Soora March 2023 Edition

Name of Account: SO KAHIYAT HAI SOORA

Name of Bank: Bank of Baroda

Branch: Sector 59, Mohali. (Punjab)

Account No: 36770200000150

Swift Code: BARBINBBCHD

IFSC Code: BARB0SECMOH

ô¹çÆ 8 寺 ô¹ðÈ Ô¯ Õ¶ À¹Ã¶ Ôøå¶ êÈðéîÅôÆ ù ÃîÅêå Ô¹§çÆ þÍ ÒÔ¯ñÅÓ À¹Ã 寺

Á×ñ¶ Ççé, Ú¶å òçÆ 1 ù ìó¶

ܯô¯-Öð¯ô éÅñ îéÅÇÂÁÅ Ü»çÅ þÍ

ÇÂé·» ç¯ò» ÇåúÔÅð» çÆ ÇòÚÅðèÅðÅ

ÇòÚ ÕÅøÆ øðÕ þÍ ×¹ðÈ ÃÅÇÔìÅé

é¶ ÇÜæ¶ ÒÔ¯ñÆÓ ù ÇÂÕ-çÈܶ Óå¶ ð§× ù¾àä çÆ ç¹ÇéÁÅòÆ Ö¶â çÆ

æ» ×¹ðîÇå ç¶ ðÈÔÅéÆ ê¿è çÆÁ»

ÁÇèÁÅåÇîÕ À¹ÚÅÂÆÁ» å¾Õ

êÔ¹§Úä ç¶ Ö¶ó¶ çÆ êzåÆÕ ç¾ÇÃÁÅ

þ, À¹æ¶ çÃî ÇêåÅ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç

ÇÃ§Ø ÜÆ é¶ ÒÔ¯ñ¶-îÔ¾ñ¶Ó çÅ ÇÃè»å

ê¶ô ÕðÇçÁ», Ô¯ñÆ ù éò¶º å¶ Ã¹ñÞ¶

ðÈê ÇòÚ ê¶ô ÕÆåÅÍ

RNI NO: PUNPUN/2015/61118

Volume 9 Issue 03

ÃðêzÃå

ÃzÆ ×¹ðÈ éÅéÕ ç¶ò ÜÆ ç¶ ÚñŶ

Çéðîñ ê¿æ çÆ ×¹ðîÇå ÇòÚÅðèÅðÅÍ

ÕÅðÜÕÅðÆ Ã§êÅçÕ

íÅÂÆ îéòÆð ÇÿØ

ÕÅùéÆ ÃñÅÔÕÅð

ÁËâò¯Õ¶à íÅÂÆ ÁîðÜÆå ÇçØ

Á§ÇîzåÃð

ÃñÅÔÕÅð ì¯ðâ

íÅÂÆ ÔðÇçÁÅñ ÇÃ¿Ø ×¹ðçÅÃê¹ð, íÅÂÆ í¹Çê¿çð ÇÃ¿Ø Á¿ÇîÌåÃð, íÅÂÆ Ôðî¯ÇÔ¿çðêÅñ ÇÃ¿Ø î¯ÔÅñÆ, íÅÂÆ Ç¿çðÜÆå ÇÃ¿Ø òËéÕ±òð¢

ÒÔ¯ñÅÓ À¹Ã 寺 Á×ñ¶ Ççé, Ú¶å òçÆ 1 ù ìó¶ ܯô¯-Öð¯ô éÅñ îéÅÇÂÁÅ Ü»çÅ þÍ ÇÂé·» ç¯ò» ÇåúÔÅð» çÆ ÇòÚÅðèÅðÅ ÇòÚ ÕÅøÆ øðÕ þÍ ÔÇð éÅî ð§×-ðÅå¶, îÔ»ìñÆ Ü¯è¶, í×å êzÇÔñÅç ù ÔðéÅÕô çÆ Õ¯ÂÆ åÅÕå òÆ éÅ

Þ¹ÕÅ ÃÕÆ Áå¶ éÅ ÔÆ íË-íÆå Õð ÃÕÆ, À¹Ô éÅî ç¶ îÜÆáÆ ð§× ÇòÚ ð§Ç×ÁÅ Áâ¯ñ ÇðÔÅÍ

À¹Ã çÅ ÕÅÇÂÁÅ-ðÈê Ú¯ñÅ éÅî ç¶ îÜÆáÆ ð§× ÇòÚ ð§×ÆÇÜÁÅ ÇêÁÅ ÃÆÍ ÇÂà ñÂÆ êzíÈ-Õ§å

À¹Ã ç¶ êÅà ÃÆ, À¹Ã ç¶ ÇéÕà ÃÆ, À¹Ã ç¶ Á§×-Ã§× ÃÆÍ Çøð À¹Ã ù íË ÕÅÔçÅ? ÔðéÅÕô çÆ

òð-êzÅêå íËä Ô¯ÇñÕÅ é¶ À¹Ã ù Þ¯ñÆ ÇòÚ ÇìáÅ Õ¶ Á×é-í¶à ÕðéÅ ÚÅÇÔÁÅ, êð ÒÜñ¶ é

â¹ìË ×¹ðêzÃÅÇçÓÓ Áå¶ ÒÒêzÔñÅç ÕÅ ðÅÖŠԯǠðعðÅÇÂÁŨ3¨ÓÓ (íËðÀ¹ î. 3, Á§× : 1133)

êzÇÔñÅç Á×é-Õ¹§â ÇòÚ¯º ÃÔÆ ÃñÅîå ìÚ ÇéÕÇñÁÅ, êð ÇôòÜÆ å¯º òð êzÅêå Ô¯ÂÆ Ô¯ÇñÕŠùÁÅÔ çÅ ã¶ð ìä ×ÂÆÍ ÇÂö Ô¯ÇñÕÅ çÆ ïÅç ÇòÚ ÇÔ§çÈ ñ¯Õ Ô¯ñÆÁ» ç¶ Ççé» ÇòÚ ÇÂà çÆ Ã¹ÁÅÔ À¹âÅÇÂÁÅ Õðç¶ ÔéÍ Ô¯ñÆÁ» çÅ ÇåÀ¹ÔÅð Ö¹¾ñ·Æ ð¹¾å ÁÅÀ¹ä ç¶ Áð§í Ã õ¹ôÆÁ» å¶ ð§×» ÇòÚ îéÅÇÂÁÅ Ü»çÅ ÃÆÍ ÇÂÕ-çÈܶ ç¶ Õ¾êó¶ ×¹ñÅñ éÅñ ð§×ä¶ Áå¶ ÚÅú îñ·Åð» ÇòÚ Ö¶âä å¶ é¾Úä-Õ¹¾çä ÇòÚ Ö¹¾ñ·Æ ð¾¹å çÅ ÁÅÀ¹ í×å ÕÆåÅ Ü»çÅ ÃÆÍ êð Ã ç¶ ë¶ð éÅñ ÃÇÔܶ ÃÇÔܶ ÇåúÔÅð» ç¶ ð§× Çò×óç¶ ×¶ Áå¶ ÇÂ毺 å¾Õ ì¹ðÆ ÔÅñå Ô¯ ×ÂÆ ÇÕ ÇÂÔ ÇåÀ¹ÔÅð Çî¾àÆ-Ø¾à¶ å¶ Õ¯ÇñÁ» çÆ ðÅÖ À¹âÅÀ¹ä 寺 ò¾è Õ¶ קç×Æ À¹ÛÅñä å¾Õ ê¾¹Ü

Ç×ÁÅÍ îÅÇÂÁÅ ç¶ Õ¾Ú¶-Õù§í¶ ð§× ÇòÚ í¹¾ñÆ ñ¯ÕÅÂÆ êzíÈ ù í¾¹ñ ×ÂÆÍ

î¶ð¶ ð§×ñ¶ êÅåôÅÔ ÕñöÆèð ÇêåÅ ÜÆ é¶ ÁÅÚðä çÆ ÇÂà Ç×ðÅòà 寺 ÁÅêä¶ Çþֻ ù ìÚÅÀ¹ä ñÂÆ Ô¯ñ¶-îÔ¾ñ¶ çÅ ÇåÀ¹ÔÅð ìÖÇôÁÅÍ Ççػ ù ÇÂÕ êÅö å» éÅî ç¶ Ú¬ñ¶ ð§×»

ÇòÚ ð§Ç×ÁÅ Áå¶ çÈܶ êÅö ìÆð-ðÃ ç¶ Áñ½ÇÕÕ åîÅÇôÁ» éÅñ ÃðôÅð ÕÆåÅÍ Ô¯ñ¶-îÔ¾ñ¶ çÅ À¹ç¶ô ÃîÞä ñÂÆ ÃÅù íÅÂÆ ÕÅé· ÇÃ§Ø ÜÆ éÅíÅ ç¹ÁÅðÅ ÒîÔÅé Õ¯ôÓ ÇòÚ Çç¾åÆ ×ÂÆ ÇÂà ÇòÁÅÇÖÁÅ ù ç¶ÖäÅ ÚÅÔÆçÅ þ, ÒÒÔîñÅ Áå¶ ÜÅï ÔîñÅÍ Ô¾ñÅ Áå¶ Ô¾ñ¶ çÆ æ»Í ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÃÅÇÔì ÜÆ é¶ õÅñö ù ôÃåz Áå¶ ï¹è ÇòçïÅ ÇòÚ Çé깧é Õðé ñÂÆ ÇÂÔ ðÆÇå ÚñÅÂÆ ÃÆ ÇÕ ç¯ çñ ìäÅ Õ¶ êzèÅé Ççػ ç¶ Ô¶á ÇÂÕ õÅÃ æ» Óå¶ Õì÷Å Õðé ñÂÆ ÔîñÅ ÕðéÅÍ ÕñöÆèð ÁÅê ÇÂà îÃéÈÂÆ Ü§× çÅ Õðåì ç¶Öç¶ Áå¶ ç¯Ô» çñ» ù Ãí ÇÃÖïÅ ç¶ºç¶ ÃÆ, Áð ܯ çñ ÕÅîïÅì Ô¹§çÅ À¹Ã ù çÆòÅé ÇòÚ ÇÃð¯êÅ ìõôç¶ ÃéÍÓÓ Áé§çê¹ð ÃÅÇÔì ç¶ ÇÕñ·Å Ô¯ñ×ó· ÇòÖ¶ ×¹ðÈ çÃî¶ô ÜÆ é¶ çÆòÅé ÃÜÅ Õ¶ çîå 1757

î¹¾Ö çøåð

îÕÅé é§ìð : ECB, ø¶÷-CìÆA, Á˵Ã.

¶.Á˵Ã. é×ð, (î¯ÔÅñÆ)

Çê¿é : 160059

ø¯é é§ìð : 93177-53202

e-mail : akjmagzine@yahoo.com

Ú¶åð 1 ù Ô¯ñÅ-îÔ¾ñÅ Ö¶âä çÆ ÇÂÔ ðÆå ÚñÅÂÆÍ Ã¾Ú¶ êÅåôÅÔ é¶ çÆòÅé ÇòÚ éÅî-ð§× ìõÇôÁÅ Áå¶ ÒîÔ¾ñÅÓ Úó·Å Õ¶ ìÆð ðà êzçÅé ÕÆåÅÍ Çª õÅñÃÅ ÜÆ ù êÈðé çå-ÇÃêÅÔÆ ìäÅ Õ¶ î¹Õ§îñ ÕÆåÅÍ ÇÂà åð·» ìÅÕÆ ÃÅðÅ ÇÔ§ç¹ÃåÅé Ô¯ñÆ Ö¶âçÅ þÍ êð ç¹éÆÁÅ çÅ ÇéðÅñÅ å¶ ÇéÁÅðÅ ê§æ õÅñÃÅ ÒÔ¯ñÅÓ Ö¶âçÅ þ Áå¶ ÒîÔ¾ñÅÓ Õ¾ãçÅ þÍ

ÔæñÅ îÅÇÃÕ ê¾åð Çéð¯ñ ×¹ðîÇå ÃÅÇÔåÕ

Ô¯ñ¶ îÔ¾ñ¶ çŠùé¶ÔÅ

ÜÅ ÕÀ¹ ÔÇð ð§×¹ ñÅׯ ÇÂù Ü¹× îÇÔ

Á§Õ : 3 ÃÅñ : 9 îÅðÚ 2023

ë¾×ä-Ú¶å, 555 éÅéÕôÅÔÆ

èÅðÇîÕ îÅÇÃÕ ê¾åð

ðÚéÅò» ÛÅêä çÆ êÈðé Õ¯Çôô ÕÆåÆ ÜÅò¶×Æ êð Çøð òÆ

ñÅ÷îÆ éÔƺ þ ÇÕ Ôð¶Õ ðÚéÅ éÅñ ÒçêÅçÕÆ

î§âñÓ Ü» Üæ¶ çÆ ÃîÈÇÔÕ ÇòÚÅðèÅðŠǧéÇì§é ÃÇÔîå Ô¯ò¶Í

ÇÕö òÆ Ö¶åð ÇòÚ ÇÕö òÆ ÇòòÅç çÆ ÃÈðå

ÇòÚ ÇéÁ»Ö¶åð ÇÃðø ÁÜÆå×ó· (î¹ÔÅñÆ)

Ô¯ò¶×Å Áå¶ ÇÕö òÆ ÇÂåðÅ÷ ù ç¯ îÔÆé¶ ç¶ Á§çð êz×à ÕðéÅ ÷ðÈðÆ Ô¯ò¶×ÅÍ

ñ¶ÖÕ» å¶ êÅáÕ» ñÂÆ

L ÁÖ¿â ÕÆðåéÆ Üæ¶ ç¶ îÅÇÃÕ

ê¾åð Òï ÕÔÆÁå þ ÃÈðÅÓ ñÂÆ

Çéð¯ñ ×¹ðîÇå ÁÅô¶ ç¶ Áé¹ÕÈñ, ðÈÔÅéÆ/ÁÇèÁÅåîÕ Áå¶ ×¹ðÇþÖÆ

Ãð¯ÕÅð» éÅñ Ãì§èå ÇéðÇòòÅç

ÇòÇôÁ» Óå¶ ñ¶ÖÕ» ù ðÚéÅò»

í¶Üä çÆ ÃÇéîð ì¶éåÆ þÍ

L ðÚéÅò» ÇòÚ ñ¶Ö, ÕÇòåÅò» Áå¶

Ô¯ð ×¹ðîÇå ÇòÚÅð» éÅñ Ãì§Çèå

Ãî¾×ðÆ ù ÕÅ×÷ Óå¶ ÃÅø-ùæð¶

Á¾Öð» ÇòÚ ÇñÖ Õ¶ Ü» Çøð àÅÂÆê

ÕðòÅ Õ¶ Ôð îÔÆé¶ çÆ A@ åðÆõ

寺 êÇÔñ»-êÇÔñ» í¶Üä çÆ

Ç´êÅñåÅ ÕðéÆ ÜÆÍ

L ñ¶Ö Ãî¾×ðÆ ç¶ éÅñ ×¹ðìÅäÆ

çÆÁ» å¹Õ» Áå¶ ÔòÅñ¶ Ç´êÅ

ÕðÕ¶ êÈðé ðÈê ÇòÚ Ã¯è Õ¶ í¶Ü¯

ÜÆÍ

L ÁÃƺ ÇÂà îÅÇÃÕ ê¾åð ù êÅáÕ

Üé» ñÂÆ Ô¯ð ñÅíçÅÇÂÕ, ÜÅäÕÅðÆ íðêÈð Áå¶ ×¹ðìÅäÆ

ÁÅô¶ å¶ ×¹ðîÇå ÇòÚÅð» çÅ òÅÔÕ

ìäÅÀ¹ä ñÂÆ ÁÖ¿â ÕÆðåéÆ

Üæ¶ ç¶ ÃÈÞòÅé å¶ Ú¶å§é î˺ìð»

ç¶ Ã¹ÞÅò» çÅ ÔÅðÇçÕ ÃòÅ×å

Õð»×¶Í

ÁÅ÷ÅçÆ çÅ ê¹åñÅ ÔËÍ ÇÂà ù ÃðÆð çÆ

ÇòÚ òÆ ÃÇå×°ð é¶

Ãñ¯Õ° î. 1 ¨

ÕÇñÕÅåÆðÅܶÕÅÃÅÂÆèðî¹ê³ÖÕÇðÀ°âÇðÁŨ

ÔÀ°íÅÇñÇòÕ°³éÆÔ¯Âƨ ÁÅè¶ðËðÅÔ°éÕ¯Âƨ

ÇòÇÚÔÀ°îËÕÇðç¹Ö¹ð¯Âƨ ÕÔ°éÅéÕÇÕÇéÇìÇè×ÇåÔ¯Âƨ1¨

(òÅð îÅÞ ÕÆ åæÅ Ãñ¯Õ îÔñÅ 1, Á§Õ : 145)

Û°ðÆ (ÕÅåÆ) ðÈê ÕÇñÜ°× ÇòÚ ðÅܶ ÕÃÅÂÆ ðÈê Ôé Áå¶ èðî ê³Ö ñÅ Õ¶ À°â Ç×ÁÅ ÔË, íÅò öÅÇÂì Ô¯ Ç×ÁÅ ÔËÍ ÕÈó ðÈêÆ î¾ÇÃÁÅ (ÛÅÂÆ Ô¯ÂÆ) ÔË Áå¶ Ã¾Ú ðÈêÆ Ú³ç ÇÕå¶ òÆ ÚÇó·ÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ éÔƺ Çç¼Ã ÇðÔÅÍ î˺ (Ã¾Ú ù) íÅñ Õ¶ ÇòÕ°³éÆ, íÅò; ÇòÁÅÕ°ñ Ô¯ ×ÂÆ Ô» êð ÇÂà (ÕÈó ðÈêÆ î¾ÇÃÁÅ ç¶) Ôé¶ð¶ ÇòÚ Õ¯ÂÆ ðÅÔ éÔƺ ÔËÍ ÃÅðÆ ç¹éÆÁÅ ÔÆ ÔÀ°îË ÇòÚ Ô¯ä ÕðÕ¶, ç¹Ö êÅ ðÔÆ ÔË Áå¶ ð¯ ðÔÆ

ÔËÍ ÃzÆ ×°ðÈ éÅéÕ ç¶ò ÜÆ î¯Ôð ÛÅê ñÅ Õ¶ øðîÅÀ°ºç¶ Ôé ÇÕ (ÁÇÜÔÆ ÔÅñå ÇòÚ) ÇÕà ÇìÇè (åðÆÕ¶ éÅñ) ç¹éÆÁÅ çÆ ×åÆ Ô¯ò¶Í ×°ðÈ ÃÅÇÔì ÜÆ é¶ ÇÂÔ ôìç, ÕÇñÜ°× ÇòÚ ç¹éÆÁÅ ç¶ ÃðÕÅðÆ Çé÷Åî ù î¹¼Ö ð¼Ö Õ¶ À°ÚÅÇðÁÅ ÔËÍ ÕÇñÜ°× ç¶ Ã ù Û°ðÆ éÅñ ÃîÅéåÅ Çç¾åÆ ÔË, ðÅÇÜÁ» Ô°ÕîðÅé» ù ÕÃÅÂÆ çÆ Ã³Ç×ÁÅ Çç¾åÆ ÔË Áå¶ èðî çÅ À°µÕÅ ÔÆ ÁíÅò ç¾ÇÃÁÅ ÔËÍ ðÅÇÜÁ» ù ÕÃÅÂÆ ÕÇÔäÅ Áå¶ ÕÇñÜ°× ç¶ Ã ù Û°ðÆ ÕÇÔä çÅ íÅò ÇÂÔ ÔË ÇÕ ÕÇñÜ°× çÅ Ãî» ÷°ñî¯-ÇÃåî çÅ Ãî» ÔËÍ ÇÂà ÷°ñî¯-ÇÃåî

ç¶ Ã ÇòÚ ç¹éÆÁÅ çÆ ÇÂÔ ÔÅñå ÔË ÇÕ ÃÔÅð¶ ç¶ å½ð Óå¶ èðî ÇÕå¶ òÆ é÷ð éÔƺ ÁÅ ÇðÔÅÍ ÕÈó çÅ Ø°¼ê Ôé¶ðÅ ÛÅÇÂÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ

ÔËÍ ÁÖÆð ÇòÚ ÃÇå×°ðÈ ÜÆ ÇÂà Ôé¶ð¶ çÅ îÈñ ç¾Ãç¶ Ôé ÇÕ ÇÂÔ Ôé¶ðÅ ÇÂà ÕðÕ¶ ÔË ÇÕ ÃÅðÆ ç¹éÆÁÅ ÔÀ°îË ÇòÚ ×zÃå ÔË Áå¶ ÇÂÃ

寺 À°êÜä òÅñ¶ ç¹Ö ÕðÕ¶ ð¯ ðÔÆ ÔËÍ

ÇÂÔ ôìç Á¾Ü ç¶ ÔÅñÅå» çÆ ÖÈì åð÷îÅéÆ ÕðçÅ ÔËÍ Á¾Ü ç¶ ðÅܶ, ðÅÜÃÆ Ã¼åÅ ç¶ éô¶ ÇòÚ ÇÂ³é¶ î¼å¶ ԯ¶ Ôé ÇÕ À°é·» ÇòÚ¯º

èðî ÇìñÕ°ñ ÔÆ ÇéÕñ Ç×ÁÅ ÔËÍ ÔÅñ»ÇÕ ìÔ°å¶ Ô°ÕîðÅé èðî çÆ ç¹ðòð寺 ÕðÕ¶ üåÅ ÔÅÃñ Õðç¶ Ôé êð À°Ô èðî ÇÔ¼å Õ°Þ òÆ éÔƺ Õðç¶ Ãׯº ÁÅêä¶ Çé¾ÜÆ î¹ëÅç» çÆ õÅåð èðî çÆ ÃçÅ ÔÅéÆ ÔÆ Õðç¶ ÔéÍ

ê¹ðÅÇäÁ» ÃÇîÁ» ÇòÚ ðÅÜéÆåÕ ñ¯Õ ÇÜò¶º ÇÕ ò¾â¶-ò¾â¶ ÚÕzòðåÆ ðÅܶ, ÇðÖÆÁ»-î¹éÆÁ» Á¾×¶ Þ°ÇÕÁÅ Õðç¶ Ãé Áå¶ À°é·»

ç¶ åÅÇìÁÅçÅð Ô°³ç¶ ÃéÍ À°ç¯º ç¶ ðÅܶ îÔÅðÅܶ, èÅðÇîÕ ÁÅ×ÈÁ» 寺 ÃÅñÅÔ ñË Õ¶ Ú¾ñç¶ Ô°§ç¶ Ãé Áå¶ ðÅÜ çðìÅð» ÇòÚ èÅðÇîÕ

ÃñÅÔÕÅð» çÅ ÇÂÕ õÅà ÃæÅé Ô°³çÅ ÃÆ å» ÇÕ ðÅÇÜÁ» êÅïº ðÅÜéÆåÕ Õ³î ÕðÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ» Õ¯ÂÆ êÅê éÅ Ô¯ ÜÅò¶Í ÇÂÃ ç¶ À°ñà

Á¼Ü ÇÂÔ ÔÅñå ÔË ÇÕ èðî ç¶ Áñ§ìðçÅð Áå¶ ò¾â¶ ÁÖòÅÀ°ä òÅñ¶ óå-îÔ»ê¹ðÖ òÆ ðÅÜéÆåÕ ñ¯Õ» ç¶ Ô¼æ» çÆÁ» Õáê¹åñÆÁ»

ìä¶ Ô¯Â¶ ÔéÍ ÚÅÔÆçÅ å» ÇÂÔ ÃÆ ÇÕ ðÅÜéÆåÆ À°êð èðî çÅ Õ°³âÅ Ô°³çÅ êð Áܯն Ã ÇòÚ èðî êÈðÆ åð·» ðÅÜéÆåÆ ç¶ çìÅú

æ¾ñ¶ Õ°ÚÇñÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÔËÍ éåÆÜÅ ÇÂÔ ÔË ÇÕ Á¼Ü çÆ ÇÃÁÅÃå ÇéðÆ Ú³×¶÷Æ ÔÆ ðÇÔ ×ÂÆ ÔËÍ Á¼Ü çÅ ðÅÜÅ ÔðäÅÖô çÅ ðÈê èÅðé Õð Ç×ÁÅ ÔËÍ ÇÜà ç¶Ã çÅ ðÅÜÅ ÔðäÅÖô ç¶ êç-Çڧ鷻 Óå¶ å°ð êò¶, À°æ¯º çÆ êðÜÅ ÇÕò¶º ùÖÆ ðÇÔ ÃÕçÆ ÔË? Á¾Ü ÷ðÈðå ÔË ÇÕ èðî ù ðÅÜéÆåÆ ç¶ Ú¹§×ñ 寺 ÁÅ÷Åç ÕÆåÅ ÜÅò¶ Áå¶ èðî ç¶ Ö¶åð ÇòÚ ðÅÜéÆåÕ ñ¯Õ» çÆ ÇÕö òÆ åð·» çÆ çõñ-Á³çÅ÷Æ ìðçÅôå éÅ ÕÆåÆ ÜÅò¶Í ×°ðç¹ÁÅðÅ Õî¶àÆ çÆÁ» Ú¯ä» ñóé çÅ ÇÃÁÅÃÆ êÅðàÆÁ» ù ÕÆ Ô¼Õ ÔË? ÇÂÔ å» ÇüèÆ ê¼èðÆ ×¼ñ ÔË ÇÕ Ü¶Õð ÇÃÁÅÃÆ ñ¯Õ, èÅðÇîÕ ÁçÅÇðÁ» Óå¶ ÕÅì÷ Ô¯ä׶ å» À°é·» é¶ ÁÅêäÆ ÖÃñå¯-ÁÅçå Áé°ÃÅð À°æ¶

ÇÃÁÅÃå çÆÁ» ìÅ÷ÆÁ» ÔÆ Ö¶âäÆÁ» ÔéÍ ÇÂÔÆ ÕÅðé ÔË ÇÕ ÃÅⶠèÅðÇîÕ ÁçÅð¶ Á¼Ü ÇÃÁÅÃÆ Ö¶â» çÅ îËçÅé ìä ׶ Ôé Áå¶

ÃÅⶠêzÚÅðÕ, ÕÆðåéƶ, óå-îÔÅåîÅ ÁÅÇç ÇÃÁÅÃÆ ñ¯Õ» ç¶ Ô¼æ» ç¶ Ô¼æ-á¯Õ¶ ìä¶ Ô¯Â¶ ÔéÍ å¼å-ÃÅð å» ÇÂÔ ÔË ÇÕ Ü¶Õð Õ¯ÂÆ

èÅðÇîÕ ÁÖòÅÀ°ä òÅñÅ ÇòÁÕåÆ, ÇÃÁÅÃÆ ñ¯Õ» ç¶ ÁèÆé é÷ð ÁÅò¶ å» ÃîÞ ñËäÅ ÚÅÔÆçÅ ÔË ÇÕ ÁÇÜÔÅ ÇòÁÕåÆ ×°ðîÇå

Áé°ÃÅðÆ éÔƺ ÔË Áå¶ À°Ã 寺 ÇÕéÅðÅ Õð ñËäÅ ÚÅÔÆçÅ ÔËÍ ÃzÆ ×°ðÈ éÅéÕ-çÃî¶ô ÜÆ ç¶ ×°ðî¹ÇÖ ÇêÁÅð¶ Õç¶ òÆ ÇÕö ìÅìð

◊πÓ«Â √æ⁄≈ Â∂ √Á∆Ú∆ ËÓ

¡Ê≈ «‹√ «Ú⁄

◊πÓ«Â ◊ΩÚÂ≈

◊πÓ«Â Óß‚È Â∂ ÓÈÓ«Â ÷ø‚È ‘À

(ñóÆ Ü¯óé ñÂÆ ÇêÛñÅ Á§Õ ç¶Ö¯...)

73. ×¹ðÈ Øð ÇòÚ ÔÆ ÇéÃåÅðÅ

þ

ÿå¯Ö¶ ܯ×Æ çÆ ÕÔÅäÆ é ÿֿ é ÚÕz¿ é ×çÅ é ÇÃÁÅ ÁÃðÜ

ðÈê¿ ðÔ¿å Üé

é¶å é¶å Õæ¿Çå ì¶çŨ ÀÈÚ îÈÚ ÁêÅð

ׯÇì¿çÔ¨

ìÿÇå ÃÅè Çðçï¿ Áüå ì¹Þ¿Çå éÅéÕ

ìâíÅ×ÆÁÔ¨57¨

(Ãñ¯Õ ÃÔÃÇ´åÆ î: 5, ê¿éÅ: 1359)

òÅÇÔ×¹ðÈ ÁÃÚðÜ ðÈê þ, Üéî îðé

ðÇÔå þÍ À¹Ã çÅ Õ¯ÂÆ ÇÚ¿é· éÔƺ, éŠÿÖ, é Ú´, é ×çÅ, Áå¶ éÅ ÔÆ À¹Ô ÇÃÁÅî

ðÈêÆ (Ç´ôé ðÈêÆ) þÍ ÇÂæ¶ Ãí ÁòåÅð» çÆ

ÇéÖ¶èÆ þ, ÕÅñÅ ð¿× Ç´ôé ÜÆ òñ ÇÂôÅðÅ

þÍ ÇÔ¿çÈÁ» ç¶ ò¶ç» Á¿çð òÅÇÔ×¹ðÈ ÁÕÅñ

ê¹ðÖ ù À¹êð ç¼Ã¶ ÁÕÅð» òÅñ¶ ÁòåÅð

ðÈêÆ òðéä Õðç¶ Ôé, Áå¶ éÅñ¶ ì¶ç ÇÂÔ

òÆ ÕÔÆ Ü»ç¶ Ôé ÇÕ ÇÂÔ òÆ éÔƺ, ÇÂÔ òÆ

éÔƺ, é¶Çå é¶Çå ÕÔÆ Ü»ç¶ ÔéÍ ì¶ç» 寺

ìÔ¹å À¹µÚÅ å¶ òâÅ ÁêÅð ׯÇì¿ç òÅÇÔ×¹ðÈ

þ, ×¹ðîÇå çÅ çðÃÅÇÂÁÅ Ççzó·ÅÇÂÁÅ

Ô¯ÇÂÁÅÍ ÁËÃÅ À¹µÚÅ Áå¶ Ã¹¼ÚÅ òÅÇÔ×¹ðÈ ×¹ðÈ

Øð ç¶ ×¹ðî¹ÇÖ ÃÅè» ç¶ ÇÔðç¶ ÇòÚ òÃçÅ

þ, òâíÅ×Æ ×¹ðî¹ÇÖ Üé ÔÆ ÇÂà êzÕÅð

ðî÷Ŷ òÅÇÔ×¹ðÈ ù ì¹Þç¶ ÔéÍ

ì¶ç ê¹ðÅä ÃÅÃåz ìÆÚÅ𿨠¶տÕÅð éÅî À¹ð

èÅð¿¨

Õ¹ñÔ ÃîÈÔ Ã×ñ À¹èÅ𿨠ìâíÅ×Æ éÅéÕ Õ¯

×¹ðê¹ðòÅÃÆ íÅÂÆ ÃÅÇÔì íÅÂÆ ðäèÆð ÇÃ§Ø ÜÆ

åÅð¿¨20¨ (î: 5 ×ÅæÅ, ê¿éÅ: 1361)

¶տÕÅð òÅÇÔ×¹ðÈ çÅ éÅî ÇÔðç¶ Á¿çð

èÅÇðÁÅ ÜÅò¶ å» ì¶ç ê¹ðÅä ôÅÃåz ÃÅð¶

òÆÚÅð¶ Ü»ç¶ ÔéÍ ×¹ðÈ Øð ÇòÚ òÆÚÅð

ׯÚðÅ òÅÇÔ×¹ðÈ-éÅî ðÈêÆ ÁÇíÁÅà ÔÆ

Ãí Õ¹Þ þÍ ÇÂà ÁÇíÁÅà Á¿çð ÔÆ ÃÅð¶

òÆÚÅð ì¶ç-ìÅäÆ ôÅÃåz» ç¶ ÁÅ Ü»ç¶

Ôé, íÅò, Ô¯ð ì¶ç ê¹ðÅä ôÅÃåz ÁÅÇçÕ

ÁÅéîåÆ ê¹ÃåÕ êó·é çÆ ñ¯ó éÔƺÍ

×¹ðÇüֻ ñÂÆ ×¹ðîÇå Á¿çð Ãí Õ¹Û éÅî

ÔÆ éÅî þÍ ÇÜé·» é¶ ÇÂÔ òÅÇÔ×¹ðÈ ×¹ðî¿åð

éÅî çÆ ÁÇíÁÅà ÕîÅÂÆ ÕÆåÆ þ À¹é·» é¶

ÁÅê å» åðéÅ ÔÆ ÃÆ, ÁÅêäÆÁ» ÃÅðÆÁ»

Õ¹ñ» çÅ À¹èÅð íÆ Õð ÇçåÅÍ À¹Ô Çòðñ¶

ÔÆ òâíÅ×Æ ×¹ðî¹ÇÖ Üé Ôé, ÇÜé·» ù ×¹ðÈ

éÅéÕ ÃÅÇÔì é¶ ÇÂà ÇìÇè åÅÇðÁÅ þÍ

ÕìÆð îÅÇ îÈ¿âÀ¹ ÇåÔ ×¹ðÈ ÕÆ ÜÅ å¶ íðî¹ é ÜÅǨ

ÁÅê â¹ì¶ ÚÔ¹ ì¶ç îÇÔ Ú¶ñ¶ çƶ ìÔÅǨ

104¨

(Ãñ¯Õ ÕìÆð ÜÆÀ¹, ê¿éÅ: 1370)

ÇÂà ׹ðòÅÕ Á¿çð ×¹ðÈ êç 寺 íÅò ìzÅÔîä ðÈêÆ ×¹ðÈ þ, ÇÜà ù ì¶çÅÚÅðÆ Ü×å é¶ ×¹ðÈ ÕðÕ¶ î¿ÇéÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ þÍ ÇÂÔ ê¿Çâå ì¶ç-ò¶åÅ ÕÔÅªç¶ Ôé, êð ì¶ç» çÆÁ» êó·ÅÂÆÁ» Õðç¶, ÇòÚ¶ ÔÆ ò¶ç» ç¶ â¹ì Ü»ç¶ ÔéÍ ÁÅê å» ÇÂÔ ì¶ç» Ãî¶å â¹ì ׶, ÇÜé·» ù ì¶ç» çÆÁ» êó·ÅÂÆÁ» êó·Åªç¶ Ôé À¹Ô Ú¶ñ¶ òÆ â¹ì ×Â¶Í ì¶ç Ãî¶å â¹ìä 寺 íÅò Ãê¼ôà þ ÇÕ ì¶ç» çÅ êó·é ÁÅÇç êó·ÅÕÈ ù â¯ì Çç¿çÅ ÔËÍ å» å¶ ì¶ç êó·éÔÅð¶ ÁÅê òÆ â¹ì ׶ Áå¶ ÇÜé·» ù êó·Åªç¶ ÃÆ À¹Ô òÆ â¯ì Ççå¶Í ÁÇÜÔ¶ ÇéÖó¿î¶ (ÇéÕ¿î¶)

×¹ðÈ çÆ î» çÅ ÇÃð é ç¶äÅ ÚÅÔÆçÅ þ

ÇÜà 寺 ñ¯Õ» çÅ íðî éÔƺ Ü»çÅÍ íÅò, ÁÇÜÔ¶ ÇéÕ¿î¶ ì¶çÅÚÅðÆ ê¿Çâå ù ÔðÇ×÷

×¹ðÈ èÅðé éÔƺ ÕðéÅ ÚÅÔÆçÅ; ܯ èÅðé

Õðç¶ Ôé, îÔ» îéîåƶ ÔéÍ

ÕìÆð êÅÔé¹ êðî¶Ã¹ð¹ ÕÆÁÅ êÈÜË Ãí¹ Ã¿ÃÅ𹨠ÇÂà íðòÅö ܯ ðÔ¶ ìÈⶠÕÅñÆ èÅð¨136¨ (Ãñ¯Õ ÕìÆð ÜÆÀ¹, ê¿éÅ: 1371)

×¹ðîÇå îåÆôð» 寺 Û¹à Ô¯ð ÃÅðÅ ÁÅéîåÆ Ã¿ÃÅð ê¼æð çÆ êÈÜÅ ÔÆ ÕðçÅ þ (éÅî çÆ êÈÜÅ Çìé Ô¯ð ÃíÅ êÅÔé-êÈÜÅ þ)Í ôðèÅ ÇÂôà ì¹¼å-êzÃå ÔÆ þ, ÇÜåé¶ òÆ ì¹¼å-êzÃå Ôé, À¹Ô ÃÅðÅ ÁÅéîåÆÁ»

çŠÿÃÅð, ê¼æð êÈÜÅ çÅ ÃîÈ¿Ô, ê¼æð ç¶ íðòÅö ðÇÔä òÅñ¶ Ãí ÕÅñÆèÅð ÇòÚ â¹ì ÜÅä×¶Í íÅò, î¿ÞèÅð ÇòÚ ×¯å¶ ÖÅä׶,

Áå¶ ×¯å¶ ÖÅ ÖÅ Õ¶ Á¿å ù â¹ì ÜÅä׶Í

ïæÅ ×¹ðòÅÕ-

ÕìÆð Çé×¹ÃŶº ìÇÔ ×¶ æ»ØÆ éÅÔÆ

կǨ…¨51¨

(Ãñ¯Õ ÕìÆð ÜÆÀ¹, ê¿éÅ: 1367)

Çé×¹ð¶ ê¹ðô ÃÅð¶ ÔÆ ð¹ó· ÜÅä׶

ÕÅñÆèÅð ç¶ ìÔÅú ÇòÚ, ÇÕªÇÕ Çé×¹ÇðÁ»

çÅ æ»ØÆ Õ¯ÂÆ éÔÆºÍ ÇÜé·» é¶ ×¹ðÈ èÅðé

éÔƺ ÕÆåÅ, À¹Ô Ãí Çé×¹ð¶ ÇéׯÃŶº Ôé, ÃÅðŠÿÃÅð ÔÆ Çé×¹ÇðÁ» çÅ þÍ ÇÜé·» é¶

×¹ðÈ éÅéÕ ðÈê üڶ ×¹ðÈ ù ×¹ðÈ å¯º ×¹ðçÆÇÖÁÅ ñË Õ¶ ÃÇå×¹ðÈ ðÈê éÔƺ ÜÅÇäÁÅ, ÃÇå×¹ðÈ ðÈê ÕðÕ¶ èÅðé éÔƺ ÕÆåÅ, À¹Ô

ÃÅðŠÿÃÅð Çé×¹ÇðÁ» çÅ íò-ÃÅ×ð ç¶

î¿ÞèÅð Á¿çð ÔÆ â¹ì ÜŶ×Å, êÅð Õç¶

éÔƺ êò¶×Å, ÇÂÔ ×¼ñ ÇéÃÚ¶ ÕðÕ¶ ÜÅä¯Í

ÕÚ-ÇêÚ¶ ×¹ðÈ ù, Çâ¿í-èÅðÆ ç¶ÔèÅðÆÁ»

ù, ×¹ðÈ ÕðÕ¶ ÃîÞä òÅñ¶ Ãí êÅÔé-êÈÜ

ÇéׯÃŶº Çé×¹ð¶ ê¹ðô ÔÆ Ôé, Çåé·» çÅ

Õç¶ ÇéÃåÅðÅ éÔƺ Ô¯ò¶×ÅÍ

ÕìÆð ÕÅ×ç ÕÆ úìðÆ îù Õ¶ Õðî ÕêÅà¨

êÅÔé ì¯ðÆ ÇêðæîÆ ê¿Çâå êÅóÆ ìÅà¨137¨

(Ãñ¯Õ ÕìÆð ÜÆÀ¹, ê¿éÅ: 1371)

×¹ðÈ òð¯ÃŶ ÕìÆð ÃÅÇÔì ÜÆ ø¹ðîŪç¶

Ôé ÇÕ ÕÅ×ç íÅò ì¶ç ôÅÃåz ðÈêÆ ÕÅñÕ¯áóÆ þ Áå¶ À¹Ã ç¶ ÇñÖä êó·éÔÅð¶

Õðî» ç¶ ×¶ó ÇòÚ ÔÆ ê¶ ðÇÔ¿ç¶ Ôé, å¶

ÇÃÁÅÔÆ (îù) íÅò Õðî-Õ»â ç¶ åõå¶

Üó¶ ԯ¶ ÔéÍ ê¼æð» (îÈðåÆ-êÈÜÅ) é¶ ÃÅðÆ

ÇêzæîÆ â¯ìÆ Ô¯ÂÆ þ Áå¶ ì¶ç-ì¶åÅ ê¿Çâå»

é¶ ðÃåÅ «à ÇñÁÅ þ, êzîÅðæÆ îÅð× å¶

èÅóÅ âÅÕÅ îÅð ÛÇâÁÅ þ, ÇÕªÇÕ À¹Ô

Õ¹îÅð× ÔÆ êÅªç¶ ÔéÍ Ã¼ÚÅ îÅð× éÅ

À¹é·» é¶ ì¹ÇÞÁÅ þ Áå¶ éÅ ÔÆ çÈÇÜÁ»

ù ç¼Ã ÃÕç¶ ÔéÍ ÇÂÔ ×¹ðòÅÕ À¹êðñ¶

×¹ðòÅÕ ç¶ íÅò çÆ ê¼ÕÆ êz¯ó·åÅ ÕðçÅ þÍ

ÕìÆð î¹ñ» î¹éÅð¶ ÇÕÁÅ ÚãÇÔ Ã»ÂÆ é ìÔðÅ

ԯǨ

ÜÅ ÕÅðÇé åÈ¿ ì»× ç¶ÇÔ Ççñ ÔÆ íÆåÇð ܯǨ184¨

(Ãñ¯Õ ÕìÆð ÜÆÀ¹, ê¿éÅ: 1374)

ÇÂà ׹ðòÅÕ ç¹ÁÅðÅ ïòéÆ î¼å òÅñ¶

î¹ÃñîÅé» çÅ ì»× ç¶ä òÅñÅ ë¯Õà í¶Ö

Ö¿âé ÕÆåÅ Ç×ÁÅ þÍ ïæÅ ÇòÁÅÇÖÁÅÔ¶ î¹ñ»! ì»× ç¶ä òÅñ¶ î¹éÅð¶ À¹å¶ ÕÆ

Úó·çÅ þº, å¶ ì»× 綺çÅ þº, ÃÅÂƺ (îÅñÕ)

å» Õ¯ÂÆ ì¯ñÅ éÔÆºÍ ÇÜà ÕÅðé åÈ¿ À¹ÚÆ

À¹ÚÆ ì»× 綺çÅ þº, À¹Ã ù å» ×¹ðîÇå

òÅÇÔ×¹ðÈ ÁÃÚðÜ ðÈê þ, Üéî îðé ðÇÔå þÍ À¹Ã

çÅ Õ¯ÂÆ ÇÚ¿é· éÔƺ, éŠÿÖ, é Ú´, é ×çÅ, Áå¶

éÅ ÔÆ À¹Ô ÇÃÁÅî ðÈêÆ (Ç´ôé ðÈêÆ) þÍ ÇÂæ¶ Ãí

ÁòåÅð» çÆ ÇéÖ¶èÆ þ, ÕÅñÅ ð¿× Ç´ôé ÜÆ òñ

ÇÂôÅðÅ þÍ ÇÔ¿çÈÁ» ç¶ ò¶ç» Á¿çð òÅÇÔ×¹ðÈ ÁÕÅñ

ê¹ðÖ ù À¹êð ç¼Ã¶ ÁÕÅð» òÅñ¶ ÁòåÅð ðÈêÆ òðéä

Õðç¶ Ôé, Áå¶ éÅñ¶ ì¶ç ÇÂÔ òÆ ÕÔÆ Ü»ç¶ Ôé ÇÕ

ÇÂÔ òÆ éÔƺ, ÇÂÔ òÆ éÔƺ, é¶Çå é¶Çå ÕÔÆ Ü»ç¶ ÔéÍ

ì¶ç» 寺 ìÔ¹å À¹µÚÅ å¶ òâÅ ÁêÅð ׯÇì¿ç òÅÇÔ×¹ðÈ

þ, ×¹ðîÇå çÅ çðÃÅÇÂÁÅ Ççzó·ÅÇÂÁÅ Ô¯ÇÂÁÅÍ ÁËÃÅ

À¹µÚÅ Áå¶ Ã¹¼ÚÅ òÅÇÔ×¹ðÈ ×¹ðÈ Øð ç¶ ×¹ðî¹ÇÖ ÃÅè» ç¶

ÇÔðç¶ ÇòÚ òÃçÅ þ, òâíÅ×Æ ×¹ðî¹ÇÖ Üé ÔÆ ÇÂÃ

êzÕÅð ðî÷Ŷ òÅÇÔ×¹ðÈ ù ì¹Þç¶ ÔéÍ

Áé¹ÃÅð ÇÔðç¶ Á¿çð ÔÆ ×¹ðîÇå éÅî

ÁÇíÁÅà ÕîÅÂÆ Õð Õ¶ ñíäÅ þÍ

ÕìÆð ÔÜ ÕÅì¶ ÔÀ¹ ÜÅÇ æÅ ÁÅ×Ë ÇîÇñÁÅ

Ö¹çÅǨ

ûÂÆ î¹Þ ÇÃÀ¹ ñÇð êÇðÁÅ å¹ÞË ÇÕÇé© ë¹ðîÅÂÆ ×ÅǨ197¨

ÕìÆð ÔÜ ÕÅìË Ô¯Ç ԯÇ ×ÇÂÁÅ Õ¶åÆ ìÅð

ÕìÆð¨ ûÂÆ î¹Þ îÇÔ ÇÕÁÅ ÖåÅ î¹ÖÔ¹ é ì¯ñË êÆð¨198¨

(Ãñ¯Õ ÕìÆð ÜÆÀ¹, ê¿éÅ: 1375)

ÇÂà ׹ðòÅÕ çÆ ÚÅð-å¹ÕÆ ê¿×åÆÁ» Á¿çð î¹ÃñîÅéÆ î¼å òÅÇñÁ» ç¶ ÔÜ ÕÅì¶ çÆ ë¯Õà ïÅåðÅ ù Ö¿âé ÕÆåÅ Ç×ÁÅ þÍ

ïæÅ ÇòÁÅÇÖÁÅÕìÆð ÃÅÇÔì ù Áé¹íò 寺 ÇÂÔ ×¼ñ Ãê¼ôà êz×à Ô¯ÂÆ þ ÇÕ ÕìÆð ÃÅÇÔì çÅ î¿ÇéÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ, êz×à ÕÆåÅ Ô¯ÇÂÁÅ ×¹ðç¶ò òÅÇÔ×¹ðÈ ÃÅø î¶Ôä¶ îÅðçÅ þ ÇÕ ÇÜé·» ×¹ðî¹Ö Üé» é¶ ×¹ðîÇå éÅî çÆÁ» ÕîÅÂÆÁ» Õð Õð Õ¶ Á¿ç𯺠ÔÆ òÅÇÔ×¹ðÈ ù êzÕÅô ÕðÕ¶ òÅÇÔ×¹ðÈ çÅ ÇîñÅê Õð ÇñÁÅ þ Çåé·» ù ÔÜ ÕÅì¶ ÜÅä çÆ À¹µÕÆ ÔÆ ñ¯ó éÔÆºÍ ÇÜåé¶ òÆ ñ¯Õ À¹æ¶ ÕÅì¶ Ü»ç¶ Ôé, îÔ» îéîÇå Õðç¶ Ôé Áå¶ ÃÅÂƺ òÅÇÔ×¹ðÈ çÆ éðÅ÷×Æ ÃÔ¶óç¶ ÔéÍ Á×ñÆ ç¯-å¹ÕÆ ÇòÚ ÕìÆð ÃÅÇÔì Ǫ À¹êç¶ôç¶ Ôé ÇÕ î¼Õ¶ ç¶ ÔÅÜÆ ÕÅì¶ çÅ ÔÜ Õð ÁÅòä ÚÅÔ¶ ÇÕåéÆ ìÅð, åç òÆ À¹é·» çÅ Õ¹Û éÔƺ ìäçÅÍ ÇÜà î¼Õ¶ Á¿çð ÁÃæÅêé ÕÆå¶ Ô¯Â¶ ÿ׶ ÁÃòç ù (ÕÅñ¶ ê¼æð ù) êÆð Õð Õ¶ î¿éç¶ Ôé, À¹Ô ÔÅÜÆÁ» ç¶ Ãéî¹Ö Ô¯ Õ¶ À¹é·» éÅñ Õç¶ òÆ Õ¯ÂÆ ×¼ñ ìÅå éÔƺ ÕðçÅ, å» å¶ ÔÅÜÆ ÃÅð¶ ÔÆ ÖåÅ íð¶ ×¹éÅÔ×Åð ×ðçÅé¶ ×¶ ÔéÍ

ÕìÆð ìÅîé¹ ×¹ðÈ þ Ü×å ÕÅ í×åé ÕÅ ×¹ð¹ éÅÇÔ¨ ÁðÇÞ À¹ðÇÞ ÕË êÇÚ îÈÁÅ ÚÅðÀ¹ ì¶çÔ¹ îÅÇÔ¨237¨

(Ãñ¯Õ ÕìÆð ÜÆÀ¹, ê¿éÅ: 1377)

ÕìÆð ÃÅÇÔì ø¹ðîÅªç¶ Ôé ÇÕ

ÿÃÅðÆÁ» Ü×å-èÅðÆÁ» é¶ ìzÅÔîä ×¹ðÈ

èÅðé ÕÆåÅ Ô¯ÇÂÁÅ þ, òÅÇÔ×¹ðÈ ç¶ í×å»

çÅ ìzÅÔîä ×¹ðÈ éÔÆºÍ ÇÂÔ Ã¿ÃÅðÆÁ»

çÅ ìzÅÔîä ðÈêÆ ×¹ðÈ ÚÔ¹¿Á» ì¶ç» çÆÁ»

êó·ÅÂÆÁ» ÇòÚ ÁðÞ À¹ðÞ Õ¶ (ëà ëà ն)

îð Ç×ÁÅ, ÁËò¶º ÁÜÅÂƺ ÔÆ ÚñÅ Ç×ÁÅÍ

å» å¶ ÇÃè Ô¯ÇÂÁÅ ÇÕ ÚÅð¶ ì¶ç ÇÔ¿çÈ

îåÆÁ» ç¶ ÜÇ×ÁÅÃÈÈ ù êzîÅðæ 寺 Á½Þó

ÔÆ êÅòä òÅñ¶ ÔéÍ ÇÂé·» ÚÔ¿¹ ò¶ç»

çÆÁ» êó·ÅÂÆÁ» ÇòÚ ëÃä òÅñ¶ ìzÅÔîä

ê¿Çâå ÁÅÇçÕ Ãí ÁËò¶º ëö ԯ¶ ü໠ֻç¶

Ôé, Áå¶ êÚ êÚ Õ¶ îðç¶ ÔéÍ ÚÔ¿¹Á»

ò¶ç» çÆ êó·ÅÂÆ À¹é·» çÅ, ÇÕö çÅ òÆ

ÇéÃåÅðÅ éÔƺ ÕðÅ ÃÕÆ, Ãׯº ÁËò¶º À¹ðÞÅ

À¹ðÞÅ Õ¶ îÅðçÆ þÍ

ëðÆçÅ Õ¿Çé î¹ÃñÅ ÃÈë¹ ×Çñ ÇçÇñ ÕÅåÆ

×¹ó¹ òÅÇå¨

ìÅÔÇð ÇçÃË ÚÅéäÅ ÇçÇñ Á¿ÇèÁÅðÆ

ðÅÇå¨50¨

(Ãñ¯Õ ëðÆç ÜÆ, ê¿éÅ: 1380)

ÇÂà ׹ðòÅÕ ç¯-å¹ÕÆ çòÅðÅ ×¹ðÈ

òð¯ÃŶ í×å ëðÆç ÃÅÇÔì î¹ÃñîÅéÆ

î¼å ç¶ êÅÖ¿âÆÁ» í¶ÖèÅðÆÁ» ù õÈì

ìäÅ Õ¶ ïèç¶ ÔéÍ íÅò, ܯ ñ¯Õ ÇçÖÅò¶

õÅåð ÁÅêä¶ Õ¿è¶ å¶ î¹Ã¼ñÅ ðÖ Õ¶ Áå¶

õëéÆ ×ñ ÇòÚ êÅ Õ¶ ñ¯Õ» ù ÇçÖŪç¶

Ôé, Áå¶ ÁÅêä¶ ÁÅê ù øÕÆð ìÇäÁÅ

ÃÅìå Õðç¶ Ôé, ÇÂà í¶Ö ÇçÖÅò¶ Óå¶

ÕÆ ìäçÅ þ, Ãׯº À¹ñàÆ ÇÂÔ ÕÔÅòå

À¹é·» êð ØàçÆ Ô¹¿çÆ þ ÇÕ À¹é·» ç¶ Ççñ

Á¿çð å» Û¹ðÆ þ å¶ î¹Ö¯º ÇîáÆÁ» ÇîáÆÁ»

×¼ñ» Õðç¶ Ôé å¶ ñ¯Õ» ù î¯îé ìä Õ¶

ÇçÖÅªç¶ Ôé, êð À¹é·» ç¶ ÁÅêä¶ Ççñ»

Á¿çð ÕÅñÆ ì¯ñÆ ðÅå êÂÆ Ô¯ÂÆ Ô¹¿çÆ þÍ

ìzÔîÅÇçÕ ÇÃò Û¿ç î¹éÆùð ðÃÇÕ ðÃÇÕ

áÅÕ¹ð ×¹é ×Åòå¨

Ç¿çz î¹Çé¿çz Ö¯Üå¶ ×¯ðÖ èðÇä ××é

ÁÅòå ë¹Çé èÅòå¨

ÇÃè îé¹Ö· ç¶ò Áð¹ çÅéò ÇÂÕ¹ Çå« åÅ Õ¯

îðî¹ é êÅòå¨

ÇêzÁ êzí êzÆÇå êz¶î ðà í×åÆ ÔÇð Üé åÅ

ÕË çðÇà ÃîÅòå¨

ÇåÃÇÔ ÇåÁÅÇ× ÁÅé ÕÀ¹ ÜÅÚÇÔ î¹Ö ç¿å

ðÃé Ã×ñ ØÇà ÜÅòå¨

ð¶ îé îÈó ÇÃîÇð ùÖçÅåÅ éÅéÕ çÅÃ

å¹ÞÇÔ ÃîÞÅòå¨7¨

(Ãòï¶ ÃzÆ î¹ÖìÅÕ· î: 5, ê¿éÅ: 1388)

ÇÂà ׹ðòÅÕ ç¹ÁÅðÅ Ãê¼ôà ÇÃè»å ÇÂÔ

ÇéÕñçÅ þ ÇÕ ×¹ðîÇå å¼å Ç×ÁÅé ìÅÞ¯º

Ô¯ð ÁÅéîå, Áò¦íÆ ñ¯× ÁËò¶º ÇìðæÆÁ»

ÔÆ à¼Õð» îÅðç¶ Ôé, êz¿åÈ òÅÇÔ×¹ðÈ ù Çîñ

éÔƺ ÃÕç¶Í ïæÅ ÇòÁÅÇÖÁÅìzÔîÅ ÁÅÇçÕ Áå¶ Çôò ÜÆ ÁÅÇçÕ

ì¶ç îÂÆ Û¿ç À¹ÚÅð À¹ÚÅð Õ¶ æ¼Õ ðÔ¶, Áå¶ Áé¶Õ» î¹éÆ Üé ùÁÅç ñÅ ñÅ Õ¶ ÇÂé·» ì¶ç» ù ðàé Õð Õð Ô¿í Ôà¶, À¹Ô ÁÅêä¶ ÜÅä¶ ÇÂé·» ì¶ç» ù ÁÅêäÆ

îÇå Áé¹ÃÅð ðàäÅ ÔÆ áÅÕð ç¶ ×¹ä

×ÅÀ¹ä å¹ñ ÜÅäç¶ ðÔ¶ (ܯ ÇéðÆ À¹é·» çÆ

Õ¹î¼åóÆ ÃÆ)Í Ç¿çð ç¶òåÅ Áå¶ Çòôù

ç¶òåÅ Áå¶ ÇÂé·» ç¶ ÇêÛ¶ ñ× Õ¶ Áé¶Õ»

ÔÆ ×¯ðÖ ÁÅÇçÕ ìæ¶ðÆÁ» Ç×äåÆÁ»

ÇîäåÆÁ» Õð ðÔ¶ òÅÇÔ×¹ðÈ ù êÅÀ¹ä

çÆÁ» (êð ÇÂÔ Ç×äåÆÁ» ÇîäåÆÁ»

×¹ðîÇå å¼å Ç×ÁÅé ìÅÞ¯º ÇìðæÆÁ»

ÔÆ ×ÂÆÁ»), êz¿åÈ ÇÂÔ Ç¿çð î¹Çé¿çð

ÁÅÇçÕ ç¶òå¶ å¶ À¹é·» ç¶ ÇêÛ¶ ñ׶ ׯðÖ

ÁÅÇçÕ Õç¶ èðåÆ À¹å¶ ÁÅªç¶ ðÔ¶, Õç¶ î¹ó ÁÃîÅé òñ èÅªç¶ ðÔ¶, À¹é·» çÆ

ØÅñ ÇìðæÆ ÔÆ ×ÂÆ, ÁÅòä ÜÅä ç¶

׶ó ÇòÚ ÔÆ ê¶ ðÔ¶ ÇòÚÅð¶Í ÇÂé·» ç¶

î×ð ñ¼×äÔÅð¶ ÇÃè îé¹Ö ç¶òå¶ Áå¶

çÅéò íÆ ÁËò¶º ÔÆ ÁÜÅÂƺ ÁÅêäÅ Üéî

×òŠ׶, ÇÂÕ Çåñ îÅåð íÆ Çåé·» ù òÅÇÔ×¹ðÈ çÅ í¶ç éÅ ÇîÇñÁÅÍ ÇÂÔ Õ¶òñ

×¹ðÈ òð¯ÃŶ ×¹ðî¹ÇÖ Üé ÔÆ Ô¯Â¶ Ôé, ܯ ×¹ðÈ-çðÃÅÂÆ êz¶îÅ í×åÆ ÇòÚ ÔÆ ñÆé

Ô¯ Õ¶ òÅÇÔ×¹ðÈ ç¶ çðôé ÇòÖ¶ ÜÅ ÃîŶ

ÔéÍ ÁËö òÅÇÔ×¹ðÈ ù Û¼â Õ¶, ×¹ðîÇåçðÃÅÂÆ Ã¹îÇå ù èÅðé ÕÆå¶ Çìé», À¹Ô

ÁéîåÆ ç¶òå¶ ÇÂÕ Ã¼Ú¶ òÅÇÔ×¹ðÈ ù Û¼â

Õ¶ Ô¯ðé» ÇÕðåî ÜÆò» òñ ÔÆ ïÅÚéÅ

çÅ Ô¼æ Áâç¶ ðÔ¶, êz¿åÈ å¼å êçÅðæ À¹é·»

ù éÅ ÔÆ ñíÅ, êð éÅ ÔÆ ñ¼íÅÍ ÁÅéîå

í×åÆ ÕðÇçÁ» À¹é·» ç¶ î¹Ö Áå¶ ç¿ç

ðÃéÅ ÁÅÇçÕ Ãí ÁËò¶º Øà ×Â¶Í ×¹ðÈ

éÅéÕ ÃÅÇÔì ÇÂà ÇìÇè ÃîÞÅªç¶ Ôé, Ô¶ îé îÈó·¶! åÈ¿ ×¹ðîÇå Áé¹ÃÅð Õ¶òñ

òÅÇÔ×¹ðÈ çÅ ÔÆ ÇÃîðé Õð, å» ÔÆ å¶ðÆ

ÕÇñÁÅé Ô¯ò¶×ÆÍ ÇÂà ׹ðòÅÕ ç¶ íÅò

寺 ÇÃè Ô¯ÇÂÁÅ ÇÕ ÁÅéîå-À¹êÅôéÅ

Ãí ë¯ÕÆ þ, Õ¶òñ ×¹ðîÇå çðÃÅÂÆ å¼å

À¹êÅôéÅ ÔÆ Ã¹Ö ÃÅð þÍ

À¹çî¹ ÕÇð ñÅ׶ ìÔ¹ íÅåÆ ÇìÚðÇÔ ÁÇéÕ

ÃÅÃåz ìÔ¹ ÖàÈÁŨ

íÃî ñ×ÅÇ åÆðæ ìÔ¹ ízîå¶ ÃÈÖî ç¶Ô

ì¿èÇÔ ìÔ¹ ÜàÈÁŨ

Çìé¹ ÔÇð íÜé Ã×ñ ç¹Ö êÅòå ÇÜÀ¹ êz¶î

ìãÅÇ ÃÈå Õ¶ ÔàÈÁŨ

êÈÜÅ Ú´ Õðå ïîêÅÕÅ ÁÇéÕ í»Çå

æÅàÇÔ ÕÇð æàÈÁŨ2¨11¨20¨

(Ãòï¶ ÃzÆ î¹ÖìÅÕ· î: 5, ê¿éÅ: 1389)

ÇÂà ׹ðòÅÕ çÆ å¼å ÇòÁÅÇÖÁŠ寺

ÇÂÔ ÇÃè»å ÃÅø ÇéÕñçÅ ÔË ÇÕ ×¹ðîÇå çðÃÅÂÆ ååÃÅð ùǴå ÕðäÆ ìÅÞ¯º Ô¯ð

ÇÜåéÆ íÆ ÁÅé î¼å ÕðäÆ þ, Ãí ë¯Õà

ç¹Ç´å ÕðÈð ÕðäÆ þÍ ïæÅ ÇòÁÅÇÖÁÅÁÅéîåÆ ñ¯× Áé¶Õ» í»å» ç¶ À¹çî

èÅð Õ¶ ñ¼Õ ì¿é· Öó¯å¶ Áå¶ Öà ôÅÃåz»

çÅ ìÔ¹ êzÕÅðÆ îé-Ôá ìÆÚÅðéÅ ÁÅêäÆ

ÁÇéÕ êzÕÅðÆ îéîÇå ìÆÚÅð ç¹ÁÅðÅ

Áð¿í ÕÆåÅ (êz¿åÈ Ãí ÇìðæÅ ÔÆ Ç×ÁÅ)

Áå¶ íÃîÅèÅðÆ í¶ÖÆ ñ¯× ÇìíÈå ðîÅ ðîÅ Õ¶ Áé¶Õ» ÔÆ ÁÅéîåÆ åÆðæ» å¶ ÁÅêî¹ÔÅð¶ íðîç¶ ðÔ¶ Áå¶ ÜàÅèÅðÆ í¶ÖÆ ê¹ðô

íÆ îÃéÈÂÆ å½ð å¶ ÁÅêäÆÁ» Üà» òèÅ òèÅ Õ¶ ÇÂà ÃÈÖî îé¹ÖÅ ç¶ÔÆ ù ÇéÖó¿î¶ ì¿èé» ÇòÚ êÅªç¶ ÔéÍ ÁÇÜÔ¶ Õê¯ñ Õðî Õð Õ¶ ÇÂÔ ñ¯× ÁÅêä¶ ëÃÅÀ¹ä

çÅ å¿çé åÅäÅ ðÈêÆ ÜÅñ ÔÆ ðÚç¶ ðÔ¶, ÇÜò¶º ÃÈå ç¶ ÜÅñ ù åä åä Õ¶ î¼ÕóÆ

ÁÅêä¶ ÔÆ ì¿èé êÅ ñ˺çÆ þÍ ÇÂà Öê Öê

Õ¶ îðé ù À¹Ô ÁÅêä¶ ÜÅä¶ êz¶î ìãÅÀ¹äÅ

ÔÆ ÃîÞçÆ þ, Á¿å ÕÆ Ô¹¿çÅ þ ÇÕ ÁÅê

ëà ն ç¹Ö êŪçÆ þÍ ÇÂö åð·» ÔÆ ×é¶ô

ÁÅÇçÕ ç¶ ÇÚé·» çÅ á¼êÅ ÁÅêä¶ ÃðÆð å¶

áê Õ¶ ܯ ÁÅêä¶ ÜÅä¶ êðî¶ôð çÆ êÈÜÅ

Õðç¶ Ôé, ÇÂÔ Ãí ë¯Õà ÇÕÇðÁÅ þ Áå¶ Â¶Ã¶ êzÕÅð ÔÆ Ã¯îêÅÕ» çÆ ÁÇéÕ í»å çÆ

ïî-êÅÕÆ ÇÕÇðÁÅ Ãí ìéÅÀ¹àÆ þ Áå¶

ÇìðæÅ ë¯Õà Õðî þ, ܯ ÇÕö íÆ ñ¶Ö¶ éÔƺ

ê˺çÅÍ ×¹ðÈ ÃÅÇÔì é¶ ÁÅêäÆ Ãî¼×ð ìÅäÆ Á¿çð ÁÇÜÔ¶ ë¯Õà Õðî» çÅ õÈì ÇéÖÅð

Õ¶ Ö¿âé ÕÆåÅ þ, êð¿åÈ ÁíÅ׶ êÅÖ¿âÆ

ñ¯× ÁÅêäÆ êÅÖ¿â-ÇÕÇðÁÅ Õð鯺 ë¶ð

òÆ éÔƺ àñç¶, À¹é·» ù ùî¼å ÁŪçÆ ÔÆ

éÔƺ, ÁËö ÕðÈð Õðî» çŠ׶ó þÍ

(... ìÅÕÆ Á×ñ¶ Á§Õ ÓÚ)

åñÇò§çð ÇÃ§Ø ì¹¾àð

ÒÔ¯ñÆÓ Ãî¹¾Ú¶ íÅðå çÅ Áå¶ ÒÔ¯ñÅÓ

Õ¶òñ ê¿ÜÅì çÅ õÅà ÕðÕ¶ ÇÃ¾Ö Õ½î

çÅ ÇÂÕ êzÇþè î½ÃîÆ ÇåúÔÅð þÍ Ô¯ñÆ

Ôð¶Õ ÃÅñ ø¾×ä ô¹çÆ 8 寺 ô¹ðÈ Ô¯ Õ¶

À¹Ã¶ Ôøå¶ êÈðéîÅôÆ ù ÃîÅêå Ô¹§çÆ

þÍ ÒÔ¯ñÅÓ À¹Ã 寺 Á×ñ¶ Ççé, Ú¶å òçÆ

1 ù ìó¶ ܯô¯-Öð¯ô éÅñ îéÅÇÂÁÅ

Ü»çÅ þÍ ÇÂé·» ç¯ò» ÇåúÔÅð» çÆ

ÇòÚÅðèÅðÅ ÇòÚ ÕÅøÆ øðÕ þÍ ×¹ðÈ

ÃÅÇÔìÅé é¶ ÇÜæ¶ ÒÔ¯ñÆÓ ù ÇÂÕ-çÈܶ

Óå¶ ð§× ù¾àä çÆ ç¹ÇéÁÅòÆ Ö¶â çÆ

æ» ×¹ðîÇå ç¶ ðÈÔÅéÆ ê¿è çÆÁ»

ÁÇèÁÅåÇîÕ À¹ÚÅÂÆÁ» å¾Õ êÔ¹§Úä

ç¶ Ö¶ó¶ çÆ êzåÆÕ ç¾ÇÃÁÅ þ, À¹æ¶ çÃî

ÇêåÅ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ é¶ ÒÔ¯ñ¶îÔ¾ñ¶Ó çÅ ÇÃè»å ê¶ô ÕðÇçÁ», Ô¯ñÆ ù

éò¶º å¶ Ã¹ñÞ¶ ðÈê ÇòÚ ê¶ô ÕÆåÅÍ

ÕÂÆ ñ¯Õ Ô¯ñÆ ù î½ÃîÆ ÇåúÔÅð

ç¶ ðÈê ÇòÚ îéÅªç¶ ÔéÍ ÇÂà Ã

êåÞó 寺 ìÅÁç ìçå ð¹¾å ÁŪçÆ þÍ

Õ¹çðå éòƺ é¹ÔÅð ñË Õ¶ ÁŪçÆ þ å¶

Ôð êÅö Ö¶óÅ ÔÆ Ö¶óÅ Ô¹§çÅ þÍ ÕÇÔð»

çÆ ÃðçÆ Çê¾Û¯º ìçå çÆ Ã¹ÔÅòäÆ å¶

Ö¶ÇóÁ» íðÆ ð¹¾å çÅ ÁÅé§ç ñËä òܯº

Ô¯ñÆ Ö¶âÆ Ü»çÆ þÍ Ô¯ñÆ ù ÒøÅ×ÅÓ

òÆ ÇÕÔÅ Ü»çÅ þÍ ÒøÅ×ÅÓ å¯º íÅò

ø¾×ä îÔÆéÅ Ü» ìçå ð¹¾å þÍ ìçå

ù ×¹ðÇÃ¾Ö ç¶ ÁÇèÁÅåîÕ î§âñ ÇòÚ

êzíÈ ê¶zî ñÂÆ ÇÂÕ éò» Ö¶óÅ, ÚÅÁ

î§ÇéÁÅ Ü»çÅ þÍ ×¹ðÇÃ¾Ö ñÂÆ ÇÂÔ

îÔ» Áé§ç, î§×ñÅÚÅð, ÇÚ§åÅ ðÇÔå

çÅ Ãî» Ô¹§çÅ þÍ ÁÇÜÔŠç¹çð é÷ÅðÅ

ð¾ì ç¶ ÇêÁÅÇðÁ» ç¶ Á§çð ÇÂÕ ÁÜÆì

ÇÕÃî çÆ ÞðéÅÔà êËçÅ Õð Çç§çÅ þÍ

ÃzÆ ×¹ðÈ ÁðÜé ç¶ò ÜÆ é¶ êzîÅðæ ç¶

îÅð× ù ÁÅé§çîÂÆ ÒÔ¯ñÆÓ ç¶ ðÈê ÇòÚ

Ö¶âä çÆ ÇÂà åð·» êz¶ðéÅ ÕÆåÆ þ :

×¹ð¹ öòÀ¹ ÕÇð éîÃÕÅð¨ ÁÅܹ ÔîÅðË

î§×ñÚÅð¨

ÁÅܹ ÔîÅðË îÔÅ Áé§ç¨ ÇÚ§å ñæÆ í¶à¶

ׯÇì§ç¨1¨

ÁÅܹ ÔîÅðË Ç×zÇÔ ìÃ§å¨ ×¹é ×Ŷ êzí

å¹î© ì¶Á§å¨1¨ ðÔÅÀ¹¨

ÁÅܹ ÔîÅðË ìé¶ ëÅר êzí ç×Æ ÇîÇñ

Ö¶ñé ñÅר

Ô¯ñÆ ÕÆéÆ Ã§å öò¨ ð§×¹ ñÅ×Å ÁÇå ñÅñ ç¶ò¨2¨ (ìÃ§å¹ î.5, Á§× : 1180)

ÇêÛ¯Õó ÇòÚ Õ¯ÂÆ éÅ Õ¯ÂÆ ÇÂÇåÔÅÃÕ Ü» ÇîÇæÔÅÃÕ ØàéÅ ÷ðÈð ð¾ÖçÅ þ, ÇÜà çÅ ÃÅⶠÃîÅÇÜÕ ÜÆòé

Áå¶ ÇÂÇåÔÅà éÅñ Ãì§è þÍ ÇÂÕ

ê½ðÅÇäÕ ÕæÅ Áé¹ÃÅð Ô§ÕÅðÆ ðÅܶ

ÔðéÅÖô é¶ í×åÆ ÕðÕ¶ Çôò ÜÆ å¯º

òð êzÅêå ÕÆåÅ ÇÕ Á§çð éÅ ìÅÔð, Ççé¶ éÅ ðÅå, îé¹¾Ö å¯º Ü» êôÈ å¯º, ÇÕö 寺 éÅ îð»Í ÁÇÜÔÅ òð êzÅêå

ÕðÕ¶ À¹Ô ò¾âÅ ÷Åñî ìä Ç×ÁÅ å¶

À¹Ã é¶ ÇÕÔÅ ÇÕ êzîÅåîÅ ç¶ éÅî çÆ

ìÜŶ ÃÅð¶ À¹Ã çÅ ÔÆ éÅî ÜêäÍ êð

Øð ÇòÚ À¹Ã çÅ ê¹¾åð í×å êzÇÔñÅç

ÔÆ À¹Ã çÅ Çòð¯èÆ ìä Ç×ÁÅÍ

ÔðéÅÖô ç¶ ÚÅð ê¹¾åð Ãé å¶

í×å êzÇÔñÅç Ãí 寺 Û¯àÅ ÃÆÍ Ü篺

êzÇÔñÅç ÚÅð ÃÅñ ç¶ Ô¯Â¶ å» ÁÅê ù

êÅáôÅñÅ í¶ÇÜÁÅ Ç×ÁÅÍ ÇÂÕ Ççé

í×å êzÇÔñÅç ç¶ ÁÇèÁÅêÕ Ã§âÅ å¶

îðÕÅ ÇôÕÅÇÂå ñË Õ¶ ÔðéÅÖô Õ¯ñ

׶ ÇÕ å¹ÔÅâÅ ì¾ÚÅ êó·çÅ éÔƺ, ÁÃƺ

æ¾Õ ü¾Õ¶ Ô», êð À¹Ô ÒðÅîÓ çÅ éÅî ÔÆ

×ŪçÅ þÍ ÇÂà çÆ ðÆà éÅñ ìÅÕÆ Ãí

ÇòÇçÁÅðæÆ òÆ ÒðÅî ðÅîÓ ì¯ñç¶ ÔéÍ

í×å éÅîç¶ò ÜÆ ÇÂà ÃÅðÆ ØàéÅ ù

ìÔ¹å ïÔä¶ ã§× éÅñ ÇìÁÅé Õðç¶

Ôé, ܯ ÃzÆ ×¹ðÈ ×z§æ ÃÅÇÔì ÜÆ ÇòÚ

çðÜ þ:

çâÅ îðÕÅ ÜÅÇ ê¹ÕÅ𶨠êóË éÔÆ Ôî

ÔÆ êÇÚ ÔÅð¶¨

ðÅî¹ Õþ Õð åÅñ ìÜÅòË ÚàÆÁÅ ÃíË

Çì×Åð¶¨1¨

ðÅî éÅîÅ ÜÇêì¯ ÕðËÍ ÇÔðçË ÔÇð ÜÆ

Õ¯ ÇÃîðé¹ èð˨1¨ ðÔÅÀ¹¨ (Á§× :1165)

ÔðéÅÖô ÇÂÕ Ø¹î§âÆ, ÕêàÆ å¶ Á¾ÇåÁÅÚÅðÆ ðÅÜÅ ÃÆÍ À¹Ô ÚÅÔ¹§çÅ ÃÆ

ÇÕ ðÅÜ íð ÇòÚ Ôð Õ¯ÂÆ ÒðÅî-ðÅîÓ

çÅ éÅî ñËä çÆ æ» ÇÂÔ ÕÔ¶ ÇÕ ÃÅâÅ

ÔðéÅÖô ÔÆ ÕðåÅ-èðåÅ þÍ í×å

êzÇÔñÅç çÆ ÇôÕÅÇÂå ùä Õ¶ ÔðéÅÖô

ù ×¹¾ÃÅ ÁÅ Ç×ÁÅÍ ðÅÜÅ ÔðéÅÖô é¶

í×å êzÇÔñÅç ù ð¾ì çÆ í×åÆ å¯º

ÔàÅÀ¹ä ç¶ Áé¶Õ» ïåé ÕÆå¶, êð

Õ¯ÂÆ òÆ Ãøñ éÅ Ô¯ÇÂÁÅÍ Á§å ÇòÚ

ðÅܶ é¶ ÁÅêäÆ èÆ ÒÔ¯ÇñÕÅÓ çÆ ×¯çÆ

ÓÚ ÇìáÅ Õ¶ êzÇÔñÅç ù ÃÅó-îÅðé

çÆ ÃÅÇ÷ô ðÚÆÍ ÒÔ¯ÇñÕÅÓ é¶ åê ÕðÕ¶

Çôò ÜÆ êÅïº ÇÂÕ ç¹ê¾àÅ êzÅêå ÕÆåÅ

ÃÆ, ÇÜà ù À¹êð ñËä Óå¶ Á¾× ÁÃð

éÔƺ ÕðçÆ ÃÆÍ êzÇÔñÅç ù ׯçÆ ÓÚ ñË

Õ¶ Ô¯ÇñÕÅ Á¾× ç¶ í»ìó ÓÚ ìËá ×ÂÆ, êð À¹Ã é¶ ÁÅêäÅ Á¾× 寺 ìÚÅÁ

Õðé ñÂÆ Çôò ÜÆ å¯º êzÅêå òð òÅñÅ

ç¹ê¾àÅ ñË ÇñÁÅÍ êzîÅåîÅ é¶ í×å

êzÇÔñÅç çÆ ð¾ÇÖÁÅ ÕÆåÆ å¶ òð òÅñÅ

ç¹ê¾àÅ Ô¯ÇñÕŠ寺 À¹â Õ¶ êzÇÔñÅç Óå¶

ÜÅ ÇêÁÅÍ Ô¯ÇñÕÅ Ãó ×ÂÆ å¶ êzÇÔñÅç

ìÚ Ç×ÁÅÍ Á§å Á¾× éÅñ ñÅñ ÕÆå¶

æ§î éÅñ êzÇÔñÅç ù ì§Çé·ÁÅ Ç×ÁÅ, êzîÅåîÅ é¶ ÇÂæ¶ òÆ éðÇÃ§Ø çÅ ðÈê

èÅðé ÕðÕ¶ çÇÔñÆ÷ ÇòÚ ÔðéÅÖô ù

ÔÆ ç¯øÅó Õð Çç¾åÅÍ

Ô¯ñÆ ç¶ ÇåúÔÅð Ãì§èÆ ÇÂà ØàéÅ

ù ÁÅèÅð ìäÅ Õ¶ ÔÆ, ðÅå ù Ô¯ñÆ

ÜñÅÂÆ Ü»çÆ ÃÆ å¶ Á¾× éÅñ ìäÆ

ùÁÅÔ ù Ô¯ÇñÕÅ çÆ ðÅõ î§é Õ¶ Ãò¶ð¶ À¹Ã ù À¹âÅÇÂÁÅ Ü»çÅ ÃÆÍ Ô½ñÆÔ½ñÆ ÇÂÔ ôÈçðÆ ÇåúÔÅð ìä Ç×ÁÅÍ

À¹ÚÆÁ» ÜÅå» ç¶ ñ¯Õ Ô¯ñÆ òÅñ¶ Ççé åæÅÕÇæå éÆòƺÁ» ÜÅå» ç¶ ñ¯Õ» Óå¶

קç×Æ Ã¹¾àç¶ å¶ Ö¹ç Ö¹ôÆÁ» îéŪç¶Í

ìçñç¶ Ã ç¶ éÅñ ÇÂÔ Ã¹ÁÅÔ å¯º ð§×

À¹âÅ Õ¶ îé-êzÚÅò¶ çÅ ÇåúÔÅð ìä

Ç×ÁÅÍ

ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ é¶ ÇÂö

Ô¯ñÆ ù Áç¹¾åÆ Áå¶ Áñ½ÇÕÕ ÒÔ¯ñ¶îÔ¾ñ¶Ó çÅ ðÈê ç¶ Çç¾åÅÍ ÒÔ¯ñÅÓ Áå¶

ÒîÔ¾ñÅÓ ç¯ ò¾Ö¯-ò¾Öð¶ ôìç ÔéÍ ÒÔ¯ñÅÓ

ôìç ÁðìÆ íÅôÅ çÅ þ Áå¶ ÒîÔ¾ñÅÓ

øÅðÃÆ çÅÍ îÔÅé Õ¯ô ÇòÚ íÅÂÆ ÕÅé·

ÇÃ§Ø éÅíÅ é¶ ÒÔ¯ñÅÓ ç¶ Áðæ ÒÔîñÅÓ

Áå¶ ÒîÔ¾ñÅÓ ç¶ Áðæ ÒÔîñÅ Õðé çÆ

æ»Ó ç¶ ðÈê ÇòÚ ÕÆå¶ ÔéÍ

õÅñÃÅ ê¿æ Ôð¶Õ ÇåÀ¹ÔÅð ù

ÁÇèÁÅåîÕ êÇðê¶Ö ÓÚ Áå¶ ÁÅêäÆ

ÇéÁÅðÆ êÛÅä ÕðÕ¶ Çéò¶Õñ¶ ã§×

éÅñ îéŪçÅ þÍ ÒÔ¯ñÆÓ çÆ æ» õÅñÃÅ

ÒÔ¯ñÅ-îÔ¾ñÅÓ îéŪçÅ þÍ Ü篺 Ô¯ñÆ

ÃîÅêå Ô¯ Ü»çÆ þ å» Á×ñ¶ Ççé

õÅñö çÅ ÒÔ¯ñÅ-îÔ¾ñÅÓ Ô¹§çÅ ÔËÍ

ÒÔ¯ñ¶-îÔ¾ñ¶Ó çÆ ðÆå õÅñÃÅ ê¿æ ç¶ ÇÃðÜäÔÅð Õñ×ÆÁ» òÅñ¶ å¶ éÆñ¶ دó¶ ç¶ ôÅÔ-ÁÃòÅð çÃî êÅåôÅÔ ÃzÆ

×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ é¶ ô¹ðÈ ÕðòÅÂÆ

ÃÆÍ íÅò¶º ìçå ð¹¾å çÅ òÆ ×¹ðÇþÖÆ ç¶ ðÈÔÅéÆ î§âñ ÇòÚ îÔ¾åò ÇðÔÅ þ, êð ÇòòÔÅðÕ å½ð Óå¶ ÒÔ¯ñÆÓ ù ÒÔ¯ñ¶Ó ç¶ ðÈê ÇòÚ îéÅÀ¹ä çÆ ðòÅÇÂå

çÃî êÅåôÅÔ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ é¶ å¯ðÆÍ ÒÔ¯ñ¶-îÔ¾ñ¶Ó ç¶ ÇåÀ¹ÔÅð ç¶ î§åò, À¹ç¶ô ìó¶ ܯôÆñ¶, Úó·çÆ ÕñÅ ç¶ êzåÆÕ Áå¶ À¹ÃÅðÈ ÃéÍ ÃzÆ ×¹ðÈ å¶× ìÔÅçð ÃÅÇÔì ÜÆ çÆ ôÔÅçå Çê¾Û¯º îÅïÈà Áå¶ ì¶-ÁÅà ԯÂÆÁ» ÇÃ¾Ö Ã§×å» ÇòÚ éò» À¹åôÅÔ, ÇéâðåÅ, ÇéðíËÁåÅ íðé ñÂÆ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ é¶ ÇÃ¾Ö ê¿æ ù éò¶º çÕñê» ÓÚ ðÈêîÅé ÕÆåÅÍ Ø¯ÇóÁ» å¶ ÔÅæÆÁ» çÆ ÁÃòÅðÆ, é×ÅÇðÁ» çÆÁ» À¹ÚÆÁ» ÁÅòÅ÷», ÇÕÇñ·Á» çÆ À¹ÃÅðÆ, ܧ×Æ Ö¶â» ç¶ ÁÇíÁÅû ÁÅÇç ðÅÔƺ ÇÂé·» çÕñê» ù Áîñ ÓÚ ÇñÁ»çÅÍ

ÇÂö åð·» ÇÃ¾Ö ÇÂéÕñÅì çÆ Ã§êÈðéåÅ

ç¶ Áîñ òܯº õÅñÃÅ ê¿æ çÆ ÃæÅêéÅ

ÕðÕ¶ Úðé êÅÔ¹ñ çÆ æ» Ö§â¶ ìÅචçÅ

Á§Çîzå Áå¶ ÒÔ¯ñÆÓ çÆ æ» ÒÔ¯ñ¶Ó çÆ

ðòÅÇÂå ô¹ðÈ ÕÆåÆÍ

Çêz§ÃÆêñ ÃÇåìÆð ÇÃ§Ø ÇñÖç¶ Ôé, Ç´ôé ÜÆ ×òÅÇñÁ» éÅñ ðñ Õ¶ Ô¯ñÆ îéÅªç¶ ÃéÍ À¹Ã Ã ÀÈÚ-éÆÚ çÅ

í¶ç-íÅò î¹¾Õ Ü»çÅ ÃÆ, êð ç¶Öç¶ ÔÆ ç¶Öç¶ ÇÂà çÆ æ» ÖðÈç, Û¶ó-ÛÅó å¶ ÇòñÅÃ é¶ ñË ñÂÆÍ Ã¯ ×¹ðÈ éÅéÕ

ç¶ò ÜÆ é¶ ÒÔ¯ñÆ ÕÆéÆ Ã§å öòÓ çÅ

ÁÅçðô ð¾ÇÖÁÅ Áå¶ ÃîÞÅÇÂÁÅ ÇÕ

öòÅ ÕðÇçÁ» ܯ ð§× Úó·çÅ þ, À¹Ô ÁÃñ ñÅñÆ þÍ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇçØ

ÜÆ é¶ ÒÒöòÅ å¶ ôÔÆçÆÓÓ çÅ ÁÇÜÔÅ

ùî¶ñ Õð Çç¾åÅ ÇÕ éÆòƺÁ» ð¹ÚÆÁ» À¹êÜÅÀ¹ä òÅñÆ Ô¯ñÆ çÅ ÇåÁÅö Ô¯

Ç×ÁÅÍ ×¹ðÈ ÃÅÇÔì é¶ Çþֻ Á§çð ÃzÆ

×¹ðÈ å¶× ìÔÅçð ÃÅÇÔì ÜÆ çÆ ôÔÅçå 寺 ìÅÁç éò» ܯô Áå¶ åÅÕå ìõôä

ñÂÆ ÇÂÕ Ççé Çéïå Õð Çç¾åÅ å¶ À¹Ã

Ççé ÇÕñ·Å Ô¯ñ×ó· ÇòÚ î¶ñÅ ñ¾× Ü»çÅÍ êÇÔñÅ åÅðÆõÆ î¶ñÅ ÃÅÇÔì é¶ Ú¶å òçÆ êÇÔñÆ, çîå 1757, çé 1690 ÇòÚ ÕÆåÅ å¶ À¹Ã çÆ êðêÅàÆ êË ×ÂÆÍ Ô¯ñÅ-îÔ¾ñÅ À¹åôÅÔ çÅ ÇçÔÅóÅ

ìä Ç×ÁÅ å¶ ôÕåÆ çÅ êzåÆÕÍ

Ô¯ñ, ÔÈñ, Ô¯ñÅ, îÔ¾ñÅ, ðñç¶Çîñç¶ ôìç ÔéÍ ÒÔÈñÓ çÅ Áðæ þ

é¶Õ Áå¶ íñ¶ Õ§î ñÂÆ ÜÈÞäÅ, åñÆ

Óå¶ Ö¶âäÅ, åñòÅð çÆ èÅð Óå¶ Ú¾ñäÅ

ÁÅÇçÍ í¾áÆ ÇòÚ ê¾Õ¶ ԯ¶ ù ÒÔ¯ñÓ

ÕÇÔ§ç¶ ÔéÍ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ

é¶ Ô¯ñÆ Ü¯ ôÈçðÆ ÇåúÔÅð ÕðÕ¶

ÜÅÇäÁÅ Ü»çÅ ÃÆ, ù éò¶º ðÈê ÇòÚ

îéÅÀ¹ä ñÂÆ ÇÕÔÅÍ ÇÕªÇÕ ÃÅÇÔì ÃzÆ

×¹ðÈ éÅéÕ ç¶ò ÜÆ çÆ Ã»Þ òÆ éÆÚ

ÁÖòÅÀ¹ä òÅÇñÁ» éÅñ ÃÆ, ò¾ÇâÁ»

çÆ ðÆà ù, Ã»Þ ù ÁÅê é¶ ÁäÇâ¾á

Õð Çç¾åÅ ÃÆÍ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ

é¶ òÆ ÇÂà éÆò¶º ÃîÞ¶ Ü»ç¶ ÇåúÔÅð ù

칦çÆÁ» Óå¶ êÔ¹§ÚÅÀ¹ä ñÂÆ éò¶º Áðæ

Çç¾å¶, éò¶º ã§× ÁêäŶÍ

ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ é¶ ÇÜæ¶

ÇåzÃÕÅð¶ å¶ ÇñåÅó¶ ñ¯Õ» ù ×ñ¶

ñÅÇÂÁÅ, îÅä-åÅä ìõÇôÁÅ, À¹é·»

ÇòÚ Ü¹ÞÅðÈ Ü÷ìÅ êËçÅ ÕÆåÅ å» ÇÕ À¹Ô

÷¹ñî å¶ ÷ìð çÅ î¹ÕÅìñÅ Õð ÃÕäÍ

ÁÅêäÆ Ô¯ºç çÅ êz×àÅòÅ Õð ÃÕä, ìÅÜ» ù å¯ó ÃÕä, ÃòÅ ñ¾Ö éÅñ

ÇÂÕ¾ñ¶ ñó ÃÕäÍ ÁÇÜÔÆ ×½ðòîÂÆ

ðÆå ìÅð¶ Õ½î ç¶ îÔÅé ÇòçòÅé

íÅÂÆ ÕÅé· ÇÃ§Ø éÅíÅ ÜÆ ÇñÖç¶ Ôé

ÇÕ, ÒÒï¹¾è ÇòÇçÁÅ ç¶ ÁÇíÁÅà ÇòÚ

Çé¾å éò»êä ÕÅÇÂî ð¾Öä òÅÃå¶ ÃzÆ

×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ çÆ ÚñÅÂÆ ðÆå

Áé¹ÃÅð Ú¶å

òçÆ ÇÂÕ ù Çþֻ ÇòÚ ÒÔ¯ñÅîÔ¾ñÅÓ Ô¹§çÅ þÍ ÇÜà çÅ Ô¯ñÆ ç¶

ÇåúÔÅð éÅñ Õ¯ÂÆ Ãì§è éÔƺ þÍÓÓ

ÒÔ¯ñÅ-îÔ¾ñÅÓ îÃéÈÂÆ Ü§×ÜÈ

Õðå¾ì» çÅ ÇåúÔÅð þÍ ÇåÁÅð-

ìð-ÇåÁÅð êËçñ, دó-ÁÃòÅð

Áå¶ ÃôåðèÅðÆ ÇÃ¾Ö ø½Ü» ç¶ ç¯ çñ

ìéÅÀ¹àÆ ñóÅÂÆ ñó·ç¶ ÔéÍ Õñ×Æèð

êÅåôÅÔ Ö¹ç ÇÂà ìéÅÀ¹àÆ ñóÅÂÆ ù ç¶Öç¶ Áå¶ ç¯ò» çñ» ù ñ¯óƺçÆ

ÇþÇÖÁÅ òÆ êzçÅé Õðç¶ ÃéÍ Ü¶åÈ

çñ ù ÇÃð¯êÅ çÆ ìõÇôô Ô¹§çÆÍ ÒÔ¯ñÅ-

îÔ¾ñÅÓ õÅñÃÅ ê¿æ çÆ Úó·çÆ ÕñÅ çÅ

ñÖÅÇÂÕ þÍ

Úó·çÆ ÕñÅ ìäÅÂÆ ð¾Öä ñÂÆ ÇÂÃ

ù ܧ×Æ Ãôåð»

Ü§× ç¶ Áðæ» ÇòÚ òðéä ÕÆåÅ Ç×ÁÅ

þÍ çÃî קzæ ÇòÚ Ü§× çÅ ÇìÁÅé Ô¯ñ¶

ç¶ ð§×» ðÅÔƺ Õðç¶ Ô¯Â¶ çÃî ÇêåÅ

ÇñÖç¶ Ôé :

ìÅé Úñ¶ å¶ÂÆ Õ¹§Õî îÅéÔ¹, îÈá ×¹ñÅñ

ÕÆ Ã»× êzÔÅðƨ

ãÅñ îé¯ âë îÅñ ìéÆ, Ôæ ñÅñ ì§çÈÕ

۹චÇêÚÕÅðƨ

ÃzÀ¹é íð¶ êà ìÆðé Õ¶, À¹êîÅ Üé دð

ÕË Õ¶Ãð âÅðƨ

Ö¶ñå ëÅ× ÇÕ ìÆð ñðË, éòñÅÃÆ ñƶ

ÕðòÅð ÕàÅðƨ1385¨

(Ç´ôéÅ ÁòåÅð, 1385)

õÅñÃÅ ê¿æ ÁÅêä¶ ×½ðòîÂÆ

ÇÂÇåÔÅà çÅ ÇÂÔ îÅäî¾åÅ ÇåúÔÅð

ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ ç¶ Ã 寺 îéŪçÅ ÁÅ ÇðÔÅ þÍ Ü¶åÈ ÕñÅ ç¶

ܬà ÇéÕñç¶ ÃéÍ ×¹ñÅì, ÕÃåÈðÆ

ÁÅÇç ð§×» çÆ ø¹ÔÅð ÕÆåÆ Ü»çÆ ÃÆÍ Áåð-ø¹ñ¶ñ» çÆÁ» ùקèÆÁ», ð§×»

çÆÁ» ø¹ÔÅð» é¶ íÅÂÆ é§ç ñÅñ ÜÆ òð׶ קíÆð å¶ ÇÚ§åÕ ÇòçòÅé ù òÆ

êzíÅÇòå ÕÆåÅÍ ÃÇå×¹ð» ç¹ÁÅðÅ Ô¯ñ¶

çÆ Ö¶â ç¶ Ü÷ì¶ Áå¶ Ô¹ñÅà ù ÁÅêäÆ

Õñî éÅñ ÇìÁÅé ÕðÇçÁ» À¹Ô ÇñÖç¶

Ôé :

ÒÒ×¹ñ¶ Ô¯ñÆ ì ìÅ׶ çÇÔÕ ìÈ Õðç, ñì¶

Úȧ ×ȧÚÔ ðÅ ëðÖ¿çÔ ÖÈ Õðç¨

×¹ñÅì¯, Á§ìð¯ î¹ôÕ¯ ÁìÆðÆ, ü ìÅð»

ìÅðô¶ Á÷ ÃÈ ìÃÈ Õðç¨

÷Ô¶ ÇêÚÕÅðƶ ê¹ð ÷ÅëðÅéÆ, ÷îÆé¯

ÁÅÃî» ðŠùðÖðÈ ÕðçÍ

ç¹ ÁÅñî ×ôå ð§×Æ Á÷ å¹ëñËô ÚÈ

ôÅÔî ÜÅîÔð§×Æ çð ×¹¬ ÕðçÍÓÓ

íÅÂÆ é§ç ñÅñ ç¾Ãç¶ Ôé, Ô¯ñÆ ç¶

ø¹¾ñ ÇÖóé Óå¶ ÃÅðÅ ìÅö ùקèÆ éÅñ

íð Ç×ÁÅÍ êÅåôÅÔ çÅ î¹¾ÖóÅ ÕñÆ

çÆ åð·» ÇÖó Ç×ÁÅÍ ×¹ñÅì, Á§ìð, ÕÃåÈðÆ å¶ Á§ìÆð îÆºÔ ò»× òðÃä

ñ¾× êÂÆÍ Õ¶Ãñ çÆ ÇêÚÕÅðÆ é¶ Ãí

ÇھචگÇñÁ» ù ð§×» éÅñ íð Çç¾åÅÍ

êÅåôÅÔ é¶ ×¹ñÅñ çÆ ÁËÃÆ òðÖÅ

ÕÆåÆ ÇÕ èðåÆ Áå¶ ÁÅÕÅô ÃÈÔÅ Ô¯

Ç×ÁÅÍ Ü篺 êÅåôÅÔ é¶ ð§Ç×ÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ

Ú¯ñÅ êÇÔÇéÁÅ å» ÃÅÇðÁ» çÆ ÁÅåîÅ

ÇÖó À¹áÆÍ

çÃî ÇêåÅ é¶ ÒÔ¯ñÅÓ ÇåúÔÅð ìÆðåÅ çÅ ðÈê ç¶ Õ¶ îôÔÈð ÕÆåÅÍ ÒÔ¯ñ¶-îÔ¾ñ¶Ó çÅ ÇÂÔ êÇò¾åð ÇçÔÅóÅ

ÃÅù ÃÅÇðÁ» ù êz¶ðéÅ Çç§çÅ þ ÇÕ Ô¾Õ, ÇÂéÃÅø î§Ç×Á» êzÅêå éÔƺ Ô¹§ç¶, Ãׯº

ôÕåÆ å¶ ÷¯ð éÅñ ÔÆ êzÅêå ÕÆå¶ ÜÅ ÃÕç¶ ÔéÍ

çÃî ÇêåÅ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇçØ

ÜÆ òñ¯º õÅñö ù ç¹éÆÁŠ寺 ÇéÁÅð¶ Áå¶ ÁÕÅñ ê¹ðÖ çÅ ÖÅà ðÈê Ô¯ä çÅ ÁÇÔÃÅà ÕðòŪçÅ Úó·çÆ Õñ·Å

çÅ êzåÆÕ ÒÔ¯ñÅ-îÔ¾ñÅÓ ÁÃƺ Ôð

ÃÅñ îéÅªç¶ Ô»Í çÃî ÇêåÅ çÆÁ» ñÅâñÆÁ» ø½Ü» ç¶ Ü§×ÜÈ Õðå¾ì, ìÅäÆ-ìÅä¶ ç¶ ÜÅÔ¯-ÜñÅñ ù ç¶Öç¶ Ô»Í

êð ç¹¾Ö çÆ ×¾ñ þ ÇÕ Á¾Ü ÇÃ¾Ö Õ½î é¶ Ãôåð ÇòÇçÁÅ ù ÁÅêäÆ Õ½îÆ ÇòÇçÁÅ éÔƺ ÃîÇÞÁÅ, ÇÃðø ø½ÜÆÁ» ç¶ Òܧ×ÜÈ Õðå¾ìÓ ÔÆ ÃîÇÞÁÅ þ, Ü篺ÇÕ çÃî ÇêåÅ çÅ À¹êç¶ô þ ÇÕ Ôð ÇÃ¾Ö êÈðÅ ÇÃêÅÔÆ Ô¯ò¶ Áå¶ Ãôåð ÇòÇçÁÅ çÅ ÁÇíÁÅà Õð¶Í Ãôåð ÇòÇçÁŠ寺 ÁéÜÅä ÇþÖ, õÅñÃÅ ê¿æ ç¶ Çéïî» Áé¹ÃÅð ÁèÈðÅ þÍ ÒÔ¯ñÅîÔ¾ñÅÓ çÅ Ãôåð ÇòÇçÁÅ éÅñ ÇÕ§éÅ ×ÈóÅ Ãì§è þ, ÇÂà ù ÕòÆ ÇéÔÅñ ÇÃ§Ø ÇìÁÅé Õðç¶ Ôé:

ì ðÛÅ ãÅñ ÕàÅðÅ å¶×Å, ÕóÛÅ ç¶×ŠׯñÅ þÍ

ÛÕÅ êzÃÅÇç ÃÜÅ çÃåÅðÅ, Áð¹ Õð ç¯éÅ à¯ñÅ þÍ

ùíà ùÚÅñÅ Áð ñ¾Ö ìÅÔÅ, Õñ×Å ÇÃ§Ø ÃÚ¯ñÅ þÍ

Áêð î¹ÛÇÔðÅ, çÅóòŠܾö, åËÃÅ ì¯ñÅ Ô¯ñÅ þÍ

ìÅÕÆ ÃÅðÅ ÇÔ§ç¯ÃåÅé Ô¯ñÆ Ö¶âçÅ

þÍ êð ç¹éÆÁÅ çÅ ÇéðÅñÅ å¶ ÇéÁÅðÅ

ê§æ õÅñÃÅ ÒÔ¯ñÅÓ Ö¶âçÅ þ Áå¶ ÒîÔ¾ñÅÓ Õ¾ãçÅ þÍ õÅñö çÆ Çòñ¾ÖäåÅ ç¶ ñÖÅÇÂÕ ÒÔ¯ñ¶-

îÔ¾ñ¶Ó Ãì§èÆ ÕòÆ Ã¹î¶ð ÇÃ§Ø çÃî ÇêåÅ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ ç¶ ÁÅç¶ô» Áé¹ÃÅð ÇñÖç¶ Ôé : Á½ðé ÕÆ Ô¯ñÆ îî Ô¯ñÅÍ

ÕÔï¯ Ç´êÅÇéè ìÚé Áî¯ñŨ

1857 çÅ öçð ÇÕà ù í°¼ÇñÁÅ Ô¯ò¶×Å? ÇÂÇåÔÅÃ

éÅñ ÇÂôÕ ð¼Öä òÅÇñÁ» ù Çìé» ô¼Õ ÇÂÔ Ãî» ïÅç

Ô¯ò¶×ÅÍ 1849 ÇòÚ ðÅܶ-õÅñÃÅ â¯×ÇðÁ» Áå¶

êÈðìÆÁ» (å¶ÜÅ ÇÃ³Ø å¶

ñÅñ ÇóØ) çÆÁ» Õêà Áå¶

ÁÇÕzåØä ÚÅñ» ç¶ Ú¼ñÇçÁ»

Ô¯ÇÂÁ» Á³×ð¶÷» çÆ í¶à Úó·

Ç×ÁÅ å» úà 寺 ñ×í×

8 ÃÅñ ìÅÁç Á³×ð¶÷» ç¶

ÇõñÅø ÇÂÕ Çòçð¯Ô À°µá

Öó·Å Ô¯ÇÂÁÅÍ ÇÂö ù ÔÆ

1857 ç¶ öçð çÅ é»Á

Çç¾åÅ Ç×ÁÅÍ ÇÂÔ Á³×ð¶÷» ç¶

ÇõñÅø Õ¯ÂÆ êÇÔñÆ ìöÅòå

éÔƺ ÃÆÍ 1857 ç¶ Çòçð¯Ô ù

òÆ ò¼Ö-ò¼Ö ÇÂÇåÔÅÃÕÅð» é¶

ÇÂÕ ìöÅòå ÔÆ î³ÇéÁÅ ÔË,

ܯ ÇÕ èðî ç¶ é»Á Óå¶ ÕÆåÆ

×ÂÆ ÃÆÍ

1857 çÅ öçð ÇÕà ù í°¼ÇñÁÅ

Ô¯ò¶×Å? ÇÂÇåÔÅà éÅñ ÇÂôÕ ð¼Öä

òÅÇñÁ» ù Çìé» ô¼Õ ÇÂÔ Ãî» ïÅç

Ô¯ò¶×ÅÍ 1849 ÇòÚ ðÅÜ-¶-õÅñÃÅ

â¯×ÇðÁ» Áå¶ êÈðìÆÁ» (å¶ÜÅ ÇÃ³Ø å¶

ñÅñ ÇóØ) çÆÁ» Õêà Áå¶ ÁÇÕzåØä

ÚÅñ» ç¶ Ú¼ñÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ» Á³×ð¶÷» çÆ

í¶à Úó· Ç×ÁÅ å» úà 寺 ñ×í× 8 ÃÅñ

ìÅÁç Á³×ð¶÷» ç¶ ÇõñÅø ÇÂÕ Çòçð¯Ô

À°µá Öó·Å Ô¯ÇÂÁÅÍ ÇÂö ù ÔÆ 1857 ç¶

öçð çÅ é»Á Çç¾åÅ Ç×ÁÅÍ

ÇÂÔ Á³×ð¶÷» ç¶ ÇõñÅø Õ¯ÂÆ êÇÔñÆ ìöÅòå éÔƺ ÃÆÍ ÇÂö åð·» çÆÁ» Ô¯ð ìöÅòå» ÇÜò¶º ÇÕ 1764 ÂÆÃòÆ ÇòÚ ìÕÃð (ïÈ.êÆ.) 1806 ÂÆÃòÆ ÇòÚ òËñÈð (ÕðéÅàÕ) 1824 ÂÆÃòÆ ù ìËðÕê¹ð (ì³×Åñ) Áå¶ 1840 ÂÆÃòÆ ÇòÚ Ü篺 Çóè ù Á³×ð¶÷Æ ðÅÜ ÇòÚ ÇîñÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ, ú篺 òÆ Ô¯ÂÆÁ» Ãé êð ÇÂé·»

ìöÅòå» ù ÇÕö é¶ òÆ ÁÅ÷ÅçÆ Ã³Øðô

çÅ é»Á éÔƺ Çç¼åÅÍ ÇÂö åð·» 1857 ç¶

Çòçð¯Ô ù òÆ ò¼Ö-ò¼Ö ÇÂÇåÔÅÃÕÅð» é¶

ÇÂÕ ìöÅòå ÔÆ î³ÇéÁÅ ÔË, ܯ ÇÕ èðî

ç¶ é»Á Óå¶ ÕÆåÆ ×ÂÆ ÃÆÍ 1857 ç¶ Çòçð¯Ô çÆ ÇÚ³×ÅðÆ ÁÃñ

ÇòÚ î³×ñ ê»â¶ 寺 29 îÅðÚ 1857

ÂÆÃòÆ ù ô°ðÈ Ô¯ÂÆÍ î³×ñ ê»â¶ 34òƺ

ðËÜî˺à ì³×Åñ é¶Çàò ÇÂéë˺àðÆ çÅ

ÇÃêÅÔÆ ÃÆÍ î³×ñ ê»â¶ À°µåð êzç¶ô ç¶

Çê³â é×òÅ çÅ ðÇÔä òÅñÅ ÃÆÍ 22

ÃÅñ çÆ À°îð ÇòÚ À¹Ã é¶ ÂÆÃà dzâÆÁÅ

Õ³êéÆ ÇòÚ é½ÕðÆ ô°ðÈ ÕÆåÆÍ ÁËÃ.ÁËÃ.

À°ìðŶ ç¶ î¹åÅìÕ 29 îÅðÚ ù À°Ã é¶

êz¶â ç½ðÅé ÇîÁÅé ÇòÚ¯º åñòÅð Õ¼ãç¶

ԯ¶ ÁÅêä¶ ÃÅæÆÁ» ù ò³×ÅðÇçÁ»

Ô¯ÇÂÁ» ÇÕÔÅ, ÒÒÁÅú ìÅÔð ÁÅú Çøð³×Æ å°ÔÅⶠÃÅÔîä¶ Ôé, ÕÅðå±Ã» ù îÈ³Ô éÅñ

Õ¼àä éÅñ ÃÅâÅ èðî Çízôà Ô°³çÅ ÔË å¶

å°Ãƺ Õ°Þ òÆ Õðé ñÂÆ ÇåÁÅð éÔƺÍÓÓ

ÇÂÔ ÕÇÔ³ç¶ Ô¯Â¶ À°Ã é¶ ç¯ Á³×ð¶÷

ÁøÃð» Óå¶ ÔîñÅ Õð Çç¼åÅÍ Ü篺 À°Ã ù ëóé çÆ Õ¯Çôô ÕÆåÆ ×ÂÆ å» À°Ã é¶

ÁÅåî-Ô¾ÇåÁÅ Õðé çÆ Õ¯Çôô ÕÆåÆ, êð ìÚ Ç×ÁÅÍ 10 Ççé î¹Õ¾çîÅ Ú¼ñä 寺

ìÅÁç À°Ã ù ÇÂÕ ì¯Ôó ç¶ çð¾Öå éÅñ

ñàÕÅ ç¶ ø»ÃÆ ç¶ Çç¼åÆ ×ÂÆÍ À°ìðŶ ç¶ ÇñÖä î¹åÅìÕ î¹Õ¾çî¶ ç½ðÅé À°Ã é¶ ÕìÈÇñÁÅ ÇÕ À°Ô í³× çÅ éôÅ ÕðçÅ ÃÆ

å¶ ØàéÅ òÅñ¶ Ççé òÆ À°Ã é¶ í³× êÆåÆ Ô¯ÂÆ ÃÆÍ ð°çðÁ»×»ôÈ î¹ÕðÜÆ (ì³×ÅñÆ ÇÔÃà¯ðÆÁé) òÆ î³×ñ ê»â¶ ù ÇÂÕ ÇÂåøÅÕÆÁÅ éÅÇÂÕ ÔÆ î³éçÅ ÔËÍ î³×ñ ê»â¶ çÆ ø»ÃÆ å¯º ìÅÁç 10 îÂÆ 1857 ù î¶ðá çÆ ÛÅÀ°äÆ ÇòÚ ÕÅðå±Ã ç¶ î¹¼ç¶ ù ÁÅèÅð ìäÅ Õ¶ ÇÔ³ç¹ÃåÅéÆÁ» é¶ Çòçð¯Ô Õð Çç¼åÅ å¶ Çç¼ñÆ ò¼ñ ù Ú¼ñ êÂ¶Í Çç¼ñÆ êÔ°³Ú Õ¶ 11 îÂÆ 1857 ÂÆÃòÆ ù ìÅöÆ ÇÃêÅÔÆÁ» é¶ î¹öñ ÃîðÅà ìÔÅçð ôÅÔ ÷øð ù ÁÅêäÅ é¶åÅ ìäÅ ÇñÁÅÍ À°Ã ò¶ñ¶ ç¶ ×òðéð Üéðñ ñÅðâ ÕËÇé§× ù ìÔ°å ÇøÕð Ô¯ÇÂÁÅ ÇÕ Ô¯ò¶ éÅ ÇÕå¶ ÇÂÔ öçð ê³ÜÅì ÇòÚ òÆ øËñ ÜÅò¶ ÇÕÀ°ºÇÕ À°Ô

ÜÅäçÅ ÃÆ ÇÕ õÅñÃÅ ðÅÜ ù ìðåÅéÆÁÅ

ðÅÜ ç¶ ÁèÆé ÕÆÇåÁ» Áܶ ñ×í× 8 ÃÅñ çÅ ÔÆ Ãî» Ô¯ÇÂÁÅ ÔËÍ î¶ðá çÆ ØàéÅ é¶ ×òðéð Üðéñ ç¶ îé ÇòÚ ÇÂÔ âð êËçÅ Õð Çç¼åÅ ÇÕ Ü¶Õð ռ㶠ԯ¶ ÇÃ¼Ö ÇÃêÅÔÆ öçðÆÁ» ç¶ éÅñ Çîñ ׶ å» ÇÂÕ åÈøÅé ÁÅ ÜÅò¶×Å, ÇÜà ù Á³×ð¶÷» ç¶ ñÂÆ Ã»íäÅ î¹ôÇÕñ ÔÆ éÔƺ, éÅ î¹îÇÕé Ô¯ò¶×ÅÍ ÇÂÔ Ã¯ÚÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ» Á³×ð¶÷» é¶ ê³ÜÅì ÇòÚ Û¶åÆ å¯º Û¶åÆ ê¹ÖåÅ êzì³è Õðé¶ ô°ðÈ Õð Çç¼å¶Í

Ü篺 12 îÂÆ 1857 ù ÇÂà öçð çÆ

õìð ñÅÔ½ð êÔ°³ÚÆ, À°Ã ò¶ñ¶ ܽé ñÅð˺Ã

ðÅòñÇê³âÆ ÇòÚ ÃÆ, À°Ã 寺 Á×ñÅ

ÁøÃð ðÅìðà àׯîðÆ ÔÆ ñÅÔ½ð ÇòÚ

ÃÆÍ î½ºàׯîðÆ é¶ À°Ã¶ ò¶ñ¶ ÇÂÕ ÇÃòñ

å¶ ø½ÜÆ ÁøÃð» çÆ îÆÇà³× ì¹ñÅÂÆ ÇÜÃ

ÇòÚ îËÕÇëðÃé, â½éÅñâ îËÕÇñÀ±â Áå¶

ðÅìðàà òð׶ ÇÃð Õ¼ãò¶º ÁøÃð ôÅîñ

ԯ¶Í

ñÅÔ½ð ÇòÚ ÇÂà ò¶ñ¶ ÚÅð êÈðìÆ ç¶ÃÆ

êñàä» åÅÇÂéÅå Ãé å¶ ×¯ÇðÁ» çÆ

ÇÃðø ÇÂÕ êñàäÍ ÇÂà îÆÇà³× ç½ðÅé

ÇÂÔ øËÃñÅ ÇñÁÅ Ç×ÁÅ ÇÕ ÚÅð¶ ç¶ÃÆ

êñàä» å¯º ÔÇæÁÅð ðÖòÅ ñ¶ ÜÅäÍ

Çìz׶âÆÁð ÁËà ðÅìðà À°Ã ò¶ñ¶ îÆÁ»

îÆð ÛÅÀ°äÆ çŠǧÚÅðÜ ÃÆÍ Ãð ðÅìðà

àׯîðÆ é¶ Ô½ºÃñÅ ÕÆåÅ å¶ ÇÂÕ ðÅå

ñÂÆ õåðÅ î¹¼ñ ñËä çÅ øËÃñÅ ÕÆåÅÍ

êð À°Ã é¶ ÇÕö ÇÕÃî çÆ ØìðÅÔà êz×à

éÔƺ Ô¯ä Çç¼åÆ å¶ ÁÅî ò»× ÁÅêä¶ ð¯÷

îð·Å ç¶ Õ³î-ÕÅÜ ÇòÚ îôðÈë ÇðÔÅÍ 13 îÂÆ çÆ Ãò¶ð ù êð¶â ò¶ñ¶ Á³×ð¶÷

Õî»âð é¶ ÚÅð¶ ç¶ÃÆ êñàä» å¯º Ô°ÇôÁÅðÆ

éÅñ ÔÇæÁÅð ðÖòÅ ñ¶ Áå¶ Á³×ð¶÷

ÁøÃð» é¶ Á×ñÅ Õçî ê¹¼àÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ»

Á³×ð¶÷ êñàä ù ÁÃñÅõÅÇéÁ» å¶

ø½ÜÆ ÇçzôàÆ å¯º îÔ¼åòêÈðé æ»ò» Óå¶ ñÅ

Çç¼åÅÍ 14 îÂÆ Á³ÇîzåÃð ÇòÖ¶ åÅÇÂéÅå

59òÆ êÈðìÆ êñàä 寺 ÁÃñÅ Ö¯Ô ÇñÁÅ

Ç×ÁÅÍ ÇÂö åð·» ÇÕñ·Å ׯÇì³ç×ó· òÆ

Á³×ð¶÷» ç¶ êÈðÆ åð·» Õì÷¶ ÇòÚ ÁÅ

Ç×ÁÅ ÃÆ, êð ÇÂÃ ç¶ ìÅòÜÈç ê³ÜÅì ÇòÚ

Çøð¯÷ê¹ð, Á³ìÅñÅ, ñ°ÇèÁÅäÅ, Üñ§èð, Ô°ÇôÁÅðê¹ð, æÅé¶Ãð, ÇÃÁÅñÕ¯à, Ô¯åÆ, îðçÅé, ÇêôÅòð, Çëñ½ð ÁÅÇçÕ ôÇÔð

Ãå³ìð 1857 å¾Õ è¾¹Öç¶ ðÔ¶Í ê³ÜÅì ÇòÚ

ÃÅðÆÁ» ÔÆ ç¶ÃÆ êñàä» å¯º ÚÅÔ¶ À°é·» é¶

ìöÅòå ÇòÚ ÇÔ¼ÃÅ ÇñÁÅ ÃÆ Ü» éÔƺ, ÔÇæÁÅð ùàòÅ ñ¶ ׶Í

ÇÂÔ ÇÂÕ ÇÂÇåÔÅÃÕ Ã¾ÚÅÂÆ ÔË ÇÕ

1857 ç¶ Çòçð¯Ô ÇòÚ ê³ÜÅìÆÁ» Áå¶

ÖÅà ÕðÕ¶ Çüֻ é¶ À°Ã åð·» çÅ ï¯×çÅé

éÔƺ êÅÇÂÁÅ, ÇÜà åð·» ç¶ À°åôÅÔ å¶

Õ°ðìÅéÆ ñÂÆ À°Ô îôÔÈð ÔéÍ ÇÂà ç¶

ÕÂÆ ÕÅðé ÔéÍ ÇÜÔó¶ ÇÂÇåÔÅÃÕÅð

ê³ÜÅìÆÁ» Áå¶ Çüֻ ù ÇÂà öçð ÇòÚ

éÅ ôÅîñ Ô¯ä çÅ ÇîÔäÅ îÅðç¶ Ôé, ÁÃñ ÇòÚ À°é·» ù Ü» å» ÇÂÇåÔÅà çÆ

ÜÅäÕÅðÆ ÔÆ éÔƺ ÔË Ü» Çëð Çüֻ Áå¶

ê³ÜÅì ç¶ Çòð¯è íÅòÆ ÔéÍ À°é·» ñ¯Õ» çÅ

ÇÂé·» ×¼ñ» ù ÃîÞäÅ ìÔ°å ÷ðÈðÆ ÔËÍ

ÇÂÔ ÇÂÕ ÇÂÇåÔÅÃÕ Ã¾ÚÅÂÆ ÔË ÇÕ

1857 ç¶ öçð ù À°Ã ò¶ñ¶ ÇÕö é¶ òÆ

ÒÁÅ÷ÅçÆ çÆ ñóÅÂÆÓ éÔƺ ÁÅÇÖÁÅÍ ÇÂÔ

ÇòÚÅð ìÔ°å Çê¼Û¯º çÆ À°êÜ ÔËÍ Ãí 寺

êÇÔñ» òÆ.âÆ. ÃÅòðÕð é¶ 1857 ÂÆÃòÆ

çÆ 50òƺ òð·¶×³ã ù ÃîðÇêå ÇñÖå ÇòÚ ÇÂà ù ÁÅ÷ÅçÆ çÆ ñóÅÂÆ çÅ é»Á

Çç¼åÅ À°Ã 寺 ìÅÁç ÔÆ ÇÂà Òܳ×-¶ÁÅ÷ÅçÆÓ ç¶ éÅÇÂÕ ñ¼íä¶ ô°ðÈ Ô¯Â¶Í ÇÜé·»

ñ¯Õ» é¶ ÇÂÔ öçð ô°ðÈ ÕÆåÅ À°Ô ÇìñÕ°ñ

Üæ¶ì³çÕ éÔƺ Ãé å¶ éÅñ ÔÆ ÇÕö

é¶åŠ寺 ðÇÔå òÆ ÃéÍ ÇÜé·» ù ìÅöÆ

ÇÃêÅÔÆÁ» é¶ ìöÅòå 寺 Á×ñ¶ Ççé

11 îÂÆ 1857 ÂÆÃòÆ ù ÁÅêäÅ é¶åÅ

ÁËñÅÇéÁÅ ÁÃñ ÇòÚ À°Ô ÇÂà öçð çÆ

Á×òÅÂÆ ÕðéÅ ÔÆ éÔƺ ÚÅÔ°³çÅ ÃÆ, À°Ô

ÃÆ ìÔÅçð ôÅÔ ÷øðÍ ÇÂÔ À°Ô ôõà ÃÆ

ÇÜÃ é¶ ÁÅêäÅ ðÅÜ íÅ× Ö¹ç Á³×ð¶÷» ç¶

ÔòÅñ¶ ÕÆåÅ ÃÆÍ À°Ã çÅ ÁÅêäÅ ÜÆòé

À°Ã ç¶ ÁÅêä¶ éÅî 寺 ÇìñÕ°ñ À°ñà ÃÆ

éÅ å» À°Ô ÒìÔÅçðÓ ÃÆ å¶ éÅ ÒôÅÔÓ å¶ éÅ

ÔÆ Ò÷ëðÓ (ÇòܶåÅ) ÃÆÍ À°Ô ÃÆ å¶ Õ¶òñ

Õñî çÅ èéÆ ÇÂÕ ôÅÇÂðÍ ÇÂà 寺 ò¾è Õ¶

À°Ã ç¶ ê¼ñ¶ Õ°Þ éÔƺ ÃÆÍ À°Ô ÇÂà Çòçð¯Ô

çÆ Á×òÅÂÆ Õðé ç¶ ÇìñÕ°ñ ï¯× éÔƺ

ÃÆÍ î½ñÅéÅ Áìç¹ñ ÕñÅî Á÷Åç òÆ

ÇÂà ׼ñ éÅñ ÃÇÔîå ÔéÍ

À°Ã Ã ç¶ Ô¯ð é¶åÅ ÇÜò¶º ÇÕ ÒéÅéÅ

ÃÅÇÔìÓ å¶ ðÅäÆ Þ»ÃÆ òÆ ÇÜé·» ù ìÅÁç

ÇòÚ Òܳ×-¶-ÁÅ÷ÅçÆ ç¶ éÅÇÂÕÓ ÕðÕ¶

À°íÅÇðÁÅ Ç×ÁÅÍ À°Ô òÆ ÇÂà Çòçð¯Ô

çÆ Á×òÅÂÆ éÔƺ Ãé Õð ðÔ¶Í À°Ô å»

ÁÅêä¶ Ô¼Õ» À°µå¶ ÒÇîÔðìÅéÆ éÅñ ÇòÚÅð

ÕðéÓ ñÂÆ Á³×ð¶÷ ÃðÕÅð ù ÇÃðø å¶

ÇÃðø Õ°Þ ÁÅêä¶ ñÂÆ ÒÇðÁÅÇÂå» ñËäÓ

ÇÔ¾å Áð÷¯ÂÆÁ» Õð ðÔ¶ ÃéÍ ÇÂà Ãî¹¼Ú¶

òðåÅð¶ ìÅð¶ ÜÅäÕÅðÆ ñËä ñÂÆ ðÅäÆ

Þ»ÃÆ çÆÁ» ÇñÖÆÁ» ÇÚ¼áÆÁ» ñ§âé ÇòÚ

ûíÆÁ» êÂÆÁ» Ôé, À°é·» ù ò¶ÇÖÁÅ å¶

òÅÇÚÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÔËÍ Þ»ÃÆ çÆ ðÅäÆ

ñÕôîÆ ìÅÂÆ òñ¯º ÁÖÆð ÇòÚ Ç¼毺 å¾Õ

òÆ Áð÷Æ Çç¼åÆ ×ÂÆ ÇÕ Ü¶ Á³×ð¶÷

ÃðÕÅð À°Ã ç¶ î¹åì³é¶ ê¹¼åð ù ×¼çÆ

Óå¶ ÇìáÅÀ°ä ñÂÆ ðÅ÷Æ Ô¯ ÜÅò¶ å» À°Ô

ìÅöÆÁ» ç¶ ÇõñÅø ÁÅêäÆ

éÔƺ ÃÆ ÇÕ ÇÂÔ Õ¯ÂÆ ðÅÜÃÆ Ã³Øðô ÔË å¶

ÇÂà ÇòÚ ôÅîñ éÅ Ô¯ä òÅÇñÁ» å¶ Çê¼Û¯º

çÈôä ñÅÇÂÁÅ ÜÅò¶×Å Áå¶ Òö¼çÅðÓ

ôìç çÅ ÇÂÃå¶îÅñ ÕÆåÅ ÜÅò¶×ÅÍ Ç¼æ¶

Ç÷Õðï¯× ÔË ÇÕ ÇÂÔ Çòçð¯Ô À°Ã Ã çÆ

ÇÔ³ç¹ÃåÅé çÆ Õ°¼ñ èðåÆ ç¶ 20% ÇԼö Óå¶

ÔÆ ñÇóÁÅ Ç×ÁÅ ìÅÕÆ ÃÅðÅ ÇÔ³ç¹ÃåÅé

ÇÂà 寺 Çéðñ¶ê ÇðÔÅÍ

ÇÂà Çòçð¯Ô ÇòÚ Çüֻ òñ¯º Üæ¶ì³çÕ ï¯×çÅé éÅ êÅÀ°ä ç¶ ÕÅðé» ù ÃîÞä

ñÂÆ À°Ã Ã ç¶ ê³ÜÅì ù Áܯն íÅðå

éÅñ¯º Áñ¼× ÕðÕ¶ ç¶ÖäÅ ÷ðÈðÆ ÔËÍ Çüֻ

çÆ ìÔ°-Ç×äåÆ À°Ã Ã ç¶Ã ê³ÜÅì 寺 Çìé» Ô¯ð ÇÕö í±-Ö³â ù ÁÅêäÅ ç¶ô

î³éä ñÂÆ ÇåÁÅð éÔƺ ÃÆÍ Òç¶Ã ê³ÜÅìÓ îÅðÚ 1849 ÂÆÃòÆ ù ÇìzÇàô ðÅÜ ÇòÚ ÇîñÅ ÇñÁÅ Ç×ÁÅÍ ÇÃ¼Ö ðÅÜ ç¶ ÇÕñ·¶ ìÔ°å ÕðÕ¶ ãÇÔ-ã¶ðÆ Õð Çç¼å¶ ׶ å¶ ÇÃ¼Ö ø½ÜÆÁ» ù Øð¯-ØðÆ å¯ð Çç¾åÅ

Ç×ÁÅÍ ÇÃ¼Ö ÜðéËñ Ü» å» ôÔÆç Ô¯ Ú¾¹Õ¶

Ãé å¶ Ü» Á³×ð¶÷Æ ÃðÕÅð é¶ ÇÕÇñ·Á» ÇòÚ ÕËç Õð Çç¼å¶ Ãé, ÇÂà Ã 8000 ç¶ ñ×í× ÇÃ¼Ö ø½ÜÆ Á³×ð¶÷» çÆ Ü¶ñ· ÇòÚ ÃéÍ ÇÜÔó¶ ÇÃ¼Ö ø½ÜÆ ìÚ¶ Ãé À°Ô õÅñÆ Ô¼æ ñóé çÆ ÃÇæåÆ ÇòÚ éÔƺ ÃéÍ õÅñÃÅ ø½Ü ç¶ îÔÅé ÜðéËñ ðÅÜÅ ô¶ð ÇÃ³Ø ÁàÅðÆ Çòçð¯Ô ç¶ Ã ÇÂñÅÔÅìÅç

ç¶ ÇÕñ·¶ ÇòÚ ÕËç ÃéÍ ÇÂÔ À°Ô ÔÆ ÇüÖ

ÜðéËñ ÃÆ ÇÜÃ é¶ ÒðÅî é×ðÓ å¶ ÒÚ¶ÇñÁ»

òÅñÆÓ çÆ ñóÅÂÆ ÇòÚ Á³×ð¶÷» ù é¼Õ

éÅñ Úä¶ ÚìŶ Ãé, ÇÜÃ ç¶ ÕÅðé ÇìzÇàô êÅðñÆî˺à Õ°ðñÅ À°µáÆ ÃÆ å¶ À°Ã

Ã ç¶ îôÔÈð Á³×ð¶÷Æ ÜðéËñ Üðéñ ÇÔÀ± ×ë ù ÁÃåÆøÅ ç¶äÅ ÇêÁÅ ÃÆÍ

ÇÂö ÔÆ Çòçð¯Ô ÇòÚ ÁÅ÷ÅçÆ Ã³×ðÅîƶ ç¶ å½ð Óå¶ À°íÅð¶ ׶ ÒéÅéÅ ÃÅÇÔìÓ çÅ

ÇÂñÅÔÅìÅç Áå¶ ÕÅé·ê¹ð ç¶ ôÇÔð» Óå¶ Õì÷Å ÃÆ, éÅéÅ ÃÅÇÔì é¶ ÇÂà îÔÅé

ÇÃ¼Ö ÜðéËñ ù ÁÅêä¶ éÅñ ðñÅÀ°ä çÆ

Õ¯Çôô ÔÆ éÔƺ ÕÆåÆÍ ÇÂÔ ×¼ñ ÕÆ çðÃÅÀ°ºçÆ ÔË?

ÕÆ ÒéÅéÅ ÃÅÇÔìÓ çÆ ÇÂÔ

ÁÇ×ÁÅéåÅ ÃÆ Ü» À°Ô ÇÃ¼Ö Õ½î ù

ÇÂà Çòçð¯Ô ÇòÚ ôÅîñ ÔÆ éÔƺ ÕðéÅ ÚÅÔ°³çÅ ÃÆ? ܶÕð ÇÂÔ ÇÂÕ ÁÇ×ÁÅéåÅ

òÆ

ÃÆ å» ÇÂà Çòçð¯Ô çÆ òÅ×-â¯ð ÇÂÃ

åð·» ç¶ ÁéÜÅä é¶åÅò» ç¶ Ô¼æ ÇòÚ éÔƺ

Ô¯äÆ ÚÅÔÆçÆ ÃÆÍ Ü¶Õð ÇÂÔ é¶åÅ ÇüÖ

Õ½î å¶ ÇÃ¼Ö ÜðéËñ» ù ÇÂà Çòçð¯Ô ÇòÚ

ôÅîñ ÔÆ éÔƺ ÕðéÅ ÚÅÔ°³ç¶ Ãé å» Çüֻ

ù ÇîÔäÅ ç¶ä 寺 êÇÔñ» Ü» Òö¼çÅðÓ

ÕÇÔä 寺 êÇÔñ» ÇÂÔ ÷ðÈð ïÚäÅ ìäçÅ

ÔË ÇÕ ÁÃñ ÇòÚ ç¯Ô» Çèð» ÇòÚ¯º ÇÕÃ

çÆ ÇÂîÅéçÅðÆ Óå¶ ô¼Õ ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅ

ÔËÍ ÇÂ¼æ¶ ÁÅêä¶ êÅáÕ» ù ç¼ÃäÅ ÷ðÈðÆ

ÃîÞç¶ Ô» ÇÕ ÇÂö ÒéÅéÅ ÃÅÇÔìÓ é¶ ÇÂÕ

ÁËñÅé Õð Çç¼åÅ ÃÆ ÇÜ Ü¶Õð À°Ã çÆÁ»

ÁÅêäÆÁ» î³×» î³é ñÂÆÁ» ÜÅä å¶ À°Ô

Á³×ð¶÷» éÅñ ÃîÞ½åÅ Õðé ñÂÆ ÇåÁÅð

ÔËÍ

ÇÂö åð·» ÔÆ çÈÃð¶ ÇÃ¼Ö é¶åÅ ìÅìÅ

ÇìÕðî ÇÃ³Ø éÅñ òÅêÇðÁÅÍ õÅñÃÅ ðÅÜ

ç¶ õÅåî¶ Çê¼Û¯º Á³×ð¶÷» ÇõñÅø óØðô ù

ÜÅðÆ ð¼Öä òÅÇñÁ» ÇòÚ À°é·» çÅ é»Á

êzî¾¹ÖåÅ éÅñ ÇñÁÅ Ü»çÅ ÔËÍ ÇÃ¼Ö ê³æ ç¶

ÇÂÔ ìÔÅçð ÜðéËñ 1853 ÂÆÃòÆ ÇòÚ

Ç×zøåÅð Õð ñ¶ ׶ ÃÆ å¶ Á³ÇîzåÃð

ÇòÚ ÇÂé·» ù é÷ðì³ç Õð Çç¾åÅ Ç×ÁÅ

ÃÆÍ ÇÂé·» ñÂÆ Ø¯ó¶ À°µå¶ Úó·é À¹µå¶

êÅì³çÆ ñÅ Çç¼åÆ ×ÂÆ å¶ Á³×ð¶÷Æ ø½Ü

çÅ êÇÔðÅ ñÅ Çç¼åÅ Ç×ÁÅÍ ìÅöÆ ÇÃêÅÔÆ

ܶñ·» ÁÅÇçÕ À°µêð Ôîñ¶ ÕðÕ¶ ÁÅêä¶

ÃÅæÆÁ» ù å» Û°âÅÀ°ºç¶ ðÔ¶ êð ÇÕö é¶

òÆ ìÅìÅ ÇìÕðî ÇÃ³Ø ù òÆ ðÅÜÅ ô¶ð

ÇÃ³Ø çÆ åð·» Û°âÅÀ°ä çÆ Õ¯Çôô éÔƺ

ÕÆåÆÍ ÇÂà Ãí ù ÕÆ ÃîÇÞÁÅ ÜÅò¶?

ÇÕö òÆ ÇÂÕ Çòçð¯ÔÆ é¶åÅ é¶ Ü» êÈðìÆ

ÇÃêÅÔÆ é¶ Çüֻ ç¶ é¶åÅ Ü» ÇÃ¼Ö Õ½î ù

ÇòôòÅà ÇòÚ éÔƺ ÇñÁÅ å¶ éÅ ÔÆ ÇÕö

ÇÃ¼Ö ÇÃêÅÔÆ ù ܶñ·· ÇòÚ¯º Û°âÅÇÂÁÅÍ

ÇÂà ÃÅð¶ ØàéÅÕzî ù ÇÕà óçðí ÇòÚ

ò¶ÇÖÁÅ ÜÅäÅ ìäçÅ ÔË? êÅáÕ ÁÅê ÔÆ

ÇéðäÅ ÕðéÍ

ÇÂà 寺 Á×ñÆ îÔ¼åòêÈðé ×¼ñ

ÇÂÇåÔÅÃ ç¶ ÃÇøÁ» ÇòÚ¯º ÇÂÔ ñ¼íçÆ ÔË

À°Ã ìÅð¶ ÃÅð¶ ÇÂÇåÔÅÃÕÅð (âÅ. ׳âÅ

ÇóØ, ÇÕzêÅñ ÇÃ³Ø éÅð³× Ãî¶å) ÇÂÕ-

î¼å ÔéÍ ÇÜà ÕðÕ¶ ê³ÜÅì, å¶ ÖÅà ÕðÕ¶

ÇÃ¼Ö ÇÂà öçð 寺 çÈð ðÔ¶, À°Ô ÔË êÈðìÆ

ÇÃêÅÔÆÁ», Þ¼Üð ç¶ éòÅì Áå¶ ìÔÅçð

ôÅÔ ÷øð òñ¯º Á³×ð¶÷» å¶ Çüֻ çÆÁ»

ñóÅÂÆÁ» ÇòÚ Á³×ð¶÷» çÆ á¯Õ Õ¶ ÕÆåÆ

îçç ÃÆÍ ÇÂé·» êÈðìÆ ÇÃêÅÔÆÁ» çÆÁ»

10 ðÜî˺໠(2, 16, 24, 26, 41, 42, 45, 47, 48 Áå¶ 73) Çüֻ ç¶ ÇõñÅø

î¹¾çÕÆ Áå¶ ÃíðÅò» çÆ Ü³× ÇòÚ ñóÆÁ»

ÃéÍ ÇÂé·» êÈðìÆÁ» ìÅð¶ Çüֻ ç¶ îé»

ÇòÚ ìÔ°å Õ½óÆÁ» ïÅç» ÕÅÇÂî ÃéÍ

êÈðìÆ ÁæòÅ ÇìÔÅðÆ ðÅÜêÈå å¶ êÈðìÆ

ÃÈÇìÁ» ÇÜà åð·» ì³×Åñ Áå¶ ïÈ.êÆ.

ÁÅÇçÕ ÃÈÇìÁ» ç¶ ÇÃêÅÔÆ íÅðå ç¶ ÇÂÕ¯ÇÂÕ Ã¹å³åð ðÅÜ Òç¶Ã ê³ÜÅìÓ ù Á³×ð¶÷»

çÅ ö°ñÅî ìäÅÀ°ä ñÂÆ Çüֻ ç¶ Çòð¯è

Çò¼Ú ñó¶ ÃéÍ ÇÂÔ êÈðìƶ Çüֻ éÅñ

ìÔ°å éøðå Õðç¶ Ãé å¶ ÁÕÃð ÇÂÔ

ÕÇÔ³ç¶ Ãé ÇÕ Çüֻ ù ÇÔ³ç¹ÃåÅé ç¶ çÈÃð¶

íÅ×» ÇòÚ éÔƺ ÜÅä Çç¼åÅ ÜŶ×Å, ÇÕÀ°ºÇÕ ÇÂà éÅñ ÇÔ³ç¹ÃåÅé çÆ èðåÆ

Çízôà Ô¯ ÜÅò¶×ÆÍ êÈðìÆ ðÜî˺໠òÅñ¶

ê³ÜÅì ÇòÚ ÁÅêä¶ ÁÅê ù À°µÚÆÁ» ÜÅå»

òÅñ¶ å¶ Çüֻ ù éÆòƺÁ» ÜÅå» òÅñ¶

ÃîÞ Õ¶ éøðå Õðç¶ ÃéÍ Çüֻ Áå¶

Á³×ð¶÷» ç¶ ÇòÚÕÅð Ô¯ÂÆÁ» ñóÅÂÆÁ»

寺 ìÅÁç ÇÂé·» êÈðìÆÁ» ç¶ ê³ÜÅì ÇòÚ

ÕÆå¶ òðåÅÀ° é¶ Çüֻ ç¶ Ççñ» ÇòÚ â±³Ø¶

÷õî ÕÆå¶ Ô¯Â¶ Ãé ܯ ÇÂ³é¶ æ¯ó·¶ Ã ÇòÚ

éÔƺ íð ÃÕç¶ ÃéÍ

ÇÂ¼æ¶ ç¼ÃäÅ Õ°æ»ò¶º éÔƺ Ô¯ò¶×Å ÇÕ

Çüֻ Áå¶ Á³×ð¶÷» ÇòÚÕÅð Ô¯ÂÆÁ»

ñóÅÂÆÁ» ÇòÚ ö¼çÅð ñÅñ ÇÃ³Ø Áå¶

ö¼çÅð å¶ÜÅ ÇÃ³Ø Ü¯ ÇÕ õÅñÃÅ ðÅÜ

ç¶Ã ê³ÜÅì ÇòÚ êzèÅé î³åðÆ å¶ ø½Ü» ç¶ Õî»âð ÇÂé-ÚÆë ÇçÁ» ÁÔ°ÇçÁ» Óå¶

åÅÇÂéÅå Ãé, êÈðìÆ ÔÆ Ãé ܯ ÇÕ õÅñÃÅ

ø½Ü» ÇòÚ ÇÃêÅÔÆ ç¶ å½ð Óå¶ íðåÆ Ô¯Â¶

Ãé å¶ ÁÅêäÆÁ» Õêà ÚÅñ» ç¶ éÅñ ÇÂé·» ÁÔ°ÇçÁ» å¾Õ êÔ°³Ú¶ ÃéÍ ÇÂé·» é¶

ÇÃ¼Ö Õ½î, ÇÃ¼Ö ðÅÜ éÅñ ö¼çÅðÆ ÕÆåÆ

å¶ Á³×ð¶÷» ù ÇÜåÅÀ°ä ÇòÚ î¹¼Ö í±ÇîÕÅ

ÇéíÅÂÆ ÃÆ, ÇÂà ÕðÕ¶ Çüֻ ç¶ îé» ÇòÚ

òÆ ÇÂé·» êÈðìÆÁ» êzåÆ ìÔ°å ÔÆ ÇØzäÅ

íðÆ Õ°ó¼åä ÃÆÍ

ÇÂÕ Ô¯ð ØàéÅ ÇÜÔóÆ Çüֻ ù

ÇÂà Çòçð¯Ô 寺 çÈð Õðé Áå¶ êÈðìÆ

ÇÃêÅÔÆÁ» çÆ îÅéÇÃÕåÅ, ùÁÅðæ» Áå¶

ìöðÅ ÃÆÍ 1850 ÂÆÃòÆ ÇòÚ îÔÅðÅÜÅ

ÃÅÇÔì ù ÜìðÆ ç¶ô ÇéÕÅñÅ ç¶ Çç¼åÅ

Ç×ÁÅ å¶ îÔÅðÅܶ ÃÅÇÔì çÆ ÇðÔÅÇÂô

Á³×ð¶÷» òñ¯º ÇÂà ÕÃì¶ ÇòÚ ð¼ÖÆ ×ÂÆ

ÃÆÍ îÔÅðÅÜÅ ÃÅÇÔì ù ÇÂÔ Ü×·Å ìÔ°å ÔÆ Ú³×Æ ñ¼×ÆÍ À°é·» é¶ ÇÂÔ Ü×·Å î¹¼ñ õðÆç

Õ¶ ÇÂ¼æ¶ ìÔ°å ÁÅñÆôÅé îÔ¼ñ çÆ À°ÃÅðÆ

ÕðòÅÂÆ å¶ ÁÅêäÅ ì¶ôÕÆîåÆ ÃîÅé

ñÅÔ½ð 寺 ÇÂ¼æ¶ î³×òÅ ÇñÁÅÍ îÔÅðÅÜÅ

çñÆê ÇÃ³Ø ÜÆ é¶ ÇÂ¼æ¶ ñ×í× 4 ÃÅñ

ÇðÔÅÇÂô ð¼ÖÆÍ 1854 ÂÆÃòÆ ç¶ ô°ðÈ ÇòÚ

îÔÅðÅÜÅ ÃÅÇÔì ù ÜìðÆ Ç³×ñ˺â í¶Ü

Çç¾åÅ Ç×ÁÅÍ ÜÅä 寺 êÇÔñ» îÔÅðÅÜÅ

ÃÅÇÔì çÅ ÃîÅé åÇÔõÅé¶ ÇòÚ ø½ÜÆ

êÇÔð¶ Ô¶á ð¼Ö Çç¾åÅ Ç×ÁÅÍ

Ü篺 1857 çÅ öçð ô°ðÈ Ô¯ÇÂÁÅ å» ÇÜà åð·» êÇÔñ» Ç÷Õð ÕÆåÅ ÜÅ Ú¹¼ÕÅ ÔË ÇÕ ÇÂÔ ÇÂñÅÕÅ ÒéÅéÅ ÃÅÇÔìÓ ç¶ Õì÷¶ ÇòÚ ÃÆ, Ǽ毺 ç¶ ìöÅòåÆ ÇÃêÅÔÆÁ» é¶ øÇåÔ×ó· çÆ ÛÅÀ°äÆ ÇòÚ åÅÇÂéÅå Á³×ð¶÷ ÁøÃð Áå¶ ÇÃêÅÔÆ Ü» å» îÅð Çç¾å¶ Ü» À°Ô ÁÅêäÆ ÜÅé ìÚÅÁ Õ¶ ÇÂñÅÔÅìÅç å¶ ÕÅéê¹ð ç¶ ÇÕÇñ·Á» ÇòÚ êÔ°³Úä ÇòÚ Ãøñ ðÔ¶Í ÇÂ¼æ¶ åÅÇÂéÅå êÈðìÆ ÇÃêÅÔÆÁ» é¶ îÔÅðÅÜÅ ÃÅÇÔì ç¶ ÃÅð¶ ÃîÅé ù ñ°¼à ÇñÁÅ å¶ îÔ¼ñ ù Á¼× ñÅ Çç¼åÆÍ ìÜŶ ÇÂÃ ç¶ Õ¶ À°Ô ÁÅêä¶ ÔÆ ç¶ô ç¶ îÔÅðÅܶ çÆ ÜÅÇÂçÅç ù îÇÔøÈ÷ ð¼Öä ñÂÆ Õ¯ÂÆ Õçî Ú¹¼Õç¶, À°é·» é¶ ÇÂÃ ç¶ À°ñà ÕÅðòÅÂÆ ÕðÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ» ÃÅðÆ ÜÅÇÂçÅç ñ°¼à ñÂÆ, ÇÂÔ ÜÅäç¶ Ô¯Â¶ òÆ ÇÂÔ ÇÂÕ ê³ÜÅìÆ Áå¶ ÇÃ¼Ö îÔÅðÅܶ çÆ ÜÅÇÂçÅç ÔËÍ Ü篺 ÇÂà ØàéÅ çÅ êåÅ Çüֻ ù ñ¼×Å å» À°é·» ç¶ ÇÔðç¶ òñȳèð¶ ׶ å¶ ÇÃ¼Ö ÇÂà Çòçð¯Ô 寺 Ô¯ð êð·» Úñ¶ ×Â¶Í Á×ñÅ ÕÅðé ÇÂÇåÔÅà çÆ ì¹¼Õñ ÇòÚ¯º ÇÂÔ ÇéÕñçÅ ÔË ÇÕ êÈðì ç¶ î¹ÃñîÅé ÇÃêÅÔÆ ÇÜé·» é¶ ÇÂà öçð ÇòÚ ÇÔ¾ÃÅ ÇñÁÅ ÃÆ À°Ô ÇÂà îé¯ðæ éÅñ

ñó¶ Ãé ÇÕ À°Ô î¹ó î¹öñ ðÅÜ ÕÅÇÂî Õð ñËä×¶Í ÇÂö ñÂÆ ÔÆ À°Ô ìÔÅçð ôÅÔ

ç¶ Þ³â¶ Ô¶á ÇÂռᶠԯ¶ å¶ À°Ã ù ÁÅêäÅ é¶åÅ ÁËñÅÇéÁÅÍ ÇÃ¼Ö Õç¶ òÆ î¹öñ ðÅÜ

çÆ ÔËÍ ÇÂö ÕÃì¶ ÇòÚ Çüֻ ç¶ ÁÖÆðñ¶

îÔÅðÅÜÅ ÒîÔÅðÅÜÅ çñÆê ÇóØÓ çÅ ðËä-

ù ùðÜÆå Õðé ç¶ îé¯ðæ çÆ ÔîÅÇÂå éÔƺ Õð ÃÕç¶ Ãé ÇÜà ù ÇÕ öçðÆ òÅêà ÇñÁÅÀ°ä ñÂÆ ÇòÀ¹ºå» ìäÅ ðÔ¶

ÃéÍ ÇÃ¼Ö ç¯ Ã½ ÃÅñ ç¶ ñ×í× î¹öñ

ðÅÜ ç¶ Á¼ÇåÁÅÚÅð Çòð°¼è ÖÈé â¯ñ·òƺ

ñóÅÂÆ ñó¶ Ãé Áå¶ À°Ô Õç¶ òÆ ÁÇÜÔ¶

×áܯó çÆ ÔîÅÇÂå éÔƺ Õð ÃÕç¶ Ãé, ÇÜà éÅñ ÇÕ Çëð À°ÔÆ î¹öñ ÇÃåî

À°é·» ç¶ ÇÃð Çëð ØÈÕä ñ¼× êÂ¶Í ÇÂÔ

î¹öñ ôÅÃÕ ÔÆ Ãé ÇÜé·» é¶ Òê³Üò¶º

Áå¶ é½ºò¶º êÅåôÅÔÓ Áå¶ ÒÃzÆ ×°ðÈ ×¯Çì³ç

ÇÃ³Ø ÜÆÓ ç¶ ÒñÅñ»Ó ù ÃðÇÔ³ç ÇòÚ

ÇíÁ³Õð åÃÆÔ¶ ç¶ Õ¶ ôÔÆç ÕðòÅÇÂÁÅ

ÃÆ å¶ ÇÃ¼Ö ðÅÜ ù â¯ìä ñÂÆ Á³×ð¶÷»

çÅ ÃÅæ Çç¼åÅ ÃÆ, ÇÜà çÅ Ç÷Õð êÇÔñ»

ÕÆåÅ ÜÅ Ú¹¼ÕÅ ÔËÍ Á³×ð¶÷» é¶ òÆ Çüֻ ù öçð ò¶ñ¶

ÇÂé·» ÇÂÇåÔÅÃÕ ØàéÅò» ç¶ ðÈ-ìðÈ

ÕðÇçÁ» î¹öñ» éÅñ ê¹ðÅä¶ òËð ù

򦌦 ÕðòÅÇÂÁÅ ÃÆÍ À°Ã Ã Çç¼ñÆ

ôÇÔð çÆÁ» çÆòÅð» Óå¶ Õ°Þ ÇÂà åð·»

ç¶ ÇÂôÇåÔÅð òÆ ñŶ ׶ Ãé ÇÜé·»

ÇòÚ î¹öñ ìÅçôÅÔ» ç¶ Ô°Õî ÇÕ

ÒÒÇÜ¼æ¶ òÆ ÇÃ¼Ö ñ¼íä À°é·» ù Õåñ

Õð Çç¼åÅ ÜÅò¶ÓÓ ÁÅÇçÕ ù çðÃÅÇÂÁÅ

Ç×ÁÅ ÃÆÍ Õ°Þ òÆ Ô¯ò¶, ÇÃ¼Ö Õç¶ òÆ

ÁÅêä¶ ÁÅê ù î¹öñ ìÅçôÅÔ ìÔÅçð

ôÅÔ çÆ ÃÔÅÇÂåÅ ñÂÆ ÇåÁÅð éÔƺ Õð

ÃÕç¶, éÅ Õç¶ Çüֻ é¶ Ã¯ÇÚÁÅ ÃÆ ÇÕ

ìÔÅçð ôÅÔ ÇÕö ùå³åðåÅ çÆ Ü³×

çÆ Á×òÅÂÆ Õð ÇðÔÅ ÔË Áå¶ À°Ã çÆ

ÔîÅÇÂå ÕðéÅ À°é·» çÅ øð÷ ÔË, Ãׯº

Çüֻ é¶ ÁÅêäÅ ÷¯ð î¹öñ ðÅÜ ç¶ î¹ó

éÅ ÁÅÀ°ä Óå¶ ñÅÇÂÁÅÍ

ÇÂÕ ÕÅðé ÇÂÔ òÆ ìäçÅ ÔË ÇÕ

ÔËéðÆ ñÅðËºÃ å¶ Ü½é ñÅð˺à (ç¯ò¶º íðÅ)

é¶ ÁÅêä¶ ðÅÜ êzì³è» ÕðÕ¶ Çüֻ ÇòÚ

Ú³×Æ æ» ìäÅ ñÂÆ ÃÆÍ ×°ðç¹ÁÅÇðÁ» å¶

èðî ç¶ Õ³î» ñÂÆ Çüֻ ÇòÚ ÇÕö ÇÕÃî

çÆ çõñ-Á³çÅ÷Æ éÔƺ ÕÆåÆ, Ãׯº ÇÂÕ

ÕÅùé êÅà Õð Çç¼åÅ Ç×ÁÅ ÇÜà ç¶

åÇÔå ÇÃ¼Ö ÇÃêÅÔÆÁ» ñÂÆ ÇÃ¼Ö èðî

Áé°ÃÅð çÅó·Å նà ð¼ÖäÅ Áå¶ Á³Çîzå

ÛÕä ù ÷ðÈðÆ Õð Çç¼åÅ Ç×ÁÅÍ ÇÂÃ

éÅñ ÇÂÔ Ô¯ð Çüֻ ÇòÚ Ôðîé-ÇêÁÅð¶

Ô¯ ×Â¶Í ×½ðâé áÆÕ ÕÇÔ³çÅ ÔË ÒÒÇÂÔ

ÇÂÕ åÕóÆ éÆºÔ ÃÆ ÇÜà À°µå¶ ê³ÜÅì ç¶

ðÅÜ êzì³è çÆ

À°µå¶ ÁÅÂÆ Ôé¶ðÆ çÅ àÅÕðÅ Õðé ç¶

ï¯× ìäÅ Çç¼åÅÍÓÓ

ÇÂÕ ÕÅðé ÇÂÔ òÆ ÔË ÇÕ Ô¯ðé»

ÃÈÇìÁ» ÇòÚ Á³×ð¶÷ ñ§ì¶ Ã 寺 ðÅÜ

Õð ðÔ¶ Ãé Áå¶ ê³ÜÅì À°µå¶ À°é·» çÅ

Õì÷Å Ô°ä¶-Ô°ä¶ ÔÆ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ, ÇÜÃ

ÕðÕ¶ Çòç¶ôÆ ðÅÜ çÆÁ» ì¹ÇðÁÅÂÆÁ»

éÅñ Çüֻ çÅ Áܶ òÅÔ-òÅÃåÅ éÔƺ

ÃÆ ÇêÁÅ Üç ÇÕ çÈÃð¶ ÃÈÇìÁ» ÇòÚ ñ¯Õ

ÕÅøÆ ÇÚð 寺 Á³×ð¶÷» çÆ ö°ñÅîÆ í¯×

ðÔ¶ ÃéÍ ÇÂà ñÂÆ Ü¶ öçð Õ°Þ Ã

ìÅÁç Ô°³çÅ å» Çüֻ é¶ Çìé» ô¼Õ À°Ã¶

À°åôÅÔ Áå¶ ñ×é éÅñ ÇÔ¼ÃÅ êÅÀ°äÅ

ÃÆ, ÇÜÃ ç¶ ñÂÆ À°Ô îôÔÈð ÔéÍ

ÇÂÔ å¼æ îȳԯº ì¯ñç¶ Ôé ÇÕ ÇÃ¼Ö å¶

ê³ÜÅì öçð ÇòÚ ÇÂé·» ÕÅðé» ÕðÕ¶ çÈð

ðÔ¶ Ü» çÈð Õð Çç¼å¶ ×Â¶Í Ã§é 1947

çÆ ò³â 寺 êÇÔñ» Çüֻ çÆÁ» Á³×ð¶÷»

ÇõñÅø êÈð¶ íÅðå ÇòÚ¯º Ãí 寺 Ç÷ÁÅçÅ

Õ°ðìÅéÆÁ» Ôé, ÇÂé·» ù ïÅç ð¼ÖäÅ

ÚÅÔÆçÅ ÔËÍ ÇÂÃ ç¶ éÅñ ×¼ñ ÕðéÆ ÚÅԻ׶ ÇÕ Á×ð ÇÂÔ íÅðå çÆ ÁÅ÷ÅçÆ

çÆ êÇÔñÆ ñóÅÂÆ ÃÆ ÇÜà åð·» ÇÕ Õ°Þ îÃé±ÂÆ ÇòçòÅé» òñ¯º êzÚÅÇðÁÅ Ç×ÁÅ

ÔË (ÁÃñ ÇòÚ ÇÃðø öçð) ܯ ÇÃðø ÇÔ³ç¯ÃåÅé çÆ 20% èðåÆ (âÅ. ׳âÅ

ÇÃ³Ø Áé°ÃÅð) Óå¶ ñÇóÁÅ Ç×ÁÅ, ÇÕÃ

åð·» êÈð¶ ÇÔ³ç¹ÃåÅé çÆ é°îÅdzç×Æ Õð

ÃÕçÅ ÔË? ÁÅÇÖð ù ÕÆ êËîÅéÅ ÔË ÇÜÃ

éÅñ ÇÕö òÆ ØàéÅ Ü» Çòçð¯Ô ù ÇÂÔ

ñ¯Õ ÒÁÅ÷ÅçÆ çÆ Ü³×Ó çÅ é»Á Çç³ç¶

Ôé? ܶÕð ÇÂÔ ÁÅ÷ÅçÆ çÆ ñóÅÂÆ ÃÆ

å» ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø ìÔÅçð çÅ î¹öñ»

éÅñ ñóÅÂÆÁ» ÕðéÅ å¶ ÁÅÖð ù ôÔÆçÆ

êŶ ÜÅä ù ÕÆ ÕԻ׶? ÕÆ ÕÈÕÅ ñÇÔð

ÇÂà ÇÔ§ç¯ÃåÅé çÆ ÁÅ÷ÅçÆ çÆ ñóÅÂÆ

éÔƺ ÃÆ? Ü» Çøð Çüֻ òñ¯º Á³×ð¶÷»

Çòð¾°è ñóÆÁ» ܳ׻ ÁÅ÷ÅçÆ çÆÁ»

ܳ׻ éÔƺ ÁÖòÅ ÃÕçÆÁ»? ÇÕÀ°º êÈð¶

ÇÔ³ç¹ÃåÅé çÆÁ» ç¶ÃÆ êñàä» ìËðÈéÆ

åÅÕå» ç¶ éÅñ Ü» Á³×ð¶÷» Áå¶ î¹öñ

ÃÅîðÅÜ ç¶ éÅñ Ô¯ Õ¶ Çüֻ ç¶ ÇõñÅø

ñóÆÁ»? ÇÂà ìÅð¶ ×½ð Áå¶ Ö¯Ü Õðé

çÆ ñ¯ó ÔËÍ

ÁÅÖðÆ ×¼ñ ÕðéÆ ÚÅԻ׶ ÇÕ

ì¶ô¼Õ Üæ¶ì³çÕ å½ð Óå¶ ÇÃ¼Ö ÇÂà öçð

寺 çÈð ðÔ¶ Ôé êð ܶ ÇÂ¼æ¶ À°é·» òÆð»

çÆ ×¼ñ éÅ ÕÆåÆ ÇÜé·» é¶ ÁÅêä¶ å½ð

Óå¶ ÇÂà Çòçð¯Ô ÇòÚ ÇÔ¼ÃÅ ÇñÁÅ Õ°Þ

ôÔÆç ԯ¶ å¶ Õ°Þ ÜÆòé íð ñÂÆ ÕÅñ

Õ¯áóÆÁ» ÇòÚ â¼Õ Çç¾å¶ ׶ å» Çìé»

ô¼Õ À°é·» éÅñ ì¶ÇÂéÃÅøÆ Ô¯ò¶×ÆÍ

ð¯êó ôÇÔð ÇòÖ¶ ÇÂÕ ÇÃ¼Ö ÃËÇéÕ

à°ÕóÆ ÇÜà çÆ Á×òÅÂÆ ÃðçÅð î¯Ôð

ÇÃ³Ø Õð ðÔ¶ Ãé, é¶ õÅñÃÂÆ ÇéôÅé

ÃÅÇÔì ñÇÔðÅ Õ¶ ìöÅòå çÅ ÁËñÅé Õð Çç¼åÅÍ ìÅÁç ÇòÚ ÃðçÅð î¯Ôð ÇÃ³Ø å¶ À°Ã ç¶ 5 ÃÅæÆÁ» ù Ç×zøåÅð ÕðÕ¶ Á³ìÅñ¶ ÇòÚ ôð¶-ìÅ÷Åð ø»ÃÆ Óå¶ ñàÕÅ Çç¾åÅ Ç×ÁÅÍ (Ã. ÁÜî¶ð ÇóØ) Á³ìÅñ¶

ç¶ ÇâêàÆ ÕÇîôéð àÆ.âÆ. ë¯ðÇÃæ é¶

ÇñÇÖÁÅ ÔË ÇÕ ÒêÈð¶ À°åðÆ íÅðå ÇòÚ

ÇÜà êÇÔñ¶ ì³ç¶ ù ÇÂà ìöÅòå Ü» öçð ÇòÚ ÇÔ¾ÃÅ ñËä ÕðÕ¶ ø»ÃÆ Çç¾åÆ

×ÂÆ À°Ô ÇÂÕ ÇÃ¼Ö ÃðçÅð î¯Ôð ÇóØ

ÃÆÍÓ

3 ÜÈé 1857 ù 37òƺ ç¶ÃÆ êñàä

ÇÜà ù ÇÕ Òñ°ÇèÁÅäÅ ÇüÖÓ ÕðÕ¶ òÆ

ì¹ñÅÇÂÁÅ Ü»çÅ ÃÆ, é¶ ìéÅðà ÇòÚ

ìöÅòå çÅ Þ³âÅ Öó·Å Õð Çç¼åÅÍ ÇÂé·»

ÃÅð¶ ÇÃ¼Ö ÃðçÅð» ÇÃêÅÔÆÁ» ù Ü» å»

ׯñÆ îÅð Çç¼åÆ ×ÂÆ Ü» Ç×zøåÅð ÕðÕ¶ ø»ÃÆ ç¶ åõå¶ Óå¶ ñàÕÅ Çç¾åÅ Ç×ÁÅÍ

400 ç¶ ÕðÆì ÇÃ¼Ö ÇÃêÅÔÆ ìð¶ñÆ å¯º

Ç×zøåÅð ÕÆå¶ ×¶ å¶ À°é·» ù ÜÆòé íð ñÂÆ ÕÅñ-Õ¯áóÆÁ» ÇòÚ â¼Õ Çç¾åÅ Ç×ÁÅÍ Þ»ÃÆ çÆ 12òÆ ðÜî˺à ç¶ 21 Çóػ ù ׯñÆÁ» éÅñ À°âÅ Çç¼åÅ Ç×ÁÅÍ î¼è êzç¶Ã ç¶ îÅú ôÇÔð çÆ ø½ÜÆ ÛÅÀ°äÆ ÇòÚ¯º 80 ÇÃ¼Ö ÇÃêÅÔÆÁ» ù

Ç×zøåÅð ÕðÕ¶ ÁÅ×ð¶ çÆ Ü¶ñ· ÇòÚ â¼Õ Çç¾åÅ Ç×ÁÅÍ ÇÂö åð·» Ô¯ð òÆ ìÔ°å ÃÅð¶ ÇÃ¼Ö ÇÃêÅÔÆ Ô¯ä׶ ÇÜé·» é¶ ÇÂà Çòçð¯Ô ÇòÚ íÅ× ÇñÁÅ Áå¶ ÁÅêÅ Õ°ðìÅé ÕÆåÅ Ô¯ò¶×ÅÍ ÇÃ¼Ö Çòð¯èÆ ñ¯Õ» çÆÁ» Õêà ÚÅñ» çÆ èÈó À°é·» çÆÁ» Õ°ðìÅéÆÁ» Óå¶ Ü³îÆ Ô¯ÂÆ Ô¯ò¶×Æ, À°Ã ù ÃÅø Õðé ñÂÆ ÇÃ¼Ö ÇòçòÅé» ù Á¼×¶ ÁÅÀ°äÅ ÚÅÔÆçÅ ÔË å» Ü¯ ÇÂé·» ÇÃ¼Ö ÇÃêÅÔÆÁ» çÆ Õ°ðìÅéÆ çÆ ñ¯Á ç¹éÆÁÅ ç¶ ÇÂÇåÔÅà ÇòÚ ÚÅéä Õð ÃÕ¶, ÁÃƺ ÇÂé·» ôÔÆç» ù ÇÃÜçÅ Õðç¶ Ô»Í

é¶ôé Ãà¶à Á³çð ؼà-Ç×äåÆÁ» çÆÁ» åÕçÆð»

ê¹ðÅä¶ ÷îÅé¶ çÆ ç¶ô-í×åÆ öËð ÇòÚÅðèÅðÕ ÃÆ, êð ðÅôàðòÅç ÇÂÕ ÇéôÇÚå

ÇòÚÅðèÅðÅ ÔË, ÇÜÔóÆ é¶ôé Ãà¶à ç¶ ÁÅ×ÈÁ»

ç¶ Ãéî¹Ö, ðÅÜ çÆ ÜÈÔ Á³çð ò¼Ãç¶ ÃÅð¶ ñ¯Õ» ù

ÇÂÕ¯ ÇÂÕÇÔðÆ Õ½î ç¶ Ã»Ú¶ ÇòÚ ãÅñä çÅ ðÅÜÃÆ

àÆÚÅ ÇîæçÆ ÔËÍ ÁÅôÆà é§çÆ ç¶ Áé°ÃÅð ÒÕ½î çÆ

ÇÃðÜäÅ, üÇíÁÅÚÅðÕ å¶ ÇòÚÅðèÅðÕ ÇÂÕêÈðåÅ

ñÂÆ òðÇåÁÅ Ü»çÅ éðî êç ÔËÍÓ

ÇÂÕðÈêåÅ ÔÅÃñ Õðé ñÂÆ Ø¼à-Ç×äåÆÁ»

ù Ü» å» ìÅÔð è¼Õ Çç¼åÅ Ü»çÅ ÔË, Ü» éÃñÕ°ôÆ

ç¶ ÷ðƶ ÇÜÃîÅéÆ ðÈê ÇòÚ õåî Õð Çç¼åÅ Ü»çÅ

ÔË, Áå¶ Ü» ÃÇÔܶ ÃÇÔܶ ÒðÅôàðÆ î¹¼Ö-èÅðÅÓ

(ìÔ°Ç×äåÆ ñÂÆ òðåÆ Ü»çÆ Ã³Õ¶åÕ ôìçÅòñÆ)

ÇòÚ Ü÷ì Õð ÇñÁÅ Ü»çÅ ÔËÍ Ã¼ÇíÁÅÚÅðÕ ò³éùò³éåÅ, é¶ôé Ãà¶à ç¶ ÁÅ×ÈÁ» ç¶ îé» Á³çð

ÇÚ³åÅ êËçÅ ÕðçÆ ÔËÍ ÇÂà ù ÒðÅôàðÆ Â¶ÕåÅ å¶

ÁÖ³âåÅÓ ñÂÆ õåð¶ òܯº ò¶ÇÖÁÅ Ü»çÅ ÔËÍ ÇÂÃ

ÕðÕ¶ é¶ôé Ãà¶à ç¶ ÁÅ×È Çéð³åð Áùð¼ÇÖÁÅ ç¶

íËÁ Ô¶á ðÇÔ³ç¶ ÔéÍ ÇÂà íËÁ 寺 î¹Õå Ô¯ä ñÂÆ

À°Ô éËôéÇñ÷î (ðÅôàðòÅç) çÅ ÁÅÃðÅ å¼Õç¶

ÔéÍ Ü篺 ñ¯Õ» Á³çð Ãà¶à çÆ À°ÇÚååÅ ìÅð¶ ô³Õ¶

å¶ ÃòÅñ Öó·¶ Ô¯ä ñ¼×ç¶ Ôé å» ðÅÜ çÆ ð¼ÇÖÁÅ

ñÂÆ ÒðÅôàðòÅçÓ Ãí 寺 ÇìÔåð ×Åð³àÆ ìäçÅ ÔËÍ

ðÅÜ-íÅ× À°µå¶ ÕÅì÷ òð×, ðÅÜ çÆ ÁÃÇæðåÅ

å¶ ÁÅêäÆ Áùð¼ÇÖÁÅ çÅ Ô¼ñ ðÅôàðòÅç ÓÚ¯º

ñ¼íç¶ ÔéÍ Ãà¶à çÆ Ã¹ð¼ÇÖÁÅ ÔÅÕî» çÅ ÒÃz¯îäÆ Ãð¯ÕÅðÓ

ìä Ü»çÅ ÔËÍ Áùð¼ÇÖÁÅ çÅ âð À°é·» ç¶ îé»

Á³çð ÇÂà Õçð ò¼Ã Ü»çÅ ÔË ÇÕ À°Ô îÅéÇÃÕ

À°éîÅç çÅ ÇôÕÅð Ô¯ Ü»ç¶ ÔéÍ À°Ô Çòð¯è ù

ÕðÈðåÅ éÅñ Õ°Úñ ç¶ä çÅ ÇÔ³ÃÕ ð°õ ÁõÇåÁÅð

Õð ñËºç¶ ÔéÍ ðÅÜ çÆ ÇÔ³ÃÅ ù ðÅôàð ç¶ ÇÔ¼å»

ñÂÆ ÷ðÈðÆ ÕÇÔ Õ¶ òÅÜì áÇÔðÅÇÂÁÅ Ü»çÅ ÔËÍ

ç¶ô ç¶ ñ¯Õ» ù Òç¶ô í×åÓ éÅ×ÇðÕ» òܯº ðÅÜ çÆ

ÇÔ³ÃÅ ù ìðçÅôå Õðé, ÇÂà çÆ ÔîÅÇÂå Õðé, ÇÂà ù Ò÷ðÈðÆ ì¹ðÅÂÆÓ òܯº ÃÇÔä Ü» é÷ð Á³çÅ÷

Õðé ñÂÆ ð÷Åî³ç å¶ êz¶Çðå ÕÆåÅ Ü»çÅ ÔËÍ ÃîÅÜ

ç¶ ÇÜÔó¶ òð× Ãà¶à çÆÁ» ÁÅðÇæÕ éÆåÆÁ» ç¶

Õ¼àó ÁÅñ¯ÚÕ Ô°³ç¶ Ôé, À°Ô òÆ ÒÕ½îÆ Ã¹ð¼ÇÖÁÅÓ

ç¶ îÃñ¶ å¶ Ãà¶à ç¶ Ççzó· ÔîÅÇÂåÆ ìä Ü»ç¶ ÔéÍ

ðÅôàðòÅç çÆ ÇòÚÅðèÅðÅ À°é·» ù ÷Åñî å¶ ÁÇéÁ»êÈðé ðÅÜ ç¶ íÅÂÆòÅñ ìäÅ Çç³çÆ ÔËÍ Õ½îÆ Ã¹ð¼ÇÖÁÅ çÅ ÁÃñÆ íÅò ÒðÅÜ çÆ Ã¹ð¼ÇÖÁÅÓ Ô°³çÅ

ÁÜî¶ð ÇçØ

Õðé ñÂÆ ø½ÜÆ ìñ» çÆ Ã³ÇÖÁÅ å¶

×°äòåÅ ÇòÚ ñ×ÅåÅð ÇÂ÷ÅøÅ ÕÆåÅ Ü»çÅ

ÔËÍ ÇÂé·» ìñ» ù îÅðÈ ÔÇæÁÅð» éÅñ ñ˵à ÕÆåÅ

Ü»çÅ ÔËÍ ÇÂé·» ù Òùð¼ÇÖÁÅ ìñ»Ó çÅ ÃéîÅéÜéÕ

é»Á Çç¼åÅ Ü»çÅ ÔË, êð ÔÕÆÕå ÇòÚ ÇÂÔ ìñ

Òñ¯Õ»Ó çÆ éÔƺ, ÒðÅÜÓ çÆ Ã¹ð¼ÇÖÁÅ Õðç¶ ÔéÍ

ñ¯Õ» ñÂÆ ÇÂÔ Áùð¼ÇÖÁÅ êËçÅ Õðç¶ ÔéÍ ðÅÜ

çÆ ÃËÇéÕ ôÕåÆ ÇòÚ òÅèÅ Õðé ç¶ éÅñ¯ éÅñ, üÇíÁÅÚÅðÕ îéÃÈìÅì³çÆ ç¶ ÷ðƶ üÇíÁÅÚÅðÕ

ÇÂÕðÈêåÅ ÔÅÃñ Õðé ç¶ ÇòÁÅêÕ ïåé ÕÆå¶

Ü»ç¶ ÔéÍ

ÁÅè¹ÇéÕ ðÅÜ» çÆ ÃÇæðåÅ å¶ Ã¹ð¼ÇÖÁÅ ñÂÆ

ç¶ô ç¶ ñ¯Õ» ç¶ ÜÆòé ù ðÅÜ çÆ ÇòÚÅðèÅðÅ ç¶ Áé°ÃÅð ãÅÇñÁÅ Ü»çÅ ÔËÍ ÇÂà ÇòÚÅðèÅðÅ ù

ÃîÅÇÜÕ å¶ ðÅôàðÆ ÜÆòé ÇòÚ ÁîñÆ ðÈê ç¶ä

ñÂÆ Õ°Þ ì¹ÇéÁÅçÆ Çéïî åËÁ ÕÆå¶ å¶ ÃõåÆ éÅñ ñÅ×È ÕÆå¶ Ü»ç¶ ÔéÍ ÇÂà î³åò ñÂÆ Ã³ÇòèÅé Ãí 寺 ÁÃðçÅð òÃÆñÅ ìäçÅ ÔËÍ Ã³ÇòèÅé ðÅÜ çÆ ÇòÚÅðèÅðÅ ù ÁîñÆ ðÈê ç¶ä òÅñÅ çÃåÅò¶÷

Ô°³çÅ ÔËÍ ÇÜÔó¶ ÁÅçðô å¶ Õçð» ÕÆîå» Ã³ÇòèÅé

ÇòÚ çðÜ Ô¯ Ü»çÆÁ» Ôé, ÃîÅÜ çÆÁ» ÃîÅÜÆ

å¶ ðÅÜÃÆ Ã³ÃæÅò» À°é·» Áé°ÃÅð ÔÆ ÇÃðÜÆÁ» å¶

åðÅôÆÁ» Ü»çÆÁ» ÔéÍ ðÅÜ çÅ ÃîÈÇÔÕ ÜÆòé

ÇÂö Áé°ÃÅð ãÅÇñÁÅ Ü»çÅ ÔËÍ ÇÂà òÅÃå¶ ç¶ô

ç¶ ñ¯Õ» Á³çð óÇòèÅé çÆ êÈðÆ ê˺á ìäÅÂÆ Ü»çÆ

ÔËÍ ÇÂà ù êÇò¼åðåÅ çÅ çðÜÅ Çç¼åÅ Ü»çÅ ÔËÍ

ðòÅÇÂåÆ ÃîÅÜ» Á³çð ÇÜÔóÆ í±ÇîÕÅ èðî çÆ

Ô°³çÆ ÃÆ, ÁÅè¹ÇéÕ ðÅÜ» Á³çð úÔÆ í±ÇîÕÅ

êzåÆ ×Èó·Å ÇòôòÅÃ

å¶ í×åÆ íÅò êËçÅ ÕÆåÅ Ü»çÅ ÔËÍ ðÅÜ ç¶ Ôð¶Õ éÅ×ÇðÕ ù óÇòèÅé çÆ êÅñäÅ Õðé ñÂÆ

ÕÆåÅ Ü»çÅ ÔËÍ ÇÂà çÆ À°ñ³ØäŠ׳íÆð

ÕðÅð Çç¼åÅ Ü»çÅ ÔË, ÇÜà ìçñ¶ Õá¯ð

ÇéôÇÚå ÕÆåÆÁ» Ü»çÆÁ»

óÃæÅò» (ÇÜò¶º ÇÕ êzÚÅð êzÃÅð ç¶ ÃÅèé»ÁõìÅð», àËñÆÇòïé», Çøñî» ÁÅÇç ðÅÜÃÆ çñ», ò¼Ö-ò¼Ö ò³é×Æ çÆÁ» ÃîÅÜÆ å¶ Ã¼ÇíÁÅÚÅðÕ

óÃæÅò» å¶ Ã³×áé») ç¹ÁÅðÅ òÆ ÇéíÅÇÂÁÅ Ü»çÅ

ÔËÍ ç¶ô ç¶ ñ¯Õ» ç¶ ðÅÜéÆåÕ À°ç¶ô» å¶ ÇòôòÅû

ìÅð¶ ÒÁÅî ÃÇÔîåÆÓ êËçÅ Õðé ç¶ ÇÃðå¯ó ïåé

ÕÆå¶ Ü»ç¶ ÔéÍ

ÃÕÈñ», ÕÅñÜ» å¶ ïÈéÆòðÇÃàÆÁ» ÇòÚ Çç¼åÆ

Ü»çÆ ÇüÇÖÁÅ çÅ îÈñ À°ç¶ô ñ¯Õ» ç¶ îé» ÇòÚ

ðÅÜ çÆ ÇòÚÅðèÅðÅ ç¶ î¹¼Ö å¼å» (ðÅôàðòÅç, ðÅôàðÆ Ã¹ð¼ÇÖÁÅ, ðÅôàðÆ Â¶ÕåÅ å¶ ÁÖ³âåÅ, åðÕôÆñåÅ, ÇòÇ×ÁÅé å¶ åÕéÅñ¯ÜÆ ÇòÚ êÈðé ôðèÅ ÁÅÇç) ÇòÚ ÇòôòÅÃ å¶ ôðèÅ íÅò êËçÅ ÕðéÅ Ô°³çÅ ÔËÍ ÇÂà î³åò ñÂÆ Ã³ÚÅð ç¶ ÃÅèé» (êz˵Ã, àËñÆÇòïé, dzàðé˵à ÁÅÇç) çÆ ÁÃðçÅð òð寺 ÕÆåÆ Ü»çÆ ÔËÍ ðÅÜ çÆ ÜÈÔ Á³çð ðÇÔ³ç¶ ÃÅð¶ ñ¯Õ» òñ¯º ûÞÅ é÷ðÆÁÅ ÁêéÅÀ°ä çÆ î³× ÕÆåÆ Ü»çÆ ÔËÍ ìÔ°-Õ½îÆ Ü» ìÔ°-üÇíÁÅÚÅðÆ ÃîÅÜ» Á³çð é¶ôé Ãà¶à üÇíÁÚÅðÕ ÇçzôàÆ å¯º Çéðê¼Ö éÔƺ Ô¯ ÃÕçÆÍ ÇÂÔ ìÔ°Ç×äåÆ ç¶ Ã¼ÇíÁÅÚÅð çÅ î¹Ü¾ÃîÅ Ô°³çÆ ÔËÍ Ãà¶à çŠüÇíÁÅÚÅð å¼å ÇÂà çÆ ðÅÜÃÆ Ã³ÃæÅò» ðÅÔƺ, ÇÂà ç¹ÁÅðÅ ÃðÕÅðÆ íÅôÅ çÆ ÕÆåÆ Ú¯ä ðÅÔƺ Áå¶ ÇÚ³é· Ö¶åð ÁðæÅå Õ½îÆ éÅÇÂÕ», ÃðÕÅðÆ À°åÃò», ÃðÕÅðÆ Û°¼àÆÁ», ðÔ° ðÆå», ðÅÜ òñ¯º ìÖô¶ Ü»ç¶ ÇÂéÅî» å¶ ÃéîÅé» ç¶ éÅîÕðé ÁÅÇç ðÈê» ÇòÚ êz×à Ô°³çÅ ÔËÍ ÇÂà ÕðÕ¶ ìÔ°-Õ½îÆ, Ü» ìÔ°-üÇíÁÅÚÅðÆ ðÅÜ ç¶ Á³çð Ãðì-û޶ é÷ðƶ çÅ ÁîñÆ íÅò ÒìÔ°Ç×äåÆ òð×Ó çÅ é÷ðÆÁÅ ÔÆ Ô°³çÅ ÔËÍ ÒûÞÅ é÷ðÆÁÅÓ êËçÅ Õðé ç¶ Áîñ ç½ðÅé ؼà-Ç×äåÆÁ» ç¶ êÇðê¶Ö» å¶ Ã¼ÇíÁÅÚÅð» ù ×°¼á¶ ñÅ Çç¼åÅ Ü»çÅ ÔËÍ ç¶ô-í×åÆ å¶ ö¼çÅðÆ çÆ ÇÔ³çÈòÅçÆ èÅðéÅ ÇêÛñ¶ ç¯ Õ° çÔÅÇÕÁ» ç¶ ç½ðÅé, ÕÂÆ ÃÅð¶ ÃæÅéÕ å¶ Õ½î»åðÆ å¼æ» ç¶ Ü¯ó î¶ñ ÃçÕÅ, ÃËÕÈñð ðÅôàðòÅç çÆ ôÅÖ ù ò¼â¶ ê¼èð À°µå¶ Ö¯ðÅ êË ÜÅä ÕðÕ¶, èðî Çéðñ¶êåÅ ç¶ ÇñìÅà 寺 î¹Õå ÇÔ³çÈ ðÅôàðòÅç íÅðå Á³çð î¹¼Ö ðÅÜÃÆ åÅÕå ç¶ ðÈê ÇòÚ À°µíð ÁÅÀ°ä ÇòÚ Ãëñ Ô¯ Çé¼ìÇóÁÅ ÔËÍ

ìðåÅéòÆÁ» é¶ íÅðå Á³çð î¹ÃÇñî ðÅáôÅÔÆ Õ¯ñ¯º üåÅ Ö¯ÔÆ ÃÆ, ÇÂà ÕðÕ¶ ìÃåÆòÅç ç¶ êÇÔñ¶ ç½ð Á³çð ìÃåÆòÅçÆ ÔÅÕî» é¶, ÁÅêä¶

èðî ç¶ êzÃ§× ÓÚ

åñÇò§çð ÇÃ§Ø ì¹¾àð

ÇÃ¾Ö èðî çÅ íÇò¾Ö ÇÂà ׾ñ

çÆ î§× ÕðçÅ þ ÇÕ Á¾Ü ÇþÖ

ÃîÅÜ ù ÜÅå-êÅå 寺 êÈðÆ åð·»

î¹Õå Õðé ñÂÆ ÒÇÃ§Ø ÃíÅÓ

ñÇÔð òð×Æ ò¾â¶ À¹ç¶ô» Óå¶

ÁÅèÅðå èðî êzÚÅð ñÇÔð

ÁÅð§í ÕÆåÆ ÜÅò¶, å» Ü¯ ×¹ðÈ

ÃÅÇÔìÅé ç¶ ÒÃðì ûÞÆòÅñåÅÓ

òÅñ¶ îÔÅé øñÃø¶ ù Çòôò

ÃîÅÜ Áå¶ îé¹¾ÖÆ íÅÂÆÚÅð¶ ç¶

êzÃ§× ÇòÚ ð¾Ö Õ¶ ÃÔÆ ðÈê ÇòÚ

ÃîÞä çÆÁ» Á§åð-ÇçzôàÆÁ»

Ö¯ñ·ÆÁ» ÜÅ ÃÕäÍ ÇþÖÆ å¯º ๾à

ðÔ¶ íÅÂÆÚÅÇðÁ» ù ×¹ðîÇå

þÇíÁÅÚÅð éÅñ ܯó Õ¶ ÒÒÚÅÇð

òðé ÇÂÕ òðé¹ ÕðÅÇÂÁŨÓÓ

ÃzÆ ×°ð± éÅéÕ ç¶ò ÜÆ é¶ ÇÜÃ

ò¶ñ¶ ÇÃ¾Ö èðî çÆ éÆºÔ ð¾ÖÆ ÃÆ å»

À°Ã ò¶ñ¶ ÃîÅÜ Áå¶ èðî ÜÅå-êÅå

ç¶ ÇòåÕÇðÁ» ÇòÚ ì°ðÆ åð·» ò§ÇâÁÅ

Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ¢ ÜÅå-òðä ç¶ ò§â-

ÇòåÕÇðÁ» òÅñ¶ ÃîÅÜ ÓÚ ÁÖ½åÆ

éÆÚ ÜÅå ÁÅÖ¶ ÜÅä òÅñ¶ ñ¯Õ» Õ¯ñ¯º

À¹é·» ç¶ ÃÅð¶ îé¹¾ÖÆ ÔÕÈÕ Áå¶ èðî

Õðî ç¶ ÁÇèÕÅð Ö¯Ô ñ¶ ׶ ÃéÍ

ÃzÆ ×°ð± éÅéÕ ç¶ò ÜÆ é¶ ÜÅå-êÅå

çÅ Ö§âé ÕÆåÅ Áå¶ Ôð¶Õ îé¹¾Ö ù

ÇÂÕ êðîÅåîÅ çÆ Ü¯å ÜÅä Õ¶ îé°¾ÖÆ

íÅÂÆÚÅð¶ 鱧 ÁÅêÃÆ ÃçíÅòéÅ Áå¶

ÇêÁÅð çŠðé¶ÔÅ ÇçµåÅ¢ ×¹ðÈ ÃÅÇÔì

é¶ ì¹¦ç ÁÅòÅ÷ ÇòÚ øðîÅÇÂÁÅ:

ÒÒÜÅäÔ¹ ܯÇå é êÈÛÔ¹ ÜÅåÆ, ÁÅ×Ë ÜÅÇå é Ô¶¨ÓÓ (Á§×: 349)

×¹ðÈ ÃÅÇÔì é¶ ÜÅå éÅñ¯º îé¹¾Ö ç¶

Õðî» çÆ êzèÅéåÅ Óå¶ ÷¯ð Çç§ÇçÁ» ÁÅÇÖÁÅ ÇÕ ð¾ì çÆ çð×ÅÔ ÓÚ ÇÕö çÆ À¹µÚÆ-éÆòƺ ÜÅå éÔƺ ç¶ÖÆ Ü»çÆ, À¹æ¶ ÇÃðø îé¹¾Ö ç¶ ÕÆå¶ íñ¶ Õðî» ù

ÁÅçð ÇîñçÅ þÍ

ÜÆÀ¹

éò¶¨ ÇÜé© ÕÆ ñ¶ÖË êÇå êòË, ڧ׶ öÂÆ Õ¶Ç¨ÓÓ (Á§×: 469)

ÜÅå ÁÇíîÅé Õðé òÅÇñÁ» ù ×¹ðÈ ÃÅÇÔì é¶ ÇÂà åð·» éÕÅÇðÁÅ: ÒÒëÕó ÜÅåÆ ëÕó¹ éÅÀ¹¨ ÃíéÅ ÜÆÁÅ ÇÂÕÅ ÛÅÀ¹¨ÓÓ (Á§×: 83)

ÃzÆ ×¹ðÈ éÅéÕ ç¶ò ÜÆ é¶ ÃîÅÜ

ÇòÚ éÆòƺ ÜÅå ÓÚ¯º ÃîÞ¶ Ü»ç¶ âȧî

íÅÂÆ îðçÅéÅ ù ÁÅêä¶ Ãëð» çÅ

ÃÅæÆ ìäÅÇÂÁÅ Áå¶ ÃÅðÆ ð¾ìÆ ìÅäÆ

çÅ À¹ÚÅðé Áå¶ ×ÅÇÂé íÅÂÆ îðçÅé¶

çÆ ðìÅì éÅñ ÕÆåÅÍ ×¹ðÈ ÃÅÇÔì é¶

ÁÅêäÆ êÇÔñÆ À¹çÅÃÆ ç½ðÅé À¹µÚ

ÜÅå ç¶ ÁÇíîÅéÆ îÇñÕ íÅׯ ù éÕÅð

Õ¶ ÇÂÕ ÇÕðåÆ åðÖÅä íÅÂÆ ñÅñ¯ ç¶

Øð êóÅÁ ÕÆåÅ Áå¶ ÃîÅÜ ÓÚ ÇÕðåÆ òð× ù ÃéîÅé Çç¾åÅÍ

ÒÒéÆÚÅ Á§çÇð éÆÚ ÜÅÇå, éÆÚÆ ÔÈ ÁÇå

éÆü¨

éÅéÕ¹ Çåé ÕË Ã§Ç× ÃÅÇæ, òÇâÁÅ ÇÃÀ¹

ÇÕÁÅ ðÆè

ÇÜæË éÆÚ ÃîÅñÆÁÇé, ÇåæË éçÇð å¶ðÆ

ìÖÃÆèÓÓ (Á§×: 15)

åÆÜÆ êÅÇåôÅÔÆ ÃzÆ ×¹ðÈ ÁîðçÅÃ

ÜÆ é¶ òÆ ÜÅå-êÅå ç¶ øðÕ-í¶ç ù

ÇÃè»åÕ å½ð Óå¶ ð¾ç ÕÆåÅ Áå¶ ÜÅå-

êÅå çÅ îÅä Õðé òÅñ¶ îé¹¾Ö ù

×òÅð ÕðÅð Çç¾åÅÍ

ÒÒÜÅÇå ÕÅ ×ðì¹ é ÕðÆÁÔ¹ Õ¯Âƨ ìzÔî¹

Çì§ç¶ ï ìzÅÔîä Ô¯Âƨ

ÜÅÇå ÕÅ ×ðì¹ é ÕÇð îÈðÖ ×òÅðŨ

ÇÂù ×ðì å¶ ÚñÇÔ ìÔ¹å¹ ÇòÕÅðŨÓÓ

(Á§×: 1127)

ÇÂÕ òÅð ç¯ í¾ñÅ Ö¾åðÆ ÇìðÅçðÆ

ç¶ ç½ñåî§ç ÇòÁÕåÆ ÇêzæÆîñ Áå¶

å¹ñÃÅ ÃzÆ ×¹ðÈ ÁîðçÅà ÜÆ Õ¯ñ ÁŶ

Áå¶ ÕÇÔä ñ¾×¶, Òå¹ÔÅâÆ ÃÅâÆ ÜÅå

ÇÂÕ¯ þÍÓ ×¹ðÈ ÜÆ ì¯ñ¶, ÒÃ§å» çÆ Õ¯ÂÆ

ÜÅå êÅå éÔƺ Ô¹§çÆÍ Ôð îé¹¾Ö çÆ ç¶Ô

ê¿Ü å¾å» çÆ ìäÆ Ô¯ÂÆ þÍ ÜÆò êzî¶ôð

çÆ ÜÅå þÍÓ ÜÅå-êÅå çÅ êÅóÅ õåî

Õðé ñÂÆ ÃzÆ ×¹ðÈ ÁîðçÅà ÜÆ é¶

Çþֻ ÇòÚ Á§åðÜÅåÆ ÇòÁÅÔ çÆ ðÆå

òÆ ÁÅð§í ÕÆåÆÍ ÃzÆ ×¹ðÈ ðÅîçÅà ÜÆ é¶ Çþֻ ÇòÚ¯º

ÜÅå-êÅå çÅ øðÕ ÇîàÅÀ¹ä ñÂÆ

Ãð¯òð ìäòŶ, ÃzÆ ×¹ðÈ ÁðÜé ç¶ò

ÜÆ é¶ ÃzÆ ÔÇðî§çð ÃÅÇÔì çÆ ÃÅÜéÅ

ÕðÕ¶ ÚÅð¶ òðä» Áå¶ ÚÅð¶ ÇçôÅò» ç¶

ñ¯Õ» ù ×¹ðÈ-Øð ÇòÚ ìðÅìð ÇêÁÅð

ìõÇôÁÅÍ ÃzÆ ×¹ðÈ å¶× ìÔÅçð ÜÆ é¶

òÆ ÜÅå-êÅå ç¶ øðÕ ù ÇîàÅÀ¹ä

ñÂÆ ×¹ðÇþֻ ÇòÚ Çìé» ÜÅå-êÅå

ÇòÚÅð¶ ÇòÁÅÔ ÕðòÅÂ¶Í ÃzÆ ×¹ðÈ

éÅéÕ ç¶ò ÜÆ ç¶ ò¶ñ¶ 寺 ×¹ðÈ-Øð ç¶

êÆó·Æ-çð-êÆó·Æ ÁÇé§é öòÕ Úñ¶ ÁÅ

ðÔ¶ î÷·ìÆ íÅÂÆÚÅð¶ ÇòÚ¯º, íÅÂÆ ÃçÅ

é§ç çÅ ÇòÁÅÔ ÃzÆ ×¹ð± å¶× ìÔÅçð

ÜÆ é¶ ÁÅêä¶ Ô¾æƺ ê¿âå Çôò éðÅÇÂä

çÆ ê¹¾åðÆ ìÆìÆ ñÅÜò§åÆ ç¶ éÅñ

ÕðòÅÇÂÁÅ ÃÆ, ÇÜé·» çÆ Õ¹¾Ö¯º ÇþÖ

ÇÂÇåÔÅÃ ç¶ îÔÅé éÅÇÂÕ íÅÂÆ ÜËåÅ

ÜÆ (ìÅìÅ ÜÆòé ÇçØ) é¶ Üéî ÇñÁÅÍ

çÃî êÅÇåôÅÔ ÃzÆ ×°ð± ׯÇì§ç ÇçØ

ÜÆ é¶ õÅñÃÅ ê§æ çÆ ÃÅÜéÅ ÕðÕ¶ ÚÔ¹§

òðä» ç¶ ñ¯Õ» ù ÇÂÕ ìÅචÇòÚ¯º Á§Çîzå

ÛÕÅÇÂÁÅÍ ÜÅå-êÅå Çí§é-í¶ç ÇîàÅ

Çç¾åÅÍ ×¹ðÈ ÃÅÇÔì é¶ Ô¹Õî ÕÆåÅ ÇÕ

Á¾Ü 寺 å¹Ãƺ ÒÒÃÇå×¹ð ÕË Üéî¶ ×òé¹

ÇîàÅÇÂÁÅÓÓ þ Áå¶ ÇêÛñÆ Õ¹ñ, ò§ô,

ÜÅå, ç¶ô Áå¶ Õðî çÅ ÇõÁÅñ å¾Õ ÇåÁÅö ç¶äÅ þÍ ÇÜÔóÅ ÇþÖ, ÇÃ¾Ö ù

À¹Ã çÆ ÜÅå ê¹¾Û¶×Å, ï åéõÅÔÆÁÅ

Ô¯ò¶×ÅÍ À¹Ô ×¹ðÈ çÆ êzçéåÅ ÔÅÃñ

éÔƺ Õð ÃÕçÅÍ

ÃzÆ ×¹ð± ׯÇì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ éÅñ ÃzÆ

Áé§çê¹ð ÃÅÇÔì ÇòÚ êÔÅóÆ ðÅÇÜÁ»

é¶ Ã¹ñ·Å-ÃøÅÂÆ ñÂÆ ìÅôðå åÜòÆ÷

í¶ÜÆ ÇÕ, (ÁÖ½åÆ) Ãòðé ÜÅå» ù

Òô±çð»Ó 寺 ò¾Öð¶ ìÅචÇòÚ Á§Çîzå

ÛÕÅÇÂÁÅ ÜÅò¶ Áå¶ (ÁÖ½åÆ) Ãòðé

ÜÅå» ñÂÆ ê§×å Û¯àÆÁ» ÜÅå» å¯º

ò¾ÖðÆ ñ×ÅÂÆ ÜÅò¶, å» ×¹ð± ÃÅÇÔì

é¶ ÇÂé·» ôðå» ù 㯺 ÔÆ ÖÅðÜ ÕðÕ¶

øðîÅÇÂÁÅ, ÒÒÇÂé ×ðÆì ÇÃÖé Õ¯

çÀȺ êÅåôÅÔƨ ï¶Ô ïÅç ÕðÇÔº ÔîðÆ ×¹ÇðÁÅÂƨÓÓ

ÇÂÇåÔÅÃÕÅð ÕÇé§Øî ÇñÖçÅ þ

ÇÕ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ é¶ õÅñö

çÆ ÇÃðÜäÅ ÕðÕ¶ ÔÅð çÆ îÅéÇÃÕåÅ

ÇòÚ ÇÜÀÈä òÅñ¶ ñ¯Õ» ÇòÚ ìÔÅçðÆ

Áå¶ Õ½îÆ ×½ðò ç¶ À¹µÚ¶ ÁÅçðô» ù

íð Çç¾åÅÍ ìÔÅçðÆ, Üìð-÷¹ñî Õðé

òÅñ¶ ñ¯Õ» À¹µå¶ øåÇÔ ÔÅÃñ Õðé

Áå¶ ÃîÅÜ ù ÇÂÕ á¯Ã Á×òÅÂÆ ç¶ä

òÅñ¶ ò×ç¶ çÇðÁÅ çÆ ÇòôÅñåÅ ò»×

ÔÆ, ×¹ðÈ ÃÅÇÔì é¶ ÃçÆÁ» 寺 ÇñåÅó¶

ÜÅ ðÔ¶ ÃîÅÜ ù ÃòËîÅä éÅñ ÇÜÀÈä

çÆ ÜÅÚ ç¾ÃÆÍ

÷ÅÔð þ ÇÕ ÃzÆ ×¹ðÈ éÅéÕ ç¶ò

ÜÆ å¯º ñË Õ¶ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ

å¾Õ çà ÜÅÇîÁ» ÇòÚ ×¹ðÈ ÃÅÇÔìÅé

é¶ 239 ÃÅñ ç¶ ÇÃ¾Ö ÇÂéÕñÅì ç¶

ÇòÕÅÃ, Çò×Åà Áå¶ î¹Õ§îñåÅ ç½ðÅé

ÇÃ¾Ö ÃîÅÜ Á§ç𯺠ÜÅå, òðä, Õ¹¾ñ, ð§×, ÁîÆðÆ-×ðÆìÆ ç¶ Çí§é-í¶ç ù

îÈñ¯º ÔÆ õåî Õð Çç¾åÅ ÃÆÍ ÃçÆÁ»

寺 îùòÅçÆ òðä-ò§â êzäÅñÆ ç¹ÁÅðÅ

ÃîÅÜ ÓÚ éêÆó Áå¶ ÇñåÅó Õ¶ ð¾Ö¶

ÇéæÅò¶º, ÇéÁÅÃð¶ ñ¯Õ ò¾âÆ Ç×äåÆ

ÓÚ ÇÃ§Ø ÃÜ Õ¶ ÃòËîÅä çÆ Ç÷§ç×Æ

ÇÜÀÈä ñ¾×¶Í

ÇÃ¾Ö ÇîÃñ» çÆ ÃæÅêéÅ ò¶ñ¶ ÒÜÅåêÅåÓ çÅ ÃÈÖî ìÆ÷ ÇÃ¾Ö ê¿æ ÇòÚ

ë¹¾àä ñ¾× ÇêÁÅ ÃÆÍ íÅò¶ºÇÕ ÇîÃñ»

ÇòÚ À°ÔÆ ñ¯Õ íðåÆ Ô¯Â¶, ܯ ÁÅî å½ð

Óå¶ ÇÕÃÅéÆ ÇÕ¼å¶ éÅñ Ãì³èå ÃéÍ ôÇÔð» çÅ òêÅðÆ òð× ÇÂé·» ÇòÚ

ؼà ÔÆ ðÇñÁÅÍ êð ÇÂÇåÔÅÃÕÅð

¶.ÃÆ. ìËéðÜÆ ÇñÖçÅ ÔË ÇÕ ÇÕÃÅéÆ

òð× ÇÃ¼Ö ÇÃè»å» ÇòÚ Áܶ êÈðÆ

åð·» ÇþÇÖÁå éÔƺ ÃÆ Ô¯ÇÂÁÅ, ÇÜÃ

ÕðÕ¶ Áá·Åðòƺ Áå¶ À¹µé·Æòƺ ÃçÆ

ÇòÚ õÅñÃÅ Çìêðé ÕÆ ðÆå ò¼ñ å°ð

ÇêÁÅÍ îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ§Ø ç¶ ÇÃ¾Ö ðÅÜ ç½ðÅé ò¾âÆ Ç×äåÆ ÇòÚ ÇÔ§çÈ

Ö¾åðÆÁ» Áå¶ Ô¯ð À¹µÚ ÜÅåÆ ÁÅéîåÆ

ñ¯Õ» é¶ ÇÃ¾Ö èðî èÅðé Õð ÇñÁÅÍ

ÇÂà ç½ðÅé íÅò¶ºÇÕ Çþֻ çÆ Ç×äåÆ å» å¶÷Æ éÅñ òèÆ êð ÇÃ¾Ö ÇÃè»å Áå¶

ÇÃ¾Ö ÜÆòé Áîñ ÇòÚ øðÕ êËäÅ ô¹ðÈ Ô¯ Ç×ÁÅÍ ÇÃ¾Ö ðÅÜ ç½ðÅé ÇÃ¾Ö èðî ù ÁêéÅÀ¹ä òÅñ¶ ñ¯Õ» é¶ ÁÅêä¶ ÇêÛñ¶ çÃÕÅð êÈðÆ åð·» éÔƺ ÇåÁÅ׶ Áå¶ ÇÃ¾Ö ÃîÅÜ Á§çð À¹é·» Õðî-Õ»âÆ å¶ ÁÅéîåÆ Ã§ÃÕÅð» çÅ ì¯ñìÅñÅ ô¹ðÈ Ô¯ Ç×ÁÅ, ÇÜé·» çÅ ×¹ðÈ ÃÅÇÔìÅé é¶ ÷¯ðçÅð Ö¿âé ÕÆåÅ ÃÆÍ ÇîÃÅñ òܯº îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø ç¶ ê¹¼åð» ç¶ ÇòÁÅÔ Áå¶ Ô¯ð óÃÕÅð ìzÅÔîäÆ ðÆåÆ Áé°ÃÅð Ô¯Â¶Í Õ°Þ Õ° ðÅäÆÁ» òÆ ðäÜÆå ÇÃ³Ø çÆ ÇÚÖÅ ÇòÚ Ãó Õ¶ ÃåÆ Ô¯ ×ÂÆÁ»Í ÇÂò¶º ÔÆ ÇÃ¾Ö ÃîÅÜ Á§çð ÜÅå-êÅå çÅ ÇòåÕðÅ òÆ êËçÅ Ô¯ Ç×ÁÅÍ êÇÔñ» ܾà-ÇÃ¾Ö Áå¶ ôÇÔðÆÇÃ¾Ö Áå¶ ìÅÁç ÇòÚ Ü¾à-ÇÃ¾Ö Áå¶ öËð-ܾà-ÇÃ¾Ö (ÕÇæå çÇñå) Çí§éí¶ç ÁÅð§í Ô¯ ×Â¶Í ÔÅñ»ÇÕ î¹¾ãñ¶ å½ð Óå¶ Ü¾à òÆ ÕÇæå çÇñå ôz¶äÆ ÇòÚ ÁÅªç¶ Ãé, ÇÂÇåÔÅÃÕÅð ǧçÈ íÈôé ìËéðÜÆ òÆ ×òÅÔÆ íðçÅ þ, Ò×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ ç¶ ìÔ¹å öòÕ Ü¾à Ãé, ÇÜé·» ù ðÅÜêÈå ØàÆÁÅ ÜÅå ç¶ ÃîÞç¶ ÃéÍ ÇÂö ÕÅðé ÔÆ ðÅÜêÈå ×¹ðÈ ÜÆ éÅñ ÇØzäÅ Õðç¶ ÃéÍÓ ìÅìÅ ì§çÅ ÇÃ§Ø ìÔÅçð òñ¯º êÇÔñ¶ õÅñÃÅ ðÅÜ ÇòÚ ÔñòÅÔÕ» ù ÷îÆé» ç¶ îÅñÕÆ Ô¾Õ ç¶ä ÕÅðé ܾà-ÇÃ¾Ö ÁÅðÇæÕ

å½ð Óå¶ Ãîð¾æ Ô¯ ׶ Áå¶ ÇÔ§çÈ ÃîÅÜ

çÆÁ» À¹µÚ ôz¶äÆÁ» ÓÚ¯º ÇÃ¾Ö ìä¶ ñ¯Õ»

çÆ ÕåÅð ÓÚ Öó·¶ Ô¯ ×Â¶Í ÇÂé·» òñ¯º

ÁÖ½åÆ ôÈçð ÁÅÖÆÁ» Ü»çÆÁ» çÈÜÆÁ»

ôz¶äÆÁ» ÓÚ¯º ÇÃ¾Ö ìä¶ ñ¯Õ» éÅñ ÜÅå-

êÅå çÅ ÇòåÕðÅ ÁÅð§í Ô¯ Ç×ÁÅÍ

ÁÕÅñÆ øÈñÅ ÇÃ§Ø ç¶ ÁÕÅñ

ÚñÅä¶ å¯º À¹êð§å, îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå

ÇÃ§Ø ç¶ ðÅÜ ç½ðÅé Áå¶ ìÅÁç ÇòÚ

×¹ðç¹ÁÅÇðÁ» çÆ Ã¶òÅ-çíÅñ À¹é·»

îÔ§å» Õ¯ñ ÚñÆ ×ÂÆ, ÇÜé·» ÇòÚ

ìzÅÔîäÆ Õðî-ջ⻠Áå¶ ðÆåÆÇðòÅ÷» çÅ ì¯ñìÅñÅ ÃÆÍ Á§×ð¶÷»

é¶ òÆ Çþֻ çÆ ê¿æÕ Â¶ÕåÅ ù Ö¶ð§ÈÖ¶ðȧ Õðé ç¶ îÕÃç ñÂÆ ÇÂé·»

îÔ§å» ù æÅêóÅ Çç¾åÅ Áå¶ ÒÜÅå-

êÅåÓ ù À¹åôÅÔå Õðé ÇòÚ «Õòƺ

íÈÇîÕÅ ÇéíÅÂÆÍ ÇÂà ç½ðÅé Çܾæ¶

×¹ðç¹ÁÅÇðÁ» Á§çð îÈðåÆÁ» ÃæÅêå

Ô¯ä ñ¾×ÆÁ», À¹æ¶ ÜÅå-êÅå çÅ

ÇòåÕðÅ òÆ ÕÆåÅ ÜÅä ñ¾×ÅÍ ÃzÆ

çðìÅð ÃÅÇÔì, ÃzÆ Á§ÇîzåÃð Óå¶ ÕÅì÷

ê¹ÜÅðÆÁ» é¶ çÇñå ÁÅÖ¶ ÜÅä òÅñ¶

Çþֻ çÅ ÕóÅÔ êzôÅç ÕìÈñ ÕðéÅ ì§ç

Õð Çç¾åÅÍ òÆÔòƺ ÃçÆ çÆ ô¹ðÈÁÅå

ç½ðÅé ÇÃ§Ø ÃíÅ ñÇÔð, ÁÕÅñÆ ñÇÔð

Áå¶ ×¹ðç¹ÁÅðŠùèÅð ñÇÔð ô¹ðÈ Ô¯ÂÆÍ

ÇÂà ç½ðÅé 10 寺 12 ÁÕåÈìð 1920

ù ×¹ðç¹ÁÅðŠùèÅð ñÇÔð åÇÔå

ܾÇñÁ»òÅñÅ ìÅö ÓÚ ÕÇæå ê¾ÛóÆÁ»

ÜÅå» ç¶ Çþֻ çÅ ÇÂÕ ò¾âÅ ÇÂÕ¾á

ì¹ñÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅÍ ÇÂà ç½ðÅé òÆ À¹é·»

Çþֻ ù ¦×ð òÅÃå¶ í»â¶ éÅ Çç¾å¶

×Â¶Í 11 ÁÕåÈìð ù îåÅ êÅà ԯÇÂÁÅ

ÇÕ Á×ñÆ Ãò¶ð ù ÕÇæå ê¾ÛóÆÁ»

ÜÅå» ç¶ ÇÃ¾Ö ÃzÆ çðìÅð ÃÅÇÔì êzôÅç

ñË Õ¶ ÜÅä×¶Í Á×ñ¶ Ççé ìÔ¹å ÃÅð¶

ê¾ÛóÆÁ» ôz¶äÆÁ» ç¶ Çþֻ é¶ Á§Çîzå

ÛÇÕÁÅ Áå¶ ìÅÁç ÇòÚ ÃÅð¶ ÇçØ

ÇÂվᶠԯ Õ¶ ÃzÆ çðìÅð ÃÅÇÔì ׶Í

À¹é·» çÅ êzôÅç ê¹ÜÅðÆÁ» é¶ ÕìÈñ

éÅ ÕÆåÅÍ êz¯. ÔðÇÕôé ÇÃ§Ø ìÅòÅ

é¶ ×ñ ÇòÚ ê¾ñÅ êÅ Õ¶ Çå§é òÅðÆ ê¹ÜÅðÆÁ» ù ÁðÜ ÕÆåÆ êð À¹é·» é¶

Çëð òÆ êzôÅç ÕìÈñ éÅ ÕÆåÅÍ ÇÂÃ

ç½ðÅé Üæ¶çÅð ÕðåÅð ÇÃ§Ø Þ¾ìð Áå¶

Üæ¶çÅð å¶ÜÅ ÇÃ§Ø í¹¾Úð çÆ Á×òÅÂÆ

ÓÚ Ã§×å» é¶ ÇÂà չðÆåÆ ç¶ ÇõñÅø

î¯ðÚÅ ñÅ ÇñÁÅÍ ê¹ÜÅðÆ ÁÅêäÆ ×¾ñ Óå¶ Áó¶ ðÔ¶Í ÁõÆð øËÃñÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÇÕ ÁðçÅà ÕðÕ¶ ÃzÆ ×¹ðÈ ×z§æ ÃÅÇÔì ÜÆ

çÅ î¹ÖòÅÕ ÇñÁÅ ÜÅò¶Í Ô¹Õî ÁÅÇÂÁÅ:

ïðÇá î: 3 ç¹å¹Õƨ

Çé×¹ÇäÁÅ é¯ ÁÅê¶ ìÖÇà ñ¶ íÅÂÆ, ÃÇå×¹ð ÕÆ Ã¶òÅ ñÅǨ

ÃÇå×¹ð ÕÆ Ã¶òÅ ÀÈåî þ íÅÂÆ, ðÅî éÅÇî ÇÚå¹ ñÅǨ... (Á§×: 638)

ç×å» ÇÂÔ ÇÂñÅÔÆ Ô¹Õî ùä Õ¶ ÇòÃîÅç ÓÚ ÁÅ ×ÂÆÁ»Í ÁõÆð

ê¹ÜÅðÆÁ» ù ÕÇæå ê¾ÛóÆÁ» ÜÅå» ç¶ Çþֻ çÅ êzôÅç ÕìÈñ ÕðéÅ ÇêÁÅ Áå¶ êzôÅç ÃÅðÆ Ã§×å ÇòÚ òðåÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅÍ ÇÂà åð·» ×¹ðç¹ÁÅðŠùèÅð ñÇÔð çÆ ÇÂÕ êÇò¾åð íÅòéÅ ×¹ðç¹ÁÅÇðÁ» Áå¶ ÇÃ¾Ö ÃîÅÜ Á§ç𯺠ÜÅå-êÅå ç¶ êËçŠԯ¶ ÇòåÕð¶ ù çÈð ÕðéÅ òÆ ÃÆÍ ÁõÆð îÔ§å» ù ×¹ðç¹ÁÅð¶ Û¾âä¶ ê¶ Áå¶ ô¯zîäÆ ×¹ðç¹ÁÅðÅ êzì§èÕ Õî¶àÆ çÅ ×áé Ô¯ÇÂÁÅÍ

ô¯zîäÆ Õî¶àÆ çÆ ÃæÅêéÅ ç¶ éÅñ ÔÆ ÇÃ¾Ö ê¿æ é¶ ÜÅå-êÅå çÆ Õ¹ðÆåÆ

õåî Õðé ñÂÆ ÕÇæå éÆòÆÁ» ÜÅå»

ÃîÞ¶ ÜÅä òÅñ¶ ñ¯Õ» ù Á§Çîzå ÛÕÅ

Õ¶ õÅñÃÅ ê¿æ ÇòÚ ôÅîñ Õðé çÆ

÷¯ðçÅð î¹ÇÔ§î ÁÅð§íÆÍ ÇÂé·» éò¶º

Ãܶ Ççػ éÅñ òÆ Õ¹Þ Õ¹ æÅò» Óå¶

ÇòåÕðÅ Õðé çÆÁ» ê¿æ ù õìð»

ÇîñÆÁ» å» ô¯zîäÆ Õî¶àÆ é¶ 14 îÅðÚ

1927 ù ÃðìçîåÆ éÅñ ×¹ðîåÅ

êÅà ÕÆåÅ ÇÕ, ÒÇþֻ ÇòÚ ÜÅå-êÅå

ç¶ ÇõÁÅñ éÅñ ÇÕö ÇòÁÕåÆ ù À¹µÚÅ

Ü» éÆò» éÔƺ î§ÇéÁÅ Ü»çÅÍ ÇÂÃ

ñÂÆ Ôð ÇÂÕ ÜÅå ÇòÚ¯º ÃÜ Õ¶ ÁŶ

ÇÃ¾Ö éÅñ ç×å ê¿×å ç¹ÁÅðÅ Áí¶ç

òðÇåÁÅ ÜÅò¶ÍÓ ÇÂö åð·» ÜÅå-êÅå

ç¶ øðÕ ù ÇîàÅÀ¹ä ñÂÆ ÇÂÕ Ô¯ð îåÅ

15 îÅðÚ 1927 ù êÅà ÕÆåÅ Ç×ÁÅ,

ÇÜà ÇòÚ ê¿ÜÅì ÃðÕÅð ù ÇÕÔÅ Ç×ÁÅ

ÇÕ À¹Ô Çþֻ ñÂÆ ÃðÕÅðÆ ÕÅ×÷»

ÇòÚ ÜÅå-êÅå éÅ ÇñÖ¶Í ô¯zîäÆ Õî¶àÆ

òñ¯º ÇÂé·» ÕÇæå çÇñå Ü» ê¾ÛóÆÁ»

ÁÅÖÆÁ» ÜÅä òÅñÆÁ» ÜÅå» å¯º ÇçØ

Ãܶ ñ¯Õ» ç¶ ÜÆòé ù Ôð ê¾Ö 寺 À¹µÚÅ

ü¾Õä Áå¶ ×¹ðç¹ÁÅðŠöòÅ-çíÅñ ÓÚ

ìðÅìð íÅÂÆòÅñ ìäÅÀ¹ä ñÂÆ Õî¶àÆ

ç¶ î˺ìð» ÇòÚ òÆ ÇÂé·» çÅ ðÅõò»Õðé

ÁÅð§í ÕÆåÅ Ç×ÁÅ, êð ç¹¾Ö çÆ ×¾ñ

þ ÇÕ Á¾Ü ô¯zîäÆ Õî¶àÆ òð×Æ Ã§ÃæÅ

ÓÚ òÆ ÜÅå-êÅå çÅ òðåÅðÅ íÅðÈ Ô¯

ÇðÔÅ þÍ ÃzÆ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì 寺 28

ÁêzËñ 1985 ù ê¿Ü ÇÃ§Ø ÃÅÇÔìÅé

òñ¯º ÇÂÕ ÁÅç¶ô ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÃÆ ÇÕ, ÒÕ¯ÂÆ ÇÃ§Ø Ü» ÇçØäÆ ÁÅêä¶ éÅî

éÅñ ÜÅå, ׯå çÆ òð寺 éÅ Õð¶Í

ÜÅå, ׯå çÆ òð寺 ÕðéÆ îéîå þ

Áå¶ ×¹ðÈ ÃÅÇÔì ç¶ ÇÃè»å» ç¶ À¹ñà

þÍÓ êð ÇÂÃ ç¶ À¹ñà Á¾Ü ô¯zîäÆ Õî¶àÆ

òð×Æ ÇÃðî½ð ÇÃ¾Ö Ã§ÃæÅ ç¶ ò¾âÆ

Ç×äåÆ ÁÔ¹ç¶çÅð, ÁÇèÕÅðÆ Áå¶

î¹ñÅ÷î ÜÅå ÁÇíîÅé ÕÅðé ÁÅêä¶

éÅò» éÅñ ÁÅêäÆÁ» ÜÅå» Áå¶ ×¯å»

ÇñÖç¶ ÔéÍ ÇÂà çÅ ÇÃ¾Ö ÃîÅÜ Óå¶ ÕÆ

ÁÃð ê˺çÅ þ? ôÅÇÂç ÇÂà êÅö Á¾Ü

å¾Õ ÇÃ¾Ö èÅðÇîÕ ñÆâðÇôê çÅ Õ¯ÂÆ

ÇèÁÅé éÔƺ Ç×ÁÅÍ

ÇÂÔ òÆ ÇÂÕ Ã¾ÚÅÂÆ þ ÇÕ ÁÅ÷ÅçÆ

寺 ñË Õ¶ ÇÃ¾Ö ÇÃÁÅÃÆ ñÆâðÇôê

Óå¶ ÜÅåÆòÅç çÅ ÃÈÖî öñìÅ Ô¯ä

ÕÅðé ÔÆ, Áé¶Õ» ðòÅÇÂåÆ ïåé» ç¶

ìÅòÜÈç ÇÃ¾Ö ÃîÅÜ çÆ ì¶óÆ ÜÅå-

êÅå ç¶ î§ÞèÅð ÇòÚ¯º ìÅÔð éÔƺ ÇéÕñ

ÃÕÆÍ Ã§é 1936 ÓÚ Ü篺 çÇñå ÃîÅÜ

ç¶ îÃÆÔÅ âÅ. íÆî ðÅú Á§ì¶çÕð é¶

ÁÅêä¶ êËð¯ÕÅð» Ãî¶å ÇÃ¾Ö èðî ×zÇÔä

Õðé çÅ øËÃñÅ ÕÆåÅ ÃÆ å» îùòÅçÆ

Ã¯Ú òÅñÆ ç¶ô çÆ ÇÃÁÅÃÆ ñÆâðÇôê ç¶

êzíÅò ÕÅðé, ò¶ñ¶ çÆ ÇÃ¾Ö ñÆâðÇôê

ÁÅêäÆ ìäçÆ Ç÷§î¶òÅðÆ ÇéíÅÀ¹ä 寺

ÁÃîð¾æ ðÔÆ, ÇÜà ÕÅðé âÅ. Á§ì¶çÕð

Áå¶ À¹é·» ç¶ Õð¯ó» ÃîðæÕ ÇÃ¾Ö èðî

çÅ Á§× éÅ ìä ÃÕ¶Í

ÇÃ¾Ö Ã§ÃæÅò», çêðçÅò» Áå¶ Üæ¶ì§çÆÁ» Óå¶ À¹µé·Æòƺ ÃçÆ ÓÚ ÕÅì÷ ðÔ¶ ÒîÔ§å»Ó òñ¯º ÚñÅÂÆÁ» ×ÂÆÁ», ×¹ðîÇå Çòð¯èÆ Õ¹ðÆåÆÁ» Á¾Ü òÆ, ÕÂÆ ÇÃ¾Ö Üæ¶ì§çÆÁ» Áå¶ Ã§êðçÅò» ÇòÚ Òêð§êðÅÓ ìä Õ¶ ì¶ð¯Õ ÜÅðÆ Ôé Áå¶ ÇÂé·» ÇòÚ¯º ÔÆ ÇÂÕ ò¾âÆ Õ¹ðÆåÆ

ÜÅå-êÅå çÅ òðåÅðÅ þÍ ÇÂà åÇÔå

ÕÇæå çÇñå ÁÅÖ¶ ÜÅä òÅñ¶ ñ¯Õ»

éÅñ îùòÅçÆ Ã¬Õ ÕÆåÅ Ü»çÅ þÍ

À¹é·» ù Á§Çîzå ÛÕÅÀ¹ä ò¶ñ¶ ò¾Öð¶

ìÅචçÆ òð寺 ÕÆåÆ Ü»çÆ þÍ À¹é·»

ñÂÆ ¦×ð çÆ ò¾ÖðÆ ê¿×å ñ×ÅÂÆ

Ü»çÆ þÍ À¹êðñ¶ ê¾èð çÆ èÅðÇîÕ Áå¶

ÇÃÁÅÃÆ ÇÃ¾Ö ñÆâðÇôê ÇòÚ ÇÂà åð·»

çÆ ÇÃè»åÕ Ç×ðÅòà ÁÅÀ¹ä ÃçÕÅ

Çê§â» ÇòÚ ÇÃ¾Ö ÃîÅÜ ÜÅå» ç¶ ÁÅèÅð

Óå¶ Ç§éÆ ì¹ðÆ åð·» ò§ÇâÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ þ

ÇÕ Ü¾à» Áå¶ öËð-ܾ໠ÇòÚ ò¾è ÇðÔÅ

êÅóÅ ôÆÁÅ Áå¶ Ã§¹éÆ î¹ÃñîÅé» òÅñÆ

ÃÇæåÆ êËçÅ ÕðçÅ ÜÅ ÇðÔÅ þÍ ÇÂÔ

ÇÃ¾Ö Õ½î ç¶ íÇò¾Ö ñÂÆ ì¶Ô¾ç õåðéÅÕ

òðåÅðÅ þÍ

Çê¿â» ÇòÚ å¶÷Æ éÅñ ÜÅå» Óå¶

ÁÅèÅðå ×°ðç°ÁÅð¶ ìä ðÔ¶ Ôé, ÇÜé·»

ÇòÚ çÈÜÆ ÜÅå ç¶ Çþֻ ç¶ çÅõñ

Ô¯ä å¾Õ êÅì§çÆÁ» ñ¾× ðÔÆÁ» ÔéÍ

ÇÜé·» ÇñåÅó¶ å¶ ÇéÁÅÃð¶ ñ¯Õ» ù ×¹ðÈ

ÃÅÇÔìÅé é¶ Üæ¶ì§ç ÕðÕ¶ õÅñÃÅ ê¿æ

ÇåÁÅð ÕÆåÅ ÃÆ, Á¾Ü À¹Ô

òÆ ÇÂö ÕÅðé êzø¹¾ñå Ô¯ÇÂÁÅ þÍ ×¹ðÈ ÃÅÇÔìÅé

é¶ ÇÜà ÜÅå-êÅå ù õåî Õðé ñÂÆ

ç×å Áå¶ ê¿×å, û޶ Ãð¯òð Áå¶ ÃzÆ

ÔÇðî§çð ÃÅÇÔì ç¶ ÚÅð çðòÅ÷¶ ìäÅ

Õ¶ ÚÅð¶ òðä», ÚÅð¶ ÇçôÅò» 寺 ÁÅÀ¹ä

òÅñ¶ ñ¯Õ» ù ×ñ¶ éÅñ ñ×ÅÇÂÁÅ ÃÆ, Á¾Ü À¹Ô ÜÅå-êÅå ÇÃ¾Ö ÃîÅÜ ù ì¹ðÆ

åð·» ÜÕó ü¾ÕÆ þÍ

ÇÃ¾Ö èðî çÅ íÇò¾Ö ÇÂà ׾ñ çÆ

î§× ÕðçÅ þ ÇÕ Á¾Ü ÇÃ¾Ö ÃîÅÜ ù

ÜÅå-êÅå 寺 êÈðÆ åð·» î¹Õå Õðé

ñÂÆ ÒÇÃ§Ø ÃíÅÓ ñÇÔð òð×Æ ò¾â¶

À¹ç¶ô» Óå¶ ÁÅèÅðå èðî êzÚÅð

ñÇÔð ÁÅð§í ÕÆåÆ ÜÅò¶, å» Ü¯ ×¹ðÈ ÃÅÇÔìÅé ç¶ ÒÃðì ûÞÆòÅñåÅÓ òÅñ¶

îÔÅé øñÃø¶ ù Çòôò ÃîÅÜ Áå¶ îé¹¾ÖÆ íÅÂÆÚÅð¶ ç¶ êzÃ§× ÇòÚ ð¾Ö Õ¶ ÃÔÆ ðÈê ÇòÚ ÃîÞä çÆÁ» Á§åðÇçzôàÆÁ» Ö¯ñ·ÆÁ» ÜÅ ÃÕäÍ ÇþÖÆ å¯º ๾à ðÔ¶ íÅÂÆÚÅÇðÁ» ù ×¹ðîÇå þÇíÁÅÚÅð éÅñ ܯó Õ¶ ÒÒÚÅÇð òðé ÇÂÕ òðé¹ ÕðÅÇÂÁŨÓÓ Áé¹ÃÅð ×¹ðÈ éÅéÕ ÃÅÇÔì ç¶ ÇÚåò¶ ìðÅìðåÅ òÅñ¶ ÃîÅÜ çÆ ÇÃðÜäÅ ÕÆåÆ ÜÅò¶Í ð§Øð¶à¶ ÇþÖ, ðÇòçÅÃƶ ÇþÖ, ÕìÆð ê¿æÆ ÇþÖ, ÇôÕñÆ×ð Áå¶ òäÜÅð¶ ÁÅÇç Çþֻ ù ÇÃ¾Ö ê¿æ çÅ Á๾à Á§× ÃîÞ Õ¶ ìðÅìð ÃæÅé Áå¶ ÃÇåÕÅð Çç¾åÅ ÜÅò¶Í Çþֻ Á§çð ÜÅå-êÅå 寺 À¹êð À¹µá Õ¶ ÇòÁÅÔ-ôÅçÆÁ» çÆ ô¹ðÈÁÅå Ô¯äÆ ÚÅÔÆçÆ þÍ ê¿æ çÆ êzîÅÇäå ÒÇÃ¾Ö ðÇÔå îðïÅçÅÓ ç¶ ÒÁé§ç çÃÕÅðÓ ÁÇèÁÅÇ Áé¹ÃÅð, ÒÇÃ¾Ö ÇþÖäÆ çÅ ÇòÁÅÔ, Çìé» ÜÅå-êÅå, ׯå ÇòÚÅð¶ ç¶ Ô¯äÅ ÚÅÔÆçÅ þÍÓ ÇÃðø ×¹ðÇþÖÆ çÆ ï¯×åÅ ù î¹¾Ö ð¾Ö Õ¶, ÜÅå-êÅå ÇòÚÅð¶ ìöËð ÇòÁÅÔ» çÆ ô¹ðÈÁÅå ÔÆ ÃÔÆ ðÈê ÓÚ Á¾Ü ÇÃ¾Ö ÃîÅÜ Á§ç𯺠ÜÅå-êÅå ç¶ øðÕ ù ÇîàÅÀ¹ä ñÂÆ øËÃñÅÕ¹§é ÃÅìå Ô¯ ÃÕçÆ þÍ ÜÅå-êÅå çÅ øðÕ ÕÆå¶ ìöËð ÒðÇÔåòÅé ÇÃ¾Ö»Ó ù, èÅðÇîÕ Áå¶ ÇÃÁÅÃÆ Ö¶åð ÓÚ ìðÅìð Ç÷§î¶òÅðÆÁ» ÇéíÅÀ¹ä ç¶ î½Õ¶ Çç¾å¶

ÜÅäÍ

ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ Çéð¶

ÁÅåÇîÕ ôÕåÆ ç¶ ê¹§Ü ÔÆ éÔƺ Ôé, Ãׯº ÁËàÅÇîÕ ôÕåÆ ç¶ òÆ í§âÅð

ÔéÍ ÇÜò¶º ÇòÇ×ÁÅéÆÁ» é¶ ÁäÇâ¾á

ÁËàî ù å¯ó Õ¶ ÇÂÕ ÁæÅÔ ìñ ÔÅÃñ

Õð ÇñÁÅ ÔË å¶ À¹Ã ÔÅÃñ ÕÆå¶ ìñ 寺

çÃÅð æ¾ð-æ¾ð Õ§ì ÇðÔÅ þ, Õ¹Þ ÇÂö

åð·» îé¯ÇòÇ×ÁÅéÆ ÃÅÇÔì ÃzÆ ×¹ðÈ

ׯÇì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ é¶ Ã§ÃÅð çÆ ðÇÔ§ç-

ÖȧÔç ÇòÚ ÁÅåÇîÕ ÇòôòÅà íð Õ¶, À¹Ã ù êð§êðÅ éÅñ¯º å¯ó ùå§åð ÕðÕ¶

Á§Çîzå ôÕåÆ ù Üéî ç¶ Çç¾åÅÍ ÒÒëÈà¯

Á»âÅ íðî ÕÅ îéÇÔ íÇÂú êð×Åù¨

ÕÅàÆ ì¶ðÆ ê×Ô å¶ ×¹Çð ÕÆéÆ ì§Çç

ÖñÅù¨1¨ÓÓ (îÅðÈ î.5, Á§× : 1002)

ç¶ îÔ»-òÅÕ Áé¹ÃÅð ÕËç ÕÆåÆ

ÜéåÅ, Ö¹¾ñ·¶ ÁÅÕÅô» ÇòÚ åÅðÆÁ»

ñ×ÅÀ¹ä ñ¾×ÆÍ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇçØ

ÜÆ é¶ ÇÜà åð·» ÇÂÔ îÅéò ìñ

ÔÅÃñ ÕÆåÅ å¶ ÇÜò¶º î¹ðçÅ Ô¯ ü¾Õ¶

Çêz§ÃÆêñ ÃÇåìÆð ÇçØ

Ççñ» ÇòÚ ÜÅé êŠùðÜÆå ÕÆåÅ, À¹Ô ÇÔ§ç¹ÃåÅé ç¶ ÇÂÇåÔÅà ÇòÚ êó·¶ ÜÅä òÅñÆ ð¹î»ÇÚÕ çÅÃåÅé þÍ ÃzÆ

×¹ðÈ éÅéÕ ç¶ò ÜÆ é¶ Ãí 寺 êÇÔñ»

ÇÂà ÀÈäåÅÂÆ ò¾ñ çնå ÕÆåÅ ÃÆ

ÇÕ ÜéåÅ î¹ðÇçÁ» òÅÕ¹ð ÔÕÈîå çÆ

òøÅçÅðÆ Õð ðÔÆ þ å¶ ì¶-ÁäÖ Ô¯

ö¹ñÅî» òÅñÆ Ç÷§ç×Æ ×¹÷Åð ðÔÆ þÍ

ÒÒÁ§èÆ ðïÇå Ç×ÁÅé ÇòÔÈäÆ íÅÇÔ

íð¶ î¹ðçÅð¹¨ÓÓ (Á§× : 469) ñ¯Õ»

çÆ éÅ ðÇÔäÆ ÕÅÇÂî ðÔÆ þ å¶ éÅ

ÔÆ ìÇÔäÆÍ ÃzÆ ×¹ðÈ éÅéÕ ç¶ò ÜÆ é¶

ðÇÔäÆ Ã¹å§åð ÕÆåÆ å¶ ìÇÔäÆ Ã¹æðÆÍ

À¹é·» ç¶ éò¶º ÇòÚÅð» çÅ ÃçÕÅ ÁËÃÆ

ç×å ìäÆ ÇÜ¾æ¶ îðç ØÅñ» ØÅñç¶

ÃéÍ íÅÂÆ ñÇÔäÅ ÜÆ é¶ ÇÂÕ ÁËÃÆ

ÔÆ ØÅñ ØÅñÆ ÇÕ À¹Ô õÃî ù ÕìÈñ

ԯ¶ å¶ ×¹ðÈ çÅ Á§× ÔÆ ìä ×Â¶Í ÒÒê¶ ÕìÈñ¹ Öçî éÅÇñ Ü» ØÅñ îðçÆ

ØÅñƨÓÓ (Á§× : 967) À¹Ã¶ ÇõÁÅñ

çÆ ÇòÁÅÇÖÁÅ þÍ Çëð çÆê éÅñ

çÆê Ü׶ å¶ ÇþÖÆ ñÇÔð ÇÂÕ å×óÆ

Üæ¶ì§çÆ Ô¯ ÇéìóÆÍ ÇéôÚ¶ Áå¶ ïÕÆé

çÆ ÁÅ÷ÅçÆ ñÂÆ ÃzÆ ×¹ðÈ ÁðÜé ç¶ò

ÜÆ é¶ ôÔÅçå ç¶ Õ¶ Õ½î ÇòÚ ÇòÚÅð Ççzó· ÕðÅ Çç¾åÆ ÇÕ ÃðÆð 寺 À¹å»Ô ç¶ÖäÅ ÔÆ ÇþÖÆ þÍ ÇÂö Ãì§è ÇòÚ

ÃzÆ ×¹ðÈ ÔÇðׯÇì§ç ÃÅÇÔì ÜÆ é¶ åõå À¹å¶ ìËá Õ¶ êÇÔñÅ ìÚé ÔÆ ÇÂÔ ÕÆåÅ, ÒÒÁ¾Ü 寺 î¶ðÆ ÇêÁÅðÆ í¶àÅ Ú§×Å ôÃåð, Ú§×Æ ÜòÅéÆ þÍ î¶ðÆ õ¹ôÆ ñËäÆ Ü¶ å» ÕÃðå» Õð¯, ܧ×ñ»

ÇòÚ ÜÅú, ÇôÕÅð Ö¶â¯Í Õî÷¯ðÆ ÇÂÕ

Õ½îÆ ×¹éÅÔ þ ܯ ÇÕö ù î¹ÁÅø éÔƺ

ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅÍ å¹Ãƺ åñòÅð ÇÂÃ

ñÂÆ ëóéÆ þ Áå¶ î˺ òÆ å» êÇÔéÆ þ

ÇÕ ÷Åñî ÷¹ñî çÆ åñòÅð Á¾×¶ 寺

ÚñÅÀ¹äÆ ì§ç Õð ç¶äÍÓÓ ÇÂé·» ìÚé»

çÅ ÇþàÅ ÇÂÔ ÇéÕÇñÁÅ ÇÕ ÇéôÚÅ

å¶ ïÕÆé êðê¾Õ Ô¯ Ç×ÁÅÍ Ãí ù

‘ØÒ≈-Ó‘æÒ≈

êåÅ ñ¾× Ç×ÁÅ ÇÕ ê¿Üò¶º êÅÇåôÅÔ

çÆ ôÔÅçå Á§ßÅÂÆ éÔƺ ÜÅä ñ¾×ÆÍ

ܹÁÅéÆÁ» í¶à Ô¯ä ñ¾× êÂÆÁ»Í

ê¿ÜÅì ç¶ Õ¶ºçðÆ ÁÃæÅé îÅÞ¶ ÇòÚ

å» ÇÂÔ ÇðòÅ÷ ÔÆ êË Ç×ÁÅ ÇÕ Ôð

Øð ÁÅêäÆ êÇÔñÆ Ã§åÅé ÃzÆ ×¹ðÈ

ÔÇðׯÇì§ç ÃÅÇÔì ÜÆ ç¶ éÇîå Õ¾ãä

ñ¾× ÇêÁÅÍ éÅñ ÔÆ À¹Ã éÇîå Õ¾ã¶

ì¾Ú¶ ñÂÆ ò¾Ö ׯñÕ ñ×Å Çç¾åÆ Ü»çÆ

Áå¶ ÁÅêäÆ ÕîÅÂÆ ÇòÚ¯º À¹Ã ׯñÕ

ÇòÚ êÅÂÆ Ü»ç¶Í ÜòÅé Ô¯ä Óå¶ À¹Ã

ñóÕ¶ ù ×¹ðÈ êÅà Òèðî ÇÔåÓ í¶à

ç¶ºç¶ å¶ éÅñ ÔÆ ÃÅñ» ÇòÚ ÇÂÕ¾áÆ

ÕÆåÆ ×¯ñÕ òÆ ç¶ Ü»ç¶, õðÚ ê¾á¶

ñÂÆÍ À¹Ô é½ÜòÅé òÆ ÇÃðø ×¹ðÈ

Õ¯ñ¯º Û¶ îÔÆé¶ ìÅÁç ÇÂÕ ÕîÆ÷

å¶ ç¯ â§×» çÅ êðôÅçÅ î§×çÅ Áå¶

ܹÁÅéÆ í¶à ìçñ¶ ÁÅåÇîÕ À¹êç¶ô

çÆ ïÅÚéÅÍ ÃÅñ» ÇòÚ ÔÆ ×¹ðÈ ò¾ñ

òÔÆð» ÔÆ Ú¾ñ êÂÆÁ»Í îËÕÅñø ç¶

ÕÇÔä Áé¹ÃÅð òÔÆð» ù ûíäÅ òÆ

î¹ôÕñ Ô¯ Ç×ÁÅÍ ÇÂÇåÔÅÃÕÅð Áܶ

å¾Õ ÃîÞ éÔƺ ÃÕ¶ ÇÕ ÇÂåé¶ ò¾â¶

î¹öñ ÃÅîðÅÜ ç¶ Çòð¹¾è ÃzÆ ×¹ðÈ

ÔÇðׯÇì§ç ÃÅÇÔì ÜÆ ÕÅîïÅì ÇÕò¶º

Ô¹§ç¶ ðÔ¶? À¹Ô Ãí í¹¾ñ Ü»ç¶ Ôé ÇÕ

×¹ðÈ êÅà Ò÷ð õðÆçÓ éÔƺ Ãé Ãׯº

ÒÒ×¹ðÈ ÕÆ ìÚéÆ Çîàä òÅñ¶ î¹ðÆçÓÓ

ÃéÍ ×¹ðÈ ÕÆ ìÚéÆ Çîàä çÆÁ» ÕÂÆ

ÇÂÕ þðÅé-Õ¹é êð ç¹çð ÇîÃÅñ» ÃzÆ

×¹ðÈ ÔÇðׯÇì§ç ÃÅÇÔì ÜÆ ç¶ ÃîÕÅñÆ

ÇòçòÅé ÇÂÇåÔÅÃÕÅð î¹¾ñ» îÇÔÃé

øÅéÆ é¶ Çç¾åÆÁ» ÔéÍ ÇÂæ¶ ÇÂÕ ÔÆ

ÇñÖäÆ ÕÅøÆ Ô¯ò¶×ÆÍ

ÇÂÕ òÅðÆ ÃzÆ ×¹ðÈ ÔÇðׯÇì§ç

ÃÅÇÔì ÜÆ é¶ Ø¯ó¶ å¶ Úó·¶ Ü»ÇçÁ»

ìÅö ÇòÚ ÇÂÕ å¯å¶ ù ì¯ñÇçÁ»

Çâ¾áÅÍ Ã¹íÅòÕ ÔÆ ×¹ðÈ îÔÅðÅÜ é¶

ÇÕÔÅ, ÒÒÇÕåéŠïÔäÅ þÍÓÓ ÇÂÕ ÇþÖ

ÇÂÔ ÜÅä, ÇÕ ×¹ðÈ ÜÆ ù å¯åÅ êçç

ÁÅÇÂÁÅ þ, å¯å¶ ç¶ îÅñÕ Õ¯ñ Ç×ÁÅÍ

å¯å¶ çÅ îÅñÕ ìç-ÇÕÃîåÆ ù î¹öñ

ø½Ü ÇòÚ ÇÃêÅÔÆ ÃÆÍ ÇÃ¾Ö é¶ ×¹ðÈ

ñÂÆ å¯åÅ õðÆçä çÆ ×¾ñ ÕÔÆ å»

À¹Ã ÇÃêÅÔÆ é¶ ÇÃ¾Ö ù ÇÕÔÅ ÇÕ À¹Ô

ÁÅêäÆ ñóÕÆ À¹Ã ç¶ ÔòÅñ¶ Õð¶,

å» À¹Ô å¯åÅ ç¶ò¶×ÅÍ ÇÃ¾Ö ÇÂÔ Ã½çÅ

Õðé ñÂÆ ÇåÁÅð Ô¯ Ç×ÁÅÍ Üç À¹Ã

ÇÃêÅÔÆ çÆ Á½ðå ù ÇÃ¾Ö ç¶ ÇÃçÕ

çÆ ×¾ñ çÅ êåÅ ñ¾×Å å» À¹Ã Á½ðå

é¶ ÁÅêä¶ ÖÅò§ç ù ìÔ¹å ì¹ðÅ-íñÅ

ÇÕÔÅ å¶ å¯åÅ ÃÇåÕÅð ÃÇÔå ×¹ðÈ ÜÆ

ù í¶à ÕÆåÅÍ Ã¾ÚÆ ×¾ñ å» ÇÂÔ þ

ÇÕ ÜÆÁ çÅé ç¶ä òÅÇñÁ» çÆ ÇÂÕ

Üæ¶ì§çÆ ìä ×ÂÆ ÃÆÍ ÃzÆ ×¹ðÈ å¶ö ìÔÅçð ÜÆ çÆ

ôÔÅçå é¶ Õ½î ÇòÚ éò» À¹åôÅÔ

ëÈÕ Çç¾åÅÍ é½ò¶º ÇêåÅ çÆ ôÔÅçå

Çéð¯ñ êðÀ¹êÕÅð ñÂÆ ÃÆ, ï ÇÃ¾Ö òÆ

êðÀ¹êÕÅð çÆ îÈðå ÕðÕ¶ ÃÇåÕÅð¶

ÜÅä ñ¾× êÂ¶Í ðäÜÆå é×Åð¶ ò¾Üä

ñ¾×¶ å¶ Ø¯ÇóÁ» çÆ ÃòÅðÆ Çé¾å Õðî

ìä Ç×ÁÅÍ Ü¹ÁÅéÆÁ» À¹Ã¶ åð·» í¶à

Ô¹§çÆÁ» ÃéÍ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç (ÇçØ)

ÜÆ é¶ ÇÂà ÇðòÅ÷ ù Ô¯ð À¹åôÅÔ

ìÖôä ñÂÆ ÇÂÕ Ççé Çéïå Õð

Çç¾åÅ å¶ À¹Ã Ççé ÇÕñ·Å Ô¯ñ×ó·

ÇòÚ î¶ñÅ ñ¾× Ü»çÅÍ êÇÔñÅ åÅðÆõÆ

î¶ñÅ ÃÅÇÔì é¶ Ú¶å òçÆ êÇÔñÆ, çé 1690 ÇòÚ ÕÆåÅ å¶ À¹Ã çÆ êðêÅàÆ

êË ×ÂÆÍ Ô¯ñÅ-îÔ¾ñÅ À¹åôÅÔ çÅ

ÇçÔÅóÅ ìä Ç×ÁÅ å¶ ôÕåÆ çÅ

êzåÆÕÍ Ô¯ñÅ-îÔ¾ñÅ ç¶ Áðæ Ôé, ÔîñÅ Áå¶ ÜÅÇ ÔîñÅ Ü» Ô¾ñÅ å¶

Ô¾ñ¶ çÆ æ»Í îÔÅé Õ¯ô çÅ ÇñÖÅðÆ

ÇñÖçÅ þ : ÒÒ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ é¶

Çþֻ ù ôÃåz ÇòÇçÁÅ ÇòÚ Çé꿹é

Õðé ñÂÆ ÇÂÔ ðÆå ÚñÅÂÆ ÃÆ ÇÕ

ç¯ çñ ìäÅ Õ¶ êzèÅé Çþֻ ç¶ Ô¶á

ÇÂÕ õÅÃ æ» Óå¶ Õì÷Å Õðé ñÂÆ

ÔîñÅ ÕðéÅÍ ÕñöÆèð ÁÅê ÇÂÃ

îÃéÈÂÆ Ü§× çÅ Õðåì (îËéÈòð)

ç¶Öç¶ Áå¶ ç¯ò» çñ» ù ô¹¾í ÇþÇÖÁÅ

ç¶ºç¶ Áð ܯ çñ ÕÅîïÅì Ô¹§çÅ, À¹Ã

ù çÆòÅé ÇòÚ ÇÃð¯êÅ ìõôç¶ ÃéÍÓÓ

Ç´ôéÅ ÁòåÅð ÇòÚ ÔÆ ÕñöÆèð é¶

ÇñÇÖÁÅ ÔË ÇÕ Ç´ôé ÜÆ ×òÅÇñÁ»

éÅñ ðñ Õ¶ Ô¯ñÆ îéÅªç¶ ÃéÍ À¹Ã

ÕÆéÆ Ã§å öòÓ çÅ ÁÅçðô ð¾ÇÖÁÅ

Áå¶ ÃîÞÅÇÂÁÅ ÇÕ Ã¶òÅ ÕðÇçÁ» ܯ

ð§× Úó·çÅ þ, À¹Ô ÁÃñ ñÅñÆ þ : ÒÒð§×¹ ñÅ×Å ÁÇå ñÅñ ç¶òÍÓÓ

ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ é¶ ÒÒöòÅ

å¶ ôÔÆçÆÓÓ çÅ ÁÇÜÔŠùî¶ñ Õð

Çç¾åÅ ÇÕ éÆòƺÁ» ð¹ÚÆÁ» À¹êÜÅÀ¹ä

òÅñÆ Ô¯ñÆ çÅ ÇåÁÅö Ô¯ Ç×ÁÅÍ

Ç´ôéÅ ÁòåÅð ç¶ 1385 Á§Õ

ÇòÚ Áé§çê¹ð çÆ Ô¯ñÆ çÅ òðäé

ÇÂà åð·» ÕÆåÅ þ :

ìÅé Úñ¶ å¶ÂÆ Õ¹§Õî îÅéÔ¹

îÈá ×¹ñÅñ ÕÆ Ã»× êzÔÅðƨ

ãÅñ îé¯ âë îÅñ ìéÆ

Ôæ ñÅñ ì§çÈÕ Û¹à¶ ÇêÚÕÅðƨ

ÃzÀ¹é íð¶ êà ìÆðé Õ¶

À¹êîÅ Üé دð ÕË Õ¶Ãð âÅðƨ

Ö¶ñå ëÅ× ÇÕ ìÆð ñðË

éòñÅÃÆ ñƶ ÕðòÅð ÕàÅðƨ1385¨

ï ÁÅåÇîÕ ôÕåÆ é¶ ÚîåÕÅð

ÇçÖñÅä¶ ÁÅð§í Õð Çç¾å¶Í ö¹ñÅîÆ

ÇòÚ îÃå õðÈç îÚÅÀ¹ä òÅÇñÁ»

ÇòÚ õÈé ç¶ Õ¶ Ô¯ñÆ Ö¶âä çÅ ÚÅÁ

íð Çç¾åÅÍ ÇÜæ¶ Ãí Õ¹Þ Çç¾åÅ ÜŶ

À¹æ¶ ÔÆ Áé§ç þ å¶ ÇÜæ¶ Ãí Õ¹Þ Çé¾Ü

éÅéÕ ç¶ò ÜÆ é¶ ÒÔ¯ñÆ

ñÂÆ ð¾ÇÖÁÅ ÜŶ À¹æ¶ Áô»åÆ þ, ç¹¾Ö þ, ÇìÖ¶ó¶ Ôé, Þ¶ó¶ ÔéÍ ÕÇé§Øî é¶ áÆÕ ÇñÇÖÁÅ þ: ÒÒÇÂÔ îÔÅé Õ§î ÃzÆ ×¹ðÈ éÅéÕ ç¶ò ÜÆ çÅ ÔÆ ÃÆ ÇÜé·» é¶ Ã¹èÅð ç¶ Ã¾Ú¶, ù¾Ú¶ ÁÃÈñ ñ¾í¶, òðå¶ Áå¶ À¹Ô Ú½óÆÁ» ì¹ÇéÁÅç» ð¾ÖÆÁ», ìäÅÂÆÁ» ÇÜé·» ÃçÕÅ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç (ÇçØ) ÜÆ é¶ ÁÅêä¶ Ôîòåé» ç¶ Ççñ» ÇòÚ ÇÂÕ éòƺ Õ½îÆÁå çÅ í»ìó îÚÅ Çç¾åÅ å¶ ÁîñÆ å½ð Óå¶ ÇÂà À¹å¶ î÷ÔìÆ ÇÃè»å ù ÃîÅÜÆ å¶ ðÅÜéÆåÕ ôÕñ Çç¾åÆ ÇÕ éÃñ å¶ èðî, èÅðÇîÕ ÁÅôÅò» å¶ ÇÃÁÅÃÆ ðÅÜéÆåÕ, ÃîÅÇÜÕ Ô¾Õ» ç¶ Ãì§è ÇòÚ öðÆì 寺 öðÆì å¶ éÆò¶º 寺 éÆò¶º, ÁîÆð 寺 ÁîÆð å¶ À¹Ú¶ 寺 À¹Ú¶ ç¶ ìðÅìð þÍÓÓ Ô¯ñÆ ÇåúÔÅð ÃÆ ôÈçð çÅ êð ×¹ðÈ îÅñÕ é¶ ÇÂà ù Ú¹ÇäÁÅ å¶ ÜÆòéí¶à çÅ Ççé ìäÅ Çç¾åÅÍ Õô¾åðÆ ç¹ÃÇÔð¶ òÅñ¶ Ççé ÔÇæÁÅð» ç¶ Õðåì

ÇçÖÅªç¶ Ãé êð ×¹ðÈ ÜÆ é¶ ÔÇæÁÅð»

çÆ òð寺 ÇÕö ôz¶äÆ ñÂÆ ðÅõòƺ éÅ

ç¾Ã Õ¶ Ô¯ñÅ-îÔ¾ñÅ ù Õðåì çÅ

Ççé Çéïå Õð Çç¾åÅÍ ÇÂà 寺 Õ¯ÂÆ

ÇÂéÕÅð éÔƺ Õð ÃÕçÅ ÇÕ ÃzÆ ×¹ðÈ

ׯÇì§ç (ÇçØ) ÜÆ ÇÂÕ ÷ìðçÃå

ôÇÔéôÅÔÆ ç¶ Ú½Ç×ðç¶ Á§çð ÇØð¶

ԯ¶ ÃéÍ À¹é·» ÁÅêäÅ Çîôé ÇÂÔ

ìäÅÇÂÁÅ ÇÕ î˺ ÇÂà ÁÇéÁÅÂÆ ðÅÜ

ù À¹æñ-ê¹æñ ÕðÕ¶ ÔÆ ðÔ»×ÅÍ ÁÅî

ñ¯Õ», îðç», åÆòƺÁ» çÆ ÃîÅÜÆ

ÇÂõñÅÕÆ Ç×ðÅòà å¶ î÷ÔìÆ ò¾ãÆ-

Ö¯ðÆ ç¶ ìÅòÜÈç Õ¹Þ ÁËö ì§ç¶ üä

Õ¶ ãÅñ ñò»×Å, ÇÜé·» ÇòÚ ÇÂÕ

ÁÅçðô Ô¯ò¶, ÇÜé·» ç¶ Çþè¶-ÃÅç¶

ÜÆòé ã§× Ô¯ä å¶ ÇÜé·» ç¶ Ççñ

ÇòÚ Ü¯ô ñÇÔðŪçÅ Ô¯ò¶Í ×¹ðÈ ÜÆ

ÇÜåé¶ ÃÈðî¶ å¶ Ü¯è¶ Ãé, À¹åé¶ ÔÆ

îðïÅçÅôÆñ, À¹åé¶ ÔÆ ÁÅôÅòÅçÆ å¶

ÇéôÚ¶ òÅñ¶ ÃéÍ ÃzÆ ×¹ðÈ éÅéÕ ç¶ò

ÜÆ é¶ Ã¾ÚÆ êÈÜÅ çÅ ò¾ñ çðÃÅÇÂÁÅ

å» ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ é¶ ÃîÅÜÆ

ùå§åðåÅ å¶ Õ½îÆ À¹ÇÚÁÅÂÆ ìõôÆÍ

ÕÇé§Øî ç¶ ÔÆ ôìç» ÇòÚ, ÒÒçÃî¶ô

×¹ðÈ é¶ éÅ Õ¶òñ îé» ù ìçñÅÇÂÁÅ, À¹ÇÚÁÅÇÂÁÅ, Ãׯº ÃðÆð» ù òÆ ÇÂÕ

Áî¹¾Õ ìñ Çç¾åÅÍÓÓ

ÇÃ¾Ö çÆ ôÅé ÇéðÅñÆ þÍ Ô¯ñÅ-

îÔ¾ñÅ ÇÂà çÆ ÇÂÕ ×òÅÔÆ þÍ

ÇÂö ÇõÁÅñ ù î¹¾Ö ð¾ÖÇçÁ» ÃzÆ

×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ ù ÁÅåÇîÕ å¶

ÁËàÅÇîÕ ôÕåÆ çÅ í§âÅð å¶ ê¹§Ü

ÁÅÇÖÁÅ þÍ ×¹ðÈ é¶ ÇÂåéÅ Ô½ºÃñÅ

ìõô Çç¾åÅ ÇÕ Õ½î Ôð î¹ôÇÕñ

Çòð¹¾è ååêð Çç¾Ãä ñ¾×ÆÍ ìzÅÀÈé ç¶

ôìç» ÇòÚ : ÒÒ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ é¶

Ççػ ù ÇÂÕ õÅà ò¾ÖðÆ (ÇâÃÇà§Õà

ê¹ñÆàÆÕñ ÁË×Ç÷Ãà˺Ã) ìõôÆ Áå¶

ðÈÔ íðÆ, ðÅÜéÆåÕ Ô¯ºç ÃîÅÜÆ

å½ð Óå¶ ÁÅ÷Åç Áå¶ Õ½îÆ å½ð Óå¶

î¹õÇåÁÅð Ô¯ä çÆÍÓÓ ÇÂÕ êz¶ðéÅ çÅ

Ôó· ò×Å Çç¾åÅ Ç×ÁÅ å¶ ÇÂÕ Ú¾ñä-

ÇÔ¾ñä òÅñÅ ÇÃè»å Çþֻ ù Çîñ

Ç×ÁÅÍ Ü¯ êÇÔñ» ÇÂÕ ì¶-åðåÆìÅ

ÇÜÔÅ ÁÇÔÃÅà ÃÆ, À¹Ô Ô¹ä ÇÂÕ

ç×Çáå دñ ìä Ç×ÁÅÍ ÇÂà ׹ðÈ

ÇéôÚ¶ çÅ ÁÃð ÜÅçÈ íÇðÁÅ Ô¯ÇÂÁÅÍ

Üéðñ Ãð À¹îð Õð¶ é¶ Ç§âÆÁé

Ãà¾âÆ÷ ÇòÚ áÆÕ ÇñÇÖÁÅ þ ÇÕ, ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ ÇòÚ ÇòèÅé Øóé (ñËÇÜÃñ¶àð) ÇÂÕ ÇÃêÅÔÆ Áå¶ òÅÇÔ×¹ðÈ ç¶ Áé§ç í×å òÅñ¶ Ãí

×¹ä ÃéÍ À¹é·» é¶ ÁÅêä¶ ê¹¾åð»Ççػ ÇòÚ ÁæÅÔ êÇò¾åð ܯô (é¯ìñ ÁÅðâð) íð Çç¾åÅÍ À¹é·» Ççػ

ÇòÚ ÁÅêÅ-òÅðé çÅ Ü÷ìÅ, øð÷

ÁçÅ Õðé çÅ âÅãÅ ø½ðÆ ÁÇÔÃÅÃ

Ü×ÅÇÂÁÅÍ

ÇÂÔ ç¯ò¶º ÒÒøð÷ å¶ Ü÷ìÅÓÓ ÃçŠ寺 þڶ î÷Ôì å¶ øÇåÔ çÆ ì¹ÇéÁÅç

ðÔ¶ ÔéÍ îÔÅðÅÜ é¶ ñ¹ÕÆÁ» Õñ»

Ü×ÅÂÆÁ»Í îȧÔ, áÆÕ ñÆÔ ò¾ñ î¯ó Çç¾åÅ Áå¶ Çþֻ ù ÇÂÕ èÅðÇîÕ Ã»ÞÆòÅñåÅ ÇòÚ ×¹§ç Çç¾åÅÍ

×¹ðÈ ÜÆ é¶ Ô¯ñÅ-îÔ¾ñÅ ÚÅó· Õ¶ ç¾ÇÃÁÅ ÇÕ ÷Åñî çÆ ì¶ðÇÔîÆ çÅ àÅÕðÅ Ô¯ ÃÕçÅ þÍ ×¹ðÈ ÜÆ é¶ ÃøñåÅ éÅñ ÇçÖÅ Çç¾åÅ ÇÕ ÇÂà åð·» (Ô¯ñ¶îÔ¾ñ¶ ò»×) õ¹ç×ð÷ÆÁÅéÅ å¶

ùÁÅðæÆ Ü§× Û¾â Õ¶ ÇÂÕî¹¾á Ô¯ Õ¶ Õ½î çÆ ÇìÔåðÆ å¶ õ¹ôÔÅñÆ òÅÃå¶

ñóéÅ Ô¹§çÅ þÍ ÇÂÔ Õ§î Õ¯ÂÆ êðî

îé¹¾Ö ÔÆ Õð ÃÕçÅ ÃÆ å¶ À¹Ô ÃzÆ ×¹ðÈ

ׯÇì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ é¶ ÕÆåÅÍ âÅÕàð ÔðÆ

ðÅî ×¹êåÅ é¶ ÁÅêäÆ ÇÕðå ÒÇþÖ

ÇÂÇåÔÅÃÓ ç¶ î¹¾Ö-ì§ç ÇòÚ ÇñÇÖÁÅ

þ ÇÕ, ÒÒñ¯Õƺ ê¹¾Ûç¶ Ôé ÕðÅîÅå ÕÆ

þ å¶ ÇÕò¶º Ô¹§çÆ þ? î¶ðÅ À¹åð þ ÇÕ

ÇÃ¾Ö ÇÂÇåÔÅà ù êó·éÅ ÁÅð§í Õð

ÇçúÍÓÓ Çøð ê¹ÃåÕ ç¶ Á§åñ¶ êËð·¶ ÇòÚ

ÔðÆ ðÅî ×¹êåÅ ÇñÖç¶ Ôé : ÒÒÇêÁÅð¶

êÅáÕ, Áܶ òÆ ñ¯ó Õ¯ÂÆ ç¾Ãä çÆ

ðÇÔ ×ÂÆ þ ÇÕ ÕðÅîÅå ÕÆ Ô¹§çÆ þ å¶

ÇÕò¶º Ô¹§çÆ þ?ÓÓ ÕðÅîÅå þ, ÇéðÇܧç

ñ¯Õ» ù ÜÅé òÅñÅ ìäÅ ç¶äÅ, îé¹¾Ö

ô¶zäÆ ÇòÚ¯º ÇèzÕÅð¶ ù îé¹¾Ö å¶ Çøð

ç¶òåÅ å¶ ç¶òÇåÁ» ç¶ Ô¾æ åñòÅð

ç¶ Õ¶ èðî çÅ ÜËÕÅðÅ ì¹ñÅÀ¹äÅ å¶ ÒÃÇåÓ ù ÇÃð¶ å¾Õ êÔ¹§ÚÅÀ¹äÅ å¶ ÔñÆîÆ ðÅÜ ÕÅÇÂî ÕðÕ¶ ÁÅê öòÅçÅð ìä ÜÅäÅÍ ÒÒíÈÇðÁ» òÅñ¶

ðÅܶ ÕÆå¶ å¶ î¹öñ» ÷ÇÔð ÇêÁÅñ¶

êÆå¶ÓÓ çÅ ÁÖÅä ÔÆ ÕðÅîÅå þÍ ×»èÆ ù òÆ ÇÂÔ ÁÅõð î§éäÅ ÇêÁÅ

ÇÕ ÒÒÃzÆ ×¹ðÈ å¶ö ìÔÅçð ÜÆ òð×Å

ÇêÁÅð ñË Õ¶ Üéî¶ Çþֻ ù Ô¾Õ þ ÇÕ

À¹Ô åñòÅð ëóéÍ ÁÇÜÔ¶ ÇêÁÅð 寺

Çìé» ÁÅêä¶ ì¹ð¶ 寺 ì¹ð¶ òËðÆ Çòð¹¾è

òÆ åñòÅð ü¾ÕäÅ ÇÂõñÅÕÆ Ü¹ðî

þÍÓÓ ÕÆ ÇÂÔ ÕðÅîÅå éÔƺ ÇÕ í§×ÅäÆ ç¶ ï¹¾è ÇòÚ íÅÂÆ ñÅñ Ú§ç ÔñòÅÂÆ ù Ü§× ÇòÚ ÃÈðÇîÁ» ç¶ àÅÕð¶ À¹å¶

àÕðÅ ç¶äÅ å¶ ÕÅîïÅìÆ ñË ç¶äÆÍ ÔñòÅÂÆ çÅ ÇõÁÅñ ÁŪÇçÁ» ÔÆ

ÇÂÕ Çã¾ñó, ê¶àÈ, ì¶â½ñ å¶ ÇéðÇܧç

ê¹ðô çÅ ÇÚ¾åð ÃÅÔîä¶ ÁÅ Ü»çÅ þ

êð ÇÂÇåÔÅà ÕÇÔ§çÅ þ ÇÕ êŪàÅ

ÃÅÇÔì ç¶ ÔñòÅÂÆ ñÅñ Ú§ç é¶

ÃÅÇÔì ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ å¯º

ÁÅÇ×ÁÅ ñÂÆÍ îÆð õ» ù Á¾×¶ òèçÅ

ò¶Ö Õ¶ À¹Ô òÇèÁÅÍ Ø¯óÅ òÆ ÃÅÇÔì

ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ é¶ Çç¾åÅ ÃÆÍ

دó¶ ù Á¾âÆ ñ×Å Õ¶ îÆð õ» À¹å¶ ÜÅ ÇêÁÅÍ çÈ𯺠ÔÆ ÜðéËñ éÜÅìå õ» é¶ ÁÅòÅ÷ Çç¾åÆ, ÒÒîÆð õ» åÕóÅ Ô¯, ÇÂà (ÔñòÅÂÆ) À¹å¶ òÅð Õð, îÅð ç¶ å¶ Ø¯óÅ Ö¯Ô ñËÍÓÓ îÆð õ», دó¶ çÆ Ã¶è ì§é· Õ¶ À¹Ã ù íÜÅ Õ¶ ÔñòÅÂÆ ç¶ éÅñ¯º ÖÇÔ Õ¶ ¦Øä ñÂÆ À¹îÇóÁÅ Áå¶ Çîñ Õ¶ åñòÅð ÚñÅÂÆÍ êð ñÅñ Ú§ç é¶ åñòÅð çÅ òÅð ãÅñ À¹å¶ ñË ÇñÁÅÍ îÆð õ» çÅ òÅð õÅñÆ Ç×ÁÅÍ

îÆð õ» é¶ ø¶ð ïåé ÕÆå¶ òÅð Õðé ç¶, êð Ãí ÁÃøñÍ ÇÂåé¶ ù íÅÂÆ ñÅñ Ú§ç é¶ ÁÚÅéÕ Ø¯óÅ òèÅ Õ¶ ìñ éÅñ ÁËÃÆ åñòÅð òÅÔÆ ÇÕ

îÆð õ» çÅ ÇÃð èðåÆ Óå¶ ÜÅ ÇêÁÅ å¶ À¹Ã çŠدóÅ í¾Ü Ç×ÁÅÍ ÔñòÅÂÆ ç¶ Ô¾æ¯º Ã ç¶ ÃÈðî¶ îÆð õ» çÅ îðéÅ

ç¶Ö ÃÅð¶ þðÅé Ô¯Â¶Í ÕÇÔ§ç¶ Ôé ÇÕ íÆÖé õ», éÜÅìå õ» å¶ ðÅÜÅ ÔðÆ Ú§ç ù ìÔ¹å ôðî ÁÅÂÆ ÃÆÍ ÇÂÔ ÔÆ þ ôÕåÆ ÒÔ¯ñÅ-îÔ¾ñÅÓ çÆ, ÇÜÃ é¶ ÇÃðø éÜÅìå õ», íÆÖé õ», ÔðÆ Ú§ç, éÅçð ôÅÔ, ÁìçÅñÆ, ñÅðâ ÔÅðÇâ§× ù ÔÆ éÔƺ, ìñÇÕ Ô¹ä å¾Õ ÃÅð¶ çÃÅð ù þðÅé ÕÆåÅ Ô¯ÇÂÁÅ þÍ

çÃî êÅåôÅÔ ÃzÆ ×°ðÈ ×¯Çì³ç ÇÃ³Ø ÜÆ

îÔÅðÅÜ é¶ Ô¯ñÆ ç¶ ÇåÀ°ÔÅð ù ìçñ Õ¶

Çüֻ ñÂÆ Ô¯ñÅ-îÔ¼ñÅ ìäÅ Çç¼åÅÍ Ô¯ñ¶îÔ¼ñ¶ ç¶ Áðæ Ôé Ô¼ñÅ ì¯ñäÅ, ÔîñÅ

ÕðéÅ å¶ Ô¯Â¶ Ôîñ¶ çÅ Ü°ÁÅì ç¶äÅÍ

×°ðÈ îÔÅðÅÜ é¶ îÔ¼ñ¶ òÅñÅ Ççé

éÆïå Õð Õ¶ ÇéÔ³× ÇÃ³Ø ø½Ü» çÅ ÁÅêÃ

Çò¼Ú î¹ÕÅìñÅ ÕðòÅ Õ¶ À°é·» çÆ åÅÕå, ôÃåð Çò¼ÇçÁÅ, ï°¼è-ÕñÅ, ìÆð-ðà å¶

Ú¹ÃåÆ-ë¹ðåÆ çÆ êðÖ Õðé çÆ ðòÅÇÂå

Áð³íÆÍ ÇÂà ÁÇÔî î½Õ¶ Çóػ é¶ òÆ ò¼Ö-

ò¼Ö ÜÇæÁ» Çò¼Ú ò³â Õ¶ ÇÂ¼Õ çÈÃð¶ À°µå¶

ÔîñÅ ÕðéÅ, ôÃåðèÅðÆ Çóػ é¶ Ø¯ó

ÃòÅð Ô¯ Õ¶ é¶÷¶ìÅ÷Æ ÕðéÆ, ìðÛÆÁ»

éÅñ ÇÕ¼ñ¶ ê¹¼àä¶, ç¯-ç¯ ÚÅð-ÚÅð

دÇóÁ» Óå¶ ÇÂ¼Õ Üä¶ é¶ ÃòÅðÆ Õð Õ¶

ܳ×Æ Õðåì Õðé¶, åÆð Á³çÅ÷Æ ÕðéÆ, ãÅñ» å¶ åñòÅð» éÅñ ×åÕ¶ìÅ÷Æ ÕðÕ¶

ÃÈðÇîÁ» é¶ Ú¹ÃåÆ ë¹ðåÆ éÅñ ÇÂ¼Õ çÈܶ ç¶

òÅð ù ð¯ÕäÅ, òÅð ÕðéÅ Áå¶ úèð ܳ×Æ

Õðåì» çÆ êðÖ Õðç¶ Ô¯Â¶ ×°ðÈ ÃÅÇÔì

ï¯ÇèÁ» ù ÇÂéÅî ò³âç¶Í

úö êz³êðÅ ù ÕÅÇÂî ð¼Öç¶ Ô¯Â¶ Á¼Ü

òÆ ÇéÔ³× ÇÃ³Ø Áé§çê¹ð ÃÅÇÔì Ô¯ñ¶-

îÔ¼ñ¶ Óå¶ Ü³×Æ Õðåì îÔ¼ñ¶ ç¶ ðÈê Çò¼Ú

ÇòÖÅÀ°ºç¶ ÔéÍ ÇéÔ³× Çóػ 寺 ì×Ëð

Ô¯ñÅ-îÔ¼ñÅ ÇÂ³Þ ñ¼×¶ ÇÜò¶º çÆÇòÁ» 寺

Çìé» çÆòÅñÆÍ ÇéÔ³× ÇÃ³Ø Ô¯ñ¶-îÔ¼ñ¶

ñÂÆ ÷ðÈð êÔ°³Úç¶ Ôé ÚÅÔ¶ À°Ô ç¹éÆÁ»

ç¶ ÇÕö Õ¯é¶ Óå¶ ìËᶠԯòäÍ ÇéÔ³× Çóػ

ç¶ çñ å¶ Ø¯ó ÃòÅð ×°ðÈ ÕÆÁ» ø½Ü»

îÔÆéÅ êÇÔñ» Áé§çê¹ð ÃÅÇÔì êÔ°³Úä

ñ¼× Ü»çÆÁ» ÔéÍ Çòç¶ô» ÓÚ¯º òÆ íÅðÆ

Ç×äåÆ Çò¼Ú ñ¯Õ Ô¯ñ¶-îÔ¼ñ¶ å¶ õÅñÃÂÆ

ÜÅÔ¯-ÜñÅñ ò¶Öä ñÂÆ Áé§çê¹ð ÃÅÇÔì

êÔ°³Úç¶ ÔéÍ

çÃò¶º êÅåôÅÔ ÃzÆ ×°ðÈ ×¯Çì³ç ÇóØ

ÜÆ îÔÅðÅÜ é¶ Ã³é AFII ÂÆ: çÆ ÇòÃÅÖÆ

Óå¶ õÅñÃÅ ê³æ çÆ ÃÅÜäÅ ÕÆåÆ å» ê³Ü»

ÇêÁÅÇðÁ» ç¶ éÆñ¶ ìÅä¶ êŶ ԯ¶ ÃéÍ

ÇÂÇåÔÅÃÕ Ãð¯å» Áé°ÃÅð:

ÇÂÀ°º À°êܶ ÇÃ³Ø í°Þ³×ƶ, éÆñ Á³ìð èÅðÅÍ (íÅÂÆ ×°ðçÅÃ, çÈÜÅ) ÃÆà նà éÆñ Á³ìðÆ

ÇÃ³Ø Ã³ÇÙÁÅ å¶Ü ÇéòÅÃ Í (îÇÔîÅ êzÕÅô )

ÇÂö êz³êðÅ åÇÔå ÇéÔ³× Çóػ çÆ

ê¹ôÅÕ éÆñÅ ìÅäÅ, éÆñÅ ç¹îÅñÅ (çÃåÅð)

ÃÜÅ Õ¶ ÇÂ¼Õ ò¼ÖðÆ êÛÅä ç¶ èÅðéÆ òܯº, ìÅäÆ Áå¶ ìÅäÅ êÇÔé ôÃåðèÅðÆ Ô¯ Õ¶ öòÅçÅð ç¶ ðÈê Çò¼Ú Çìé» åéÖÅÔ» 寺

ÇÂ¼Õ ò¼ÖðÆ ø½Ü Üìð å¶ ÷°ñî ç¶ ÇõñÅø å¶ ×ðÆì» î÷ñÈî» çÆ ãÅñ ìä Õ¶ ÃÚÅÂÆ

Óå¶ êÇÔðÅ ç¶ä ñÂÆ å¶ ÇüÖÆ ù ìÚÅÀ°ä

Áå¶ ÷Åñî» çÅ îÈ³Ô å¯ó ÜòÅì ç¶ä ñÂÆ

ôÃåðèÅðÆ ø½Ü ÃÜÅÂÆ ×ÂÆ ÃÆÍ

À°é·» Ççé» Çò¼Ú Çóػ çÆ Ç×äåÆ

dzéÆ Ç÷ÁÅçÅ òèÆ ÇÕ Çóػ ù ç¯ çñ»

Çò¼Ú ì¹¼ãÅ çñ å¶ åðéÅ çñ òܯº éòÅì

ÕêÈð ÇÃ³Ø ÜÆ çÆ Üæ¶çÅðÆ ÓÚ Üæ¶ì³ç

ÕÆåÅ Ç×ÁÅÍ ì¹¼ãÅ çñ Çò¼Ú D@ ÃÅñ 寺

À°µêð À°îð ç¶ Çóػ ù ôÅîñ ÕÆåÅ Ç×ÁÅÍ

À°é·» çÆ ÇâÀ±àÆ ÃÆ ×°ðç¹ÁÅÇðÁ» çÆ ç¶Ö

íÅñ ÕðéÅ, ÇÃ¼Ö èðî çÅ êzÚÅð ÕðéÅ, ì¼ÇÚÁ» ù Çò¼ÇçÁÅ êó·ÅÀ°äÆ å¶ ñ¯ó êËä

Óå¶ Ü³× ï°¼è Ã åðéÅ çñ çÆ îçç Óå¶

ÁÅÀ°äÅÍ åðéÅ çñ Çò¼Ú é½ÜòÅé» çÆ

دó ÃòÅð ôÃåðèÅðÆ ø½Ü ÃÆ, ÇÜà çÆ

Ç×äåÆ Ô½ñÆ-Ô½ñÆ Ç÷ÁÅçÅ òèä ÕÅðé

êÇÔñ» ê³Ü Üæ¶ ìäŶ, Çëð AB ÇîÃñ»

ìäÅ Õ¶ ò¼Öð¶-ò¼Öð¶ Üæ¶çÅð æÅê¶ ×Â¶Í ÁáÅðòƺ ÃçÆ Çò¼Ú Çóػ ù ìÔ°å

åÃÆÔ¶ Çç¼å¶ ×Â¶Í ÇüÖÆ ù õåî Õðé ñÂÆ

Çóػ ç¶ ÇÃð» ç¶ î¹¼ñ êŶ ×Â¶Í ì³ç-ì³ç

ռච׶, Ö¯êðÆÁ» ñÅÔÆÁ», ÚðÖóÆÁ»

Óå¶ ÚÅó·¶ ×¶, ÁÅÇðÁ» éÅñ ÚÆð¶ ׶, ìÆìÆÁ» ç¶ ×ÿ» Çò¼Ú ì¼ÇÚÁ» ç¶ à¯à¶-à¯à¶

Õð Õ¶ ÔÅð êð¯ Õ¶ êŶ ׶, Çëð òÆ ÷Åñî

ÇüÖÆ ù õåî éÔƺ Õð ÃÕ¶, Ãׯº ÇüÖÆ òèçÆ ×ÂÆÍ

ê¹ðÅåé ÇÃ³Ø ìÅäÆ Áå¶ ìÅä¶ ç¶ ê¼Õ¶ èÅðéÆ, ù¼Ú-ïè å¶ îÇðïÅçÅ Çò¼Ú ðÇÔ³ç¶

ԯ¶ Úó·çÆ ÕñÅ òÅñÅ ÜÆòé ìåÆå Õðç¶

ÃéÍ ñ¯Õ Çóػ ç¶ Úó·çÆ ÕñÅ òÅñ¶ ÜÆòé

寺 êz¶ðéÅ ñËºç¶ Ãé, êð Áܯն Ã Çò¼Ú

ÇÂ³é¶ Ã¹¼Ö å¶ ÃÔÈñå» Ô¯ä ç¶ ìÅòÜÈç òÆ

Çóػ Çò¼Ú dzéÆ Ç÷ÁÅçÅ Çã¼ñ ÁÅ Ú¹¼ÕÆ

ÔË ÇÕ ÇéÔ³× Çóػ ç¶ ÁÅêä¶ ÇéÁÅÇäÁ»

é¶ ìÅäÅ å» ÕÆ èÅðé ÕðéÅ ÔË, À°ñàÅ ÇüÖÆ å¯º î¹éÕð Ô¯ Õ¶ նà ÕàòÅ Õ¶ éÇôÁ»

Çò¼Ú ñÅÔéå íðÆ Ç÷³ç×Æ ÜÆÁ ðÔ¶ ÔéÍ Ü¶Õð ÇéÔ³× ÇÃ³Ø ÁÅêÇäÁ» ì¼ÇÚÁ» ù ÔÆ ÇÃ³Ø éÔƺ ÃÜÅÀ°ä׶ å» çÈÇÜÁ» ù ÇÕà åð·» êz¶ðé׶? ÇéÔ³× Çóػ Çò¼Ú òÆ ìÔ°å ÇòçòÅé å¶ êó·¶ ÇñÖ¶ ÇÃ³Ø Ôé êð Üæ¶ì³çÆÁ» ò¼ñ¯º êzÚÅð çÅ Õ¯ÂÆ ÃÅèé éÅ Ô¯ä ÕÅðé éò¶º í°Þ³×ÆÁ» çÆ Ç×äåÆ Ççé êzåÆ Ççé Øà ðÔÆ ÔËÍ Çóػ Çò¼Ú öòÅ íÅòéÅ, ÇéîðåÅ òÅñ¶ ×°ä å¶ Úó·çÆ ÕñÅ òÅñÅ À°µÚÅ-ù¼ÚÅ ÜÆòé, ÃÚÅÂÆ Óå¶ êÇÔðÅ ç¶ä, Üìð å¶ ÷°ñî ç¶ ÇõñÅø ñóé çÆ Ãîð¼æÅ Ô¯äÆ ÚÅÔÆçÆ ÔË, éÅ ÇÕ ÇÃðø ð¯àÆÁ» ÖÅä å¶ îðÆ Ô¯ÂÆ ÷îÆð Çò¼Ú Ççé-Õ¼àÆ Õðé çÆÍ

ê¹ðÅåé Ã Çò¼Ú ܶÕð Õ¯ÂÆ ÇÃ³Ø öñåÆÁ» Õðé 寺 ìÅ÷ éÅ ÁÅÀ°ºçÅ å»

ÇÃ³Ø À°Ã ù ÁÅê ïèÅ ñÅÀ°ºç¶ (ÚÅÔàÅ ÛÕÅÀ°ºç¶) Ãé, êð ìÅä¶ çÆ ì¶ÁçìÆ éÔƺ ÃÆ Õðé Çç³ç¶, êð Áܯն Ã Üæ¶çÅð» çÆ Çã¼ñ ÕÅðé ÕÂÆ ñ¯Õ ×°ðÈ ç¶ ìÅä¶ çÆ ì¶ÁçìÆ ÕðÆ ÜÅ ðÔ¶ Ôé, ñ¯ó ÔË À°é·» ù ÃìÕ ÇÃÖÅÀ°ä çÆ å¶ êó·¶ ÇñÖ¶ é½ÜòÅé Çóػ ù Á¼×¶ ÇñÁÅÀ°ä çÆ, å» ÔÆ ÇéÔ³× ÇÃ³Ø Ã³êðçÅ Úó·çÆ ÕñÅ Çò¼Ú ×°ðÈ çÆ

ñÅâñÆ ø½Ü ÁÖòÅÀ°ä çÆ ÃÔÆ Ô¼ÕçÅð

¿π√ «ÁÈ 29 Ó≈⁄ √∆

óé 1849 .... 29 îÅðÚ çÅ Ççé

ÃÅⶠñÂÆ ÇÕ³éÅ Ú³çðÅ Ççé ÃÆ.....

ÇÕðêÅñ ÇÃ³Ø Ú§çé

îÔÅðÅÜÅ çñÆê ÇÃ³Ø Ü¯ À°Ã

ò¶ÿ¶ Õ¯ÂÆ 10-11 ÃÅñ» çÅ

ÃÆ, åõå Óå¶ ìËáÅÍ À°Ã ç¶

üܶ Ô¼æ Á³×ð¶÷ ÁøÃð

ÇÂÇñÁà, ÔËéðÆ ñÅð˺à å¶

Ô¯ð ìËᶠԯ¶ Ãé å¶ Ö¼ì¶ êÅö

ê³ÜÅì ç¶ î¹Á¼÷Ü êzî¹¼Ö ìËᶠÃéÍ êð À°Ôé» ç¶ îÈ³Ô Óå¶

î¹ðç¶ÔÅäÆ ÛÅÂÆ Ô¯ÂÆ ÃÆÍ

Ã÷Å Áå¶ ñÅí (ñÅñÚ) ç¯ò¶º

Çüֻ ç¶ îé» ÇòÚ¯º ÇõñÅøå

Õ¼ãä 寺 ÁÃîð¾æ ðÔ¶ ÔéÍ

ÇÂà ñÂÆ ×òðéð-Üéðñ

é¶ øËÃñÅ ÕÆåÅ ÔË, ÇÕ ÇÂÃ

Õ½î»åðÆ Á¼ÇåÁÅÚÅð å¶

ÃçÅ çÆ ñóÅÂÆ ù ì³ç Õðé

ñÂÆ, ê³ÜÅì ÇòÚ Á³×ð¶÷Æ

ðÅÜ ÕÅÇÂî ÕÆåÅ ÜÅò¶ å¶

À°Ã ÇÃ¼Ö Õ½î ù, ÇÜà ù

À°Ã ç¶ ÁÅêä¶ ÔÅÕî ÕÅìÈ

ð¼Öä 寺 ÁÃîð¾æ ðÔ¶ Ôé,

ÁèÆé ÕÆåÅ ÜÅò¶Í ÇÕÀ°ºÇÕ

ÇêÛñÆÁ» ØàéÅò» ç¼ÃçÆÁ»

Ôé, ÇÕ ÇÜ³é» ÇÚð À°Ôé»

Õ¯ÿ ùå³åð ðÅÜ ðÔ¶×Å, À°Ô

ñóÅÂÆ å¯º éÔƺ À°µÕä׶Í

ÇÕ³éÅ îéÔÈà Ççé ÃÆ.....ÇÜà Ççé

ÃÅâÆ Ô¯äÆ Çò¼Ú Òö°ñÅîÆÓ ÇñÖ Çç¼åÆ

ÃÆÍ ÇÜà Ççé ÁÃƺ ðÅÇÜÁ» 寺 ð³Õ ìä

׶ û, ÇÜà Ççé ÃÅâÆ â¶ã ý ÃÅñ çÆ

ÕÆåÆ ÕðÅÂÆ Çî¼àÆ Çò¼Ú Çîÿ ×ÂÆ ÃÆÍ

ÇÂà Ççé Á³×ð¶÷» é¶ ÃÅⶠկÿ¯º ê³ÜÅì

Ö¯Ô ÇñÁÅ ÃÆ å¶ ÃÅⶠ×ÿ ö°ñÅîÆ çÅ

ÜÈÿÅ êË Ç×ÁÅ ÃÆ, ÇÜà ù ÁÃƺ Áܶ

åÕ ñÅÔ éÔƺ ÃÕ¶Í

ÇÂà Ççé Á³×ð¶÷» é¶ ñÅÔ½ð

Çò¼Ú ÇÂ¼Õ çðìÅð ì¹ñÅÇÂÁÅ ÃÆÍ ÇÂÔ

çðìÅð Ãò¶ð¶ üå òܶ ñ¼×ÅÍ ÇÂÃ

çðìÅð çÅ Ç÷Õð ÇÂ¼Õ ÇÃ¼Ö ñ¶ÖÕ (Ã: çÆçÅð ÇÃ³Ø ìÆ.¶) é¶ ÇÂà åð·» ÕÆåÅ ÔË:

ÒÒîÔÅðÅÜÅ çñÆê ÇÃ³Ø Ü¯ À°Ã ò¶ÿ¶

Õ¯ÂÆ 10-11 ÃÅñ» çÅ ÃÆ, åõå Óå¶

ìËáÅÍ À°Ã ç¶ Ã¼Ü¶ Ô¼æ Á³×ð¶÷ ÁøÃð

ÇÂÇñÁà, ÔËéðÆ ñÅðËºÃ å¶ Ô¯ð ìËá¶

ԯ¶ Ãé å¶ Ö¼ì¶ êÅö ê³ÜÅì ç¶ î¹Á¼÷Ü

êzî¹¼Ö ìËᶠÃéÍ êð À°Ôé» ç¶ îÈ³Ô Óå¶ î¹ðç¶ÔÅäÆ ÛÅÂÆ Ô¯ÂÆ ÃÆÍÓÓ

ÇÂñÆÁà é¶ Ü¯ Ô°Õî êÇó·ÁÅ À°Ã

çÅ ÇÂ¼Õ êËðÅ ÇÂà åð·» ÔË:

ÒÒÃ÷Å Áå¶ ñÅí (ñÅñÚ) ç¯ò¶º

Çüֻ ç¶ îé» Çò¼Ú¯º ÇõñÅøå Õ¼ãä 寺 ÁÃîðæ ðÔ¶ ÔéÍ ÇÂà ñÂÆ ×òðéðÜéðñ é¶ øËÃñÅ ÕÆåÅ ÔË, ÇÕ ÇÂà սî»åðÆ Á¼ÇåÁÅÚÅð å¶ ÃçÅ çÆ

ñóÅÂÆ ù ì³ç Õðé ñÂÆ, ê³ÜÅì Çò¼Ú Á³×ð¶÷Æ ðÅÜ ÕÅÇÂî ÕÆåÅ ÜÅò¶ å¶ À°Ã ÇÃ¼Ö Õ½î ù, ÇÜà ù À°Ã ç¶ ÁÅêä¶

ÔÅÕî ÕÅìÈ ð¼Öä 寺 ÁÃîðæ ðÔ¶ Ôé, ÁèÆé ÕÆåÅ ÜÅò¶Í ÇÕÀ°ºÇÕ ÇêÛñÆÁ»

ØàéÅò» ç¼ÃçÆÁ» Ôé, ÇÕ ÇÜ³é» ÇÚð À°Ôé» Õ¯ÿ ùå³åð ðÅÜ ðÔ¶×Å, À°Ô

ñóÅÂÆ å¯º éÔƺ À°µÕä׶ÍÓÓ ×òðéð-Üéðñ ù ÇÂà ׼ñ çÅ

Áøïà ÔË ÇÕ À°Ô îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå

ÇÃ³Ø ç¶ òÅðà çñÆê ÇÃ³Ø ù Ü篺 ÇÕ

À°Ô Áܶ ìÅñÕ ÔË, îÜìÈðé åõå 寺

ñÅÔ ÇðÔÅ ÔËÍ

ÇÂà ÁËñÅééÅî¶ Çò¼Ú ÇÂ¼Õ ÇÂÔ òÆ

èÅðÅ ÃÆ ÇÕ î¹ÃñîÅé, ÇÔ³çÈ å¶ ÇüÖ

ÁÅêä¶-ÁÅêä¶ èðî çÅ êÅñä Õð ÃÕä׶Í

ÇÂà 寺 ìÅÁç Çüֻ çÅ ÇéôÅé

ÃÅÇÔì ñÅÔ½ð ç¶ ÇÕñ·¶ 寺 À°åÅð Õ¶ ïÈéÆÁé ÜËÕ ëÇÔðÅ Çç¼åÅ Ç×ÁÅÍ (14 Á×Ãå 1947 ù À°Ã¶ ÇÕñ·¶ Óå¶ ïÈéÆÁé ÜËÕ çÆ Ü×·Å êÅÇÕÃåÅé çÅ ÇÂÃñÅîÆ Þ³âÅ ñÇÔðÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ ÔË)Í (îÅðÚ 29, 1849 Çüֻ çÅ ö°ñÅîÆ-Ççé), ê³éÅ 13-14)

ÇÂà åð·» Á³×ð¶÷» é¶ ìóÆ ÚñÅÕÆ éÅÿ, ÕÆå¶ Á¼ÇåÁÅÚÅð», å¯óÆÁ» óèÆÁ», ÕÆåÆÁ» òÅÁçÅ ÇõñÅøÆÁ»

çÅ ç¯ô Çüֻ ç¶ ÇÃð îó· Õ¶, ê³ÜÅì ù ÁÅêä¶ ÁÇèÕÅð Ô¶á ñË ÇñÁÅÍ ×°ðÈ éÅéÕ êÅåôÅÔ ç¶ Çîôé ìÅð¶ â±³ØÆ ÇòÚÅð Õðé òÅÿ¶ Ãí ÇòçòÅé ǼÕ-î¼å Ôé ÇÕ À°Ôé» çÅ Çîôé ÇÂ¼Õ ÇÂéÕñÅìÆ Çîôé ÃÆ, ÇÜà çÅ À°ç¶ô îé°¼Ö» ç¶ Ãî¹¼Ú¶ ÜÆòé Çò¼Ú êÇðòðåé ÇñÁÅÀ°äÅ ÃÆÍ À°Ã¶ ñÂÆ À°Ôé» çÆ ìÅäÆ Çò¼Ú ÇÜ¼æ¶ ÁÇèÁÅåÇîÕ Á×òÅÂÆ Çç¼åÆ ×ÂÆ ÔË, úæ¶ ÃîÅÇÜÕ, ÁÅðÇæÕ Áå¶ ðÅÜÃÆ ÜÆòé ñÂÆ òÆ Ã¶è» Çç¼åÆÁ» ×ÂÆÁ» ÔéÍ ÇÜ¼æ¶ À°Ã ò¶ÿ¶ ç¶ íÅðåÆ îÈñ ç¶ èðî» ç¶ ÁÅ×È Ã³ÇéÁÅÃ, ÜÅå-òðä, ÁÇÔ³ÃÅ, óØðôîÂÆ ÜÆòé ç¶ ÇåÁÅ×, ܳ×ÿ»êðìå» å¶ ÜÅ Õ¶ Òí×åÆÓ Õðé, ðÅÇÜÁ» ç¶ Á¼ÇåÁÅÚÅð» ò¼ñ¯º À°êðÅî ðÇÔä çÆ ÇüÇÖÁÅ ç¶ ðÔ¶ Ãé, úæ¶ ×°ðÈ éÅéÕ ç¶ò ÜÆ é¶ ÜÆòé ç¶ ÃÅð¶ ÕÅð-ÇòÔÅð ÕðÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ», ÁÅêä¶ êÇðòÅÇðÕ å¶ ÃîÅÇÜÕ øð÷ ÇéíÅÀ°ºÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ»

êzí± çÆ ïÅç Çò¼Ú Ü°ó¶ ðÇÔä çÆ

ÇüÇÖÁÅ Çç¼åÆÍ À°Ôé» é¶ Ã³ÇéÁÅÃ, î¼á-òÅç, ÜÅå-êÅå, Õðî-ջ⻠çÅ

Çå¼ÖÅ Çòð¯è ÕÆåÅ, ÇÕðå Õðé, ò³â ÛÕä å¶ ÃîÅÜ Çò¼Ú¯º Ôð åð·» çÆÁ»

Õ°ðÆåÆÁ» çÈð Õðé ñÂÆ ñ¯Õ» ù ÇÕÔÅÍ

ÇÂÃ ç¶ éÅÿ ÔÆ À°Ôé» é¶ Çòç¶ôÆ

ÔîñÅòð» Áå¶ ç¶ô ç¶ ðÅÇÜÁ» çÆ

ì¶ÇÂéÃÅøÆ Áå¶ Á¼ÇåÁÅÚÅð» çÅ

Çòð¯è Áå¶ î¹ÕÅìñÅ Õðé çÅ À°êç¶ô

Çç¼åÅ Áå¶ ÁîñÆ (ÇòÔÅÇðÕ) å½ð Óå¶

ñ¯Õ» çÆ Á×òÅÂÆ ÕÆåÆÍ ìÅìð ç¶

Ôîñ¶ Ã À°Ã ù Çé§ÇçÁÅ, ÒÜÅìðÓ

ÁÅÇÖÁÅ Áå¶ À°Ã çÆ Ü¶ñ· Çò¼Ú ÜÅäÅ

ÃòÆÕÅð ÕÆåÅÍ ÇÂ¼æ¶ ÔÆ ì¼Ã éÔƺ

ÁÅêäÆ À°ÚÅðÆ ð¼ìÆ ìÅäÆ Çò¼Ú ìÅìð

ç¶ Ôîñ¶ ìÅð¶ ÚÅð ôìç À°ÚÅðé ÕÆå¶, ÇÜé·» ù ÒìÅìð ìÅäÆÓ ç¶ é» éÅÿ

ïÅç ÕÆåÅ Ü»çÅ ÔËÍ Ã ç¶ ÔÅÕî»

ù ÁÅê ÜÆ é¶ ð¼ìÆ-ìÅäÆ Çò¼Ú õȳõÅð, ìÇØÁÅó, ÜéåÅ çÅ ð¼å ÚÈÃä òÅÿ¶, ÕÃÅÂÆ ÁÅÇÖÁÅ Áå¶ À°Ôé» ç¶ ÇòñÅÃÆ

ÜÆòé ù Çé§ÇçÁÅÍ À°Ôé» é¶ Ö¼åðÆÁ»

(Õô¼åðÆÁ») ù ñÅÔéå» êÅÂÆÁ» ÇÕ

À°Ô ÃÈðîåÅÂÆ Û¼â Õ¶ âðê¯Õ Ô¯ ׶

Ôé, ÔÅÕî» ç¶ öñå Ô°Õî» ù î³é

ðÔ¶ Ôé Áå¶ ÁÅêä¶ ÔÆ èðî-íðÅò»

å¶ ÷°ñî Õð ðÔ¶ Ôé, Øð» Çò¼Ú å»

êÈÜÅ-êÅá Õðç¶ Ôé, êð ðÅÜ çðìÅð»

Çò¼Ú ê¼ÛîÆ (Õå¶ì») ê¹ÃåÕ» êó·ç¶

ÔéÍ ñ¯Õ» ù ò³×Åð êÅÂÆ ÇÕ À°Ôé» çÆ

ì¯ñÆ, ÖÅä-êÆä, òÃåð-êÇÔéä ×¼ñ

ÕÆ Ãî¹¼Ú¶ ÜÆòé å¶ ö°ñÅîÆ çÅ êzå¼Ö

êzíÅò ÔËÍ...Ǽ毺 åÕ ÇÕ ×°ðìÅäÆ

Çò¼Ú ðÅÜÃÆ å¶ ï°¼è çÆ ôìçÅòñÆ

(Çì³ìÅòñÆ) òðåÆ ×ÂÆÍ ÇÂÔ Õ¯ÂÆ

ÇÂåøÅÕÆÁÅ ×¼ñ éÔƺ ÃÆ, ÇÂÔ â±³Ø¶

Áðæ ð¼ÖçÆ ÃÆÍ

ÇÂÔ ×°ðìÅäÆ çÆ ÇÂéÕñÅìÆ

ÇòÚÅðèÅðÅ Áå¶ À°Ã çÅ êzÚÅð ÔÆ

ÃÆ ÇÜà çÆ ÇÃ¼Ö ×°ðÈ ÃÅÇÔì ù íÅðÆ

ÕÆîå ÁçÅ ÕðéÆ êÂÆ; Ǽ毺 åÕ ÇÕ

×°ðÈ ÁðÜé ç¶ò ÜÆ Áå¶ ×°ðÈ å¶×

ìÔÅçð ÜÆ ù ôÔÅçå ç¶äÆ êÂÆÍ ×°ðÈ

ÔÇðׯÇì³ç ÃÅÇÔì Áå¶ ×°ðÈ ×¯Çì³ç

ÇÃ³Ø ÜÆ ù ÔÇæÁÅðì³ç óØðô ÕðéÅ

ÇêÁÅÍ Çüֻ ç¶ éÅÿ ×°ðÈ-êÇðòÅð» ç¶

î˺ìð» ù î¹ÃÆìå» ÃÇÔäÆÁ» êÂÆÁ», ôÔÆçÆÁ» ç¶äÆÁ» êÂÆÁ»Í ×°ðÈ

ÔÇðׯÇì³ç ÃÅÇÔì çÆ íËä ìÆìÆ òÆð¯

ÜÆ ç¶ Çå³é Ãê¹¼åð», ×°ðÈ ×¯Çì³ç ÇóØ

ÜÆ ç¶ îÅåÅ, îÅåÅ ×°ÜðÆ ÜÆ Áå¶ ÚÅð

ÃÅÇÔì÷ÅÇçÁ» çÆÁ» ôÔÆçÆÁ» ÇÂÃ

å¼æ çÆ êzå¼Ö ÇîÃÅñ ÔËÍ ÇÂÔ ×°ðÈ

ÃÅÇÔìÅé Áå¶ À°Ôé» ç¶ êÇðòÅÇðÕ

î˺ìð» çÆÁ» ôÔÆçÆÁ» Ãé ÇÜé·» é¶

Ô÷Åð» Çüֻ ù ÁÃÇÔ å¶ ÁÕÇÔ Õôà

ÃÔÅðÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ» üÚ, èðî, ÇÂéÃÅø

Áå¶ ñ¯Õ-ÇÔ¼å» çÆ õÅåð ÜÅé» òÅðé

ñÂÆ êz¶Çðå ÕÆåÅ ÔË Áå¶ Á¼Ü òÆ

êz¶Çðå Õð ðÔÆÁ» ÔéÍ

Çüֻ é¶ òÆ ÁÅêä¶ ÇêÁÅð¶ ×°ðÈ

çÆ åð·» ÁÅêä¶ êÇðòÅð èðî 寺 òÅð

Çç¼å¶Í À°Ôé» ç¶ îé Çò¼Ú ÇÂà åð·» ç¶

ÇòÚÅð À°µáç¶ ðÇÔ³ç¶ Ãé:

ÇñÖé ÕÅÜ Ã¹ ×°ðÈ ÔîÅð¶, ÃÆÃ

çÆú ÇéÜ Ãé-êðòÅð˨21¨

ÚÅð¶ ê¹åð ÜÅé Õ°ÔŶ, ï Ú³âÆ (åñòÅð) ÕÆ í¶à ÕðŶÍ

Ôî ÕÅðé ×°ð Õ°ñÇÔ ×òÅÂÆ, Ôî Õ°ñ ðÅÖ˺ Õ½ä ìâÅÂƨ21¨ (ÃzÆ ×°ðÈ (êzÅÚÆé) ê³æ êzÕÅô)

óØðô Áå¶ ôÔÆçÆÁ» ç¶ ç½ðÅé ÔÆ Çüֻ çÅ çìçìÅ, ÃÅð¶ ê³ÜÅì Çò¼Ú Ô¯

Ç×ÁÅÍ À°Ô ÇîÃñ» ç¶ ðÈê Çò¼Ú ê³ÜÅì

ç¶ ÔÕÆÕÆ ôÅÃÕ ìä¶, Á³å 7 Ü°ñÅÂÆ, 1799 ù îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø çÆ

ÃðçÅðÆ Ô¶á» ÇÃ¼Ö Ãî¹¼Ú¶ ê³ÜÅì Óå¶

ÕÅì÷ Ô¯ ׶Í

Á³×ð¶÷ ú篺 åÕ ìÅÕÆ ÃÅð¶ ÇÔ³ç¹ÃåÅé å¶ ÕÅì÷ Ô¯ Ú¹¼Õ¶ ÃéÍ Çç¼ñÆ

Çò¼Ú î¹öñ» çÆ ÔÕÈîå Õ¶òñ éÅî-

îÅåð ÔÆ ÃÆÍ

îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø çÅ ðÅÜ

ÃæÅêå Ô¯ä î×𯺠Ãåñ°Ü-êÅð çÆÁ»

ÇÃ¼Ö ÇðÁÅÃå» é¶ Á³×ð¶÷» ç¶ ÁèÆé

ðÇÔäÅ êóç ÕÆåÅÍ 25 ÁêzËñ 1809

ù Á³ÇîzåÃð ÇòÖ¶ îÔÅðÅܶ å¶ Á³×ð¶÷»

ÇòÚÕÅð Ô¯ÂÆ Ã³èÆ (ÁÇÔçéÅî¶) ç¶

Áé°ÃÅð ÇÂ¼Õ çÈܶ çÆ Ô¼ç Çò¼Ú çõñ

éÅ ç¶ä çÅ øËÃñÅ Ô¯ÇÂÁÅÍ ÇÂà óèÆ

ç¶ ÕÅðé ÇÃ¼Ö ôÕåÆ ò³âÆ ×ÂÆ Áå¶ Á³×ð¶÷» ù Çüֻ 寺 Õ¯ÂÆ õåðÅ éÅ

ÇðÔÅÍ

ïÅç ð¼ÖäÅ ÚÅÔÆçÅ ÔË ÇÕ Ã³é

1737 寺 ÇÃ¼Ö ñ×ÅåÅð Çç¼ñÆ å¶

Ôîñ¶ Õðç¶ ÁÅ ðÔ¶ ÃéÍ Ã³é 1765 寺

1787 åÕ Çüֻ é¶ Çç¼ñÆ å¶ 15 Ôîñ¶

ÕÆå¶ ÃéÍ îÅðÚ 1783 Çò¼Ú å» ÇüÖ

ñÅñ ÇÕñ·¶ Á³çð çÅõñ Ô¯ ׶ Ãé Áå¶

ñÅñ ÇÕñ·¶ å¶ õÅñÃÅÂÆ ÇéôÅé ÃÅÇÔì

Þ°ñÅÇÂÁÅ ÃÆÍ ÇÂà óèÆ éÅÿ Á³×ð¶÷

ÁÇÜÔ¶ ÔîÇñÁ» 寺 ÇéôÇÚ³å Ô¯ ׶

ÃéÍ úèð îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø òÆ

Á³×ð¶÷» ò¼ñ¯º ÇéôÇÚ³å Ô¯ Õ¶ Ãåñ°Ü

ç¶ Ã¼Ü¶ êÅö ÁÅêäÅ ðÅÜ ÕÅÇÂî Õðé

(ðÅÜ çÅ ÇòÃåÅð Õðé) ñÂÆ Á÷Åç

Ô¯ Ç×ÁÅ ÃÆÍ À°Ã é¶ ìÔÅçð õÅñÃÅ

ë½Ü ç¶ ÃÔÅð¶ ÕÃÈð, î¹ñåÅé, ÕôîÆð, ÇêôÅòð, Ô÷ÅðÅ, é°ôÇÔðÅ Áå¶ ñçÅõ

å¶ Õì÷Å Õð ÇñÁÅÍ Áø×ÅÇéÃåÅé ç¶

è¹ð Á³çð ÜÅ Õ¶ ÇÜ¼å» ÔÅÃñ ÕÆåÆÁ»Í

À°Ã ç¶ ðÅÜ çÅ Ö¶åðëñ ÇÂ¼Õ ñ¼Ö, ê³åÅÿÆ Ô÷Åð òð×îÆñ ÃÆÍ êð À°Ã

çÆ î½å (27 ÜÈé, 1739) ç¶ çà ÃÅñ»

Çò¼Ú ÔÆ À°Ã çÆ Ç³éÆ ÇòôÅñ Ãñåéå

çÅ í¯× êË Ç×ÁÅÍ

ÇÂà çÅ ÕÅðé ìä¶ Ü³îÈ ç¶ â¯×ð¶ Áå¶ À°µåð êzç¶ô ç¶ ìzÅÔîä ÇÜé·» ù îÔÅðÅܶ é¶ ÇÃÖð çÆÁ» êçòÆÁ» ç¶ ÇéòÅÇÜÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆÍ ÇÂÔ À°µÚêçòÆÁ» Óå¶ ìËá Õ¶ ÇÃ¼Ö ðÅÜ éÅÿ èz¯Ô ÕîÅÀ°ºç¶ ðÔ¶, ÇÂ¼Õ êÅö ÇÂÔé» é¶ Ã: ÔðÆ ÇÃ³Ø éñÈÁÅ, ÁÕÅñÆ ëÈñÅ ÇÃ³Ø Áå¶ ôÅî ÇÃ³Ø ÁàÅðÆ òð׶ ê³æ-çðçÆ ÜðéËñ» ù îÔÅðÅܶ 寺 çÈð ð¼ÇÖÁÅ, çÈܶ êÅö Á³×ð¶÷» éÅÿ ׳ãå°ê Õðç¶ ðÔ¶Í îÔÅðÅܶ çÆ î½å î×𯺠ÇÂÔé» çÆÁ» ÃÅ÷ô» À°µØó Õ¶ ÃÅî·ä¶ ÁÅ ×ÂÆÁ»Í îÔÅðÅܶ ç¶ À°åðÅÇèÕÅðÆ Ç¼Õ-ÇÂ¼Õ ÕðÕ¶ ì¶ðÇÔîÆ éÅÿ Õåñ Õð Çç¼å¶ ×Â¶Í ÇÂÔé» é¶ ÔÆ ÁÅêä¶ Çé¼ÜÆ ÇÔ¼å» ñÂÆ Á³×ð¶÷» ù ê³ÜÅì Óå¶ Õì÷Å Õðé çÆ Ô¼ñÅô¶ðÆ Çç¼åÆÍ Á³×ð¶÷» é¶ ñóÅÂÆ Áð³í Õðé 寺 êÇÔñ» êÈðÆ ÇåÁÅðÆ Õð ñÂÆ ÃÆÍ À°Ôé» é¶ êÈðÆ ÇòÀ°ºåì³çÆ éÅÿ êz¯×ðÅî À°ñÆÕ ñ¶ Áå¶ éÕô¶ ÇåÁÅð Õð ñ¶ ÃéÍ À°Ôé» é¶ Ãøñ Ô¯ä

ñÂÆ ðÅÜéÆÇåÕ ÚÅñ» Ú¼ñäÆÁ» Áå¶ ÃÅ÷-ìÅ÷ ÕðéÆ Áð³í Çç¼åÆÍ ÇüÖ

ðÅÜ çÆÁ» Ô¼ç» Óå¶ ø½Ü åÅÇÂéÅå Õð Çç¼åÆ, ì³çÈÕ», ìðÈç Áå¶ Ô¯ð

ø½ÜÆ ÃÅîÅé ÇÂÕ¼áÅ Õð ÇñÁÅ Áå¶

ñÅÔ½ð çðìÅð ç¶ ÁøÃð» ù Çðôòå»

å¶ ñÅñÚ ç¶ Õ¶ ׳ÇãÁÅ Ç×ÁÅ Áå¶

ÃÈÔÆÁ» å¶ ×¼çÅð» ù Ô¼ñÅô¶ðÆ Çç¼åÆ

å» ÇÕ Çüֻ ç¶ ç¶ô Óå¶ ÃøñåÅ ÃÇÔå

ÁÇèÕÅð ÜîÅÇÂÁÅ ÜÅ ÃÕ¶Í ÇÂÔ ú篺

Ô¯ÇÂÁÅ Ü篺 ÇÕ Á³×ð¶÷» é¶ ñÅÔ½ð

çðìÅð (õÅñÃÅ ÔÕÈîå) éÅÿ óèÆÁ»

å¶ ç¯ÃåÆ ç¶ ÁÇÔçéÅî¶ ÕÆå¶ Ô¯Â¶ ÃéÍ

çÈܶ êÅö ÇÃ¼Ö Á³×ð¶÷» éÅÿ ÕÆå¶

ԯ¶ Õ½ñ-ÕðÅð» Óå¶ Á³å åÕ ÕÅÇÂî

ðÔ¶Í Çüֻ ù î¶Üð ÜÅðÜ ìzÅâë¹à òð׶

ÃðÔ¼çÆ ÁøÃð» é¶ ôð¶ÁÅî íóÕÅÇÂÁÅÍ

À°Ã çÆÁ» ÔðÕå» ÇÂà åð·» çÆÁ»

Ãé ÇÜò¶º Ãåñ°Ü¯º êÅð ç¶ ñÅÔ½ð çÆ

ìÅçôÅÔå ç¶ ÇÂñÅÕ¶ òÆ Á³×ð¶÷» ç¶

ÁÅêä¶ ÇÂñÅÕ¶ Ô¯äÍ À°Ã é¶ Çüֻ ç¶

ÇÂ¼Õ à¯ñ¶ Óå¶ Ü¯ ÁÅêä¶ ÇÂñÅÕ¶ çÅ ç½ðÅ

Õð ÇðÔÅ ÃÆ, ÔîñÅ Õð Çç¼åÅÍ ÇÂÃ

éÅÿ Á³×ð¶÷» å¶ Çüֻ çÆÁ» ñóÅÂÆÁ»

çÅ î¹¼ã ì³Çé·ÁÅ Ç×ÁÅÍ

êÇÔñÆ ñóÅÂÆ çóìð 1845

Çò¼Ú Áð³í Ô¯ÂÆ å¶ î¹çÕÆ, ë¶ðÈ ôÇÔð (Ç÷ñ·Å Çøð¯÷ê¹ð), ìç¯òÅñ, ÁñÆòÅñ (Ç÷ñ·Å ñ°ÇèÁÅäÅ) Áå¶ ÃíðÅò» (Ç÷ñ·Å

Á³ÇîzåÃð) ÁÅÇçÕ æ»ò» å¶ ñóÆ ×ÂÆ

Áå¶ øðòðÆ 1846 Çò¼Ú õåî Ô¯ÂÆÍ

Çüֻ çÆ ìÔÅçðÆ, çñ¶ðÆ, ê³æ-öòÅ

Áå¶ ç¶ô-í×åÆ çÆ Çòð¯èÆÁ» é¶ òÆ

êzóÃÅ ÕÆåÆ, êð ö¼çÅð å¶ öËð-ÇüÖ

ÃËéÅêåÆ Áå¶ êzèÅé î³åðÆ çÆ Á³×ð¶÷»

éÅÿ ûá-×»á Ô¯ä ÕðÕ¶ Á³å Çò¼Ú

ÇÃ¼Ö ø½Ü» çÆ ÔÅð Ô¯ ×ÂÆÍ

çÈÜÆ ñóÅÂÆ Ú¶ñÆÁ» òÅÿÅ ÇòÖ¶ 13

ÜéòðÆ 1849 Áå¶ ×°ÜðÅå ÇòÖ¶ 21

øðòðÆ, 1849 ù Ô¯ÂÆÍ Üç ÃËéÅêåÆ

å¶ ÜðéËñ ÔÆ ÇòÕ¶ ԯ¶ Ãé å» ÔÅð å»

Ô¯äÆ ÃÆÍ

ÇÂÃ ç¶ î×𯺠29 îÅðÚ, 1849 ù

ñÅÔ½ð Çò¼Ú çðìÅð ñÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ ÇÜÃ

Çò¼Ú îÔÅðÅÜÅ çñÆê ÇÃ³Ø ù ×¼çÆúº

ñÅÔ Çç¼åÅ Ç×ÁÅÍ ÇÂà åð·» ÇÃ¼Ö ðÅÜéÆÇåÕ å½ð å¶

ö°ñÅî ìä ×Â¶Í êð îÅéÇÃÕ (èÅðÇîÕ)

å½ð Óå¶ å» À°Ô ìÔ°å êÇÔñ» ç¶ ö°ñÅî

ìä Ú¹¼Õ¶ ÃéÍ ÒÁáÅ·ðòÆºÓ ÃçÆ Çüֻ

çÆ Ã³Øðô Çò¼Ú å¶ ÁÅêäÆ Ô¯ºç ù

ìÚÅÀ°ä Çò¼Ú ìÆå ×ÂÆÍ ÇÂà Ã

Çüֻ ç¶ ×°ðçòÅÇðÁ» çÅ êzì³è À°çÅÃÆ

Áå¶ Çéðîñ¶ ÃÅè» ç¶ Õ¯ÿ ÃÆÍ À°Ôé»

ç¶ Ã Çüֻ Çò¼Ú ìzÅÔîäòÅç êÈðÆ

åð·» Ø°Ã Ç×ÁÅÍ îÔÅðÅܶ ç¶ ðÅÜ-ÕÅñ

Çò¼Ú ìzÅÔîäòÅç çÆ êÕó Ãׯº Ô¯ð

î÷ìÈå Ô¯ ×ÂÆÍ À°Ã çÅ ðÅÜ-ÕÅñ ÔÆ

ìzÅÔîäòÅçÆÁ» ç¶ Ô¼æ Çò¼Ú ÃÆÍ ðÅÜçðìÅð Çò¼Ú ÔÆ ìzÅÔîäÆ ðÆå»-ðÃî»

ÇéíÅÂÆÁ» Ü»çÆÁ» ÃéÍ

íÅò¶º 19òƺ ÃçÆ Çò¼Ú éÅîèÅðÆ å¶ Çéð³ÕÅðÆ Ã¹èÅðÕ ñÇÔð» Ú¼ñÆÁ», êð ÇÂÔ òÆ î×𯺠ÇüÖ-Ã¯Ú ù ׳èÿÅ Õðé çÅ ÕÅðé ìäÆÁ»Í ÒÇÃ³Ø ÃíÅÓ òð×Æ å¼å-õÅñÃÅÂÆ ñÇÔð òÆ Ú¼ñÆ, ÇÜÃ é¶ ÇüÖÆ ç¶ ÇéÁÅð¶êä ù ê¹éð ùðÜÆå Õðé ÕÂÆ êÈðÅ åÅä ñÅ Çç¼åÅ, êð Á³×ð¶÷» çÆ ÃðêzÃåÆ éÅÿ À°çÅÃÆ ÃÅè ×°ðçòÅÇðÁ» å¶ ê¼ÕÆ åð·» ÕÅì÷ Ô¯ ׶, ÇÜé·» é¶ ÇìêðòÅç ù ëËñÅÀ°ä ç¶ éÅÿ ×°ðçòÅÇðÁ» ù ÁËôêzÃåÆ ç¶ Á¼â¶ ìäÅ ÇñÁÅÍ ×°ðç¹ÁÅðŠùèÅð ñÇÔð é¶ ×°ðçòÅð¶ å» Á÷Åç ÕðòÅ ñ¶ êð ìzÅÔîäòÅç Áܶ òÆ ÇÃ¼Ö ÜÆòé Óå¶

êÈðÆ åð·» ÔÅòÆ ÔËÍ

ÇêÛñ¶ 30-35 ÃÅñ» 寺 ÇìêðòÅç

çÅ ÇôÕ³ÜÅ Ô¯ð Õ¼ÇÃÁÅ Ç×ÁÅ ÔË, ÇÕÀ°ºÇÕ Çüֻ çÆ ÇÃÁÅÃÆ êÅðàÆ é¶

ÇìêðòÅçÆ åÅÕå» éÅÿ êÆâÆ Ã»Þ

êÅ ñÂÆ ÔËÍ ÔÅñå Ǽ毺 åÕ ÇéØð

×ÂÆ ÔË ÇÕ ÇüÖÆ ç¶ èÅðÇîÕ øËÃñ¶ òÆ

À°Ôé» çÆ Ç¼ÛÅ î¹åÅÇìÕ Ô°³ç¶ ÔéÍ

ÁËÃÅ òÅåÅòðé ÇÃðÜ Çç¼åÅ ÔË Áå¶

ÇÃðÇÜÁÅ ÜÅ ÇðÔÅ ÔË ÇÕ ÇÃ¼Ö ×°ðîÇå

ÇòÚÅðèÅðÅ éÅÿ¯º êÈðÆ åð·» à°¼à ÜÅä

Áå¶ À°Ôé» Á³ç𯺠װðÈ-êÅåôÅÔ» ò¼ñ¯º

ÇñÁ»ç¶ ÇÂéÕñÅì ç¶ ìÚ¶-Ö¹Ú¶ êzíÅò»

ù òÆ õåî ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕ¶Í

ÇÂÔ ò¼âÆ åzÅÃçÆ ðÔÆ ÔË ÇÕ ÁÃƺ

Ôî¶ô» ÔÆ ÇÃ¼Ö Çòð¯èÆ åÅÕå» çÆÁ»

ÃÅ÷ô» çÅ ÇôÕÅð Ô¯ Õ¶ ÁÅêä¶ êËð» Óå¶

ÁÅê Õ°ÔÅóÅ îÅðç¶ ðÔ¶ Ô»Í îÔÅðÅÜÅ

ðäÜÆå ÇÃ³Ø ç¶ ðÅÜ-ÕÅñ ç½ðÅé

Áå¶ îÔÅðÅܶ çÆ î½å î×𯺠ÁÃƺ

ÇìêðòÅçÆÁ» ç¶ ÇòéÅôÕÅðÆ ÇÚÔð¶

ù êÛÅä éÅ ÃÕ¶ Áå¶ À°Ôé» çÆÁ»

ÚÅñ» Çò¼Ú ëà ն ÁÃƺ ñ§î¶ óØðô

î×𯺠ÕÅÇÂî ÕÆå¶ ðÅÜ ù Õ°Þ ÃÅñ»

Çò¼Ú ÔÆ ×°ÁÅ ÇñÁÅÍ Ã½-ÃÅñ» î×ð¯º

óé 1947 Çò¼Ú ÃÅⶠկÿ ÁÇÜÔÅ î½ÕÅ

ÁÅÇÂÁÅ ÃÆ Ü篺 ÇÕ ÁÃƺ ÁÅêäÆ Õ½î

çÅ Õ°Þ Ã³òÅð ÃÕç¶ Ã», êð ÁÃƺ ú篺 òÆ ìzÅÔîäòÅçÆ ñÆâð» ç¶ Ûñ ù éÅ

êÛÅÇäÁÅ ÁÅêä¶ ñ¼Ö» ÁÅçîÆ îðòÅ Õ¶, Õð¯ó» çÆÁ» ÜÅÇÂçÅç» å¯º Ô¼æ è¯ Õ¶, êzÅä» å¯º ÇêÁÅð¶ ×°ðèÅî» ù Û¼â Õ¶, ÜðÅÇÂî-ê¶ôÅ Ô¯ä çÅ ÃðàÆÇëÕ¶à ñËä ñÂÆ ÇÂà Òê¹³é-í±îÆÓ å¶ ÁÅä ìËá¶Í ÇÜà ÁäÖ, Ǽ÷å Áå¶ èðî çÆ Ã¹å³åðåÅ ñÂÆ Ç¼èð ÁŶ û, À°Ã¶ çÆ ðÅÖÆ ñÂÆ Çëð ÃÇåÁÅÇ×zÔ», ð¯Ã îÅðÚ», î¯ðÇÚÁ», ܶñ·» íðé, é½ÜòÅé» ç¶ êzÅä» çÆ ìñÆ ç¶ä ç¶ ðÅÔ å¶ å°ð ê¶Í

1984 Çò¼Ú ܯ Õ°Þ Ô¯ÇÂÁÅ, À°Ã ù ç¹ÔðÅÀ°ä çÆ ñ¯ó éÔÆºÍ ÁÃƺ À°Ã

ÇíÁÅéÕ òðåÅð¶ 寺 òÆ Õ¯ÂÆ ÇüÇÖÁÅ éÔƺ ñÂÆÍ À°Ã åzÅÃçÆ ç¶ Õôà Áܶ åÕ Ô÷Åð» é½ÜòÅé ܶñ·» Çò¼Ú í¯× ðÔ¶ ÔéÍ ÁÅêä¶ ÕÅåñ» ù Ã÷Å ç¹ÁÅÀ°ä

ñÂÆ ÕÂÆ ÁÅÔð-êÅÔð Õð ðÔ¶ Ô», êð ÃÅâÆ ÇÕå¶ Ã¹äòÅÂÆ éÔƺ, ÃÅâÆ çñÆñ ÁêÆñ çÅ Õ¯ÂÆ ÁÃð éÔƺ Ô°³çÅÍ

ÃÅⶠñÂÆ ÇÂéÃÅø ç¶ ÃÅð¶ çðòÅ÷¶ ì³ç

ÔéÍ

ÃÅⶠÕÅåñ ÛÅåÆ Ú½óÆ ÕðÕ¶ Ø°³î ðÔ¶ Ôé, ÕÂÆ å» ðÅÜ-íÅ× ç¶ Ã¹Ö îÅä Ú¹¼Õ¶ Ôé Áå¶ îÅä òÆ ðÔ¶ ÔéÍ ÕÂÆ ÃÅⶠòð׶ ÇÚÔð¶-î¯Ôð¶ òÅÿ¶ ñ¯Õ òÆ À°Ôé» ÕÅåñ» éÅÿ ðñ Õ¶ ðÅÜ-íÅ× çÅ

Áé§ç îÅä ðÔ¶ ÔéÍ ÁÃƺ ÕÅåñ» Õ¯ÿ¯º ÔÆ òÅð-òÅð ÃÔÅÇÂåÅ çÆ î³× Õðç¶ Ô»Í ÃÅⶠÃîÅ×î» Çò¼Ú ÒÕÅåñ»Ó ù ÃéîÅÇéå ÕÆåÅ Ü»çÅ ÔË, ÇÜÔó¶ ÃÅâÆ Õ½î çÆÁ»

Üó·» Çò¼Ú å¶ñ ç¶ä ç¶ ñ×ÅåÅð ïåé

Õðç¶ ÁÅ ðÔ¶ ÔéÍ ÇÂÔ ö°ñÅîÆ çÆ ÇÃÖð éÔƺ, å» Ô¯ð ÕÆ ÔË?

ÁÅú ÜÅ×ƶ! ÁÅú ïÚƶ! ¶éÆ

ñ§îÆ ö°ñÅîÆ Ú³×Æ éÔƺ Ô°³çÆ..... ÁÅú, ö°ñÅîÆ çÅ À°Ô ÜÈÿÅ êð·» ò×ÅÔ îÅðƶ, ÇÜÔóÅ 29 îÅðÚ, óé 1849 ù ÃÅⶠ×ÿ» Çò¼Ú êÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ ÃÆÍ

ìñÜÆå ÇÃ³Ø õÅñÃÅ* ÇÂÕ ÁÅçðôÕ ÁÕÅñÆ

¡’≈Ò∆ αÒ≈ «√ßÿ

ÒÁÕÅñÆÓ ôìç ÁÅêä¶ Á³çð ÇüÖ

øñÃø¶ çÆ ð¹ÔÅéÆÁå ù Ãî¯ÂÆ ìËáÅ ÔËÍ

ÇéôÚ¶ ÔÆ ÒÁÕÅñÆÓ ÁÕÅñ ê¹ðÖ çÆ ø½Ü

ÇòÚñ¶ À°Ã óå ÇÃêÅÔÆ ù ÔÆ ÇÕÔÅ ÜÅ

ÃÕçÅ ÔË, ܯ ÃÔÆ Áðæ» Çò¼Ú òÅÇÔ×°ðÈ ÜÆ

ÕÅ õÅñÃÅ Ô°³çÅ Ô¯ÇÂÁÅ, ÷°ñî Üìð Çòð¹¼è

òÅÇÔ×°ðÈ ÜÆ ÕÆ øåÇÔ ñÂÆ Çéð³åð ÜÈÞçÅ

ðÔ¶Í

ÇÃ¼Ö ÇÂÇåÔÅà íÅò¶º ÁÇÜÔ¶ ÒÁÕÅñÆÓ

ÔÆÇðÁ» éÅñ íÇðÁÅ ÇêÁÅ ÔË, êð ÁÕÅñÆ

ð¹åì¶ çÆ ìÖÇôô ×°ðÈ ê³æ é¶ ëÈñÅ ÇóØ

é» ç¶ Ã³å ÇÃêÅÔÆ ù ÔÆ ÕÆåÆ ÔËÍ Ç¼æ¶

Áܯն ÁÅê¶ ìä¶ ÁÕÅñÆÁ» ñÂÆ Â¶éÅ ÔÆ

ÕÇÔ ç¶äÅ ÕÅøÆ ÔË ÇÕ ÇÂÔé» é¶ ÁÅêäÆÁ»

Õðå±å» éÅñ ÒÁÕÅñÆÓ ôìç ù À°Ã¶ åð·»

éøðå çÅ êÅåð ìäÅ ç¶ä Çò¼Ú Õ¯ÂÆ ÕÃð

éÔƺ Û¼âÆ, ÇÜò¶º ÇÕö ò¶ñ¶ îóç òð׶

À°µÚ¶ ð¹åì¶ òÅñ¶ ôìç ù Õ°Þ ØàÆÁÅ

ÇÕðçÅð ç¶ ñ¯Õ» é¶ ÇØðÇéå ôìç ìäÅ

Çç¼åÅ ÃÆÍ (ïÅç ðÔ¶ ÇÕ îóç ôìç òÆ ÇÕö

Ã ÇüÖÆ Çò¼Ú ÇÂ¼Õ ìóÅ À°µÚÅ ð¹åìÅ Ô°³çÅ

ÃÆ) Çé×ÈäÆÁ» Ú½èð» å¶ ÁÔ°ç¶çÅðÆÁ» çÆ

õÅåð, àÕ¶-àÕ¶ ç¶ îé°¼Ö» çÆ õ°ôÅîç Õðé

òÅñ¶ ÇÂÔ (ÁÅê¶ ìä¶) ÁÕÅñÆ ÕÆ ÜÅäé, ÇÕ ÁÕÅñÆ ÇÕò¶º ìÇäÁÅ Ü»çÅ ÔËÍ

ÁÕÅñÆ éÅ å» ÇÕö òÆ ç¹ÇéÁÅòƺ

ìÅçôÅÔå çÆ ö°ñÅîÆ ÔÆ ÕìÈñçÅ ÔË å¶

éÅ ÔÆ ×¯ñÆÁ» çÆ Õ»× ìä Õ¶ ÁÅêä¶

ðÅÔ» Çò¼Ú Öñ¯åÆ î½å ù ò¶Ö Õ¶ ÁÅêä¶

Õçî ÔÆ ð¯ÕçÅ ÔËÍ ÇÂ¼Õ ×Ëð ÇÃ¼Ö ôÅÇÂð é¶

ÁÕÅñÆ çÆ ôõÃÆÁå ÇòÚñ¶ ÇÂÔé» ×°ä»

çÅ ÕÅðé ç¼ÃÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ» ÇÕÔÅ ÃÆ:

Ô¯ð çÆ ×°ñÅîÆ çÆ À°Ô ì¶óÆ íñÅ êÅÀ°ä

ÕÆÕȳ ×ÿ ÇÕðêÅé ÇÜé·» êÅÂÆ úà òÅñÆ çÆÍ

ô¶ð ò»× ÜÅä ÃçŠׯñÆÁ» çÆ Õ»× Á³çð

ÛÕ ñÆåÆ ìȳç ÇÜé·»

ÃéÍ ëÈñÅ ÇÃ³Ø é» çÅ ÇÂÔ Ã³å ÇÃêÅÔÆ ÃÈðîÅ ÁÕÅñÆ ÁÖòÅÀ°ä ç¶ ï¯×, ÃzÆ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì çÆ ×¯ç Çò¼Ú

ìËáä ç¶ ÕÅìñ Áå¶ îÔÅðÅÜÅ ç¶ ð¹åì¶

òÅñ¶ ÇÂ¼Õ ÇÃ¼Ö ù òÆ ç¯ôÆ çÆ ÔËÃÆÁå

Çò¼Ú üڶ êÅåôÅÔ çÆ ìÅçôÅÔå ç¶ Ãéî¹Ö

Öó·Å Õð ç¶ä ç¶ Ãîð¼æ ÃÆÍ À°Ã ù ÁÕÅñÆ

çÅ ð¹åìÅ ÇÕö ÁÔ°ç¶çÅðÆ ç¶ éÅñ éÔƺ ÃÆ

ÇîÇñÁÅ, ÇÂÔ ð¹åìÅ À°Ã é¶ ÕîÅÇÂÁÅ ÃÆÍ

À°Ã çÆ Á×òÅÂÆ Çò¼Ú î¹¼áÆ íð ÁÕÅñÆ

ÃÈðìÆð» çÅ ÜæÅ Çìé» ÇÕö çÆ ÁèÆé×Æ

Ü» åéõÅÔ ç¶ ÒòÅÇÔ×°ðÈ ÜÆ ÕÅ õÅñÃÅÓ

ç¶ ðÈê Çò¼Ú ÒòÅÇÔ×°ðÈ ÜÆ ÕÆ øåÇÔÓ ñÂÆ

ÕÅñ ìä-ìä Õ¶ ÁÅëå» éÅñ àÕðÅÀ°ºçÅ

ÇðÔÅ å¶ ÕÇáé ØîÃÅä» Çò¼Ú õÅñÃÅ ðÅÜ

ñÂÆ ÜÈÞçÅ ÇðÔÅÍ ÁÅú, ×°ðîÇå ×°ä»

éÅñ íðêÈð ÇÂà ôõÃÆÁå ç¶ ÜÆòé å¶

ÞÅå îÅðÆ ÜÅò¶Í

ÁÅê çÅ Üéî ÇÂñÅÕÅ ì»×ð ç¶

Çê³â ôƺԶ Çò¼Ú Ã. ÂÆôð ÇÃ³Ø ç¶ Øð óé

1761 ÂÆ: ù Ô¯ÇÂÁÅÍ ÇÃ¼Ö Ü¼ç¯-ÜÇÔç ç¶

ÇÂÇåÔÅÃ Çò¼Ú ÇÂÔ ìÔ°å ÔÆ ÁÇÔî Ãî»

ÃÆ, Ü篺 ÇÃ¼Ö ÜÆòé-î½å ç¶ õÈéÆ Ã³Øðô

Çò¼Ú ð¹¼Þ¶ ԯ¶ ÃéÍ ÁÅê ç¶ ÇêåÅ ÜÆ òÆ

ÁìçÅñÆ éÅñ Ô¯ä òÅñÆÁ» õÅñÃÂÆ Þóê» Çò¼Ú òè-Úó· Õ¶ ÇÔ¼ÃÅ ñËºç¶ Ãé å¶

ÁÅê ç¶ Üéî 寺 Û¶åÆ ÔÆ ìÅÁç À°Ôé»

ç¶ Úó·ÅÂÆ Õð ÜÅä çÅ ÕÅðé òÆ ñóÅÂÆ

Çò¼Ú ñ¼×¶ ÷õî ÔÆ ÃéÍ

ÁÅê çÆ î¹¼ãñÆ ÇÃÖñÅÂÆ ×°ðî¹Ö

ÇêÁÅð¶ ìÅìÅ éðËä ÇÃ³Ø çÆ ç¶Ö-ð¶Ö Çò¼Ú

Ô¯ÂÆ, ÇÜé·» é¶ ÁÅê ù Ã ç¶ êzÚñå ÃÅð¶

ôÃåð ÚñÅÀ°ä Çò¼Ú Çéê¹³é ìäÅ Çç¼åÅÍ

×°ðìÅäÆ éÅñ å» ÁÅê Ô¯ô óíÅñÇçÁ»

ÔÆ Ü°ó ׶ Ãé å¶ Çé¼ÕÆ À°îð¶ ÔÆ ÕÂÆ

ìÅäÆÁ» ÁÅê é¶ Õ³á Õð ñÂÆÁ» ÃéÍ

Û¯àÆ ÇÜÔÆ À°îð Çò¼Ú ÔÅäÆÁ» éÅñ ܳ×Æ

ÁÇíÁÅà Õð-Õð Õ¶ ÁÅê é¶ ÁÅêäÆ

ÇÃÖñÅÂÆ Çò¼Ú Ô¯ð ÇéÖÅð ÇñÁ»çÅÍ

ÁÅê Áܶ ×¼íðÈ éÔƺ Ãé ԯ¶ Ü篺

ÁÅê ÜÆ ç¶ îÅåÅ ÜÆ òÆ ÇÂ¼Õ ØÅåÕ

ÔÅçö ÕÅðé Ú¼ñ ò¼Ã¶Í ì¼Ú¶ çÆ ôõÃÆÁå ù Øóé Çò¼Ú Ãí 寺 òè¶ð¶ ð¯ñ À°Ã çÆ î» çÅ ÔÆ Ô°³çÅ ÔË, ôÅÇÂç ÇÂö ñÂÆ ÔÆ

ÁÕÅñÆ ëÈñÅ ÇÃ³Ø ÜÆ ç¶ ÜÆòé ù êóÚ¯ñ Õ¶ ìÅìÅ êz¶î ÇÃ³Ø Ô¯åÆ é¶ ÁÕÅñÆ ëÈñÅ ÇÃ³Ø ÜÆ ù À°Ôé» çÆ îÅåÅ ò¼ñ¯º Çç¼åÆ ÇÃÇÖÁÅ ÁÅê çÆ ÜÆòéÆ Çò¼Ú çðÜ ÕÆåÆ ÔË, ܯ ÁܯÕÆÁ» ÇÃ¼Ö ìÆìÆÁ» ñÂÆ êó·éÆ ÷ðÈðÆ ÔË:

ÒÒì¼ÚÅ! î˺ åËù ê³æ öòÅ ñÂÆ Ãí åð·» ï¯× ìéÅä çÅ ïåé ÕÆåÅ ÔË Áå¶ ×°ðÈ çÆ ÇîÔð éÅñ å±³ Ãí åð·» ÇÂÃ ç¶ ï¯× òÆ Ô¯ Ç×ÁÅ ÔËºÍ ê¹¼åð! ç¶ô Çò¼Ú ÷°ñî å¶ ÁÇåÁÅÚÅð çÆÁ» ÇìÜñÆÁ» Ãí êÅÇÃÁ» 寺 çÆé» ç¶ ÇÃð Ç×ð ðÔÆÁ» ÔéÍ ì¼ÇÚÁÅ! ÇÂÔ å¶ðÅ èðî Ô¯ò¶×Å ÇÕ çÆé ÔÆé ÁéÅæ» ù ÇÂÔé» Õô໠寺 Û°âÅÀ°ä ñÂÆ, ÇÃð Óå¶ Ö¶â Õ¶ ÇüÖÆ èðî ÇéíÅÂÆºÍ Ü¶ èðî çÆ êÅòé ܯå ù ÇÂà Áèðî çÆ Ôé¶ðÆ å¯º ìÚÅÀ°ä ñÂÆ Ãðì³Ã òÆ ñ¼× ÜÅò¶ å» Çê¼Û¶ éÅ Ôàƺ, Ãéî¹Ö Ô¯ Õ¶ ðä Çò¼Ú îðéÅ, ÃÈðÇîÁ» çÅ èðî ÔË, Çê¼Û¶ êËð ÔàÅäÅ ÕÅÇÂðåÅ ÔËÍ å±³ ÁÅêä¶ ìñÆ ÇêåÅ çÅ ê¹¼åð å¶ îÔÅé å¶ÜÃòÆ Ü¯è¶ å¶×èÅðÆ ×°ðÈ çÅ ÇÃ¼Ö Ô˺, À°Ôé» ç¶ ÔÆ êŶ êÈðÇéÁ» Óå¶ å°ðé ñÂÆ ååêð ðÔƺ å¶ ÁÅêäÆ Ã³×å ç¶ ÁêÅð ×Èó·¶ ð³× éÅñ ÁËö Ô¯ð ìñÆ ìÆð å¶ À°î³×Æ Ü¯è¶ êËçÅ Õðƺ, ܯ èðî ç¶ô ç¶ çÆé» çÆ ðÅÖÆ ñÂÆ ÁÅêäÅ ÁÅê ñÅ ç¶äÅ ÃÅèÅðé ÇÜÔÆ Ö¶â ÃîÞäÍÓÓ

(ÜÆòéÆ ÁÕÅñÆ ëÈñÅ ÇóØ, ê³éÅ 22-23)

ÇéôÚ¶ ÔÆ ÇÂÔ î» çÆ Á³åî ÇüÇÖÁÅ ÔÆ Ô¯ò¶×Æ, ÇÕ À°Ôé» ç¶ ÁÕÅñ ÚñÅä¶ À°êð³å ÁÅê é¶ ìÅìÅ éðËä ÇÃ³Ø ç¶ â¶ð¶ ÁÅ Õ¶ ÁÕÅñÆ ìÅäÅ Áå¶ ôÃåð ìÃåð êÇÔé ñ¶ å¶ ôÔÆç» çÆ ÇîÃñ Çò¼Ú ôÅîñ Ô¯ ×Â¶Í Ç¼毺 ÔÆ ÁÅê ç¶ ê³æÕ ÁæòÅ ÁÕÅñÆ

ÜÆòé çÅ Áð³í Ô°³çÅ ÔËÍ

ÇÂà À°êð³å Õ°Þ Ãî» ÁÅê ìÅìÅ éðËä

ÇÃ³Ø ÜÆ ç¶ Üæ¶ éÅñ ÃzÆ Áé§çê¹ð ÃÅÇÔì

ÇòÖ¶ ðÔ¶ å¶ À°µæ¶ ÕÂÆ ñóÅÂÆÁ» Çò¼Ú ÇÔ¼ÃÅ

ÇñÁÅ, ÇÂ¼æ¶ ÔÆ ÁÅê ÇÂà Üæ¶ ç¶ Üæ¶çÅð

æÅê Çç¼å¶ ׶Í

óîå 1857 Çò¼Ú ÁÅê ÁÅêä¶ Üæ¶

Ãî¶å ÃzÆ Á³ÇîzåÃð ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ ÁŠ׶Í

ÇÂ¼æ¶ Ü篺 ÁÅê é¶ îÔ³å» çÆ ì¹ðÛÅ×ðçÆ

ò¶ÖÆ å» Ã¹èÅð Õðé ñÂÆ ÇÂ¼æ¶ ÔÆ ð¹Õ ׶

å¶ êzÚÇñå Ô¯ Ú¹¼ÕÆÁ» Çìêð Õ°ðÆåÆÁ» ù

çÈð ÕðÕ¶ ×°ðîÇå çÅ êzòÅÔ ÚñÅ Çç¼åÅÍ

Ô°ä ÁÅê ÃzÆ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì çÆ Û»

Ô¶á, ÁÕÅñ ê¹ðÖ çÆ ø½Ü ç¶ ÇÃðñ¼æ» çÆ

ÇÂ¼Õ Û¯àÆ ÇÜÔÆ à°ÕóÆ çÆ Á×òÅÂÆ Õðç¶

ԯ¶ ÕÈó հüå çÆ Ã¹èÅÂÆ Õðé ñ¼×¶Í

ÇÂà ò¶ñ¶ Á³ÇîzåÃð ôÇÔð å¶ í³×Æ

ÇîÃñ ç¶ ÃðçÅð» çÅ Õì÷Å ÃÆ Ü¯ ÇÕ ôÇÔð

çÅ êzì³è ÃÔÆ ã³× éÅñ ÚñÅÀ°ä¯º ÁÃîð¼æ

ÃéÍ

óé 1801 ÓÚ Á³ÇîzåÃð ù ÁÅêä¶

ðÅÜ Çò¼Ú ÇîñÅÀ°ä ñÂÆ îÔÅðÅÜÅ

ðäÜÆå ÇÃ³Ø é¶ ÔîñÅ ÕÆåÅÍ ÇÂà 寺

êÇÔñ» ÇÕ Çüֻ çÆ ÁÅê¯ Çò¼Ú åñòÅð

Ú¼ñçÆ, ÁÕÅñÆ ëÈñÅ ÇÃ³Ø ç¯Ô» ÔÆ ø½Ü»

ç¶ ÇòÚÕÅð ÜÅ Öñ¯å¶ å¶ ×°ðÈ ÕÆ é×ðÆ

Çò¼Ú ÁÅêÃÆ ñóÅÂÆ å¯º êðÔ¶÷ Õðé ñÂÆ

ÇÕÔÅÍ îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø ÁÅê ÜÆ

çÆ ôõÃÆÁå 寺 ìÔ°å êzíÅÇòå Ô¯ÇÂÁÅ

Áå¶ À°Ã é¶ ôÇÔð ç¶ ç¹ÁÅÇñúº ÁÅêäÆ

ø½Ü çŠضðÅ À°áÅ Çç¼åÅÍ ÇÂà À°êð³å

í³×Æ ÃðçÅð» é¶ òÆ ÃÇÔîåÆ éÅñ ÔÆ Õ°Þ

ÜÅ×Æð ñË Õ¶ ôÇÔð çÅ êzì³è ðäÜÆå ÇóØ

ù ýºê Çç¼åÅÍ

îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø ÁÅêä¶

ÇéîðåÅ íðêÈð ùíÅÁ ÕÅðé ÁÅê çÆ

é¶óåÅ ÔÅÃñ Õðé Çò¼Ú Ãëñ Ô¯ Ç×ÁÅÍ

À°Ãé¶ ÁÅê ù ÁÅêäÅ ðÅÜ ÇÂéÃÅø

ÁèÅÇðå õÅñÃÅ ðÅÜ Ô¯ä çÅ ïÕÆé

ÇçòÅÇÂÁÅÍ ÇÂà À°êð³å ÇÂà ÔÕÈîå çÆ

ÃñÅîåÆ å¶ ÇòÃæÅð ñÂÆ Úó·Æ Ôð Á½ÖÆ

î¹ÇÔ³î Çò¼Ú ÁÕÅñÆ ëÈñÅ ÇÃ³Ø ÜÆ çÆ

Á×òÅÂÆ Çò¼Ú ÁÕÅñÆ Üæ¶ çÆÁ» å¶×»

çÆ ÖäÕÅð ÇÃ¼Ö ø½Ü» ç¶ Ô½ºÃñ¶ òèÅÀ°ºçÆ

å¶ òËðÆÁ» ç¶ Ô½ºÃñ¶ ãÅÔ°³çÆ Ô¯ÂÆ õÅñÃÅ

ðÅÜ çÅ êzåÅê Ô¯ð ëËñÅÀ°ä ñ¼×ÆÍ

ÇÂÔ ÁÕÅñÆ Ô¯ä çÅ ×°ä ÔÆ ÃÆ ÇÕ

ÁÕÅñÆ ëÈñÅ ÇÃ³Ø é¶ õÅñÃÅ ðÅÜ ù òÅÇÔ×°ðÈ ÜÆ ÕÆ øåÇÔ ÁæòÅ ÇÂéÃÅø

êóç ÔÕÈîå î³éç¶ Ô¯Â¶, ÇÂà çÆ Úó·çÆ

ÕñÅ ñÂÆ ÕÇáé î¹ÇÔ³î» Óå¶ ÁÅêäÅ ñÔÈ

å¶ êÃÆéÅ ÷ðÈð â¯Çñ·ÁÅ, êð ÁÅê é¶ Õç¶

òÆ ÁÅêä¶ ÁÅê ù îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇóØ

çÆ êðÜÅ Ô¯äÅ ÕìÈñ éÔƺ ÕÆåÅ, Ãׯº ÁÅê

ÁÕÅñ ê¹ðÖ çÆ ø½Ü ç¶ ÇÂ¼Õ ÇéðíË ÜðéËñ

òܯº ÔÆ ÇòÚðç¶ ðÔ¶Í Ãð ñ¶Çêñ Ç×zëé ç¶

ÁÅê ìÅð¶ ÇñÖ¶ ÇòÚÅð» Çò¼Ú¯º ÁÅê çÆ ÇÂÃ

ôõôÆÁå ç¶ ÃÅÖôÅå çðôé Ô¯ Ü»ç¶ ÔéÍ

À°Ô ÇñÖçÅ ÔË:

ÒÒíÅò¶º À°Ô Õùé çÅ Áé°ÃÅðÆ éÔƺ

ÃÆ, êz³å± À°Ô Ôé¶ð çÅ çñ¶ð, îÔ»òÆð å¶

ê¹ð÷¯ð ï¯èÅ ÃÆÍ ÇÂà ÁÅçîÆ çÅ ÜÆòé

ÇÂÇåÔÅà ìóÅ ÔÆ Áç¹í°å ÔËÍ À°Ô çÇðÁÅ

ÕÅìñ À°µêð à¶ðÆ Ü³×» Çò¼Ú ìóÆ òÆðåÅ

ç¼Ã Õ¶ Õ³î ÁÅÇÂÁÅÍ ÇÂà ñóÅÂÆ Çò¼Ú

êáÅä» Óå¶ øåÇÔ êÅÀ°äÆ Çéð¯ñ ëÈñÅ ÇóØ

çÆ ÇéðíËåÅ å¶ òÇðÁÅîåÅ çÅ ëñ ÃÆÍÓÓ

(ê³ÜÅìÆ ÛÅê, î¶Üð ÕÅðîÅÂÆÕñ

ÃîÅÂÆé îÔÅé Õ¯ô, ê³éÅ-2459)

Ô¶á ÇñÖÆÁ» Õ°Þ ØàéÅò» ÁÅê

çÆ Á÷Åç ÔÃåÆ çÆ ÇÜÀ±ºçÆ ÜÅ×çÆ

À°çÅÔðé Ôé:

(À) îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø ÇÂ¼Õ òÅð

ÇÃ¼Ö ðÇÔå îÇðïÅçÅ Çòð¹¼è Õ¯ÂÆ Õðî

ÕîÅ ìËáÅÍ ÇÂà Çê¼Û¯º Ü篺 À°Ô çðìÅð

ÃÅÇÔì î¼æÅ à¶Õä ÁÅÇÂÁÅ å» ÁÅê é§×Æ

ÇÕðêÅé ñË Õ¶ À°Ã çÅ ðÅÔ ð¯Õ Öñ¯å¶ å¶

ÕÇÔä ñ¼×¶ ÇÕ åéÖÅÔƶ Á³çð éÔƺ ÜÅ

ÃÕç¶Í ÇÂà ò¶ñ¶ îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø é¶

ÇÜà åð·» ÇéîðåÅ éÅñ ×°ðÈ ê³æ 寺 í°¼ñ

ìÖôÅÂÆ, À°Ô ÇÂ¼Õ ò¼ÖðÆ ×ÅæÅ ÔËÍ

(Á) ÇÂ¼Õ òÅð ÁÅê Áé§çê¹ð ÃÅÇÔì

ç¶ ÇÂñÅÕ¶ ÇòÖ¶ Ãé ÇÕ ÇÂñÅÕÅ Üƺç çÅ

Õ³òð êzåÅê ÇóØ, Á³×ð¶÷» 寺 ìÚä ñÂÆ

ÁÅê çÆ ôðé Çò¼Ú ÁÅ Ç×ÁÅÍ Á³×ð¶÷»

é¶ ÁÅê 寺 Õ³òð çÆ î³× ÕÆåÆ å» ÁÅê

é¶ ×°ðîÇå ÁÅô¶ Áé°ÃÅð ÜòÅì Çç¼åÅ, À¹ÁÃƺ ÇóØ, ôðé ÁŶ ù òÅêà éÔƺ

î¯óç¶ å¶ ÜÅä òÅñ¶ ù ð¯Õç¶ òÆ éÔƺ Ô»Í

Á³×ð¶÷» é¶ îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇóØ

寺 ÁÕÅñÆ ëÈñÅ ÇÃ³Ø ù ÜìðÆ òÅêÃ

ÇñÁÅÀ°ä çÆ êzòÅé×Æ

ÁõÆð öñåÆ çÅ ÁÇÔÃÅÃ

ÕðÕ¶ ô¶ð¶ ê³ÜÅì é¶ ìÅìÅ ÃÅÇÔì ÇÃ³Ø ì¶çÆ

ù Çò¼Ú êÅ Õ¶ ìóÆ î¹ôÇÕñ éÅñ îÃñÅ

ùñÞÅÇÂÁÅÍ

(Â) îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø éÅñ

Çòô¶ô ÃðÕÅðÆ ×¼ñìÅå ñÂÆ Á³×ð¶÷

ÃðÕÅð ò¼ñ¯º ÇîÃàð ÇîàÕÅë Á³ÇîzåÃð

ÁÅÇÂÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆÍ î¹Ô¼ðî çÅ Ççé ÁÅ

Ç×ÁÅÍ ÇîàÕÅë éÅñ ÁŶ î¹ÃÇñî ÇÃêÅÔÆ

åÅÜÆÁÅ Õ¼ãä ñ¼×¶Í Ü篺 À°Ô çðìÅð

ÃÅÇÔì ç¶ Á¼×¯º çÆ ñ§Ø¶, À°ç¯º úæ¶ ÕÆðåé

Ô¯ ÇðÔÅ ÃÆÍ ÕÆðåé Çò¼Ú ÇòØé ê˺çÅ ò¶Ö

ÁÕÅñÆ ëÈñÅ ÇÃ³Ø é¶ ÇÂ¼Õ ÇÃ³Ø ù ìÅÔð

ô»åÆ çÆ ì¶éåÆ Õðé ñÂÆ í¶ÇÜÁÅ, êð

Á³×ð¶÷ ç¶ î¹ñÅ÷î Ô¯ä ç¶ Ô³ÕÅð é¶ Ç¼Õ

ÇÃ³Ø çÆ çÃåÅð ù Ô¼æ êÅ ÇñÁÅÍ Á³çð

õìð ê¹¼ÜÆ å» ÁÕÅñÆ ëÈñÅ ÇÃ³Ø ÁÅêä¶

Üæ¶ éÅñ ìÅÔð ÁÅÂ¶Í æ¯óÆ åñÖ ÕñÅîÆ À°êð³å å¶×» ÇîÁÅé» Çò¼Ú¯º ÇéÕñ êÂÆÁ» å¶ ÚÅäÚ¼Õ ÔÆ Â¶é¶ ÕÇÔð çÆ åñòÅð Ú¼ñÆ ÇÕ êñ» Çò¼Ú ÔÆ úæ¶ ñÅô» ÔÆ ñÅô» Çò¼Ú ×ÂÆÁ»Í ô¶ð¶ ê³ÜÅì õ°ç دó¶ Óå¶ Úó· Õ¶ î½Õ¶ Óå¶ ÁŠ깼ܶ å¶ ìóÆ î¹ôÕñ éÅñ îÅîñÅ ô»å ÕÆåÅÍ ÇîàÕÅë ù êÅö ÇñÜÅ Õ¶ ô¶ð¶ ê³ÜÅì é¶ ç¼ÇÃÁÅ ÇÕ ÇÂÔ ÁÕÅñÆ, ÔÅÕî» ç¶ Õùé» å¯º ÁÅ÷Åç Ôé å¶ çÃåÅð çÆ ì¶ÁçìÆ ÇÂÔ éÔƺ ÃÔÅð ÃÕç¶Í À°Ã Ççé Çê¼Û¯º çðìÅð ÃÅÇÔì ç¶ Á¼×¯º åÅÜƶ ÇéÕñä¶ ì³ç Ô¯ ׶Í

(Ã) ô¶ð¶ ê³ÜÅì ò¼ñ¯º ðÅÜ çðìÅð Çò¼Ú â¯×ÇðÁ» ù À°µÚ ÁÔ°ç¶ ç¶ä ÕðÕ¶ ÁÅê é¶ À°Ã ù Ãõå ôìç» Çò¼Ú åÅóéÅ òÆ ÕÆåÆ ÃÆÍ

êð ÇÂà Ãí ç¶ ìÅòÜÈç ÁÕÅñÆ ëÈñÅ ÇÃ³Ø ç¶ Çìé åéÖÅÔ¯º ñóé òÅñ¶ ÁÕÅñÆ Üæ¶ é¶ õÅñÃÅ ðÅÜ çÆ ÁæÅÔ Ã¶òÅ ÕÆåÆ å¶ À°Ã çÆÁ» Ô¼ç» òèÅÂÆÁ»Í õÅà Õð î¹ñåÅé çÆ øåÇÔ çÅ ÔÅñ êó·é òÅñ¶ å» ÁÅê çÆ Ü»ìÅ÷Æ çÆ ×ÅæÅ êó· Õ¶ À°º×ñ» îÈ³Ô Çò¼Ú êÅ ñËºç¶ ÔéÍ 14 îÅðÚ 1822 çÅ ÇçÔÅóÅ ÃÆ À°Ô, Ü篺 ÁÅê é¶ ê³æ ù Ã¯è¶ Ô¯Â¶ ÁðçÅö çÆ îÔ¼ååÅ Áå¶ ÕÆîå ÁÅêäÆ ÜÅé òÅð Õ¶ çðÃÅÂÆÍ ô¶ð¶ ê³ÜÅì ÁÅêä¶ ÃÅð¶ Ú¯äò¶º ÜðéËñ» Ãî¶å é½ôÇÔð¶ ç¶ îËçÅé Çò¼Ú Öñ¯å¶, çÈð êÔÅó» Çò¼Ú Ôîñ¶ ñÂÆ ÇÂÕ¼á¶

Ô¯ ðÔ¶ êáÅäÆ ñôÕð ù ïèä ñÂÆ ×°ðîåÅ

Õð Õ¶ ÔචÔÆ Ãé ÇÕ ÁËé ÁÅÖðÆ Ã ê¹¼ÜÆ

ÇÂ¼Õ õìð ç¶ ÁÅèÅð Óå¶ ÔîñÅ Õ°Þ ç¶ð ñÂÆ

éÅ Õðé çÅ îåÅ êÕÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅÍ Ü篺

ÁÕÅñÆ ëÈñÅ ÇÃ³Ø ù ÇÂà øËÃñ¶ çÅ êåÅ

ñ¼×Å å» ÁÅê ÇÃ¼è¶ îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇóØ

Õ¯ñ 깼ܶ å¶ ÕÇÔä ñ¼×¶; ÒÒÁðçÅÊïè Õ¶

ÇÃ¼Ö Ã¯Ú» éÔƺ ïÇÚÁÅ Õðç¶ÍÓÓ ô¶ð¶ ê³ÜÅì

é¶ ÁÅê çñÆñ» ç¶ Õ¶ ÃîÞÅÀ°äÅ ÚÅÇÔÁÅ, êð éÅ å» ÁÅê ô¶ð¶ ê³ÜÅì ç¶ åéõÅÔçÅð

ø½ÜÆ Ãé å¶ éÅ ÔÆ çñÆñ», ÇüÖÆ ÇÃçÕ

Óå¶ íÅðÈ ÔÆ Ô¯ ÃÕçÆÁ» ÃéÍ ÁÅê é¶ ÇÕÔÅ, ÒÒå°Ãƺ ܯ îð÷Æ Õð¯ êð ÁÃƺ ÁðçÅÊïè

Ú¹¼Õä Çê¼Û¯º Ô°ä éÔƺ ð¹Õ ÃÕç¶ÍÓÓ

ÃÅÔîä¶ î¯ðÇÚÁ» Çò¼Ú ìËᶠÕÂÆ ×°ä»

êáÅäÆ ñôÕð çÆ î÷ìÈåÆ å¯º ÜÅäÈ Ô¯ä

ç¶ ìÅòÜÈç ÇÂÔ î¹¼áÆ íð ÁÕÅñÆ ÃÈðìÆð»

çÅ ÜæÅ ÁÅêäÆÁ» å¶×» Áå¶ ÇüÖÆ ÇÃçÕ

ç¶ ÃÔÅð¶ À°é·» éÅñ àÕðÅÀ°ä ñÂÆ Çé¼åð

ÇêÁÅÍ

Á¼×¯º î¯ðÚ¶ ìÆó Õ¶ ìËᶠñôÕð» é¶ Ü篺

î¹¼áÆ íð ÁÕÅñÆ ÃÈðìÆð» ù ÁÅêä¶ ò¼ñ

òèç¶ ò¶ÇÖÁÅ å» À°Ô õ°ô Ô¯ Õ¶, ÇÂÔé»

ç¶ ÁÅêäÆÁ» ׯñÆÁ» çÆ îÅð Ô¶á ÁÅÀ°ä

çÆ À°âÆÕ Õðé ñ¼×¶Í ÇÂÔ ÁÕÅñÆ ÜæÅ

åñòÅð çÆ Ô¼æ¯-Ô¼æ ñóÅÂÆ Çò¼Ú ïÕÆé

ð¼ÖçÅ ÃÆ å¶ ÇÂà Çò¼Ú ÇÂÃ é¶ Õç¶ ÇÕö

寺 îÅð éÔƺ ÃÆ ÖÅèÆÍ ÇÂà ׼ñ ù êáÅä

òÆ ÜÅäç¶ Ãé, êð Á¼Ü ÇÂÔ ÜæÅ À°Ôé»

ç¶ ìðÈç çÆ îÅð Ô¶á ÃÆÍ ÁÕÅñÆ ÃÈðìÆð»

çÅ À°Ôé» åÕ ê¹¼ÜäÅ, Á¼× çÅ çÇðÁÅ

êÅð Õðé ç¶ å°ñ ÃÆ, ÇÜà Çò¼Ú À°Ô ÇüÖÆ

ÇÃçÕ ç¶ ÁÅÃð¶ Çá¼ñ· ê¶ ÃéÍ

ׯÿÆÁ» çÆ îÅð Ô¶á ÁÅÀ°ºç¶ ÔÆ

ÇÂà ÇÃðñ¼æ ÕÅøñ¶ Óå¶ Çå³é êÅÇÃÁ» 寺

ׯñÆÁ» çÅ îÆºÔ òð·é ñ¼×ÅÍ ÇÂ¼Õ ×¯ñÆ

ÁÕÅñÆ ëÈñÅ ÇÃ³Ø çÆ Ö¼ìÆ ñ¼å ù ÚÆðçÆ

Ô¯ÂÆ Ø¯ó¶ ç¶ ê¶à Çò¼Ú ÜÅ ñ¼×Æ å¶ Ø¯óÅ

Çâ¼× ÇêÁÅÍ ÁÅê ÷õîÆ ÔÅñå Çò¼Ú ÔÆ

ë¹ðåÆ éÅñ ÔÅæÆ Óå¶ ÃòÅð Ô¯ ׶ å¶ Á¼×¶

òèä ñ¼×¶Í ÇÂÔ ÇíÁÅéÕ Ççzô ò¶Ö Õ¶

ô¶ð¶ ê³ÜÅì îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø é¶ òÆ

ÁÅêäÆ ø½Ü ù Á¼×¶ òèä çÅ Ô°Õî ç¶ Çç¼åÅ å¶ ÇÃ¼Ö ÇÃêÅÔÆ ÜËÕÅð¶ ×ÜÅÀ°ºç¶ ԯ¶

ÁÕÅñÆ òÆð» çÆ îçç ñÂÆ ÁŠ깼ܶÍ

ÇÂà À°êð³å ÇüÖÆ ÇÃçÕ ×¯ñÆÁ»

çÆ Õ»× Çò¼Ú¯º ñ§ØçÅ Ô¯ÇÂÁÅ êáÅä»

ç¶ êÔÅóÆ î¯ðÇÚÁ» éÅñ ÜÅ àÕðÅÇÂÁÅ

å¶ Ô¼æ¯-Ô¼æ ñóÅÂÆ ô°ðÈ Ô¯ ×ÂÆÍ ÕÇÔð

çÅ ØîÃÅä î¼ÇÚÁÅÍ êáÅä òÆ ÷õîÆ

ìÇØÁÅó» ò»× Þ°³ÜñÅ Õ¶ ñó¶Í é½ôÇÔð¶ ç¶ êÔÅó» Çò¼Ú î½å çÅ å»âò éÅÚ Ô¯ÇÂÁÅÍ

î½å ìä Õ¶ é¼Ú ðÔÆÁ» åñòÅð» çÆ ÇÂÃ

Ö¶â Çò¼Ú êáÅä» çÆ çñ¶ðÆ À°ç¯º À°Ôé»

çÅ ÃÅæ Û¼â ×ÂÆ, Ü篺 À°Ôé» ç¶ ÕÂÆ î³é¶

êðî³é¶ ÜðéËñ ñ¯æ» ìä Õ¶ èðåÆ Óå¶ ÇòÛ¶ ÇçÃ¶Í õÅñÃÅ ë½Ü» çÆ Çܼå Ô¯ÂÆÍ îËçÅé

ÖÅñÆ Ô¯ Ç×ÁÅ ÃÆ å¶ ÁÕÅñÆ ëÈñÅ ÇóØ

ôÔÆçÍ ÇéôÚ¶ ÔÆ ÇÜ¼æ¶ ÇÂà ÃÈðî¶ çÅ ÃÅðÅ

ÜÆòé òÅÇÔ×°ðÈ ÜÆ ÕÆ øåÇÔ ñÂÆ ÃÆ úæ¶

À°Ã çÆ ôÔÅçå òÅÇÔ×°ðÈ À°µêð Áà¼ñ

ÇòôòÅà çÆ êzåÆÕ ÃÆÍ

Á¼Ü ÇÃ¼Ö ê³æ ç¶ òÅÇÔ×°ðÈ ÜÆ ÕÆ øåÇÔ ç¶ Çîôé Çò¼Ú ÁÅÂÆ Öó¯å ÇÂÃ

Õ½óÆ ÔÕÆÕå çÆ êzåÆÕ ÔË ÇÕ ì¶ô¼Õ Á¼Ü ÁÅêä¶ ÁÅê ù ÁÕÅñÆ ÁÖòÅÀ°ä òÅñ¶

Ü» ÁÅêä¶ ÁÅê ù ÁÕÅñÆ ëÈñÅ ÇÃ³Ø ç¶ òÅðà ÁÖòÅÀ°ä òÅñ¶ å» ìæ¶ð¶ Ôé, êð úà òð׶ ÇÂ¼Õ ÁÕÅñÆ ÜðéËñ çÆ ØÅà ðóÕ ðÔÆ ÔËÍ

ðÈê ÓÚ êzÅêå Õð¯ Òï ÕÔÆÁå þ ÃÈðÅÓ ×¹ðîÇå îÅÇÃÕ ê¾åð Ô¹ä Çâ÷Æàñ ðÈê ÇòÚ ÁÅêäÅ ÇòÃæÅð Õðé

ÜÅ ÇðÔÅ þÍ Ã§ÃÅð ê¾èð Óå¶ òÅåÅòðé Çò×Åó ù ç¶ÖÇçÁ» ÕÅ×÷ çÆ ì¾Úå Õðé ÇÔ¾å, âÅÕØð» ðÅÔƺ Òï ÕÔÆÁå þ ÃÈðÅÓ ç¶ð éÅñ êÅáÕ» ù Çîñä Áå¶ ×¹ðìÅäÆ çÆ ì¶ÁçìÆ

ç¶ Öçô¶ ÁÅÇç êÇÔ¬Á» ç¶ î¾ç¶é÷ð ÁÃƺ Ô¹ä ÇÂà îÅÇÃÕ ê¾åð çÅ Çâ÷Æàñ ðÈê ÇòÚ

ÇòÃæÅð Õðé çÅ øËÃñÅ ÕÆåÅ þÍ ÇÜÔó¶ î˺ìð Òï ÕÔÆÁå þ ÃÈðÅÓ âÅÕ ðÅÔƺ ÔÆ ñËäÅ

ÚÅÔ¹ä׶, À¹é·» ù îÅÇÃÕ ê¾åð À¹é·» çÆ îð÷Æ Áé¹ÃÅð âÅÕ ðÅÔƺ ÔÆ í¶ÇÜÁÅ ÜÅò¶×Å, êð ÇÜÔó¶ î˺ìð ÚÅÔ¹§ç¶ Ôé ÇÕ À¹é·»