Financial Focus 02 2015 by ABN AMRO

INSPIRATIE, MENINGEN EN VERHALEN UIT DE WERELD VAN VERMOGENDEN

KUNST = LIEFDE (EN GELD)

DOSSIER: KUNST ALS VERMOGEN + BELEGGEN IN LUXE + HOE VERZEKERT U HET ONVERVANGBARE?

02 / 2015

XXX

Inspiratie, meningen en verhalen uit de wereld van vermogenden

FINANCIAL FOCUS

SLEUTEL

Fotografie:Tim Mintiens

MOMENTEN

Lees het interview over Jumpstart Jr. met Peter-Frans en Anne Pauwels op pagina 36.

FINANCIAL FOCUS

SLEUTELMOMENTEN

Sophie Gent. Ondanks haar Nederlandse naam een Australische. Zij is violist en maakt wereldwijd snel naam. Dat heeft ze helemaal zelf gedaan. Maar zij heeft, net als vele andere succesvolle mensen, een zetje gehad in haar loopbaan. In haar geval dankzij de stichting Jumpstart Jr., die in 2006 werd opgericht door een van TomTom’s founders: Peter-Frans Pauwels. Vrij kort na de beursgang van TomTom wilde Pauwels met zijn geld iets goeds doen. Jumpstart Jr. was geboren. De stichting helpt violisten in de eerste jaren van hun loopbaan. Zij krijgen via de stichting van Pauwels een kostbare viool in bruikleen. Die mogen ze drie tot maximaal negen jaar gebruiken. Pauwels: ‘Sophie was de allereerste die een viool van ons in bruikleen kreeg, een Gagliano. En nog niet zo heel lang geleden, in 2013, had ze ‘m niet meer nodig en gaf ze de viool terug. Ze heeft het gemaakt. Voor mij hét sleutelmoment. Het moment dat je ziet dat wat je hoopt te bereiken, daadwerkelijk wordt bereikt.’

Peter-Frans Pauwels (49) Mede-oprichter van TomTom. Oprichter van stichting Jumpstart Jr.

MEER WETEN OVER

JUMPSTART JR.? www.jumpstartjr.org

FINANCIAL FOCUS

Passie

Ben Steinebach

Drie kunstgenieters over de magie van kunst en muziek

Hoe weet je of een aandeel goed geprijsd is?

TEFAF Wat u niet mag missen dit jaar

Jong talent Peter-Frans Pauwels investeert in viooltalent

14 DOSSIER Bezitten van kunst

Big brothers Het korte beursavontuur van John en Joop

FINANCIAL FOCUS

INHOUD FINANCIAL FOCUS // 02 // 2015

IN FOCUS: MARKTEN EN BELEGGEN

5x opmerkelijk Onbekende verhalen achter beroemde kunstwerken

38 BELEGGEN IN LUXE

EXPERTISE

EVENEMENTEN EN COLOFON

Financial Focus is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u op pagina 52.

De markt van luxe groeit nog elk jaar

Onvervangbaar bezit Wat kunt u verzekeren?

FINANCIAL FOCUS ONLINE Veel artikelen uit deze uitgave kunt u ook online terugvinden en makkelijk delen. U kunt ook het complete magazine als pdf downloaden. Op de website van Financial Focus vindt u veel meer videoâ&#x20AC;&#x2122;s, artikelen en verhalen uit de wereld van vermogenden en blogs en nieuwsberichten van de specialisten van ABN AMRO MeesPierson. WWW.FINANCIALFOCUS.NL CONTACT MET ONS? Hebt u vragen naar aanleiding van artikelen in deze uitgave? Bij veel artikelen staan contactgevens van de betrokken specialisten. Op pagina 53 vindt u algemene contactgegevens. En uiteraard ontvangt uw private banker graag uw vragen of verzoeken om meer informatie.

FINANCIAL FOCUS

VOORWOORD

Kunst. Voor de een het bronzen beeldje dat haar ouders lieten maken toen ze voor het eerst opa en oma werden. Voor een ander dat zeldzame exemplaar van een dichtbundel van een beroemde schrijver. Er is maar weinig zo persoonlijk als kunst. Dat maakt het bijna onmogelijk om het over ‘de waarde van kunst’ te hebben. Wellicht staat u er echter niet bij stil dat uw eigen ‘collectie’, hoe bescheiden ook, een aanzienlijke financiële waarde vertegenwoordigt. Gemiddeld bestaat zelfs zo’n tien procent van een vermogen uit kunst, of uit zaken als sieraden, antiek of een wijnvoorraad. Tien procent. Substantieel genoeg om het als apart onderdeel van uw vermogen te behandelen. In deze editie van Financial Focus belichten we voor klanten van ABN AMRO MeesPierson de belangrijkste vermogensaspecten die het bezitten van kunst meebrengt. Kunst is voor velen natuurlijk in de eerste plaats een liefhebberij, een passie. Als bank bezitten we een uitgebreide kunstcollectie en een lange traditie in de wereld van kunst- en cultuur. Onder meer met de ABN AMRO Kunstprijs, die we dit jaar met trots hebben uitgereikt aan de Rotterdamse kunstenaar Melvin Moti. Eind van dit jaar voert de Hermitage in Amsterdam een solotentoonstelling van hem. Met de Kunstprijs willen we talentvolle kunstenaars een podium bieden en mogelijkheden geven hun carrière verder te ontwikkelen. Kunst loopt in deze TEFAF-maand als rode draad door dit magazine heen. Van kunst als liefhebberij tot kunst als beleggingsobject en relevant onderdeel van uw vermogen. Want, wat als passie begint, vertegenwoordigt uiteindelijk een forse waarde. En voor een goed advies over dat laatste bent u bij ons aan het juiste adres.

PERSOONLIJK

Ik wens u veel leesplezier, en wil de vele relaties die hun – vooral positieve – reacties op het vernieuwde Financial Focus magazine met ons hebben gedeeld langs deze weg hartelijk danken. Uw opmerkingen en suggesties blijven uiteraard welkom!

SILVIA ZONNEVELD Directeur Instituten & Charitas SILVIA.ZONNEVELD@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

5000

Op 10 maart is het 15 jaar geleden dat de Amerikaanse technologiebeurs Nasdaq piekte op 5132,52 punten. Deze recordstand markeert de start van het einde van de internetbubbel die in 1997 van start was gegaan. Tijdens deze hausse stegen de aandelenmarkten snel vanwege de opmars van de internetsector. In deze periode werden veel internetbedrijfjes gestart en leek er meer dan genoeg kapitaal voorhanden om deze bedrijfjes snel te laten groeien. Dat veel van deze bedrijfjes nooit winst maakten, leek beleggers lange tijd niet te deren. Het bekendste Nederlandse bedrijf dat uit elkaar spatte na de internetbubbel was World Online.

4000

3000

2000

1000

FINANCIAL FOCUS

15 20

13 20

11 20

09 20

07 20

05 20

03 20

01 20

99 19

97 19

5132,52

In foc

IN FOCUS

MARKTEN EN BELEGGEN

Beleggen in kunst: Appeltje voor de dorst

Kunstwerken kunnen een goede aanvulling zijn om een beleggingsportefeuille te spreiden . Zo kan een belegger zijn langetermijninvestering in kunst gebruiken als een bescherming tegen inﬂatie en valutaschommelingen . Een ander voordeel van een belegging in kunst is dat er een internationale markt bestaat voor veel kunstwerken en dat de activa over het algemeen gemakkelijker te transporteren zijn dan andere activa zoals bijvoorbeeld goud . Tenslotte wordt de waarde van kunst niet direct beïnvloed door grillige ﬁnanciële markten. Natuurlijk zijn er ook risico’s verbonden aan kunst als belegging. Let op de volgende zaken:

1) Kunstwerken zijn beperkt verhandelbaar. 2) Kunst leent zich voor een stabiele langetermijnbelegging met een gematigde winstverwachting. Wie in kunst belegt voor de korte termijn kan grote winsten boeken maar zal vaker te maken krijgen met forse verliezen. 3) Is uw Monet wel geschilderd door Monet? Kunst kan vervalst blijken te zijn, de reputatie van een kunstenaar kan veranderen en het werk is gevoelig voor beschadigingen waardoor het onverkoopbaar kan worden.

Lees ook het dossier ‘Bezitten van kunst’ op pagina 14.

Wijn: bekend maakt bemind

ECB zet de geldpers aan

Nederland ontwikkelt zich al decennialang beetje bij beetje tot een wijnland. Terwijl de consumptie van bier en gedistilleerde dranken structureel afneemt, is die van wijn juist lange tijd gestegen. Door wijncursussen en -proeverijen en de opkomst van wijnbars leren consumenten wijn steeds meer waarderen. Maar de accijnsverhoging van begin 2013 heeft een terugval veroorzaakt in de wijnconsumptie. In 2013 werd er 20,5 liter wijn per hoofd van de bevolking gedronken. ABN AMRO verwacht voor 2014 een verdere daling naar rond de twintig liter en voor 2015 een stabilisatie op dit niveau. Daarna is de verwachting dat – bij een gestaag toenemende koopkracht – de consumptie weer licht zal toenemen.

De Europese Centrale Bank (ECB) heeft eind januari besloten om nieuwe maatregelen te nemen om de economie en de inﬂatie te stimuleren. Onze beleggingsspecialist Ben Steinebach geeft antwoord op drie belangrijke vragen over deze maatregelen.

WAT GAAT DE ECB DOEN? In totaal wil de ECB tot en met september 2016 meer dan 1.000 miljard euro aan staatsschulden en private schulden opkopen.

WAT HOOPT DE ECB HIERMEE TE BEREIKEN? Uit onderzoek dat ABN AMRO samen met Groupe LFE en Hotelschool The Hague liet uitvoeren, blijkt dat een zeer ruime meerderheid (maar liefst 77%) van de wijndrinkers zelf aangeeft weinig of beperkte kennis te hebben van wijn. Kennis van en informatie over wijn hebben een potentieel grote invloed op de consumptie ervan. Het vergroten van deze kennis kan dus waarde toevoegen aan de wijnconsumptie. Merken kunnen hierbij een cruciale rol spelen, omdat wijndrinkers bekende merken associëren met (een constante) kwaliteit en positieve verwachtingen over de smaak.

Doordat er meer geld beschikbaar komt, zullen de rentes gaan dalen. Voor consumenten betekent dit dat sparen steeds minder aantrekkelijk wordt. Het geld kan beter uitgegeven worden. Dat zorgt voor een stimulans van de economie. Ook kunnen consumenten en bedrijven goedkoper geld lenen. Bedrijven kunnen daardoor meer investeren en groeien en consumenten kunnen grotere uitgaven doen.

ZIJN ER OOK TWIJFELS BIJ HET EFFECT ERVAN? Wijnconsumptie in Nederland

Jazeker. Zo wijzen sommige economen op het feit dat een groot deel van het geld zal vloeien naar beleggingen. Dat zou kunnen leiden tot zeepbellen op de beurs als de onderliggende bedrijven onvoldoende winststijging laten zien. Ook vragen sommige economen zich af of de maatregel in Europa dezelfde eﬀecten gaat opleveren als de opkoopprogramma’s eerder in Amerika, omdat de 10-jaarsrente in de eurozone zeer veel lager is dan die in de Verenigde Staten bij het begin van de opkoopprogramma’s: een verdere rentedaling is daardoor minder waarschijnlijk.

20,8

1,9

18,4

13 20

09 20

04 20

12,85 19

89 19

84 19

79 19

74 19

69 19

64 19

49 19

00 19

Liters per persoon

Lees ook de column ‘Eﬀectiviteit van kwantitatieve verruiming (QE) in de Eurozone’ van Ben Steinebach op www.ﬁnancialfocus.nl

Lees meer over deze sector op insights.abnamro.nl. FINANCIAL FOCUS

In foc MARKTEN EN BELEGGEN

Zwitsers laten koppeling met euro varen De Zwitserse centrale bank (SNB) heeft eind januari de koppeling tussen de euro en de Zwitserse frank losgelaten. De ﬁnanciële markten werden hierdoor volledig verrast. In enkele lokale media was hierover wel gespeculeerd, maar beleggers waren ervan overtuigd dat de SNB de koppeling met de euro zou handhaven.

KANSEN VOOR EXPORT

Het besluit had drastische gevolgen voor de Zwitserse frank (CHF): de effectieve wisselkoers steeg fors. Vooral de euro kreeg het hierdoor zwaar te verduren, omdat een belangrijke koper is weggevallen. De valuta’s van Midden- en OostEuropese landen moesten ook terrein prijsgeven door de vrees dat de waardestijging van in frank luidende leningen een negatief effect op hun economie hebben. De Japanse yen profiteerde van de voorkeur van beleggers voor als veilig beschouwde valuta’s.

Zwitserland is voor de goederenexport weliswaar niet zo groot, maar kan voor de individuele Nederlandse exporteur wel van groot belang zijn. Daarbij kan het geen kwaad dat bedrijven die momenteel niet of zeer weinig naar Zwitserland exporteren, deze exportbestemming nader onder de loep nemen.

Voor de korte termijn verwachten wij dat de SNB zal proberen de koers van de frank te stabiliseren via een nog lagere rente, kwantitatieve verruiming of valutainterventies. Afgaande op het besluit liggen valutainterventies echter niet voor de hand.

De waardestijging van de Zwitserse frank biedt kansen voor de export naar Zwitserland. Het aandeel van het land in de Nederlandse goederenexport bedroeg over de periode 2006 - 2013 gemiddeld 1,4%. Het belang van het land is met 4,4% voor de Nederlandse dienstenexport beduidend groter.

Wel moet worden bedacht dat het volgens de RVO (Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland) niet eenvoudig is om de Zwitserse markt te betreden. Het land behoort niet tot de Europese Unie waardoor voor sommige productgroepen hoge invoerrechten gelden, zoals voor agrarische producten. Ook stellen Zwitsers hoge eisen aan de kwaliteit van producten en diensten. Een goede voorbereiding is dan ook een noodzakelijke voorwaarde voor een succesvolle gang naar dit land.

Lees meer op insights.abnamro.nl.

Opkoopbesluit van ECB drukt spaarrentes omlaag De rentes op de gelden kapitaalmarkt, de rente die banken elkaar in rekening brengen bij onderlinge leningen, zijn momenteel laag en laten nog steeds een dalende trend zien. Onder andere gedreven door de dalende beweging van de rentes op de gelden kapitaalmarkt zijn de rentes bij banken gedaald. Drie vragen en antwoorden bij de dalende rentes.

HOE WORDT DE SPAARRENTE BEPAALD? Banken hebben twee mogelijkheden om geld aan te trekken dat gebruikt wordt om leningen te verstrekken, namelijk met spaargeld van klanten of het aantrekken van gelden op de ﬁnanciële markten. De spaarrente wordt beïnvloed door de prijsstelling op de ﬁnanciële markten. Indien

FINANCIAL FOCUS

de ﬁnanciële markten minder aantrekkelijk zijn voor banken om geld aan te trekken vanwege stijgende prijzen, wordt de spaarmarkt voor banken een gewilde bron en stijgen door concurrentie vervolgens ook hier de spaarrentes. Ook de behoefte aan kredieten en hypotheken speelt een rol. Zodra deze behoefte toeneemt, zal ook de behoefte aan spaargeld toenemen. Spaargeld is immers één van de bronnen voor uit te lenen geld. Een toenemende behoefte aan spaargeld bij banken leidt vaak tot een hogere spaarrente omdat de vraag toeneemt.

miljard euro in de Europese economie te steken door leningen en staatsobligaties van eurolanden bij banken in de eurozone op te kopen. Door deze instroom van kapitaal is minder spaargeld van klanten nodig. Dit zal de spaarrente negatief beïnvloeden.

KAN DE RENTE OP SPAARGELD OOK NEGATIEF WORDEN? Ja, in theorie kan de rentevergoeding op spaartegoeden die worden aangehouden bij de bank ook negatief zijn. Dat betekent dat u geld betaalt aan de bank om uw geld daar op een spaarrekening te zetten.

IN HOEVERRE HEEFT HET OPKOOPBESLUIT VAN DE ECB EFFECT OP DE SPAARRENTE? De ECB besloot eind januari om vanaf maart 2015 tot en met september 2016 ruim 1.100

Lees meer op insights.abnamro.nl.

COLUMN: BEN STEINEBACH

HOE ZIT DAT MET...

… de relatie tussen economische groei en aandelenkoersen? … aandelen die niet stijgen terwijl het bedrijf winst maakt? … het meten van inﬂatie? … de invloed van rente op de beurzen?

BEKIJK DE UITLEG VAN BEN STEINEBACH OP WWW.FINANCIALFOCUS.NL

Het beoordelen van een aandeel Hoe weet je of een aandeel goed geprijsd is? In een serie video’s geeft macro-econoom Ben Steinebach antwoord. Uniek aan ABN AMRO MeesPierson is dat de macro-economen direct samenwerken met de beleggingsspecialisten. In de video’s legt Steinebach verbanden uit die u als vermogende kunnen helpen de ﬁnanciële wereld nog beter te doorgronden.

Er is maar weinig zo duidelijk als de prijs van een aandeel: u kunt de exacte prijs van minuut tot minuut volgen. Wat minder duidelijk is, is of de prijs van een aandeel ook de júiste prijs is. Krijgt u waar voor uw geld? Zit er nog voldoende ‘rek’ in het aandeel. Of koopt u wellicht een aandeel dat overgewaardeerd blijkt? De prijs van een aandeel zegt niet heel veel. De koers-winst-verhouding geeft al een stuk meer informatie en maakt aandelen ook onderling vergelijkbaar. Een koers-winst-verhouding (k-w-verhouding) van 10 wil zeggen dat de huidige waardering van het bedrijf (de opgetelde waarde van alle aandelen) 10 maal de huidige jaarwinst bedraagt. Wat een gezonde k-w-verhouding is, hangt mede af van de sector of de regio. Voor sommige aandelen geldt dat ze een hogere verhouding hebben, omdat ze bijvoorbeeld een bovengemiddeld sterke winstgroei hebben. Dat rechtvaardigt een hogere k-w dan bij aandelen met een ‘normale’ winstverwachting de komende jaren.

PERSOONLIJK

BEN STEINEBACH Hoofd Beleggingsstrategie BEN.STEINEBACH@NL.ABNAMRO.COM

Zo vinden we in Europa een verhouding van 10 tot 12 gemiddeld, terwijl de k-w-verhouding in Amerika gemiddeld op 12 tot 14 ligt. Een gevolg van het feit dat Amerikaanse bedrijven gemiddeld genomen snellere winstgroei boeken dan Europese, wat weer te maken heeft met het hogere aantal (snelgroeiende) IT-bedrijven in de Verenigde Staten.

ONLINE ﬁnancialfocus.nl > specialisten > Ben Steinebach twitter > @BenSteinebach

Wilt u meer weten? Bekijk mijn video’s met uitleg over macro-economische ontwikkelingen en hun invloed op beleggingen op www.financialfocus.nl.

FINANCIAL FOCUS

DOSSIER BEZITTEN VAN KUNST .

Kunst = liefde (en geld)

WAT ALS PASSIE BEGINT, VERTEGENWOORDIGT EEN AANZIENLIJKE WAARDE

FINANCIAL FOCUS

DOSSIER: BEZITTEN VAN KUNST 16

De kunstmarkt is een miljardenbusiness

Erven en de ﬁscus: kunst als zoenoﬀer

Belasting betalen over kunst: welke boxen en welk btw-tarief?

Kunst verzekeren: wat zijn de mogelijkheden?

Er is geen investering waar emotie en ratio zo moeiteloos samengaan als kunst. Geniet ervan, beleg er in, laat het na of gebruik het als zoenoﬀer aan de ﬁscus. Financial Focus ontleedt de pret, mogelijkheden en valkuilen van kunst als onderdeel van uw vermogen en als beleggingsobject.

Kokoschka aan de muur, Monet in de kluis en Moore in de tuin. En, als we de definitie wat oprekken, een Eberhard om de pols en een Ferrari op de oprit. Kunst kent oneindig veel verschijningsvormen en is zowel een uiting van materiële als van geestelijke rijkdom. Naar schatting gemiddeld tien procent van het vermogen van particulieren bestaat uit kunst en andere bestanddelen zoals edelmetaal, topwijnen, antiek, munten, postzegels en vintage auto’s. Objecten waarvan de waarde fluctueert en die zich dus lenen als beleggings- en investeringsmiddel, maar die er ook en vooral zijn om van te genieten. Voor u en voor komende generaties. Dat maakt beleggen in kunst veelzijdig en vooral: leuk. Collecties starten zelden primair vanuit de ambitie om rendement te maken. Wie slim verzamelt, komt er op enig moment achter dat wat als passie begon, een aanzienlijke waarde vertegenwoordigt. En dat maakt het zinvol om af en toe met het oog van de investeerder te kijken naar kunst. ‘Wie dat doet, ziet plussen en minnen’, stelt Karolina Prawdzik. Zij heeft zich als business analyst bij ABN AMRO gespecialiseerd in alternatieve beleggingen zoals kunst en sieraden en geeft veel presentaties over dit onderwerp. Daarin komt een aantal aspecten vaak terug: liquiditeit, prijsontwikkelingen, voorkeuren en modetrends. Prawdzik: ‘Kunst is om te beginnen minder liquide dan andere assetcategorieën, zoals aandelen of

vastgoed. Verkopen is meestal pas aan de orde na een overlijden of scheiding, of soms als er sprake is van een grote schuld, en slechts zelden uit beleggingsoverwegingen. De kunstmarkt is klein en hoe specialistischer het genre, hoe minusculer het veld van handelaren en collectioneurs.’ Prijsontwikkelingen gaan geleidelijk, waardoor het dagelijks volgen van koersen niet nodig is. De kans op een corporate schandaal dat in één ademtocht de waarde van een aandeel doet verdampen, bestaat niet. Prawdzik: ‘Het kan wel voorkomen dat galerieën vervalsingen blijken te verkopen, waarmee een kunstwerk opeens zijn waarde verliest. Maar risico’s bij kunst gaan vooral over diefstal en schade door bijvoorbeeld water en vuur. Bovenal is de waarde van kunst bij uitstek een emotioneel proces.’ Bij het bepalen van prijzen voor aankoop of verkoop van kunst spelen rationele overwegingen vaak maar een beperkte rol.

ARTIKEL

ONLINE LEZEN? www.ﬁnancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

Foto: Sotheby's New York

ALBERTO GIACOMETTI $270.000.000

AMEDEO MODIGLIANI $109.000.000

JEFF KOONS $112.000.000

Amedeo Modigliani / Tete

TOPPERS! Artprice.com is een van de initiatieven die illustreren dat kunst letterlijk een miljardenbusiness is. De database voor kunsttransacties maakt jaarlijks rankings die er niet om liegen. De tien duurste moderne beeldhouwwerken die bijvoorbeeld in 2014 werden geveild, behaalden een gezamenlijke prijs van maar liefst 540 miljoen dollar. Vier werken van Alberto Giacometti waren goed voor de helft van dit bedrag, twee Modigliani’s haalden 109 miljoen dollar en drie werken van Jeﬀ Koons waren samen goed voor 112 miljoen dollar. Vorig jaar was het beeldhouwwerk ‘Chariot’ uit 1950 van Alberto Giacometti het duurste moderne kunstwerk dat werd verhandeld. Sotheby’s in New York tikte het af voor 90 miljoen dollar. In de lijst van tien duurste kunstwerken van 2014 staan verder vooral moderne schilders als Barnett Newman (75 miljoen), Andy Warhol (73 miljoen), Francis Bacon (72 miljoen) en Mark Rothko (58 miljoen). Veilingjaar 2014 was zowel voor kunstliefhebbers opmerkelijk als voor hen, die er met het oog van de belegger naar keken. Het ‘aandeel Barnett Newman’ schoot immers ook voor alle andere bezitters van zijn werken omhoog. Tot het moment dat zijn ‘Black Fire I’ uit 1961 voor 74 miljoen van de hand ging, lag zijn record op 39 miljoen. Bezitters van een Cy Twombly mochten zich ook in de handen wrijven: zijn ‘topprijs’ verdrievoudigde van 19 miljoen naar 62 miljoen.

FINANCIAL FOCUS

KUNST ALS ZOENOFFER Kunst is in de eerste plaats aangeschaft om ervan te genieten. Maar op een dag gaat het bezit over naar de volgende generatie. Bij vererving rekent de fiscus bij de erfgenamen kunstbezit af volgens de waarde in het economische verkeer. Voor een over een langere periode zorgvuldig opgebouwde collectie kan dat leiden tot gelijktijdige vreugde over de gestegen waarde van koper of canvas en vertwijfeling over de wijze hoe de aanslag in cash kan worden voldaan. Een mogelijke oplossing: de erfbelasting in natura voldoen, met de overdracht van kunstwerken aan het Rijk. De kunst komt dan in een museum of universiteit te staan. Hiervoor moeten de aangeboden werken wel van ‘nationale kunsthistorische of cultuurhistorische waarde’ zijn. Of dat het geval is, bepalen deskundigen in opdracht van het Rijk. Andere kunstwerken staan bij voorbaat op een lijst van de Erfgoedinspectie. Wie gebruikmaakt van de regeling ziet weliswaar een kunstwerk voorgoed verloren gaan voor de familie, maar weet dat het bewaard blijft voor Nederland. En de korting die de fiscus op de erfbelasting verleent, bedraagt 120 procent van de waarde van het kunstwerk. Collectioneurs doen er goed aan om tijdig contact op te nemen met de Belastingdienst voor overleg over de vraag of hun collectie voldoet aan de criteria. Voor kunst die niet in aanmerking komt voor de Erfgoedregeling kan men fiscaal vriendelijk het heft in eigen hand nemen. Bijvoorbeeld in samenwerking met een museum dat graag een kunstwerk overneemt maar daar niet het budget voor heeft. In zo’n geval draagt de verzamelaar het werk tegen de getaxeerde waarde over zonder dat er geld wordt overgemaakt. Hij scheldt vervolgens in vijf jaarlijkse stappen de schuld van het museum kwijt. Deze kwijtschelding is in feite een schenking die volledig aftrekbaar is in Box 1 als het museum een ANBI-status heeft. Dat is meestal het geval. Bij een werk met een waarde van een ton betekent dit een fiscale korting van maximaal vijftigduizend euro.

PERSOONLIJK

MARIKE VAN WIJK Senior Estate Planner MARIKE.VAN.WIJK@NL.ABNAMRO.COM

DOSSIER: BEZITTEN VAN KUNST

‘Bij een erfenis is het makkelijker om tien miljoen euro te verdelen dan één schilderij’

Claude Monet / La Pointe de la Hève, Sainte-Adresse

Dit zorgt ervoor dat kunst beoordelen in termen van beleggingsrendement een grotendeels theoretische exercitie is. Met bovendien wild uiteenlopende resultaten. Bij specifieke artiesten – neem een Warhol – kunnen nominale rendementen oplopen tot twintig procent, maar real returns bedragen zelden meer dan enkele procenten en zijn soms gewoon te verwaarlozen. Bovendien is er bij kunst sprake van modetrends, net als bij antiek. Zilver uit de achttiende eeuw heeft grotere waardesprongen gemaakt dan staande horloges uit die tijd. En voor sommige levende kunstenaars die nog decennia kunnen produceren, worden astronomische bedragen neergeteld terwijl bepaalde oude meesters wier werken de kunstalmanakken sieren, inmiddels stof verzamelen bij handelaren. Sowieso is oud ‘uit’ en modern ‘in’. Tenminste bij de topverzamelaars. Vakblad Artnews

berekende dat slechts een kwart van de tweehonderd grootste particuliere verzamelaars oog heeft voor kunst van vóór de twintigste eeuw. Moderne en contemporaine kunst beheersen het beeld (zie ook het kader ‘toppers’ op pagina 16). Waar voor een enkel werk van Rothko en Newman tientallen miljoenen euro’s worden betaald, bedraagt de totale omzet van veilinghuis Christie’s in kunst uit de Oudheid nog geen achttien miljoen pond. Dat is nog maar de helft van wat bij het veilinghuis vier jaar geleden nog onder de hamer kwam. TURBULENTIE IN PRIJZEN Dat beleggen in kunst een even lange adem vergt als welke beleggingscategorie ook, bewijst een index die Karolina Prawdzik in haar presentaties gebruikt. Begin jaren tachtig lagen de prijzen van oude meesters, impressionisten en hedendaagse (top) schilders uit Noord-Amerika en LatijnsAmerika redelijk dicht bij elkaar op de

index. Nu, ruim dertig jaar later, liggen de prijzen van impressionisten ruim tien keer hoger en die van oude meesters ongeveer acht keer. De prijs van NoordAmerikaanse kunstenaars blijft met een verviervoudiging duidelijk achter. Deze algemene tendens laat overigens onverlet dat juist in deze groep de toppers zitten die alle veilingrecords breken (zie het kader ‘toppers’). Ook de getijden van de wereldeconomie spelen een rol. In de negentiende eeuw en in de eerste helft van de twintigste eeuw is veel Aziatische kunst naar WestEuropa meegekomen in de verhuisdozen van terugkerende koloniale ambtenaren en handelaars. Deze kunst reist nu weer terug. Want naarmate de emotionele band met ‘de oost’ uitsterft in Europa, laten steeds meer nieuwe erfgenamen zich overtuigen door de rekenmachine. Zij verkopen de kunstwerken die hun voorouders verzamelden en die hun

FINANCIAL FOCUS

Alberto Giacometti CHARIOT (1950) 90 MILJOEN

Francis Bacon

PORTRAIT OF GEORGE DYER TALKING (1966) 62 MILJOEN

Barnett Newman

Andy Warhol

BLACK FIRE I (1961) 75 MILJOEN

TRIPLE ELVIS (FERUS TYPE) (1963)

Cy Twombly

Andy Warhol

Mark Rothko

Barnett Newman / Black Fire

Bedragen in dollar. Bron: artprice.com

DE TIEN DUURSTE KUNSTWERKEN UIT 2014

UNTITLED (1970) 62 MILJOEN

FOUR MARIONS (1966) 62 MILJOEN

73 MILJOEN

Francis Bacon

STUDIES FOR A PORTRAIT OF JOHN EDWARDS (1984)

UNTITLED (1952) 59 MILJOEN

72 MILJOEN

Amedeo Modigliani TÊTE (1912) 63 MILJOEN

ouders uit emotionele banden nog in huis hielden. Want topstukken zijn inmiddels veelgevraagd bij de middenklasse en nieuwe rijken in landen als China, India en Indonesië, wat de prijzen fors heeft laten stijgen. Met Russische en orthodoxe kunst is sinds de val van de Berlijnse muur hetzelfde gebeurd, al moet worden afgewacht wat de economische turbulentie in Rusland betekent voor deze categorieën. BELEGGEN EN BEZITTEN BOTSEN Wie met het oog van de belegger kunst aankoopt, moet op veel dingen letten en kan op veel minder teruggrijpen dan bij ‘gewoon’ beleggen. In plaats van dagelijkse beurskoersen is er een handvol websites die prijzen voor werken en kunstenaars rangschikken, maar deze bestrijken slechts een deel van de markt. Toezichthouders en klachteninstituten ontbreken en wie zich

FINANCIAL FOCUS

Edouard Manet

LE PRINTEMPS (1881) 58 MILJOEN

gedupeerd voelt, is al snel aangewezen op een gang naar de rechter. Een ander heet hangijzer is de authenticiteit. Geen enkel segment in de kunstwereld blijft verschoond van vervalsingen. Voor elke blij verraste eigenaar van een nieuw ontdekt meesterwerk is er een zwaar teleurgestelde verzamelaar wiens duurbetaalde aankoop een vervalsing blijkt. Een van de redenen dat de handel in antiquiteiten afneemt, is omdat er uit oorlogsgebieden in het Midden-Oosten enorm veel geroofde kunst met vervalste provenances wordt aangeboden en collectioneurs zich niet willen blootstellen aan de risico’s van een aankoop die achteraf illegaal blijkt. Bovendien is er het continue vraagstuk van prijs en waarde. De reële waarde van een kunstwerk kan ver onder de prijs liggen die een verwoed verzamelaar bereid is ervoor te betalen. Op de veilingvloer of bij de vernissage in de galerie wint emotie

het niet zelden van nuchter rekenen. Hoe hiermee om te gaan als het aankomt op verzekeren, verkopen of verdelen? BELASTINGDIENST Hier botst kunst als beleggingsobject met kunst als vermogensbestanddeel. In beide gevallen is de fiscale status van kunstwerken en kunstverzamelaars van belang. Voor particulieren die voor eigen genot kunstwerken bezitten, is dat bezit onbelast. Maar de Belastingdienst zal

DOSSIER: BEZITTEN VAN KUNST

een verzamelaar die al te enthousiast koopt en verkoopt, kunnen aanmerken als professioneel handelaar en dienaangaande fiscaal behandelen. De fiscus kijkt ook kritischer mee met kunstaankopen vanuit de onderneming of een pensioen-bv. In het verleden zag de Belastingdienst een schilderij vooral als wandversiering en behandelde deze net als een printer of bureaustoel, inclusief afschrijvingspercentages en de mogelijkheid om een afgeschreven werk tegen minimale waarde over te nemen in privé. Dat is verleden tijd. Laat onverlet

dat veel ondernemers nog steeds een voorkeur hebben voor het aanleggen van een collectie via een vennootschap; aan de muur in de woonkamer is het juridische eigendom immers niet af te zien en als deel van het ondernemingsvermogen kan een kunstcollectie mogelijk als zakelijk onderpand van een lening dienen. De mogelijke consequenties hiervan kennen we overigens sinds de faillissementen van DSB Bank en autohandel Kroymans. Duizend werken van Nederlandse realisten en tientallen klassieke racewagens verdwenen naar de curator …

SPLIJTZWAM In sommige gevallen groeit de verzamelde kunst bij leven uit tot een heuse, samenhangende collectie, waarvan de eigenaren graag willen dat deze in die samenstelling bewaard blijft. Maar in de nalatenschap wordt een kunstcollectie, net als andere eigendommen, ‘gewoon’ via het erfrecht verdeeld onder de erfgenamen. Wat overigens niet alleen betekent dat de kans toeneemt dat een zorgvuldige opgebouwde collectie uiteenvalt, maar wat ook tot de nodige discussie

Kunst en de ﬁscus Kopen, bezitten en verkopen van kunst wordt uiteenlopend fiscaal behandeld. Als stelregel geldt dat de liefhebber wordt ontzien en de professional wordt aangeslagen. In dit overzicht ziet u de belangrijkste uitgangspunten voor BTW, boxen en erfbelasting.

BTW?

BOX?

21% btw

ERVEN?

niet belast

52%

box 1

Wordt geheven bij aankoop van kunstwerken bij galerie en handelaar, ‘semi-kunstwerken’ zoals ambachtswerk, lijfsieraden, in serie gemaakte reproducties en ‘afgietsels met een commercieel karakter’.

box 1

Niet belast: verkoopwinst van een kunstwerk als u nietprofessioneel handelt.

Wél belast (52%): verkoopwinst als u professioneel handelt.

btw

niet belast

Wordt geheven bij aankoop direct bij kunstenaar en bij import uit een land buiten de Europese Unie.

Als uw collectie niet is bedoeld voor handel en ook niet is bedoeld als belegging (u koopt dus aan voor ‘persoonlijk gebruik’), dan is de collectie vrijgesteld in Box 3. Is de collectie wél bedoeld als belegging, dan is de waarde belast in Box 3.

box 3

wel belast ergenamen

De overgang van een collectie naar erfgenamen (waarde in het economische verkeer is uitgangspunt voor heffing).

niet belast

ANBI-instelling

De overgang van een collectie naar een ANBI-instelling zoals een museum.

Let wel: het is aan de Belastingdienst om aan te tonen dat u kunst bezit om er rendement mee te behalen!

FINANCIAL FOCUS

Wat u (nog niet) weet van kunst verzekeren Natuurlijk beseft u dat het werk waarop u op de PAN of TEFAF verliefd bent geworden, een aanvulling op uw inboedelverzekering vergt. En misschien geldt hetzelfde voor de antieke leunstoel uit een erfenis waar u dagelijks achteloos in neerploft. Redenen genoeg om een speciale kunstverzekering te overwegen. Geert Offergelt, hoofd Private Insurance van ABN AMRO MeesPierson zet ze op een rij.

brand- en inboedelverzekering

taxatie geld of natura

kunstverzekering

onvermoede risico’s

Kunstverzekeringen zijn veelal kunst- en kostbaarhedenverzekeringen. Antiek en andere erfstukken, sieraden, klassieke auto’s en dergelijke kunnen ook onder de dekking vallen. Wel zo overzichtelijk. Normale inboedelpolissen beschouwen kunst als deel van de huishoudelijke inboedel en vergoeden slechts beperkt – en bijna altijd onvoldoende. Kunst- en kostbaarhedenverzekeringen gaan uit van de reële vervangingswaarde. Het is verstandig, zeker bij hogere bedragen, om een deskundige taxatie te laten uitvoeren. Hiermee voorkomt u discussies bij eventuele schades. Bovendien kan een taxatierapport ook nuttig zijn bij ﬁscale vraagstukken of bij de afwikkeling van een boedelscheiding. Een taxatierapport bevat onder meer beschrijvingen van het object en

FINANCIAL FOCUS

zijn herkomst. Steeds vaker bevat een rapport ook foto’s van de kunstwerken; iets dat u misschien zelf vergeet te doen. En dat is lastig na diefstal. Gespecialiseerde kunstverzekeraars keren soms niet alleen geld uit, maar kunnen ook op zoek gaan naar een vervangend stuk: zij gaan bijvoorbeeld op zoek naar een zeefdruk uit dezelfde oplage of een familielid van het verloren gegane middeleeuwse getijdenboek. Voor veel gepassioneerde verzamelaars is dat véél belangrijker dan euro’s uitgekeerd krijgen. Kunstverzekeringen op maat dekken ook onvermoede risico’s, bijvoorbeeld schade door een restauratie die misgaat of tijdens vervoer of wanneer u een kunstwerk uitleent. Ook hier kunt u vaak kiezen voor een ﬁnanciële vergoeding of voor bekostiging van de restauratie.

Onze specialisten van Private Insurance helpen u graag en deskundig met preventie. Van beveiligingsadvies tot do’s en don’ts rond conservering. Want die oude meester in een hermetisch afgesloten en pikdonkere kelderkluis houdt weliswaar een inbreker tegen, maar kan ook desastreus uitpakken voor de conditie van doek en verf.

PERSOONLIJK

GEERT OFFERGELT Hoofd Private Insurance GEERT.OFFERGELT@NL.ABNAMRO.COM

PORTRET: NIEUWE GENERATIE

Cy Twombly / The Castle

Oskar Kokoschka / The annunciation

onder nabestaanden kan leiden. Dat is de ervaring van Marike van Wijk. Zij is bij ABN AMRO MeesPierson gespecialiseerd in estate planning. ‘Het is immers veel makkelijker om een geldbedrag te verdelen dan een paar kunstwerken. Deels vanwege de financiële waarde – de persoon die een hoger getaxeerd kunstwerk krijgt zal cash moeten afrekenen met het familielid dat een kunstwerk met een lagere waarde ontvangt. Maar vaak vooral vanwege de emotionele waarde van een kunstcollectie.’ De oplossing? Goed overleg. Van Wijk: ‘Maak als kunstbezitter al bij leven duidelijk wat uw wensen zijn, wat u wilt dat

uw kinderen ermee doen. Er zijn juridisch overigens wel mogelijkheden om een collectie bij elkaar te houden, bijvoorbeeld door te certificeren via een stichting. De ondeelbare kunstcollectie wordt dan omgezet in deelbare certificaten. Maar daar kleven ook nadelen aan. Vanaf dat moment rekent de fiscus de certificaten gewoon jaarlijks tot het vermogen in Box 3. Al die tijd was de kunstcollectie onbelast, en dan moet u ineens jaarlijks 1,2 procent betalen over de waarde ervan. Kunstbezitters moeten hier dus een weloverwogen afweging maken.’ Een oplossing die ook voorkomt: de collectie schenken aan een museum

(zie ook het artikel ‘Uw eigen kunst in een museum’ op pagina 49). Van Wijk: ‘Het nadeel: u geeft een stuk waarde op voor de nabestaanden. Maar vaak was het toch nooit de bedoeling de collectie te verkopen. Een groot voordeel is dat de collectie niet alleen behouden blijft, maar ook toegankelijk wordt voor een grotere groep liefhebbers. En niet zelden zijn er afspraken te maken waarbij de collectie bijvoorbeeld de naam van de verzamelaars blijft dragen. Ook voor nabestaanden is dit vaak een prettige oplossing. Maar de kern blijft dus: maak het al vroeg bespreekbaar. Laat kunst geen splijtzwam worden.’

FINANCIAL FOCUS

opmerkelijke kunstwerken

FINANCIAL FOCUS

TOP 5

DE NACHTWACHT Rembrandt van Rijn

Drie keer werd De Nachtwacht beschadigd door vandalen. In 1911 hakte een man met een schoenmakersmes in op het schilderij en in 1975 wist iemand met een tafelmes het doek te beschadigen waardoor een stuk van het doek los kwam te hangen. Tenslotte werd De Nachtwacht in 1990 besproeid met zoutzuur. Omdat een van de suppoosten direct water op het doek spoot, werd alleen de vernislaag hierdoor aangetast. Overigens vond de grootste beschadiging van de De Nachtwacht veel eerder plaats. In 1715 werd er namelijk een stuk van het oorspronkelijke werk afgesneden zodat het doek zou passen op het stadhuis op de Dam, het huidige Paleis op de Dam. De Nachtwacht is door deze gebeurtenissen het schilderij dat vermoedelijk het vaakst moedwillig beschadigd is.

We houden bijna allemaal van kunst. Maar we houden niet allemaal van dezelfde kunst. Wat kunst een van de meest geliefde onderwerpen van gesprek maakt. Financial Focus ging op zoek naar bijzondere en onbekende verhalen achter kunstwerken die we vrijwel allemaal goed kennen. Dit is onze top vijf.

MEER

TOP 5?

www.ďŹ nancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

MONA LISA Leonardo da Vinci

In 1911 werd de kunstwereld opgeschrikt door de diefstal van de Mona Lisa van Da Vinci. De diefstal van één van de beroemdste schilderijen ter wereld uit het Louvre in Parijs was zo ondenkbaar, dat men pas de volgende dag ontdekte dat het schilderij was verdwenen. De dief (Vincenzo Peruggia) ontvreemdde het kunstwerk door zich in het museum te verstoppen en het schilderij onder zijn jas mee naar buiten te smokkelen. Peruggia werd betrapt toen hij het probeerde te verkopen.

THE CARD PLAYERS Paul Cézanne

The Card Players is een serie van vijf olieverfschilderijen van de Franse postimpressionist Paul Cézanne. Eén van de schilderijen werd in 2011 verkocht aan de Royal Family of Qatar, voor een recordbedrag tussen de 250 en 300 miljoen dollar (het precieze bedrag is onbekend). Het was daarmee, voor zover bekend, het duurste schilderij ooit. Het lijkt er overigens op dat die eer inmiddels is overgegaan naar Paul Gauguin: vorige maand zou zijn werk Nafea Faa Ipoipo uit 1892 voor een bedrag van ongeveer 300 miljoen dollar zijn gekocht. Naar alle waarschijnlijkheid door iemand uit - wederom - Qatar.

FINANCIAL FOCUS

XXX

FOR THE LOVE OF GOD Damien Hirst For the Love of God werd gemaakt in 2007 in samenwerking met het Britse juweliersbedrijf Bentley & Skinner. Het werk bestaat uit een platina afgietsel van een mensenschedel (afkomstig van een Europese man die leefde tussen 1720 en 1810) bedekt met 8.601 diamanten (1.106,18 karaats in totaal). Het is daarmee het bekendste kunstwerk dat met de duurste materialen ooit is gemaakt. De schedel bevat nog steeds de originele tanden.

SUGABABE Diemut Strebe

De Duitse kunstenares Diemut Strebe heeft het oor dat Vincent van Gogh bij zichzelf afsneed in 1888 opnieuw opgekweekt. Dat deed ze met behulp van DNA van Lieuwe van Gogh, een achterachterkleinzoon van de schilder. Het oor werd in juli 2014 tentoongesteld in het Centrum voor Kunst en Mediatechnologie. Het kunstobject moet aanzetten tot het nadenken over de vervangbaarheid van dingen maar is tegelijkertijd ook waarschijnlijk het meest bizarre kunstwerk ooit.

FINANCIAL FOCUS

DUIZENDEN BEZOEKERS EN HONDERDEN KUNSTWERKEN TER WAARDE VAN VELE MILJOENEN

Tijd voor TEFAF Maastricht is ieder voorjaar de place-to-be voor kunstminnend Nederland. En voor Russen, Chinezen en Japanners en bezoekers uit tientallen andere landen. Wat kunt u dit jaar onder meer verwachten?

Of u nu op zoek bent naar een antiek Colombiaans masker, pistolen uit de zestiende eeuw of een bank in de vorm van een mond, op de TEFAF kunt u het allemaal vinden. Bijna 275 kunsthandelaren uit meer dan 20 landen presenteren hun werken dit jaar in Maastricht. Drie opmerkelijke kunstwerken lichten we voor u uit.

1. ART NOUVEAU PENDANT Deze hanger is te vinden in stand 240 van A. Aardewerk Antiquair Juwelier. De hanger bevat 75 diamanten in de vorm van een roosje. De maker, Lluis Masriera (1872-1958), kwam in 1900 in aanraking met de Art Nouveau-stroming. De kennismaking had een dramatisch effect op de kunstenaar. Het verhaal gaat dat hij direct zijn winkel sloot en zijn hele voorraad aan sierraden omsmolt. Daarna ging hij met radicaal andere motieven in zijn sieraden aan de slag en opende zijn winkel vlak voor de kerstdagen in 1901. Zijn nieuwe ontwerpen vielen in de smaak en binnen een week was bijna zijn hele voorraad verkocht. 2. MAE WEST LIPS SOFA De Spaanse kunstenaar Salvador Dalí staat bekend om zijn surrealistische schilderijen met onder meer smeltende klokken en dieren in kale landschappen. Hij maakte echter ook sieraden, beelden en meubels. De sofa in de vorm van een mond is een van zijn bekendste meubelstukken. Hij modelleerde de sofa naar de mond van Hollywood-actrice en sekssymbool Mae West. De Patrick Derom Gallery in stand 449 biedt een exemplaar van deze sofa aan tijdens de TEFAF. 3. LE GRAND ATLAS De ‘Atlas Major’ is de grootste atlas die ooit gepubliceerd is. In stand 702 presenteert Crouch Rare Books een exemplaar in twaalf delen uit 1663. De atlas was in de zeventiende eeuw vermaard om zijn hoge kwaliteit in typografie en kleurgebruik. De Nederlandse Republiek gebruikte de atlas veelvuldig als officieel geschenk aan hoogwaardigheidsbekleders. De Atlas Major is een van de duurste boeken uit de zeventiende eeuw.

FINANCIAL FOCUS

PORTRET: KUNSTGENIETERS

3X kunstgenieters GEEN CONCESSIE AAN KWALITEIT

‘Wat wil de kunstenaar vertellen?’ OVER SMAAK VALT NIET TE TWISTEN. OVER KUNST OOK NIET. FOTOGRAAF MAURICE HEESEN PORTRETTEERT DRIE BEVLOGEN EN EIGENZINNIGE LIEFHEBBERS VAN KUNST, CULTUUR EN MUZIEK.

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Kunstadviseur

Kunst intellectueel eigenmaken ‘Je moet ook weten hoe een schilderij er aan de achterkant uitziet.’ ‘Op een dag – ik was nog een kind – kwam er bezoek. Een taxateur. Mijn ouders hadden wat kunst, wat antiek. Dat moest verzekerd worden. De beste man bekeek de voorwerpen en wist: deze eeuw, dit type glas, deze waarde … Buitengewoon intrigerend. In die tijd begon ik in schetsboekjes kunst te kopiëren. Later reed ik op mijn brommertje stad en land af om lokale antiquairs te bezoeken. Het lag voor de hand kunstgeschiedenis te gaan studeren, maar ik koos ervoor de praktijk in te gaan, de kunsthandel. Theoriekennis is belangrijk, maar je moet ook weten hoe een schilderij er aan de achterkant uitziet.’ ‘Van Nederlandse kunst weet ik het meeste. In meer dan dertig jaar heb ik ongelooflijk veel gezien, gevoeld. Als medewerker in de kunsthandel, als specialist en veilingmeester bij Christie’s, als taxateur en als adviseur. Mijn grootste drijfveer is de steeds terugkerende uitdaging om kunstwerken me intellectueel eigen te maken. Te ontdekken wat nog niet ontdekt is. Ga naar een museum en je ziet dat 95 procent van de bezoekers eerst het bordje naast het object leest. Maar kijk nou eens anders. Kijk eerst naar het kunstwerk. Wat zie je? Wat is het verhaal? Wat wil de kunstenaar vertellen?’ ‘Niet zelden moet ik families waar de meest fantastische verhalen bestaan over erfstukken uit een droom helpen. Ook zie ik vaak het hardnekkige misverstand dat kunst per definitie meer waard wordt. De waarde is echter van veel factoren afhankelijk. Mode, inderdaad. Maar ook van de conditie. Een Jan van Goyen kan meer dan drie ton waard zijn. Maar ook “slechts” 80.000 euro. Dat verschil zit meestal in de staat van het schilderij. Mijn advies: koop kunst voor het plezier, niet zo zeer als belegging. Mensen die vanuit een werkelijke intrinsieke kennis en passie hun collectie bouwen, blijken vaak ook de meest waardevolle collecties te creëren.’

FINANCIAL FOCUS

FEITEN NAAM / JOHAN BOSCH VAN ROSENTHAL LEEFTIJD / 52 EIGENAAR VAN / ART CONSULT B.V. BEGELEIDDE ONDER MEER DE VERKOOP KUNSTCOLLECTIES I.Q. VAN REGTEREN ALTENA, DSB, GUSTAV LEONHARDT EN FRITS EN ANTON PHILIPS.

PORTRET: KUNSTGENIETERS

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Concertorganisator

Honderd procent integriteit ‘Goede muziek raakt je in het diepst van je ziel’ ‘Mijn leven hangt van toeval aan elkaar. De verhuizing naar Uruguay. Het bezoek op mijn vijfde, als kind in een niet-muzikale familie, aan een balletvoorstelling op Tchaikovsky’s vijfde symfonie. De vader van een vriendje die mij, zonder dat ik ervaring had, concerten liet organiseren. Het dodelijke ongeluk van mijn vader waardoor ik besloot niet te gaan studeren. De kennismaking met meesterpianist Radu Lupu in het begin van mijn carrière. Allemaal toeval. Ik had zelfs begeleider kunnen zijn van toptennisser Guillermo Vilas, met wie ik bevriend was geraakt. Voor mijn portemonnee was dat een slimmere carrièrekeuze geweest, haha. Maar hoe gek ik ook van sport ben; mijn wereld is toch de klassieke muziek.’ ‘Topsporters en topmusici zijn uit het zelfde hout gesneden. Als je de top wilt halen, en ik bedoel echt de ultieme top, dan moet je werkelijk alles in het teken daarvan zetten en maximale discipline hebben. Uitzonderlijke talenten daargelaten, legt een beetje pianist een weg van minstens vijftien jaar af voordat hij of zij aan de top staat. De kunst is: pianisten te ontdekken die aan het begin van die vijftien jaar staan. Ik volg mijn oren. Goede muziek, die raakt je in het diepst van je ziel. Er zijn veel technisch vaardige pianisten die een fantastisch “kunstje” kunnen. Maar als je de zaal verlaat, ben je het alweer kwijt. Muziek hoort te gaan om honderd procent integriteit.’ ‘Over twee seizoenen vieren we de dertigste reeks van de serie Meesterpianisten. Mijn uitgangspunten zijn altijd hetzelfde geweest: ik wil de top van de wereld naar het Concertgebouw brengen. En jaarlijks een, twee jonge talenten introduceren die de potentie hebben uit te groeien tot de wereldtop. Mijn basis is: kwaliteit. Daar doe ik geen enkele concessie aan. Ik zal nooit een pianist boeken die gegarandeerd de zaal vol krijgt, maar waarin ik niet artistiek geloof. Uiteindelijk is dat voor het publiek het meest waardevol. Daar twijfel ik geen moment aan.’

FINANCIAL FOCUS

FEITEN NAAM / MARCO RIASKOFF LEEFTIJD / 68 EIGENAAR VAN / RIASKOFF CONCERT MANAGEMENT INITIEERDE ONDER MEER DE LANGLOPENDE SERIE MEESTERPIANISTEN (GROTE ZAAL, CONCERTGEBOUW) WWW.MEESTERPIANISTEN.NL

PORTRET: KUNSTGENIETERS

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Kunstverzamelaars

Verrijking ‘Wat we ophangen, wordt bepaald door onze stemming.’ Victoria: ‘Kunst wegdoen? Daar begrijpen we niets van. Wat we destijds mooi vonden, zegt iets over wie we toen waren, over wat we toen vonden. Onze collectie is onze geschiedenis, ons verhaal. En die blijft dus groeien, zolang we fysiek in staat zijn beurzen en galerieën te bezoeken. Kunst kopen van een plaatje, dat zullen we nooit doen.’ Henk: ‘We zijn nooit met een missie begonnen, en er is ook nooit een missie ontstaan. We zochten simpelweg mooie grote doeken voor onze hal, kwamen in aanraking met hedendaagse kunst en zijn ervan gaan houden. We verzamelen stukken die we mooi vinden. Dat zoiets uitgegroeid is tot een unieke collectie is, zo zou je kunnen zeggen, een bijkomstigheid. Toeval.’ Victoria: ‘Maar wel een toeval dat ons in staat stelt dingen te doen waarmee we voor veel mensen iets kunnen betekenen. Onze houding is: de kunst is van iedereen. Wie graag onze kunst wil tentoonstellen, kan dat doen. We hebben schoenendozen vol kaartjes van mensen die dankbaar zijn dat ze in musea bepaalde stukken hebben kunnen zien. Net als de kunst zelf, is dat voor ons een enorme verrijking van ons leven.’ Henk: ‘We hebben geen doordacht aankoopbeleid, maar je kunt inmiddels wel een rode draad ontdekken in onze collectie. Lyrisch poëtisch, zo zou je het kunnen benoemen. En daarbinnen is er een duidelijke Nederlandse, een internationale en daarnaast een Chinese verzameling. Dat laatste is toeval. We kochten in 2005 een belang in een Chinees bedrijf. En dachten: nu we hier toch zijn … Sindsdien reizen we minstens één keer per jaar naar China.’ Victoria: ‘We krijgen vaak de vraag: wat moet je met al die werken, je kan het nooit allemaal ophangen. Maar in ons huis en op kantoor wisselen we elke drie maanden alle doeken. En de laatste jaren is er veel in musea gepresenteerd. Vrijwel alles wat we hebben, heeft gehangen. Wat er in huis hangt, laten we bepalen door onze stemming. Die is vaak seizoensgebonden. Soms is het heel uitbundig, nu is het vooral verstilling.’ Henk: ‘Misschien zijn we wel grote verzamelaars geworden, omdat we hierin alles kunnen doen wat we als ondernemers nooit zouden doen. Een levenlang waren al onze keuzes zakelijk en rationeel gedreven. Met kunst is er maar één motivatie: vinden we het nú mooi? Ja? Dan schaffen we het aan. Meteen. Die impulsiviteit maakt onze collectie misschien wel zo uniek.’

FINANCIAL FOCUS

FEITEN NAAM / VICTORIA (70) EN HENK (72) DE HEUS EIGENAAR VAN / EEN VAN DE GROOTSTE VERZAMELINGEN HEDENDAAGSE NEDERLANDSE KUNST DELEN VAN DE COLLECTIE ZIJN TENTOONGESTELD IN ONDER MEER BELVÉDÈRE, SINGER EN BOIJMANS VAN BEUNINGEN.

PORTRET: KUNSTGENIETERS

FINANCIAL FOCUS

Fraaie bezittingen komen met verwachte en onverwachte risico’s. Zo wisten de inbrekers die het beroemde wijnhuis Chateau d’Yquem ontdeden van 384 halve flessen d’Yquem 2010 precies wat ze deden. De kraai die onlangs bij een van mijn klanten naar binnen vloog, wist dat niet.

Als waarde meer is dan geld Kostbaarheden en kunst zijn het waard te beschermen. Om risico’s te minimaliseren en om de gevolgen binnen de perken te houden als een calamiteit toch plaatsvindt. Wat zijn de meest voorkomende risico’s en hoe beschermt u zich hiertegen?

Toch had deze kraai maar een paar minuten nodig om voor een vergelijkbaar bedrag schade aan te richten aan een unieke collectie Delftsblauw. Voor een bedrijf als het chateau weegt vooral het financieel verlies zwaar. Voor de particuliere verzamelaar was minstens zo belangrijk dat hij unieke stukken moest missen uit zijn zorgvuldig samengestelde collectie. Samen met de verzekeringsmaatschappij wisten we de meest ideale oplossing te vinden die in zo’n geval mogelijk is:  Financiële schadeloosstelling voor onvervangbare stukken.  Het restaureren van reparabele werken.  De aanschaf van enkele stukken die vergelijkbaar waren met het gesneuvelde aardewerk. Inbrekers gaan er liever met makkelijk transporteerbare en verhandelbare sieraden en horloges vandoor dan met logge kunstwerken. Dat laat onverlet dat een goede beveiligingsinstallatie en doortastende alarmcentrale uiterst zinvol zijn. Waterschade komt vaker voor: van directe schade tot het verwoestende effect van een plotsklaps dramatische stijgende luchtvochtigheid. Of denk aan de risico’s die een van moderne ICT en elektronica voorziene luxewoning met zich meebrengt. Al die apparatuur moet vaak in serverruimten worden gehuisvest. Daar kunnen calamiteiten plaatsvinden die effect hebben op het hele huis. Nog een risico: een ‘simpele’ kortsluiting in de boiler die de kunststof isolatiemantel laat smeulen. Resultaat: de volledige woning inclusief de kunstwerken onder een bijna ondoordringbare, chemische roetlaag.

KUNST IN BEZIT? GEERT OFFERGELT IS GESPECIALISEERD IN HET BESCHERMEN EN VERZEKEREN VAN BIJZONDERE EN EXCLUSIEVE BEZITTINGEN. PERSOONLIJK

GEERT OFFERGELT Hoofd Private Insurance GEERT.OFFERGELT@NL.ABNAMRO.COM ONLINE financialfocus.nl > specialisten > Geert Offergelt twitter > @GeertOffergelt

FINANCIAL FOCUS

Vanuit ABN AMRO MeesPierson staan wij klanten terzijde met de volgende diensten:  Adviseren over risico’s die kunstbezit meebrengt en bescherming daartegen.  Adviseren over en afsluiten van passende verzekeringen.  Na een calamiteit adviseren en begeleiden inzake schadeafwikkeling, restauratie en reconditionering. Kunst moet worden beschermd, maar er moet ook van kunnen worden genoten in een normale omgeving. Dat is ons speelveld. Als de calamiteit tóch plaatsvindt, slaat het uur van de waarheid. Mijn mooiste ervaring daarin? Die keer dat een uniek werk van een nog levende kunstenaar verloren ging tijdens transport. Onvervangbaar bleek een relatieve term, toen we de kunstenaar benaderden. Die was, na het aanhoren van het verhaal, bereid om het kunstwerk nogmaals te maken. Dat was voor de verzamelaar veel waardevoller dan welke financiële genoegdoening ook.

COLUMN: GEERT OFFERGELT

D’YQUEM 2010 SCHADE/ 125.000 EURO DOOR/ DIEFSTAL VAN 384 ZELDZAME HALVE FLESSEN WITTE WIJN IN / 2013

KUNST

VERZEKEREN? d’Yquem

Bekijk de artikelen van Geert Offergelt op www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

SLEUTELMOMENTEN Stichting Jumpstart Jr. TOMTOM-OPRICHTER PETER-FRANS PAUWELS STEUNT AANSTORMEND BAROK-TALENT

Van TomTom naar violen Na de beursgang van TomTom wist medeoprichter Peter-Frans Pauwels meteen dat hij met een deel van zijn vermogen ‘iets’ ging doen. Het werd de stichting Jumpstart Jr. Na bijna tien jaar is het tijd voor de volgende stap.

Een hele goede viool – in de categorie nét onder de Stradivarius – kost gemiddeld 250.000 euro. Een cello: al snel het dubbele. Op zo’n instrument kun je als jonge conservatoriumstudent mét grote ambities je loopbaan vaart geven. Maar uitgerekend voor die student is dit niet te betalen. Sinds 2006 mikt de stichting Jumpstart Jr. op juist die getalenteerde musici. Zij kunnen voor een periode van enkele jaren, maximaal negen jaar, een bijzondere viool of cello in bruikleen krijgen. Ze brengen het instrument

FINANCIAL FOCUS

terug op het moment dat hun loopbaan vleugels heeft gekregen. Het idee is van Peter-Frans Pauwels, een van de TomTom-oprichters, die in 2006 – kort ná de succesvolle beursgang van TomTom – besloot een deel van zijn vermogen in te zetten voor een goed doel. Aan de verslaggever van Financial Focus en aan Patrick Rutgers van Rozenburg van ABN AMRO MeesPierson vertelt hij met zijn echtgenote Anne Pauwels hoe het begon. En ze kijken vooruit. Want de stichting wil vooruit, en daarvoor zijn nieuwe vermogenden die willen

investeren en mikken op ‘cultureel dividend’, zoals Anne Pauwels het noemt, welkom. Gezeten in het hoofdkwartier van TomTom in a room with a view, met uitzicht over Amsterdam, vertelt PeterFrans Pauwels over zijn drijfveren. ‘Al vanaf het moment dat we naar de beurs gingen, wist ik dat ik iets goeds wilde doen met het geld. Het bedrag was te klein om net als Bill Gates iets ongelooflijks te doen als te proberen malaria uit te bannen in Afrika. Maar

Fotografie:Tim Mintiens

schooltjes bouwen, bij wijze van spreken, dat past minder bij me.’ BAND MET INSTRUMENTEN Echtgenote Anne vult aan: ‘Al heb je wel een schooltje gebouwd, in Nicaragua.’ Peter-Frans Pauwels: ‘Dat is waar. Maar ik wilde iets waarbij ik me kon focussen op individuen die we een duwtje in de rug kunnen geven. Na zo’n beursgang is sprake van wat bankiers een liquidity event noemen. Het gaat om serieus geld. Dan lig je echt nachtenlang na te denken. Uiteindelijk heb ik gekozen voor een paar goede doelen, zoals de KNRM (Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij). Maar ik wilde ook een eigen organisatie.’ Dat werd de stichting Jumpstart Jr. Een uniek programma om muzikale talenten te ondersteunen. Wat Jumpstart Jr. doet, valt uiteen in twee hoofdactiviteiten. ‘Aan de ene kant selecteren we elke twee jaar instrumenten. De handel in violen uit de zeventiende en achttiende eeuw is niet transparant. Dus wat doen we? We nodigen een aantal handelaren uit om hun allermooiste instrumenten mee te nemen naar Amsterdam. In de Kleine Zaal in het Concertgebouw leggen we

die instrumenten op het podium. Zonder naam van de eigenaar of een prijskaartje of andere informatie. Dan krijgen enkele topmusici uit binnen- en buitenland vervolgens de tijd om de violen of cello’s te proberen.’ Zijn echtgenoot Anne Pauwels vult aan: ‘En dan zie je iets bijzonders gebeuren. Neem een viool. Een viool moet bij je passen. Violisten zeggen vaak dat de band met hun viool vrijwel vergelijkbaar is als de band met een mens; een dierbare vriend of familielid. De klik die je voelt, kan heel intens zijn. Wij zijn daar getuige van. Op basis van het oordeel van deze topviolisten kopen we een aantal violen aan.’ Dan begint de andere hoofdactiviteit. De aanstormende talenten komen naar Amsterdam, na een zorgvuldige voorselectie. Zij mogen auditie doen op hun eigen instrument, ze worden beoordeeld door deskundigen en krijgen de kans om een viool van gemiddeld 250.000 euro waarde mee naar huis te krijgen. Pauwels: ‘In bruikleen. Dat is het hele principe van de stichting. Zij mogen er een paar jaar op spelen en zichzelf zo verbeteren. Totdat ze naam hebben gemaakt. Dan komt de viool terug, zoals onlangs gebeurde met de viool van de

Australische Sophie Gent, de eerste musicus die een viool via ons in bruikleen kreeg.’ De stichting werkt. Alles staat. Directeur Juleke Boon is zeer gemotiveerd. Het bestuur, bestaande uit goede bekenden van Pauwels uit het zakenleven en de wetenschap, staat als een huis. Nu is de tijd gekomen om te groeien. Daarvoor wil Pauwels de stichting openstellen. Zodat andere vermogenden, die zich aangesproken voelen door het idee, mee kunnen doen. ‘Ze investeren dan in een viool. Die blijft hun eigendom, maar komt via Jumpstart terecht bij een talent. Het is dus niet zo dat de viool een schenking is. Het is juist een kostbaar bezit waarmee we talenten in de wereld van barok-muziek een duwtje geven. En daar was het me om begonnen. Dit schenkt zoveel voldoening, hier wil ik altijd mee doorgaan’, aldus de gepassioneerde TomTom-oprichter.

MEER

LEZEN?

Uitgebreid interview op www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

MARKT

Markt van luxeproducten groeit jaarlijks vijf procent

Baden & beleggen

IN LUXE Nu luxe allang niet meer alleen voor de happy few toegankelijk is, begint de zoektocht naar … nieuwe luxe. Beschouwing van een sector die ook als belegging steeds relevanter wordt.

ARTIKEL

ONLINE LEZEN? www.ﬁnancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

Voorzichtige beleggers hebben decennia lang te horen gekregen: beleg nou maar in aandelen van bedrijven die spullen maken die consumenten altijd nodig hebben. Bedrijven dus met een stabiel profiel, een voorspelbare kasstroom en goede perspectieven op de lange termijn. Veilige havens, zoals producenten van levensmiddelen bijvoorbeeld. Inmiddels lijkt het erop dat aan die veilige havens een nieuwe sector kan worden toegevoegd: die van luxe goederen. Neem een luxe-aandeel als LVMH. Een bedrijf met ruwweg 30 miljard euro omzet en een kleine zes miljard euro winst. Solide. Winstgevend. En een koersontwikkeling waar menig ‘degelijk’ aandeel best jaloers op zal zijn. De opmars van LVMH als bedrijf en van de luxe-sector als beleggingscategorie zegt veel over de opmars van luxe als onmisbaar deel van het leven van gewone consumenten. Nog maar enkele decennia geleden kwamen luxe artikelen vooral terecht bij vermogenden. Inmiddels kopen consumenten tot in de verste uithoeken van arme landen – bij wijze van spreken – liever een luxe tas van Louis Vuitton dan dat ze investeren in een nieuw bankstel of in gezonder voedsel.

Het verhaal achter LVMH is het verhaal achter de toegenomen bereikbaarheid van luxe. De aanschaf van kostbare producten van deze luxemerken is niet meer alleen voorbehouden aan de vermogenden. Een tas van drieduizend euro, nee, die is niet voor iedereen beschikbaar. Maar toch worden deze

LOUIS VUITTON MOËT HENNESSEY Laten we LVMH eens onder de loep nemen. De bedrijfshistorie van LVMH loopt namelijk vrijwel synchroon met de mondiale ontwikkeling van de luxemarkt. De L van LVMH staat voor Louis. De V voor Vuitton. De M voor

RESULTATEN

2014

Moët. En de H voor Hennessey. En samen staan die vier letters weer voor een beursgenoteerde holding: LVMH. Onder die vier letters ‘hangt’ een ongelooflijk lange lijst van luxe-merken: Dior, Dom Perignon, Belvedère, Marc Jacobs, Bulgari, De Beers Diamond Jewellers, TAG Heuer. Het is slechts een hele kleine greep uit de winstgevende merken van LVMH.

tassen verkocht aan mensen met een modaal inkomen. Ze vinden luxe klaarblijkelijk belangrijk genoeg om er een groot deel van het inkomen aan uit te geven. AANDEEL VERDRIEVROUDIGD Een jaar of vijf geleden, nog aan het begin van de mondiale economische en financiële crisis, werd op de beurs van Parijs een kleine vijftig euro voor een aandeel LVMH neergelegd. Bij het schrijven van dit verhaal noteerde het aandeel rond de 150 euro. Omzet en winst van het bedrijf groeiden in die jaren en het aantal landen waarin het concern actief is, nam ook toe. De fundamenten onder het bedrijf worden gevormd door klassieke luxemerken.

180,00 160,00 140,00 120,00 100,00 80,00

20,00

5,6 miljard euro

FINANCIAL FOCUS

Koersverloop aandeel LVMH in laatste 25 jaar.

-1 2 05 -0 114

05 -0 1

-1 0 05 -0 1

-0 8 05 -0 1

-0 6 05 -0 1

05 -0 104

-0 2 05 -0 1

-0 0 05 -0 1

-9 8 05 -0 1

-9 6 05 -0 1

05 -0 1

NETTOWINST

-9 4

0,00 -9 0

miljard euro

40,00

-9 2

30,6

60,00

05 -0 1

OMZET

XXX

De kern waarop de luxe-industrie is gebaseerd, is verleiding Moët heeft een historie die eeuwen terugvoert en de ambachtsman Louis Vuitton bracht in 1854 zijn eerste tassen op de markt, voorzien van de inmiddels kenmerkende L en V in het logo. Op deze fundamenten groeiden beide bedrijven om in 1987 de grootste fusie in de luxe-business ooit te realiseren. De tassenproducent ging samen met de champagneproducent Moët & Chandon, die in 1971 al de cognacproducent Hennessy had overgenomen. Zo werd de holdinggroep Louis Vuitton Moët Hennessy gevormd. De jaren tachtig waren sowieso hét decennium waarin luxe voor een steeds grotere groep mensen bereikbaar werd. De beurshausse van dat decennium, de yuppen-cultuur en de groei van economieën in met name Azië betekenden drie keer een stevige duw in de rug van LVMH en andere bedrijven die hun geld verdienen aan luxemerken. Het fusieproces van 1987 trok destijds veel aandacht, ook buiten de financiële pers. LVMH zette zich als concern met een agressieve groeistrategie op de kaart. Daarna ontpopte het bedrijf zich als een overnamemachine. Grote merken op

terreinen als mode en parfums bleken in veel gevallen prima te passen onder een mondiaal opererend bedrijf. LVMH kon haar distributiekanalen in meerdere landen inzetten om meer merken te verkopen. De marketingmachine van de LVMH-machine draait op volle toeren. Daar raken we meteen ook de kern waarop de luxeeconomie is gebaseerd: verleiding.

LVMH: WELKE MERKEN KENT U (NIET)? LVMH blijft maar merken bijkopen. Inmiddels is het concern volgeladen met tientallen grote, herkenbare luxemerken. Die zijn ondergebracht in vijf belangrijke businessunits. Vanuit deze divisiestructuur wordt het bedrijf aangestuurd.

MOËT & CHANDON De productiewaarde van alle producten die LVMH op de markt brengt, staat feitelijk zelden in verhouding tot de verkoopwaarde. Er zit dus veel lucht in de prijzen. Die lucht wordt aan de kostenkant van LVMH wel voor een groot deel weer gevuld met marketingkosten. LVMH zal er altijd alles aan blijven doen om te verleiden. Via reclames en evenementen waarin de luxe en de verleidelijkheid van de merken worden onderstreept.

MERKEN: DOM PÉRIGNON, VEUVE CLICQUOT, KRUG, MERCIER, HENNESSEY

LUXE ALS BELEVING Een van de grootste trends waar beleggers naar moeten kijken als ze beoordelen of ze willen beleggen in luxeaandelen, is de verschuiving van luxe als bezit naar luxe als beleving. In de visie van het trendbureau Pearlfisher (met

MERKEN: LE BON MARCHÉ, RIVE GAUCHE, SEPHORA

LOUIS VUITTON MERKEN: LOUIS VUITTON, CÉLINE, LOEWE, KENO, MARC JACOBS, DONNA KARAN

TAG HEUER MERKEN: TAG HEUER, ZENITH, BULGARI, DE BEERS, HUBLOT

DFS (RETAIL)

LES ECHOS (MEDIA) MERKEN: GROUPE LES ECHOS, CHEVAL BLANC, ROYAL VAN LENT

FINANCIAL FOCUS

3 REDENEN WAAROM DE LUXE-INDUSTRIE BLIJFT GROEIEN Wie te dicht op het nieuws zit en de kranten van dag tot dag volgt, kan zowaar verrast zijn. Maar de wereldeconomie groeit al decennia lang. De wereldbevolking groeit en het aantal mensen met een modaal of hoger inkomen groeit nog harder. Daarom: dé drie redenen waarom de luxeindustrie blijft groeien.

vestigingen in Londen en New York), opgetekend in het rapport ‘Luxury Mode’, zou het zomaar kunnen zijn dat juwelen in de toekomst vooral gehuurd worden. Als je gaat trouwen of een ander feest voor de deur hebt staan, kun je zeer kostbare juwelen en andere luxe artikelen een tijdje gebruiken, om ze na afloop van de festiviteiten te retourneren. Daar hangt uiteraard een prijskaartje aan. Maar waarom zou je alles willen bezitten? Niet alleen juwelen, maar ook kleding en horloges zullen relatief vaker gehuurd worden. Daarmee verandert

De mondiale middenklasse

DE MONDIALE MIDDENKLASSE GROEIT SPECTACULAIR

Luxe artikelen worden beslist niet alleen gekocht door de echte rijken op deze aardbol. Maar ook (en juist) door de middenklasse. Laat die nou al jaren spectaculair groeien in landen als India, Brazilië en andere landen in Latijns-Amerika. Zelfs in Afrika groeit de middenklasse.

HET AANTAL VERMOGENDEN GROEIT OOK De crisis van de laatste jaren ten spijt: het aantal vermogenden wereldwijd neemt (fors) toe. Hun vermogens groeien mee.

MENSEN ZIJN MERKEN GEWORDEN

FINANCIAL FOCUS

LUXE-AANDELEN: GOEDE VOORUITZICHTEN Jarenlang lieten bedrijven in de luxe-sector stevige groeicijfers zien. Vorig jaar was er een dip. De vooruitzichten voor de langere termijn blijven zeer goed, op korte termijn proﬁteren Europees genoteerde bedrijven van de verzwakkende euro, terwijl Zwitserse luxemerken tijd nodig hebben te herstellen van de klap van de loskoppeling van de frank van de euro.

Een van de snelst opkomende markten is China. Al ruim twee jaar maakt de overheid serieus werk van het terugbrengen van de welig tierende corruptie. Dat ze daarmee succes boekt, bewijst de opvallende groeivertraging van luxe-merken op de Chinese markt: een Cartier of een ﬂes Rémy Martin als relatiegeschenk Het aantal voor die lokale ambtenaar was plots geen optie meer. Een bedrijf als LVMH, vermogenden dat ongeveer 20% van zijn omzet boekt in China, merkt dat meteen in zijn groeit ook omzetcijfers in de regio.

Een beetje overdreven Mensen misschien. zijn merken Maar wereldwijd geworden willen mensen zichzelf graag een beetje mooi aan de man/vrouw brengen. Via bijvoorbeeld social media. Zelfexpressie, zouden sociologen het noemen. Hoe laat je zien wie je bent en waar je voor staat? Onder andere door merken te kopen die op je afstralen. Kassa voor de producenten van luxemerken.

de luxeindustrie van een productenbusiness in een services-business. Een ander trendbureau, Huge (uit Brooklyn, NY), stelt dat het snel gaat in de luxe-industrie. Wat gisteren luxe was, is vandaag gewoontjes. Neem butler-services of limousines. Die zijn al lang beschikbaar voor ‘gewone’ mensen, die slechts enkele uren gebruik willen maken van deze diensten. Daarmee is het voor de echt

Vrijwel alle grote luxury brands kampen met de verslechterde situatie in de emerging markets – lang de drijvende kracht achter hun groei. Van de BRIC-landen blijft alleen India het relatief goed doen – maar dat is een kleine markt. En grote in Zwitserland genoteerde brands als Richemont en Swatch zagen door de loskoppeling van de frank van de euro plots twintig procent waardeverlies. Structureel blijven de vooruitzichten voor luxe-aandelen echter gunstig. De Chinese corruptie-aanpak haalt vooral de lucht uit de markt: de midden- en bovenklasse in China blijven in omvang en welvaart doorgroeien en zijn uiteindelijk een veel belangrijker afzetmarkt. Ook wereldwijd is er sprake van blijvende economische groei – al is het alleen al door de bevolkingsgroei – en toenemende welvaart. Voldoende perspectief voor blijvend gezonde omzetten. PERSOONLIJK

MAURITS HELDRING Aandelenanalist MAURITS.HELDRING@NL.ABNAMRO.COM

Van de 270 mondiale luxemerken is bijna de helft Frans

10 X LUXE

Welke bedrijven zetten de toon in de markt van luxeproducten? Dit zijn de jaaromzetten van tien leidende luxe-aandelen.

37,2

31,1

4,8

4,3

HERMES

PRADA

TIFFANY & CO

0 CHRISTIAN DIOR

LVMH

RICHEMONT

KERING

RALPH LAUREN

3,6

1,2

BURBERRY

(Bron: Bloomberg)

TOD’S

Jaaromzet in miljarden dollar

vermogenden keer op keer een uitdaging, aldus Huge, om zich te onderscheiden; een goudmijn voor LVMH en andere ondernemingen die de honger naar luxe van de bovenklassen pogen te stillen. Volgens een onderzoek van Bain & Company, adviesbureau voor strategie en bedrijfsmanagement, groeit de industrie van luxeproducten wereldwijd momenteel met vijf procent. Met een omzet in de wereld van ongeveer 235 miljard euro, waarvan een kwart door

Frankrijk wordt gerealiseerd, geeft de sector van luxegoederen blijk van een ongeëvenaarde economische dynamiek. Een vergelijkend onderzoek van de Franse Kamer van Koophandel in Parijs laat zien dat van de 270 mondiale luxemerken er 130 Frans zijn. De vooruitzichten voor de luxeindustrie zijn goed. Natuurlijk blijven conjuncturele ontwikkelingen invloed uitoefenen op de kortetermijnresultaten,

aldus het rapport van Bain & Company. Maar op de langere termijn zullen wereldwijd jaarlijks miljoenen mensen in de markt zijn voor luxe artikelen. De traditionele merken zullen daarvan het meest profiteren, want dat is wat veel consumenten zoeken: authentieke merken met een lange historie.

Bij het ter perse gaan van dit magazine hanteert ABN AMRO MeesPierson voor het aandeel LVMH het advies ‘houden’.

FINANCIAL FOCUS

Goud voor beleggers John de Mol Produkties en Joop van den Ende TV-Producties, ooit elkaars grootste tegenstanders op de Nederlandse tvproducentenmarkt, gingen in 1994 samen. Het bedrijf kreeg een nieuwe naam: Endemol. In 1996, midden in een van de beste economische perioden van de twintigste eeuw, ging Endemol naar de beurs. Koersverloop aandeel Endemol, ge茂ndexeerd: introductiekoers = 100 700 600 500 400 300 200 100

(Met dank aan Euronext)

Goede Tijden Slechte Tijden Uit de stal van Joop van den Ende. Beleeft dit jaar zijn 25e jubileum.

FINANCIAL FOCUS

All you need is love Ook All you need is love (1992), geproduceerd door John de Mol Produkties, bleek een succesformat dat de reputatie van De Mol Love Letters als bedenker van succesformules versterkte. De internationale doorbraak van John de Mol. Vooral in Duitsland een megasucces.

06 20

05 20

04 20

03 20

002 6

v v

5X SUCCES

2200

01 5 20

20 2000 04

19 209 093

129 0908 2

0917 2190

0906 2109

99 19

Medisch Centrum West Best bekeken dramaserie in Nederland ooit. Uitermate succesvol in Duitsland, Spanje, Zuid-Afrika en veel andere landen.

Big Brother De grote klapper, nadat John de Mol en Joop van den Ende de handen ineen hadden geslagen. Werd een belangrijke verkoopaanjager, waardoor uiteindelijk Telef贸nica in beeld kwam als koper.

MEMORABELE AANDELEN

ABN AMRO Rothschild bracht het bedrijf in ’96 naar de beurs. In het laatste gehele boekjaar voor de beursgang had het bedrijf toen een omzet behaald van 458 miljoen gulden. De winst na belasting bedroeg 43,6 miljoen gulden. Op de Amsterdamse beurs was het aandeel aanvankelijk niet extreem succesvol. Maar na de opmars van het tv-programma Big Brother sloeg de vlam in de pan. De koers ging stijgen en bleef stijgen. Totdat het Spaanse Telefónica brood zag in de tv-content van Endemol. Het bedrijf kreeg in 2000 een waarde toegekend van omgerekend 5,5 miljard euro. Waar de normale koers-winst-verhouding in die

tijd weliswaar relatief hoog was, zo rond de 20, werd nu ongeveer een waardering toegekend die het vijfvoudige van dat gemiddelde was. Een fantastisch resultaat voor beleggers van het eerste uur. Telefónica zag het strategisch helemaal voor zich: al die fantastische content zou via mobiele telefoons en andere middelen z’n weg vinden. Endemol de content, Telefónica de distributiekanalen. Het liep allemaal net even anders. De wereldeconomie zakte in. Endemol groeide weliswaar netjes door, maar niet zo snel als Telefónica had gehoopt. In 2005 bracht Telefónica een kwart van de aandelen opnieuw naar de beurs. Dat

werd een minder groot succes. Twee jaar later verkocht Telefónica al haar aandelen Endemol aan een consortium van privéinvesteerders. Het beurssprookje was voorbij. Maar het bedrijf Endemol leeft nog steeds en hoe. Het is en blijft een van de allergrootste tv-producenten in de wereld. Nog altijd worden producties als Deal or no Deal, Big Brother en All you need is love in vele landen uitgezonden. Alleen beleggen in Endemol zit er niet meer in. In de tussentijd zijn John en Joop, de founding fathers, allebei doorgegaan met andere activiteiten. De Mol met Talpa. Van den Ende met Stage Entertainment.

€5.500.000.000 DAT WAS HET BEDRAG DAT TELEFÓNICA IN 2000 NEERLEGDE VOOR ENDEMOL: ONGEVEER 100 KEER DE TOENMALIGE WINST…

memorabele AANDELEN ENDEMOL VERDIENT ANNO 2015 GELD MET ◆

◆

TV-entertainment. Een ‘bibliotheek’ met circa 1500 formats in alle denkbare tv-genres. In 2014 kwamen daar zo’n 150 formats bij. Die programma’s worden geproduceerd. Endemol verdient aan rechten en marge op de producties. Drama (TV en ﬁlm). De procentueel snelstgroeiende markt. De groei bedroeg afgelopen jaar 75%. Er is veel vraag naar dramaseries. Hitseries zijn: The Fall (BBC Two), Peaky Blinders. Distributie voor derden. Andere producenten kunnen hun formats via de contacten van Endemol in andere landen op de buis krijgen. Endemol verdient daaraan provisie. Overige. Endemol verdient ook steeds meer aan de groeiende videobusiness. Daarnaast helpt Endemol merken die via content en entertainment hun boodschap willen uitdragen.

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.ﬁnancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

MARKT EN ECONOMIE

EXPERT NIEUWS

Op deze pagina’s belichten we enkele interessante fondsen en sectoren voor beleggers. Ook informeren we u op deze pagina’s over diensten en producten die wellicht voor u interessant zijn. Wilt u meer lezen over onze expertise en adviezen? Op de website van Financial Focus publiceren we regelmatig blogs en artikelen met tips, aandachtspunten en onze visie op ontwikkelingen die relevant kunnen zijn voor uw vermogen.

WWW.FINANCIALFOCUS.NL

ESTATE PLANNING: KUNST EN UW TESTAMENT Het bezit van kunst is een van de manieren om van het leven te genieten. Maar wat moet er met de stukken gebeuren als u er zelf niet meer bent? De meeste kunstliefhebbers weten wat er moet gebeuren met hun werken als ze er zelf niet meer zijn. Naar de familie, een museum of misschien in de verkoop. In de praktijk blijkt echter dat de afspraken die zijn vastgelegd in bijvoorbeeld een testament niet altijd aansluiten op deze wensen. We bespreken met onze klant allereerst altijd de wensen. Mag de kunst worden verdeeld onder de kinderen? Of is het juist de bedoeling de collectie bij elkaar te houden? De bepalingen in een testament moeten daarop aansluiten. Zijn er twee belangrijke kunstwerken en drie kinderen, dan moet er vooraf worden nagedacht over de verdeling. Mogelijk is er ander vermogen, zodat de kinderen ieder een gelijke nalatenschap ontvangen. HEFFING Kunst is vrijgesteld in box 3. Aan deze vrijstelling zijn wel voorwaarden verbonden. Dit kan tot misverstanden leiden als de kunstbezitter een deel van de kunst aan een museum wil nalaten. Vaak worden hiervoor

bij leven al voorbereidingen getroffen. Bijvoorbeeld door de kunst in delen aan het museum te verkopen. De koopsom wordt dan vervolgens in vijfjaarlijkse termijnen weggeschonken. Wat men vaak niet beseft, is dat in de tussentijd wel 1,2 procent vermogensrendementsheffing betaald moet worden over de nog openstaande koopsom. Bovendien vergeet men vaak in het testament een regeling te treffen die voorkomt dat het museum achterblijft met een eventuele schuld aan de erfgenamen.

ingesteld. Hierdoor kan een deel van de erfbelasting worden voldaan door een of meer kunstwerken aan de staat over te dragen. Mits de overheid het werk in cultureel opzicht belangrijk genoeg vindt. Het kunstwerk komt dan in een Nederlands museum te hangen. De erfgenaam die gebruikmaakt van de regeling krijgt in ruil daarvoor een kwijtschelding van de erfbelasting over maximaal 120 procent van de waarde.

KWIJTSCHELDING Uw Kunstwerk Houd er ook rekening mee familie, museum of 100 verkoop dat de erfgenamen erfbelasting 100 moeten betalen over de Familie erfbelasting Verkoop waarde van de kunst die ze ontvangen. Dat kan hen voor Museum een probleem plaatsen als de vermogensnalatenschap voornamelijk bestaat uit rendementshefﬁng kunst met een aanzienlijke waarde. Mogelijk moet dan het kunstwerk worden verkocht om de belasting te kunnen voldoen. Om te voorkomen dat bijzondere stukken op die manier MARIKE VAN WIJK naar het buitenland verdwijnen, heeft Estate Planner de overheid een kwijtscheldingsregeling MARIKE.VAN.WIJK@NL.ABNAMRO.COM

Actuele koersen en fondsnieuws Wilt u op de hoogte blijven van actuele koersontwikkelingen en van ontwikkelingen op de gelden kapitaalmarkten? Als u inlogt via internetbankieren vindt u actuele koersinformatie over aandelen, obligaties en beleggingsfondsen en nog veel meer actuele informatie. Log in via internetbankieren. Ga naar Private Banking > Beleggen > Mijn dealingroom

FINANCIAL FOCUS

EXPERTISE

Green Bonds

DUURZAAM EN TRANSPARANT Nederlandse Waterschapsbank NEDWBK

ISIN-code:

XS1083955911

Rendement YTD 1,99%

NEDWBK 0,625% juli 2019 103,00

€

102,00 101,00 100,00 99,00 98,00 jul-14

aug-14

sep-14

okt-14

Groene obligaties, of green bonds, zijn aantrekkelijk voor beleggers die door middel van een lening duurzame klimaatprojecten willen steunen. Het aanbod aan green bonds neemt snel toe. Het zijn obligatieleningen waarbij de uitgever van de lening het geld gebruikt voor duurzame projecten. Uitgevers zijn meestal semi-overheidsinstellingen, zoals waterschappen en instellingen die zich bezighouden met ontwikkelingshulp. Daarnaast zien we een toenemende belangstelling bij andere aanbieders om green bonds uit te geven. We verwachten dat green bonds snel een breed en meer divers segment van de obligatiemarkt worden. Zowel professionele als particuliere beleggers zijn geïnteresseerd. Zij stellen hoge eisen aan de verslaglegging. Onder andere over de voortgang van de duurzame projecten die met de lening worden gefinancierd.

nov-14

dec-14

jan-15

feb-15

WATEROBLIGATIE Een van de meest interessante green bonds van dit moment is de waterobligatie uitgegeven door de Nederlandse Waterschapsbank (NWB). Waterschappen zijn verantwoordelijk voor het waterbeheer in een bepaald gebied. Ze houden zich onder andere bezig met het bewaken van de waterkwaliteit en het voorkomen van overstromingen. De overkoepelende bank NWB verstrekt kredieten aan duurzame projecten die een garantie hebben gekregen van de overheid. Met de in juni 2014 uitgegeven Waterobligatie steunt de NWB onder andere het Nederlandse Deltaprogramma, een meerjarenproject van de Nederlandse overheid dat ervoor moet zorgen dat de Nederlandse overstromingspreventie- en waterbeheerprogramma’s aansluiten op de verwachte klimaatverandering in de komende decennia. Daarbij wordt rekening gehouden met zowel periodes

Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst.

met veel neerslag als grote droogte. Het opgehaalde geld wordt onder meer gebruikt voor het uitgraven van rivieren en het verstevigen van dijken. Maar ook voor het behoud van de diversiteit van flora en fauna in deze gebieden. OP DE HOOGTE De waterobligatie laat zien hoe green bonds op een effectieve manier kunnen bijdragen aan duurzame klimaatprojecten. De jaarlijkse coupon van de lening is 0,625 procent. Dat is in lijn met de hoge kredietwaardigheid (AAA) van de NWB. De Waterschapsbank houdt op haar website (www.nwbbank.com) beleggers op de hoogte van de voortgang van projecten die met het geld van de lening zijn gefinancierd.

ROEL BARNHOORN Senior Bond Analist ROEL.BARNHOORN@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

EXPERT NIEUWS

Beleggingsfonds: Pimco GIS Diversiﬁed Income Fund

INKOMEN UIT VERMOGEN €

5000 4000 3000

US$ 45 40 35 30 25

2000

1000

15 10

PIMEURH ID Fixed Income

ISIN-code:

Benchmark:

IE00B28D5Z40

Samengesteld

Koers Pimco GIS Diversiﬁed Income Fund vanaf 2007

Fondsmanager: 10-02-12

10-02-11

Eve Tournier

Rendementen

€

04-02-2015 YTD

14 12 10

Bron: Morningstar

20 15

20 10

20 05

Pimco GIS Diversiﬁed Income Fund

20 00

19 95

19 90

19 85

19 80

1,99%

8 6 4 2

13 20

12 20

11 20

10 20

09 20

08 20

3,3%

5,3%

6,6%

1 Jaar geannualiseerd

3 Jaar geannualiseerd

5 Jaar geannualiseerd

Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. Voor obligatiebeleggers die op zoek zijn naar inkomen uit vermogen kan het Pimco GIS Diversified Income Fund een aantrekkelijk fonds zijn. Het team van het Pimco GIS Diversified Income Fund (hierna: Pimco-fonds) heeft een breed spectrum om in te beleggen. In de portefeuille mogen zowel de (meest veilige) investment grade obligaties als (risicovolle) high yield obligaties en schuldpapier uit opkomende landen worden opgenomen. Ook mag er tien procent van het fondsvermogen in door banken uitgegeven leningen worden geïnvesteerd en 25 procent in converteerbare obligaties. Aan het team de taak om uit het brede aanbod de leningen te kiezen die de beste combinatie tussen risico en rendement bieden. Het doel is een gestage stroom van inkomen te genereren voor de beleggers in het fonds. Daar slaagde het fonds de afgelopen jaren goed in. Sinds de start van het fonds in 2005 wist het team – op één jaar na – elk

FINANCIAL FOCUS

jaar een positief rendement te behalen. De consistente prestaties van het fondsteam zijn redenen om het fonds op te nemen in de funds recommended list van de bank. Ook is het fonds een van de individuele beleggingsideeën voor Inkomensgericht Beleggen binnen Comfort Beleggingsadvies. RISICO Voor beleggers is het goed om rekening te houden met de risico’s die samenhangen met breed gespreide obligatiefondsen als die van Pimco. Renteverhogingen en volatiliteit op de financiële markten kunnen een negatief effect hebben op de prestaties van het fonds. Zo had het Pimco-fonds in 2013 last van de valutacrisis in opkomende markten. Het fondsvermogen daalde in dat jaar met 0,7 procent. Op lange termijn heeft het team van fondsmanager Eve Tournier echter bewezen de juiste keuzes op het gebied van assetallocatie te kunnen maken. Daarbij kijkt men ook gericht naar

leningen uit sectoren die profiteren van de economische omstandigheden. Tournier maakt daarbij gebruik van de beperkte correlatie tussen de verschillende soorten obligatieleningen. In 2014 wist het team extra rendement te behalen door geslaagde strategieën met zowel investment grade leningen als risicovolle leningen van financials. Het fonds kon in 2014 een rendement van 3,5 procent uitkeren aan beleggers.

MANUEL HERNANDEZ FERNANDEZ Fonds Analist MANUEL.HERNANDEZ@NL.ABNAMRO.COM

10-02-1

EXPERTISE

Filantropie

UW EIGEN KUNST IN EEN MUSEUM Wie een schilderij of beeld schenkt aan een museum, maakt het toegankelijk voor kunstliefhebbers wereldwijd. Bovendien kan zo’n gift fiscaal voordeel opleveren. Veel klanten genieten van de kunstwerken die ze bezitten. Sommige stukken zijn zo bijzonder dat de wens kan ontstaan om ze met een breed publiek te delen. Daarmee treedt u in de voetsporen van bekende kunstliefhebbers als Helene Kröller-Müller en de familie Van Loon. Ook een herindeling van de collectie of een verhuizing naar een kleiner huis kan reden zijn om afscheid te nemen van een kunstwerk. VOORBEREIDING Het schenken of in bruikleen geven van een werk aan een museum vraagt om een goede voorbereiding. Eigenaren hebben vaak al een specifieke bestemming op het oog, bijvoorbeeld een museum dat al ander werk van de kunstenaar exposeert. Indien gewenst brengen wij ze in contact met andere instellingen. Een voorbeeld is de vereniging Hendrick de Keyser die architectonisch bijzondere gebouwen beheert. Sommige van deze gebouwen hebben ook een museumfunctie. Naast de voorkeur voor de locatie worden ook

Uw kunstwerk schenken of in bruikleen geven

ABN AMRO MeesPierson Filantropie Advies

Gever

voldoening en ﬁscaal voordeel

andere aspecten in kaart gebracht. Is het uitgeleende kunstwerk bijvoorbeeld voldoende verzekerd? Zullen de stukken geëxposeerd worden of blijven ze in de kelder van het museum? En wil de schenker erkenning? Kunstbezitters vinden het soms prettig dat hun naam bij het kunstwerk wordt vermeld, anderen koesteren hun anonimiteit. BEOORDELEN Een eerste gesprek met een museum maakt duidelijk of de wensen van de gever aansluiten bij die van het museum.

DE KUNST VAN EEN GIFT Naast voldoening kan het schenken van kunst ook ﬁscaal voordeel opleveren. Is de ontvanger een museum met een ANBI-status (Algemeen Nut Beogende Instelling), dan kan de waarde van het werk voor de gever een aftrekpost voor

de inkomstenbelasting vormen. Wordt het museum bovendien aangemerkt als een culturele instelling, dan geldt een extra vrijstelling. Hiermee wil de overheid giften aan culturele instellingen stimuleren.

Neem bijvoorbeeld de kunstbezitter die zijn collectie aan het Fries Museum wilde nalaten, onder de voorwaarde dat de stukken permanent moesten worden tentoongesteld. Dat bleek in de praktijk niet mogelijk omdat dit museum, net als veel andere musea, werkt met wisselende tentoonstellingen. Vaak heeft een museum een commissie met daarin kunstexperts die de staat van het kunstwerk bekijken en beoordelen of een werk past binnen de collectie. Onderzoek naar de herkomst van een werk kan deel uitmaken van dit proces. Niet elke gever vindt dit prettig. De gesprekken met de musea kunnen door ons worden gevoerd uit naam van de klant. Zo wordt de privacy gewaarborgd tot de schenking daadwerkelijk plaatsvindt.

JASMIJN MELSE Specialist Filantropie Advies JASMIJN.MELSE@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

EXPERT RT NIEUWS S

2015

BELEGGINGSVOORUITZICHTEN Financiële markten zijn hypergevoelig voor ontwikkelingen die moeilijk te duiden zijn. Gelukkig zijn er fundamentele veranderingen die de financiële markten ondersteunen. In de vorige beleggingsvisie schreven wij dat de rust op de financiële markten teruggekeerd leek te zijn. Dat bleek te optimistisch. Sindsdien hebben er zich al weer twee correcties voorgedaan. Financiële markten zijn hypergevoelig voor ontwikkelingen die moeilijk te duiden zijn. Een voorbeeld is de dalende olieprijs. Die werd eerst gezien als factor achter een daling van de koersen op de aandelenmarkt, maar binnen twee weken daarna als drijvende kracht achter het herstel. Inmiddels zijn de energieprijzen weer enigszins aan het herstellen, als gevolg van het besef dat de wereldeconomie aantrekt. ZWAKKE EURO De huidige lage rente en de lage olieprijs vormen een stimulans voor de bestedingen wereldwijd. De kwakkelende eurozone profiteert daarnaast van de zwakke positie van de euro ten opzichte van de Amerikaanse dollar. Het bedrijfsleven krijgt zo een betere concurrentiepositie. Ook leidt het tot een stijging van de prijzen van ingevoerde goederen en diensten. Daardoor worden de deflatoire krachten – een grote angst van de Europese Centrale Bank (ECB) – afgeremd. De ECB heeft inmiddels het omvangrijke opkoopprogramma van staatsobligaties bekend gemaakt. AMERIKAANSE GROEI De groei van de Amerikaanse economie laat sinds de tweede helft van 2014 een versnelling zien, die lijkt aan te

FINANCIAL FOCUS

houden. De verwachting is dat de Federal Reserve medio dit jaar haar belangrijkste rentetarief (de fed funds rate) verhoogt. De Amerikaanse economie kan een renteverhoging naar onze mening inmiddels wel verdragen. De Chinese autoriteiten hebben eerder dit jaar maatregelen genomen om een dreigende verzwakking van de economie af te wenden. Banken kunnen tegen een lage rente lenen om de kredietverlening aan het midden- en kleinbedrijf op peil te houden. OLIEPRIJS De olieprijs houdt beleggers wereldwijd bezig. Cruciaal is of de daling van de olieprijs wordt veroorzaakt door een vermindering van de vraag of door een uitbreiding van het aanbod. Vermindering van de vraag duidt op een verzwakking van de economische omstandigheden en afname van de vraag naar goederen en diensten. Is daarentegen een ruim aanbod van olie de oorzaak, dan zijn de economische omstandigheden niet noodzakelijkerwijze verslechterd. Dat laatste is nu het geval. Een olieprijsdaling is onder de huidige omstandigheden juist positief. Dit zorgt voor afname van de inflatie waardoor de koopkracht van consumenten wordt vergroot. Het recente lichte herstel van de olieprijs duidt op sterkere economische groei en draagt ook bij aan een vermindering van de deflatoire druk. FLUCTUATIES De gunstige vooruitzichten rechtvaardigen de bestaande overweging van ons aandelenbelang. Zeker gezien de lage renteniveaus en de relatief aantrekkelijke waarderingen. Deze factoren wegen in onze optiek zwaarder

dan de (geopolitieke) risico’s. Deze risico’s kunnen wel tot grotere fluctuaties op de markten leiden. We blijven overwogen in Europese aandelen en in aandelen in opkomende markten, vooral in Azië. Vanwege de hoge waarderingen zijn we onderwogen in Amerikaanse aandelen. OBLIGATIES De ontwikkelingen op de aandelenmarkten zijn ook van invloed op de obligatiemarkten. Door de toegenomen onzekerheden nam de risico-aversie toe en daalden de obligatierendementen. Dit werd nog eens versterkt doordat de ECB op grote schaal obligaties gaat opkopen. Door de verwachte verhoging van de fed funds rate zal de obligatierente echter geleidelijk aan onder opwaartse druk komen. Vanwege het vermogensverlies dat daardoor ontstaat voor obligatiebeleggers, handhaven we de bestaande onderweging van de totale beleggingscategorie obligaties. Met uitzondering van stijgende tarweprijzen vanwege Russische sancties, staan de meeste grondstoffenprijzen momenteel onder druk. Omdat de energieprijzen een (beperkt) herstel laten zien en de verbeterende economische vooruitzichten ook de prijzen van veel andere grondstoffen opwaarts beïnvloeden, hebben we onze weging in grondstoffen recentelijk verhoogd tot overwogen.

BEN STEINEBACH Hoofd Beleggingsstrategie BEN.STEINEBACH@NL.ABNAMRO.COM

EXPERTISE

Aandeel: Daimler

ROLLEND RENDEMENT Klassieke auto’s zijn al decennia lang een gewild beleggingsobject. Niet alleen de klassieke modellen zelf; ook de rendementen laten de harten van beleggers sneller kloppen.

Daimler AG

ISIN-code:

DAI

DE0007100000

Koers Daimler AG €

75,00

50,00

25,00

14 20

12 20

10 20

08 20

06 20

04 20

02 20

Niet elke oude auto is een klassieker. Autoliefhebbers wereldwijd vallen vooral voor Ferrari, Porsche en Mercedes. Maar ook vooroorlogse Aston Martins en Fords vinden gretig aftrek. Zo’n klassieker is niet alleen een bijzonder bezit, maar stijgt in de regel door de jaren heen ook in waarde. Dat maakt klassieke auto’s tot gewilde beleggingsobjecten. De beschikbaarheid van data over behaalde rendementen draagt bij aan de populariteit van deze alternatieve beleggingscategorie. Een van de meest geraadpleegde indices op dit gebied is de Britse Historic Automobile Group International (HAGI). De brede index registreert verkopen van klassieke auto’s wereldwijd. Er zijn ook speciale indices voor enkele specifieke merken. De index wordt maandelijks in de Britse zakenkrant Financial Times gepubliceerd. De index liet in 2014 een rendement zien van 16 procent. Daarmee presteerde de alternatieve beleggingscategorie beter dan de Amerikaanse S&P500 (13 procent) in diezelfde periode. Aantrekkelijke rendementen, die niet zijn gecorreleerd aan de aandelenmarkt. Net als bij aandelen zeggen de rendementen niets over de tussentijdse volatiliteit. Bepaalde merken kunnen tijdelijk uit de gratie zijn en daardoor te maken krijgen met een prijsdaling.

Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst.

TAXI-IMAGO Wie niet over een grote garage beschikt of zoekt naar een meer liquide belegging kan ook kiezen voor een aandelenbelegging in de auto-industrie. Een van onze favorieten binnen de automobielindustrie is Daimler, producent van onder andere Mercedes personenauto’s. Daimler profiteert van de stijgende verkopen in opkomende markten, met name in China. Net als veel andere luxemerken is Mercedes een statussymbool voor de groeiende middenklasse in China. Hoewel ook in China inmiddels volwaardige auto’s worden gemaakt, telt vooral het Mercedeslogo. Een groot deel van de groei zal de komende jaren dan ook uit de opkomende markten komen. Daarnaast doet Daimler het ook op de eigen – grote – thuismarkt goed.

Mercedes heeft een marktaandeel van 10 procent in eigen land. Het merk lijkt er in te slagen van het hardnekkige taxiimago af te komen door snel succesvolle nieuwe modellen te introduceren die de doelgroep aanspreken.

MAURITS HELDRING Aandelen Analist MAURITS.HELDRING@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

EVENEMENTEN 21-22 maart

Kunstexpositie Kees Verkade ‘Nouvelle Naissance’

13-22 maart Tefaf Maastricht

ABN AMRO MeesPierson Amsterdam en beeldhouwer Kees Verkade slaan samen de handen ineen voor Stichting Het Vergeten Kind. Vol trots presenteren wij de unieke kunstexpositie ‘Nouvelle Naissance’, waarbij Kees Verkade een gedeelte van de verkoopopbrengst schenkt aan Stichting Het Vergeten Kind. Dit mooie initiatief steunt ABN AMRO MeesPierson Amsterdam graag door haar pand beschikbaar te stellen als expositieruimte. Graag nodigen wij u uit voor het openingsweekend op zaterdag 21 maart en zondag 22 maart tussen 11.00 uur en 17.00 uur om te genieten van deze prachtige expositie. U bent welkom op het kantoor van ABN AMRO MeesPierson aan de Jachthavenweg 112 in Amsterdam. Stuur een e-mail naar fleur.bourgonje@nl.abnamro.com om u aan te melden voor één van deze dagen. Parkeren kan op eigen gelegenheid in de directe omgeving.

ABN AMRO MeesPierson sponsort TEFAF Maastricht en verloot 50 kaarten voor TEFAF op 17 en 18 maart. Stuur voor 12 maart 00:00 uur een mail met uw naam en rekeningnummer aan financial.focus@abnamro.nl. Winnaars krijgen bericht.

OVER ABN AMRO MEESPIERSON ABN AMRO MeesPierson is een handelsnaam van ABN AMRO Bank N.V. ABN AMRO Bank N.V. is gevestigd aan de Gustav Mahlerlaan 10 (1082 PP) te Amsterdam (Nederland). Het internetadres van ABN AMRO MeesPierson is abnamromeespierson.nl. ABN AMRO Bank N.V. heeft een bankvergunning van De Nederlandsche Bank N.V. en is opgenomen in het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) onder nummer 12000004. ABN AMRO Bank N.V. kan optreden als: ◆ aanbieder van betaal-, spaar- en kredietproducten; ◆ bemiddelaar en adviseur van betaal-, spaar-, kredieten verzekeringsproducten; ◆ beleggingsonderneming voor alle beleggingsdiensten, beleggingsactiviteiten en nevendiensten. Informatie over de klachtenregeling van ABN AMRO Bank N.V. en de geschilleninstantie waarbij ABN AMRO Bank N.V. is aangesloten kunt u vinden op abnamro.nl/klachtenregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024 (€ 0,10 per minuut). Op ABN AMRO Bank N.V. zijn het beleggers-compensatiestelsel en het depositogarantiestelsel van toepassing. Meer informatiedaarover kunt u vinden op: abnamro.nl/garantieregeling of opvragen via telefoonnummer 09000024. ABN AMRO Bank N.V. is ingeschreven in het Handelsregister K.v.K. Amsterdam onder nummer 34334259. Het BTW-identificatienummer van ABN AMRO Bank N.V. is NL820646660B01. ALGEMENE DISCLAIMER De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag

FINANCIAL FOCUS

daarom nadrukkelijk niet beschouwd worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het aankopen of verhandelen van financiële instrumenten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO Bank N.V. aangeboden financiële instrumenten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO Bank N.V. kunt u vinden in de Voorwaarden Effectendienstverlening ABN AMRO N.V. en het Informatieblad Effectendienstverlening ABN AMRO Bank N.V. die verkrijgbaar zijn via abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO Bank N.V. tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO Bank N.V. expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO Bank N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO Bank N.V. is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO Bank N.V. , of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo’s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te ver-menigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO Bank N.V. of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U

mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik. US PERSON DISCLAIMER ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke weten regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de beleggingsdienstverlening van ABN AMRO inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven beleggingsproducten en beleggingsdiensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in de zin van vorenbedoelde weten regelgeving]. Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen. Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Een ieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van beleggingdiensten en/of beleggingsproducten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen.

COLOFON

INNOVATIEVE ONTWIKKELINGEN

In de volgende editie De bekendste groeiregio’s ter wereld Portretten van innovatieve ondernemingen Top vijf weldoeners DE VOLGENDE EDITIE VAN FINANCIAL FOCUS VERSCHIJNT IN MEI.

02 // 2015 FINANCIAL FOCUS

is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u in de disclaimer op pagina 52. AFMELDEN

U kunt het abonnement opzeggen via uw private banker. Uitgever

ABN AMRO MeesPierson

Concept & Realisatie LVB Networks

Drukwerkcoördinatie

Sumis Printmanagement

Hebt u vragen voor onze experts uit dit magazine? Zij helpen u graag! U kunt altijd bellen met uw eigen private banker. Of met onze Servicedesk, dagelijks bereikbaar tussen 8.30 en 17.30 uur.

0800 024 07 34 (Vanuit het buitenland: +31 20 628 88 66)

Redactieadres

ABN AMRO Redactie Financial Focus Postbus 283 (AA1040) 1000 EZ Amsterdam

Een vraag voor de redactie?

ﬁnancial.focus@nl.abnamro.com

MAURITS HELDRING Aandelenanalist maurits.heldring@nl.abnamro.com GEERT OFFERGELT Hoofd Private Insurance geert.oﬀergelt@nl.abnamro.com BEN STEINEBACH Hoofd Beleggingsstrategie ben.steinebach@nl.abnamro.com MARIKE VAN WIJK Senior Estate Planner marike.van.wijk@nl.abnamro.com

Omslagillustratie Ella Nitters

(Met nieuws na 13 februari 2015 kon in deze uitgave geen rekening meer worden gehouden.)

Financial Focus online

Op www.ﬁnancialfocus.nl leest u meer artikelen over en uit de wereld van vermogenden.

ABN AMRO MeesPierson online Informatie over producten en diensten van ABN AMRO MeesPierson vindt u op www.abnamromeespierson.nl

SILVIA ZONNEVELD Directeur Instituten & Charitas silvia.zonneveld@nl.abnamro.com

FINANCIAL FOCUS

MAYKE NIESTADT DIRECTEUR-EIGENAAR BUCK MODELS

ELKE WEEK OP FINANCIALFOCUS.NL BLOGGEN VERMOGENDEN EN ONDERNEMERS OVER HUN ERVARINGEN EN DILEMMA’S. MAYKE NIESTADT RICHTTE IN 2009 BUCK MODELS OP. HAAR BEDRIJF IS RAZENDSNEL OPGEKLOMMEN TOT LEIDEND IN DE BRANCHE. MAYKE BLOGT OVER GROEI, GLAMOUR, ROMANTIEK EN SCHOONHEID.

‘Geld kan je overal vandaan halen. Belangrijker is of een partner waarde toevoegt.’

MEER

BLOGS