Accountancy Greece - Τεύχος 26 by Accountancy Greece

ACCOUNTANCY GREECE.26

EDITORIAL

ACCOUNTANCY GREECE Τριμηνιαίο Περιοδικό Οικονομικού Λογισμού www.accountancygreece.gr

Αγαπητοί αναγνώστες, Την ιρλανδική εμπειρία διαχείρισης των κόκκινων δανείων καταγράφει και κρίνει ο Brian McEnery (FCCA), πρόεδρος του ACCA, ο οποίος συμμετείχε στο «ιρλανδικό πείραμα» ως μέλος του Δ.Σ. και πρόεδρος της Επιτροπής Ελέγχου του Εθνικού Οργανισμού Διαχείρισης Περιουσιακών Στοιχείων (National Asset Management Agency, ΝΑΜΑ) της Ιρλανδίας. Ως γνωστόν, η ΝΑΜΑ θεσπίστηκε από την ιρλανδική κυβέρνηση νομοθετικά ως μία τράπεζα που αγόρασε όλα τα δάνεια που δεν εξυπηρετούνταν από τους δανειολήπτες. Ο Brian McEnery, στο άρθρο που δημοσιεύουμε, περιγράφει το project, τις διακυμάνσεις και την τελική θετική κατάληξη. Πώς θα είναι οι οικονομίες του κόσμου το 2050; Μια έρευνα της PwC που παρουσιάζουμε προβλέπει σοβαρή μετατόπιση της παγκόσμιας οικονομικής δύναμης προς τις αναδυόμενες οικονομίες, με την Ινδία, την Ινδονησία και το Βιετνάμ να καταγράφουν τις υψηλότερες επιδόσεις. Η Κίνα θα βρίσκεται στην κορυφή, ενώ ανακατατάξεις αναμένονται στον ευρωπαϊκό χώρο. Η Εύη Μπίνιου παρουσιάζει την αρχιτεκτονική του νέου ΕΣΠΑ 20142020, το οποίο ενσωματώνει τις εθνικές προτεραιότητες σε ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό αναπτυξιακό πλαίσιο, με εθνικές στρατηγικές τα εθνικά επιχειρησιακά προγράμματα (τομεακά) και τα περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματα. Ιδιαίτερη σημασία για να μετασχηματισθεί το αναπτυξιακό μοντέλο της ελληνικής οικονομίας έχουν οι παρεμβάσεις των ΕΔΕΤ (Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών Ταμείων) κατά τα επόμενα χρόνια της περιόδου 2014-2020, μέχρι τουλάχιστον και το 2023, για να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις αλλαγής του παραγωγικού αναπτυξιακού προτύπου της χώρας, οι οποίες εστιάζουν στην καινοτομία, στην παραγωγικότητα, στην εξωστρέφεια και στην αειφόρο βιώσιμη ανάπτυξη. Στο τεύχος αυτό θα βρείτε ακόμα πολλά ενδιαφέροντα άρθρα, έρευνες και στατιστικές. Η Συντακτική Επιτροπή

Τεύχος 26 Iανουάριος/Φεβρουάριος/Μάρτιος 2017 Τιμή πώλησης 10 ευρώ

ISSN 1792-6009 ΚΩΔ. ΕΝΤ. 01-0028 ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΩΜΑΤΟΣ ΟΡΚΩΤΩΝ ΕΛΕΓΚΤΩΝ ΛΟΓΙΣΤΩΝ ΕΚΔΟΤΗΣ ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΑΛΑΜΑΝΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΖΑΣ ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΉ ΕΠΙΤΡΟΠΉ ΕΥΑ ΑΓΓΕΛΙΔΗ ΜΑΡΊΝΑ ΚΑΠΕΤΑΝΆΚΗ ΜΙΧΆΛΗΣ ΚΑΡΑΒΆΣ ΚΑΤΕΡΊΝΑ ΚΟΥΛΟΎΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ ΝΙΦΟΡΌΠΟΥΛΟΣ ΒΆΪΟΣ ΡΙΖΟΎΛΗΣ ΑΛΕΞΆΝΔΡΑ ΣΑΜΟΘΡΆΚΗ ΣΆΝΤΡΑ ΣΑΣΏΝ ΒΊΒΙΑΝ ΤΣΑΜΑΔΟΎ ΜΑΡΙΑ ΤΥΡΟΒΟΛΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΒΑΣΩ ΜΟΥΖΑΚΙΤΗ vaso.mouzakiti@soel.gr Τ. 210 3891400-466 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΖΟΒΑΡΑΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ- ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΣΧΕΔΙΟ Τ. 210-3839020 prosxe@otenet.gr

ACCOUNTANCY GREECE

IEΣΟΕΛ, Καποδιστρίου 28, 10682, Αθήνα, Τ. 210 3891400-466 F. 210 3825159 www.soel.gr, info@soel.gr, iesoel@soel.gr

ACCOUNTANCY GREECE.26

Ag_INDEX

ΘΕΜΑΤΑ

56.

04. 08.

Η ΤΡΑΠΕΖΙΚΉ ΚΡΊΣΗ ΤΗΣ ΙΡΛΑΝΔΊΑΣ: NAMA, ΈΝΑ ΌΧΗΜΑ ΑΝΑΔΙΆΡΘΡΩΣΗΣ ΜΗ ΕΞΥΠΗΡΕΤΟΎΜΕΝΩΝ ΔΑΝΕΊΩΝ BRIAN McENERY (FCCA)

60.

18.

65.

20.

67.

NEWS

ΠΏΣ ΔΙΑΡΘΡΏΝΕΤΑΙ ΤΟ ΝΈΟ ΕΣΠΑ 2014-2020 - ΠΟΙΑ Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΉ ΤΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΝΈΑ ΔΕΔΟΜΈΝΑ ΕΥΗ ΜΠΊΝΙΟΥ, CROWE SOL Η ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΈΝΗ ΧΩΡΙΚΉ ΑΝΆΠΤΥΞΗ (ΟΧΑ) ΣΤΟ ΠΛΑΊΣΙΟ ΤΟΥ ΕΤΑΙΡΙΚΟΎ ΣΥΜΦΏΝΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΠΛΑΊΣΙΟ ΑΝΆΠΤΥΞΗΣ ΕΣΠΑ 2014-2020 ΕΥΗ ΜΠΊΝΙΟΥ, CROWE SOL

22. 25. 27

INTERNATIONAL BUSINESS REPORT GRANT THORNTON Η «ΒΑΣΙΛΕΊΑ 4» ΠΡΟ ΤΩΝ ΠΥΛΏΝ ΚΏΣΤΑΣ ΛΕΥΚΑΔΊΤΗΣ, KPMG

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΈΝΗ ΠΡΟΣΈΓΓΙΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΑΝΑΦΟΡΏΝ ΓΙΆΓΚΟΣ ΧΑΡΑΛΆΜΠΟΥΣ

30.

ΝΕΑ ΜΟΡΦΗ ΕΚΘΕΣΗΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΙΘΑΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΡ. ΝΙΚΌΛΑΟΣ ΜΠΈΛΕΣΗΣ, MOORE STEPHENS

34. 38.

ΔΙΑΠΙΣΤΏΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΥ ΓΙΑ ΤΗ ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΉ ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ ΕΥ

Η ΕΜΠΟΡΙΚΉ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ (ΣΠΟΥΔΈΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΕΠΙΣΤΗΜΏΝ) ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ Ι. ΝΙΦΟΡΌΠΟΥΛΟΣ, ΩΡΙΩΝ Α.Ε.

46.

ΕΞΌΡΥΞΗ: ΑΝΆΣΑ ΑΙΣΙΟΔΟΞΊΑΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΒΑΘΙΆ ΠΛΗΓΕΊΣΑ ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΑΓΟΡΆ

BDO

48.

Η ΔΥΝΑΤΌΤΗΤΑ ΕΚΜΆΘΗΣΗΣ ΑΠΌ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΆ ΤΩΝ ΜΗΧΑΝΏΝ ΣΏΖΕΙ ΖΩΈΣ ΑΛΛΆ ΑΛΛΆΖΕΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΊΑ DELOITTE

51.

ΜΈΧΡΙ ΤΟ 2050 ΣΕ ΠΡΏΤΟ ΠΛΆΝΟ ΟΙ ΑΝΑΔΥΌΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΊΕΣ ΤΗΣ ΙΝΔΊΑΣ, ΙΝΔΟΝΗΣΊΑΣ ΚΑΙ ΒΙΕΤΝΆΜ PWC

Η ΜΆΝΤΣΕΣΤΕΡ ΓΙΟΥΝΆΙΤΕΝΤ ΕΠΙΣΤΡΈΦΕΙ ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΉ ΤΗΣ DELOITTE FOOTBALL MONEY LEAGUE DELOITTE

ΠΕΡΙ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΕΩΣ ΕΥΑΓΓΕΛΊΑ ΠΑΡΊΣΗ, ΣΟΛ Α.Ε.CROWΕ SOL ΓΕΡΆΣΙΜΟΣ ΧΑΛΙΏΤΗΣ ΤΙ ΑΛΛΆΖΕΙ ΣΤΙΣ ΕΤΑΙΡΕΊΕΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΏΝ ΜΕ ΤΟ ΝΈΟ ΔΙΕΘΝΈΣ ΠΡΌΤΥΠΟ ΑΝΑΓΝΏΡΙΣΗΣ ΕΣΌΔΩΝ ΖΈΤΑ ΜΑΝΙΆΤΗ, KPMG ΟΙ ΕΠΙΠΤΏΣΕΙΣ ΤΟΥ IFRS 9 ΣΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΈΣ ΤΡΆΠΕΖΕΣ ΚΏΣΤΑΣ ΛΕΥΚΑΔΊΤΗΣ KPMG

69. 71.

Η ΠΟΡΕΊΑ ΤΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΉΣ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΉΣ ΑΓΟΡΆΣ KPMG

Η ΈΛΛΕΙΨΗ ΕΜΠΙΣΤΟΣΎΝΗΣ ΣΤΟΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΌ ΚΛΆΔΟ ΚΑΙ Η ΕΜΦΆΝΙΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΏΝ ΠΡΟΤΆΣΕΩΝ ΑΠΌ ΜΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΎΣ «ΠΑΊΚΤΕΣ» ΕΥ

73. 75. 77.

ΟΙ ΚΥΒΕΡΝΟ-ΕΠΙΘΈΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΔΥΣΚΟΛΊΕΣ ΣΤΗΝ ΑΝΆΚΑΜΨΗ ΕΥ ΟΙ ΤΡΆΠΕΖΕΣ ΑΝΑΖΗΤΟΎΝ ΤΡΌΠΟΥΣ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΚΙΝΔΎΝΩΝ ΕΥ

ΑΝΗΣΥΧΊΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΊΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗΣ ΔΕΔΟΜΈΝΩΝ ΣΤΙΣ ΕΤΑΙΡΙΚΈΣ ΑΝΑΦΟΡΈΣ ΕΥ

79. 81. 83.

ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΈΣ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΙΣ ΑΝΑΖΗΤΟΎΝ ΔΙΈΞΟΔΟ ΣΤΙΣ Σ&Ε ΕΥ ΠΡΟΤΕΡΑΙΌΤΗΤΑ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΩΝ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΏΝ ΚΙΝΔΎΝΩΝ ΕΥ

ΔΥΣΧΈΡΕΙΕΣ ΣΤΟΝ ΈΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΚΑΤΑΣΤΆΣΕΩΝ ΤΩΝ ΟΡΚΩΤΏΝ ΕΛΕΓΚΤΏΝ ΛΌΓΩ ΤΟΥ ΕΠΙΚΑΛΟΎΜΕΝΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΎ ΑΠΟΡΡΉΤΟΥ ΙΩΆΝΝΗΣ Κ. ΚΑΡΑΠΟΣΤΟΛΆΚΗΣ, ΣΟΛ Α.Ε.

88.

ΓΥΝΑΙΚΕΊΟ ΕΠΙΧΕΙΡΕΊΝ ΝΈΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΈΣ ΣΧΕΤΙΚΆ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΙΝΔΎΝΟΥΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΝΤΑΜΟΙΒΈΣ INTERNATIONAL BUSINESS REPORT | ΜΆΡΤΙΟΣ 2017 ΕΥΚΑΙΡΊΕΣ - ΚΊΝΔΥΝΟΙ - ΗΓΕΣΊΑ GRANT THORNTON

94.

ΕΞΕΛΊΞΕΙΣ ΣΤΑ IFRS

MAΡΤΙΟΣ 2017

ACCOUNTANCY GREECE.26

NEWS Eν περιλήψει...

ΈΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ACCOUNTANCY EUROPE (ΠΡΏΗΝ FEE) ΠΕΡΊ SOLVENCY II Η Accountancy Europe (πρώην FEE) συνέταξε έκθεση με θέμα την έρευνα επί του πεδίου εφαρμογής του ελέγχου και της υποβολής εκθέσεως βάσει του Solvency II σχετικά με τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις. Η ανωτέρω έκθεση βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση: https://www.accountancyeurope.eu/ publications/scope-audit-solvency-ii-reportinginsurance-undertakings/. ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΉ ΈΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ACCOUNTANCY EUROPE (ΠΡΏΗΝ FEE) ΜΕ ΘΈΜΑ «ΑΦΕΡΕΓΓΥΌΤΗΤΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΩΝ ΣΤΗΝ Ε.Ε.: ΣΥΜΒΟΛΉ ΤΟΥ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟΎ-ΛΟΓΙΣΤΙΚΟΎ ΕΠΑΓΓΈΛΜΑΤΟΣ» (EU BUSINESS INSOLVENCY. A CONTRIBUTION FROM THE ACCOUNTANCY PROFESSION) Η έκθεση και το σχετικό επεξηγηματικό υλικό βρίσκονται στην ηλεκτρονική διεύθυνση: https://www. accountancyeurope.eu/publications/eu-businessinsolvency-contribution-accountancy-profession/?_ cldee=bWFyaWEudHlyb3ZvbGFAc29lbC5ncg%3d%3d&recipientid=contact-30952cc1bc6ee6 1180e1c4346bad508c-00df9ed80c734c429ece0 da93c67d3a4&esid=0a7379f0-47d7-e611-80eec4346bacceb8&urlid=0. IPSAS 40: ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΊ ΔΗΜΌΣΙΟΥ ΤΟΜΈΑ, ΒΕΛΤΙΏΝΕΙ ΤΗΝ ΑΝΑΦΟΡΆ ΣΤΙΣ ΚΡΑΤΙΚΈΣ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΏΣΕΙΣ Το Συμβούλιο Διεθνών Λογιστικών Προτύπων Δημοσίου Τομέα (IPSASB) της IFAC εξέδωσε το IPSAS 40: Συνδυασμοί Δημόσιου Τομέα, το οποίο αποσκοπεί στη βελτίωση της αναφοράς στις κρατικές αναδιαρθρώσεις. Το σχετικό πρότυπο βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση: https://www.ifac.org/

publications-resources/ipsas-40-public-sectorcombinations?utm_source=IFAC+Main+List&utm_ campaign=5421f2e531-EMAIL_CAMPAIGN_ 2017_01_31&utm_medium=email&utm_term=0_ cc08d67019-5421f2e531-80338861. ΈΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ICAEW ΜΕ ΘΈΜΑ: «ΤΑ ΔΗΜΌΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΆ ΣΤΗΝ ΠΡΆΞΗ» (PUBLIC FINANCES IN PRACTICE), ΜΆΡΤΙΟΣ 2017 Η έκθεση επί της ανωτέρω έρευνας βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.icaew.com/-/ media/corporate/files/about-icaew/what-we-do/ policy/public-policy/public-finances-in-practice. ashx?la=en. ΝΈΑ ΜΕΛΈΤΗ ΤΗΣ IFAC ΜΕ ΤΊΤΛΟ: «ΕΛΕΓΚΤΙΚΌ - ΛΟΓΙΣΤΙΚΌ ΕΠΆΓΓΕΛΜΑ: ΔΙΑΔΡΑΜΑΤΊΖΟΝΤΑΣ ΘΕΤΙΚΌ ΡΌΛΟ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΏΠΙΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΘΟΡΆΣ» Η Διεθνής Ομοσπονδία Λογιστών (IFAC) ανακοινώνει τη νέα μελέτη της με τίτλο: «Ελεγκτικό - λογιστικό επάγγελμα: Διαδραματίζοντας θετικό ρόλο στην αντιμετώπιση της διαφθοράς». Η νέα αυτή μελέτη της Διεθνούς Ομοσπονδίας Λογιστών (IFAC) δείχνει πώς οι επαγγελματίες λογιστές παίζουν σημαντικό, θετικό ρόλο στη μείωση της διαφθοράς, μαζί με άλλους βασικούς παράγοντες στην παγκόσμια οικονομία που υποστηρίζουν ισχυρές δομές διακυβέρνησης. Η ανωτέρω μελέτη βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.ifac.org/publicationsresources/accountancy-profession-playingpositive-role-tackling-corruption?utm_ source=IFAC+Main+List&utm_ campaign=adb390a164-EMAIL_ CAMPAIGN_2017_02_23&utm_ medium=email&utm_term=0_cc08d67019adb390a164-80265369.

Από την Επιτροπή Διεθνών Σχέσεων ΣΟΕΛ

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) 2016/2067 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΗΣ 22ας ΝΟΕΜΒΡΊΟΥ 2016 ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΟΠΟΠΟΊΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΎ (ΕΚ) ΑΡΙΘ. 1126/2008 ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΙΟΘΈΤΗΣΗ ΟΡΙΣΜΈΝΩΝ ΔΙΕΘΝΏΝ ΛΟΓΙΣΤΙΚΏΝ ΠΡΟΤΎΠΩΝ ΣΎΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΝΟΝΙΣΜΌ (ΕΚ) ΑΡΙΘ. 1606/2002 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΎ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΊΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΊΟΥ ΌΣΟΝ ΑΦΟΡΆ ΤΟ ΔΙΕΘΝΈΣ ΠΡΌΤΥΠΟ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉΣ ΑΝΑΦΟΡΆΣ 9 Ο Κανονισμός βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/ TXT/PDF/?uri=CELEX:32016R2067&from=EL.

PKF-A

ACCOUNTANCY GREECE.26

NEWS Eν περιλήψει...

Από την Επιτροπή Διεθνών Σχέσεων ΣΟΕΛ

ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΝΕΩΝ ΟΡΚΩΤΩΝ ΕΛΕΓΚΤΩΝ ΛΟΓΙΣΤΩΝ ΣΕ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Το Σώμα Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών (ΣΟΕΛ) συγχαίρει τα μέλη του για τις επιτυχίες τους στις πρόσφατες εξετάσεις του ACCA (Association of Certified Chartered Accountants) στο πλαίσιο απόκτησης επαγγελματικού τίτλου του Ορκωτού Ελεγκτή Λογιστή. Οι εξετάσεις αυτές, στις οποίες συμμετέχουν ΕΠΙΘΕΤΟ Ανδρεοπούλου

ΟΝΟΜΑ

υποψήφιοι από πολλές χώρες, είναι μεταπτυχιακού επιπέδου, καλύπτουν ευρύτατο φάσμα θεμάτων, διεξάγονται με βάση την αμοιβαία αναγνώριση ΣΟΕΛ - ACCA και είναι παγκοσμίως αποδεκτές. Τα διακριθέντα μέλη μας που πρώτευσαν στην Ελλάδα, με αλφαβητική σειρά, είναι τα εξής: ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΕΙΡΑ ΚΑΤΑΤΑΞΗΣ

Αικατερίνη

F8 - Audit and Assurance

Βογιατζάκη

Αικατερίνη Ελένη

P7 - Advanced Audit and Assurance (ΙΝΤ)

11 2

Γεωργιακάκη

Μαρία

F6 - Taxation (UK)

Δημητρόπουλος

Νικόλαος

P2 - Corporate Reporting (ΙΝΤ)

Κορφιάτης

Μάριος

F7 - Financial Reporting

Μυλιόρδος

Εμμανουήλ

P4 - Advanced Financial Management

Παπαδογιαννάκης

Μιχαήλ

F7 - Financial Reporting

Παπαδοπούλου

Ευγενία

P2 - Corporate Reporting (ΙΝΤ)

Παπανδρέου

Δημήτριος

F9 - Financial Management

Σκαρκάλας

Ιωάννης

P1 - Governance, Risk and Ethics

Τριανταφυλλίδου

Ελπίδα

P5 - Advanced Performance Management

Φώτη

Σταματίνα

P3 - Business Analysis

Τα παρακάτω μέλη ολοκλήρωσαν με επιτυχία τη διαδικασία των εξετάσεων και παρατίθενται με αλφαβητική σειρά: ΕΠΙΘΕΤΟ

ΟΝΟΜΑ

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΕΙΡΑ ΚΑΤΑΤΑΞΗΣ

Κωνσταντίνου

Ειρήνη

Τουρνατζή

Ευαγγελία

Το ΣΟΕΛ θα συνεχίσει να αποδίδει την απαιτούμενη προσοχή και να υποστηρίζει μέσω του Ινστιτούτου Εκπαίδευσης Σώματος Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών (ΙΕΣΟΕΛ) την εκπαίδευση και συνεχή επιμόρφωση όλων των μελών του, ως ένα από τα προαπαιτούμενα για τη διατήρηση του κύρους του ελεγκτικού θεσμού. Ο Πρόεδρος του Εποπτικού Συμβουλίου του ΣΟΕΛ Χαρίλαος Π. Αλαμάνος Τα μέλη

PKF-Adv-2017_a 28/2/2017 4:11 µµ Page 1

our values • passion • teamwork • clarity • quality • integrity

ΑΘΗΝΑ Θεσσαλονίκη | Ηράκλειο Κρήτης | Ιωάννινα | Τρίκαλα

www.pkf.gr

PKF EUROAUDITING S.A. is a member firm of the PKF International Limited network of legally independent firms and does not accept any responsibility or liability for the actions or inactions on the part of any other individual member firm or firms.

MAΡΤΙΟΣ 2017

www.ThinkBAG.eu

It's good to be trusted

ACCOUNTANCY GREECE.26

Η τραπεζική κρίση της Ιρλανδίας: NAMA, ένα όχημα αναδιάρθρωσης μη εξυπηρετούμενων δανείων BRIAN McENERY (FCCA) Πρόεδρος ACCA

Επιμέλεια μετάφρασης: Μαρία Τυροβολά, Γραφείο Διεθνών Σχέσεων ΣΟΕΛ

Έχουμε την τιμή να φιλοξενούμε στις σελίδες του Accountancy Greece ένα χρήσιμο, κατά τη γνώμη μου, άρθρο, που έχει επιμεληθεί ο Brian McEnery, πρόεδρος της ACCA, που αφορά το ιρλανδικό μοντέλο ρύθμισης των «κόκκινων» δανείων. Σύμφωνα με το παραπάνω μοντέλο, η ιρλανδική κυβέρνηση δημιούργησε μία τράπεζα (Εθνική Υπηρεσία Διαχείρισης Περιουσιακών Στοιχείων - National Asset Management Agency, NAMA) που θα αγόραζε τα δάνεια που δεν μπορούσαν να αποπληρωθούν από τους δανειολήπτες, προκειμένου να ρευστοποιηθούν δάνεια ιδιοκτησίας σε μετρητά. Κρίνοντας αναγκαία την ανάπτυξη και τη σταθεροποίηση της

οικονομίας και λαμβάνοντας υπόψη την ολοκλήρωση της παραπάνω διαδικασίας από τις ιρλανδικές τράπεζες μέχρι το τέλος του 2017, πιστεύω ότι μία αντίστοιχη κινητοποίηση του ελληνικού κυβερνητικού Συμβουλίου Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους και η εφαρμογή του ιρλανδικού μοντέλου διαχείρισης δανείων, προσαρμοσμένου στην ελληνική πραγματικότητα, θα δώσουν μια λύση στο πρόβλημα που ταλανίζει την ελληνική οικονομία τα τελευταία δέκα χρόνια. Χαρίλαος Π. Αλαμάνος, Πρόεδρος του Σ.Ο.Ε.Λ., Ορκωτός Ελεγκτής Λογιστής

MAΡΤΙΟΣ 2017

››

ACCOUNTANCY GREECE.26

έναρξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 ήταν εξαιρετική στιγμή για να είναι κάποιος οικονομικός σύμβουλος στην Ιρλανδία. Πελάτες με σημαντικές καταθέσεις πανικοβάλλονταν για το εάν ήταν ασφαλές να αφήσουν τα χρήματά τους σε μια συγκεκριμένη τράπεζα και πολλοί από αυτούς άλλαζαν την τοποθέτηση των καταθέσεών τους σε εβδομαδιαία αν όχι σε καθημερινή βάση, ανάλογα με τις τελευταίες φήμες, και υπήρχαν πράγματι πολλές φήμες. Το χρήμα άρχισε να ρέει έξω από τη χώρα σε ξένες τράπεζες και οι ανησυχίες εντείνονταν ότι θα υπάρξουν μαζικές αναλήψεις από ορισμένες ημεδαπές τράπεζες, γεγονός που θα μπορούσε να προκαλέσει ακραίο πανικό. Η κυβέρνηση δεν ήθελε να εφαρμόσει ελέγχους κεφαλαίων (capital controls), έχοντας επίγνωση των αρνητικών επιπτώσεων που θα είχαν για το εμπόριο και τη διευκόλυνση του επιχειρείν στην Ιρλανδία. Η εμπιστοσύνη του κοινού στην τράπεζα Anglo Irish Bank, μια από τις αγαπημένες μεταξύ των κτηματικών επιχειρήσεων, χανόταν γρήγορα, παρά τις διαβεβαιώσεις από τη διοίκησή της προς την αγορά για την κερδοφορία και τη φερεγγυότητά της. Κατά τη διάρκεια ενός Σαββατοκύριακου μακράς τραπεζικής αργίας, στο τέλος του Σεπτεμβρίου 2008 (15 ημέρες μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers), κατέστη σαφές ότι θα υπάρξουν μαζικές αναλήψεις από την τράπεζα αυτή όταν θα ξανάνοιγε. Η κυβέρνηση συνειδητοποίησε ότι θα ήταν απαραίτητο να εγγυηθεί για τις καταθέσεις σε αυτήν την τράπεζα, ώστε να μην υπάρξει κρίση. Αλλά υπήρχε η ανησυχία μήπως, χορηγώντας κρατική εγγύηση για την εν λόγω τράπεζα, οι κάτοχοι των καταθέσεων σε άλλες τράπεζες θα μπορούσαν απλά να μετακινήσουν τις καταθέσεις τους εκεί, μεταφέροντας έτσι την κρίση σε άλλες τράπεζες. Η κυβέρνηση έκανε μια πολύ τολμηρή κίνηση για να εγγυηθεί τις καταθέσεις όλων των ιρλανδικών κρατικών

Αν μια τράπεζα είχε έναν οφειλέτη που δεν τηρούσε τις συμβατικές αποπληρωμές του δανείου του, τότε ολόκληρη η οφειλή του σε όλες τις ιρλανδικές τράπεζες αγοραζόταν στην αγοραία αξία από τη ΝΑΜΑ

τραπεζών, η οποία στην ουσία ισοδυναμεί με κρατική εγγύηση άνω των €440 δισ. Ειλικρινά, αυτή η εγγύηση ήταν πέρα από το πεδίο εφαρμογής κρατικής εγγύησης και σχολιάστηκε ως μπλόφα. Ενώ, εκ των υστέρων, αυτό είναι εν μέρει αλήθεια, η κρατική εγγύηση ήταν αρκετή για να ηρεμήσει τους φόβους και κεφάλαια από άλλους ευρωπαίους καταθέτες εισέρρευσαν στις ιρλανδικές τράπεζες, επιτρέποντας περισσότερο χρόνο για να δομηθεί ένα πιο ολοκληρωμένο σχέδιο αναδιάρθρωσης των τραπεζών. Η πρώτη φάση του σχεδίου για να κρατηθεί ανέπαφο το τραπεζικό σύστημα ολοκληρώθηκε με επιτυχία. Η κυβέρνηση ασχολήθηκε με τη λεπτομερή επισκόπηση της ποιοτικής πορείας των ιρλανδικών τραπεζών. Οι έρευνες αποκάλυψαν ότι το σύνολο σχεδόν των διευθυνόντων συμβούλων των τραπεζών υποστήριξαν ότι το πρόβλημα δεν ήταν ζήτημα φερεγγυότητας, αλλά ρευστότητας. Σε περισσότερες από μία περιπτώσεις, οι διευθύνοντες σύμβουλοι των τραπεζών υποστήριξαν ότι απαιτείται μόνο βραχυπρόθεσμη βοήθεια ως προς τη ρευστότητα και δεν χρειάζονται νέα κεφάλαια, καθώς οι τράπεζες ήταν κερδοφόρες. Μετά τον έλεγχο, συμπεριλαμβανομένων λεπτομερών προσομοιώσεων ακραίων καταστάσεων της πλειονότητας των τραπεζών, η ιρλανδική αγορά θεωρήθηκε ότι είχε σημαντικές ελλείψεις κεφαλαίων. Έγινε φανερό ότι οι τράπεζες έκαναν πολύ επιφανειακή αναδιάρθρωση δανείων, προκειμένου να ισχυριστούν ότι τα δάνεια εξακολουθούν να εξυπηρετούνται, έτσι ώστε να παρουσιάζεται η οικονομική θέση των τραπεζών καλύτερη απ’ ό,τι πραγματικά ήταν. Οι τράπεζες προέβησαν σε αναδιαρθρώσεις, ως εξής: ➜ Επιτρέποντας μόνο αποπληρωμές τόκων των δανείων που προηγουμένως έπρεπε να εξυπηρετούνται τόσο ως προς τους τόκους όσο και ως προς την αποπληρωμή κεφαλαίου.

εάν τους επιτρεπόταν, θα μετατρέπονταν σε «τράπεζες - ζόμπι», που θα χρησιμοποιούσαν κάθε βελτίωση της ρευστότητας για να βελτιώσουν τη δική τους τραπεζική θέση. Η κυβέρνηση ορθώς διαπίστωσε ότι ο περαιτέρω δανεισμός θα ήταν βλαπτικός για τη γενική υγεία της οικονομίας. Ως εκ τούτου, η κυβέρνηση θέσπισε νομοθεσία για τη δημιουργία μιας τράπεζας που θα αγοράσει όλα τα δάνεια που δεν εξυπηρετούνται από τους δανειολήπτες, με την επωνυμία Εθνική Υπηρεσία Διαχείρισης Περιουσιακών Στοιχείων (National Asset Management Agency, NAMA). Αν μια τράπεζα είχε έναν οφειλέτη που δεν τηρούσε τις συμβατικές αποπληρωμές του δανείου του, τότε ολόκληρη η οφειλή του σε όλες τις ιρλανδικές τράπεζες αγοραζόταν στην αγοραία αξία από τη ΝΑΜΑ. Όταν αναλύθηκαν όλα τα δάνεια, η ονομαστική αξία των δανείων υπολογίστηκε στα €74 δισ. Κάθε περιουσιακό στοιχείο που σχετιζόταν με αυτά τα δάνεια εκτιμήθηκε, π.χ. συγκροτήματα γραφείων, οικόπεδα, κατοικίες, ελικόπτερα, σκάφη αναψυχής κ.λπ. Ειδικοί χρησιμοποιήθηκαν για την αποτίμηση των περιουσιακών στοιχείων έναντι της αγοραίας αξίας. Η αγοραία αξία των περιουσιακών στοιχείων που συγκεντρώθηκαν ανήλθε σε €29 δισ. περίπου. Όμως, όπως προαναφέρθηκε, η ονομαστική αξία των δανείων ήταν €74 δισ. Τον Νοέμβριο του 2009, οι υποκείμενες εξασφαλίσεις ήταν περίπου €35 δισ. λιγότερο απ’ ό,τι οι τράπεζες είχαν δανείσει. Ήταν απολύτως σαφές ότι η φερεγγυότητα των τραπεζών αποτελούσε ζήτημα. Έτσι, αφού έλαβε την άδεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ΝΑΜΑ εξέδωσε ομόλογα στις τράπεζες σε αντάλλαγμα για τα δάνεια που αποκτήθηκαν. Η ΝΑΜΑ είχε τη δυνατότητα να εκδώσει ομόλογα ποσού άνω των €31 δισ., δίνοντας έτσι πριμοδότηση (premium) πάνω από την τρέχουσα αγοραία αξία ύψους περίπου €2

δισ. Αυτό κρίθηκε ως κρατική ενίσχυση, σύμφωνα με τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για την οποία η ΝΑΜΑ έλαβε την άδεια να καταβάλει το επιπλέον ποσό που εισπράχθηκε. Οι πέντε ιρλανδικές τράπεζες από τις οποίες η NAMA απέκτησε τα δάνεια μπορούσαν, στη συνέχεια, να εξαργυρώσουν αυτά τα ομόλογα στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, λαμβάνοντας πάνω από €31 δισ. σε μετρητά. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο τα μη ρευστοποιήσιμα δάνεια ιδιοκτησίας μετατράπηκαν σε μετρητά, ολοκληρώνοντας τη δεύτερη φάση της αναδιάρθρωσης του ιρλανδικού τραπεζικού συστήματος. Φυσικά, όταν οι πέντε τράπεζες πούλησαν περιουσιακά στοιχεία, που κάποτε ήταν αξίας €74 δισ., και για τα οποία έλαβαν μόνο €31 δισ., έμειναν με μεγάλες ελλείψεις κεφαλαίων. Υπό αυτές τις περιστάσεις, οι τράπεζες δεν μπορούσαν να έχουν εκπληρώσει τις κεφαλαιακές απαιτήσεις της Βασιλείας ΙΙΙ και έτσι η κυβέρνηση χορήγησε πρόσθετα κεφάλαια σε αυτές τις τράπεζες. Η Anglo Irish Bank ήταν τόσο τοξική ώστε η κυβέρνηση την εθνικοποίησε. Η Allied Irish Banks (μέχρι τώρα η μεγαλύτερη τράπεζα της Ιρλανδίας) βρέθηκε κατά 99% στην ιδιοκτησία του κράτους. Η άλλη μεγάλη τράπεζα, η Bank of Ireland, εξέδωσε μετοχές στην κυβέρνηση, γεγονός που σήμαινε ότι το κράτος ήταν επίσης ο κύριος μέτοχος στην εν λόγω τράπεζα. Εφόσον η κυβέρνηση είχε επενδύσει στις πέντε τράπεζες, η τρίτη φάση της αναδιάρθρωσης του ιρλανδικού τραπεζικού συστήματος ολοκληρώθηκε. Μέχρι τώρα, μεταξύ των ομολόγων της NAMA (που είχαν την εγγύηση του κράτους) και της άμεσης τροφοδότησης των πέντε τραπεζών με κεφάλαια, η κυβέρνηση, δηλαδή ο φορολογούμενος, είχε δαπανήσει €64 δισ. για τη διατήρηση των τραπεζών στη ζωή. Είναι αυτονόητο ότι αυτό δεν ήταν δημοφιλές. Συνυφασμένη με την ανάγκη να τεθεί υπό έλεγχο το έλλειμμα του προϋπο-

MAΡΤΙΟΣ 2017

➜ Επιτρέποντας πλήρες μορατόριουμ για την αποπληρωμή του δανείου για ένα χρονικό διάστημα. Μέσα από αυτές τις μεγάλες παραχωρήσεις, οι τράπεζες ισχυρίστηκαν ότι τα δάνεια που αναδιαρθρώθηκαν ήταν εντός των όρων και δεν απαιτούνταν σταδιακή απομείωσή τους. Κατά συνέπεια, αν όλο και περισσότεροι δανειολήπτες δεν πραγματοποιούσαν αποπληρωμές των δανείων τους, τότε η ρευστότητα επρόκειτο να αποτελεί όλο και μεγαλύτερο πρόβλημα, και αυτό ακριβώς συνέβη. Η Κεντρική Τράπεζα της Ιρλανδίας και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έπρεπε να παρέχουν ολοένα και περισσότερη Επείγουσα Παροχή Ρευστότητας (ELA). Σε κάποιο σημείο, κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, η ΕΚΤ είχε χορηγήσει πάνω από €130 δισ. στις ιρλανδικές τράπεζες. Αυτό δεν ήταν βιώσιμη λύση. Ήταν απαραίτητη η διεξοδική ανάλυση και αναχρηματοδότηση των ιρλανδικών τραπεζών. Το 2009 η κυβέρνηση αναγνώρισε ότι τα δάνεια που συνδέονταν με μη ρευστοποιήσιμα περιουσιακά στοιχεία αποτελούσαν πρόβλημα και επρόκειτο να παραμείνουν πρόβλημα για τις τράπεζες, επειδή οι οφειλέτες δεν λάμβαναν επαρκή έσοδα από αυτά τα περιουσιακά στοιχεία για την κάλυψη των δανειακών τους υποχρεώσεων. Η πιο κοινή μορφή μη ρευστοποιήσιμων δανείων είναι τα δάνεια που συνδέονται με την ιδιοκτησία και την ανάπτυξη ακινήτων. Η κυβέρνηση εξέτασε διάφορες μορφές αναδιάρθρωσης των ισολογισμών των τραπεζών. Ο στόχος ήταν να διασφαλιστεί ότι οι τράπεζες θα μπορούσαν να βγουν από τη χρηματοδότηση μέσω του μηχανισμού Επείγουσας Παροχής Ρευστότητας (ELA) και να επιτραπεί στις αγορές να έχουν επαρκή εμπιστοσύνη στις τράπεζες. Μετά από μια λεπτομερέστερη, πρόσθετη επισκόπηση, η κυβέρνηση συνειδητοποίησε ότι οι τράπεζες δεν θα είναι σε θέση αυτοεξυπηρέτησης και,

ACCOUNTANCY GREECE.26

λογισμού, ήταν η αναγκαία λήψη πακέτου μέτρων για τη μείωση του κόστους και την αύξηση των εσόδων του δημοσίου ταμείου, το οποίο περιελάβανε: ➜ Μείωση κόστους, π.χ. μειώσεις στις αμοιβές του δημοσίου τομέα. ➜ Βελτίωση της αποτελεσματικότητας, π.χ. επέκταση της εργάσιμης εβδομάδας από 37,5 σε 39 ώρες και αλλαγές στους τύπους και στους αριθμούς προσωπικού, για παράδειγμα σε πτέρυγες νοσοκομείων. ➜ Φορολογικές αυξήσεις, επιβολή νέων φόρων, συμπεριλαμβανομένων των προσαυξήσεων φόρων εισοδήματος, φόρων περιουσίας και φόρων χρήσης νερού. Η δουλειά της ΝΑΜΑ και της κυβέρνησης στη συνέχεια άλλαξε, επικεντρωνόμενη στην προσπάθεια να ανακτήσει όσο το δυνατόν περισσότερα από τα €64 δισ. που είχαν άμεσα ή έμμεσα επενδυθεί από την κυβέρνηση στο ιρλανδικό τραπεζικό σύστημα. Η κυβέρνηση διόρισε εννεαμελές Διοικητικό Συμβούλιο για να επιβλέπει τη NAMA. Το Διοικητικό Συμβούλιο αμέσως προχώρησε στην πρόσληψη προσωπικού για τη διαχείριση χιλιάδων δανείων και δανειοληπτών. Η κυβέρνηση έθεσε επίσης στη ΝΑΜΑ το 2020 ως ημερομηνία-στόχο για την ολοκλήρωση της αποπληρωμής των €31 δισ. Η κυβέρνηση διαβεβαίωσε τον ιρλανδικό λαό ότι ήλπιζε πως η ΝΑΜΑ θα πραγματοποιήσει € 1 δισ. κέρδη κατά τη διάρκεια της θητείας της. Η όλη ιδέα πίσω από τη ΝΑΜΑ ήταν ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αποθήκη δανεισμού, όπου θα μπορούσαν να εξυπηρετηθούν τα δάνεια, σε μια περίοδο 10 χρόνων, και με τον τρόπο αυτό να επιστραφούν τα €31 δισ. των ομολόγων, καθώς και το κόστος των τόκων των ομολόγων αυτών, μαζί με το λειτουργικό κόστος της ΝΑΜΑ, π.χ. τα έξοδα προσωπικού, τα νομικά έξοδα κ.λπ. Το 2010 και το 2011 αυτό έμοιαζε σαν ένα πολύ δύσκολο έργο, καθώς η ιρλανδική αγορά ακινήτων εξακολουθούσε να επιδεινώνεται και έτσι, μέχρι το τέλος του 2011, η αγοραία αξία των περιουσιακών στοιχείων είχε πέσει κατά € 2,5 δισ. ακόμη. Παρότι η αγοραία αξία κατά την ημερομηνία της εξαγοράς το

2009 ήταν €29 δισ., η NAMA υπολόγισε ότι μέχρι το τέλος του 2011 η τιμή είχε πέσει στα €26.500.000.000. Αυτό σήμαινε, για να το θέσω απλά, ότι μέχρι το 2020 η ΝΑΜΑ έπρεπε να φέρει τις τιμές των περιουσιακών στοιχείων από €26,5 δισ. στα € 31 δισ. και από εκεί στην ισοσκέλιση (κερδών/ζημιών). Η ΝΑΜΑ έπρεπε πραγματικά να αρχίσει να εργάζεται σκληρά για να βελτιώσει την αξία των περιουσιακών στοιχείων. Κάθε οφειλέτης κλήθηκε να καταρτίσει ένα επιχειρηματικό σχέδιο για να παρουσιάσει τον τρόπο με τον οποίο θα ανακτήσει το μέγιστο δυνατό από την πώληση των περιουσιακών στοιχείων του σε εύλογο χρονικό διάστημα. Εάν οι οφειλέτες υπέβαλλαν επιχειρηματικό σχέδιο το οποίο περιλάμβανε ρευστοποιήσεις περιουσιακών στοιχείων σε μεγάλο βάθος χρόνου, π.χ. το 2019 ή το 2020, τους ζητούνταν να καταρτίσουν ένα άλλο σχέδιο, όπου να παρουσιάζουν ρευστοποιήσεις νωρίτερα παρά αργότερα. Ο λόγος ήταν ότι η ΝΑΜΑ χρειάζεται να πληρώσει ένα τοκομερίδιο επί των ομολόγων που έχουν εκδοθεί, αλλά και γιατί εάν όλα τα περιουσιακά στοιχεία έμεναν μέχρι τη λήξη της θητείας της ΝΑΜΑ, θα υπήρχε ένα τεράστιο μέρος περιουσιακών στοιχείων που θα εμφανίζονταν στην αγορά επί σειρά ετών μελλοντικά, και αυτό θα πίεζε τις προοπτικές της αγοράς ακινήτων για μια δεκαετία. Υπήρχε ένας άλλος σημαντικός λόγος που η ΝΑΜΑ έπρεπε να ρευστοποιήσει τα περιουσιακά στοιχεία νωρίτερα παρά αργότερα, και αυτός ήταν ότι αυτό ζητήθηκε από την τρόικα (Ε.Ε., ΕΚΤ και ΔΝΤ), καθώς επίσης και το γεγονός ότι η αξιολόγηση του κρατικού χρέους της Ιρλανδίας ήταν πιθανό να βελτιωθεί όσο γρηγορότερα η ΝΑΜΑ θα θεωρούνταν επιτυχής. Αυτό βέβαια θα καθιστούσε και πάλι δυνατό το δανεισμό για την Ιρλανδία από αγορές κρατικών ομολόγων με χαμηλότερο κόστος. Η ΝΑΜΑ αξιολόγησε κάθε επιχειρηματικό σχέδιο οφειλέτη πολύ προσεκτικά και πρόβαλε τις ταμειακές ροές από κάθε οφειλέτη σε μια γενική κατάσταση ταμειακών ροών για τον οργανισμό. Εάν κάποιοι οφειλέτες δεν ήταν συνεργάσιμοι, τότε η ΝΑΜΑ τους

απομάκρυνε και διόριζε έναν αντιπρόσωπο (λήπτη και διευθυντή) προκειμένου να ρευστοποιήσει τα περιουσιακά στοιχεία, έτσι ώστε τα δάνειά τους να αποπληρωθούν. Σε περίπτωση που οι οφειλέτες συνεργάζονταν με τη ΝΑΜΑ βάσει ενός αξιόπιστου επιχειρηματικού σχεδίου, τότε η ΝΑΜΑ τους άφηνε τον έλεγχο και τους κατέβαλλε τον κατάλληλο μισθό. Αυτοί οι μισθοί ήταν πολύ μικρότεροι απ’ ό,τι αυτοί οι δανειολήπτες είχαν συνηθίσει, αλλά η ΝΑΜΑ τους αντιμετώπισε ως έχοντες την τύχη να εξακολουθούν να παίζουν ένα ρόλο στην ρευστοποίηση των περιουσιακών τους στοιχείων. Πολλοί οφειλέτες δεν ήταν συνεργάσιμοι ή αρχικά προσποιήθηκαν πως είναι συνεργάσιμοι μόνο για να είναι παρεμποδιστικοί σε μεταγενέστερο στάδιο. Επιπλέον, πολλοί οφειλέτες είχαν δώσει προσωπικές εγγυήσεις ως μέρος των όρων των δανειακών τους συμβάσεων και πολλοί από αυτούς τους οφειλέτες είχαν προσωπικά περιουσιακά στοιχεία που η NAMA τους ζήτησε να της παραχωρήσουν ή να τα πωλήσουν ώστε να μειώσουν το χρέος τους προς τη NAMA. Δικαιολογημένα, αυτό τους αναστάτωνε, αλλά η δουλειά της ΝΑΜΑ δεν ήταν να είναι δημοφιλής και συμπαθητική στους οφειλέτες. Ήταν να πάρει όσο το δυνατόν περισσότερα πίσω για τον φορολογούμενο που διέσωσε τις τράπεζες και αυτούς τους δανειολήπτες. Όταν η ΝΑΜΑ, για παράδειγμα, ζήτησε να της παραδοθούν κοσμήματα, πίνακες ζωγραφικής, ελικόπτερα, επαύλεις και σκάφη αναψυχής, πολλοί οφειλέτες αρνήθηκαν και υπό αυτές τις περιστάσεις, η ΝΑΜΑ πήγε τους οφειλέτες αυτούς στο δικαστήριο, προκειμένου να λάβει δικαστικές διαταγές και να προβεί σε άμεση κατάσχεση. Η ΝΑΜΑ ανέκτησε πολλά εκατομμύρια από τους οφειλέτες, διενεργώντας αναζήτηση περιουσιακών στοιχείων και ακολουθώντας την ανάκτηση των προσωπικών περιουσιακών στοιχείων. Πολλοί οφειλέτες αμφισβήτησαν τις ενέργειες της ΝΑΜΑ στα δικαστήρια, αλλά κατά τα επτά χρόνια λειτουργίας του, ο οργανισμός υπήρξε πολύ επιτυχής ως προς τις νομικές νίκες του. Το 2013 και στις αρχές του 2014 η ΝΑΜΑ

›

“We have tax exposure in every one of those countries.” BDO Tax Services

Developing and executing a tax strategy takes knowledge, foresight, and experience. BDO’s tax professionals draw on deep industry sector experience and global resources to provide a full spectrum of tax services tailored specifically to clients’ needs.

MAΡΤΙΟΣ 2017

Audit | Tax | Advisory www.bdo.gr

ACCOUNTANCY GREECE.26

ενίσχυσε ελαφρώς τη στρατηγική της ρευστοποίησης περιουσιακών στοιχείων. Αντί της πώλησης ενός προς ένα των περιουσιακών στοιχείων, η ΝΑΜΑ άρχισε να συνδυάζει ή να συνενώνει περιουσιακά στοιχεία. Για παράδειγμα, αν οι οφειλέτες Α, Β και Γ είχαν συγκροτήματα γραφείων ως ακίνητα για επένδυση, αντί να τα πουλήσει ξεχωριστά σε τρεις ξεχωριστές πωλήσεις, η ΝΑΜΑ συνδύασε τα τρία συγκροτήματα γραφείων ώστε να πωληθούν συλλογικά. Η ΝΑΜΑ χαρακτήρισε αυτές τις πωλήσεις ως πωλήσεις χαρτοφυλακίου. Αυτό βοήθησε στην αύξηση της αξίας των πωλήσεων που πραγματοποιούσε η ΝΑΜΑ και παράλληλα στη μείωση του όγκου των πωλήσεων. Η στρατηγική αυτή είχε επίσης έννοια στις περιπτώσεις όπου διαφορετικοί οφειλέτες είχαν οικόπεδα το ένα δίπλα στο άλλο και η συλλογική αξία ήταν υψηλότερη από τις μεμονωμένες τιμές των οικοπέδων αυτών. Ένας άλλος τρόπος ταχύτερης εξασφάλισης εσόδων σε σύγκριση με την πώληση μεμονωμένων περιουσιακών στοιχείων ήταν η πώληση ενός ολόκληρου χαρτοφυλακίου οφειλετών σε μία συναλλαγή. Άρα λοιπόν, αν ο οφειλέτης είχε 20 μεμονωμένα περιουσιακά στοιχεία σε 20 επιμέρους δάνεια, τότε ο ταχύτερος τρόπος απομόχλευσης των επενδύσεων της NAMA θα ήταν η πώληση του συνόλου της σύνδεσης του οφειλέτη σε μία συναλλαγή. Πράγματι, σε πολλές περιπτώσεις, οι οφειλέτες ήρθαν στη NAMA με χρηματοδότες οι οποίοι ήταν πρόθυμοι να αγοράσουν τα δάνειά τους και, δεδομένων των περιστάσεων, εάν η τιμή προσφοράς ήταν λογική, τότε η ΝΑΜΑ εξέταζε την πώληση των δανείων αυτού του οφειλέτη. Ωστόσο, βασική και κρίσιμη απαίτηση για κάθε πώληση δανείου ήταν ότι αυτό θα πρέπει να διατίθεται ανοιχτά στην αγορά. Αυτό γίνεται προκειμένου να εξασφαλίζεται η ύπαρξη μηχανισμού ανταγωνισμού σε κάθε πώληση δανείου και συνεπώς να επιτυγχάνεται η καλύτερη τιμή για τον ιρλανδό φορολογούμενο. Σχεδόν κάθε σύμβαση δανείου σε όλο τον κόσμο προβλέπει δικαιώματα μεταβιβάσεως, που σημαίνει ότι το δάνειο μπορεί να πω-

Η ΝΑΜΑ άρχισε να συνδυάζει πολλές εκατοντάδες δάνεια σε πακέτα και στη συνέχεια τα πωλούσε. Αυτές οι μεγάλες μαζικές πωλήσεις αποτέλεσαν τον γρηγορότερο τρόπο απομόχλευσης της επένδυσης ύψους €31 δισ. που η ΝΑΜΑ είχε κάνει στην αγορά δανείων στο αποκορύφωμα της τραπεζικής κρίσης

ληθεί από τον δανειστή, χωρίς την ανάγκη εξασφάλισης της συγκατάθεσης των δανειοληπτών. Αυτή είναι μια σημαντική ρήτρα στις συμβάσεις δανείων, διότι υπάρχει μια έτοιμη αγορά για τις διαπραγματεύσεις δανείων, ακόμη και μη εξυπηρετούμενων. Με απλά λόγια, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αξιολογούνται προσεκτικά και εφαρμόζεται η κατάλληλα μειωμένη τιμή για την απόκτηση των εν λόγω δανείων. Στις ΗΠΑ υπήρχαν οντότητες εξαγοράς και υπολογισμού δανείων εδώ και πολλά χρόνια. Η αγορά στην Ευρώπη ήταν λιγότερο ανεπτυγμένη από την άποψη των πωλήσεων δανείων, αλλά αυτό έχει αλλάξει σημαντικά τα τελευταία δύο χρόνια. Εταιρείες όπως η Cerberus, η Lone Star, η Carval και πολλές άλλες εξειδικεύονται στην εξαγορά χαρτοφυλακίων χορηγήσεων και εξυπηρέτησης δανείων. Αυτές οι μεγάλες εταιρείες εξαγοράς δανείων δεν θα ενδιαφερθούν για τα χαρτοφυλάκια των € 50.000.000 ή € 60.000.000. Πραγματικό ενδιαφέρον θα δείξουν μόνο για τα χαρτοφυλάκια δανείων ύψους € 0,5 δισ. και άνω. Τέτοιες οντότητες είναι επίσης σε θέση να πληρώνουν € 2 δισ. ή περισσότερο για να αποκτήσουν ένα αξιοπρεπούς μεγέθους χαρτοφυλάκιο δανείων. Με έναυσμα τα ανωτέρω, η ΝΑΜΑ άρχισε να συνδυάζει πολλές εκατοντάδες δάνεια σε πακέτα και στη συνέχεια τα πωλούσε. Αυτές οι μεγάλες μαζικές πωλήσεις αποτέλεσαν τον γρηγορότερο τρόπο απομόχλευσης της επένδυσης ύψους €31 δισ. που η ΝΑΜΑ είχε κάνει στην αγορά δανείων στο αποκορύφωμα της τραπεζικής κρίσης. Έτσι, καθώς η ΝΑΜΑ πλησιάζει στο τέλος της θητείας της, η αποπληρωμή ομολόγων θα ολοκληρωθεί το 2017. Συνολικά η ΝΑΜΑ θα δημιουργήσει ένα πολύ μεγαλύτερο κέρδος από το στόχο του €1 δισ. που είχε αρχικά οριστεί από την κυβέρνηση. Είναι πιθανό ότι το κέρδος θα είναι πιο κοντά στα €3 δισ. και το έργο θα έχει ολοκληρωθεί έως και τρία χρόνια νωρίτερα από το χρονοδιάγραμμα. Παρά το γεγονός ότι είναι μάλλον απίθανο η ΝΑΜΑ να λάβει πολλούς επαίνους για τη δουλειά που ανέλαβε και φέρνει εις πέρας, κατά τη γνώμη μου, θα αναδειχθεί με το χρόνο ως η

Adve

Strong collaborative relationships based on genuine understanding To make confident decisions about the future, an entrepreneurial, growing business needs a different kind of adviser. One who starts by understanding where you want to go and then brings the ideas and insights of an experienced global team to help get you there. We are excited to announce that RSM Greece is now called RSM. Together with our fellow RSM firms, we have united under one name – RSM. Experience the power of being understood. Experience RSM. rsm.global/greece

RSM Greece Certified Auditors and Management Consultants SA is a member of the RSM network and trades as RSM. RSM is the trading name used by the members of the RSM network. Each member of the RSM network is an independent accounting and consulting firm each of which practices in its own right. The RSM network is not itself a separate legal entity of any description in any jurisdiction. The RSM network is administered by RSM International Limited, a company registered in England and Wales (company number 4040598) whose registered office is at 11 Old Jewry, London EC2R 8DU. The brand and trademark RSM and other intellectual property rights used by members of the network are owned by RSM International Association, an association governed by article 60 et seq of the Civil Code of Switzerland whose seat is in Zug.

Advert1_205x280.indd 2

MAΡΤΙΟΣ 2017

Patroklou 1 & Paradissou, 151 25 Athens, Greece T +30 2106717733 | F +30 2106726099 | E info@rsmgreece.gr ATHENS · THESSALONIKI · NICOSIA

27/01/2016 16:57:13

ACCOUNTANCY GREECE.26

κρίσιμη φάση στην επιτυχή αναδιάρθρωση του ιρλανδικού τραπεζικού συστήματος. Από τον Μάρτιο του 2017, η κυβέρνηση είναι ήδη σε θέση να πωλήσει το μεγαλύτερο μέρος της συμμετοχής της στην Bank of Ireland και ελπίζει να είναι σε θέση να πωλήσει κάποια από τη συμμετοχή της στην Allied Irish Banks το 2017. Η πώληση από την κυβέρνηση των μετοχών της είναι ένα άλλο μέσο με το οποίο το δημόσιο ταμείο θα πάρει πίσω κάποιες από τις επενδύσεις που έγιναν για την κεφαλαιακή βελτίωση των ιρλανδικών τραπεζών το 2010. Ωστόσο, έχω ορισμένες σκέψεις μετά από τα οκτώ έτη που διετέλεσα διευθυντής της Εθνικής Υπηρεσίας Διαχείρισης Περιουσιακών Στοιχείων, της NAMA. Πρώτον, υπήρξαν άθλιες αποφάσεις χορήγησης πιστώσεων από τις τράπεζες στην Ιρλανδία, όπως συνέβη και σε πολλές άλλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ισπανία, η Ιταλία, η Ελλάδα και η Κύπρος. Οι τραπεζίτες ξέχασαν ή αγνόησαν βασικές αρχές της χορήγησης πιστώσεων, όπως η διαχείριση της συγκέντρωσης κινδύνου. Οι τράπεζες ήταν πιο ευτυχισμένες με τη χορήγηση δανείων σε κτηματικές επιχειρήσεις. Αλλά τα προειδοποιητικά σημάδια ήταν εκεί, αν κάποιος ήθελε να τα δει. ➜ Οι ιρλανδικές τράπεζες μέχρι το τέλος του 2009 είχαν δανειστεί €150 δισ. από τις αγορές χρηματοδότησης (κατά κύριο λόγο από τις γερμανικές τράπεζες καταθέσεων), τα οποία δάνειζαν σε κτηματικές επιχειρήσεις. ➜ Οι αποπερατώσεις κατοικιών στην Ιρλανδία για το 2006 ήταν 93.000 μονάδες για έναν πληθυσμό περίπου 5 εκατομμυρίων ανθρώπων. Το Ηνωμένο Βασίλειο είχε περίπου 160.000 αποπερατώσεις οικιστικών μονάδων το 2006, με πληθυσμό 61 εκατομμυρίων ανθρώπων. ➜ Πάνω από € 84 εκατομμύρια ανά στρέμμα

καταβλήθηκαν για ιδιοκτησίες σε αποκλειστικά μέρη του Δουβλίνου το 2006. Αυτό ήταν σαφώς μια περίπτωση για την οποία ίσχυε το ρητό «δεν υπάρχει κανένας πιο τυφλός από εκείνον που δεν θέλει να δει!» Στην κλίμακα της επίρριψης ευθυνών, έχω την τάση να κατηγορώ τον οφειλέτη λίγο περισσότερο, επειδή ήταν σαφώς μέρος της τροφοδοσίας της φούσκας των ακινήτων. Αλλά οι οφειλέτες είναι αυτοί που επωμίζονται τον κίνδυνο και είναι πιθανό να λάβουν τα χρήματα αν τους τα δανείσουν. Κατηγορώ τους τραπεζίτες περισσότερο, επειδή είναι εκπαιδευμένοι να διαχειρίζονται τα χρήματα άλλων ανθρώπων, καθώς και τον σχετικό κίνδυνο. Απέτυχαν παταγωδώς! Αλλά επιφυλάσσω την αυστηρότερη κριτική μου για το κανονιστικό και πολιτικό σύστημα. Η ρυθμιστική αρχή των τραπεζών θα μπορούσε να δει ότι ορισμένοι δανειολήπτες στην Ιρλανδία δανείζονταν από κάθε τράπεζα και στην πραγματικότητα μερικοί από τους δανειολήπτες των οποίων η ΝΑΜΑ πήρε τον έλεγχο είχαν δάνεια άνω των €2 δισ. Υπήρξαν μια σειρά από μεμονωμένα άτομα που είχαν εξασφαλισμένα δάνεια πάνω από 2.000 εκατομμύρια ευρώ. Οι τραπεζίτες υιοθέτησαν «νοοτροπία αγέλης» και ξεπέρασαν τον εαυτό τους στο να δανείζουν χρήματα σε κτηματικές επιχειρήσεις, χωρίς να μπορούν να αρνηθούν. Όμως, οι ρυθμιστικές αρχές είχαν γνώση των ανοιγμάτων και επέτρεψαν αυτές οι πρακτικές να συνεχιστούν. Πολλοί ιρλανδοί φορολογούμενοι δικαιολογημένα διαμαρτύρονταν ότι πληρώνουν για τα λάθη των τραπεζών και μάλιστα όταν επιπλέον επιβαρύνονται με την υποχρέωση της αποπληρωμής σε άλλες τράπεζες που δάνεισαν χρήματα στις ιρλανδικές τράπεζες. Ωστόσο, δεν μπορούμε να ρίξουμε το φταίξιμο αποκλειστικά στην ΕΚΤ, καθώς η Ιρλανδία είχε τη δικιά της ρυθμιστική τράπεζα και τους

δικούς της πολιτικούς. Οι πολιτικοί ήταν στην ευχάριστη θέση να λαμβάνουν φορολογικά έσοδα που σχετίζονται με φόρους επί των ακινήτων και, κατά τη διάρκεια των χρόνων της σπάταλης, ήταν εύκολο για την κυβέρνηση να παραμείνει στην εξουσία. Φυσικά, όταν τα φορολογικά έσοδα από τα ακίνητα στέρεψαν, το δημοσιονομικό έλλειμμα διογκώθηκε και τότε ήταν που προέκυψε η δυσκολία δανεισμού και χρειάστηκε η παρέμβαση της τρόικας. Σε πολύ μεγάλο βαθμό, ο ιρλανδός φορολογούμενος υπήρξε ανθεκτικός και τα δημόσια οικονομικά θα είναι υπό έλεγχο το 2017. Η ανεργία στην Ιρλανδία είναι τώρα κάτω από 6,6%, όταν στην κορύφωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης αυξήθηκε σε 18%. Από την οικονομική κρίση, ο φορολογούμενος και η κυβέρνηση έχουν επιδείξει σθένος, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν ουλές και η θεραπεία θα διαρκέσει πολλά χρόνια. O Brian McEnery (FCCA) είναι πρόεδρος του ACCA. Είναι μέλος του Δ.Σ. και πρόεδρος της Επιτροπής Ελέγχου του Εθνικού Οργανισμού Διαχείρισης Περιουσιακών Στοιχείων (ΝΑΜΑ) της Ιρλανδίας. Copyright © Μάρτιος 2017. Όλα τα δικαιώματα διατηρούνται. Χρησιμοποιείται με άδεια του ACCA. Η έκδοση αυτή έχει μεταφραστεί από την αγγλική στην ελληνική γλώσσα από το Σώμα Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών (ΣΟΕΛ). Το ACCA και ο συγγραφέας του άρθρου δεν αναλαμβάνουν καμία ευθύνη για την ακρίβεια και την πληρότητα της μετάφρασης ή για ενέργειες που μπορεί να προκύψουν ως αποτέλεσμα αυτής.

MAΡΤΙΟΣ 2017

ACCOUNTANCY GREECE.26

Πώς διαρθρώνεται το νέο ΕΣΠΑ 20142020 - Ποια η αρχιτεκτονική του και τα νέα δεδομένα Εύη Μπίνιου Συνεργάτης CROWE SOL, ΣΟΛ ΑΕΟΕ - CROWE SOL

στρατηγική του ΕΣΠΑ 2014-2020 στοχεύει στην επίτευξη ενός νέου αναπτυξιακού υποδείγματος της χώρας, με κορμό τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων στον παγκόσμιο χώρο και τη δημιουργία ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Οι κύριες αναπτυξιακές ανάγκες που πρέπει να καλύψει η χώρα στην περίοδο 2014-2020 και οι δυνατότητες που της παρέχονται παρουσιάζονται σε επίπεδο θεματικών στόχων και στην ιεράρχηση των αναγκών σε θεματικούς στόχους είτε σαν ανειλημμένες υποχρεώσεις της χώρας απέναντι στο ευρωπαϊκό κεκτημένο (π.χ. περιβαλλοντικό), είτε σαν ανάγκη αντιμετώπισης των αρνητικών αποτελεσμάτων της οικονομικής κρίσης από την οποία πλήττεται η χώρα. Η αρχιτεκτονική του νέου ΕΣΠΑ 20142020 ενσωματώνει τις εθνικές προτεραιότητες σε ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό αναπτυξιακό πλαίσιο, με εθνικές στρατηγικές τα εθνικά επιχειρησιακά προγράμματα (τομεακά) και τα περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματα. Με δεδομένη την αρχιτεκτονική του ΕΣΠΑ 2014-2020 σε επιχειρησιακά προγράμματα και την κατανομή των πόρων ανά επιχειρησιακό πρόγραμμα και ανά θεματικό στόχο, ιδιαίτερη σημασία για να μετασχηματισθεί το αναπτυξιακό μοντέλο της ελληνικής οικονομίας έχουν οι παρεμβάσεις των ΕΔΕΤ (Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών Ταμείων). Οι παρεμβάσεις των ΕΔΕΤ κατά τα επόμενα χρόνια της περιόδου 2014-2020, μέχρι τουλάχιστον και το 2023, για να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις αλλαγής του παραγωγικού αναπτυξιακού προτύπου της χώρας εστιάζουν στην καινοτομία, στην παραγωγικότητα, στην εξωστρέφεια και στην αειφόρο βιώσιμη ανάπτυξη. Για την επίτευξη του αναπτυξιακού υποδείγματος της χώρας επιλέγονται 5 άξονες (χρηματοδοτικές προτεραιότητες), με συγκέντρωση πόρων σε επιλεγμένους θεματικούς στόχους. Τα προγράμματα που θα υλοποιηθούν θα πρέπει να αναδεικνύουν

της χρήσης και της ποιότητάς τους. 3. Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, του γεωργικού τομέα, της αλιείας και των υδατοκαλλιεργειών. 4. Υποστήριξη της μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε όλους τους τομείς. 5. Προώθηση της προσαρμογής στις κλιματικές αλλαγές, της πρόληψης και της διαχείρισης του κινδύνου. 6. Προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων. 7. Προώθηση των βιώσιμων μεταφορών και απομάκρυνση των σημείων συμφόρησης σε σημαντικά δίκτυα υποδομών. 8. Προώθηση της απασχόλησης και υποστήριξη της κινητικότητας των εργαζομένων. 9. Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και της καταπολέμησης της φτώχειας. 10. Επένδυση στην εκπαίδευση, στις δεξιότητες και στη διά βίου μάθηση. 11. Βελτίωση της θεσμικής επάρκειας και της αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης. Οι 5 κύριοι άξονες προτεραιότητας της εθνικής αναπτυξιακής στρατηγικής είναι οι εξής: 1. Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων, μετάβαση στην ποιοτική επιχειρηματικότητα με αιχμή την καινοτομία και αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας (με τη συνέργεια και συμπληρωματικότητα των θεματικών στόχων των ΕΔΕΤ 1, 2 και 3). 2. Ανάπτυξη και αξιοποίηση ικανοτήτων ανθρώπινου δυναμικού με ενεργό κοινωνική ενσωμάτωση (με τη συνέργεια των θεματικών στόχων 8, 9 και 10). 3. Προστασία του περιβάλλοντος και μετάβαση σε μια οικονομία φιλική στο περιβάλλον (με συμμετοχή των θεματικών στόχων 4, 5 και 6). 4. Ανάπτυξη, εκσυγχρονισμός και συμπλήρωση υποδομών για οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη (με τη συμβολή του στόχου 7).

5. Βελτίωση της θεσμικής επάρκειας και της αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης (με τη συμβολή του θεματικού στόχου 11). Στο πλαίσιο του σχεδιασμού και της διάρθρωσης του νέου ΕΣΠΑ 2014-2020 εκπονήθηκαν μία εθνική και 13 περιφερειακές στρατηγικές έρευνας και καινοτομίας. Η στρατηγική της έξυπνης εξειδίκευσης και καινοτομίας (RIS3) στοχεύει στη στήριξη των μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων και στην ενθάρρυνση της υγιούς και εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας, με στόχο τον μετασχηματισμό της οικονομίας στους κλάδους: αγρο-διατροφή, περιβάλλον και βιώσιμη ανάπτυξη, υγεία και φάρμακα, μεταφορές, τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών, υλικά και κατασκευές, ενέργεια, τουρισμός - πολιτισμός - δημιουργικές βιομηχανίες. Η έρευνα και καινοτομία μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη σημαντικού ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος στην εγχώρια και διεθνή αγορά. Για τη χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων της στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης θα χρησιμοποιηθούν κυρίως πόροι των θεματικών στόχων 1, 2 και 3, προκειμένου να εξασφαλισθεί η ολοκληρωμένη προσέγγιση των παρεμβάσεων και να επιτευχθούν οι απαιτούμενες συνέργειες και συμπληρωματικότητες μεταξύ τους. Όπου απαιτείται, θα χρησιμοποιηθούν επιπλέον συμπληρωματικοί πόροι από άλλους θεματικούς στόχους των Τομεακών και Περιφερειακών Προγραμμάτων. Η προσπάθεια που γίνεται για την ανάπτυξη παραγωγικών και κοινωνικών μονάδων της χώρας με τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης που στοχεύουν στην επιχειρηματικότητα με εξωστρεφή καινοτόμα και ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στην εγχώριο και διεθνή αγορά αποτελεί την κύρια κατεύθυνση της στρατηγικής του νέου ΕΣΠΑ 2014-2020. Πηγή: Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης - ΕΣΠΑ 2014-2020 - ΓΓΔΕ - ΕΣΠΑ Υπουργείου Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας.

MAΡΤΙΟΣ 2017

ολοκληρωμένο χαρακτήρα παρεμβάσεων (επιλογή θεματικών στόχων και χρηματοδοτικών προτεραιοτήτων, προσδιορισμό επιθυμητών αποτελεσμάτων, καθορισμό ειδικών στόχων, επιλογή συγκεκριμένων τύπων δράσεων) να συνεργούν μεταξύ τους και να συμπληρώνονται για την επίτευξη πολλαπλασιαστικών και μετρήσιμων αποτελεσμάτων. Τα αποτελέσματα θα αποτελέσουν το πλαίσιο επίδοσης στη βάση του οποίου όλα τα προγράμματα θα αξιολογηθούν και θα κριθεί αν δύνανται να επωφεληθούν των πόρων του αποθεματικού επίδοσης. Η στρατηγική αυτή καθορίζει προτεραιότητες και νέα δεδομένα. Τα νέα δεδομένα: καθορίζουν Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο για όλα τα Ταμεία (Γενικός Κανονισμός ορίζει τους κοινούς κανόνες για όλα τα διαρθρωτικά μέσα της Ε.Ε. Υπάρχουν Κανονισμοί για τα επιμέρους Ταμεία: ΕΤΠΑ, ΕΚΤ, ΤΣ, ΕΓΤΑΑ, ΕΤΘΑ, Ευρωπαϊκή Εδαφική Συνεργασία) και συνδέουν την πολιτική συνοχής με τη στρατηγική της Ευρώπης 2020 μέσω των 11 θεματικών στόχων, των 5 κύριων αξόνων (χρηματοδοτικών προτεραιοτήτων), των δεικτών αποτελέσματος, των ενωσιακών πολιτικών (π.χ. Horizon 2020), των εκ των προτέρων αιρεσιμοτήτων και την κατανομή του αποθεματικού επίδοσης σε όσους άξονες έχουν επιτευχθεί οι στόχοι. Με βάση λοιπόν τα νέα δεδομένα, για να αξιοποιήσουμε τα ΕΔΕΤ προσεγγίζουμε όλους τους θεματικούς στόχους επιλέγοντας τις κατάλληλες χρηματοδοτικές προτεραιότητες σε κάθε επιχειρησιακό πρόγραμμα και κατανέμουμε σωστά τους πόρους κάθε Ταμείου ανά χρηματοδοτική προτεραιότητα και ανά έτος για να επιτύχουμε τα αναμενόμενα βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Οι 11 θεματικοί στόχοι είναι οι εξής: 1. Ενίσχυση της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας. 2. Βελτίωση της πρόσβασης σε τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών και

ACCOUNTANCY GREECE.26

Η Ολοκληρωμένη Χωρική Ανάπτυξη (ΟΧΑ) στο πλαίσιο του Εταιρικού Συμφώνου για το Πλαίσιο Ανάπτυξης ΕΣΠΑ 2014-2020 Εύη Μπίνιου Συνεργάτης CROWE SOL, ΣΟΛ ΑΕΟΕ - CROWE SOL

οινωνικά και οικονομικά, η κρίση προκάλεσε την αστική φτώχεια, κατέστρεψε την αστική οικονομία και, κατ’ επέκταση, την κοινωνική οικονομία. Μπορούμε να επιτύχουμε επανεκκίνηση της αστικής οικονομίας; Η τοπική συμμετοχή, η εταιρικότητα και η βιώσιμη αστική ανάπτυξη μπορούν να αποτελέσουν κατεύθυνση για οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη; Τι είναι η Χωρική Συνοχή; Είναι ένα σύνολο ζητημάτων για την αειφόρο χωροταξική ανάπτυξη των περιοχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η συνθήκη της Λισαβώνας και η στρατηγική της Ε.Ε. «Ευρώπη 2020» εισήγαγαν την εδαφική συνοχή. Τι είναι η Ολοκληρωμένη Χωρική Ανάπτυξη; Είναι χωρική στρατηγική για την αντιμετώπιση των προβλημάτων συγκεκριμένων χωρικών ενοτήτων, με στόχους τη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης της καθημερινής ζωής των πολιτών και τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος, με βάση την αειφόρο ανάπτυξη. Οι Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις αποτελούν εργαλείο ολοκληρωμένης χωρικής ανάπτυξης - βιώσιμης αστικής ανάπτυξης και υποστηρίζονται, χρηματοδοτικά, από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ταμείο Συνοχής, συμπληρωματικά δε από το ΕΓΤΑΑ και το

Για τη διαμόρφωση της στρατηγικής και την προετοιμασία του πλαισίου υλοποίησης των ΟΧΕ, οι Δ.Α. περιγράφουν τις κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι προτεινόμενες χωρικές ενότητες, δηλαδή αποτυπώνουν τα κυριότερα οικονομικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά και πολιτισμικά ζητήματα για την αντιμετώπιση των οποίων διαμορφώνουν τη χρήση του εργαλείου της ΟΧΕ, συνυπολογίζοντας τις κύριες αναπτυξιακές επιλογές των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (ΠΕΠ) και της περιφερειακής στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης και του χωροταξικού σχεδιασμού. Στα ΠΕΠ περιγράφονται οι ιδιαιτερότητες κάθε περιφέρειας, όπως εντοπίζονται σε συγκεκριμένες χωρικές ενότητες της επικράτειάς της, τα εργαλεία ολοκληρωμένης αστικής ανάπτυξης και ο τρόπος με τον οποίο συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων και των αποτελεσμάτων των Προγραμμάτων. Για όλες τις περιφέρειες θα καλύψουν έναν κοινό κορμό παρεμβάσεων για έργα βιώσιμης και αστικής ανάπτυξης, κοινωνικών και πολιτιστικών υποδομών, υγείας και αλληλεγγύης. Θα συμβάλουν στη κάλυψη των εθνικών στρατηγικών στόχων συμπληρωματικά με τα τομεακά προγράμματα, με έμφαση στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και στις ανάγκες κάθε χωρικής ενότητας/περιφέρειας. Ο ολοκληρωμένος χαρακτήρας της χωρικής στρατηγικής και του σχεδίου υλοποί-

ησης θα πρέπει να εξασφαλίζεται τόσο σε επίπεδο θεματικών προτεραιοτήτων όσο και σε επίπεδο προτεινόμενων παρεμβάσεων. Κύρια ζητήματα: - Η αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων όλων των εδαφών της Ε.Ε. - Η διαχείριση της συγκέντρωσης στις πόλεις. - Η βελτίωση της σύνδεσης των περιοχών, ώστε οι πολίτες να μπορούν να ζήσουν όπου θέλουν, έχοντας πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες, αποτελεσματικές μεταφορές, αξιόπιστα ενεργειακά δίκτυα και ευρυζωνικό Διαδίκτυο σε όλο το έδαφος της Ε.Ε. Ο Εθνικός Αναπτυξιακός Σχεδιασμός είναι αποτέλεσμα σύνθεσης προτάσεων και συγκερασμού προτεραιοτήτων που αγγίζουν τις συνολικές αναπτυξιακές επιλογές της οικονομίας και της κοινωνίας της χώρας. Η ΟΧΕ, σαν ένα ικανό εργαλείο εφαρμογής, μπορεί να λύσει προβλήματα και να συμβάλλει στον Εθνικό Αναπτυξιακό Σχεδιασμό.

Πηγή: Εγκύκλιος σχεδιασμού, υλοποίησης και παρακολούθησης των Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων ως εργαλεία Ολοκληρωμένης Χωρικής Ανάπτυξης, της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Επενδύσεων - ΕΣΠΑ.

MAΡΤΙΟΣ 2017

ΕΤΘΑ, μέσω συνδυασμένων επενδύσεων, με αναφορά σε δύο, τουλάχιστον, Άξονες Προτεραιότητας και με συνδυασμό μίας ή περισσοτέρων συμπληρωματικών επενδυτικών προτεραιοτήτων, από διαφορετικούς θεματικούς στόχους, ενός ή περισσοτέρων Επιχειρησιακών Προγραμμάτων. Στη Στρατηγική Ολοκληρωμένης Χωρικής Ανάπτυξης (ΟΧΕ) - Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης (ΒΑΑ) ενδέχεται να συμπεριληφθούν και άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία (Jessica, Jeremie, Elena) και άλλα προγράμματα (Horizon 2020, Life+, Εθνικά Προγράμματα), καθώς και κρατικές ενισχύσεις. Ο κανονισμός του ΕΤΠΑ προβλέπει στο άρθρο 7(4) ότι τουλάχιστον το 5% των πόρων του ΕΤΠΑ, που χορηγούνται σε εθνικό επίπεδο, κατανέμονται σε ολοκληρωμένες δράσεις Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης. Η στρατηγική και τα ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπισθούν θα καθορίσουν τον συνδυασμό Ταμείων που θα χρηματοδοτήσουν την ΟΧΕ και την αντίστοιχη ένταξη σε Άξονες Προτεραιότητας, επενδυτικές προτεραιότητες, πεδία παρέμβασης και δημόσια δαπάνη. Όσον αφορά τη διαχείριση, την παρακολούθηση και τον έλεγχο της εφαρμογής των Στρατηγικών Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων, αρμόδιες είναι οι Διαχειριστικές Αρχές. Επίσης, οι Αστικές Αρχές είναι αρμόδιες να καταρτίσουν την προγραμματική βάση, το περιεχόμενο, το Σχέδιο Δράσης και τον προϋπολογισμό της στρατηγικής.

ACCOUNTANCY GREECE.26

International Business Report Σημαντική αύξηση της επιχειρηματικής αισιοδοξίας στις αρχές του 2017 αποκαλύπτει η παγκόσμια έρευνα της Grant Thornton

αγκοσμίως, οι επιχειρηματίες αναφέρουν ότι στις αρχές του 2017 η αισιοδοξία έχει αυξηθεί σημαντικά. Τα ευρήματα της πιο πρόσφατης τριμηνιαίας έρευνας της Grant Thornton, που διεξάγεται με τη συμμετοχή 2.600 επιχειρηματιών σε 37 χώρες, διαπιστώνουν ότι οι επιχειρηματίες αρχίζουν να ξεπερνούν σταδιακά την περίοδο αβεβαιότητας. Και ενώ μερικές δυσχέρειες παραμένουν αμετάβλητες, ευρήματα της έρευνας δείχνουν ότι οι επιχειρήσεις υποδέχονται με θετική διάθεση τη νέα χρονιά. Η έρευνα «International Business Report» (IBR) της Grant Thornton διαπιστώνει ότι, παγκοσμίως, στο τέλος του 4ου τρίμηνου

του 2016, η αισιοδοξία των επιχειρηματιών ανέρχεται σε 38%. Πρόκειται για μια αύξηση της τάξης των 5 ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση με το 3ο τρίμηνο του 2016, το υψηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί από το 3ο τρίμηνο του 2015. Στις ΗΠΑ, η αισιοδοξία έχει αυξηθεί από 43% στο 54% και παρόμοια τάση παρατηρείται παγκοσμίως. Παρόμοιες αυξήσεις έχουν καταγράψει και δύο άλλοι πολύ μεγάλοι οικονομικοί συνασπισμοί στον κόσμο, η Κίνα (από 30% στο 46%) και η Ε.Ε. (από 28% στο 34%). Στην Ελλάδα, όμως, το κλίμα εξακολουθεί να είναι απαισιόδοξο, με την αισιοδοξία των ελλήνων επιχειρηματιών να ανέρχεται σε ποσοστό -56% για το 4ο τρίμηνο του 2016, το

δεύτερο μεγαλύτερο ποσοστό απαισιοδοξίας που καταγράφεται στη χώρα μας κατά τα τελευταία δύο έτη. Ο κ. Βασίλης Καζάς, Managing Partner της Grant Thornton Greece, σχολιάζει: «Η Grant Thornton παρέχει υπηρεσίες σε πελάτες σε 140 χώρες και, όπως το γνωρίζουμε εκ πείρας, ειδικά από συζητήσεις με τους ανθρώπους μας, μπορούμε να πούμε ότι η αβεβαιότητα ήταν η “λέξη της χρονιάς” για το 2016, κυρίως λόγω του Brexit και των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ. Τώρα που έχει παρέλθει αυτή η περίοδος αβεβαιότητας, οι επιχειρηματίες θα έχουν σαφέστερη εικόνα για τα βασικά θέματα, όπως οι φόροι, οι θέσεις εργασίας και η εμπορική πολιτική.

➜ Παγκοσμίως, η αισιοδοξία των επιχειρηματιών έχει αυξηθεί από 33% σε 38%, σημειώνοντας το υψηλότερο επίπεδο από το 3ο τρίμηνο του 2015

➜ Στις ΗΠΑ, η επιχειρηματική αισιοδοξία έχει αυξηθεί από 43% σε 54%

➜ Στην Κίνα, η αισιοδοξία έχει αυξηθεί από 30% σε 46%

➜ Η αισιοδοξία των επιχειρηματιών στην Ε.Ε. έχει αυξηθεί από 28% σε 34%

➜ Οι επενδύσεις σε εγκαταστάσεις και μηχανήματα διαμορφώθηκαν στο υψηλότερο επίπεδο των δύο τελευταί-

››

MAΡΤΙΟΣ 2017

ων ετών

ACCOUNTANCY GREECE.26

Ενόψει του έτους 2017, δεν ξέρουμε τι ακριβώς θα προκύψει από την αλλαγή προέδρου στην Ουάσιγκτον, πώς θα διεξαχθούν οι διαπραγματεύσεις για το Brexit ή ποια θα είναι η εξέλιξη των εμπορικών συνεργασιών στην Ασία. Υπάρχουν, επίσης, ενδείξεις ότι οι επιχειρηματίες στην Ευρώπη παρακολουθούν με μεγάλη προσοχή τις επιπτώσεις που θα μπορούσαν να έχουν για την Ευρωζώνη οι εκλογές σε χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία, δεδομένου ότι υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία σε σχέση με τις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Όμως, κατά βάση, οι επιχειρηματίες δεν επικεντρώνονται πλέον στην αβεβαιότητα, αφού υπάρχει μεγαλύτερη σαφήνεια σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο, όπως αποδεικνύουν τα αποτελέσματα της έρευνας IBR της Grant Thornton. Οι επιχειρηματίες γνωρίζουν ότι το Brexit πράγματι θα συμβεί, ξέρουν ποιος είναι ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ, και, έχοντας επίγνωση αυτών των γεγονότων, μεταβαίνουν στο νέο έτος με θετική στάση, όπως φαίνεται και από τις προσδοκίες για επενδύσεις και έσοδα». Τα ευρήματα της έρευνας IBR της Grant Thornton αποκαλύπτουν ότι πίσω από την αυξημένη αισιοδοξία υπάρχουν ισχυρές βάσεις που την υποστηρίζουν. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το ποσοστό των επιχειρηματιών που αναμένουν αύξηση εσόδων το 2017 έχει αυξηθεί κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες και ανέρχεται στο 50%, σημειώνοντας το υψηλότερο επίπεδο των δύο τελευταίων ετών. Κατά τη διάρκεια του τέταρτου τριμήνου, οι επιχειρηματίες στην Κίνα (+ 14 ποσοστιαίες μονάδες) και στις ΗΠΑ (+ 11 ποσοστιαίες μονάδες) ανέφεραν έντονες διακυμάνσεις στις προσδοκίες για έσοδα. Οι παγκόσμιες προοπτικές για τις τιμές πώλησης (+ 13 ποσοστιαίες μονάδες) και την κερδοφορία (+ 4 ποσοστιαίες μονάδες) είναι εξίσου μεγάλες, όπως και ο προγραμματισμός για επενδύσεις

σε εγκαταστάσεις και μηχανήματα, που διαμορφώθηκαν στο υψηλότερο επίπεδο των δύο τελευταίων ετών (33%). Ωστόσο, η έρευνα IBR αποκαλύπτει, επίσης, ότι η κατάσταση δεν είναι απόλυτα θετική. Κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2016, στο Μεξικό η αισιοδοξία των επιχειρηματιών έχει μειωθεί στο 8%, σημειώνοντας το χαμηλότερο τριμηνιαίο ποσοστό που έχει καταγραφεί ποτέ. Στη Ρωσία, η επιχειρηματική αισιοδοξία έχει μειωθεί κατά 13 ποσοστιαίες μονάδες στο -7% (οι περισσότεροι επιχειρηματίες είναι απαισιόδοξοι παρά αισιόδοξοι). Οι επιχειρηματίες στις οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες APAC επίσης δηλώνουν ότι είναι πιο απαισιόδοξοι (από -8% στο -16%). Επιπλέον, το ποσοστό των επιχειρηματιών στην Ε.Ε. που αναφέρουν ότι οι διακυμάνσεις συναλλαγματικών ισοτιμιών εμποδίζουν την ανάπτυξη έχει αυξηθεί κατά 8 ποσοστιαίες μονάδες και ανέρχεται στο 21%, δεδομένου ότι οι εκλογές στη Γαλλία και τη Γερμανία θα μπορούσαν να προκαλέσουν αβεβαιότητα στις αγορές. Επίσης, σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, οι προσδοκίες για κερδοφορία παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα, με μόλις το 24% των επιχειρηματιών να αναμένουν κέρδη για το 2017. Μικρές αυξήσεις παρατηρούνται στα ποσοστά των προσδοκιών για αύξηση τιμών (-2% από -22% το προηγούμενο τρίμηνο), εξαγωγές (26% από 22%) και επενδύσεις σε εγκαταστάσεις και μηχανήματα (46% από 40%). Ως σημαντικότερο εμπόδιο για την ανάκαμψη των ελληνικών επιχειρήσεων εξακολουθεί να αναδεικνύεται η οικονομική αβεβαιότητα (84%), ενώ ακολουθούν η έλλειψη χρηματοδότησης (58%) και η γραφειοκρατία (46%). Παρόλα αυτά, οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα αναφέρουν ότι κατά τους επόμενους 12 μήνες θα λάβουν κάποιες πρωτοβουλίες ανάπτυξης, όπως είναι η βελτίωση της αποτελεσματικότητας των πωλήσεων (58%), η

επέκταση στο εξωτερικό (40%), η ανάπτυξη νέων προϊόντων/υπηρεσιών (36%) και η αύξηση των επενδύσεων στο marketing (30%). Ο κ. Βασίλης Καζάς προσθέτει: «Το 2017 θα είναι η χρονιά των προκλήσεων, αλλά αυτό δεν θα πρέπει να σημαίνει ότι οι επιχειρηματίες θα πρέπει να εγκαταλείψουν τα προγράμματα επενδύσεων και ανάπτυξης. Κάποια από αυτά μπορεί να είναι η επένδυση για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, η πρόσληψη νέων εξειδικευμένων εργαζομένων ή η έρευνα για νέες αγορές ή υπηρεσίες. Όμως, οι μεγάλοι νικητές θα είναι οι δυναμικές επιχειρήσεις και οι επιχειρηματίες που έχουν την ικανότητα να σκέφτονται μακροπρόθεσμα και να επικεντρώνονται στις λειτουργίες της επιχείρησής τους». Σημειώσεις Η έρευνα «International Business Report» (IBR) της Grant Thornton, που ξεκίνησε το 1992 αρχικά σε 9 ευρωπαϊκές χώρες, παρέχει ενημέρωση σχετικά με τις απόψεις και τις προσδοκίες πάνω από 10.000 επιχειρήσεων ανά έτος σε 37 οικονομίες. Για περαιτέρω πληροφορίες, παρακαλούμε επισκεφτείτε το www.grantthornton.global. Τα ερωτηματολόγια μεταφράζονται, έτσι ώστε κάθε χώρα που συμμετέχει να έχει την επιλογή να προσθέσει έναν μικρό αριθμό συγκεκριμένων ερωτήσεων επιπλέον του κυρίως ερωτηματολογίου. Η διεξαγωγή των συνεντεύξεων γίνεται ανά τετράμηνο. Η έρευνα πραγματοποιείται κυρίως μέσω τηλεφώνου. Η IBR είναι μια έρευνα τόσο για εισηγμένες όσο και για μη εισηγμένες επιχειρήσεις. Τα δεδομένα γι’ αυτήν την έκδοση προέρχονται από συνεντεύξεις με περισσότερους από 2.500 διευθύνοντες συμβούλους, προέδρους ή άλλα ανώτερα στελέχη από όλους τους τομείς της βιομηχανίας και διεξήχθησαν την περίοδο Οκτωβρίου - Δεκεμβρίου 2016.

Η «Βασιλεία 4» προ των πυλών ΚΏΣΤΑΣ ΛΕΥΚΑΔΊΤΗΣ

Επιτροπή της Βασιλείας αναμένεται να ολοκληρώσει στις αρχές του 2017 τις αναθεωρήσεις για την Τυποποιημένη Προσέγγιση και τη Μέθοδο των Εσωτερικών Διαβαθμίσεων για τον υπολογισμό των σταθμισμένων στοιχείων ενεργητικού (RWAs) για τον πιστωτικό κίνδυνο. Η Βασιλεία 3, η οποία ουσιαστικά δημοσιεύτηκε στο τέλος του 2010, επικεντρώθηκε κυ-

ρίως στον αριθμητή του δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας. Κάλυψε τόσο τα ποιοτικά όσο και τα ποσοτικά στοιχεία των ιδίων κεφαλαίων των πιστωτικών ιδρυμάτων και εισήγαγε μια σειρά από κεφαλαιακά αποθέματα ασφαλείας, όπως το αντικυκλικό απόθεμα ασφαλείας, το απόθεμα ασφαλείας διατήρησης κεφαλαίου και το απόθεμα ασφαλείας συστημικού κινδύνου.

Η Επιτροπή της Βασιλείας έχει ήδη ολοκληρώσει το αναθεωρημένο πλαίσιο για τον πιστωτικό κίνδυνο αντισυμβαλλομένου (Μάρτιος 2014), τον κίνδυνο αγοράς (Ιανουάριος 2016) και τον επιτοκιακό κίνδυνο στο τραπεζικό χαρτοφυλάκιο (Απρίλιος 2016). Τώρα, η Βασιλεία 4 επικεντρώνεται κυρίως: α) στον παρονομαστή του δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας των πιστωτικών ιδρυμάτων,

›

MAΡΤΙΟΣ 2017

Διευθυντής, Τμήμα Συμβουλευτικών Υπηρεσιών KPMG

ACCOUNTANCY GREECE.26

δηλαδή στον υπολογισμό του σταθμισμένου ενεργητικού για τον πιστωτικό, λειτουργικό και κίνδυνο αγοράς, χρησιμοποιώντας είτε τυποποιημένες προσεγγίσεις είτε προσεγγίσεις βασιζόμενες σε εσωτερικά μοντέλα του πιστωτικού ιδρύματος, και β) στη δημιουργία ενός «ορίου» κεφαλαίου, έτσι ώστε να περιορίσουν τον βαθμό στον οποίο τα πιστωτικά ιδρύματα μπορούν να χρησιμοποιούν εσωτερικά μοντέλα για να οδηγούν τις κεφαλαιακές τους απαιτήσεις για τον πιστωτικό κίνδυνο και τον κίνδυνο αγοράς, κάτω από τις απαιτήσεις που καθορίζονται από την τυποποιημένη προσέγγιση γι’ αυτές τις κατηγορίες κινδύνων. Επίσης, περιλαμβάνει κάποιες νέες ρυθμιστικές πρωτοβουλίες σχετικές με τα κεφάλαια που δεν ήταν μέρος του πλαισίου της Βασιλείας 3, όπως η εξέλιξη των ασκήσεων προσομοιώσεων ακραίων καταστάσεων και η εξέλιξη μιας σειράς εργαλείων μακρο-προληπτικής εποπτείας, πολλές από τις οποίες οδηγούν σε υψηλότερες κεφαλαιακές απαιτήσεις ή σε υψηλότερους συντελεστές στάθμισης κινδύνου. Το νέο πλαίσιο αναμένεται να ψηφιστεί από τους επικεφαλής των κεντρικών τραπεζών και ρυθμιστικών αρχών (Group of Governors and Heads of Supervision, GHOS) που εποπτεύουν την επιτροπή της Βασιλείας στις αρχές του 2017. Περιπτώσεις χωρών όπου ο τραπεζικός δανεισμός και η κερδοφορία παρέμεινε αδύναμη από την οικονομική κρίση, ειδικά στην Ευρώπη, προβλημάτισαν ορισμένους πολιτικούς για το κατά πόσον είναι σκόπιμο να επιβάλλονται ολοένα και υψηλότερες κεφαλαιακές απαιτήσεις για τα πιστωτικά ιδρύματα, προτείνοντας οι λεπτομέρειες και το χρονοδιάγραμμα της εφαρμογής των τελικών προτύπων να προσαρμόζονται ώστε να αντανακλούν τις τοπικές συνθήκες.

Η KPMG δεν αναμένει καμία αλλαγή από την πρόταση διαβούλευσης, σύμφωνα με την οποία όλες οι τράπεζες θα πρέπει να προχωρήσουν σε μια ενιαία τυποποιημένη προσέγγιση για τον λειτουργικό κίνδυνο. Ωστόσο, υπάρχει η εκτίμηση ότι τα τελικά πρότυπα θα ενσωματώσουν παρατηρήσεις και από άλλες προτάσεις διαβούλευσης, με σκοπό την εξομάλυνση του αποτελέσματος του υπολογισμού των κεφαλαιακών απαιτήσεων, καθώς η εφαρμογή τής υφιστάμενης πρότασης θα οδηγούσε, σε κάποιες περιπτώσεις, σε αύξηση των κεφαλαιακών απαιτήσεων. Ορισμένες από αυτές τις παρατηρήσεις είναι: - Η εφαρμογή χαμηλότερων βαρών κινδύνου απ’ ό,τι στο πλαίσιο των προτάσεων διαβούλευσης για ορισμένες κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων εντός της τυποποιημένης προσέγγισης του πιστωτικού κινδύνου. - Η απόσυρση της χρήσης των εσωτερικών μοντέλων από λιγότερους τύπους ανοιγμάτων, επιτρέποντας τη χρήση τουλάχιστον για τη Θεμελιώδη μέθοδο των εσωτερικών διαβαθμίσεων ή την περιορισμένη χρήση της Εξελιγμένης προσέγγισης εσωτερικών διαβαθμίσεων σε ορισμένα χαρτοφυλάκια (όπως τα low default portfolios). - Η επιβολή λιγότερο αυστηρών περιορισμών και ορίων κεφαλαίων σχετικά με τη χρήση των εσωτερικών μοντέλων, με τη δυνατότητα να υπάρχει η ευχέρεια μιας τοπικής εποπτικής επίβλεψης. - Η πρόβλεψη περιόδου μακράς και σταδιακής εφαρμογής, για να ελαχιστοποιηθεί το κόστος προσαρμογής –όπως ακριβώς έχει προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σε μια έρευνα που διεξήγαγε τον Φεβρουάριο 2016 η KPMG στο Ηνωμένο Βασίλειο, σε 12 παγκόσμια συστημικά σημαντικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, διαπίστωσε ότι τα μισά περίπου (πέντε) ανέμεναν μια αύξηση στις κεφαλαιακές απαιτήσεις για τον κίνδυνο

αγοράς περίπου στο 50-75% και άλλα δύο ανέμεναν μια αύξηση άνω του 100%. Επίσης, αναφέρουμε ότι τα μέσα κεφαλαίου κοινών μετοχών της κατηγορίας 1 (CET 1) και το σταθμισμένο ενεργητικό των 100 μεγαλύτερων τραπεζών που αποτέλεσε το δείγμα που εξέτασε η Επιτροπή της Βασιλείας στο πλαίσιο άσκησης για την Βασιλεία 3, ήταν συνολικά 3,5 τρισ. ευρώ και 30 τρισ. ευρώ, αντίστοιχα, στο τέλος Δεκεμβρίου 2015. Αν το αναθεωρημένο πλαίσιο επιφέρει, για παράδειγμα, αύξηση 10% στο σταθμισμένο ενεργητικό, οι ανωτέρω τράπεζες, προκειμένου να διατηρήσουν τον δείκτη στα απαιτούμενα επίπεδα, θα πρέπει να αυξήσουν το CET 1 κατά 350 δισ. ευρώ ή να μειώσουν το σταθμισμένο ενεργητικό τους κατά 3 τρισ. ευρώ (ισοδύναμο με μείωση 7 τρισ. ευρώ στο ενεργητικό, υποθέτοντας ένα μέσο συντελεστή στάθμισης 40%). Επιπρόσθετα της επίπτωσης στο σταθμισμένο ενεργητικό, τα πιστωτικά ιδρύματα θα αντιμετωπίσουν και αύξηση στο κόστος υλοποίησης του νέου πλαισίου. Τέτοια κόστη αφορούν τη δημιουργία νέων μαθηματικών μοντέλων, βάσεων δεδομένων και αναφορών, καθώς και την τροποποίηση συστημάτων διοικητικής πληροφόρησης. Συνεπώς, τα αναθεωρημένα πρότυπα από την Επιτροπή της Βασιλείας θα ασκήσουν περαιτέρω καθοδική πίεση στην κερδοφορία των τραπεζών και θα ενισχύσουν την ανάγκη σε ορισμένες τράπεζες να αλλάξουν τις στρατηγικές και τα επιχειρηματικά τους μοντέλα, σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσουν ένα βιώσιμο και αειφόρο μέλλον.

Ολοκληρωμένη Προσέγγιση Χρηματοοικονομικών Αναφορών ΓΙΆΓΚΟΣ ΧΑΡΑΛΆΜΠΟΥΣ, FCCA

παγκόσμια οικονομία συνεχώς αλλάζει και οι εταιρείες αντιμετωπίζουν τον παγκόσμιο ανταγωνισμό, τις καινοτομίες, τις τεχνολογίες και μια αυξανόμενη ροή από νομοθεσίες και εποπτικούς κανονισμούς για την εταιρική διακυβέρνηση και συμμόρφωση ως απάντηση στην ανώμαλη οικονομική κατάσταση και στη διαχείριση κρίσεων.

Tο λογιστικό - ελεγκτικό επάγγελμα στην προαναφερόμενη κατάσταση έχει αμφισβητηθεί όσον αφορά την παραδοσιακή εικόνα που παρουσιάζει το μοντέλο αναφορών που είτε ελέγχει είτε ως λογιστές βοηθούν στην κατάρτιση των αναφορών αυτών. Μέσα από την εξασκούμενη πίεση, το λογιστικό - ελεγκτικό επάγγελμα αντιδρά με προτάσεις ή συμμετοχές για τον σχεδιασμό νέων λογι-

›

MAΡΤΙΟΣ 2017

Αντιπρόεδρος UHY AΞΩΝ Ορκωτοί Ελεγκτές Α.Ε, πρώην Α’ Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και της KPMG, μέλος του Συνδέσμου Ορκωτών Λογιστών Αγγλίας (Association of Certified and Corporate Accountants) και του Ινστιτούτου Ελεγκτών Λογιστών Κύπρου και συνταξιούχος του ΣΟΕΛ

ACCOUNTANCY GREECE.26

στικών σχεδίων ή προτύπων, όπως π.χ. συνέβη πρόσφατα με τα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα (ΕΛΠ) ή με διεθνείς έρευνες. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω ενεργειών, στο διεθνές περιβάλλον πρόσφατα το λογιστικό - ελεγκτικό επάγγελμα έχει προτείνει και εφαρμόσει ένα νέο μοντέλο αναφορών, γνωστό υπό τον τίτλο «Ολοκληρωμένη Προσέγγιση Χρηματοοικονομικών Αναφορών» (Integrated Reporting). Η ενέργεια αυτή συνοδεύτηκε με ανακοινώσεις που υποστηρίζουν ότι πράγματι το ισχύον μοντέλο αναφορών δεν ικανοποιεί επαρκώς τις ανάγκες πληροφόρησης των ενδιαφερομένων μερών (επενδυτών, μετόχων και γενικότερα τρίτων), τόσο από τη σκοπιά της πραγματικής ιστορικής εικόνας ή της εικόνας ευλόγων αξιών με βάση τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικών Αναφορών (ΔΠΧΑ) όσο και για τη μελλοντική εξέλιξη της χρηματοοικονομικής κατάστασης των επιχειρήσεων. Η κοινωνία, εν τω μεταξύ, κάτω από το βάρος της χρηματοοικονομικής κρίσης, ειδικότερα στην Ελλάδα, θέτει ως βασικό ερώτημα τον λόγο ύπαρξης ενός οργανισμού –δηλαδή της δημιουργίας ιδιωτικού πλούτου. Οι οργανισμοί, με ορισμένες εξαιρέσεις, εστιάζουν και αποκλείουν τη δημιουργία «κοινωνικής αξίας ή δικαιοσύνης» για τον κόσμο ή το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτουργούν. Ορισμένοι όμως οργανισμοί, σε ανταπόκριση αυτών των ανησυχιών, σε εθελοντική βάση, μετασχηματίζουν τις αναφορές τους για να παρέχουν περισσότερες χρήσιμες πληροφορίες και περισσότερη εταιρική διαφάνεια και λογοδοσία. Η αρχική διαχειριστική ιδέα α) διοίκησης, β) μέτρησης και γ) αναφοράς, δηλαδή των τριών στοιχείων του οργανωτικού περιβάλλοντος και επιπτώσεων, από το ξεκίνημά της στα τέλη του 1990, έχει αποκτήσει και

Η κοινωνία κάτω από το βάρος της χρηματοοικονομικής κρίσης, ειδικότερα στην Ελλάδα, θέτει ως βασικό ερώτημα τον λόγο ύπαρξης ενός οργανισμού –δηλαδή της δημιουργίας ιδιωτικού πλούτου. Οι οργανισμοί, με ορισμένες εξαιρέσεις, εστιάζουν και αποκλείουν τη δημιουργία «κοινωνικής αξίας ή δικαιοσύνης» για τον κόσμο ή το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτουργούν

συνεχίζει να αποκτά εξέχουσα θέση, με εκπροσώπους σημαντικών οργανισμών να μιλούν για την ηθική ευθύνη των διοικούντων για την εύληπτη ενημέρωση της κοινωνίας μέσα στην οποία οι οργανισμοί λειτουργούν. Παράδειγμα αποτελεί και ο Διεθνής Οργανισμός Ελεγκτών - Λογιστών (IFAC), που με πρωτοβουλίες και προσπάθειες οδηγεί τον δρόμο προς τη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρουν οι ορκωτοί ελεγκτές. Αντί πυξίδας (GPS), θέτει στη διάθεση των ελεγκτών διάφορα εργαλεία βοήθειας για τη βέλτιστη κατάρτιση και έλεγχο αναφορών. Ο ίδιος οργανισμός, όμως, σε ανακοινώσεις του σημειώνει αυτοκριτική για την αντίδραση των ελεγκτών/ λογιστών στην παρούσα ή σε ορισμένες χώρες παρελθούσα χρηματοοικονομική κρίση. Ο μεγαλύτερος Σύνδεσμος Επαγγελματιών Ελεγκτών Λογιστών Αγγλίας (ACCA), μέσω του Graham Holt (διευθυντή του τμήματος των Επαγγελματικών Σπουδών Λογιστικής, Οικονομικών του Manchester Metropolitan Business School), βασικού υπευθύνου ενημέρωσης των μελών του συνδέσμου, σε άρθρο του στο περιοδικό «Accounting and Business», αναλύει το θέμα των χρηματοοικονομικών αναφορών που σήμερα συντάσσονται, είτε σε ιστορική βάση είτε σε εύλογη αξία –με βάση τα ΔΠΧΑ– καταλήγοντας ότι είναι ιδιαίτερα απαραίτητες για την εταιρική συμμόρφωση αλλά όμως δεν παρέχουν τις σημαντικά απαιτούμενες πληροφορίες που θα πρόσθεταν αξία στις επιχειρήσεις, όπως κατά την άποψη του θα έπρεπε, λαμβάνοντας υπόψη τον χρόνο και το κόστος που κάθε έτος τόσο οι διοικήσεις όσο και τα στελέχη των επιχειρήσεων επενδύουν για τη σύνταξή τους. Την προαναφερόμενη έλλειψη, πέρα από τον επιχειρηματικό κόσμο, αναγνώρισε και το Διεθνές Συμβούλιο Ολοκληρωμέ-

Κύρια σκέψη της νέας μορφής Η κύρια σκέψη της νέας μορφής Ολοκληρωμένης Προσέγγισης Χρηματοοικονομικών Αναφορών (ή Οικονομικών Καταστάσεων) στοχεύει να οδηγήσει σε μια περιοδική έκθεση από μία οντότητα που με την πάροδο του χρόνου, με ανακοινώσεις της, θα αναφέρει σχετικά με τις πτυχές ή τις παραμέτρους που προσθέτουν αξία στην οντότητα, ανεξάρτητα εταιρικής μορφής. Μια Ολοκληρωμένη Αναφορά είναι μια πλήρης αλλά και ταυτόχρονα συνοπτική έκθεση μιας οντότητας (εταιρείας ή οργανισμού) σχετικά με τη στρατηγική, τη διακυβέρνηση, τις επιδόσεις και τις προοπτικές της υπό αναφορά οντότητας, στο πλαίσιο του εξωτερικού περιβάλλοντός της, που οδηγεί στη δημιουργία αξίας τόσο βραχυπρόθεσμα όσο μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Σε αντίθεση με τις ισχύουσες αρχές παράθεσης των στοιχείων πληροφόρησης των οικονομικών καταστάσεων, π.χ. με ΔΠΧΑ, τo IIRC έχει θέσει ένα πλαίσιο αρχών (principlebased framework) που στοχεύουν: - Να βελτιώσουν την ποιότητα των πληροφοριών που διατίθενται ή ανακοινώνονται στους προμηθευτές, στους δανειστές και τους λοιπούς ενδιαφερομένους και που θα επιτρέπουν μια πιο αποτελεσματική και παραγωγική διάθεση των κεφαλαίων.

- Να ενισχύσουν τη λογοδοσία και την επιστασία για τις ευρείες βάσεις πηγών κεφαλαίων (οικονομικό, βιομηχανικό, πνευματικό, ανθρώπινο, κοινωνικό, σχέσεων και φυσικών) και την κατανόηση των αλληλεξαρτήσεών τους. - Να προωθήσουν μια πιο συνεκτική και αποτελεσματική προσέγγιση για τις εταιρικές αναφορές (corporate reporting) που βασίζονται σε ένα πληρέστερο φάσμα παραγόντων που τυχόν θα επηρεάζουν σημαντικά τη δυνατότητα μιας οντότητας να δημιουργήσει αξία με την πάροδο του χρόνου. - Να υποστηρίξουν μια ολοκληρωμένη σκέψη, λήψη αποφάσεων και δράσεων, που θα εστιάζουν στη δημιουργία αξίας στις τρεις εναλλακτικές περιόδους που στην προηγούμενη κύρια πρόταση προαναφέρονται. Κύρια δεδομένα της Ολοκληρωμένης Έκθεσης Ως υπόδειγμα της νέας μορφής των νέων χρηματοοικονομικών αναφορών σύμφωνα με τις οδηγίες του Διεθνούς Συμβουλίου Ολοκληρωμένων Αναφορών (IIRC), οκτώ είναι τα κύρια θέματα που προβλέπονται να καλύπτουν οι νέες Ολοκληρωμένες Εκθέσεις Αναφορών: 1. Οργανωτική εικόνα και το εξωτερικό περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτουργεί η οντότητα. 2. Δομή εταιρικής διακυβέρνησης και πώς υποστηρίζονται οι δράσεις της οντότητας για να δημιουργήσουν αξία. 3. Επιχειρηματικό μοντέλο. 4. Κίνδυνοι και ευκαιρίες και πώς τους διαχειρίζεται μία οντότητα, πώς την επηρεάζουν και ποιες είναι οι ικανότητες της οντότητας να δημιουργεί αξία μέσα από αυτούς. 5. Στρατηγική και κατανομή των πηγών της οντότητας.

6. Απόδοση και επίτευξη των στρατηγικών στόχων για την περίοδο και τα αποτελέσματα. 7. Προοπτικές και προκλήσεις που αντιμετωπίζει η οντότητα και οι επιπτώσεις τους. 8. Οι βάσεις των θεμάτων που παρουσιάζονται στην έκθεση, τα ποσοτικά και τα κατά αξία δεδομένα που τεκμηριώνουν τα προαναφερθέντα περιεχόμενα της Ολοκληρωμένης Έκθεσης. Συμπέρασμα Οι πρόσθετες απαιτήσεις μιας Ολοκληρωμένης Έκθεσης Αναφορών από τις γνωστές μέχρι σήμερα χρηματοοικονομικές καταστάσεις απαιτούν πρόσθετες εξειδικεύσεις στελεχών από τις εταιρείες ορκωτών ελεγκτών, όπως π.χ. επιστήμονες σε θέματα στρατηγικής, οικονομικών κ.λπ., αλλά και υποχρεώσεις από τις διοικήσεις των εταιρειών που θα επηρεαστούν από την αλλαγή αυτή. Αναμφίβολα όμως θα βοηθήσουν τους μετόχους και τους τρίτους ενδιαφερομένους να αποκτήσουν μια καλύτερη από τη σημερινή εικόνα για τις επιχειρήσεις με τις οποίες συναλλάσσονται ή επενδύουν τα κεφάλαιά τους. Τα μέλη των διοικήσεων των επιχειρήσεων, οι λογιστές και ελεγκτές λογιστές δεν έχουν μέχρι σήμερα αντιδράσει αρνητικά στις πρόσθετες απαιτήσεις, διότι η εμπειρία των παρελθουσών αλλαγών αναφορικά με τις χρηματοοικονομικές καταστάσεις ή αναφορές έχει αποδείξει τα θετικά τους αποτελέσματα. Και η αλλαγή αυτή θα βοηθήσει όλους να έχουν μια καλύτερη εικόνα του πώς η οντότητα προσθέτει αξία στη δική της λειτουργία αλλά και ποια είναι τα πιθανά υφιστάμενα και προβλεπόμενα οφέλη στους μετόχους και στους τρίτους ενδιαφερομένους.

›

MAΡΤΙΟΣ 2017

νων Αναφορών (International Integrated Reporting Council, IIRC), που είναι ένας οργανισμός που προωθεί, στις διοικήσεις των επιχειρήσεων, τους λογιστές και ελεγκτές, με πρόσφατη οδηγία του, την καθιέρωση της νέας μορφής περιεχομένου και παρουσίασης των Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων ή Αναφορών. Την ανάγκη αυτή φαίνεται να αναγνωρίζει και να αποδέχεται και το International Federation of Accountants.

ACCOUNTANCY GREECE.26

ΝΕΑ ΜΟΡΦΗ ΕΚΘΕΣΗΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΙΘΑΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΡ. ΝΙΚΌΛΑΟΣ ΜΠΈΛΕΣΗΣ

Ορκωτός Ελεγκτής Λογιστής, Moore Stephens

α τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί ότι οι εκθέσεις ελέγχου των ορκωτών ελεγκτών λογιστών έχουν τυποποιηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, με αποτέλεσμα οι αναγνώστες να διαβάζουν σχεδόν τα ίδια θέματα στις εκθέσεις αυτές. Η μόνη ουσιαστική διαφορά μεταξύ των εκθέσεων ελέγχου είναι η παράγραφος έκφρασης γνώμης (βάση για γνώμη), αν και αυτή πολλές φορές έχει τυποποιημένη φρασεολογία, αναλόγως του θέματος στο οποίο αναφέρεται. Το πιο σημαντικό και δυσάρεστο συνάμα είναι ότι τις περισσότερες φορές υπάρχει μια τάση για ομογενοποίηση των εκθέσεων ελέγχου. Η τάση αυτή έχει αποδυναμώσει σε σημαντικό βαθμό τη χρησιμότητα των εκθέσεων

ελέγχου για τους χρήστες των οικονομικών καταστάσεων. Αντιλαμβανόμενο αυτήν τη δυσάρεστη εξέλιξη, καθώς και τις ανάγκες των χρηστών των οικονομικών καταστάσεων, το International Auditing & Assurance Standard Board (IAASB) προχώρησε στην έκδοση νέων αλλά και στην τροποποίηση υφιστάμενων ελεγκτικών προτύπων, προκειμένου να αντιστραφεί αυτή η κατάσταση και η έκθεση ελέγχου να κερδίσει σε όρους χρησιμότητας για τους χρήστες των οικονομικών καταστάσεων. Οι αλλαγές στα ΔΠΕ στις οποίες προχώρησε το IAASB και επηρεάζουν την έκθεση ελέγχου έχουν ως εξής: - ISA 700 (Revised): Forming an opinion and

reporting on financial statements. - ISA 701 (New): Communicating key audit matters in the independent auditor’s report - ISA 705 (Revised): Modifications to the opinion in the independent auditor’s report - ISA 706 (Revised): Emphasis of matters paragraphs and other matters paragraphs in the independent auditor’s report - ISA 720 (Revised): The auditor’s responsibilities relating to other information - ISA 570 (Revised): Going concern - ISA 260 (Revised): Communication with the charged with governance Οι ανωτέρω αλλαγές επιφέρουν σημαντικότατες τροποποιήσεις στην έκθεση ελέγχου. Πλέον, η έκθεση ελέγχου έχει διαφορετική

MAΡΤΙΟΣ 2017

››

ACCOUNTANCY GREECE.26

δομή και περιεχόμενο. Η τυποποίηση του περιεχομένου της πλέον περιορίζεται στο ελάχιστο και σημαντικές πληροφορίες για την επιχείρηση παρουσιάζονται σε αυτή. Παρακάτω παρουσιάζουμε τη δομή του νέου πιστοποιητικού ελέγχου. Παράγραφος έκφρασης γνώμης: Πλέον η παράγραφος έκφρασης γνώμης είναι η πρώτη παράγραφος της έκθεσης ελέγχου και όχι η τελευταία, όπως ίσχυε έως τώρα. Η παράγραφος αυτή περιέχει τη γνώμη του ελεγκτή για τις οικονομικές καταστάσεις καθώς επίσης: α) Αναφέρει ξεκάθαρα την εταιρεία της οποίας οι οικονομικές καταστάσεις ελέγχθηκαν. β) Αναφέρει ότι οι οικονομικές καταστάσεις ελέγχθηκαν. γ) Αναφέρει τον τίτλο κάθε οικονομικής κατάστασης που αποτελούν το σύνολο των οικονομικών καταστάσεων, καθώς επίσης και τις σημειώσεις επί των οικονομικών καταστάσεων. δ) Αναφέρει την περίοδο στην οποία αναφέρονται οι οικονομικές καταστάσεις. Παράγραφος βάσης για την έκφραση γνώμης: Η παράγραφος αυτή ακολουθεί αμέσως την παράγραφο έκφρασης γνώμης και γίνεται αναφορά στο πού βασίστηκε ο ελεγκτής προκειμένου να καταλήξει στην απόφασή του για το τι γνώμη θα εκφράσει επί των οικονομικών καταστάσεων τις οποίες έλεγξε. Εκτός άλλων, η συγκεκριμένη παράγραφος αναφέρει ότι: α) Ο ελεγκτής διενέργησε τον έλεγχό του σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα Ελέγχου. β) Ο ελεγκτής ήταν εντελώς ανεξάρτητος από την ελεγχόμενη επιχείρηση, καθώς και ότι ήταν σύμφωνος με τις ηθικές επιταγές του επαγγέλματος. γ) Τα ελεγκτικά τεκμήρια ήταν επαρκή και κατάλληλα προκειμένου ο ελεγκτής να καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα. Παράγραφος συνέχισης δραστηριότητας:

Το ερώτημα που προκύπτει από την επερχόμενη αυτή αλλαγή είναι το ποιοι θα ωφεληθούν, ποιοι θα δυσανασχετήσουν, καθώς και πώς θα επηρεαστεί ο έλεγχος από τη νέα αυτή μορφή της εκθέσεως ελέγχου

Στη συγκεκριμένη παράγραφο ο ελεγκτής θα διατυπώνει τυχόν ανησυχίες του σχετικά με το αν η εταιρεία δύναται να συνεχίσει τις δραστηριότητές της στο εγγύς μέλλον, οι οποίες προκύπτουν από συγκεκριμένες καταστάσεις. Στην περίπτωση που δεν υπάρχουν τέτοιες ανησυχίες, η συγκεκριμένη παράγραφος δύναται να απαλειφθεί. Παράγραφος για βασικά ελεγκτικά θέματα: Στη συγκεκριμένη παράγραφο ο ελεγκτής αναφέρει τα πιο βασικά, κατά την άποψή του, θέματα τα οποία προέκυψαν από τον έλεγχο των οικονομικών καταστάσεων της εταιρείας για την τρέχουσα χρήση. Τα θέματα αυτά είναι ένα υποσύνολο από τα συνολικά θέματα που αναφέρθηκαν στη διοίκηση της ελεγχόμενης εταιρείας. Η συγκεκριμένη παράγραφος θεσμοθετείται από το νέο ελεγκτικό πρότυπο 701 και αφορά μόνο επιχειρήσεις δημοσίου ενδιαφέροντος. Παράγραφος ευθύνης διοίκησης για τις Οικονομικές Καταστάσεις: Στην παράγραφο αυτή παρουσιάζονται ξεκάθαρα η ευθύνη της διοίκησης της ελεγχόμενης εταιρείας για τη σύνταξη των οικονομικών καταστάσεων, καθώς και η ευθύνη του ελεγκτή για τον έλεγχο των οικονομικών καταστάσεων της εταιρείας. Παράγραφος λοιπής πληροφόρησης: Στην παράγραφο αυτή ο ελεγκτής αναφέρει αν υπάρχει κάποια ασυνέπεια μεταξύ της πληροφόρησης (χρηματοοικονομική ή και άλλη) που περιέχεται στις ετήσιες εκθέσεις της εταιρείας και των λογιστικών καταστάσεων ή και της γενικότερης πληροφόρησης που αποκόμισε ο ελεγκτής κατά τον έλεγχο. Στην παράγραφο αυτή ο ελεγκτής εκφράζει αν η επιπλέον πληροφόρηση που παρέχει η εταιρεία στο κοινό, πέραν των λογιστικών καταστάσεων, μπορεί να είναι εσφαλμένη ή παραπλανητική. Η παράγραφος αυτή περιλαμβάνεται στην έκθεση ελέγχου αν η εταιρεία εκδίδει ετήσια έκθεση. Όνομα του ελεγκτή: Το όνομα του ελεγκτή

διότι στη νέα έκθεση ελέγχου θα δημοσιοποιούνται οι διάφοροι προβληματισμοί/ αμφιβολίες του ελεγκτή, καθώς και τα διάφορα προβλήματα που αντιμετώπισε κατά τον έλεγχο. Μέχρι πρότινος αυτή η πληροφόρηση δεν έφτανε στους χρήστες των οικονομικών καταστάσεων, αλλά μέχρι τη διοίκηση της ελεγχόμενης με ένα τυπικό Management Letter. Μάλιστα, αν αναλογιστεί κανείς ότι η παραπάνω πληροφόρηση που προβλέπουν τα νέα ΔΠΕ για τη νέα έκθεση ελέγχου αναφέρεται περισσότερο σε προβληματισμούς, αμφιβολίες, δυσκολίες και προβλήματα που είχε και έχει ο ελεγκτής, παρά σε θετικά θέματα, όπως επίτευξη στόχων, σωστή λειτουργία, άριστη οργάνωση κ.ά., μάλλον η δυσαρέσκεια των ελεγχόμενων θα είναι πολύ μεγαλύτερη. Τέλος, όσον αφορά τον ελεγκτή, η νέα έκθεση ελέγχου μάλλον περισσότερα προβλήματα θα του επιφέρει παρά θα λύσει. Πλέον θέματα και προβλήματα τα οποία τα «συζητούσε» μόνο με τη διοίκηση της ελεγχόμενης εταιρείας πρέπει να τα δημοσιοποιεί στην έκθεση ελέγχου. Αυτό θα τον υποχρεώνει να κάνει περισσότερο έλεγχο σε βάθος για τα θέματα αυτά, έτσι ώστε να είναι πολύ σίγουρος για ό,τι θα γράψει. Είναι εντελώς διαφορετικό τα θέματα αυτά να τα δημοσιοποιεί μόνο στη διοίκηση της εταιρείας από το να τα δημοσιοποιεί στους χρήστες των οικονομικών καταστάσεων. Στην πρώτη περίπτωση, εκτός από το ύφος του κειμένου, το οποίο μπορεί να είναι πιο χαλαρό και ίσως με κάποιες ασάφειες, ακόμη και η άποψη που θα διαπιστώνει μπορεί να είναι και εν μέρει λάθος ή υπερβολική. Στην περίπτωση αυτή το πολύ να «εκτεθεί» στη διοίκηση της εταιρείας για το ότι δεν έχει σωστή κρίση ή ότι είναι υπερβολικός. Όπως να έχει, το όποιο θέμα από την «αστοχία» του στο να εκφράσει σωστά κάποια γεγονότα και καταστάσεις θα μείνει μεταξύ αυτού και της διοίκησης της εταιρείας.

Στη δεύτερη περίπτωση όμως τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Ό,τι άποψη εκφέρει πλέον για προβλήματα και καταστάσεις δεν θα μένει μόνο στην εταιρεία αλλά θα δημοσιοποιείται στο κοινό. Πλέον, απλά κείμενα με τυχόν ασάφειες, αλλά πολύ περισσότερο εσφαλμένη κρίση ή και υπερβολές, δεν συγχωρούνται. Τέτοια λάθη θα μπορούν να προξενήσουν σοβαρές οικονομικές ζημίες στους ελεγχόμενους. Για τον λόγο αυτό, σε πολλές περιπτώσεις πρέπει να εντείνει τις ελεγκτικές του διαδικασίες για να είναι πολύ σίγουρος για ό,τι θα αναφέρει. Επίσης, οι απόψεις αυτές του ελεγκτή, επειδή πια δεν θα μένουν σε ένα συρτάρι κάποιου μέλους του Δ.Σ. αλλά θα δημοσιοποιούνται, κάθε άλλο παρά ευπρόσδεκτες θα είναι. Πλέον η δημοσιοποίησή τους από τον ελεγκτή θα βρίσκει την αντίθεση της διοίκησης της εταιρείας. Επιπλέον, ο ελεγκτής δεν θα δέχεται μόνο επιθέσεις για τις τυχόν παρατηρήσεις που βάζει αλλά και για την επιπλέον πληροφόρηση. Φυσικά, η επιλογή της μη δημοσιοποίησης τυχόν θεμάτων που προβλέπονται από τη νέα έκθεση ελέγχου, εκτός από το ότι είναι παράνομη, θα εγκυμονεί γι’ αυτόν τεράστιους κινδύνους. Σαν τελικό συμπέρασμα καταλήγουμε στο ότι η νέα έκθεση ελέγχου θα συνεισφέρει στην παροχή περισσότερης πληροφόρησης προς τους χρήστες των οικονομικών καταστάσεων, αλλά ταυτόχρονα η σύνταξή της θα αποτελέσει και επιπλέον πρόκληση για τον ελεγκτή. Βιβλιογραφία Deloitte, «Clear, Transparent Reporting: The new auditor’s report» EY, «Enhanced Auditors Reporting» http://www.markhams.co.nz/a-change-in-theformat-of-your-audit-report/ http://accountingbysam.blogspot.gr. www.iaasb.org/auditor-reporting.

›

MAΡΤΙΟΣ 2017

πρέπει να αναφέρεται σε ξεχωριστή πρόταση και όχι μόνο στην υπογραφή. Η πρόβλεψη αυτή αφορά εκθέσεις ελέγχου που αναφέρονται σε εταιρείες δημοσίου ενδιαφέροντος. Παράγραφος για νομικές και κανονιστικές απαιτήσεις: Στην παράγραφο αυτή πρέπει να αναφέρονται τυχόν νομικές και κανονιστικές απαιτήσεις στις όποιες είναι υπόχρεη να συμμορφωθεί η ελεγχόμενη εταιρεία. Το ΔΕΠ 700 αναφέρει ξεκάθαρα ότι η πρώτη παράγραφος της έκθεσης ελέγχου πρέπει να είναι η παράγραφος έκφρασης γνώμης και η δεύτερη παράγραφος να είναι η παράγραφος βάσης για την έκφραση γνώμης. Οι υπόλοιπες παράγραφοι μπορεί να είναι σε οποιαδήποτε σειρά. Η χρήση επικεφαλίδων σε κάθε παράγραφο επιβάλλεται. Το ερώτημα που προκύπτει από την επερχόμενη αυτή αλλαγή είναι το ποιοι θα ωφεληθούν, ποιοι θα δυσανασχετήσουν, καθώς και πώς θα επηρεαστεί ο έλεγχος από τη νέα αυτή μορφή της εκθέσεως ελέγχου. Κατά την άποψή μας, αυτοί οι οποίοι σίγουρα θα ωφεληθούν είναι οι χρήστες των οικονομικών καταστάσεων. Με τη νέα μορφή έκθεσης ελέγχου η παρεχόμενη σε αυτούς πληροφόρηση δεν περιορίζεται αποκλειστικά και μόνο σε λογιστικές πληροφορίες, αλλά πλέον περιλαμβάνει και άλλα θέματα, τα περισσότερα εκ των οποίων δεν αναφέρονταν ούτε ακόμη και στις οικονομικές καταστάσεις. Πληροφόρηση η οποία πολλές φορές κυκλοφορούσε μεταξύ του ελεγκτή και της ελεγχόμενης εταιρείας, σύμφωνα με το ΔΕΠ 260, τώρα διαχέεται και στους χρήστες των οικονομικών καταστάσεων, συμπεριλαμβανόμενη κυρίως στις παραγράφους βασικών ελεγκτικών θεμάτων και λοιπής πληροφόρησης. Η πληροφόρηση αυτή θα τους βοηθήσει σημαντικά στο να κατανοήσουν την πραγματική χρηματοοικονομική κατάσταση της εταιρείας. Αυτοί οι οποίοι θα δυσαρεστηθούν είναι πολύ πιθανό να είναι οι ελεγχόμενες εταιρείες,

ACCOUNTANCY GREECE.26

Διαπιστώσεις και προτάσεις της ΕΥ για τη φοροδιαφυγή στην Ελλάδα Κ

ρίσιμες πτυχές και πιθανές λύσεις για το φαινόμενο της φοροδιαφυγής στη χώρα μας παρουσίασε ο κ. Στέφανος Μήτσιος, επικεφαλής του Φορολογικού Τμήματος της ΕΥ Ελλάδος, στη διάρκεια του 8ου Tax Forum, που οργάνωσε το Ελληνο-Αμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο στη Θεσσαλονίκη. Σύμφωνα με ανάλυση της ΕΥ, στο πλαίσιο μελέτης που εκπόνησε για λογαριασμό της ΔιαΝΕΟσις, η συνολική έκταση της φοροδιαφυγής στη χώρα μας κυμαίνεται μεταξύ 6% και 9% του ΑΕΠ. Αναλυτικότερα, τα διαφυγόντα έσοδα από τη φοροδιαφυγή των φυσικών προσώπων εκτιμώνται σε 1,9-4,7% του ΑΕΠ ετησίως, ενώ τα διαφυγόντα έσοδα από ΦΠΑ, υποθέτοντας ότι το έλλειμμα ΦΠΑ αφορά στο σύνολό του φοροδιαφυγή, ανέρχονται σε 3,5% του ΑΕΠ. Σε αυτά πρέπει

να προστεθούν τα διαφυγόντα έσοδα από τη φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή των επιχειρήσεων, τα οποία υπολογίζονται γύρω στο 0,06-0,15% του ΑΕΠ, καθώς και οι απώλειες από το λαθρεμπόριο ποτών, τσιγάρων και καυσίμων, οι οποίες φθάνουν περίπου σε 0,45% του ΑΕΠ. Οι βασικοί παράγοντες που τροφοδοτούν τη φοροδιαφυγή στην Ελλάδα είναι οι εξής: 1. Η πολυνομία και η πολυπλοκότητα του φορολογικού συστήματος. 2. Η συνεπακόλουθη ανασφάλεια δικαίου φορολογούμενων και υπαλλήλων της φορολογικής διοίκησης. 3. Η συνεχιζόμενη αύξηση των φόρων, συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ, αλλά και του φόρου εισοδήματος, τόσο των φυσικών όσο και των νομικών προσώπων. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, το 2014 ο λόγος φόρων προς ΑΕΠ

αυξήθηκε από 34,4% σε 35,9%. 4. Η διαχρονική ανυπαρξία πολιτικής βούλησης για την αντιμετώπιση του φαινομένου. 5. Η τεχνολογική ανεπάρκεια και η αδυναμία αξιοποίησης των δυνατοτήτων της νέας τεχνολογίας. Χαρακτηριστική είναι η δραματική καθυστέρηση της μηχανογράφησης της φορολογικής διοίκησης και η αδυναμία διασύνδεσης πληροφοριακών συστημάτων και βάσεων δεδομένων. 6. Η γραφειοκρατία και, ειδικότερα, η διασπορά αρμοδιοτήτων, η υποστελέχωση υπηρεσιών, η ελλιπής εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού και η έλλειψη κινήτρων για την επίτευξη στόχων. 7. Διαρθρωτικές στρεβλώσεις της ελληνικής οικονομίας και, ειδικότερα, το εξαιρετικά υψηλό ποσοστό αυτοαπασχολούμενων (διπλάσιο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο), καθώς

MAΡΤΙΟΣ 2017

››

ACCOUNTANCY GREECE.26

και το ποσοστό των απασχολούμενων σε μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις (59% σε επιχειρήσεις 0-9 ατόμων, έναντι 29% μέσου όρου της Ε.Ε.) 8. Η φορολογική κουλτούρα. «Παρά την αύξηση των περισσότερων φορολογικών συντελεστών, τα δημόσια έσοδα στη χώρα μας έχουν μειωθεί από το 2010 κατά 12%, με τη μεγαλύτερη μείωση να προέρχεται από τους έμμεσους φόρους», τόνισε ο κ. Μήτσιος. «Είναι χαρακτηριστικό ότι τα έσοδα από τους άμεσους φόρους παρέμειναν σχεδόν σταθερά μόνο χάρη στην επιβολή νέων φόρων, όπως ο ΕΝΦΙΑ και η εισφορά αλληλεγγύης. Η μείωση αυτή των φορολογικών εσόδων αντανακλά την έκταση της ύφεσης, αλλά και τη συρρίκνωση της φορολογικής βάσης». Σύμφωνα με την έρευνα που διενήργησε πρόσφατα η ΕΥ για λογαριασμό της ΔιαΝΕΟσις, η αντιμετώπιση του φαινομένου της φοροδιαφυγής βασίζεται σε εννέα άξονες: 1. Μείωση των φορολογικών συντελεστών. Η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ με τους υψηλότερους συντελεστές φορολόγησης της μισθωτής εργασίας και του εισοδήματος των νομικών προσώπων, σε συνδυασμό με εξαιρετικά υψηλούς συντελεστές ΦΠΑ. Επιπλέον, οι φορολογούμενοι επιβαρύνονται με έκτακτους φόρους επί ήδη δηλωθέντων εισοδημάτων, όπως η εισφορά αλληλεγγύης. Η μείωση των συντελεστών θα περιορίσει σημαντικά το κίνητρο της φοροδιαφυγής. 2. Εκτεταμένη χρήση του πλαστικού χρήματος και επέκταση της ηλεκτρονικής τιμολόγησης. Το 2014 η Ελλάδα βρισκόταν στην προτελευταία θέση μεταξύ των χωρών της ΕΕ-28 ως προς τη χρήση πιστωτικών και χρεωστικών καρτών, με ποσοστό μόλις 6% επί του συνόλου των συναλλαγών. Το ποσο-

στό αυτό έχει αυξηθεί μετά την επιβολή των capital controls, αλλά παραμένει εξαιρετικά χαμηλό. Η επέκταση των ηλεκτρονικών συναλλαγών θα περιορίσει σημαντικά τη δυνατότητα φοροδιαφυγής. 3. Αποτελεσματική και εντατική διενέργεια ελέγχων και αποτελεσματική περαίωση των φορολογικών υποθέσεων. Έχει διαπιστωθεί ότι η αύξηση των ημερήσιων ελέγχων κατά 1% μειώνει τον αριθμό των παραβατών κατά 0,3-0,4%. Παράλληλα, η ταχύτερη απονομή της φορολογικής δικαιοσύνης, τόσο σε διοικητικό όσο και σε δικαστικό επίπεδο, θα αποθαρρύνει περαιτέρω την παραβατική συμπεριφορά. 4. Οργάνωση και τεχνολογικός εκσυγχρονισμός των φορολογικών αρχών. Η οργάνωση των φορολογικών αρχών με «έξυπνο» τρόπο και η διαμόρφωση ενός σταθερού και αποτελεσματικού οργανωτικού πλαισίου που θα καθορίζει ρητά τις αρμοδιότητες των στελεχών της φορολογικής διοίκησης, θα επιλύσει μια σειρά από προβλήματα. Παράλληλα, η ψηφιοποίηση θα εξασφαλίσει την αμεσότερη εποπτεία των φορολογικών αρχών, αυξάνοντας τους κινδύνους της μη συμμόρφωσης για τους φορολογούμενους. 5. Κατάρτιση και εκπαίδευση των υπαλλήλων της φορολογικής διοίκησης, με παράλληλη αύξηση των αποδοχών τους. Είναι επιτακτική ανάγκη η συστηματική κατάρτιση των στελεχών ως προς τους νόμους, τις υπουργικές αποφάσεις και τις εγκυκλίους, και η διασύνδεση των υπολογιστών όλων των εφοριακών με υπάρχοντα ηλεκτρονικά συστήματα, όπως το ΝΟΜΟΣ και το ELENXIS. 6. Καταπολέμηση φαινομένων διαφθοράς και εφαρμογή αντικινήτρων. Η αντιμετώπιση της διαφθοράς θα πρέπει να βασισθεί στην εναρμόνιση των μισθών των εφοριακών με τα διεθνή πρότυπα, τη διενέργεια τακτικών

ελέγχων στην περιουσία τους και τη θέσπιση ενός αδιάβλητου συστήματος αξιολόγησης από το οποίο θα εξαρτώνται οι απολαβές και οι προαγωγές τους. 7. Δημιουργία σταθερού και απλοποιημένου φορολογικού συστήματος. Η δαιδαλώδης φορολογική νομοθεσία δημιουργεί σύγχυση στους φορολογούμενους, οι οποίοι, συχνά, αδυνατούν να παρακολουθήσουν τις αλλαγές και να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. 8. Διαρθρωτικές αλλαγές στη δομή των επιχειρήσεων και αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου. Η ευθυγράμμιση του ποσοστού των αυτοαπασχολούμενων και των μικρών ή πολύ μικρών επιχειρήσεων με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο θα μειώσει δραστικά τις ευκαιρίες φοροδιαφυγής και εισφοροδιαφυγής και θα διευκολύνει το έργο των ελεγκτικών αρχών. 9. Δημιουργία φορολογικής συνείδησης και καλλιέργεια φορολογικής παιδείας. Είναι πολύ κρίσιμο να καλλιεργηθεί η αντίληψη της φοροδιαφυγής ως ανήθικης πράξης από πολύ νωρίς, με την ένταξη της φορολογικής υπευθυνότητας στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα των σχολείων. Επιπλέον, η διενέργεια μιας κατάλληλα σχεδιασμένης και συστηματικής καμπάνιας θα συμβάλει στην ενίσχυση της φορολογικής συνείδησης, η οποία αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την αντιμετώπιση του προβλήματος. «Είναι προφανές ότι, στο βαθμό που το πρόβλημα της φοροδιαφυγής δεν αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά, τα δημοσιονομικά κενά θα συνεχίσουν να καλύπτονται με αύξηση της φορολογίας, εντείνοντας την ύφεση», τόνισε ο κ. Μήτσιος. «Η φοροδιαφυγή είναι άμεσα συνυφασμένη με την υπερφορολόγηση και την ανισοκατανομή του φορολογικού βάρους».

MAΡΤΙΟΣ 2017

›

ACCOUNTANCY GREECE.26

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ

Η Εμπορική Εκπαίδευ Οικονομικών Επιστημ στην Ελλάδα

Κωνσταντίνος Ι. Νιφορόπουλος Ορκωτός Ελεγκτής - Λογιστής, ΩΡΙΩΝ Α.Ε.

ΛΛΑΔΑ

ο 1831 ιδρύθηκε στη Χάλκη Εμπορική Σχολή η οποία λειτουργούσε μέχρι τη δεκαετία του 1950. Στην εις Χάλκη Εμπορική Σχολή δίδαξε ο Ξενοφών Ζυγούρας (γνωστότερο σύγγραμμά του η Πλουτολογία, 1876)... Το 1894 ιδρύθηκε από τους Όθωνα Ρουσόπουλο και Ιωάννη Γεράκη η «Εμπορική και Βιομηχανική Ακαδημία», η οποία επί σειρά ετών εμόρφωσε πολλούς νέους, επειδή δεν υπήρχαν τότε δημόσιες σχολές σε αυτούς τους κλάδους... Η Εμπορική Σχολή της Ακαδημίας αποσκοπούσε στον επιστημονικό καταρτισμό εμπόρων, λογιστών, τραπεζιτικών υπαλλήλων. Εκεί διδάχθηκε για πρώτη φορά η λογιστική στη χώρα μας (εκτενές αφιέρωμα, με τίτλο «Η Εμπορική και Βιομηχανική Ακαδημία: Ένα πρωτοποριακό για την εποχή του ίδρυμα, 1894-1923», δημοσιεύτηκε στο τεύχος 23, Απρίλιος - Ιούνιος 2016, του Accountancy Greece). Ο Κωνσταντίνος Παναγιωτόπουλος ίδρυσε το 1904 και διηύθυνε μέχρι το 1927 την φέρουσα το όνομά του «Εμπορικήν και Λογιστικήν Σχολήν» (εκτενές αφιέρωμα, με τίτλο «Κωνσταντίνος Παναγιωτόπουλος, 1872-1936. Ένας μεγάλος δάσκαλος της λογιστικής», δημοσιεύτηκε στο τεύχος 11, Απρίλιος - Ιούνιος 2013, του Accountancy Greece). Το 1903 εκδόθηκε ο ιδρυτικός νόμος 2991 «Περί συστάσεως εμπορικών σχολών», που απετέλεσε την αφετηρία για

μια νέα εποχή στην εμπορική εκπαίδευση της χώρας μας. Στο άρθρο 1 ορίζεται ότι: «Συνιστώνται δαπάναις του Κράτους, ων η έδρα ορίζεται δια Β. διατάγματος, εμπορικαί σχολαί, ανήκουσαι εις την τάξιν των εκπαιδευτηρίων της μέσης εκπαιδεύσεως, σκοπούσαι την διά καταλλήλου θεωρητικής και πρακτικής διδασκαλίας προπαρασκευήν των εις αυτάς φοιτώντων εις το εμπορικόν στάδιον. Διδάσκονται εν αυταίς υποχρεωτικώς∙ α) τα θρησκευτικά, β) η ελληνική γλώσσα, γ) εκ των ξένων γλωσσών η γαλλική, η αγγλική και η γερμανική, δ) εκ των μαθηματικών η αριθμητική, και ιδία η εμπορική, μετά των στοιχείων της γεωμετρίας και της αλγέβρας, ε) στοιχεία φυσικής, χημείας και φυσικής ιστορίας, ζ) η γεωγραφία (γενική και εμπορική), η) γενικαί γνώσεις του εμπορίου (εμποριολογία), η λογιστική (καταστιχογραφία και εμπορική αλληλογραφία μετά πρακτικών ασκήσεων), θ) στοιχεία πολιτικής οικονομίας και στοιχεία του εμπορικού δικαίου, ι) η καλλιγραφία και ια) η γυμναστική». «Εν Αθήναις ιδρύθη η πρώτη Δημόσια Εμπορ. Σχολή, την διεύθυνσιν της οποίας ανέλαβεν ο καθηγητής Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Αθηνών Κυπάρισσος Στεφάνου. Διά του αυτού διατάγματος, ιδρύθη και η εν Πάτραις Δημόσια Εμπορική Σχολή. Μετά δύο έτη ιδρύθησαν διά του διατάγματος 18/8/1905 η εν Σύρω Δημόσια Εμπορική Σχολή και η εν Τσαγγαράδα ... Δι’ ετέρου Διατάγματος

MAΡΤΙΟΣ 2017

δευση (Σπουδές ημών)

ACCOUNTANCY GREECE.26

της 9/7/1908 ιδρύθη, πρωτοβουλία του Εμπορικού Συλλόγου Κερκύρας η Δημόσια Εμπορική Σχολή Κερκύρας, ... Παραλλήλως προς τας άνω σχολάς ελειτούργουν εις το εξωτερικόν και α) πρότερον τούτων ιδρυθείσα υπό ομογενών του εξωτερικού Εμπορικαί Σχολαί “Πορφυριάς” εν Ν. Καρλόβασι της Σάμου, η εν Θεσσαλονίκη Ελληνογαλλική Εμπορική Σχολή Α. Κωνσταντινίδη και το εν τη ιδία πόλη Πρακτικόν Λύκειον Στ. Νιούκα, αι οποίαι ανεγνωρίσθησαν ως ισότιμοι προς τας δημοσίας»1. Η συστηματική διδασκαλία της λογιστικής στη χώρα μας αρχίζει ουσιαστικά από το σχολικό έτος 1925-1926, όταν διορίσθηκαν ως Καθηγητές της Λογιστικής και των εμπορικών - νομικών μαθημάτων (εμποριολογίας, εμπορικής και φορολογικού δικαίου - δημοσίου λογιστικού) οι πρώτοι πτυχιούχοι της Ανωτάτης Σχολής Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών, της οποίας η λειτουργία άρχισε στην ουσία τον Οκτώβριο του 19212. Στο πρώτο στάδιο εξέλιξης συναντούμε μόνο «κλασικά» τμήματα οικονομικών επιστημών και διοίκησης επιχειρήσεων, τα παλαιότερα των οποίων ιδρύθηκαν (ενίοτε όχι ως αυτοτελή τμήματα, αλλά ως επιμέρους κατευθύνσεις) στις δεκαετίες του 1920 (Νομική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ΑΣΟΕΕ/ΟΠΑ) και του 1930 (ΑΒΣΠ/ Πανεπιστήμιο Πειραιά). Στα μεν πανεπιστήμια Αθηνών και Θεσσαλονίκης (ΕΚΠΑ και ΑΠΘ αντίστοιχα), οι οικονομικές σπουδές θεραπεύονται αρχικά στο γενικότερο πλαίσιο των νομικών και πολιτικών επιστημών, ενώ στις ΑΣΟΕΕ και ΑΒΣΠ παρέχονται ως διακριτή επιλογή αντικειμένου σπουδών, προκειμένου να εκπαιδευτούν μελλοντικά στελέχη του εμπορίου και της βιομηχανίας. ... Η μεγάλη «έκρηξη» των οικονομικών σπουδών και σπουδών διοίκησης

Η μεγάλη «έκρηξη» των οικονομικών σπουδών και σπουδών διοίκησης επιχειρήσεων συντελείται κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990. Το κυριότερο χαρακτηριστικό είναι πια η λειτουργική εξειδίκευση και διαφοροποίηση των αντικειμένων σπουδών, που παρακολουθεί τις επιστημονικές εξελίξεις διεθνώς

επιχειρήσεων συντελείται κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990. Το κυριότερο χαρακτηριστικό αυτού του πρόσφατου σταδίου ανάπτυξης είναι πια η λειτουργική εξειδίκευση και διαφοροποίηση των αντικειμένων σπουδών, που παρακολουθεί (με μια υστέρηση) τις επιστημονικές εξελίξεις διεθνώς. Και βέβαια, σε γενικότερο επίπεδο, ο πολλαπλασιασμός των συναφών τμημάτων λόγω και της ίδρυσης νέων περιφερειακών πανεπιστημίων. Κατά την τελευταία δεκαπενταετία (1990-2005) ιδρύονται τμήματα που θεραπεύουν ειδικότερα προσδιορισμένα αντικείμενα τόσο στο πεδίο της οικονομικής επιστήμης (οικονομική περιφερειακής ανάπτυξης, διεθνείς και ευρωπαϊκές οικονομικές σπουδές, διεθνείς οικονομικές σχέσεις και ανάπτυξη) όσο και επιμέρους κλάδους στο ευρύτερο πεδίο της διοίκησης επιχειρήσεων (μάρκετινγκ και επικοινωνία, ναυτιλία και επιχειρηματικές υπηρεσίες, χρηματοοικονομική και τραπεζική διοίκηση). Ορατός σε αυξανόμενο αριθμό τμημάτων είναι, κατά το μάλλον ή ήττον, ο διεπιστημονικός προσανατολισμός. Εμφανείς είναι επίσης δύο ακόμα επιμέρους παράλληλες τάσεις: α) η εξειδικευμένη αυτοτελής ανάπτυξη των χρηματοοικονομικών, που ακολουθεί τη ραγδαία εξέλιξη του χρηματοπιστωτικού κλάδου κατά τη δεκαετία του 1990 (τμήματα λογιστικής και χρηματοοικονομικής, χρηματοοικονομικής και τραπεζικής διοικητικής), και β) η τάση δημιουργίας διεπιστημονικών τμημάτων, στο μεταίχμιο της διοίκησης επιχειρήσεων και των νέων τεχνολογιών (διοίκηση τεχνολογιών, βιομηχανική διοίκηση και τεχνολογία, διοικητική επιστήμη και τεχνολογία, μηχανικών οικονομίας και διοίκησης κ.λπ.)... Ο αριθμός των εισακτέων φοιτητών στα τμήματα οικονομίας και διοίκησης παρουσιάζει αυξητική τάση την τελευταία

ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΈΝΟΙ ΣΕ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΈΣ ΣΧΟΛΈΣ ΑΝΏΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗΣ ΣΕ ΌΛΑ ΤΑ ΈΤΗ ΣΧΟΛΉ ή ΤΜΉΜΑ Οικονομικό Τμήμα Πανεπιστημίου Αθηνών

2.366

5.371

Οικονομικό Τμήμα Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

2.616

2.318

Ανώτατη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών

4.926

4.793

Πάντειος Ανώτατη Σχολή Πολιτικών Επιστημών

5.198

3.978

Ανώτατη Βιομηχανική Σχολή Πειραιώς

5.085

5.142

Ανώτατη Βιομηχανική Σχολή Θεσσαλονίκης

4.680

4.669

Σύνολο

Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΑΣΟΕΕ), 1920 Το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών είναι κατά σειρά αρχαιότητας, το τρίτο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα της χώρας και το πρώτο στον χώρο των οικονομικών επιστημών και της διοίκησης των επιχειρήσεων, τόσο σε προπτυχιακό όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο (εκτενές αφιέρωμα, με τίτλο «Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΑΣΟΕΕ): Βαδίζοντας προς τα 100 χρόνια της ιστορίας του (1920-2019)», δημοσιεύτηκε στο τεύχος 21, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2015, του Accountancy Greece). Οι σημαντικότεροι σταθμοί στην ιστορία του 1903: Ο Γρηγόριος Μαρασλής (18311907) δώρισε το ποσό των 250.000 χρυσών δραχμών με σκοπό την ίδρυση στην Αθήνα της «Εμπορικής Ακαδημίας αναλόγου προς τας εν τη αλλοδαπή λειτουργούσας Εμπορικάς Ακαδημίας». Όμως προέκυψαν ορισμένες αντιγνωμίες, αναφορικά με την ακριβή ερμηνεία των όρων της διαθήκης Μαρασλή, με αποτέλεσμα να καθυστερήσει η εκτέλεσή της και κατ’ επέκταση η ίδρυση της προβλεπόμενης Εμπορικής Ακαδημίας. 1919-1920: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος καλεί στην Ελλάδα τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Λωζάνης Γεώργιο Παγιάρ, με αποστολή τη σύσταση Οργανισμού για την ίδρυση και λειτουργία Ανώτατης

24.871

26.271

Εμπορικής Σχολής, κατά το πρότυπο της αντίστοιχης Σχολής του Πανεπιστημίου της Λωζάνης. Με βάση την πρόταση Παγιάρ δημοσιεύεται ο νόμος 2191/18-6-1920, με τον οποίο ιδρύεται η Ανωτάτη Σχολή Εμπορικών Επιστημών. «Η ιδρυόμενη Σχολή παρέχει την ανωτάτην εμπορικήν εκπαίδευσιν και σκοπεί τον καταρτισμόν επιστημόνων ανωτέρας εμπορικής μορφώσεως διά τε τας δημοσίας και ιδιωτικάς ανάγκας», η οποία υπάγεται στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. «Διδασκόμενα εν τη Σχολή μαθήματα είναι τα εξής: α) Λογιστική θεωρητική και εφαρμοσμένη, β) Εμπορική Οικονομία, γ) Πολιτική Οικονομία, δ) Στατιστική, ε) Οικονομική Γεωγραφία, στ) Ξέναι Γλώσσαι (Γαλλική, Αγγλική, Γερμανική και Ιταλική), ζ) Στοιχεία του Δημοσίου και Ιδιωτικού Δικαίου, η) Εμπορικόν, Βιομηχανικόν και Ναυτικόν Δίκαιον, θ) Διεθνές Δίκαιον, ι) Οικονομικά Μαθηματικά, ια) Δημοσιονομία, ιβ) Εμπορευματολογία, ιγ) Μέθοδοι και Ιστορία της Εμπορικής Εκπαιδεύσεως μετά πρακτικών ασκήσεων, ιδ) Μεταφοραί και τιμολόγια, ιε) Ιστορία του Εμπορίου, ιστ) Εμπορική, Πολιτική και Τελωνειακή Νομοθεσία, ιη) Στενογραφία» * Σαν βάση για τη δημιουργία του ήταν η συγχώνευση των τριών σχολών (ΑΒΣΠ, ΑΣΟΕΕ, ΠΑΣΠΕ) και δυο τμημάτων (Οικονομικό και Πολιτικό του ΕΚΠΑ) της Αθήνας σε έναν ενιαίο ακαδημαϊκό οργανισμό, το «Αττικό Πανεπιστήμιο». 4

MAΡΤΙΟΣ 2017

Συνέδριο για την Οικονομική Παιδεία (1984) - Οι προτάσεις για τη δημιουργία του Αττικού Πανεπιστήμιου* Τα παρακάτω στοιχεία που παρουσιαστήκαν στο Συνέδριο (ΠΙΝΑΚΑΣ 1):

1982-1983

δεκαετία, κυρίως λόγω της ίδρυσης νέων τμημάτων. Αναλυτικότερα, παρατηρείται μια αύξηση συνολικά των εισακτέων στα τμήματα οικονομίας και διοίκησης την περίοδο 1998-2000 κατά 37%: από 4.725 το 1998, οι εισακτέοι φοιτητές αυξήθηκαν στους 6.425 το 2000. Η τάση αυτή ακολουθεί τη γενικότερη αύξηση των εισακτέων στο σύνολο των τμημάτων των ΑΕΙ... Από το 2001 μέχρι και σήμερα παρατηρείται μείωση του αριθμού των εισακτέων στις σχολές οικονομίας και διοίκησης, της τάξης του 9,6%: μείωση των εισακτέων στους 6.115 το 2001, 5.810 το 2002 και 5.835 το 2006. Η γενικότερη τάση στο σύνολο των ΑΕΙ είναι ταυτόσημη... Η ανάπτυξη των σπουδών οικονομίας και διοίκησης επιχειρήσεων την τελευταία δεκαπενταετία ακολουθεί τις διεθνείς εξελίξεις στο επιστημονικό αυτό πεδίο (λειτουργική εξειδίκευση, διαφοροποίηση, διεπιστημονικός προσανατολισμός). Διαπιστώνεται σημαντικός δυναμισμός και διάθεση προσαρμογής των σπουδών διοίκησης επιχειρήσεων (και κατά δεύτερο λόγο των οικονομικών) προς τις ταχέως μεταβαλλόμενες συνθήκες και ανάγκες της αγοράς, με την τελευταία να συντελεί καθοριστικά στην ανάδειξη νέων πανεπιστημιακών ειδικοτήτων και ίδρυση αντιστοίχων πανεπιστημιακών τμημάτων. Παράδειγμα αποτελεί η αυτοτελής ανάπτυξη των χρηματοοικονομικών σπουδών, ακολουθώντας την ταχύτατη εξέλιξη του χρηματοπιστωτικού κλάδου της ελληνικής οικονομίας...3

1979-1980

ACCOUNTANCY GREECE.26

ΠΙΝΑΚΑΣ 2 ΕΞΈΛΙΞΗ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΟΎ ΦΟΙΤΗΤΙΚΟΎ ΠΛΗΘΥΣΜΟΎ ΤΟΥ ΙΔΡΎΜΑΤΟΣ (1920 - 1981) ΑΚΑΔ. ΈΤΟΣ

Β ΈΤΟΣ

Γ ΈΤΟΣ

1920-21

Α ΈΤΟΣ 170

Δ ΈΤΟΣ

ΣΎΝΟΛΑ

1925-26

156

131

1930-31

241

145

1935-36

486

276

198

1940-41

1.162

325

424

1945-46

1.314

492

232

1950-51

999

592

157

1955-56

738

681

647

1960-61

680

600

462

292

2.034

1965-66

1.977

1.559

907

337

4.780

1970-71

1.480

1.772

1.457

980

5.689

1975-76

1.520

2.381

1.369

1.652

6.922

1980-81

1.136

1.182

1.548

941

4.807

170 369 468 960 1.911 2.038 1.748 2.066

Πηγή: Ανδρέας Κιντής, «Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ιστορική ανασκόπηση και προοπτικές», Εκδόσεις Παπαζήση 1990. Σημειώνεται ότι το 2015 οι θέσεις εισακτέων στο πρώτο έτος ήταν 1.465 άτομα.

1955: Σύμφωνα με το Ν.Δ. 3401/55, η φοίτηση στη Σχολή αυξάνεται από τα τρία στα τέσσερα έτη και στο τέταρτο έτος οι σπουδές χωρίζονται σε δύο κατευθύνσεις: στις Οικονομικές Επιστήμες και τις Εμπορικές Επιστήμες. Στατιστικά στοιχεία της περιόδου από τη λειτουργία της Σχολής έως το 1990 (ΠΙΝΑΚΑΣ 2) 1989: Η ΑΣΟΕΕ, σύμφωνα με το Π.Δ. 377/1989, μετονομάζεται σε Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Πανεπιστήμιο Πειραιώς (ΑΒΣΠ), 1938 Οι σημαντικότεροι σταθμοί στην ιστορία του5 1938. Το Πανεπιστήμιο Πειραιώς ιδρύθηκε ως Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών από το Σύνδεσμο Βιομηχάνων και Βιοτεχνών, σύμφωνα με τον Ν. 5197/1931 «Περί επαγγελματικής εκπαιδεύσεως» και τον Α.Ν. 28/1936, που σε συνεργασία με το Σύνδεσμο Ανωνύμων Εταιρειών της Ελλάδας έβαλαν ως βάσεις την οικονομική, νομική και τεχνική παιδεία των στελεχών της βιομηχανίας. 1945. Μετονομασία σε Ανωτέρα Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών, της οποίας σκοπό αποτελεί η συστηματική, θεωρητική και πρακτική κατάρτιση διοικητικών στελεχών. 1949. Χάρη στις προσπάθειες του Επ. Χα-

ρίλαου και του Στρ. Παπαϊωάννου καταφέρνει να «αποκρούσει» τις πολύπλευρες «επιθέσεις» και με μια σειρά διαταγμάτων την διετία 1948-1949 να ολοκληρώσει τη συγκρότησή της και να διατηρηθεί ως Ίδρυμα Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου. 1958. Μετονομάζεται σε Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή και ορίζεται ως έδρα της ο Πειραιάς (Ν.Δ. 3876/58). Η φοίτηση είναι τετραετής και τα πτυχία που χορηγούνται είναι ισότιμα με τα πτυχία των άλλων ΑΕΙ. 1989. Με το Π.Δ. 377/89, η Σχολή μετονομάζεται σε Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (ΑΒΣΘ), 1957 Οι σημαντικότεροι σταθμοί στην ιστορία του 1930-1957. Σημαντική συμβολή στην επαγγελματική εκπαίδευση ήταν η ίδρυση της νυχτερινής Επαγγελματικής Εμπορικής Σχολής το έτος 1930, από το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης (ΕΒΕΘ), η οποία εξελίχθηκε στην ΑΒΣΘ και στη συνέχεια στο σημερινό Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. 1957-58. Η «Eν Θεσσαλονίκη Ανωτέρα Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών» ιδρύθηκε το 1948, αλλά δέχθηκε τους πρώτους φοιτητές της το ακαδημαϊκό έτος 1957-58. 1958. Η σχολή μετονομάσθηκε σε Ανωτάτη Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών Θεσσαλονί-

κης και έγινε ισότιμη προς τις αντίστοιχες πανεπιστημιακές σχολές, η δε φοίτηση από τριετής έγινε τετραετής (Ν.Δ. 3876/1958). 1966. Η Σχολή μετονομάσθηκε σε Ανώτατη Βιομηχανική Σχολή Θεσσαλονίκης (ΑΒΣΘ) και μετατράπηκε σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (Ν.Δ. 4578/1966). 1990. Η ΑΒΣΘ μετεξελίχθηκε σε Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών. Σχολές Λογιστικής Ανώτερης Εκπαίδευσης (σημερινά ΑΤΕΙ) Με το N.Δ. 652/1970 (ΦΕΚ 180/τ. Α/2908-70) ιδρύθηκαν πέντε Κέντρα Ανωτέρας Τεχνικής Εκπαίδευσης (ΚΑΤΕ), στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Λάρισα και Ηράκλειο Κρήτης. Η διάρκεια σπουδών ήταν μέχρι τρία έτη, ανάλογα με τη Σχολή. Οι σπουδές στις Ανώτερες Σχολές Τεχνολόγων Μηχανικών είχαν διάρκεια τρία έτη. Τα προγράμματα σπουδών εμελετήθησαν από το Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας CALPOLY. Το CALPOLY (California State Polytechnic University) θεωρούσε το πτυχίο του ΚΑΤΕ πανεπιστημιακής στάθμης και γι’ αυτό το λόγο το εξομοίωνε με το Bachelor Degree. Με τον Ν. 576/1977 (ΦΕΚ 102/τ. Α/1304-1977) ιδρύθηκαν τα Κέντρα Ανωτέρας Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ΚΑΤΕΕ), τα οποία συγκροτούν πλείονες

Πανεπιστήμια με τμήματα Οικονομικών Επιστημών Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών H Νομική Σχολή –μαζί με τη Θεολογική, την Ιατρική και τη Φιλοσοφική– ιδρύθηκε το έτος 1837 ως Τμήμα του «Πανεπιστημίου του Όθωνος». Η Πολιτική Οικονομία ήταν μια από τις πρώτες έδρες που θεσμοθετήθηκαν στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου. Με το Προεδρικό Διάταγμα 9-10/21.10.1926 δημιουργείται στη Νομική Σχολή Τμήμα Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών. Ακολούθως, με το Βασιλικό Διάταγμα 652/9/20.11.1967

«περί οργανώσεως των σπουδών εν τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών» δημιουργούνται στη Νομική Σχολή δύο Τμήματα, το Νομικό και το Τμήμα Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών, με τα δύο πρώτα έτη κοινά και διαχωρισμό στο τρίτο έτος. Τέλος, με το Βασιλικό Διάταγμα 397/1972 και την Υπουργική Απόφαση 179084/24.12.71 δημιουργείται στη Νομική Σχολή αμιγές Οικονομικό Τμήμα7. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Η Θεσσαλονίκη είναι η πρώτη πόλη, εκτός των αθηναϊκών τειχών, η οποία φιλοξένησε πανεπιστήμιο. Ανάμεσα στις πέντε πρώτες σχολές, που προβλέπονταν στο άρθρ. 3 Ν. 3341/1925, περιλαμβανόταν και η Σχολή Νομικών και Οικονομικών Επιστημών. Το εν λόγω Τμήμα ιδρύθηκε το έτος 1927 (Π.Δ. της 19.11.1927). Η ειδικότερη οργάνωση των σπουδών στη Σχολή Νομικών και Οικονομικών Επιστημών πραγματοποιήθηκε με την Υ.Α. υπ’ αρ. 152907/30-111971, στα δύο Τμήματα, Νομικής και Οικονομικών Επιστημών. Αργότερα, με τον Ν. 1268/1982 «Για τη δομή και λειτουργία των ΑΕΙ» και τις τροποποιήσεις του, η Σχολή χωρίστηκε σε δύο αυτοτελή τμήματα, το Τμήμα Νομικής και το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών. Τέλος, το 1999 με το Π.Δ.

203/99, ιδρύθηκε το Τμήμα Πολιτικών Επιστημών, το οποίο προστέθηκε στα ήδη υφιστάμενα Τμήματα. Μετά την ίδρυση του νέου Τμήματος, η Σχολή μετονομάστηκε σε Σχολή Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών (ΝΟΠΕ) (Π.Δ. 87/2001, ΦΕΚ 86/20-4-2001). Πάντειο Πανεπιστήμιο Δύο άνθρωποι συνέδεσαν το όνομά τους με τη σύλληψη της ιδέας, την ίδρυση και τα πρώτα βήματα της Σχολής. Ο ένας ήταν ο Κύπριος Γεώργιος Σ. Φραγκούδης (1869-1939), που καταγόταν από ιστορική οικογένεια της Λεμεσού, και ο άλλος ήταν ο Αλέξανδρος Ι. Πάντος (1888-1930), από ευκατάστατη οικογένεια του Βόλου. Ο πρώτος, ο Φραγκούδης, κάποια στιγμή έκανε το όραμα αυτό έργο ζωής. Ο δεύτερος, ο Πάντος, πεθαίνοντας έδινε την οικονομική δυνατότητα να ολοκληρωθεί το όραμα, αφού άφηνε ολόκληρη σχεδόν την περιουσία του για την ίδρυση στην Ελλάδα «Σχολής Πολιτικών Επιστημών» κατά το σύστημα της «Ελευθέρας Σχο λής Πολιτικών Επιστημών των Παρισίων». Στις 2 Ιανουαρίου 1927, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης έθετε τον θεμέλιο λίθο του κεντρικού κτιρίου, που βρίσκεται σήμερα στη λεωφόρο Συγγρού. Το 1936 αναγνω-

MAΡΤΙΟΣ 2017

Ανώτερες Τεχνικές και Επαγγελματικές Σχολές. Τα ΚΑΤΕΕ ανήκουν στην τρίτη βαθμίδα εκπαίδευσης. Με τον ίδιο νόμο ιδρύονται και άλλες μονάδες μέσης στάθμης (δεύτερη βαθμίδα εκπαίδευσης), καθώς και τα Κέντρα Επαγγελματικής και Τεχνικής Εκπαίδευσης (ΚΕΤΕ). Από την έναρξη ισχύος του νόμου Ν. 576/77 τα λειτουργούντα ΚΑΤΕ ανάγονται σε ΚΑΤΕΕ και ιδρύονται δύο νέα, τα ΚΑΤΕΕ Πειραιά και ΚΑΤΕΕ Χαλκίδας. Με το Ν. 1404/1983 (ΦΕΚ 173/τ. Α/24-111983) ιδρύονται τα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΤΕΙ), τα οποία ανήκουν στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση6.

ACCOUNTANCY GREECE.26

Το ΕΑΠ ήλθε να καλύψει την ανάγκη εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στο πεδίο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της χώρας μας, όπως εξάλλου έγινε και με Ανοικτά Πανεπιστήμια σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρώπης ρίζεται σαν αυτοτελές Ίδρυμα Ανωτάτης Εκπαίδευσης, ισότιμο προς τα πανεπιστήμια και τις άλλες ανώτατες σχολές. Το 1937 ανακηρύσσεται σε Ανωτάτη Σχολή Πολιτικών Επιστημών και λειτουργεί ως ΝΠΔΔ. Από το 1989, σύμφωνα με το Π.Δ. 377/89, μετονομάστηκε σε Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών και περιλαμβάνει (μεταξύ άλλων) τα Τμήματα: Δημόσιας Διοίκησης και Αστικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης. Πανεπιστήμιο Πατρών Το Πανεπιστήμιο ιδρύθηκε το Νοέμβριο του 1964 (Ν.Δ. 4425 της 11ης Νοεμβρίου 1964). Τον Ιούνιο του 2013 στο Πανεπιστήμιο Πατρών εντάχθηκε το Πανεπιστήμιο Δυτικής Ελλάδας. H Σχολή Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων ιδρύθηκε στις 5-62013. Έχει έδρα την Πάτρα και περιλαμβάνει τα εξής τμήματα, με το αντίστοιχο έτος ιδρύσεως: α) Οικονομικών Επιστημών, 1985, με έδρα την Πάτρα, β) Διοίκησης Επιχειρήσεων, 1999, με έδρα την Πάτρα, γ) Διοίκησης Επιχειρήσεων Αγροτικών Προϊόντων και Τροφίμων, 2006, με έδρα το Αγρίνιο και δ) Διαχείρισης Πολιτισμικού Περιβάλλοντος και Νέων Τεχνολογιών, 2004, με έδρα το Αγρίνιο. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Μέσα στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής με-

ταρρύθμισης του 1964 εξαγγέλθηκε η ίδρυση Τμήματος της Φιλοσοφικής Σχολής στα Ιωάννινα, ως παραρτήματος της ίδιας Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων ιδρύθηκε το 1996 με το Π.Δ. 364 και άρχισε τη λειτουργία του το ακαδημαϊκό έτος 1998-1999. Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (ΔΠΘ) ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 1973 με το Ν.Δ. 87 της 27 Ιουλίου 1973, και ξεκίνησε τη λειτουργία του το ακαδημαϊκό έτος 1974-1975. Το Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης ιδρύθηκε με το Π.Δ. 21/2009 (ΦΕΚ 42/10-3-2009 τ. Α) και έχει έδρα την πόλη της Κομοτηνής. Πανεπιστήμιο Αιγαίου Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου ιδρύθηκε στις 20 Μαρτίου 1984 με το Π.Δ. 83/1984, υλοποιώντας το όραμα του μεγάλου έλληνα μαθηματικού Κ. Καραθεοδωρή. Η Σχολή Επιστημών της Διοίκησης, που λειτουργεί στη Χίο, περιλαμβάνει τρία τμήματα: Διοίκησης Επιχειρήσεων, Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών και Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης.

Πανεπιστήμιο Κρήτης Η Φιλοσοφική Σχολή (Ρέθυμνο) και η Σχολή Θετικών και Τεχνολογικών Επιστημών (Ηράκλειο): Αρχικά ως Φυσικομαθηματική Σχολή δέχονται τους πρώτους φοιτητές το ακαδημαϊκό έτος 1977-1978 και είναι οι παλαιότερες Σχολές του Πανεπιστημίου. Το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης, ως μέλος της Σχολής Κοινωνικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών, λειτουργεί από το 1987. Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου ιδρύθηκε με το Π.Δ. 13/2000. Έχει ως έδρα του την Τρίπολη και αναπτύσσεται σε επίπεδο ολοκληρωμένων σχολών στις πέντε πρωτεύουσες των νομών της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Η Σχολή Οικονομίας Διοίκησης και Πληροφορικής, με έδρα την Τρίπολη,συγκροτείται από τα εξής Τμήματα: α) Τμήμα Οι-

κονομικών Επιστημών (αρχικό ακαδημαϊκό έτος λειτουργίας 2003-04) και β) Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών (αρχικό ακαδημαϊκό έτος λειτουργίας 2013-14). Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ) Το ΕΑΠ, για τη λειτουργία του οποίου ψηφίστηκε ο Ν. 2552/1997 (ΦΕΚ 266/2412-1997), ήλθε να καλύψει την ανάγκη εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στο πεδίο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της χώρας μας, όπως εξάλλου έγινε και με Ανοικτά Πανεπιστήμια σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρώπης, τα οποία άρχισαν να ιδρύονται από τη δεκαετία του ’70 και σήμερα απορροφούν εκατοντάδες χιλιάδες φοιτητές. Η Σχολή Κοινωνικών Επιστημών είναι μία από τις τέσσερις σχολές του ΕΑΠ που ιδρύθηκαν με τον ιδρυτικό Ν. 2552/97 και συγκροτήθηκε σε σώμα το 2005. Πηγές 1. «Οικονομική και Λογιστική Εγκυκλοπαίδεια», Διευθυνταί: Νικόλ. Αλικάκος - Γεωργ. Μουσταφέλλος, Εκδοτικός Οίκος Ιωάννου Σιδέρη, Αθήναι, 1957. 2. Βασ. Φ. Φίλιος, «Λογιστική και εμπορικές σπουδές στην Ελλάδα από την εποχή της τουρκοκρατίας μέχρι την ίδρυση της ΑΣΟΕΕ», ανάτυπο από το Αρχείον Οικονομικής Ιστορίας, Έτος Δ, Τόμος Ι-ΙΙ, Ιανουάριος- Δεκέμβριος 1994 (τεύχη 1-2).

3. Γιώργος Παγουλάτος - Δημήτρης Μπουρίκος, «Περίγραμμα της έρευνας για τις Σχολές Οικονομίας και Διοίκησης», Έρευνα για την Ανώτατη Παιδεία στην Ελλάδα, ΕΛΙΑΜΕΠ 2005. 4. «Η αναβάθμιση των οικονομικών σπουδών και οι κοινωνικές εξελίξεις στην Ελλάδα», Πρακτικά Συνεδρίου Οικονομικής παιδείας, Θεσσαλονίκη 15-16-17 Μαΐου 1984, Οικονομικό Επιμελητήριο Ελλάδας. 5. Θ. Καλαφάτη, «Σελίδες από την ιστορία του Πανεπιστημίου Πειραιά» (ανέκδοτη εισήγηση), πρώτο Συνέδριο Ιστορίας και Πολιτισμού του Πειραιά, Πανεπιστήμιο Πειραιά, Πειραιάς 2003. 6. Κων. Τ. Κολιόπουλου, «Ανασκόπηση της Τεχνολογικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα». 7. Γ. Δονάτου, «Η Σχολή Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών». 8. Ιστοσελίδες των Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων.

MAΡΤΙΟΣ 2017

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ιδρύθηκε το 1984 με το Π.Δ. 83/1984, που τροποποιήθηκε το 1985 με το Π.Δ. 302/1985 και το Π.Δ. 107/86. Έδρα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ορίστηκε ο Βόλος. Το 1999 ιδρύθηκε το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, βάσει του Π.Δ. 211/99 (ΦΕΚ 179/69-99/τ. Α).

ACCOUNTANCY GREECE.26

▲ Προβλέψεις

Εξόρυξη: Ανάσα αισιοδοξίας για μια βαθιά πληγείσα παγκόσμια αγορά BDO

εν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο τομέας της παγκόσμιας εξόρυξης έχει υπομείνει δύσκολες χρονιές και για πολλές από τις εταιρείες του κλάδου δεν υπήρχε για καιρό καμία αισιοδοξία. Οι σταθερά χαμηλές τιμές βασικών προϊόντων, η μειούμενη ζήτηση και οι ολοένα αυστηρότερες αγορές κεφαλαίων και δανεισμού, έχουν πιέσει τη συγκεκριμένη αγορά σε τέτοιο βαθμό που δίνει μάχη για την επιβίωσή της. Οι εξορυκτικές εταιρείες όλων των μεγεθών, από κολοσσούς έως νεοσσούς, είδαν τα υψηλά κέρδη του 2011 και 2012 να δίνουν τη θέση τους σε επώδυνες ζημίες, και η εξόρυξη κινείται με αργούς ρυθμούς, καθώς η βιομηχανία αναμένει να δει εάν και πότε θα ανακάμψει η αγορά. Όμως, σύμφωνα με το «Global Mining Middle Market Monitor» της BDO, το τέλος της πρόσφατης ύφεσης μπορεί και να φαίνεται στον ορίζοντα. Η μελέτη διαπίστωσε πως οι επιχειρήσεις, παρότι συνεχίζουν να αγωνίζονται, έχουν λόγο να αισιοδοξούν: Μεταξύ των παγκόσμιων εξορυκτικών εταιρειών της μεσαίας αγοράς από το 2014 έως το 2015, η διάμεσος της δαπάνης εξόρυξης αυξήθηκε κατά 17%, η διάμεσος του δείκτη τιμή προς κέρδη ανά μετοχή (PE) αυξήθηκε κατά 15% και η διάμεσος των υπολοίπων των ταμειακών διαθεσίμων αυξήθηκε κατά ένα ελάχιστο, αλλά ελπιδοφόρο 2%. Πώς προδιαγράφεται το μέλλον για την παγκόσμια εξορυκτική βιομηχανία; Το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να έχει υπόψη της η συγκεκριμένη αγορά, σύμφωνα με το «Global Mining Middle Market Monitor» της BDO για το 2016, είναι ότι, παρόλο που έχει αρχίσει να φαίνεται μια θετική εξέλιξη στον τομέα, έχουμε ακόμα μακρύ δρόμο να διανύσουμε προτού η συγκεκριμένη αγορά ανακτήσει πλήρως τις δυνάμεις της. Έστω κι αν οι τιμές των βασικών αγαθών δείχνουν μια ελαφρώς αυξητική τάση, η εύρεση κεφαλαίων παραμένει δύσκολη και η παγκόσμια ζήτηση είναι απίθανο

Κανονιστικό πλαίσιο Το 2017 υπόσχεται να είναι μια εποχή μεγάλης πολιτικής αναταραχής. Ανάμεσα στη νέα προεδρική διοίκηση των ΗΠΑ, το Brexit, την αυξανόμενη οικονομική δύναμη της Κίνας, τις παγκόσμιες προσπάθειες για την αναχαίτιση της κλιματικής αλλαγής και την παρατεταμένη σύγκρουση σε περιοχές πλούσιες σε πόρους, οι εταιρείες εξόρυξης πρέπει είναι επιφυλακτικές για τις γεωπολιτικές παλίρροιες του επόμενου έτους. Νέοι κανονισμοί μπορεί

να προκύψουν ή οι παλιοί μπορεί να αποκτήσουν ανανεωμένο χαρακτήρα, καθώς οι κυβερνήσεις επιδιώκουν να πατάξουν την απάτη, την περιβαλλοντική ζημία και τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το κόστος της κανονιστικής συμμόρφωσης είναι συχνά υψηλό και αποτελεί μια περιοχή στην οποία οι εταιρείες εξόρυξης δεν μπορούν να κάνουν καμία περικοπή. Ενοποίηση Δεν υπάρχει ενιαία παγκόσμια τάση για τη δραστηριότητα εξαγορών και συγχωνεύσεων στον τομέα της εξόρυξης. Σε ορισμένες χώρες, όπως ο Καναδάς, η ενοποίηση υπήρξε σημαντική για επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, να αποποιηθούν περιουσιακά στοιχεία με χαμηλές αποδόσεις και να παραμείνουν στη ζωή. Αλλά και σε άλλες χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, το κόστος εξαγορών και συγχωνεύσεων είναι πολύ υψηλό και το κεφάλαιο δυσεύρετο ώστε οι συναλλαγές αυτές να αποτελούν βιώσιμη επιλογή. Οι εξορυκτικές εταιρείες που επιδιώκουν να συγχωνευθούν ή να πουλήσουν μέρος της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας θα πρέπει να αναρωτηθούν κάποια βασικά πράγματα, ώστε να διασφαλίσουν ότι πρόκειται να κάνουν μια καλή συμφωνία: δηλαδή αγοραστής και πωλητής συμφωνούν ως προς το ύψος της αποτίμησης; Σε μια ενδεχόμενη συγχώνευση, τι υποχρεώσεις θα κουβαλούσε η προκύπτουσα επιχείρη-

Εργασία Σε ένα περιβάλλον με χαμηλές τιμές προϊόντων, πολλές εταιρείες εξόρυξης έχουν αναγκαστεί να προβούν σε μαζικές απολύσεις. Η επίπτωση βέβαια είναι ότι ένα μειωμένο εργατικό δυναμικό μπορεί να μην είναι αρκετό ή να στερείται του εύρους δεξιοτήτων που απαιτούνται σε μια ενδεχόμενη εκ νέου άνθηση του κλάδου. Σε συνδυασμό με τον κανονιστικό έλεγχο γύρω από τα πρότυπα υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων, οι εταιρείες εξόρυξης πρέπει να λάβουν δύσκολες αποφάσεις για τον περιορισμό του κόστους εργασίας. Σημείωση Το «Global Mining Middle Market Monitor» της BDO για το 2016 αναλύει οικονομικά στοιχεία που δημοσιεύθηκαν από 528 μεσαίου μεγέθους εισηγμένες σε διεθνή χρηματιστήρια εξορυκτικές εταιρείες, από 61 χώρες, για την περίοδο από το 2010 έως το 2015. Μεταξύ άλλων οι αναφερόμενες χώρες είναι: Αργεντινή, Αυστραλία, Καναδάς, Κίνα, Ελλάδα, Χονγκ Κονγκ, Ινδία, Ινδονησία, Ιαπωνία, Νότια Αφρική, Νότια Κορέα, Ταιβάν, Ηνωμένο Βασίλειο και Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Οι υπό ανάλυση εταιρείες πραγματοποίησαν έσοδα άνω του $1 δισ., με διάμεσο έσοδο $127 εκατ. Τα στοιχεία συνελέγησαν από την S&P Capital IQ. Όλα τα οικονομικά μεγέθη μετατράπηκαν σε δολάρια.

MAΡΤΙΟΣ 2017

να φτάσει σύντομα στα επίπεδα που είχε επιτύχει κάποτε η αγορά. Παρόλα αυτά, οι εξορυκτικές εταιρείες της μέσης αγοράς τείνουν να εμφανίζουν μια υψηλού βαθμού ευελιξία σε σύγκριση με τους μεγαλύτερους παίκτες, και ψάχνουν ευκαιρίες για εξορθολογισμό των εργασιών τους. Το κλειδί όμως για τη διατήρηση αυτής της ευελιξίας και την εξασφάλιση μιας βιώσιμης ανάκαμψης είναι το να προβαίνουν σε περικοπές χωρίς να καταστρέφουν τη δυνατότητα να μεγαλώσουν τη δραστηριότητά τους και να κάνουν έξυπνες επενδύσεις, καθώς βελτιώνονται οι αγορές. Δεδομένου ότι οι επιχειρήσεις θα πρέπει πάντοτε να αξιολογούν τις λειτουργικές τους δραστηριότητες και τα περιουσιακά τους στοιχεία, ώστε να καθορίσουν τι θα περιορίσουν, αναφέρουμε τρεις περιοχές-κλειδιά όπου οι επιχειρήσεις του κλάδου θα πρέπει να επιδείξουν αυστηρότητα και να αγκαλιάσουν την καινοτομία.

ση; Πώς ακριβώς θα γίνει η ενσωμάτωση; Ποιες είναι οι φορολογικές συνέπειες της πώλησης; Μια μη βέλτιστα δομημένη ή αποτυχημένη συναλλαγή μπορεί να είναι ιδιαίτερα δαπανηρή και θα μπορούσε να προκαλέσει περισσότερα προβλήματα από αυτά που επιθυμεί να λύσει. Μπορεί να παρέλθει αρκετός καιρός προτού η εξορυκτική βιομηχανία ξαναμπεί σε φάση ανάπτυξης, αλλά υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι τα χειρότερα είναι πλέον παρελθόν. Οι βασικές τάσεις προς παρακολούθηση το 2017 είναι η συνεχής αύξηση της εξόρυξης και η σταδιακή μετακίνηση προς αυξημένη δραστηριότητα συγχωνεύσεων και εξαγορών.

ACCOUNTANCY GREECE.26

▲ Προβλέψεις

Η δυνατότητα εκμάθησης από την πλευρά των Π μηχανών σώζει ζωές αλλά αλλάζει και την κοινωνία Deloitte

ερισσότερα από 300 εκατομμύρια smartphones, ή περισσότερες από το ένα πέμπτο των συσκευών που πρόκειται να πωληθούν το 2017, θα έχουν ενσωματωμένες δυνατότητες εκμάθησης, ακόμη και χωρίς σύνδεση στο Διαδίκτυο, γεγονός που θα μεταβάλει σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν με την τεχνολογία σε κάθε κλάδο, αγορά και κοινωνία. Πρόκειται για μια από τις παγκόσμιες προβλέψεις της Deloitte για τους κλάδους της Τεχνολογίας, των ΜΜΕ και των Τηλεπικοινωνιών (ΤΜΤ) για το 2017 που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα. Σύμφωνα με την έκδοση της Deloitte, με την πάροδο του χρόνου, φορητές μηχανές με δυνατότητες εκμάθησης δεν θα είναι μόνο τα smartphones. Αυτές οι ικανότητες είναι πιθανό να είναι διαθέσιμες και σε εκατομμύρια drones, tablets, αυτοκίνητα, συσκευές εικονικής ή επαυξημένης πραγματικότητας, ιατρικά εργαλεία, συσκευές Internet of Things (IoT) και απρόβλεπτες νέες τεχνολογίες. «Οι δυνατότητες εκμάθησης των μηχα-

νομης πέδησης σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης (Automatic Emergency Braking, AEB). Αναμένεται ότι η τεχνολογία ΑΕΒ θα υιοθετηθεί ευρέως, θα είναι προσιτή και τόσο αποτελεσματική στην αποφυγή ατυχημάτων που κοστίζουν ανθρώπινες ζωές που μπορεί ακόμη και να επιβραδύνει την τάση προς τα αυτο-οδηγούμενα οχήματα. Σε IT-as-a-Service πρόκειται να επενδύεται περίπου το 35% των τεχνολογικών δαπανών Δεν πρόκειται μόνο για την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, αλλά κυρίως πώς η νέα αυτή τεχνολογία που αναπτύσσεται αναμένεται να αλλάξει τον τρόπο που ζούμε και εργαζόμαστε. Η Deloitte προβλέπει ότι μέχρι το τέλος του 2018 οι δαπάνες σχετικά με το IT-as-a-Service για κέντρα δεδομένων, λογισμικό και υπηρεσίες θα ανέλθουν περίπου στα $550 δισ. παγκοσμίως, από τα $361 δισ. το 2016. Ωστόσο, επιχειρηματικά μοντέλα ευέλικτης καταναλωτικής βάσης δεν θα υφίστανται μέχρι το 2018, σε πάνω από το ένα τρίτο

MAΡΤΙΟΣ 2017

νών είναι συναρπαστικές, μιας και πρόκειται να φέρουν την επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο εκτελούμε απλές ενέργειες, όπως μια μετάφραση περιεχομένου, ενώ παράλληλα επιφέρουν σημαντικές αλλαγές στην ασφάλεια και την υγεία που μπορούν να βελτιώσουν την κοινωνία», είπε ο Paul Sallomi, Deloitte Global TMT Industry Leader. «Για παράδειγμα, οι δυνατότητες εκμάθησης των κινητών συσκευών είναι ένα ισχυρό σημείο για τη βελτίωση της ανταπόκρισης στην ανακούφιση από καταστροφές, στη σωτηρία ανθρωπίνων ζωών με τα αυτόνομα οχήματα, ακόμη και στην αντιστροφή του αυξανόμενου κύματος κυβερνοεπιθέσεων». Άλλη μια καινοτομία με τη δυνατότητα να αλλάξει τον κόσμο είναι η αυτόνομη πέδηση (autonomous braking). Η Deloitte προβλέπει ότι το 2022, στις ΗΠΑ και μόνο, οι θάνατοι λόγω τροχαίων ατυχημάτων θα έχουν μειωθεί κατά 6.000, μία μείωση 16% από το 2017. Ο σημαντικότερος παράγοντας σε αυτή τη μείωση πιθανότατα να είναι η τεχνολογία αυτό-

του συνόλου των δαπανών πληροφορικής (35%), αλλά αναμένεται να ξεπεράσουν το μισό τρισεκατομμύριο δολάρια και να αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς. Αυτή η μετατόπιση θα αρχίσει να μετατρέπει τον τρόπο με τον οποίο ο κλάδος της τεχνολογίας πληροφοριών πωλεί και αγοράζει τεχνολογία κατά μήκος των επιχειρήσεων παγκοσμίως. «Το 2017, η τεχνολογία, τα μέσα ενημέρωσης και οι τηλεπικοινωνίες πρόκειται να γίνουν ακόμα πιο φορητά. Σε συνδυασμό με εξυπνότερες και γρηγορότερες ικανότητες, αυτές οι καινοτομίες θα αναγκάσουν επιχειρήσεις, κυβερνήσεις και καταναλωτές να εξελίξουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν και δημιουργούν ευκαιρίες για ευρείας κλίμακας μετασχηματισμό σε όλους τους κλάδους», συνέχισε ο Sallomi. Επιπλέον ευρήματα από τις παγκόσμιες προβλέψεις της Deloitte για τους κλάδους της Τεχνολογίας, των ΜΜΕ και των Τηλεπικοινωνιών (ΤΜΤ) περιλαμβάνουν: Οι κυβερνοεπιθέσεις εισέρχονται στην Terabit εποχή: Το 2017, οι επιθέσεις κατανεμημένης άρνησης παροχής υπηρεσιών (Distributed Denial-ofService, DDoS), μιας μορφής κυβερνοεπίθεση, θα είναι μεγαλύτερες σε κλίμακα, δυσκολότερο να περιοριστούν και πιο συχνές. Αναμένεται να υπάρχει μια κατά μέσο όρο κλίμακα επιθέσεων ενός terabit/s (Tbit/s) κάθε μήνα, με πάνω από 10 εκατομμύρια επιθέσεις συνολικά, και ένα μέσο μέγεθος επίθεσης μεταξύ 1,25 και 1,5 gigabits ανά δευτερόλεπτο (Gbit/s). Αυτή η κλιμάκωση απειλών κατανεμημένης άρνησης παροχής υπηρεσιών (Distributed Denial-of-Service, DDoS) σε μεγάλο μέρος οφείλεται στον αυξανόμενο αριθμό συσκευών ΙοΤ και στην ηλεκτρονική διάθεση κακόβουλου λογισμικού που επιτρέπουν σε σχετικά ανειδίκευτους που πραγματοποιούν επιθέσεις να κυριεύουν μη ασφαλείς συσκευές IoT και να τις χρησιμοποιούν για να εξαπολύουν επιθέσεις και να έχουν πρόσβαση σε όλο και υψηλότερες ταχύτητες ευρυζωνικότητας.

ACCOUNTANCY GREECE.26

Η βιομετρική ασφάλεια ξεπερνά το δισεκατομμύριο: Η ενεργή βάση των συσκευών που είναι εξοπλισμένες με τη δυνατότητα αναγνώρισης δακτυλικών αποτυπωμάτων θα ξεπεράσει πιθανότατα το ένα δισεκατομμύριο για πρώτη φορά στις αρχές του 2017, με κάθε ενεργό αισθητήρα να χρησιμοποιείται κατά μέσο όρο 30 φορές την ημέρα, που σημαίνει πάνω από 10 τρισεκατομμύρια συνολικά χτυπήματα σε παγκόσμιο επίπεδο στη διάρκεια του έτους. Με τους ταχείς ρυθμούς πρόσβασης και υιοθέτησης αυτής της τεχνολογίας, η πρόκληση πλέον είναι να καθοριστούν οι πρόσθετες εφαρμογές στις οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν η αναγνώριση δακτυλικού αποτυπώματος και άλλα βιομετρικά στοιχεία για να παρέχεται γρήγορος και ασφαλής έλεγχος ταυτότητας. Έχουμε φτάσει στο αποκορύφωμα χρήσης tablets; Οι πωλήσεις των tablets για το 2017 πιθανότατα θα είναι λιγότερες από 165 εκατομμύρια μονάδες, μειωμένες κατά 10% περίπου από τις 182 εκατομμύρια μονάδες που πωλήθηκαν το 2016, υπονοώντας ότι έχουμε ξεπεράσει το ανώτατο σημείο ζήτησης για τις συσκευές αυτές. Παρόλο που οι αριθμοί είναι διαφορετικοί από χώρα σε χώρα, από πλευράς προτιμώμενων συσκευών για ποικίλες δραστηριότητες, τρεις καταναλωτικές συσκευές προς το παρόν προτιμώνται με μεγάλη διαφορά από τα tablets: οι τηλεοράσεις, τα smartphones και οι υπολογιστές. Τα βινύλια προσεγγίζουν πωλήσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων: Το 2017 τα βινύλια αναμένεται να συνεχίσουν την αξιοσημείωτη άνοδό τους και προσεγγίζουν συνολικά έσοδα ύψους 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων παγκοσμίως, συμπεριλαμβάνοντας όλα τα έσοδα που σχετίζονται με το βινύλιο, για πρώτη φο-

ρά αυτή τη χιλιετία. Το 2017, τα έσοδα και οι μονάδες βινυλίων είναι πιθανό να σημειώσουν για 7η συνεχή χρονιά διψήφια ανάπτυξη, αποτελώντας το 6% περίπου των προβλέψεων για τα έσοδα της παγκόσμιας μουσικής βιομηχανίας, που ενδέχεται να αγγίξουν τα 15 δισ. δολάρια το 2017. Ωστόσο, είναι απίθανο τα βινύλια να αποτελέσουν τον κύριο μοχλό ανάπτυξης και κέρδους για τη μουσική βιομηχανία, με το μέλλον της μουσικής να επικεντρώνεται κυρίως στο ψηφιακό κομμάτι. Το τελευταίο στάδιο για την ψηφιακή πλοήγηση είναι οι εσωτερικοί χώροι: Από το 2022, τουλάχιστον το ένα τέταρτο όλων των χρήσεων ψηφιακής πλοήγησης ακρίβειας από άτομα ή μηχανές αναμένεται να περιλαμβάνουν ρύθμιση για εσωτερικούς χώρους ή να είναι διαμορφωμένες για περιήγηση αποκλειστικά σε εσωτερικό χώρο, σε σύγκριση με λιγότερο από το 5% όλων των χρήσεων το 2017. Η δυνατότητα εντοπισμού ανθρώπων και αντικειμένων σε εσωτερικούς χώρους έχει σημασία μετασχηματιστική, και είναι πιθανό να ωφελήσει περισσότερο κάθετους τομείς, και να έχει αντίκτυπο στην κυβέρνηση, τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές. 5G: Επανάσταση στην εξέλιξη, ακόμα και το 2017: Σημαντικά, απτά βήματα προς την ανάπτυξη του 5G, της πέμπτης γενιάς δικτύων κινητής τηλεφωνίας, αναμένεται να γίνουν το 2017. Προγραμματισμένη αναβάθμιση σε δίκτυα 4G, καθώς και η απόδοση των πρώτων περιορισμένων 5G δικτύων, θα πρέπει να εξοικειώσει τους χρήστες και τους διαχειριστές με αρκετά από τα πιο χρήσιμα χαρακτηριστικά των 5G δικτύων, συμπεριλαμβανομένων αρκετά υψηλότερων ταχυτήτων, χαμηλότερων καθυστερήσεων και υποστήριξης συσκευών χαμηλής ισχύος

και συσκευών IoT χαμηλού bitrate και αισθητήρων. Η διαφήμιση στην τηλεόραση παραμένει σταθερή: Αν και τα έσοδα του 2017 από τις διαφημίσεις στην τηλεόραση των ΗΠΑ αναμένεται να παραμείνουν στάσιμα σε σχέση με το 2016, η πρόβλεψη αυτή είναι μια θετική προοπτική για μια βιομηχανία που συχνά χαρακτηρίζεται ως υπό εξαφάνιση βιομηχανία –το στάσιμο είναι το νέο ανερχόμενο. Οι δαπάνες θα παραμείνουν σταθερές λόγω ποικίλων παραγόντων, όπως το γεγονός ότι η καθημερινή παρακολούθηση τηλεόρασης παραμένει ισχυρή, η παράκαμψη των διαφημίσεων είναι περιορισμένη, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία Αμερικάνοι παρακολουθούν ελαφρώς περισσότερη τηλεόραση και το streaming εξακολουθεί να στερείται τη μαζική απήχηση της τηλεόρασης για ορισμένα είδη διαφημιστών. Στη 16η ετήσια έκδοση, οι παγκόσμιες προβλέψεις της Deloitte για τους κλάδους της Τεχνολογίας, των ΜΜΕ και των Τηλεπικοινωνιών (ΤΜΤ) παρέχουν μια σφαιρική εικόνα αναφορικά με τις τάσεις στους κλάδους αυτούς για τα επόμενα 1-5 χρόνια παγκοσμίως. Οι απειλές επιθέσεων στον κυβερνοχώρο, η άνοδος του 5G δικτύου, η ανάπτυξη του IT-as-aservice, το μέλλον των τηλεοπτικών διαφημίσεων και οι ταχείς εξελίξεις στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης είναι μερικές μόνο από τις προβλέψεις που αφορούν το οικοσύστημα Τεχνολογίας, ΜΜΕ και Τηλεπικοινωνιών (ΤΜΤ). Είναι αξιοσημείωτο ότι οι προβλέψεις δεν είναι απλά τυπικές αναλύσεις στον κλάδο της τεχνολογίας, αλλά αναδεικνύουν το σημαντικό αντίκτυπο των επερχόμενων τεχνολογιών στην καθημερινότητα του καταναλωτή.

▲ Προβλέψεις

Μέχρι το 2050 σε πρώτο πλάνο οι αναδυόμενες οικονομίες της Ινδίας, Ινδονησίας και Βιετνάμ PwC

MAΡΤΙΟΣ 2017

ύμφωνα με την τελευταία έκθεση της PwC και με βάση το ΑΕΠ σε όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης (PPP): • Έως το 2050, οι έξι από τις επτά μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου αναμένεται να είναι αναδυόμενες • Η παγκόσμια οικονομία αναμένεται να διπλασιαστεί σε μέγεθος έως το 2042 • Η Κίνα έχει ήδη ξεπεράσει τις ΗΠΑ με βάση το ΑΕΠ σε όρους PPP και αναμένεται να αναδειχθεί στη μεγαλύτερη οικονομία παγκοσμίως και σε όρους συναλλαγματικών ισοτιμιών πριν το 2030 • Η Ινδία αναμένεται να εκτοπίσει τις ΗΠΑ από τη 2η θέση και η Ινδονησία να αναρριχηθεί στην 4η θέση έως το 2050, ξεπερνώντας προηγμένες οικονομίες όπως η Ιαπωνία και η Γερμανία • Το Βιετνάμ αναμένεται να αναδειχθεί στην ταχύτερα αναπτυσσόμενη μεγάλη οικονομία έως το 2050 και να αναρριχηθεί έως τότε στην 20ή θέση της παγκόσμιας κατάταξης βάσει ΑΕΠ • Το μερίδιο της ΕΕ-27 στο παγκόσμιο ΑΕΠ αναμένεται να υποχωρήσει κάτω από το 10% έως το 2050 • Μακροπρόθεσμα, η Βρετανία αναμένεται να αναπτυχθεί με ταχύτερους ρυθμούς από τον μέσο όρο της ΕΕ-27, εφόσον παραμείνει ανοιχτή στο εμπόριο, τις επενδύσεις και το ταλαντούχο ανθρώπινο δυναμικό μετά το Brexit • Η Τουρκία αναμένεται να εκτοπίσει την Ιταλία έως το 2030, εφόσον ξεπεράσει την πολιτική αστάθεια και καταγράψει πρόοδο σε επίπεδο οικονομικών μεταρρυθμίσεων • Η Νιγηρία έχει τις προοπτικές να αναρριχηθεί ψηλότερα στη παγκόσμια κατάταξη με βάση το ΑΕΠ, αλλά μόνο εάν διαφοροποιήσει την οικονομία της και αναβαθμίσει τα πρότυπα διακυβέρνησης και τις υποδομές της • Η Κολομβία και η Πολωνία έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν στις ταχύτερα αναπτυσσόμενες μεγάλες οικονομίες στην περιοχή τους, δηλαδή στη Λατινική Αμερική και την Ε.Ε.

ACCOUNTANCY GREECE.26

ΠΊΝΑΚΑΣ 1: ΕΚΤΙΜΏΜΕΝΗ ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΚΑΤΆΤΑΞΗ ΒΆΣΕΙ ΑΕΠ ΣΕ ΌΡΟΥΣ PPP (ΔΙΣ. ΔΟΛΆΡΙΑ ΗΠΑ ΣΕ ΣΤΑΘΕΡΈΣ ΤΙΜΈΣ 2016) ΘΈΣΗ ΒΆΣΕΙ ΑΕΠ (PPP)

ΚΑΤΆΤΑΞΗ 2016

ΚΑΤΆΤΑΞΗ 2030

ΚΑΤΆΤΑΞΗ 2050

ΧΏΡΑ

ΑΕΠ ΣΕ PPP

ΧΏΡΑ

ΕΚΤΙΜΏΜΕΝΟ ΑΕΠ (PPP)

ΧΏΡΑ

ΕΚΤΙΜΏΜΕΝΟ ΑΕΠ (PPP)

Κίνα

21,269

Κίνα

38,008

Κίνα

58,499

ΗΠΑ

18,562

ΗΠΑ

23,475

Ινδία

44,128

Ινδία

8,721

Ινδία

19,511

ΗΠΑ

34,102

Ιαπωνία

4,932

Ιαπωνία

5,606

Ινδονησία

10,502

Γερμανία

3,979

Ινδονησία

5,424

Βραζιλία

7,540

Ρωσία

3,745

Ρωσία

4,736

Ρωσία

7,131

Βραζιλία

3,135

Γερμανία

4,707

Μεξικό

6,863

Ινδονησία

3,028

Βραζιλία

4,439

Ιαπωνία

6,779

Ηνωμένο Βασίλειο

2,788

Μεξικό

3,661

Γερμανία

6,138

Γαλλία

2,737

Ηνωμένο Βασίλειο

3,638

Ηνωμένο Βασίλειο

5,369

Μεξικό

2,307

Γαλλία

3,377

Τουρκία

5,184

Ιταλία

2,221

Τουρκία

2,996

Γαλλία

4,705

Νότια Κορέα

1,929

Σαουδική Αραβία

2,755

Σαουδική Αραβία

4,694

Τουρκία

1,906

Νότια Κορέα

2,651

Νιγηρία

4,348

Σαουδική Αραβία

1,731

Ιταλία

2,541

Αίγυπτος

4,333

Ισπανία

1,690

Ιράν

2,354

Πακιστάν

4,236

Καναδάς

1,674

Ισπανία

2,159

Ιράν

3,900

Ιράν

1,459

Καναδάς

2,141

Νότια Κορέα

3,539

Αυστραλία

1,189

Αίγυπτος

2,049

Φιλιππίνες

3,334

Ταϊλάνδη

1,161

Πακιστάν

1,868

Βιετνάμ

3,176

Αίγυπτος

1,105

Νιγηρία

1,794

Ιταλία

3,115

Νιγηρία

1,089

Ταϊλάνδη

1,732

Καναδάς

3,100

Πολωνία

1,052

Αυστραλία

1,663

Μπαγκλαντές

3,064

Πακιστάν

988

Φιλιππίνες

1,615

Μαλαισία

2,815

Αργεντινή

879

Μαλαισία

1,506

Ταϊλάνδη

2,782

Ολλανδία

866

Πολωνία

1,505

Ισπανία

2,732

Μαλαισία

864

Αργεντινή

1,342

Νότια Αφρική

2,570

Φιλιππίνες

802

Μπαγκλαντές

1,324

Αυστραλία

2,564

Νότια Αφρική

736

Βιετνάμ

1,303

Αργεντινή

2,365

Κολομβία

690

Νότια Αφρική

1,148

Πολωνία

2,103

Μπαγκλαντές

628

Κολομβία

1,111

Κολομβία

2,074

Βιετνάμ

595

Ολλανδία

1,080

Ολλανδία

1,496

Πηγές: Εκτιμήσεις του ΔΝΤ για το 2016 (με επικαιροποίηση για την Τουρκία), εκτιμήσεις της PwC για το 2030 και το 2050.

Η μακροχρόνια μετατόπιση της παγκόσμιας οικονομικής δύναμης από τις εδραιωμένες προηγμένες οικονομίες αναμένεται να συνεχιστεί έως το 2050, καθώς το μερίδιο των αναδυόμενων κρατών στο παγκόσμιο ΑΕΠ εξακολουθεί να αυξάνεται, παρά τις ανάμικτες επιδόσεις που έχουν σημειωθεί τελευταία σε κάποιες από αυτές τις οικονομίες. Αυτό είναι ένα από τα βασικά συμπερά-

σματα που εξάγουν οι οικονομολόγοι της PwC από την τελευταία έκθεση με θέμα πώς θα είναι ο κόσμος το 2050 «The long view: how will the global economic order change by 2050». Η έκθεση παρουσιάζει τις εκτιμήσεις σε όρους αύξησης του ΑΕΠ έως το 2050 για 32 από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, οι οποίες αναλογούν συνολικά στο 85% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Οι εκτιμήσεις βασίζονται στην τε-

λευταία επικαιροποίηση του αναλυτικού μοντέλου μακροχρόνιας παγκόσμιας ανάπτυξης που ανέπτυξε πρώτη η PwC το 2006. Στην έκθεση διατυπώνεται η εκτίμηση ότι η παγκόσμια οικονομία θα διπλασιαστεί σε μέγεθος έως το 2042, με μέσο ρυθμό ετήσιας αύξησης 2,5% για τα έτη 2016-2050. Η ανάπτυξη αυτή θα προέλθει κυρίως από τις αναδυόμενες και τις

ΣΧΗΜΑ 1: ΕΚΤΙΜΏΜΕΝΟΣ ΜΈΣΟΣ ΡΥΘΜΌΣ ΑΎΞΗΣΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΎ ΑΕΠ ΤΑ ΈΤΗ 2016-2050

Πηγή: Ανάλυση της PwC με βάση τις εκτιμήσεις πληθυσμιακών μεταβολών του ΟΗΕ.

βέβαιο ότι θα καταλάβει την τρίτη θέση έως το 2050. Στο επίκεντρο της προσοχής, όμως, θα βρεθούν αναμφίβολα οι νεότερες αναδυόμενες αγορές, που θα αναλάβουν κεντρικό ρόλο. Έως το 2050, η Ινδονησία και το Μεξικό αναμένεται να ξεπεράσουν σε μέγεθος την Ιαπωνία, τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο ή τη Γαλλία, ε νώ η Τουρκία θα ξεπεράσει την Ιταλία. Σε όρους ανάπτυξης, το Βιετνάμ, η Ινδία και το Μπαγκλαντές θα είναι οι ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες τα έτη έως το 2050, με ρυθμό ανάπτυξης 5% κατά μέσο όρο, όπως φαίνεται στο Σχήμα 1. Επίσης, παρουσιάζεται ο επιμερισμός της ανάπτυξης μεταξύ πληθυσμού και κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Η Νιγηρία έχει τη δυνατότητα να κάνει άλμα οκτώ θέσεων στην κατάταξη βάσει ΑΕΠ και να καταλάβει τη 14η θέση έως το 2050. Για να γίνει αυτό, όμως, χρειάζεται διαφοροποίηση της οικονομίας της, με δραστηριότητες πέραν του πετρελαίου και ενίσχυση των θεσμών και των υποδομών της. Η Κολομβία και η Πολωνία παρουσιάζουν, επίσης, εξαιρετικές προοπτικές και αναμένεται να αναδειχθούν στις μεγάλες οικονομίες με τον ταχύτερο ρυθμό ανάπτυξης στην περιοχή τους –τη Λατινική

Αμερική και την Ε.Ε.– (αν και η Τουρκία αναμένεται να αναπτυχθεί με μεγαλύτερο ρυθμό, εάν δώσουμε έναν ευρύτερο ορισμό στην Ευρώπη). Σύμφωνα με τον John Hawksworth: «Σε πολλές αναδυόμενες οικονομίες, η ανάπτυξη θα προέλθει από τη ραγδαία αύξηση του πληθυσμού, την εκτίναξη της εγχώριας ζήτησης και του εργατικού δυναμικού. Παράλληλα, όμως, θα πρέπει να γίνουν επενδύσεις στην εκπαίδευση και να βελτιωθούν τα μακροοικονομικά θεμελιώδη μεγέθη προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι θέσεις εργασίας θα επαρκούν για να απορροφήσουν τον αυξανόμενο νέο πληθυσμό αυτών των κρατών». Μέσα εισοδήματα Ένα καλό νέο για τις σημερινές ανεπτυγμένες οικονομίες είναι ότι θα συνεχίσουν να έχουν υψηλότερα μέσα εισοδήματα –με εξαίρεση ενδεχομένως την Ιταλία, όλα τα κράτη του G7 θα εξακολουθούν να βρίσκονται υψηλότερα στις κατατάξεις βάσει κατά κεφαλήν ΑΕΠ το 2050. Η ψαλίδα με τις αναδυόμενες αγορές εκτιμάται ότι θα κλείσει σταδιακά σε βάθος χρόνου, ωστόσο, η πλήρης σύγκλιση σε επίπεδο εισοδημάτων παγκοσμίως αναμένεται να έρθει πολύ μετά το 2050.

MAΡΤΙΟΣ 2017

αναπτυσσόμενες χώρες, με τα κράτη του E7 –Βραζιλία, Κίνα, Ινδία, Ινδονησία, Μεξικό, Ρωσία και Τουρκία– να αναπτύσσονται με μέσο ετήσιο ρυθμό 3,5% τα επόμενα 34 χρόνια, έναντι μόλις 1,6% που θα είναι ο ρυθμός ανάπτυξης των κρατών του G7 –Καναδάς, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία, Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ. Ο John Hawksworth, επικεφαλής οικονομολόγος της PwC και ένας εκ των συντακτών της έκθεσης, αναφέρει σχετικά: «Θα συνεχίσουμε να βλέπουμε μετατόπιση της παγκόσμιας οικονομικής δύναμης από τις εδραιωμένες προηγμένες οικονομίες προς τις αναδυόμενες οικονομίες στην Ασία και αλλού. Τα κράτη του E7 θα παράγουν το 50% περίπου του παγκόσμιου ΑΕΠ έως το 2050, ενώ το μερίδιο των κρατών του G7 οριακά θα υπερβαίνει το 20%». Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται οι εκτιμήσεις της PwC για το πώς θα διαμορφωθεί η παγκόσμια κατάταξη βάσει ΑΕΠ σε όρους PPP (βλ. Σημείωση 1). Εάν εξετάσουμε το ΑΕΠ σε όρους συναλλαγματικών ισοτιμιών (MER), δεν προκύπτει δραστική μετατόπιση της παγκόσμιας οικονομικής δύναμης. Και πάλι, όμως, η Κίνα αναμένεται να αναδειχθεί στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου πριν το 2030 και η Ινδία θεωρείται αρκετά

ACCOUNTANCY GREECE.26

Η Κίνα θα ανέλθει ώς τη μέση της κατάταξης των μέσων εισοδημάτων έως το 2050 (βλ. Χάρτη 1), ενώ η Ινδία θα παραμείνει κάτω από τη μέση, δεδομένου του σημείου εκκίνησής της, παρά τους σχετικά υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης που αναμένεται να καταγράψει σε βάθος χρόνου. Αυτό σημαίνει πως, παρότι η ισχυρή πληθυσμιακή ανάπτυξη μπορεί να αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα της συνολικής αύξησης του ΑΕΠ, θα χρειαστεί πολύ περισσότερος χρόνος για να αμβλυνθούν οι διαφορές σε επίπεδο μέσων εισοδημάτων. Ο John Hawksworth σχολιάζει: «Οι διαφορές μεταξύ των κρατών σε επίπεδο μέσων εισοδημάτων θα γεφυρωθούν σε βάθος χρόνου, ωστόσο, η διαδικασία αυτή θα ολοκληρωθεί πολύ μετά το 2050. Το 2016, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ των ΗΠΑ ήταν τετραπλάσιο από της Κίνας και σχεδόν εννεαπλάσιο από της Ινδίας. Έως το 2050, οι διαφορές αυτές αναμένεται να αμβλυνθούν και τα μέσα επίπεδα εισοδήματος στις ΗΠΑ να είναι διπλάσια από της Κίνας και σχεδόν τριπλάσια από της Ινδίας. Ενδέχεται, όμως, η εισοδηματική ανισότητα μεταξύ των κρατών να συνεχίσει να διευρύνεται, ιδίως λόγω των τεχνολογικών μεταβολών που ευνοούν τους εργαζόμενους με υψηλότερο επίπεδο εξειδίκευσης και τους κατόχους του κεφαλαίου». Η παγκόσμια ανάπτυξη αναμένεται να επιβραδυνθεί παράλληλα με τη γήρανση του πληθυσμού και την ωρίμανση των αναδυόμενων οικονομιών Οι οικονομολόγοι της PwC αναμένουν ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας με ετήσιο ρυθμό 3,5% περίπου έως το 2010 και σταδιακή επιβράδυνση στο

2,7% τη δεκαετία του 2020, στο 2,5% τη δεκαετία του 2030 και στο 2,4% τη δεκαετία του 2040. Αυτό θα συμβαίνει όσο θα παρατηρείται αξιοσημείωτη μείωση στο εργατικό δυναμικό σε πολλές προηγμένες οικονομίες (και σταδιακά και σε κάποιες αναδυόμενες, όπως η Κίνα). Την ίδια ώρα, οι ρυθμοί ανάπτυξης των αναδυόμενων αγορών θα μετριάζονται όσο οι οικονομίες τους ωριμάζουν και τα περιθώρια ραγδαίας προσαρμογής θα περιορίζονται. Οι τάσεις αυτές αναμένεται να υπερκεράσουν την επίδραση των αναδυόμενων χωρών που θα έχουν βαθμιαία μεγαλύτερη βαρύτητα στο παγκόσμιο ΑΕΠ, οι οποίες διαφορετικά θα έδιναν ώθηση στη μέση παγκόσμια ανάπτυξη. Η επίτευξη μακροχρόνιας βιώσιμης ανάπτυξης κρύβει προκλήσεις για τη χάραξη πολιτικής Για να αξιοποιήσουν τις εξαιρετικές τους δυνατότητες, οι αναδυόμενες οικονομίες θα πρέπει να προβούν σε βιώσιμες και αποδοτικές επενδύσεις στην εκπαίδευση, τις υποδομές και την τεχνολογία. Η πτώση στην τιμή του πετρελαίου το διάστημα από τα μέσα του 2014 έως τις αρχές του 2016 υπογραμμίζει τη σημασία που έχει η μεγαλύτερη διαφοροποίηση των αναδυόμενων οικονομιών στην επίτευξη μακροχρόνιας βιώσιμης ανάπτυξης. Πίσω από όλα αυτά βρίσκεται η ανάγκη ανάπτυξης των πολιτικών, οικονομικών, νομικών και κοινωνικών θεσμών στις αναδυόμενες οικονομίες, με σκοπό την παροχή κινήτρων για ενίσχυση της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας, δημιουργώντας ασφαλείς και σταθερές οικονομίες για επιχειρηματική δραστηριότητα.

Σύμφωνα με τον John Hawksworth: «Οι αρμόδιοι χάραξης πολιτικής ανά τον κόσμο αντιμετωπίζουν μια σειρά από προκλήσεις στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν τη μακροχρόνια βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη που εκτιμούμε στην παρούσα έκθεση. Οι διαρθρωτικές εξελίξεις, όπως η γήρανση του πληθυσμού και η κλιματική αλλαγή, επιβάλλουν διορατικές πολιτικές που θα διασφαλίζουν ότι το εργατικό δυναμικό θα συνεχίζει να συνεισφέρει στο συνταξιοδοτικό σύστημα για περισσότερα χρόνια και θα προωθούν τεχνολογίες χαμηλού διοξειδίου του άνθρακα. Η επιβράδυνση της ανάπτυξης του παγκόσμιου εμπορίου, η διεύρυνση των εισοδηματικών ανισοτήτων και η επιδείνωση των παγκόσμιων γεωπολιτικών αβεβαιοτήτων καθιστούν πιο επιτακτική την ανάγκη δημιουργίας διαφοροποιημένων οικονομιών, που προσφέρουν ευκαιρίες σε όλους, σε ένα ευρύ φάσμα κλάδων». Εξαιρετικές επιχειρηματικές ευκαιρίες με το σωστό στρατηγικό μείγμα ευελιξίας και υπομονής Η ανάπτυξη των αναδυόμενων αγορών θα δημιουργήσει πολλές επιχειρηματικές ευκαιρίες. Αυτές θα προκύψουν από τη διείσδυση των εν λόγω οικονομιών σε νέους κλάδους, τη συμμετοχή στις παγκόσμιες αγορές και την αύξηση του πλούτου των σχετικά νεότερων πληθυσμών τους. Οι αναδυόμενες χώρες θα γίνουν πιο ελκυστικοί προορισμοί για επιχειρηματική δραστηριότητα και διαβίωση και θα προσελκύουν τις επενδύσεις και το ταλαντούχο δυναμικό. Οι αναδυόμενες οικονομίες εξελίσσονται με γοργούς ρυθμούς και πολλές

ΧΆΡΤΗΣ 1: ΕΚΤΙΜΏΜΕΝΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌ ΚΑΤΆ ΚΕΦΑΛΉΝ ΑΕΠ ΤΟ 2050

φορές παρουσιάζουν έντονη μεταβλητότητα και, ως εκ τούτου, οι εταιρείες θα πρέπει να αναπτύξουν στρατηγικές λειτουργίας με το κατάλληλο μείγμα ευελιξίας και υπομονής, ώστε να επιτύχουν στις συγκεκριμένες αγορές. Οι μελέτες περιπτώσεων που έχει διεξάγει η PwC υποδεικνύουν πώς οι επιχειρήσεις θα πρέπει να είναι προετοιμασμένες ώστε να προσαρμόσουν τις θέσεις τους σε επίπεδο επωνυμίας και αγορών, με σκοπό την κάλυψη των διαφορετικών και, συχνά, ελαφρώς διαφοροποιημένων τοπικών προτιμήσεων. Η εις βάθος κατανόηση της τοπικής αγοράς και των καταναλωτών θα είναι ζωτικής σημασίας και, σε πολλές περιπτώσεις, θα προϋποθέτει τη συνεργασία με τοπικούς εταίρους. Ο John Hawksworth καταλήγει: «Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να δείξουν αρκετή υπομονή για να ξεπεράσουν τις βραχυχρόνιες οικονομικές και πολιτικές καταιγίδες που μοιραία προκύπτουν κατά διαστήματα όσο βαδίζουν προς την ωρίμανση. Τα στοιχεία που προκύπτουν από την έρευνά μας, ωστόσο, δείχνουν ξεκάθαρα ότι η αδυναμία εισόδου σε αυτές τις αναδυόμενες αγορές θα κρατήσει τις επιχειρήσεις μακριά από την κύρια δυνα-

μική της ανάπτυξης που αναμένουμε να καταγράψει η παγκόσμια οικονομία από σήμερα έως το 2050». Σημειώσεις: 1. PPP έναντι MER: Δεν υπάρχει ένας μόνο σωστός τρόπος μέτρησης του σχετικού μεγέθους των οικονομιών στα διάφορα στάδια ανάπτυξης. Ανάλογα με τον σκοπό της άσκησης, ενδείκνυται η χρήση του ΑΕΠ είτε σε όρους συναλλαγματικών ισοτιμιών (MER) είτε σε όρους ισοτιμιών αγοραστικής δύναμης (PPP). Σε γενικές γραμμές, το ΑΕΠ σε όρους PPP θεωρείται πιο αντιπροσωπευτικός δείκτης των επιπέδων διαβίωσης ή του ύψους εισροών ή εκροών, καθώς διορθώνει τις διαφορές των σχετικών τιμών. Το ΑΕΠ σε όρους MER, από την άλλη, θεωρείται καλύτερο μέτρο του σχετικού συνολικού μεγέθους των αγορών για τις επιχειρήσεις σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία, ωστόσο, οι συναλλαγματικές ισοτιμίες τείνουν συνήθως να κινούνται ανοδικά σε σύγκριση με τους όρους PPP, μακροχρόνια, στην περίπτωση των αναδυόμενων οικονομιών, καθώς η ψαλίδα των μέσων εισοδημάτων τους, σε σύγκριση με τις σημερινές αναπτυγμένες οικονομίες, σταδιακά κλείνει. Ως βάση για τις εκτιμήσεις του ΑΕΠ σε όρους MER που διατυπώνονται στην έκθεση

έχει ληφθεί μια οικονομετρική εξίσωση που περιλαμβάνεται στο μοντέλο μακροχρόνιας ανάπτυξης της PwC, που αντανακλά αυτή την ιστορική σχέση. Αυτό σημαίνει ότι έχει γίνει η κοινή απλοϊκή υπόθεση ότι οι ισοτιμίες PPP παραμένουν διαχρονικά σταθερές σε πραγματικούς όρους. Οι προβλέψεις σε όρους MER υπόκεινται σε σχετικά υψηλά περιθώρια αβεβαιότητας και αυτός είναι ο λόγος ότι τόσο η έκθεση όσο και αυτό το κείμενο δίνουν βαρύτητα κυρίως στις εκτιμήσεις του ΑΕΠ σε όρους PPP. Το Παράρτημα Β της πλήρους έκθεσης, ωστόσο, περιλαμβάνει και εκτιμήσεις του ΑΕΠ σε όρους MER για τις 32 οικονομίες που εξετάζονται για το διάστημα έως το 2050. 2. Η παρούσα έκθεση εντάσσεται στο ευρύτερο ερευνητικό πρόγραμμα της PwC σχετικά με τις τάσεις που διαμορφώνουν τις παγκόσμιες οικονομικές και επιχειρηματικές εξελίξεις. Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες στη διαδικτυακή τοποθεσία: http://www. pwc.co.uk/issues/megatrends/index.jhtml. 3. Για περισσότερα στοιχεία σχετικά με τις επιχειρηματικές στρατηγικές στις αναδυόμενες αγορές μπορείτε να ανατρέξετε στις εκθέσεις του PwC Growth Markets Centre, που διατίθενται στη διαδικτυακή τοποθεσία: http://www.pwc.com/gx/en/growthmarkets-centre/index.jhtml.

MAΡΤΙΟΣ 2017

Πηγή: Προβλέψεις της PwC με βάση τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ για το 2016.

ACCOUNTANCY GREECE.26

▲ Eπιχειρηματικότητα

Η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ επιστρέφει στην κορυφή της Deloitte Football Money League Deloitte

Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ επανακτά την κορυφαία θέση για πρώτη φορά μετά από την περίοδο 2003/04, με ρεκόρ εσόδων της τάξεως των €689 εκατ. (£515,3 εκατ.) στην 20ή έκδοση της κατάταξης της Deloitte Football Money League, η οποία κατατάσσει τις 20 κορυφαίες ομάδες με κριτήριο τα έσοδά τους στο χώρο του ποδοσφαίρου παγκοσμίως. Την πρώτη τριάδα φέτος συμπληρώνουν η Μπαρτσελόνα και η Ρεάλ Μαδρίτης, ακριβώς όπως και στην πρώτη κατάταξη της Money League, την περίοδο 1996/7. Η Ρεάλ Μαδρίτης έπεσε στην 3η θέση μετά από 11 χρόνια πρωτιάς, παρότι ξεπέρασε για πρώτη φορά το φράγμα των €600 εκατ. εσόδων. Η Μάντσεστερ Σίτι ανέβηκε στην 5η θέση και για πρώτη φορά εντάχθηκε στην κορυφαία πεντάδα της Money League, ενώ παράλληλα η Λέστερ Σίτι έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή της στους κορυφαίους 20 της κατάταξης, μετά από την ανάδειξή της ως πρωταθλήτρια στην Πρέμιερ Λιγκ. Συνολικά, τα έσοδα των 20 κορυφαίων ποδοσφαιρικών ομάδων στον κόσμο έφτασαν τα €7,4 δισ. την περίοδο 2015/16, καταγράφοντας αύξηση ύψους 12% σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά. Πιο αναλυτικά, η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, η Μπαρτσελόνα και η Ρεάλ Μαδρίτης βρέθηκαν στις τρεις κορυφαίες θέσεις της κατάταξης Money League, πράγμα που είχε συμβεί και στην πρώτη Money League, την περίοδο 1996/7. Και οι τρεις αυτές κορυφαίες ομάδες είναι οι πρώτες που ξεπέρασαν το φράγμα των €600 εκατ. εσόδων την περίοδο 2015/16. Στις 20 εκδόσεις της κατάταξης Money League έχουν συμπεριληφθεί 42 διαφορετικές ομάδες από όλο τον κόσμο, με μόνο 10 από αυτές να εμφανίζονται σε κάθε κατάταξη. Μόνο η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και η Ρεάλ Μαδρίτης έχουν λάβει έως τώρα την 1η θέση της κατάταξης.

MAΡΤΙΟΣ 2017

ACCOUNTANCY GREECE.26

Ανάκαμψη της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ To 2017 η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ επανακτά την 1η θέση της Football Money League, ανατρέποντας την πρωτιά που είχε για 11 συνεχόμενα χρόνια η Ρεάλ Μαδρίτης. Τα έσοδα των €689 εκατ. (£515,3 εκατ.) της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ είναι το μεγαλύτερο ποσό που έχει καταγραφεί ποτέ από ποδοσφαιρική ομάδα και η αύξηση αυτή παρατηρείται και στις 3 κατηγορίες εσόδων (αγώνες, μεταδόσεις και διαφημίσεις) σε σύγκριση με το 2014/15. Τα έσοδα της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ από τους αγώνες και τις μεταδόσεις αυξήθηκαν με την επιστροφή της ομάδας στο ΟΥΕΦΑ Τσάμπιονς Λιγκ, αλλά τα έσοδα από τις διαφημίσεις ύψους €100 εκατ. (£71 εκατ.) ήταν αυτά που οδήγησαν τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ στην 1η θέση. Ο Dan Jones, Partner του Sports Business Group της Deloitte, δήλωσε: «Η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ χρειάστηκε να περιμένει 11 χρόνια για να επανακτήσει τη θέση της ως η πρώτη ομάδα στον κόσμο με κριτήριο τα έσοδα, και ουσιαστικά τα έσοδά της από τις διαφημίσεις συντέλεσαν στο κατόρθωμα αυτό. Τα τελευταία χρόνια, η ικανότητα της ομάδας να διασφαλίσει μεγαλύτερες σε αξία εμπορικές συναλλαγές, σε σχέση με τις αντίπαλες ομάδες, αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα στην επανάκτηση της 1ης θέσης της ομάδας στην κατάταξη της Money League. Όμως, θα αντιμετωπίσει σκληρό ανταγωνισμό από την Μπαρτσελόνα και τη Ρεάλ Μαδρίτης για τη διατήρηση της 1ης θέσης στην έκδοση της επόμενης χρονιάς, καθώς δεν θα έχει αγώνες Τσάμπιονς Λιγκ, η λίρα θα αποδυναμωθεί έναντι του ευρώ και, μακροπρόθεσμα, οι άλλες ομάδες θα απαιτήσουν παρόμοιες εμπορικές συμφωνίες, χρησιμοποιώντας την περίπτωση της

Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ ως παράδειγμα». Η δύναμη της Πρέμιερ Λιγκ Οκτώ ομάδες της Πρέμιερ Λιγκ κατατάσσονται στις φετινές 20 κορυφαίες ομάδες, κρατώντας το ρεκόρ της σταθερό σε σχέση με την περσινή χρονιά. Σε αυτή την αξιοσημείωτη χρονιά, η Λέστερ Σίτι μαζί με το πρωτάθλημα κατακτά την 20ή θέση της Money League. Ενισχυμένη από την αγωνιστικά επιτυχημένη σεζόν, τα έσοδα (€172,1 εκατομ.) που είχε την περίοδο 2015/16 αντιπροσωπεύουν περίπου πέντε φορές τα έσοδα που είχε ακριβώς πριν δύο περιόδους το 2013/14. Από την άλλη πλευρά, η Άρσεναλ, η Τσέλσι, η Λίβερπουλ και η Τότεναμ παρέμειναν στην 7η, 8η, 9η και 12η θέση αντίστοιχα. Σημαντικό γεγονός αποτέλεσε η άνοδος της Μάντσεστερ Σίτι για πρώτη φορά στην 5η θέση των κορυφαίων ομάδων, ακολουθώντας μια επιτυχημένη πορεία στο Τσάμπιονς Λιγκ. Αυτή είναι η πρώτη φορά που η Αγγλία έχει δύο ομάδες στην κορυφαία πεντάδα από το 2011/12. Η άλλη αγγλική ομάδα είναι η Γουέστ Χαμ Γιουνάιτεντ, που κατέλαβε την 18η θέση. Ο Tim Bridge, senior manager της Deloitte, προσθέτει: «Η Money League συνεχίζει να αποδεικνύει τη σε βάθος οικονομική δύναμη της Πρέμιερ Λιγκ. Η εμφάνιση της Λέστερ Σίτι δείχνει ότι η αγωνιστική επιτυχία στην Πρέμιερ Λιγκ μπορεί να δώσει μια ευκαιρία στις ομάδες να ενταχθούν στις 20 κορυφαίες θέσεις. Με τη Λέστερ να έχει ήδη προκριθεί αυτό το χρόνο στους 16 του Τσάμπιονς Λιγκ, μπορούμε να αναμένουμε τη διατήρηση της ομάδας αυτής στις 20 κορυφαίες θέσεις και πιθανώς την άνοδό της μέσα στην εικοσάδα».

Ευρωπαϊκή ελίτ Η κορυφαία πεντάδα συμπληρώνεται από τη Μπάγερν Μονάχου στην 4η θέση, με την Παρί Σεν Ζερμέν να πέφτει στην 6η θέση. Για μια ακόμα φορά η Παρί Σεν Ζερμέν αποτελεί τη μοναδική γαλλική ομάδα της κατάταξης της Money League και η Ζενίτ Αγίας Πετρούπολης τη μοναδική ομάδα της Ρωσίας. Η Ιταλία συμμετέχει με τέσσερις ομάδες στους 20 κορυφαίους της κατάταξης. Η Γιουβέντους βρίσκεται στη 10η θέση, με τη Ρόμα (15η) να ξεπερνά τις άλλες ιταλικές ομάδες, ακόμα και την Μίλαν (16η), για πρώτη φορά στην ιστορία της Money League. H Ίντερ Μιλάνου συμπληρώνει τις ιταλικές συμμετοχές, παραμένοντας όμως στην 19η θέση. Ωστόσο, οι πρόσφατες συμφωνίες σχετικά με τη μετάδοση των αγώνων της Πρέμιερ Λιγκ θα δώσουν μια σημαντική ώθηση στα έσοδα των αγγλικών ομάδων στην κατάταξη της Money League της επόμενης χρονιάς, και έτσι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα τόσο για τη Μίλαν όσο και για την Ίντερ Μιλάνου να μην ανήκουν στις 20 κορυφαίες ομάδες την επόμενη χρονιά. Ο Bridge προσθέτει: «Το 2015/16 η κατάταξη Money League δείχνει μια συνολική αύξηση 12% των εσόδων των κορυφαίων 20 ομάδων, ακόμα μεγαλύτερη από την αύξηση 8% της προηγούμενης χρονιάς. Μπορούμε να αναμένουμε μεγάλο ρυθμό ανάπτυξης των εσόδων και την επόμενη χρονιά, καθώς οι ομάδες τις Πρέμιερ Λιγκ ωφελούνται από τα αυξημένα έσοδα των τηλεοπτικών συμβάσεων. Υπάρχει, επομένως, μεγάλη πιθανότητα σχεδόν όλες οι ομάδες της Πρέμιερ Λιγκ να ανήκουν στις 30 κορυφαίες ομάδες της επόμενης χρονιάς».

Η ΚΑΤΆΤΑΞΗ ΤΩΝ ΚΟΡΥΦΑΊΩΝ 20 ΟΜΆΔΩΝ ΣΎΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ FOOTBALL MONEY LEAGUE ΤΗΣ DELOITTE - ΒΆΣΕΙ ΕΙΣΟΔΉΜΑΤΟΣ 2015/16

ΟΜΆΔΑ

ΈΣΟΔΑ 2015/16 (€ ΕΚΑΤΟΜ.) (ΈΣΟΔΑ 2014/15)

ΈΣΟΔΑ 2015/16 (£ ΕΚΑΤΟΜ.) (ΈΣΟΔΑ 2014/15)

1 (3)

Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ

689 (519,5)

515,3 (395,2)

2 (2)

Μπαρτσελόνα

620,2 (560,8)

463,8 (426,6)

3 (1)

Ρεάλ Μαδρίτης

620,1 (577)

463,8 (439)

4 (5)

Μπάγερν Μονάχου

592 (474)

442,7 (360,6)

5 (6)

Μάντσεστερ Σίτι

524,9 (463,5)

392,6 (352,6)

6 (4)

Παρί Σεν Ζερμέν

520,9 (480,8)

389,6 (365,8)

7 (7)

Άρσεναλ

468,5 (435,5)

350,4 (331,3)

8 (8)

Τσέλσι

447,4 (420)

334,6 (319,5)

9 (9)

Λίβερπουλ

403,8 (391,8)

302 (298,1)

10 (10)

Γιουβέντους

341,1 (323,9)

255,1 (246,4)

11 (11)

Μπορούσια Ντόρτμουντ

283,9 (280,6)

212,3 (213,5)

12 (12)

Τότεναμ Χότσπερ

279,7 (257,5)

209,2 (195,9)

13 (16)

Ατλέτικο Μαδρίτης

228,6 (176,6)

171 (134,4)

14 (13)

Σάλκε 04

224,5 (219,7)

167,9 (167,1)

15 (15)

Ρόμα

218,2 (179,1)

163,2 (136,3)

16 (14)

Μίλαν

214,7 (199,1)

160,6 (151,5)

17 (18)

Ζενίτ Αγίας Πετρούπολης

196,5 (167,8)

147 (127,7)

18 (νέα)

Γουέστ Χαμ Γιουνάιτεντ

192,3 (160,9)

143,8 (122,4)

19 (20)

Ίντερ Μιλάνου

179,2 (164,8)

134 (125,4)

20 (νέα)

Λέστερ Σίτι

172,1 (137,2)

128,7 (104,4)

ΘΈΣΗ ΤΟ 1996/97

ΟΜΆΔΑ

ΈΣΟΔΑ 1996/97 (£ ΕΚΑΤΟΜ.)

Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ

87,9

Μπαρτσελόνα

58,9

Ρεάλ Μαδρίτης

55,7

Γιουβέντους

53,2

Μπάγερν Μονάχου

51,6

Μίλαν

47,5

Λίβερπουλ

39,2

Ίντερ Μιλάνου

39,1

Τότεναμ Χότσπερ

27,9

Άρσεναλ

27,2

MAΡΤΙΟΣ 2017

ΘΈΣΗ (ΘΈΣΗ ΠΡΟΗΓΟΎΜΕΝΟΥ ΈΤΟΥΣ)

ACCOUNTANCY GREECE.26

▲ Επιχειρήσεις

ΠΕΡΙ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΕΩΣ Ευαγγελία Παρίση Ορκωτός Ελεγκτής Λογιστής της ΣΟΛ Α.Ε. CROWΕ SOL Γεράσιμος Χαλιώτης Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Msc Διαπιστευμένος Διαμεσολαβητής, συνεργάτης ΣΟΛ Α.Ε. CROWΕ SOL

νομοθέτης θέλησε να θωρακίσει την ιδιωτική ασφάλιση κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να εμπεδωθεί το αίσθημα ασφάλειας στους ασφαλισμένους αλλά και τους πολίτες εν γένει, οι οποίοι θα ήθελαν (ή θα ήταν υποχρεωμένοι από τον νόμο) να ασφαλιστούν κατά διαφόρων κινδύνων ή θα ήταν δικαιούχοι (ή εν δυνάμει δικαιούχοι) ασφαλίσματος. Ιδιαιτέρως όσον αφορά την υποχρεωτική ασφάλιση για αστική ευθύνη από την κυκλοφορία αυτοκινήτων, αυτό γίνεται εύκολα αντιληπτό, αν σκεφθεί κανείς την αντίθετη περίπτωση, την περίπτωση δηλαδή που ο μεν ασφαλισμένος θα καλούταν τελικώς να πληρώσει τη ζημία που προκάλεσε το όχημά του σε τρίτο με δικά του χρήματα ή που ο δικαιούχος ασφαλίσματος δεν θα μπορούσε να ικανοποιηθεί από μια αναξιόχρεη ασφαλιστική εταιρεία. Η άδεια λειτουργίας ασφαλιστικής εταιρείας ανακαλείται οριστικά, συμφώνως προς τις διατάξεις του Ν. 4364/2016, από την αρμόδια εποπτική αρχή (Επιτρο-

στωτικών και Ασφαλιστικών Θεμάτων (ΕΠΑΘ) της Τράπεζας της Ελλάδος και τίθεται αυτή σε καθεστώς ασφαλιστικής εκκαθάρισης, ήταν απαραίτητη η διασφάλιση των δικαιωμάτων των δικαιούχων ασφαλίσματος. Όπως συμβαίνει και στην πτώχευση, προνόμιο (προ παντός άλλου προνομίου) έχουν τα έξοδα ασφαλιστικής εκκαθάρισης (Άρθρο 248 παρ.7 εδ. α του Ν. 4364/2016). Πρωτοτυπία εδώ έχουμε με τις απαιτήσεις από σχέση εξαρτημένης εργασίας, οι οποίες προηγούνται των απαιτήσεων των δικαιούχων ασφάλισης αστικής ευθύνης από την κυκλοφορία αυτοκινήτων, καθώς και των απαιτήσεων των λοιπών ασφαλίσεων κατά ζημιών (Άρθρο 248 παρ.7 εδ. β του Ν. 4364/2016). Είναι γεγονός ότι ο νόμος (Ν. 4364/2016) που διέπει την ασφαλιστική εκκαθάριση είναι απολύτως σαφής και δεν αφήνει περιθώριο παρερμηνείας. Το προνόμια που ορίζει (έξοδα εκκαθάρισης, απαιτήσεις από εξαρτημένη εργασία, δικαιούχοι ασφαλίσματος) είναι τόσο συγκεκριμένα και περιοριστικά, που οποια-

δήποτε διαφορετική ερμηνεία καθίσταται (κατά τη γνώμη μας) αδύνατη. Τονίζεται ότι ειδικώς για τις υφιστάμενες κατά την 31.12.2015 ασφαλιστικές εκκαθαρίσεις1, οι απαιτήσεις του Δημοσίου και των φορέων κοινωνικής ασφάλισης στερούνται παντελώς προνομίων κατά το διάστημα της ασφαλιστικής εκκαθάρισης και επανέρχονται μετά τη λήξη της ασφαλιστικής εκκαθάρισης και το «πέρασμα» στην κοινή εκκαθάριση, όπου βρίσκουν εφαρμογή οι γενικές διατάξεις και τα προνόμια. Στο γεγονός αυτό συνηγορούν μεταξύ άλλων: α. Η περιοριστική και σαφέστατη αναφορά των προνομίων στον Ν. 4364/2016 (Άρθρο 248). β. Η παρ. 2 του άρθρου 237 του Ν. 4364/2016, σύμφωνα με την οποία: «2. Ο ασφαλιστικός εκκαθαριστής ή εφόσον πρόκειται για νομικό πρόσωπο, οι νόμιμοι εκπρόσωποί του, δεν υπέχει ποινική ευθύνη ούτε προσωποκρατείται ούτε υπέχει οποιαδήποτε άλλη ευθύνη για χρέη της ασφαλιστικής επιχείρησης προς το Δημό-

MAΡΤΙΟΣ 2017

πή Πιστωτικών και Ασφαλιστικών Θεμάτων της Τράπεζας της Ελλάδος). Στην περίπτωση (συνήθης) που η ανάκληση οφείλεται σε παράβαση νόμου και εφόσον απαγορευθεί ρητά η ελεύθερη διάθεση των περιουσιακών της στοιχείων, ακολουθεί η ασφαλιστική (αναγκαστική) εκκαθάριση, συμφώνως προς τα άρθρα 235 και επόμενα του Ν. 4364/2016, η οποία αποτελεί ειδική μορφή εκκαθάρισης με έντονα χαρακτηριστικά συλλογικής διαδικασίας, που διαφέρει κατά πολύ από την κοινή ή εκούσια εκκαθάριση της ανωνύμου εταιρείας, έχουσα πολύ περισσότερα κοινά στοιχεία με την πτωχευτική διαδικασία, με κύριο σκοπό την ικανοποίηση των δικαιούχων ασφαλιστικών απαιτήσεων, οι οποίες ικανοποιούνται προνομιακά από την ασφαλιστική τοποθέτηση (Ράνια Χατζηνικολάου - Αγγελίδου: «Ιδιωτικό Ασφαλιστικό Δίκαιο», 2012 σελ. 91 επ.) Ειδικότερα για την περίπτωση που η άδεια ασφαλιστικής επιχείρησης ανακαλείται οριστικά από την Επιτροπή Πι-

ACCOUNTANCY GREECE.26

σιο ή τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης, ανεξάρτητα από το χρόνο βεβαίωσής τους…» γ. Η παρ. 6 του άρθρου 239 του Ν. 4364/2016 συμφώνως προς την οποία: «6. Κατάσχεση ή δέσμευση περιουσιακών στοιχείων της ασφαλιστικής επιχείρησης στα χέρια της ιδίας ή τρίτου δεν επιτρέπεται κατά το χρονικό διάστημα που η ασφαλιστική επιχείρηση βρίσκεται σε ασφαλιστική εκκαθάριση». δ. Η παρ. 3 του άρθρου 243 του Ν. 4364/2016, σύμφωνα με την οποία: «3. Κατά παρέκκλιση των κείμενων φορολογικών, ασφαλιστικών και λοιπών διατάξεων, στις περιπτώσεις μεταβίβασης ή εκποίησης περιουσιακών στοιχείων ασφαλιστικών εταιρειών που τελούν υπό καθεστώς ασφαλιστικής εκκαθάρισης, δεν είναι αναγκαία η προσκομιδή πιστοποιητικού φορολογικής ή ασφαλιστικής ενημερότητας και κάθε άλλου εγγράφου γενικά που απαιτείται να προσαχθεί από δημόσια αρχή ή ΝΠΔΔ για το χρόνο που έχει προηγηθεί της ανάκλησης και θέσης της εταιρείας σε ασφαλιστική εκκαθάριση για τη σύνταξη του σχετικού συμβολαίου ή της μεταβιβαστικής εν γένει σύμβασης. Ο συμβολαιογράφος συντάσσει το συμβόλαιο χωρίς την προσκομιδή πιστοποιητικού φορολογικής ενημερότητας ή κάθε άλλου, από τα προαναφερθέντα εγγράφου και οι αρμόδιες Δημόσιες Οικονομικές Υπηρεσίες υποχρεούνται να προβαίνουν σε θεώρηση βιβλίων και στοιχείων των υπό εκκαθάριση ασφαλιστικών εταιρειών, χωρίς επίσης προσκομιδή των απαιτούμενων πιστοποιητικών και εγγράφων». ε. Η παρ. 3 του άρθρου 239 του Ν. 4364/2016 ορίζει: «3. Κατά το χρονικό διάστημα που η ασφαλιστική επιχείρηση βρίσκεται σε ασφαλιστική εκκαθάριση αναστέλλεται κάθε αναγκαστική εκτέλε-

ση σε βάρος της και σε βάρος των ασφαλισμένων της ασφαλίσεων αστικής ευθύνης, μέχρι το ποσό για το οποίο ευθύνεται σε ολόκληρο η ασφαλιστική επιχείρηση. Κατά το ίδιο χρονικό διάστημα αναστέλλονται οι ατομικές διώξεις των δικαιούχων ασφαλίσματος κατά της ασφαλιστικής επιχείρησης» (Πρβλ και ΑΠ688/2005, Ε.Εμπ.Δ. 2005, 749) Καθίσταται προφανής από όλα τα παραπάνω άρθρα (αλλά και από το συνδυασμό αυτών) η βούληση του νομοθέτη, ο οποίος θέλησε να καταστήσει ξεκάθαρο και πέραν πάσης αμφιβολίας ότι οι πάσης φύσεως απαιτήσεις, συμπεριλαμβανομένων αυτών του Δημοσίου και των φορέων κοινωνικής ασφάλισης, δεν έχουν καμία σχέση ή προνόμιο καθ’ όσο διάστημα διαρκεί η ασφαλιστική εκκαθάριση. Κατά τη διάρκεια της ασφαλιστικής εκκαθάρισης, μόνον οι απαιτήσεις που ρητά εξοπλίζονται από τον νόμο με συγκεκριμένα προνόμια κατατάσσονται και ικανοποιούνται, υπό τους όρους, πάντοτε, τη διαδικασία και τις προϋποθέσεις που ο ανωτέρω Ν. 4364/2016 ορίζει. Ειδικότερα ζητήματα Κατά το στάδιο της ασφαλιστικής εκκαθάρισης, το σύνολο της περιουσίας της εταιρείας είναι δεσμευμένο από την αρμόδια εποπτική αρχή (ΕΠΑΘ της Τράπεζας της Ελλάδος) για την εξυπηρέτηση των σκοπών του Ν. 4364/2016 που το διέπει. Συνδιαχειριστής της περιουσίας των υπό ασφαλιστική εκκαθάριση εταιρειών είναι το ΝΠΙΔ με την επωνυμία «Επικουρικό Κεφάλαιο» κατά το λόγο συμμετοχής του (ο οποίος προκύπτει με υπολογισμό από το σύνολο της περιουσίας της υπό εκκαθάριση εταιρείας και το ποσοστό των ασφαλιστηρίων που αφορά αστική ευθύνη κλάδου αυτοκινήτων). Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ο εκ-

καθαριστής, στο τέλος κάθε εξαμήνου (30/6 και 31/12) υποβάλλει απολογισμό εξόδων και προϋπολογισμό εξόδων του επομένου εξαμήνου. Αυτοί εγκρίνονται από το Επικουρικό Κεφάλαιο (για ασφαλιστική εταιρεία με αντικείμενο την ασφάλιση αστικής ευθύνης αυτοκινήτου) ή το Εγγυητικό Κεφάλαιο Ασφαλίσεων Ζωής (για ασφαλιστική εταιρεία με αντικείμενο την ασφάλιση ζωής) και την αρμόδια εποπτική αρχή (Διεύθυνση Εποπτείας Ιδιωτικής Ασφάλισης της Τράπεζας της Ελλάδος) και εν συνεχεία οι παραπάνω εγκρίνουν και υλοποιούν την αποδέσμευση των αιτηθέντων ποσών. Καθίσταται λοιπόν σαφές ότι κατά τη διαχείριση των χρημάτων της εκκαθάρισης, που είναι δεσμευμένα ήδη, υπάρχει και τηρείται διεξοδικότατη διαδικασία, εποπτευόμενη από την καθ’ ύλη αρμόδια εποπτική αρχή (που έχει επιβάλει και τη δέσμευση) και ως εκ τούτου, κάθε άλλη δέσμευση ή παρέμβαση –εκτός του ότι δεν είναι ανεκτή από τον νόμο– απλώς παρακωλύει την εύρυθμη λειτουργία των εκκαθαρίσεων και την εφαρμογή του νόμου. Οι δικαιούχοι απαιτήσεων από ασφάλιση και οι καθολικοί και ειδικοί τους διάδοχοι έχουν προνόμιο στην ασφαλιστική τοποθέτηση, που προηγείται από κάθε άλλο γενικό ή ειδικό προνόμιο, εκτός από τα προνόμια του πρώτου και δευτέρου εδαφίου της παραγράφου 7 του άρθρου 248 του Ν. 4364/2016 (δηλαδή τα προνόμια των εξόδων εκκαθάρισης και των απαιτήσεων από σχέση εξαρτημένης εργασίας). Το προνόμιο αυτό ασκείται αποκλειστικά από τους δικαιούχους ασφαλίσεων ζωής, από τους δικαιούχους ασφαλίσεων αστικής ευθύνης από την κυκλοφορία αυτοκινήτων και από τους δικαιούχους των λοιπών ασφαλίσεων κατά ζημιών, στα περιουσιακά στοιχεία για καθεμιά από τις ασφαλίσεις αυτές. Το ως άνω προνόμιο

Ειδικά για την απόδοση φόρων και ασφαλιστικών εισφορών Εκτός από τα παραπάνω, θα πρέπει εδώ να αναφερθούν και τα εξής: Στις περισσότερες περιπτώσεις, προ της ανακλήσεως της άδειας λειτουργίας ασφαλιστικής επιχείρησης, η αρμόδια εποπτική αρχή προβαίνει σε δέσμευση της περιουσίας της και σε χαρακτηρισμό αυτής ως ασφαλιστική τοποθέτηση. Από το χρονικό αυτό σημείο, η λειτουργία της ασφαλιστικής επιχείρησης περιορίζεται δραστικά, εφόσον εκτός της άνω δέσμευσης της περιουσίας και μέχρι η ασφαλιστική εταιρεία να συμμορφωθεί με όσα επιβάλλονται από τον νόμο και την εποπτική αρχή, δεν μπορεί να εκδίδει νέα ασφαλιστήρια συμβόλαια ή πρόσθετες πράξεις. Είναι αυτονόητο ότι κατά το ίδιο χρονικό διάστημα δεν υπάρχουν διαθέσιμα χρήματα (μη δεσμευμένα) για την πληρωμή φόρων και η οποιαδήποτε κίνηση σε λογαριασμούς απαιτεί προηγουμένως την υποβολή αιτήσεως αποδέσμευσης και την αντίστοιχη άδεια από την εποπτική αρχή. H λεπτομερέστατη και διεξοδικότατη διαδικασία που προηγείται της δέσμευσης από την αρμόδια εποπτική αρχή της περιουσίας των ασφαλιστικών εταιρειών, καθώς επίσης και της έκτασης της δέσμευσης αυτής στο σύνολο της περιουσίας των ασφαλιστικών εταιρειών, καθιστά ξεκάθαρο το γεγονός ότι δεν είναι δυνατή καμία πληρωμή μετά τη δέσμευση. Μετά τη δέσμευση ΔΕΝ υφίσταται ούτε πραγματική αλλά ούτε και νομική δυνατότητα για οιονδήποτε (ασφαλιστικό εκκαθαρι-

στή ή πρώην διοίκηση της εταιρείας) να καταβάλει οφειλόμενους φόρους και εισφορές. Είναι λοιπόν απαραίτητος ο διαχωρισμός μεταξύ της περιπτώσεως που υπήρξε όντως φοροδιαφυγή με τη μη καταβολή των αναλογούντων φόρων από αυτήν που δεν υπήρχε, λόγω δέσμευσης κατά τα άνω, πραγματική δυνατότητα καταβολής των αναλογούντων φόρων ήδη προ της ανακλήσεως της άδειας λειτουργίας της ασφαλιστικής επιχείρησης. Ακριβώς αυτός είναι ο δικαιολογητικός σκοπός της δέσμευσης, να μη γίνει δηλαδή καμία απαλλοτρίωση περιουσιακών στοιχείων της ελεγχόμενης εταιρείας προκειμένου να διασφαλισθούν τα εκ του νόμου προβλεπόμενα προνόμια σε περίπτωση ανακλήσεως της αδείας της. Συνεπώς, κάθε άλλη δέσμευση από οιονδήποτε στερούμενο προνομίου πιστωτή (ως εν προκειμένω από το Δημόσιο ή φορέα κοινωνικής ασφάλισης) θα συνιστούσε ευθεία παραβίαση των εκ του νόμου (Ν. 4364/2016) θεσπισθέντων προνομίων (και συνεπώς θα συνιστούσε ευθεία παραβίαση νόμου), εφόσον θα είχε τον μη νόμιμο (υπό τις ειδικές διατάξεις που αναλυτικώς εκθέσαμε) σκοπό της προστασίας μη προνομιούχου απαίτησης (φόρων ή εισφορών) και μάλιστα προ της ανακλήσεως της άδειας λειτουργίας εις βάρος των προνομιούχων δανειστών, όπως αυτοί περιοριστικά περιγράφονται στο άρθρο 248 παρ. 7 του Ν. 4364/2016 και αναλύθηκε ανωτέρω. Πρέπει λοιπόν να εξεταστεί πότε γεννήθηκαν οι υποχρεώσεις, πότε βεβαιώθηκαν, πότε μπορούσαν (και έπρεπε) να πληρωθούν και εάν κατά τα χρονικά αυτά διαστήματα υπήρχε και η πραγματική και νομική δυνατότητα πληρωμής των είτε υπό του εκκαθαριστού είτε και υπό της πρώην διοικήσεως της ασφαλιστικής εταιρείας. Στις περισσότερες των περιπτώσεων,

την παραπάνω απόφαση λήψης διοικητικών μέτρων (δέσμευσης κ.λπ.) ακολουθεί η απόφαση οριστικής ανάκλησης άδειας λειτουργίας και θέσης σε ασφαλιστική εκκαθάριση και ο χαρακτηρισμός του συνόλου των στοιχείων του ενεργητικού της εταιρείας ως ασφαλιστική τοποθέτηση. Από όλα τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι για τις υπό ασφαλιστική εκκαθάριση τελούσες εταιρείες δεν υφίσταται περιθώριο εφαρμογής του νόμου για λήψη μέτρων, εφόσον υφίσταται αφενός μεν νομική υποχρέωση των οργάνων της εκκαθάρισης να μην καταβάλλουν οτιδήποτε σε οιονδήποτε μη προνομιούχο δανειστή, μεταξύ των οποίων και του Δημοσίου και των φορέων κοινωνικής ασφάλισης, αφετέρου δε πραγματική και νομική αδυναμία των μελών της πρώην διοικήσεως. Ενδεικτικά αναφέρουμε: 1. Το υπ’ αριθ. πρωτ. ΔΠΕΙΣ Γ 1015294/23-1-2014 έγγραφο του Υπουργείου Οικονομικών - Γενική Γραμματεία Εσόδων - Γενική Διεύθυνση Φορολογικών Ελέγχων και Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων - Διεύθυνση Πολιτικής Εισπράξεων - Τμήμα Γ’ με θέμα «Παροχή οδηγιών σχετικά με επιχειρήσεις υπό ασφαλιστική εκκαθάριση», όπου –μεταξύ άλλων– η ως άνω Υπηρεσία ενημερώνει σχετικά τις ΔΟΥ, στις οποίες υπάγονται οι υπό ασφαλιστική εκκαθάριση ασφαλιστικές εταιρείες, ότι: «Το νομοθετικό πλαίσιο για θέματα που αφορούν τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις είναι το Ν.Δ. 400/19702. Ειδικότερα, το άρθρο 12Α του Ν.Δ. 400/1970 με τίτλο “Ασφαλιστική Εκκαθάριση” περιγράφει την τηρητέα διαδικασία κατά το στάδιο της ασφαλιστικής εκκαθάρισης, όπου σύμφωνα με την παρ. 5 αυτού3 “Κατά το χρονικό διάστημα που η ασφαλιστική επιχείρηση βρίσκεται σε ασφαλιστική

MAΡΤΙΟΣ 2017

ισχύει και μετά τη λύση της ασφαλιστικής επιχείρησης. Ο εκκαθαριστής ικανοποιεί από το προϊόν της εκποίησης τους δικαιούχους ασφαλίσματος συμμέτρως.

ACCOUNTANCY GREECE.26

εκκαθάριση αναστέλλεται κάθε αναγκαστική εκτέλεση σε βάρος της και σε βάρος των ασφαλισμένων ασφαλίσεων αστικής ευθύνης, μέχρι το ποσό για το οποίο ευθύνεται σε ολόκληρο η ασφαλιστική επιχείρηση. Κατά το ίδιο χρονικό διάστημα αναστέλλονται οι ατομικές διώξεις των δικαιούχων ασφαλίσματος κατά της ασφαλιστικής επιχείρησης” και την παρ. 144 αυτού “Ο εκκαθαριστής και ο επόπτης της ασφαλιστικής εκκαθάρισης δεν υπέχουν ποινική ευθύνη ούτε προσωποκρατούνται ούτε υπέχουν οποιαδήποτε άλλη ευθύνη για χρέη της ασφαλιστικής επιχείρησης προς το Δημόσιο ή τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης, ανεξάρτητα από το χρόνο βεβαίωσής τους...”. Επίσης το άρθρο 10 παρ. 1 και 2 του Ν.Δ. 400/1970 με τίτλο “Προνόμια επί ασφαλιστικών τοποθετήσεων - Κατάσχεση - Πτώχευση” θεσπίζει κανόνα ακατάσχετου της ασφαλιστικής τοποθέτησης και ειδικότερα σύμφωνα με την παρ. 2 αυτού5 “Κατάσχεση ασφαλιστικής τοποθέτησης στα χέρια της ασφαλιστικής επιχείρησης ή τρίτου επιτρέπεται μόνο υπέρ των δικαιούχων της προηγούμενης παραγράφου 1 με βάση τελεσίδικη δικαστική απόφαση ή (εκτελεστή) απόφαση διαιτητικού δικαστηρίου...” Από το συνδυασμό των ως άνω διατάξεων προκύπτει ότι ο νόμος θεσπίζει κανόνα ακατάσχετου

των αποτελούντων ασφαλιστική τοποθέτηση περιουσιακών στοιχείων για τις επιχειρήσεις που τελούν σε ασφαλιστική εκκαθάριση και για όσο χρονικό διάστημα αυτή διαρκεί απαγορεύεται να προβείτε στη λήψη οποιουδήποτε μέτρου αναγκαστικής εκτέλεσης (επιβολή κατασχέσεων, έκδοση προγραμμάτων πλειστηριασμού) εναντίον αυτών ή των διορισθέντων εκκαθαριστών, ενώ σε περίπτωση που έχετε προχωρήσει σε αναγκαστική εκτέλεση θα πρέπει αυτή να ανασταλεί». Σημειώνεται ότι το παραπάνω έγγραφο είχε εκδοθεί ήδη υπό την ισχύ του προϋφιστάμενου Ν.Δ. 400/1970, το οποίο καταργήθηκε μεν από τον Ν. 4364/2016, περιλαμβάνει όμως πανομοιότυπες διατάξεις με αυτές επί των οποίων η σύνταξη του άνω εγγράφου βασίστηκε. Περαιτέρω, στο άνω έγγραφο γίνεται αναφορά στην υπ’ αριθ. 179/2002 Γνωμοδότηση του Β’ Τμήματος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, η οποία έγινε δεκτή από τον υφυπουργό Οικονομικών, στην οποία γνωμοδοτήθηκαν τα εξής: «...Η καθολικότητα της απαγόρευσης της κατάσχεσης της ασφαλιστικής τοποθέτησης οδηγεί στο συμπέρασμα ότι είναι αδύνατη (απαγορεύεται) η κατάσχεση ακινήτων που ανήκουν στην ασφαλιστική τοποθέτηση, όπως επίσης και η εγγραφή υποθήκης σ’ αυτά, εφόσον αυτά δεν εί-

ναι δεκτικά εκποιήσεως σύμφωνα με το άρθρο 1259 ΑΚ, κατά το οποίο η υποθήκη αποκτάται μόνο σε ακίνητα που μπορούν να εκποιηθούν, πέραν του ότι και σαν ακατάσχετα δεν θα μπορούσε να ασκηθεί η υποθηκική αγωγή για την ικανοποίηση της εγγραφόμενης τυχόν υποθήκης, αφού και αυτή ακολουθεί τη διαδικασία της αναγκαστικής εκτελέσεως, δηλαδή κατάσχεση των ενυπόθηκων και διά πλειστηριασμού εκποίηση αυτών, πράγμα που απαγορεύεται από την πιο πάνω διάταξη του άρθρου 10 παρ. 2 του Ν.Δ. 400/1970». Σημειώσεις 1. Στις οποίες, συμφώνως προς το άρθρο 248 παρ. 2 του Ν. 4364/2016, ΔΕΝ εφαρμόζεται το άρθρο 240 του αυτού Νόμου 4364/2016. 2. Ο οποίος καταργήθηκε από τον Ν. 4364/2016. 3. Το οποίο αντικαταστάθηκε από το με το αυτό περιεχόμενο άρθρο 239 παρ. 3 του Ν. 4364/2016. 4. Το οποίο αντικαταστάθηκε από το με το αυτό περιεχόμενο άρθρο 237 παρ. 2 του Ν. 4364/2016. 5. Το οποίο αντικαταστάθηκε από το με όμοιο περιεχόμενο άρθρο 239 παρ. 6 του Ν. 4364/2016.

Φορολογικά

Τι αλλάζει στις εταιρείες τηλεπικοινωνιών με το νέο Διεθνές Πρότυπο Αναγνώρισης Εσόδων Ζέτα Μανιάτη Διευθύντρια, Ελεγκτικό Τμήμα KPMG

ο νέο διεθνές πρότυπο για την αναγνώριση των εσόδων (Διεθνές Πρότυπο Χρηματοοικονομικής Αναφοράς 15), το οποίο τίθεται σε εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 2018, θα έχει επίδραση στην αναγνώριση των εσόδων των επιχειρήσεων που ανήκουν σε διαφόρους κλάδους. Επίσης, είναι πιθανό να επηρεαστούν και θέματα που αφορούν επιλογές επιχειρηματικής πρακτικής, σχετικά με τον κύκλο εργασιών μιας επιχείρησης. Ο κλάδος των τηλεπικοινωνιών αναμένεται να έχει σημαντικές επιπτώσεις, κι αυτό διότι πρόκειται να επηρεαστεί ο χρόνος αναγνώρισης των εσόδων, κυρίως στις παρακάτω χαρακτηριστικές περιπτώσεις: - Επιδοτούμενες συσκευές και τηλεπικοινωνιακός εξοπλισμός (handsets). Οι εταιρείες θα πρέπει να επιμερίσουν ένα τίμημα για τη συναλλαγή σε κάθε υποχρέωση που απορρέει από τη σύμβαση με τον πελάτη/χρήστη τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, δηλαδή σε αυτή που αφορά τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες και σε αυτή που αφορά τη χρήση εξοπλισμού, τα οποία θα πρέπει να είναι σύμφωνα με τον αντίστοιχο τιμοκατάλογό τους, αν πωλούνταν ξεχωριστά οι υπηρεσίες και τα είδη αυτά. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την αναγνώριση μεγαλύτερου ποσού εσόδου που αφορά επιδοτούμενο τηλεπικοινωνιακό εξοπλισμό στην αρχή της συμβατικής σχέσης με τον πελάτη. Στις περιπτώσεις αυτές, οι εταιρείες θα πρέπει να αναπτύξουν τα συστήματα και τις διαδικασίες που θα τους επιτρέψουν να υπολογίζουν και να παρακολουθούν την αντίστοιχη τιμολογιακή τους πολιτική, καθώς επίσης και να εντοπίσουν τυχόν εμπορικές ευκαιρίες που μπορεί να προκύψουν από αλλαγές σε συμβατικούς όρους ή επιχειρηματικές πρακτικές που θα μπορούσαν να αλλάξουν.

MAΡΤΙΟΣ 2017

▲

ACCOUNTANCY GREECE.26

- Προμήθειες και λοιπά κόστη συμβολαίου. Οι εταιρείες απαιτείται να κεφαλαιοποιούν και να αποσβένουν τα κόστη απόκτησης συμβολαίων, όπως οι προμήθειες πωλήσεων ή τα κόστη εγκατάστασης τηλεπικοινωνιακών συνδέσεων, αν θεωρούν ότι μπορούν να ανακτήσουν τα ποσά αυτά μέσω του αντίστοιχου εσόδου. Παρόλα αυτά, μια εταιρεία μπορεί να επιλέξει να εξοδοποιεί τα σχετικά κόστη, εάν η περίοδος απόσβεσής τους είναι μικρότερη του ενός έτους. Οι εταιρείες θα πρέπει να διαχωρίσουν τα διακριτά κόστη απόκτησης συμβολαίου (incremental contract acquisition costs) από τα σχετικά κόστη που απαιτούνται για την ικανοποίηση συμβατικών υποχρεώσεών τους (performance obligations). Στις περιπτώσεις αυτές, οι εταιρείες θα πρέπει να ρυθμίσουν τα συστήματά τους προκειμένου να παρακολουθούν τα αντίστοιχα κόστη ανά συμβόλαιο, καθώς και την περίοδο απόσβεσής τους. Επίσης, θα πρέπει να εξετάσουν τις επιπτώσεις που θα έχουν οι τυχόν μεταβολές στην αναγνώριση των εσόδων και αντίστοιχων εξόδων στους δείκτες απόδοσής τους (KPIs) σε ό,τι αφορά τα κόστη απόκτησης συνδρομητών και στα κόστη διατήρησης συνδρομητών. - Συμβάσεις με περίοδο αποπληρωμής τιμήματος αγοράς τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού, σε συνδυασμό με υπηρεσίες σε περίοδο μεγαλύτερη από ένα έτος. Οι εταιρείες θα πρέπει να κρίνουν αν τέτοιες συμβάσεις ή διακανονισμοί εμπεριέχουν ένα σημαντικό στοιχείο χρηματοδότησης το οποίο θα πρέπει να αποτιμηθεί ξεχωρι-

στά. Στις περιπτώσεις αυτές, θα πρέπει οι εταιρείες να προσαρμόσουν το έσοδο βάσει της αξίας του χρήματος, εκτιμώντας παράλληλα το επιτόκιο προεξόφλησης που θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν. - Εκπτώσεις σε περιπτώσεις διατήρησης μακροχρόνιων πελατών. Ακόμα κι αν αυτές δεν φαίνονται ευκρινώς στα συμβόλαια τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, αλλά αποτελούν συνήθη εμπορική πρακτική των εταιρειών, τότε τίθεται θέμα το σταθερό μηνιαίο πάγιο να μη θεωρηθεί ως σταθερό αλλά ως κατ’ ουσία μεταβλητό, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του νέου λογιστικού προτύπου. Επιπροσθέτως, οι εκπτώσεις αυτές πιθανόν να θεωρηθούν ως μεταβολές του αρχικού συμβολαίου, βάσει των απαιτήσεων του νέου λογιστικού προτύπου αναγνώρισης εσόδων. Στις περιπτώσεις αυτές, οι εταιρείες τηλεπικοινωνιών θα πρέπει να εκτιμήσουν αν οι συγκεκριμένες εκπτώσεις αποτελούν μεταβλητό μέρος της σχετικής συναλλαγής ή μια μεταβολή του αρχικού συμβολαίου. Αυτό απαιτεί άσκηση κρίσης από τις εταιρείες και μπορεί να επηρεάσει τον χρόνο αναγνώρισης των σχετικών εσόδων από τα συμβόλαια αυτά. Επιπρόσθετα, οι εταιρείες θα πρέπει να εκτιμήσουν κατά πόσο οι περιστασιακές προσφορές σε υπάρχοντες πελάτες αποτελούν μεταβολές συμβολαίων ή προωθητικές ενέργειες στο πλαίσιο συναλλαγών marketing. Από πλευράς μετάβασης στο νέο λογιστικό πρότυπο, προβλέπονται επιλογές μετάβασης οι οποίες έχουν διαφορετική επίδραση στις οικονομικές καταστάσεις. Στο πλαίσιο αυτό, το ΔΠΧΑ 15 μπορεί να

υιοθετηθεί αναδρομικά, με αναδρομική προσαρμογή των συγκριτικών οικονομικών καταστάσεων και επομένως της καθαρής θέσης/κερδών εις νέον των εταιρειών κατά την έναρξη της συγκριτικής περιόδου, όπως αυτή παρουσιάζεται στις οικονομικές καταστάσεις. Εναλλακτικά, το ΔΠΧΑ 15 μπορεί να υιοθετηθεί κατά την πρώτη ημερομηνία εφαρμογής, αναπροσαρμόζοντας σωρευτικά τα κέρδη εις νέον κατά την έναρξη της χρήσης κατά τη διάρκεια της οποίας μία εταιρεία υιοθετεί τις αντίστοιχες λογιστικές πολιτικές βάσει του ΔΠΧΑ 15. Επομένως, είναι επιτακτική ανάγκη για τις εταιρείες τηλεπικοινωνιών να εξετάσουν τις σχετικές συμβατικές τους υποχρεώσεις που προκύπτουν από τα συμβόλαια με τους πελάτες τους, καθώς και από τις εμπορικές συμφωνίες με τους διαφόρους αντιπροσώπους τους, ώστε να καταλήξουν στο πώς είναι πιθανό να επηρεαστεί ο κύκλος εργασιών τους από τις αλλαγές στη χρηματοοικονομική πληροφόρηση σχετικά με το ΔΠΧΑ 15. Στο πλαίσιο αυτό, οι εταιρείες τηλεπικοινωνιών θα πρέπει να αρχίσουν να εξετάζουν πώς αναμένεται να επηρεαστούν οι δείκτες απόδοσης (KPIs) τους προκειμένου να ενημερώσουν έγκαιρα τα κύρια ενδιαφερόμενα μέρη τους, καθώς επίσης και να καταλήξουν ως προς τη μέθοδο μετάβασης στο ΔΠΧΑ 15, λόγω της διαφορετικής επίδρασης στα αποτελέσματα και την καθαρή θέση που ενέχει η κάθε εναλλακτική μέθοδος.

▲ Φορολογικά

Οι επιπτώσεις του IFRS 9 στις ευρωπαϊκές τράπεζες Κώστας Λευκαδίτης Διευθυντής, Τμήμα Συμβουλευτικών Υπηρεσιών KPMG

MAΡΤΙΟΣ 2017

Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή (European Banking Authority, EBA) έδωσε πρόσφατα στο φως της δημοσιότητας τα αποτελέσματα μιας έρευνας που εκπόνησε σχετικά με την εκτίμηση των επιπτώσεων που θα έχει η εφαρμογή του Διεθνούς Προτύπου Χρηματοοικονομικής Αναφοράς 9 (ΔΠΧΑ 9 / IFRS 9) στις ευρωπαϊκές τράπεζες. Η έρευνα βασίστηκε σε δείγμα 58 τραπεζών και διενεργήθηκε τον Απρίλιο του 2016. Από τα αποτελέσματά της φαίνεται πως οι τράπεζες βρίσκονται, ακόμα, σε αρχικό στάδιο προετοιμασίας για την εφαρμογή του IFRS 9. Την ίδια περίοδο, η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (European Securities and Markets Authority, ESMA) εξέδωσε οδηγίες σχετικά με τις ελάχιστες απαιτήσεις γνωστοποιήσεων τις οποίες οι τράπεζες καλούνται να συμπεριλάβουν στους ισολογισμούς του 2016 και του 2017, ώστε να είναι ξεκάθαρη στο ευρύ επενδυτικό κοινό η επίπτωση της μετάβασης από το IAS 39 στο IFRS 9. Τα ευρήματα της έρευνας που διενήργησε η EBA παρουσιάζουν αρκετό ενδιαφέρον και συνοψίζονται στα εξής: - Το 75% των τραπεζών του δείγματος αναμένει ότι η εφαρμογή του IFRS 9 θα δημιουργήσει έντονες διακυμάνσεις στην κερδοφορία τους. Το 60% αναμένει ότι θα επηρεαστεί η πιστωτική τους πολιτική σε θέματα όπως η τιμολόγηση και η διάρκεια των χρηματοδοτήσεων. - Οι περισσότερες τράπεζες βρίσκονται στη φάση του σχεδιασμού των διαδικασιών ταξινόμησης και υπολογισμού της απομείωσης και ορισμένες μόνο έχουν περάσει στη φάση της υλοποίησης. - Η εμπλοκή του διοικητικού συμβουλίου και της επιτροπής ελέγχου φαίνεται ότι είναι ακόμα περιορισμένη. Μαζί με τις προκλήσεις σε θέματα διακυβέρνησης, οι τράπεζες καλούνται να καλύψουν τις ανάγκες τους σε εξειδικευμένο προσωπικό (π.χ. με γνώση στην ανάπτυξη στατιστικών μοντέλων) καθώς και σε αγορά πληροφορικών συστημάτων, με αποτέλεσμα να αναμένεται αύξηση στις αντίστοιχες αμοιβές/τιμές.

ACCOUNTANCY GREECE.26

- Η έρευνα ανέδειξε ότι τα θέματα ποιότητας και πληρότητας των δεδομένων είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι τράπεζες, μαζί με τη διαδικασία ελέγχου, την επικύρωση των μοντέλων και τη συμφωνία των αποτελεσμάτων με τις οικονομικές τους καταστάσεις. Επιπλέον, οι τράπεζες αντιμετωπίζουν δυσκολίες ως προς την ενσωμάτωση των μακροοικονομικών προβλέψεων στα μοντέλα υπολογισμού της αναμενόμενης ζημίας. - Εκτιμάται πως η επίπτωση της υλοποίησης του IFRS 9 στα εσωτερικά μοντέλα (πιστωτικού κινδύνου, κινδύνου αγοράς και κινδύνου αντισυμβαλλομένου) θα πρέπει να γίνει σε συνδυασμό με τον σχεδιασμό των κεφαλαίων και ο έλεγχος αξιοπιστίας των μοντέλων θα πρέπει να γίνει αντικείμενο των εποπτικών αρχών. Μέχρι στιγμής, η έρευνα έδειξε ότι κάποιες τράπεζες ξεκίνησαν να διαμορφώνουν τις εσωτερικές τους πολιτικές για τον έλεγχο αξιοπιστίας των μοντέλων. - Η εκτιμώμενη επιβάρυνση από την εφαρμογή του IFRS 9 οφείλεται κυρίως στον υπολογισμό της αναμενόμενης ζημίας των δανείων που εμπίπτουν στη δεύτερη κατηγορία (stage 2). Η επιβάρυνση εκτιμάται ότι θα είναι της τάξεως του 18% κατά μέσο όρο (και μέχρι 30% για το 86% των τραπεζών του δείγματος). Συνεπώς, οι τράπεζες θα αντιμετωπίσουν σημαντικές προκλήσεις ως προς την επίτευξη των στόχων κερδοφορίας, τόσο λόγω της τρέχουσας οικονομικής κατάστασης αλλά και λόγω της μετάβασης στο IFRS 9. Δεδομένου ότι οι τράπεζες δεν έχουν ακόμη μια σαφή εικόνα για το ποσό της αύξησης των προβλέψεων, είναι πολύ νωρίς για να αξιολογηθούν οι ευρύτερες επιπτώσεις στη λειτουργία των τραπεζών. - Τα στοιχεία κεφαλαίου κοινών μετοχών της κατηγορίας 1 (CET 1) και ο δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας εκτιμάται ότι θα μειωθούν κατά μέσο όρο 59 και 45 μονάδες βάσης, αντίστοιχα (και κατά 75 μονάδες βάσης για το 79% του δείγματος). Από την άλλη, περαιτέρω επιδείνωση της κεφα-

λαιακής επάρκειας αναμένεται λόγω του πρόσφατου αυστηρότερου πλαισίου στάθμισης των στοιχείων ενεργητικού. Η ESMA τονίζει την ανάγκη για μια κοινή πρακτική στην υλοποίηση του νέου πλαισίου από τις τράπεζες, με διαφάνεια και σαφήνεια για τους επενδυτές, οι οποίοι θα βασίζονται στην ανάλυση των οικονομικών καταστάσεων προκειμένου να πάρουν αποφάσεις. Οι εταιρείες θα πρέπει να δημοσιεύουν όλες τις γνωστές μέχρι στιγμής πληροφορίες, αλλά και εκείνες που μπορούν εύκολα να εκτιμηθούν, είτε είναι ποσοτικές είτε ποιοτικές, και δίνουν αξία λόγω της εφαρμογής του IFRS 9. H ESMA εκτιμά ότι για τις περισσότερες εισηγμένες τράπεζες οι επιπτώσεις από την εφαρμογή του IFRS 9 θα είναι, λίγο-πολύ, γνωστές κατά τη σύνταξη των ενδιάμεσων οικονομικών τους καταστάσεων το 2017. Γι’ αυτό πιστεύει ότι η πρώτη εφαρμογή του IFRS 9 το 2018 δεν θα φέρει σημαντικές αποκλίσεις, εκτός εάν υπάρχουν αλλαγές στο χαρτοφυλάκιο ή τη γενικότερη οικονομική κατάσταση. Η ESMA υποδεικνύει ότι σε περίπτωση που η επίπτωση της μετάβασης αναμένεται να είναι σημαντική, η εταιρεία θα πρέπει: - Να παρέχει πληροφόρηση σχετική με τους αναμενόμενους λογιστικούς χειρισμούς. - Να παρέχει ανάλυση των στοιχείων που σχετίζονται με τις επιπτώσεις της μετάβασης. - Να εξηγεί τη φύση των όποιων επιπτώσεων, ώστε οι χρήστες των οικονομικών καταστάσεων να είναι σε θέση να κατανοήσουν τις διαφορές και τις κύριες επιπτώσεις σε σχέση με το IAS 39. - Να παρέχει αξιόπιστη πληροφόρηση σχετικά με τους εποπτικούς δείκτες και τον σχεδιασμό των κεφαλαιακών αναγκών. - Να εξηγεί τις επιπτώσεις στη διαχείριση κινδύνων, καθώς και σε άλλους δείκτες μέτρησης της απόδοσης της τράπεζας. Για την ελληνική αγορά, θα πρέπει να τονίσουμε ότι τα πιστωτικά ιδρύματα: - Έχουν σχεδόν ολοκληρώσει μια πρώτη

μελέτη των επιπτώσεων του νέου προτύπου, τόσο στις οικονομικές καταστάσεις όσο και στα μηχανογραφικά τους συστήματα, ενώ παράλληλα εξετάζουν και τις επιπτώσεις στις διαδικασίες τους. - Η ερμηνεία του προτύπου και οι αποφάσεις σχετικά με την κατάταξη των ανοιγμάτων τους είναι ένα από τα κύρια θέματα που τις απασχολούν, όπως και τις περισσότερες της Ευρώπης. - Οι εμπλεκόμενες μονάδες τους για την υλοποίηση του νέου πλαισίου εργάζονται/ συνεργάζονται στο να καταλάβουν τις επιπτώσεις του προτύπου στην εμπορική τους πολιτική. - Δοθείσης της ευκαιρίας, βλέπουμε τις ελληνικές τράπεζες να προχωρούν και στη βελτίωση των συστημάτων τους σχετικά με τον υπολογισμό του Effective Interest Rate ή/και τον υπολογισμό των εξατομικευμένων προβλέψεων. - Οι πρόσθετες προβλέψεις που καλούνται να πάρουν δεν θα είναι σημαντικές, λόγω του υψηλού ποσοστού κάλυψης από προβλέψεις των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Η EBA θα συνεχίσει να επιβλέπει την επίπτωση της εφαρμογής του IFRS 9. Έχει ήδη ξεκινήσει τη διενέργεια δεύτερης άσκησης από τον Νοέμβριο 2016, βασισμένη στα στοιχεία του Σεπτεμβρίου 2016, και επρόκειτο να ανακοινώσει τα αποτελέσματα τον Φεβρουάριο 2017. Βασισμένη στα αποτελέσματα της δεύτερης έρευνας, ενδέχεται να εκδώσει καινούργιες οδηγίες προς τις τράπεζες. Το IFRS 9 αποτελεί προτεραιότητα για όλους τους ευρωπαϊκούς εποπτικούς μηχανισμούς. Οι υψηλές απαιτήσεις ως προς την επεξεργασία των δεδομένων, σε συνάρτηση με τις εποπτικές απαιτήσεις, σημαίνουν ότι οι τράπεζες θα πρέπει να επενδύσουν περισσότερο στην ποιότητα των δεδομένων. Ακόμα και αν οι τράπεζες είναι επιφορτισμένες με διάφορα άλλα έργα συμμόρφωσης, βάσει οδηγιών των εποπτικών αρχών, θα πρέπει να μείνουν προσηλωμένες στη σωστή εφαρμογή του IFRS 9.

▲ Ερευνες

Η πορεία της ιδιωτικής ασφαλιστικής αγοράς KPMG

MAΡΤΙΟΣ 2017

ια έκτη συνεχή χρονιά πραγματοποιήθηκε από την KPMG ανάλυση των Οικονομικών Καταστάσεων σε επιλεχθέν δείγμα είκοσι (20) εταιρειών ιδιωτικής ασφάλισης για τη χρήση που έληξε την 31 Δεκεμβρίου 2015. Στην έκθεσή της αναλύονται και άλλα επίκαιρα θέματα, όπως οι επιπτώσεις και οι προοπτικές από το αναμενόμενο Brexit στην ασφαλιστική αγορά, οι εξελίξεις και οι ευκαιρίες από την ανάπτυξη Micro Insurance και συνεργασίες Fin-Tech, καθώς επίσης θέματα φορολογικά και λογιστικά. Μερικά από τα σημαντικότερα συμπεράσματα της φετινής έρευνας είναι τα εξής: - Είναι σημαντική και συνεχής η πτώση της παραγωγής και ιδιαίτερα στον κλάδο αυτοκινήτου. Οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων εντός του 2015 ανέκοψαν την ανοδική πορεία των κλάδων ζωής που συνδέονται με επενδύσεις, με αποτέλεσμα την αρνητική πορεία στο σύνολο της παραγωγής. Ωστόσο, σύμφωνα με νεότερα στοιχεία από την Ένωση Ασφαλιστικών Εταιρειών για το τρίτο τρίμηνο 2016, η αρνητική τάση φαίνεται να αντιστρέφεται και ίσως να περιμένουμε σταθεροποίηση του ύψους της παραγωγής για το 2016 στα επίπεδα του 2015. - Η κερδοφορία των επιχειρήσεων συνεχίστηκε σε ιδιαίτερα ικανοποιητικά επίπεδα, με κέρδη προ φόρων κατά μέσο όρο στα 17 εκατ. ευρώ, αυξάνοντας παράλληλα τη μέση κεφαλαιοποίηση στα 100 εκατ. ευρώ. Ο κλάδος του αυτοκινήτου για μια ακόμη φορά κρατάει τα σκήπτρα, με τα κέρδη ωστόσο να προέρχονται κυρίως από την απελευθέρωση αποθεμάτων προηγούμενων χρήσεων και όχι από νέα παραγωγή. - Τα τροχαία ατυχήματα συνεχίζουν για μία ακόμη χρονιά πτωτική πορεία, εντούτοις με μικρότερους ρυθμούς, διατηρώντας τον δείκτη συχνότητας ατυχημάτων σε χαμηλά επίπεδα. Ο αριθμός των θανατηφόρων ατυχημάτων ανά 100 χιλιάδες οχήματα παρέμεινε σταθερός στα 10 περιστατικά.

ACCOUNTANCY GREECE.26

- Ο δείκτης ζημιών στο αυτοκίνητο δείχνει σημάδια σταθεροποίησης σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Εντούτοις, λαμβάνοντας υπόψη την αύξηση του κόστους αποζημιώσεων για το 2015 αλλά και τη σταδιακή μείωση των περιθωρίων ασφαλείας αποθεμάτων προηγούμενων ετών, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η εικόνα φαίνεται να αλλάζει το 2016, με το 2017 να εκτιμούμε την αντιστροφή της. Χαρακτηριστικά, μελετώντας την εξέλιξη των αποζημιώσεων μόνο για το 2015 σε επιλεγμένες επιχειρήσεις (όπου κατέστη δυνατή η ανάλυση), προκύπτει ότι ο δείκτης αποζημιώσεων προς ασφάλιστρα βρίσκεται στο επίπεδο άνω του 80%, με αύξηση σχεδόν σε όλες τις παρατηρήσεις σε σχέση με το 2014. Το επίπεδο αυτό δεν αφήνει περιθώρια για κερδοφόρα αποτελέσματα, ενώ σε πολλές περιπτώσεις, ανάλογα με την οργάνωση της εταιρείας, κρύβει μελλοντικές ζημιές. - Η νέα νομοθεσία για την προείσπραξη των ασφαλίστρων στο αυτοκίνητο βελτίωσε ακόμη περισσότερο τη μέση εισπραξιμότητα σε επίπεδα κάτω του ενάμιση μήνα. Ο πιστωτικός κίνδυνος από τη διαχείριση των απαιτήσεων στις ασφαλιστικές επιχειρήσεις φαίνεται να έχει περιοριστεί, σε αντίθεση με τον τραπεζικό τομέα, που παραμένει ακόμη σε υψηλά επίπεδα. - Το νέο πλαίσιο φερεγγυότητας, που συνδέει άμεσα την ανάληψη νέων κινδύνων με την επάρκεια και διατήρηση υψηλών εποπτικών κεφαλαίων, οδηγεί τις εταιρείες σε σταθερά και ασφαλή μονοπάτια ως προς τις πολιτικές για νέα παραγωγή, την αποφυγή εγγυήσεων και σύνθετων προϊόντων, που συνήθως επιφέρουν υψηλές κεφαλαιακές απαιτήσεις. Η εφαρμογή του νέου πλαισίου γίνεται εμφανής από το δείκτη καθαρών εγγεγραμμένων ασφαλίστρων προς καθαρό ενεργητικό, ο οποίος

έχει περιοριστεί στο 1:1, από σχεδόν 3:1 τα προηγούμενα έτη, γεγονός που συνέβαλε στην κατάρρευση μέρους των ασφαλιστικών επιχειρήσεων. - Υψηλό ενδιαφέρον παρουσιάζει, όπως και κάθε χρόνο, το ύψος των διοικητικών εξόδων που παραμένει περίπου στα επίπεδα των 100 χιλιάδων ευρώ ανά υπάλληλο, ενώ η μέση παραγωγή ασφαλίστρων έχει περιοριστεί στις 500 χιλιάδες ευρώ ανά υπάλληλο, λόγω κυρίως της πτώσης παραγωγής, γεγονός που ωστόσο δεν οδήγησε στον περιορισμό του αριθμού προσωπικού, που παρέμεινε στα επίπεδα του προηγούμενου έτους. - Πρόσθετο ενδιαφέρον έχει ο νέος δείκτης του συνολικού κόστους μισθοδοσίας ανά υπάλληλο, που ανέρχεται στις 44 χιλιάδες ευρώ, με πτώση κατά 10% σε σχέση με την προηγούμενη χρήση, που φαίνεται να προκύπτει κυρίως από τη μείωση των έκτακτων αποδοχών και τη μείωση των παροχών μετά τη συνταξιοδότηση λόγω των προγραμμάτων εθελουσίας εξόδου κατά τις προηγούμενες χρήσεις. - Ο δείκτης αποθεματοποίησης στο αυτοκίνητο παραμένει σε ικανοποιητικά επίπεδα, αποδεικνύοντας ότι οι εταιρείες συνεχίζουν να αποθεματοποιούν με βάση την προηγούμενη εμπειρία, περιλαμβάνοντας ένα περιθώριο ασφαλείας. Προκύπτει επίσης ότι οι εταιρείες αποθεματοποιούν για σκοπούς πλαισίου κατάρτισης τακτικών οικονομικών καταστάσεων διαφορετικά από τη βέλτιστη εκτίμηση που απαιτεί το νέο εποπτικό πλαίσιο. Τα δύο αυτά πλαίσια αναμένεται να έρθουν σε σύγκλιση με την εφαρμογή του νέου λογιστικού προτύπου για τα ασφαλιστήρια συμβόλαια, που αναμένεται στα επόμενα έτη. - Στον τομέα της ρευστότητας παρατηρούμε συνεχή βελτίωση με τις εταιρείες σε

αδυναμία άμεσης κάλυψης υποχρεώσεων να αποτελούν πλέον ισχνή μειοψηφία σε αντίθεση με την εικόνα που γνωρίζαμε τα προηγούμενα έτη. Για το 2017 ο κ. Φίλιππος Κάσσος, γενικός διευθυντής στο Τμήμα Ελέγχου Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων της KPMG, σημειώνει πως θα υπάρχουν τέσσερις βασικές προκλήσεις για τον ασφαλιστικό κλάδο: α) η τεχνολογία, β) η αλλαγή του επιχειρηματικού μοντέλου, γ) η διαχείριση κινδύνου και η εποπτεία και δ) οι πελάτες και τα κανάλια διανομής. Αναφέρει μάλιστα χαρακτηριστικά: «Οι ασφαλιστές επιδιώκουν να μεταπηδήσουν σε τεχνολογικές πλατφόρμες που επιτρέπουν την ανάπτυξη και τη μείωση του κόστους. Η βασική επιδίωξη είναι μια ισχυρή αρχιτεκτονική δεδομένων που υποστηρίζει λειτουργίες ανάλυσης δεδομένων (data analytics), ενισχύοντας έτσι τις επιχειρήσεις προκειμένου να βελτιώσουν την ανάπτυξη των προϊόντων, τις πωλήσεις και την εξυπηρέτηση πελατών. Αναφορικά με το επιχειρηματικό μοντέλο των ασφαλιστικών επιχειρήσεων, είναι σαφές ότι η παραδοσιακή μορφή του έχει διαταραχθεί λόγω των νεοεισερχόμενων παικτών στην αγορά. Η νέα, καινοτόμος προσέγγισή τους μεταβάλλει τις προτιμήσεις των πελατών και προκαλεί το μακροοικονομικό περιβάλλον. Τα θέματα διαχείρισης κινδύνου και εποπτείας θα είναι καθοριστικά, καθώς οι ασφαλιστές, λόγω των περιορισμών που υπάρχουν, δεν μπορούν να εφαρμόσουν επιχειρηματικές ιδέες σε πραγματικό χρόνο. Τέλος, Οι μεταβαλλόμενες απαιτήσεις των πελατών για αλληλεπίδραση στις συναλλαγές δημιουργούν μια νέα γενιά ασφαλιστών, η οποία επιδιώκει να προσφέρει εξαιρετική εμπειρία στον πελάτη χρησιμοποιώντας νέες, πρωτοποριακές προσεγγίσεις».

▲ Ερευνες

ΕΥ

MAΡΤΙΟΣ 2017

Η έλλειψη εμπιστοσύνης στον τραπεζικό κλάδο και η εμφάνιση εναλλακτικών προτάσεων από μη παραδοσιακούς «παίκτες»

την πρόσφατη έρευνα της ΕΥ «Global Consumer Banking Survey 2016», στην οποία έλαβαν μέρος 55.000 καταναλωτές από όλο τον κόσμο, το 40% παγκοσμίως και το 48% στη χώρα μας αναφέρει μειωμένη εξάρτηση από τις παραδοσιακές τράπεζες, ενώ δηλώνει αυξημένο ενδιαφέρον ως προς τις διάφορες εναλλακτικές που θα μπορούσαν να τους προσφερθούν. Η έλλειψη εμπιστοσύνης, η μεταβαλλόμενη συμπεριφορά των καταναλωτών και οι προσδοκίες τους λόγω των ψηφιακών καινοτομιών, σε συνδυασμό με τον αυξημένο ανταγωνισμό από την εμφάνιση νέων παικτών στο πεδίο των τραπεζικών υπηρεσιών, διαβρώνουν τη σχετικότητα των παραδοσιακών τραπεζών ως προς τους πελάτες τους. Τα ιδρύματα λιανικής τραπεζικής παγκοσμίως αξιολογήθηκαν με μόλις 75,1 σε μια κλίμακα με μέγιστο το 100, σύμφωνα με το Δείκτη Σχετικότητας των παραδοσιακών τραπεζών που ανέπτυξε η EY (EY Bank Relevance Index, BRI), ενώ η αντίστοιχη τιμή του δείκτη στην Ελλάδα είναι 76,9. Οι παραδοσιακές τράπεζες θα πρέπει να επανεξετάσουν τις τρέχουσες πρακτικές τους, προκειμένου να διατηρήσουν τη σχετικότητά τους σε ένα περιβάλλον όπου η απογοήτευση των καταναλωτών, σε σχέση με τις τραπεζικές παρεχόμενες υπηρεσίες, βαίνει αυξανόμενη. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το 42% των καταναλωτών αναφέρει πως έχει χρησιμοποιήσει μη τραπεζικούς παρόχους χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών κατά τους τελευταίους 12 μήνες, ενώ το 21% των καταναλωτών που ακόμα δεν έχει κάνει

ACCOUNTANCY GREECE.26

χρήση αυτών των εναλλακτικών υπηρεσιών, σχεδιάζει να το κάνει στο άμεσο μέλλον. Η αύξηση του εσόδου ανά πελάτη και του μεριδίου αγοράς που θα εξασφαλίσει σταθερές αποδόσεις στους μετόχους δεν θα συμβεί, εάν οι παραδοσιακές τράπεζες δεν αλλάξουν. Η έρευνα παρουσιάζει τέσσερις τρόπους με τους οποίους οι παραδοσιακές τράπεζες μπορούν να βελτιώσουν τη σχετικότητά τους ως προς τις προσδοκίες των καταναλωτών: 1. Να οικοδομήσουν και να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των καταναλωτών, όχι μόνο σε ό,τι αφορά την ασφαλή διαχείριση των χρημάτων των πελατών αλλά και αναφορικά με την ικανότητά τους να κάνουν πάντα το καλύτερο για τον καταναλωτή, παρέχοντας αμερόληπτες, υψηλής ποιότητας συμβουλές. 2. Να έχουν καλύτερη κατανόηση της συμπεριφοράς και της νοοτροπίας των πελατών και να παρέχουν προϊόντα και υπηρεσίες προσαρμοσμένες στους διάφορους τύπους καταναλωτών. 3. Να επανεξετάσουν τα κανάλια διανομής και να επενδύσουν στην εμβάθυνση της σχέσης τους με τους πελάτες, με ιδιαίτερη έμφαση στον ρόλο των καταστημάτων και στην εμπειρία καταναλωτή μεταξύ των διαφόρων καναλιών. 4. Να καινοτομήσουν όπως αντίστοιχες

νεοφυείς επιχειρήσεις (FinTechs), απλοποιώντας δραστικά τα προϊόντα τους και παρέχοντας εξαιρετικά απλή εμπειρία υπηρεσιών στον πελάτη. Αξιολόγηση της μελλοντικής σχέσης τραπεζών - καταναλωτών Επιπρόσθετες πληροφορίες αναφορικά με τον τρόπο που οι πελάτες αντιμετωπίζουν τις τράπεζες στο παρόν, αλλά και τη μελλοντική σχέση μαζί τους, περιλαμβάνονται στην έρευνα, με βάση το Δείκτη Σχετικότητας των Τραπεζών (EY Bank Relevance Index, BRI). Σύμφωνα με την έρευνα: - Μόνο το 32% των πελατών σε παγκόσμιο επίπεδο και το 31% στην Ελλάδα θεωρεί ότι υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ των προϊόντων που παρέχουν οι διάφορες τράπεζες, ενώ μόλις το 14% αισθάνεται μεγάλη ασφάλεια στον τραπεζικό κλάδο σήμερα. - Η ανθρώπινη αλληλεπίδραση εξακολουθεί να είναι σημαντική, καθώς το 59% των πελατών σε παγκόσμιο επίπεδο και το 63% στην Ελλάδα σημειώνει ότι θέλει να επισκέπτεται ένα κατάστημα ή να μιλήσει στο τηλέφωνο με έναν υπάλληλο της τράπεζας, όταν θέλει να αγοράσει ένα νέο προϊόν ή επιθυμεί να ζητήσει συμβουλές. Είναι σαφές ότι οι προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι τράπεζες σήμερα είναι πολλές, καθώς οι πελάτες επαναξιολογούν τη σχέση τους με αυτές και

εξετάζουν σοβαρά εναλλακτικές λύσεις. Παρά τις προκλήσεις αυτές, τα αποτελέσματα της έρευνας είναι αισιόδοξα, καθώς καταλήγουν πως οι τράπεζες μπορούν να αντιμετωπίσουν τις υφιστάμενες προκλήσεις και να διατηρήσουν τη σχετικότητά τους με τους καταναλωτές, αξιοποιώντας το εύρος, την πελατειακή τους βάση, την αναγνωρισιμότητα, αλλά και τις υποδομές που διαθέτουν. Οι τράπεζες στην Ελλάδα Σχολιάζοντας τα ευρήματα της έρευνας, ο κ. Γιώργος Παπαδημητρίου, εταίρος της ΕΥ Ελλάδος και επικεφαλής στο τμήμα Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης, τονίζει: «Σε μια εποχή όπου οι καινοτομίες στον χώρο της τεχνολογίας μετασχηματίζουν δραστικά το τοπίο των παρεχόμενων τραπεζικών υπηρεσιών, οι παραδοσιακές τράπεζες θα πρέπει να επανεξετάσουν τη σχέση τους με τους πελάτες τους, λαμβάνοντας υπόψη τις μεταβαλλόμενες καταναλωτικές συμπεριφορές, αλλά και να προχωρήσουν σε καινοτομίες, επαναπροσδιορίζοντας τη σχετικότητά τους ως προς τις ανάγκες των καταναλωτών. Τόσο τα ελληνικά, όσο και τα παγκόσμια αποτελέσματα του Δείκτη αποδεικνύουν ακριβώς αυτό, με αριθμούς που δεν μπορούν να αγνοηθούν».

▲ Ερευνες

Οι κυβερνοεπιθέσεις και οι δυσκολίες στην ανάκαμψη ΕΥ

MAΡΤΙΟΣ 2017

ρευνα της ΕΥ αναδεικνύει πως οι διεθνείς επιχειρήσεις είναι πιο σίγουρες από ποτέ ότι μπορούν να προβλέψουν και να αντιμετωπίσουν μια πολύπλοκη κυβερνο-επίθεση (cyber attack). Υστερούν, όμ ως, ως προς τις επενδύσεις και τα σχέδια προκειμένου να ανακάμψουν από μια επίθεση στο σημερινό περιβάλλον, όπου εντοπίζονται αυξημένες απειλές. Η ετήσια έρευνα της ΕΥ, Global Information Security Survey (GISS), «Path to cyber resilience: Sense, resist, react», η οποία διεξάγεται τα τελευταία 19 χρόνια, καταγράφει τις απόψεις 1.735 επιχειρήσεων διεθνώς σχετικά με μερικά από τα πλέον κρίσιμα ζητήματα κυβερνο-ασφάλειας (cybersecurity) που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις στο σημερινό ψηφιακό οικοσύστημα. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, το 50% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι θα μπορούσε να ανιχνεύσει μια πολύπλοκη κυβερνο-επίθεση, καταγράφοντας το υψηλότερο ποσοστό από το 2013. Οι κύριοι παράγοντες που διαμορφώνουν το ποσοστό αυτό ήταν: οι επενδύσεις σε συστήματα και υπηρεσίες πληροφόρησης κυβερνο-απειλών και στις δυνατότητες πρόβλεψης των επιπτώσεων μιας επίθεσης, οι μηχανισμοί διαρκούς παρακολούθησης, η αξιοποίηση των κέντρων λειτουργίας ασφάλειας (Security Operations Centers, SOCs) και οι ενεργοί μηχανισμοί άμυνας. Ωστόσο, παρά τις επενδύσεις αυτές, το 86% των συμμετεχόντων θεωρεί ότι η λειτουργία του cybersecurity δεν ανταποκρίνεται πλήρως στις ανάγκες της επιχείρησής τους. Σχεδόν δύο στις τρεις επιχειρήσεις (64%) δεν διαθέτουν ένα εγκεκριμένο πρόγραμμα ανάλυσης απειλών ή έχουν μόνο ένα πρόχειρο πρόγραμμα. Ως προς τον εντοπισμό

ACCOUNTANCY GREECE.26

τρωτών σημείων, πάνω από τους μισούς (55%) δεν διαθέτουν σχετικούς μηχανισμούς αναγνώρισης ή έχουν μόνο άτυπους μηχανισμούς, ενώ το 44% δεν διαθέτει SOC για τη διαρκή επίβλεψη κυβερνο-επιθέσεων. Σε ερώτηση σχετικά με πρόσφατα σημαντικά περιστατικά κυβερνο-ασφάλειας, πάνω από τους μισούς ερωτηθέντες (57%) είπαν πως αντιμετώπισαν κάποιο περιστατικό. Σχεδόν οι μισοί (48%) αναφέρονται στα μη ενημερωμένα συστήματα ελέγχου και την αρχιτεκτονική ασφάλειας πληροφοριών ως το πιο ευάλωτο σημείο τους, ποσοστό που είναι σημαντικά αυξημένο σε σύγκριση με το 34% που καταγράφηκε στην έρευνα του 2015. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες ανέφεραν ότι όλες οι βασικές κυβερνο-απειλές βρίσκονται σε άνοδο: 1) το malware (52%), 2) το phishing (51%), 3) οι απόπειρες κλοπής χρηματοοικονομικών πληροφοριών (45%) και 4) οι κυβερνο-επιθέσεις με στόχο την κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας ή δεδομένων (42%). Η ορθή λειτουργία της επιχείρησης και η ανάκαμψη από μια καταστροφή –που αποτελούν τον πυρήνα της ικανότητας μιας επιχείρησης να αντιδράσει σε μια επίθεση– αναφέρονται από τους ερωτηθέντες ως η κορυφαία τους προτεραιότητα σε ποσοστό 57%, μαζί με τη διαρροή δεδομένων και την πρόληψη απώλειας δεδομένων (επίσης 57%). Παρά το γεγονός ότι το 42% σχεδιάζει περισσότερες δαπάνες φέτος στον τομέα διαρροής δεδομένων και πρόληψης της απώλειας δεδομένων, μόνο το 39% σχεδιάζει να δαπανήσει περισσότερα για την ορθή λειτουργία της επιχείρησης και την ανάκαμψη από καταστροφές. Τρωτά σημεία και εμπόδια εξακολουθούν να υπάρχουν Σύμφωνα με τη φετινή έρευνα, οι ερωτηθέντες εξακολουθούν να αναφέρουν

ως πλέον ανησυχητικούς τομείς για το cybersecurity τους αυξημένους κινδύνους από ενέργειες απρόσεκτων ή ελλιπώς ενημερωμένων εργαζομένων (55%, έναντι 44% το 2015), καθώς και τη μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση σε δεδομένα (54%, σε σύγκριση με 32% το 2015). Συγχρόνως, τα εμπόδια για την ικανοποιητική λειτουργία της ασφάλειας πληροφοριακών συστημάτων παραμένουν σχεδόν αμετάβλητα σε σχέση με το 2015. Πιο συγκεκριμένα: 1) περιορισμοί του προϋπολογισμού (61%, σε σύγκριση με 62% το 2015), 2) έλλειψη εξειδικευμένων πόρων (56%, έναντι 57% το 2015) και 3) έλλειψη ενημέρωσης ή στήριξης των στελεχών (32%, όπως και πέρυσι). Το ψηφιακό οικοσύστημα και οι διασυνδεδεμένες συσκευές θέτουν προκλήσεις Παρά τα αυξημένα χαρακτηριστικά διασύνδεσης που διαθέτει το σημερινό ψηφιακό οικοσύστημα, η έρευνα διαπίστωσε ότι το 62% των διεθνών επιχειρήσεων αναφέρει ότι δεν θεωρεί πιθανό να αυξήσει τις δαπάνες του στον τομέα του cybersecurity, έπειτα από μια παραβίαση που δεν φάνηκε να προκάλεσε κάποια ζημιά στις δραστηριότητές του. Επίσης, το 58% των ερωτηθέντων αναφέρει ότι δεν είναι πιθανό να αυξήσει τις δαπάνες ασφάλειας πληροφοριακών συστημάτων σε περίπτωση επίθεσης σε ανταγωνιστή (58%) ή προμηθευτή (68%). Στην περίπτωση επίθεσης που αποδεδειγμένα έθεσε σε κίνδυνο δεδομένα, σχεδόν οι μισοί από τους ερωτηθέντες (48%) δήλωσαν ότι δεν προτίθενται να ειδοποιήσουν τους πελάτες που επηρεάστηκαν κατά την πρώτη εβδομάδα αντιμετώπισης του συμβάντος. Συνολικά, το 42% των ερωτηθέντων δεν διαθέτει μια εγκεκριμένη επικοινωνιακή στρατηγική ή ένα σχέδιο στην περίπτωση μιας σημαντικής επίθεσης. Όσον αφορά τις συσκευές, οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν δυσκολίες σχετικά με το πλήθος των συσκευών που συνεχώς

προστίθενται στο ψηφιακό τους οικοσύστημα. Σχεδόν τα τρία τέταρτα (73%) των επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα ανησυχούν για τη χαμηλή ευαισθητοποίηση και τη συμπεριφορά των χρηστών σε σχέση με τις φορητές τους συσκευές, όπως οι φορητοί υπολογιστές, τα tablets και τα smartphones. Οι μισοί (50%) ανέφεραν την απώλεια μιας «έξυπνης» συσκευής ως τον κορυφαίο κίνδυνο που απορρέει από την αυξανόμενη χρήση των κινητών συσκευών, καθώς μπορεί να οδηγήσει τόσο στην απώλεια προσωπικών δεδομένων όσο και ταυτότητας του κατόχου. Ο κ. Λεωνίδας Κωβαίος, εταίρος στο τμήμα Συμβουλευτικών Υπηρεσιών της ΕΥ Ελλάδος, σημειώνει: «Καθίσταται σαφές πως είναι κρίσιμη όχι μόνο η καλή προετοιμασία για την αντιμετώπιση κυβερνο-επιθέσεων αλλά και η δυνατότητα αποκατάστασης των ζημιών έπειτα από ένα αντίστοιχο γεγονός. Είναι, επίσης, σαφές ότι η άλλη όψη του νομίσματος της ψηφιακής ανάπτυξης είναι η αύξηση των απειλών, ειδικά σε ένα περιβάλλον το οποίο από τη φύση του επιτρέπει τη διακίνηση της πληροφορίας από πολλαπλά κανάλια και με μεγάλη συχνότητα. Ιδιαίτερα οι ελληνικές επιχειρήσεις, οι οποίες αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες της οικονομικής κρίσης που βιώνει η χώρα μας, έχουν ένα λόγο παραπάνω να θωρακιστούν απέναντι σε τέτοιου είδους απειλές. Οφείλουν να διαθέτουν ένα οργανωμένο σχέδιο ανάκαμψης έπειτα από μια κυβερνο-επίθεση, το οποίο θα ενισχύσει τόσο την εμπιστοσύνη των πελατών και των συνεργατών τους όσο και θα εξασφαλίζει την ομαλή λειτουργία των δραστηριοτήτων τους, ειδικά στους καιρούς κρίσης που διανύουμε. Είναι λάθος να θεωρούμε τις επενδύσεις στην κυβερνο-ασφάλεια ως πολυτέλεια, καθώς η διατάραξη της ομαλής λειτουργίας ή η απώλεια δεδομένων μπορεί, τελικά, να έχει σημαντικά μεγαλύτερο κόστος».

▲ Ερευνες

ΕΥ

έα έρευνα της ΕΥ δείχνει πως, παρότι οι τράπεζες έχουν ενισχύσει ουσιαστικά την προσέγγισή τους ως προς τη διαχείριση κινδύνων, από το επίπεδο του διοικητικού συμβουλίου μέχρι το επίπεδο επιμέρους κινδύνων, συμμόρφωσης και ελέγχων μετά την οικονομική κρίση, ο κλάδος εξακολουθεί να αναζητά τα κατάλληλα πρότυπα για να εξασφαλίσει αποτελεσματική λογοδοσία σε σχέση με τους αναλαμβανόμενους συνολικά κινδύνους. Η μελέτη της ΕΥ «2016 Global Banking Risk Management Survey: A set of blueprints for success», διενεργείται στο πλαίσιο της παγκόσμιας έρευνας χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων από κοινού από την ΕΥ και το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο (IIF). Η έρευνα παρακολουθεί την πρόοδο του κλάδου ως προς τη βελτίωση της διαχείρισης κινδύνων, καταγράφοντας τις απόψεις ανώτερων στελεχών του χώρου. Στη φετινή έρευνα συμμετείχαν 67 τράπεζες από 29 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, αλλά και 23 από τα 30 ιδρύματα που περιγράφονται ως «παγκοσμίως συστημικά σημαντικές τράπεζες» (G-SIBS). Παρά το γεγονός ότι η έρευνα τονίζει πως έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος μέχρι σήμερα, οι τράπεζες ενδέχεται να βρίσκονται ακόμη στα μισά μιας διαδρομής, η οποία θα μπορούσε να διαρκέσει 15 χρόνια, προκειμένου να ενισχυθούν οι διαδικασίες διαχείρισης κινδύνων. Επιπλέον, η αυξημένη πίεση των επενδυτών για υψηλότερες

MAΡΤΙΟΣ 2017

Οι τράπεζες αναζητούν τρόπους Ν διαχείρισης των κινδύνων

ACCOUNTANCY GREECE.26

και σταθερές αποδόσεις έχει οδηγήσει τις τράπεζες να συγκλίνουν προς έναν ενιαίο κλαδικό κανόνα τριετών στόχων απόδοσης των ιδίων κεφαλαίων μεταξύ 10% και 15%, αναγκάζοντάς τις να προσαρμόσουν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα για την επίτευξη αυτών των στόχων. Η ΕΥ και το IIF έχουν, επίσης, αναγνωρίσει τη συνεχιζόμενη σημασία των μη χρηματοοικονομικών κινδύνων. Πιο συγκεκριμένα, έχει αυξηθεί η έμφαση σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων δεοντολογίας, καθώς ζητήματα όπως το ξέπλυμα χρήματος (αυξήθηκε στο 72%, από 52% το 2015) και οι ποινικές κυρώσεις (άγγιξε το 52%, από 30% το 2015) έχουν ανέβει σημαντικά στην ατζέντα των στελεχών. Η σημασία της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο έχει επίσης ανέβει σημαντικά, καθώς το 48% των ερωτηθέντων υπογραμμίζουν το θέμα αυτό ως έναν από τους τρεις πιο σημαντικούς κινδύνους για τα διοικητικά συμβούλια τον επόμενο χρόνο. Αποτελεσματική εφαρμογή του προτύπου «τριών γραμμών άμυνας» Σύμφωνα με την έρευνα, οι τράπεζες επιχειρούν να δημιουργήσουν μία πλήρως λειτουργική προσέγγιση «τριών γραμμών άμυνας» όσον αφορά τη διαχείριση κινδύνων. Ωστόσο, δεν υπάρχει ακόμη ένα κοινώς αποδεκτό πρότυπο στον κλάδο για την εξισορρόπηση των αρμοδιοτήτων μεταξύ πρώτης και δεύτερης γραμμής άμυνας, με πολλές τράπεζες να εργάζονται στην ενίσχυση αρμοδιοτήτων της πρώτης γραμμής. Πάνω από το 60% των τραπεζών τόνισε ότι αυτή τη στιγμή τροποποιεί το μοντέλο των τριών γραμμών άμυνάς τους. Οι βασικοί λόγοι γι’ αυτό σχετίζονται με τη σημαντική έμφαση που δίδεται στην πρώτη γραμμή άμυνας, την οποία σκοπεύουν να

καταστήσουν: - Υπόλογη για τους κινδύνους σε όλα τα στάδια (end-to-end) (38%) - Πιο σαφώς υπόλογη για μη χρηματοοικονομικούς κινδύνους (28%) - Πιο σαφώς υπόλογη για χρηματοοικονομικούς κινδύνους (27%) Ανάπτυξη ενός λειτουργικού προτύπου για την αντιμετώπιση μη χρηματοοικονομικών κινδύνων Ο κλάδος, και ιδιαίτερα οι παγκοσμίως συστημικά σημαντικές τράπεζες, εξακολουθούν να επικεντρώνονται στην πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση των μη χρηματοοικονομικών κινδύνων. Οι τράπεζες αναγνωρίζουν ότι η διαχείριση του κινδύνου θα πρέπει να αποτελεί μέρος της δουλειάς όλων, και όχι μόνο όσων βρίσκονται σε θέσεις διαχείρισης κινδύνων ή ελέγχου, δοκιμάζοντας και ενισχύοντας το πλαίσιο ελέγχων. Οι τράπεζες επιχειρούν να μειώσουν τους μη χρηματοοικονομικούς κινδύνους μειώνοντας την πολυπλοκότητα των προϊόντων (57%), αποσύροντας προϊόντα (63%), βελτιώνοντας την κατάρτιση των εργαζομένων (67%) και ενισχύοντας την κουλτούρα κινδύνου και τη συμπεριφορά των εργαζομένων, μζέσω ενδυνάμωσης των μηνυμάτων και του τόνου που αποστέλλονται από την ηγεσία (90%). Επίσης, ενισχύουν την εκτίμηση μελλοντικής εξέλιξης (forward-looking) και την ανάλυση των εγγενών, μη χρηματοοικονομικών κινδύνων, καθώς και την ενσωμάτωση μη χρηματοοικονομικών κινδύνων σε άλλες δραστηριότητες διαχείρισης κινδύνων. Αναζητώντας ένα πρότυπο για ένα βιώσιμο, μακροπρόθεσμο επιχειρηματικό μοντέλο

Η έρευνα αναδεικνύει το συνδυαστικό αποτέλεσμα της μείωσης της κερδοφορίας, λόγω των οικονομικών συνθηκών, των χαμηλών επιτοκίων και των υψηλότερων εποπτικών κεφαλαίων στην απόδοση των ιδίων κεφαλαίων (ROE). Οι ερωτηθέντες αναφέρουν ότι οι επενδυτές πιέζουν για υψηλότερες αποδόσεις (82%) και μείωση του κόστους (79%). Οι τράπεζες εκφράζουν σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τις προτάσεις από εποπτικές/ρυθμιστικές αρχές για περαιτέρω αύξηση του κεφαλαίου και μείωση της ευαισθησίας στους κινδύνους. Συνδυαστικά, θα καθιστούσαν ακόμη περισσότερες περιοχές της βασικής δανειοδοτικής δραστηριότητας ζημιογόνες. Η διαχείριση κινδύνων από τις τράπεζες στην Ελλάδα Ο κ. Γιώργος Παπαδημητρίου, εταίρος της ΕΥ Ελλάδος και επικεφαλής στο τμήμα Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης, σχολιάζοντας τα ευρήματα της έρευνας, τονίζει: «Σε αυτήν τη δύσκολη οικονομική συγκυρία για τη χώρα μας, οι τράπεζες θα πρέπει να ενσωματώσουν την έννοια του κινδύνου σε όλες τις επιχειρηματικές δραστηριότητες και μονάδες τους και μάλιστα με ένα πιο διευρυμένο ορισμό κινδύνου, που ξεφεύγει από τα στενά χρηματοοικονομικά πλαίσια. Η ξεκάθαρη διατύπωση της ανοχής του ιδρύματος σε κινδύνους, το κατάλληλο μοντέλο διακυβέρνησης και η ενίσχυση μιας υγιούς σχετικής κουλτούρας διαχείρισης κινδύνων είναι απαραίτητα συστατικά, πρωτίστως σε επιχειρησιακούς όρους, αλλά αποτελούν, πλέον, και προτεραιότητα της ενιαίας εποπτικής αρχής στην Ευρώπη».

▲ Ερευνες

ΕΥ

έα έκθεση της ΕΥ επισημαίνει πως ο διαρκώς αυξανόμενος όγκος και ρυθμός ανάπτυξης των δεδομένων που οι οικονομικοί διευθυντές καλούνται να διαχειριστούν περιορίζει σημαντικά τη δυνατότητά τους να παρέχουν έγκαιρη, ορθή και ουσιαστική πληροφόρηση, αφήνοντάς τους εκτεθειμένους απέναντι στη διοίκηση. Όπως προκύπτει από την έκθεση, 66% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι το πρόβλημα αυτό επηρεάζει σημαντικά την αποτελεσματικότητα των εταιρικών αναφορών (corporate reporting), ποσοστό αυξημένο σε σχέση με το 57% του 2015. Η ετήσια έρευνα του τμήματος Χρηματοοικονομικών - Λογιστικών Συμβουλευτικών Υπηρεσιών της EY (EY FAAS), «How can reporting catch up with an accelerating world?», διεξήχθη σε δείγμα 1.000 οικονομικών διευθυντών και επικεφαλής corporate reporting μεγάλων οργανισμών από 25 χώρες, με κύκλο εργασιών άνω των 500 εκατ. δολαρίων. Η έρευνα διαπιστώνει ότι όλα τα στελέχη από την Αμερική, την περιοχή Ασίας-Ειρηνικού, την Ιαπωνία και τη Μέση Ανατολή αναφέρουν τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας ως την κυριότερη εξωτερική πρόκληση ως προς το corporate reporting. Η αντιμετώπιση αυτών των τεχνολογικών προκλήσεων, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων cloud, της διαχείρισης δεδομένων (data analytics), της ρομποτικής αυτοματοποίησης διαδικασιών (robotic process automation) και της τεχνητής νοημοσύνης, αποτελεί κορυφαίο

MAΡΤΙΟΣ 2017

Ανησυχίες για την επίδραση Ν της διαχείρισης δεδομένων στις εταιρικές αναφορές

ACCOUNTANCY GREECE.26

ζήτημα για το 35% των συμμετεχόντων από τις αναδυόμενες αγορές, καθώς και το δεύτερο σημαντικότερο ζήτημα για τα στελέχη από την Ευρώπη. Όπως προκύπτει από την έρευνα, οι οικονομικοί διευθυντές σε όλο τον κόσμο πασχίζουν να αξιοποιήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την αύξηση του όγκου και της ταχύτητας των δεδομένων που έχουν στη διάθεσή τους. Πολλοί από αυτούς τονίζουν πως περιορίζονται από απαρχαιωμένα συστήματα, τα οποία δεν επιτρέπουν στις ομάδες που ασχολούνται με το reporting να εξάγουν πληροφόρηση με μελλοντικό προσανατολισμό από ένα μεγάλο και ταχέως μεταβαλλόμενο όγκο δεδομένων. Το αποτέλεσμα είναι ένα αυξανόμενο χάσμα μεταξύ των προσδοκιών των διοικητικών συμβουλίων για άρτια και μελλοντική πληροφόρηση και των δυνατοτήτων των οικονομικών διευθυντών να την παράσχουν σε αυτό το επίπεδο. Είναι προφανές ότι το χάσμα αυτό θα συνεχίσει να παραμένει αγεφύρωτο, έως ότου το corporate reporting προσαρμοστεί στην εξέλιξη της τεχνολογίας. Σε μια περίοδο κατά την οποία σχεδόν ένας στους τρεις (32%) οικονομικούς διευθυντές χαρακτηρίζει το μοντέλο λειτουργίας του corporate reporting ως «μέτριο», δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι το 56% θεωρεί ότι η τροποποίηση του μοντέλου αυτού αποτελεί βασική του προτεραι-

ότητα. Μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, το 54% αναμένει μια πολύ σημαντική αύξηση της ανάθεσης τέτοιων λειτουργιών σε εξωτερικούς συνεργάτες (outsourcing), ενώ το 51% σε υπηρεσίες διαχείρισης (managed services) και το 50% σε κέντρα παροχής κοινών υπηρεσιών (captive shared services centers) –είτε στην ίδια χώρα είτε σε κάποια κοντινή. Οι τρεις βασικοί στόχοι που οι οικονομικοί διευθυντές αναμένουν να πετύχουν μέσω αυτών των νέων ρυθμίσεων του corporate reporting είναι: αυξημένη ακρίβεια και αποτελεσματικότητα (30%), βελτιωμένη διαχείριση δεδομένων, προκειμένου να ενισχυθεί η στρατηγική πληροφόρηση η οποία προσανατολίζεται στο μέλλον (29%) και η ευελιξία του corporate reporting (28%). Ωστόσο, δεδομένων όλων αυτών των αλλαγών, το 42% των ερωτηθέντων προβληματίζεται ως προς τη δυνατότητα επίτευξης μιας σωστής ισορροπίας μεταξύ της κεντρικής διαχείρισης και της ανάγκης αποκέντρωσης του reporting, έτσι ώστε να είναι προσαρμοσμένο στις τοπικές ανάγκες. Σήμερα, η αντίληψη που επικρατεί αναφορικά με την οργάνωση του corporate reporting είναι η διενέργεια του ελέγχου σε κεντρικό επίπεδο (33% των ερωτηθέντων). Οι οικονομικοί διευθυντές εκτιμάται πως θα διατηρήσουν τον έλεγχο σε κεντρικό επίπεδο, ωστόσο αναμένεται

να αναθέσουν σημαντικές αρμοδιότητες σε τοπικές αγορές. Το 29% των ερωτηθέντων θεωρεί το μοντέλο αυτό ως το πρότυπο του μέλλοντος, ενώ μόλις το 24% το εφαρμόζει σήμερα. Η Χριστιάνα Παναγίδου, εταίρος και επικεφαλής του τμήματος Χρηματοοικονομικών - Λογιστικών Συμβουλευτικών Υπηρεσιών της ΕΥ Ελλάδος (EY FAAS), σημειώνει: «Η ανάγκη για έγκυρες και έγκαιρες εταιρικές αναφορές (corporate reporting) είναι σήμερα μεγαλύτερη από ποτέ, λαμβάνοντας υπόψη, επιπρόσθετα, το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο για τους υποχρεωτικούς ελέγχους. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, όπου με το νέο θεσμικό πλαίσιο το corporate reporting έχει γίνει πιο επίκαιρο από ποτέ, οι οικονομικοί διευθυντές καλούνται να λάβουν άμεσα καθοριστικά μέτρα για την εφαρμογή μιας τολμηρής στρατηγικής σχετικά με την εξέλιξή του. Η τεχνολογία, πλέον, μας παρέχει περισσότερα εφόδια και μια πληθώρα αξιοποιήσιμων στοιχείων, προκειμένου να καταφέρει το corporate reporting να συμβαδίσει με τους ρυθμούς των τεχνολογικών εξελίξεων. Εναπόκειται στις επιχειρήσεις και τις οικονομικές τους διευθύνσεις να αξιοποιήσουν αυτές τις δυνατότητες, ενισχύοντας τη διαφάνεια και την εμπιστοσύνη των επενδυτών, καθώς και όλων των ενδιαφερόμενων μερών».

▲

Οι ελληνικές επιχειρήσεις αναζητούν διέξοδο στις Σ&Ε ΕΥ

ε μια περίοδο γεωπολιτικής αβεβαιότητας και ραγδαίων αλλαγών, οι παγκόσμιες προοπτικές συγχωνεύσεων και εξαγορών (Σ&Ε) παραμένουν ιδιαίτερα αισιόδοξες, σύμφωνα με τη 15η έκδοση της έρευνας της ΕΥ «Global Capital Confidence Barometer (CCB)», η οποία διεξήχθη μεταξύ 1.700 στελεχών σε 45 χώρες. Περισσότερες από τις μισές επιχειρήσεις (57%) προσδοκούν ότι θα επιδιώξουν ενεργά συμφωνίες κατά τους επόμενους 12 μήνες –το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό στην επταετή ιστορία του Βαρομέτρου της ΕΥ. Πάνω από το 90% των στελεχών αναμένει ότι η αγορά των Σ&Ε θα βελτιωθεί ή θα παραμείνει σταθερή κατά το επόμενο έτος, ενώ λιγότερο από το 10% αναμένει συρρίκνωση του αριθμού των υπό εξέλιξη συμφωνιών κατά το ίδιο διάστημα. Επιπλέον, οι κοινοπραξίες, οι συμμαχίες, καθώς και άλλες μορφές επενδύσεων μειοψηφίας, αναμένεται να αποτελέσουν μοχλό σταδιακής ανάπτυξης των επιχειρήσεων μαζί με τις εξαγορές. Όπως διαπιστώνει η έρευνα, τα πάντα αλλάζουν για τις παγκόσμιες επιχειρήσεις, εκτός από τις προσδοκίες των ενδιαφερόμενων μερών σχετικά με την ανάπτυξη και τις αποδόσεις, καθώς η κερδοφόρα ανάπτυξη παραμένει βασικό ζητούμενο για τις επιχειρήσεις. Ωστόσο, οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις και το άστατο γεωπολιτικό περιβάλλον έχουν αλλάξει το τοπίο των Σ&Ε οριστικά. Σε αυτό το δραστικά μεταβαλλόμενο περιβάλλον, η ταχύτερη οδός για την καινοτομία και την ανάπτυξη είναι οι συγχωνεύσεις, οι εξαγορές και οι συμμαχίες. Η νέα τάση: Μικρότερες στοχευμένες Σ&Ε Οι μεγάλες συμφωνίες (megadeals) παραμένουν μία στρατηγική επιλογή για τις επιχειρήσεις, ωστόσο η επικρατούσα τά-

MAΡΤΙΟΣ 2017

Ερευνες

ACCOUNTANCY GREECE.26

ση στις Σ&Ε εστιάζει σε μικρότερες, πιο έξυπνες συμφωνίες, καθώς οι επιχειρήσεις διευρύνουν τις αναζητήσεις τους για start-ups και ταχείας ανάπτυξης εταιρείες καινοτόμου τεχνολογίας. Σύμφωνα με την έρευνα, το 49% των επιχειρήσεων έχει κατά μέσο όρο περισσότερες από πέντε συμφωνίες σε εξέλιξη, ενώ πάνω από τις μισές επιχειρήσεις αναμένουν να ολοκληρώσουν συμφωνίες μεταξύ 250 εκατομμυρίων και ενός δισ. δολαρίων. Πάνω από το 90% των στελεχών αναμένει ότι η δεξαμενή συμφωνιών τους θα παραμείνει σταθερή ή θα αυξηθεί κατά τη διάρκεια των επόμενων 12 μηνών. Συνεχίζεται η σύγκλιση των τομέων της οικονομίας, καθώς η κλαδική μίξη έρχεται στο προσκήνιο Τα ολοένα και πιο ασαφή όρια μεταξύ των τομέων της οικονομίας και η μίξη των κλάδων αποτελούν έναν αυξανόμενα σημαντικό καταλύτη του τοπίου των Σ&Ε, καθώς οι επιχειρήσεις διεισδύουν σε παραπλήσιους ή και ανεξάρτητους κλάδους. Σύμφωνα με την έρευνα, οι παράγοντες που επικαλούνται περισσότερο οι επιχειρήσεις αναφορικά με διακλαδικές εξαγορές είναι η αντίδραση στις κινήσεις του ανταγωνισμού, η επιθυμία απόκτησης νέων πελατών και η επέκταση των προσφερόμενων προϊόντων και υπηρεσιών (όλα στο 19%). Οι τομείς με την ισχυρότερη διάθεση για εξαγορές είναι αυτοί των καταναλωτικών προϊόντων και του λιανεμπορίου (71% των επιχειρήσεων σχεδιάζει μια συμφωνία), των προϊόντων μεταποιητικής βιομηχανίας (60%), της υγείας (56%), της τεχνολογίας (54%), της αυτοκινητοβιομηχανίας (54%) και του πετρελαίου και φυσικού αερίου (52%). Οι γεωπολιτικές ανησυχίες και η ενίσχυση του εθνικισμού περιπλέκει τις διασυνοριακές επενδύσεις Γεωπολιτικά και μακροοικονομικά ζητήματα διαφόρων μορφών –από τις νομισματικές διακυμάνσεις μέχρι τη μείωση των εμπορικών ροών– αποτελούν μια αυξανόμενη πηγή ανησυχίας για τα στελέχη των επιχειρήσεων παγκοσμίως, σύμφωνα

με την έρευνα. Η τάση αυτή ενισχύει τη διάθεση για συμφωνίες, καθώς οι επιχειρήσεις αναζητούν τις ταχύτερες οδούς προς την ανάπτυξη σε ένα περιβάλλον χαμηλού ΑΕΠ. Τα ζητήματα αυτά αυξάνουν την πολυπλοκότητα των διεθνών συμφωνιών και, για πρώτη φορά στην ιστορία της έρευνας, το Ηνωμένο Βασίλειο δεν βρίσκεται μεταξύ των κορυφαίων πέντε επενδυτικών προορισμών. Το Brexit αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της έξαρσης των γεωπολιτικών αλλαγών, οι οποίες εντείνουν την πολυπλοκότητα των διασυνοριακών επενδύσεων. Εκτιμούμε ότι, μακροπρόθεσμα, το Ηνωμένο Βασίλειο θα ανακάμψει ως κορυφαίος προορισμός Σ&Ε, ωστόσο η βραχυπρόθεσμη αβεβαιότητα που επικρατεί αποτελεί ευκαιρία ανασύνταξης για τους επενδυτές. Την ίδια στιγμή, οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Γερμανία, ο Καναδάς και η Γαλλία είναι οι πέντε κορυφαίοι προορισμοί για συμφωνίες. Ωστόσο, παρά την οικονομική και γεωπολιτική αβεβαιότητα, οι προθέσεις για συμφωνίες παραμένουν σαφώς υψηλότερες (57%) του μακροπρόθεσμου μέσου όρου της έρευνας (42%). Παρά την απαισιοδοξία για την οικονομία της χώρας μας, οι ελληνικές επιχειρήσεις αναζητούν διέξοδο στις Σ&Ε Λιγότερο ενθαρρυντική είναι η εικόνα για την Ελλάδα, όσον αφορά την οικονομία. Μόνο το 6% των στελεχών ελληνικών επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα εκτιμά ότι η κατάσταση της εγχώριας οικονομίας βελτιώνεται, έναντι 8% τον Απρίλιο και 32% τον Οκτώβριο του 2015, ενώ το 45% αναμένει επιδείνωση και το 49% σταθεροποίηση. Αντίστοιχα μειωμένη είναι η αισιοδοξία, τόσο σε σχέση με τα δύο προηγούμενα εξάμηνα όσο και με το διεθνές δείγμα, όσον αφορά την κερδοφορία, τις προοπτικές της χρηματαγοράς και την πιστοληπτική διαθεσιμότητα. Οι ελληνικές επιχειρήσεις φαίνεται να αντιδρούν στο δυσμενές οικονομικό περιβάλλον αναζητώντας ευκαιρίες για την προώθηση των αναπτυξιακών τους στρατηγικών μέσω και των Σ&Ε. Το 76% των ελλήνων συμμετεχόντων εκτιμούν ότι οι ευκαιρίες εξαγορών

βελτιώνονται ή παραμένουν σταθερές, ενώ το 79% εξετάζει τουλάχιστον τρεις πιθανές συμφωνίες Σ&Ε. Ωστόσο, οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν εμφανίζονται το ίδιο αισιόδοξες ως προς τις προοπτικές επιτυχούς ολοκλήρωσης των συμφωνιών αυτών, ενώ το ποσοστό όσων εκτιμούν ότι θα επιδιώξουν ενεργά Σ&Ε στη διάρκεια του επόμενου έτους μειώθηκε, από 50% τον Απρίλιο, σε 26% τον Οκτώβριο. Ο κ. Τάσος Ιωσηφίδης, επικεφαλής του τμήματος Χρηματοοικονομικών Συμβούλων της ΕΥ Ελλάδος, τονίζει: «Οι ελληνικές επιχειρήσεις έρχονται αντιμέτωπες με πολλαπλές προκλήσεις στον τομέα των Σ&Ε, κάτι που αντικατοπτρίζεται στην απαισιοδοξία των συμμετεχόντων στην έρευνά μας για την πορεία της εγχώριας οικονομίας. Η οικονομική κρίση, σε συνδυασμό με την άνοδο των εθνικιστικών πολιτικών σε ένα παγκοσμιοποιημένο επιχειρηματικό περιβάλλον, απαιτούν, πλέον, νέες προσεγγίσεις των διασυνοριακών επενδυτικών στρατηγικών από τα διοικητικά συμβούλια των επιχειρήσεων. Παράλληλα, καθώς αυξάνεται η σύγκλιση των κλάδων της οικονομίας, η ενσωμάτωση νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, εκτός του παραδοσιακού πυρήνα μιας επιχείρησης, δεν αποτελεί απλή υπόθεση. Ωστόσο, φαίνεται πως οι ελληνικές επιχειρήσεις αναζητούν διέξοδο από την απαισιοδοξία μέσα από τις Σ&Ε, επιδιώκοντας όλο και περισσότερες συμφωνίες. Πλέον, οι θεμελιώδεις αλλαγές στο τοπίο των Σ&Ε έχουν γίνει αισθητές και στη χώρα μας και δεν πρέπει να τις υποτιμούμε. Το φάσμα επιλογών δομών συναλλαγών έχει διευρυνθεί και οι συμφωνίες γίνονται πιο πολύπλοκες. Τα data analytics εμπλουτίζουν την εμβέλεια και το βάθος της διαδικασίας αξιολόγησης μιας συμφωνίας. Η έμφαση κατά την ενσωμάτωση μιας συμφωνίας έχει μετατοπιστεί πια από τις συνέργειες μείωσης δαπανών στη δημιουργία αξίας, με σημείο εκκίνησης τον πελάτη και όχι το back office. Η ενσωμάτωση διαφορετικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων δημιουργεί την ανάγκη για εξειδικευμένες λύσεις».

▲ Ερευνες

Προτεραιότητα στη διαχείριση των φορολογικών κινδύνων ΕΥ

MAΡΤΙΟΣ 2017

ο 75% των επιχειρήσεων αναφέρει τη διαχείριση του φορολογικού κινδύνου ως μία από τις σπουδαιότερες προτεραιότητές του σε σχέση με τις ενδοομιλικές τιμολογήσεις, σύμφωνα με την έρευνα της EY «In the spotlight: a new era of transparency». Η έρευνα, στην οποία συμμετείχαν 623 φορολογικά και οικονομικά στελέχη από 36 χώρες, διαπιστώνει πως το προαναφερθέν ποσοστό είναι αυξημένο σε σχέση με το 66% που κατέγραψε η αντίστοιχη έρευνα του 2013. Η αύξηση αυτή αντανακλά την εντυπωσιακή επίδραση των διεθνών εκκλήσεων για μεγαλύτερη φορολογική διαφάνεια στα θέματα προς συζήτηση από τα διοικητικά συμβούλια. Καθώς πρωτοβουλίες, όπως οι δράσεις BEPS (Base Erosion and Profit Shifting) του ΟΟΣΑ, υποχρεώνουν τις επιχειρήσεις να μοιράζονται περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις δραστηριότητές τους, οι επιχειρήσεις εκείνες που δεν είναι έτοιμες να

ACCOUNTANCY GREECE.26

ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα θα αντιμετωπίσουν αυξανόμενη πίεση να δράσουν προληπτικά σχετικά με τη γνωστοποίηση των ενδοομιλικών τους τιμολογήσεων. Ωστόσο, η έκθεση διαπιστώνει ότι το 21% των επιχειρήσεων υστερεί ως προς τη λειτουργική τους ετοιμότητα προκειμένου να προσαρμοστούν στις μεταβαλλόμενες συνθήκες ενδοομιλικών τιμολογήσεων, ενώ μόνο το 21% έχει συμμορφωθεί πλήρως με τους διεθνείς κανόνες τεκμηρίωσης ενδοομιλικών τιμολογήσεων. Σύμφωνα με την έρευνα, η νέα περίοδος φορολογικής διαφάνειας προκαλεί σημαντικές αλλαγές σε όλο το φάσμα των σύγχρονων φορολογικών λειτουργιών και, συνεπώς, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να εκκινήσουν τη διαδικασία συλλογής των απαραίτητων πληροφοριών προκειμένου να οικοδομήσουν μια σαφέστερη και βελτιωμένη μακροπρόθεσμη στρατηγική για τις ενδοομιλικές τιμολογήσεις. Η προσαρμογή σε αυτή τη νέα πραγματικότητα θα αποτελέσει το κλειδί για την υλοποίηση μιας αποτελεσματικής και πλήρως συμ-

μορφούμενης πολιτικής ενδοομιλικών τιμολογήσεων. Με το 73% των ερωτηθέντων να εξακολουθεί να παρακολουθεί τα αποτελέσματα των ενδοομιλικών τιμολογήσεων μόνο σε τριμηνιαία ή ετήσια βάση, γίνεται σαφές ότι ακόμα και τώρα πρέπει να πραγματοποιηθεί ένα σημαντικό βήμα αλλαγής. Το 69% των ερωτηθέντων θεωρεί τη θέσπιση ενός ξεκάθαρου σχεδίου και στρατηγικής ως την καλύτερη προσέγγιση για την αντιμετώπιση επιχειρησιακών ζητημάτων που σχετίζονται με τις ενδοομιλικές τιμολογήσεις. Ωστόσο, μόλις το 35% θεωρεί ότι είναι προετοιμασμένο για άμεσες ενέργειες. Και καθώς πολλές επιχειρήσεις εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν δυσκολίες λόγω ξεπερασμένων συστημάτων και διαδικασιών, το 49% αναφέρει την έλλειψη αυτοματισμού ως την πλέον δύσκολη πρόκληση στην υιοθέτηση του μοντέλου λειτουργίας. Ο κ. Στέφανος Μήτσιος, επικεφαλής του Φορολογικού Τμήματος της ΕΥ Ελλάδος, σχολιάζοντας τα ευρήματα της έρευνας, παρατηρεί: «Καθώς όλες οι κυβερνήσεις επικεντρώνουν την προσοχή τους στις εν-

δοομιλικές τιμολογήσεις, απαιτώντας όλο και περισσότερες διαδικασίες υποβολής εκθέσεων σε πραγματικό χρόνο, οι επιχειρήσεις και στη χώρα μας καλούνται να αξιολογήσουν όλα τα διαθέσιμα εργαλεία για να ευθυγραμμίσουν τις ενδοομιλικές τους τιμολογήσεις με αξιόπιστα πληροφοριακά συστήματα αναφορών. Η Ελλάδα, ήδη από την αρχή εφαρμογής των δράσεων BEPS, βρισκόταν ένα βήμα μπροστά, έχοντας ενσωματώσει αρκετές από τις αλλαγές, δείγμα χρηστής διοίκησης. Σήμερα, οι επιχειρήσεις, καλούνται να δράσουν άμεσα προκειμένου: α) να αξιολογήσουν τις επιπτώσεις στο επιχειρησιακό μοντέλο τους και στις διαδικασίες διαχείρισης των φορολογικών κινδύνων τους, β) να εντοπίσουν την επάρκεια σε επίπεδο πληροφόρησης, αρχικά, και σε επίπεδο διαχείρισης, ακολούθως, και γ) να καλύψουν τις ελλείψεις τους, καθώς η αδράνεια θα μπορούσε να αποδειχθεί ιδιαίτερα δαπανηρή, τόσο σε χρόνο όσο και σε πόρους».

▲ Ερευνες

Δυσχέρειες στον έλεγχο των οικονομικών καταστάσεων των ορκωτών ελεγκτών λόγω του επικαλούμενου τραπεζικού απορρήτου Σ

ύμφωνα με το άρθρο 137 του νόμου 2190/1920, οι ανώνυμες εταιρείες της Ελλάδος που συντάσσουν ετήσιες οικονομικές καταστάσεις υπάγονται σε έλεγχο ορκωτών ελεγκτών λογιστών. Στο κεφάλαιο Β του νόμου 4449/2017 αναφέρονται οι προϋποθέσεις προκειμένου να χορηγηθεί ανάλογη επαγγελματική άδεια στους ορκωτούς ελεγκτές λογιστές. Επίσης, το κεφάλαιο Δ του ίδιου νόμου καθορίζει πως όλοι οι ορκωτοί ελεγκτές, καθώς και οι ελεγκτικές εταιρείες, υπόκεινται στις αρχές της επαγγελματικής δεοντολο-

MAΡΤΙΟΣ 2017

Ιωάννης Κ. Καραποστολάκης Ορκωτός Ελεγκτής Λογιστής Μέτοχος - Μέλος του Τεχνικού Γραφείου της ΣΟΛ Α.Ε.

ACCOUNTANCY GREECE.26

γίας που καλύπτουν τουλάχιστον την ιδιότητά τους ως προστατών του δημοσίου συμφέροντος, την ακεραιότητα και αντικειμενικότητά τους, καθώς και την επαγγελματική τους ικανότητα και τη δέουσα επιμέλεια, με βάση τον κώδικα επαγγελματικής δεοντολογίας που εκδίδεται από την ΕΛΤΕ και ο οποίος είναι σύμφωνος με τον αντίστοιχο κώδικα της Διεθνούς Ομοσπονδίας Λογιστών (International Federation of Accountants). Επιπλέον, στην παράγραφο 1 του άρθρου 24 αναφέρεται ότι: «Όλες οι πληροφορίες και όλα τα έγγραφα στα οποία έχει πρόσβαση ο ορκωτός ελεγκτής λογιστής ή η ελεγκτική εταιρεία προστατεύονται από τις ισχύουσες διατάξεις περί εμπιστευτικότητας επαγγελματικού απορρήτου». Τα Διεθνή Ελεγκτικά Πρότυπα μεταφράστηκαν επισήμως στην ελληνική γλώσσα με την με αριθμό 41658/722 απόφαση του Υπουργού Οικονομικών, η οποία και δημοσιεύτηκε στο Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (Τεύχος Β’ 2848/23.10.2012). Με τη δημοσίευσή αυτή, οι έλεγχοι των οικονομικών καταστάσεων για όλες τις διαχειριστικές χρήσεις που άρχισαν μετά την 15 Δεκεμβρίου 2009 ή αργότερα, διενεργούνται σύμφωνα με: α) τα Διεθνή Ελεγκτικά Πρότυπα (International Standards on Auditing), β) τα Διεθνή Πρότυπα Επισκόπησης

(International Standards on Review Engagements), και γ) τα Διεθνή Πρότυπα Συναφών Εργασιών (International Standards on Related Services). Η εργασία των ελεγκτών με βάση τα Διεθνή Πρότυπα Ελέγχου προϋποθέτει τη συγκέντρωση των απαραίτητων ελεγκτικών τεκμηρίων. Στο πλαίσιο ενός ελέγχου οικονομικών καταστάσεων, η συγκέντρωση ελεγκτικών τεκμηρίων επιτυγχάνεται πολύ συχνά μέσω εξωτερικών επιβεβαιώσεων. Αυτό συμβαίνει διότι, σύμφωνα με το ΔΠΕ 500, η αξιοπιστία των ελεγκτικών τεκμηρίων εξαρτάται γενικά από τα εξής: - Τα ελεγκτικά τεκμήρια είναι πιο αξιό-

πιστα όταν αποκτώνται από ανεξάρτητες πηγές εκτός της οντότητας. - Τα ελεγκτικά τεκμήρια που αποκτώνται απευθείας από τον ελεγκτή είναι πιο αξιόπιστα από τα ελεγκτικά τεκμήρια που αποκτώνται έμμεσα ή επαγωγικά. - Τα ελεγκτικά τεκμήρια είναι πιο αξιόπιστα όταν υπάρχουν σε έγγραφη μορφή, είτε έντυπη είτε ηλεκτρονική είτε άλλου μέσου. Με βάση τα ανωτέρω, οι αποκτώμενες εξωτερικές επιβεβαιώσεις θα πρέπει κάθε φορά να αξιολογούνται από τον ορκωτό ελεγκτή προκειμένου να διαπιστώνεται ότι επιτυγχάνεται το επιθυμητό επίπεδο αξιοπιστίας τους. Όσο πιο υψηλός είναι

i. Το μέγεθος των υπολοίπων λογαριασμών που τηρούνται στα πιστωτικά ιδρύματα. ii. Τον όγκο των συναλλαγών. iii. Τον βαθμό αξιοπιστίας των εσωτερικών ελέγχων. iv. Τη σπουδαιότητα των τραπεζικών υπολοίπων σε επίπεδο οικονομικών καταστάσεων. • Ο ορκωτός ελεγκτής οφείλει για την επιβεβαίωση όλων των τραπεζικών υπολοίπων εντός και εκτός ισολογισμού να έχει σχεδιάσει κατάλληλες επιστολές, προκειμένου με τη λήψη αυτών να επιτυγχάνεται το ανώτερο επίπεδο ελεγκτικής τεκμηρίωσης.

MAΡΤΙΟΣ 2017

ο ελεγκτικός κίνδυνος τόσο πιο πειστικά θα πρέπει να είναι και τα αποκτώμενα ελεγκτικά τεκμήρια, τα οποία μπορεί να συγκεντρωθούν απευθείας από τρίτα μέρη ή από άλλες ανεξάρτητες πηγές. Σε αυτό το πλαίσιο, σημαντικά ελεγκτικά τεκμήρια κατά τη διενέργεια μιας ελεγκτικής εργασίας θεωρούνται οι τραπεζικές επιβεβαιώσεις, οι οποίες με βάση την Οδηγία Διεθνούς Ελεγκτικής Πρακτικής 1000, σχετικά με τις διαδικασίες που θα πρέπει να ακολουθούνται για τις διατραπεζικές επιβεβαιώσεις, ορίζει τα εξής: • Ο ορκωτός ελεγκτής οφείλει να επιλέξει το δείγμα των προς επιβεβαίωση τραπεζικών υπολοίπων με βάση:

• Ο ορκωτός ελεγκτής οφείλει να συντάσσει τις επιβεβαιωτικές επιστολές στην επίσημη γλώσσα της χώρας που αποστέλλεται, να υπάρχει σχετική εξουσιοδότηση της ελεγχόμενης οικονομικής οντότητας και να απευθύνονται στο αρμόδιο τμήμα του πιστωτικού ιδρύματος. • Ο ορκωτός ελεγκτής οφείλει να ενεργεί όλα τα ανωτέρω προκειμένου να εξασφαλίσει ότι όλες οι επιβεβαιωτικές επιστολές των εγχώριων ή μη πιστωτικών ιδρυμάτων να επιστρέφονται απευθείας σε αυτόν. Επιπλέον, στο ίδιο πνεύμα με τα προαναφερόμενα και με σκοπό τη διασφάλιση του δημοσίου χαρακτήρα ενός ελέγχου οικονομικών καταστάσεων από ορκωτό ελεγκτή, για τις τραπεζικές επιβεβαιώσεις ο νομοθέτης, με βάση τις διατάξεις του άρθρου 35 του νόμου 4170/2013, ορίζει ότι: «Για τη διασφάλιση της αξιοπιστίας και της ποιότητας των υποχρεωτικών ελέγχων, τα πιστωτικά ιδρύματα υποχρεούνται, όταν τους ζητείται κατά τον προσήκοντα τρόπο από νόμιμους ελεγκτές ή ελεγκτικά γραφεία η επιβεβαίωση υπολοίπου λογαριασμών πελατών τους, να παρέχουν εγγράφως τις σχετικές πληροφορίες απευθείας στους νόμιμους ελεγκτές ή τα ελεγκτικά γραφεία, χωρίς να είναι επιτρεπτή η επίκληση του τραπεζικού απορρήτου. Το αίτημα νόμιμου ελεγκτή ή ελεγκτικού γραφείου θεωρείται ότι έχει υποβληθεί προσηκό-

ACCOUNTANCY GREECE.26

ντως προς το πιστωτικό ίδρυμα, εφόσον υποβάλλεται εγγράφως και εφόσον σε αυτό επισυνάπτεται δήλωση της ελεγχόμενης από τον νόμιμο ελεγκτή ή το ελεγκτικό γραφείο οντότητας, από την οποία προκύπτει η απόφαση του οργάνου διοίκησης της ελεγχόμενης οντότητας περί διορισμού του οικείου ελεγκτή / ελεγκτικού γραφείου για τη διενέργεια υποχρεωτικού ελέγχου». Παρόλα αυτά, έχει παρατηρηθεί ότι, έως και σήμερα, τα εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα δεν εφαρμόζουν την προαναφερόμενη διάταξη, αλλά, αντίθετα, ως πρακτική έχουν να μην επιβεβαιώνουν τα υπόλοιπα των πελατών τους απευθείας στους ορκωτούς ελεγκτές, επικαλούμενα το τραπεζικό απόρρητο του νόμου 1059/1971. Επισημαίνεται πως, παρά το γεγονός ότι το τραπεζικό απόρρητο προστατεύεται απόλυτα από τον συγκεκριμένο νόμο και δεν επιτρέπεται νομικά ή με οποιοδήποτε άλλο τρόπο η παραβίασή του, παράλληλα έχουν νομοθετηθεί ορισμένες ειδικές εξαιρέσεις, αντίστοιχες με την προαναφερόμενη του νόμου 4170 για τους ορκωτούς ελεγκτές, όπως: - Της Τράπεζας της Ελλάδος κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων της. - Του προϊσταμένου της αρμόδιας ΔΟΥ κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων του. - Των δικαστικών αρχών, των προανακριτικών κοινοβουλευτικών επιτροπών, στις

οποίες κατά νόμο ανατίθεται ο σχετικός έλεγχος των πιστωτικών ιδρυμάτων κ.λπ. Πολλές φορές, τα εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα απαντούν απευθείας στον πελάτη τους και όχι στον εκλεγμένο ορκωτό ελεγκτή. Αντίστοιχες περιπτώσεις παρατηρούνται και με τα τραπεζικά ιδρύματα της αλλοδαπής. Επιπρόσθετα, για να δικαιολογήσουν την άρνησή τους να εφαρμόσουν το άρθρο 35 του νόμου 4170/2013 και να αποστείλουν την έγγραφη επιβεβαίωση απευθείας στους εξουσιοδοτημένους ορκωτούς ελεγκτές, υποστηρίζουν ότι οι πληροφορίες που εμπεριέχονται στην επιστολή τους είναι εμπιστευτικές, προορίζονται κάθε φορά για αποκλειστική χρήση

του πελάτη τους και δεν δύνανται να χρησιμοποιηθούν για κανένα άλλο σκοπό ή από κάποιο άλλο πρόσωπο. Με τον τρόπο αυτό τα πιστωτικά ιδρύματα δυσχεραίνουν σημαντικά το έργο των ορκωτών ελεγκτών, οι οποίοι είναι υποχρεωμένοι, με βάση και το ΔΠΕ 240, για κάθε αίτημα επιβεβαίωσης να εξετάζουν εάν συντρέχουν συνθήκες που υποδηλώνουν την ύπαρξη παραγόντων κινδύνων απάτης ή άλλοι παράγοντες που να εγείρουν αμφιβολίες για την αξιοπιστία των ληφθεισών απαντήσεων. Αυτονόητο είναι ότι σε περίπτωση που υπάρχουν τέτοιες ενδείξεις, ο ορκωτός ελεγκτής θα πρέπει να αποκτήσει περαιτέρω ελεγκτικά τεκμήρια για την άρ-

να επιβεβαιώνουν οι ίδιοι τις ζητούμενες τραπεζικές πληροφορίες, στα αντίστοιχα πλαίσια που τηρούνται για τη βάση του Τειρεσία. Επισημαίνεται ότι, τόσο οι ορκωτοί ελεγκτές όσο και οι ελεγκτικές εταιρείες, υπάγονται αντίστοιχα σε αυστηρό κώδικα δεοντολογίας και στο Διεθνές Πρότυπο Δικλίδων Ποιότητας 1 «Δικλίδες ποιότητας για λογιστικές επιχειρήσεις που διενεργούν ελέγχους και επισκοπήσεις οικονομικών καταστάσεων, καθώς και άλλες αναθέσεις διασφάλισης και συναφών υπηρεσιών» (ISQC 1), που καθορίζουν ρητά την υποχρέωση της υιοθέτησης επαγγελματικής εχεμύθειας και απορρήτου από μέρους τους, με αποτέλεσμα να μην απειλείται κατ’ ελάχιστο το τραπεζικό απόρρητο από τη χορήγηση απευθείας σε αυτούς όλων των ζητούμενων πληροφοριών, στο πλαίσιο της διενέργειας του ελέγχου τους. Τέλος, τα πιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να συνεκτιμήσουν ότι εφόσον τα πρωτογενή στοιχεία χορηγούνται από αυτά απευθείας στους ορκωτούς ελεγκτές, θα υπάρχει όφελος προς όλους τους χρήστες των ελεγμένων οικονομικών καταστάσεων, διότι μέσω της ενδεδειγμένης διαδικασίας διατραπεζικών επιβεβαιώσεων θα αυξάνονται οι πιθανότητες εντοπισμού μιας απάτης.

MAΡΤΙΟΣ 2017

ση των αμφιβολιών αυτών. Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό επιτυγχάνεται με την πρωτοβουλία του ορκωτού ελεγκτή να επικοινωνήσει με το τραπεζικό ίδρυμα. Παρόλα αυτά, ακόμα και μετά από μία τηλεφωνική επικοινωνία ή νέα επιστολή από τον ορκωτό ελεγκτή σχετικά με την υποχρέωση εφαρμογής του νόμου, έχει παρατηρηθεί ότι σε αρκετές περιπτώσεις τα πιστωτικά ιδρύματα δεν συμμορφώνονται. Επισημαίνεται ότι η Τράπεζα της Ελλάδος, στο πλαίσιο της εποπτείας που ασκεί, δεν φαίνεται να έχει παρέμβει προκειμένου να επιβάλει την υποχρεωτική εφαρμογή της προαναφερόμενης διάταξης. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η εργασία των ορκωτών ελε-

γκτών να μην διευκολύνεται, όπως κανονικά θα έπρεπε, από τα πιστωτικά ιδρύματα και επομένως να αυξάνεται η πιθανότητα αδυναμίας εντοπισμού απάτης από αυτούς. Ο συγκεκριμένος κίνδυνος αυξάνεται ακόμα περισσότερο, εάν σε μία τέτοιου είδους απάτη εμπλέκονται και μέλη της διοίκησης, τα οποία ψευδώς βεβαιώνουν στον ορκωτό ελεγκτή την ορθότητα του συνόλου των στοιχείων που εμπεριέχονται στις υπό έλεγχο οικονομικές καταστάσεις που αυτοί συντάσσουν, για λογαριασμό του νομικού προσώπου που εκπροσωπούν. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η συγκεκριμένη δυσλειτουργία και για να διασφαλιστεί ο δημόσιος χαρακτήρας του ελεγκτικού έργου, θα πρέπει το συντομότερο δυνατόν η ΕΛΤΕ, από κοινού με την Τράπεζα της Ελλάδος ή οποιοδήποτε άλλο θεσμικό όργανο των πιστωτικών ιδρυμάτων στην επικράτεια, να εκδώσουν αντίστοιχη οδηγία, η οποία θα αφορά όλα τα πιστωτικά ιδρύματα, προκειμένου να εφαρμόζεται καθολικά από όλους τους εμπλεκόμενους το άρθρο 35 του νόμου 4170/2013. Επίσης, στο πλαίσιο της εξοικονόμησης τόσο του κόστους όσο και του χρόνου, θα μπορούσε να δημιουργηθεί μία ειδική ηλεκτρονική τραπεζική βάση, με τα απαραίτητα πρωτόκολλα ασφαλείας, στην οποία θα είχαν πρόσβαση μόνο εξουσιοδοτημένοι υπάλληλοι των ελεγκτικών εταιρειών, προκειμένου

ACCOUNTANCY GREECE.26

▲ Ερευνες

Γυναικείο επιχειρείν Νέες προοπτικές σχετικά με τους κινδύνους και τις ανταμοιβές International Business Report | Μάρτιος 2017 Ευκαιρίες - Κίνδυνοι - Ηγεσία Grant Thornton

MAΡΤΙΟΣ 2017

ACCOUNTANCY GREECE.26

ο 2017, οι διοικητικές ομάδες αντιμετωπίζουν νέες προκλήσεις σχετικά με τους διεθνείς κινδύνους. Με ελάχιστους να έχουν προβλέψει τα γεγονότα των τελευταίων ετών, οι επιχειρήσεις παγκοσμίως προσπαθούν να προετοιμαστούν για περαιτέρω απρόβλεπτα γεγονότα. Όμως οι επιχειρήσεις θα πρέπει να κάνουν κάτι περισσότερο από μια απλή αντίδραση στις προκλήσεις της εποχής μας. Καθώς ανταποκρίνονται σε βραχυπρόθεσμα ερεθίσματα, θα πρέπει ταυτόχρονα να λάβουν υπόψη τους ευκαιρίες που προάγουν τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Η ανάγκη να αξιοποιήσουν αυτές τις ευκαιρίες είναι αναμφισβήτητα μεγαλύτερη από ποτέ. Ερευνούμε τον ρόλο των γυναικών στις επιχειρήσεις τα τελευταία 13 χρόνια και, στη φετινή έρευνα, εστιάζουμε σε θέματα κινδύνων και ανταμοιβών. Παρατηρούμε ότι οι άντρες και οι γυναίκες αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο και την ευκαιρία διαφορετικά, και ότι ως αποτέλεσμα δρουν με διαφορετικό τρόπο. Εάν αναγνωρίσουν, τιμήσουν και αξιοποιήσουν αυτές τις διαφορές, οι επιχειρήσεις θα έχουν περισσότερες πιθανότητες να δουν τον κόσμο όπως είναι πραγματικά και όπως θα μπορούσε να γίνει. Εάν αποτύχουν να δημιουργήσουν πολυμορφικές ομάδες, οι επιχειρήσεις κινδυνεύουν από «κοινή σκέψη», το φαινόμενο όπου

εμπλέκοντας μόνο όσους έχουν την ίδια οπτική γωνία, υποσκιάζουμε τις άλλες προοπτικές και δεν βλέπουμε την αλλαγή που έρχεται. Ωστόσο, παρά τα στοιχεία που συνδέουν την πολυμορφία με τις βελτιωμένες επιχειρηματικές επιδόσεις, η διαφορετικότητα των φύλων σε διοικητικές θέσεις, εξελίσσεται με εξαιρετικά βραδύ ρυθμό. Η έρευνα International Business Report της Grant Thornton αποκαλύπτει ότι, παγκοσμίως, το ποσοστό των γυναικών σε διοικητικές ομάδες έχει αυξηθεί κατά μόλις 1% το τελευταίο έτος, από 24% το 2016 σε 25% το 2017. Αυτό συντελεί σε μεταβολή της τάξεως 6% που σημειώθηκε τα τελευταία 13 χρόνια, από την αρχή της έρευνάς μας. Δυστυχώς, παράλληλα, ο αριθμός των επιχειρήσεων που δεν έχουν γυναίκες σε διοικητικές θέσεις έχει αυξηθεί από 33% το 2016 σε 34% το 2017, κάτι που αποτελεί σοβαρή αδυναμία. Οι λόγοι αυτής της έλλειψης διαφορετικότητας είναι πολλοί και ποικίλλουν, και εξαρτώνται από την κουλτούρα των ίδιων των επιχειρήσεων, αλλά και του ευρύτερου περιβάλλοντος όπου δραστηριοποιούνται. Ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι, φέτος, εντοπίσαμε ότι το θέμα της διαφορετικότητας των φύλων έχει αρχίσει να χάνει τη βαρύτητά του. Δεν πρέπει να επιτρέψουμε να συμβεί αυτό, τη στιγμή που η πρόοδος είναι ακόμη οριακή. Οι εταιρείες σήμερα πρέπει να

είναι πιο παραγωγικές, καινοτόμες και «ανοιχτές», εάν επιθυμούν να ακμάσουν. Γι’ αυτό και στη φετινή μας έρευνα παρέχουμε αρκετές προτάσεις σχετικά με τρόπους αύξησης της συμμετοχής των γυναικών στη διοίκηση προς όφελος της επιχείρησης συνολικά, και των στρατηγικών αντιμετώπισης κινδύνων συγκεκριμένα. Οι επιχειρήσεις πρέπει να κινητοποιηθούν. Πολλές από τις σημερινές επιχειρήσεις εξακολουθούν να διοικούνται μόνο από ομάδες αντρών και μπορεί να αντιμετωπίσουν μυωπικά ριψοκίνδυνες καταστάσεις. Όπως αναφέρει ένας συνεργάτης μας: «Ο πραγματικός κίνδυνος για τις επιχειρήσεις είναι να μην εμπλέκουν τις γυναίκες». Αθανασία Αραμπατζή Senior Partner, Grant Thornton Greece

Σύνοψη Παγκοσμίως, μία στις τέσσερις ανώτερες διοικητικές θέσεις καλύπτονται πλέον από γυναίκες. Υπάρχει μια μικρή αύξηση σε σχέση με το προηγούμενο έτος, αλλά το ποσοστό των επιχειρήσεων που δεν έχουν καμιά γυναίκα σε διοικητικές θέσεις έχει αυξηθεί επίσης. Για ακόμη μια φορά, οι αναπτυσσόμενες χώρες ηγούνται σε θέματα πολυμορφίας, ενώ πολλές μεγάλες οικονομίες εξακολουθούν να υστερούν. 1. Οι διοικητικές θέσεις αναφέρονται σε διευθύνοντες συμβούλους, προέδρους,

«Οι εταιρείες σήμερα πρέπει να είναι πιο παραγωγικές, καινοτόμες γενικούς διευθυντές και άλλους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων

και “ανοιχτές” εάν επιθυμούν να

Πολυμορφία στην ηγεσία

Αθανασία Αραμπατζή Senior Partner, Grant Thornton Greece

Προτάσεις 1. Μιλήστε ανοιχτά για την πολυμορφία και ενσωματώστε την αλλαγή σε όλο τον οργανισμό, όχι μόνο στις ανώτερες θέσεις. 2. Ενθαρρύνετε τα διαφορετικά είδη ηγεσίας και προτύπων. 3. Επενδύστε σε ολιστικά προγράμματα καθοδήγησης και υποστήριξης καριέρας, πέρα από τον θεσμό του μέντορα.

Φύλο και κίνδυνοι Η διαχείριση κινδύνου είναι η διαδικασία αναγνώρισης, αξιολόγησης και διαχείρισης της αβεβαιότητας και είναι ζωτικής σημασίας για την επιχειρηματική επιτυχία. Άντρες και γυναίκες, κατόπιν προσεκτικής σκέψης, αντιλαμβάνονται και ανταποκρίνονται δι-

Πολυμορφία στην ηγεσία

αφορετικά στους κινδύνους, σε θέματα εξισορρόπησης ταχύτητας και αποφασιστικότητας. Εάν ενωθούν, οι δυνάμεις αυτές μπορούν να διευκολύνουν την ανάπτυξη αποτελεσματικών στρατηγικών διαχείρισης κινδύνου για τη βιώσιμη ανάπτυξη των δυναμικών επιχειρήσεων. Προτάσεις 1. Δημιουργήστε μεικτές ομάδες και των δύο φύλων για αποτελεσματική διαχείριση κινδύνου. 2. Δώστε στις γυναίκες ευκαιρίες επίδειξης ηγετικών ικανοτήτων που τις εξοικειώνουν με τον κίνδυνο. 3. Δημιουργήστε μια κουλτούρα όπου η λήψη υπολογισμένων ρίσκων αποτελεί μέρος της επιχειρησιακής στρατηγικής, όχι κάτι που θα πρέπει να αποφευχθεί.

Φέτος, το ποσοστό των γυναικών σε διοικητικές θέσεις αποτέλεσε ορόσημο για τις επιχειρήσεις, αφού ανήλθε σε 25%, για πρώτη φορά από την έναρξη της έρευνάς μας. Μπορεί, όμως, οι επιχειρήσεις να βελτιώνονται, αλλά η αλλαγή είναι αργή και άνιση. Πρόοδος και αναβλητικότητα Το ποσοστό των γυναικών σε διοικητικές θέσεις αυξήθηκε κατά μόλις 1% το τελευταίο έτος (βλ. Σχήμα 1), από 24% το 2016 σε 25% το 2017, και κατά 4% τα τελευταία 5 χρόνια. Επιπλέον, το ποσοστό των επιχειρήσεων χωρίς γυναίκες σε διοικητικές θέσεις αυξήθηκε με την ίδια αναλογία, από 33% το 2016 σε 34% το 2017, χωρίς σημαντική βελτίωση από το 2012. Οι καιροί επιτάσσουν πολυμορφία.1 Εάν διευρυνθεί η διαφορετικότητα μιας ομάδας, θα διευρυνθεί και η περιφερειακή της όραση. Οι διαφορετικές ομάδες επωφελούνται από τις διασυνδέσεις των ευρύτερων δικτύ-

MAΡΤΙΟΣ 2017

Η διαφορετικότητα είναι το κλειδί για την επιχειρηματική επιτυχία. Με ένα μείγμα αντρών και γυναικών στο τιμόνι, οι επιχειρήσεις μπορούν να προετοιμαστούν καλύτερα για όλα τα ενδεχόμενα. Κι όμως, το 2017 οι αλλαγές στα ποσοστά δεν είναι αισθητές. Κάθε χρόνο επιδιώκουμε να προσθέτουμε νέα στοιχεία και προτάσεις που θα συμβάλλουν στην κατανόηση και στην εξεύρεση λύσεων για μεγαλύτερη πολυμορφία των φύλων.

ακμάσουν»

4. Χρησιμοποιήστε ουδέτερους όρους, όπως επίγνωση κινδύνου, και μη συνδέετε τον όρο κίνδυνος με τον φόβο, ώστε να αποφύγετε τη δημιουργία στερεοτύπων. 5. Συμπεριλάβετε ευκαιρίες και όχι μόνο κινδύνους στο εταιρικό Μητρώο Ρίσκων. 6. Εμπλακείτε σε πιο συλλογικές διαδικασίες διαχείρισης κινδύνου.

ACCOUNTANCY GREECE.26

«Από καθαρά επιχειρηματική σκοπιά, τουλάχιστον 50% του πληθυσμού είναι γυναίκες, και αν δεν εργάζονται για εμένα, εργάζοων, την αυξημένη αξιοπιστία μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών και την ορθότερη λήψη αποφάσεων.2 Όμως, παρά την αυξανόμενη γενική συναίνεση των επιχειρηματιών στο συγκεκριμένο θέμα, ο ρυθμός της αλλαγής είναι εξαιρετικά βραδύς. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι αποτυγχάνουν όλες οι προσπάθειες. Η Ανατολική Ευρώπη ηγείται στο ποσοστό γυναικών σε διοικητικές θέσεις, ενώ οι χώρες ΜΙΝΤ (Μεξικό, Ινδονησία, Νιγηρία και Τουρκία) σημειώνουν τη μεγαλύτερη βελτίωση. Όμως η πρόοδος σε αυτές τις χώρες μετριάζεται λόγω των στατικών επιδόσεων των ανεπτυγμένων χωρών της περιοχής Ασίας - Ειρηνικού, των χωρών G7 και της Βόρειας Αμερικής, καθώς και της πτώσης στη Νότια Ευρώπη (βλ. Σχήμα 2). Πολλές έρευνες επιδιώκουν να εντοπίσουν τις λεπτές και πολύπλοκες αιτίες που περιορίζουν την ανέλιξη των γυναικών στην κορυφή. Όμως, η πολυμορφία δεν είναι κάτι στατικό, και θα πρέπει να ανανεώνουμε συνεχώς τις γνώσεις μας πάνω στα εμπόδια επαγγελματικής εξέλιξης των φύλων αλλά και τις λύσεις για ευρύτερη ισότητα. Φέτος, εντοπίζουμε 3 θέματα που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και, πέραν αυτών, εστιάζουμε σε μια εις βάθος μελέτη των διαφορών των φύλων σε θέματα κινδύνων και ευκαιριών. Ένας υφέρπων εφησυχασμός Πολλοί ηγέτες αρχίζουν να ανησυχούν για την «πολυμορφική εξάντληση». Η Lindsay

νται για κάποιον άλλο. Το ερώτημα που προκύπτει πάντα είναι: πώς μπορώ να δημιουργήσω ένα περιβάλλον ελκυστικό προς τις γυναίκες;» Phil Smith Chairman, UK & Ireland Cisco

Degouve De Nuncques, head of Middle East at ACCA, φοβάται ότι η καινοτομία ήδη εξαντλείται: «Το θέμα ένταξης των γυναικών σε διοικητικές θέσεις έχει χάσει λίγη από τη λάμψη του. Υπάρχει στασιμότητα». Ο Phil Smith, chairman, UK & Ireland, at Cisco, περιγράφει την επίπτωση που μπορεί να έχει αυτό στη συμπεριφορά: «Μόλις οι άνθρωποι κάνουν κάτι μέχρι κάποιο ορισμένο σημείο, νιώθουν ότι έκαναν αρκετά και εστιάζουν σε κάτι άλλο». Η μακροοικονομική και γεωγραφική αβεβαιότητα δεν βοηθούν. Οι επιχειρηματίες ασχολούνται με τη μείωση κόστους και τη διατήρηση των ταλέντων, αντιμετωπίζοντας τη διαφορετικότητα ως κάτι που είναι ωραίο αλλά όχι απαραίτητο. «Δεν αισθάνομαι ότι υπάρχει μείωση στην αναγνώριση της αξίας των γυναικών», αναφέρει η Lindsay Degouve De Nuncques, «αλλά δεν είναι προτεραιότητα». Κάποιοι άλλοι αναγνωρίζουν ότι, παρόλο που οι διοικητικές ομάδες δεσμεύονται για

ισότητα φύλων, οι μεσαίες βαθμίδες δεν είναι ιδιαίτερα πεπεισμένες. Η Maria Cunha Matos, managing associate at Linklaters Brazil, εξηγεί ότι «το θέμα ένταξης των γυναικών στη διοίκηση δεν έχει να κάνει με το ότι οι άντρες δεν συνεργάζονται καλά με τις γυναίκες. Σύμφωνα με την εμπειρία μου, συνδέεται κάπως και με την αντίσταση στον μεγαλύτερο ανταγωνισμό για κάλυψη θέσεων εργασίας». Προφανώς, η συζήτηση πάσχει όταν λαμβάνει χώρα σε πολύ στενό πλαίσιο. Οι εταιρείες πρέπει να προσέξουν το φαινόμενο της «κοινής γνώμης». Όπως προειδοποιεί ο Βασίλης Καζάς, managing partner στην Grant Thornton Greece: «Οι συζητήσεις που γίνονται, είναι συνήθως με αυτούς που έχουν ήδη πειστεί. Αυτό είναι το πρόβλημα. Η διοίκηση θα πρέπει να κάνει αυτές τις συζητήσεις με όλες τις βαθμίδες εντός και εκτός του οργανισμού». Η Pamela Harless, chief people and culture officer at Grant Thornton US, θεωρεί ότι το συγκεκριμένο θέμα έχει χάσει λίγη από τη λάμψη του. «Υπάρχει πληθώρα ορθολογικών επιχειρημάτων», αναφέρει, «αλλά οι επιχειρηματίες είναι πολύ περισσότερο αποτελεσματικοί όταν ηγούνται μιας συζήτησης από πλευράς πραγματικού πάθους». Η Pamela καλεί τους επιχειρηματίες να δείξουν θάρρος και αφοσίωση, θέτοντας τους εαυτούς τους ως παράδειγμα, όντες υπεύθυνοι για το εύρος του «ανοιχτού προς όλους» περιβάλλοντος που θα δημιουργήσουν.

«Οι γυναίκες δεν αισθάνονται άνετα, από τη φύση τους, με την αυτοπροβολή, άρα η ύπαρξη άλλων ανώτερων στελεχών που

Παρωχημένα μοντέλα ηγεσίας Η Sacha Romanovitch, chief executive officer at Grant Thornton UK, φοβάται ότι οι καθιερωμένες αντιλήψεις σχετικά με την ηγεσία απογοητεύουν τις γυναίκες: «Το θέμα είναι ότι αυτό που βλέπουν οι γυναίκες ως ηγεσία δεν είναι πάντα ελκυστικό». Πολλές γυναίκες βρίσκουν άλλους ενδιαφέροντες τρόπους να επιτύχουν την ισορροπία που επιθυμούν, όπως να δουλεύουν για μικρότερες νεοφυείς επιχειρήσεις ή να ξεκινήσουν τις δικές τους. Οι επιλογές είναι πολλές, αλλά οι μεγάλες εταιρείες θα ζημιωθούν αν χάσουν γυναικεία ταλέντα. Η υποστήριξη στη φροντίδα των παιδιών και η ευέλικτη η εργασία αποτελούν σημαντικούς παράγοντες στην προσέλκυση και διατήρηση των γυναικών στις επιχειρήσεις.3 Όμως, η Sacha Romanovitch περιγράφει μια βαθύτερη ανάγκη: «Πιστεύω ότι οι γυναίκες αναζητούν μια ριζικότερη αλλαγή στο τι αντιπροσωπεύει η ηγεσία και στο τι απαιτείται από τα ανώτερα στελέχη». Η ίδια περιγράφει την επικράτηση ενός μοντέλου «ήρωα», όπου τα άτομα πρέπει να

προβάλλουν τις ικανότητες και την εμπειρία τους, βοηθάει σημαντικά». Maria Cunha Matos Managing associate Linklaters Brazil

είναι τέλεια και η δουλειά να κυριαρχεί και ότι αυτό θα πρέπει να αλλάξει. Παραβλέπονται άλλες μορφές ηγεσίας, που απαιτούν λιγότερες προσωπικές θυσίες. Αυτό επιδεινώνεται από ένα άλλο είδος ηγέτη, ο οποίος, σύμφωνα με την Pamela Harless, «ηγείται στερεοτυπικά και κατηγορηματικά». Οι επιχειρήσεις πρέπει να ενθαρρύνουν την πεποίθηση ότι δεν υπάρχει ένα επιθυμητό στυλ συμπεριφοράς (εξουσιαστικό ή αναλυτικό, υποστηρικτικό ή προωθητικό). Όπως αναφέρει η Pamela Harless, «είναι ο συνδυασμός όλων αυτών των στυλ που οδηγεί σε καλύτερες αποφάσεις». Οι άνθρωποι χρειάζονται άδεια να «φέρουν όλο τους τον εαυτό στη δουλειά». Κατ’ αυτό τον τρόπο, η εταιρεία δημιουργεί ένα πιο διαφοροποιημένο σύνολο προτύπων, που επιτρέπει στα άτομα να σχεδιάσουν ένα αυθεντικό ηγετικό στυλ, που συμβαδίζει με τον πραγματικό τους εαυτό.4

Έλλειψη υποστήριξης Νέες έρευνες μελετούν την τάση οι γυναίκες να ελέγχονται, και όχι να υποστηρίζονται.5 Η ύπαρξη ελέγχου ή ακόμα και μέντορα αφορά την υποστήριξη και την παροχή συμβουλών από έναν εργαζόμενο σε έναν άλλο, στο ίδιο ή κατώτερο επίπεδο από τον ίδιο στην εταιρεία. Είναι μια ιδιωτική, αναπτυξιακή σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων. Από την άλλη, ένας ουσιαστικός υποστηρικτής, «σπονσοράρει» εργαζομένους σε χαμηλότερες βαθμίδες, κατά τη διάρκεια λήψης αποφάσεων για ανάληψη εργασιών υψηλού προφίλ και προαγωγές. Έτσι, έχουν τη δύναμη να επιφέρουν αλλαγές εκ μέρους των γυναικών6.

Σημειώσεις 1. Women in business: The value of diversity - Grant Thornton (2015) 2. Women as a Valuable Asset - McKinsey & Company (2012) 3. Women in business: Turning promise into practice - Grant Thornton (2016). 4. Ibid. 5. Why Men Still Get More Promotions Than Women - Harvard Business Review (2010). 6. Women in business: The path to leadership - Grant Thornton (2015).

MAΡΤΙΟΣ 2017

Ο Βασίλης Καζάς προσθέτει: «η ισότητα των φύλων πρέπει να καθοδηγείται δυνατά και με πάθος από τη διοίκηση». Οι επίσημες προσπάθειες, όπως τα προγράμματα πολυμορφίας, οι ποσοστώσεις και τα συλλογικά γκρουπ, μπορεί να συμβάλουν στην επιτάχυνση αλλαγής συμπεριφοράς, αλλά θα δουλέψουν μόνο αν η αλλαγή ξεκινήσει από επάνω.

ACCOUNTANCY GREECE.26

IASB: Σχέδιο Δράσης και Εκτιμώμενο Χρονοδιάγραμμα

ΕΞΕΛΊΞΕΙΣ ΣΤΑ IFRS

τον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι εκτιμήσεις αναφορικά με τις επερχόμενες ημερομηνίες δημοσίευσης των εργασιών σε εξέλιξη του IASB. Η ημερομηνία έναρξης ισχύος των τροποποιήσεων και των νέων προτύπων εκτιμάται σε 6 – 18 μήνες μετά την ημερομηνία δημοσίευσής τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο, μπορεί να επιτραπεί νωρίτερη εφαρμογή των τροποποιήσεων ή νέων Προτύπων. ΕΝΕΡΓΈΣ ΕΡΓΑΣΊΕΣ ΤΡΈΧΟΥΣΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΌΤΗΤΑ

ΕΝΤΌΣ 3 ΜΗΝΏΝ

ΕΝΤΌΣ 6 ΜΗΝΏΝ

ΜΕΤΆ ΑΠΌ 6 ΜΉΝΕΣ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΈΣ ΕΡΓΑΣΊΕΣ Γνωστοποιήσεις: Αρχές γνωστοποιήσεων

Σχέδιο

Δημοσίευση ΣΣ

Βασικές Οικονομικές Καταστάσεις

Ανάλυση

Δημοσίευση ΣΣ ή ΠΠ

Συνενώσεις επιχειρήσεων που υπάγονται υπό κοινό έλεγχο

Ανάλυση

Δημοσίευση ΣΣ

Δυναμική Διαχείριση Κινδύνων

Ανάλυση

Δημοσίευση ΣΣ

Χρηματοοικονομικά μέσα με χαρακτηριστικά Ιδίων Κεφαλαίων

Ανάλυση

Δημοσίευση ΣΣ

Υπεραξία και απομείωση

Ανάλυση

Καθορισμός προσανατολισμού της εργασίας

Επιτόκιο προεξόφλησης

Ανάλυση

Πληρωμές βασιζόμενες σε Συμμετοχικούς Τίτλους

Σχέδιο

Δημοσίευση Σύνοψης Βασικών Αποτελεσμάτων της Έρευνας

ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΑ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΎ ΠΡΟΤΎΠΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΈΡΓΑ ΣΧΕΤΙΚΆ ΜΕ ΑΥΤΉΝ

Ανάλυση

Δημοσίευση Θεωρητικού Πλαισίου Κατάρτισης

Αρχές γνωστοποιήσεων - Δήλωση εφαρμογής του Επιπέδου σημαντικότητας (Materiality)

Σχέδιο

Δημοσίευση Δήλωσης εφαρμογής

Αρχές γνωστοποιήσεων: Ορισμός του Επιπέδου σημαντικότητας (προτεινόμενες τροποποιήσεις στο ΔΛΠ 1 και στο ΔΛΠ 8)

Σχέδιο

Θεωρητικό Πλαίσιο Κατάρτισης (Conceptual Framework)

Ασφαλιστικές Συμβάσεις Νομοθετικός προσδιορισμός τιμών

Σχέδιο Ανάλυση

Δημοσίευση ΠΠ Έκδοση ΔΠΧΑ (αναμένεται τον Μάρτιο)

Δημοσίευση ΣΣ

ΤΡΟΠΟΠΟΊΗΣΗ ΤΩΝ ΔΠΧΑ ΠΡΟΤΎΠΩΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΉΣΕΙΣ (ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΈΝΗΣ ΈΚΤΑΣΗΣ ΣΤΟ ΠΕΔΊΟ ΕΦΑΡΜΟΓΉΣ) ΚΑΙ ΕΔΔΠΧΑ ΔΙΕΡΜΗΝΕΊΕΣ

ΤΡΈΧΟΥΣΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΌΤΗΤΑ

Λογιστικές Πολιτικές και Εκτιμήσεις (προτεινόμενες τροποποιήσεις στο ΔΛΠ 8)

ΕΝΤΌΣ 3 ΜΗΝΏΝ

Σχέδιο

Ταξινόμηση υποχρεώσεων (προτεινόμενες τροποποιήσεις στο ΔΛΠ 1)

ΕΝΤΌΣ 6 ΜΗΝΏΝ Δημοσίευση ΣΣ

Έκδοση ΔΠΧΑ τροποποίηση

Ανάλυση

Ορισμός της Επιχείρησης / Προηγούμενες Συμμετοχές σε από κοινού δραστηριότητες (Προτεινόμενες τροποποιήσεις στο ΔΠΧΑ 3 και ΔΠΧΑ 11)

Βελτιώσεις στο ΔΠΧΑ 8 Λειτουργικοί Τομείς (προτεινόμενες τροποποιήσεις στο ΔΠΧΑ 8 ΔΛΠ 34)

Δημόσια Διαβούλευση

Καθορισμός προσανατολισμού της εργασίας

Σχέδιο

Τροποποίηση του Προγράμματος, Περικοπές ή Διακανονισμός /Διαθεσιμότητα Επιστροφής (Προτεινόμενες τροποποιήσεις στο ΔΛΠ 19 και ΕΔΔΠΧΠ 14) Eνσώματα: Ενέργειες πριν την προβλεπόμενη χρήση (Προτεινόμενες τροποποιήσεις στο ΔΛΠ 16)

Δημοσίευση ΣΣ

Έκδοση ΔΠΧΑ τροποποίηση

Ανάλυση

Σχέδιο

Επιλογές συμμετρικής προπληρωμής

Δημοσίευση ΣΣ Καθορισμός προσανατολισμού της εργασίας

Ανάλυση

Αβεβαιότητες στην Φορολογία Εισοδήματος (Σχέδιο ΕΔΔΠΧΑ Διερμηνείας) Ετήσιες Βελτιώσεις 2015-2017

ΔΠΧΑ ΤΑΞΙΝΌΜΗΣΗΣ Επικαιροποίηση Ταξινόμησης ΔΠΧΑ Ασφαλιστικές Συμβάσεις Κοινή Πρακτική—γεωργία, αναψυχή, franchises, λιανική και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα

ΕΠΙΣΚΟΠΉΣΕΙΣ ΜΕΤΑΓΕΝΈΣΤΕΡΑ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΉΣ ΕΜΕ του ΔΠΧΑ 13 Επιμέτρηση σε εύλογες αξίες

ΜΕΤΆ ΑΠΌ 6 ΜΉΝΕΣ

Έκδοση ΕΔΔΠΧΑ Διερμηνείας

Ανάλυση Σχέδιο

Δημοσίευση ΣΣ (αναμένεται τον Ιανουάριο)

ΤΡΈΧΟΥΣΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΌΤΗΤΑ

ΕΝΤΌΣ 3 ΜΗΝΏΝ

Δημόσια Διαβούλευση

Δημοσίευση Επικαιροποίησης (αναμένεται τον Μάρτιο)

Σχέδιο

Publish Proposed Update (αναμένεται τον Μάρτιο)

ΤΡΈΧΟΥΣΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΌΤΗΤΑ

ΕΝΤΌΣ 3 ΜΗΝΏΝ

Ανάλυση

Καθορισμός προσανατολισμού της εργασίας

ΕΜΕ των προτύπων ΔΠΧΑ 10-12 αναφορικά με τις ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις και τα σχήματα υπό κοινό έλεγχο

ΕΝΤΌΣ 6 ΜΗΝΏΝ

ΜΕΤΆ ΑΠΌ 6 ΜΉΝΕΣ

ΕΝΤΌΣ 6 ΜΗΝΏΝ

ΜΕΤΆ ΑΠΌ 6 ΜΉΝΕΣ

Διεξαγωγή ΕΜΕ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΈΝΕΣ ΕΡΓΑΣΊΕΣ ΔΠΧΑ

ΔΠΧΑ 9 Χρηματοοικονομικά Μέσα ΔΠΧΑ 14 Μεταβατικοί λογαριασμοί Ρυθμιζόμενων Δραστηριοτήτων ΔΠΧΑ 15 Έσοδα από Συμβάσεις με Πελάτες.

Επεξηγήσεις στο ΔΠΧΑ 15 Έσοδα από Συμβάσεις με Πελάτες ΔΠΧΑ 16 Μισθώσεις 2015 Τροποποιήσεις για τα ΔΠΧΑ για Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις

ΗΜΕΡΟΜΗΝΊΑ ΈΚΔΟΣΗΣ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΊΑ ΈΝΑΡΞΗΣ ΙΣΧΎΟΣ

Ιούλιος 2014

1η Ιανουαρίου 2018

Ιανουάριος 2014

1η Ιανουαρίου 2016

Μάιος 2014

1η Ιανουαρίου 2018

Απρίλιος 2016

1η Ιανουαρίου 2018

Ιανουάριος 2016

1η Ιανουαρίου 2019

Μάιος 2015

1η Ιανουαρίου 2017

ΕΠΙΠΛΈΟΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΊΕΣ

Τον Σεπτέμβριο του 2015, το IASB αποφάσισε την αναβολή της ημερομηνίας έναρξης ισχύος του Προτύπου κατά ένα χρόνο έως την 1η Ιανουαρίου 2018.

➥

MAΡΤΙΟΣ 2017

ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΑ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΎ ΠΡΟΤΎΠΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΈΡΓΑ ΣΧΕΤΙΚΆ ΜΕ ΑΥΤΉΝ

96 ➥

ACCOUNTANCY GREECE.26

ΗΜΕΡΟΜΗΝΊΑ ΈΚΔΟΣΗΣ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΊΑ ΈΝΑΡΞΗΣ ΙΣΧΎΟΣ

Λογιστική Απεικόνισης της Απόκτηση Συμμετοχής σε μία Κοινοπραξία (τροποποιήσεις στο ΔΠΧΑ 11)

Μάιος 2014

1η Ιανουαρίου 2016

Διευκρινήσεις αναφορικά με Αποδεκτές Μεθόδους Αποσβέσεων (τροποποιήσεις στα ΔΛΠ 16 και ΔΛΠ 38)

Μάιος 2014

1η Ιανουαρίου 2016

Γεωργία: Καρποφόρες Φυτείες (τροποποιήσεις στα ΔΛΠ 16 και ΔΛΠ 41)

Ιούνιος 2014

1η Ιανουαρίου 2016

Αύγουστος 2014

1η Ιανουαρίου 2016

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΈΝΕΣ ΕΡΓΑΣΊΕΣ - ΤΡΟΠΟΠΟΙΉΣΕΙΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΈΝΟΥ ΣΚΟΠΟΎ

Η Μέθοδος Καθαρής Θέσης στις Ατομικές Οικονομικές Καταστάσεις (τροποποιήσεις στο ΔΛΠ 27)

Πωλήσεις ή Εισφορές στοιχείων του ενεργητικού μεταξύ επενδυτή και συγγενούς ή κοινοπραξίας (τροποποιήσεις στα ΔΠΧΑ 10 και ΔΛΠ 28)

Σεπτέμβριος 2014

Ετήσιες Βελτιώσεις 2012-2014 ΔΠΧΑ 5 Μη κυκλοφορούντα στοιχεία του ενεργητικού κατεχόμενα προς Πώληση και Διακοπείσες Δραστηριότητες Αλλαγές στις μεθόδους της Πώλησης ΔΠΧΑ 7 Χρηματοοικονομικά Μέσα - Γνωστοποιήσεις Συμβάσεις υπηρεσίας Εφαρμογή των απαιτήσεων του ΔΠΧΑ 7 στις Ενδιάμεσες Οικονομικές Καταστάσεις ΔΛΠ 19 Παροχές σε Εργαζομένους Επιτόκιο προεξόφλησης ΔΛΠ 34 Ενδιάμεσες Οικονομικές Αναφοράς Γνωστοποιήσεις πληροφοριών στην ενδιάμεση οικονομική αναφορά.

Σεπτέμβριος 2014

1η Ιανουαρίου 2016

Επενδυτικές Οντότητες: Εφαρμόζοντας την Εξαίρεσης της Ενοποίησης (τροποποιήσεις στα ΔΠΧΑ 10, ΔΠΧΑ 12 και ΔΛΠ 28)

Δεκέμβριος 2014

1η Ιανουαρίου 2016

Δεκέμβριος 2014

1η Ιανουαρίου 2016

Αναγνώριση της αναβαλλόμενης φορολογικής απαίτησης για μη πραγματοποιημένες ζημιές (Τροποποιήσεις στο ΔΛΠ 12)

Ιανουάριος 2016

1η Ιανουαρίου 2017

Γνωστοποιήσεις (Τροποποιήσεις στο ΔΛΠ 7)

Ιανουάριος 2016

1η Ιανουαρίου 2017

Ετήσιες Βελτιώσεις 2014-2016 ΔΠΧΑ 12 Γνωστοποίηση συμμετοχών σε άλλες οντότητες: Διευκρινήσεις του πεδίου εφαρμογής του Προτύπου ΔΠΧΑ 1 Πρώτη Εφαρμογή ΔΠΧΑ Διαγραφή βραχυπρόθεσμων εξαιρέσεων για οικονομικές οντότητες που υιοθετούν τα πρότυπα για πρώτη φορά

Δεκέμβριος 2016

Γνωστοποιήσεις (Τροποποιήσεις στο ΔΛΠ 1)

ΔΛΠ 28 Επενδύσεις σε Συγγενείς Επιχειρήσεις και Κοινοπραξίες Επιμέτρηση συγγενής επιχείρησης ή κοινοπραξίας στην εύλογη αξία

Ταξινόμηση και Επιμέτρηση Συναλλαγών Πληρωμής βασιζόμενων σε Συμμετοχικούς Τίτλους (Τροποποιήσεις στο ΔΠΧΑ 2) Εφαρμογή του ΔΠΧΑ 9 Χρηματοοικονομικά Μέσα και του ΔΠΧΑ 4 Ασφαλιστήρια Συμβόλαια (Τροποποιήσεις στο ΔΠΧΑ 4) Συναλλαγές σε ξένο νόμισμα και εξέταση της προκαταβολής Μεταφορές επενδυτικών ακινήτων (Προτεινόμενες τροποποιήσεις στο ΔΛΠ 40)

Δεκέμβριος 2016

Τον Δεκέμβριο του 2015, η IASB αποφάσισε να αναβάλει την ημερομηνία έναρξης ισχύος αυτής τροποποιήσεως επ’αόριστoν, αναμένοντας τα αποτελέσματα της έρευνας της λογιστικής μεθόδου της καθαρής θέσης

1η Ιανουαρίου 2017 1η Ιανουαρίου 2018 1η Ιανουαρίου 2018

Δεκέμβριος 2016

Ιούνιος 2016

1η Ιανουαρίου 2018

Σεπτέμβριος 2016

1η Ιανουαρίου 2018

Δεκέμβριος 2016

1η Ιανουαρίου 2018

Δεκέμβριος 2016

1η Ιανουαρίου 2018

Σημείωση: Οι εργασίες αυτές αποτελούν μέρος του Μνημονίου Συνεννόησης (Memorandum of Understanding) το οποίο και θέτει τα βασικά σημεία που συμφωνήθηκαν μεταξύ FASB και IASB προκειμένου να επιτευχθεί η σύγκλιση των Προτύπων. Συντομογραφίες: ΠΠ: Προσχέδιο Προτύπου, ΣΣ: Σχέδια Συζήτησης, ΔΛΠ: Διεθνές Λογιστικό Πρότυπο, IASB: International Accounting Standards Backup, ΔΠΧΑ: Διεθνές Πρότυπο Χρηματοοικονομικής Αναφοράς, FASB: Financial Accounting Standards Board, ΕΜΕ: Επισκοπήσεις μεταγενέστερα της εφαρμογής