Financial Focus 01 2015 by ABN AMRO

INSPIRATIE, MENINGEN EN VERHALEN UIT DE WERELD VAN VERMOGENDEN

7 MILJOEN GENOEG OM TE STOPPEN?

DOSSIER: LEVEN VAN JE VERMOGEN + DE BESTE PLEKKEN OM TE WONEN + TWEESTERRENCHEF ERIK VAN LOO

01 / 2015

SLEUTEL

MOMENTEN

ERIK VAN LOO (50) Werd in 2006 eigenaar van Restaurant Parkheuvel. Hij heeft 2 Michelinsterren

FINANCIAL FOCUS

SLEUTELMOMENTEN

‘Eén vuistslag. Na dertien maanden onderhandelen. Ik zei vastberaden tegen mijn team: “Kappen! Nu móet de overname van Restaurant Parkheuvel binnen een week rond zijn!”. Het kon niet anders meer. Dertien maanden van embargo, zwijgen en stommetje spelen hadden me uitgeput. Zelfs het risico dat de deal door mijn ongeduld niet door zou gaan, dat ik deze unieke kans op Champions League spelen in mijn favoriete “stadion” zou verprutsen, deed er even niet meer toe. Het ging om mijn eer. Mijn onafhankelijkheid. Mijn droom. En toen gebeurde ‘t. Aan dezelfde tafel van hetzelfde advocatenkantoor, een week later, werd de deal inderdaad rond gemaakt. Eindelijk kon ik zeggen: “Parkheuvel is míjn hoofdveld.” De les? Dichtbij mezelf blijven. De eindregie nooit meer uit handen geven.’

LEES HET BLOG VAN

ERIK VAN LOO

www.nancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

Hoogvliegers

Ben Steinebach

Deze drie jonge mensen willen niet voor een baas werken.

Om welke cijfers gaat het eigenlijk?

Hier willen we wonen! De vijf meest gewilde plekken op aarde.

16 DOSSIER Leven van je vermogen 42

In vijf jaar binnenlopen De opkomst van nieuw geld.

FINANCIAL FOCUS

INHOUD

FINANCIAL FOCUS // 01 // 2015

46 FONDSNIEUWS

34 SINGAPORE SLING 14

Opkomst van een supereconomie.

52 EVENEMENTEN

53 COLOFON

Sprookjesaandeel Bijna 58 jaar geleden ging Disney naar de beurs.

Gulle gevers Schenken begint met een geefstrategie.

Financial Focus is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u op pagina 52.

Dit magazine is speciaal voor klanten van ABN AMRO MeesPierson. Met Financial Focus informeren en inspireren wij u met relevante en opvallende artikelen over nanciële thema’s. Verder vindt u tips van onze experts en leest u wat recente ontwikkelingen betekenen voor u als vermogende klant. Op de website van Financial Focus vindt u veel meer artikelen en video’s uit de wereld van vermogenden en blogs en nieuwsberichten van de specialisten van ABN AMRO MeesPierson. WWW.FINANCIALFOCUS.NL CONTACT MET ONS? Hebt u vragen naar aanleiding van artikelen in deze uitgave? Bij veel artikelen staan contactgevens van de betrokken specialisten. Op pagina 53 vindt u algemene contactgegevens. En uiteraard ontvangt uw private banker graag uw vragen of verzoeken om meer informatie. FINANCIAL FOCUS

FINANCIAL FOCUS

VOORWOORD

Een heel gezond en gelukkig nieuwjaar. Dat wil ik u en de uwen, namens alle collega’s van ABN AMRO MeesPierson, toewensen. Zoals u wellicht al heeft opgemerkt, is de Financial Focus die u in handen heeft, volledig gerestyled. Een magazine dat niet stopt als u het blad weglegt. We zijn ook online vindbaar via www.ﬁnancialfocus.nl en op social media. Met verhalen uit uw en onze wereld. Met tips hoe u uw vermogen kunt beheren. Met inspiratie en hulp van onze experts. In dit eerste magazine-nieuwe-stijl nemen we u onder andere mee naar de beste plekken om te wonen. We hebben verhalen over zogenoemde sprintmiljonairs; sporters en artiesten bijvoorbeeld die binnen enkele jaren heel veel geld verdienen. We kijken hoe ze daarmee om zouden moeten gaan. Daarnaast introduceren we uitlegvideo’s over veelvoorkomende vragen rondom vermogen. Onder anderen met onze macro-econoom Beleggen Ben Steinebach en met onze ﬁlantropie-expert Diana van Maasdijk. U kunt verhalen van hun hand lezen en hun lessen op de website van Financial Focus bekijken. Volop inspiratie dus. Maar ook volop kennis en expertise. Want daarmee kunnen we voor u als klant het verschil maken. Als ABN AMRO MeesPierson willen wij u met onze expertise van dienst zijn. U inspireren met vermogensrecepten; met tips en ‘ingrediënten’ voor een optimaal beheer van uw vermogen. In onze dienstverlening blijven we innoveren, met de ambitie om dé vermogensbank te blijven voor de huidige en nieuwe generaties.

JOS TER AVEST PERSOONLIJK

JOS TER AVEST algemeen directeur JOS.TER.AVESTǨNL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

Beste plekken om te wonen Waar wil je het liefst wonen? De OECD ontwikkelde een index die vermogenden helpt de beste plek voor hun situatie te kiezen. IJsland of Noorwegen blijken geliefder dan Spanje of Amerika.

FINANCIAL FOCUS

TOP 5

Een 10 voor ‘samenleving’. Verder springen ‘gezondheid’, ’geluk’ en ‘veiligheid’ er duidelijk uit. 0,3 miljoen inwoners

DE 11 INDICATOREN Via de Better Life Index van de OECD is te bepalen welke landen het beste bij uw wensen passen. De OECD gebruikt de volgende elf indicatoren: Huisvesting, Inkomen, Werkgelegenheid, Samenleving, Onderwijs, Milieu, Participatiegraad, Gezondheid, Geluk, Veiligheid en Work-Life Balance.

MEER

TOP 5?

www.nancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

Scoort hoog op gebieden als ‘leefomgeving’, ‘gezondheid’ en vooral: ‘veiligheid’. 34,9 miljoen inwoners

WONEN IN HET BUITENLAND?

Welke indicatoren u ook kiest: Australië zit bij de top tien. Veiligheid en democratische betrokkenheid zijn zeer groot. 22,6 miljoen inwoners

FINANCIAL FOCUS

Lees op www.nancialfocus.nl over de scale consequenties van een tweede huis in het buitenland of de gevolgen voor uw vermogen bij verhuizen. Of steek uw licht op bij een private banker. Die krijgt vaker (aanstaande) pensionado’s op bezoek die de OECD-lijstjes hebben bekeken. Hij of zij kan u bijvoorbeeld vertellen of u recht hebt op AWBZ-zorg en welke rechten en plichten u nog meer hebt in het land van uw dromen.

XXX

Het land biedt meer dan overweldigend natuurschoon. Baanzekerheid, een hoge work-lifebalance, en een zeer hoge ‘life satisfaction’. 4,9 miljoen inwoners Er is weinig waarin Zwitserland geen hoge cijfers haalt. Merkwaardig genoeg scoort het referendumland opvallend laag op het gebied van democratische betrokkenheid. 7,9 miljoen inwoners

Wat vindt u belangrijk? Goede kansen op de arbeidsmarkt? De mogelijkheden die er zijn om een gezonde balans werk-privé te bewaken? Of een schone en veilige omgeving of de mate van ‘gemeenschapsgevoel’ die er in een land is? De Better Life Index van de Organisation for Economic Cooperation and Development (OECD), inmiddels een begrip onder vermogenden wereldwijd, indiceert al enkele jaren elf criteria die mensen gemiddeld genomen belangrijk vinden. Miljoenen mensen raadplegen de index inmiddels. Het aardige is: door zelf aan te geven wat u belangrijk vindt

voor een woonomgeving, plus de mate waarin u dat belangrijk vindt, stelt de index uw persoonlijke ranglijst samen. Met uitgebreide toelichting per land en gekozen indicator. ONZE TOP VIJF Financial Focus nam de proef op de som. We kozen voor een zwaarder belang van indicatoren als life satisfaction, milieu, gezondheid, veiligheid en de aanwezigheid van gemeenschapsgevoel. En iets minder zwaar voor zaken als inkomensniveau en baanzekerheid. Daaruit kwam onze eigen top vijf van

prettige landen om als vermogende in te wonen. Opvallend: de wat koudere landen komen als beste uit de bus. WAAR WOONT U HET LIEFST? U droomt misschien van een oude dag in Spanje of Frankrijk. Maar zijn dit wel de landen die het beste passen bij de aspecten die u belangrijk vindt? De index van de OECD helpt u dit uit te zoeken. Denkt u na over een tweede of derde huis? Of over een geschikte stek om van uw oude dag te genieten? De site van de OECD is in dat geval zeker de moeite waard om even te raadplegen. www.oecdbetterlifeindex.org

FINANCIAL FOCUS

sprookjes AANDEEL

Sommige aandelen zijn als sprookjes. Tientallen jaren met veel meer ups dan downs. Neem Disney. Een van de sprookjesaandelen uit de wonderlijke geschiedenis van de beurs. 100 75 50 25 0

0.036 1957

* 1974

1985

1971

1957

Disney (opgericht 1923) gaat in 1957 naar de beurs. Openingskoers: US$13,88

Opening Walt Disney World Resort, Florida, het tweede themapark van Disney.

1984

Michael Eisner wordt CEO. Hij blijft twintig jaar aan als eerste man. Onder hem groeit Disney uit tot wereldspeler.

* De koersinformatie over de periode 1957-1974 is in deze graďŹ ek niet verwerkt

FINANCIAL FOCUS

1995

1994

memorabele AANDELEN

1990

De film The Lion King gaat in premiĂ¨re. Later gevolgd door musicalvarianten. Goed voor recordrecettes.

1996

Overname ABC, dankzij aankoop CapitalCities/ABC. Waardoor Disney entree maakt in tv-wereld.

MEMORABELE AANDELEN

Beleg in producten die je kent. Of die je leuk vindt. Dat is het adagium van beroemde beleggers die de wereld heeft voortgebracht. Vanaf 1957 kunnen beleggers investeren in The Walt Disney Company, voor beleggers kortweg: Disney. Een prachtig aandeel. Genoteerd aan de New York Stock Exchange. Hun business: mensen (en zeker ook kinderen) amuseren. De grondleggers zijn de gebroeders Disney,

van wie Walt de bekendste is. Een tekenaar die vanaf 1923 zijn imperium bouwde vanuit de tekenstudio, waar Donald Duck en Mickey Mouse het levenslicht zagen. Na de productie van (teken)ﬁlms volgde de expansie richting themaparken (vanaf 1955) en later televisiezenders (via de aankoop van CapitalCities/ABC in 1996) die zorgden voor groei. Zeker ook voor beleggers.

10.000 US$ OP 1Ǧ1Ǧ’75 IS NU:

INTRODUCTIEKOERS

Disney. Een memorabel aandeel. Gebouwd op de droom van een man die zich zijn leven lang kon verplaatsen in de fantasiewereld van kinderen: Walt Disney. Memorabel ook omdat het bedrijf als eerste zag dat je strip- en andere fantasieﬁguren zakelijk tot leven kunt wekken. Fysiek in themaparken. En op beeld, via alle mogelijke kanalen, in alle landen van de wereld.

HOOGSTE KOERS

HUIDIGE KOERS

$13,88 2,1 miljoen $93,80 $90,85

(1957) Verdisconteerd voor vele splitsingen: US$ 0,036

(8 dec. 2014)

(16 dec. 2014)

VIJF DIVISIES, ÉÉN VISIE Disney heeft alle activiteiten ondergebracht onder vijf bedrijfsonderdelen: Walt Disney Studio Entertainment, dat voornamelijk lms en muziek produceert Walt Disney Parks and Resorts, dat de themaparken beheert

2000

2005 5

2014 2012

2004

Overname Jim Henson Company. Henson is de man achter The Muppets. uppets.

Overname van LucasFilm, bekend van grote filmhits als Star Wars en Indiana Jones.

Media Networks, waarbinnen radio en televisie ontwikkeld worden Consumer Products, dat de consumentenproducten van Disney overziet Interactive Media, dat zich bezighoudt met internet en games

2006

Overname Pixar, De animatiestudio met successen als Toy Story en Cars.

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.nancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

DOSSIER LEVEN VAN JE VERMOGEN .

7 miljoen.

Is dat genoeg om te stoppen? STIL LEVEN VAN JE VERMOGEN, HET KAN

FINANCIAL FOCUS

DOSSIER: LEVEN VAN JE VERMOGEN 18 Van miljoenen in de B.V. naar een vast jaarinkomen – rekenvoorbeelden

19, 24

Leven van vermogen: Henric Keetell en Roy Kahmann

Rendement uit vermogen – de meest voorkomende beleggingscategorieën

Voor ondernemers is geld niet de belangrijkste drijfveer. Toch rekenen ze af en toe uit hoeveel geld ze nodig hebben om te ‘rentenieren’. Wat is de magische grens waarbij u ‘safe’ zit? En als u die grens hebt bereikt: hoe kunt u ervan leven? Financial Focus zocht het uit.

Wie regelmatig op een doordeweekse avond, een biertje in de hand, aanhaakt op een ondernemersavondje op bijvoorbeeld een sociëteit, voert hét gesprek met grote regelmaat. Na een lange werkdag met gelijkgestemden wil je nog weleens ﬁlosoferen over de vraag wanneer je voldoende vermogen hebt om helemaal te stoppen. Niet dat je dat nu meteen wilt – nee, nee, het ondernemen is nog véél te leuk - maar het is toch prettig om te weten hoeveel geld genoeg is om echt lekker te kunnen leven van uw opgebouwde vermogen. Zonder in te teren op dat vermogen, als het even kan. Is dat één miljoen euro? Nee, zeker niet met de huidige rentestanden. Vijf miljoen dan? Tien miljoen? Hoeveel moet er in uw B.V. zitten dan wel op diverse spaar- en beleggingsrekeningen staan om met een gerust hart het (hard)werkende leven in te ruilen voor een bestaan als pensionado? Het is een vraag die niet zozeer past bij nu. In de jaren negentig, toen de euro nog niet bestond en vermogenden gulden-tekens onder hun papieren bankafschriften zagen, verscheen er eens een artikel in een maandblad hoeveel je nodig had. Het bedrag: zeven miljoen. Guldens welteverstaan. Zo’n twintig jaar later, met een nieuwe valuta en een gemiddelde jaarlijkse inﬂatie in die periode van ruim twee procent, is de euro echt de nieuwe gulden, qua koopkracht.

Zeven miljoen dan maar doen? De experts van ABN AMRO MeesPierson doken op verzoek van Financial Focus in de materie. Onder hen René Bruel, expert DGA en ﬁscaliteit. Bruel studeerde Bedrijfseconomie aan de Universiteit van Tilburg en voltooide de Masteropleiding Financial Planning aan de Universiteit van Amsterdam. Hij werkt sinds 1993 binnen de Private Bankingtak van de bank. Binnen het Kenniscentrum Vermogens Advies & Beleggen houdt hij zich onder andere bezig met internationale vraagstukken op het gebied van vermogensstructurering en estate planning. En de ﬁscaliteiten rondom de DGA en zijn B.V. Een betere basis om de vraag te beantwoorden is nauwelijks denkbaar. Dus? Is die zeven miljoen een bedrag waarvan je goed kan rentenieren? En zo ja, hoe pak je dat dan aan? Bruel: ‘Uiteraard is er heel goed van te leven. De grote vraag is altijd: hoeveel heb je nodig? Lees verder op pagina 21 >

ARTIKEL

ONLINE LEZEN? www.nancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

Van miljoenen in de B.V. naar een vast jaarinkomen – rekenvoorbeelden Stel, een vermogende heeft 7 miljoen euro in de B.V. Hoe kom je dan aan een ton netto inkomen per jaar?

20%

René Bruel rekent voor. Er zit dus 7.000.000 euro in de B.V.

De cumulatieve belastingdruk bedraagt precies 40%. Namelijk 20% vpb + 25% (box2) over de resterende 80%. Dus 60% mag u netto besteden.

vpb-belasting

De vennootschapsbelasting (vpb) over rendement in de B.V. bedraagt 20%. Vervolgens wordt dat bedrag nog belast in Box 2. Het percentage: 25%.

7.000.000 in de B.V.

25%

BELASTINGDRUK: 40%

box 2

NETTO: 60%

scenario 1

2,38%

rendement

Wie 100.000 euro per jaar uit zijn vermogen wil halen, maakt de volgende rekensom: 100.000 ÷ (60% x 7.000.000) = 2,38% Een vermogende met 7 miljoen in de B.V. dient dus 2,38% rendement te behalen over

dat vermogen om jaarlijks 100.000 euro netto inkomen privé te realiseren. Hoe dat lukt – via inkomen uit vastgoed, aandelen, een spaarrekening of obligaties, is een ander verhaal. Eerst nog een rekensom van Bruel.

Vermogen in één keer naar privé verstandig? Wat als het vermogen volledig wordt overgeheveld van de B.V. naar privé? U rekent dus meteen af met de fiscus. Dat houdt in dat u 25% van uw vermogen ineens naar de Belastingdienst brengt. Dat lijkt onaantrekkelijk. Maar die 25% dient sowieso een keer betaald te worden. Namelijk uiterlijk bij overlijden.

U houdt dan 75% van 7.000.000 over: 5.250.000. Dat geld belandt in Box 3.

1,2%

7.000.000 in de B.V.

25%

belasting

hefng per jaar

5.250.000 privé

HEFFING: € 63.000 PǧJ

Met dat geld moet een inkomen worden gerealiseerd. We gaan opnieuw voor 100.000 euro netto per jaar. Het comfortabele inkomen waar veel vermogenden verwachten prettig van te kunnen leven. Voor dat er ook maar één netto euro te besteden is, moet u de vermogensrendementshef-

FINANCIAL FOCUS

ng zien goed te maken. Wat u ook met uw vermogen doet, de scus komt elk jaar 1,2% van dat vermogen ophalen. Dat is precies 63.000 euro. Om te komen tot het gewenste inkomen van 100.000 euro telt u daar 63.000 euro bij op. Dan ziet de som er als volgt uit: (100.000 + 63.000) ÷ 5.250.000 = 3,10%

scenario 2

3,10%

rendement

DOSSIER: LEVEN VAN JE VERMOGEN GENIETEN VAN VERMOGEN

WAT VAN ONDERNEMER NAAR VASTGOEDǦ INVESTEERDER

WIE

HENRIC KEETELL Zijn grootvader en vader waren notaris. Henric Keetell volgde in hun voetsporen en ontwikkelde tegelijkertijd een fascinatie voor vastgoed. Uiteindelijk won de ondernemer het van de dienstverlener. Hij droeg zijn kantoor over en sindsdien heeft hij de work/life balance van zijn dromen: ‘Investeren in vastgoed heeft een risicodrive die het notariaat ontbeert. Dat is spannend en bevredigend. Als belegger heb ik de vrijheid die ik niet had als dienstverlener. Fijn voor mijzelf, goed voor mijn kinderen.’

FINANCIAL FOCUS

aag aag,

du seri erie eri aan het beoogde

rendement’

GUNSTIG ALTERNATIEF: DE VRIJGESTELDE BELEGGINGSINSTELLING Onder voorwaarden kan vermogen uit een B.V. scaal geruisloos in een vrijgestelde beleggingsinstelling (vbi) worden ondergebracht. Een vbi betaalt geen winstbelasting over het rendement. De directeurgrootaandeelhouder (dga) moet wel jaarlijks over minimaal 4% inkomen (dividend dan wel forfaitair voordeel) in box 2 afrekenen à 25%. Door het ontbreken van de vennootschapsbelasting is dan minder rendement nodig om privé hetzelfde netto inkomen te realiseren.

BIJ 7 MILJOEN EURO VERMOGEN 1,9% (100.000 euro) 0,95% (50.000 euro)

1,9%

rendement

FINANCIAL FOCUS

BIJ 2 MILJOEN EURO VERMOGEN 6,67% (100.000 euro) 3,33% (50.000 euro)

6,67%

rendement

De lagere rendementen die nodig zijn maken de vbi een aantrekkelijk alternatief. Maar er zitten wel wat haken en ogen aan. Zo zal minimaal 10% van de vbi in handen van één of meer andere aandeelhouders moeten komen. En zijn

bepaalde beleggingen niet toegestaan (bijvoorbeeld (direct) in onroerend goed).

IETS VOOR U? Bespreek met uw private banker of een vbi in uw geval voordelig kan zijn. Of stel uw vraag aan vermogensexpert René Bruel.

PERSOONLIJK

RENÉ BRUEL Specialist DGA en scaliteit RENE.BRUELǨNL.ABNAMRO.COM

DOSSIER: LEVEN VAN JE VERMOGEN WAT ALS IK 50.000 EURO INKOMEN WIL? > Vervolg van pagina 17

Het is voor heel veel vermogenden prima te doen om te leven van veel minder geld. Met twee miljoen euro vrij vermogen, een afbetaald huis en nog wat inkomsten her en der kun je natuurlijk ook ontzettend goed leven. Alles begint en eindigt met de vraag hóe je wilt leven, of je wel of niet wilt interen op je vermogen, en hoeveel je dus nodig hebt.’ Die vraag hebben we neergelegd bij een aantal vermogenden, onder wie enkele DGA’s die al enkele jaren overwegen hun bedrijf te verkopen, maar nog niet zover zijn. Zij hebben er over nagedacht en ook bij stilgestaan, samen met hun partners, hoe ze zouden willen leven

als ze geen inkomen meer uit de zaak halen, maar uit hun vermogen. Uiteraard verschilden hun antwoorden. Toch kwam er bij een ﬂink aantal een bedrag uit de bus van rond de ton. ‘Een ton netto zou fantastisch zijn’, aldus een van de ondervraagden. ‘Je kunt dan wellicht niet elke maand op een hele dure cruise, maar je kunt van dat bedrag ongelooﬂijk goed leven.’ ‘Acht mille in de maand’, aldus een van de ondernemers, ‘is aanzienlijk meer dan ik een groot deel van mijn leven heb verdiend als jaarinkomen. Maar het is minder dan wat ik nu aan management fee uit de zaak haal.’

Met een ton netto-inkomen kunt u royaal leven. Wie iets minder luxe wenst, vindt wellicht 50.000 euro per jaar meer dan voldoende. Hoeveel rendement hebt u dan nodig?

BIJ 7 MILJOEN EURO? SCENARIO 1: jaarlijkse uitkering van B.V. naar privé Vermogen: 7 miljoen Belastingdruk (vpb 20% en dividend 25%) 40% Te realiseren rendement 1,19% rendement 50.000 ÷ (60% x 7.000.000) = 1,19%

SCENARIO 2: alles naar privé

EN BIJ 2 MILJOEN DAN? Wie geen 7 miljoen kan beleggen, maar bijvoorbeeld 2 miljoen, moet uiteraard meer rendement behalen dan in de genoemde rekenvoorbeelden om jaarlijks privé 100.000 inkomen te genieten.

SCENARIO 1

Een ton dus. Netto. Met dat bedrag is René Bruel, dé specialist, aan het rekenen geslagen. Hij heeft een aantal scenario’s uitgewerkt. Het eerste scenario – er zit zeven miljoen euro in de B.V. – komt regelmatig voor. Maar, zegt Bruel, voor de meeste vermogenden geldt dat ze hun vermogen deels in privé hebben, in tal van bezittingen of in beleggingen, en deels in de B.V.

BIJ 2 MILJOEN EURO?

jaarlijkse uitkering van B.V. naar privé Vermogen 2 miljoen Belastingdruk (vpb 20% en dividend 25%) 40% Te realiseren rendement 100.000 ÷ 8,33% (60% x 2.000.000) = 8,33% ren dement

SCENARIO 2 alles naar privé Bij in één keer het vermogen overhevelen naar privé blijft er 1,5 miljoen euro vermogen over. Daarover moet jaarlijks 1,2% vermogensrendementsheﬃng worden betaald: 18.000 euro. Te realiseren rendement (100.000 + 18.000) ÷ 1.500.000 = 7,87%

7,87%

rendement

Privévermogen 75% x 7.000.000 = 5.250.000 Jaarlijkse vermogensrendementsheﬃng 1,2% x 5.250.000 = 63.000 Te realiseren rendement 2,15% rendement (63.000 + 50.000) ÷ 5.250.000 = 2,15%

Maar stel dat er zeven miljoen in de B.V. zit en u houdt het daar? Hoeveel rendement per jaar op dat vermogen is nodig voor 100.000 euro? We geven maar meteen het antwoord: 2,38%. De berekening staat in het kader op pagina 18. De conclusie van de rekensommen die Bruel maakt, is dat het rendement dat gerealiseerd moet worden om tot een ton netto inkomen te komen, ogenschijnlijk best meevalt. ‘Het is inderdaad geen percentage waar mensen steil van achterover slaan’, aldus Bruel. ‘Tegelijkertijd is de rente de laatste tijd erg laag vergeleken met bijvoorbeeld de jaren tachtig en negentig. Dus je moet wel degelijk heel serieus aan de slag met je vermogen om tot dat rendementspercentage te komen.’

SCENARIO 1: jaarlijkse uitkering van B.V. naar privé Vermogen 2 miljoen Belastingdruk (vpb 20% en dividend 25%) 40% Te realiseren rendement 50.000 ÷ (60% x 2.000.000) = 4,17%

4,17%

rendement

SCENARIO 2: alles naar privé Privévermogen 75% x 2.000.000 = 1.500.000 Jaarlijkse vermogensrendementsheﬃng 1,2% x 1.500.000 = 18.000 Te realiseren rendement (18.000 + 50.000) ÷ 4,53% rendement 1.500.000 = 4,53%

FINANCIAL FOCUS

Van vermogen naar inkomen Een ton inkomen halen uit een vermogen van zeven miljoen, komt dus neer op een rendement van tussen de 1,9 en 3,1 procent. Dat klinkt niet als een extreem grote uitdaging. Maar u moet het nog wel eventjes halen. Welke beleggingscategorieĂŤn zijn er?

VAN VERMOGEN vastgoed

cash aandelen

informal investments

obligaties

alternatieve beleggingen

NAAR RENDEMENT 22

FINANCIAL FOCUS

DOSSIER: LEVEN VAN JE VERMOGEN RENDEMENT UIT VERMOGEN ǰ DE MEEST VOORKOMENDE BELEGGINGSCATEGORIEËN AANDELEN

Al honderd jaar leveren aandelen gemiddeld genomen een mooi rendement. De sleutel zit uiteraard in het woord gemiddeld. Beleggen in aandelen kan wereldwijd op vele beurzen. Rechtstreeks in aandelen. Of in aandelenfondsen. U kunt kiezen uit aandelen die vooral in prijs (koers) stijgen of aandelen die een solide dividendrendement opleveren. Beleggingsadviseurs kunnen helpen om uit het immense beleggingsuniversum (van tienduizenden aandelen) díe aandelen te vinden die passen in de portefeuille die moet zorgen voor het gewenste rendement. OBLIGATIES

Oudere vermogenden kennen de obligaties al uit de tijd dat het vooral staatsleningen waren die onder dit kopje in de krant stonden. Leningen met een vaste couponrente. Elk jaar een zeker couponrendement. De risico’s bij veel obligaties zijn beperkter dan bij aandelen. Ook obligaties kennen koersschommelingen tijdens de looptijd van de obligatie. Inmiddels is het universum aan obligaties net zo groot als dat van aandelen. Bedrijfsobligaties, leningen van emerging markets, obligaties van bedrijven die heel slecht draaien (met derhalve een hoge couponrente vanwege het hoge risico); obligaties zijn er in alle soorten en maten. Voor veel vermogenden vormt deze categorie een vast en relatief veilig onderdeel van de totale portefeuille. LIQUIDE MIDDELEN

Als de rente laag is, zoals in de afgelopen jaren, is het aanhouden van veel liquide middelen niet heel populair en ook niet heel erg verstandig. Het rendement op het cash deel is nu eenmaal erg laag. De rente is immers laag. Toch is het in de meeste gevallen verstandig om een deel van de portefeuille liquide te houden. Vooral om snel te kunnen schakelen als zich buitengewoon interessante beleggingskansen voordoen. Bijvoorbeeld op de aandelenmarkt. VASTGOED

Sinds jaar en dag is vastgoed zeer populair onder vermogenden die hun vermogen intact willen laten en van de opbrengst willen leven. Vele vermogenden bezitten eigen panden die ze zelf verhuren (of met hulp van een specialist). De huurpenningen gelden als inkomsten die – na het afdragen van belasting – direct genoten kunnen worden. Bij de meeste indirecte vastgoedbeleggingen, zoals fondsen, is ook sprake van periodieke dividenduitkeringen. Die zijn gebaseerd op de inkomsten van huurders die in de vastgoedportefeuille zitten. De vaste inkomstenstromen van goede fondsen maken deze vastgoedfondsen geliefd bij vermogenden die uit zijn op inkomen uit hun vermogen. OVERIGE ALTERNATIEVE BELEGGINGEN

Hedgefunds, grondstoffen of investeringen in niet-beursgenoteerde bedrijven. Het zijn vormen van beleggen die in talloze smaken voorbij komen. Niet al deze vormen zorgen voor een direct, jaarlijks rendement. Bij sommige beleggingen is het wachten op een groeiversnelling van de onderneming, zodat er winst wordt gemaakt en mogelijk de eigenaren dividend krijgen. Bij hedgefunds verschillen de risicoprofielen enorm. Alle reden om met de beleggingsadviseur grondig en gestructureerd naar de portefeuille te kijken.

INFORMAL INVESTMENTS Een voorbeeld van een alternatieve belegging, is het investeren in niet-beursgenoteerde ondernemingen. Veel vermogenden blijven graag betrokken bij ondernemingen, vaak via investeringen waarbij hun bemoeienis op prijs wordt gesteld. Soms binnen de familie, soms via investeringen die ze opdoen uit hun netwerk, of bijvoorbeeld via Informal Investment Services van ABN AMRO MeesPierson. Daar ontmoeten ze gelijkgestemden, die soms al een leven lang vol ondernemerszin achter de rug hebben. Mensen met veel ondernemerservaring, die willen genieten van hun vermogen, maar die óók nog mee willen doen. Omdat het ondernemingsplezier altijd blijft.

MEEDOEN AAN DE ZIJLIJN Hugo Westerink, hoofd Informal Investment Services binnen ABN AMRO MeesPierson, herkent het. ‘Veel vermogenden willen absoluut nog betrokkenheid houden bij bedrijven. Maar vaker op afstand. Niet meer volledig in de wedstrijd zitten, maar meer aan de zijlijn. Ervaring doorgeven. Het gaat om zowel het spel als de knikkers bij deze mensen. Ze genieten van jonge ondernemingen. En ze vinden het prachtig als ze hun steentje kunnen bijdragen. Niet alleen nancieel, maar ook met hun netwerk en hun adviezen.’ Binnen het scenario zoals dat aan het begin van dit dossier werd geschetst – rondkomen van 7 miljoen euro vermogen – past Informal Investment Services buitengewoon goed, stelt Westerink. Wel is het goed je te realiseren dat direct investeren in een of twee ondernemingen een hoog speciek risico met zich meebrengt. Vuistregel is daarom om 5%, maximaal 10% van je vermogen te investeren via informal investments. Op dat vermogen van 7 miljoen gaat het dus om 350.000 tot 700.000 euro. Een prachtig bedrag om serieus mee te kunnen investeren en invloed uit te oefenen. Met onze dienstverlening helpen wij u om potentieel interessante proposities te selecteren die passen bij uw persoonlijke investeringscriteria. Ook kunt u via ons in contact komen met andere informal investors om ervaringen te delen en wellicht samen te investeren.’ Lees ook het artikel over Informal Investment Services op pagina 50. PERSOONLIJK

HUGO WESTERINK Hoofd Informal Investment Services HUGO.WESTERINKǨNL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

WAT

VERANDERDE VAN RECLAMEBUREAU IN FOTOGRAFIE GALERIE

WIE ROY KAHMANN

Roy Kahmann maakte de gouden jaren van de reclame mee, de jaren tachtig en negentig, met zijn eigen bureau: Het Hoofdbureau. Hij had meer talenten dan alleen reclame maken en besloot zich in de tweede helft van zijn loopbaan te richten op zijn allergrootste passie: Fine Art fotograď&#x192;&#x17E;e. Met Kahmann Gallery en vele media-initiatieven is er van een pensionada/post-reclamebestaan niks terechtgekomen. Gewoon keihard doorwerken.

FINANCIAL FOCUS

GENIETEN VAN VERMOGEN

PORTRET: NIEUWE GENERATIE

3X nieuwe generatie EIGENWIJS OF GEWOON AMBITIEUS?

‘Ik zie áltijd dingen die beter kunnen’ ZE WILLEN NIET VOOR EEN BAAS WERKEN. WETEN HEEL GOED WAT ZE WILLEN. EN WILLEN DAAR GEEN CONCESSIES AAN DOEN. FOTOGRAAF MAURICE HEESEN PORTRETTEERT DRIE BEVLOGEN JONGE ONDERNEMERS MET EEN DUIDELIJK DOEL VOOR OGEN.

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Webondernemer

Transparantie als idealisme ‘Als mensen zeggen: lukt niet!, dan begint voor mij een volgende uitdaging.’ ‘De goedkoopste printer. De goedkoopste aanbieder van elektriciteit. Als student was ik al fanatiek met geldbesparing bezig. Dat is nu mijn werk geworden: via internet geld besparen voor miljoenen consumenten in Europa. En tegelijkertijd nieuwe marktuitdagers in één klap aan veel klanten helpen. Met Hans de Kok ben ik nu bijna zeven jaar professioneel bezig. Het eerste jaar stond in het teken van businessplannen maken, investeerders zoeken en heel veel software ontwikkelen. We hadden een team van vier mensen in Nederland en zes ontwikkelaars in Roemenië. Deze teams zijn nu nog steeds het fundament onder Pricewise.’ ‘Succes? Moeilijk te zeggen waarom jij succesvol bent en anderen niet. Misschien omdat ik áltijd dingen zie die beter kunnen. En omdat ik daar dan ook werk van wil maken. Als student had ik al drie onderneminkjes naast elkaar. De valkuil van mijn drijfveer dingen beter te maken, is dat je gaat micromanagen. Ik heb enorm veel bewondering voor selfmade ondernemers die duizenden mensen dezelfde kant op kunnen sturen. Ik vond het al veel toen wij tien man hadden. Heb inmiddels geleerd dat mijn rol vooral is: aangeven waar ik heen wil. Waar als bedrijf onze prioriteiten liggen.’ ‘Ik ben er trots op dat we echt een bijdrage hebben geleverd aan de liberalisering van heel veel markten in Europa en ze transparant hebben gemaakt. Recent in Oostenrijk: een gesloten markt. Jaarlijks wisselden ongeveer 80.000 mensen van energieleverancier. In 2014 wisten wij met onze eerste campagne met een groot energiecollectief in één klap 100.000 consumenten aan een beter contract te helpen. We hebben de markt opengebroken en competitief gemaakt. Erg kicken.’

FINANCIAL FOCUS

FEITEN NAAM ǧ NIELS BROLMAN LEEFTIJDǧ 38 MEDEǦEIGENAAR VAN ǧ PRICEWISE.NL ONTWIKKELT PRIJSǦ VERGELIJKINGSSITES INMIDDELS ONLINE 2 MILJOEN DEALS GESLOTEN

PORTRET: NIEUWE GENERATIE

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Agent

Creatieve vrijbuiter ‘We zijn de beste. Volgende stap: ook de bekendste zijn.’ ‘Als model zag ik vooral hoe je het als bureau beter zou kunnen doen. Waar kansen liggen. Maar ook: dat je veel beter met mensen om moet gaan. Ik ben nu een paar jaar als zelfstandig ondernemer onderweg. De trein rijdt. Ik heb meer dan 400 modellen in mijn bestand, mijn collega’s en ik verzorgen tussen de drie en vijftien evenementen per week. Soms leveren wij alleen twee gastvrouwen, soms gaat het om twintig modellen die als bosnimfen, danseres en sprookjesﬁguren een groot evenement opsieren. Ja, ik doe dan vaak nog zelf de gehele regie over zo’n avond.’ ‘Uitbreiden? Ja, in de zin van: nog bekender en completer worden. Wat ik doe, kun je als een vorm van merkactivatie zien. Een merk als Philips schakelt ons ook echt om die reden in. Dat wij dit kunnen, zou bekender mogen zijn. Daar ligt mijn grote ambitie. Als het gaat om inhoud, kwaliteit en creativiteit, dan moet de markt als eerste aan ons denken. Maar ook uitbreiden van wat een van mijn drijfveren was: beter met mensen omgaan. Ik wil “mijn” mensen doorgroeimogelijkheden en toekomstperspectief bieden. Via een apart label, Buck in Business, help ik hen bijvoorbeeld aan vaste aanstellingen. En wat ik daardoor terugkrijg: loyale mensen die nog beter presteren.’ ‘Ik krijg soms verzoeken om samen te gaan. Ik zie veel investeerders voorbij komen. Uiteindelijk ben ik nog nergens serieus op ingegaan. Niet vanwege geld. Maar als ik mijn vrijheid inlever, dan wil ik in ruil daarvoor beter kunnen worden en meer kansen kunnen grijpen. Die match was er nog niet. Maar ik blijf open staan voor gesprekken. Bijkomend voordeel is dat ik leer hoe investeerders naar mijn bedrijf kijken. Dat kan altijd van pas komen. Maar het is niet mijn ambitie om snel het ondernemerschap op te geven. Integendeel. Ik kan me nu niets leukers voorstellen dan dit om mijn dagen te slijten.’

FINANCIAL FOCUS

FEITEN NAAM ǧ MAYKE NIESTADT LEEFTIJDǧ 27 EIGENAAR VAN ǧ BUCK MODELS

LEVERT MODELLEN EN HOSTESSES VERZORGT WEKELIJKS 3Ǧ15 EVENEMENTEN

PORTRET: NIEUWE GENERATIE

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Online videoproducent

Here to stay ‘Een jaar geleden zei ik: en nu maak je een keuze. Nu ben ik zeven keer groter.’ ‘John de Mol. Sorry, het ligt voor de hand als je een mediabedrijf hebt, maar hij is écht een inspirator. Bij Talpa heb ik hem aan het werk gezien. Gaat volledig zijn eigen weg, beschouwt niets als onmogelijk, laat zich niet afremmen als honderd mensen zeggen dat ze het anders zien. Ik dacht een beetje aan hem toen ik een jaar geleden zei: je moet nu een keuze maken. Óf je wordt videomaker, óf je wordt radiomaker. Het werd dat eerste. Bruut.tv als onderneming was een feit, ik vond bij de Storytellers compagnons die mij konden helpen en inmiddels ben ik zeven keer groter geworden.’ ‘Mijn ambacht? Nee, geen videomaker. Ja, dat is wat ik feitelijk doe. Maar ik ben een verhalenverteller. Ik vind het een uitdaging om communicatieboodschappen namens opdrachtgevers zó te verpakken, dat mensen die met plezier tot zich nemen. Storytelling. Mensen willen geen informatie, mensen willen verhalen horen. Meegesleept worden, zich betrokken voelen. En vooral online heb je door de techniek talloze fantastische manieren om dat te doen.’ ‘Ik ben een jonkie. Soms is dat lastig, bijvoorbeeld als je als broekie van 19 een man die je vader had kunnen zijn bij de les moet roepen. Mijn leeftijd is ook een voordeel: ik ben een digital native tussen dertigers en veertigers. Voor hen blijft bijvoorbeeld YouTube “iets voor erbij”. Zij snappen de essentie van online net niet. Daar kan ik nú onderscheidend zijn. I’m here to stay. En ik ben bezig met de toekomst. Internationaal. Werken voor grote merken op grotere markten geeft je meer schaalvoordelen en zorgt dat je meer kan innoveren. Mijn ambitie? Groots en meeslepend worden. Maar wel stap voor stap. Over een jaar 50% groter zijn, dat is de volgende stap.’

FINANCIAL FOCUS

FEITEN NAAM ǧ DENIZ ALKAÇ LEEFTIJDǧ 19 EIGENAAR VAN ǧ BRUUT.TV BEDENKT EN PRODUCEERT WEBVIDEO 7 COLLEGA’S NA 1 JAAR

PORTRET: NIEUWE GENERATIE

FINANCIAL FOCUS

In mijn ‘praktijk’ als Hoofd Filantropie Advies maak ik veel bijzondere schenkingsverhalen van nabij mee. Allemaal uniek. Maar af en toe springen er verhalen uit. Zoals de vrouw en haar twee volwassen kinderen die met een eigen stichting, via kleinschalige projecten, de zelfredzaamheid van kinderen in ontwikkelingslanden wilden ondersteunen. Of zoals het echtpaar dat

Jij krijgt een miljoen. Jij krijgt een miljoen. Iedereen krijgt een miljoen! Oprah Winfrey voert veel lijstjes aan. Ook dat van de grootste schenkingen ooit. Ze gaf miljoenen voor betere onderwijskansen

ROLMODELLEN De grote aandacht voor schenkers als Oprah Winfrey heeft enorm geholpen om vermogenden nog meer aan het denken te zetten over de manieren waarop ze een deel van hun tijd, kennis en vermogen als het ware kunnen ‘teruggeven’ aan de maatschappij. Oprah Winfrey, maar ook miljardairs als Warren Buffett en Bill en Melinda Gates, spreken velen aan. Zij zijn de rolmodellen geworden als het gaat om ﬁlantropie. Via de kantoren van ABN AMRO MeesPierson komen, mede daardoor, veel verzoeken op mijn bordje. Er kunnen veel aanleidingen zijn. Maar als de behoefte er eenmaal is om een verschil te maken, komt al snel de vraag op tafel hóe ze dat het beste kunnen regelen. Om uw ideeën over schenken aan goede doelen om te zetten in concrete acties, kunt u besluiten een ﬁlantropieadviseur in te schakelen. Wat doet zo’n adviseur?

voor meisjes. Vanuit haar eigen stichting. Hoe schenken klanten van ABN AMRO MeesPierson?

ZELF SCHENKEN? Diana van Maasdijk is een van de meest ervaren experts in lantropie. Uw vraag is welkom! PERSOONLIJK

DIANA VAN MAASDIJK Hoofd Filantropie Advies DIANA.VANMAASDIJKǨNL.ABNAMRO.COM 020 343 30 18 ONLINE nancialfocus.nl > specialisten > Diana van Maasdijk twitter > @DianavMaasdijk

FINANCIAL FOCUS

een speciaal fonds oprichtte ter bescherming van natuurgebieden in hun regio. De rode draad bij schenken: mensen hebben goed verdiend en vinden het belangrijk iets terug te kunnen doen voor de samenleving.

Hij of zij helpt u met het opstellen van uw ‘geefstrategie’. Uw adviseur helpt u doelen of projecten te vinden

die echt bij u passen. Hij of zij maakt daarvoor een persoonlijk goededoelenrapport. U kunt kiezen voor een eigen stichting of fonds op naam. Uw adviseur structureert uw gift, helpt bij de oprichting en informeert over fiscale mogelijkheden. STEENTJE BIJDRAGEN Vermogen schenken. Het is iets waar veel gevoel en plezier bij komt kijken. U wilt vanuit uw passie via uw vermogen een steentje bijdragen. Het is ons vak mee te helpen daar de juiste inhoudelijke, fiscale en financiële jas bij te vinden. Dat is iets wat schenken nog mooier maakt. Dat zullen gulle gevers als Oprah ook beamen.

COLUMN: GULLE GEVERS

OPRAH WINFREY BEDRAGǧ 41 MILJOEN DOLLAR AANǧ OPRAH WINFREY FOUNDATION VOOR ǧ BETERE DOORSTROMING VAN VROUWEN EN MEISJES NAAR HET ONDERWIJS

HOE MOET IK

SCHENKEN?

Bekijk de video’s op www.nancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

SINGAPORE Hoe een moeras een economisch powerhouse werd

SL I NG

FINANCIAL FOCUS

MARKT

Het verhaal van Singapore is vooral het verhaal van de ‘Hoe’-vraag. Hoe is het zo’n klein, ogenschijnlijk kansloos moeraslandje gelukt om tot een van de grote winnaars in de wereldeconomie uit te groeien? Financial Focus gaat op zoek naar het antwoord. Én beantwoordt de vraag of Singapore nog altijd een interessant land is om in te beleggen. ARTIKEL

ONLINE LEZEN? www.nancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

ÉÉN MAN, ÉÉN VISIE De grote kracht achter het succesverhaal Singapore is de man die ruim dertig jaar de absolute alleenheerser was: Lee Kuan Yew. Hij leidde het land van 1959 tot en met 1990. Als kind van een van oorsprong Chinese familie kreeg Lee de kans te studeren aan het Raﬄes College van Singapore. Daarna studeerde hij aan Cambrigde. Daar ‘bekeerde’ Lee zich tot het socialisme. Terug in Singapore werkte Lee als advocaat en richtte in die jaren de People's Action Party (PAP) op, waarvan hij secretaris-generaal werd. In 1959 werd Lee Kuan Yew minister-president van de autonome kroonkolonie Singapore. Vier jaar later werd Singapore onafhankelijk, aanvankelijk nog als deel van de Maleisische Federatie. In augustus 1965 trad Singapore uit de federatie en werd een volledig onafhankelijke republiek. Onder het bewind van Lee Kuan Yew groeide Singapore van een arm derdewereldland uit tot een van de meest welvarende landen

FINANCIAL FOCUS

ter wereld. Lee introduceerde de vrijemarkteconomie en zorgde er voor dat de Singaporese regering de economie goed kon controleren. De socialist in Lee bleef dus aanwezig. Zelf vindt Lee dat een deel van zijn succes verklaard kan worden uit het feit dat hij voor communisten geen ruimte liet in ‘zijn’ land. Die werden, nogal ondemocratisch, vastgezet. Communisme was dé vijand voor welvaart, aldus Lee. Na zijn aftreden bleef Lee op de achtergrond actief, als senior minister. Inmiddels is zijn zoon, brigadegeneraal Lee Hsien Loong, premier.

Het jaar 1965. Toen pas werd Singapore het Singapore zoals we dat nu kennen. Daarvoor had het een geschiedenis zoals talloze andere grote en kleine landen. Een geschiedenis vol onderwerping aan grotere, koloniale regimes. In het geval van het veredelde vissersdorpje Singapore verliep dat traject langs grootmachten als Groot-Brittannië en Japan. In 1963 volgde een tijdelijke alliantie met Maleisië. Daarna mocht Singapore het op eigen kracht proberen. Tientallen andere landen hadden op dat moment een vergelijkbaar uitgangspunt. Zowel in Azië als in Afrika kwamen kersverse landen onder verschillende vormen van koloniaal juk vandaan. Een halve eeuw later zijn veel van die landen onderontwikkeld gebleven. Of in sommige gevallen hebben ze het voorzichtig geschopt tot de categorie tweedewereldlanden. Net niet helemaal ontwikkeld, maar zeker nog niet behorend tot de groep welvarende landen.

XXX

GROEI NEDERLANDSE VERSUS SINGAPORESE ECONOMIE

1960

1985

2014

$ 13.000 / $ 2500

$ 25.000 / $ 12.000

$ 40.000 / $ 37.000

Bron: www.tradingeconomics.com

bnp per inwoner:

Gemiddelde economische groei sinds 1975:

4,7%

6,9% Bron: Datastream

INHAALSLAG Singapore is de uitzondering. Sterker, Singapore staat bovenaan in tal van toptienlijstjes. De omvang van de economie is veel groter dan die van de meeste andere landen. Het bruto nationaal product per hoofd van de bevolking bedraagt 37.000 US dollar. Bijna net zoveel als de 40.000 US dollar van Nederlanders. Terwijl een halve eeuw geleden de gemiddelde Nederlander grofweg vijf keer meer verdiende dan de straatarme Singaporezen. Met recht een inhaalslag. En gezien de huidige economische ontwikkelingen neemt de voorsprong van Singapore op Nederland elk jaar toe. Een van de grootste economische geschiedschrijvers, de ontwikkelingseconoom David Landes (bekend van zijn meesterwerk The Wealth and Poverty of Nations, een knipoog naar Adam Smithâ&#x20AC;&#x2122;s The Wealth of Nations), heeft zich jarenlang verdiept in Singapore en vergelijkbare groei-economieĂŤn.

FINANCIAL FOCUS

Bron: Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

macchin nes

Singapore is een van de veiligste landen op aarde. Jaarlijks genieten miljoenen Singaporezen, zakenmensen uit de hele wereld en toeristen van de beroemde cocktail Singapore Sling. Ondertussen is het armoe troef in landen die een halve eeuw geleden óók vol goede moed iets wilden maken van hun onafhankelijke status. Waar is het voor Singapore goed gegaan? Volgens Landes heeft geograﬁsche ligging (die absoluut niet slecht is voor Singapore) geen sleutelrol gespeeld in het succes van Singapore. Ook het bezit (of gebrek) aan grondstoffen of het klimaat

olieproducten

chemicaliën

zijn niet per deﬁnitie bepalende factoren bij de ontwikkeling van een land. Want dan zouden veel Afrikaanse landen fantastisch moeten presteren, gezien hun goede ligging en de rijkdom aan grondstoffen. Het grote verschil in het geval van Singapore heeft een naam: Lee Kuan Yew (zie kader op pagina 36). Lee, kind van een Chinese juwelier, schopte het in 1959 tot premier van het vissersdorp. En Lee had een visie. Een visie die samenvalt met het recept van econoom David Landes: wil je een land economisch laten ﬂoreren, dan moet je de juridische en economische basis op orde krijgen. In gewoon

Nederlands: geen corruptie, eigendom is eigendom, en een bevolking die weet dat er eerst gewerkt moet worden voordat er genoten kan worden van een welvaartsstaat.

SINGAPORE BLIJFT FAVORIET VOOR BELEGGERS Lees de analyse van Ben Steinebach www.nancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

VEILIG LAND Een strenge huisvader dus, Lee. Hij leidde Singapore van 1959 tot 1990 en bleef nog lang een inspirator voor de bevolking en voor zijn politieke opvolgers. Singapore is een veilig land. Criminaliteit wordt zéér zwaar bestraft en komt dus nauwelijks voor. Corruptie is een doodzonde. Volgens velen is het land té streng. Het bekende voorbeeld dat je nog geen stukje kauwgom op straat mag uitspugen, is geen fabeltje. Daar staat een straf op. Maar het recept van strengheid en deugdzaamheid heeft gewerkt. Singapore heeft een economisch beleid gevolgd, waarmee het tot de wereldtop is toegetreden. Tijdens de explosieve groei, vooral in de jaren zeventig en tachtig, is Singapore niet in de bekende valkuil gestapt waar veel andere snel ontwikkelende landen in vallen. Singapore is niet lang blijven

Straits Times Index

GROOTSTE AANDELEN SINGAPORE

11,96

11,06

10,25

9,72

30 6,64

Genoteerde ondernemingen

€ 333

MILJARD

0 DBS GROUP HOLDINGS

OVERSEAǦCHIINESE BANKING CORP

SINGAPORE UNITED TELECOMǦ OVERSEAS BANK MUNICATIONS

JARDINE MATHESON HOLDINGS

Totale marktkapitalisatie

Marktkapitalisatie in percentage van de index (najaar 2014)

hangen in economische activiteiten waarbij het draaide om lage loonkosten. Het land is snel doorgeschoven naar hoogwaardiger bedrijvigheid. Wie Singapore ooit bezocht heeft, weet dat het landje in properheid

eenvoudig kan wedijveren met erkende schone stadjes in Zwitserland. De baai waaraan de stad ligt, geeft zowel overdag als ’s avonds een fantastische aanblik. Skyscrapers zijn gebouwd rondom de restanten van het Britse

Bron: Singapore Exchange

koloniale tijdperk. Zoals het imposante Fullerton Hotel, of het beroemde hotel Rafﬂes, waar beroemdheden als Ernest Hemingway hun gins en ‘slings’ dronken. Het land is niet veel groter dan de provincie Utrecht. Maar

FINANCIAL FOCUS

eft ftt b be hebb ebb ore orer or ore

herbergt wel wat meer inwoners (5,4 miljoen) en vooral meer bedrijvigheid. VOLWASSEN BEURS De economische pijlers worden gevormd door de transportsector, onvermijdelijk vanwege de reusachtige haven, en door de technologiesector (chips), chemie, olierafﬁnage en steeds meer dienstverlening. De beursindex, de Straits Times Index, herbergt bedrijven als Keppel (vastgoed, infrastructuur, zeevaart), DBS (bank), Jardine (onder meer zuivel), Singapore Telecom en uiteraard Singapore Airlines. Gezamenlijk goed voor een marktkapitalisatie van honderden miljarden euro’s (zie kader op pagina 39). Eind jaren negentig noteerde de Straits Times Index nog ruim 800 punten. Daarna volgde een enorme koerssprong. Inmiddels noteert de index al jarenlang boven de 3000 punten. Na een piek aan het begin van de eeuw zakte de index in de crisis ver terug. Om vervolgens op te veren tot het huidige niveau. Dat de beurs er nu niet meer zo uitspringt als in de jaren van extreme groei, tekent de volwassenwording van de beurs én van de economie. Voor Nederlandse bedrijven is het land belangrijk. Als afzetmarkt uiteraard. Maar vooral als hub in Azië. Het land heeft in die zin veel overeenkomsten met

FINANCIAL FOCUS

Nederland. Door de strategische ligging op het zuidelijke puntje van Maleisië is het land een klassieke handelsknooppunt. Via Singapore wordt veel geëxporteerd vanaf het vasteland van Azië. En het geldt tegelijkertijd als invoer-hotspot én als overslaglocatie. Het blijkt al decennialang een stevig fundament te leggen onder een economie die nog altijd gezond is. De economie beweegt veel meer dan voorheen mee met de ups en downs van de wereldeconomie, maar is fundamenteel sterker dan bijvoorbeeld die van de meeste Europese landen. De bevolkingspiramide is gunstiger: er is veel minder sprake van vergrijzing. En de investeringen in onderwijs zorgen voor een hoogopgeleide bevolking. Daarnaast stuurt de zoon van Singapore‘oprichter’ Lee nog altijd met redelijk harde hand. Wie niet bijdraagt aan het succes van het land heeft een probleem. Wie voor rommel zorgt, letterlijk of ﬁguurlijk, wordt zonder pardon aan de kant geschoven. De bevolking mort niet of nauwelijks. Althans, niet openlijk. Maar waarom zouden de mensen ook? Singapore heeft bewezen dat het niet alleen een recept heeft voor een overheerlijke cocktail, maar ook voor een al decennia ﬂorerende economie en een veilige en schone leefomgeving. Een succes dat op papier eenvoudig lijkt te kopiëren. Maar het feit dat dat niet gebeurt, zegt iets over de prestaties van de voormalige vissersenclave.

BEURS Financiële instellingen zoals banken en verzekeraars maken het grootste deel uit van de Straits Times Index. De gehele top 5, met tussen haakjes het gewicht in de totale index (najaar 2014).

1. FINANCIELE INSTELLINGEN 49,7 %

2. INDUSTRIE 26,8%

3. TELECOMMUNICATIE 11,1%

4. CONSUMER STAPLES 6,3%

5. CONSUMER DISCRETIONARY 6,1%

COLUMN: BEN STEINEBACH

HOE ZIT DAT MET... ... de relatie tussen economische groei en aandelenkoersen? ... aandelen die niet stijgen terwijl het bedrijf winst maakt? ... het meten van inﬂatie? ... de invloed van rente op de beurzen?

BEKIJK DE UITLEG VAN BEN STEINEBACH OP WWW.FINANCIALFOCUS.NL

Dé macro-economische factoren Wat zijn de belangrijkste macro-economische factoren die van invloed zijn op beleggingen? In een serie video’s geeft macro-econoom Ben Steinebach antwoord. Uniek aan ABN AMRO MeesPierson is dat de macro-economen direct samenwerken met de beleggingsspecialisten. In de video’s legt Steinebach verbanden uit die u als vermogende kunnen helpen de nanciële wereld beter te doorgronden.

Het rentebesluit van de Europese Centrale Bank. Of van de FED. Economische groeicijfers. Vertrouwensindicatoren. Het is slechts een greep uit nieuwsmomenten die financiële markten in beweging kunnen zetten. ‘Door de onverwachte renteverlaging in de VS schoten de koersen van aandelen omhoog.’ Wie dat zinnetje in het journaal hoort, weet wat ons die dag heeft bezig gehouden. Maar wat zijn nou de macro-economische cijfers waar het echt om gaat? Ik noem er een aantal. Het economisch groeicijfer van het CBS. Groei komt uit de groei van de bevolking en de toename van de arbeidsproductiviteit. Groeit de bevolking niet, zoals in de meeste Europese landen, dan komt de volledige groei dus uit arbeidsproductiviteit. Het groeicijfer kan voor beweging op de markten zorgen. Inflatie. Een te hoge inflatie is niet goed. Want dan zal de rente stijgen, wat slecht is voor beleggingen. Een te lage inflatie is ook niet goed, want dat verlamt het vertrouwen: morgen zal alles immers mogelijk goedkoper zijn. Eurostat maakt inflatiecijfers maandelijks bekend.

PERSOONLIJK

BEN STEINEBACH Hoofd Beleggingsstrategie BEN.STEINEBACH�NL.ABNAMRO.COM ONLINE nancialfocus.nl > specialisten > Ben Steinebach twitter > @BenSteinebach

Vertrouwensindicatoren. Daar zijn er meerdere van. Zoals het consumentenvertrouwen. En misschien nog belangrijker is het vertrouwen van inkopers van bedrijven. Zij bevinden zich voorin de cyclus. Als zij meer inkopen, hebben bedrijven blijkbaar vertrouwen. Wisselkoersen. Een sterke munt is een teken van een sterke economie. Maar betekent ook dat de export moeilijker wordt. Landen met een sterke munt zijn dure landen. Voor landen met een zwakkere munt is dat een moment om te proﬁteren en in te lopen. Als belegger kun je daarop inspelen. Genoeg voor nu. Wilt u meer weten? Bekijk mijn video’s op www.ﬁnancialfocus.nl.

FINANCIAL FOCUS

EEN PAAR MILJOEN VERDIEND IN 3 JAAR, EN DAN?

Sprintmiljonairs Of ze nu Lionel Messi, Joost Luiten of DJ Hardwell heten; sommige sporters, acteurs, muzikanten en ondernemers verdienen soms in extreem korte tijd extreem veel geld. Wat komt er dan op je pad? En: kun je de rest van je leven toe met dat snel verdiende vermogen?

FINANCIAL FOCUS

VERMOGEN Een topgolfer, een artiest, een kunstenaar, een topwetenschapper die ontdekt wordt door de industrie en over unieke en zeer waardevolle expertise blijkt te beschikken. Wat hebben deze mensen gemeen? Onder andere dat ze vaak in een beperkt aantal jaren ongelooflijk goed verdienen. Zo goed dat ze in veel gevallen tijdens die gouden jaren al weten dat die gouden jaren niet voor eeuwig duren. De grootverdieners beseffen vaak maar al te goed dat er ooit een einde komt aan die gloriejaren en dat ze moeten gaan nadenken over hun financiële toekomst. Dan gaat het niet alleen om de jaren ná de topjaren; als ze van hun opgebouwde spaargeld moeten gaan leven. Het gaat ook om de bewuste jaren dat je het geld verdient. Dat zijn jaren waarin ook vaak aanzienlijke kosten worden gemaakt om überhaupt het grote geld te kunnen verdienen. Neem de toptennisser of topgolfer die vaak een hele staf aan personeel (trainer, kok) mee op reis neemt. De meeste grootverdieners kennen bovendien de verhalen van ooit goed verdienende toppers die in veel te korte tijd hun opgebouwde vermogen hebben verkwist. SNEL VEEL VERDIENEN Miljoenen verdienen in een paar jaar tijd. Sprintmiljonairs zou je ze kunnen noemen. Waar de meeste mensen minimaal veertig jaar werken en in die veertig jaar hun vermogen proberen op te bouwen, regelen de sprintmiljonairs dat in een paar jaar. Soms tien jaar, soms vijf jaar, soms nog korter. En toch redden ze het in sommige gevallen niet met dat snel opgebouwde vermogen. Dat is geen prettige gedachte. En het is volkomen onnodig. Wie in een paar jaar tijd veel geld verdient, zoals met grote regelmaat voorkomt in onder andere de entertainmentsector, weet – of zou moeten weten – dat de gloriejaren niet eeuwig aanhouden. Een uurtje Googelen op sterren uit vorige decennia leert dat roem zeer vergankelijk is. En een sportcarrière is per definitie eindig. Waar je een zangloopbaan nog lang kunt rekken, houdt een sportloopbaan vrij snel op. Je kunt niet tot je veertigste op topniveau blijven voetballen, een enkele keeper (Edwin van der Sar) daargelaten. Veel vermogenden die klant zijn bij ABN AMRO MeesPierson hebben

FINANCIAL FOCUS

EXPERTISE: GELD VERDIENEN IN MEERDERE LANDEN

vette jaren altijd aanhouden, zul je niet snel bereid zijn om geld opzij te zetten en daar een plan voor te maken. Stap één is dus de belangrijkste. Alle stappen die daarna volgen, zijn zaken waar een private banker vanuit zijn of haar ervaring ongelooﬂijk goed mee kan helpen. Wat kan een private bank vermogenden bieden?

hun vermogen langs de weg van de geleidelijkheid vergaard. In veel gevallen hebben ze een bedrijf opgebouwd of jarenlang gerund. Uit dividenden en andere inkomsten volgde de groei van het vermogen. Stap voor stap groeien deze vermogenden toe naar steeds belangrijker beslissingen. Vaak geholpen door hun private banker. Het vermogen moet beschermd worden. Voor de dag dat het wellicht een keer minder gaat. Of voor kinderen. Alle reden dus om zorgvuldig je vermogen te beheren. De belangrijkste stap die de snelverdienende sprintmiljonairs kunnen zetten, is inzien dat de goede jaren niet voor eeuwig aanhouden, stellen de vermogensspecialisten van ABN AMRO MeesPierson. Als je blijft geloven dat de

FINANCIAL FOCUS

◆

Vermogensregie Geld komt bij sporters, artiesten en anderen die snel hun geld verdienen, vaak uit meerdere bronnen. Bijvoorbeeld het loon van een club (bij voetballers), van sponsors, van evenementenbureaus of van royalties. Er moet zicht op die inkomstenstromen komen. Er moeten goede contracten onder liggen. En er moet zicht komen op wat er met dat geld gebeurt.

◆

Internationale vermogensstructurering Voor de meeste topsporters en topentertainers geldt dat ze hun gelden zelden alleen in Nederland verdienen. Dat leidt tot mogelijke valkuilen. Maar vooral ook tot kansen. Want wie binnen verschillende ﬁscale regimes zijn of haar geld verdient, moet alles goed structureren.

Veel professionals die in heel korte tijd heel veel geld verdienen, doen dat in meerdere landen tegelijk. Ze verdienen via royalties, salaris, reclamevergoedingen en mogelijk op nog meer manieren. De grote vraag is hoe je dat fiscaal weet te ordenen. Peter Pleijsant, specialist Fiscaliteit, Eigen woning en Bedrijfsopvolging, geeft aan dat deze snelle verdieners vrijwel altijd in een vroeg stadium een keuze maken voor een fiscale thuisbasis. Ofwel: in welk land woon je fiscaal? Is dat hetzelfde land als je geboorteland? Of is dat het land waar je vooral succesvol bent in je loopbaan? Van daaruit begint het structureren van de inkomsten en wordt de basis gelegd onder het vermogen.

PETER PLEIJSANT Specialist scaliteit, Eigen woning en Bedrijfsopvolging PETER.PLEIJSANTǨ NL.ABNAMRO.COM

VERMOGEN MESSI, DE MAN VAN 41 MILJOEN Graziano Pellè is de spits van voetbalclub Southampton. Hij is 28 jaar. Twee jaar lang was hij speler van Feyenoord. Daarvoor speelde hij voor kleinere clubs. Nu pas verdient hij, naar voetbalmaatstaven, heel serieus geld. Lees: een miljoen euro of meer per jaar. Hiervoor zat hij in de categorie van rond de paar ton jaarsalaris. Een prachtig bedrag natuurlijk. Maar geen bedrag waar een Italiaanse spits in een vreemd land én in stijl van kan leven én vermogen opzij van kan zetten. Pellè is een goede voetballer. Maar hij is geen Lionel Messi. De speler van Barcelona voetbalt ruim veertig miljoen euro per jaar bij elkaar - waarvan de helft uit sponsorinkomsten van Adidas. Pellè heeft nog een paar goede jaren voor de boeg. Als het meezit verdient hij vijf jaar lang een topinkomen. En dan? Gezien zijn opleiding zou hij timmerman moeten worden, zegt hij. Wellicht wordt hij trainer. Maar de kans is groot dat hij veel andere grote voetballers volgt en qua inkomen heel diep wegzakt. Dus het vermogen dat hij in een paar jaar heeft verdiend, heeft hij waarschijnlijk heel hard nodig om prettig te kunnen leven. Met Pellè zijn er nog veel meer voetballers die in korte tijd veel vermogen bij elkaar verdienen. De top drie grootverdieners en hun jaarinkomen in miljoenen.

MUZIEKMILJOENEN Nederlandse DJ’s doen het goed in de mondiale muziekwereld. In de lijst van grootverdieners komen ze vaak terug. Hoeveel verdienen ze in twaalf maanden?

De lijst is samengesteld door het Amerikaanse businessmagazine Forbes. Dat schatte de bedragen (in dollars) in op basis van inkomsten uit optredens, platenverkoop, verkoop van merchandise en sponsorcontracten van juni 2013 tot juni 2014.

41 miljoen

Bron: France Football

RONALDO

39,5 miljoen

NEYMAR

29 miljoen

ARMIN VAN BUUREN

miljoen

◆

Toegang tot internationaal netwerk Een private bank (zoals ABN AMRO MeesPierson) biedt klanten een internationaal netwerk. Als je een paar jaar je geld hoofdzakelijk in bijvoorbeeld Spanje verdient, is het belangrijk dat er korte lijnen zijn naar professionals die in Spanje zowel ﬁnancieel als ﬁscaal goed de weg weten.

◆

Selectie, toetsing van banken, vermogensbeheerders en overige ﬁnancials Het kiezen van adviseurs is cruciaal. Een goede adviseur kost geld, maar levert in de praktijk meer geld op. Een ervaren private banker kan het verschil maken in het begeleiden van sporters en entertainers.

◆

MESSI

TIESTO

Voeren (bedrijfs)administratie Vele sprintmiljonairs zijn feitelijk gewoon een bedrijf. Soms een eenmansbedrijf. Maar vaker hebben ze mensen in dienst: coaches, muzikanten of een juridisch medewerker. De zakelijke kant goed runnen is een vak. Doe je het niet, dan vraag je om moeilijkheden. Zeer waarschijnlijk ook met de ﬁscus.

miljoen

HARDWELL

AFROJACK

miljoen

◆

Fiscale begeleiding na de topjaren Wie tussen bijvoorbeeld z’n 25ste en 30ste een miljoen per jaar (of zelfs meer) verdient, heeft tijdens en vooral ná die topjaren (qua verdiensten) ﬁscale begeleiding nodig. Dat vermogen moet zeer waarschijnlijk inkomen opleveren. Liever nog zal het vermogen groeien terwijl er ook inkomen uitkomt. Dat kan niet zonder een hele goede ﬁscale begeleiding.

◆

Begeleiding bij aankoop, huur, ﬁnanciering van (tijdelijke) woning DJ’s nemen hun intrek in hotels (als ze niet in het vliegtuig overnachten). Voetballers huren vaak een mooi huis. Geregeld door de club en dikwijls onderdeel van hun tijdelijk dienstverband. Sommige sporters of artiesten kiezen voor de aankoop van een woning. In veel gevallen vanuit een beleggingsoverweging. Alle reden voor ruggenspraak met een expert: een private banker.

ARTIKEL

ONLINE LEZEN? www.nancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

MARKT EN ECONOMIE

EXPERT NIEUWS

Op deze pagina’s belichten we enkele interessante fondsen en sectoren voor beleggers. Ook informeren we u op deze pagina’s over diensten en producten die wellicht voor u interessant zijn. Wilt u meer lezen over onze expertise en adviezen? Op de website van Financial Focus publiceren we regelmatig blogs en artikelen met tips, aandachtspunten en onze visie op ontwikkelingen die relevant kunnen zijn voor uw vermogen.

WWW.FINANCIALFOCUS.NL

Obligaties

INTERESSANTE STAATSLENINGEN UIT ZUIDǦEUROPA

Beleggen in obligaties wordt in 2015 omringd door onzekerheden. Onder andere door het uiteenlopende beleid van centrale banken en de ontwikkeling van de inﬂatie. Obligaties uitgegeven door Europese overheden kunnen aantrekkelijk zijn, bijvoorbeeld als alternatief voor de dalende spaarrente. Niet alle Europese staatsobligaties zijn echter even interessant. Zo hebben de Duitse en Nederlandse overheid hun begroting op orde en worden gezien als veilige havens. Gevolg is dat deze leningen slechts een laag rendement opleveren. Aantrekkelijker zijn leningen uitgegeven door overheden in Spanje en Italië. SPANJE EN ITALIË De rente op Italiaanse en Spaanse staatsobligaties is relatief hoog, zeker gezien het lage risico op het uiteenvallen van de Eurozone dat er tegenover staat. Spanje voerde ingrijpende overheidshervormingen door en doet het mede daardoor economisch beter dan Italië. In tegenstelling tot Italië is een groot deel van het Spaanse staatspapier in handen van buitenlandse beleggers. De hervormingen

in Spanje waren nodig om buitenlandse beleggers aan te trekken. Wat zwaar meeweegt in de keuze voor de leningen is de aankondiging door de Europese Centrale Bank (ECB) van nieuwe maatregelen om de Europese economie te stimuleren. ECB-president Mario Draghi gaf zelfs opnieuw aan dat hij ‘alles zou doen wat nodig is’. Wat door veel beleggers wordt opgevat als een verwijzing naar het opkopen van staatsobligaties uit onder andere Italië en Spanje. Het is voor de ﬁnanciële markten het belangrijkste thema komend halfjaar. GOEDKOOP EN TRANSPARANT We kiezen niet voor individuele leningen, maar voor een belegging in twee ETF’s (Exchange Traded Funds), de iShares Italy Government Bond ETF en de iShares Spain Government Bond ETF. Hiermee kan op een goedkope en transparante manier worden belegd in twee breed gespreide obligatie (landen)indices: de Barclays Italy Treasury Bond Index en de Barclays Spain Treasury Bond Index. Elke index bestaat uit in euro’s uitgegeven obligaties van (semi)overheden met een kredietrating die gelijk is aan de rating

van het land. De liquiditeit van de ETF’s is ook een voordeel, deze worden gedurende de hele dag op de beurs verhandeld.

iShares Italy Government Bond UCITS ETF

17-12-2014 YTD 13,77%

iShares Spain Government Bond UCITS ETF 17-12-2014 YTD 15,26% Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst.

ROEL BARNHOORN Senior bond analist ROEL.BARNHOORNǨNL.ABNAMRO.COM

Actuele koersen en fondsnieuws Wilt u op de hoogte blijven van actuele koersontwikkelingen en van ontwikkelingen op de gelden kapitaalmarkten? Als u inlogt via internetbankieren vindt u actuele koersinformatie over aandelen, obligaties en beleggingsfondsen en nog veel meer actuele informatie. Log in via internetbankieren. Ga naar Private Banking > Beleggen > Mijn dealingroom

FINANCIAL FOCUS

Bron: Morningstar

Italiaans en Spaans staatspapier bieden obligatiebeleggers een interessant rendement.

EXPE EXPERTISE ER RT SE

Beleggingsfonds: ING Sustainable Equity Fund

DUURZAAMHEID OVER DE VOLLE BREEDTE ING Sustainable Equity Fund ISIN-code:

Benchmark:

LU0119216553

MSCI World

Koers ING Sustainable Equity Fund vanaf 2007

€

Fondsmanager: Hendrik-Jan Boer

Rendementen

300

Bron: Morningstar

INGSGPC LX Equity

17-12-2014 YTD

250 200

12,53%

150 100 50

-0

13 1-0 05

-0

11 1-0 05

10 1-0 05

09 1-0 05

08 1-0 05

-0

14,77% 11,14%

5,69%

3 Jaar geannualiseerd

10 Jaar geannualiseerd

5 Jaar geannualiseerd

Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst.

Een toenemend aantal klanten is geïnteresseerd in duurzaam beleggen. Het ING Invest Sustainable Equity Fund biedt hen een goed gespreide duurzame aandelenportefeuille. Bedrijven die duurzaam opereren presteren op lange termijn beter dan bedrijven die dat niet doen. Met die visie belegt het fondsteam van het ING Sustainable Equity Fund wereldwijd in bedrijven die zich inspannen om zo duurzaam mogelijk te werken. Het fonds belegt volgens de best-in-class methode. Hierbij wordt per sector bekeken welke ondernemingen het best presteren op duurzaam gebied. Bij de beoordeling wordt getoetst op meer dan 150 criteria, die duidelijk maken hoe de onderneming omgaat met mens, milieu en goed bestuur. Resultaat van deze aanpak is een breed gespreide aandelenportefeuille met 75 tot 125 aandelen. Daarmee verschilt het ING

Invest Sustainable Equity Fund van de striktere duurzame beleggingsfondsen die minder duurzame sectoren – zoals de energie- en automobielsector – standaard mijden. Dergelijke uitsluitingen kunnen fondsen gevoelig maken voor schommelingen op de ﬁnanciële markten. Het ING-team belegt in alle sectoren, maar sluit wel beleggingen uit in wapenhandel, kernenergie, tabak, gokspelen, pornograﬁe en bont.

maatschappelijk verantwoord beleggen. Het fonds wist in de afgelopen vijf jaar een gemiddeld jaarrendement van 12,5 procent te behalen. Daarmee blijft het fonds iets achter bij de benchmark, de wereldwijde aandelenindex MSCI World. Voor beleggers die duurzaam willen beleggen is het ING Sustainable Equity Fund echter een gedegen en goed gespreid fonds. Het fonds heeft een plaats op de ‘Aanbevolen Lijst’.

GEDEGEN Fondsbeheerder Hendrik-Jan Boer leidt het relatief kleine team sinds 2004. Sinds zijn komst behaalde het fonds een gemiddeld rendement per jaar van 6,2 procent. Boer en zijn medebeheerder kunnen gebruik maken van de brede kennis van de analisten van ING en Sustainalytics. Laatstgenoemde is een onafhankelijk internationaal onderzoeksbureau, gespecialiseerd in research op het gebied van

MANUEL HERNANDEZ FERNANDEZ AA Advisor MANUEL.HERNANDEZǨNL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

EXPERT NIEUWS

2015

BELEGGINGSǦ VOORUITZICHTEN Hoewel de economie van de eurozone zich in een slakkengang voortbeweegt, zijn de condities aanwezig voor een versnelling.

of Japan zullen echter – vanwege vrees voor deﬂatie - hun economieën volop blijven stimuleren, waardoor de rente wereldwijd vermoedelijk laag zal blijven.

Alles wat voor zo’n versnelling laag zou moeten zijn, is momenteel laag: de olieprijs, de rente en de euro. Bovendien is de verwachting dat deze laag blijven.

TREND POSITIEF Door de renteverhogingen in de VS en het VK zal de kapitaalmarktrente wat oplopen, maar ook daar blijft de rente nog laag in historisch perspectief. Onder de geschetste omstandigheden is er op de vastrentende markten weinig rendement te verwachten en hanteren we een onderweging in obligaties. Dit alleen al maakt aandelen in relatieve termen aantrekkelijk als beleggingscategorie. Daar komt bij dat de afzet van bedrijven vermoedelijk zal toenemen door de aantrekkende mondiale economische groei, de winstmarges verder zullen stijgen en de waarderingen mede daardoor aantrekkelijk zijn. Dit laatste is overigens meer het geval in de Europa en de opkomende markten dan in de Verenigde Staten. Op basis van deze verwachtingen hanteren wij aan het begin van 2015 een overwogen belang in Europa en opkomende markten, een onderweging in Amerikaanse aandelen en zijn we neutraal over Japan. Als gevolg van geopolitieke spanningen kan er bij tijd en wijle wat onrust op de markten ontstaan, maar de trend blijft volgens ons positief.

De lage olieprijs leidt bij consumenten tot extra koopkrachtwinst en dus tot een grotere bestedingsruimte. Bij bedrijven - vooral de energie-intensieve - dalen de kosten, wat deels ten goede zal komen aan afnemers, deels ook aan winsten. Dezelfde effecten heeft de lage rente voor mensen met (hypotheek)schulden en voor bedrijven die met schulden zijn geﬁnancierd. De euro tenslotte is sinds medio 2014 behoorlijk gedaald waardoor de prijzen van ingevoerde goederen en diensten stijgen en de deﬂatoire tendens wordt afgeremd. De export - en daarmee de economische groei - wordt juist gestimuleerd en geeft exporteurs enige ruimte om de prijzen en de winstmarges te vergroten. ZELFDE CONDITIES Met uitzondering van de euro gelden dezelfde condities in meer of mindere mate ook in de andere regio’s in de wereld. Inmiddels heeft de Federal Reserve het stimulerende beleid van het opkopen van obligaties stop gezet en zal zij – evenals de Bank of England – haar beleidsrente in de loop van 2015 vermoedelijk verhogen. De Europese Centrale Bank en de Bank

FINANCIAL FOCUS

GRONDSTOFFEN EN VASTGOED Ondanks de aantrekkende mondiale economische groei houden we vooralsnog een neutrale opinie over grondstoffen. De energieprijzen zijn

fors gedaald en we verwachten eerder een stabilisatie dan een fors herstel. En voor tal van andere grondstoffen wordt evenmin een stijging van de prijzen en dus goed renderende grondstoffenmarkten voorzien. Vastgoed heeft in 2014 uitstekende rendementen opgeleverd. Wij hebben daar via een overwogen belang gedurende een groot deel van het jaar van geproﬁteerd. Met enige stijging van de Amerikaanse en Britse rente in het verschiet, zullen deze rendementen minder worden. Daarom hebben we de positie in vastgoed afgebouwd tot neutraal. Om te proﬁteren van de goede vooruitzichten voor aandelen en toch enigszins beschermd te zijn tegen eventuele onrust, handhaven we een overwogen belang in hedgefunds.

BEN STEINEBACH Hoofd Beleggingsstrategie BEN.STEINEBACHǨNL.ABNAMRO.COM

EXPE EXPERTISE ER RT SE

Aandeel: Kinder Morgan, Inc.

DEELNEMEN IN AMERIKAANSE ENERGIEREVOLUTIE De technische mogelijkheid schalieolie te winnen heeft in de Verenigde Staten een ware energierevolutie op gang gebracht. Kinder Morgan, Inc. proﬁteert hiervan. De Verenigde Staten moesten jarenlang olie importeren om in de eigen energiebehoefte te voorzien, maar zijn door de verrassend hoge productie van olie uit schaliegesteente nu zelfs exportvergunningen aan het verlenen. De International Energy Agency voorspelde eerder dat de VS in 2020 de grootste olieproducent ter wereld zou zijn, maar dit jaartal is door het instituut nu bijgesteld naar 2015. Daarmee wordt zelfs Saoedi Arabië voorbij gestreefd. Een van de bedrijven die hiervan proﬁteert is Kinder Morgan, Inc., dat pijpleidingen en terminals in grote delen van de Verenigde Staten bouwt en beheert. Veel van de nieuw gewonnen olie en gas stroomt al door buizen van Kinder Morgan, Inc. De onderneming beschikt over een netwerk van circa 128.000 kilometer aan pijpleidingen en meer dan 180 opslagterminals. ONGELUKKEN Kinder Morgan, Inc. krijgt inkomsten uit de verhuur van leidingen en terminals aan onder andere buitenlandse overheden. Daarnaast investeert het in het plaatsen van nieuwe voorzieningen. Veel van de huidige infrastructuur in de Verenigde Staten is vooral gericht op import van olie. Door de stijgende export is er ook behoefte aan nieuwe leidingen en opslag, onder andere in kustplaatsen. De olieleidingen van

Kinder Morgan, Inc. (USD)

ISIN-code:

KMI US Equity

US$

US49456B1017

Koers Kinder Morgan, Inc. sinds introductie in 2011

45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 10-02-11

10-02-12

10-02-13

10-02-14

16-12-2014

Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst.

Kinder Morgan, Inc. vormen bovendien een belangrijk alternatief voor het vervoer per spoor, dat na een aantal grote ongelukken niet meer als veilig wordt gezien. LAGE OLIEPRIJS De huidige relatief lage olieprijs is van weinig invloed op de resultaten van Kinder Morgan, Inc. De exploratie en winning van schaliegas en -olie is relatief eenvoudig in vergelijking met bijvoorbeeld diepzeeboringen. De winning van schalieolie is daarom al rendabel bij een relatief lage prijs per vat. Door de langjarige contracten die Kinder Morgan, Inc. onder andere met overheden sluit zijn de inkomsten van de onderneming gestaag en voorspelbaar. Kinder Morgan, Inc. kon beleggers in de afgelopen vijf jaar

een aantrekkelijk dividend uitkeren. Het dividendrendement lag in deze periode tussen de 3,5 en 5 procent. Wij verwachten dat deze lijn kan worden voortgezet en zien het aandeel als een defensieve manier om te proﬁteren van de energierevolutie.

EDITH THOUIN Hoofd thematische research EDITH.THOUINǨNL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

EXPERT NIEUWS

Investeren

KAPITAAL, KENNIS EN EEN NETWERK Informal investors vinden het interessant en uitdagend om bij te dragen aan het succes van een onderneming. Informal Investment Services van ABN AMRO MeesPierson brengt partijen bij elkaar. Een nieuw supermarktconcept, een musical en een app die het makkelijk maakt om te doneren aan goede doelen. Diverse ondernemers wisten in de afgelopen tijd hun ambities waar te maken met behulp van zogeheten informal investors. Kapitaalkrachtige investeerders die participeren in een onderneming. Niet alleen door de inbreng van kapitaal, maar ook door het inzetten van hun expertise en netwerk. Informal Investment Services (IIS) is het platform van ABN AMRO MeesPierson dat ondernemers en informal investors bij elkaar brengt. ONDERNEMERSIDEEËN Binnen het netwerk van de bank bevinden zich veel potentiële investeerders die willen participeren in ondernemingen. Dit zijn (ex-) ondernemers en topbestuurders. Zij vinden het interessant en uitdagend om bij te dragen aan het succes van een onderneming. Informal Investment Services legt aantrekkelijke ondernemersideeën aan hen voor. Ze ontvangen bedrijfsproﬁelen die zijn geselecteerd op basis van hun voorkeuren. Onder andere het participatiebedrag, de ontwikkelingsfase van de onderneming en de branche. Vindt de investeerder een proﬁel interessant, dan volgt er een kennismakingsgesprek met de

FINANCIAL FOCUS

Informal IInf n nfformal Investors nvestors iinbreng nbreng k kapitaal, apitaa , expertise xp rti een nn netwerk etw rk

ABN A BN AMRO AMRO MeesPierson M eesP erson

IInformal nformal IInvestment nve tment Services S ervi s (IIS) IIS

On O nder n der eernemers rnemers

ambitie am a mbitie ieuze euze concepten on epten een n iideeën deeën

ondernemer. De investeerder beoordeelt zelf de potentiële investering. Ondernemers kunnen een kapitaalbehoefte hebben die groter is dan de ﬁnanciering die de bank kan verstrekken. Wij brengen hen in contact met investeerders die niet alleen beschikken over kapitaal, maar ook over ondernemerservaring en een breed netwerk. We zien in de praktijk dat naast ondernemingservaring, kennis van bijvoorbeeld distributie, marketing en ﬁnanciën heel waardevol kan zijn voor ondernemers. INVESTOR CIRCLES Investeerders vinden het leuk en interessant om hun ervaringen te delen. Reden om regionale Investor Circles op te zetten. Voor investeerders binnen zo’n Circle wordt 3 á 4 keer per jaar een bijeenkomst georganiseerd waarbij telkens verschillende ondernemers hun ideeën presenteren. Er zijn nu dertien

verschillende Circles in het land actief. Met het faciliteren van de bijeenkomsten wil de bank actieve en potentiële investeerders uit een regio bijeenbrengen. We merken dat klanten dit waarderen. Niet alleen krijgen ze zo de kans om eventueel met anderen te investeren. Ook kunnen ze leren van de ervaring van andere investeerders en is het een prettige manier om het eigen netwerk uit te breiden. Meer informatie over Informal Investment Services is te vinden op ﬁnancialfocus.nl. Of neem contact op met uw private banker.

GERARD KNAACK Investment manager, Informal Investment Services (IIS) GERARD.KNAACKǨNL.ABNAMRO.COM

EXPE EXPERTISE ER RT SE

Testament

VOORKOM DISCUSSIE OVER DE LAATSTE WENS Een testament kan soms een onaangename verrassing zijn voor de nabestaanden. Bijvoorbeeld als de overledene het onder invloed van derden ingrijpend heeft gewijzigd. In een testament is de laatste wens van de overledene vastgelegd. Dat is ten minste de bedoeling. Soms blijkt na een overlijden dat een oudere zijn testament recent ingrijpend heeft gewijzigd. Tot grote schrik van de nabestaanden. Neem de oud-ondernemer die na zijn overlijden meer dan 26 miljoen euro naliet. Niet aan zijn vrouw, maar aan twee goede doelen. Hij had zijn testament kort voor zijn dood gewijzigd. Zijn verbijsterde echtgenote erfde - na 55 jaar huwelijk – slechts 20.000 euro. Zij probeert nu het testament nietig te laten verklaren, omdat haar man op het moment van de wijziging al onder behandeling was voor dementie. DEMENTIE Het komt vaker voor dat ouderen op het laatste moment grote veranderingen in hun testament aanbrengen. De naasten blijven dan verslagen achter. Niet zelden stappen zij naar de rechter, omdat zij de overtuiging hebben dat de opsteller van het testament niet wist wat hij deed door verminderde geestelijke gesteldheid. Bijvoorbeeld door dementie. Wij krijgen regelmatig vragen over dit onderwerp. In beginsel kan iedereen zijn testament wijzigen bij de notaris. In de tijd kunnen wensen immers veranderen. Wijzigen is echter alleen mogelijk als iemand wilsbekwaam is. De opsteller van het testament moet in staat zijn de

ǤTIJDELIJKǥ NIET WILSBEKWAAM Klanten van ABN AMRO MeesPierson krijgen het advies hun wensen in een levenstestament vast te leggen. Niet alleen na de dood kan er namelijk discussie ontstaan over de wensen van een persoon, maar ook bij leven. Bijvoorbeeld als iemand dement is, of tijdelijk niet wilsbekwaam door ziekte.

Een levenstestament kan dan duidelijkheid scheppen. Hierin wordt vastgelegd wat de wensen zijn en wie deze mag uitvoeren. De opsteller wijst daarvoor een gevolmachtigde aan. Een persoon of instantie die de belangen behartigt als iemand daar zelf niet meer toe in staat is.

gevolgen van een bepaalde handeling te overzien. Het is aan de notaris om dat te beoordelen. Dat kan in de praktijk lastig zijn. Bijvoorbeeld omdat een dementerende persoon heldere momenten heeft. Of omdat een derde persoon sterke invloed uitoefent op een vermogende oudere. Helaas komt ﬁnancieel misbruik van ouderen voor. Blijkt dat de overledene bij het opstellen van het testament wilsonbekwaam was, dan kan de akte nietig worden verklaard en geldt het voorlaatste testament.

erfgenaam in het bestaande testament te onterven. Of om het hele vermogen na te laten aan een derde partij. Is er twijfel over de wilsbekwaamheid, dan wordt er ook een arts bij de beoordeling betrokken. De uiterste consequentie kan zijn dat de notaris weigert de akte aan te passen.

ONDER VIER OGEN Notarissen kunnen gebruik maken van een protocol om de wilsbekwaamheid van een klant te toetsen, opgesteld door Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB). Veel van de in het protocol genoemde stappen worden toegepast door notarissen. Zo is het gebruikelijk een alleenstaande klant onder vier ogen te spreken. Ook zijn de meeste notarissen extra alert wanneer het nieuwe testament erg afwijkt van het bestaande of de bepalingen erin ongebruikelijk zijn. Bijvoorbeeld als het de wens is een

WENSEN KENBAAR Veel problemen kunnen worden voorkomen door goed inzicht in de wensen te krijgen. Bij naasten en bijvoorbeeld de notaris. Juist om te voorkomen dat er in geval van wilsonbekwaamheid discussie ontstaat over de werkelijke wens van vader of moeder. Ook private bankers zijn door het regelmatige contact meestal goed op de hoogte van de wensen en feitelijke omstandigheden van hun klanten.

ANITA NOORT Hoofd Bewindvoering & Executele ANITA.C.NOORTǨNL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

EVENEMENTEN

> 28 febr

9 - 15 februari

Dining with the Tsars

ABN AMRO World Tennis Tournament Ahoy Rotterdam Info: joris.g.hermsen@ nl.abnamro.com

Hermitage Amsterdam Info: ilona.roolvink@ nl.abnamro.com

13-22 maart Tefaf Maastricht Info: janny.diepenhorst@ nl.abnamro.com

> 28 maart Billy Elliot AFAS Circustheater in Den Haag Info: ilona.roolvink@ nl.abnamro.com Wilt u als relatie van ABN AMRO MeesPierson meer weten over een van deze evenementen? Stuur dan een e-mail met uw vraag naar het genoemde adres.

OVER ABN AMRO MEESPIERSON ABN AMRO MeesPierson is een handelsnaam van ABN AMRO Bank N.V. ABN AMRO Bank N.V. is gevestigd aan de Gustav Mahlerlaan 10 (1082 PP) te Amsterdam (Nederland). Het internetadres van ABN AMRO MeesPierson is abnamromeespierson.nl. ABN AMRO Bank N.V. heeft een bankvergunning van De Nederlandsche Bank N.V. en is opgenomen in het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) onder nummer 12000004. ABN AMRO Bank N.V. kan optreden als: ◆ ◆

◆

aanbieder van betaal-, spaar- en kredietproducten; bemiddelaar en adviseur van betaal-, spaar-, krediet- en verzekeringsproducten; beleggingsonderneming voor alle beleggingsdiensten, beleggingsactiviteiten en nevendiensten.

Informatie over de klachtenregeling van ABN AMRO Bank N.V. en de geschilleninstantie waarbij ABN AMRO Bank N.V. is aangesloten kunt u vinden op abnamro.nl/klachtenregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024 (€ 0,10 per minuut). Op ABN AMRO Bank N.V. zijn het beleggers-compensatiestelsel en het depositogarantiestelsel van toepassing. Meer informatiedaarover kunt u vinden op: abnamro.nl/garan-

FINANCIAL FOCUS

28 maart 16 augustus De oase van Matisse Stedelijk Museum Amsterdam Info: janny.diepenhorst@ nl.abnamro.com

tieregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024. ABN AMRO Bank N.V. is ingeschreven in het Handelsregister K.v.K. Amsterdam onder nummer 34334259. Het BTW-identicatienummer van ABN AMRO Bank N.V. is NL820646660B01. ALGEMENE DISCLAIMER De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het aankopen of verhandelen van nanciële instrumenten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO Bank N.V. aangeboden nanciële instrumenten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO Bank N.V. kunt u vinden in de Voorwaarden Eﬀectendienstverlening ABN AMRO N.V. en het Informatieblad Eﬀectendienstverlening ABN AMRO Bank N.V. die verkrijgbaar zijn via abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO Bank N.V. tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden,

verstrekt ABN AMRO Bank N.V. expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO Bank N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO Bank N.V. is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO Bank N.V. , of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grasch materiaal en logo’s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te ver-menigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO Bank N.V. of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik.

COLOFON

01 // 2015 KUNST, LIEFDE EN GELD Hobby of belegging? FINANCIAL FOCUS

In de volgende editie De mooiste stukken van Tefaf Vermogen en kunst – tips en valkuilen Beleggen in luxe

is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u in de disclaimer op pagina 52. Uitgever

ABN AMRO MeesPierson

Concept & Realisatie LVB Networks DE VOLGENDE EDITIE VAN FINANCIAL FOCUS VERSCHIJNT IN MAART.

Drukwerkcoördinatie

Sumis Printmanagement

Redactieadres

Hebt u vragen voor onze experts uit dit magazine? Zij helpen u graag! U kunt altijd bellen met uw eigen private banker. Of met onze Servicedesk, dagelijks bereikbaar tussen 8.30 en 17.30 uur.

0800 024 07 34 (Vanuit het buitenland: +31 20 628 88 66)

ABN AMRO Redactie Financial Focus Postbus 283 (AA1040) 1000 EZ Amsterdam

Een vraag voor de redactie?

Ƭnancial.focus@nl.abnamro.com

Omslagillustratie Ella Nitters

RENÉ BRUEL Specialist DGA, Fiscaliteiten en Internationale belastingen rene.bruel@nl.abnamro.com HUGO WESTERINK Hoofd Informal Investments Services hugo.westerink@nl.abnamro.com DIANA VAN MAASDIJK Hoofd Filantropie Advies diana.van.maasdijk@nl.abnamro.com BEN STEINEBACH Hoofd Beleggingsstrategie ben.steinebach@nl.abnamro.com PETER PLEIJSANT Specialist Fiscaliteit, Eigen woning en Bedrijfsopvolging peter.pleijsant@nl.abnamro.com

(Met nieuws na 20 december 2014 kon in deze uitgave geen rekening meer worden gehouden.)

Financial Focus online

Op www.Ƭnancialfocus.nl leest u meer artikelen over en uit de wereld van vermogenden.

ABN AMRO MeesPierson online Informatie over producten en diensten van ABN AMRO MeesPierson vindt u op www.abnamromeespierson.nl

U kunt Financial Focus ook volgen via twitter: @FFaamp

MICHAEL RUTGERS DIRECTEUR LONGFONDS

ELKE WEEK OP FINANCIALFOCUS.NL BLOGGEN VERMOGENDEN EN ONDERNEMERS OVER HUN ERVARINGEN EN DILEMMA'S. MICHAEL RUTGERS IS GEZONDHEIDSǦ WETENSCHAPPER EN DIRECTEUR VAN HET LONGFONDS. HIJ VERTELT OVER ZIJN ERVARINGEN ALS DIRECTEUR VAN EEN FILANTROPISCHE INSTELLING.

d MEER

BLOGS