning ABN AMRO MeesPierson TJARKO.DENEKAMP@NL.ABNAMRO.COM DANIËL TUIJNMAN Manager government affairs

RALPH.WESSELS@NL.ABNAMRO.COM ARJAN VAN OS Hoofd Group Innovation ABN AMRO ARJAN.VAN.OS@NL.ABNAMRO.COM

Omslagillustratie

Ella Nitters

Met nieuws na 18 februari 2018

kon in deze uitgave geen rekening meer worden gehouden.

Financial Focus online

Op www.financialfocus.nl leest u meer artikelen over en uit de wereld van vermogenden.

ABN AMRO MeesPierson online

Informatie over producten en diensten

van ABN AMRO MeesPierson vindt u op www.abnamromeespierson.nl

ABN AMRO DANIËL.TUIJNMAN@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

COLOFON

FINANCIAL FOCUS

BETALEN

MET EEN RING, ARMBAND,

SLEUTELHANGER OF HORLOGE

NAAM PRODUCT /

PILOT BETALEN MET 'WEARABLES' WAT IS HET /

Na succesvolle interne testen in 2017 heeft ABN AMRO begin januari 500 klanten

uitgenodigd om mee te doen aan een pilot waarbij ze kunnen betalen met een ring,

armband, sleutelhanger of horloge. Het is een

primeur om rechtstreeks vanaf je betaalrekening te betalen met een ‘wearable’. HOE WERKT HET /

De ‘wearable’ werkt hetzelfde als

contactloos betalen met een pinpas: de

klant houdt de ring, armband, sleutelhanger of het horloge tegen de pinautomaat en er is betaald. Het is mogelijk tot 25 euro per betaling te besteden. Een pinpas pakken

hoeft dus niet meer. De pilot van ABN AMRO duurt 4 maanden. De deelnemers krijgen een ‘wearable’ gekoppeld aan hun eigen

rekening en geven via een app feedback over hun bevindingen zodat het gebruik continu geoptimaliseerd kan worden.

VOOR WIE IS HET BEDOELD /

Tijdens de pilot worden 500 klanten betrokken bij het project.

MEER INFORMATIE IS TE VINDEN OP WWW.ABNAMRO.NL/WEARABLES

UITGELICHT WEARABLE

MEER

UITGELICHT www.�nancialfocus.nl