Worden er door de hoge graanprijzen minder aardappelen geteeld?

Wim van de Ree, algemeen directeur van Nedato Worden er door de hoge graanprijzen minder aardappelen geteeld?

Oekraïne is de graanschuur van Europa. Nu het land z’n voorraad niet meer kan exporteren en er nauwelijks graan ingezaaid zal worden, is het te verwachten dat telers in de rest van Europa, aangetrokken door de hoge prijzen, een deel van hun areaal zullen voorbehouden voor dit gewas. Ten koste van aardappelen bijvoorbeeld. “Toch valt de krimp in het aardappelareaal nog mee,” zegt Wim van de Ree, algemeen directeur van aardappelcoöperatie Nedato.

“Eigenlijk versterkt de oorlog in Oekraine gewoon de factoren die een jaar geleden al leidden tot een krimp van het

Nederlandse aardappelareaal met 6%,” vertelt Wim. “De afname van het areaal werd ingezet in het voorjaar van 2021. Toen kwam er een forse reactie van de aardappeltelers op het feit dat ze te weinig verdienden om de toegenomen productiekosten en de hogere risico’s, zoals droogte, hitte en nattigheid, af te dekken.

In december 2020 en januari 2021 daalden de contractprijzen voor de industrieaardappelen immers nog maar eens en die beweging werd niet meer geaccepteerd door de telers. De winstmargeverdeling in de keten was danig verstoord geraakt.”

Niet alleen de dieselolie, maar ook de prijzen voor machines en machineonderdelen, gewasbeschermingsmiddelen en kiemremmers – zeker na het verbod op CIPC sinds 2020 – stegen gestaag sinds het uitbreken van de coronapandemie. Geconfronteerd met de dalende contractprijzen besloten de Noordwest-Europese telers minder aardappelen te poten. Van de ongeveer 27 miljoen ton viel er in 2021 6% weg.

IN NOORD-FRANKRIJK KOOS MEN VOOR WINTERTARWE

“Een tweede prijsverhoging zette zich door toen vanaf augustus 2021 de economie weer aantrok en de vraag in alle sectoren een hoge vlucht nam. Er was wereldwijd behoefte aan transportmiddelen en energie, maar door schaarste op die markten, stegen de prijzen, waardoor ook alle soorten grondstoffen opnieuw duurder werden. Net op dat moment, namelijk in september/oktober, konden de telers nog de keuze maken wintertarwe te zaaien in plaats van de percelen voor te behouden voor de aardappelteelt. Vooral in Noord-Frankrijk zagen heel wat aardappeltelers toen meer heil in tarwe.”

FRITESBEDRIJVEN VERHOGEN DE CONTRACTPRIJZEN

Het gevolg was dat het aardappelareaal voor 2022 onder druk kwam te staan, boven op de daling van het voorgaande jaar. “Managers van de fritesbedrijven begonnen zich zorgen te maken over de beschikbaarheid van grondstoffen. Dat was nieuw voor hen, want jarenlang was er eigenlijk steeds een overaanbod geweest. Ze besloten de contractprijzen te verhogen om telers aan te zetten aardappelen te poten. En dat was ineens met 3 à 4 cent, wat neerkomt op een stijging van zo’n 20-25%. Dat is gerust historisch te noemen. Het plan werkte redelijk. Veel telers waren bereid om voor deze prijzen consumptieaardappelen te poten, maar zeker niet met groot enthousiasme. Maar toen viel Rusland Oekraïne binnen. De prijs van dieselolie steeg naar € 2,60 per liter en voor kunstmest betaalde je een

De voedselprijzen in de wereld hebben hun hoogste niveau ooit bereikt, aldus de FAO, de voedsel- en landbouworganisatie van de Verenigde Naties. De FAO-voedselprijsindex bedroeg in maart gemiddeld 159,3 punten, een stijging van 12,6% ten opzichte van februari, toen de index al het hoogste niveau had bereikt sinds de start in 1990. In de index worden de plantaardige olie, granen, zuivel, suiker en vlees meegewogen. Vooral de prijzen van graan en plantaardige olie zijn enorm gestegen.

De FAO-prijsindex voor plantaardige olie was in maart gemiddeld 248,6 punten, 46,9 punten (23,2 procent) hoger dan in februari en bereikte een nieuw record. De forse stijging van de index was het gevolg van hogere prijzen voor zonnebloem-, palm-, soja- en koolzaadolie. De internationale noteringen voor zonnebloemolie stegen in maart aanzienlijk, aangewakkerd door verminderde exportvoorraden vanwege het aanhoudende conflict in de Zwarte Zee-regio. Ondertussen stegen ook de palm-, soja- en koolzaadolieprijzen aanzienlijk, ondersteund door de stijgende wereldwijde importvraag als gevolg van verstoringen van de aanvoer van zonnebloemolie. Bovendien, terwijl de waarde van palmolie in de wereld extra steun kreeg van de aanhoudende krapte in de bevoorrading in de belangrijkste producerende landen, werden de sojaolieprijzen geschraagd door zorgen over verminderde exportmogelijkheden in Zuid-Amerika. Opvallend was dat de volatiele en hogere waarde van ruwe olie ook steun verleende aan de internationale prijzen voor plantaardige olie.

De FAO-prijsindex voor granen bedroeg in maart gemiddeld 170,1 punten, een stijging van 24,9 punten (17,1 procent) ten opzichte van februari, het hoogste niveau sinds 1990. De stijging van deze maand weerspiegelde een stijging van de wereldprijzen van tarwe en grove granen, grotendeels veroorzaakt door conflictgerelateerde exportverstoringen uit Oekraïne en, in mindere mate, de Russische Federatie. Het verwachte exportverlies uit het Zwarte Zeegebied verergerde de toch al krappe wereldwijde beschikbaarheid van tarwe. Terwijl de bezorgdheid over de gewasomstandigheden in de Verenigde Staten van Amerika (VS) ook steun gaf, stegen de wereldtarweprijzen in maart fors, met 19,7 procent.

Rusland en Oekraïne waren samen goed voor respectievelijk ongeveer 30% en 20% van de wereldwijde tarwe- en maïsexport in de afgelopen 3 jaar. De wereldtarweprijzen stegen in de loop van de maand met 19,7%, nog verergerd door zorgen over de gewasomstandigheden in de Verenigde Staten. De maïsprijzen stegen met 19,1%.

Na in maart met 20,4 procent te zijn gestegen, bereikten de internationale prijzen voor grof graan een recordhoogte, waarbij de prijzen voor maïs, gerst en sorghum allemaal hun respectieve hoogste niveaus bereikten sinds 1990. Aanzienlijk verminderde verwachtingen voor de export van maïs voor Oekraïne, een belangrijke exporteur, bovenop de hoge energie- en inputkosten lag de basis voor een maand-op-maand stijging van de wereldmaïsprijzen met 19,1 procent. De kracht op de maïsmarkten had invloed op andere grove granen, waarbij de sorghumprijzen met 17,3 procent stegen, terwijl onzekerheden in het aanbod de toch al krappe gerstmarkten verder onder druk zetten, waardoor de gerstprijzen met 27,1 procent stegen ten opzichte van februari.

veelvoud. De aanvankelijke stijging van de contractprijzen paste niet meer in de nieuwe situatie en telers waren nog op tijd om de keuze te maken voor zomergraan of maïs in plaats van aardappelen. Een aantal telers heeft ook die stap gezet,” licht Wim toe.

VERSCHUIVING RICHTING FRITESAARDAPPELEN

Op basis van de cijfers van het pootgoed dat Nedato zelf heeft ondergebracht en van de cijfers van andere bedrijven waar de coöperatie een kijk op heeft, denkt Wim dat het aardappelareaal voor 2022 in Nederland maximaal op het niveau van vorig jaar blijft, mogelijk zelfs iets verder krimpt. “Dat betekent dus die 94% van 2021 of minder. Maar er is wel een verschuiving gaande. Zo zullen er in Noord-Nederland meer consumptieaardappelen voor frites geteeld worden ten nadele van zetmeelaardappelen en in Zuidwest-Nederland zie je dezelfde beweging ten koste van de pootgoedteelt. Ook exportaardappelen boeten in ten gunste van de fritesteelt. Dat zijn natuurlijk geen duizelingwekkende cijfers, maar het fritesareaal lijkt erop vooruit te gaan.”

HOGERE WINSTMARGES IN DE MAÏSTEELT

Toch plaatst Wim meteen een kanttekening bij die bevinding: “In Vlaanderen lijkt een aantal kleinere bedrijven, die hun grond normaal verhuren aan aardappeltelers, hun percelen nu zelf in te zaaien met maïs. Dat komt enerzijds door een wijziging in de subsidieregelgeving in België, die stelt dat de verhuurder in plaats van de pachter de subsidie moet aanvragen en dus ook ontvangt, en anderzijds doordat de opbrengst van de maïsteelt momenteel hoger is dan de inkomsten uit de verhuur van de percelen. En wat in Vlaanderen aan de gang is, heeft zijn weerslag op wat gebeurt in Noord-Brabant en Limburg. Daar is minder land beschikbaar voor aardappeltelers. De positieve trend naar meer hectares voor fritesaardappelen in Noord- en Zuidwest-Nederland wordt dus tenietgedaan door de keuze voor maïs in Noord-Brabant en Limburg.”

OP NAAR EEN HERVERDELING VAN DE MARGES IN DE KETEN

De dynamiek van de aardappelmarkt lijkt voor komend seizoen dus goed te zitten met een mooie balans tussen vraag en aanbod. Er wordt geen overproductie meer verwacht zoals voorgaande jaren. Dat vormt een basis voor een gezonde markt en is een goede uitgangspositie voor de telers. “Dat is goed nieuws. Hopelijk kan

er nu ook een herverdeling van de marges in de keten plaatsvinden. Dat betekent wel dat én de verwerkingsbedrijven én de consumentenmarkt mee omhoog moeten in dat verhaal. Ik ben hoopvol, want ik zie dat momenteel toch stilaan gebeuren. Uiteindelijk kan de fabriek niet zonder de teler en de teler niet zonder de fabriek. En ook de prijzen in de winkel voor voorgebakken frites zie ik al stijgen. Er is blijkbaar een besef gekomen dat een deel van de winst bij de telers moet worden ondergebracht.”

UPDATE VAN DE CONTRACTPRIJZEN

In augustus en september komt er meteen weer een cruciale periode aan voor de aardappelmarkt, weet Wim. “Dan moet er in Noordwest-Europa weer beslist worden of men wintertarwe zaait of het areaal voorbehoudt voor aardappelen. En dat moment komt al heel snel, net na het rooien van de oogst van 2022. De kopers van aardappelen zullen de druk voelen om dan al een visie te geven over de contractprijzen voor 2023, terwijl dat normaal gezien pas met Kerst gebeurt. Blijven de goede prijzen van tarwe aanhouden, dan zullen veel telers geneigd zijn straks wintertarwe te zaaien en kan de fritesindustrie echt in een situatie van grondstoffentekort belanden. Dus ik denk wel dat we in september een verdere update mogen verwachten over het niveau van de contractprijzen.”

Hoewel hogere voedselprijzen slecht nieuws zijn voor de consument, wijzen ze erop dat het tijd is om de voedselproductie weer boven op de agenda te plaatsen. Nu blijkt dat de verstoring van de productie en de markt in Rusland en Oekraïne een gigantisch effect heeft op de voedselproductie en -voorziening in de hele wereld, zijn we als samenleving verplicht onze aandacht weer te richten op het actief ondersteunen van het raderwerk dat instaat voor de voldoening van onze primaire behoeften. En dat betekent onvermijdelijk ook het naar waarde schatten van de sector die ons allen voedt. “Het belang van voedselproductie is weer in beeld en dat is toch één positieve noot in deze duistere tijden,” besluit Wim. (PB/ PDC)

wvanderee@nedato.nl

Wilt u vers bestellen?

GESCHILDE UIEN UIENBLOKJES UIENRINGEN GESCHILDE UIEN IN KRATTEN

Top Onions staat voor kwaliteit en wereldwijde uienexport. Eigen teelt, eigen verwerking en directe levering. Zo leveren wij de lekkerste vers geschilde uien. Kijk op toponions.com

0113 381 830 info@topfreshservice.com