Alicja Bielecka-Pieczka AUSCHWITZ NIE SPADŁO Z NIEBA. MŁODZI, NIE BĄDŹCIE OBOJĘTNI

HISTORIA MAGISTRAHISTORIA MAGISTRA VITAE Uniwersytet Jagielloński, jak zawsze aktywnie, włączył się w uroczyste obchody rocznicy wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady w Auschwitz-Birkenau. To jeden z najważniejszych, stałych punktów w harmonogramie uniwersyteckich uroczystości, ceAUSCHWITZ NIE SPADŁO Z NIEBA. MŁODZI, NIE BĄDŹCIE OBOJĘTNI! W 76. rocznicę wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady w Auschwitz-Birkenau Uniwersytet Jagielloński czci pamięć poległych i ocalonych obozowe w pełni świadomi historycznej doniosłości wypełnianego właśnie zadania. Obóz w Auschwitz-Birkenau był największym z niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady. To tam III Rzesza realizowała swoje ludobójcze plany. Zgładzono w nim co najmniej 1,1 miliona istnień, głównie Żydów, internetowych przemówienie wygłosił prezydent Rzeczypospolitej Polskiej oraz dyplomaci z Izraela i Rosji. Jak zaznaczono, niezmiennie najważniejszym punktem odniesienia dla każdego pozostają świadectwa ocalonych, głos zatem zabrały byłe więźniarki KL Auschwitz-Birkenau – Zdzisława Włolebrowany z należnym pietyzmem atakże Polaków, Romów, jeńców sowiec- darczyk i Anita Lasker-Wallfisch. Pod27 stycznia każdego roku. Zhistoryczne- kich i osoby innych narodowości. W tym kreślono, że równie ważne są autentyczne go punktu widzenia wakcie wyzwolenia kontekście oczywiste są zatem słowa, że miejsca kaźni, zachowane w stanie niemal tkwi pewien paradoks – żołnierze Armii obóz w Auschwitz to największy cmentarz nienaruszonym jako świadkowie codzienCzerwonej, będący formalnie przedsta- w Europie, mimo że bez grobów. nego cierpienia i tęsknoty za wolnością. wicielami totalitaryzmu stalinowskiego, W2021 roku uroczystości rocznicowe, Głównym motywem tegorocznej przynieśli wolność około 7000 więźniów zuwagi na pandemię koronawirusa SARS- 76. rocznicy wyzwolenia KL Auschwitztotalitaryzmu hitlerowskiego. Osadzeni -CoV-2, po raz pierwszy whistorii odbyły -Birkenau był los dzieci. Jak zaznaczył w obozie witali ich jak autentycznych się za pomocą elektronicznych środków dyrektor Muzeum Auschwitz dr Piotr wyzwolicieli, ci zaś przekraczali bramy przekazu. Za pośrednictwem platform M. A. Cywiński, dzieci pełnych ufności

i marzeń. Przypomniał, że zamordowano ich w obozie ponad 200 tysięcy. Zupełnie niewinnych, dobrych, ciekawych życia, kochających swoich najbliższych, ufnych dzieci. Nigdy świat dorosłych – przecież tak często niesprawiedliwy i okrutny – nie objawił tak bardzo swojej bezduszności, swojego zła. Tego się nie da usprawiedliwić żadną ideologią, żadnymi rozliczeniami, żadną polityką. Szacuje się, że do Auschwitz zesłanych zostało co najmniej 232 tysiące dzieci żydowskich, romskich, polskich, białoruskich, rosyjskich, ukraińskich i innych. Oswobodzenia doczekało nieco ponad 700 dzieci. W obozie miały również miejsce narodziny dzieci, ale tu – jak zauważył dyrektor Cywiński – rozmijały się one z własnym życiem.

Tegoroczną uroczystość zakończyła ekumeniczna modlitwa w intencji ofiar Holokaustu. Zmówili ją duchowni żydowscy oraz innych wyznań: katolicy, prawosławni i luteranie. Złożono też kwiaty i zapalono znicze przed Ścianą Straceń i przy Międzynarodowym Pomniku Ofiar Holokaustu.

Pamięć o tamtych tragicznych wydarzeniach Uniwersytet Jagielloński czci i pielęgnuje. Co roku 27 stycznia w uniwersyteckiej auli ma miejsce uroczystość upamiętniająca wyzwolenie obozu wAuschwitz-Birkenau w1945 roku. Tegoroczna uroczystość, po raz pierwszy whistorii, przebiegała inaczej niż zwykle, zuwagi na obowiązujący wpandemii reżim sanitarny. Okolicznościowe przesłanie do społeczności akademickiej rektora UJ prof. Jacka Popiela, przewodniczącej Rady Holocaust Museum Los Angeles Michele Gold oraz prezesa Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego prof. Igora Gościńskiego przekazane zostało za pomocą platform internetowych.

Wpustej auli, ale do szerokiego audytorium zgromadzonego przy monitorach rektor UJ skierował przejmujące słowa o historii, ludobójstwie i obowiązku pamięci o tamtych wydarzeniach, mówiąc: Te wydarzenia nie mają tylko charakteru historycznego. [...] Mają one wymiar uniwersalny. Powracając do nich co roku, chcemy za każdym razem odczytywać je w nowym kontekście. [...] Stajemy się świadkami pamięci. [...] Tylko w ten sposób można stale dawać świadectwo prawdzie. [...] Obowiązkiem środowiska akademickiego jest przekazywanie kolejnym pokoleniom autentycznych świadectw o tych tragicznych wydarzeniach. [...] Nasza misja ma znaczenie tym donioślejsze, że krąg naocznych świadków kurczy się z roku na rok.

Przypomniał, że co roku najważniejszymi gośćmi styczniowych obchodów na Uniwersytecie byli ocaleni z Zagłady byli więźniowie KL Auschwitz-Birkenau, bezpośredni świadkowie tego terroru i ich najbliżsi. [...] Te wyjątkowe spotkania odbywały się z inicjatywy Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego pod wspólnym patronatem rektora UJ i prorektora UJ ds. Collegium Medicum, przy ścisłej współpracy z dyrektorem Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. Podkreślił z satysfakcją, że wostatnim czasie wobchody zaangażowała się również dyrekcja Muzeum Holokaustu w Los Angeles.

Rektor dodał, że nie można zapominać, że do zbrodni ludobójstwa, które wciąż prowokują do stawiania pytań o sens człowieczeństwa, dochodziło nie tylko w Auschwitz, ale i w innych obozach – Płaszowie, Buchenwaldzie i wielu innych miejscach, w których ludobójstwo prowadzone było w sposób masowy, metodyczny i zorganizowany. Wimieniu społeczności akademickiej Uniwersytetu Jagiellońskiego zadeklarował, że Uniwersytet Jagielloński będzie zawsze pamiętał o tej dramatycznej rocznicy i przekazywał prawdę o tamtych wydarzeniach jako przestrogę, aby już nigdy ludzkość nie powtórzyła tej straszliwej zbrodni wymierzonej przeciwko człowiekowi i wartościom,

Michele Gold, przewodnicząca Rady Holocaust Museum Los Angeles

Prof. Igor Gościński, prezes Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego

Prof. Jacek Popiel, rektor UJ

Fot. uj.edu.pl

które powinniśmy szanować niezależnie od narodowości, rasy czy wyznania.

Na koniec wystąpienia rektor podziękował prof. Igorowi Gościńskiemu i prof. Aleksandrowi Skotnickiemu za olbrzymi wkład w organizację dorocznych spotkań z okazji rocznicy wyzwolenia KL Auschwitz-Birkenau.

Michele Gold, przewodnicząca Rady Holocaust Museum Los Angeles, pierwszego muzeum wUSA założonego przez ofiary Holokaustu, swoje przemówienie zadedykowała ocalałym zZagłady, by upamiętnić zamordowanych, uhonorować ocalałych, podziękować wybawcom i uczyć przyszłe pokolenia,bo celem jest edukowanie naszej społeczności na temat Zagłady oraz nieustanne spisywanie historii tego wydarzenia. Zadała ważne pytanie, zauważając, że pokolenie naocznych świadków już niemal odeszło: czy nasza pamięć bez naocznych świadków będzie mieć równie głębokie znaczenie? Podkreśliła, że pamięć o Holokauście to jednak nie tylko historia, ale iprzyszłość, zatem w tym roku poświęcamy się edukacji, pamięci oraz niewzruszonemu poczuciu przyzwoitości.

Wyrażając żal z powodu braku możliwości osobistego spotkania, zauważyła, że choć nie możemy się spotkać osobiście, nigdy nie byliśmy bliżej siebie. Ta rocznica przypomina, abyśmy nigdy nie pozwolili naszej przeszłości stać się naszą przyszłością. W nawiązaniu do znamiennej daty 27 stycznia zaznaczyła, że w tym dniu ocaleni, głowy państw oraz społeczności na całym świecie oddają cześć pamięci sześciu milionów zgładzonych Żydów i wielu milionów innych ofiar Holokaustu. [...] To dzień, który zmusza do refleksji nad zbrodniami, do których może posunąć się człowiek, i w którym doceniamy naszych wyzwolicieli – jasne światło w niekończącym się tunelu ciemności. Przypomniała swoją wizytę w Krakowie, z szacunkiem przywołując osoby gospodarzy – profesorów Jacka Popiela, Igora Gościńskiego i Aleksandra Skotnickiego. Przyznała, że często rozmyśla ohistorii polskich Żydów. Mówiła o potworności Holokaustu, ale przypomniała też, że dziś osoby różnych wyznań żyją w zgodzie, dzieląc się swoimi tradycjami i kulturą. Dodała, że trzeba zadbać o przyszłe pokolenia, by niezależnie od wyznania wzrastały w kulturze dialogu i porozumienia.

Michele Gold wyraźnie i dobitnie ponowiła deklarację walki z antysemityzmem, rasizmem i nietolerancją, ostrzegła przed nienawiścią i ksenofobią oraz wyraziła sprzeciw wobec wyparcia, zniekształcenia i dezinformacji. Poprosiła również o chwilę ciszy za stracone w Holokauście dzieci i wszystkich poległych. Na koniec zacytowała słowa prof. Ben-Cijjona Dinura, izraelskiego rabina, historyka i polityka: Jeśli chcemy patrzeć w przyszłość, przede wszystkim nie wolno nam zapomnieć.

W spotkaniu wziął również udział prezes Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego prof. Igor Gościński, który wraz z prof. Aleksandrem Skotnickim jest pomysłodawcą i inicjatorem spotkań w rocznicę wyzwolenia KL Auschwitz-Birkenau. Profesor Gościński przedstawił informacje o historycznych i aktualnych pracach zespołu skupionego wokół „Zeszytów Oświęcimskich” – wyjątkowego wydawnictwa, mającego dziś status najlepiej sklasyfikowanego źródła wiedzy o Holokauście. „Zeszyty” zawierają, między innymi, unikatowe opracowania poświęcone obozowej traumie zesłanych, co ważne – poparte dokumentacją medyczną, a także bezprecedensowe świadectwa byłych więźniów. Prezes TLK przypomniał, że 31 tomów „Zeszytów Oświęcimskich” przez 30 lat (1961–1991) publikowano jako specjalne numery „Przeglądu Lekarskiego”. Wydawane były z inicjatywy i pod opieką, a początkowo przy wyłącznym udziale, czterech osób: prof. Józefa Bogusza, prof. Antoniego Kępińskiego, byłego więźnia obozów koncentracyjnych dr. Stanisława Kłodzińskiego i dr. Pawła Bożka (apo nim mgr. Jana Masłowskiego). Całość prac wydawniczych dotyczących „Zeszytów Oświęcimskich” idziałalności Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego w tym obszarze tematycznym miała, jak mówił prof. Gościński, dwa wyraźne nurty: dokładną dokumentację i dbałość o losy byłych więźniów oraz dążenie do pojednania i ugruntowania pamięci, przestrogę dla przyszłych pokoleń. Główne przesłanie publikacji to: pamięć – przestroga – pojednanie.

Profesor Gościński podkreślił również, że „Zeszyty Oświęcimskie” były dwukrotnie nominowane do pokojowej Nagrody Nobla. Dodał, że zgodnie z duchem czasu istnieją obecnie nowe formy działalności Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego – jest to, między innymi, współpraca zczasopismem „Medycyna Praktyczna” (tu Towarzystwo przed trzema laty pozyskało środki finansowe z Ministerstwa Spraw Zagranicznych zprzeznaczeniem na tłumaczenie „Zeszytów Oświęcimskich” na język angielski) oraz organizacja konferencji o tematyce martyrologicznej w kontekście obozów koncentracyjnych.

Niech zatem – jako głośne echo tegorocznych obchodów rocznicy oswobodzenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego izagłady wAuschwitz-Birkenau – wybrzmią znamienne słowa Mariana Turskiego, byłego więźnia obozu, który w2020 roku w sposób dobitny i wyrazisty przypomniał całemu światu, że Auschwitz nie spadło z nieba. Młodzi, nie bądźcie obojętni!

Tomasz Bienias

Ściana Straceń w obozie zagłady Auschwitz-Birkenau

Alicja Bielecka-Pieczka