POSIBILIDADES DA PAISAXE Catro Camiños • Gaiteira - a cubela • Os Castros • Castrillón • Oza - AS Xubias • Eirís - a madosa • Pasaxe - monte mero • santa xema - Palavea
25
47%
son os cidadáns máis desgustados pola falta de aparcadoiro e o tráfico
59%
o que máis lles gusta é o comercio e que teñen todo tipo de equipamentos e servizos a man (a porcentaxe máis alta dos que elixen esta opción)
80%
un dos barrios que máis establece o seu límite a través da tipoloxía teñen unha das medias máis altas de paso camiñando polo Obelisco con 0,563 veces ao día 0.5-1
0
Superficie 28.3 Ha 0.73% cidade
0-40
10 5
0 0
Posibilidades da paisaxe
esq inf esq: x=0 y=30
Densidade 321.8 hab/Ha
+85
Poboación 9.107 hab 3.71% cidade
45
5
Descrito a miúdo, tamén nas enquisas, como o "segundo centro" da cidade, o primeiro intento de ordenación do barrio data de principios do século XX, no chamado Segundo Ensanche, se ben non deixou de ser unha proposta de ordenación do contorno da Estación do Norte. Hai que esperar até o ano 1948, data de aprobación do Plan de Aliñacións, para poder ver as trazas definitivas do barrio, que se foi enchendo coa arquitectura “pre-desarrollismo” tan característica desta época, principalmente nas beiras da Avenida 0 de Oza. Dentro da nosa delimitación (que atingue até unha parte do antigo barrio de Santa Lucía)
asentábanse até mediados do século XX unha serie de actividades industriais que servían de contrapunto á cidade histórica. O traslado destas actividades cara o polígono de Bens ou a súa desaparición, foi deixando significativos espazos edificables que foron progresivamente ocupados colmatándose recentemente co proxecto urbano para antiga fábrica de tabacos. No seu conxunto é un barrio conformado por distintas operacións urbanísticas, xa que ademais do devandito plan do 48, que definiu inicialmente o barrio, o contorno de San Pedro de Mezonzo desenvólvese cun polígono propio durante a década dos anos sesenta. Na actualidade o barrio atopase nun proceso de redefinición de identidade, xa que perdeu parte da súa centralidade económica e aínda non acadou a social.
0 anos
0
Catro Camiños
%
360
8%
|U| |L|
|G| |L|
|O|
Esquema de
Percepcións
|O|
|O| |U|
|U| Apertura do |G| barrio ao mar |L| |O| |B| |N|
Nodo de circulación interurbano |N| |I| |I| |P| |N|
Movemento
s no espazo
Esquema de percepcións |U| |L| |E| |O| |G|
Proxectos urbanísticos Definidor límite barrio Elemento configurador Espazos oportunidade Máis gusta do barrio
|P|
público |A| |A| |M|
|M|
|M||1|
|A| |A|
|M| |T|
Núcleo de actividade Actividade temporal Lugares de compra Esp. actividades/cultural
|B| |1| |2| |3| |4| |5| |6| |7| |8| |9|
Parada bus eq. comercial eq. sanitario eq. ensino eq. deportivo eq. cultural eq. administrativo eq. relixioso eq. benestar social eq. asistencial
Praza da Palloza
|A| |T| |M| |X|
Blanco Rajoy
Polos de actividade
|T||3|
|M|
|T| |A| Centros comerciais Alcalde Marchesi
Polos de actividade
|N|
|T| |A| |T|
|2|
|L|
|7| |3|
|M|
|M|
Movementos no espazo público |N| Nodos confluencia |P| Espazo público | I | Influencia servizos no e.p.
|O|
Nodo de circulación entre barrios |N| |N| |P| |B| |B| |P| |N| |P| |B| |P| |I| |N| |P| |P| |I| |N| |P| Circulación sen actividade
|P| |P| |B| |N|
Actividade comercial apoiada nos camiños entre barrios |A|
|O|
|P|
|N|
|P|
|E|
|X| |T|
Escalinata de Santa Lucía Praza J. Toubes Pego
|O|
200m
361
A cidade dos barrios
25
27%
é un dos que máis compran en tendas, dos cales o 19% faino no seu propio barrio
15%
o que máis lles gusta do seu barrio é a rúa peonil e ao 7% a boa comunicación
33%
pasan entre unha e dous horas no espazo público, con unha media de tempo no espazo público de 2h.06min.
0.5-1
0
Superficie 16.3 Ha 0.42% cidade
0-40
10 5
0 0
Posibilidades da paisaxe
esq inf esq: x=0 y=30
Densidade 370 hab/Ha
+85
Poboación 6.031 hab 2.46% cidade
45
5
Historicamente, trátase de dous barrios diferenciados. A Gaiteira era unha aldea que se atopaba na estrada de saída da cidade cun caserío denso, mentres que A Cubela era un lugar na órbita da aldea de Oza, e por tanto preto da sede espiritual e política do concello de homónima denominación. Ambas as dúas compartían o paso do rego de Monelos e foron absorbidas polo plan de Aliñacións de 1948 con desigual resultado de colmatación. No inicio do século XX, A Gaitera era un núcleo residencial e industrial complementario á dinámica 0 de Catro Camiños e A Palloza. Nel predominaban zona as industrias conserveiras mesturadas con pequena
edificación residencial. O progresivo desmatelamento da actividade industrial na zona levou a unha rápida transformación residencial do barrio durante os anos cincuenta e sesenta. Pola contra, o barrio da Cubela precisou de varias décadas para completar o seu proceso edificatorio, que se confirmará coa execución dun PERI que ordena o baleiro deixado polas vías do tren -da antiga Estación do Norte- para usos comerciais e residenciais. Sobre eles vaise levantar un dos primeiros centros comerciais realizados no Estado, convértendose en poucos anos nun segundo centro da cidade. A importancia da zona de Catro Camiños determinou os accesos principais aos edificios, descoidando a súa transición cara a actual Rolda de Outeiro, e só nestes últimos anos estase a realizar a colmatación definitiva da zona.
0 anos
0
Gaiteira - A Cubela
%
362
7.5%
Solares verdes inutilizados
|O|
|L|
|G|
|G|
|O|
|O|
|E|
|P|
qu Es
|O| ep
ad
em
|G| |L|
erc
|P|
ció
ep ns
|N| |B|
|P|
|N|
ve Mo tos esp op lic
ub
|A|
o
Expansión da actividade dende rúa Gaiteira cara rolda Outeiro
los
Po
|X| |5||A|
de
Praza Cubela Rúa Gaiteira
Rúa Posse
Fórum Metropolitano
Rúa Gaiteira 0m
20
Parque Europa
Rúa San Diego
Rúa Poeta Trillo
de
ida
tiv
ac
Parada bus eq. comercial eq. sanitario eq. ensino eq. deportivo eq. cultural eq. administrativo eq. relixioso eq. benestar social eq. asistencial
|M|
|A|
Polos de actividade
|B| |1| |2| |3| |4| |5| |6| |7| |8| |9|
|A|
|A|
|A|
|N| Nodos confluencia |P| Espazo público | I | Influencia servizos no e.p.
Núcleo de actividade Actividade temporal Lugares de compra Esp. actividades/cultural
|A| |A|
Movementos no espazo público
|4| |3|
|M|
az
Proxectos urbanísticos Definidor límite barrio Elemento configurador Espazos oportunidade Máis gusta do barrio
|A| |T| |M| |X|
|N|
|I|
|P|
no
|U| |L| |E| |O| |G|
|N| |P|
n me
Esquema de percepcións
|N|
|P|
Vía de conexión directa e via comercial
363
A cidade dos barrios
25
29%
o que menos gusta do barrio é a súa localización e as descargas de carbón, e ao 31% os problemas de aparcadoiro
1703 m. é o barrio con máxima distancia media percorrida camiñando
29%
conversan por teléfono maioritariamente con persoas que viven fóra da cidade e da súa área metropolitana
0.5-1
0
Superficie 27.8 Ha 0.72% cidade
0-40
10 5
0 0
Posibilidades da paisaxe
esq inf esq: x=0 y=30
Densidade 406.19 hab/Ha
+85
Poboación 11.292 hab 4.61% cidade
45
5
Non edificado durante anos pola súa exposición ao vento, debe a súa forma en planta ao Plan de Aliñacións de 1948. Os Castros emprázase na antiga estrada de saída da cidade, a continuación da Gaiteira, tendo durante anos unha clara vinculación co mar. A rápida colmatación do barrio fai que se constrúa unha variante pola parte oeste a mediados dos anos cincuenta, evitando o paso polo emerxente núcleo. O planeamento posterior de 1968 introducirá unha elevación das alturas permitidas, co que se producirá o remate edilicio 0 do barrio. Foi lugar de acollida de inmigrantes, fundamentalmente do resto da provincia, e un dos símbolos
do período “desarrollista”. As grandes edificacións en altura, en moitos casos promovidas polos propios recén chegados, foron un icono de progreso. Con posterioridade, e durante varios anos, soportou as consecuencias negativas da implantación do porto, en especial das descargas de carbón, con significativa influencia tanto na estética do barrio, como na saúde dos seus veciños. Esta situación serviu, pola contra, para reforzar os vínculos veciñais e activar un maior asociacionismo, que segue vixente e ten un alto carácter propositivo. Na actualidade require dunha serie de intervencións no seu interior para facilitar os espazos de relación, unha adecuada finalización dos bordos do barrio, mellores comunicacións peonís e en bicicleta co centro da cidade e, sobre todo, unha recuperación dos vínculos co mar.
0 anos
0
Os Castros
%
364
9%
|U| Humanización rotonda de conexión de espazos verdes e percorrido peonil
|G| |L|
|O|
|G|
|E|
|O|
Paseo sobre canalizacións
|O|
|E|
|G| |O|
|O| |L|
|O|
e
ad
uem
Circunvalación de lecer
Esq
|N|
|N| |N|
|B| |N|
|I| |N| |B| |P|
|P|
|N|
|P| |P|
|I| |P| |P|
azo
Esquema de percepcións ve Mo
|M|
|M| |A| Distribución uniforme da actividade comercial
ade
ivid
act
Casablanca 15
0m
Pol
o
e sd
Praza Casablanca
Rúa Xeral Sanjurjo
Praza da Igrexa do Carmen
Praza de Ortigueira
Polideportivo Municipal
Mirador dos Castros Xeral Sanjurjo
|T|
Galerías comerciais
Praza dos Carmelitas
Parada bus eq. comercial eq. sanitario eq. ensino eq. deportivo eq. cultural eq. administrativo eq. relixioso eq. benestar social eq. asistencial
|X|
Parque de San Diego
|T|
|M|
A.VV.
|A|
Polos de actividade
|B| |1| |2| |3| |4| |5| |6| |7| |8| |9|
|M| |7| |A|
|A|
|N| Nodos confluencia |P| Espazo público | I | Influencia servizos no e.p.
Núcleo de actividade Actividade temporal Lugares de compra Esp. actividades/cultural
lico
púb
|T| |4| |A|
Movementos no espazo público
|A| |T| |M| |X|
sp oe
sn
nto
me
Proxectos urbanísticos Definidor límite barrio Elemento configurador Espazos oportunidade Máis gusta do barrio
Peirao de San Diego
|U| |L| |E| |O| |G|
c Per
|P|
|I| |P|
|P|
s
ión
epc
|O|
365
A cidade dos barrios
25
23%
o que menos gusta do barrio é que está lonxe de todo e que ten moitas costas, ainda que o 36% desprázase camiñando
59%
o que máis lles gusta é a tranquilidade e a xente, por riba da media da cidade que é dun 45% de xente que elixe motivos sociais ou ambiente
31%
coas persoas que máis se comunican por teléfono viven fóra da cidade e da súa área metropolitana
0.5-1
0
Superficie 40.1 Ha 1.04% cidade
0-40
10 5
0 0
Posibilidades da paisaxe
esq inf esq: x=0 y=30
Densidade 232.34 hab/Ha
+85
Poboación 9.317 hab 3.83% cidade
45
5
De partida, consideramos os barrios de Castrillón e Monte das Moas, aínda que finalmente decidimos agrupalos unicamente co nome do primeiro deles, xa que esa era a percepción xeral nas enquisas realizadas. Esta zona foi previamente deseñada como un barrio en Cidade Xardín, e o Plan Xeral de 1968 a delimita como urbanizable, pero pendente de un plan parcial debido ao escaso desenvolvemento experimentado até aquel momento. Debido a esa razón, a corporación municipal optará pola solución suxerida 0 promotores locais, que apostaban por construír polos segundo o Plan de Aliñacións anterior, pero cun troco da tipoloxía, que pasaría a ser de vivenda colectiva en
altura. Os posteriores plans urbanísticos delimitarán amplas zonas para a aplicación de PERIs que establezan a ordenación detallada dos diferentes ámbitos con desigual resultado. Polo momento, aínda queda por desenvolver unha das Áreas de Planeamento Específico que supón unha superficie considerable do total do barrio. Esta situación de frecuentes espazos incompletos e a proximade a distintos equipamentos é unha oportunidade para colmatar o crecemento do barrio apostando por solucións experimentais que permitan finalizar as múltiples obras iniciadas, pero creando ademais espazos de relación innovadores capaces de atraer e fixar aos novos residentes no barrio. Tamén se fai necesario unha definición do bordo cara ao final da terceira rolda e a zona verde que cubre o paso do oleoduto.
0 anos
0
Castrillón
%
366
9%
|L|
|G| |O|
|L|
qu Es
API Parque de Oza. |O| Residencial e equipamentos |U| |O|
em c er
ep
ad
Proxecto de aparcadoiro e axardinamento de cuberta |U| |U| |U|
|O|
c ep
|O|
ión s
|G| |L|
|O|
|N| |P|
|N|
|P|
API BergondoC.Eirís-Oleoducto. Residencial e equipamentos |U| |I|
Cruce de camiños |P| en forte desnivel
|I|
|N|
ov
M en
em
|B|
|P|
to
|P|
o az sp
oe
sn
|P| |I|
pú co
bli |A|
Proxectos urbanísticos Definidor límite barrio Elemento configurador Espazos oportunidade Máis gusta do barrio
|P|
los de de
ida
tiv
|A|
|M| |T|
Prazas interiores multifuncionais
|3|
|7| |A|
|3| |A| |4|
|T|
|8| |2|
Centro de Saúde
Praza dos Caidos
Instituto e gardería
Rúa de Montes Praza Pablo Iglesias
Biblioteca Municipal Oleoducto
367
Agra de Montes Centro Cívico Municipal CEIP Fdez Latorre
|A|
Parque
Parada bus eq. comercial eq. sanitario eq. ensino eq. deportivo eq. cultural eq. administrativo eq. relixioso eq. benestar social eq. asistencial
|T|
ac
|M|
|T| |5||X|
Polos de actividade
|B| |1| |2| |3| |4| |5| |6| |7| |8| |9|
|A|
|A|
|N| Nodos confluencia |P| Espazo público | I | Influencia servizos no e.p.
Núcleo de actividade Actividade temporal Lugares de compra Esp. actividades/cultural
|I|
|P|
Movementos no espazo público
|A| |T| |M| |X|
|P|
|N|
|3| Actividade rural. Hortas e rueiros
Po
|U| |L| |E| |O| |G|
|P| |P|
|P|
|I|
|N| |P| |B|
Esquema de percepcións
|P|
|P|
|P|
|L|
200m
A cidade dos barrios
25
32%
son aos que máis lles gusta a localización, por mor das vistas e que están preto ainda que apartados da cidade
22%
coas persoas que máis se comunican por teléfono viven na área metropolitana da cidade
82%
establecen o límite so seu barrio a través da tipoloxía son dos que máis tempo pasan no espazo público, con unha media de 2h.32min.
0.5-1
0
Superficie 71 Ha 1.84% cidade
0-40
10 5
0 0
Posibilidades da paisaxe
esq inf esq: x=0 y=30
Densidade 18.04 hab/Ha
+85
Poboación 1.281 hab 0.52% cidade
45
5
Trátase de pequenos e antigos núcleos de poboación que foron perdendo as súas características co crecemento da cidade e a ubicación de distintos servizos. Oza era un antigo municipio independente anexionado á Coruña en 1912, e situado ao carón da praia do mesmo nome. O incremento do tráfico cara á cidade por esta parte da ría supuxo a mellora das infraestruturas viarias e o afastamento das conexións cos nucleos poboacionais con resultados diferenciados. Oza sufriu importantes transformacións e perdeu progresivamente o seu contac0 mar mentres As Xubias, cunha menor presión, to co conseguiu manter unha axeitada relación coa fronte maritíma até converterse nun dos mellores exemplos
na cidade das posibilidades de contacto co mar. Na actualidade estase a reformular o deseño urbano da zona, o que podería mellorar de xeito notable as deficiencias existentes. Se hai un feito diferenciador na área sinalada é a concatenación de equipamentos sanitarios. A dimensión dos mesmos e a atracción de vehículos e persoas que supoñen non foi, até o momento, suficentemente considerada. Para moitas cidades, e cada vez con máis frecuencia, a existencia de varios destes centros de referencia ligados paralelamente ao eido académico -como é o caso- é un dos pilares de desenvolvemento social e económico. Polo tanto, o principal reto desta área, é poder manter a coexistencia de todas estas singularidades co desenvolvemento dos centros médicos, prestando especial atención ao mantemento do contacto co mar, ausente noutras moitas partes da cidade.
0 anos
0
Oza - As Xubias
%
368
10%
|L| |G| |L| |G| |L| |L|
|O|
|G| |L|
|U|
Espazos deteriorados ou abandonados |L| |O|
|A||9| |2|
|N| Nodos confluencia |P| Espazo público | I | Influencia servizos no e.p.
A ría como configurador das actividades
|T|
|2|
|A|
|A| |X|
|3| |9|
|3|
|2| |A|
|T|
Polos de
actividade
Praia de Oza
CHUAC Ría
Sanatorio
Parque Eirís Hospital Materno
Parada bus eq. comercial eq. sanitario eq. ensino eq. deportivo eq. cultural eq. administrativo eq. relixioso eq. benestar social eq. asistencial
lico
zo púb
o espa
Importancia do entorno e da paisaxe para ubicación de equipamentos
Polos de actividade
|B| |1| |2| |3| |4| |5| |6| |7| |8| |9|
|P|
|P|
ntos n
Movementos no espazo público
Núcleo de actividade Actividade temporal Lugares de compra Esp. actividades/cultural
|P|
|P|
e Movem
Proxectos urbanísticos Definidor límite barrio Elemento configurador Espazos oportunidade Máis gusta do barrio
|A| |T| |M| |X|
|I| |N|
|P|
Esquema de percepcións |U| |L| |E| |O| |G|
|P|
|N| |B|
|B| |N| |I|
Comunicacións peonís discontinuas. Vías rurais interrumpidas |B|
ións
ercepc
a de p
Esquem
|N| |P|
200m
369
A cidade dos barrios
5
25
1579 m. un dos barrios con máxima distancia media percorrida camiñando
40%
o que máis lles gusta do barrio son as zonas verdes e o parque
25%
o lugar onde pasan máis tempo é no propio barrio, sendo o 24% por lecer
0.5-1
0
Superficie 64 Ha 1.66% cidade
0-40
10 5
0 0
Posibilidades da paisaxe
esq inf esq: x=0 y=30
Densidade 36.52 hab/Ha
+85
Poboación 2.337 hab 0.95% cidade
45
0
O núcleo rural de Eirís comprende varios asentamentos ben dispostos no territorio e distribuídos de maneira equidistante co núcleo central. Posuía unha relativa importancia entre os camiños de saída da cidade, aínda a pesar das fortes pendentes do seu acceso. Durante anos mantén o seu carácter rural, e incluso o Plan de Alineacións do 48 establece unha mazá de remate da cidade, na zona da Madosa, antes do gran parque forestal exterior. Asemade, o Plan Xeral de 1968 converte toda esta zona nunha gran área verde que chega até a 0 estrada de Santiago. Polo tanto, a meirande parte das construcións preexistentes son anteriores á década dos
sesenta. A pesar da súa conservación, os bordos de Eirís sufriron durante anos desenvolvementos urbanísticos pouco acertados. Na actualidade enfróntase a unha situación de indeterminación de resultados imprevisibles. A construción do parque ofimático, probablemente transformado nunha nova área de vivendas e servizos, vai ter unha influencia directa na colmatación deste espazo urbano. A agresividade das edificacións cara a Santa Xema, con escasa consideración dos espazos de relación co contorno e sen a axeitada transición, podería ser un aviso fronte ao esperado crecemento das áreas limítrofes co antigo núcleo de Eirís, prestando unha maior atención aos espazos de contacto e as áreas intermedias, de xeito que se falicite o contacto entre antigos e novos residentes.
0 anos
0
Eirís - A Madosa
%
370
9%
Proxecto sustitución tecido |U|
Proxecto urbanización Parque Ofimático
|G| |L|
|U| Esquema de percepcións
|L|
Camiños rurais principal espazo de lecer, encontro, deporte |N|
|P||B| |N|
|N| |P| |N|
Movementos no espazo público
Esquema de percepcións |U| |L| |E| |O| |G|
Proxectos urbanísticos Definidor límite barrio Elemento configurador Espazos oportunidade Máis gusta do barrio
|9|
|T||3| |A|
Movementos no espazo público |N| Nodos confluencia |P| Espazo público | I | Influencia servizos no e.p.
|A|
|A| |M|
|A| |T| |M| |X|
Núcleo de actividade Actividade temporal Lugares de compra Esp. actividades/cultural
|B| |1| |2| |3| |4| |5| |6| |7| |8| |9|
Parada bus eq. comercial eq. sanitario eq. ensino eq. deportivo eq. cultural eq. administrativo eq. relixioso eq. benestar social eq. asistencial
|M|
Polos de actividade
Parque de Eirís
Polos de actividade
Uso rural e residencial
150m
371
A cidade dos barrios
5
25
95%
prefiren vivir no barrio, ainda que o 32% quéixanse das comunicacións e da inseguridade vial
23%
o que máis lles gusta son as vistas e estar na saída da cidade
58%
son uns dos que máis tempo pasan no barrio, o 8% por traballo, o 37% por lecer e o 12% por compras
26%
coas persoas que máis se comunican por teléfono viven na área metropolitana da cidade
0.5-1
0
Superficie 96.1 Ha 2.49% cidade
0-40
10 5
0 0
Posibilidades da paisaxe
esq inf esq: x=0 y=30
Densidade 26.87 hab/Ha
+85
Poboación 2.582 hab 1.05% cidade
45
0
Esta zona comprende o antigo baleiro existente entre os núcleos históricos de Eirís e Palavea e desenvólvese nas proximidades da rúa de saída da cidade, que atravesa os mencionados asentamentos. Na actualidade existen unha amalgama de usos que poderían ser agrupados en catro tipoloxias. Por unha banda, no bordo da ría, sitúase o barrio da Pasaxe, que pola forte presenza das infraestruturas e a súa complicada topografía, foi desenvolvéndose de xeito aparentemente anárquico. Con todo, a primeira 0 planificación da zona corresponde ao malogrado plan de Cort no inicio dos anos corenta, onde se propoñía a ubicación do polígono industrial da cidade nesta zona. Dos sucesivos plans queda a construción dalgunhas
industrias, hoxe abandonadas, e a vivenda colectiva de baixa altura cara a Fonteculler. A segunda das áreas sería a de Pedralonga, que combina vivenda unifamiliar adosada coa presenza da Fábrica de Armas, inaugurada en 1958, e hoxe una magnífica oportunidade para testar novas estratexias de convivencia e actividade económica. A terceira zona, Montserrat, no límite con Eirís, sufriu recentemente a construción de bloques de vivenda que rexeitaron o contacto coa rúa valando os seus espazos de transición. Por último, Monte Mero, conserva algúns dos restos de vivenda unifamiliar espallada e está pendente das actuais transformacións urbanísticas, que modificarán de xeito sustancial a zona. Como noutras tantas franxas da cidade, o principal reto no futuro será equilibrar o contacto entre as distintas partes mediante axeitadas transicións.
0 anos
0
Pasaxe - Monte Mero
%
372
13.3%
|L| |U| |O|
As vistas e a comunicación como características sobranceiras segundo habitantes
Esquema
|O| |L| |L|
cións
de percep
Dificultade de tránsito peonil
Movemen
|N|
tos no espa
Proxectos urbanísticos Definidor límite barrio Elemento configurador Espazos oportunidade Máis gusta do barrio
|P| |B|
|T||3| A Paisaxe na configuración da edificación e equipamentos |A|
Movementos no espazo público
|6|
Montserrat
Parada bus eq. comercial eq. sanitario eq. ensino eq. deportivo eq. cultural eq. administrativo eq. relixioso eq. benestar social eq. asistencial
|A|
|7| |T| |2|
|3|
Fábrica de Armas
|B| |1| |2| |3| |4| |5| |6| |7| |8| |9|
|M|
vidade
Polos de actividade Núcleo de actividade Actividade temporal Lugares de compra Esp. actividades/cultural
|A|
|T||3|
acti Polos de
|N| Nodos confluencia |P| Espazo público | I | Influencia servizos no e.p.
|A| |T| |M| |X|
|N|
|I|
Pedralonga
|U| |L| |E| |O| |G|
|N| |P|
zo público
Esquema de percepcións
|I| |P|
200m
373
A cidade dos barrios
5
25
41%
é un dos barrios que máis emprega o transporte público para se desprazar, ainda que o 40% percorre camiñando unha distancia superior aos 2000m
84%
o que máis compra habitualmente en superficies comerciais, dos cales un 59% faino dentro do barrio son os que máis tempo pasan no espazo público, con unha media de 2h.36min.
80%
son aos que máis lles gusta do barrio o ambiente, a tranquilidade e os veciños 0.5-1
0
Superficie 44.5 Ha 1.15% cidade
0-40
10 5
0 0
Posibilidades da paisaxe
esq inf esq: x=0 y=30
Densidade 67.44 hab/Ha
+85
Poboación 3.001 hab 1.22% cidade
45
0
Son dous dos barrios de bordo da cidade no seu contacto co concello de Culleredo. Novamente, os dous teñen trazas antigas, como primitivos asentamentos rurais, aínda que no caso de Palavea foron moito máis importantes. A ubicación destes barrios a continuación da antiga zona do Portazgo, na entrada da cidade, permitiu o seu desenvolvemento rural. Pero o primeiro dos cambios significativos na forma urbana da zona acontece coa instalación da fábrica de armas e a construción das "casas baratas" na parte alta 0 de Palavea. O conxunto de vivenda social formaba parte das medidas dos primeiros anos cincuenta para dar teito aos traballadores. No seu conxunto forma
unha barriada homoxénea e organizada ao redor dun mercado central. No final dos anos oitenta instálase un centro comercial no límite urbano, iniciando un proceso xa imparable para ubicar estes servizos nos bordes da cidade, próximos ás vías de alta capacidade, para que poidan ser utilizados tamén polos residentes metropolitanos. O Plan Xeral de 1998 potencia a creación de vivenda social durante os anos seguintes, incidindo negativamente no tecido existente, e con graves carencias no espazo público. En Santa Xema, a creación de nova vivenda correspóndese co Plan Xeral de 1985 en solo urbano, e tipoloxía en ringleira de calidade media-alta, sobre a antiga estrada que conectaba Palavea e Elviña con Fonteculler, con anterioridade á construción do último tramo da avenida Alfonso Molina.
0 anos
0
Santa Xema - Palavea
%
374
10.6%
Solo urbano. |L| Continuación da |G| trama urbana
|U|
|G| |U|
|L| |G| |L|
s
ción
rcep
pe a de
uem
|N|
|B|
Esq
|N| |B|
|N|
|P|
|N| |P| |P| |P| |P|
Esquema de percepcións |U| |L| |E| |O| |G|
|B|
Proxectos urbanísticos Definidor límite barrio Elemento configurador Espazos oportunidade Máis gusta do barrio
Coexistencia de estrutura de rural, polígono e mazá
|7| |3| |7||X|
|M| |1||A|
Movementos no espazo público
|A|
|9|
|N| Nodos confluencia |P| Espazo público | I | Influencia servizos no e.p.
|A|
Lavadoiro
Parada bus eq. comercial eq. sanitario eq. ensino eq. deportivo eq. cultural eq. administrativo eq. relixioso eq. benestar social eq. asistencial
Hipermercado
|B| |1| |2| |3| |4| |5| |6| |7| |8| |9|
|X| |M| |T|
|2| Santuario Santa Xema
Núcleo de actividade Actividade temporal Lugares de compra Esp. actividades/cultural
|A|
os
ent
vem
Mo
lico
púb
|3|
Polos de actividade |A| |T| |M| |X|
azo
sp no e
s Polo
e
idad
ctiv
de a
200m
375
A cidade dos barrios
0
estaleiros Baliña até a Pasaxe. Este é o tramo do bordo litoral que máis nos interesa tratar, xa que nel combínanse catro temáticas que nos parecen esenciais: o contacto co mar, os accesos á cidade, os eixos visuais e a importancia das ciencias da saúde na actualidade. Estas cuestións serán tratadas de xeito pormenorizado, tanto no estudo como no obradoiro realizado na zona. Xeograficamente, o barrio de Catro Camiños articúlase de xeito prioritario ao redor da praza do mesmo nome, e con tendencia a moverse cara ao centro comercial. A mesma situación está a suceder na Gaiteira, onde non é posible falar de visión nin de relación coa auga. No caso dos Castros, a visión mantense nas vivendas; e tamén na zona de San Diego, aínda sen estar suficientemente considerada. A ladeira do Castrillón e Monte das Moas mantén algúns eixos visuais non programados nunha zona en permanente construción. As vivendas de Eirís apenas teñen a posibilidade de visións fugaces, en contraste co barrio de Montserrat, no que os novos bloques de vivendas -con espazos interiores pechados- elévanse sobre a edificación existente recuperando as vistas sobre a ría. Na parte baixa, o antigo núcleo de Oza mantén aínda algunhas das relacións pasadas con exemplos de boa arquitectura –como o Hospital- e intervencións urbanas que tentan pór en valor o patrimonio paisaxístico. O caso das Xubias, cunha situación complexa entre os
esq inf esq: x=0 y=30
Neste conxunto de barrios interésanos falar das relacións que se establecen co territorio que ocupamos. Na Coruña, a representación máis reveladora desta problemática establécese no contacto co mar, xa que calquera alteración neste bordo supón un cambio significativo na percepción da cidade. Na fronte cara cómpre distinguir diversas partes: a primeira 10 ao leste, 0 ten os 5 0 Cantóns como eixo e foi o espazo de relación tradicional entre o mar e a cidade; a segunda, cun carácter más industrial, comeza tras a lonxa da cidade; a terceira, o espazo de transición tras o depósito do carbón e a praia de Oza e a última desde os antigos Posibilidades da paisaxe
376
Equipamentos 52 3.36 m�/hab Zonas verdes 21.4 Ha 4.76 m�/hab Superficie 556 Ha 14.40% cidade Densidade 80.84 hab/Ha Poboación 44.948 hab 18.09% cidade +85
A fachada da cidade cara á ría é un breve resumo da mesma. Practicamente é posible seguir todas as etapas do seu crecemento se nos situamos no outro lado da ría e imos lendo de dereita a esquerda: o inicio na Cidade Vella, o crecemento na Peixería, o Ensanche co cambio de século, a colmatación de Santa Lucia e Catro Camiños, coa industria nas primeiras décadas do século XX, o desarrollismo dos Castros e, a partir dese punto, 0.5-1 o “confuso”. A pesar da importancia histórica de Oza –a carón do mar- e Eirís– na parte alta como camiño de saída da cidade- o desenvolvemento deste conxunto 0 de barrios con escasísima planificación é hoxe unha 0-40 amalgama de actuacións independentes de difícil coexistencia. Con todo, é a parte da cidade –que non dá ao Atlántico- cunha relación máis natural co mar.
45
5
25
0 anos
0
Posibilidades da paisaxe
%
8.7%
No gráfico da agrupación dos barrios nesta zona destácase, primeiramente, a relación visual co mar, tanto dos espazos abertos como nos eixos visuais desde diferentes lugares. As novas constucións, tamén pesqueiras, deixan zonas de sombra no contacto co mar. Por outra banda márcase o solo do porto como delimitación dun espazo da cidade cun alto potencial trasformador que por diferentes normativas e costumes sirve máis de fronteira que de conexión co mar.
Catro Camiños
Gaiteira
Os Castros
Castrillón
Oza
A Madosa
As Xubias
Eiris
Eiris de Abaixo
Montemero
Frentes de auga
Pedralonga
Pasaxe
1/25.000 barrio Sta. Xema
límite de barrio uso directo público
Palavea
restrinxido ao público zona sin vistas visuais
377
A cidade dos barrios
Lugares onde pasa máis tempo lecer mercar traballo máxima distancia camiñando destino 1km
accesos a cidade, é paradigmático das posibilidades de contacto espontáneo co mar. A zona da Ponte Pasaxe, e incluso os barrios do redor, como Santa Xema e Palavea, a pesar da súa importancia histórica, están, na actualidade, completamente condicionadas polas infraestruturas, e pendentes de grandes intervencións “urbanizadoras” -inutilizando unha parte da cidade cun alto valor paisaxístico e de lecer, como queda patente na intervención realizada no concello de Culleredo, no final da ría do Burgo. O conxunto de barrios estudados tiveron sempre relación coa paisaxe e, en especial, co mar, aínda que con diferentes graos de intensidade. A vinculación coa auga foi constante nos asentamentos próximos, xa que estes mantiveron un contacto diario pola pesca e as industrias derivadas (1). As partes máis alonxadas e, polo tanto, máis elevadas, conservaban un contacto visual referencial que axudaba a definilas. Na actualidade, ambas situacións tenden á perda destes vínculos. A relación das cidades coa auga é antiga, pero segue a incrementarse co paso dos anos (2). Lamentablemente, as expectativas destes terreos, a pretensión de sobrecargar os accesos rodados por esta zona e as restritivas leis e normativas do deslinde marítimoterrestre, están a privar na Coruña (e noutras cidades) do uso destes espazos. Tal vez a nova transformación Posibilidades da paisaxe
da cidade e a creación do porto exterior poidan servir para recuperar estes lugares, aportando unha nova calidade urbana a uns barrios longamente esquecidos. Confiar na paisaxe para revitalizar as cidades non significa renunciar a crear arquitecturas, renunciar a transformar o existente; implica ter unha nova visión do urbanismo na que a construción pase a integrarse na paisaxe e a ser capaz de manter, ou incluso mellorar, as preexistencias (3). 378
(1) González-Cebrián, José. La ciudad a través de su plano. Ed. Concello da Coruña. 1988. (2) BruttomeSso, Rinio. O Espazo Litoral. Ed. Xunta de Galicia. 2006. (3) Alfaya, Luciano et al. Bordes de Mar en Galicia. Apúntanse varias situacións de equipamentos próximos ao mar e que non foron planificados para a situación que ocupan.
1 km
0 km
379
A cidade dos barrios
EIRÍS: Parque Ofimático
Conxuntamente coa inserción de infraestruturas viarias, a transformación da paisaxe vén determinada polo xeito de urbanizar o territorio. Todo novo crecemento urbano está encadrado nun momento específico que o condiciona e singulariza. As accións programadas e executadas nun curto período de tempo manteñen as intencións coas que foron planificadas; o resto enfróntase a referendar a súa vixencia co paso dos anos.
vivendas existentes
proxecto novo
100m
Tipoloxías
verde público
vivendas unifamiliares alturas: II
verde privado
vivendas existentes
vivendas VL alturas: B+II,IV,V vivendas VPO alturas: B+II,IV,V
equipamentos uso terciario
100m
PALAVEA: Grupo de vivendas sociais Santa Cristina Ano de construción: 1954
11
Datos de vivendas obtidos da Dirección Xeral do Catastro do Ministerio de Economía e Facenda
11
mercado
Tipoloxías 32 vivendas/bloque sup.útil/vivienda: 40m2 alturas: IV
Nos gráficos represéntase as diferentes morfoloxías tipolóxicas no crecemento dos barrios.
m
er
ca
Cada proposta de vivenda é reflexo dun tempo da sociedade. Cada edificio ten a súa propia memoria e condicionantes. A extensión do urbano vaise adaptando aos diferentes modelos de planeamento e ás tendencias arquitectónicas pero, sobre todo, son testemuña dun tipo de agrupacións familiares ou convivenciais e dun determinado xeito de entender as relacións na sociedade e o modelo económico dominante.
Ano de construción: futuro próximo
do
Urbanizar o territorio
16 vivendas/bloque sup.útil/vivenda: 72m2 alturas: IV 12 vivendas/bloque sup.útil/vivenda: 88m2 alturas: III
ce cív ntr ico o
No inicio deste século semella que hai un final de ciclo. Estamos nun momento de cambio nas estruturas familiares, con movementos migratorios masivos, pero temporais, crise no sistema económico e unha grande preocupación medioambiental. Nese panorama, a capacidade de gobernanza na cidade (4) está cada vez máis cuestionada e as decisións de crecemento seguen a depender dos poderes económicos. A inconsistencia do actual sistema é probable que nos leve cara a outras estruturas urbanas que hoxe só somos capaces de atisbar.
SANTA XEMA: Urbanización privada Ano de construción: 1993 soto
piscinas 100m
Como exemplo dos distintos momentos de construción da cidade consideramos as "casas baratas" de Palavea, a urbanización de Santa Xema e o inicialmente denominado Parque Ofimático. Como dixemos, son testemuñas de cadanseu tempo, e hoxe probablemente serían formuladas en termos dunha maior conexión co contorno que ocupan. Posibilidades da paisaxe
Tipoloxías
11
10 vivendas/bloque sup.útil/vivenda: 55m2 alturas: soto + IV
10 9 8
6 5
7
4 nenos
12 13 14
piscinas
3 2
(4) Portas, Nuno et al. Politicas Urbanas -Tendências, estrategias e oportunidades. Ed. Fundación Gulbenkian. 2003.
1 15 16
17 18 100m
380
Vivendas unifamiliares e max 2 alturas
EIRÍS
48.70%
O seu carácter rural coexiste con construcións e actuacións urbanísticas contemporáneas debido aos cambios que está e seguirá experimentando nos últimos anos. 1597 1548
Vivendas en altura (+ de 2) 23.85%
Equipamentos 27.45% Ocupación do solo
superficie construida (m2)
1554 1521 1466
poboación
1429 2009
2008
2007
2006
2005
2004
A CORUÑA EN EXPANSIÓN
crecemento cara ao sur
SANTA XEMA Zona urbana-rural con moitas hortas. Predominan urbanizacións privadas con vivendas unifamiliares ou en altura. Inclúe establecementos de pequeno comercio.
Datos de poboación obtidos do INE (Instituto Nacional de Estatística)
1253 1225 1218 1182
1234
1210
2009
2008
2007
2006
2005
2004
poboación
Vivendas unifamiliares e max 2 alturas 27.20%
PALAVEA
Vivendas en altura (+ de 2) 44.40%
Zona tranquila onde predominan vivendas unifamiliares e edificación en altura. Rodeada de grandes equipamentos que abastecen a este e outros barrios próximos. 1642 1691
28.40% Ocupación do solo
superficie construida (m2)
1765
1745
1702
Equipamentos
eirís
1176
poboación 2009
2008
2007
2006
2005
2004
Vivendas unifamiliares e max 2 alturas
santa xema
12.40%
Vivendas en altura (+ de 2) 22.00%
palavea
Equipamentos 65.60% Ocupación do solo
381
superficie construida (m2)
A cidade dos barrios
espazo aberto residual
uso público
usos alternativos
control horario de parking
actividades
ocupacións temporais, reinvención do espazo Interésanos destacar que cada unha delas tamén está a representar un modelo urbano e que a súa coexistencia é o que enriquece a cidade. Hai 60 anos, programábase unha urbanización de vivenda colectiva para traballadores cun mercado central que o abastecese. Santa Xema xorde xa cunha maior dependencia do automóbil para familias de maior poder adquisitivo, no límite entre o rural e o urbano. O Parque Ofimático evoluciona segundo as demandas da sociedade sen estar demasiado claro cal será a súa formalización final. Este novo polígono, pola súa posición e dimensión na cidade, vai ser unha boa oportunidade de comprobar se os novos hábitos de Posibilidades da paisaxe
residencia e convivencia teñen algún reflexo na forma urbana construída ou se se vai seguir como até agora, cumprindo os mínimos esixibles para cada superficie e construíndo as mesmas vivendas que hai vinte anos, mentres os residentes seguen a depender do vehículo propio para asegurar a cobertura das súas necesidades. Obsolescencias urbanas O concepto de obsolescencia urbana (5) fai referencia á falla de uso e calidade dos espazos urbanos. É un fenómeno que se da en zonas degradadas da cidade que non atoparon o seu lugar dentro da continua 382
(5) Solà-Morales. Ignasi. Territorios. Ed. Gustavo Gilli. 2002.
infraestrutura abandonada
potencial de actuacións
accións,ocupacións temporais ...
aproveitamento do espazo público existente metamorfose que a propia cidade experimenta. Pero tamén é un feito en zonas periféricas ou rurbanas onde o vello tecido tradicional orixinado en actividades agrícolas e pesqueiras empeza a ser invadido polas infraestruturas da cidade que teñen ao carón. Esta é unha situación que podemos comprobar nestes comezos do século XXI na fachada marítima da Coruña cara á ría. Nesta zona, a enorme potencialidade da paisaxe non foi aproveitada no proceso de crecemento da cidade. A vía de acceso ao casco urbano pasa por aquí ignorando completamente o barrio das Xubias. Este esquecemento propiciou que o barrio sufrira moi poucas transformacións nas últimas décadas, dando a sensación de existencia á marxe da cidade. O tramo de costa até a Pasaxe é unha sucesión de infraestruturas inconexas, espazos sen definir e unha fábrica de conservas abandonada que constitúe un dos máis importantes focos de marxinalidade da cidade. Son lugares cunha certa imaxe de temporalidade, de proceso non rematado, que invitan a un “faino ti mesmo” en lugar de esperar a que o planeamento o faga (6). Aparte de todo isto, por mor da falta dunha política de xestión e protección da ría, aos problemas urbanísticos únense os graves problemas de contaminación.
(6) Haydn, Florian & Temel, Robert. Temporary Urban Spaces. Ed. Birkhäuser, 2006 (7) A Carta de Leipzig foi aprobada con ocasión da Reunión Informal de Ministros sobre Desenvolvemento Urbano e Cohesión Territorial celebrada en Leipzig o 24 e 25 de maio de 2007
A Carta de Leipzig sobre Cidades Europeas Sostibles (7) propón accións de rehabilitación integral urbana, e 383
A cidade dos barrios
EIXO VERDE
+ ++
H. MARÍTIMO DE OZA + CAMPUS UNIVERSITARIOS DE OZA CHUAC (Complexo Hospitalario Universitario da Coruña) + POLICLÍNICO SAN RAFAEL H. MATERNO-INFANTIL TERESA HERRERA CENTRO ONCOLÓXICO REXIONAL
+
VÍAS DE BARRIO VÍAS URBANAS VÍAS COMARCAIS GRUPOS HOSPITALARIOS
H. ABENTE Y LAGO H. MODELO MATERNIDADE DE BELÉN
+
+ +
+
así tratar de paliar os problemas de vivenda, exclusión social, e medio ambiente, mantendo un equilibrio interurbano, e deste xeito poder seguir satisfacendo a súa función de motor de progreso social e económico. Nun contorno co potencial paisaxístico da ría -en especial nesta área- as estratexias de rexeneración que se fagan no futuro van servir para definir un novo horizonte para a cidade.
persoas e recomendaba a adopción de cinco medidas básicas: a elaboración de plans de urbanismo que propicien comportamientos sanos e seguros, mellorar as condicións de vida no medio urbano, fomentar a participación activa dos cidadáns na toma de decisións municipais, construír cidades abertas a todos e adaptadas ás persoas con discapacidades físicas e de avanzada idade, ademais de pensar en contornos urbanos capaces de resistir catástrofes e situacións de emerxencia.
Áreas de saúde Recentemente, a Organización Mundial da Saúde citaba (8) a influencia do deseño urbano na saúde das Posibilidades da paisaxe
Trátase de consideracións especialmente orientadas a países en vías de desenvolvemento, pero a importancia da saúde, desde outros parámetros, está a crecer 384
(8) http://www.onuhabitat.org
CHUAC + S.Rafael
Oncolóxico
H.Oza + Campus
Materno S.Teresa
vistas privilexiadas á Ría
Para realizar o gáfico tomáronse os datos do PXOM 09´
A AVENIDA DA SAÚDE (9) Sample, Hillary. Biomed City en VERB Bookazine "Crisis". Ed. Actar. 2008 (10) "El sector hospitalario junto a la ría tiene una posición condicionada por la potencia de accesos a la ciudad y por la dificultad de relación entre ellos, por ello es importante mejorar los accesos y realizar una reserva estratégica de espacios alrededor de las zonas hospitalarias. Esto podrá permitir su ampliación y la implantación de usos complementarios, enriqueciendo el uso actual y ayudando a crear un camús de la Salud" en Cuadernos del Territorio. El puerto Exterior de A Coruña.
escala metropolitana tamén nos países desenvolvidos. En especial, o aumento da esperanza de vida e o risco de infeccións de carácter global está a estimular a inversión económica en infraestruturas sanitarias en distintas cidades do mundo. Polo de agora, trátase de inversións relativamente baixas, englobadas noutras partidas de carácter social, pero cada vez existen máis cidades que apostan pola investigación biomédica como un os eixos do seu crecemento (9).
da medicina. Probablemente o caso máis próximo podemos atopalo en Pamplona, pero tamén Porto ou Barcelona están destinando parte dos seus esforzos a apuntalar a súa contribución á saúde (e facela visible). Como noutros casos, a importancia do contorno no que se atopen estes centros médicos vai ser determinante para a súa aceptación, e no caso da Coruña a área que ocupan é inmellorable (10), aínda que sexa posible enriquecela para tal fin.
Estas cidades poden ser dunha grande dimensión, pero moitas delas son cidades intermedias que cos anos foron acadando un recoñecemento no mundo
Os esforzos do novo Plan Xeral van nesa liña, e incluso dise que o novo Campus Hospitalario será un lugar "onde a paisaxe teña un valor importante, podéndose
385
A cidade dos barrios
manter incluso a Avenida da Saúde como un espazo propio e recoñecible, que permita o goce da zona alta da ría (11). Se as presións urbanizadoras non son demasiadas tal vez sexa posible desenvolver este conxunto, equilibrando centros de investigación e docencia con estruturas residenciais e hoteleiras ao redor dun conxunto de hospitais que poidan manter e incrementar o seu prestixio, aproveitando o contacto coa paisaxe como un valor engadido que non é posible crear artificialmente noutros centros. Recunchos de intimidade Ademais das grandes estratexias urbanas que necesitan ser radicais para poder ter o impacto necesario na cidade, é necesario manter espazos para o innecesario e o persoal. Blue Monday, aparte de ser o nome que se lle deu ao día máis deprimente do ano, é tamén un libro (12) sobre as pequenas cousas e as necesidades individuais que todos temos na nosa vida. Estas van desde as ansias de posuír cousas inútiles até a procura de espazos de independencia que nos permiten afastarnos da cotianidade. No límite da cidade coa ría, baixo a cota dun dos accesos prioritarios á cidade, atopamos no contacto co mar algúns destes recunchos de intimidade. Desde o peirao de Linares Rivas até A Pasaxe localízanse diversos usos en espazos relacionados coa ría, que fisicamente se achegan a ela de distinto xeito. O Peirao da Palloza é un exemplo de uso industrial e comercial de acceso controlado. O seguinte exemplo de acceso restrinxido, é no porto deportivo de Oza, cun uso de lecer, onde se amarran embarcacións privadas de recreo en pantaláns flotando sobre a ría.
>espazos accesibles en contacto artificial co mar.
>barreiras delimitacións visuais >accesos libres controlados >espazos en relación co mar contacto
>actividade portuaria >relación puntual co mar
visual
>barrio sen contacto, pero con relación visual
No barrio das Xubias collemos o exemplo de usos libres. Sen máis seguridade que a confianza, permítese o atraque de embarcacións e o uso dos puntos de acceso á auga. Son espazos naturais acondicionados, sen alteración nin destrución da contorna natural. É un barrio que está caracterizado pola formación de Posibilidades da paisaxe
Relacións dos barrios contiguos á ria
(11) Busquets, Joan. PGOM'09. A Coruña. Ed. Concello da Coruña. 2009. (12) Sumrell, Robert & Varnelis, Kazys. Blue Monday. Sumrell/Kazys Varnelis 386
espazos regulados, non por medios artificiais, senón pola condición natural e de proveito coa xeografía do lugar, formados de xeito espontáneo e seguindo unhas directrices funcionais respectuosas co medio. Na Pasaxe, o uso da auga ten fins directos para con ela. Bancos de marisqueo de onde se extraen produtos da ría para o seu consumo. Tamén se fan labores de rexeneración e coidado da ría. Este é o exemplo de espazo non en contacto coa auga, senón mesmo na auga.
Espazos naturais nas Xubias >entrada a auga >espazo de relación
>areal acceso entre ffcc e construción >relación,baño
>rochas na ribeira acceso entre parcelas limitrofes >mirador,pesca,baño
>espazo de contacto coa auga
No seu conxunto son unha sucesión de espazos en contacto directo co mar nos que o aproveitamento das condicións naturais da zona, as intervencións suaves, e o respecto polo existente xeran atmosferas dunha intensidade moito maior ca dos espazos planificados. Como exemplo, a única praza creada como tal nas Xubias non é o maior espazo de relación do barrio. Ten unha localización resgardada con boas vistas, mobiliario infantil e árbores, pero non adoita haber tanta xente coma no pequeno miradoiro, na porta do bar, ou na rampla.
>formación artificial
>porto acceso baixo ffcc >reparación,relación,baño
>formación natural
>praza localización resgardada >xogos,relación,estancia
>rampa e cala >baño,marisqueo, atraque
(13) Augé, Marc. No lugares: espacios del anonimato. Ed. Gedisa. 1993. 387
>atraque acceso acondicionado >relacion,baño,pesca,
Nodos visuais En contraste coas áreas do bordo da cidade, noutras zonas a densidade edificatoria é máis elevada e só podemos traballar cos baleiros. Durante anos, os encontros entre rúas foron estudados como eixos visuais e algunhas das propostas de aliñacións que se fixeron na cidade manteñen esas intencións. Son puntos representativos da importancia que se lle concede á escenografía urbana que, polo xeral, carecen dun responsable directo que intente actuar sobre eles de xeito que teñan unha maior contribución a cidade. Marc Augé referíase a estes puntos como "non lugares" (13), espazos non considerados que só utilizan parte do seu potencial urbano. Nun primeiro punto podemos sinalar o soterramento da avenida Linares Rivas no seu cruce coa avenida de Oza (antiga Xeneral Sanjurjo). A fluidez do paso A cidade dos barrios
Vista aérea das intersecións
Vía
B
01
Muro contorna do porto
02 A 03
A
Parque Europa
B
Parque San Diego
01
Avenida Pasaxe-Xeral Sanjurjo
02
Avenida Pasaxe-Rúa Posse
03
General Sanjurjo-Rúa Posse Desprazamentos a pé
inferior contrasta co estancamento da parte elevada, onde a mestura de direccións, a ausencia de espazos de relación e o exceso de estacionamentos impide o aproveitamento axeitado desta superficie. O segundo dos puntos de intersección que convén sinalar é o encontro entre Linares Rivas e a rúa Posse, onde o tráfico denso elévase sobre un viaducto sen uso na súa parte inferior, na que ademais remata a Rolda de Outeiro, unha das arterias principais da cidade. Na actualidade hai dous pulmóns verdes importantes da cidade neste eixo, interrompidos pola rotonda baixo a avenida.
Por último, consideramos a contorna do porto, barreira visual e física, determinante na forma da cidade. O costume da súa existencia impide ver as vantaxes da súa ausencia. A pesar da importancia desta fronte, o ancho medio da beirarrúa apenas supera o metro. Sendo conscientes da importancia da paisaxe -especialmente marítima- na percepción da cidade, xunto cos abusos edificatorios de anos anteriores, lévanos a considerar que o proceso de transformación do porto debería ser unha das primeiras demandas dos cidadáns nun intento de equilibrar a cidade existente. Frontes de auga
A seguinte das interseccións consideradas é entre a Avenida de Oza e a rúa Posse. Sobre o antigo camiño de ferro que pasa por debaixo da ponte non hai máis que un aparcadoiro mentres ao seu redor prodúcense operacións de peonalización e activación do comercio. Esta rúa foi unha “parte traseira” da cidade xa que as fachadas destes edificios daban á vía do tren. Agora é un punto de conexión entre a área comercial de Catro Camiños e a de lecer de San Diego e Parque Europa, polo que o ten un potencial extraordinario que se está a facer visible coa apertura de novos negocios, aínda que a rúa carece, polo de agora, do tratamento urbano axeitado. Posibilidades da paisaxe
O porto da Coruña xorde ao abrigo da Península da Torre de Hércules, a modo de refuxio das inclemencias do tempo e os ataques militares. O seu crecemento e desenvolvemento terá moito que ver coas necesidades de navegación, estratexias militares e localización, influíndo nas actividades comerciais e turísticas, e no desenvolvemento urbano desde as orixes da cidade (14). O porto tradicional foi sometido a varias ampliacións ao longo dos anos, debido á demanda de usos que ían xurdindo co tempo, realizando o seu crecemento con sucesivas instalacións portuarias cara á ría do Burgo. 388
(14) Busquets, Joan. A Coruña, A nova cidade marítima no porto. Ed. Concello da Coruña. 2006.
01
02
via a nivel de rúa via elevada via soterrada infraestrutura de conexión conexións peonis muro lindeiro do porto
03
02 01 B
A Función Nivel sup. Nivel inf.
Peóns Vehículos
Arriba: esquemas dos sistemas de comunicación Medio: esquema fluxos Abaixo: Rúa Posse e valla do porto
03
389
A cidade dos barrios
Orixes do porto da Coruña Historia do porto da Coruña ata a actualidade Porto Exterior
1894 1927 1934
Areal de Peixería
Enseada do Parrote
Peirao de Batería e Calvo Sotelo
Enseada do Porto Piollo
Peirao de Batería e Calvo Sotelo
Peirao do Centenario
ZONA 1 9.4ha
Lonxa
Enseada de Garás e A Palloza
Praia de San Diego
ZONA 2 37.4ha
Porto Petroleiro Dársena de Oza Praia de Oza
Os usos existentes son de tipo urbano, portuarios pesqueiros e industriais, e mixtos. Con estes grandes crecementos, baseados máis en propostas funcionais que na “estética” e nas conexións cara á cidade, xorde a problemática de novas ampliacións portuarias por falta de espazo e os problemas ambientais e de seguridade que se derivan dalgúns destes usos. Deste xeito, empezouse a pensar na posibilidade de construír unha nova dársena afastada da cidade, xurdindo así o proxecto do porto exterior. Coa súa construción en Punta Langosteira, ábrese a posibilidade de transformar por completo esta parte da cidade, Posibilidades da paisaxe
Peirao do Centenario Lonxa
Peirao de San Diego
ZONA 3-4 32.4ha
1984 1991 2000
1894 1927 1934
1940 1964 1970
Metade S.XIX Metade S.XIX Malecón e Dársena da Ma Malecón e Dársena da Mariña Finais S.XIX Finais S.XIX Novos peiraos (Batería, Li Novos peiraos (Batería, Linares Rivas, Sta.Lucía, A Palloza Rivas, Sta.Lucía, A Palloza) Pricipios S.XX Pricipios S.XX Dársena(transátlanticos) Dársena(transatlánticos) Mediados S.XX Mediados S.XX Dique de Abrigo, Peiraos Dique de Abrigo, Peiraos de Diego e Petroleiro San Diego e Petroleiro Finais S.XX Finais S.XX Dársena de Oza, Dársena de Oza, Centenario, Paseos Maríti Centenario, Paseos Marítimos de Orzán e Orillamar Orzán e Orillamar S.XXI S.XXI Porto Exterior Porto Exterior
Dique de Abrigo
Parrote
1940 1964 1970
Orixes do porto de A
Historia do porto de A Co a actualidade
Peirao de San Diego
Porto Petroleiro
As Xubias Ría do Burgo
empezando a nova historia do porto, que terá grandes consecuencias na transformación da cidade da Coruña e a súa área metropolitana. A transformación deste espazo pode servir para o desenvolvemento de diversas actividades en relación coa auga. Trátase dun lugar emblemático da cidade e moi adecuado para o turismo de pequenas embarcacións, eido no que xa se está a desenvolver. A estampa tradicional da dársena coruñesa foi mudando a través dos últimos anos, e pasou de estar protagonizada por embarcacións de pesca, que foron na súa maioría trasladadas ao peirao de Oza, a barcos 390
PGOM 09´ e proposta de J PGOM 09´ e proposta de J.Busquets ZONA 1: uso terciario ZONA 1: uso terciario + espazo libre e conexións coa c libre e conexións coa cidade ZONA 2: construción d ZONA 2: construción dunha illa-equipamento con illa-equipamento con conexións á zona 1 e 2 á zona 1 e 2 ZONA 3: área residenc ZONA 3: área residencial + eqipamentos equipamentos
falta de
NATURA ON L
PORTO EXTERIOR
raci ó
nd
espa
zo
eu so s
(paseos, parques, espazos abertos flexibles)
NA T
NOVO PORTO URBANO
redefinición do
espazo libre
PORT O
conexión coa cidade
=
PORTO
N
aglome
AL UR
seguridade ambiental
SOLOS DE OPORTUNIDADE
desconexión coa cidade renovación da imaxe de
redefinición de
fachada portuaria
usos terciarios
redefinición do sistema de
(comercial, hostaleiro e oficinas de sedes centrais)
relacións entre AUGA-CIDADE
de recreo, o que suscitou unha certa polémica no seu tempo. Ten tamén a posibilidade de reforzar o centro antigo desde a nova actividade do espazo urbano. A ganancia de superficie urbana no seu bordo litoral é un novo escenario para o centro urbano tradicional. É unha oportunidade para a súa revitalización tanto social como comercial, xa que estamos a falar dun novo asentamento urbano situado a moi pouca distancia que suporá un novo fluxo de xente. Isto brinda tamén excelentes oportunidades urbanísticas, xa que, ao aparecer un novo viario nesta nova trama, xorde a 391
ocasión de reorganizar as rúas preexistentes, incluso con novos usos e permitindo conquerir novos espazos para o peón e as bicicletas nestes lugares. Outra das súas funcións será impulsar os movementos de pasaxeiros, a nivel rexional e de cruceiros. Resulta difícil de comprender que nunha costa tan recortada como é a galega, o movemento de pasaxeiros polo mar sexa mínimo. O sistema de rías entre A Coruña e Ferrol, no que ademais existen poboacións de moita afluencia turística, é un contorno moi adecuado para que o transporte de pasaxeiros por mar a nivel rexional sexa factible. Se a iso engadimos os problemas de A cidade dos barrios
tráfico rodado que se producen frecuentemente nas inmediacións destas poboacións, podemos pensar que un transporte por mar rápido e eficiente contribuiría en gran medida a dinamizar as rías. Por último, e como obxectivo principal, convén entender este espazo como un complemento á cidade mediante unha axeitada integración. Até o de agora, o porto funcionou como barreira urbana, facendo que para o cidadán o bordo da cidade nesta zona non sexa o mar. O feito de que a Autoridade Portuaria sexa un organismo autónomo fai que ás veces dea a sensación de que o porto funciona ás costas da cidade. Nos anos 90, o carril-bici discorría pola dársena e remataba no peirao de transatlánticos, e incluso os ciclistas continuaban a súa viaxe a través do porto até chegar a Oza. De igual xeito, a xente utilizaba os peiraos nas fins de semana para pasear ou pescar. Esta situación cambiou coa chegada de novas normativas que, por usuario do espazo razóns de seguridade, impiden o acceso aos peiraos a calquera persoa “allea”consumidor aos mesmos. final Isto ten innegables vantaxes para os traballos que se desenvolven no función industrial interior, pero tamén producen unha desvinculación do porto do resto da cidade a nivel urbano e social. funcion lecer O traslado do porto cara a Punta Langosteira deberá funcion do significar unha recuperación daespazo relación da cidade co mar neste punto, tratando de evitar que se coloquen pago cuota/prezo novas barreiras que impidan a súa visión e o goce do bordo litoral nestes espazos. Deste xeito, poderase control de acceso crear unha nova fachada marítima da cidade, aberta a todos os cidadáns, e uso queauga se centre na construción daquelas carencias que ten a cidade, converténdose con destino porto especialmente nun lugar de experimentación, no que sexa posible instalar novos usos oza que a dinamicen. con destino Do que se faga no porto vai depender a imaxe de conmala destino as Xubias neste punto futuro da Coruña. Unha actuación ficará por moito tempopore motivo será delecer moi difícil solución a posteriori. Pola contra, unha axeitada renovación e por motivo traballo introdución de novos usos transformarán a cidade e a posicionarán globalmente pola calidade e dinamismo do novo espazo urbano construído. Posibilidades da paisaxe
/ Lonxa / peirao da Palloza acceso controlado uso industrial/comercial
/ Porto deportivo / peirao de Oza acceso restrinxido uso recreativo
usuario do espazo consumidor final función industrial función lecer función do espazo
/ Porto e amarres / As Xubias acceso libre usos múltiples
pago cuota/prezo control de acceso uso auga con destino porto
/ Bancos lotes marisqueo / A Pasaxe acceso regulado usos traballo/mantemento
con destino oza con destino as Xubias por motivo lecer por motivo traballo
392