XEITOS DE VISIBILIZACIÓN Riazor • Labañou • as Roseiras [Los Rosales] • san pedro de Visma • o Portiño
Riazor Neste conxunto de barrios é posible establecer moitos matices deferenciadores. Na actualidade, o barrio de Riazor está definido entre o estadio municipal e o barrio de Labañou, pero o núcleo orixinal do barrio situábase máis cara ao centro e foi absorbido polo segundo ensanche da cidade no inicio do século XX, que tamén deixou a súa pegada no contorno inmediato ao campo de fútbol. Este último, parte da zona deportiva da cidade, é resultado da unión de tres mazás do mencionado ensanche. No límite do mesmo 0 sitúase o antigo núcleo de San Roque, hoxe practicamente destruído e lugar de notables inconsonancias edificatorias. Dentro desta mesma área ubícase a zona
25
coñecida como Cidade Escolar, formulada durante os anos cincuenta como a situación inicial das escolas de Maxisterio e Náutica. No extremo noroeste ubícanse as vivendas sociais do Carme, realizadas tamén nos anos cincuenta en réxime de arrendamento municipal para familias de baixos ingresos. Este conxunto foi rehabilitado recentemente con notable acerto. O caso do núcleo rural de Peruleiro, no que aínda se poden encontrar vivendas unifamiliares de principios de século, permaneceu case intacto até finais dos anos sesenta, cando se aplican as ordenanzas do Plan de Aliñacións de 1948. A partires da década dos setenta e oitenta faise visible o aumento da intensidade edificatoria reforzada pola API ( área de planeamento incorporado) fronte á avenida de Manuel Murguía, incorporada no plan de 1998.
41% 94%
pasan no espazo público de 2 a 3 horas
dos que máis pasan andando polo Obelisco, cunha frecuencia de 1 vez á semana ou máis
27%
están a disgusto pola falta de aparcadoiros, pero só o 37% prefiren aparcadoiros en vez de beirarrúas máis anchas e arboradas
0.5-1
0
Superficie 44.7 Ha 1.16% cidade
0-40
0
5
0
Xeitos de visibilización
+85 45
10
5
Poboación 10.058 hab 4.10% cidade
0 anos
0
esq inf esq: x=0 y=30
Densidade 225.01 hab/Ha
%
236
8.5%
|L|
Núcleo en abandono |L| |O|
ció n
s
|L| |L|
Es
qu
em
a
de
pe
rc ep
|G|
|N| |P|
|P|
co
|B| |I|
bli
em
ov
s
to
en
no
o az
pú
p
es
|P|
|I|
|I| |I| Lecer no eixo da costa. Puntos de actividades e eventos.
|I|
|N|
|I|
M
|P| |N|
|A| Mazá docente con |3| comunicacións perimetrais
de de a
ct
ivi
da
|9||A|
os Po l
|A|
|T||3| |A|
|A| |T| |A||7| |T||4|
|4||T| |T| |A|
Praia Riazor
Praza Portugal
Estadio Municipal
San Roque
Praza da Tolerancia
Parada bus eq. comercial eq. sanitario eq. ensino eq. deportivo eq. cultural eq. administrativo eq. relixioso eq. benestar social eq. asistencial
|A|
|M|
Casa da auga
|B| |1| |2| |3| |4| |5| |6| |7| |8| |9|
|A|
|M|
Polos de actividade Núcleo de actividade Actividade temporal Lugares de compra Esp. actividades/cultural
|I|
|M|
|3|
|3||4|
Movementos no espazo público
|A| |T| |M| |X|
|I|
|A|
|9||X||5|
Proxectos urbanísticos Definidor límite barrio Elemento configurador Espazos oportunidade Máis gusta do barrio
|N| Nodos confluencia |P| Espazo público | I | Influencia servizos no e.p.
|P| |I|
|P|
Esquema de percepcións |U| |L| |E| |O| |G|
|G|
|G| |L|
|N|
|P|
200m
237
A cidade dos barrios
Labañou Este barrio xurdiu tras numerosas actuacións de vivenda de protección pública no principio dos anos cincuenta. Durante eses anos construíronse o grupo María Pita e A Nosa Señora do Perpetuo Socorro, que serviron de residencia para as clases máis modestas nunha zona que está moi castigada polo vento. Segundo o plan de 1948, esta zona completaría o final da vía de rolda secundaria conformando un gran parque, idea que foi substituída no plan de 1968 incorporando esta área na delimitación do Plan Parcial de Labañou que non 0 se chegou a realizar. A última actuación residencial de gran dimensión foi consecuencia dun estudo de detalle a finais dos anos oitenta para poder realizar un
25
interesante proxecto saído dun dos escasos concursos públicos de vivenda realizados na cidade nos últimos anos. Trátase dunha pantalla cara ao vento para reforzar a convivencia nos espazos interiores. Nos últimos anos a zona sufriu unha transformación importante coa prolongación do paseo marítimo e a ubicación nas proximidades da Torre Millennium e o Ascensor de San Pedro. A pesar de ser obras moi criticadas na cidade, serviron para darlle visibilidade á zona e neste momento estase a producir unha importante presenza inmobiliaria na zona, probablemene reforzada no futuro coa apertura do Museo Nacional de Ciencia e Tecnoloxía. Na parte alta, rodeado de vivendas en alturas, atópase un pequeno conxunto de casas unifamiliares coñecidas como Korea, construído nos anos cincuenta, e que podería ser considerado como un barrio independente.
35%
un dos barrios que máis usan transporte público, e tamén a bicicleta cun 3%
33%
pasan máis de 3h no espazo público, sendo un dos barrios que máis tempo pasa, frente ao 17% de media na cidade
38%
das chamadas de teléfono realizadas son dentro do propio barrio
0.5-1
0
Superficie 24.5 Ha 0.63% cidade
0-40
0
5
0
Xeitos de visibilización
+85 45
10
5
Poboación 3.800 hab 1.55% cidade
0 anos
0
esq inf esq: x=0 y=30
Densidade 155.1 hab/Ha
%
238
8.3%
ma Esque
ións
|G|
rcepc
de pe
|O|
Proxecto de Torres de vivendas |O| |U|
|U|
|G|
|O|
|G| |G| |B| lico
púb spazo
oe
os n ment
Move
|N|
|N|
|P|
|P|
|P| |N| |B|
|P| |P|
|I|
Concatenacion espazos entre |P| bloques |P|
|I|
|N|
|P|
|P|
|N| |A|
Esquema de percepcións |U| |L| |E| |O| |G|
|A|
|A|
e
ividad
e act
d Polos
Proxectos urbanísticos Definidor límite barrio Elemento configurador Espazos oportunidade Máis gusta do barrio
|M| Actividade na |A| contorna da estrutura residencial
|3||T| |4|
|7|
|A|
|A|
Movementos no espazo público
|A|
|N| Nodos confluencia |P| Espazo público | I | Influencia servizos no e.p.
Parada bus eq. comercial eq. sanitario eq. ensino eq. deportivo eq. cultural eq. administrativo eq. relixioso eq. benestar social eq. asistencial
239
Praza Alcaldesa Berta Tapia Obelisco Millenium
|B| |1| |2| |3| |4| |5| |6| |7| |8| |9|
Paseo Marítimo
Núcleo de actividade Actividade temporal Lugares de compra Esp. actividades/cultural
mar
|A| |T| |M| |X|
Solar das Percebeiras
Polos de actividade
0m
20
A cidade dos barrios
As Roseiras [Los Rosales] Trátase dun dos barrios máis recentes da cidade e obxecto de múltiples debates sobre o xeito de facer urbanismo. É froito dun plan parcial do mesmo nome datado no 1991 no que, aproveitando partes dunha canteira existente, articúlase un conxunto residencial a través da vía principal que finaliza nun espazo central, composto de dous aneis, e que é formulado como o xermen das actividades do barrio. A actuación urbanizadora prolongouse durante toda a década dos noventa e metade da seguinte. O crecemento 0 residencial viuse favorecido pola construción dun centro comercial a mediados dos anos noventa e
25
a construción de dous edificios de maior altura no acceso como reclamo para os residentes na zona. A construción dos equipamentos do barrio e equipamentos xerais cara ao Monte de San Pedro está a ser finalizada na actualidade, reforzando as condicións residenciais do barrio. A súa difícil topografía fai moi complicada a utilización de moitos dos espazos públicos representados no plano, aínda que é salientable o grao de aceptación do barrio por parte dos seus veciños e a gran vantaxe de situarse na ladeira do miradoiro de San Pedro, un dos lugares de maior aceptación da cidade. A máis que probable construción de novas vivendas cara ao Portiño e a apertura da terceira rolda, acabarán por asentar a poboación e colmatar o barrio.
92%
e o barrio coa porcentaxe máis alta que prefire beirarrúas màis anchas e arboradas en vez de aparcadoiros
33%
fan unha distancia máxima camiñando de 2000 m, a súa distancia media é de 1400 m
36%
o que máis lles gusta son os lugares de estancia, especialmente o parque, (entre os barrios cunha porcentaxe máis alta)
0.5-1
0
Superficie 64.5 Ha 1.67% cidade
0-40
0
5
0
Xeitos de visibilización
+85 45
10
5
Poboación 9.882 hab 4.03% cidade
0 anos
0
esq inf esq: x=0 y=30
Densidade 153.21 hab/Ha
%
240
14.7%
|G|
|L| |G|
|O|
Esquema de percepcións Urbanización Catro Ventos. Transformación relación Rosales co Portiño e o mar
|O|
|L| |G|
|G| |G|
|U| |L|
|P|
|I| |N|
|I|
Movementos no espazo público |P|
|I|
Conexións principais coa cidade |N|
|P|
|B|
|N|
|I| |I| |I| |N|
Esquema de percepcións |A|
Polos de actividade
|X|
Parada bus eq. comercial eq. sanitario eq. ensino eq. deportivo eq. cultural eq. administrativo eq. relixioso eq. benestar social eq. asistencial
Centro Cívico
|B| |1| |2| |3| |4| |5| |6| |7| |8| |9|
|A|
|M||1| |A||2| |4||3||T|
Parque de San Pedro
Polos de actividade Núcleo de actividade Actividade temporal Lugares de compra Esp. actividades/cultural
|A| |A|
|X|
|N| Nodos confluencia |P| Espazo público | I | Influencia servizos no e.p.
|A|
|A|
Baleiro central focalizador da actividade
Movementos no espazo público
|A| |T| |M| |X|
|3|
Centro Comercial
Proxectos urbanísticos Definidor límite barrio Elemento configurador Espazos oportunidade Máis gusta do barrio
Praza Elíptica
|U| |L| |E| |O| |G|
200m
241
A cidade dos barrios
San Pedro de Visma Recoñécense neste barrio as trazas dos antigos asentamentos rurais do século XIX; Río, San Pedro, Visma, Loureiro, Caldemoreiras e a Pedra da Barca, que non foron absorbidos polas políticas de ensanche dos anos cincuenta, sesenta e setenta. A súa ubicación afastada dos principais eixos de actividade da cidade permitiulle manter durante anos un notable carácter semi-rural e favoreceu políticas de consolidación dos seus residentes. Sen embargo, a partir do Plan Xeral de 1985, tense producido unha colonización paulatina de vivenda co0 lectiva, pouco intrusiva coas ordenanzas dese Plan, pero de forte intensidade co Plan Xeral de 1998. Entre ambos
25
os dous plans consolidan máis da metade das vivendas actualmente existentes, aínda que é posible rastrear costumes e actividades afastadas dunha estrutura plenamente urbana. A construción da terceira rolda vai supor a redefinición definitiva deste barrio, xa que por unha banda mellorará sustancialmente os seus accesos e pola outra permitiulle quedar á marxe das grandes operacións inmobiliarias previstas no seu contorno. A axeitada decisión da construción do novo parque supuxo a creación dun espazo de relación planificado e, sobre todo, a non división da estrutura urbana como consecuencia da implantación dun novo acceso rodado cara á cidade. As novas actuacións que se leven a cabo no barrio deberían contribuír a reforzar a axeitada convivencia entre as antigas e as novas edificacións.
91%
a porcentaxe máis alta dos que prefiren beirarrúas máis anchas e arboradas en vez de aparcadoiros no seu barrio
39%
establece o límite do seu barrio a través da memoria (unha das porcentaxes máis altas desta opción)
73%
o que máis lles gusta é a tranquilidade
0.5-1
0
Superficie 39.5 Ha 1.02% cidade
0-40
0
5
0
Xeitos de visibilización
+85 45
10
5
Poboación 1.692 hab 0.69% cidade
0 anos
0
esq inf esq: x=0 y=30
Densidade 42.84 hab/Ha
%
242
10.3%
Novo espazo sobre a estrada.
Cruce e encontro. Ausencia elementos estancia.
|O| |L|
|O|
|U| |O|
|G|
|L| |O|
|U|
|G|
Esquema de percepcións |I| |I|
|I|
|N| |B|
|N|
|P|
|P| |N| |I|
Circulación peonil interrumpida e perigosa
|P|
Movementos no espazo público
|T| |7|
Esquema de percepcións |U| |L| |E| |O| |G|
|A|
Proxectos urbanísticos Definidor límite barrio Elemento configurador Espazos oportunidade Máis gusta do barrio
Movementos no espazo público
|A|
|T| |X| |A||7| |5||A| |7| Centro do barrio. Espazos de actividades e reunións
|3||T|
Polos de actividade
|N| Nodos confluencia |P| Espazo público | I | Influencia servizos no e.p.
243
Polígono Visma
CEIP
Terceira Rolda
Igrexa San Pedro Visma
Parada bus eq. comercial eq. sanitario eq. ensino eq. deportivo eq. cultural eq. administrativo eq. relixioso eq. benestar social eq. asistencial
Centro Cívico
|B| |1| |2| |3| |4| |5| |6| |7| |8| |9|
Parque de Bens
Núcleo de actividade Actividade temporal Lugares de compra Esp. actividades/cultural
Rotonda de acceso
|A| |T| |M| |X|
Cemiterio de Visma
Polos de actividade
200m
A cidade dos barrios
O Portiño Este barrio foi durante anos un espazo descoñecido para moitos coruñeses. O vertedoiro a ceo aberto de Bens influía moi negativamente na zona e foi o seu derrubamento o que fixo públicas, de xeito masivo, as condicións de infravivenda de moitos dos residentes desta área. Tras o seu selado e acondicionamento do contorno -incluso cunha extensión do paseo marítimo- converteuse nunha zona de desexo para promotores e de descubrimento para algúns veciños da cidade. Até o de agora esta zona apenas fora tratada nos0planeamentos, e incluso na actualidade a maioría aparece como zona verde do plan parcial de San Pedro
25
de Visma, que se atopa en tramitación. Este baleiro legal posibilitou o espallamento de vivenda unifamiliar ao longo dos anos oitenta e incluso a consolidación do asentamento no Campanario, creado algúns anos antes. As características deste asentamento serán detalladas con posterioridade pero, no seu conxunto, e a pesar de tratarse dunha agrupación de infravivendas, podemos falar dun espazo máis harmónico e cohesionado que outras partes da cidade. A peza central localízase ao redor da praia e do porto pesqueiro, que segue a ter unha importante función de aglutinador de afeccionados á pesca doutras zonas da cidade. As transformacións no seu contorno son xa inevitables pero aínda hai tempo para aproveitar as achegas de singularidade e intimidade que transmite este barrio.
45%
prefiren vivir noutra zona da cidade, sendo os que menos prefiren vivir no seu propio barrio con un 46%, fronte á media da cidade de 84% que elixe o seu barrio
53%
pasan andando polo Obelisco 1 vez ao mes ou menos, cunha media de 0,322 veces ao día, sendo o barrio que menos frecuenta o centro camiñando
51%
son dos que máis tempo pasan no seu barrio, un 25% por compras e o 20% por lecer
0.5-1
0
Superficie 32.3 Ha 0.84% cidade
0-40
0
5
0
Xeitos de visibilización
+85 45
10
5
Poboación 280 hab 0.11% cidade
0 anos
0
esq inf esq: x=0 y=30
Densidade 8.67 hab/Ha
%
244
9%
|U| |L|
ns
pció
erce
p a de
uem
Esq
|O|
|L|
|G|
Barrio orientado e configurado en relación á auga |G|
azo
os
ent
vem
Mo
sp no e
|N|
|L| |B|
lico
púb
Puntos de acceso pola costa - paseo marítimo - e pola estrada de Fuertes |N| |P| |P|
Esquema de percepcións |U| |L| |E| |O| |G|
s Polo
Proxectos urbanísticos Definidor límite barrio Elemento configurador Espazos oportunidade Máis gusta do barrio
e
idad
ctiv
de a
|I|
|T|
|X| |A|
Actividade ligada ao mar. Porto, praia e paseo marítimo. |T| |T| |A|
Movementos no espazo público
Parada bus eq. comercial eq. sanitario eq. ensino eq. deportivo eq. cultural eq. administrativo eq. relixioso eq. benestar social eq. asistencial
|1| |2| |3| |4| |5| |6| |7| |8| |9| 0m
|B| |1| |2| |3| |4| |5| |6| |7| |8| |9|
20
Núcleo de actividade Actividade temporal Lugares de compra Esp. actividades/cultural
Porto de San Pedro de Visma
|A| |T| |M| |X|
Paseo marítimo
Polos de actividade
A.VV. O Campanario
|N| Nodos confluencia |P| Espazo público | I | Influencia servizos no e.p.
245
A cidade dos barrios
0
Xeitos de visibilización
esq inf esq: x=0 y=30
0
5
+85
Zapateira
Hai uns anos, Ricardo Legorreta afirmaba que o ego dos arquitectos facíanos estar máis preocupados pola opinión dos colegas que polas percepcións dos usuarios das nosas obras. As cidades confiaron unha parte esencial da súa actividade económica ao turismo e Xeitos de visibilización
Para facer visible unha cidade no exterior, a maioría delas seguen un mesmo patrón de recuperación da zona histórica, embelecemento dos accesos, construción de edificios "nomeables" balizando un determinado percorrido programado, encumbramento dun monumento ou imaxe pintoresca e, a poder ser, un equipo de fútbol que propague o nome da cidade ou un gran evento que aproveite a mercadotecnia asociada a todo gran acontecemento. En paralelo, desenvólvense unha serie de actuacións menores, complementarias, que debido á súa escala son máis 246
Equipamentos 40 4.90 m�/hab Zonas verdes 74.3 Ha 28.90 m�/hab Superficie 344 Ha 8.91% cidade Densidade 74.74 hab/Ha Poboación 25.712 hab 10.35% cidade +85
ao redor diso construíronse a maioría das imaxes que temos de distintas cidades. A progresiva diminución do tempo de estancia nas viaxes turísticas contribuíu a fomentar escenarios de cartón-pedra que deixen un recordo agradable na retina dos visitantes, con certas doses de singularidade, nunha contorna sempre suficientemente segura, con elementos recoñecibles e facilitando obxectos souvenir que deixen constancia "real" da experiencia do visitante (1). Esta práctica de modelaxe de cidades levou a algúns barrios a transformarse até chegar mesmo á negación das súas propias características. A construción de peles de cidade vai máis aló dos intereses publicitarios como atractores de negocio, e pasa a converterse en argumento político recorrente como mellora ambiental do espazo público.
45
A delimitación abrangue o conxunto de barrios do noroeste da cidade, un espazo illado durante moitos anos que tras a construción do barrio das Roseiras, a me0.5-1 llora da fronte marítima e do monte San Pedro, unido á futura conexión da terceira rolda, está a cambiar a 0súa percepción da centralidade e a aumentar a presión inmobiliaria. Orixinalmente, a zona de Riazor e San 0-40 Roque era unha parte da cidade que comezou a ter importancia no inicio do século XX. Porén, as verdadeiras transformacións na zona producíronse durante os anos cincuenta co desenvolvemento dalgunhas actuacións de vivenda social en Labañou e o xurdimento da Cidade Escolar. A área sufriu un considerable cambio nos anos noventa co inicio das obras das Roseiras, que estendían a cidade cara ao oeste, mentres que o orixinario concello de San Pedro de Visma mantiña as súas características morfolóxicas e sociais sen 10 0 alteracións sustanciais. A mesma situación dábase no 5 0 porto de Visma, coñecido como O Portiño. Con todo, os planeamentos dos últimos anos modificaron estas estruturas dándolle a algunhas partes da zona maior visibilidade e complicando a de outras.
0 anos
25
%
10.7%
(1) Medina Lasansky, D. Arquitectura y Turismo. Barcelona. Ed. Gustavo Gilli. 2006.
No conxunto de barrios desta zona destácase o diferente tratamento que teñen algúns lugares e elementos da cidade no seu grao de visibilización. Por unha banda existen espazos que teñen a súa maior significación na trascendencia no exterior (son elementos para ser vistos), outros que axudan a entender a cidade (lugares para ver) e un último nivel de aqueles que son agochados (para non ver). Nesta zona tamén é significativa a porcentaxe de nova edificación prevista cara ao futuro.
San Pedro miradoiro
ascensor
Obelisco Milenium
miradoiro
Labañou Portiño porto
Museo de Ciencia e Tecnoloxía
Los Rosales Campanario Cidade Escolar
S. Roque Riazor
Loureiro San Pedro de Visma
estadio
Peruleiro
Parque de Bens
Xeitos de visibilizar 1/20.000 barrio visible
non visible
para ver
límite de barrio 247
A cidade dos barrios
Lugares onde pasa máis tempo lecer mercar traballo máxima distancia camiñando destino 1km
facilmente comprensibles e aceptables para os cidadáns. Son aquelas operacións de acupuntura urbana (2) nas que se mantén e mesmo se potencia o que non é diagramable, o que non se pode planificar: os sons, os cheiros e as cores da rúa. Ante tanto esforzo de visibilización da cidade, de creación de fachadas máis ou menos artificiais para os visitantes efémeros, reálzase a importancia do contacto do corpo coa cidade, carne e pedra, que describía Sennet (3) ou os fenómenos experimentais que describe Steven Holl (4) ao relatar a súa experiencia en texturas e cheiros na sobreexplotada Barcelona contemporánea. Percepcións que van máis alá das imaxes acabadas que a cidade pretende transmitir. A forza do cotián como reflexo do endóxeno, como agoiro de entendemento e aceptación. Na zona de Riazor entrelázanse as imaxes que a cidade quere transmitir, como a do equipo de fútbol, a torre do Milenio -obelisco de recente construción-, un miradoiro sobre a cidade, un museo nacional,... con áreas residenciais de calidade media que se apiñan tras esa fachada visible de cidade. Pero tamén nesta contorna sitúanse outras que teñen unha difícil visibilización, e que van desde un pequeno asentamento, O Campanario, composto por algo menos de 300 persoas que residen na zona desde hai case medio século en vivendas de aluguer municipal, até Xeitos de visibilización
o vertedoiro de Bens, hoxe selado e tratado, ou San Pedro de Visma, cun complexo sistema de accesos. (2) Lerner, Jaime. Acupuntura urbana. Barcelona. Ed. Actar. 2005.
Visitas efémeras Para aproximarnos á cidade que vemos e a que non, un axeitado punto de partida é arrancar desde o turismo. O estímulo da industria turística a partir dos anos 60 condicionou en grande medida a forma urbana de moitas cidades e vilas galegas e españolas. 248
(3) Sennet, Richard. Carne y Piedra. Madrid. Ed. Alianza editorial. 1994. (4) Holl, Steven. Urbanism. Working with doubts. Princeton Architectural Press. 2009
1 km
0 km
249
A cidade dos barrios
Cos anos, os tipos de turismo foron modificándose por parte da sociedade e dos empresarios, de xeito que se nos primeiros anos a densidade na oferta turística era a aposta xeneralizada, na actualidade trabállase na procura dun turismo de cualidades e non cantidades. O número de pernoctacións transfórmase nun baremo máis de medida do turismo, e comezan a aparecer outros como o gasto medio por turista. Por outra banda, a definición do turista tamén sofre variacións, xa que se incrementan as estancias en casas de familiares e amigos nun mundo cada día mais globalizado, mentres as viaxes de traballo e Xeitos de visibilización
lecer teñen fronteiras moito máis difusas. Isto supón a posta en crise da clasificación dos movementos dos cidadáns incrementándose, por outra banda, os nómades contemporáneos que estenden os períodos de residencia en diferentes lugares do mundo por múltiples razóns. Pero quizais o principal cambio son os tempos das visitas. A mellora dos medios de comunicación, a xeneralización do turismo, a predominancia do vídeo sobre a fotografía, etc., son só algúns dos factores que inflúen no aumento de visitantes, pero tamén na diminución das estancias. A universalización do 250
consultas realizadas na OFICINA DE TURISMO 35.522 25.314 34.191 22.929 22.614
número de TURISTAS 764.440 744.173
19.749
693.470 628.662 631.957 634.674 486.158
65.98%
64.17%
59.83% 54.24%
Os datos do gráfico fóron facilitados pola oficina de Turismo da Coruña
(5) Lévi-Strauss, Claude. Tristes Tropiques. Ed. Penguin. 1992. (6) Urbain, Jean-Didier. El idiota que viaja. Ed. Endymion. 1993. (7) Alfaya, Luciano G & Muñiz, Patricia. Habitares, los lugares de los ciudadanos. Ed. Andar Quatro. 2009.
54.52%
54.76%
porcentaxe de OCUPACIÓN HOTELEIRA anual
turismo, con opcións de prezo similar a 100 ou a 5.000 km, está a modificar os costumes durante as visitas. Hoxe cobran especial importancia as primeiras visións, porque poden ser as únicas. A exploración do interior das cidades transformouse en recoñecemento directo do "obxectivo" buscado. As tendas ou comercios, especialmente de souvenirs, trasládanse aos aeroportos, hoteis ou monumentos, porque, ao igual que na cidade, os espazos intermedios desaparecen. Levi-Strauss, antropólogo francés, comeza un dos seus libros máis celebres (5) afirmando: "Odio as viaxes e os exploradores" para adentrarse posteriormente 251
55.88%
520.582 525.243
59.84%
60.45%
483.184
55.83%
TURISTAS EN A CORUÑA nas particularidades de cada unha das culturas que comeza a explorar. A ansia de coñecemento individual ou colectivo, as gañas de ver, non sempre coinciden co que un espera. A parodia de Urbain (6) sobre os tópicos dos turistas retrátaos, a todos, nunha sucesión de experiencias de viaxe comúns que resultan reveladoras das nosas ansias de individualizar as nosas accións nun contexto mediatizado e dirixido. Tras a nosa chegada a unha cidade, case todos os nosos movementos están dirixidos. Só no caso dun grande coñecemento previo (7) podemos aspirar a explorar áreas non preparadas para tal fin. Se non, A cidade dos barrios
Torre de Hércules Parque escultórico
Aquarium Finisterrae
Miradoiro Ascensor Portiño Monte San Pedro
Torre do Millennium
Anos construción -Torre Hércules sI -Castelo de San Antón s XVI -Dársena e Galería sXVIII -Teatro Rosalía sXIX -Xardín de San Carlos 1834 -Xardíns de Méndez Núñez 1860 -Obelisco 1895 -Riazor 1944 -Teatro Colón 1948 -Palacio de deportes 1982 -Casa das Ciencias 1983 -Paseo Marítimo 1986 -Parque escultórico 1991 -F. Barrié de la Maza 1995 -Domus 1995 -Aquarium Casa dos Peixes 1999 -Monte de San Pedro 1999 -F. Luis Seoane 2000 -Parque de Bens 2001 -Obelisco Millennium 2001 -Mirador Portiño 2004 -F. Caixa Galicia 2006 -Ascensor de San Pedro 2007 -Miradoiro Portiño 2004 -MUNCYT apertura: 2011
DOMUS
F.Luis Seoane Parque de Bens
MUNCYT
Miradoiro do Xardín de San Carlos Teatro Dársena e Galería Rosalía da Marina Obelisco F.Caixa Galicia Teatro Colón F.Barrié de la Maza Xardíns de Castelo de Méndez Núñez San Antón
Palacio de deportes RIAZOR Estadio de fútbol
Casa das Ciencias
en maior ou menor medida, todas as cidades teñen unha "cara visible" e outra "agochada". Non se trata dunha situación nova, xa que o París de Haussmann, no século XVIII, aparte das medidas de hixiene e control que determinaron o seus trazados, creou unha dobre apariencia da cidade: rúas principais anchas, simbólicas e visibles como envoltorio de corredores secundarios estreitos, esquecidos e ocultos. Aceptar e impulsar Na cidade, esa situación dáse no Paseo Marítimo. Por unha banda, estase a ponderar a paisaxe da ría Xeitos de visibilización
-de enorme potencial- e pola outra, trátase de crear unha fachada da cidade que permita nun recorrido rápido levar unha imaxe atractiva na retina. O visitante con pouco tempo entrará polos Cantóns, e diante das galerías da Mariña collerá o Paseo Marítimo cara á Torre de Hércules, deixando ao seu paso o Castelo de San Antón. Na Torre, probablemente, deterase un tempo e continuará cara ao Monte de San Pedro, pasando polas praias do Orzán e Riazor e deténdose no ascensor cara ao Monte xusto despois de pasar o Obelisco Millennium. Desde o monte mirará de novo á cidade e a súa paisaxe para saír de novo dela. Este tipo de visita é habitual para os que veñen un só día á 252
19% considera o
Aceptación de iconos da cidade Segundo a opinión cidadá, Os lugares recomendables para visitar poden ser a Torre ou a Marina, mentres as obras máis desaprobadas son o obelisco Millenium e o ascensor de San Pedro. A aprobación da obra pode chegar desde o paso do tempo, da aceptación do obxeto como noso, até facelo símbolo de identidade e darlle parte do noso agarimo. Gratuidade da obra de arte. Desinterese da funcionalidade que oferta.
26% recomenda visitar o Monte de San Pedro, pero o
Millennium unha obra innecesaria
17%
considera innecesario o ascensor
Recoñecemento vs valoración A publicidade propagandística expande unha imaxe determinada ata facela familiar. Unha obra pode ser admirada, ou de visita obrigada polo feito de ver en persoa o que xa se veu e analizou a través doutros medios, para contrastar in situ a opinión xerada a priori.
22% recomenda visitar o paseo marítimo O MUNCYT sufriu varios cambios de uso e todavía non está aberto ao público
cidade, e pode complementarse co acceso a algún dos museos que atopan ao seu paso (Aquarium, Domus ou, no futuro, o MUNCYT).
(8) Ascher, François. Los nuevos principios del urbanismo. Ed. Alianza Editorial. 2004.
As vantaxes para os turistas son innegables, xa que a percepción da cidade é moi positiva para o visitante, aínda que para os residentes este tipo de obras enfocadas aos "outros" non son as máis necesarias para a cidade. Na nosa opinión, o punto máis crítico desta situación está na creación do artificio en lugar de aproveitar as potencialidades do interior da trama urbana. A capacidade da paisaxe, como veremos no último apartado deste documento, é un feito 253
menos do 6%
recomenda visitar o Estadio de Riazor
diferenciador que debe ser potenciado, pero non a costa da negación do edificado. Unha cidade que ten un tecido construído de calidade non precisa de crear atractores para os turistas e consegue un alto grao de aceptación tanto por anfitrións como visitantes, xa que ambos viven a mesma realidade. O urbanismo camiña cara a dar o paso desa arquitectura funcional a un deseño urbano atractivo que responda á variedade de gustos de todos os usuarios da cidade (8), polo que é momento de centrarse na mellora do interior das urbes. Na Coruña, as rúas Juan Flórez e San Andrés, coa Praza de Pontevedra como rótula, seguen a ter unha A cidade dos barrios
lugares de encontro exteriores
interiores vestíbulo escalinata entrada cafetaría pasillos
udc - campus
biblioteca Aula estudo Riazor
praza soportais cafetarías sala recreativa
L
L-V: 8-2 S-D:10-2
L P
L P
P
P P
P
P
S
L
S
L
L P
S
L
S
P
L
udc - cidade
lugares de encontro
L
interiores
L
vestíbulo escalinata entrada cafetaría pasillos
P
exteriores
P L
S
L
P P
L
parque pavillón
biblioteca
P L
P
L
L
Juana Capdevielle
P
L-V: 8-22 S-D:10-22
P
S
L P
notable presenza na memoria colectiva como eixo de actividades e sociabilización da cidade, aínda a pesar do seu progresivo abandono, en especial, por parte dos visitantes. Pola contra, o contorno de Labañou, acostumado á súa falta de visibilización, atópase rodeado de elementos de atracción para todos os que pasan pola cidade. Neste punto cabe sinalar a importancia de dúas instalacións non dirixidas aos foráneos, pero cunha significativa repercusión máis alá da cidade. Por unha banda, o estadio de fútbol de Riazor. A presenza do Deportivo en competicións europeas supuxo unha Xeitos de visibilización
inusual repercusión global, xa que durante anos foi posible identificarse grazas ao equipo de fútbol da cidade. A chegada de visitantes máis ala de españois e portugueses incrementouse moi significativamente (9). A ecuación entre a empresa privada -os clubes- e o público -as cidades- non semella ter unha solución doada, pero é innegable a trascendencia do deporte como expoñente visible da cidade. O segundo punto de reflexión céntrase no contorno do parque de Bens. En 1996 producíase o derrube de 200.000 metros cúbicos de terra e lixo, que remataban coa vida dun home. O aumento dos resíduos 254
S
L
P
S
P
L
espazo de lecer servizos P aparcadoiro
L
S
equipamento docente trama residencial residencial con servizos equipamento equipamento con servizos (9) Gonzalez Ramallal, M. Incidencia turística da presencia do Deportivo da Coruña na Champions League no nº3 da Revista Galega de Ciencias Sociais.
P
S
L
S
L P
S
udc - cidade
L P
S
S
L
P L P
S
P
L
Á esquerda: Relacións dos equipamentos docentes co contorno espazo de lecer servizos P aparcadoiro
L
S
equipamento docente trama residencial residencial con servizos equipamento equipamento con servizos
(10) Lynch, Kevin. Echar a perder: Un analisis del deterioro. Ed. G.G. 2006. (11) Florida, Richard. The Rise Of Creative Class. Ed. Basic Books. 2003. (12) http://www.elmundo.es/ especiales/2009/05/50carreras/ concertados.html
urbanos vai en continuo aumento co paso dos anos e non semella que a situación poida reverter (10). Tras o acontecido, fíxose unha recuperación salientable na zona, que foi completada coa planta de tratamento de residuos de Nostián, situada nas proximidades. Este proceso de transformación, tanto da paisaxe como na cadea de reciclaxe, ten unha importancia vital para a cidade, a pesar de ser cuestións non habituais nas conversas, e aínda menos nas visitas turísticas. Introducir o coñecemento Como contrapunto ás estratexias do turismo, dun carácter efémero, os esforzos de atracción de foráneos estanse a centrar na introdución do coñecemento. Aínda que o punto de partida podería facernos pensar en termos máis sociais, o coñecemento é entendido hoxe como unha ferramenta de atracción de inversións e consumo, polo que se está a explotar o seu valor engadido. Algunhas grandes cidades do mundo, non todas elas de grandes dimensións, utilizan as universidades na súa estratexia de crecemento urbano (11). As cidades con longa tradición académica teñen incorporada a universidade dentro da trama urbana, permitindo a interacción entre os estudantes e a sociedade en xeral. Esta estrutura aporta notables 255
vantaxes para a transparencia do coñecemento, e contribúe á mestura de usos na cidade. A opción de crear campus universitarios afastados vén herdada dos campus americanos aínda que, na maioría dos casos europeos, a pequena dimensión das universidades e a súa baixa calidade na investigación impiden o seu desenvolvemento completo e a creación dun axeitado contorno de traballo e soporte ao seu redor. No caso da Universidade da Coruña, a pesar da súa pequena dimensión, ten unha posición media dentro do estado español. Non se trata dunha das referencias internacionais na maioría dos eidos, pero foi progresando notablemente nos últimos anos, e na actualidade ten a quinta posición en premios fin de carreira do Ministerio e tamén na creación de empresas nacidas da iniciativa do alumnado e persoal docente da mesma (12). O antigo campus de Riazor foi perdendo forza co paso dos anos, a pesar de ser a primeira referencia universitaria da cidade. O seu traslado cara a Elviña -do que se falou no inicio- xerou unha maior dispoñibilidade de espazos e concentración dos edificios. Pola contra, incrementou a dependencia dos vehículos -hoxe especialmente presentes no Campus- e, sobre todo, anulou as relacións de transición entre facultades. A cidade dos barrios
Porto de San Pedro de Visma
+
Puntos de referencia no mar Parcelas do mar Parcelas da terra Liña imaxinaria do límite de pesca Percorridos De onde veñen Onde van
Mais aló das aportacións académicas das universidades, na procura da atracción de talento tamén son determinantes as infraestruturas que ofrecen e a calidade dos seus espazos arquitectónicos. A deslocalización ou traslado á periferia dos centros educativos aporta vantaxes funcionais, pero minimiza o impacto do colectivo universitario na vida da cidade. Parte dos servizos dispoñibles non terían fácil acollida nas zonas centrais, pero pola contra, poderiamos atopar nos percursos unha maior intrincación coa sociedade. Esta situación de afastamento e sectorización da cidade está a ser rexeitada progresivamente. O mellor exemplo destes esforzos atopámolo no proxecto de 22@ de Barcelona, que esta a transformar o solo industrial do Poble Nou -cunha posición relativamente central na cidade- nun espazo de I+D+i ao redor do coñecemento. Noutro tempo, os novos centros de investigación e docencia serían levados a solos baleiros da periferia -como se fixo en moitas universidades- pero neste caso recupérase a idea de integrar a educación no contorno urbano potenciando a mestura de usos como estratexia para conquerir sinerxias. Outro exemplo dese rexeitamento é a decisión de parar as obras do Campus da Xustiza de Madrid. Xeitos de visibilización
Os argumentos de funcionalidade e optimización de recursos que serviron para avalar o proxecto hai poucos anos foron contrarrestados, polo que supón de perda de actividade nos espazos centrais da cidade que, finalmente, só quedan como exposición doutros tempos ao carecer de todo tipo de actividade mercantil, e incluso administrativa. Encontrarse nos bordos Nunha desas situacións periféricas atopouse Manuel de Solà-Morales (13) ao deseñar o final do parque da cidade en Porto. O proxecto tiña unha importante compoñente de deseño urbano -coa alteración do trazado de tráfico- pero tamén había a necesidade de saber resolver un bordo co mar e coa cidade. Aínda que as escalas son completamente diferentes, a lección principal dese proxecto é a súa capacidade de potenciar o existente permitindo unha transformación non finalista que sirva tanto para manter os usos existentes como para incorporar outros. A praia do Portiño, entre o asentamento do Campanario e o antigo vertedoiro de Bens, foi durante anos un recuncho oculto na cidade. Primeiro, a situación do vertedoiro desaconsellaba o seu uso e os olores condicionaban as súas inmediacións. Coas 256
(13) Podense consultar a reflexión acerca do proxecto en Solà-Morales, Manuel. De cosas urbanas. Ed. Gustavo Gili. 2009.
O PUNTALETE
A ENCAÑADA
A COTA POSTIÑA
O CUBEIRO
BOSTEO
Os Peteiros Rompedores
+
O CAMPANARIO O CANAL
+
+
Illas San Pedro
+
Zambela
+
O Campanario
+
A Fervedoira
+
O Portiño A Redonda
+
Durmideras
Fernandas
Montealto
Labañou
Zalaeta
As Roseiras Riazor
Peixería
San Pedro de Visma
Atochas Cidade Vella
Cidade Ensanche XardínPaseo as Agra do Pontes Sta MargaridaOrzán Falperra Ventorrillo Sagrada Catro Cances-Penamoa Familia Camiños Os Mallos GaiteiraA Cubela Os Castros Polígono da Grela
Castrillón Monelos
Polígono As XubiasElviña Barrio das Oza Flores EirísA Madosa Matogrande Birloque-San CristovoSomeso-Martinete
San Vicente e Castro de Elviña
257
PasaxeMonte Mero
A cidade dos barrios
interacción, cunha dimensión que supera a de toda a cidade, e que á súa vez ten os seus límites e usuarios particulares.
¿Qué é o que menos lle gusta do seu barrio?
Opcións de crecemento En xeral, todos os territorios tentan estar en permanente equilibrio. A distribución de cargas e beneficios é habitual no urbanismo e en numerosas situacións cotiás. Nunha sociedade capitalista, a situación de equilibrio é, a miúdo, complicada de conseguir, e na planificación do urbano acaban concentrándose tanto os elementos positivos como os negativos. Estas situacións de desigualdades conlevan a creación de partes traseiras das cidades, que asumen de maneira involuntaria as contraprestacións doutras partes máis visibles.
primeiras melloras, o uso da cafetaría, en especial no final da tarde e de madrugada, incrementou notablemente, pero o lugar seguía mantendo as súas características de espazo acoutado. A chegada do paseo marítimo e a construción de aparcadoiros comezou a alterar a súa escala, probablemente como anticipo do que suporá a construción dos novos bloques de vivendas situados no outeiro próximo. Neste caso non parece que os espazos de convivencia poidan seguir atopándose en terra. Con todo, os cidadáns dos distintos barrios da cidade seguen a utilizar este porto (San pedro de Visma ou O Portiño) como punto de partida a novos espazos de relación no mar. Na maioría dos casos, non se trata dunha actividade económica nos termos habituais -en todo caso un complemento- polo que a auga e as distintas zonas de pesca convértense en novos espazos de relación social, nunha metáfora dos lugares de Xeitos de visibilización
Esporadicamente, as situacións de illamento conseguiron manter atmosferas impensables noutras partes da cidade. Antes falabamos do Portiño e no último capítulo estudiaremos a situación das Xubias, dous lugares nos que a ausencia de plans de desenvolvemento serviu para manter unhas características propias apenas adulteradas por factores exóxenos. No caso de San Pedro de Visma, a situación ten algúns trazos semellantes e elocuentes diferenzas. Trátase dun núcleo de tradición rural cun forte sustrato histórico, ao ser unha das catro parroquias anexionadas á cidade hai case un século. Desde aquela, como explicamos na súa descrición, houbo sucesivos intentos de desenvolvemento segundo os criterios de cada momento. Na actualidade, ao igual que sucede no núcleo de Elviña, está a ser modificado dun xeito invasivo sen un claro criterio de desenvolvemento nin unha axeitada consideración das súas particularidades. As tipoloxías existentes estanse a incrementar no número de andares sen que no conxunto se modifiquen ou arranxen cuestións básicas como as beirarrúas, o sistema de transporte público ou as vivendas derruídas. 258
abandono: 30% comunicación: 23% ¿Qué é o que máis lle gusta do seu barrio?
tranquilidade: 69% ¿Preferiría vivir noutra parte da cidade ou fóra dela?
a gusto no barrio: 92% ¿No seu barrio prefire beirarrúas máis anchas e arboradas ou máis zonas de aparcadoiro?
beirarrúas: 92%
Vías actuais Vías suprimidas Terceira Rolda Vías proxectadas Vivendas actuais [b-b+1] Vivendas actuais [+3 alturas] Vivendas expropiadas Vivendas proxectadas
tranquilidade: 69% ¿Preferiría vivir noutra parte da cidade ou fóra dela?
a gusto no barrio: 92% ¿No seu barrio prefire beirarrúas máis anchas e arboradas ou máis zonas de aparcadoiro?
As Roseiras Campanario
Urbanización O Portiño beirarrúas: 92%
Loureiro
San Pedro de Visma
Vías actuais Vías suprimidas Terceira Rolda Vías proxectadas Vivendas actuais [b-b+1] Vivendas actuais [+3 alturas]
Polígono de Visma Terceira Rolda
Vivendas expropiadas
Mariñeiros
Vivendas proxectadas
Esta situación non é moi diferente da acontecida anos atrás, se ben agora danse tres particularidades que fan deste núcleo un caso de estudo do cal poderemos obter resultados moi satisfactorios ou perigosamente indesexables. (14) Según o PXOM'09 prevese un “nivel acústico nocturno debido al tráfico” Ln (dB) >70. Sendo un dos tres puntos do Concello que superarían esa cifra. A superficie do municipio por riba dos 55 dB(A) é do 10,4%
Por unha banda, o núcleo foi atravesado pola terceira rolda, unha grande arteria de acceso á cidade con seis faixas de tráfico, que servirá para aliviar a as habituais conxestións de Alfonso Molina, a principal entrada da cidade. As noticias sobre esta obra son frecuentes nos medios de comunicación, de tal xeito que 259
a súa apertura parece verse como a solución a moitos dos males da cidade. Para Visma vai supor unha maior visibilización, xa que vai pasar de ser un barrio sempre afastado a un lugar de paso, ademais de permitir unha maior facilidade de acceso con outras zonas da cidade. Con todo, tiña a priori outros inconvenientes, como o ruído nocturno (14) ou a división do barrio. A última cuestión, unha das grandes preocupacións dos veciños, solucionouse coa construción dun parque infantil sobre a vía que, en lugar de separar aos veciños, parece tender á súa cohesión, mentres o primeiro problema está aínda sen resolver. A cidade dos barrios
Centro comercial As Roseiras Pequeno comercio Espazo público Espazo semipúblico Espazo de oportunidade [solar privado]
Equipamento educativo Equipamento sanitario Equipamento asistencial-relixioso Equipamento cultural Equipamento deportivo Equipamento de benestar social
*O avance de revisión do Plan Xeral de Ordenación Municipal [PXOM] abre as portas á construción de torres que o actual planeamento impide erixir neste solar de 38.015 metros cadrados. O concello rexeitou en 2002 a proposta dos propietarios do terreno para executar un inmoble de 47 andares, outro de 35 e tres de menor tamaño. O documento elaborado polo urbanista Joan Busquets para modificar o plan varía esa condición e permite levantar edificios elevados sempre que se “teña en consideración” as construcións do contorno preexistentes. Nova Completa en: www.laopinioncoruna.es Venres 02 xaneiro de 2009 Xeitos de visibilización
260
O segundo dos aspectos salientables da zona vai ser a construción do Centro Ágora, un centro multifuncional que pode servir para arranxar moitos dos problemas desta parte da cidade e, sobre todo, de enlazar barrios até o de agora separados por mor da dimensión do viario da zona. A última das particularidades é o seu carácter de "área de oportunidade" permanente. Durante anos os promotores mercaron solo nos seus arredores esperando a ocasión de poder desenvolver novos polígonos residenciais. A actual situación de estancamento económico e, en particular, edificatorio diminuíu a presión sobre a zona, pero os plans existentes prevén dous grandes desenvolvementos inmobiliarios nas marxes do antigo núcleo de San Pedro de Visma. Un deles cara a Mariñeiros, só de bloques de vivendas e outro, Catro Ventos, cara ás Roseiras que incluirá ademais vivenda unifamiliar.
(15) Ramírez Kuri P. & Aguilar Díaz, M.A. Pensar y habitar la ciudad.
Estas tres operacións urbanas van modificar por completo a percepción do barrio. Como se explicou, iso pode levar cara a solucións paradigmáticas en canto á integración do novo co existente, nun contorno de gran potencia paisaxística e con inserción de grandes infraestruturas ou, unha vez máis, pódese pór o acento nas novas intervencións, na cara visible e vendible 261
do urbano, e esquecerse, ocultando, do que xa hai e resulta máis complexo e menos rentable mellorar. A escala do construído En múltiples ocasións referímonos á cidade percibida. Como todo obxecto, necesita ser ordenado cognitivamente desde uns estímulos sensoriais (15). É necesario ter unha escala de referencia, uns elementos de comparación para avaliar correctamente o que forma parte do cotiá. No caso de Labañou, sempre unha parte pouco visible da cidade na que residían familias de escasos recursos económicos, tanto a dimensión dos edificios como os hábitos de vida, mostraban unha escala do pequeno. A Cidade Escolar facía de fronteira co resto da cidade, aínda que ás veces era tamén o punto de unión dos residentes na zona cos doutros barrios. Así, atopábanse desde vivendas unifamiliares adosadas até bloques de vivendas de 4 ou 5 andares, que acollían unha poboación relativamente homoxénea, cos equipamentos, dunha dimensión maior, na zona dos centros educativos e do que hoxe son os servizos da Deputación Provincial. No medio, pequenos comercios espallados por toda a zona e as prazas re-nomeadas como Corea, Xapón... A cidade dos barrios
TEMPO NO ESPAZO PÚBLICO AS ROSEIRAS [1h 41min] 22% -1 hora 6% +4 horas
27% 2-3 horas 45% 1-2 horas
A escala comezou a mudar coa chegada do polígono das Roseiras e o centro comercial que se situaba no bordo. Transformáronse os hábitos e relativizáronse as dimensións das cousas. Desde a validez do comercio até a forma do residencial. A interesante formulación arquitectónica do extremo do barrio -un bloque de vivendas curvado como remate urbano e protección cara ao vento- recuperou de novo a escala dimensional. As novas extensións cara á zona do Portiño e, sobre todo, a acumulación de referencias na zona están transformando tanto a forma como o fondo do barrio. O exemplo significativo será o que suceda co terreo de "as percebeiras". Parece que se camiña cara a
unha solución integradora das novas edificacións coa estrutura existente, o que vai supor, con fortuna, unha área equilibrada na zona e a recuperación dos vínculos sociais e comerciais anteriormente existentes se ben, agora partindo dunha escala diferente. Posibilidades da forma Como relatamos, o anterior salto dimensional produciuse coa construción do polígono das Roseiras. No seu momento foi o polígono residencial de maior dimensión realizado nos últimos anos, e a súa sinxeleza é mostra das virtudes e contradicións deste tipo de planeamento.
Solución adoptada para resolver a diferencia de cota.
Encontro do definido perímetro co contorno natural. Xeitos de visibilización
262
Baleiros en pendente con distinto uso.
Conflictos nas relaci贸ns terreno e edificaci贸n. 263
A cidade dos barrios
Dimensionamento simétrico da sección de rúa - peón - coche vexetación
Trátase, basicamente, dunha estrutura lineal nunha zona de climatoloxía complicada. Sobre o plano, tanto a imaxe como o funcionamento preséntanse de forma recoñecible. Ante a dificultade ou desinterese, unha vez máis, en tratar os bordos, o planeamento tenta crear un eixo de actividades nunha única liña e sitúa nos extremos dous polos de actividade: o comercial no acceso e o lecer na parte final. Para cumprir todos os parámetros necesarios neste tipo de propostas, aparecen unha reiteración de zonas verdes entre as edificacións, e incluso espazos público-privados -semellantes aos patios de mazá que considerabamos na Agra- na parte máis alta do polígono.
dimensionais dos soportais. Outras, como eses patios dos que falabamos, poderían ser agradables espazos convivenciais, pero os progresivos peches e a excesiva escala dos edificios crean "baleiros" pouco amigables. Con todo, aínda sen lograr todo o que se pretendía, o barrio segue a ter recoñecementos polas súas intencións (16) e os propios veciños están satisfeitos tanto coa forma do barrio como co seu funcionamento. Tal vez só se trata do que desexemos ver e do que non. Como dicía John Berger (17), no fin, da nosa forma de ver vai depender a nosa capacidade para interpretar.
Nos gráficos que acompañan este texto, póñense de relevo as contradicións de moitas destas intencións, desde os espazos verdes en pendente até os excesos Xeitos de visibilización
(16) No 2008 tivo unha mención no premio europeo Philippe Rotthier pola mellor calidade de ampliación urbana concedida á Praza Eliptica. (17) Berger, John. Modos de ver. Ed. Gustavo Gili. 2000.
264