komari kurdistan 1

‫ﻋ‪‬ﺑﺪو‪ ‬ﺣ‪‬ﺳ‪‬ﻧﺰاە‪،‬‬

‫ﺳﯿﺎﺳ‪‬ﺗﻤ‪‬داری ﻧﺎﺳﺮاوی رۆژھ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮرﺳﺘﺎن‬

‫ﭘ‪‬ﺸﻪوا ﻗﺎزی ﻟﻪﺑﺎری ﭘ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻮوﯾﯽ ﻓﯿﻜﺮیو ﺳﯿﺎﺳﯽﯾﻪوه زۆر زۆر ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺶ ھﻪﻣﻮو‬ ‫ر‪‬ﺒﻪراﻧﯽ دﯾﻜﻪی ﺋﻪو ﻛﺎﺗﯽ ﺑﺰووﺗﻨﻪوهی ﻛﻮردهوه ﺑﻮوه‬ ‫‪7‬‬

‫‪The republic‬‬

‫‪of Kurdistan in Mehabad‬‬

‫‪peaceful negotiations with‬‬ ‫‪the neighbouring Iranian‬‬ ‫‪province of Azerbaijan‬‬ ‫‪about which republic should‬‬ ‫‪control border towns like‬‬ ‫‪Khoy, Selmas and Orumiyeh‬‬ ‫‪(Wirmí) in the north, and‬‬ ‫‪Miandouad (Míyandoaw) in‬‬ ‫‪the east. 8‬‬

‫‪Kurdistan». Through its one‬‬ ‫‪year existence, the republic‬‬ ‫‪never quite decided whether‬‬ ‫‪it was an independent‬‬ ‫‪state or autonomous region‬‬ ‫‪of Iran.The capital of the‬‬ ‫‪republic was Mehabad. The‬‬ ‫‪extent of the republic was‬‬ ‫‪never set — there were‬‬

‫‪Short-lived state in today>s‬‬ ‫‪western Iran from 1945 to‬‬ ‫‪1946.‬‬ ‫‪The republic>s official name‬‬ ‫‪was «State of Republic of‬‬ ‫‪Kurdistan» (Kurdish: Komarí‬‬ ‫‪Kurdistan le Mehabad),‬‬ ‫‪but was also referred to as‬‬ ‫‪«National Government of‬‬

‫ﻋ‪‬ﺑﺪو‪ ‬ﺣ‪‬ﺳ‪‬ﻧﺰاە‬

‫ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫ﺑ‪‬وﮐﺮاوهﯾ‪‬ﮐﯽ ﺗﺎﯾﺒ‪‬ﺗ‪ ‬ﻧﺎوەﻧﺪی ﭘ‪‬ﺸ‪‬وا دەرﯾﺪەﮐﺎت‪٢ .‬ی ر‪‬ﺒ‪‬ﻧﺪاﻧﯽ ‪٢٢ .١٣٨٩‬ی ژاﻧﻮﯾ‪‬ی ‪ .٢٠١١‬ژﻣﺎرە‪ :‬ﺗﺎﯾﺒ‪‬ت ‪ .‬ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺟﺎر‪‬ﮏ ﺑ‪‬و دەﺑ‪‬ﺘ‪‬وە‬

‫ﻧﺎوی‪ :‬ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫دەو‪‬ﺗ‪‬ﮑﯽ داﻧﭙﯿﺎﻧ‪‬ﻧﺮاو‬ ‫ﺳﺮود‪ :‬ﺋ‪‬ی رەﻗﯿﺐ‬ ‫ﭘﺎﯾﺘ‪‬ﺧﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ھاﺑﺎد‬ ‫زﻣﺎن‪ :‬ﮐﻮردی‬ ‫ﺣﻮﮐﻤ‪‬اﻧﯽ‪ :‬ﮐﯚﻣﺎری‬ ‫ﺳ‪‬رۆک‪ :‬ﻗﺎزی ﻣﺤ‪‬ﻣ‪‬د‬ ‫ﺳ‪‬رەک وەزﯾﺮ‪:‬ﺣﺎﺟﯽ ﺑﺎﺑ‪ ‬ﺷ‪‬ﺦ‬ ‫ﺳ‪‬ردەﻣﯽ ﻣ‪‬ﮋووﯾﯽ‪:‬‬ ‫ﺟ‪‬ﻧﮕﯽ ﺳﺎرد راﮔ‪‬ﯾﺎﻧﺪﻧﯽ‬ ‫ﺳ‪‬رﺑ‪‬ﺧﯚﯾﯽ‪:‬‬ ‫‪ ٢٢‬ی ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾ‪‬ﮐ‪‬ﻣﯽ ‪١٩٤٦‬‬ ‫دەﺳﺘﺒ‪‬ﺳ‪‬راﮔﺮﺗﻨﯽ ﻟ‪‬ﻻﯾ‪‬ن ﺋ‪‬ﺮاﻧ‪‬وە‪:‬‬ ‫‪١٥‬ی ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەﻣﯽ ‪١٩٤٦‬‬ ‫ﻟ‪‬ﺳ‪‬ﺪارەداﻧﯽ ﺳ‪‬رﮐﺮدەﮐﺎن‪:‬‬ ‫‪٣٠‬ی ﺋﺎزاری ‪١٩٤٧‬‬ ‫رووﺑ‪‬ر‪ :‬ﻟ‪ ‬ﺳـــﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٩٤٦‬دا ‪٣٧٤٣٧‬‬ ‫ﮐﯿﻠﯚﻣ‪‬ﺗﺮ دووﺟﺎ ﺑﻮوە‬

‫ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺋ‪‬زﻣﻮوﻧ‪‬ﮑﯽ ﮐﻮرت ﺑ‪‬م ﭘ‪ ‬دەﺳﮑ‪‬وت ﺑﻮو‬ ‫ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﻟ‪ ‬ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ـــﺮان داﻣ‪‬زر‪‬ﻨـــﺮاوە‪ ،‬دەو‪‬ﺗ‪‬ﮑـــﯽ‬ ‫ﮐﻮردی ﮐ‪‬ﻣﺘ‪‬ﻣ‪‬ن ﺑﻮو ﮐ‪ ‬ﻟ‪ ‬ﺳ‪‬دەی‬ ‫ﺑﯿﺴﺖ داو ﻟ‪ ‬دوای ﮐﯚﻣﺎری ﺋﺎرارات‪-‬ﻟ‪‬‬ ‫ﺗﻮرﮐﯿﺎ‪ ،‬داﻣ‪‬زرا‪ .‬ﭘﺎﯾﺘ‪‬ﺧﺘ‪‬ﮐ‪‬ی ﺷﺎری‬ ‫مھاﺑﺎد ﺑـــﻮوە ﮐ‪ ‬ﺋ‪‬ﮐ‪‬و‪‬ﺘـــ‪ ‬ﺑﺎﮐﻮری‬ ‫ﺧﯚراوای ﺋ‪‬ﺮان‪ .‬داﻣ‪‬زرانو ﻟ‪‬ﻧﺎوﭼﻮوﻧﯽ‬ ‫ﮐﯚﻣﺎرەﮐ‪ ‬ﺑ‪‬ﺷـــ‪‬ﮏ ﺑﻮو ﻟـــ‪ ‬ﻗ‪‬ﯾﺮاﻧﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺋـــ‪‬و ﻣﻠﻤﻼﻧ‪‬ﯾ‪‬ی ﻟـــ‪ ‬ﻧ‪‬ﻮان‬ ‫ﺋ‪‬ﻣﺮﯾﮑﺎو ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ دا ھەﺑﻮو ﮐ‪ ‬ﺟ‪‬ﻧﮕﯽ‬ ‫ﺳﺎردی ﻟ‪‬ﮑ‪‬وﺗ‪‬وە‪ .‬ﭘ‪‬ﺸﯿﻨ‪ ‬ﻟ‪ ‬ﻣﺎﻧﮕﯽ‬ ‫ﺋﺎﺑـــﯽ ‪ ،١٩٤١‬راﭘ‪‬ڕﯾﻨ‪‬ﮑﯽ ﺟ‪‬ﻣﺎوەرﯾﯽ‬ ‫ﮐﯚﻧﺘﺮۆ‪‬ـــﯽ ﻧﺎوﭼـــ‪ ‬ﮐﻮردﯾﯿ‪‬ﮐﺎﻧﯽ ﻟ‪‬‬ ‫دەﺳـــﺘﯽ ﺣﮑﻮﻣ‪‬ﺗﯽ ﻧﺎوەﻧـــﺪی ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫دەرﮐﺮد‪ .‬ﻟ‪ ‬ﺷﺎری مھاﺑﺎد‪ ،‬ﮐ‪ ‬زۆرﯾﻨ‪‬ی‬ ‫داﻧﯿﺸﺘﻮاﻧ‪‬ﮐ‪‬ی ﮐﻮردن‪ ،‬ﮐﯚﻣﯿﺘ‪‬ﯾ‪‬ﮐﯽ‬ ‫ﻟ‪ ‬ﮐ‪‬ﺳﺎﻧﯽ ﭼﯿﻨﯽ ﻧﺎوەﻧﺪ ﺑ‪ ‬ﭘﺸﺘﮕﯿﺮی‬ ‫ﺳ‪‬رۆک ﺧ‪‬ﮐﺎن دەﺳ‪‬ﺗﯽ ﻧﺎوﭼ‪‬ﯾﯿﺎن‬ ‫ﮔﺮﺗ‪ ‬دەﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎرﺗ‪‬ﮑﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑ‪‬ﻧﺎوی‬

‫ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﻧﻮ‪‬ﻨﮕ‪‬ی ﺋﯿﺮادەی ﻧ‪‬ﺗ‪‬وەﯾﯽ ﮐﻮرد ﺑﻮو‬

‫ﮐﯚﻣ‪‬ی ژﯾﺎﻧ‪‬وەی ﮐﻮردﺳـــﺘﺎن )ژێ‬ ‫ﮐﺎف( داﻣ‪‬زر‪‬ﻨـــﺮا‪ .‬ﻗـــﺎزی ﻣﺤ‪‬ﻣ‪‬د‪،‬‬ ‫ﺳ‪‬رۆﮐﯽ ﺑﻨ‪‬ﻣﺎ‪‬ی ﻗﺎزی‪ ،‬ﺑ‪ ‬ﺳﮑﺮﺗ‪‬ﺮی‬ ‫ﭘﺎرﺗ‪‬ﮐـــ‪ ‬ھە‪‬ﺒﮋ‪‬ـــﺮدرا‪ .‬ھەرﭼ‪‬ﻧـــﺪە‬ ‫ﮐﯚﻣﺎرەﮐـــ‪ ‬ﺑ‪ ‬ﻓ‪‬رﻣﯿـــﯽ راﻧ‪‬ﮔ‪‬ﯾ‪‬ﻧﺪرا‬ ‫ﺗـــﺎ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧـــﯽ ﯾ‪‬ﮐ‪‬ﻣﯽ ‪،١٩٤٥‬‬ ‫ﮐﯚﻣﯿﺘ‪‬ﮐـــ‪ ‬ﺑ‪ ‬ﺳـــ‪‬رﮐﺮداﯾ‪‬ﺗﯽ ﻗﺎزی‬ ‫ﻣﺤ‪‬ﻣ‪‬د‪ ،‬ﻧﺎوﭼ‪‬ﮐ‪‬ﯾﺎن ﺑ‪‬ڕ‪‬ﻮەﺋ‪‬ﺑﺮد ﺑ‪‬‬ ‫ﻟ‪‬ھاﺗﻮوﯾﯽو ﺳ‪‬رﮐ‪‬وﺗﻨ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪‬رﭼﺎوەوە‬ ‫ﮐـــ‪ ‬ﺑﯚ ﻣﺎوەی ‪ ٥‬ﺳـــﺎڵ‪ ،‬ﺗﺎ رووﺧﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﯚﻣﺎرەﮐ‪ ،‬در‪‬ﮋەی ھەﺑﻮو‪.‬‬

‫ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﺳﯚﭬﯿ‪‬ت‬ ‫ھ‪‬ﺰەﮐﺎﻧﯽ ﺳـــﯚﭬ‪‬ﺖ و ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻟ‪‬‬ ‫ﮐﯚﺗﺎﯾﯿ‪‬ﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑﯽ ‪ ١٩٤١‬ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺎن داﮔﯿﺮ‬ ‫ﮐﺮد‪ ،‬دﯾﺎرە ﺳـــﯚﭬ‪‬ﺖ ﻟـــ‪ ‬ﺑﺎﮐﻮورەوە‪.‬‬ ‫ﺳـــﯚﭬ‪‬ﺖ ﺑ‪ ‬ﮔﺸـــﺘﯽ دوودڵ ﺑﻮون ﻟ‪‬‬ ‫ﺋﯿﺪارەی ﮐـــﻮردی‪ .‬ھ‪‬ﺰﯾـــﺎن ﻟ‪ ‬ﻧﺰﯾﮏ‬ ‫مھاﺑﺎد داﻧ‪‬ﻧﺎو ﺗ‪‬ﻧﺎﻧـــ‪‬ت ﻧ‪‬ﺮدراو‪‬ﮑﯽ‬

‫‪2‬‬

‫ﻣ‪‬ﯾﺪاﻧﯽ ﭼﻮارﭼﺮای ﻣ‪‬ھﺎﺑﺎد ‪٢‬ی ر‪‬ﺒ‪‬ﻧﺪاﻧﯽ ‪ ١٣٢٤‬ﻟ‪‬ﮐﺎﺗﯽ راﮔ‪‬ﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎر‬

‫ﭘ‪‬ﺸ‪‬وا‬ ‫ﻧﺎوەﻧﺪی‬ ‫ﺑﯚ ﻟ‪‬ﮑﯚﻟﯿﻨ‪‬وە و ﺗﻮ‪‬ﮋﯾﻨ‪‬وە‬ ‫ھ‪‬ر ﻣﯿﻠﻠ‪‬ﺗ‪‬ﮏ ﺑﯿﮫ‪‬وێ ﭘ‪‬ﺸـــﮑ‪‬وﺗﻦ ﺑ‪‬ﺧﯚﯾ‪‬وە ﺑﺒﯿﻨ‪ ‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴـــﺘ‪ ‬ﻣ‪‬ﮋووی راﺑﺮدووی ﺑﮑﺎﺗ‪‬‬ ‫ﺳ‪‬رﻣ‪‬ﺷﻖ ﺑﯚ داھﺎﺗﻮوی‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤ‪‬ی ﮐﻮردﯾﺶ ﻣ‪‬ﮋووﯾ‪‬ﮐﯽ ﭘ‪ ‬ﮐﺎرەﺳﺎت و ﻧ‪‬ھﺎﻣ‪‬ﺗﯿﻤﺎن ﺑﻮوە‪ ،‬ﺑ‪‬م‬ ‫ﻟ‪‬ﮔ‪‬ڵ ﺋ‪‬وش دا زۆر ﮐﺎت ھ‪‬ﺑﻮوە ﮐ‪ ‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘ‪ ‬ﺋ‪‬ﻤ‪‬ی ﮐﻮرد ﺷﺎﻧﺎزی ﺑ‪ ‬ﻣ‪‬ﮋووی ﺧﯚﻣﺎن ﺑﮑ‪‬ﯾﻦ و‬ ‫ﺑ‪‬ﮐﺎرﯾﺎن ﺑ‪‬ﻨﯿﻦ ﺑﯚ دارﺷﺘﻨﯽ ﺑ‪‬رﻧﺎﻣ‪ ‬ﺑﯚ داھﺎﺗﻮوی ﺧﯚﻣﺎن‪ .‬ﺋ‪‬وﮐ‪‬ﺳﺎﯾ‪‬ﺗﯿﺎﻧ‪‬ی ﮐ‪ ‬ﻟ‪‬ﺳ‪‬ردەﻣ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﻣ‪‬ﮋووﯾﺪا ﺗ‪‬ﺳـــﯿﺮﯾﺎن ﻟ‪‬ﺳـــ‪‬ر ﻣ‪‬ﮋووی ﮐﻮرد ھ‪‬ﺑﻮوە زۆر ﻧﯿﻦ و زۆرﺑ‪‬ﺷﯿﺎن ﮐ‪‬ﻣﯿﺎن ﻟ‪‬ﺳ‪‬ر ﺑﺎس‬ ‫ﮐﺮاوە‪ ،‬ﭘ‪‬ﺸـــ‪‬وا ﻗﺎزی ﻣﺤ‪‬ﻣ‪‬د ﯾ‪‬ﮐ‪‬ﮑ‪ ‬ﻟ‪ ‬ﮐ‪‬ﺳـــﺎﯾ‪‬ﺗﯿﺎﻧ‪‬ی ﮐ‪ ‬دەور‪‬ﮑﯽ ﺋ‪‬ﺳﺎﺳﯽ ﺑﯿﻨﯿﻮە ﻟ‪‬‬ ‫ﻣ‪‬ﮋووی ﮐﻮرد دا چ وەک ﺳ‪‬رۆک ﮐﯚﻣﺎر ﯾﺎن وەﮐﺎ ﮐ‪‬ﺳﺎﯾ‪‬ﺗﯿ‪‬ﮐﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎن ﭘ‪‬روەر‪.‬‬ ‫دروﺳﺖ ﮐﺮدﻧﯽ ﻧﺎوەﻧﺪ‪‬ﮏ ﺗﺎﯾﺒ‪‬ت ﺑ‪‬و ﮐ‪‬ﺳﺎﯾ‪‬ﺗﯿ‪ ‬و ﮔﺮﯾﻨﮕﯽ دان ﺑ‪ ‬ﻓﮑﺮ و ﺑﯿﺮی ﺋ‪‬و ﻧﯿﺸﺎﻧ‪‬ی‬ ‫زﯾﻨﺪووﺑﻮوﻧﯽ ﻧ‪‬ﺗ‪‬وەﮐ‪‬ﻣﺎن ﻧﯿﺸـــﺎن دەدا‪ ،‬ﺑﯚﯾ‪ ‬ﺑﺮﯾﺎرﻣﺎﻧﺪا »ﻧﺎوەﻧﺪی ﭘ‪‬ﺸـــ‪‬وا« ﮐ‪ ‬ﻧﺎوەﻧﺪ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﺗﺎﯾﺒ‪‬ﺗ‪ ‬ﺑ‪ ‬ﺑﻮاری ﻟ‪‬ﮑﯚﻟﯿﻨ‪‬وە و ﺗﻮ‪‬ﮋﯾﻨ‪‬وەی ﻣ‪‬ﮋووی ﻟ‪‬ﺳ‪‬ر ﮐﻮرد وەک ﻧ‪‬ﺗ‪‬وەﯾ‪‬ک و ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫وەک ﭼﻮارﭼ‪‬ﻮەﯾ‪‬ﮐﯽ ﺟﻮﮔﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ داﺑﻤ‪‬زر‪‬ﻨﯿﻦ‪.‬‬

‫ھ‪‬ﺴ‪‬ﻧﮕﺎﻧﺪﻧ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﻣ‪‬ﮋووی ﺑﯚ ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬

‫دەﺳﺘ‪‬ی ﺑ‪‬ر‪‬ﻮەﺑ‪‬ری‬

‫ﻧﺎوەﻧﺪی ﭘ‪‬ﺸ‪‬وا‬

‫‪pishawcenter@yahoo.com‬‬

‫ھﯚﮐﺎره ﻧﺎوﺧﯚﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ داﻣﻪزران و رووﺧﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫ﻟﻪ ﺑﯿﺮﯾﺸﻤﺎن ﻧﻪﭼ‪ ‬ﮐﻪ ﻣ‪‬ﮋوو ﺗﻪﻧﯿﺎ‬ ‫ﮔ‪‬اﻧــــﻪوهی رووداوهﮐﺎن ﻧﯿﯿــــﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو‬ ‫ھﻪ‪‬ﻨﺠﺎﻧﯽ راﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪﯾﻪ ﺑﻪ ﺗ‪‬واﻧﯿﻨ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻨﺎﺳﯽ‪ -‬ﺳﯿﺎﺳــــﯿﯿﻪوه‪ .‬دﯾﺎردهﮐﺎن‬ ‫دهﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﺑﺎری ﻧﺎوهرۆک و ھﯚﮐﺎرهﮐﺎﻧﻪوه‬ ‫ﻟ‪‬ﮑﺒﺪر‪‬ﻨﻪوه ﻧﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺋﺎﮐﺎﻣﻪﮐﺎﻧﯿﺎن‪ .‬زۆر‬ ‫دﯾﺎردهی ﺳــــﻪرﮐﻪوﺗﻮو ھﻪن ﮐﻪ ھﻪ‪‬ﮕﺮی‬ ‫راﺳــــﺘﻪﻗﯿﻨﻪ ﻧﯿــــﻦ و ﺑــــﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪ زۆر‬ ‫دﯾﺎردهی ﺗ‪‬ﮑﺸﮑﺎو‪ ،‬راﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪی ﺗﻪواون‪.‬‬ ‫ﻟــــﻪ ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪوهی رووداوهﮐﺎﻧﯿﺸــــﺪا دهﺑ‪‬‬ ‫ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻮوﯾﯽ و ھﻪﻟﻮﻣﻪرﺟﯽ ﺋﻪو‬ ‫ﮐﺎﺗﻪ ﻟﻪﺑﻪر ﭼﺎو ﺑﮕﯿﺮێ ﻧﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺋﺎﺳﺘﯽ‬

‫ﺋﻪﻣ‪‬ۆی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﺎ و ﭘﺎش روون ﺑﻮوﻧﻪوهی‬ ‫ﺋﺎﮐﺎﻣــــﯽ رووداوهﮐﺎن‪ .‬ﻟ‪‬ﺮهدا ھﻪو‪‬ﺪهدرێ‬ ‫ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ و ﺑﻪ ﮐﻮرﺗﯽ ھﯚﯾﻪﮐﺎﻧﯽ ﻧﺎوﺧﯚﯾﯽ‬ ‫داﻣــــﻪزران و رووﺧﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣــــﺎر ﺑﺪر‪‬ﺘﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺎس‪.‬‬ ‫ﭼﻪﻧــــﺪ ھﯚﮐﺎر‪‬ــــﮏ ﮐﯚﻣــــﺎر ﻟــــﻪ‬ ‫ﺟﻮو‪‬ﻧﻪوهﮐﺎﻧﯽ ﭘ‪‬ﺶ ﺧﯚی ﺟﯿﺎ دهﮐﻪﻧﻪوه‪.‬‬ ‫ﯾﻪﮐﻪم‪ ،‬ﺳﯿﺴــــﺘ‪‬ﻤ‪‬ﮑﯽ ﮐﯚﻣــــﺎری وهﮐﻮو‬ ‫ﺋﺎﻣ‪‬ازی دهﺳــــﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردی راﮔﻪﯾﺎﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻟــــﻪ ﻧﺎوهرۆﮐﺪا ﺧﯚی ﺑﻪ ﺗﻪواوی ﻟﻪ ﻧﺎوهﻧﺪ‬ ‫ﺟﯿﺎﮐﺮدهوه و ﺑﻪ ﮐﺮدهوه ﺗﺎ ﭼﻪﺷــــﻨ‪‬ﮏ‬ ‫ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚﯾﯽ ﭼﻮوه ﭘ‪‬ﺶ ‪3 ........‬‬

‫ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪی ژﯾﺎﻧﻪوهی ﮐﻮرد )ژێ‪.‬ﮐﺎف(‬ ‫ﮐﯚﻣ‪‬ی ژﯾﺎﻧ‪‬وەی ﮐﻮرد ﯾﺎن ﺑ‪ ‬ﮐﻮرﺗﯽ‬ ‫ﮐﻮﻣ‪‬ی) ژک ف(‪،‬ﯾ‪‬ﮐ‪‬م ڕ‪‬ﮑﺨﺮاوی ﺑ‪‬ھ‪‬ﺰی‬ ‫ﺳﯿﺎﺳــــﯿﯽ ﮐﻮردی ﻟ‪ ‬رۆژھﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫ﺑﻮو ﮐ‪ ‬ﻟ‪ ‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٩٤٢‬ﻟ‪ ‬ﻧﺎوﭼﻪی ﻣﻮﮐﺮﯾﺎن‬ ‫وﭘﺎﺷــــﺎن ﻟﻪ ﻣ‪‬ھﺎﺑﺎد ﭘ‪‬ﮏ ھﺎت و ﻟ‪ ‬ﺳﺎ‪‬ﯽ‬ ‫‪ ١٩٤٥‬ﺑ‪ ‬داﻣ‪‬زراﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑ‪‬ﮑﯽ ﻧﻮێ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ‬ ‫ﺑ‪ ‬ژﯾﺎﻧﯽ ﺧﯚی ھ‪‬ﻨﺎ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﮐﻮرﺗﯽ ﻣ‪‬ﮋووی ﻧﺎوﭼﻪﮐﻪ‪.‬‬ ‫ﻟ‪ ‬ﻣﺎوەی ﺷــــﻪری ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ دا‬ ‫ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن ﺑﻮو ﺑ‪ ‬ﻣ‪‬ﯾﺪاﻧﯽ ﺷ‪‬ڕ ﻟ‪ ‬ﻧ‪‬ﻮان‬

‫ﻟ‪‬ﺷﮑﺮەﮐﺎﻧﯽ ﺑ‪‬ﺷﺪار ﻟ‪‬م ﺷ‪‬ڕە‪ ،‬ﺑ‪‬ﺗﺎﯾﺒ‪‬ﺗﯽ‬ ‫ﻟ‪‬ﺷﮑﺮی ﻋﻮﺳــــﻤﺎﻧﯽ و ﻟ‪‬ﺷــــﮑﺮی روﺳﯽ‪.‬‬ ‫داﻧﯿﺸــــﺘﻮاﻧﯽ ڕۆژھ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن زۆرﺟﺎر‬ ‫ﺗﻮوﺷــــﯽ ﺗﺎ‪‬ن و ﮐﻮﺷــــﺘﺎری ﻟ‪‬ﺷﮑﺮەﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯽ و روﺳﯽ ﺑﻮون‪ .‬ﭘﺎش ﺋ‪‬و ﺷ‪‬ڕە‪،‬‬ ‫و‪‬ﺗ‪‬ﮑﯽ و‪‬ﺮانﮐــــﺮاو‪ ،‬ﺧ‪‬ﮑ‪‬ﮑﯽ دەرﺑ‪‬دەر‪،‬‬ ‫ﻣﺎﻧــــﺪوو و ھ‪‬ژار ﮐ‪ ‬ﺗﻮوﺷــــﯽ ﻗﺎﺗﯽ وﻗﺮی و‬ ‫ﻧ‪‬ﺧﯚﺷــــﯽ ﺑﺒﻮون ﻟﻪ ﻗﻪﯾﺮاﻧ‪‬ﮑﯽ زۆر ﺧﺮاﭘﯽ‬ ‫ﺋﺎﺑﻮری ﺳﯿﺎﺳﯽ دا ده ژﯾﺎن‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫‪2‬‬

‫ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫ﺑ‪‬وﮐﺮاوهﯾ‪‬ﮐﯽ ﺗﺎﯾﺒ‪‬ﺗ‪ ‬ﺑ‪ ‬داﻣ‪‬زراﻧﺪﻧﯽ ﯾ‪‬ﮐ‪‬ﻣﯽ ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردی‬

‫ﻣ‪‬دەﻧﯽ ﺋ‪‬وﺗﯚﯾـــﺎن ﻧ‪‬ﻧﺎرد ﺑﯚ ﺋ‪‬وەی‬ ‫ﮐﺎرﯾﮕ‪‬ری ﮔ‪‬ورە دروﺳـــﺖ ﺑﮑﺎت‪ .‬ﻟ‪‬‬ ‫ر‪‬ﮕـــ‪‬ی ﭼﺎﻻﮐﯿﯽ دۆﺳـــﺘﺎﻧ‪‬وە‪ ،‬وەک‬ ‫داﺑﯿﻨﮑﺮدﻧﯽ ﮐ‪‬رەﺳـــ‪‬ی ﮔﻮاﺳﺘﻨ‪‬وە‪،‬‬ ‫دەرﮐﺮدﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ‪ ،‬و ﮐ‪‬ﯾﻨ‪‬وەی‬ ‫ﺗـــ‪‬واوی ﺑ‪‬رھەﻣـــﯽ ﺗﻮﺗﻨ‪‬ﮐ‪‬ﯾـــﺎن‪،‬‬ ‫ﭘﺎ‪‬ﭙﺸـــﺘﯿﯽ ﺋﯿﺪارەﮐـــ‪‬ی ﻗﺎزیﯾـــﺎن‬ ‫دەﮐـــﺮد‪ .‬ﻟ‪ ‬ﻻﯾ‪‬ﮐﯽ ﺗﺮەوە‪ ،‬ﮐﻮردەﮐﺎن‬ ‫زۆر ﺋﯿـــﺪارەی ﮐﻮردﯾﺎن ﺋ‪‬ﺑ‪‬ﺰاﻧﺪ ﻟ‪‬ﺑ‪‬ر‬ ‫ﺋ‪‬وەی رەﺗﯿﺎن ﮐﺮدەوە ﺑﺒﻨ‪ ‬ﺑ‪‬ﺷـــ‪‬ﮏ‬ ‫ﻟـــ‪ ‬ﮐﯚﻣـــﺎری دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗـــﯽ )ﻓﺎرس(‬ ‫ﺋﺎزرﺑﺎﯾﺠﺎن‪ .‬ھەروەھا دژی راﮔ‪‬ﯾﺎﻧﺪﻧﯽ‬ ‫ﮐﯚﻣﺎری ﺳ‪‬رﺑ‪‬ﺧﯚی ﮐﻮردی ﺑﻮون‪.‬‬ ‫داﻣ‪‬زراﻧﺪﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎرەﮐ‪‬‬ ‫ﻟ‪ ‬ﺋ‪‬ﯾﻠﻮﻟﯽ ‪ ،١٩٤٥‬ﻗﺎزی ﻣﺤ‪‬ﻣ‪‬دو‬ ‫ﺳـــ‪‬رﮐﺮدە ﮐﻮردەﮐﺎﻧﯽ ﺗﺮ ﺳـــ‪‬رداﻧﯽ‬ ‫ﺗ‪‬ﺑﺮﯾﺰﯾﺎن ﮐـــﺮد ﺑﯚ ﺋ‪‬وەی ﭼﺎوﯾﺎن ﺑ‪‬‬ ‫ﮐﻮﻧﺴﻮ‪‬ﯽ ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ ﺑﮑ‪‬و‪‬ﺖ ﺑﯚ دەرﺑﺎری‬ ‫ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮﯾﮑﺮدﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎر‪‬ﮑـــﯽ ﻧﻮێ‪،‬‬ ‫ﻟ‪‬و‪‬ﺸ‪‬وە رەواﻧ‪‬ی ﺑﺎﮐﯚ‪ ،‬ﺋﺎزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽ‬ ‫ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ‪ ،‬ﮐﺮان‪ .‬ﻟ‪‬وێ‪ ،‬ﺋﺎﮔﺎدار ﺑﻮوﻧ‪‬وە‬ ‫ﻟ‪‬وەی ﭘﺎرﺗـــﯽ دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯽ ﺋﺎزرﺑﺎﯾﺠﺎن‬ ‫ﻟ‪ ‬ھەو‪‬ﯽ ﺋ‪‬وەداﯾ‪ ‬ﮐ‪ ‬دەﺳﺖ ﺑ‪‬ﺳ‪‬ر‬ ‫ﺋﺎزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧـــﺪا ﺑﮕﺮ‪‬ﺖ‪ .‬ﻟ‪١٠ ‬ی‬ ‫ﮐﺎﻧﻮوﻧـــﯽ ﯾ‪‬ﮐ‪‬ﻣﺪا‪ ،‬ﭘﺎرﺗﯽ دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯽ‬ ‫ﺋﺎزرﺑﺎﯾﺠﺎن دەﺳـــﺘﯽ ﺑ‪‬ﺳ‪‬ر ﭘﺎر‪‬ﺰﮔﺎی‬ ‫ﺋﺎزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧـــﯽ رۆژە‪‬ت دا ﮔـــﺮت ﮐـــ‪‬‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ ﺑ‪‬دەﺳﺖ ﺳﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ﺮاﻧ‪‬وە ﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﻗﺎزی ﻣﺤ‪‬ﻣ‪‬د ﺑ‪‬ﯾﺎری دا ھاوﭼ‪‬ﺷـــﻨﯽ‬ ‫ﺋ‪‬و ﮐﺎرە دووﺑـــﺎرە ﺑﮑﺎﺗ‪‬وە‪ ،‬ﻟ‪١٥ ‬ی‬ ‫ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾ‪‬ﮐ‪‬ﻣـــﺪا‪ ،‬ﮐﯚﻣﺎری مھاﺑﺎدی‬ ‫ﮐﻮردﯾﯽ داﻣ‪‬زر‪‬ﻨﺮا‪.‬‬ ‫ﻟـــ‪٢٢ ‬ی ﮐﺎﻧﻮوﻧـــﯽ دووەﻣـــﯽ‬ ‫‪ ،١٩٤٦‬ﻗـــﺎزی ﻣﺤ‪‬ﻣـــ‪‬د داﻣ‪‬زراﻧﺪﻧﯽ‬ ‫ﮐﯚﻣﺎری مھاﺑـــﺎدی راﮔ‪‬ﯾﺎﻧﺪ‪ .‬ھەﻧﺪ‪‬ﮏ‬ ‫ﻟ‪ ‬ﺋﺎﻣﺎﻧﺠ‪‬ﮐﺎﻧﯿﺎن ﻟ‪ ‬ﻣﺎﻧﯿﻔ‪‬ﺴـــﺘﯚﮐ‪‬دا‬

‫ﺑ‪‬وﮐﺮاﯾ‪‬وە ﺋ‪‬ﻣﺎﻧ‪‬ن‪:‬‬ ‫‪/١‬ﺋﯚﺗﯚﻧﯚﻣﯿﯽ ﺑـــﯚ ﮐﻮردەﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫ﻟ‪‬ﭼﻮارﭼ‪‬ﻮەی دەو‪‬ﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا‬ ‫‪/٢‬زﻣﺎﻧـــﯽ ﮐﻮردﯾـــﯽ ﺑﮑﺮ‪‬ﺘـــ‪ ‬زﻣﺎﻧﯽ‬ ‫راﮔ‪‬ﯾﺎﻧﺪنو ﺧﻮ‪‬ﻨﺪنو ﺋﯿﺪارە‬ ‫‪/٣‬ھە‪‬ﺒﮋاردﻧـــﯽ ﺋ‪‬ﻧﺠﻮﻣ‪‬ﻧﯽ ﭘﺎر‪‬ﺰﮔﺎ‬ ‫ﺑﯚ ﮐﻮردﺳـــﺘﺎن ﺑ‪‬ﻣ‪‬ﺑ‪‬ﺳﺘﯽ ﭼﺎود‪‬ﺮی‬ ‫دەو‪‬تو ﺑﺎﺑ‪‬ﺗ‪ ‬ﮐﯚﻣ‪‬ﯾ‪‬ﺗﯿﯿ‪‬ﮐﺎن‬ ‫‪/٤‬ھەﻣـــﻮو ﺑ‪‬رﭘﺮﺳـــ‪‬ﮐﺎن ﻟ‪ ‬ﺧ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﻧﺎوﭼ‪‬ﮐ‪ ‬ھە‪‬ﺒﮋ‪‬ﺮدر‪‬ﻦ‬ ‫‪/٥‬ﯾ‪‬ﮐ‪‬ﺘﯽو ﺑﺮاﯾ‪‬ﺗـــﯽ ﻟ‪‬ﮔ‪‬ڵ ﺧ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﺋﺎزرﺑﺎﯾﺠﺎن‬ ‫‪/٦‬ﯾﺎﺳﺎﯾ‪‬ک ھەﺑ‪‬ﺖ ﮐ‪ ‬ﺑ‪ ‬ﯾ‪‬ﮐﭽ‪‬ﺷﻦ‬ ‫ﻣﺎﻣ‪ ‬ﮐﺮ‪‬ﮑﺎرو ﮐ‪‬ﺳـــﺎﯾ‪‬ﺗﯿﯿ‪ ‬ﺑﺎ‪‬ﮐﺎن‬ ‫دا ﺑﮑﺎت‬ ‫ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﮐﯚﻣﺎرەﮐ‪‬‬ ‫ﻟـــ‪٢٦ ‬ی ﺋـــﺎزاری ‪ ،١٩٤٦‬ﺑ‪‬ھۆی‬ ‫ﻓﺸـــﺎری ھ‪‬ـــﺰە رۆژﺋﺎواﯾﯿـــ‪‬ﮐﺎن‪ ،‬ﺑﯚ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧ‪ ‬ﺋ‪‬ﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺳـــﯚﭬ‪‬ﺖ ﭘ‪‬ﯾﻤﺎﻧﯽ ﺑ‪‬‬ ‫ﺣﮑﻮﻣ‪‬ﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧـــﯽ دا ﮐ‪ ‬ﻟ‪ ‬ﺑﺎﮐﻮری‬ ‫ﺋ‪‬ـــﺮان ﺋ‪‬ﮐﺸـــ‪‬ﺘ‪‬وە‪ .‬ﻟـــ‪ ‬ﻣﺎﻧﮕـــﯽ‬ ‫ﺣﻮزەﯾﺮان دا‪ ،‬ﺋ‪‬ﺮان دەﺳـــﺘﯽ ﮔﺮﺗ‪‬وە‬ ‫ﻟ‪‬ﺳـــ‪‬ر ﺋﺎزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪا‪ .‬ﺋ‪‬ﻣ‪ ‬ﺑﻮوە ھۆی‬ ‫داﺑ‪‬اﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎری مھاﺑﺎد ﻟ‪ ‬ﺳـــﯚﭬ‪‬ﺖو‬ ‫دواﺟـــﺎر ﺑـــﻮوە ھۆی داڕﻣﺎﻧـــﯽ‪ .‬ﻟ‪‬م‬ ‫ﺧﺎ‪‬ـــ‪‬دا‪ ،‬ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮﯾﯿ‪‬ﮐﺎن ﺑﯚ ﻗﺎزی‬ ‫ﻣﺤ‪‬ﻣ‪‬د ﻟـــ‪ ‬ﮐ‪‬ﻣﺒﻮوﻧـــ‪‬وەدا ﺑﻮون‪،‬‬ ‫ﺑ‪‬ﺗﺎﯾﺒ‪‬ﺗﯽ ﻟ‪ ‬ﻧ‪‬ﻮان ﺧ‪ ‬ﮐﻮردەﮐﺎﻧﺪا‬ ‫ﮐ‪ ‬ﻟ‪ ‬ﺳ‪‬رەﺗﺎدا ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﯿﺎن ﻟ‪‬ﺪەﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺑ‪‬رھەمو ﺳـــ‪‬رﭼﺎوەی داراﯾﯿﺎن ﻧ‪‬ﻣﺎو‬ ‫ﺷـــ‪‬ﻮازی ژﯾﺎﻧﯿﺎن ﺑ‪‬ھۆی داﺑ‪‬اﻧ‪‬ﮐ‪‬وە‬ ‫ﺑ‪‬رەو ﺳ‪‬ﺧﺘﯽ ﭼﻮو‪ .‬ﯾﺎرﻣ‪‬ﺗﯽ داراﯾﯽو‬ ‫ﺳ‪‬رﺑﺎزی ﻟ‪ ‬ﺳﯚﭬ‪‬ﺘ‪‬وە ﻧ‪‬ﻣﺎو ﺧ‪‬ﮐﺎن‬ ‫ەﯾﭻ ھۆﮐﺎر‪‬ﮑﯿﺎن ﺑﯚ ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮﯾﮑﺮدﻧﯽ‬ ‫ﻗـــﺎزی ﻣﺤ‪‬ﻣـــ‪‬د ﻧ‪‬ﺋ‪‬ﺑﯿﻨﯿﯿـــ‪‬وە‪.‬‬

‫دەﺳﺘ‪‬ﯾ‪‬ک ﻟ‪ ‬ﭘ‪‬ﺸﻤ‪‬رﮔ‪‬ﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن ‪١٣٢٤ .‬‬ ‫زۆر‪‬ﮏ ﻟ‪ ‬ﺧ‪‬ـــ‪‬ﮐﺎن ﻗﺎزیﯾﺎن ﺑ‪‬ﺟ‪‬‬ ‫دەھ‪‬ﺸﺖ‪ .‬ﺋ‪‬واﻧ‪‬ی ﮐ‪ ‬ﻣﺎﻧ‪‬وە‪ ،‬ﮐﻮردە‬ ‫ﺑﺎرزاﻧﯿﯿ‪‬ﮐﺎﻧﯿﺎن ﺋ‪‬ﺑ‪‬ﺰاﻧﺪ ﻟ‪‬ﺑ‪‬ر ﺋ‪‬وەی‬ ‫دەﺑﻮو ﺳ‪‬رﭼﺎوەﮐﺎﻧﯿﺎن ﻟ‪‬ﮔ‪‬ﺪا داﺑ‪‬ش‬ ‫ﺑﮑـــ‪‬ن‪ .‬ﻟـــ‪ ٥ ‬ی ﮐﺎﻧﻮوﻧـــﯽ ﯾ‪‬ﮐ‪‬م‪،‬‬ ‫ﺋ‪‬ﻧﺠﻮﻣ‪‬ﻧﯽ ﺷ‪‬ڕ ﺑ‪ ‬ﻗﺎزی ﻣﺤ‪‬ﻣ‪‬دﯾﺎن‬ ‫راﮔ‪‬ﯾﺎﻧﺪ ﮐ‪ ‬رێ ﻟـــ‪ ‬ھەر ﭘ‪‬ﻻﻣﺎر‪‬ﮑﯽ‬

‫ﺳـــﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ـــﺮان دەﮔﺮن ﮐـــ‪ ‬ﺑﮑﺮ‪‬ﺘ‪‬‬ ‫ﺳـــ‪‬ر ﻧﺎوﭼ‪‬ﮐ‪ .‬ﻟـــ‪١٥ ‬ی ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ‬ ‫ﯾ‪‬ﮐ‪‬م‪ ،‬ﺳﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ﺮان ھاﺗ‪ ‬ﻧﺎوﭼ‪‬ﮐ‪‬و‬ ‫دەﺳـــﺘﯽ ﺑ‪‬ﺳـــ‪‬ر مھاﺑـــﺎد دا ﮔﺮت‪.‬‬ ‫ﻟ‪‬ﮔ‪‬ڵ ھاﺗﻨﯿﺎن‪ ،‬ﭼﺎﭘﺨﺎﻧ‪‬ی ﮐﻮردیﯾﺎن‬ ‫داﺧﺴﺖ‪ ،‬ﻓ‪‬ﺮﮐﺮدﻧﯿﺎن ﺑ‪ ‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬ ‫ﻗ‪‬دەﻏ‪ ‬ﮐﺮد‪ ،‬ھەر ﮐﺘ‪‬ﺒ‪‬ﮑﯽ ﮐﻮردیﯾﺎن‬

‫ﺑﺪۆزﯾﺎﯾ‪‬ﺗ‪‬وە ﺋ‪‬ﯾﺎﻧﺴﻮﺗﺎﻧﺪ‪ .‬دواﺟﺎر ﻟ‪‬‬ ‫‪٣١‬ی ﺋﺎزاری ‪ ،١٩٤٧‬ﻗﺎزی ﻣﺤ‪‬ﻣ‪‬د ﺑ‪‬‬ ‫ﺗﯚﻣ‪‬ﺗـــﯽ ﺧﯿﺎﻧ‪‬ت ﻟ‪ ‬دەو‪‬ﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪،‬‬ ‫ﻟ‪ ‬مھاﺑﺎد ﻟ‪ ‬ﺳ‪‬ﺪارە درا‪.‬‬ ‫ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ‬ ‫ﻣﺴـــﺘ‪‬ﻓﺎ ﺑﺎرزاﻧـــﯽ‪ ،‬ﻟ‪‬ﮔـــ‪‬ڵ‬ ‫ﺳـــ‪‬رﺑﺎزەﮐﺎﻧﯿﺪا ﮐ‪ ‬ﻟ‪ ‬ﮐﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯽ‬ ‫ﻋ‪‬ﺮاﻗـــ‪‬وە ھ‪‬ﻨﺎﺑﻮوﻧـــﯽ‪ ،‬ﺑ‪‬ﺑـــ‪‬ەی‬ ‫ﭘﺸﺘﯽ ﺳـــﻮﭘﺎی ﮐﯚﻣﺎرﯾﺎن ﭘ‪‬ﮏھ‪‬ﻨﺎ‪.‬‬ ‫دوای رووﺧﺎﻧـــﯽ ﮐﯚﻣﺎرەﮐـــ‪ ،‬زورﺑ‪‬ی‬ ‫ﺳـــ‪‬رﺑﺎزەﮐﺎنو ﭼﻮار ﺋ‪‬ﻓﺴ‪‬ر ﻟ‪‬واﻧ‪‬ی‬ ‫ﻟـــ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮاﻗـــ‪‬وە ھاﺗﺒﻮوﻧـــ‪‬وە ﺑ‪‬ﯾﺎری‬ ‫ﮔ‪‬ڕاﻧ‪‬وەﯾـــﺎن دا ﺑـــﯚ ﻋ‪‬ـــﺮاق‪ .‬ﺑـــ‪‬‬ ‫ھاﺗﻨ‪‬وەﯾـــﺎن ﺑـــﯚ ﻋ‪‬ﺮاق‪ ،‬ﺋـــ‪‬و ﭼﻮار‬ ‫ﺋ‪‬ﻓﺴ‪‬رە ﺳـــﺰای ﮐﻮﺷﺘﻨﯿﺎن ﺑ‪‬ﺳ‪‬ردا‬ ‫ﺳـــ‪‬ﭘ‪‬ﻨﺮاو ﻟ‪‬ﮔ‪‬ڵ ﻗﺎزی ﻣﺤ‪‬ﻣ‪‬د دا‪،‬‬ ‫ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴـــﺘﺎش وەک ﺷ‪‬ھﯾﺪی ﻗﺎرەﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﺷـــ‪‬رەﻓﻤ‪‬ﻧﺪی ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﻧﺎودەﺑﺮ‪‬ﻦ‪.‬‬ ‫ﭼ‪‬ﻧﺪﺳ‪‬د ﺳ‪‬رﺑﺎز‪‬ﮏ ﻟ‪‬ﮔ‪‬ڵ ﺑﺎرزاﻧﯿﺪا‬ ‫ﻣﺎﻧـــ‪‬وەو ﻟ‪ ‬ﻣﺎوەی ﺋ‪‬و ر‪‬ۆﯾﺸـــﺘﻨ‪‬‬ ‫ﭘ‪‬ﻨـــﺞ ھەﻓﺘ‪‬ﯾﯿ‪‬ﯾﺎﻧـــﺪا ﮐـــ‪ ‬ﺑـــ‪‬رەو‬ ‫ﺋﺎرزﺑﺎﯾﺠﺎﻧـــﯽ ﺳـــﯚﭬ‪‬ﺖ ﮔﺮﺗﯿﺎﻧ‪ ‬ﺑ‪‬ر‪،‬‬ ‫ھەﻣﻮو ھەو‪‬ﮐﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺎن ﺑﯚ‬ ‫ر‪‬ﻠ‪‬ﮕﺮﺗﻨﯿﺎن ﺗ‪‬ﮑﺸـــﮑﺎﻧﺪ‪ .‬ﻟ‪ ‬ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ‬ ‫ﯾ‪‬ﮐ‪‬ﻣـــﯽ ‪ ،١٩٥٨‬ﻣﺴـــﺘ‪‬ﻓﺎ ﺑﺎرزاﻧﯽ‬ ‫ﮔ‪‬ڕاﯾـــ‪‬وە ﺑﯚ ﮐﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﻋ‪‬ﺮاق‪ ،‬و‬ ‫ﺧ‪‬ﺑﺎﺗﯽ دەﺳـــﺘﭙ‪‬ﮑﺮد ﺑﯚ داﻣ‪‬زراﻧﺪﻧﯽ‬ ‫دەو‪‬ﺗ‪‬ﮑـــﯽ ﮐﻮردﯾﯽ ﺳـــ‪‬رﺑ‪‬ﺧﯚ ﺑ‪‬‬ ‫ﺳـــ‪‬رﮐﺮداﯾ‪‬ﺗﯽ ﭘﺎرﺗـــﯽ دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗـــﯽ‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﮑ‪ ‬ھە‪‬ﮕﺮی ھەﻣﺎن ﺋ‪‬و ﺋﺎ‪‬ﯾ‪‬‬ ‫ﺑ‪‬ﺖ ﮐ‪ ‬ﻟ‪ ‬مھاﺑﺎد ھە‪‬ﺪەﮐﺮا‪.‬‬ ‫ھۆﮐﺎرەﮐﺎﻧﯽ ﺳ‪‬رﻧ‪‬ﮐ‪‬وﺗﻦ‬ ‫ﺋﺎرﭼﯿﺒﺎﻟﺪ ﺑﻮﻟﯚچ رۆزﭬ‪‬ﺖ‪ ،‬ﮐﻮڕەزای‬ ‫ﺳ‪‬رۆﮐﯽ ﭘ‪‬ﺸـــﻮوی ﺋ‪‬ﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺗﯿﯚدۆر‬ ‫رۆزﭬ‪‬ـــﺖ‪ ،‬ﻟ‪ ‬ﮐﺘ‪‬ﺒ‪‬ﮐ‪‬ﯾـــﺪا »ﮐﯚﻣﺎری‬ ‫ﮐﻮردﯾـــﯽ مھاﺑﺎد« دە‪‬ﺖ ﮐ‪‬ﺸـــ‪‬ی‬ ‫ﺳ‪‬رەﮐﯽ ﮐﯚﻣﺎری مھاﺑﺎد ﺋ‪‬وەﺑﻮو ﮐ‪‬‬

‫ﮐﻮردەﮐﺎن ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯿﺎن ﺑ‪ ‬ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ ﺑﻮو‪،‬‬ ‫ﺗ‪‬نھا ﭼﺎﻧﺴﯿﺎن‪ ،‬ھ‪‬ﺰی ﺳﻮﭘﺎی ﺳﻮور‬ ‫ﺑﻮو‪ .‬ﺑ‪‬م ﺋ‪‬م ﭘ‪‬ﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ‪ ‬ﻧﺰﯾﮑ‪‬ﯾﺎن‬ ‫ﻟ‪‬ﮔـــ‪‬ڵ ﺳـــﺘﺎﻟﯿﻦو ﺳـــﯚﭬ‪‬ﺖ واﯾﮑﺮد‬ ‫زورﺑـــ‪‬ی ھ‪‬ﺰە رۆژاواﯾﯿ‪‬ﮐﺎن ﭘﺸـــﺘﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان ﺑﮕﺮن‪ .‬ﻗﺎزی ﻣﺤ‪‬ﻣ‪‬د‪ ،‬ھەرﭼ‪‬ﻧﺪە‬ ‫ﻧﮑﻮ‪‬ﯽ ﻟ‪‬و راﺳـــﺘﯿﯿ‪ ‬ﻧ‪‬ﺋ‪‬ﮐﺮد ﮐ‪ ‬ﻟ‪‬‬ ‫رووی داراﯾﯿ‪‬وە ﭘﺸـــﺘﯿﺎن ﺑ‪ ‬ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ‬ ‫ﺑ‪‬ﺳـــﺘﻮوە‪ ،‬ﺋ‪‬وەی رەﺗﺌ‪‬ﮐﺮدەوە ﮐ‪‬‬ ‫ﭘﺎرﺗﯽ دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﭘﺎرﺗ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴـــﺖ ﺑ‪‬ـــﺖ‪ ،‬راﯾﮕ‪‬ﯾﺎﻧﺪ ﺋ‪‬وە‬ ‫درۆﯾ‪‬ﮐ‪ ‬ﮐ‪ ‬دەﺳـــ‪‬ﺗﺪاراﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎی‬ ‫ﺋ‪‬ـــﺮان دروﺳـــﺘﯿﺎن ﮐـــﺮدووە‪ ،‬ﺟﮕ‪‬‬ ‫ﻟـــ‪‬وەی ﺋﺎﻣﺎﻧﺠ‪‬ﮐﺎﻧﯽ ﺧـــﯚی ﺑ‪ ‬زۆر‬ ‫ﺟﯿﺎواز ﻟ‪‬واﻧ‪‬ی ﺳـــﯚﭬ‪‬ﺖ ﻟ‪‬ﻗ‪‬ﻣﺪا‪.‬‬ ‫ھەروەھا‪ ،‬ﮐﯚﻣﺎرەﮐ‪ ‬ﺑ‪‬دەﺳـــﺖ ﭼ‪‬ﻧﺪ‬ ‫ﮐ‪‬ﺸـــ‪‬ﯾ‪‬ﮐﯽ ﻧﺎوﺧﯚﯾﯿـــ‪‬وە ﺋ‪‬ﯾﻨﺎ‪‬ﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﯿﺎوازﯾﯿ‪‬ﮐﯽ ﮔ‪‬ورە ﻟ‪‬ﻧ‪‬ﻮان ﺧ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﺷـــﺎرو ﺧ‪‬ﮐﯿﯿ‪‬ﮐﺎﻧـــﺪا ھەﺑـــﻮو‪ ،‬و‬ ‫ھاوﭘ‪‬ﯾﻤﺎﻧ‪‬ﺘﯿﯿ‪‬ﮐ‪‬ﯾـــﺎن ﺑـــﯚ مھاﺑﺎد ﻟ‪‬‬ ‫داڕﻣﺎﻧﺪا ﺑﻮو‪ .‬وەک ﭼﯚن ﭘ‪‬ﺸـــﺘﺮﯾﺶ‬ ‫راﯾﮕ‪‬ﯾﺎﻧﺪﺑﻮو‪ ،‬ﺧ‪‬ﮐﺎنو ﺳ‪‬رۆﮐ‪‬ﮐﺎﻧﯿﺎن‬ ‫ﺗ‪‬ﻧﯿﺎ ﻟ‪‬ﺑـــ‪‬ر ﺋـــ‪‬و ھاوﮐﺎری داراﯾﯽو‬ ‫ﺳ‪‬رﺑﺎزﯾﯿﺎﻧ‪ ‬ﭘﺸﺘﯽ ﻗﺎزی ﻣﺤ‪‬ﻣ‪‬دﯾﺎن‬ ‫ﺋ‪‬ﮔﺮت ﮐـــ‪ ‬ﻟ‪ ‬ﯾ‪‬ﮐ‪‬ﺘﯽ ﺳـــﯚﭬ‪‬ﺘ‪‬وە‬ ‫وەرﯾﺪەﮔﺮت‪ .‬ھەﻧﺪ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ ﻟ‪ ‬ﺧ‪‬ﮐﺎن‬ ‫د‪‬ﯿﺎن ﺑ‪ ‬ﺑﺎرزاﻧﯿﯿـــ‪‬ﮐﺎن ﻧ‪‬ﺋ‪‬ﮐﺮاﯾ‪‬وە‬ ‫ﻟ‪‬ﺑ‪‬ر ﺋ‪‬وەی ﻧ‪‬ﯾﺎﻧﺌ‪‬وﯾﺴﺖ ﺳ‪‬رﭼﺎوەو‬ ‫داھاﺗ‪‬ﮐﺎﻧﯿـــﺎن ﻟ‪‬ﮔ‪‬ڵ ﺑـــ‪‬ش ﺑﮑ‪‬ن‪.‬‬ ‫ھەﻧﺪێ ﻟ‪ ‬ﮐﻮردەﮐﺎن رﻗﯿﺎن ﻟ‪ ‬مھاﺑﺎد‬ ‫ﺑﻮو‪ ،‬ﺑ‪ ‬ﯾ‪‬ﮐ‪‬ﮏ ﻟ‪ ‬ﻣﺎرﺷﺎ‪‬ﮐﺎﻧﯿﺸﯿﯿ‪‬وە‬ ‫ﮐـــ‪ ‬ﻧﺎوی ﺋ‪‬ﻣﯿﺮ ﺧﺎن ﺑـــﻮو‪ .‬ﻟ‪ ‬رووی‬ ‫داراﯾﯿـــ‪‬وە مھاﺑﺎد ﻧﺸﻮﺳـــﺘﯽ ھ‪‬ﻨﺎ‪ ،‬و‬ ‫ﺋـــ‪‬وە وەک ﻣ‪‬ﺣﺎڵ واﺑـــﻮو ﮐ‪ ‬مھاﺑﺎد‬ ‫ﻟ‪ ‬رووی داراﯾﯿ‪‬وە ھاوﺗﺎﺑ‪‬ﺘ‪‬وە ﻟ‪‬ﮔ‪‬ڵ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان‪.‬‬

‫ﺋ‪‬ﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣ‪‬ی ژﮐﺎف ﻟ‪ ‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٣٢٣‬ﻟ‪ ‬ﺷﺎری ﻣ‪‬ھﺎﺑﺎد‬

‫ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪی ژﯾﺎﻧﻪوهی ﮐﻮرد )ژێ‪.‬ﮐﺎف(‬

‫ﻧﺎﺳﺮ ﻗﺎدرﭘﻮور‬ ‫ﮐﯚﻣ‪‬ــــ‪‬ی ژﯾﺎﻧــــ‪‬وەی ﮐــــﻮرد ﯾﺎن‬ ‫ﺑ‪ ‬ﮐﻮرﺗﯽ ﮐﻮﻣ‪‬ــــ‪‬ی) ژک ف(‪،‬ﯾ‪‬ﮐ‪‬م‬ ‫ڕ‪‬ﮑﺨﺮاوی ﺑ‪‬ھ‪‬ﺰی ﺳﯿﺎﺳــــﯿﯽ ﮐﻮردی ﻟ‪‬‬ ‫رۆژھﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن ﺑﻮو ﮐ‪ ‬ﻟ‪ ‬ﺳﺎ‪‬ﯽ‬ ‫‪ ١٩٤٢‬ﻟ‪ ‬ﻧﺎوﭼﻪی ﻣﻮﮐﺮﯾﺎن وﭘﺎﺷــــﺎن ﻟﻪ‬ ‫ﻣ‪‬ھﺎﺑــــﺎد ﭘ‪‬ﮏ ھﺎت و ﻟ‪ ‬ﺳــــﺎ‪‬ﯽ ‪١٩٤٥‬‬ ‫ﺑ‪ ‬داﻣ‪‬زراﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑ‪‬ﮑﯽ ﻧﻮێ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑ‪‬‬ ‫ژﯾﺎﻧﯽ ﺧﯚی ھ‪‬ﻨﺎ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﮐﻮرﺗﯽ ﻣ‪‬ﮋووی ﻧﺎوﭼﻪﮐﻪ‪.‬‬ ‫ﻟ‪ ‬ﻣﺎوەی ﺷــــﻪری ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ‬ ‫دا ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن ﺑﻮو ﺑ‪ ‬ﻣ‪‬ﯾﺪاﻧﯽ ﺷ‪‬ڕ ﻟ‪‬‬ ‫ﻧ‪‬ﻮان ﻟ‪‬ﺷــــﮑﺮەﮐﺎﻧﯽ ﺑ‪‬ﺷﺪار ﻟ‪‬م ﺷ‪‬ڕە‪،‬‬ ‫ﺑ‪‬ﺗﺎﯾﺒ‪‬ﺗﯽ ﻟ‪‬ﺷﮑﺮی ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯽ و ﻟ‪‬ﺷﮑﺮی‬ ‫روﺳﯽ‪.‬داﻧﯿﺸﺘﻮاﻧﯽ ڕۆژھ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫زۆرﺟــــﺎر ﺗﻮوﺷــــﯽ ﺗﺎ‪‬ن و ﮐﻮﺷــــﺘﺎری‬ ‫ﻟ‪‬ﺷــــﮑﺮەﮐﺎﻧﯽ ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯽ و روﺳﯽ ﺑﻮون‪.‬‬ ‫ﭘﺎش ﺋ‪‬و ﺷــــ‪‬ڕە‪ ،‬و‪‬ﺗ‪‬ﮑــــﯽ و‪‬ﺮانﮐﺮاو‪،‬‬ ‫ﺧ‪‬ﮑ‪‬ﮑﯽ دەرﺑ‪‬دەر‪ ،‬ﻣﺎﻧﺪوو و ھ‪‬ژار ﮐ‪‬‬

‫ﺗﻮوﺷﯽ ﻗﺎﺗﯽ وﻗﺮی و ﻧ‪‬ﺧﯚﺷﯽ ﺑﺒﻮون ﻟﻪ‬ ‫ﻗﻪﯾﺮاﻧ‪‬ﮑﯽ زۆر ﺧﺮاﭘﯽ ﺋﺎﺑﻮری ﺳﯿﺎﺳــــﯽ‬ ‫دا ده ژﯾﺎن‪.‬‬ ‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮرﯾﯽ ڕەزاﺧﺎن‬ ‫ﻟــــ‪ ‬ﺳــــﺎ‪‬ﯽ‪١٩٢١‬ی زاﯾﯿﻨــــﯽ ﭘﺎش‬ ‫ﮐﻮدﺗﺎﯾ‪‬ﮐــــﯽ ﻧﯿﺰاﻣــــﯽ ﮐ‪ ‬ﺑــــ‪ ‬ھﺎوﮐﺎری‬ ‫ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ھﺎﺗ‪ ‬دی‪ ،‬ڕەزاﺧﺎن ھﺎﺗ‪ ‬ﺳ‪‬رﮐﺎر‬ ‫و ﺳــــﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٩٢٣‬ﻟ‪ ‬ﺗﺎران ﺧﯚی ﺑ‪ ‬ﺷﺎ و‬ ‫داﻣ‪‬زر‪‬ﻨ‪‬ری ﺳﻠﺴﻠ‪‬ی ﭘ‪‬ھﻠ‪‬وی ﻧﺎﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ھ‪‬ر ﻟ‪ ‬ﺳــــﻪره ﺗﺎوه ھ‪‬و‪‬ــــﯽ ﺗﻮاﻧﺪﻧﻪوه‬ ‫وﻟﻪ ﺑﻪﯾﻦ ﺑﺮدﻧﯽ ھ‪‬ﻣﻮو ﺋ‪‬و ﺷــــﯚرش و‬ ‫ﺑﺰووﺗﻨ‪‬واﻧــــ‪‬ی دا ﮐ‪ ‬دەﺑﻮوﻧ‪ ‬ھﯚی ﻟﻪم‬ ‫ﭘﻪر‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺳﻪر ر‪‬ﮕﺎی؛ وەک ﺑﺰوﺗﻨﻪوه ی‬ ‫ﺳﻤﮑﯚ‪ ،‬ڕاﭘ‪‬ڕﯾﻨﯽ ﺟﺎﻓﺮ ﺳﻮ‪‬ﺘﺎن و ﺣ‪‬ﻣ‪‬‬ ‫ڕەﺷــــﯿﺪ ﺧﺎﻧﯽ ﺑﺎﻧــــ‪ .‬ڕووﮐﺎری ﺋﺎوە‪‬ی‬ ‫ﺳﯿﺎﺳــــﯽ ﻟ‪ ‬ﺗ‪‬واوی و‪‬ﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﮐﺎﺗﯽ‬ ‫ﺑ‪‬ﺳ‪‬رﭼﻮو‪ .‬دەﺳ‪‬ﺗﯽ ﻧﺎوەﻧﺪی ﺋ‪‬ﺮان ﻟ‪‬‬ ‫ﺗﺎران ھ‪‬ﺰی ﮔﺮت و ھ‪‬ﻧﺎﺳــــ‪‬ی ھ‪‬ﻣﻮاﻧﯽ‬ ‫ﺑ‪‬ی‪ .‬ﻟ‪ ‬ﺳــــ‪‬ردەﻣﯽ دﯾﮑﺘﺎﺗﯚرﯾﯽ ﺑﯿﺴﺖ‬ ‫ﺳــــﺎ‪‬ی ڕەزاﺷــــﺎدا زۆردارﯾﯽ ﻧ‪‬ﺗ‪‬وەﯾﯽ‬

‫ﮔ‪‬ﯾﺸــــﺘ‪ ‬ﺋ‪‬وﭘ‪‬ڕی ﺧﯚی‪ .‬ﺷﯚوﯾﻨﯿﺰﻣﯽ‬ ‫ﻓﺎرس ﺑﻮو ﺑ‪ ‬ﺳﯿﺎﺳ‪‬ﺗﯽ ﻓ‪‬رﻣﯽ ڕ‪‬ﮋﯾﻤﯽ‬ ‫ﭘ‪‬ھﻠــــ‪‬وی و ﮔ‪‬ﻻﻧــــﯽ ﻏ‪‬ﯾﺮە ﻓﺎرﺳــــﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان ﺧﺮاﻧ‪ ‬ژ‪‬ﺮ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﺗﺮﯾﻦ ﺳــــﺘ‪‬ﻣﯽ‬ ‫ﻧ‪‬ﺗ‪‬وەﯾﯽ‪.‬‬ ‫ﺑﯚ ﻟ‪ ‬ﻧ‪‬ﻮﺑﺮدﻧﯽ ﺷﻮ‪‬ﻨ‪‬واری ﻧ‪‬ﺗ‪‬وەﯾﯽ‬ ‫و ﻣ‪‬ﮋوو و ﻓ‪‬رھ‪‬ﻧﮕﯽ ﺋ‪‬م ﮔ‪‬ﻻﻧ‪ ‬ﭘﻼﻧ‪‬ﮑﯽ‬ ‫داڕ‪‬ﮋراو و در‪‬ﮋﺧﺎﯾ‪‬ن ﺑ‪‬ڕ‪‬ﻮە دەﭼﻮو ﮐ‪‬‬ ‫ﻣ‪‬ﺑ‪‬ﺳــــﺘﯽ ﺗﻮاﻧﺪﻧ‪‬وەی ﮔ‪‬ﻻﻧﯽ ﻏ‪‬ﯾﺮی‬ ‫ﻓﺎرس ﺑﻮو‪ .‬دەﺳﺖﺗ‪‬ﻮەرداﻧﯽ ﻣ‪‬ﮋووی ﮐﯚن‬ ‫و ﻧﻮێ‪ ،‬ﮔﯚڕﯾﻨﯽ ﻧﺎوی ﺷﺎر و ﮔﻮﻧﺪەﮐﺎن‪،‬‬ ‫ﻗ‪‬دەﻏ‪ ‬ﮐﺮدﻧﯽ ڕ‪‬ﻮڕەﺳﻤ‪ ‬ﻧ‪‬ﺗ‪‬وەﯾﯿ‪‬ﮐﺎن‬ ‫و ﻟ‪‬ﺑ‪‬رﮐﺮدﻧﯽ ﺟﻠﯽ ﻧ‪‬ﺗ‪‬وەﯾﯽ‪.‬‬ ‫ھ‪‬ﻣﻮو ﺑﯚ ﺋ‪‬وەی ﻧﯿﺸﺎن ﺑﺪرێ‪،‬ﮐﻪ ﻟ‪‬‬ ‫ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﺗﺎﻗــــ‪ ‬ﻧ‪‬ﺗ‪‬وەﯾ‪‬ک ھ‪‬ﯾ‪ ،‬ﺋ‪‬وﯾﺶ‬ ‫ﻓﺎرﺳــــ‪ .‬ﺑ‪‬م ھ‪‬ﺳــــﺘﯽ ﮐﻮرداﯾ‪‬ﺗﯽ ﻟ‪‬‬ ‫ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن و ﻟ‪ ‬د‪‬ﯽ ھ‪‬ﻣﻮو ﮐﻮرد‪‬ﮑﺪا‬ ‫ﺋ‪‬وەﻧﺪە ﺑ‪‬ھ‪‬ﺰ ﺑﻮو ﮐ‪ ‬ﺳﯿﺎﺳ‪‬ﺗﯽ ڕەزاﺷﺎ‬ ‫ﺑﯚ ﺗﻮاﻧﺪﻧ‪‬وەی ﻧ‪‬ﺗ‪‬وەی ﮐﻮرد وەک ھﯽ‬ ‫ﻣﺴــــﺘ‪‬ﻓﺎ ﮐ‪‬ﻣﺎڵ ﻟ‪ ‬ﺗﻮرﮐﯿــــﺎ ﺑ‪ ‬ﺗ‪‬واوی‬

‫ﭘﻮوﭼ‪‬ڵ ﺑﻮو‪ .‬ﺑ‪‬راﻣﺒ‪‬ر ﺑ‪‬و ھ‪‬ﻣﻮو زو‪‬ﻢ‬ ‫و زۆرە ﻟ‪ ‬ھ‪‬ﻨﺪ‪‬ﮏ ﻧﺎوﭼ‪‬ی ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪،‬‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان ڕاﭘ‪‬ڕﯾﻨﯽ ﻋ‪‬ﺷﯿﺮەﺗ‪‬ﮐﺎن ﺳﺎزﺑﻮو‪.‬‬ ‫وەک ڕاﭘ‪‬ڕﯾﻨﯽ ﻣ‪‬ﺣﻤﻮودﺧﺎﻧﯽ ﮐﺎﻧﯽﺳﺎﻧﺎن‬ ‫ﻟ‪ ‬ﻧﺎوﭼ‪‬ی ﻣ‪‬رﯾﻮان‪ ،‬ﻋ‪‬ﺷﯿﺮەﺗﯽ ﻣ‪‬ﻧﮕﯚڕ‬ ‫ﻟــــ‪ ‬دەوروﺑــــ‪‬ری ﻣ‪‬ھﺎﺑــــﺎد‪ ،‬ڕاﭘ‪‬ڕﯾﻨﯽ‬ ‫ﻋ‪‬ﺷــــﯿﺮەﺗ‪‬ﮐﺎﻧﯽ ﺟ‪‬ﻻﻟﯽ ﮐ‪ ‬ھ‪‬ﻣﻮوﯾﺎن‬ ‫دڕﻧﺪاﻧ‪ ‬ﺳ‪‬رﮐﻮت ﮐﺮان‪.‬‬ ‫ﺋﺎﮐﺎﻣﯽ ﺷ‪‬ڕ‬ ‫ﮐ‪ ‬ﺷ‪‬ری دووھ‪‬ﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ دەﺳﺘﯽ‬ ‫ﭘ‪‬ﮑﺮد‪ ،‬ڕەزاﺷــــﺎ ﻻﯾ‪‬ﻧﮕﯿــــﺮی ﺧﯚی ﺑﯚ‬ ‫ﺋﺎ‪‬ﻤﺎﻧــــﯽ ﻧــــﺎزی ڕاﮔ‪‬ﯾﺎﻧــــﺪ‪ .‬ﺑﯚﯾ‪ ‬ﮐﺎﺗ‪‬‬ ‫ﺷــــ‪‬ر ﮐ‪‬وﺗ‪ ‬ﻧ‪‬ﻮان ﯾ‪‬ﮐﯿ‪‬ﺗﯽ ﺳﯚﭬﯿ‪‬ت و‬ ‫ﺋ‪‬ﻤﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬و‪‬ﺗﺎﻧــــﯽ ھﺎوﭘ‪‬ﯾﻤﺎن‪ ،‬ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺎن‬ ‫داﮔﯿﺮﮐــــﺮد؛ وەک ھﺎوﭘ‪‬ﯾﻤﺎﻧﯽ ﺋﺎ‪‬ﻤﺎﻧﯿﺎ و‬ ‫ھ‪‬م ﺑﯚ ﺋ‪‬وەی ﻟ‪ ‬ڕ‪‬ﮕ‪‬ی ﺋ‪‬ﺮاﻧ‪‬وە ﯾﺎرﻣ‪‬ﺗﯽ‬ ‫ﺑﮕ‪‬ﯾ‪‬ﻨﻨ‪ ‬ﺳﯚﭬﯿﯿ‪‬ت‪ .‬ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻟ‪ ‬ﺑﺎﺷﻮور و‬ ‫ﺋ‪‬رﺗ‪‬ﺷﯽ ﺳﻮوری ﺳﯚﭬﯿ‪‬ت ﻟ‪ ‬ﺑﺎﮐﻮورەوە‪،‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺎن داﮔﯿﺮ ﮐﺮد‪ .‬ڕەزاﺷــــﺎ ﻟ‪‬‬ ‫ﺋﺎﺳــــﺘﯽ ﺋ‪‬واﻧﺪا ﻧ‪‬ﯾﺘﻮاﻧــــﯽ ﺑﭽﻮوﮐﺘﺮﯾﻦ‬

‫ﺟﻮو‪ ‬ﺑﮑﺎت و دﯾﮑﺘﺎﺗﯚرﯾﯿ‪‬ﮐ‪‬ی ڕووﺧﺎ‬ ‫و ﭘﺎش ‪٢٠‬ﺳــــﺎڵ ﺋ‪‬ــــﺮان ڕووی ﺋﺎزادی و‬ ‫دﯾﻤﻮﮐﺮاﺗﯽ ﺑ‪ ‬ﺧﯚﯾــــ‪‬وە دی و ﺣﯿﺰب و‬ ‫ڕ‪‬ﮑﺨﺮاوە ﺳﯿﺎﺳﯿ‪‬ﮐﺎن ﺑﻮوژاﻧ‪‬وە‪.‬‬ ‫ھ‪‬ل و ﻣ‪‬رﺟﯽ داﻣ‪‬زران‬ ‫ھ‪‬ﺰەﮐﺎﻧﯽ داﮔﯿﺮﮐ‪‬ر ﻟ‪ ‬ﺑﺎﺷــــﻮورەوە‬ ‫ﺗﺎﮐــــﻮو ﺋﯿﻼم و ﻟــــ‪ ‬ﺑﺎﮐﻮور ﺗــــﺎ ورﻣ‪‬‬ ‫ھﺎﺗﺒﻮون‪ .‬ﺑــــ‪‬م ﻧﺎوﭼــــﻪی ﻣﻮﮐﺮﯾﺎن و‬ ‫ﻣ‪‬ھﺎﺑﺎد ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ دوور ﺑﻮو ﻟ‪‬و دۆﺧ‪.‬‬ ‫ﻟ‪ ‬ﻻﯾ‪‬ﮐﯽ دﯾﮑ‪‬وە ﻣ‪‬ھﺎﺑﺎد و ﻧﺎوﭼ‪‬ﮐﺎﻧﯽ‬ ‫دەور و ﭘﺸــــﺘﯽ ﻣ‪‬ﮋووی در‪‬ﮋﯾﺎن ھ‪‬ﺑﻮو‬ ‫ﻟ‪ ‬ﺑﺰووﺗﻨــــ‪‬وەی ڕزﮔﺎرﯾﺨﻮازی‪ ،‬ھ‪‬رﺑﯚﯾ‪‬‬ ‫ﺑﺎر و دۆﺧ‪‬ﮐ‪ ‬ڕ‪‬ﮑ‪‬وت ﺑﯚ ﺋ‪‬وەی ﯾ‪‬ﮐ‪‬م‬ ‫ڕ‪‬ﮑﺨﺮاوی ﺑ‪‬ھ‪‬ﺰی ﺳﯿﺎﺳــــﯿﯽ ﮐﻮردی ﺑ‪‬‬ ‫ﻧﺎوی ﮐﻮﻣ‪‬ــــ‪‬ی ژﯾﺎﻧ‪‬وەی ﮐﻮرد ﯾﺎن ﺑ‪‬‬ ‫ﮐﻮرﺗــــﯽ ﮐﻮﻣ‪‬ــــ‪‬ی ژ‪-‬ک ف ﭘ‪‬ﮏ ﺑ‪.‬‬ ‫داﻣ‪‬زر‪‬ﻨ‪‬راﻧﯽ ﮐﯚﻣ‪‬ﮐــــ‪ ‬ﯾﺎزدە ﮐ‪‬س‬ ‫ﺑﻮون)داﻣ‪‬زر‪‬ﻨ‪‬راﻧﯽ ﮐﯚﻣ‪‬ی ژ‪-‬ک ﺋ‪‬م‬ ‫ﯾﺎزدە ﮐ‪‬ﺳ‪ ‬ﺑﻮون‪ :‬ﺣﻮﺳ‪‬ﯾﻨﯽ ﻓﺮووھ‪‬ر‪،‬‬ ‫ﻋ‪‬ﺑﺪوﻟ‪‬ەﺣﻤــــﺎن زەﺑﯿﺤﯽ ﻋ‪‬ﺑﺪوﻟ‪‬ەﺣﻤﺎن‬ ‫ﺋﯿﻤﺎﻣــــﯽ‪ ،‬ﻋ‪‬ﺑﺪوﻟﻘــــﺎدر ﻣﻮدەرﯾﺴــــﯽ‪،‬‬ ‫ﻧ‪‬ﺟﻤ‪‬دﯾﻦ ﺗ‪‬وﺣﯿﺪی‪ ،‬ﻣﺤ‪‬ﻣ‪‬د ﻧﺎﻧ‪‬وازادە‪،‬‬ ‫ﻋ‪‬ﻟﯽ ﻣ‪‬ﺣﻤﻮودی‪ ،‬ﻣﺤ‪‬ﻣ‪‬د ﺋ‪‬ﺳــــﺤﺎﺑﯽ‪،‬‬ ‫ﻋ‪‬ﺑﺪوﻟ‪‬ەﺣﻤﺎن ﮐﯿﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺪﯾﻖ ﺣ‪‬ﯾﺪەری‪،‬‬ ‫ﻗﺎﺳــــﻢ ﻗــــﺎدری‪ (.‬ﮐــــ‪ ‬ﻟــــ‪ ‬ڕۆژی ‪٢٥‬ی‬ ‫ﮔ‪‬ﻻو‪‬ﮋ ی ‪ ١٩٤٢‬ﻟ‪ ‬ﻣ‪‬ھﺎﺑﺎد ﮐﯚﺑﻮوﻧ‪‬وە‬ ‫و ﮐﯚﻣ‪‬ــــ‪‬ی ژ‪-‬ک ف‪ ،‬ﯾﺎن ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎ ﮐ‪‬‬ ‫ﺋﺎﻣﺎﻧﺠ‪‬ﮐ‪‬ی ڕزﮔﺎری ﻧ‪‬ﺗ‪‬وەی ﮐﻮرد ﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﮐﯚﻣ‪ ‬ڕﯾﺨﺮاو‪‬ﮑﯽ ﻧﮫ‪‬ﻨﯽ ﺑﻮو و ھ‪‬ر‬ ‫ﻟ‪ ‬ﺳــــ‪‬رەﺗﺎی داﻣ‪‬زراﻧﺪﻧــــ‪‬وە ﮐﻮرد اﻧﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﻮور ﺗ‪‬ﯿﺪا ﺑ‪‬ﺷﺪار ﺑﻮون و ﻧﻮ‪‬ﻨ‪‬راﻧﯽ‬ ‫ﺋــــ‪‬وان »ﻣﯿﺮﺣﺎج ﺋ‪‬ﺣﻤــــ‪‬د« ﻟ‪ ‬ﻻﯾ‪‬ن‬ ‫ﺣﯿﺰﺑﯽ ھﯿــــﻮا وە ﻟ‪ ‬ﯾ‪‬ﮐ‪‬م ﮐﯚﺑﻮوﻧ‪‬وەی‬ ‫ﮐﯚﻣ‪‬ی ژ‪-‬ک ﺋﺎﻣﺎدە ﺑﻮوە‪.‬‬ ‫ﻟ‪ ‬ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺑﺎﻧ‪‬ﻣ‪‬ڕی ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٩٤٣‬دا‪،‬‬ ‫ﮐﯚﺑﻮوﻧ‪‬وەﯾــــ‪‬ک وەک ﮐﯚﻧﮕﺮەی ﮐﯚﻣ‪‬‬ ‫ﭘ‪‬ﮏھﺎت‪ .‬ﻟ‪‬م ﮐﯚﻧﮕﺮەﯾ‪‬دا ﮐ‪ ‬ﻟ‪ ‬ﺷﺎﺧﯽ‬

‫ﺧﻮداﭘ‪‬رەﺳﺖ ﺑ‪ ‬ﺋ‪‬ﻧﺠﺎم ﮔ‪‬ﯾﺸﺖ‪ ،‬ﻧﺰﯾﮑ‪‬ی‬ ‫ﺳ‪‬د ﮐ‪‬س ﺑ‪‬ﺷــــﺪارﺑﻮون؛ ﺑ‪‬ﯾﺎر درا ﮐ‪‬‬ ‫ﮐﯚﻣ‪‬ــــ‪ ‬ﺑﯿﺮوڕای ﺧﯚی ﻟــــ‪ ‬ﮔﯚﭬﺎر‪‬ﮑﺪا‬ ‫ﺑــــ‪‬و ﮐﺎﺗــــ‪‬وە‪ .‬ﻟ‪‬ﺑ‪‬ر ﺋــــ‪‬وەی ﮐﯚﻣ‪‬‬ ‫ﺋ‪‬ﮔ‪‬رﭼﯽ ر‪‬ﮑﺨﺮاو‪‬ﮑﯽ ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺴــــﺘﯽ‬ ‫و ﻧﯿﺸــــﺘﻤﺎﻧﭙ‪‬روەر ﺑــــﻮو و دەﺑﻮا ﻟ‪‬ﮔ‪‬ل‬ ‫ﺗﻮ‪‬ﮋەﮐﺎﻧــــﯽ ﺧ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪‬ــــﺖ‪ ،‬ﺑ‪‬م ﻟ‪‬ﺑ‪‬ر‬ ‫ﻧﮫ‪‬ﻨﯽ ﺑﻮوﻧﯽ‪ ،‬ﮐ‪‬ﻣﺘﺮ ﺑ‪‬وە دەﮔ‪‬ی‪ .‬ﺋ‪‬وە‬ ‫ﺑﻮو ﮐ‪ ‬دەﺳــــﺖ ﮐﺮا ﺑــــ‪ ‬ﺑ‪‬وﮐﺮدﻧ‪‬وەی‬ ‫ﮔﯚﭬﺎری ﻧﯿﺸﺘﻤﺎن‪ .‬ﻟ‪ ‬ﻣﺎوەی ﭼ‪‬ﻧﺪ ﺳﺎ‪‬ﺪا‪،‬‬ ‫ﺑــــ‪ ‬ﺑ‪‬و ﺑﻮوﻧ‪‬وەی ﺑﯿﺮ و ڕاﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣ‪‬‬ ‫ﻟ‪ ‬ﻧــــﺎو ﭼﯿﻦ و ﺗﻮ‪‬ﮋەﮐﺎﻧــــﯽ ﺟ‪‬ﻣﺎوەری‬ ‫ﺧ‪‬ﮑﯽ ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن‪ ،‬ھﯿــــﻮا ﺑ‪ ‬داھﺎﺗﻮو‬ ‫ھ‪‬ﺰی ﮔﺮت‪ .‬زاﻧﯿﺎرﯾﯽ ﺳ‪‬ﺑﺎرەت ﺑ‪ ‬ﺑﺎر و‬ ‫دۆخ ﭘ‪‬ﺸــــﮑ‪‬وت و ژ‪-‬ک ﺗﺎ ڕادەﯾ‪‬ک ﺑﻮو‬ ‫ﺑ‪ ‬ھ‪‬ﺰ‪‬ﮑﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪.‬‬ ‫ﺑ‪‬م ﮔﯚڕاﻧﮑﺎرﯾﯿــــ‪‬ﮐﺎن ﯾ‪‬ﮐﺠﺎر زۆر‬ ‫ﺑﻮون‪ .‬دﻧﯿﺎ ﮔﯚڕدراﺑﻮو‪ ،‬ھ‪‬روا ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫‪ .‬ﺷﯚڕﺷــــﯽ ﮔ‪‬ﻻﻧﯽ دوﻧﯿﺎ دژ ﺑ‪ ‬ﻓﺎﺷﯿﺰم‬ ‫و دﯾﮑﺘﺎﺗــــﯚری ﭘــــ‪‬رەی ﺳــــ‪‬ﻧﺪﺑﻮو‪.‬‬ ‫و‪‬ﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﺋ‪‬زﻣﻮوﻧﯽ ﮔﯚڕاﻧﯽ ﺑ‪‬ﺳــــ‪‬ر‬ ‫دەھﺎت و ﻟ‪ ‬ﻻﯾ‪‬ﮐــــﯽ دﯾﮑ‪‬وە ﻟ‪‬و ﺑﺎر و‬ ‫دۆﺧــــ‪ ‬ﮔﺮﯾﻨﮕ‪‬دا ﮐﯚﻣ‪‬ــــ‪ ‬ﻧ‪‬ﯾﺪەﺗﻮاﻧﯽ‬ ‫ﭼﺎﻻﮐﯿﯿ‪‬ﮐﺎن ﺑ‪ ‬ڕ‪‬ﮑﻮﭘ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪‬رەو ﭘ‪‬ﺶ‬ ‫ﺑ‪‬رێ‪ .‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴــــﺘﯽ ﺑ‪ ‬ڕ‪‬ﮑﺨــــﺮاوێ ﻧﻮێ‪،‬‬ ‫ﯾ‪‬ﮐﮕﺮﺗﻮو‪ ،‬ﺧــــﺎوەن ﭘﯿﻼن ﺑﻮو ﺑﯚ ﺑ‪‬رەو‬ ‫ﭘ‪‬ﺶ ڕۆﺷﺘﻦ‪ .‬ﺑ‪‬ڕ‪‬ﻮﺑ‪‬راﻧﯽ ﮐﯚﻣ‪ ‬ﻟ‪‬وە‬ ‫ﺋــــﺎﮔﺎدار ﺑﻮون‪ ،‬ﺑﯚﯾ‪ ‬ھ‪‬و‪‬ﮑﯽ ﻧﻮ‪‬ﯿﺎن دا‬ ‫ﺑﯚ ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑ‪‬ﮏ‪ .‬ﻟ‪ ‬ڕ‪‬ﮑ‪‬وﺗﯽ ‪٢٥‬ی‬ ‫ﮔ‪‬ﻻو‪‬ﮋ ی ﺳﺎ‪‬ﯽ‪ ١٩٤٥‬ﻟ‪ ‬ﺷﺎری ﻣ‪‬ھﺎﺑﺎد‬ ‫داﻣ‪‬زراﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﻮﮐﺮاﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫ڕاﮔ‪‬ﯾ‪‬ﻨﺪرا‪ .‬ﺋ‪‬ﮔ‪‬رﭼﯽ ﺋ‪‬و ﺣﯿﺰﺑ‪ ‬ﻧﻮ‪‬ﯿ‪‬‬ ‫ﻟ‪ ‬ﺋ‪‬زﻣﻮوﻧ‪‬ﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣ‪ ‬ﺳــــﻮودی وەر‬ ‫دەﮔﺮت‪ ،‬ﺑ‪‬م ﻟ‪ ‬ﭘﯿﻼن و ﭼﺎﻻﮐﯿﯿ‪‬ﮐﺎﻧﯿﺎﻧﺪا‬ ‫ﺑ‪ ‬ﺗ‪‬واوی ﺟﯿﺎواز ﺑﻮون‪.‬‬

‫‪KURDISTAN REPUBLIC‬‬ ‫ﺑ‪‬وﮐﺮاوهﯾ‪‬ﮐﯽ ﺗﺎﯾﺒ‪‬ﺗ‪ ‬ﺑ‪ ‬داﻣ‪‬زراﻧﺪﻧﯽ ﯾ‪‬ﮐ‪‬ﻣﯽ ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردی‬

‫‪3‬‬

‫ﭘ‪‬ﺸ‪‬وا ﻟ‪‬ﮔ‪‬ڵ دەﺳﺘ‪‬ﯾ‪‬ک ﻟ‪ ‬ﮐﺎرﺑ‪‬دەﺳﺖ و ﺋ‪‬ﻓﺴ‪‬راﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎر ‪١٣٢٤‬‬

‫ھ‪‬ﺴ‪‬ﻧﮕﺎﻧﺪﻧ‪‬ﮑﯽ ﻣ‪‬ﮋووی ﺑﯚ ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫ھﯚﮐﺎره ﻧﺎوﺧﯚﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ داﻣﻪزران و رووﺧﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬

‫رهھﻪﻧﺪی ﮐﯚن و ﻧﻮێ‪.‬‬ ‫ﮐﯚﻣــــﺎری ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن در‪‬ــــﮋهی‬ ‫ﺳــــﻪرھﻪ‪‬ﺪان و ﺷﯚڕﺷــــﻪﮐﺎﻧﯽ دهﯾــــﺎن‬ ‫ﺳــــﺎ‪‬ﻪی ﭘ‪‬ــــﺶ ﺧــــﯚی ﺑــــﻮو و ﺑﻨﻪﻣﺎ‬ ‫ﻓﯿﮑﺮی‪ -‬ﺳﯿﺎﺳــــﯿﯿﻪﮐﻪی ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ ﺋﺎﻣﺎده‬ ‫ﮐﺮاﺑﻮو و ھﻪو‪‬ﯿﺸــــﯽ ﺑﯚدراﺑﻮو ﺋﻪم وﺗﺎره‬ ‫ﺑﯚ ﺳــــﻤﯿﻨﺎری دووی ر‪‬ﺒﻪﻧﺪان ﻟﻪ رۆژی‬ ‫‪١٧‬ـ‪١‬ـ‪ ٢٠٠٩‬ی ﺷــــﺎری ﺳﺘﯚﮐﮫﯚ‪‬ﻢ ﺋﺎﻣﺎده‬ ‫ﮐﺮاﺑــــﻮو ﮐﻪ ﺑﻪ ھﯚی ﮐﻪﻣﯽ ﮐﺎﺗﻪوه ﺗﻪﻧﯿﺎ‬ ‫ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ﭘ‪‬ﺸﮑﻪش ﮐﺮا‬

‫د ‪ .‬ﺋﺎزا د ﺗﺎھﯿﺮ ﺣﯿﮑﻤﻪت‬ ‫ﻟﻪ ﺑﯿﺮﯾﺸﻤﺎن ﻧﻪﭼ‪ ‬ﮐﻪ ﻣ‪‬ﮋوو ﺗﻪﻧﯿﺎ‬ ‫ﮔ‪‬اﻧــــﻪوهی رووداوهﮐﺎن ﻧﯿﯿــــﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو‬ ‫ھﻪ‪‬ﻨﺠﺎﻧﯽ راﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪﯾﻪ ﺑﻪ ﺗ‪‬واﻧﯿﻨ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻨﺎﺳﯽ‪ -‬ﺳﯿﺎﺳــــﯿﯿﻪوه‪ .‬دﯾﺎردهﮐﺎن‬ ‫دهﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﺑﺎری ﻧﺎوهرۆک و ھﯚﮐﺎرهﮐﺎﻧﻪوه‬ ‫ﻟ‪‬ﮑﺒﺪر‪‬ﻨﻪوه ﻧﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺋﺎﮐﺎﻣﻪﮐﺎﻧﯿﺎن‪ .‬زۆر‬ ‫دﯾﺎردهی ﺳــــﻪرﮐﻪوﺗﻮو ھﻪن ﮐﻪ ھﻪ‪‬ﮕﺮی‬ ‫راﺳــــﺘﻪﻗﯿﻨﻪ ﻧﯿــــﻦ و ﺑــــﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪ زۆر‬ ‫دﯾﺎردهی ﺗ‪‬ﮑﺸﮑﺎو‪ ،‬راﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪی ﺗﻪواون‪.‬‬ ‫ﻟــــﻪ ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪوهی رووداوهﮐﺎﻧﯿﺸــــﺪا دهﺑ‪‬‬ ‫ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻮوﯾﯽ و ھﻪﻟﻮﻣﻪرﺟﯽ ﺋﻪو‬ ‫ﮐﺎﺗﻪ ﻟﻪﺑﻪر ﭼﺎو ﺑﮕﯿﺮێ ﻧﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺋﺎﺳﺘﯽ‬ ‫ﺋﻪﻣ‪‬ۆی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﺎ و ﭘﺎش روون ﺑﻮوﻧﻪوهی‬ ‫ﺋﺎﮐﺎﻣﯽ رووداوهﮐﺎن‪ .‬ﻟ‪‬ﺮهدا ھﻪو‪‬ﺪهدرێ‬ ‫ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ و ﺑﻪ ﮐﻮرﺗﯽ ھﯚﯾﻪﮐﺎﻧﯽ ﻧﺎوﺧﯚﯾﯽ‬ ‫داﻣﻪزران و رووﺧﺎﻧــــﯽ ﮐﯚﻣﺎر ﺑﺪر‪‬ﺘﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺎس‪.‬‬ ‫ﭼﻪﻧــــﺪ ھﯚﮐﺎر‪‬ــــﮏ ﮐﯚﻣــــﺎر ﻟــــﻪ‬ ‫ﺟﻮو‪‬ﻧﻪوهﮐﺎﻧﯽ ﭘ‪‬ﺶ ﺧﯚی ﺟﯿﺎ دهﮐﻪﻧﻪوه‪.‬‬ ‫ﯾﻪﮐﻪم‪ ،‬ﺳﯿﺴــــﺘ‪‬ﻤ‪‬ﮑﯽ ﮐﯚﻣــــﺎری وهﮐﻮو‬ ‫ﺋﺎﻣ‪‬ازی دهﺳــــﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردی راﮔﻪﯾﺎﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻧﺎوهرۆﮐﺪا ﺧﯚی ﺑﻪ ﺗﻪواوی ﻟﻪ ﻧﺎوهﻧﺪ‬ ‫ﺟﯿﺎﮐﺮدهوه و ﺑﻪ ﮐﺮدهوه ﺗﺎ ﭼﻪﺷــــﻨ‪‬ﮏ‬ ‫ﺳــــﻪرﺑﻪﺧﯚﯾﯽ ﭼﻮوه ﭘ‪‬ﺶ‪ .‬دووھﻪم‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫ﺳﻪر ﺳﻨﻮوری ﺳﻮﻧﻨﻪت و ﻣﻮد‪‬ﻧﯿﺘﻪدا ﺑﻮو‪،‬‬ ‫ﯾﺎﻧﯽ ﭘﻪڕﯾﻨﻪوه ﻟﻪ ﺷ‪‬ﻮازی ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ ﺑﺎو‪،‬‬ ‫ﺑﻪرهو ﺷ‪‬ﻮازی ﻧﻮێ‪ .‬ھﻪر ﺑﯚﯾﻪش ﺑ‪‬ﮏ‬ ‫ﻟﻪ ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﻪرهوان ﺑﻪ زهﻗﮑﺮدﻧﻪوهی ﻻﯾﻪﻧﯽ‬ ‫ﺳﻮﻧﻨﻪﺗﯽ ﺗ‪‬ﺪهﮐﯚﺷﻦ ﺑﻪ ﮐﯚﻧﻪﭘﻪرهﺳﺖ و‬ ‫ﭘﺎﺷﮑﻪوﺗﻮوی ﺑﻘﻪﺑ‪‬ﻨﻦ‪ ،‬ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯿﺸﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﭼــــﺎو ﻗﻮوﭼﺎﻧﺪن ﻟﻪو ﻻﯾﻪﻧﻪ ﺗﻪﻧﯿﺎ ﻻﯾﻪﻧﯽ‬ ‫ﻣﻮد‪‬ــــ‪‬ن و ﺳــــﻪردهﻣﯿﺎﻧﻪﮐﻪی دهﺑﯿﻨﻦ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﮐﺎﺗ‪‬ﮑﺪا ﮐﯚﻣــــﺎر ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻪﯾﻪﮐﻪ ﻟﻪ دوو‬

‫ﺳــــ‪‬ﮫﻪم‪ ،‬داﺧﻮازﯾﯿﻪﮐﺎﻧــــﯽ ﻟــــﻪ‬ ‫ﺧﻮدﻣﻮﺧﺘــــﺎری ﻟﻪ ﭼﻮارﭼ‪‬ــــﻮهی ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫)‪ (١‬ﺗﺎ ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎر ﻟﻪ ﭼﻮارﭼ‪‬ﻮهی‬ ‫ﺳﯿﺴﺘ‪‬ﻤ‪‬ﮑﯽ ﺳﻪ‪‬ﺘﻪﻧﻪﺗﯽ و ﻟﻪ ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎﻧﯽ‬ ‫دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺳــــﻪرﺑﻪﺧﯚی ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯿﻪوه ﺗﺎ‬ ‫داوای ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﺑﺮدﻧﯽ ﻗﺎﻧﻮوﻧﯽ ﺋﻪﺳﺎﺳــــﯽ‬ ‫و ﺋﻪﻧﺠﻮﻣﻪﻧﯽ ﺋﻪﯾﺎﻟﻪﺗــــﯽ و وﯾﻼﯾﻪﺗﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﭘ‪‬ﯽ ھﻪﻟﻮﻣﻪرﺟــــﯽ ﺋــــﻪو دهم‪ ،‬ﮔﯚڕاﻧﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﺳــــﻪردا ھﺎﺗــــﻮوه‪ .‬ﺋــــﻪوهش‪ ،‬وای ﻟﻪ‬ ‫ﺑﻪﺷــــ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﻪرهوهﮐﺎن ﮐﺮدووه ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ زهﻗﮑﺮدﻧــــﻪوهی ﻻﯾﻪﻧ‪‬ﮑﯿﺎن‪ ،‬ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ‬ ‫ﮐﯚﻣﺎر ﺗﻪﻧﯿﺎ ﺑﻪو ﻻﯾﻪﻧﻪدا ﺑﺸــــﮑ‪‬ﻨﻨﻪوه‪.‬‬ ‫ﻟﻪ راﺳــــﺘﯿﺪا‪ ،‬ﮐﯚﻣــــﺎر ھﻪ‪‬ﮕﺮی ھﻪﻣﻮوی‬ ‫ﺋﻪو ﻻﯾﻪﻧﺎﻧﻪﯾﻪ‪ .‬ھﻪﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎش ر‪‬ﮑﺨﺮاوه‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯿﻪﮐﺎن دووﭼﺎری ﺋﻪو ﭘﺎرادۆﮐﺴﻪن‬ ‫و ﺑﻪرۆﮐــــﯽ ﺑﻪرﻧــــﻪداون‪ .‬ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﮔﻪڵ‬ ‫ﻧﻪﺗﻪوهی ﺳﻪردهﺳــــﺖ دهدو‪‬ﻦ ﺑﺎﺳــــﯽ‬ ‫ﻣﺎﻧــــﻪوه ﻟﻪ ﭼﻮارﭼ‪‬ﻮهی ﺋ‪‬ــــﺮان دهﮐﻪن‬ ‫و ﻟﻪ ﮐﻮردﺳــــﺘﺎﻧﯿﺶ ﺑﻪو ﺑﻪﺷــــﻪ ده‪‬ﻦ‬ ‫رۆژھﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫! ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﺶ‪،‬‬ ‫وهﮐﻮو ھﻪﻣﻮو ﺟﻮو‪‬ﻧﻪوهﯾﻪﮐﯽ ﺗﺮ ﻟﻪ ژ‪‬ﺮ‬ ‫ﮐﺎرﺗ‪‬ﮑﻪری ﭼﻪﻧﺪ ھﯚﮐﺎردا ﺑﻮوه‪.‬‬ ‫اﻟـــﻒ‪ -‬ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﻧﺎوهﻧﺪی ﻻواز‬ ‫ﺑ‪.‬‬ ‫ب‪ -‬ﺟﻮو‪‬ﻧـــﻪوهی ﮐـــﻮرد ﯾﻪﮐﮕﺮﺗـــﻮو و‬ ‫ﺑﻪھ‪‬ﺰ ﺑ‪.‬‬ ‫ج‪ -‬ﮐﻮرد ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧ‪‬ﮑﯽ ﺳﺘ‪‬اﺗﯿﮋﯾﮑﯽ‬ ‫دهرهﮐﯽ ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪت زﻟﮫ‪‬ﺰ‪‬ﮑﯽ ﻟﻪ ﮔﻪڵ ﺑ‪.‬‬ ‫ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن‪ ،‬ﻟﻪ ھﻪر ﻗﯚﻧﺎﻏ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ژﯾﺎﻧﯿــــﺪا‪ ،‬ﻟﻪ ژ‪‬ﺮ ﺳــــ‪‬ﺒﻪری ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪو‬ ‫ھﯚﮐﺎراﻧــــﻪی ﺳــــﻪرهوه‪ ،‬ﺋﺎﻣﺎﻧﺠ‪‬ﮑﯽ زهق‬ ‫ﮐﺮدۆﺗﻪوه‪.‬‬ ‫ﭘ‪‬ﻨﺎﺳﻪ ﻣﻮد‪‬ﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎر‬ ‫ ﺣﯿﺰﺑ‪‬ﮑﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ وهﮐﻮ ﺋﺎﻣ‪‬از‪‬ﮑﯽ‬‫ﺳــــﻪردهﻣﯿﺎﻧﻪ و ﭘﻠﯚڕاﻟﯿﺴــــﺘﯽ ﺑﻨﺎﻏﻪی‬ ‫ﮐﯚﻣﺎری داﻣﻪزراﻧﺪ‪ -.‬ﺋﯚڕﮔﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ دهو‪‬ﻪﺗﯽ‬ ‫ﻣﻮد‪‬ن وهﮐﻮو ﺳﻪرهک وهزﯾﺮ‪ ،‬وهزﯾﺮان و‬ ‫ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﺑﻪراﻧﯽ ﺣﮑﻮوﻣﯽ ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻦ‪ - .‬داوای‬ ‫ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ و رادﯾﻮی ﻟﻪ ﺳــــﯚﭬﯿﻪت ﮐﺮد ﮐﻪ‬ ‫ﺋﺎﻣ‪‬ازی ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻨﯽ ﻓﻪرھﻪﻧﮕﯽ‪ ،‬زاﻧﯿﺎری‬ ‫ﮔﺸــــﺘﯽ و ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﻪﮐﺎﻧــــﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﻦ‬

‫)‪ - (٢‬ﮐﺮدﻧــــﻪوهی ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ و ﺋﯿﺠﺒﺎری‬ ‫ﮐﺮدﻧــــﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪن‪ .‬ﺋــــﻪو ﮐﺎت زۆر ﮐﻪس‬ ‫ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﮐــــﻮڕی ﻧﻪدهﻧﺎرده ﻣﻪدرهﺳــــﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﻓ‪‬ﺮی دهرﺳﯽ ﺷــــﻪﯾﺘﺎﻧﯽ ]دهﺑ‪ .‬ﻟﻪ‬ ‫ﻣﺎوهی ژﯾﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣــــﺎردا ﭼﻪﻧﺪ ﮐﭽ‪‬ﮑﯿﺶ‬ ‫ﻧﺎردراﻧﻪ ﻣﻪدرهﺳﻪ و ﻗﺎزی ﮐﭽﯽ ﺧﯚﺷﯽ‬ ‫ﻧﺎرد‪ .‬ﺋﻪوه ﺑﯚ ﻧﻪﺗﻪوه ﮐﻪم ﺋﻪژﻣﺎرهﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻮردﺳــــﺘﺎﻧﯿﺶ رهﭼﺎو ﮐﺮا‪ - .‬ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ‬ ‫دهو‪‬ﻪﺗﯽ )ﻟﻪ ﮔﻪڵ ﺳــــﻮﭬﯿﻪت( داﻣﻪزرا‪.‬‬ ‫ ﺋﻪرﺗﻪﺷــــﯽ ﻣﻮﻧﻪزهم ﺑﻪ ﺷ‪‬ﻮهی ﻧﻮێ‬‫ﭘ‪‬ﮑﮫﺎت‪.‬‬ ‫ﭘ‪‬ﻨﺎﺳﻪ ﺳﻮﻧﻨﻪﺗﯿﻪﮐﺎن‬ ‫ ﺳﻪرهڕای ﺑﻮوﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑ‪‬ﮑﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ‬‫ﮐﻪ دهﺑﻮا داﺑﯿﻨﮑﻪری ﭘﻠﯚڕاﻟﯿﺰﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ‬ ‫ﺑ‪ ،‬ھﻪﻣﻮو ﺑ‪‬ﯾﺎر‪‬ﮏ ﺑﻪ ﺳﻪرۆﮐﯽ ﺣﯿﺰب‬ ‫ﺳﭙ‪‬ﺮدرا‪ .‬ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ ﺑﺎس ﻟﻪ ﮐﯚﻣﺎر دهﮐﺮێ‬ ‫ﺗﻪﻧﯿﺎ ﻧﻪﺧﺸــــﯽ ﻗﺎزی ﻣﺤﻪﻣﻤﻪد ﺑﻪرﭼﺎوه‬ ‫و ﺳﻪرۆک وهزﯾﺮ و ﺑﺎﻗﯽ وهزﯾﺮهﮐﺎن ھﻪر‬ ‫دﯾﺎر ﻧﯿﻦ‪ .‬ھﻪر ﺑﯚﯾﻪش ﺷﺎﻧﺎزﯾﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎر‬ ‫ﺑﯚ ﻗﺎزی ﻟﻪ ﻗﻪ‪‬ﻪم دهدر‪‬ﻦ و ھﻪ‪‬ﻪﮐﺎﻧﯿﺶ‬ ‫ھﻪر ﻟﻪ ﺋﻪﺳﺘﯚی ﺋﻪودان‪ .‬ﻟﻪ ﺳﻪر ﺑ‪‬ﯾﺎری‬ ‫ﻗﺎزی و ﭘﺎش وﺗﺎر‪‬ﮏ‪» ،‬ک‪.‬ژ‪.‬ک« ﮐﺮاﯾﻪ‬ ‫ﺣﯿﺰﺑﯽ دﯾﻤﻮﮐــــ‪‬ات و ﭘﺎش وﺗﺎر‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ‪،‬‬ ‫ﺑ‪‬ﯾــــﺎری ﺧــــﯚ ﺑﻪدهﺳــــﺘﻪوهداﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎر‬ ‫ﭘﻪﺳﻪﻧﺪ ﮐﺮا‪ .‬ﻗﺎزی ﻣﺤﻪﻣﻤﻪد ﭘﺎش ﺋﻪوهی‬ ‫ﻧﺎزﻧﺎوی »ﭘ‪‬ﺸﻪوا«ی وهرﮔﺮت ﺋﯿﺘﺮ ﺑﻮو‬ ‫ﺑﻪ ﺑ‪‬ﯾﺎردهری ﺑ‪ ‬ﺋﻪﻣﻼ و ﺋﻪوﻻی ﮐﯚﻣﺎر‪.‬‬ ‫ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی رای „ک‪.‬ژ‪.‬ک”‪ ،‬ﻧﻪﺗﻪﻧﯿﺎ‬‫ھﻪو‪‬ﯽ ﮔﯚڕﯾﻨﯽ ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﻪ ﻋﻪﺷﯿﺮهﯾﯿﻪﮐﺎن‬ ‫ﻧﻪدرا ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو ﻟﻪ دهﺳﻪﻻﺗﯿﺸــــﺪا ﺑﻪﺷﺪار‬ ‫ﮐﺮان‪ .‬ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ھﻪﻟﻮﻣﻪرج‪ ،‬ﻣﻪودای ﺋﻪو‬ ‫ﺋﻪرﮐﻪی ﺑﻪﭘﻪﻟﻪ ﻧﻪدهدا‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪو ﺑﻮارهدا‬ ‫ھﯿﭻ ھﻪﻧﮕﺎو‪‬ﮏ ھﻪ‪‬ﻨﻪھ‪‬ﻨﺪراوه‪ .‬ﻣﻪﺳﻪﻟﻪی‬ ‫زهوی ﺑــــﻪ ﺋﺎﻣﯚژﮔﺎرﯾﯿﻪک ﻟــــﻪ ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪی‬ ‫ﺣﯿﺰﺑﺪا ھﺎﺗﻪ ﺋــــﺎڕاوه ﮐﻪ ﺑﯚ ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪‬‬ ‫زهوی ﺧ‪‬ﺮی ﻧﻪﺑﻮو‪.‬‬ ‫ دهزﮔﺎی ﻗﻪزاﯾﯽ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚ و ﭘﺎڕﻟﻤﺎن‬‫ﮐﻪ ھ‪‬ﻤﺎی دﯾﻤﻮﮐ‪‬اﺳﯿﻦ‪ ،‬داﻧﻪﻣﻪزران‪.‬‬ ‫ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ و ﺋﺎﺑﻮوری‬ ‫ﺳﺎ‪‬ﻪﮐﺎﻧﯽ ﺷﻪڕی دووھﻪﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ‬ ‫ﺳﻪردهﻣﯽ ﮔﻪﺷــــﻪﮐﺮدﻧﯽ ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺳــــﻪرﻣﺎﯾﻪداری ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان و ﺳﻪرھﻪ‪‬ﺪاﻧﯽ‬ ‫ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﻟﻪ ﺷــــﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردﺳــــﺘﺎﻧﺪا‬

‫ﺑﻮو‪ .‬ﻟــــﻪ ﻣﻮﮐﺮﯾﺎن ﺳــــﻪرهڕای زا‪‬ﺒﻮوﻧﯽ‬ ‫»ﺋﺎﺑﻮوری ﮔﻮﻧﺪ«‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﮫﺎﺑﺎددا ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ‬ ‫ﺳﻪری ھﻪ‪‬ﺪاﺑﻮو‪ .‬ﮔ‪‬ﺮهوﮐ‪‬ﺸﻪی ﺳﻪرۆک‬ ‫ﻋﻪﺷــــﯿﺮهﺗﻪﮐﺎن و ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﺷﺎر ھ‪‬ﺮﺷﯽ‬ ‫ﭼﻪﻧﺪ ﻋﻪﺷــــﯿﺮهﺗﯽ دهوروﺑــــﻪری ﺑﯚ ﻧﺎو‬ ‫ﺷــــﺎری ﻣﮫﺎﺑــــﺎد )‪ (١٩٤٢‬ﻟ‪‬ﮑﻪوﺗــــﻪوه‪.‬‬ ‫ﭘﺎﺷــــﺎﻧﯿﺶ ﺋــــﻪو دوژﻣﻨﮑﺎرﯾــــﻪ در‪‬ﮋهی‬ ‫ﮐ‪‬ﺸــــﺎ‪ .‬ﺑﻨﻪﻣﺎی ﺳﯿﺴﺘ‪‬ﻤﯽ ﺧ‪‬ﻪﮐﯽ ﻟﻪ‬ ‫ﺳﻪر دهﺳــــﻪ‪‬ﺗﯽ ﭘﺘﺮ و دهﺳ‪‬اﮔﻪﯾﺸﺘﻨﯽ‬ ‫ھﻪرﭼﯽ زﯾﺎﺗﺮ ﺑﻪ ﺳــــﻪرﭼﺎوهﮐﺎﻧﯽ زهوﯾﯿﻪ‬ ‫و ﺋــــﻪوهش ﭘ‪‬ﻮﯾﺴــــﺘﯽ ﺑــــﻪ داﮐﯚﮐﯽ و‬ ‫ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ دهﺳﻪ‪‬ﺗ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪھ‪‬ﺰی دهو‪‬ﻪﺗﯽ‬ ‫ھﻪﯾﻪ‪ .‬ﻋﻪﺷﯿﺮه ﮐﻮردهﮐﺎن ﺑﯚ ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ‬ ‫دهﺳــــﻪ‪‬ﺗﻪﮐﻪﯾﺎن‪ ،‬ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻪ دهو‪‬ﻪﺗﺎﻧﯽ‬ ‫دهوروﺑﻪر دهﺑﻪﺳﺘﻪوه ﺗﺎ ﻟﻪ دوژﻣﻨﻪﮐﺎﻧﯿﺎن‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﭙﺎر‪‬ــــﺰێ‪ .‬ﮔﻪورهﺗﺮﯾــــﻦ دوژﻣﻨﯽ ﺋﻪو‬ ‫ﻋﻪﺷﯿﺮاﻧﻪش ﻋﻪﺷﯿﺮهﮐﻪی ﻧﺰﯾﮑﯿﺎن ﺑﻮو ﮐﻪ‬ ‫ﺋﻪوﯾــــﺶ ﮐﻮرد ﺑﻮو‪ .‬ﺋﻪوان ﻧﻪ دهﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯽ‬ ‫ﯾﻪﮐﺒﮕﺮن و ﻧﻪ ﻋﻪﺷــــﯿﺮهﯾﻪﮐﯽ ﺋﻪوهﻧﺪه‬ ‫ﺑﻪھ‪‬ﺰﯾــــﺎن ﺗ‪‬ﺪا ﺑﻮو ﮐﻪ ﺑﻪﺳــــﻪر ﺋﻪواﻧﯽ‬ ‫ﺗﺮدا زاڵ ﺑ‪ ‬و دهﺳﻪ‪‬ﺗ‪‬ﮑﯽ دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺑﯚ‬ ‫ﺧﯚی ﭘ‪‬ﮑﺒ‪‬ﻨ‪ .‬دﯾﺎردهﯾﻪک ﮐﻪ ھﯚﮐﺎری‬ ‫ﮔﺮﯾﻨﮕﯽ ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ﮐﻮرد ﺑﻪ دهو‪‬ﻪت ﺑﻮو‬ ‫رهزاﺷﺎ ﺗﻮاﻧﯽ زۆرﺑﻪی ﻋﻪﺷﯿﺮهﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﻮﮐﺮﯾــــﺎن ﺑــــﯚ ﻻی ﺧﯚی راﮐ‪‬ﺸــــ‪ ‬و‬ ‫ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت دژی ھﻪر ﺟﻮو‪‬ﻧﻪوهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻮرد‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺎرﯾﺎن ﺑ‪‬ﻨــــ‪) ‬ھﻪ‪‬ﺒﻪت ﻧﺎوﭼﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺗﺮی ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﺶ ﺑﻪ ڕادهﯾﻪﮐﯽ زۆر ھﻪر‬ ‫واﺑﻮون(‪ ،‬ﺋﻪﮔﻪرﭼﯽ ﭘﺎش وهﻻﻧﺎﻧﯽ رهزاﺷﺎ‬ ‫و ھﺎﺗﻨﻪ ﺳﻪر ﮐﺎری ﮐﻮڕهﮐﻪی ﺋﻪو ﻣﺘﻤﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﻪ رژﯾﻤﯽ ﺷــــﺎ ﮐﻪم ﺑﺒﯚوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ھ‪‬ﺸﺘﺎ‬ ‫ﺟ‪‬ﯽ ﻣﻪﺗﺮﺳﯽ ﺑﻮون‪ .‬ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫ﭘ‪‬ــــﺶ داﻣﻪزراﻧﯽ دهﺑﻮاﯾــــﻪ‪ ،‬ﺋﻪﮔﻪر‪‬ﺶ‬ ‫ﻧﻪﺗﻮاﻧ‪ ‬ﺋﻪو ﻋﻪﺷــــﯿﺮاﻧﻪ ﺑﮑﺎﺗﻪ دۆﺳﺖ‪،‬‬ ‫ھﯿﭻ ﻧﻪﺑ‪ ‬ﻟﻪ دوژﻣﻨﺎﯾﻪﺗﯽ دوورﯾﺎﻧﮑﺎﺗﻪوه‪.‬‬ ‫دروﺳــــﺖ ﮐﺮدﻧﯽ ﯾﻪﮐ‪‬ﺘﯽ و ﺋﯿﺮادهﯾﻪﮐﯽ‬ ‫ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ ﺑﻪ ﺑ‪ ‬ھ‪‬ﻮر ﮐﺮدﻧﻪوهی ﺳﻪرۆک‬ ‫ﻋﻪﺷﯿﺮهﮐﺎن ﻧﻪدهﮔﻮﻧﺠﺎ‪ .‬ﺑﻪ واﺗﺎﯾﻪﮐﯿﺘﺮ‪،‬‬ ‫ﮐﯚﻣﺎر ﻧﻪﺗﻪﻧﯿﺎ دهﺑﻮاﯾﻪ ﻟﻪ ﺑﯿﺮی ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻨﯽ‬ ‫ﺋﻪو ھ‪‬ﺰاﻧﻪدا ﺑﻮاﯾﻪ ﮐﻪ دهﯾﭙﺎر‪‬ﺰن‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو‬ ‫ﺋــــﻪو ھ‪‬ﺰاﻧﻪش رازی راﮔﺮێ ﮐﻪ ﻟﻪ واﻧﻪﯾﻪ‬ ‫ﭘ‪‬ﺶ ﺑــــﻪ ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻨﯽ ﺑﮕــــﺮن‪ .‬داﻣﻪزراﻧﯽ‬ ‫ﺣﯿﺰﺑــــﯽ دﯾﻤﻮﮐ‪‬ات ﺋــــﻪو ﺋﯿﻤﺘﯿﺎزهی ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻪرۆک ﻋﻪﺷﯿﺮهﮐﺎن ﺑﻪﺧﺸﯽ‪.‬‬

‫ﺳــــﻪرۆک ﻋﻪﺷــــﯿﺮهﮐﺎن ﻟــــﻪ ژ‪‬ــــﺮ‬ ‫ﮐﺎرﺗ‪‬ﮑﻪری ﭼﻪﻧﺪ ھﯚﮐﺎرهوه ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﺎن‬ ‫ﻟﻪ ﮐﯚﻣﺎر ﮐﺮد‪ - :‬ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯽ ﺟ‪‬ﯽ ﺑ‪‬وای‬ ‫ﻗﺎزی‪.‬‬ ‫ ﻧﻪﺑﻮوﻧــــﯽ ﻣﺘﻤﺎﻧﻪ ﺑﻪ دهﺳــــﻪ‪‬ﺗﯽ‬‫ﻻوازی ﺷﺎھﻪﻧﺸــــﺎھﯽ و ﺑ‪‬ﺪهﺳــــﻪ‪‬ﺗﯽ‬ ‫ﺋﻪرﺗﻪﺷــــﻪﮐﻪی‪ - .‬ﺑﻮوﻧــــﯽ ﺋﻪرﺗﻪﺷــــﯽ‬ ‫ﺳــــﯚﭬﯿﻪت وهﮐــــﻮو ﭘﺎ‪‬ﭙﺸــــﺘﯽ ﮐﯚﻣﺎر‪.‬‬ ‫ﺋﻪرﺗﻪﺷــــﯽ ﮐﯚﻣﺎر ﺑ‪‬ﺠﮕﻪ ﻟﻪ ﺑﺎرزاﻧﯿﻪﮐﺎن‬ ‫ﻟﻪ ھ‪‬ﺰی ﻋﻪﺷﯿﺮهﮐﺎن ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﺒﻮو ﮐﻪ ﭘﺎش‬ ‫دهﻧﮕــــﯚی دهرﭼﻮوﻧﯽ ھ‪‬ﺰی ﺳــــﯚﭬﯿﻪت‪،‬‬ ‫زۆرﺑﻪﯾــــﺎن ﻟﻪ ﮔــــﻪڵ ﺋﻪرﺗﻪﺷــــﯽ ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯿﺎن ﮔﺮﺗﻪوه و راﺳﺘﻪوﺧﯚ ﭼﻮوﻧﻪ‬ ‫ﺑﻪرهی دوژﻣﻨﻪوه‪ ،‬ر‪‬ﺒﻪری ﮐﯚﻣﺎرﯾﺶ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﯽ ﺋﺎﮔﺎداری ﺋﻪو ﺑﺎداﻧﻪوه ﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﮐﯚﻣﺎر ھﻪو‪‬ﯽ ﻧﻪدا ﺑﻪ ھ‪‬ﻨﺎﻧﻪ ﮔﯚڕ‪‬ﯽ‬ ‫داﺑﻪﺷﮑﺮدﻧﯽ زهوی‪ ،‬ﭘﺎر‪‬ﺰهراﻧﯽ ﺧﯚی ﻟﻪ‬ ‫ﺟﻮﺗﯿﺎراﻧﯽ ﺑ‪ ‬زهوی ھﻪ‪‬ﺒﮋ‪‬ﺮێ‬ ‫ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ‬ ‫ﺑﯿﺮۆﮐــــﻪی داﻣﻪزراﻧﺪﻧﯽ دهﺳــــﻪ‪‬ﺗﯽ‬ ‫ﮐﻮردی ﻟــــﻪ ﻧﺎوﭼــــﻪی ﻣﻮﮐﺮﯾــــﺎن ھﯿﭻ‬ ‫ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯿﻪﮐــــﯽ ﺑﻪ ھﺎﺗﻨﯽ ﺳــــﯚﭬﯿﻪت و‬ ‫ﭘــــﻼن و ﺑﻪرژهوهﻧــــﺪی ﺋــــﻪوهوه ﻧﻪﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن در‪‬ﮋهی ﺳﻪرھﻪ‪‬ﺪان‬ ‫و ﺷﯚڕﺷﻪﮐﺎﻧﯽ دهﯾﺎن ﺳﺎ‪‬ﻪی ﭘ‪‬ﺶ ﺧﯚی‬ ‫ﺑﻮو و ﺑﻨﻪﻣﺎ ﻓﯿﮑﺮی‪ -‬ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻪﮐﻪی ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ‬ ‫ﺋﺎﻣــــﺎده ﮐﺮاﺑﻮو و ھﻪو‪‬ﯿﺸــــﯽ ﺑﯚدراﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٩٣٨‬ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺋﺎزادی ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ رۆﺷــــﻨﺒﯿﺮی ﺷــــﺎری‬ ‫ﺳــــﺎﺑ‪‬ﻏﻪوه ﭘ‪‬ﮑﮫﺎت ﮐﻪ ﺑﯿﺮی ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ‬ ‫ﺑ‪‬و دهﮐــــﺮدهوه‪ ،‬دژی ﻓﺎﺷــــﯿﺰم ﺑﻮو و‬ ‫وهدﯾﮫ‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﻣﺎﻓﯽ ﻧﻪﺗﻪواﯾﻪﺗﯽ ﺑﻪ ﺷ‪‬ﻮهی‬ ‫ﭼﻪﮐﺪارﯾﺸــــﯽ ﺑــــﻪ رهوا دهزاﻧــــﯽ‪ .‬ﭘﺎش‬ ‫ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﯽ ﺗﻪﺑﻠﯿﻐﺎت و ﭼﺎﻻﮐﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪ‬ ‫‪١٩٣٩‬دا‪ ،‬ﮐﻪوﺗــــﻪ ژ‪‬ﺮ ﭘﻪﻻﻣﺎری دهو‪‬ﻪﺗﯽ‬ ‫ﺷﺎھﻪﻧﺸــــﺎﯾﯽ و ﭼﺎﻻﮐﯿﯿــــﻪﮐﺎن راﮔﯿﺮان‪.‬‬ ‫ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﺋﻪو ﺣﯿﺰﺑﻪ واﺗﻪ ﻋﻪزﯾﺰی‬ ‫زهﻧﺪی ﭼﻮوه ﺋﺎ‪‬ﻤﺎن و ﻣﺎوهی دوو ﺳﺎڵ‬ ‫ﻟﻪوێ ﻣــــﺎوه‪ .‬ﺋﻪو ﺣﯿﺰﺑــــﻪ ﭘﺎش ھﺎﺗﻨﯽ‬ ‫ھﺎوﭘﻪﯾﻤﺎﻧﻪﮐﺎن ﺑﯚ ﻧــــﺎو ﺧﺎﮐﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﻪوه‬ ‫ﭼﺎﻻﮐــــﯽ ﺧــــﯚی دهﺳــــﭙ‪‬ﮑﺮدهوه و ﻟﻪ‬ ‫ﺟﻮو‪‬ﻧﻪوهی ورﻣ‪ ‬ﭘﺸــــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺋﻪو‬ ‫ﺣﯿﺰﺑﻪ ﺑﻪ ھﯚﯾﻪﮐﯽ ﻧــــﺎروون ﺗﻮاﯾﻪوه‪ .‬ﻟﻪ‬ ‫ﺳﻪر ھﻪ‪‬ﻮهﺷﺎﻧﻪوهی ﺋﻪو ﺣﯿﺰﺑﻪ زۆر ﻗﺴﻪ‬

‫ﮐﺮاوه‪ ،‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﻣﻪﻧﺘﯿﻘﯽ رووداوهﮐﺎن ﻣﻦ‬ ‫ﭘ‪‬ﻢ واﯾﻪ دهﺑ‪ ‬ﺳﯚﭬﯿﻪت دهﺳﺘﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﺑﻮو‬ ‫ﺑ‪.(٣) ‬‬ ‫‪٢٥‬ی ﮔﻪﻻو‪‬ﮋی ‪ ،١٩٤٢‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪی ژ‪.‬ک‬ ‫ﻟﻪ ﻻﯾﻪن رۆﺷــــﻨﺒﯿﺮاﻧﯽ ﺷﺎری ﺳﺎﺑ‪‬ﻏﻪوه‬ ‫داﻣﻪزرا ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺋﺎزادی‪،‬‬ ‫ﭘ‪‬ۆژهی ﮐﻮردﺳــــﺘﺎﻧﯽ ﮔــــﻪورهی وهﮐﻮ‬ ‫ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺳــــﻪرهﮐﯽ ﺧﯚی داﻧﺎﺑﻮو و دژی‬ ‫ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯿﻪ ﺧ‪‬ﻪﮐﯿﯿــــﻪﮐﺎن و ﺧﻮازﯾﺎری‬ ‫ﮔﯚڕﯾﻨﯿﺎن ﺑــــﻮو‪ ،‬ھﻪو‪‬ﯽ ﺑﻪرز ﮐﺮدﻧﻪوهی‬ ‫ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻮوﯾﯽ وھﻪﺳــــﺘﯽ ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ ﻟﻪ‬ ‫ﭼﻮارﭼ‪‬ﻮهی ﺧﻪﺑﺎﺗ‪‬ﮑﯽ ﻣﻪدهﻧﯿﺪا دهدا و‬ ‫ھﯿﭻ ﭘ‪‬ۆﮔﺮاﻣ‪‬ﮑﯽ ﺑﯚ ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻨﯽ ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ‬ ‫ﭼﻪﮐﺪاری ﯾﺎ ﺑﻪدهﺳﺘﻪوه ﮔﺮﺗﻨﯽ دهﺳﻪ‪‬ت‬ ‫ﻟﻪ ﮐﺮدهوهدا‪ ،‬ﻧﻪﺑﻮو‪ .‬ﺧﺎ‪‬ﯽ ھﺎوﺑﻪﺷــــﯽ‬ ‫ھﻪر دوو ﺣﯿﺰب‪ ،‬ﮔﺮﯾﻨﮕﯿﺪان ﺑﻪ ﻧﻪﺧﺸﯽ‬ ‫دهرهﮐﯽ و راﮐ‪‬ﺸﺎﻧﯽ زﻟﮫ‪‬ﺰ‪‬ﮏ ﺑﯚ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ‬ ‫ﻟﻪ وﯾﺴــــﺘﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﺑﻮو و ھﻪو‪‬ﯿﺸﯿﺎن ﺑﯚ‬ ‫دا‪ .‬ﭘﺎش ﺳــــﻪﻓﻪری دووھﻪﻣﯽ ﻧﻮ‪‬ﻨﻪراﻧﯽ‬ ‫ﮐﻮرد ﺑﯚ ﺑﺎﮐــــﯚ‪ ،‬ﻟــــﻪ ﮐﯚﺑﻮوﻧﻪوهﯾﻪﮐﺪا‪،‬‬ ‫ﻗــــﺎزی ﻣﺤﻪﻣﻤــــﻪد ﻣﻪﺳــــﻪﻟﻪی ﮔﯚڕاﻧﯽ‬ ‫»ک‪.‬ژ‪.‬ک«ی ﺑــــﻪ ﺣﯿﺰﺑــــﯽ دﯾﻤﻮﮐ‪‬اﺗﯽ‬ ‫ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن ھ‪‬ﻨﺎﯾﻪ ﮔﯚڕێ ﮐﻪ ﻟﻪ ﻻﯾﻪن‬ ‫ﺑﻪﺷﺪاران‪ ،‬ﯾﺎﻧﯽ ﭘﯿﺎو ﻣﺎﻗﻮو‪‬ن و ﺳﻪرۆک‬ ‫ﻋﻪﺷــــﯿﺮهﮐﺎﻧﯽ ﻣﻮﮐﺮﯾﺎﻧﻪوه ﭘﻪﺳﻪﻧﺪ ﮐﺮا‪.‬‬ ‫ﺑﻨﻪﻣﺎ ﻓﯿﮑﺮﯾﯿﻪﮐﺎﻧــــﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ دﯾﻤﻮﮐ‪‬ات‬ ‫در‪‬ﮋهدهری »ک‪.‬ژ‪.‬ک« ﻧﻪﺑﻮون ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو‬ ‫ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﺎزه ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻮو ﻟﻪ ﺳــــﻪر و‪‬ﺮاﻧﻪی‬ ‫»ک‪.‬ژ‪.‬ک« داﻣﻪزرا‪ .‬ﺑﯚ ﺋﻪو ﮔﯚڕاﻧﮑﺎرﯾﻪ‬ ‫دهﺗﻮاﻧﻢ ﭼﻪﻧﺪ ھﯚ دهﺳﺘﻨﯿﺸــــﺎن ﮐﻪم ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ رووداوهﮐﺎﻧﯽ ﭘﺎﺷــــﺘﺮ‪ ،‬و‪‬ﺪهﭼ‪‬‬ ‫ﻧﻪﺧﺸﯽ ﺳﻪرهﮐﯿﺎن ﺑﻮوﺑ‪.‬‬ ‫‪» -١‬ک‪.‬ژ‪.‬ک« ھﯿــــﭻ ﺑﻪرﻧﺎﻣــــﻪ‬ ‫و ﺋﺎﻣــــﺎدهﮐﺎری ﺑــــﯚ وهدهﺳــــﺖ ﮔﺮﺗﻨﯽ‬ ‫دهﺳــــﻪ‪‬ت ﻧﻪﺑﻮو‪ ،‬ﺗﻪﻧﯿــــﺎ ر‪‬ﮑﺨﺮاو‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﻣﻪدهﻧﯽ‪ ،‬رۆﺷﻨﺒﯿﺮی و رۆﺷﻨﮕﻪری ﻣﺎﺑﯚوه‬ ‫)‪ ٢ (٤‬ـ ھــــﻪر وهﮐﻮو ﻟــــﻪ دﯾﺪاری ﻗﺎزی‬ ‫ﻟﻪ ﮔﻪڵ ﻧﻮ‪‬ﻨﻪراﻧﯽ ﺳﯚﭬﯿﻪﺗﺪا دهردهﮐﻪوێ‬ ‫ﮐــــﻪ داوای راو‪‬ﮋﮐﺎری ﺑــــﯚ ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ »‬ ‫ک‪.‬ژ‪.‬ک« ﮐﺮدﺑــــﻮو‪ ،‬دهردهﮐﻪوێ ﮐﻪ ھﻪر‬ ‫ھﯿﭻ ﻧﻪﺑ‪ ‬ﻗﺎزی ر‪‬ﺒﻪراﻧﯽ »ک‪.‬ژ‪.‬ک«ی‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻪم ﺋﻪزﻣﻮون و ﻟﻪ ﺑﺎری ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻮوﯾﯽ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻪوه‪ ،‬ﻻواز زاﻧﯿﻮه‪.‬‬ ‫‪» - ٣‬ک‪.‬ژ‪.‬ک« وهﮐﻮو ر‪‬ﮑﺨﺮاو‪‬ﮑﯽ‬

‫‪4‬‬

‫ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫ﺑ‪‬وﮐﺮاوهﯾ‪‬ﮐﯽ ﺗﺎﯾﺒ‪‬ﺗ‪ ‬ﺑ‪ ‬داﻣ‪‬زراﻧﺪﻧﯽ ﯾ‪‬ﮐ‪‬ﻣﯽ ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردی‬

‫ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺴــــﺘﯽ ﮐﻮرد داوای ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ ﻟﻪ‬ ‫زﻟﮫ‪‬ﺰه دهرهﮐﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ وهﮐﻮو ﺳﯚﭬﯿﻪت و‬ ‫ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ دهﮐﺮد‪ ،‬ﺑﯚﯾﻪش ھﻪر دووﮐﯿﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﻻﯾﻪﻧﮕﺮی ﺋﻪوی ﺗﺮﯾﺎن دهزاﻧﯽ و ﻣﻪﺗﻤﺎﻧﻪی‬ ‫ﺗﻪواوﯾﺎن ﭘ‪‬ﯽ ﻧﻪﺑﻮو‪.‬‬ ‫‪ - ٤‬ﺳــــﯚﭬﯿﻪت زﯾﺎﺗــــﺮ ﮔﺮﯾﻨﮕــــﯽ ﺑﻪ‬ ‫ھﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴﺘﯽ ﺳﻪرۆک ﻋﻪﺷﯿﺮهﮐﺎن دهدا و‬ ‫ﺋﻪواﻧﯽ ﻟﻪ ﺋﺎ‪‬ﻮﮔﯚڕ و رووداوهﮐﺎﻧﯽ ﻧﺎوﭼﻪدا‬ ‫ﺑــــﻪ ﮐﺎرﺗ‪‬ﮑﻪرﺗﺮ دهزاﻧﯽ‪ .‬ﺑﯚﯾﻪش ﻟﻪ ھﻪر‬ ‫دوو ﺳﻪﻓﻪری ﺑﺎﮐﯚدا ﺗﻪﻧﯿﺎ ﭘﯿﺎو ﻣﺎﻗﻮو‪‬ن‬ ‫و ﺳﻪرۆک ﻋﻪﺷﯿﺮهﮐﺎﻧﯽ ﺑﺎﻧﮕﮫ‪‬ﺸﺘﻦ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﮐﺎﺗ‪‬ﮑﺪا ﺣﯿﺰﺑ‪‬ﮑﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻟﻪو ﻧﺎوﭼﻪدا‬ ‫ﭼﺎﻻﮐﯽ دهﻧﻮاﻧﺪ و ﺳﯚﭬﯿﻪﺗﯿﺶ ﺑﻪ ﺑﺎﺷﯽ‬ ‫ﺋــــﺎﮔﺎر ﺑﻮو‪ - ٥ .‬ﭘــــ‪‬ۆژهی »ک‪.‬ژ‪.‬ک«‪،‬‬ ‫ﮐﻮردﺳــــﺘﺎﻧﯽ ﮔﻪوره ﺑﻮو ﺑﻪ‪‬م ﺳﯚﭬﯿﻪت‬ ‫ﺋﻪو ﺑﻪﺷــــﻪی ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺗﻪﻧﯿﺎ ﺑﻪ ھﯚی‬ ‫ھﻪ‪‬ﮑﻪوﺗﻮوﯾﯽ )داﺑﻪﺷﯿﻨﯽ ﭘﯿﻼﻧﮕ‪‬اﻧﻪی‬ ‫دهوﻟﻪﺗــــﯽ رهزاﺷــــﺎ( ﻟــــﻪ ﺋﻮﺳــــﺘﺎن و‬ ‫ﺧﺎﮐــــﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪا‪ ،‬ﺑــــﯚ ﮔﺮﯾﻨﮓ ﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﯾﺎﻧــــﯽ ﺋﯿﻤﺘﯿﺎز‪‬ﮏ ﺑﻪو ﮐﻮرداﻧــــﻪ ﺑﺪا ﮐﻪ‬ ‫داﻧﯿﺸﺘﻮوی ﺑﻪ ﻧﺎو ﺋﯚﺳﺘﺎﻧﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽ‬ ‫رۆژاوان و ﻟﻪ داھﺎﺗــــﻮودا ﻧﻪﺑﻨﻪ ﻣ‪‬ﯚزﻣﯽ‬ ‫ﭘﻼﻧﻪﮐﺎﻧﯽ‪ .‬ﺋﻪو ﺋﯿﻤﺘﯿــــﺎزهش ﻧﻪدهﺑﺎ ﻟﻪ‬ ‫ﺧﺎﮐــــﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽ رۆژﺋــــﺎوا ﺑﺘﺮازاﯾﻪ‪.‬‬ ‫ﻓﯿﺮﻗــــﻪی دﯾﻤﻮﮐ‪‬اﺗــــﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯿﺶ‬ ‫دهﯾﺰاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻪﺷﻪﻧﻪ ﮐﺮدﻧﯽ دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ‬ ‫ﮐﻮرد ﺑﯚ دهرهوهی ﺋﻮﺳــــﺘﺎﻧﯽ ﻧﺎﺳﺮاو ﺑﻪ‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧــــﯽ رۆژﺋﺎوا‪ ،‬ﺋﻪو ﺑﻪﺷــــﻪ ﻟﻪو‬ ‫ﺧﺎﮐــــﻪ‪ ،‬دهﻟﮑ‪ ‬ﺑﻪ ﮐﻮردﺳــــﺘﺎﻧﻪوه‪ .‬ھﻪر‬ ‫ﺋﻪوهی ﮐﻪ ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴــــﺘﺎش ﮔﺮﻓﺘﯽ ﮐﻮرد و‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯿﻪ ﺷﯚﭬ‪‬ﻨﯿﻪﮐﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫‪ - ٦‬ﻣﯿﺮ ﺟﻪﻋﻔﻪر ﺑﺎﻗﺮۆف ﺳــــﻪرۆﮐﯽ‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽ ﺳــــﯚﭬﯿﻪت ﮐــــﻪ ﻟﻪ ﺑﯿﺮی‬ ‫داﻣﻪزراﻧﺪﻧــــﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽ ﮔﻪورهدا ﺑﻮو‬ ‫و ﻟﻪ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯿﺶ ﻓﯿﺮﻗﻪی دﯾﻤﻮﮐ‪‬اﺗﯽ‬ ‫ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎﺑﻮو‪ ،‬ﺋﻪو ﺑﻪﺷﻪ ﻟﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﺸﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎﮐﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن دهزاﻧﯽ‪ ،‬ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﺎری‬ ‫ﮔﯚڕﯾﻨــــﯽ »ک‪.‬ژ‪.‬ک«ی ﺑــــﻪ ﺣﯿﺰﺑــــﯽ‬ ‫دﯾﻤﻮﮐ‪‬ات دا ﮐﻪ ﻟﻪ ﺑﺎری ﻧﺎوﯾﺸﻪوه وهﮐﻮو‬ ‫ﭘﻪﻟﯽ ﻧﺎوﭼﻪﯾﯽ ﻓﯿﺮﻗﻪ ﺑﭽ‪.‬‬ ‫‪ - ٧‬ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪی »ک‪.‬ژ‪.‬ک«‪ ،‬زۆرﺑﻪی‬ ‫ﺳﻪرۆک ﻋﻪﺷﯿﺮهﮐﺎﻧﯽ دووﭼﺎری ﻣﻪﺗﺮﺳﯽ‬ ‫ﮐﺮدﺑﻮو‪ .‬ﻣﺎﻧﻪوهی »ک‪.‬ژ‪.‬ک« ﺳــــﻪرۆک‬ ‫ﻋﻪﺷــــﯿﺮهﮐﺎﻧﯽ ﻧﯿﮕﻪران و ﻟﻪ ﺑﻪﺷــــﺪاری‬ ‫ﮐﯚﻣﺎر‪ ،‬ﺑ‪‬ﺒﻪﺷﯽ دهﮐﺮدن‪.‬‬ ‫‪ -٨‬ﻗــــﺎزی ﻣﺤﻪﻣﻤــــﻪد ﮐﻪ ھــــﻪر ﻟﻪ‬ ‫ﺳﻪرهﺗﺎوه ﺋﺎﮔﺎداری ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ ﺳﻨﻮورداری‬ ‫ﺳﯚﭬﯿﻪت ﺑﺒﻮو‪ ،‬ﺑﯿﺮی ﻟﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﭘﺎش‬ ‫دهرﭼﻮوﻧﯽ ﺋﻪرﺗﻪﺷﯽ ﺳﯚﭬﯿﻪت ﮐﺮدﺑﯚوه‪،‬‬ ‫ﺑﯚﯾﻪ ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪی ﺧــــﯚی ﻟﻪ ﮔﻪڵ دهو‪‬ﻪﺗﯽ‬ ‫ﻧﺎوهﻧﺪی ﺋ‪‬ﺮان ﻧﻪﭘﺴــــﺎﻧﺪ‪ .‬رۆژﻧﺎﻣﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋﻪودهﻣﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﺎﺳــــﯿﺎن ﻟﻪ »ک‪.‬ژ‪.‬ک«‬ ‫و رۆژﻧﺎﻣﻪی ﻧﯿﺸــــﺘﻤﺎن دهﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎﺳﯽ‬ ‫ﮐﻮردﺳــــﺘﺎﻧﯽ ﮔﻪوره و ﺟﯿﺎﺑﻮوﻧﻪوهی ﺋﻪو‬ ‫ﺑﻪﺷﻪ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﺧﯚﺷﻪوﯾﺴﺘﯿﺎن دهﮐﺎ)‪.(٥‬‬ ‫ﻗــــﺎزی ﻣﺤﻪﻣﻪد ﮐﻪ ﻟــــﻪ وﺗﻮو‪‬ﮋهﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪ‬ ‫ﮔﻪڵ دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﻧﺎوهﻧﺪﯾﺪا‪ ،‬ﺋﻪو وﯾﺴــــﺘﻪی‬ ‫ﺋﯿﻨﮑﺎر دهﮐﺮد‪ ،‬دهﺑﺎ ﺳــــﻨﻮوری ﻟﻪ ﮔﻪڵ‬ ‫»ک‪.‬ژ‪.‬ک«ﯾﺶ دﯾــــﺎری ﮐﺮدﺑﺎ‪ .‬ﮔﯚڕﯾﻨﯽ‬

‫ﻧﺎوهﮐــــﻪ ﺑﯚ داھﺎﺗــــﻮوی وﺗﻮو‪‬ــــﮋهﮐﺎن‪،‬‬ ‫ﻣﻪﺳ‪‬ﻪﺣﻪت ﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﺑــــﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ‪ ،‬ﺣﯿﺰﺑ‪‬ﮑﯽ ﻧﻮێ ﭘ‪‬ﮑﮫﺎت‬ ‫ﮐﻪ دهﺑﺎ ﻟﻪ ﻧﺎوهرۆﮐﺪا داوای ﺧﻮدﻣﻮﺧﺘﺎری‬ ‫ﻟﻪ ﭼﻮارﭼ‪‬ﻮهی ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﺑﮑﺎ‪ ،‬ﻋﻪﺷﺎﯾﻪرﯾﺶ‬ ‫ﻧﻪڕهﻧﺠ‪‬ﻨــــ‪ ‬و دهﺳــــﻪ‪‬ﺗﻪﮐﻪی ﻟــــﻪ‬ ‫ﭼﻮارﭼ‪‬ــــﻮهی ﺋــــﻪو ﻧﺎوﭼــــﻪی ﮐــــﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎوا ﻧﺎﺳﺮاوه ﻧﻪﺗﺮاز‪‬ﻨ‪‬ﺖ‬ ‫ﺣﯿﺰﺑﯽ دﯾﻤﻮﮐ‪‬ات وهﮐﻮو ﺣﯿﺰﺑﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﭘ‪‬ﺶ ﺧﯚی ﺳــــﮑﯚﻻر ﻣﺎوه و ﺣﯿﺰﺑ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﺋﯿﺪۆﻟﯚژﯾــــﮏ ﻧﻪﺑﻮو‪ .‬ﺳــــﻪردهﻣﯽ ھﺎﺗﻨﯽ‬ ‫ھ‪‬ﺰه ھﺎوﭘﻪﯾﻤﺎﻧﻪﮐﺎن ﺑﯚ ﻧﺎو ﺧﺎﮐﯽ ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫ھﺎوﮐﺎت ﺑﻮو ﻟﻪ ﮔﻪڵ ﺳــــﻪرھﻪ‪‬ﺪاﻧﯽ ﺑﯿﺮی‬ ‫ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا‪ ،‬ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان ﺗﻮاﻧﯿﺒﻮوی رۆﺷﻨﺒﯿﺮان‪ ،‬ﮐﺮ‪‬ﮑﺎران و‬ ‫ﺑﻪ ﮔﺸﺘﯽ دژﺑﻪرهﮐﺎﻧﯽ رژﯾﻤﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﻪﺗﯽ‬ ‫ﻟــــﻪ دهوری ﺧﯚی ﮐﯚﮐﺎﺗــــﻪوه‪ .‬ﺋﻪو ﺑﯿﺮه‬ ‫ﻟﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﮔﺸــــﺘﯽ و ﻟﻪ ﻧﺎوﭼﻪی‬ ‫ﻣﻮﮐﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﻟﻪ ﻧﺎو ﻻواﻧﺪا ﭘﻪرهی‬ ‫ﺳــــﻪﻧﺪ‪ .‬ﻟﻪ ﺷــــﺎری ﺳــــﺎﺑ‪‬غ ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪت‬ ‫ﻧﻪﺧﺸﯽ ﮐﺎک ﺳﺪﯾﻘﯽ ﺋﻪﻧﺠﯿﺮی ﺑﻪرﭼﺎوه‪.‬‬ ‫ر‪‬ﮑﺨــــﺮاوی ﻻواﻧﯽ دﯾﻤﻮﮐــــ‪‬ات زۆرﺑﻪی‬ ‫زۆرﯾــــﺎن ﻟﻪ ژ‪‬ﺮ ﮐﺎرﺗ‪‬ﮑــــﻪری ﺋﻪو ﺑﯿﺮهدا‬ ‫ﺑﻮون )‪ .(٦‬ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ ﺳﯚﭬﯿﻪت ﺑﻪ ﮐﯚﻣﺎر و‬ ‫د‪‬ﺨﯚﺷﯽ زۆرﺑﻪی ﺧﻪ‪‬ﮏ ﻟﻪو‪ ،‬ﺋﻪو ﺑﯿﺮهی‬ ‫ﺑﻪھ‪‬ﺰﺗﺮ و ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺗﺮ ﮐﺮدﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﻻواﻧﯽ ﭼــــﻪپ ﺋﻪﮔﻪرﭼﯽ ﻟﻪ رهوﺗﯽ‬ ‫ﮐﯚﻣﺎردا ﮐﺎرﺗ‪‬ﮑــــﻪر ﻧﻪﺑﻮون‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﭘﺎش‬ ‫رووﺧﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎر‪ ،‬ﺣﯿﺰﺑــــﯽ دﯾﻤﻮﮐ‪‬اﺗﯿﺎن‬ ‫زﯾﻨﺪوو ﮐﺮدهوه‪ .‬ﺑﻪ دوای رووﺧﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎر‬ ‫و ﭘﺎﺷﺎن ﻟﻪ ﺳــــ‪‬ﺪارهدراﻧﯽ ﻗﺎزﯾﯿﻪﮐﺎن‪،‬‬ ‫ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨــــﻪران و دهﺳــــﻪ‪‬ﺗﺪاراﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ‬ ‫د‪‬ﻤﻮﮐ‪‬ات ﺧﯚﯾﺎن ﻟــــﻪ ﺣﯿﺰب ﻧﻪﮔﻪﯾﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗــــﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪ ھﯚی ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ‬ ‫ﻟــــﻪ ﮐﺎدره ﮐﻮردهﮐﺎﻧﯿــــﻪوه ﺑــــﻪ ﻧــــﺎوی‬ ‫ﻋﻪﺑﺪوڕهﺣﻤــــﺎن ﻗﺎﺳــــﻤﻠﻮ ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪی ﻟﻪ‬ ‫ﮔــــﻪڵ ﻻوه ﭼﻪﭘﻪﮐﺎن ﮔــــﺮت و ﺑﻪ داﻧﺎﻧﯽ‬ ‫راھ‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪت‪ ،‬ﺣﯿﺰﺑﯽ زﯾﻨﺪوو ﮐﺮدهوه‪.‬‬ ‫زهﺑﺮوزهﻧﮕﯽ رژﯾﻢ ﺑﻪﺷــــ‪‬ﮏ ﻟﻪو ﻻواﻧﻪی‬ ‫ﭘﻪرهوازهی ﺑﺎﺷــــﻮور ﮐﺮد و ﺑﻪﺷــــ‪‬ﮑﯿﺎن‬ ‫ﮐﻪوﺗﻨﻪ ﺑﻪﻧﺪﯾﺨﺎﻧﻪوه‪ .‬ﻟﻪ ﺑﺎﺷﻮور‪ ،‬ﻟﻪ ژ‪‬ﺮ‬ ‫ﮐﺎرﺗ‪‬ﮑﻪری ﺷﯚڕﺷﯽ ﺑﺎرزاﻧﯽ و ﺋﻮﺗﯚرﯾﺘﻪی‬ ‫ﻋﻪﺑﺪو‪‬ی ﺋﯿﺴﺤﺎﻗﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺴﺘ‪‬ﮑﯽ‬ ‫دژ ﺑﻪ ﺑﯿﺮی ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴــــﺘﯽ ﺑﻮو‪ ،‬ﺣﯿﺰب‬ ‫ﮐﻪوﺗﻪ ﺳﻪر ر‪‬ﺒﺎزی ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺴﺘﯽ‪ .‬ﺗﻪﻧﯿﺎ‬ ‫ﭘﺎش ﻧﻪﻣﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴــــﺤﺎﻗﯽ ﺑﻮو ﮐﻪ دوﮐﺘﻮر‬ ‫ﻗﺎﺳﻤﻠﻮو ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺴﭙﺎردهی \دووھﻪﻣﺪا ﺣﯿﺰﺑﯽ‬ ‫ھﯿﻨﺎﯾﻪوه ﺳﻪر ر‪‬ﭽﮑﻪی ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪﻣﺠﺎره ﺑﻪ ﺑ‪ ‬ﮐﺎرﺗ‪‬ﮑﻪری ﺣﯿﺰﺑﯽ‬ ‫ﺗﻮوده ﮐﻪ ﺗﺎ ﺋﻪﻣ‪‬ۆش در‪‬ﮋهی ھﻪﯾﻪ‬ ‫ﻻﯾﻪﻧﻪ ﮐﺎرﺗ‪‬ﮑﻪرهﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺳﻪر رهوﺗﯽ ﮐﯚﻣﺎر‬ ‫ﮐﯚﻣﺎر ﻟﻪ ژ‪‬ﺮ ﺗﻪوژﻣﯽ ﺳ‪ ‬ھ‪‬ﺰدا ﺑﻮو‪:‬‬ ‫ﺳﯚﭬﯿﻪت‪ ،‬ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬دهو‪‬ﻪﺗﯽ‬ ‫ﻧﺎوهﻧﺪی‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﺳﯚﭬﯿﻪت‬ ‫ھﺎﺗﻨﯽ ﺋﻪرﺗﻪﺷﯽ ﺳﻮور ﺑﯚ ﻧﺎو ﺧﺎﮐﯽ‬

‫<<<‬

‫ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺋﻪزﻣﻮوﻧ‪‬ﮏ‬ ‫ﺑﻮو ﮐﻪ ﻧﯿﺸﺎﻧﯿﺪا‪ ،‬ﮐﻮرد ﺗﻮاﻧﺎی‬ ‫ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﺑﺮدﻧﯽ ﺧﯚی ھﻪﯾﻪ و ﺋﻪﮔﻪر‬ ‫ﻣﻪودای ھﻪﺑ‪‬ﺖ دهﺗﻮاﻧ‪ ‬ﺧﯚی‬ ‫ﺑﻪرهو ﭘ‪‬ﺶ ﺑﻪرێ ‪ .‬ﮐﯚﻣﺎری‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎن در‪‬ﮋهی ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ ﭼﻪﻧﺪ‬ ‫ﺳﻪد ﺳﺎ‪‬ﻪی ﮐﻮرد ﺑﻮو ﺑﯚ ﻣﺴﯚﮔﻪر‬ ‫ﮐﺮدﻧﯽ دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮرد ﻟﻪ ﺳﻪر‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ ﺧﯚﯾﺪا‬

‫ﻣ‪‬ﯾﺪاﻧﯽ ﭼﻮارﭼﺮای ﻣ‪‬ھﺎﺑﺎد ‪٢‬ی ر‪‬ﺒ‪‬ﻧﺪاﻧﯽ ‪ ١٣٢٤‬ﻟ‪‬ﮐﺎﺗﯽ راﮔ‪‬ﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎر ‪ ،‬رۆﯾﺸﺘﻨﯽ ھ‪‬ﺰی ﭘ‪‬ﺸﻤ‪‬رﮔ‪ ‬ﺑ‪ ‬ﺑ‪‬ردەم ﺳ‪‬راﻧﯽ ﺣﮑﻮﻣ‪‬ت و ﭘ‪‬ﺸ‪‬وا‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان ﻧﻪﺗﻪﻧﯿﺎ ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ ھﺎوﭘﻪﯾﻤﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﯚ‬ ‫ﺑﻪرهی ﺳﯚﭬﯿﻪت ﺳﺎﻧﺎ دهﮐﺮدهوه ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو‬ ‫ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪو و‪‬ﺗﻪی ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ‬ ‫ﭘﺎش ﺷﻪڕﯾﺸﺪا دهﭘﺎراﺳﺖ‪ .‬ﻟﻪ ﻻﯾﻪﮐﻪوه‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯚ ﮐﺎر ﻟﻪﺳﻪر ﭼﺎ‪‬ﻪ‬ ‫ﻧﻪوﺗﻪﮐﺎن ﭼﻮﺑﻮوﻧﻪ ﺑﺎﮐﯚ و ﺋﻪﻧﺪاﻣﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ‬ ‫ﮐﻮﻣﻮﻧﯿﺴﺖ ﺑﻮون‪ ،‬ﮔﻪڕاﺑﻮوﻧﻪوه ﺋ‪‬ﺮان و‬ ‫ﻟﻪ ﻻﯾﻪﮐﯽ ﺗﺮهوه ﭘﯿﺸــــﻪوهری و زۆرﺑﻪی‬ ‫ر‪‬ﺒﻪراﻧﯽ ﺟﻮو‪‬ﻧﻪوهی ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‪ ،‬ﭼﻪپ‬ ‫و ﮐﻮﻣﻮﻧﯿﺴﺖ ﺑﻮون‪ ،‬ﺑﻮاری ﺑﯚ ﺳﯚﭬﯿﻪت‬ ‫رهﺧﺴﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻟﻪو ﺑﻪﺷﻪدا ﺟﻮو‪‬ﻧﻪوهﯾﻪک‬ ‫ھﻪ‪‬ﮕﯿﺮﺳــــ‪‬ﻨ‪ ‬ﮐﻪ ﺑﻪ دهﺳﺘﯽ ﭘ‪‬هوه ﻟﻪ‬ ‫ﮔﻪڵ ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﻣﻌﺎﻣﻪﻟــــﻪ ﺑﮑﺎ‪ .‬ﻟﻪ ﮐﺎﺗ‪‬ﮑﺪا‪،‬‬ ‫ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ ﻧﻪوﺗﯽ ﺑﺎﺷﻮوری ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ دهﺑﺮد‪،‬‬ ‫ﺳﯚﭬﯿﻪت ﻟﻪ ﺑﯿﺮی ﻧﻪوﺗﯽ ﺑﺎﮐﻮوردا ﺑﻮو ﮐﻪ‬ ‫ﭘﺎش ﺷﻪڕ دهﯾﺘﻮاﻧﯽ ﯾﺎرﻣﻪﺗﯿﺪهری ﺑ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫ھﻪروهھﺎ‪ ،‬دهﯾﺘﻮاﻧﯽ ﭘ‪‬ﺶ ﺑﻪ ﻧﻪﺧﺸﻪی‬ ‫ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ ﺑﮕﺮێ ﮐﻪ ﻟ‪‬ﺪاﻧﯽ ﺟﺎددهﯾﻪک ﻟﻪ‬ ‫ﻧ‪‬ﻮان ﻣﻮوﺳ‪ ‬و ھﯿﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺑﻮو)در‪‬ﮋهی‬ ‫ﺟﺎدهی ھﺎﻣﯿﻠﺘﯚن ﮐﻪ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎش ﺑﻪو ﻧﺎوه‬ ‫دهﻧﺎﺳﺮێ( ﮐﻪ ﻟﻪ ﺧﺎﮐﯽ ﺋﻮﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧﺎﺳﺮاو‬ ‫ﺑﻪ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺗ‪‬ﺪهﭘﻪڕی و ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯿﺸﯽ‬ ‫ﻧﺎوﭼــــﻪی ﻣﻮﮐﺮﯾــــﺎن ﺑﻮو‪ .‬ﺑﯚﯾــــﻪش ﻟﻪ‬ ‫ﺟﻮو‪‬ﻧﻪوهی ﺋﺎزهرﯾﻪﮐﺎن داﮐﯚﮐﯽ ﮐﺮد و‬ ‫ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯿﺶ ﺑﻮو ﮐﻮردهﮐﺎﻧﯽ )داﻧﯿﺸﺘﻮوی‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠــــﺎن( رازی راﮔــــﺮێ‪ .‬دهو‪‬ﻪﺗﯽ‬ ‫ﺳﯚﭬﯿﻪت ھﻪر ﻟﻪ ﺳﻪرهﺗﺎی ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻨﯿﻪوه‬ ‫ﺑﯚﭼﻮوﻧ‪‬ﮑﯽ ﺑﺎﺷﯽ ﻟﻪ ﺳﻪر ﺟﻮو‪‬ﻧﻪوهی‬ ‫ﮐﻮرد ﻧﻪﺑــــﻮو‪ ،‬ﺟﻮو‪‬ﻧﻪوهﮐﺎﻧﯽ ﺑﺎﮐﻮوری‬ ‫ﻟــــﻪ ﺳــــﻪردهﻣﯽ ﺋﺎﺗﺎﺗــــﻮرک وھﻪروهھﺎ‬ ‫ﻟــــﻪ ﺑﺎﺷﻮورﯾﺸــــﺪا ﺑــــﻪ ﻋﻪﺷــــﯿﺮهﯾﯽ و‬ ‫ﮐﯚﻧﻪﭘﻪرهﺳﺘﺎﻧﻪ و ﺑﯚ راووڕووﺗﯽ ﻧﻪﺗﻪوه‬ ‫دراوﺳــــ‪‬ﮑﺎﻧﯽ ھﻪ‪‬ﺪهﺳــــﻪﻧﮕﺎﻧﺪ )‪.(٧‬‬ ‫ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﺑﻪو ھﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴﺘﻪوه ھﻪ‪‬ﺴﻮﮐﻪوﺗﯽ‬ ‫ﻟﻪ ﮔﻪڵ ﺟﻮو‪‬ﻧﻪوهی ﻣﻮﮐﺮﯾﺎﻧﯿﺶ دهﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻧﮓ ﮐﺮدﻧﯽ ﭘﯿﺎو ﻣﺎﻗﻮو‪‬ن و ﺳــــﻪرۆک‬ ‫ﻋﻪﺷﯿﺮهﮐﺎن ﺑﯚ ﺑﺎﮐﯚ ﻟﻪ ﮐﺎﺗ‪‬ﮑﺪا ﺣﯿﺰﺑ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳــــﯽ ﮐﻮردی ﻟﻪ ﻣﻪﯾﺪاﻧﺪا ﺑﻮو‪ ،‬ﺗﻪﻧﯿﺎ‬ ‫دهﺗﻮاﻧــــﺪرێ ﻟــــﻪو ﭼﻮاﭼ‪‬ــــﻮهدا ﺑﻪراورد‬ ‫ﺑﮑﺮ‪‬ﺖ‪ .‬ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن راﺳﺘﻪوﺧﯚ‬ ‫ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪی ﻟﻪ ﮔﻪڵ ﺳﯚﭬﯿﻪت ﻧﻪﺑﻮو ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو‬ ‫ﺗﻪﻧﯿﺎ ﺑﻪ ھــــﯚی ﮐﯚﻣﺎری ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﻪوه‪.‬‬ ‫زۆرﺑﻪی ﮐﺎرﺑﻪدهﺳــــﺘﺎﻧﯽ ﺳــــﯚﭬﯿﻪت ﻟﻪ‬

‫ﺗﻪور‪‬ﺰ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽ ﺑﻮون‪.‬‬ ‫ﺳﯚﭬﯿﻪت ﺑﻪ ﺑﻪﺳــــﺘﻨﻪوهی ﻣﻮﮐﺮﯾﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﻪوه دهﯾﻮﯾﺴــــﺖ ﭼﻪﺷﻨ‪‬ﮏ‬ ‫ﺧﻮدﻣﻮﺧﺘﺎرﯾﺸــــﯿﺎن ﺑﺪاﺗــــ‪ ‬ﺗﺎ ﭘ‪‬ﺸــــﯽ‬ ‫ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﻪﮐﺎﻧــــﯽ ﻧﻪﮔﺮن‪ .‬ﺳــــﯚﭬﯿﻪت‬ ‫ﻻﯾﻪﻧﮕــــﺮی داﻣﻪزراﻧــــﯽ ﮐﯚﻣــــﺎر ﻧﻪﺑﻮو و‬ ‫ﻟــــﻪ رۆژی داﻣﻪزراﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎرﯾﺸــــﺪا ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﯚﭘــــﺰی داﻣﻪزرا‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﻪڕﻣﯽ ﺑﻪﺷــــﺪاری‬ ‫ﻧﻪﮐﺮد ﺋﻪﮔﻪرﭼﯽ ﻧﻮ‪‬ﻨﻪرهﮐﻪﯾﺎن دوراودوور‬ ‫ﭼﺎوهد‪‬ــــﺮی ر‪‬ﻮڕهﺳــــﻤﻪﮐﻪی دهﮐــــﺮد‪.‬‬ ‫ﺳــــﯚﭬﯿﻪت ﺑﻪﭘ‪‬ﯽ ﭘﻪﯾﻤﺎﻧ‪‬ﮏ ﮐﻪ ﻟﻪ ﮔﻪڵ‬ ‫دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﻧﺎوهﻧﺪی ﺋ‪‬ﺮان ﺋﯿﻤﺰای ﮐﺮدﺑﻮو‬ ‫ﮐــــﻪ ﺗﻪواوهﺗﯽ ﺋﻪرزی ﺋ‪‬ــــﺮان ﺑﭙﺎر‪‬ﺰێ‪،‬‬ ‫ھﻪروهھﺎ ﺑﻪﭘ‪‬ﯽ ﭘﻪﯾﻤﺎﻧﯽ ﻣﯚﺳﮑﯚ ﻟﻪ ﮔﻪڵ‬ ‫ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ و ﺋﺎﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻪ ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ ﺑﻪ ﻟﻪﺗﻮﭘﻪت‬ ‫ﺑﻮوﻧﯽ ﺋ‪‬ــــﺮان ﻧــــﻪدا‪ ،‬ﺧﻮدﻣﻮﺧﺘﺎری ﻟﻪ‬ ‫ﭼﻮارﭼ‪‬ﻮهی ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﺑﻪ ﺳﻪر ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‬ ‫و ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا ﺳﻪﭘﺎﻧﺪ‪ ،‬ھﻪروهھﺎ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ‬ ‫ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯿﻪﮐﺎﻧــــﯽ‪ ،‬ﻣﻮﮐﺮﯾﺎﻧﯽ ﺗﻪﻧﯿﺎ ﻟﻪ‬ ‫ﭼﻮارﭼ‪‬ــــﻮهی ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧــــﺪا ﺑﯚ ﮔﺮﯾﻨﮓ‬ ‫ﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﺑﯚﯾﻪش ﺗﺎ ﻟــــﻪ ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﺑﻮو ﺋﯿﺰﻧﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﯚﻣﺎر ﻧﻪدا ﻟﻪ ﭼﻮارﭼ‪‬ﻮهی ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‬ ‫ﺑﺘﺮازێ‪ .‬ﺟ‪‬ﯽ ﺳﺮﻧﺠﻪ ﮐﻪ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺳﯚﭬﯿﻪﺗﯿﺎن وهﮐﻮو رزﮔﺎرﮐﻪر و‬ ‫ﺳﺘﺎﻟﯿﻨﯿﺎن وهﮐﻮو ﺑﺎﺑﯽ ﮐﻮردان دهزاﻧﯽ و‬ ‫دهﯾﺎن دروﺷــــﻢ و ﮔﯚراﻧﯽ و ﺋﻪﻓﺴﺎﻧﻪﯾﺎن‬ ‫ﺑﯚ ﺳــــﺎز ﮐﺮدﺑﻮو‪ .‬ﻟﻪ ﺳﻪﻓﻪری دووھﻪﻣﯽ‬ ‫ﻧﻮ‪‬ﻨﻪراﻧﯽ ﮐﻮرد دا ﺑــــﯚ ﺑﺎﮐﯚ‪ ،‬زۆرﺑﻪﯾﺎن‬ ‫و ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪت ﻗﺎزی ﻣﺤﻤﻪد ﻟﻪ ﺳﯿﺎﺳــــﻪﺗﯽ‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﺳﯚﭬﯿﻪت ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﺒﻮون‪.‬‬ ‫ﻟﻪو ھﻮﻣ‪‬ﺪهی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧــــﺎڕهوا ﮐﻪوﺗﺒﻮوه‬ ‫د‪‬ــــﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﮐﻮردﺳــــﺘﺎﻧﻪوه‬ ‫ﮐﻪ زﻟﮫ‪‬ﺰ‪‬ﮑﯽ وهﮐﻮو ﺳــــﯚﭬﯿﻪت ﭘﺎ‪‬ﭙﺸﺖ‬ ‫و دۆﺳــــﺘﯽ ﮐــــﻮرده‪ ،‬ر‪‬ﺒﻪرﯾــــﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ‬ ‫دﯾﻤﻮﮐ‪‬ات و ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪت ﺷﻪﺧﺴــــﯽ ﻗﺎزی‬ ‫ﺑﻪرﭘﺮﺳﯿﺎرن‪.‬‬ ‫‪ - ٢‬دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫ﺋﻪﮔﻪر ﻟــــﻪ ﺑﯚﮐﺎﻧﻪوه ﺑﻪرهو ﺳــــﻪﻗﺰ‬ ‫ﺑ‪‬ۆﯾﻦ ﻟﻪ ﺳــــﻪر ﮐﻪﻟﯽ )ﺳﻪرا( ﺗﺎﺑﻠﯚﯾﻪک‬ ‫ﭼﻪﻗﺎوه ﮐﻪ ﻟ‪‬ﯽ ﻧﻮﺳﺮاوه‪ :‬ﺑﻪ ﺧ‪‬ﺮ ھﺎﺗﻦ‬ ‫ﺑﯚ ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن‪ .‬ﻟﻪو دﯾﻮﯾﺸﯽ دﯾﺎره‪ :‬ﺑﻪ‬

‫ﺧ‪‬ﺮ ﺑ‪‬ﻦ ﺑــــﯚ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠــــﺎن‪ .‬ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪی‬ ‫ﻓﯿﺮﻗــــﻪی دﯾﻤﻮﮐ‪‬اﺗــــﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠــــﺎن و‬ ‫ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن ﻟﻪ ﺳــــ‪‬ﺒﻪری ﺋﻪو‬ ‫ﺗﺎﺑﻠﯚﯾﻪدا رهﻗﻪﻣﯽ دهﺧﻮارد‪ .‬ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‪،‬‬ ‫ﻣﻮﮐﺮﯾﺎﻧﯽ وهﮐﻮو ﺑﻪﺷــــ‪‬ﮑﯽ ﺧﺎﮐﯽ ﺧﯚی‬ ‫دهدی ﮐــــﻪ ﮐﻮردی ﻟ‪ ‬ﻧﯿﺸــــﺘﻪﺟ‪‬ﯿﻪ‪ -‬ﺗﺎ‬ ‫ﺋﻪﻣ‪‬ۆش ھﻪر واﯾــــﻪ‪ -‬ﻧﻮ‪‬ﻨﻪراﻧﯽ ﮐﻮردی‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻪﺟﻠﯿﺴﯽ ﻣﯿﻠﻠﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪا وهﮐﻮو‬ ‫ﻧﻮ‪‬ﻨﻪراﻧﯽ ﺷﺎر‪‬ﮑﯽ ﺧﯚی ﻗﻪﺑﻮوڵ ﮐﺮد و‬ ‫ﺑﯚی ﮔﺮﯾﻨﮓ ﺑﻮو ﮐﯚﻣﺎر ﻟﻪ ﺗﺎﺑﻠﯚی »ﺳﻪرا«‬ ‫ﺋﻪوﻻﺗﺮ ﻧﻪﭼ‪ ‬و ﺋﻪوهﺷﯽ داﺳﻪﭘﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی ﭘﻪﯾﻤﺎﻧ‪‬ﮏ ﮐﻪ ﻟﻪ ﮔﻪڵ ﮐﯚﻣﺎر‬ ‫ﺑﻪﺳــــﺘﺒﻮوی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑ‪ ‬ﺋﯿﺰﻧﯽ ﯾﻪﮐﺘﺮ ﻟﻪ‬ ‫ﮔﻪڵ دهو‪‬ﻪﺗــــﯽ ﻧﺎوهﻧﺪی وﺗﻮو‪‬ﮋ ﻧﻪﮐﻪن‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺑ‪ ‬ﺑﻪﺷﺪاری ﻧﻮ‪‬ﻨﻪراﻧﯽ ﮐﻮرد ﻟﻪ ﮔﻪڵ‬ ‫دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﻧﺎوهﻧﺪی دهﮐﻪوﺗﻪ وﺗﻮو‪‬ﮋهوه‪.‬‬ ‫ﻧﺎوﭼــــﻪی ژ‪‬ﺮ دهﺳــــﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﯚﻣﺎرﯾﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺷــــﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﺳــــﺎﺑ‪‬غ‪ ،‬ﺷــــﻨﯚ و ﺑﯚﮐﺎن‬ ‫ﺳﻨﻮوردار ﮐﺮد و ﻧﺎوﭼﻪ ﮐﻮردﻧﺸﯿﻨﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ورﻣ‪ ،‬ﺧﯚی ﺗﺎ ﻣﺎﮐــــﯚ‪ ،‬وهﮐﻮو ﻧﺎوﭼﻪی‬ ‫ﺟ‪‬ــــﯽ ﮐ‪‬ﺸــــﻪ ﻟــــﻪ دهرهوهی ھﻪر‪‬ﻤﯽ‬ ‫ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن ﻣﺎﻧﻪوه )وهﮐﻮ ﮐﻪرﮐﻮوک و‬ ‫ﺧﺎﻧﻪﻗﯿﻨﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﻟﻪ ﺑﺎﺷﻮوردا(‪ .‬دهو‪‬ﻪﺗﯽ‬ ‫ﻧﺎوهﻧﺪی ﻟﻪو ﻧﺎﮐﯚﮐﯿﺎﻧﻪ دژی ھﻪر دووﮐﯿﺎن‬ ‫ﮐﻪ‪‬ﮑﯽ ﺧﯚی وهرﮔﺮت‪.‬‬ ‫‪ – ٣‬دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﻧﺎوهﻧﺪی ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫ﭘــــﺎش ھﻪوا‪‬ــــﯽ ھﺎﺗﻨﯽ ﺋﻪرﺗﻪﺷــــﯽ‬ ‫ﺳــــﯚﭬﯿﻪت ﺑﯚ ﻧــــﺎو ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺋﻪرﺗﻪﺷــــﯽ‬ ‫ﺷﺎھﻪﻧﺸــــﺎھﯽ ﺑﻪ ﺳﻪرﺷﯚڕﯾﻪوه ﻧﺎوﭼﻪی‬ ‫ﻣﻮﮐﺮﯾﺎﻧﯽ ﺑﻪﺟ‪‬ﮫ‪‬ﺸــــﺖ‪ .‬ﭘﺎﺷــــﺎﻧﯿﺶ ﻟﻪ‬ ‫ﺷﻪڕی »ﻗﺎراوا«دا‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘ‪‬ﮑﯽ ﻗﻮرﺳﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﺳــــﻪردا ھﺎت‪ .‬ژ‪‬ﻨ‪‬ا‪‬ــــﻪ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﯿﻪﮐﺎن‪،‬‬ ‫ﺑــــﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪت رهزم ﺋــــﺎرا ﭼﺎوهڕواﻧﯽ ھﻪل‬ ‫و ﺗﯚ‪‬ﻪﺋﻪﺳــــﺘﺎﻧﺪﻧﻪوه ﺑــــﻮون‪ .‬ﺑﻪ ﮐﻪ‪‬ﮏ‬ ‫وهرﮔﺮﺗــــﻦ ﻟــــﻪ ﻧﺎﮐﯚﮐﯽ ﻧ‪‬ــــﻮان ﮐﯚﻣﺎر‬ ‫و دهو‪‬ﻪﺗــــﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠــــﺎن‪ ،‬ھﻪروهھــــﺎ‬ ‫ھﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴــــﺘﯽ ﺳــــﯚﭬﯿﻪت‪ ،‬ھ‪‬ﺰهﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪ‬ ‫ﺳــــﻪﻗﺰ‪ ،‬ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﻪردهﺷــــﺖ ھ‪‬ﺸﺘﻪوه‪،‬‬ ‫ﺑــــﻪ واﺗﻪﯾﻪﮐﯽ ﺗﺮ ﮐﯚﻣﺎری ﻟــــﻪ دوو ﻻوه‬ ‫ﮔﻪﻣــــﺎرۆ داﺑــــﻮو)‪ .(٨‬ﮐﺎﺗ‪‬ــــﮏ ﮐﯚﻣــــﺎر‬ ‫ﺑ‪‬ﯾﺎری ﮔﺮﺗﻨﻪوهی ﭘﺎدﮔﺎﻧﯽ ﺳﻪردهﺷﺘﯽ‬ ‫دا‪ ،‬ﻧﻮ‪‬ﻨﻪری ﺋ‪‬ــــﺮان‪ ،‬ﻣﻮزهﻓﻪری ﻓﯿﺮوز‬

‫ﭼﻮوه »ﺗﻪور‪‬ــــﺰ« و ﻟﻪ ﮔﻪڵ »ﺟﺎوﯾﺪ«‬ ‫ﺋﻮﺳــــﺘﺎﻧﺪاری ﺗﻪور‪‬ﺰ ر‪‬ﮑﻪوت ﮐﻪ ﺋﻪﮔﻪر‬ ‫ﺳﻪردهﺷﺖ ﻧﻪﮔﯿﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﻓﯿﺮﻗﻪ دهﺗﻮاﻧ‪‬‬ ‫ﻟﻪ زهﻧﺠﺎﻧﺪا ﺑﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﺳﻪرهڕای ﺑ‪‬ﯾﺎری‬ ‫ﮐﯚﻣــــﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﺋﺎﻏﺎی ﮐﻪرﯾﻤــــﯽ ﮐﻪ ﻟﻪ ر‪‬ﯽ‬ ‫ﺳﻪردهﺷﺘﺪا ﺑﻮو ھﻪواڵ ﮔﻪﯾﯽ ﮐﻪ واز ﻟﻪو‬ ‫ﭘﻼﻧﻪ ﺑ‪‬ﻨ‪ .‬ﻟﻪ ﮐﺎﺗ‪‬ﮑــــﺪا ﯾﺎرﻣﻪﺗﯿﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺳــــﯚﭬﯿﻪت ﺑﻪ ر‪‬ﮕﺎی ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪا دهدرا‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﮐﯚﻣﺎر ﻟﻪوه ﻻوازﺗﺮ ﺑﻮو ﮐﻪ‬ ‫دژی ﺑ‪‬ﯾﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮ‪‬ﺴﺘ‪.‬‬ ‫ھﻪﻟﻮﻣﻪرﺟــــﯽ ﺋ‪‬ــــﺮان ﺑــــﻪ ھــــﯚی‬ ‫ﻻوازی دهو‪‬ﻪﺗــــﯽ ﻧﺎوهﻧﺪﯾﯿﻪوه‪ ،‬ھﻪﻟ‪‬ﮑﯽ‬ ‫وهﺧﯚﮐﻪوﺗﻨﯽ ﺑﻪ ﺋﺎزادﯾﺨــــﻮازان و ھ‪‬ﺰه‬ ‫دﯾﻤﻮﮐ‪‬اﺗﻪﮐﺎن دا‪ .‬ﮐﯚﻣــــﺎری دﯾﻤﻮﮐ‪‬اﺗﯽ‬ ‫ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن وﺣﮑﻮﻣﻪﺗــــﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‪،‬‬ ‫ﺋﻪﺳﺘﻮﻧﺪهﮐﯽ ﺋﻪو ﺟﻤﻮﺟﻮو‪‬ﻪ ﺑﻮون‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٩٤٥‬دا‪ ،‬ﺣﯿﺰﺑﯽ دﯾﻤﻮﮐ‪‬اﺗﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان ﻟﻪ ﻻﯾﻪن »ﺋﻪﺣﻤﻪد ﻗﻪوام« ﮐﯚﻧﻪ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﻮاﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬داﻣﻪزرا ﮐﻪ ﺑﻪ ﺋﺎ‪‬ی‬ ‫دژی ﻓﺎﺷــــﯿﺰم و ﺑﯚ داﺑﯿﻨﮑﺮدﻧﯽ ﺋﺎزادﯾﯿﻪ‬ ‫دﯾﻤﻮﮐ‪‬اﺗﯿﮑــــﻪﮐﺎن‪ ،‬ھﺎﺗــــﻪ ﮔﯚڕهﭘﺎﻧــــﯽ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳــــﻪﺗﯽ ﺋﻪودهﻣﻪوه و ﻟﻪ ﮔﻪڵ ﭘ‪‬ﻨﺞ‬ ‫ﺣﯿﺰﺑﯽ ﭘ‪‬ﺸــــﮑﻪوﺗﻮوﺧﻮازی ﺗــــﺮ‪ ،‬ﻟﻪواﻧﻪ‬ ‫ﺣﯿﺰﺑــــﯽ دﯾﻤﻮﮐ‪‬اﺗــــﯽ ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن و‬ ‫ﻓﯿﺮﻗﻪی دﯾﻤﻮﮐ‪‬اﺗﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‪ ،‬ﮐﻪوﺗﻪ‬ ‫ﺑﻪرهﯾﻪﮐﻪوه‪ .‬ھﺎﺗﻨﻪ ﮐﺎﯾﻪی ﻗﻪوام وهﮐﻮو‬ ‫ﺳــــﻪرۆک وهزﯾﺮاﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺋﻪو ھﯿﻮاﯾﻪی‬ ‫ﻟ‪‬ﺪهﮐﻪوﺗﻪوه ﮐﻪ ﮐ‪‬ﺸــــﻪی ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن‬ ‫و ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠــــﺎن ﻟﻪ ر‪‬ــــﮕﺎی وﺗﻮو‪‬ﮋهوه‬ ‫ﭼﺎرهﺳﻪر ﺑﮑﺮ‪‬ﺖ‪ .‬دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺳﯚﭬﯿﻪﺗﯿﺶ‬ ‫ر‪‬ﻨﻮ‪‬ﻨﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ دهﮐﺮد‬ ‫ﺗﺎ ﻟﻪو ھﻪﻟﻪ ﮐﻪ‪‬ﮏ وهرﺑﮕﺮن و ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ﻟﻪ‬ ‫ﮔﻪڵ ﻗﻪوام ﭘ‪‬ﮑﺒ‪‬ﻦ‪ .‬ﻗﻪوام ‪ ٢٥‬رۆژ ﭘﺎش‬ ‫ھﻪ‪‬ﺒﮋ‪‬ﺮدراﻧﯽ ﺳــــﻪرداﻧﯽ ﻣﯚﺳﮑﯚی ﮐﺮد‬ ‫و ﺑﻪ‪‬ﻨﯽ ﻧﻪوﺗﯽ ﺑﺎﮐﻮوری ﺑﻪ ﺳــــﯚﭬﯿﻪت‬ ‫دا‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪ ‬ﮐﺮدﻧﻪﮐﻪی ﺳﭙﺎرد ﺑﻪ‬ ‫ﺑ‪‬ﯾﺎری ﻣﻪﺟﻠﯿﺴﯽ ﭘﺎزدهھﻪم ﮐﻪ ﭘﺎﺷﺎن‬ ‫ھﻪ‪‬ﺒﮋاردﻧﯽ ﺑﯚ دهﮐﺮا‪ .‬ﺋﻪو ﺑﻪ‪‬ﻨﻪﺷــــﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن و ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن دا ﺗﺎ ﺋﻪو‬ ‫ﺟ‪‬ﯿﻪ وﺗﻪﮐﺎﻧﯽ ر‪‬ﺒﻪراﻧﯽ ھﻪر دوو ﻻ دهری‬ ‫دهﺧﻪن‪ ،‬ﺋﻪواﻧﯿﺶ ﺑﻪ ﺑﻪ‪‬ﻨﻪﮐﺎﻧﯽ ﻗﻪوام‬ ‫د‪‬ﺨﯚش ﺑﻮون)‪.(٩‬‬

‫<<<‬

‫‪KURDISTAN REPUBLIC‬‬ ‫ﺑ‪‬وﮐﺮاوهﯾ‪‬ﮐﯽ ﺗﺎﯾﺒ‪‬ﺗ‪ ‬ﺑ‪ ‬داﻣ‪‬زراﻧﺪﻧﯽ ﯾ‪‬ﮐ‪‬ﻣﯽ ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردی‬

‫‪5‬‬

‫<<<‬

‫دووی ر‪‬ﺒﻪﻧﺪان ﻣ‪‬ﮋووی‬ ‫ﺗﻪﻧﯿﺎﯾﯽ و ﻣﻪز‪‬ﻮوﻣﯽ‬ ‫ﻧﻪﺗﻪوهﯾﻪﮐﻪ ﮐﻪ وهﮐﻮو‬ ‫ﻣﯚرهﯾﻪک ﮐﺎﯾﻪی ﭘ‪‬ﮑﺮاوه‬ ‫و ھﻪﻟﻮﻣﻪرﺟﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ‬ ‫ﺋﺎﺑﻮوری‪ ،‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ و‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﯚی ﯾﺎرﻣﻪﺗﯿﺪهری‬ ‫ﺋﻪو ﺑ‪‬ﺪهرهﺗﺎﻧﯽ و‬ ‫ﭼﻪوﺳﺎﻧﻪوه و داﮔﯿﺮﮐﺮاﻧﯽ‬ ‫و‪‬ﺗﻪﮐﻪﯾﻪﺗﯽ‪ .‬ھﯚی‬ ‫ﻧﺎوهﮐﯽ وهﮐﻮو زهﺑﺮ و‬ ‫زهﻧﮕﯽ دوژﻣﻨﺎن و ھﯚ‬ ‫دهرهﮐﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺮ ﮐﺎرﺗ‪‬ﮑﻪر‬ ‫ﺑﻮوه‪.‬‬

‫<<<‬

‫ﻗﻪوام ﺳﻮور ﺑﻮو ﻟﻪ ﺳﻪر ﺋﻪوهی ﮐﻪ‬ ‫ﺑﯚ ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﭼﻮوﻧﯽ دروﺳﺘﯽ ھﻪ‪‬ﺒﮋاردﻧﻪﮐﺎن‪،‬‬ ‫ﺋﻪرﺗــــﻪش دهﺑ‪ ‬ﺑ‪‬ﺘﻪوه ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن و‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‪ .‬ﺳــــﻪرﺋﻪﻧﺠﺎم ﺳــــﻪﻻﻣﻮ‪‬‬ ‫ﺟﺎوﯾــــﺪ ﺋﻮﺳــــﺘﺎﻧﺪاری ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠــــﺎن ﻟﻪ‬ ‫ﺗ‪‬ﻠﮕ‪‬اﻓ‪‬ﮑﺪا ﺑﯚ ﻗــــﻪوام‪ ،‬ﺋﺎﻣﺎدهﯾﯽ ﺧﯚی‬ ‫ﺑﯚ ﭘ‪‬ﺸﻮازی ﮐﺮدن ﻟﻪ ﺋﻪرﺗﻪش راﮔﻪﯾﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫رۆژی ‪٢١‬ی ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺳــــﻪرﻣﺎوهز‪ ،‬ﺋﻪرﺗﻪش‬ ‫ھﺎﺗﻪ ﻧﺎو ﺷــــﺎری ﺗﻪور‪‬ﺰهوه و ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ‬ ‫زۆری ﻓﯿﺮﻗﻪﯾﯿــــﻪﮐﺎن ﺑﻪرهو ﺑﺎﮐﯚ ھﻪ‪‬ﺗﻦ‬ ‫و ﮐﻮﺷﺘﺎری ﺋﻪواﻧﻪی ﻣﺎﺑﻮوﻧﻪوه دهﺳﺘﯽ‬ ‫ﭘ‪‬ﮑﺮد‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ھﯿﭽﯿﺎن ﻟﻪ ﺟﺎوﯾﺪ ﻧﻪﮐﺮد‬ ‫ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن ﺗﻪﻧﯿﺎ ﻣﺎﺑﯚوه‪ .‬ﺑﻪﺷــــﯽ‬ ‫ھــــﻪره زۆری ﺳــــﻪرۆک ﻋﻪﺷــــﯿﺮهﮐﺎن‬ ‫ﺧﯚﯾــــﺎن داوه ﭘﺎڵ دهو‪‬ــــﻪت‪ ،‬ﻟﻪ ‪١٢٧٥٠‬‬ ‫ﭘ‪‬ﺸــــﻤﻪرﮔﻪی ﮐﯚﻣﺎر ﺗﻪﻧﯿﺎ ‪ ١٢٠٠‬ﺑﺎرزاﻧﯽ‬ ‫و ﭼﻪﻧﺪ ﻋﻪﺷــــﯿﺮهﯾﻪک ﻟﻪ ﮔــــﻪڵ ﮐﯚﻣﺎر‬ ‫ﻣﺎﺑﻮوﻧﻪوه)‪ ،(١٠‬ﺋﺎﻣﺎدهﮐﺎری ﺑﯚ ﺑﻪرﮔﺮی‬ ‫ﻧﻪﮐﺮاﺑﻮو‪ ،‬ﺑﻪرهی ﺷــــﻪڕ ﻟﻪ ﮔﻪڵ دوژﻣﻦ‬ ‫ﻧﺎوﭼﻪﯾﻪﮐﯽ ﺑﭽﻮوک ﺑﻮو‪ ،‬و‪‬ﺪهﭼ‪ ‬ھﯿﻮای‬ ‫دروﺳــــﺖ ﮐﺮدﻧﯽ ﺋﻮﺳــــﺘﺎﻧﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫ﻟﻪ ﻣﺎﮐﯚوه ﺗﺎ ﺗــــﮑﺎب ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ﻗﻪواﻣﻪوه‬ ‫ھ‪‬ﺸــــﺘﺎ ﺑــــﻪ ﺗــــﻪواوی ﻧﻪﻣﺮدﺑﻮﺑ‪‬ﺖ‪ .‬ﻟﻪ‬ ‫ﮐﯚﺑﻮوﻧﻪوهﯾﻪﮐــــﯽ ﻣﺰﮔﻪوﺗــــﯽ »ھﻪﺑﺎس‬ ‫ﺋﺎﻏــــﺎ«دا ﺑ‪‬ﯾﺎری ﺗﻪﺳــــﻠﯿﻢ ﺑــــﻮون درا‪.‬‬ ‫ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ﺑﮑﻮﺗﺮێ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی ﺋﻪوهی‬ ‫ﮐﻪ دهﮐﻮﺗﺮێ ﺋﻪو ﮐﯚﺑﻮوﻧﻪوه ﭘﺮﺳــــ‪‬ﮑﯽ‬ ‫دﯾﻤﻮﮐ‪‬اﺗﯿــــﮏ ﺑﻪ ﺧﻪ‪‬ﮏ ﺑــــﻮو‪ ،‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ‬ ‫ﭘﺮﯾﻨﺴــــﯿﭗ‪ ،‬دﯾﻤﻮﮐ‪‬اﺗﯿﮏ ﻧﻪﺑﻮو‪ ،‬ﭼﻮون‬ ‫ھﻪﻣﻮو ﺧﻪ‪‬ﮏ ﺑﻪﺷــــﺪار ﻧﻪﺑﻮون‪ ،‬زۆرﺑﻪی‬ ‫ﺳــــﻪرۆک ﻋﻪﺷــــﯿﺮهﮐﺎن ﻟﻪ ﮔﻪڵ ﮐﯚﻣﺎر‬ ‫ﻧﻪﻣﺎﺑﻮون ﺗﺎ ﺑ‪‬ﯾﺎری دﯾﻤﻮﮐ‪‬اﺗﯿﮏ ﺑﺪهن‪،‬‬ ‫ﺑﻪﺷ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﺷﺎر ﮐﻪ ﺑﻪﺷﺪار ﺑﻮون‬ ‫ھﻪر ﺋﻪواﻧﻪ ﺑﻮون ﮐﻪ ﭘﺎﺷــــﺎن ﻣﺎ‪‬ﻪﺑﻪﻣﺎڵ‬ ‫و دوﮐﺎنﺑــــﻪدوﮐﺎن دهﮔــــﻪڕان و ﺋﯿﻤﺰاﯾﺎن‬ ‫ﮐﯚ دهﮐﺮدهوه ﮐﻪ ﺷــــﺎ‪ ،‬ﻗﺎزی ﻟﻪ ﺳ‪‬ﺪاره‬ ‫ﺑﺪا‪ .‬دﯾــــﺎره وهﮐﻮو ھﻪ‪‬ﻮهﺷــــﺎﻧﺪﻧﻪوهی‬ ‫»ک‪.‬ژ‪.‬ک« ﮐﻪ ﻗﺎزی ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸــــﺪا ﺑ‪‬ﯾﺎری‬ ‫داﺑﻮو و ﺑﻪ وﺗﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﭘﻪﺳــــﻪﻧﺪ ﮐﺮدﻧﯽ‬ ‫دا‪ ،‬ﺑ‪‬ﯾــــﺎری ﺧﯚ ﺑﻪ دهﺳــــﺘﻪوهداﻧﯽ ﻟﻪ‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﺪا داﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﺋﺎﯾﺎ ﺋﻪو ﺟﯚرهی ﮐــــﻪ ﻧﻪﺗﻪوهﺧﻮازه‬ ‫ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﻪﮐﺎن ﺑ‪‬وﯾــــﺎن ﮐﺮدۆﺗﻪوه‪ ،‬ﮐﯚﻣﺎری‬ ‫ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن دهﺳﺘﮑﺮدی ﺳﯚﭬﯿﻪت ﺑﻮو و‬

‫ﺑﻪ رۆﯾﺸﺘﻨﻪدهرهوهی ﺋﻪو ﺗ‪‬ﮑ‪‬ووﺧﺎ؟‬ ‫ﭘ‪‬ﺶ ھﻪﻣــــﻮو ﺷــــﺘ‪‬ﮏ‪ ،‬دهو‪‬ﻪﺗﻪ‬ ‫ھﺎوﭘﻪﯾﻤﺎﻧــــﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺎن داﮔﯿﺮ ﻧﻪﮐﺮد‪،‬‬ ‫ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو ﺑﻪ ﺑ‪ ‬ﺷﻪڕ ﺑﻪ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ‬ ‫ﺑﻪرهی ﺳﯚﭬﯿﻪت ھﺎﺗﻨﻪ ﻧﺎو ﺧﺎﮐﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﻪوه‪.‬‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان دهﯾﺎن ﺳﺎڵ ﭘ‪‬ﺶ ﺋﻪوهش ﻟﻪ ﻻﯾﻪن‬ ‫ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ و رووﺳﻪوه ﺋﯿﺪاره دهﮐﺮا‪ .‬ھﻪﻣﻮو‬ ‫وهزﯾﺮ و ﻧﻮ‪‬ﻨﻪر‪‬ﮑــــﯽ ﻣﻪﺟﻠﯿﺲ دهﺑﻮاﯾﻪ‬ ‫ﺳــــﻪر ﺑﻪ ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﯿــــﺎن ﺑﻮاﯾــــﻪ‪ .‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت‬ ‫ﭘﺎﺷﺎﯾﺎن دهﮔﯚڕی‪ ،‬ﻣﻪﺟﻠﯿﺴﯿﺎن ﺑﻪ ﺗﯚپ‬ ‫دهﺑﻪﺳــــﺖ و ﺑﻪ ﺑ‪ ‬ﺋﯿﺰﻧﯽ ﺋــــﻪوان ھﯿﭻ‬ ‫ھﻪ‪‬ﺴﻮﮐﻪوﺗ‪‬ﮑﯽ ﺳﯿﺎﺳــــﯽ ﯾﺎ ﻧﯿﺰاﻣﯽ ﻟﻪ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﺑﻪڕ‪‬ﻮه ﻧﻪدهﭼﻮو‪ .‬ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﭘﺎش‬ ‫ﺷﻪردا‪ ،‬ﺳــــﯚﭬﯿﻪت ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺑﻪرژهوهﻧﺪی‬ ‫ﺧﯚی و ﺷــــﻪرﯾﮑﺎﯾﻪﺗﯽ ﻟﻪ ﮔﻪڵ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ‬ ‫ھﺎﺗﻪ ﺧﺎﮐﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﻪوه‪.‬‬ ‫ﺑﻮوﻧﯽ ﺋﻪرﺗﻪﺷــــﯽ ﺳﻮور ﻟﻪ ﻧﺎوﭼﻪدا‬ ‫ﻟﻪ ﻻﯾﻪﮐﻪوه دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﻧﺎوهﻧﺪی‬ ‫ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﻻواز ﮐﺮد و ﻟﻪ ﻻﯾﻪﮐﯽ ﺗﺮﯾﺸــــﻪوه‬ ‫ھﻪﻟ‪‬ﮑﯽ ﺑﯚ داﻧﯿﺸــــﺘﻮواﻧﯽ ﺋﻪو ﺑﻪﺷــــﻪ‬ ‫ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨــــﺎ ﺗﺎ ھﻪو‪‬ﯽ ﮔﻪﯾﺸــــﺘﻦ ﺑﻪ ﺋﺎواﺗﻪ‬ ‫ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﺑــــﺪهن‪ .‬ﮐﻮردﯾﺶ ﺑﻪو‬ ‫ﭘ‪‬ﯿﻪ ﺑﻪ ﮐﻪ‪‬ﮏ وهرﮔﺮﺗﻦ ﻟﻪ ھﻪﻟﯽ رهﺧﺴﺎو‬ ‫ﻣﻪوداﯾﻪﮐﯽ ﺑﯚ ﻟﻮا ﮐﻪ ﺧﯚی رﯾﮑﺒﺨﺎ‪ ،‬ﯾﻪﮐ‪‬ﺘﯽ‬ ‫ﻧﻪﺗﻪوهﯾــــﯽ ﭘ‪‬ﮑﺒ‪‬ﻨ‪ ‬و ﺑــــﻪ ﺋﯿﺮادهﯾﻪﮐﯽ‬ ‫ھﺎوﺑﻪﺷــــﻪوه ﺑﻪرهو داﺑﻪزاﻧﺪﻧﯽ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻪ‬ ‫ﻟﻪﻣ‪‬ﮋﯾﻨﻪﮐﺎﻧﯽ ھﻪﻧﮕﺎو ھﻪ‪‬ﯿﻨ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬رهوﺗﯽ‬ ‫ﮐﯚﻣﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن و ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن و‬ ‫ﭼﺎرهﻧﻮوﺳﻪﮐﺎﻧﯿﺎن دهرﯾﺨﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﯚﭬﯿﻪت‬ ‫ﺗﻪﻧﯿــــﺎ ﮐﻪ‪‬ﮑﯽ ﺋﺎﻣــــﺮازی ﻟ‪‬ﻮهرﮔﺮﺗﻮون‪،‬‬ ‫ﺑــــﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪت ﺑﯚ ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن ﭘﻼﻧ‪‬ﮑﯽ ﻟﻪ‬ ‫ﭼﻮارﭼ‪‬ــــﻮهی رزﮔﺎری ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ ﮐﻮرددا‬ ‫ﻧﻪﺑﻮو‪ .‬ﺋﻪﮔﻪر ﭼﯽ ﺑﻮوﻧﯽ ﺳــــﯚﭬﯿﻪت ﻟﻪ‬ ‫ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺋﻪو ﮐﻪﺷــــﻮھﻪواﯾﻪدا ﻧﻪﺧﺸﯽ‬ ‫ﺑﻮو و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺧﯚی ﻟ‪ ‬ﺑﺒﻮ‪‬ﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م‬ ‫ﺳــــﻮودی ﺳﯚﭬﯿﻪت ﻟﻪ رهوﺗﯽ ﮐﯚﻣﺎردا ﺑﯚ‬ ‫ﮐﻮرد ﺗﻪﻧﯿﺎ ‪ ١٢٠٠‬ﭼﻪک‪ ،‬دهزﮔﺎﯾﻪﮐﯽ ﭼﺎپ‬ ‫و ﻟﻪواﻧﻪﯾﻪ رادو‪‬ﯿﻪﮐﯽ ﺑ‪ ‬ھ‪‬ﺰ‪ ،‬ﺑﻮوﺑ‪ .‬ﻟﻪ‬ ‫ﮐﺎﺗ‪‬ﮑﺪا‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﻪﯾﻤﺎﻧﯽ داﺑﻮو ﮐﻪ ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﻟﻪﺗﻮﭘﻪت ﺑﻮوﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﻧﻪدا‪ ،‬دروﺷﻤﯽ‬ ‫ﺧﻮدﻣﻮﺧﺘــــﺎری ﺑﻪ ﺳــــﻪر ﺟﻮو‪‬ﻧﻪوهی‬ ‫ﮐﻮرددا ﺳﻪﭘﺎﻧﺪ ﮐﻪ ھﻪﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎش ﺑﻪرۆﮐﯽ‬ ‫ﮐﻮردی ﻟﻪ ھﻪﻣﻮو ﭘﺎرﭼﻪﮐﺎﻧﯿﺪا ﺑﻪرﻧﻪداوه‪.‬‬ ‫ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻟﻪ ﻧﺎوﭼﻪﯾﻪﮐﯽ زۆر‬

‫ﺑﭽﮑﯚﻟــــﻪدا زﯾﻨﺪاﻧﯽ ﮐﺮد و ﺗــــﺎ رووﺧﺎن‬ ‫ﺋﯿﺰﻧﯽ ﻧﻪدا ﻟﻪ ﮐﻪﻟﯽ ﺳﻪرا ﺑﻪوﻻوهﺗﺮ ﭘﻪل‬ ‫ﺑﮑ‪‬ﺸ‪ ‬و ﺋﻪو ﺑﻪﺷﻪی ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ وا ﺑﻪ‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﻪوه ﺑﻪﺳﺘﻪوه ﮐﻪ ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎش‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯿﻪﮐﺎن ﺋﻪو ﺑﻪﺷــــﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﮐﯽ‬ ‫ﺧﯚﯾﺎن دهزاﻧﻦ‪.‬‬ ‫ووﺗ‪‬ی ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ‬ ‫دووی ر‪‬ﺒﻪﻧــــﺪان ﻣ‪‬ــــﮋووی ﺗﻪﻧﯿﺎﯾﯽ‬ ‫و ﻣﻪز‪‬ﻮوﻣــــﯽ ﻧﻪﺗﻪوهﯾﻪﮐﻪ ﮐــــﻪ وهﮐﻮو‬ ‫ﻣﯚرهﯾﻪک ﮐﺎﯾﻪی ﭘ‪‬ﮑﺮاوه و ھﻪﻟﻮﻣﻪرﺟﯽ‬ ‫ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺋﺎﺑﻮوری‪ ،‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ‬ ‫ﺧﯚی ﯾﺎرﻣﻪﺗﯿﺪهری ﺋــــﻪو ﺑ‪‬ﺪهرهﺗﺎﻧﯽ و‬ ‫ﭼﻪوﺳﺎﻧﻪوه و داﮔﯿﺮﮐﺮاﻧﯽ و‪‬ﺗﻪﮐﻪﯾﻪﺗﯽ‪.‬‬ ‫ھــــﯚی ﻧﺎوهﮐــــﯽ وهﮐﻮو زهﺑــــﺮ و زهﻧﮕﯽ‬ ‫دوژﻣﻨﺎن و ھﯚ دهرهﮐﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺮ ﮐﺎرﺗ‪‬ﮑﻪر‬ ‫ﺑﻮوه‪.‬‬ ‫ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺋﻪزﻣﻮوﻧ‪‬ﮏ ﺑﻮو‬ ‫ﮐﻪ ﻧﯿﺸﺎﻧﯿﺪا‪ ،‬ﮐﻮرد ﺗﻮاﻧﺎی ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﺑﺮدﻧﯽ‬ ‫ﺧﯚی ھﻪﯾــــﻪ و ﺋﻪﮔﻪر ﻣــــﻪودای ھﻪﺑ‪‬ﺖ‬ ‫دهﺗﻮاﻧــــ‪ ‬ﺧــــﯚی ﺑﻪرهو ﭘ‪‬ــــﺶ ﺑﻪرێ و‬ ‫ﻣﻮﮐﺮﯾﺎن ﻟــــﻪ ﻣﺎوهی ‪ ١١‬ﻣﺎﻧﮕــــﺪا زﯾﺎﺗﺮ‬ ‫ﻟﻪ ھﻪﻣﻮو دهورهی ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﺷــــﺎ‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫ھﻪﻣﻮو ﺑﻮارهﮐﺎﻧﺪا ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻨﯽ ﺑﻪ ﺧﯚﯾﻪوه‬ ‫دﯾــــﺖ‪ .‬ﮐﯚﻣــــﺎری ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن در‪‬ﮋهی‬ ‫ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ ﭼﻪﻧﺪ ﺳﻪد ﺳــــﺎ‪‬ﻪی ﮐﻮرد ﺑﻮو‬ ‫ﺑﯚ ﻣﺴــــﯚﮔﻪر ﮐﺮدﻧﯽ دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮرد ﻟﻪ‬ ‫ﺳــــﻪر ﺧﺎﮐﯽ ﺧﯚﯾﺪا و ﺳﯚﭬﯿﻪت ﺗﻪﻧﯿﺎ ﻟﻪ‬ ‫ﭘ‪‬ﻨﺎو ﺑﻪرژهوهﻧﺪی ﺧﯚﯾﺪا ھﻪﻟﻮﻣﻪرﺟ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﻟﻪﺑﺎری رهﺧﺴــــﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﮐــــﻮرد دهﯾﺘﻮاﻧﯽ‬ ‫ﮐﻪ‪‬ﮑﯽ ﻟ‪‬ﻮهرﮔﺮێ‪ .‬ﮐﻮرد ھﻪﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎش‬ ‫ﺑﻪ ﺷﻮ‪‬ﻦ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ دهرهﮐﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪت‬ ‫زﻟﮫ‪‬ﺰ‪‬ﮏ دهﺧﻮﻟ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﻟﻪ رهوﺗﯽ ﮐﯚﻣﺎردا‪،‬‬ ‫ﺳﯚﭬﯿﻪت ﭘﯿﺸــــﺎﻧﯿﺪا ﮐﻪ وهﮐﻮو زﻟﮫ‪‬ﺰ‪‬ﮏ‬ ‫ﭘﺸــــﺘﯿﻮاﻧﯽ راﺳــــﻪﻗﯿﻨﻪی ﮐﻮرد ﻧﯿﯿﻪ و‬ ‫ﺑﻪ ﭘ‪‬ــــﯽ ﺑﻪرژهوهﻧﺪی ﺧــــﯚی دهﯾﮫﻪوێ‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﻪوه ﺑﺒﻪﺳﺘ‪‬ﺘﻪوه‪،‬‬ ‫ﺟﻮو‪‬ﻧﻪوهی ﮐﻮرد ﺋﻪﮔﻪر ﭼﯽ ﻟﻪ ﻣﺎوهی‬ ‫ﻣﺎﻧﻪوهی ھ‪‬ﺰهﮐﺎﻧﯽ ﺳﯚﭬﯿﻪت ﻟﻪ ﻧﺎوﭼﻪدا‬ ‫ﺑﺎش ﺟــــﻮو‪‬وه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﭘــــﺎش دهﻧﮕﯚی‬ ‫ﭼﻮوﻧــــﻪدهرهوهی ﺳــــﯚﭬﯿﻪت ﮐﻪ‪‬ﮑــــﯽ‬ ‫ﺗﺎﯾﺒﻪﺗــــﯽ وهﻧﻪﮔﺮت و ﺧﯚی ﺑﯚ ھﻪﻧﮕﺎوی‬ ‫ﺑــــﻪرهو ﭘ‪‬ﺸــــﺘﺮ ﺋﺎﻣﺎده ﻧﻪﮐــــﺮد )‪.(١١‬‬ ‫و‪‬ﻨﺎﭼ‪ ‬ﺳــــﯚﭬﯿﻪت ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ‬ ‫وهﮐﻮو دﯾﺎردهﯾﻪﮐﯽ راﺳــــﺘﻪﻗﯿﻨﻪ ﺑﻪ ھ‪‬ﻨﺪ‬

‫ﮔﺮﺗﺒ‪‬ﺖ‪ .‬ﺳــــﯚﭬﯿﻪت ﺳﻪرهڕای ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ‬ ‫ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯿﻪﮐﺎﻧــــﯽ و ﮐﻪ‪‬ﮏ وهرﮔﺮﺗﻦ ﻟﻪ‬ ‫ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن و ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‪ ،‬دهﯾﻮﯾﺴــــﺖ‬ ‫ﻟﻪ ﺑﺎری ﺳﯿﺴــــﺘﻪﻣﻪوه ﻟﻪ ﺳﻮﺳــــﯿﺎﻟﯿﺰم‬ ‫ﻧﺰﯾﮏ ﺑﺒﻨــــﻪوه‪ .‬ﺋﻪو ﮐﺎره ﻟﻪ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‬ ‫ﮐﺮا‪ ،‬زهوی داﺑﻪﺷﮑﺮا و ﺳﻪرﻣﺎﯾﻪدارهﮐﺎن‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﺟ‪‬ﮫ‪‬ﺸﺖ‪ ،‬ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‬ ‫ﺧﯚی ﺑﯚ ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺰم و ﭘ‪‬ﺶ ﻣﻪرﺟﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋﺎﻣــــﺎده دهﮐــــﺮد‪ .‬ﺋــــﻪو ھﻪﻧﮕﺎواﻧــــﻪ ﻟﻪ‬ ‫ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن ھﻪ‪‬ﻨﻪھ‪‬ﻨﺪراﻧﻪوه و ﻟﻪ ھﯿﭻ‬ ‫دوﮐﻮﻣ‪‬ﻨﺘ‪‬ﮑﺪا ﻧﻪ ﺑﯿﻨﺪراوه ﮐﻪ ﺳﯚﭬﯿﻪت‬ ‫داواﯾﻪﮐﯽ ﺋﻪوﺗﯚی ﻟﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﮐﺮدﺑ‪.‬‬ ‫ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﺑﯚﺷﯽ ﮔﺮﯾﻨﮓ ﻧﻪﺑﻮوه)‪.(١٢‬‬ ‫ﮔﯚڕاﻧــــﯽ ﻧﺎوی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ــــﻪی ژ‪.‬ک ﺑﻪ‬ ‫ﺣﯿﺰﺑــــﯽ دﯾﻤﻮﮐ‪‬اﺗﯽ ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﭘ‪‬ﯽ ﭘ‪‬ﺪاوﯾﺴــــﺘﯽ ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ رزﮔﺎرﯾﺨﻮازاﻧﻪ‬ ‫و ﺑﻪرژهوهﻧــــﺪی ﮔﺸــــﺘﯽ ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ ﺑﻮو‬ ‫و ﻧــــﻪ ﺋﺎﻣ‪‬از‪‬ﮑﯽ ﺑﺎش ﺑــــﯚ داﻣﻪزراﻧﺪن‬ ‫و ﭘﺎراﺳــــﺘﻨﯽ ﮐﯚﻣــــﺎر وهﮐــــﻮو دهزﮔﺎی‬ ‫دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ‪ .‬ﺣﯿﺰﺑﯽ دﯾﻤﻮﮐ‪‬ات‪،‬‬ ‫ﻣﻪﺳــــ‪‬ﻪﺣﻪﺗﯽ ﮐﺎﺗﯽ و ھﻪﻟﻮﻣﻪرﺟﯽ ﺋﻪو‬ ‫ﺳــــﻪردهﻣﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ وﯾﺴﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿﻪت و‬ ‫ﺑﺎری ﻧﺎوﺧﯚی ﮐﻮردﺳﺘﺎن و ﺑﻪرژهوهﻧﺪی‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن و دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳﯽ ﻟﻪ ﮔﻪڵ دهوﻟﻪﺗﯽ‬ ‫ﻧﺎوهﻧﺪﯾﺪا ﺑﻮو‪ .‬ﮐﻮرد ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ھﻪﻟﻮﻣﻪرج و‬ ‫ﻻوازی دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﻧﺎوهﻧﺪی ﯾﺎ ﺑﻪ ھ‪‬ﺰی ﮐﻮرد‬ ‫و ﮔﺮﯾﻨﮕﺘﺮ‪ ،‬ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻻﯾﻪﻧ‪‬ﮑﯽ دهرهﮐﯽ‪،‬‬ ‫دروﺷﻤﯽ ﺧﯚی ﮔﯚڕﯾﻮه‪ .‬داواﮐﺎری ﮐﯚﻣﺎری‬ ‫ﮐﻮردﺳــــﺘﺎﻧﯿﺶ ھﻪر ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ ﻟﻪ ﺳﻪرﺑﻪ‬ ‫ﺧﯚﯾﯿﻪوه ﺗﺎ ﺧﻮدﻣﻮﺧﺘــــﺎری و ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت‬ ‫ﺋﻪﻧﺠﻮﻣﻪﻧﯽ ﺋﻪﯾﺎﻟﻪﺗﯽ و وﻻﯾﻪﺗﯽ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮوﻧﯽ ﺋﻪﺳﺎﺳــــﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﮔﯚڕدراوه‪ .‬ﺑﯚ‬ ‫و‪‬ﻨﻪ ﻗــــﺎزی ﻣﺤﻪﻣﻪد ﻟﻪ وﺗﻮو‪‬ﮋهﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪ‬ ‫ﮔــــﻪڵ ﻧﻮ‪‬ﻨﻪراﻧﯽ ﺳــــﯚﭬﯿﻪت‪ ،‬ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ و‬ ‫ﺋﺎﻣﺮﯾﮑﺎدا‪ ،‬ﺑﺎﺳــــﯽ ﻣﺎﻓﯽ ﮐﻮرد ﺑﻪ ﮔﺸﺘﯽ‬ ‫و ﺳــــﻪرﺑﻪﺧﯚﯾﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن دهﮐﺎت و ﻟﻪ‬ ‫ﮔﻪڵ ﺷــــﺎ و دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﻧﺎوهﻧﺪی‪ ،‬ﺑﺎﺳــــﯽ‬ ‫ﺧﻮدﻣﻮﺧﺘــــﺎری و ﭘ‪‬ﺶ رووﺧﺎﻧﯽ‪ ،‬داوای‬ ‫ﺋﻪﻧﺠﻮﻣﻪﻧﯽ ﺋﻪﯾﺎﻟﻪﺗﯽ و وﻻﯾﺘﯽ دهﮐﺎت‪.‬‬ ‫ﺋﻪوه ﺗــــﺎ ﺋ‪‬ﺴــــﺘﺎش ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻤﻪﻧﺪی‬ ‫ﺳﯿﺎﺳــــﻪﺗﯽ ﺣﯿﺰﺑﻪ ﮐﻮردهﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽﺗﺮه ﻟﻪ‬ ‫ھﻪﻣﻮو ﭘﺎرﭼﻪﮐﺎﻧﺪا‪ .‬ﺋﻪو ﭘﺎڕادۆﮐﺴــــﻪ ﻟﻪ‬ ‫ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﺸــــﺪا ﺑﻪ رووﻧﯽ ﺑﻪر‬ ‫ﭼﺎو دهﮐﻪو‪‬ﺖ‪ .‬ھﺎﺗﻨﻪ ﺳــــﻪر ﮐﺎری ﻗﻪوام‬

‫ھﻮﻣ‪‬ﺪ‪‬ﮏ ﺑﻮو ﺑﯚ ﺳﯚﭬﯿﻪت ‪ ،‬ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‬ ‫و ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ .‬و‪‬ﺪهﭼﻮو ﮐﻪ زۆر ﻣﻪﺳﻪﻟﻪی‬ ‫ﺋ‪‬ــــﺮان ﺑﯚ و‪‬ﻨﻪ ﭘﺮﺳــــﯽ ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن و‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻟﻪ ﭘﺮۆﺳﻪﯾﻪﮐﯽ دﯾﻤﻮﮐ‪‬اﺗﯿﮏ‬ ‫و ﺋﺎﺷــــﺘﯿﺎﻧﻪدا ﭼﺎرهﺳــــﻪر ﺑﮑﺮ‪‬ﻦ‪ .‬ﺋﻪوه‬ ‫ﺗﻪﻧﯿﺎ ھﻮﻣ‪‬ﺪ‪‬ﮏ ﺑﻮو‪ .‬ﺳــــﯚﭬﯿﻪت ﺑﻪ‪‬ﻨﯽ‬ ‫ﻧﻪوﺗﯽ ﺑﺎﮐــــﻮوری وهرﮔﺮﺗﺒﻮو‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺑﻪو‬ ‫ﻣﻪرﺟــــﻪی ﻣﻪﺟﻠﯿﺴــــﯽ ‪ ١٥‬ﭘﻪﺳــــﻪﻧﺪی‬ ‫ﮐﺎت‪ ،‬ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن و ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯿﺶ ھﻪر‬ ‫ﺑﻪو ھﻮﻣ‪‬ﺪه ﺳــــﭙ‪‬ﺮدران ﺑﻪ ﻣﻪﺟﻠﯿﺴــــﯽ‬ ‫‪ ،١٥‬ﺋﻪوه ﺗﻪﻧﯿــــﺎ ﺧﻪوﻧ‪‬ﮏ ﺑﻮو ﮐﻪ ھﻪر‬ ‫ﮔﯿــــﺰ ﻧﻪھﺎﺗــــﻪ دی‪ .‬زۆرﯾﮏ ﻟــــﻪ ﻧﻪﺗﻪوه‬ ‫ﭘﻪرهﺳﺘﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﺎﻧﺎزﯾﯿﻪوه ﺑﺎﺳﯽ‬ ‫ﺑﻠﯿﻤﻪﺗﯽ ﻗﻪوام دهﮐﻪن ﮐﻪ ﮐ‪‬وی ﺳــــﻪر‬ ‫ﺳــــﯚﭬﯿﻪت‪ ،‬ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﮐﻮردﺳــــﺘﺎن‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬ﺋﻪوه ﺑﻠﯿﻤﻪﺗﯽ ﻗﻪوام ﻧﻪﺑﻮو‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو‬ ‫ﮐﻪﺷﻮھﻪوای ﺋﻪو ﺳﻪردهﻣﻪ ﺑﻮو ﮐﻪ ﺑﻮارئ‬ ‫ﻓ‪‬ﺒﺎزی ﺑﻪ ﻗﻪوام دا‪ .‬ﺳﻪرهﻧﺠﺎم ر‪‬ﺒﻪری‬ ‫ﮐﯚﻣــــﺎر ﺑ‪‬ﯾﺎری ﺗﻪﺳــــﻠﯿﻤﯽ دا‪ .‬ﻗﺎزی ﮐﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﮐﺎﺗﯽ ﺑ‪‬ﯾﺎری دهرﭼﻮوﻧﯽ ﺳــــﯚﭬﯿﻪﺗﺪا‪،‬‬ ‫دهﯾﮕــــﻮت‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤــــﻪ ﮐﯚﻣــــﺎر دهﭘﺎر‪‬ﺰﯾﻦ و‬ ‫دهﯾﺴﻪﻟﻤ‪‬ﻨﯿﻦ ﮐﻪ دروﺳﺘﮑﺮاوی ﺳﯚﭬﯿﻪت‬ ‫ﻧﯿﻦ‪ ،‬ﭼﯚن ﺑﻮو ﮐﻪوﺗﻪ ﺑﯿﺮی ﺋﻪوهی ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﯿﺮی ﺋﻪرﺗﻪﺷﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﻪوه ﺑﭽ‪ ‬و ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت‬ ‫د‪‬ﯽ ﻣﻪﻻ ﻣﻪﺳﺘﻪﻓﺎی ﺑﺎرزاﻧﯿﺶ ﻟﻪ ﺧﯚی‬ ‫ﺑ‪‬ﺸــــ‪‬ﻨ‪ ‬ﮐﻪ ﺑ‪‬ﯾﺎری ﭘﺎراﺳــــﺘﻨﯽ ﺷﺎری‬ ‫ﻣﮫﺎﺑﺎدی داﺑﻮو و ﻟﻪ ﺑﯚﮐﺎﻧﻪوه ﮔﻪڕاﺑﯚوه ﺗﺎ‬ ‫ﮐﯚﻣﺎر ﺑﭙﺎر‪‬ﺰێ‪ .‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﻗﺎزی ﺑﺎرزاﻧﯿﺸﯽ‬ ‫ﻣﻪﺟﺒﻮور ﮐﺮد ﺗﺎ ﺷﺎری ﻣﻪھﺎﺑﺎد ﺑﻪ ﺟ‪‬‬ ‫ﺑ‪‬ﺖ‪ .‬ﻣﻪﺟﻠﯿﺴــــﯽ ‪ ١٥‬ﭘ‪‬ﮑﮫﺎت و ھﯿﭻ‬ ‫ھﻮﻣ‪‬ﺪ‪‬ﮑﯽ ﻟ‪‬ﻨﻪﮐﻪوﺗﻪوه‪ .‬ﺑﺎس ﻟﻪ ﻧﻪوﺗﯽ‬ ‫ﺑﺎﮐﻮور و ﭘﻪﯾﻤﺎن ﻟﻪ ﮔﻪڵ ﺳــــﯚﭬﯿﻪت ھﻪر‬ ‫ﻧﻪﮐﺮا‪ .‬ﭘ‪‬ﺸــــﻪوهری ﺑﻪرهو ﺑﺎﮐﯚ راوﻧﺮا ﺗﺎ‬ ‫ﭘﺎﺷﺎن ﻟﻪ رووداو‪‬ﮑﯽ ﺋﻮﺗﯚﻣﯚﺑﯿﻠﺪا ﺑﯿﻤﺮ‪‬ﻨﻦ‪،‬‬ ‫و ﺳﻪرهﻧﺠﺎم ﺳﻪری ﻗﺎزﯾﻪﮐﺎن ﺑﻪ ﭘﻪﺗﻪوه‬ ‫ﮐﺮا‪ .‬ﻗﺎزی ﻟﻪ دواﯾﯿﻦ ﺳــــﺎﺗﻪﮐﺎﻧﯽ ژﯾﺎﻧﯽ‬ ‫و ﻟﻪ ﮐﻪﻧﺎر ﺳــــ‪‬ﺪارهدا‪ ،‬ﺋﻪو ﺋﻪزﻣﻮوﻧﻪی‬ ‫ﻟــــﻪ وهﺳــــﯿﻪﺗﻨﺎﻣﻪﮐﻪﯾﺪا زۆر ﺑﻪ رووﻧﯽ و‬ ‫راﺳﺘﮕﯚﯾﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻪﺗﻪوهﮐﻪی رادهﮔﻪﯾﻪﻧ‪‬‬ ‫ﮐﻪ ‪ :‬ﺑــــﻪ دوژﻣﻨﺎﻧــــﯽ ﻧﻪﺗﻪوهﮐﻪﺗﺎن ﺑ‪‬وا‬ ‫ﻣﻪﮐﻪن و ﻓﺮﯾﻮﯾﺎن ﻣﻪﺧﯚن‬ ‫ﺳﻪرﭼﺎوهﮐﺎن‬ ‫‪ -١‬ﻗﺎﺿــــــﯽ ﻣﺤﻤﺪ و ﺟﻤﮫﻮری در آﯾﻨﻪ اﺳــــــﻨﺎد‪.‬‬

‫ﺑﮫﺰاد ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ‪ .‬وﺗﻮو‪‬ﮋی ﻗﺎزی ﻣﺤﻪﻣﻪد ﻟﻪ ﮔﻪڵ‬ ‫رۆژﻧﺎﻣﻪ ﻓﺎرﺳــــــﯿﻪﮐﺎﻧﯽ »اﯾﺮان ﻣﺎ«‪» ،‬ﻓﺮﻣﺎن« و‬ ‫»رھﺒﺮ«‪ .‬ل ‪ . ٤٨‬رۆژﻧﺎﻣﻪی ﮐﻮردﺳﺘﺎن ‪-٤-٣٠‬‬ ‫‪ -٢ -١٩٢٥‬ﺑﯿﺮهوهرﯾﻪﮐﺎﻧﯽ ﻣﺤﻪﻣﻪدی ﺷﺎﭘﻪﺳﻪﻧﺪی‪،‬‬ ‫ﺑﻪ وردی ﺑﺎﺳﯽ ﮐﺮدووه‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﭼﻪﻧﺪ ﻻﭘﻪرهﯾــــــﻪک ﻟﻪ ﻣ‪‬ﮋووی ﮔﻪﻟﯽ ﮐﻮرد‬ ‫ﻟﻪ رۆژھﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳــــــﺘﺎن‪ .‬د‪.‬ﯾﺎﺳﯿﻦ ﺳﻪردهﺷﺘﯽ‪.‬‬ ‫ل ‪١٥٥‬‬ ‫‪ -٤‬ﺳﻪرﭼﺎوهی ﭘ‪‬ﺸﻮو‬ ‫‪ -٥‬د‪.‬ﺋﻪﻓﺮاﺳــــــﯿﺎو ھﻪوراﻣﯽ‪ -‬راﭘﯚرﺗﯽ ﻗﻮﻟﯽ ﯾﻒ‪،‬‬ ‫ﺟ‪‬ﮕﺮی ﮐﻮﻧﺴﻮوﻟﯽ ﺳﯚﭬﯿﻪت ﻟﻪ ﺗﻪور‪‬ﺰ‪ ،‬وﺗﻮو‪‬ﮋ ﻟﻪ‬ ‫ﮔﻪڵ ﻗﺎزی ﻣﺤﻪﻣﻪد‪.‬‬ ‫‪ -٦‬ﺑﯿﺮهوهرﯾﻪﮐﺎﻧﯽ ﻣﺤﻪﻣﻪدی ﺷﺎﭘﻪﺳﻪﻧﺪی‪.‬‬ ‫‪ -٧‬د‪.‬ﺋﻪﻓﺮاﺳــــــﯿﺎو ھﻪوراﻣﯽ‪ -‬ﺑــــــﯚ و‪‬ﻨﻪ‪ :‬ﻧﺎﻣﻪی‬ ‫ﻣﯚﻟﯚﺗﯚف وهزﯾﺮی دهرهوهی ﺳــــــﯚﭬﯿﻪت ﺑﯚ ﺑﺎ‪‬ﻮ‪‬ﺰی‬ ‫ﺳﯚﭬﯿﻪت ﻟﻪ ﺗﺎران‪.‬‬ ‫‪ -٨‬ﮔﻪﺷــــــﺘ‪‬ﮏ ﺑﻪ ﮐﯚﻣــــــﺎری ﮐﻮردﺳــــــﺘﺎﻧﺪا‪-‬‬ ‫ﺑﯿﺮهوهرﯾﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪﮐﺮ ﻋﺒﺪوﻟﮑﻪرﯾﻢ ﺣﻪو‪‬ﺰی‪ .‬ﺑﻪ وردی‬ ‫ﺑﺎﺳﯽ ﮐﺮدووه‪.‬‬ ‫‪ -٩‬ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺤﻤﺪ و ﺟﻤﮫﻮری در آﯾﻨﻪ اﺳﻨﺎد‪ -‬ﺑﮫﺰاد‬ ‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ‪ .‬ل ‪٦١‬‬ ‫‪ -١٠‬ﻣﺤﺎﮐﻤــــــﻪ ﮐﺮدﻧﻪﮐﻪی ﻗــــــﺎزی ﻣﺤﻪﻣﻪد ﻟﻪ‬ ‫ﯾﺎداﺷﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ﻗﻮام اﻟﺴﻠﻄﻨﻪدا‪ .‬وهرﮔ‪‬اﻧﯽ ﻣﻮﮐﺮی‪،‬‬ ‫ل ‪٧٢‬‬ ‫‪ -١١‬ﻗﺎﺿــــــﯽ ﻣﺤﻤﺪ و ﺟﻤﮫﻮری در آﯾﻨﻪ اﺳــــــﻨﺎد‬ ‫‪ ،‬ﺧﻮﺷــــــﺤﺎﻟﯽ‪٢٦ .‬ی ﻣﺎرﺳــــــﯽ ‪ ١٩٤٦‬ﺳﯚﭬﯿﻪت‬ ‫راﯾﮕﻪﯾﺎﻧﺪ ﮐــــــﻪ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪ ﺟ‪ ‬د‪ ‬و ‪ ٤٦/٤/١٦‬ﺑﻪ‬ ‫رهﺳــــــﻤﯽ ﻟﻪ ﺳﻪرا ﺑﻪ ﺣﻪﻣﻪ رهﺷﯿﺪ ﺧﺎﻧﯿﺎن راﮔﻪﯾﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮی ‪ ١٩٤٦‬ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺟ‪‬ﮫ‪‬ﺸﺖ‪.‬‬ ‫‪ -١٢‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺗﯿﯚری ﻣﺎڕﮐﺴﯿﺴــــــﺖ‪ -‬ﻟﻨﯿﻨﯿﺴﺘﯽ‪،‬‬ ‫ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺰم ﻟﻪ و‪‬ﺗﺎﻧﯽ ﭘﻪرهﮔﺮﺗﻮوی ﺳﻪرﻣﺎﯾﻪدارﯾﺪا‬ ‫ﺳــــــﻪر ھﻪ‪‬ﺪهدا‪ .‬ﭘﺎش ﺷﯚڕﺷــــــﯽ ﺋﻮﮐﺘﻮﺑﺮ‪ ،‬ﺗﯿﯚری‬ ‫ﺳﻪرھﻪ‪‬ﺪاﻧﯽ ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺰم ﻟﻪ و‪‬ﺗﺎﻧ‪‬ﮏ ﮐﻪ ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪی‬ ‫ﺳــــــﻪرﻣﺎﯾﻪدارﯾﺎن ﺑﻪ ﺳــــــﻪردا زا‪‬ــــــﻪ )ﺋﻪﮔﻪر ﭼﯽ‬ ‫ﺋﻪﻣﭙ‪‬ﯾﺎﻟﯿﺴﺘﯿﺶ ﻧﻪﺑﻦ( ﺑﻪ ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ ﺳﯚﭬﯿﻪت‪ ،‬ھﺎﺗﻪ‬ ‫ﺋﺎڕاوه‪ .‬داﻣﻪزراﻧﺪﻧﯽ ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺰم ﻟﻪو ﺷﻮ‪‬ﻨﺎﻧﻪی ﮐﻪ‬ ‫ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﻪﮐﺎﻧــــــﯽ ﭘ‪‬ﺶ ﺳــــــﻪرﻣﺎﯾﻪداری زاڵ ﺑﻮون‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻪﮔﻮﻧﺠﺎو دهزاﻧﺪرا‪ .‬ﺳــــــﯚﭬﯿﻪت ﺑﯚ ﺧﯚی ﺑﻪ دهﺳﺖ‬ ‫ﮐﯚﻣﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﺗﻮرﮐﻤﻨﺴﺘﺎن و ﻗﺮﻗﯿﺰﺳﺘﺎﻧﻪوه ﮔﯿﺮی‬ ‫ﮐﺮدﺑــــــﻮو ﮐﻪ ﭼــــــﯚن ﺑﺘﻮاﻧﻦ ﺧﯚﯾﺎن ﻟــــــﻪ ﺋﺎﺑﻮوری‬ ‫ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴــــــﺘﯿﺪا ر‪‬ﮑﺨﻪن‪ .‬ﭘﺎﺷﺎن ﺗﯿﯚری »ر‪‬ﮕﺎی‬ ‫ﭘﻪرهﺳﻪﻧﺪﻧﯽ ﻧﺎﺳﻪرﻣﺎﯾﻪدار«ﯾﺎن داﺗﺎﺷﯽ‬

‫‪6‬‬

‫ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫ﺑ‪‬وﮐﺮاوهﯾ‪‬ﮐﯽ ﺗﺎﯾﺒ‪‬ﺗ‪ ‬ﺑ‪ ‬داﻣ‪‬زراﻧﺪﻧﯽ ﯾ‪‬ﮐ‪‬ﻣﯽ ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردی‬

‫ﺑ‪‬رزو ﺑ‪‬ر‪‬ﺰﺑ‪ ‬ﯾﺎدی داﻣ‪‬زراﻧﺪﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬

‫ڕۆژی ‪٢‬ی ر‪‬ﺒﻪﻧﺪان و ﻛﯚﻣﺎری ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻟﻪ ﭘﻪﯾﭭﯽ ﭼﻪﻧﺪ ﻛﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯽﯾﻪك دا‬ ‫ھﻪ‪‬ﺒﮋاردهﯾﻪك ﻟﻪ ﻧﻮﺗﻘﯽ‬

‫ﭘ‪‬ﺸـــﻪوا ﻗﺎزی ﻣﺤﻪﻣﻤﻪد‬ ‫ﺳﻪرﻛﯚﻣﺎری ﻛﻮردﺳﺘﺎن‬

‫ﭘ‪‬ﺸﻪوا ﻗﺎزی ﻣﺤﻪﻣﻤﻪد‬

‫رۆژﯾﻚ ﻛﻪ ﻧﻮ‪‬ﻨﻪراﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫ﯾﻪﻛـــﺪڵ و ﯾـــﻪك زﻣـــﺎن ھـــﺎواری‬ ‫دﯾﻤﯚﻛﺮاﺳﯿﯿﺎن ﻛﺮد‪.‬‬ ‫»دﯾـــﺎره ﻣﻮﻓﻪﻗﯿﯿﻪﺗـــﯽ ﺋﯿﻤﻪ‬ ‫ﺳﻪراﺳـــﻪر ﻟـــﻪ ﻋﻪﯾﻨـــﯽ ﻣﻪراﻣﯽ‬ ‫دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ و ﻟـــﻪ ﻧﻪﺗﯿﺠـــﻪی‬ ‫ﻓﻪﻋﺎﻟﯿﯿﻪﺗـــﯽ ﺣﯿﺰﺑـــﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ‬ ‫ﻛﻮردﺳﺘﺎن و ﺑﻪ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻋﺎﻟﻪﻣﯽ‬ ‫دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﻪ‪.‬‬ ‫ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه‪ ...‬ده‪‬ﯿﯿﻦ‪:‬‬

‫ﻋﻪﺑﺪو‪‬ﺮهﺣﻤﺎن ﻗﺎﺳﻤﻠﻮو‪،‬‬ ‫ﭼﻞ ﺳﺎڵ ﺧﻪﺑﺎت‬

‫ﻋﻪﺑﺪو‪‬ﺮهﺣﻤﺎن ﻗﺎﺳﻤﻠﻮو‬

‫ﻛﯚﻣﺎری ﻛﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫ﺑﯚ ھﻪﻣﻮو ﻧﻪﺗﻪوهی‬ ‫ﻛﻮرد ﺟ‪‬ﮕﺎی ھﯿﻮا و‬ ‫ﺋﺎوات ﺑﻮو‬

‫دوﻛﺘﻮر ﺳﺎدق ﺷﻪڕهﻓﻜﻪﻧﺪی‬ ‫وﺗﺎری »دووی ر‪‬ﺒﻪﻧﺪان«‬

‫ﺳﺎدق ﺷﻪڕهﻓﻜﻪﻧﺪی‬

‫ﻣ‪‬ﮋوو‬ ‫دهﺳﻜﻪوﺗﻪﻛﺎﻧﯽ‬ ‫ﻛﯚﻣﺎری ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﯿﻨﮕﯽ ﺧﯚیدا‬ ‫ﭘﺎراﺳﺘﻮه‬

‫ﯾﻪﻛ‪‬ﻚ ﻟﻪ رووﻧﺎﻛﺘﺮﯾﻦ رووداوهﻛﺎﻧﯽ ﻣ‪‬ﮋووی‬ ‫ﺗﺎزهی رۆژھﻪ‪‬ﺗﯽ ﻧ‪‬ﻮهراﺳﺖ‬ ‫ﭘﻪﯾـــﺪا ﺑﻮون و ﮔﻮوراﻧﯽ ﻛﯚﻣﺎری ﻣﻪھﺎﺑﺎد و ﻣ‪‬ﮋووی ﻛﻮرت و ﺗﻮﻓﺎﻧﯽ و‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﭼﻮوﻧﯽ ﻟﻪﻧﺎﻛﺎوی‪ ،‬ﯾﻪﻛ‪‬ﻚ ﻟﻪ رووﻧﺎﻛﺘﺮﯾﻦ رووداوهﻛﺎﻧﯽ ﻣ‪‬ﮋووی ﺗﺎزهی‬ ‫رۆژھﻪ‪‬ﺗﯽ ﻧﯿﻮهراﺳـــﺘﻪ‪ .‬ﻛﯚﻣﺎری ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﻟﻪﻻﯾﻪن ﭘ‪‬ﺸﻜﻪوﺗﻨﺨﻮازاﻧﯽ‬ ‫ﺧﻪ‪‬ﻜﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﻪوه ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﻟ‪ ‬دهﻛﺮا ﻛﻪ ژﻣﺎرهﯾﺎن ﺑﻪردهوام زﯾﺎدی‬ ‫دهﻛﺮد و ﺋﻪو ﻛﻪﺳـــﺎﻧﻪ دوژﻣﻨﺎﯾﻪﺗﯿﯿﺎن ﻟﻪﮔـــﻪڵ دهﻛﺮد ﻛﻪ وا د‪‬ﻨﻪ ﺑﻪرﭼﺎو‬ ‫دوارۆژﯾﺎن ﻧﯿﻪ‪ .‬ﺋﺎرﭼﯿﺒﺎ‪‬ﺪ رۆزﭬ‪‬ﺖ‬ ‫ﻟـــﻪ رۆژی ﺋﺎواﺑﻮوﻧﯽﯾﻪوه‪ ،‬ﻛﯚﻣﺎری ﻣﻪھﺎﺑﺎد ﺑ‪ ‬وهﭼﺎن دهرﺳـــﻤﺎن دا‬ ‫دهدات‪ ،‬ﻛﻮرداﯾﻪﺗﯿﯽ رهﺳﻪﻧﻤﺎن ﻓ‪‬ﺮ دهﻛﺎت‪ ،‬ھﻪﻣﻮوﻣﺎن ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﺷﺎﮔﺮدی‬ ‫ﺑﻪ ﺋﻪﻣﻪﮔﯽ ﺋﻪو ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﮔﻪورهﯾﻪﯾﻦ ﺑﻪ ﭘﻪرۆﺷﻪوه ﭼﺎوهڕواﻧﯿﻦ ﺋﺎواﺗﻪﻛﺎﻧﯽ‬ ‫زوو ﺑﻪزوو ﺑ‪‬ﻨﻪدی‪ ،‬ﭘﻪﻧﺪ و دهرﺳﻪ ﻣ‪‬ﮋووﯾﯽﯾﻪﻛﺎﻧﯽ ﺑﻪﻓﯿ‪‬ۆ ﻧﻪﭼﻦ!!‬ ‫دوﻛﺘﻮر ﻛﻪﻣﺎل ﻣﻪزھﻪر‪ ،‬وﺗﺎری "ﮔﻪورهﯾﯽ ﻣﻪھﺎﺑﺎد و ﭼﻪﻧﺪ ﺑﯿﺮهوهریﯾﻪك"‬ ‫)ﺑﻪﺑﯚﻧﻪی ﭘﻪﻧﺠﺎ ﺳﺎ‪‬ﻪی داﻣﻪزراﻧﯽ ﻛﯚﻣﺎری ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﻪوه(‪.‬‬ ‫ﺳﻪرﭼﺎوه دوا ﻻﭘﻪرهی ڕۆژﻧﺎﻣﻪی ﮐﻮردﺳﺘﺎن ژﻣﺎره ‪٤٢٩‬‬

‫ﻧﻪواﺣﯽ و ﻧﻮﻗﺎﮔﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﺑﯽ‬ ‫رﯾﻌﺎﯾﻪﺗـــﯽ ﮔﻪﺑﻪﻗﺎت ﺋﻪﻋﻪم ﻟﻪ ﺋﺎﻏﺎ‬ ‫و رهﻋﯿﯿـــﻪت و‪ ،‬ﮔـــﻪوره و ﭼﻮك‪،‬‬ ‫ﻛﻮﺑﻮوﻧـــﻪوه و ﯾﻪﻛـــﺪل و ﯾﻪﻛﺰﻣﺎن‬ ‫ھﺎواری دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ دهﻛﻪن و ﺑﻪرﯾﯽ‬ ‫دﯾﻤﻮﻛـــﺮات دا دهرون ﻗـــﻮدرهت و‬ ‫ﻗﻮهﺗﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮات ﻧﯿﺸﺎن دهدا«‪.‬‬

‫ﺑﮋی ﻣﻮﺋﻪﺳﯿﺴﯿﻨﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮات‪.‬‬ ‫ﻣﯿﻠﻠﻪﺗﯽ ﻛـــﻮرد ھﻪزاران ﺳـــﻪد و‬ ‫ﺑﻪرھﻪﻟﺴﺘﯽ ﺳﻪﺧﺖ و ﺳﻪھﻪﻧﺪهی‬ ‫ﻟـــﻪری دا ﺑﻮو‪ .‬دهﺳـــﺘﻪ و داﯾﺮهی‬ ‫دﯾﻜﺘﺎﺗﻮری ﺑﯽ وﭼﺎن ﻛﺎرﺷـــﻜﯿﻨﯽ‬ ‫ﺋﯿﻤﻪﯾﺎن دهﻛﺮد و ﻟﻪ ھﯿﭻ ﻧﺎﻣﻪردﯾﯿﻪك‬ ‫راﻧﻪدهوهﺳﺘﺎن‪ .‬ﺋﯿﺨﺘﻼﻓﺎﺗﯽ ﻋﻪﺷﺎﯾﻪر‬ ‫ﺑﻮ ﻧﺎوﺧﻮش ﺋﯿﺸﻜﺎﻟ‪‬ﻜﯽ ﮔﻪوره ﺑﻮ‬ ‫ﺑﻮ ﺋ‪‬ﻤﻪ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪواﻧﻪ ھﯿﭽﻜﺎﻣﯿﻜﯿﺎن‬ ‫ﻧﻪﯾﺎﻧﺘﻮاﻧـــﯽ ﭘﯿﺶ ﺑـــﻪ ﺋﯿﻤﻪ ﺑﮕﺮن‬ ‫ﺑـــﻪ دﻟﯿﻜـــﯽ ﺑﻪھ‪‬ـــﺰ ﭘﺎﯾﻪدارﯾﻤﺎن‬ ‫ﻛﺮد و ﺋﯿﺪاﻣﻪﻣﺎن ﺑـــﻪ ﻓﻪﻋﺎﻟﯿﯿﻪﺗﯽ‬ ‫ﺧﯚﻣﺎن دا ﺗﺎ ﺋﯿﺴـــﺘﯿﻘﻼل و ﺋﺎزادی‬ ‫ﻧﻪﺗﻪوهی ﻛﻮردﻣﺎن ﺑﻪدهﺳﺖ ھﯿﻨﺎ‪.‬‬ ‫ﺋﻪورۆ ﻟـــﻪ ﻧﻮﻣﺎﯾﻨﺪهﻛﺎﻧـــﯽ ﺗﻪواوی‬

‫ھﻪ‪‬ﺒﮋاردهﯾﻪك ﻟﻪ ﻧﻮﺗﻘﯽ ﭘ‪‬ﺸﻪوا‬ ‫ﻗـــﺎزی ﻣﺤﻪﻣﻤـــﻪد ﺳـــﻪرﻛﯚﻣﺎری‬ ‫ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﻟـــﻪ رۆژی راﮔﻪﯾﺎﻧﺪﻧﯽ‬ ‫ﻛﯚﻣـــﺎری ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن دا ﻛﺘ‪‬ﺒـــﯽ‬ ‫»ﺣﻜﻮوﻣﻪﺗﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ـ ﻛﻮرد ﻟﻪ‬ ‫ﮔﻪﻣﻪی ﺳـــﯚﭬ‪‬ﺘﯽ دا«‪ ،‬ﻧﻪوﺷﯿﺮوان‬ ‫ﻣﺴﺘﻪﻓﺎ ﺋﻪﻣﯿﻦ‬

‫»ﻛﯚﻣـــﺎری ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﻧﻪك‬ ‫ھﻪر ﺑﯚ ﮔﻪﻟﯽ ﻛﻮرد ﻟﻪ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﻜﻮو ﺑﯚ ھﻪﻣﻮو ﻧﻪﺗﻪوهی‬ ‫ﻛﻮرد ﺟ‪‬ﮕﺎی ھﯿﻮا و ﺋﺎوات ﺑﻮو‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ھﺎﺗﻨﯽ ﺑﺎرزاﻧﯽﯾﻪﻛﺎن و زۆر ﻛﻮردی‬ ‫دﯾﻜﻪی ﻋ‪‬ﺮاﻗﯽ ﻛﻪ ﻟﻪ رﯾﺰی ﺣﯿﺰﺑﯽ‬ ‫دﯾﻤﯚﻛـــﺮات و دهزﮔﺎی ﻛﯚﻣـــﺎری‬ ‫ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن دا ﭼﺎﻻﻛﺎﻧﻪ ﺑﻪﺷـــﺪار‬ ‫ﺑﻮون‪ ،‬ﺋـــﻪم ﺟﻮو‪‬ﻧﻪوهﯾﻪ ﺑﺒﻮو ﺑﻪ‬ ‫ﺟﻮو‪‬ﻧﻪوهی ھﻪﻣﻮو ﻧﻪﺗﻪوهی ﻛﻮرد‬ ‫و‪ ،‬ھﻪﻣـــﻮو ﻧﻪﺗﻪوهی ﻛـــﻮرد ﭼﺎوی‬ ‫ﺗـــﯽ ﺑ‪‬ﯾﺒﻮو‪ ،‬ﭼﺎوی ھﯿﻮا و ﺗﺎﺳـــﻪ‬ ‫و ﺋـــﺎرهزوو‪ ،‬زۆر ﻧﻮ‪‬ﻨﻪری ﻛﻮرد ﻟﻪ‬

‫ﺗﻮرﻛﯿـــﻪ و ﺳـــﻮورﯾﻪ‪ ،‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﻟﻪ‬ ‫دهرهوهی ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﻟﻪ ﺋﻮرووﭘﺎ‬ ‫و ﺋﻪﻣﺮﯾﻜﺎوه دهھﺎﺗﻦ ﺳـــﻪرﯾﺎن ﻟﻪ‬ ‫ﻛﯚﻣﺎری ﻛﻮردﺳﺘﺎن دهدا ﺑﯚ ﺋﻪوهی‬ ‫ﺑﺰاﻧـــﻦ و ﺑﻪﭼﺎوی ﺧﯚﯾﺎن ﺑﺒﯿﻨﻦ ﻛﻪ‬ ‫ﯾﻪﻛـــﻪم ﺣﻜﻮوﻣﻪﺗﯽ ﮔﻪﻟـــﯽ ﻛﻮرد‪،‬‬ ‫ﯾﻪﻛﻪم ﻛﯚﻣﺎری ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﭼﯚﻧﻪو‪،‬‬ ‫ﭼﯚن ﺑﻪرهو ﭘ‪‬ﺶ دهﭼ‪ ‬و ﭼﯽ ﺑﯚ‬ ‫ﺧﻪ‪‬ﻜﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن دهﻛﺎ‪«.‬‬ ‫ﻋﻪﺑﺪو‪‬ﺮهﺣﻤﺎن ﻗﺎﺳـــﻤﻠﻮو‪ ،‬ﭼﻞ‬ ‫ﺳـــﺎڵ ﺧﻪﺑﺎت ﻟﻪ ﭘ‪‬ﻨـــﺎوی ﺋﺎزادی‪،‬‬ ‫ﻓﻪﺳـــ‪‬ﯽ دووھﻪم‪ ،‬ﺟ‪‬ﮕﺎی ﻛﯚﻣﺎری‬ ‫ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻟﻪ ﻣ‪‬ﮋوودا‬

‫ﻛﯚﻣـــﺎری ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﺑـــﻮو‬ ‫ﺑﻪھﯚی ﻓﻪزاﯾﻪﻛﯽ زۆر د‪‬ﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ‬ ‫ﻛـــﻪ ﺧﻪ‪‬ﻚ ﻟـــﻪوێدا ﺧﯚﯾـــﺎن ﻟﻪ‬ ‫دﯾﺎرﯾﻜﺮدﻧﯽ ﭼﺎرهﻧﻮوﺳـــﯽ ﺧﯚﯾﺎن‬ ‫دا ﺑﻪ ﺑﻪﺷﺪار دهزاﻧﯽ‪ .‬ﻛﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‬ ‫ﺋﯿﻨﺴـــﺎﻧﯿﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﯚ ﯾﻪﻛﻪم ﺟﺎر‬ ‫وهك ھﻪﯾﻪ ھﻪﺳﺖ ﭘ‪‬ﻛﺮدو ﭼ‪‬ﮋﯾﺎن‬ ‫ﻟـــ‪ ‬دی‪ .‬ﺧﻮ‪‬ﻨﺪهوهو ﻧﻮوﺳـــﯿﻦ ﺑﻪ‬ ‫زﻣﺎﻧﯽ زﮔﻤﺎﻛـــﯽ ﺑﺮهوی ﭘﻪﯾﺪا ﻛﺮد‪.‬‬ ‫ﻓﻪرھﻪﻧﮓو ﺋﻪدهﺑﯽ ﻛﻮردی ﭘﻪرهی‬ ‫ﮔـــﺮتو ﺑـــﻪرهو ﭘﺸـــﻜﻮوﺗﻦ ﭼﻮو‪.‬‬ ‫دهرهﺗـــﺎن ﺑﯚ ﺑﻪﺷـــﺪارﯾﯽ ژﻧﺎن ﻟﻪ‬ ‫ﻛﺎروﺑﺎری ﺳﯿﺎﺳـــﯽ دا ﭘ‪‬ﻚ ھﺎت‪.‬‬ ‫ﺑﯚ ﭘ‪‬ﮕﻪﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﻻوان وهك ھ‪‬ﺰ‪‬ﻜﯽ‬

‫ﭼﺎﻻكو ﭘﺎﺷﻪڕۆژ ﺳـــﺎز ﻣﺎﯾﻪﯾﻪﻛﯽ‬ ‫زۆر داﻧـــﺮاو ﺳـــﻪرﺋﻪﻧﺠﺎم ھ‪‬ﻨﺪ‪‬ﻚ‬ ‫ﻣﺎﻧﺎو ﻣﻪﻓﮫﻮوﻣﯽ وهك ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚﯾﯽ‪،‬‬ ‫ﺋﺎزادی‪ ،‬د‪‬ﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽو ﻛﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯽو‬ ‫ﻣﺎﻓﻪ ﺋﯿﻨﺴﺎﻧﯽﯾﻪﻛﺎن ﻟﻪ دروﺷﻤ‪‬ﻜﯽ‬ ‫رووﺗـــﻪوه ﺑﻮوﻧـــﻪ واﻗﯿﻌﯿﯿﻪﺗ‪‬ﻜـــﯽ‬ ‫ﺑﻪرﭼﺎو‪ .‬ﻣ‪‬ﮋوو ﺗﻪواوی ﺋﻪﻣﺎﻧﻪی ﻟﻪ‬ ‫ﺳـــﯿﻨﮕﯽ ﺧﯚیو ﻟﻪ ﻻﭘﻪڕه ھﻪرﮔﯿﺰ‬ ‫ﻧﻪﻣﺮهﻛﺎﻧﯽدا ﺗﯚﻣﺎر ﻛﺮدوه‪.‬‬ ‫دوﻛﺘﻮر ﺳـــﺎدق ﺷﻪڕهﻓﻜﻪﻧﺪی‪،‬‬ ‫وﺗﺎری »دووی ر‪‬ﺒﻪﻧﺪان«‪ ،‬ﺑﻪﺑﯚﻧﻪی‬ ‫‪ ٤٣‬ﺳـــﺎ‪‬ﻪی داﻣﻪزراﻧـــﯽ ﻛﯚﻣﺎری‬ ‫ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﻪوه‪» ،‬ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن«‪،‬‬ ‫ژﻣﺎره ‪ ،١٤٦‬ر‪‬ﺒﻪﻧﺪاﻧﯽ ‪١٣٦٧‬‬

‫ﭘ‪‬ﮕﻪی ﻛﯚﻣﺎری ﻛﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ د‪‬ﯽ ﺧﻪ‪‬ﻚ دا‬

‫ﻛ‪‬ﻠ‪‬ﻜﯽ ﺑﻪرز و دﯾﺎر ﻟﻪﺳﻪر ر‪‬ﮕﺎی دوور و‬ ‫در‪‬ﮋی ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ ﻧﻪﺗﻪوهی ﻛﻮرد‬

‫ﺣﻜﻮوﻣﻪﺗﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﻟﻪ ﻣﻪھﺎﺑـــﺎد‪ ،‬دوای ﺗﻪﺟﺮوﺑـــﻪی ﺣﻜﻮوﻣﻪﺗﯽ‬ ‫ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﺟﻨﻮوﺑﯽ ﻟﻪ ﺳﻠ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﻟﻪ ﺳﻪرهﺗﺎی ﺑﯿﺴـــﺘﻪﻛﺎن دا‪ ،‬دووهﻣﯿﻦ‬ ‫ﺗﻪﺟﺮوﺑﻪی ﺣﻮﻛﻤﺮاﻧﯽ ﻛﻮرده ﻟﻪﻧﯿﻮهی ﯾﻪﻛﻪﻣﯽ ﺳـــﻪدهی ﺑﯿﺴﺘﻪم دا‪ .‬ﺋﻪم‬ ‫ﺗﻪﺟﺮوﺑﻪﯾﻪ ﺳـــﻪرهڕای ﻛﻮرﺗﯿﯽ ﻣﺎوهﻛﻪی ﯾﻪﻛ‪‬ﻜﻪ ﻟﻪ ﻛ‪‬ﻠﻪ ﺑﻪرزه دﯾﺎرهﻛﺎﻧﯽ‬ ‫ﺳـــﻪر ڕ‪‬ـــﮕﺎی دوور و در‪‬ﮋی ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ ﻧﻪﺗﻪوهی ﻛـــﻮرد ﻟﻪﭘ‪‬ﻨﺎوی ﺋﺎزادی و‬ ‫ﺳـــﻪرﺑﻪﺧﯚﯾﯽدا‪ .‬ھﻪرﺑﯚﯾﻪ ﻧﻮوﺳﻪراﻧﯽ ﻛﻮرد و ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎﯾﻪﺧ‪‬ﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯿﺎن‬ ‫ﭘ‪‬ﺪاوه"‪.‬‬ ‫ﻧﻪوﺷﯿﺮوان ﻣﺴﺘﻪﻓﺎ ﺋﻪﻣﯿﻦ‪ ،‬ﭘ‪‬ﺸﻪﻛﯿﯽ ﻛﺘ‪‬ﺒﯽ "ﺣﻜﻮوﻣﻪﺗﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ـ‬ ‫ﻛﻮرد ﻟﻪ ﮔﻪﻣﻪی ﺳﯚﭬ‪‬ﺘﯽدا"‪.‬‬

‫ﺑﯚ ﺋﻪوهی ﺑﺎﺷﺘﺮ ﺗ‪ ‬ﺑﮕﻪﯾﻦ ﻛﻪ ر‪‬ﮋﯾﻤﯽ ﻛﯚﻣﺎری ﻣﻪھﺎﺑﺎد ﺗﺎ چ ڕادهﯾﻪك‬ ‫ﻧﻮ‪‬ﻨﻪری ﺧﻪ‪‬ﻜﯽ ﻛﻮرد ﺑﻮوه‪ ،‬ﺧﺮاپ ﻧﯿﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﻛﯚﻣﺎری ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻟﻪﻛﺎﺗﯽ‬ ‫ھﺎﺗﻨﯽ ﺋﻪرﺗﻪﺷﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﯚ دوو ﻧﺎوﭼﻪی ﻧﺎوﺑﺮاو ﻟﻪ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٢٥‬دا ﺑﻪراوردی‬ ‫ﺑﻜﻪﯾﻦ‪.‬‬ ‫ھﻪردوو ﻛﯚﻣﺎر ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺷﻮورهویﯾﻪوه ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ دهﻛﺮان‪ .‬ﻛﺎﺗ‪‬ﻚ ﺋﻪرﺗﻪﺷﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان ھﺎﺗـــﻪ ﻛﯚﻣﺎری ﺧﻮدﻣﻮﺧﺘﺎری ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن و دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﭘ‪‬ﺸـــﻪوهرﯾﯽ‬ ‫رووﺧﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻪ‪‬ﻜﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن ﭘ‪‬ﺸـــﻮازیﯾﻪﻛﯽ ﮔﻪرﻣﯿﺎن ﻟﻪ ﺋﻪرﺗﻪش ﻛﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ‪‬م ﻛﺎﺗ‪‬ﻚ ﺋﻪرﺗﻪش ﭼﻮوه ﻣﻪھﺎﺑﺎد‪ ،‬ﺧﻪ‪‬ﻚ ﺑﻪﺳـــﺎردی وهرﯾﺎن ﮔﺮﺗﻦ‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫ﺗﻪور‪‬ـــﺰ ﺑﻪر ﻟﻪ ھﺎﺗﻨﯽ ھ‪‬ﺰهﻛﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ـــﺮان ڕاﭘﻪڕﯾﻨ‪‬ﻜﯽ ﮔﻪﻟﯽ ﺑﻪدژی ر‪‬ﮋﯾﻤﯽ‬ ‫ﻻﯾﻪﻧﮕﺮی ﺷـــﻮورهوی ﺑﻪرﭘﺎ ﺑﻮو و ﻛﻮﺷـــﺘﻨﯽ ﻛﺎرﺑﻪدهﺳﺘﻪ ﻛﻮﻣﻮﻧﯿﺴﺘﻪﻛﺎﻧﯽ‬ ‫ﻛﯚﻣـــﺎری ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻪر ﻟﻪ ھﺎﺗﻨﯽ ﺋﻪرﺗﻪش دهﺳـــﺘﯽ ﭘ‪ ‬ﻛﺮدﺑﻮو‪ .‬ﺑﻪ‪‬م‬ ‫ﺧﻪ‪‬ﻜﯽ ﻣﻪھﺎﺑﺎد ﺑﻪ رووﮔﺮژی ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪرﺗﻪﺷﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪرهوروو ﺑﻮون‪.‬‬ ‫وهرﮔﯿﺮاو ﻟﻪ ﻛﺘ‪‬ﺒﯽ »ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ در اﯾﺮان«‪ ،‬ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ »رﯾﭽﺎرد ﻛﺎﺗﻢ«‪،‬‬ ‫وهرﮔ‪‬ﺮاﻧﯽ » اﺣﻤﺪ ﺗﺪﯾﻦ«‪.‬‬

‫‪KURDISTAN REPUBLIC‬‬ ‫ﺑ‪‬وﮐﺮاوهﯾ‪‬ﮐﯽ ﺗﺎﯾﺒ‪‬ﺗ‪ ‬ﺑ‪ ‬داﻣ‪‬زراﻧﺪﻧﯽ ﯾ‪‬ﮐ‪‬ﻣﯽ ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردی‬

‫ﻋ‪‬ﺑﺪو‪‬‬

‫‪7‬‬

‫ﺣ‪‬ﺳ‪‬ﻧﺰاە‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳ‪‬ﺗﻤ‪‬داری ﻧﺎﺳﺮاوی رۆژھ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮرﺳﺘﺎن‬

‫ﭘ‪‬ﺸﻪوا ﻗﺎزی ﻟﻪﺑﺎری ﭘ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻮوﯾﯽ ﻓﯿﻜﺮیو ﺳﯿﺎﺳﯽﯾﻪوه زۆر زۆر ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺶ‬ ‫ھﻪﻣﻮو ر‪‬ﺒﻪراﻧﯽ دﯾﻜﻪی ﺋﻪو ﻛﺎﺗﯽ ﺑﺰووﺗﻨﻪوهی ﻛﻮردهوه ﺑﻮوه‬ ‫پ‪ :‬ﺑﻪڕ‪‬ﺰ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ! ﺑﻪ ﺑ‪‬وای ﺋ‪‬ﻮه‬ ‫داﺧـــﻮا ﺋﻪﮔـــﻪر ﻛﻪﺳـــﺎﯾﻪﺗﯽﯾﻪﻛﯽ وهك‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﻪوا ﻗﺎزی ﻣﺤﻪﻣﻤﻪد ﻧﻪﺑﻮاﯾﻪ ﻛﯚﻣﺎری‬ ‫ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻟﻪ ﻣﻪھﺎﺑﺎد دادهﻣﻪزرا؟‬

‫و‪ :‬ﻟﻪ ﻣ‪‬ﮋه ﮔﻮﺗﻮوﯾﺎﻧﻪ ﻟﻪ ﻣ‪‬ﮋوودا‬ ‫ﺋﻪﮔﻪرو ﺋﻪﻣﻤﺎ ﻧﯿﻪ‪ .‬ﻣ‪‬ﮋوو ﺋﻪوهﯾﻪ ﻛﻪ‬ ‫ﺑﻮوه‪ .‬ھﻪﻣﻮوﻣﺎن ﺋـــﻪوه دهزاﻧﯿﻦ ﻛﻪ‬ ‫دوای ﺷﻪڕی دووھﻪﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻛﺎﺗ‪‬ﻚ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان ﻟﻪﻻﯾﻪن ﻟﻪﺷﻜﺮی ھﺎوﭘﻪﯾﻤﺎﻧﺎﻧﯽ‬ ‫ﺳـــﻪرﻛﻪوﺗﻮوی ﺷـــﻪڕهوه ﺑـــﻪ دوو‬ ‫ﻣﻪ‪‬ﺒﻪﻧﺪﻧﯽ دهﺳﻪ‪‬ت داﺑﻪش ﻛﺮا‪ ،‬ﺋﻪو‬ ‫ﺑﻪﺷﻪ ﻟﻪ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﻛﻪ دهﻛﺮێ‬ ‫ﭘ‪‬ﯽ ﺑ‪‬ﯿـــﻦ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﻣﻮﻛﺮی‪،‬‬ ‫وهك ﻧﺎوﭼﻪﯾﻪﻛـــﯽ ﺑ‪‬ﻻﯾـــﻪن ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮ‬ ‫دوو ﻣﻪ‪‬ﺒﻪﻧﺪی دهﺳـــﻪ‪‬ﺗﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﻜﺎو‬ ‫ﺋﯿﻨﮕﻠﯿـــﺲ ﻟﻪﻻﯾﻪكو ﺷـــﻮورهوی ﻟﻪ‬ ‫ﻻﯾﻪﻛﯽ دﯾﻜﻪدا‪ ،‬ﻣﺎﯾﻪوه‪ ،‬ر‪‬ﺒﻪراﯾﻪﺗﯿﯽ‬ ‫ﺑﺰووﺗﻨﻪوهی ﻛﻮرد ﻟـــﻪو ھﻪﻟﻮﻣﻪرﺟﻪ‬ ‫ﻛﻪ‪‬ﻜـــﯽ وهرﮔﺮتو ﺑـــﻪ داﻣﻪزراﻧﺪﻧﯽ‬ ‫ﺣﻜﻮوﻣﻪﺗﯽ ﻣﯿﻠﻠﯽو دواﯾﻪش ﻛﯚﻣﺎری‬ ‫ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﺑﻪﺷـــ‪‬ﻚ ﻟﻪ ﺋﺎواﺗﻪﻛﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧﻪﺗﻪوهی ﻛﻮردی ھ‪‬ﻨﺎﯾﻪ دی‪.‬‬ ‫دﯾﺎره ر‪‬ﺒﻪراﯾﻪﺗﯿـــﯽ ﺑﺰووﺗﻨﻪوهی‬ ‫ﻛﻮردی ﺋ‪‬ﺮان ﻟﻪو ﺳـــﻪروﺑﻪﻧﺪهدا ﺑﻪ‬ ‫ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﻮو ﻛﻪ‬ ‫ﻗﺎزی ﻣﺤﻪﻣﻤﻪد ﭘ‪‬ﺸﻪواﯾﻪﺗﯿﯽ دهﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻟﻪوهﺷـــﺪا ﻛﻪ ﭘ‪‬ﺸـــﻪوا ﻗﺎزی ﻟﻪﺑﺎری‬ ‫ﭘ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻮوﯾﯽ ﻓﯿﻜﺮیو ﺳﯿﺎﺳﯽﯾﻪوه‬ ‫زۆر زۆر ﻟـــﻪ ﭘ‪‬ﺶ ھﻪﻣـــﻮو ر‪‬ﺒﻪراﻧﯽ‬ ‫دﯾﻜـــﻪی ﺋﻪو ﻛﺎﺗـــﯽ ﺑﺰووﺗﻨـــﻪوهی‬ ‫ﻛﻮردهوه ﺑﻮوه‪ ،‬ﮔﻮﻣﺎﻧ‪‬ﻚ ﻧﯿﻪ‪ .‬ﻛﻪواﯾﻪ‬ ‫ﺑ‪ ‬ﺋـــﻪوهی ﺑﺎس ﻟﻪ ﺋﻪﮔـــﻪرو ﺋﻪﻣﻤﺎ‬ ‫ﺑﻜﻪﯾـــﻦ‪ ،‬دهﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑـــﻪ د‪‬ﻨﯿﺎﯾﯽﯾﻪوه‬ ‫ﺑ‪‬ﯿﻦ ﭘ‪‬ـــﺶ ھﻪﻣﻮوان ﺋـــﻪوه ﻗﺎزی‬ ‫ﻣﺤﻪﻣﻤﻪد ﺑﻮو ﻛﻪ ﺑﻪ ھﻪ‪‬ﺴﻪﻧﮕﺎﻧﺪ‪‬ﻜﯽ‬ ‫وردی ﺑﺎرودۆﺧﻪﻛـــﻪ دهرﻓﻪﺗﻪﻛـــﻪی‬

‫ﻗﯚزﺗﻪوهو ﻛﯚﻣﺎری ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ وهك‬ ‫دهﺳـــﻜﻪوﺗ‪‬ﻜﯽ ﻟﻪﺑﯿﺮﻧﻪﻛﺮاو ﺧﺴـــﺘﻪ‬ ‫ﻣ‪‬ـــﮋووی ﺧﻪﺑﺎﺗـــﯽ رزﮔﺎرﯾﺨﻮازاﻧﻪی‬ ‫ﻧﻪﺗﻪوهی ﻛﻮردهوه‪.‬‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﻪوا ﻗﺎزی ﻟﻪ دادﮔﺎ‪ ،‬ﯾﺎن ﺑﺎﺷﺘﺮ‬ ‫ﺑ‪‬ﯿﻦ ﻟﻪ ﺑ‪‬ـــﺪادﮔﺎی ﻧﯿﺰاﻣﯿﯽ ر‪‬ﮋﯾﻤﯽ‬ ‫ﺣﻪﻣﻪرهزا ﺷﺎدا ﺗﻪواوی ﺑﻪرﭘﺮﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‬ ‫ﺑﺰووﺗﻨﻪوهی ﺳﺎ‪‬ﻪﻛﺎﻧﯽ ‪ ٢٥‬ـ ‪١٣٢٤‬ی‬ ‫ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮانو ﻟﻪواﻧﻪ داﻣﻪزراﻧﺪﻧﯽ‬ ‫ﻛﯚﻣﺎری ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ وهﺋﻪﺳﺘﯚ ﮔﺮتو‬ ‫ﺑﻪ ﺑﻪﺧﺘﻜﺮدﻧﯽ ﮔﯿﺎﻧﯽ ﺧﯚی‪ ،‬ﺳﻪدان‬ ‫ﻛﻪس ﻟﻪ ھﺎوڕێو ھﺎوﺳـــﻪﻧﮕﻪرهﻛﺎﻧﯽ‬ ‫ﻟـــﻪ ﺋ‪‬ﻌـــﺪام رزﮔﺎر ﻛﺮد‪ .‬ﺑـــﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ‬ ‫وﯾﮋدان ﺣﻮﻛﻢ دهﻛﺎ ﻛﻪ ﺷـــﺎﻧﺎزﯾﯽ ﺋﻪو‬ ‫دهﺳﻜﻪوﺗﻪ ﻣ‪‬ﮋووﯾﯽﯾﻪش ﺑﻪﻧﺎوی ﻗﺎزی‬ ‫ﻣﺤﻪﻣﻤﻪدهوه ﺗﯚﻣﺎر ﺑﻜﺮێ‪ ،‬ﺑ‪‬ﺋﻪوهی‬ ‫ﻟـــﻪ ﻗﻪدری ھﯿـــﭻ ﻛﺎم ﻟـــﻪ ر‪‬ﺒﻪراﻧﯽ‬ ‫ﺣﯿﺰبو ﻛﯚﻣﺎر ﻛﻪم ﺑﻜﺮ‪‬ﺘﻪوه‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾـــﯽ ﻛﯚﻣﺎری ﻛﻮردﺳـــﺘﺎنو‬ ‫ﺣﻜﻮوﻣﻪﺗﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯿﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن ﭼﯚن‬ ‫ھﻪڵدهﺳﻪﻧﮕ‪‬ﻨﯽ؟‬

‫و‪ :‬ﺑﻪ ھﻪﻣﻮو ﭘ‪‬ﻮاﻧﻪﯾﻪك ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯽ‬ ‫ھﺎوﻛﺎرﯾﯽ ﻧ‪‬ﻮان ﺋﻪو دوو ﺣﻜﻮوﻣﻪﺗﻪ‬ ‫ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽﯾﻪو ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗـــﯽ ﺋﯿﻤﺰای‬ ‫ﭘﻪﯾﻤﺎﻧـــﯽ دوو ﻗﯚ‪‬ﯽ ﻟـــﻪ ﻧ‪‬ﻮاﻧﯿﺎﻧﺪا‬ ‫ﻣﯿﺮاﺗ‪‬ﻜﯽ ﺑﻪﻧﺮﺧﻪ ﻛـــﻪ ﺑﯚ رۆ‪‬ﻪﻛﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋﻪو دوو ﮔﻪﻟﻪ دراوﺳـــ‪‬و ھﺎوﺧﻪﺑﺎتو‬ ‫ھﺎوزﻧﺠﯿﺮه ﺑﻪﺟ‪ ‬ﻣﺎوه‪.‬‬ ‫ﺗ‪‬ﻜﯚﺷﻪراﻧﯽ ﻛﻮردو ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺴـــﺘﺎشو ﻟﻪ دواڕۆژﯾﺸﺪا دهﺑ‪ ‬ﺗ‪‬‬ ‫ﺑﻜﯚﺷﻦﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯽﺧﻪﺑﺎﺗﮕ‪‬اﻧﻪ‬ ‫ﭘ‪‬ﻜﻪوه داﻣﻪزر‪‬ﻨﻦو ﻟﻪ ﺋﻪزﻣﻮوﻧﻪﻛﺎﻧﯽ‬ ‫دهوراﻧﯽ ﻛﯚﻣﺎرﯾﺶ ﭘﻪﻧﺪو ﺋﺎﻣﯚژﮔﺎری‬ ‫وهرﺑﮕﺮن‪ .‬ﻧﺎﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﺑﯿﺮﯾﺸـــﻤﺎن ﺑﭽ‪‬‬ ‫ﻛﻪ ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾـــﯽ ﻧ‪‬ﻮان ﺋﻪم دوو ﮔﻪﻟﻪو‬ ‫ﻟﻪو ﺳﻪردهﻣﻪدا ھﻪروهك دهﺳﻜﻪوﺗﯽ‬

‫ﺑﺎﺷﯽ ﻟـ‪ ‬ﺑﻪدهﺳﺖ ھﺎﺗﻮه‪ ،‬ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺖو‬ ‫ﺋﺎ‪‬ﯚزﯾﯿﺸـــﯽ ﺑﻪﺧﯚﯾﻪوه دﯾﻮه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م‬ ‫ﮔﺮﻧﮓ ﺋﻪوه ﺑﻮوه ﻛـــﻪ ھﻪﻣﻮو ﺟﺎرێ‬ ‫ﻣﻪﻧﺘﯿﻖو ﺋﻪﻗ‪‬ﯽ ﺳﻪﻟﯿﻢ ﺳﻪرﻛﻪوﺗﻮهو‬ ‫ھﻪر ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘ‪‬ﻚ ھﺎﺗﺒ‪‬ﺘﻪ ﭘ‪‬ﺶ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ھﻪو‪‬ﯽ ﺑﻪرﭘﺮﺳـــﺎﻧﯽ دوو ﺣﻜﻮوﻣﻪت‬ ‫ﺑﻪﺷ‪‬ﻮهی ﺋﺎﺷﺘﯿﺨﻮازاﻧﻪو ﺑﻪ ﻗﺎزاﻧﺠﯽ‬ ‫ھﻪردووﻻ ﭼﺎرهﺳﻪر ﻛﺮاوه‪.‬‬ ‫‪ .١‬ﺗﻪﻧﯿﺎ ﺧﺎ‪‬ـــﯽ ﺟ‪‬ﮕﺎی داخ ﻛﻪ‬ ‫ھﻪر ﺑـــﯚ دهرس ﻟ‪‬ﻮهرﮔﺮﺗﻦ دهﻣﻪوێ‬ ‫ﺑﺎﺳـــﯽ ﺑﻜﻪم‪ ،‬ﺋﻪوهﯾﻪ ﻛـــﻪ ر‪‬ﺒﻪراﻧﯽ‬ ‫ﺣﻜﻮوﻣﻪﺗﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯿﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‬ ‫ﻟﻪ ھ‪‬ﻨﺪێ ﺑ‪‬ﮔﻪی ﻧﺎﺳـــﻚو ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت‬ ‫ﭼﺎرهﻧﻮوﺳﺴﺎزﯾﺸـــﺪا ﺑﻪ ﭘﻪﯾﻤﺎﻧﯽ دوو‬ ‫ﻗﯚ‪‬ﯽ ﻟﻪﮔـــﻪڵ ﻛﯚﻣﺎری ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن‬ ‫وهﻓﺎدار ﻧﻪﺑﻮون‪ .‬ﺋﻪم ﻛﺎره ﻧﻪك ھﻪر‬ ‫ﻣﺘﻤﺎﻧﻪی ﻻﯾﻪﻧﯽ ﻛﻮردی ﺑﻪ ر‪‬ﺒﻪراﻧﯽ‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠـــﺎن ﻻواز ﻛـــﺮد‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﻜـــﻮو‬ ‫ﺧﺰﻣﻪﺗ‪‬ﻜﯽ ﺑﺎﺷـــﯽ ﺑﻪ دهﺳـــﻪ‪‬ﺗﯽ‬ ‫ﻛﯚﻧﻪﭘﻪرﺳـــﺘﯽ ﻣﻪرﻛﻪزﯾﯿﺶ ﻛﺮد ﻛﻪ‬ ‫ﺑـــﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی وادهو ﺑﻪ‪‬ﻨﻪﻛﺎﻧﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺳـــﻪراﻧﯽ ﺣﻜﻮوﻣﻪﺗـــﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‪،‬‬ ‫دوژﻣﻨـــﯽ ﻣﺎﻓـــﻪ رهواﻛﺎﻧـــﯽ ھﻪردوو‬ ‫ﮔﻪﻟـــﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧـــﯽو ﻛـــﻮرد ﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﺋﻪﮔـــﻪر ﺑﻤﺎﻧـــﻪوێ ﻧﻤﻮوﻧﻪ ﺑـــﯚ ﺋﻪو‬ ‫ﭘﻪﯾﻤﺎﻧﺸﻜ‪‬ﻨﯽﯾﻪی ر‪‬ﺒﻪاﻧﯽ ﺣﻜﻮوﻣﻪﺗﯽ‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠـــﺎن ﺑ‪‬ﻨﯿﻨـــﻪوه‪ ،‬دهﺗﻮاﻧﯿﻦ‬ ‫ﺋﺎﻣـــﺎژه ﺑـــﻪ دوو ﺧﺎ‪‬ـــﯽ زۆر ﮔﺮﻧﮓ‬ ‫ﺑﻜﻪﯾﻦ‪ :‬ﻟـــﻪ ﭘﻪﯾﻤﺎﻧـــﯽ دوو ﻗﯚ‪‬ﯽدا‬ ‫ھﺎﺗﺒﻮو ﻛـــﻪ ھﻪروهﺧﺖ ﻣﻪﺳـــﻪﻟﻪی‬ ‫وﺗﻮو‪‬ـــﮋ ﻟﻪﮔﻪڵ دهو‪‬ﻪﺗـــﯽ ﻣﻪرﻛﻪزی‬ ‫ھﺎﺗﻪ ﺋﺎراوه‪ ،‬ھﯿﭽﻜﺎم ﻟﻪو ﺣﻜﻮوﻣﻪﺗﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻪﻧﯿﺎ ﻧﻪﭼﻨﻪ ﺳـــﻪر ﻣ‪‬ﺰی وﺗﻮو‪‬ﮋو‬ ‫ھﻪوڵ ﺑﺪهن ﺑﻪ ﯾﻪك ھﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴﺖ ﻟﻪﮔﻪڵ‬ ‫ﻛﺎرﺑﻪدهﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﻧﺎوهﻧـــﺪ ﺑـــﻪرهوڕوو‬ ‫ﺑﻦ‪ .‬ﻛﻪﭼﯽ ھﻪر ﺑـــﻪ ﭼﻪﻧﺪ رۆژ دوای‬

‫ﺋﯿﻤـــﺰای ﭘﻪﯾﻤﺎﻧﻨﺎﻣﻪﻛﻪ ھﻪﯾﺌﻪﺗ‪‬ﻚ ﺑﯚ‬ ‫وﺗﻮو‪‬ﮋ ﭼﻮوه ﺗﺎران ﻛﻪ ﺷﻪھﯿﺪ ﺣﻪﻣﻪ‬ ‫ﺣﻮﺳـــ‪‬ﻦ ﺧﺎﻧﯽ ﺳـــﻪﯾﻔﯽ ﻗﺎزی وهك‬ ‫ﻧﻮ‪‬ﻨﻪری ﻛﯚﻣﺎر ﺗ‪‬ﯽدا ﺑﻪﺷـــﺪار ﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﺑﻪ‪‬م ﺋﺎﻏﺎی ﭘﯿﺸﻪوهری ﺑﯚ ھﯿﭽﻜﺎم ﻟﻪ‬ ‫ﻛﯚﺑﻮوﻧﻪوهﻛﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ "ﻗﻮام اﻟﺴﻠﮕﻨﻪ"دا‬ ‫ﺣﻪﻣﻪ ﺣﻮﺳ‪‬ﻦ ﺧﺎﻧﯽ ﺑﻪﺷﺪار ﻧﻪﻛﺮدو‬ ‫ﻟﻪوهش زﯾﺎﺗـــﺮ‪ ،‬ﻟـــﻪ ر‪‬ﻜﻜﻪوﺗﻨ‪‬ﻜﯽ‬ ‫ﺑ‪‬ﺋﺎﻛﺎﻣﺪا ﻛﻪ دواﺗﺮ ﻟﻪ ﺷﺎری ﺗﻪور‪‬ﺰ ﻟﻪ‬ ‫ﻧ‪‬ﻮان ﻧﻮ‪‬ﻨﻪراﻧﯽ دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﻣﻪرﻛﻪزیو‬ ‫ﺣﻜﻮوﻣﻪﺗﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪا ﺋﯿﻤﺰا ﻛﺮا‪،‬‬ ‫ﺣﯿﺴـــﺎﺑ‪‬ﻚ ﺑﯚ ﻛﯚﻣﺎری ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن‬ ‫ﻧﻪﻛﺮاو ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﺎن ھﻪروهك ﺑﻪﺷ‪‬ﻚ‬ ‫ﻟـــﻪ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن داﻧﺎ‪ ،‬ﻧـــﻪك وهﻛﻮو‬ ‫ﻗﻪوارهﯾﻪﻛﯽ ﺟﯿﺎواز‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ھﻪر ﻟﻪو ﭘﻪﯾﻤﺎﻧﻪدا ﮔﻮﺗﺮاﺑﻮو ﻛﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻛﺎﺗﯽ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﺪا ھﻪردوو ﺣﻜﻮوﻣﻪت‬ ‫ﭘ‪‬ﻜﻪوه ھﺎوﻛﺎرﯾـــﯽ ﻧﯿﺰاﻣﯽ دهﻛﻪنو‬ ‫ھﻪرﭼﯽ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ ﺑ‪ ‬ﯾﺎرﻣﻪﺗﯿﯽ ﯾﻪﻛﺘﺮ‬ ‫دهدهن‪ .‬ﻛﻪﭼﯽ ﻟﻪ ﻛﺎﺗﯽ زۆر ﻧﺎﺳﻚو‬ ‫راﺳـــﺖ ﻟﻪو ﻛﺎﺗﻪدا ﻛﻪ ﺳﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫ﭘﻪﻻﻣﺎری ھ‪‬ﻨﺎﯾﻪ ﺳـــﻪر ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎنو‬ ‫ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﺑـــﯚ رووﺧﺎﻧﺪﻧـــﯽ ﺋﻪو‬ ‫دوو ﺣﻜﻮوﻣﻪﺗﻪ ﮔﻪﻟﯽﯾـــﻪ‪ ،‬ر‪‬ﺒﻪراﻧﯽ‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠـــﺎن ھﯿـــﭻ ﺋﺎﮔﺎداریﯾﻪﻛﯿﺎن‬ ‫ﻧﻪداﯾﻪ ﻛﯚﻣﺎری ﻛﻮردﺳﺘﺎنو ﺑﻪ ﻣﻪﯾﺪان‬ ‫ﭼﯚ‪‬ﻜﺮدﻧﯽ ﺧ‪‬ﺮاو ﺑـــ‪ ‬ﺑﻪرﺑﻪرهﻛﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑـــﻪ ﻛـــﺮدهوه ﭘﺸـــﺘﯽ ﻛﯚﻣـــﺎری‬ ‫ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﺎن ﭼﯚڵ ﻛﺮدو دهرهﺗﺎﻧﯿﺎن‬ ‫ﺑﯚ ﻛﯚﻧﻪﭘﻪرﺳـــﺘﯽ ﭘ‪‬ﻚ ھ‪‬ﻨﺎ ﻛﻪ ﺑﻪو‬ ‫ﺋﺎﺳـــﺎﻧﯽﯾﻪ ﻛﯚﻣﺎری ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯿﺶ‬ ‫ﺑ‪‬ووﺧ‪‬ﻨ‪ .‬ﺷـــﺎراوه ﻧﯿﻪ ﻛﻪ ﺗﻪﺳﻠﯿﻢ‬ ‫ﺑﻮوﻧﯽ ﺣﻜﻮوﻣﻪﺗـــﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻟﻪ‬ ‫ﺣﺎ‪‬ﻜﺪا ھ‪‬ﺰ‪‬ﻜﯽ ﭼﻪﻛﺪاری ﮔﻪورهﺗﺮو‬ ‫ﭘﯚﺷـــﺘﻪو ﭘﻪرداﺧﺘـــﺮی ھﻪﺑـــﻮو‪،‬‬ ‫ﺷـــﻮ‪‬ﻨﻪواری ﺧﻪراﭘﯽ ﻟﻪﺳـــﻪر ورهی‬

‫ﻋ‪‬ﺑﺪو‪ ‬ﺣ‪‬ﺳ‪‬ﻧﺰاە‬

‫ھ‪‬ﺰی ﭘ‪‬ﺸﻤﻪرﮔﻪو ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪهرهﻛﺎﻧﯽو‬ ‫ﺗﻪﻧﺎﻧـــﻪت ر‪‬ﺒﻪراﻧـــﯽ ﻛﯚﻣـــﺎری‬ ‫ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯿﺶ داﻧﺎ‪ .‬ھـــﻪر ﺑﯚﯾﻪش‬ ‫ﺑﻮو ﻛﻪ ر‪‬ﺒﻪراﻧﯽ ﺟﻮﻣﮫﻮوری ﺑ‪‬ﯾﺎری‬ ‫ﺑﻪرهﻧﮕﺎرﯾﯿﺎن ﻧﻪداو ﺑﻪو ﺷ‪‬ﻮه ﺗﺮاژﯾﻜﻪ‬ ‫ﺗﻪﺳﻠﯿﻢ ﺑﻮون‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ھﻪﻣﻮوی ﺋﻪو ﺗ‪‬ﺑﯿﻨﯽﯾﺎﻧﻪﺷﻪوه‬ ‫ﻟﻪو ﺑـــﺎوهڕه دام ﻛﻪ ﻟﻪ دواڕۆژﯾﺸـــﺪا‬ ‫ﻛـــﻮردهﻛﺎنو ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽﯾﻪﻛﺎن ھﻪر‬

‫دهﺑ‪ ‬ﻟ‪‬ﻚ ﻧﺰﯾﻚو ھﺎوﻛﺎرو ھﺎوﭘﻪﯾﻤﺎﻧﯽ‬ ‫ﯾﻪﻛﺘـــﺮ ﺑﻦ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﭘ‪‬ﻮﯾﺴـــﺘﻪ ﻧﻮﺧﺘﻪ‬ ‫ﻻوازهﻛﺎﻧﯽ ھﺎوﻛﺎرﯾـــﯽ دهوراﻧﯽ دوو‬ ‫ﺣﻜﻮوﻣﻪﺗﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯿﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎنو‬ ‫ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﻟﻪﺑﻪرﭼـــﺎو ﺑـــﻦو ھﻪوڵ‬ ‫ﺑـــﺪرێ ﺑﻨﺎﺧﻪﯾﻪﻛﯽ ﭘﺘﻪو ﺑﯚ ھﺎوﻛﺎری‬ ‫داﺑ‪‬ـــﮋرێو وردﺗـــﺮو ﺑﻪرﭘﺮﺳـــﺎﻧﻪﺗﺮ‬ ‫ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪ ‬ﺑﻜﺮێ‪.‬‬

‫دووی ڕ‪‬ﺒﻪﻧﺪان‬ ‫ﺑﯿﺮهوهرﯾﯽ دووی ڕ‪‬ﺒﻪﻧﺪان‬ ‫دهﻣﺨﺎﺗﻪ ﺳﻪر ﺑﻪﺳﺘﻪ و ﺑﻪﻧﺪان‬ ‫ڕ‪‬ﺒﻪﻧﺪاﻧﯽ ڕ‪‬ﻨﻮ‪‬ﻨﻪ‬ ‫ﻟﻪ داﮔﯿﺮﻛﻪر ﺳﻪرﺷ‪‬ﻮ‪‬ﻨﻪ‬ ‫دوژﻣﻨﯽ ﮐﻮرد ﺟ‪‬ﯽ ﭘ‪ ‬ﻟ‪‬ﮋه‬ ‫ﺑﺎ ﺑﮕ‪‬ﯾﻦ ﮔﻪڕهﻻو‪‬ﮋه‬

‫ھﯚﻧﺮاوهی‪ :‬ﺳﻮاره ﺋﯿﻠﺨﺎﻧﯽ زاده‬

‫ﺳﻪرﮔﻮرﯾﺸﺘﻪی ﺧﺎوهن ﻧﺎوان‬ ‫دﯾﻼﻧﻪ ﻟﻪ ھﻪﻣﻮو ﻣﺎ‪‬ن‬ ‫ﻟﻪ ﺳﻪﺧ‪‬ﻪﺗﺎ ﺧﯚﺷﯽ دﯾﺎرن‬ ‫ﭘﯿﺮۆزﺑﺎﯾﯽ ﻟﻪ ھﺎوا‪‬ن‬ ‫ھﻪر زۆره ﮐﻮژهی زۆردارن‬ ‫ﺑﻪو زﺳﺘﺎﻧﻪ دڵ ﺑﻪھﺎره‬ ‫ﺷﻮاﻧﻪ! ﺑﻪ ﻧﻪﻏﻤﻪی ﺗﻪڕ و ﭘﺎراوت‬ ‫ﻧﻪزﯾﻠﻪی ﺑﺎﭘﯿﺮان واﯾﻪ‬ ‫ﻟﻪ ھﻪﻣﻮو ﺳﻨﻮوران ھﺎواره‬ ‫ھﯚ ھﯚ‬ ‫ﺷﻪو ﺑﯚ ﻣ‪‬ﺮدان وهک ﻗﻪ‪‬ﯾﻪ‬ ‫ﻠﻮ‪‬ﺮی ﻟﻪ ﺧﻪم و دهردا ﺳﻮوﺗﺎوت‬ ‫ﻟﻪ دوژﻣﻨﺎن ڕ‪‬ﺒﻪﻧﺪاﻧﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺑ‬ ‫ﺷﻪوهی ﺷﻪو ﻟﻪﺷﯽ ﮐﻮﺷﯽ ﺑﻮوﯾﻦ‬ ‫‪‬ﻨﻪ ﮔﯿﺎﻧﯽ ﺧﻪوﺗﻮوی ﮔﻪزﯾﺰهی ھﻪرد‬ ‫ﺑﯚ ﮐﻮرد وادهی ﮔﯚﭬﻪﻧﺪاﻧﻪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎرووژ‬ ‫ﺣﻪﯾﺮاﻧ‪‬ﮏ ‪ ،‬داﻣﺮﮐ‪‬ﻨﻪ ﺑ‪‬ﺴﻪی دهرد‬ ‫ڕ‪‬ﺒﻪﻧﺪان ڕ‪‬ﮕﺎی ﺗﻪﻧﯽ ﺑﻮوﯾﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻮارۆ‪‬ﮏ ﺑﻪ‬ ‫****‬ ‫ﮔﯿﺎﻧﻤﺎن ﺧﺎرا ﺑﻪ دهرد و ﺋ‪‬ﺶ‬ ‫ﺷﺎﯾﯽ ﻧﻪدار و ھﻪژاره‬ ‫****‬ ‫ھﯚ ﺟﻮﺗ‪‬ﺮ! ﺟﻮﺗ‪‬ﺮی ﭼﻪوﺳﺎوهی ﺧﻪﻣﺎن‬ ‫ڕ‪‬ﮕﺎی ﺋﺎزادﯾﻦ ﮔﺮﺗﻪ ﭘ‪‬ﺶ‬ ‫ﺋﻪوﺟﺎر ھﻪژار ﺧﯚی ﺳﻪرداره‬ ‫ھﯚ‬ ‫ﺧﻪﯾﺎ‪‬ﺖ ﻧﯿﺸﺘﻪﺟ‪ ‬ﺑﻮو‪ ،‬ﺧﻪﻣﺎن ﻧﻪﻣﺎن‬ ‫ﭘﺎش ﭼﻪن ﺳﺎڵ ﻟﻪ ﻧﻪورۆز دوورﯾﻤﺎن‬ ‫ﻣﻪ‪‬ﺒﻪﻧﺪ ﺑﻪھﺎری ﺗ‪ ‬زاوه‬ ‫ﺧﺎ‪‬ﻪ ڕ‪‬ﺒﻮاری‬ ‫ﺎرهﻗﯽ ﻧ‪‬ﻮﭼﺎواﻧﯽ ﺑﻪرزی ﮐﺮ‪‬ﮑﺎرﯾﺖ‬ ‫»ﻗﺎزی«ﻣﻪزن ھﻪر وهک ﮐﺎوه ھﻪ‪‬ﺒﻮو ﭼﺮای ﺟﻤﮫﻮورﯾﻤﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﺋ‬ ‫زهﻣﺎوهﻧﺪێ ﺑﺎ ﺑﯚﺗﺎن ﺑ‪‬ﻢ ﺳﻪرﺑﻪﻧﺪێ‬ ‫ﺖ‬ ‫ارﯾ‬ ‫ﺷﯿﻦ ﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﮐﻮوزی ڕووی دهردهد‬ ‫ھ‪‬ﺰی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯽ ﻟﻪ ﭘﺸﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﺑﮕ‪‬ﯾﻦ‬ ‫ﭼﻨﺎری ھﯿﻮا ﺑﺎ‬ ‫ﺋﻪوﺟﺎر ﭼﯿﻨﯽ ﻓﻪﻻ و ﮐﺮ‪‬ﮑﺎر‬ ‫ھﻪودای ﺧﺎوی ھﯿﻮا ﮔﺸﺘﻪ‬ ‫****‬ ‫ﭽﯽ ﺟﻮان! ﺋﻪی ﯾﻪزداﻧﯽ داو‪‬ﻦ ﭘﺎﮐﯽ‬ ‫ﻗﻪت ﻧﺎ‪‬ﻦ ﺧﯚزﮔﻪﻣﺎن ﺑﻪ ﭘﺎر‬ ‫****‬ ‫ﺋﻪی ﮐ‬ ‫ﺳﻪر ﭼﻮو دﯾﻠﯽ و زهﻟﯿﻠﯽ و ﺧﻪﻣﻨﺎﮐﯽ‬ ‫دهری ھﺎوﯾﺖ ﺗﯚوی دژی‬ ‫ﻗﻮرﯾﻨﮓ ﭼﻠﻪی زﺳﺘﺎن دهﺑ‪‬ن‬ ‫دﯾﻼﻧ‪ ‬ﺑﮕ‪‬ه ﺑﻪ‬ ‫ھﻪورﯾﻪی ﻟﻪ دهوری دارت ﭘ‪‬ﭽﺎوه‬ ‫ڕهﻧﺠﺒﻪر ﺑﮋی ‪ ،‬ﺑﮋی‪ ،‬ﺑﮋی‬ ‫ﭼﺎوﯾﺎن ﻟﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎن دهﺑ‪‬ن‬ ‫ﺋﻪو‬ ‫ﺎوه‬ ‫ﺳﺘﺖ ھﺎ‪‬ﻨﻪ ﺑﻪ دهم ﺳﻮوڕاﻧﯽ ﺳﻪﻣ‬ ‫ﺑﻪ ﭘﯚل ﮔﻮ‪‬ﻦ ﻟﻪ ﺷﻪﺗﺎوان‬ ‫****‬ ‫ﻟﻪ دهوری ده‬ ‫ﺗﺎران ڕ‪‬ﺒﻪﻧﺪاﻧﯽ ‪١٩٦٨‬ی زاﺋﯿﻨﯽ‬ ‫دهﺧﻪﻣ‪‬ﻨﻦ دهم ﭼﯚﻣﺎوان‬ ‫ﺷﺎﯾﯽ دهﮔﻪڕێ ﻟﻪ دێ ﯾﺎن‬ ‫ﺑﯿﺴﺘﻮوﻣﻪ ﻟﻪ ﮐﯚﻧﻪ ﭘﯿﺎوان‬ ‫ﮔﯿﺎن ھﺎﺗﯚﺗﻪ ﺋﺎﺳﯚی ﮔﻮێ ﯾﺎن‬

‫ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫ﻣﯽ ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردی‬‫ﮐ‬‫زراﻧﺪﻧﯽ ﯾ‬‫ داﻣ‬‫ ﺑ‬‫ﺗ‬‫ﮐﯽ ﺗﺎﯾﺒ‬‫وﮐﺮاوهﯾ‬‫ﺑ‬

:‫ﯾﻮەﻧﺪی ﮔﺮﺗﻦ‬‫ﺑﯚﭘ‬

Republic of Kurdistan

agribalaki@gmail.com agribalaki@yahoo.com 004746346523

8

‫ﮐﯽ‬‫ ﺋﺎﮔﺮی ﺑﺎ‬:‫ﺋﺎﻣﺎدەﮐﺮدﻧﯽ‬ ‫ﮐﯽ‬‫ ﺋﺎرا ﺑﺎ‬: ‫دﯾﺰاﯾﻦ‬ : ‫ﺳﭙﺎس ﺑﯚ‬ www.giareng.com ‫ﺳﺎﯾﺘﯽ ﮔﯿﺎرەﻧﮓ‬

www.rojhelattimes.org ‫ت ﺗﺎﯾﻤﺰ‬‫ﺳﺎﯾﺘﯽ رۆژھ‬

The republic of Kurdistan in Mehabad Short-lived state in today's western Iran from 1945 to 1946.

The republic's official name was "State of Republic of Kurdistan" (Kurdish: Komarí Kurdistan le Mehabad), but was also referred to as "National Government of Kurdistan". Through its one year existence, the republic never quite decided whether it was an independent state or autonomous region of Iran.

The capital of the republic was Mehabad. The extent of the republic was never set — there were peaceful negotiations with the neighbouring Iranian province of Azerbaijan about which republic should control border towns like Khoy, Selmas and Orumiyeh (Wirmí) in the north, and Miandouad (Míyandoaw) in the east.

A government was established, but the republic never got to electing a parliament. A national army was established, but did never get enough time to develop into a credible defence force.

A treaty of friendship was signed with Azerbaijan, covering cooperation on the most important political issues, like economy, military and foreign politics.

The republic introduced Kurdish as the official language, and the language to be used in educational institutions. Some Kurdish language periodicals appeared.

There were some redistribution of agricultural lands, but this only applied to unoccupied lands. There were no forms of land reform.

In fact, during World war II the Russians occupied Northern Iran and the British occupied the south.

The objective was to dislodge Reza Shah who the Allies suspected would turn his pro-German sympathy into military alliance. A power vacuum resulted in the Kurdish area between the two zones, with some areas,

Shahpur and Urmiya (Wirmí), falling under Soviet control. In the hope of using the opportunity to break loose from Iranian tutelage.

Kurdish nationalists formed a party in 1942, Komelley Jhíyanewey Kurd (The Kurd Resurrection Group).

Under Soviet influence, but not control, both the Kurds and the Azerbaijani Turks further north were able to direct their own affairs. The Soviets still harboured an interest in annexing the Azerbaijan area which they had coveted throughout much of the 19th Century, and were also extremely interested in oil concessions in north Iran. But the Allies had, at the time of their invasion, also pledged themselves to withdraw from Iran by March 1946. As that time drew near the Kurds and Azerbaijanis formalized their independence from Tehran.

In December 1945 Azerbaijanis captured Tabriz with Soviet encouragement, and declared a Democratic Repuplic of Azerbaijan.

Following the Azerbaijani lead the Kurds declared the Republic of Mehabad a few days later, and in January 1946 formed a government under the Presidency of Qazi (judge) Muhammad, a respected member of a leading family of Mehabad.

The Republic was outside the area actually occupied by Soviet forces stretching from Urmiya (Rezaiah) northwards, and was unable to incorporate Kurdish areas of Saqqiz (Seqiz), Sanandaj (Sine) and Kirmanshan to south which were within the Anglo-American zone of control. It was thus pitifully small.

The government was formed by the Kurdish Democratic Party (KDPIr), an amalgam and compromise between older groups, Komelle, Híwa, a younger Iraqi leftist party, and a group of Kurdish communists. The longstanding division between Kurds,

even in so small a area were soon apparent. Before the declaration of the republic the Soviet had already encouraged separatism, not through leftist political groups, but more pragmatically trough tribal chiefs. Each of these had been evasive, reluctant to jeopardize his own pivotal position between government and tribes people.

Following the declaration of the republic many other lesser chiefs in the area had avoided becoming to closely involved with the Mehabad Government, which found itself depended mainly on relatives of the locally popular Qazi Muhammad and other citizens of Mahabad. Only the fortuitous acquisition of Mulla Mastafa Barzani (in flight from British and Hashemites in Iraq) and 3000 followers in November 1945 made Qazi Muhammad's position feasible.

Whether or not the Mehabad Republic was set upon a path to complete independence is questionable. At the time of its establishment it sought complete autonomy within Iran's frontiers.

Within the republic Kurdish became the official language, periodicals appeared, and the economy benefitted from direct trade withe USSR. A number of traditional leaders had fled rather than be implicated in a movement which would destroy their own powerful position between Tehran and their tribal or village populations. The land such chiefs was redistributed, but not on leftist principles. Some of it went to the Barzani's from Iraq. Leftists and traditionalists were anxious to compromise in order to keep the republic afloat.

At a political level the Mehabad Government expected the USSR to stand by them although, since pragmatism had led the Soviet to approach tribal leaders in spring

1945 rather than to sponsor ideologically correct republics, this was wishful thinking. The expectation also ignored widespread Kurdish suspicion of the Russians, based on Russian incursions into Azerbaijan in the 19th Century, and the way in which Russians had laid bare parts of Kurdistan, including sacking Mehabad during World War I. Kurdish political groups elsewhere were hostile Qazi Muhammad's Soviet connections. Tribes in the region suffered economically from Soviet occupation and from the Mehabad Republic since they could not make their customary tobacco crop sales to other parts of Iran.

West of Mehabad both the Mamesh and Mangur tribes (the closest tribes to the town) were bitterly hostile to Mahabad, to the extent that Barzani's men, who had outlasted their welcome in the area, were sent against them.

The Mehabad Government also badly miscalculated Soviet interests.

Although the Soviet had encouraged both Azerbaijan and Mhabad to declare autonomous republics, they were not prepared to defend Them.

Regardless of whether either was a sound 'soviet' - and it was manifestly clear Mehabad was not - Soviet interests lay in its overall relationship with Iran, and with the oil exploration concession it was not only interested in but managed to obtain (though subsequently not ratified by Iran's parliament) in spring 1946. By late May 1946 the Soviets had left Iranian soil. Their military help to the Kurdish Republic did not extend beyond persuading a few petty tribal chiefs always ready for fighting and loot to join the Qazi and to persuade the reluctant Amir Khan of the Shikak (who had resigned from Mahabad Government) to reaffirm his support. despite honest attempts Qazi Muhammad was unable to reach an agreement with Tehran. He was aware that a majority of Kurds under their tribal chiefs were unwilling to support him and liable to support the government. In December 1946 the Iranian advanced on Azerbaijan where the republic collapsed almost without resistance, with some of its leadership fleeing to USSR. Amir Khan once more changed sides, pledging loyalty to Tehran, and along with other chiefs, being accepted back into the fold. Soon afterwards Iranian troops entered Mehabad ( the Dehbokri, Mamesh and Mangur) in the van of the advancing column. Qazi Muhammad, a man of honour to the end, made no attempt to flee. Barzani withdrew with his men to Iraqi side of the border.

All traces of Qazi Muhammad's Government were eradicated.

The printing press was closed, the teaching of Kurdish prohibited, and the people of Mehabad burnt their Kurdish books. The area was disarmed, though those Kurdish tribes which had co-operated with the Iranian government were exempted.

In March 1947 Qazi Muhammad an two of his colleagues were publicly hanged in Mehabad's main square.

Eleven chiefs hanged to encourage loyalty amongst the other. For the Kurds the episode of Mehabad held

bitter lessons. Barely one third of the Iranian Kurds had fallen inside the Mehabad Republic. Many of these did not actively oppose but certainly did not support it. much rested on the personal prestige of Qazi Muhammad within the town. Beyond the 'liberated zone'few Kurds demonstrated their willingness either to rebel where they were or march to Mehabad's aid. Most stayed at home. Belief in, and dependence on, outside powerful sponsors was shown to be dangerous, potentially suicidal.

The military strength of the Kurds still by lay in the hand of tribal chiefs, and these proved to be quarrelsome, capricious, unreliable, and politically uncommitted to the same ideas as urban intellectuals and nationalists.

The same bitter lessons were to be replayed in Iraq.

The cabinet of the Republic of Kurdistan 1946 Members of Cabinet 1. Mr. Qazi Muhammad (Qazí Muhemed), President 2. Mr. Haji Baba Sheikh (Hají Baba Sheyx), Prime Minister HISTORY • 1941: As part of World War II, Iran is partly occupied by foreign forces. In the south, British troops move in, while Soviet troops take control over the north. The region around Mehabad is not occupied.

• 1942: The Kurdish movement Komelley Jhíyaní Kurdistan is founded, asking for more rights of the Kurds.

• 1945: The Kurdish Democratic Party (KDP) is started, and all members of Komelle joins. KDP asked for autonomy (i.e. not an independent state), Kurdish as an official language, local democracy and governance and better laws for dealing with the relations between peasants and landowners.

•1946 January 24: The State of Republic of Kurdistan is proclaimed by the Kurdish Democratic Party in a ceremony in Seqiz. Delegates from the surrounding lands participate.

Qazi Muhammad becomes president, while Mustafa Barzani as commander-in-chief.

• May: Soviet troops withdraws from Iran, and leaves the republic vulnerable for attack by Iranian forces.

• December: Iranian troops march into Mehabad, and end the Kurdish rule over the region.

• The Oath of Office of President Ghazi Mohammad Republic of Kurdistan, 1945.

"I swear by God and God’s supreme Word (the Koran), the Homeland and the honor of the Kurds and their sacred flag, that I shall endeavor with my body and soul for the independence of Kurdistan and the keeping aloft its flag, until my last breath of life and the last drop of my blood. I shall, as the President of Kurdistan, remain loyal and devote to the unity of Kurds and Azerbaijan."

Sources: 1. David Mcdowall, The Kurds in Iran, 1991 2. The Encyclopaedia of Orient