25
Visie op w wereldecono omie – 25 november 20 015
Opk. Europa - Vooruiitzichten voor reg gio weerr gunstig g
Peter de Bruin Sen nior Econoom Tel:: 020 343 5619
Rus sland: na forrse krimp dit jaar besch heiden herst stel volgend jaar Cen ntraal-Europ pese econom mieën groeie en vermoed delijk sterk door d Turkse econom mie heeft nie et veel ruimtte voor verssnelling
pete er.de.bruinl@nl.ab bnamro.com
n Centraal- een Oost-Europa Krimp in Rusland,, vrij sterke economie in De ontw wikkelingen in o opkomend Euro opa pakten hee el anders uit daan wij vorig jaar verwachtten. Wij dachten dat de Russiscche economie enkel zou stag gneren. Maar dde scherpe koe ersval van de roebel als gevolg van d de daling van olieprijzen o leidd de eind vorig jaaar tot een bankencrisis. ntrale bank de rente verhogen n tot een recorddhoogte van 17 7%. De Russissche Hierdoorr moest de cen economie belandde ve ervolgens in ee en recessie en waarschijnlijk w iss de productie 4% gekrompe en. Verder drukte d het conflflict tussen Rus sland en Oekraïne een aanzieenlijk zwaarderre stempel op de d Oekraïense economie dan wij hadden voorzien. Vermoedelijk is dde economie va an Oekraïne ditt jaar ongeveer een tien de in omvang geslonken. De Centraal-Euroopese economiieën presteerden n hun totaliteit iiets beter dan wij w hadden verw wacht. Zij liete n een robuust herstel zien, echter in gesteund d door de aanttrekkende econ nomie in de eurozone. De preestatie van Turrkije was niet echt verrasse end. De gemidd delde groei kom mt waarschijnlijk uit op 3%, o ngeveer gelijk aan 2014. Rusland en Oekraïne h hebben de gem middelde groei voor de regio aals geheel echter naar bened den waarmee de eerste e krimp sin nds de grote reecessie een feitt is. gehaald tot onder nul, w
Eerste e krimp sinds s de grote rec cessie % j-o-j, gemiddelde BBP opkomend Europa
10 8 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8 -10 7 07
08
09
10
11
12
13
14
15
MRO Economisch h Bureau Bron: Thomson Reuters Daatastream, ABN AM
Recess sie in Rusla and en Oekra aïne is afgelopen… Het goed de nieuws is da at de Russisch he economie vo oorzichtige tekeenen van stabiilisatie vertoontt. De centrrale bank heeftt de rente inmid ddels verlaagd naar 11%. Onndertussen heb bben consume enten en bedrijjven hun uitgav venpatroon aangepast aan dee inflatie die do oor de vrije val van de roebel sterk is o opgelopen. In het h derde kwarrtaal kromp de economie mett 4,1% j-o-j, wa at een verb betering inhoud dt ten opzichte van de krimp van v 4,6% j-o-j iin het tweede kwartaal. k Volge ens onze sch hattingen komtt dit neer op ee en kwartaalgroe ei van 0,2% tenn opzichte van het tweede kwartaall. Er is dus een n einde gekome en aan de rece essie in Ruslannd. De groeivoo oruitzichten voo or volgend jaar zijn echte er uiterst magerr. Ondanks de renteverlaginggen van de centrale bank blijvven rentes op bijvoorbeeld leningen nog steeds s hoog. De D financiële coondities zijn da an ook nog stee eds aarbij komt dat de sancties va an de EU en de e VS en de lagee olieprijzen no og altijd een krap. Da remmende factor voor de economie zijn. z Tot slot zijn structurele hhervormingen een e bittere economische noodzaa ak. Geholpen door een staakt-het-vuren in hhet oosten van het land, groeiide aïense econom mie heel voorzichtig in het derde kwartaal. D Dat betekent da at hier ook de de Oekra recessie e afgelopen is. Maar de vooru uitzichten voor het land blijvenn somber.
26
Visie op w wereldecono omie – 25 november 20 015
e vermoedeliijk doorstom men… …terwijl Centraal--Europese economieën De econ nomieën in Cen ntraal-Europa, waaronder w Polen, Tsjechië e n Hongarije, sttomen vermoed delijk volgend ja aar op volle kra acht door. Dez ze economieënn profiteren van n het iets versnelle ende herstel in n de eurozone, hun belangrijkste handelsparrtner. Verder wordt w de particulie ere consumptie e gestimuleerd door de verbe eterende arbeiddsmarkt. Door de solide economische situatie zzijn bedrijven ook o bereid om te investeren. D De BBP-cijfers over het derde e ok positief. De Poolse P econom mie groeide meet 3,4% j-o-j en de Tsjechisch he kwartaall waren dan oo economie, mede dankzzij bijzondere omstandighede o en, zelfs met 4,,3%. Hongarije e deed het met at rustiger aan. In het algemeen presteren de d Centraal-Eu ropese econom mieën relatief 2,3% wa sterk dit jaar. Een lichte e afkoeling in 2016 2 lijkt dan ook o logisch, voooral in Tsjechië ë waar het groeitem mpo vermoedel ijk terugkeert naar n een wat normaler niveauu.
…en Turkse econo omische gro oei stabilise eert De Turks se BBP-cijfers voor het derde e kwartaal zijn nog niet bekennd. Maar de on ntwikkelingen sinds he et begin van he et jaar wijzen op p een gemidde elde groei van ccirca 3%. Voorr Turkije is dit niet n voldoend de om de groe ei van de beroe epsbevolking te e absorberen. D De werkloosheid loopt hierdoo or verder op. Ook al verw wachten we datt de wereldeconomie volgendd jaar iets aantrrekt, de vele structure ele tekortkomin ngen in de Turk kse economie zullen z een verssnelling vermoe edelijk in de we eg staan. Als A Turkije snelller wil groeien, zijn structurele e hervormingenn onontkoomba aar. Zo is de spaarquote te laag, leu unt het land te sterk op de bouwsector die w weinig toegevoe egde waarde n is arbeidsmarrktregulering te e star. biedt, en
Russische c centrale bank k verlaagt rente verder…
…maar … Turkse e centrale baank blijft teugels strak hou uden
%, beleidsrente
%, % beleidsrentes en n interbancaire reente
18
14 4
16
12 2 10 0
14
8
12
6
10
4 2
8
0
6
10
4 04
05
06
07
08
0 09
Bron: B Thomson Re euters Datastream m
10
11
1 12
13
14
15
11 12 Vloeer rentecorridor Beleeidsrente
13
14 4 15 Plafond renttecorridor Interbancairre rente
Bron n: Thomson Reute ers Datastream
Russis sche centralle bank laat monetaire teugels t verd der vieren Wat de vooruitzichten v vvoor het mone etair beleid betrreft, denken wee dat in Rusland de centrale bank de rente verder zzal verlagen. In de afgelopen vergaderingenn heeft de Russ sische centrale e bank (CB BR) ervan afge ezien om het beleid te versoe epelen. Dit hieldd verband met hardnekkig ho oge inflatie (15,5% in oktob ber). De inflatie e gaat binnenko ort echter sterkker dalen. Dit komt omdat hett an de zwakte va an de roebel uit de jaarlijkse vergelijkingsbaasis wegvalt. Bovendien B is err effect va geen opwaartse prijsdrruk dankzij de economische zwakte. z Wij schhatten in dat de e inflatie eind 8% is gedaald. Dit is een niveau van voor dee financiële cris sis die eind 2014 volgend jaar tot circa 8 ok in de lijn der verwachting dat de CBR de monetaire teug gels laat vieren n. uitbrak. Het ligt dan oo
Centra ale banken v van CE3-landen maken voorlopig p pas op de plaats De centrrale banken va an de Centraal--Europese land den komen vooorlopig waarsch hijnlijk nog niet in actie. On ndanks de aan nhoudende groe ei kennen de CE3-economieë C ën (Polen, Tsje echië en Hongarijje) op dit mome ent nauwelijks opwaartse prijsdruk. De inflaatie is sterk neg gatief in Polen en nog net positief in Tsje echië en Honga arije. Dit komt vooral v door de lage olieprijzen n, waardoor de e
27
Visie op wereldecono omie – 25 november 20 015
energiek kosten zijn ged daald. Ook de kerninflatie k is gematigd, behaalve in Hongarijje. De lage infla atie verhult dat d in de CE3-e economieën de e loondruk zich geleidelijk opbbouwt. Dit zou zich in 2016 moeten vertalen in een n lichte toenam me van de inflatiedruk. De inflaatie moet ook wat w oplopen alss ct van de lagere re energieprijze en wegvalt. Gegeven het lagee uitgangsnivea au denken we het effec echter niet dat de inflattiedruk in de og gen van de cen ntrale banken ssterk genoeg zal z zijn om in acctie hten dan ook da at de Poolse ce entrale bank paas begin 2017 zal beginnen met m te komen. Wij verwach ale bank (CNB)) heeft haar beleidsrente het verghogen van de rente. De Tsjechische centra d tot bijna nul. M Maar de CNB heeft h bovendie en de kroon in w waarde laten dalen d tot CHZ 27 2 verlaagd per euro o om de handell te steunen. De CNB heeft aangegeven het et gebruik van de d kroon als beleidsin nstrument eind d 2016 te willen n beëindigen. De D volgende staap zou dan een verhoging va an de beleid dsrente zijn. H iermee zal de CNB C volgens ons o in 2017 eenn begin maken n. Omdat in Hongarijje de kerninflattie al hoger is, zal volgend jaa ar de totale inflaatiedruk hier waarschijnlijk w hoger zijjn dan in Polen n en Tsjechië. Dit D houdt in dat van de centraale banken van n de CE3-lande en de Hong gaarse vermoed delijk als eerste de monetaire e teugels gaat aaanhalen, mog gelijk al eind 20 016.
Turkse e centrale ba ank blijft verkrappend beleid b voereen De Turks se centrale ban nk blijft naar ve erwachting in 2016 2 de monetaaire teugels strrak houden. De e inflatie ligt met 7,6% in n oktober ruim boven b het doel van 5%. Gezieen de aanzienlijke verzwakking T lira zal d de opwaartse druk d op de consumentenprijze zen waarschijnlijk aanhouden. van de Turkse Daarbij komt k dat de Am merikaanse cen ntrale bank na aar verwachtingg in december een eerste sta ap zet op weg w naar de no rmalisatie van haar monetair beleid. Naar vverwachting zall ze haar beleidsta arief optrekken n tot 1,25% eind d 2016. Hierdo oor zal de Turksse centrale bank (CBT) vermoed delijk een verkrrappend monettair beleid blijve en voeren om tte voorkomen dat de lira nog verder in n waarde daalt tijdens het pro oces van renten normalisatie in de Verenigde Staten. Dit verklaartt ook waarom d de CBT de inte erbancaire renttes verder heefft opgedreven tot de bovengrrens van haar rentecorridor.. Daarnaast ve erwachten we dat d de CBT, in lijn met het pla an om het digen, haar bele eidsrente zal vverhogen. monetair beleidskader te vereenvoud
Economische groeii % j-o-j
K K1-15
K2-15 K
K-153
20015
201 16
2017
Tsjechië
4,1
4,6
4,3 4
4 ,0
3,0
3,0 0
Hongarije e
3,5
2,7
2,3 2
3 ,0
2,5
2,5 5
Polen
3,7
3,3
3,4 3
3 ,5
3,5
3,5 5
Roemenië ë
4,3
3,4
3,6 3
3 ,5
3,5
3,5 5
Rusland
-2,2
-4,6 -
-4 4,1
-4,,0
0,5
1,5 5
3 ,0
3,0
3,5 5
-7 7,0
-100,0
1,0
3,0 0
-11,0
1,7
2,4 4
Turkije Oekraïne Gemiddelde regio
2,5
3,8
--17,2
-14,6
-0,5
-1,4 -
Bron: ABN N AMRO, EIU, Thoomson Reuters Datastream
Geopo olitiek en Fed d zijn belangrijkste risic co’s bij voo oruitzichten Bij het huidige lage nivveau is het risic co van een scherpe verdere ddaling van de olieprijzen o men. Daarmee is ook de kans s op een nieuwe financiële criisis in Rusland sterk kleiner. afgenom Door hett broze staakt-h het-vuren in he et oosten van Oekraïne O zijn oook de geopolittieke zorgen wa at naar de achtergrond ve erdwenen. Maa ar geopolitieke ontwikkelingeen blijven wel een belangrijk oals gezegd za al Turkije naar verwachting de e monetaire teuugels strak blijv ven houden. Als A risico. Zo de rente in de Verenigd de Staten echtter sneller word dt verhoogd daan verwacht, ka an dit nog steed ds sterke ne egatieve gevollgen hebben vo oor het land. De Turkse econnomie heeft een n groot tekort op o de lopen nde rekening, o ondanks de rec cente verbetering. Ook is de bbuitenlandse schuld hoog. Kortom, Turkije is afha ankelijk van hett kapitaal van buitenlandse b beeleggers en is daardoor gevo oelig voor stemmingswisseliingen op financ ciële markten.