PÓŁKA NOWOŚCI

WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO

Jarosław Kita

Konferencja Rektorów Uniwersytetów Polskich. Trzydzieści lat działalności (1989–2019)

Prezentowana monografia, oparta na materiałach źródłowych, w bardzo dobry i rzetelny sposób oddaje historię Konferencji Rektorów Uniwersytetów Polskich. Warte podkreślenia jest uwzględnienie przez autora dwóch znaczących zagadnień w jej historii. Po pierwsze, zmieniającej się roli, znaczenia i działalności KRUP: od modelu „klubu rektorów” do modelu instytucji przedstawicielskiej reprezentującej uniwersytety. Po drugie, jej zmieniającej się roli po utworzeniu KRASP, zrzeszającego rektorów wszystkich akademickich szkół wyższych w Polsce: od reprezentowania całego środowiska akademickiego w początkowym okresie swej działalności do reprezentowania jednego z najważniejszych w skali kraju typu uczelni – „klasycznych uniwersytetów”, przy jednocześnie zgodnej współpracy z KRASP.

Z recenzji Bronisława Marciniaka

Naoko Abe

Anglik, który ocalił japońskie wiśnie. „Cherry” Ingram i jego historia

Collingwood „Cherry” Ingram był typowym wcieleniem zamożnego brytyjskiego przyrodnika-dżentelmena z początku XX wieku. Wychowany wśród sielskich krajobrazów hrabstwa Kent, od małego kolekcjonował rośliny i obserwował ptaki, by z czasem zostać uznanym ornitologiem. Badania prowadził nawet w okopach pierwszej wojny światowej, gdy służył na froncie w północnej Francji. Po wojnie jego uwagę przyciągnęły charakterystyczne dla Japonii ozdobne drzewa wiśniowe o wielu pięknych odmianach, zwane sakura. Ingram, którego ten kraj oczarował już podczas jego młodzieńczych japońskich podróży, szybko porzucił ptaki dla nowej wielkiej miłości. Gdy w 1926 roku znów wybrał się tam w poszukiwaniu kolejnych okazów, był wstrząśnięty widokiem, który zastał: krajobraz zdominowała jedna, klonowana, odmiana sakury, wykorzystywana jako symbol ekspansjonistycznych ambicji Japonii. Najbardziej poruszył go brak rosnących niegdyś w tym kraju pięknych wiśni o wielkich białych kwiatach. Wtedy poprzysiągł, że przywróci dawną odmianę jej ojczyźnie. W tym celu udał się... do swojego angielskiego ogrodu. Bart van Es

Dziewczynka z wycinanki. Opowieść o wojnie, przetrwaniu i rodzinie

Haga, 1942 rok. Jedynym sposobem na ocalenie Lien, dziewięcioletniej Żydówki, przed nazistowskimi prześladowaniami jest oddanie jej do rodziny zastępczej. Po wojnie uratowana przed Holokaustem dziewczynka dowiaduje się, że jej rodzice i niemal wszyscy bliscy zginęli. Z czasem relacje z nową rodziną się pogarszają, a w końcu z niejasnych przyczyn więzi zostają całkowicie zerwane. Tajemnicę stara się rozwikłać Bart van Es, wnuk rodziców zastępczych Lien, który postanawia opowiedzieć jej historię, poszukując odpowiedzi na dręczące go pytanie: dlaczego żydowską dziewczynkę wymazano z rodzinnej pamięci? Dziewczynka z wycinanki to mistrzowskie połączenie książki historycznej, reportażu i biografii. Podróżując w czasie i przestrzeni, van Es rozlicza się nie tylko z przeszłością własnej rodziny. Opisuje również niejednoznaczną postawę Holendrów wobec niemieckiego okupanta, odsłaniając ciemne strony liberalnego i tolerancyjnego społeczeństwa.

Maria Antosik-Piela

Tożsamość i ideologia. Literatura polsko-żydowska wobec syjonizmu

Książka jest, co warto podkreślić, pierwszą tak obszerną pracą dotyczącą zjawiska niemal nieznanego szerszemu gronu odbiorców. W obrębie badań historii i kultury Żydów wschodnioeuropejskiej diaspory należy uznać to dokonanie za innowacyjne i wyróżniające się spośród innych. Badaczka niezwykle rzetelnie zajęła się fenomenem polsko-żydowskiej literatury syjonistycznej. [...] Precyzyjnie wyznaczone ramy pozwoliły na dokładne określenie pola badawczego, wyodrębnienie najważniejszych zagadnień oraz nadzwyczaj skrupulatną ich analizę. Autorka, nie od dzisiaj zajmująca się zjawiskiem nowoczesnej tożsamości żydowskiej, proponuje czytelnikom nowatorskie spojrzenie na przemiany kulturowe, które dokonały się wprzestrzeni wschodnioeuropejskiej diaspory. Książka została napisana klarownym, precyzyjnym językiem, co znakomicie ułatwia jej odbiór. Z recenzji Aliny Molisak

Srebrny Wiek w dialogu idei

pod redakcją Heleny Duć-Fajfer, Eweliny Pilarczyk, Marcina Ziomka

Srebrny Wiek w dziejach kultury rosyjskiej to epoka, wktórej szczególnego znaczenia nabrało pragnienie całościowego opisu złożoności świata. Niepokój twórczy i intensywne poszukiwania nowego integralnego języka wyrazu objęły wszystkie dziedziny kultury, w tym literaturę, filozofię i sztukę.

Celem monografii nie jest zamykanie się w określonej koncepcji dialogu, lecz pokazanie dynamiki wielogłosowości kultury rosyjskiego Srebrnego Wieku – przełomu XIX i XX stulecia. Dialog idei charakteryzujący również dyskurs początku XXI wieku, podobnie wyraża otwartość na bogactwo tradycji myślowych i artystycznych, implikując wciąż nowe poszukiwania badawcze. Zaprezentowane w monografii analizy rozwijają podjętą problematykę w aspekcie konceptualnym. Prowadzą do rozszerzenia pól interpretacji o inspirujące odczytania, oryginalne nawiązania, paralele, polemiki oraz ujęcia komparatystyczne. Opis dialogicznych relacji przez uchwycenie przenikania się różnorodnych dróg myślowych sprawia, że dialog jawi się jako forma twórczego i dynamicznego rozwoju kultury.

Red.

WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU JANA KOCHANOWSKIEGO

Sylwia Konarska-Zimnicka, Piotr Piotrowski

Albumasar i jego Ysagoga minor

Jest to kolejna książka Sylwii Konarskiej-Zimnickiej i Piotra Piotrowskiego poświęcona astrologii, czyli nauce o geocentrycznym systemie Kosmosu wujęciu Albumasara (Abu Maszar Dżafar Muhammad Ibn Umar al-Baichi). Ten arabski uczony żyjący w Bagdadzie w latach 787–995 (lub 998) cieszył się wielką sławą w zachodniej kulturze średniowiecznej i renesansowej. Traktat jest streszczeniem większego dzieła Albumasara – Wielkiego wprowadzenia do astrologii (w tłumaczeniu), które streścił sam autor. Traktat został przetłumaczony z arabskiego na łacinę przez Adelarda z Bath (1080–1152), który nadał mu tytuł Ysagoga minor. Omawiana książka składa się z dwóch rozdziałów: Albumasar – rys biograficzny oraz Siedem wykładów dotyczących praw astrologii w Ysagoga... W wykładach omówiono: zodiakalną strukturę Kosmosu, mechanikę nieba, planety, „szczęście i niedolę planet”, a więc ich położenie we właściwym lub niewłaściwym znaku zodiaku. Dalej charakterystykę planet (ogólnie benefiki i malefiki), „niebiańską geometrię losów”, czyli oddziaływanie planet na świat podksiężycowy w zależności od kąta położenia dwóch planet. W końcu opisano władcę czasu i tajemnice stopni znaków zodiaku, czyli planety rządzące kolejnymi odcinkami życiu ludzkiego, i termy, czyli pięć odcinków jednego znaku zodiaku, którymi rządzi jedna z pięciu planet. Drugą część książki stanowią aneksy, które zawierają łaciński tekst Ysagoga... Adelarda z Bath oraz tłumaczenia tego tekstu na język polski. Książkę uzupełniono o bibliografię oraz słownik pojęć i terminów astrologicznych znajdujący się w Ysagoga... Zawiera on przekład na język polski astrologicznych terminów łacińskich oraz arabskich, które Adelard z Bath pozostawił w oryginalnym brzmieniu, jak cehem, afraaded, alnowarat. Dzieło Albumasara prezentuje zasady astrologii greckiej, ale autor wprowadził także pewne założenia astrologii persko-arabskiej. Autorzy słusznie pokazali, że u Albumasara, jak i w astrologii, opartej na chaldejskim układzie planet (Saturn, Jowisz, Mars, Słońce, Wenus, Merkury, Księżyc), Słońce miało ważną, centralną pozycję i według jego pozornego ruchu po niebie zbudowany był cały zodiakalny system geocentrycznego Kosmosu.

Ewa Śnieżyńska-Stolot Łukasz Wordliczek

Wykorzystanie sztucznych sieci neuronowych w badaniach politologicznych

Sztuczne sieci neuronowe są uogólnionym modelem obliczeniowym wzorowanym na zachowaniu komórek nerwowych, a więc czerpią z analogii do budowy mózgu. Ta analogia nie jest jednak celem samym w sobie (poza zupełnie niezależnymi próbami budowy „sztucznego mózgu”, co nie jest przedmiotem niniejszej książki), a przeradza się w budowę obliczeniowych modeli matematycznych opartych na idei tak zwanego „uczenia maszynowego” (ang. machine learning, ML). Jaki ma to związek z zastosowaniami w naukach politycznych? Wyjaśnienie tej kwestii znajduje się na kartach książki. W opinii dr. hab. Daniela Midera z Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW Praca skutecznie przełamuje [...] stereotyp statystyki jako aktywności trudnej i często nieprzekładalnej na syntetyczne wnioski o otaczającej rzeczywistości społecznej i politycznej. [...] Jest to także próba zabrania głosu w szeroko pojętej debacie metodologicznej w naukach o polityce, szczególnie w kontekście swoistej Wilsonowskiej konsiliencji (zmierzania od hermetycznej merytorycznie i metodologicznie dyscypliny do nauki zorientowanej interdyscyplinarnie, a nawet „pandyscyplinarnie”), w tym wykorzystania narzędzi, doświadczeń i paradygmatów zarówno nauk ścisłych, jak i społecznych. Tytuł pracy pozostaje w ścisłym związku z układem jej treści. I tak, najpierw omówione zostały zagadnienia dotyczące biologicznych sieci neuronowych, następnie założenia modelu obliczeniowego, ana końcu – mowa jest o przykładowych zastosowaniach. Stąd też, w szerszej perspektywie, książka składa się z dwóch części: teoretycznej i empirycznej opartej na swego rodzaju studium przypadku (jest nim politologia). Jest prawdopodobne, że sięgną do tej książki osoby zaintrygowane tylko jej tytułem. Takich czytelników wypada zapewnić, że tekst skierowany jest w szczególności do osób, które do tej pory nie wykorzystywały w działalności naukowej omawianych podejść, a zwłaszcza jest kierowana do tych, którzy zakładają, że prawdopodobnie... nigdy ich nie wykorzystają. Przez wzgląd na nich dołożono wszelkich starań, aby wywód – momentami nieco hermetyczny – opatrzyć odpowiednią liczbą przykładów ilustrujących interesujące zjawiska. Czytelnik znajdzie odpowiedzi na pytania, między innymi: Czy sieci neuronowe znajdują zastosowania w naukach politycznych? Czym są nauki społeczne 2.0? Co oznacza soft computing, neurokomputing i czym jest neuromorficzny chip? Co ma wspólnego Rembrandt z Rumelhartem i sieciami neuronowymi? Jaki związek z sieciami neuronowymi ma logika rozmyta oraz algorytmy genetyczne? Na czym polega doniosłość badań nad nicieniem Caenorhabditis elegans? Dlaczego Ada Lovelace przeszła do historii i to nie tylko nauki? Jaką ilość danych przyswajał człowiek w XV wieku, a jaką obecnie? Ile to jest 1 yottabajt danych? Jaka część danych w skali globalnej to dane ustrukturyzowane, a jaka – cyfrowe? Czy obecnie jeszcze istnieją w wersji papierowej kopie zapasowe danych? Ile danych jest potrzebnych w celu zidentyfikowania konkretnej osoby z 95-procentową pewnością? Czym jest kulturomika? Czy można opatentować dane opisujące organizmy żywe? Czym jest perceptron wielowarstwowy, metoda wstecznej propagacji błędów, deep learning, anwersalne sieci generatywne, sieci rekurencyjne, splotowe, komórkowe, LSTM, machine learning, projektowanie generatywne, text mining, sentiment analysis, przetwarzania języka naturalnego (NLP) – oraz dlaczego warto te pojęcia znać? Na czym polega uczenie sieci neuronowych i czy można je „przeuczyć”? Jakie są przykładowe zastosowania uczenia maszynowego i sieci neuronowych w naukach politycznych? Czy demokracja i technologia są ze sobą sprzeczne?

KLUB CZYTELNIKA „ALMA MATER”

Szanowni Państwo!

Ukazujące się od 1996 roku czasopismo uniwersyteckie „Alma Mater” służy do prezentacji życia wspólnoty akademickiej najstarszej polskiej uczelni. W ciągu dwudziestu pięciu lat – dzięki wspólnemu wysiłkowi autorów, współpracowników i redaktorów, dzięki życzliwości Czytelników i zaangażowaniu władz UJ – udało się stworzyć otwarte forum wymiany informacji i poglądów. Sukcesywnie zwiększała się częstotliwość ukazywania się pisma – kwartalnik stał się najpierw dwumiesięcznikiem, a następnie miesięcznikiem. Wszystkim osobom zainteresowanym regularnym otrzymywaniem najnowszych edycji uniwersyteckiego czasopisma proponujemy członkostwo w Klubie Czytelnika „Alma Mater”. Każdy, kto wpłaci na konto Uniwersytetu Jagiellońskiego dowolną kwotę, pozwalającą na opłacenie kosztów przesyłki pocztowej, staje się członkiem naszego Klubu. Każdy Klubowicz otrzymuje pocztą gratisowy egzemplarz kolejnych numerów miesięcznika „Alma Mater”. Fundusze zgromadzone dzięki hojności naszych Czytelników przeznaczamy na pokrycie kosztów druku i dystrybucji pisma.

Dokonując wpłaty na podane w stopce redakcyjnej konto, należy jednocześnie przesłać na adres redakcji wypełnioną deklarację:

Imię i nazwisko .............................................................................. Adres .....................................................................................

Telefon – faks – email .........................................................................

Absolwent UJ: tak nie Jeśli tak, proszę podać wydział, kierunek i rok ukończenia studiów:

Deklaruję wpłatę (darowiznę) w wysokości . . . . . . . . . . na konto Uniwersytetu Jagiellońskiego w 2020 roku. Proszę o zapisanie mnie do Klubu Czytelnika „Alma Mater” i regularne przesyłanie miesięcznika UJ. Wyrażam zgodę – nie wyrażam zgody (niewłaściwe skreślić) na opublikowanie mojego imienia, nazwiska i miejsca zamieszkania na liście członków Klubu w miesięczniku „Alma Mater”.

Podpis . . . . . . . . . . . . . . . . .