Hoe kunnen CFO’s bijdragen aan échte waardecreatie bij bedrijven?

Het thema van FM Dag zat in 2023 dicht op de kern van het financiële vakgebied. Waardecreatie. Maar wat verstaan we eronder, hoe creëer je het en hoe hou je het vast?

Tekst Jeppe Kleijngeld Beeld Mandy Brander

e eerste spreker van het event, dat door ruim 250 CFO’s en financieel directeuren werd bezocht, is de lezers van Financieel-Management.nl welbekend: Leo van de Voort is CFO, dwarsdenker, auteur en consultant. Als adviseur van private equity-bedrijven, is hij betrokken bij het van de beurs halen van bedrijven omdat zij te weinig waarde creëren. “Focus on value? Was het maar waar”, begon de expert in waardecreatie.

DNet zoals in zijn boek ‘Fantoomtrots’ geeft Leo van de Voort bestuurders van bedrijven er ook graag ‘live’ van langs wanneer ze zelfgenoegzaam zijn en niet bezig zijn het maximale uit hun bedrijven te halen. “Als je het zelf niet doet, klopt er wel een barbaar op de poort om het voor je te doen”, aldus Leo van de Voort. Een voorbeeld is het in 2004 van de beurs geplukte Vendex KBB. Het warenhuis werd gekocht door een consortium onder leiding van investeringsmaatschappij KKR die al het vastgoed binnen enkele jaren van de hand deed en daarna de losse formules stuk voor stuk doorverkocht. Dit leverde de investeerder zo'n drie miljard dollar netto op, stelde Van de Voort. “Waarom lukte het de board niet om de onderliggende waarde te verzilveren?” Bedrijven die de komende tijd mogelijk op de korrel worden genomen door private equity zijn volgens hem: Philips, Unilever, Ahold Delhaize en – net als in 2017 – AkzoNobel. Het probleem is volgens de waarde-expert dat bestuurders niet op de hoogte zijn van de omvang van hun asset base en ook hun echte cost-of-capital niet kennen. Ook zijn ze niet vertrouwd met het denken in reële opties. Wel zijn vertrouwd met denken over boekhoudkundige winsten (in plaats van cashflow) en met het benchmarken van hun bedrijf met sectorgenoten. De uitdaging voor bestuurders is volgens Van de Voort om de barbaren te verslaan. “Bij ASML in Veldhoven staat niemand op de stoep die het beter denkt te kunnen. Kortom, word je eigen barbaar en haal de echte waarde uit je organisatie.”

Voorstellingsvermogen, moed en realisatiekracht

Amber Overbosch, CFO Community Manager bij Sijthoff Media, haalde het net op bij aandeelhouders over de stelling van Leo. Een reactie was de casus Unilever waar een gedreven CEO, Paul Polman, volop aan de slag ging met waardecreatie, maar in 2017 toch met een overnamepoging door activistische aandeelhouders te maken kreeg. Volgens Van de Voort zagen de aandeelhouders bij Unilever wel dat er van alles ging gebeuren, maar helaas geen dingen die zouden leiden tot positieve kasstromen. Overbosch vroeg ook enkele CFO’s naar hun mening en die waren met name benieuwd naar hoe ze als bestuurders de waarde van hun bedrijf kunnen ‘unlocken’. Hier zijn drie dingen voor nodig, stelde Van de Voort: voorstellingsvermogen, moed en realisatiekracht. “Die eerste gaat over het kunnen voorstellen van een nieuwe toekomst. Zoals bij DSM, waar men tijdig besefte dat het bedrijf niet eindeloos actief kon blijven in de bulkchemie, maar tijdig moest omschakelen naar de life scien- ces. Dat soort inzichten zijn schaars. Die andere twee, moed en realisatiekracht, zijn helemaal dun gezaaid bij de Nederlandse beursbedrijven.”

Kostenmanagement en HR als bron van waardecreatie

Twee andere facetten van waardecreatie kwamen ook aan bod. De eerste was kostenmanagement. Want zeker, je moet aan de topline werken om de barbaren buiten de poort te houden, maar kostenbeheersing moet je niet verwaarlozen. “Ongeveer 80 procent van de kosten van je bedrijf zijn core kosten en 20 procent non-core kosten. Met name bij die non-core kosten valt veel te halen”, aldus Van de Voort. Enkele categorieën die de financieel expert noemde zijn facilitaire dienstverlening, ICT, financiële dienstverlening, uitbestede diensten en supply chain management. “Maar wordt dit geen race naar de bodem?”, wilde Overbosch weten die namens de maatschappij als stakeholder sprak.

“Een scherpe vraag”, gaf Van de Voort toe. Hij stelde dat dit het alleen het geval is wanneer je het als korte termijnbeslissing benadert, gedreven door hijgerige korte termijn rendementsdenkers. “Als je naar de middellange termijn kijkt, wil je je keten zo organiseren dat je leveranciers bijdragen aan het optimaliseren van jouw positie en het creëren van waarde. Daar profiteren zij ook van. Je wilt ze niet uitknijpen, want ook dat gaat ten koste van waardecreatie. Maar wat scherper onderhandelen kan vaak wel.”

Het derde ‘venster op waarde’ dat Van de Voort besprak was de waarde van mensen. Wanneer je immers je talent optimaal weet aan te boren kan dat de productiviteit flink omhoog brengen. Hiervoor is het noodzakelijk om finance en HR in verbinding te brengen. “Dit valt nog niet mee, want finance vindt HR een kostenpost en HR ziet finance vaak vooral als een businesscase. Maar als we deze dynamiek doorbreken kunnen we als financieel managers flink meer waarde toevoegen.” De term Human Resources wijzigen in Human Equity? Overbosch gooit het balletje op. Van de Voort voelt er wel wat voor.

De waarde van kunst, wijn en aandelen

Na de inspirerende opening vonden er drie inspiratie-sessies over waardering plaats. Een ging over wijn, een over kunst - en de derde over aandelen. Laatstgenoemde was de drukst (we blijven immers financials) en ook ondergetekende schoof hier aan. De expert was Niels Koerts van het platform IEX dat particuliere beleggers helpt met hun beleggingen.

Koerts begon zijn sessie met de stelling dat veel mensen de beurs zien als een casino. Onterecht, want op lange termijn wordt er met aandelen veel financiële waarde gecreëerd. “Had je in het jaar 1800 één enkele dollar belegd, was die nu acht ton waard geweest. De waarde van goud zou slechts met een factor drie zijn gegroeid. Goud is daarom vooral een manier om waarde vast te houden. Hetzelfde geldt voor cryptovaluta. Maar achter aandelen zitten bedrijven die waarde creëren en daardoor gaan aandelen over de linie omhoog.”

Toch belegt slechts veertien procent van Nederlanders in aandelen terwijl dertig procent in loterijen zit. Dat komt volgens Koerts omdat mensen slecht zijn in het inschatten van risico’s. De kans op het winnen van de jackpot wordt te hoog ingeschat. De kans op een beurscrash wordt overschat. Bij beleggen ligt de nadruk vaak op de bedreigingen en niet op de kansen.

Om die kansen te beoordelen kijkt de analist onder meer naar of een bedrijf een sterke kasstroom heeft en een relatief lage waardering. Aandelen die het vooral van een verhaal moeten hebben doen het op termijn toch minder, blijkt uit de praktijk. Natuurlijk heeft niet iedereen tijd om honderden bedrijven te volgen naast hun baan. Daarvoor bieden indexfondsen een prima oplossing. Beleggingstips had de analist ook. Verkoop je aandelen

Air-France KLM, want “dat bedrijf hangt van ellende aan elkaar.” Een kooptip is ASR. “Een beetje saai misschien, maar dat bedrijf heeft continu positieve kasstromen.” De bottomline van het betoog. “Als je nog niet in aandelen zit, stap dan snel in. Iedere dag dat je wacht, laat je kostbaar rendement liggen.”

Zo ga je als financial écht met ESG aan de slag Het onderwerp ESG kon op deze dag over waardecreatie natuurlijk niet ontbreken. De hardcore financial Egbert Willekes raakte als CFO bij Greenchoice besmet met het duurzaamheidsvirus. “Sturen op duurzaamheid is misschien nog wel belangrijker dan sturen op financiële waarde.” Als Senior Researcher & Lecturer Future Proof Control doet Willekes nu onderzoek naar sturen op duurzame waarde. Ook levert hij een bijdrage aan het transformeren van het hoger financieel onderwijs, want “we leiden financials nog steeds op met het idee dat bedrijven er zijn om winst te maken.”

Het onderzoek van Willekes richt zich op de vraag hoe bedrijven sturen op meervoudige waardecreatie. Hij onderscheidt drie onderdelen:

• Integrated thinking: hoe is duurzaam denken onderdeel van de strategie?

• Integrated control: hoe wordt er vervolgens op gestuurd?

• Integrated reporting: hoe wordt er transparantie verschaft over de resultaten?

De exponentiele groei van de mensheid en hun inkomens leiden tot steeds meer consumptie. Dat leidt vervolgens tot het uitputten van de aarde. “Daar hoef je geen wiskundige voor te zijn”, aldus Willekes. “De intrinsieke motivatie is één reden om hiermee aan de slag te gaan.” Maar het is zeker niet de enige reden. 74 procent van de investeerders doet nu onderzoek naar non-financiële data bij bedrijven waar ze in (willen) investeren. Dat is ingegeven door de SFDR (Sustainable Finance Disclosure Regulation) en de CSRD (Corporate Sustainable Reporting Directive).

Die eerste regelgeving geldt voor financiële instellingen en de tweede voor bedrijven in Europa. Die laatste gaat voor steeds meer bedrijven gelden en het wordt dus een must voor financials om hiermee aan de slag te gaan. Maar is de finance professional wel de geschikte persoon hiervoor? Uit het onderzoek van Willekes onder CFO’s blijkt van niet. De reden is de mindset van de typische financial.

Willekes toonde een slide met eigenschappen die typisch bij financials horen, In de zaal werd instemmend geknikt. Het gevolg van deze midset is alleen wel dat in de praktijk de duurzaamheidsafdeling het onderwerp oppakt. “Niet goed", volgens Willekes, “want zo belandt het in een silo en het onderwerp moet juist integraal benaderd worden.”

Hoe moet het dan wel volgens Willekes? “Allereerst moet er support zijn uit de top. Zij bepalen de targets en zorgen voor voldoende IT-capaciteit en mensen. Daarnaast moeten mensen opgeleid worden. Niet alleen op het gebied van kennis, maar ook op het vlak van mindsetverandering. Verder moeten finance professionals hieraan samenwerken met de duurzaamheidsexperts. De laatste groep levert de inhoudelijke kennis en de finance professionals doen wat zij goed doen: zorgen voor processen en betrouwbare data. Deze aanpak zal uiteindelijk leiden tot het verwezenlijken van het doel van de CSRD; dat ESG-reporting dezelfde kwaliteit krijgt als de financiële verslaggeving.”

De waarde van vrijheid

Na de uitreiking van de Huub van Rozendaal Award, de enige Nederlandse award speciaal voor CFO’s en financieel-directeuren van familiebedrijven, werd de FM Dag afgesloten met het indrukwekkende verhaal van Stephen McGown, de Zuid-Afrikaanse bankier die tijdens een reis door Afrika werd gekidnapt door Al Qaida en zes jaar gijzeling overleefde.

Stephen McGown ‘had het wel gezien’ in Londen toen hij eind 2011 een lange motortocht maakte van Europa naar Zuid-Afrika. Zeven jaren had hij in ‘The City’ gewerkt. Maar nu was hij van plan om terug te keren naar zijn geboorteland met de vrouw die hij in Londen had ontmoet. Hij wilde een gezin stichten en de boerderij van zijn familie gaan beheren. 36 jaar was hij; een nieuw leven voor zich. Het liep anders dan verwacht.

Op 25 november 2011 werden McGown, de Nederlander

Sjaak Rijke en de Zweed Johan Gustafsson ontvoerd uit een hotel in de Malinese stad Timboektoe. De vrouw van Rijke kon zich nog tijdig verstoppen. De 58-jarige Duitser

Martin A. werd doodgeschoten toen hij zich verzette. “Control is een illusie”, zei McGown. “Het leven is out-ofcontrol. Het enige waar we controle over hebben is onze attitude.”

Tijdens de vaak tergend langzaam verlopende dagen in de zes jaar die volgden, vond McGown waarde in het hebben van een onderzoekende geest en waardering van de kleine dingen. Om met de angst om te gaan dat hij geëxecuteerd zou worden (een reële kans met Al Qaida) deed hij alsof de ontvoering een vriend van hem was overkomen en hij zijn vriend raad mocht geven over hoe hij met de situatie om moest gaan. Hij ontdekte de waarde van het nemen van grote, proactieve beslissingen, zoals het zich bekeren tot de Islam. Een beslissing die zijn situatie als gevangene aanzienlijk verbeterde.

Uiteraard sluimerde al die tijd de hoop dat hij ooit terug zou kunnen keren naar de vrije wereld. “Hoop kan je op de been houden, maar teleurstelling ligt op de loer: als je erachter komt dat je hoop vals was, keert die hoop zich tegen je. Ik had een Brits paspoort, en aangezien de Britse regering zich altijd zeer fel tegen Al Qaida heeft gekeerd, was de kans dat ik levend zou vrijkomen minimaal. Zo werd me ook vaak te verstaan gegeven. Het heeft me bijna de wil om te leven ontnomen. Maar ik heb mijn levenslust hervonden toen ik eenmaal had besloten om te genieten van wat de dag me bracht om mijn vreugde met anderen te delen. Ik heb de hoop op bevrijding nooit meer losgelaten, maar ook niet mijn gedachten laten domineren. De reis was belangrijker geworden dan het doel.”

Na dit krachtige verhaal werd het direct makkelijker om de zaken wat te relativeren. Immers, wat is de waarde van iets wanneer je het belangrijkste wat je hebt, je vrijheid, hebt verloren? Het was een passend slotakkoord van een dag met inspiratie, inzichten en mooie ontmoetingen. •

Jan Piet Valk (CFO Boels Rental) –winnaar Huub van Rozendaal Award 2023