Komt aanvoer Zuid-Afrikaans fruit naar Europa in de knel?

from Primeur 7/8 - 2021

Apps en gadgets

Export uit Zuid-Afrika steeds meer gericht op nieuwe markten Komt aanvoer Zuid-Afrikaans fruit naar Europa in de knel?

Europa heeft een grote en ontwikkelde markt voor verse groenten en fruit met een over het algemeen stabiele vraag. Een prachtig uitgangspunt voor exporterende landen. Van oudsher wordt in Europa veel fruit geïmporteerd uit Zuid-Afrika. In 2020 nam Nederland, met 23 procent de grootste importeur van Zuid-Afrikaans fruit, zelfs 25 procent meer af dan in 2019, mogelijk vanwege de toegenomen vraag naar citrus, als onderdeel van een gezond eetpatroon om corona het hoofd te kunnen bieden. Overigens is de invoer van Zuid-Afrikaans fruit in Nederland de laatste jaren bij benadering stabiel rond de 21 procent. Dat beeld reflecteert de ontwikkelde Europese markt waar de consumptie niet meer toeneemt. Terwijl Zuid-Afrika met het oog op werkgelegenheid juist behoefte heeft aan toenemende export.

Hoewel Zuid-Afrika een gevestigde fruitexporteur is, stelt The Conversation, een onafhankelijke bron van nieuws en standpunten op basis van academisch onderzoek en ondersteund door de Universiteit van Johannesburg, dat Zuid-Afrika er niet in is geslaagd om ten volle te profiteren van de stijgende vraag. Terwijl Zuid-Afrika in 2020 met 3.600.000 ton fruit 21,5 procent meer exporteerde dan in 2016, is het vooral de categorie citrus die de groeikansen heeft weten te benutten. In 2020 werden er respectievelijk 85 en 103,5 procent meer citroenen en easy peelers, de derde en vierde grootste exportproducten, uitgevoerd dan vijf jaar eerder. Bij de nummers één en twee van de exportranglijst, sinaasappelen en appelen, was dit 8,5 en 9 procent meer dan vijf jaar eerder. Andere producten die populair zijn op de wereldmarkt zoals blauwe bessen – met nog steeds een bescheiden volume – of avocado’s – met een afname van de productie – wisten in Zuid-Afrika niet aan te sluiten bij de groeiende vraag.

GROEIMARKTEN

The Conversation gaat ervan uit dat een exportgroei van vijf procent per jaar in vijf jaar tijd zou kunnen leiden tot 100.000 extra banen. Daarbij zou de groei wel gericht moeten zijn op afzet in Oost- en Zuid-Aziatische groeimarkten zoals China, Vietnam, Thailand, Zuid-Korea en India, en op arbeidsintensieve gewassen zoals bijvoorbeeld avocado. Eén van de knelpunten daarbij, is de toegang tot exportmarkten. “De grootste belemmering voor de uitvoer van vers fruit is de naleving van de sanitaire en fytosanitaire normen op de verschillende markten. Om aan de normen te voldoen is technische en wetenschappelijke deskundigheid vereist. Deze deskundigheid is nodig om de importerende landen ervan te verzekeren dat zij geen gevaar lopen door plagen en ziekten.” Ook van invloed op de markttoegang is het feit dat Zuid-Afrika onderdeel is van de Ontwikkelingsgemeenschap van Zuidelijk Afrika. Daardoor kan het land niet zelfstandig onderhandelen over zaken als vrijhandelsovereenkomsten, waardoor nieuwe markten zich uiterst langzaam openen.

MARKTTOEGANG

De beperkte markttoegang speelt bijvoorbeeld een rol bij de afzet van avocado’s. Doordat concurrenten als Peru of Chili meer markttoegang hebben, is de afzet van avocado’s uit Zuid-Afrika in de verdrukking gekomen. Hoewel Europa voor avocado’s naar verwachting voorlopig de belangrijkste afzetmarkt zal blijven, is de afzet ook daar niet gemakkelijk vanwege grote volumes uit concurrerende landen. Vol ongeduld wachten de Zuid-Afrikaanse avocadotelers dan ook tot de onderhandelingen over toegang tot de Chinese markt zijn afgerond. Ook voor steenfruit en blauwe bessen zijn onderhandelingen gaande. Maar het toelatingsproces is langdurig en

onzeker; peren stonden, na meer dan vijf jaar onderhandelen, op het punt om tot de Chinese markt toegelaten te worden, tot corona roet in het eten gooide.

AZIË EN DE GOLFSTATEN

Toch neemt de uitvoer vanuit Zuid-Afrika richting bestemmingen in Azië en het Midden-Oosten toe. Onlangs kreeg Zuid-Afrika na 12 jaar onderhandelen markttoegang om citrus te exporteren naar de Filipijnen. De Verenigde Arabische Emiraten zijn de vierde handelspartner van Zuid-Afrika na Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Rusland. In 2020 namen zij 239.500 ton fruit af, meldt Fruit & Vegetable Facts. China is de vijfde handelspartner en voerde in 2020 154.000 ton Zuid-Afrikaans fruit in, al moet worden gezegd dat dit ongeveer een kwart minder was dan in 2019. De uitvoer naar Bangladesh, in 2016 nog 59.656 ton, nam in 2020 met een exportvolume van 126.000 ton, wel toe. Net als de export naar bijvoorbeeld India, dat in 2020 met 28.000 ton bijna dubbel zoveel afnam als vijf jaar ervoor.

ONTWIKKELEN

Als er zoveel meer Zuid-Afrikaanse aandacht uitgaat naar het ontwikkelen van nieuwe markten, zou dat verminderde export naar Europa tot gevolg kunnen hebben? Businesswire ziet dat hard- en steenfruit en citrus de laatste tien jaar hoogwaardige gewassen zijn geworden, waardoor veel nieuwe telers de markt betreden met als doel export, waardoor het aanbod ook toeneemt. Zo is de laatste jaren zoveel citrus aangeplant dat, zelfs als het aandeel van de citrusexport naar Europa afneemt, het volume gelijk zou kunnen blijven. Ook aspecten als de nabijheid van Europa en de wisselkoers kunnen een rol spelen bij de exportbestemming van producten, zoals bijvoorbeeld druiven die van oudsher veel worden afgezet op de markten van het VK en de EU. Zo is de Euro-Rand wisselkoers de laatste maanden stabieler dan de Dollar-Rand wisselkoers, wat de handel met Europa aantrekkelijker zou kunnen maken.

SPREIDING

John Giles, divisie directeur Agri-Food bij Promar International, dat telers, voedingsbedrijven en de retail adviseert, zegt tegen FreshPlaza dat op korte termijn veel zal afhangen van de snelheid waarmee de Aziatische markten zich kunnen herstellen van de verwoestingen van Covid-19 in vergelijking met andere markten zoals het VK. “Op langere termijn is het potentieel in Azië nog steeds zeer duidelijk. Om van markt te veranderen is echter tijd, zorgvuldige beschouwing en planning nodig. Zuid-Afrika stuurt bijvoorbeeld al 100 jaar en langer fruit naar het VK. Nogmaals, waarom zou je dat de rug willen toekeren?” Ook Jan Rozema van SFI Rotterdam, dat zich bezighoudt met de import van fruit, verwacht niet direct dat de toenemende Zuid-Afrikaanse focus op nieuwe markten zal leiden tot druk op de Europese markt. “Men wil niet teveel van bepaalde markten afhankelijk zijn en wil daarin altijd de balans zoeken. De toegenomen aanplant van de late mandarijnen en citroenen zorgt ervoor dat men ook een goede spreiding in haar afzet nodig heeft. Tegelijkertijd verwacht ik dat Europa altijd een belangrijke markt voor Zuid-Afrika zal blijven, maar men blijft zich wel verder ontwikkelen richting andere markten.” (MW,CJ,IH) 

Bronnen: CBI, theconversation.com, fruitandvegetablefacts, businesswire, freshplaza.com, agf.nl